2315

Druk nr 2315

SEJM RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ VI kadencja MinisterRozwojuRegionalnego DKr-r-0702-01-AP/09 NK - 132157109

Warszawa.26 sieronia2009r.

Pan BronisławKomorowski MarszałekSejmu RzeczypospolitejPolskiei

SzanownyPanieMarszałku Działajączgodnie z dyspozycjąart. 49 ust. 4 ustav\ryo Narodowynr Planie Rozwoju z dnta 20 kwietnia 2004 r'' w załączeniuprzekazuję Sejmorvi polskiejtekstostateczny Rzeczypospolitej

- Sprawozd,ania z realizacji w 2008 r. Narodowego Planu Rozwoju na lata 2004-2006. przyjętyprzez Radę Ministrów rv dniu 20 sierpnia2009 r'

Z Wrazami szacunku z rp. Hanna Jahns SekretarzStanu

Pn.EZESARADY MlNlsTRÓw KANCELARIA ^"-'-itrnńłnz

RADYMINIsTRÓw

MaciejBerek

Warszawa,dnia.-{/si"rp.,ia 2009r'

RM-24-184-09

Pani

BIEŃKowsKA Ełżbieta

Minister Rozwoju Regionalnego

J .;:.

',

) q,.lł.'. ). ].Ł-.*

*"''' -^

' ;

ł

,.'t ,t: .

w trybie że Rada Ministrów, po rozpatrzeniu sprlwy Uprzejmie informuję Panią Minister' br. ,,Sprawozdanię z reallzac1iw 2008 r. Narodowego obiegow1m' przyjęław dniu 20 sierpnia (nowy tekst)' Planu Rozwoju n alata 2OO4 2006"

}J

'.-iź-

Do wiadomoścl: Pan Stawomir Nowak Sekętarz stanu w Kancelarii PrezęsaRady Ministrów

SSPPRRA AW WO OZZD DA AN NIIEE ZZ RREEA ALLIIZZA AC CJJII W W 22000088 rr.. N NA ARRO OD DO OW WEEG GO O PPLLA AN NU U RRO OZZW WO OJJU U N NA A LLA A 22000044--22000066 ATTA

Instytucja Zarządzająca Podstawami Wsparcia Wspólnoty Ministerstwo Rozwoju Regionalnego Warszawa, maj 2009

Sprawozdanie przygotował zespół pracowników Departamentu Koordynacji Wdrażania Funduszy Unii Europejskiej w Ministerstwie Rozwoju Regionalnego W składzie: Radosław Antoszek, Paulina Brzeszkiewicz, Magdalena Brzozowska, Marcin Chrzanowski, Paweł Ejmocki, Agnieszka Karsz, Daniel Kotkowski, Elżbieta Krawczyk, Dorota Kurek, Stanisław Leszczyński, Agata Miazga, Dorota Misterka, Paweł Paczóski, Aleksandra Pellowska, Bożena Piwowar, Eliza Połaska, Dorota Szulc, Marta Tomczak, Tomasz Złakowski, Piotr Zygadło Redakcja merytoryczna: dr Edyta Martini, Konstancja Piątkowska Pod kierunkiem: Marka Kalupy – Dyrektora Departamentu Koordynacji Wdrażania Funduszy Unii Europejskiej Akceptowała: dr Hanna Jahns – Sekretarz Stanu w Ministerstwie Rozwoju Regionalnego

Rozdziały I, VI i VIII opracowano przy udziale Departamentu Koordynacji Polityki Strukturalnej. Rozdział XI opracowano przy udziale Departamentu Informacji, Promocji i Szkoleń.

Projekt częściowo finansowany przez Unię Europejską  w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007‐2013 

EUROPEJSKI FUNDUSZ     ROZWOJU REGIONALNEGO  

SPIS TREŚCI WSTĘP _______________________________________________________________________________ 5 1. OPIS SYTUACJI SPOŁECZNO-EKONOMICZNEJ W 2008 R. ________________________________ 7

1.1. GŁÓWNE TENDENCJE W 2008 R. _________________________________________________ 7 1.2. POSTĘPY W REALIZACJI KRAJOWEGO PROGRAMU REFORM W 2008 R. _________________ 13 1.3. SZCZEGÓŁOWY OPIS DZIAŁAŃ PODEJMOWANYCH W 2008 R. __________________________ 14 1.4. INFORMACJA NA TEMAT REALIZACJI ŚREDNIOOKRESOWYCH STRATEGII KRAJOWYCH (WPŁYW NA REALIZACJĘ KRAJOWEGO PROGRAMU REFORM) _________________________ 22 1.5. OCENA WPŁYWU WDRAŻANIA FUNDUSZY STRUKTURALNYCH NA REALIZACJĘ CELÓW ODNOWIONEJ STRATEGII LIZBOŃSKIEJ ____________________________________ 26 1.6. INFORMACJA NA TEMAT ZRÓŻNICOWANIA SYTUACJI SPOŁECZNEJ WEWNĄTRZ REGIONÓW __ 32 1.7. SKUMULOWANY WPŁYW POLITYKI SPÓJNOŚCI NA LICZBĘ PRACUJĄCYCH ________________ 34 2. SYSTEM WDRAŻANIA PROGRAMÓW WSPÓŁFINANSOWANYCH ZE ŚRODKÓW STRUKTURALNYCH 2004-2006 _____________________________________________________ 35

2.1. DOKUMENTY PROGRAMOWE __________________________________________________ 2.2. RAMY PRAWNE WDRAŻANIA NPR ______________________________________________ 2.3. PROCEDURY _______________________________________________________________ 2.4. POROZUMIENIA _____________________________________________________________ 2.5. SYSTEM FINANSOWANIA ______________________________________________________ 2.6. NADKONTRAKTACJA ŚRODKÓW W RAMACH PROGRAMÓW NPR 2004-2006 ______________ 2.7. SYSTEM KONTROLI I AUDYTU __________________________________________________

35 36 39 42 42 44 45

2.7.1 System kontroli i audytu środków pochodzących z funduszy strukturalnych __________________ 45 2.7.2 System informowania o nieprawidłowościach finansowych _______________________________ 46

2.8. ZDOLNOŚĆ INSTYTUCJONALNA ________________________________________________ 48 2.8.1. Zatrudnienie __________________________________________________________________ 48

2.9. SYSTEM SIMIK_____________________________________________________________ 49 2.10. POMOC TECHNICZNA – ANALIZA PRZEKROJOWA __________________________________ 51 2.11. KOORDYNACJA SYSTEMU WDRAŻANIA FUNDUSZY STRUKTURALNYCH ________________ 54 3. POSTĘP REALIZACJI NARODOWEGO PLANU ROZWOJU ________________________________ 59

3.1. POSTĘP FINANSOWY _________________________________________________________ 59 3.2. POSTĘP REALIZACJI POSZCZEGÓLNYCH PROGRAMÓW, INICJATYW WSPÓLNOTOWYCH, FUNDUSZU SPÓJNOŚCI ORAZ KONTRAKTÓW WOJEWÓDZKICH _________________________ 66 3.2.1. Sektorowy Program Operacyjny Rozwój zasobów ludzkich ______________________________ 66 3.2.2. Sektorowy Program Operacyjny Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw __________________ 72 3.2.3. Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego _____________________________ 75 3.2.4. Sektorowy Program Operacyjny Transport___________________________________________ 86 3.2.5. Sektorowy Program Operacyjny Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich _______________________________ 89 3.2.6. Sektorowy Program Operacyjny Rybołówstwo i przetwórstwo ryb _________________________ 94 3.2.7. Program Operacyjny Pomoc techniczna _____________________________________________ 99 3.2.8. Program Inicjatywy Wspólnotowej Equal ___________________________________________ 103 3.2.9. Inicjatywa Wspólnotowa Interreg _________________________________________________ 106 3.2.10. Fundusz Spójności ____________________________________________________________ 110 3.2.11. Realizacja kontraktów wojewódzkich _____________________________________________ 116

3

3.3. POSTĘP RZECZOWY _________________________________________________________ 120 3.3.1. Analiza dostępnych wskaźników __________________________________________________ 120 3.3.2. Wskaźniki horyzontalne ________________________________________________________ 124 3.3.3. Postęp rzeczowy według osi NPR _________________________________________________ 127 3.4. IDENTYFIKOWANE UTRUDNIENIA WE WDRAŻANIU PROGRAMÓW OPERACYJNYCH ORAZ REKOMENDOWANE USPRAWNIENIA ________________________ 142 3.4.1. Realizacja zaleceń zawartych w sprawozdaniu za 2007 r. ______________________________ 142 3.4. 2. Potencjalne utrudnienia w przebiegu realizacji programów operacyjnych w 2008 r. oraz rekomendowane działania __________________________________________________ 151

3.5. PROGNOZA REALIZACJI NPR W 2009 R. _________________________________________ 152 4. ROZKŁAD REGIONALNY UDZIELONEGO WSPARCIA _________________________________ 154 5. ZGODNOŚĆ Z POLITYKAMI WSPÓLNOTOWYMI ______________________________________ 158

5.1. ZGODNOŚĆ Z POLITYKĄ DOTYCZĄCĄ ZAMÓWIEŃ PUBLICZNYCH _____________________ 5.2. ZGODNOŚĆ Z POLITYKĄ DOTYCZĄCĄ POMOCY PUBLICZNEJ _________________________ 5.3. ZGODNOŚĆ Z POLITYKĄ DOTYCZĄCĄ OCHRONY ŚRODOWISKA _______________________ 5.4. ZGODNOŚĆ Z POLITYKĄ DOTYCZĄCĄ RÓWNOŚCI SZANS ____________________________

158 158 159 160

6. SPÓJNOŚĆ Z WYBRANYMI INSTRUMENTAMI FINANSOWYMI _________________________ 173

6.1. 7 PROGRAM RAMOWY ______________________________________________________ 6.2. NORWESKI MECHANIZM FINANSOWY ORAZ MECHANIZM FINANSOWY EUROPEJSKIEGO OBSZARU GOSPODARCZEGO ____________________________________ 6.3. SZWAJCARSKO – POLSKI PROGRAM WSPÓŁPRACY ________________________________ 6.4. PROGRAM RAMOWY NA RZECZ KONKURENCYJNOŚCI I INNOWACJI – CIP (COMPETITIVENESS AND INNOVATION FRAMEWORK PROGRAMME) ___________________

173 175 178 180

7. REALIZACJA NARODOWEGO PLANU ROZWOJU W KONTEKŚCIE EUROPEJSKIEJ STRATEGII ZATRUDNIENIA /JAKOŚCIOWY WPŁYW EFS/ ______________ 182 8. OCENA (EWALUACJA) REALIZACJI NARODOWEGO PLANU ROZWOJU _________________ 194 9. KONTROLA REALIZACJI PROGRAMÓW OPERACYJNYCH _____________________________ 196 10. MONITOROWANIE REALIZACJI NARODOWEGO PLANU ROZWOJU ____________________ 211

10.1. FUNKCJONOWANIE SYSTEMU MONITOROWANIA I SPRAWOZDAWCZOŚCI ______________ 211 10.2. FUNKCJONOWANIE KOMITETU MONITORUJĄCEGO NPR/PWW ORAZ PODKOMITETÓW DS. POLITYK HORYZONTALNYCH ____________________________ 212 11. PROMOCJA ______________________________________________________________________ 215 12. PODSUMOWANIE ________________________________________________________________ 220

SPIS ZAŁĄCZNIKÓW ____________________________________________________________ SPIS WYKRESÓW ______________________________________________________________ SPIS TABEL __________________________________________________________________ SPIS FOTOGRAFII ______________________________________________________________

4

222 222 225 226

WSTĘP Sprawozdanie z realizacji w 2008 r. Narodowego Planu Rozwoju na lata 2004 - 2006 jest jednym z elementów systemu monitorowania i zarządzania pomocą strukturalną dla Polski. Sprawozdanie zostało przygotowane przez Ministra Rozwoju Regionalnego, pełniącego funkcję Instytucji Zarządzającej Podstawami Wsparcia Wspólnoty, w oparciu o system sprawozdawczości i monitoringu przewidziany w następujących aktach prawnych: Rozporządzeniu Rady (WE) nr 1260/1999 z dnia 21 czerwca 1999 r. ustanawiającym przepisy ogólne w sprawie funduszy strukturalnych (Dz. Urz. WE L 161/1 z 26.06.1999 r., str.1, z późn. zm; Dz. U.rz UE. Polskie wydanie specjalne rozdz. 14, t.1,str. 31, z późn. zm.), ustawie z dnia 20 kwietnia 2004 r. o Narodowym Planie Rozwoju (Dz. U. Nr 116, poz. 1206, z późn. zm.), rozporządzeniu Ministra Rozwoju Regionalnego z dnia 26 lutego 2007 r. w sprawie trybu, terminów i zakresu sprawozdawczości dotyczącej realizacji Narodowego Planu Rozwoju oraz trybu i zakresu rozliczeń (Dz. U. Nr 44, poz. 283, z późn. zm.). Niniejsze Sprawozdanie służy także jako Sprawozdanie roczne na temat wdrażania Podstaw Wsparcia Wspólnoty, którego obowiązek przygotowania wynika z rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 22 czerwca 2004 r. w sprawie przyjęcia Narodowego Planu Rozwoju 20042006 (Dz. U. Nr 149, poz. 1567 oraz z 2005 r. Nr 265, poz. 2214) oraz Podstaw Wsparcia Wspólnoty dla Polski na lata 2004-2006. Sprawozdanie z realizacji w 2008 r. Narodowego Planu Rozwoju, obejmujące okres od 1 stycznia do 31 grudnia 2008 r., zostało sporządzone w oparciu o: • przekazywane przez Instytucje Zarządzające sprawozdania okresowe za II półrocze 2008 r. i roczne za 2008 r., a także informacje miesięczne z realizacji: Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój zasobów ludzkich, Sektorowego Programu Operacyjnego Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw, Sektorowego Programu Operacyjnego Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich, Sektorowego Programu Operacyjnego Rybołówstwo i przetwórstwo ryb, Sektorowego Programu Operacyjnego Transport, Programu Operacyjnego Pomoc techniczna, Zintegrowanego programu operacyjnego rozwoju regionalnego, Inicjatywy Wspólnotowej Equal, poszczególnych programów Inicjatywy Wspólnotowej Interreg IIIA; • informacje przekazane przez Instytucję Zarządzającą Strategią wykorzystania Funduszu Spójności; • dodatkowe informacje pozyskane przez Instytucję Zarządzającą Podstawami Wsparcia Wspólnoty w ramach systemu sprawozdawczości bieżącej. Zakres Sprawozdania z realizacji w 2008 r. Narodowego Planu Rozwoju odpowiada wymogom art. 49 ust. 1 pkt 1-3 ustawy o Narodowym Planie Rozwoju oraz § 4 ww. rozporządzenia Ministra Rozwoju Regionalnego z dnia 26 lutego 2007 r. w sprawie trybu, terminów i zakresu sprawozdawczości dotyczącej realizacji Narodowego Planu Rozwoju oraz trybu i zakresu rozliczeń. Układ Sprawozdania obejmuje: opis głównych tendencji w sytuacji społeczno-ekonomicznej w Polsce w 2008 r. oraz ocenę wpływu wdrażania środków strukturalnych na realizację celów odnowionej Strategii Lizbońskiej (rozdział 1), opis zmian wprowadzonych do systemu wdrażania (rozdział 2), informację o realizacji poszczególnych komponentów Narodowego Planu Rozwoju z uwzględnieniem wymiaru rzeczowego i finansowego oraz opisem utrudnień

5

we wdrażaniu programów operacyjnych i rekomendowanymi usprawnieniami (rozdział 3), informację na temat przestrzegania polityk Wspólnot Europejskich (rozdział 5), jak również spójności z wybranymi instrumentami finansowymi UE (rozdział 6), odniesienie do Europejskiej Strategii Zatrudnienia (rozdział 7), charakterystykę podjętych działań w zakresie oceny/ewaluacji (rozdział 8), kontroli (rozdział 9) oraz promocji Narodowego Planu Rozwoju (rozdział 11). Dodatkowo w rozdziale 10 przedstawiono opis zmian w systemie monitorowania oraz ogólną informację dotyczącą funkcjonowania w 2008 r. Komitetu Monitorującego NPR/PWW i jego podkomitetów, a w rozdziale 4 przedstawiono regionalny rozkład udzielonego wsparcia.

6

1. OPIS SYTUACJI SPOŁECZNO-EKONOMICZNEJ W 2008 R. 1.1. GŁÓWNE TENDENCJE W 2008 R. Opis głównych tendencji społeczno-gospodarczych w 2008 r. Zawarta w niniejszym rozdziale ocena sytuacji społeczno-gospodarczej kraju w roku 2008 przedstawia kształtowanie się podstawowych kategorii makroekonomicznych w minionym roku, w porównaniu z rokiem 2007. Opis niektórych zjawisk został uzupełniony charakterystyką na tle UE-27 oraz w ujęciu wojewódzkim. Ocena ogólna W IV kwartale 2008 r. gospodarka Polski odczuła ujemne skutki pogłębiającej się recesji w gospodarce światowej, wywołanej globalnym kryzysem finansowym. Przełożyło się to na wskaźniki w 2008 r. •

tempo wzrostu gospodarczego było wolniejsze niż w latach 2006-2007. Niemniej, Polska była jednym z najszybciej rozwijających się krajów Unii Europejskiej;

•

obniżyła się aktywność przedsiębiorstw przemysłowych, które odczuły spadek popytu zewnętrznego, a w IV kwartale odnotowały spadek produkcji;

•

nastąpiło osłabienie działalności inwestycyjnej;

•

w końcu 2008 r. spadła wymiana towarowa, czego nie notowano od wielu lat. W skali roku import rósł szybciej od eksportu, co powodowało pogłębianie się deficytu w obrotach towarowych i stanowiło przyczynę wzrostu nierównowagi zewnętrznej;

•

zwiększało się zatrudnienie i malała stopa bezrobocia, ale tempo zmian było coraz wolniejsze (w ostatnich miesiącach roku stopa bezrobocia rosła);

•

z kwartału na kwartał wolniej rosły wynagrodzenia;

•

mimo spowolnienia, wzrost wynagrodzeń był szybszy od wzrostu wydajności pracy;

•

w II połowie roku szybciej niż oczekiwano spadała inflacja, niemniej nadal była ona wysoka (wyższa od notowanej w większości krajów UE);

•

podstawowe stopy procentowe, po czterech podwyżkach w I półroczu, pod koniec roku zostały znacząco obniżone, do poziomu z końca 2007 roku;

•

w końcu 2008 r. nastąpiło istotne osłabienie kursu złotego, będące skutkiem zaburzeń na rynkach finansowych i związanym z tym odpływem kapitału z gospodarek krajów wschodzących.

Opisane procesy wystąpiły we wszystkich województwach, choć ich skala była zróżnicowana. Produkt krajowy brutto W 2008 r. z kwartału na kwartał obniżało się tempo wzrostu produktu krajowego brutto (PKB). W I kwartale, w porównaniu z analogicznym okresem 2007 r., wyniosło ono 6%, w II – 5,8%, w III – 4,8%, a w IV – jak podaje GUS – około 2,9%. W skali całego roku PKB w Polsce zwiększył się o 4,8%, wobec 6,7% w 2007 roku. Jego wartość szacuje się na około 1270 mld zł. Wzrost PKB w Polsce w IV kwartale był – podobnie jak w poprzednich kwartałach - jednym z najwyższych w UE-27, w której - według szacunku Eurostat – nastąpił nie notowany od

7

dawna1 spadek PKB. Przeciętnie wyniósł on - 1,1%, wobec wzrostu o 0,8% w III, 1,1% w II i 2,3% w I kwartale. Szacuje się, że w skali całego roku PKB UE-27 zwiększył się o 0,9%, wobec 2,9% w 2007 roku. Znacznie szybszy od szacowanego dla UE-27 wzrost PKB w Polsce oznacza dalsze zmniejszenie dystansu dzielącego nasz kraj od średniej unijnej. Ocenia się, że w minionym roku wartość PKB (mierzona parytetem siły nabywczej) na mieszkańca przekroczyła 55%, wobec 54,3% w 2007 r. oraz 48,9% w 2003 r. (przed akcesją). Wykres 1. Tempo wzrostu PKB (w %) 8 6 4

Polska

UE-27

4,3 3,9

3,9 1,2

2

2,0

1,4 1,2

2,5

1,3

6,7

6,2

5,3

4,8

3,6

3,1

2,0

2,9 0,9

0 2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

Źródło: Dla Polski – GUS; dla UE-27 - Eurostat O zmniejszeniu tempa rozwoju gospodarczego Polski pod koniec 2008 r. zadecydował przemysł, którego wartość dodana brutto w IV kwartale była o 1,1% niższa niż przed rokiem. Zarówno w budownictwie, jak i usługach rynkowych odnotowano wzrost wartości dodanej brutto (choć słabszy niż w poprzednich kwartałach), szacowany odpowiednio na 5,3% i około 5%. W konsekwencji w skali całego 2008 r. wartość dodana brutto przemysłu wzrosła o 3,7% (wobec 9,9% w 2007 r.), budownictwa – o 11,3% (wobec 12,5%), a usług rynkowych – o 5,6% (wobec 6,4%). Aktywność ekonomiczna W 2008 r. w większości segmentów gospodarki obserwowano nasilające się z kwartału na kwartał oznaki słabnięcia aktywności gospodarczej, które szczególnie wyraźne stały się pod koniec roku. Dotyczyło to przede wszystkim przemysłu, zwłaszcza tych branż, które produkowały na eksport. W konsekwencji, produkcja sprzedana przemysłu była o 3,3% wyższa niż przed rokiem (wobec wzrostu o 11,2% w 2007 r.), produkcja budowlano-montażowa – o około 11% (wobec odpowiednio 16,5%), sprzedaż detaliczna – o 5,3% (wobec 7,6%). Sprzedaż usług łączności wzrosła o około 7%, natomiast transportowych spadła o około 1%. Opisane tendencje obserwuje się w większości województw, co można zilustrować na przykładzie efektów produkcyjnych przemysłu i budownictwa. Generalnie ich dynamika w skali roku jest niższa od notowanej w okresie styczeń-wrzesień, co świadczy o znacznie niższym wzroście, a nawet spadku, w IV kwartale.

1

Tj. od I kwartału 1996 r., którego sięgają kwartalne statystyki rachunków narodowych.

8

Tabela 1. Sytuacja w przemyśle i budownictwie2 w 2008 roku według województw

Województwo

Przemysł

Budownictwo

Produkcj a sprzedan a

Produkc ja sprzeda na

Wydajność pracy

Wydajność pracy

Ceny stałe

Ceny bieżące

Rok poprzedni=100

Polska=10 0

Rok poprzedni=100

Polska=1 00

Polska

103,5

101,1

100,0

120,5

110,4

100,0

Dolnośląskie

114,2

108,8

99,8

117,3

100,2

89,6

Kujawsko-pomorskie

100,2

98,1

84,5

124,5

113,3

71,2

Lubelskie

103,5

101,9

76,0

140,1

123,5

67,7

Lubuskie

114,0

109,7

79,6

125,7

112,8

70,9

Łódzkie

109,8

105,1

73,2

108,7

106,4

81,5

Małopolskie

110,6

107,7

91,5

130,9

118,8

91,4

Mazowieckie

101,8

100,4

156,1

115,1

104,9

160,5

Opolskie

97,8

96,2

104,9

114,5

104,6

87,6

Podkarpackie

101,3

99,7

63,5

133,7

121,9

71,2

Podlaskie

104,9

100,1

85,9

118,4

109,7

121,0

Pomorskie

108,3

107,9

108,5

125,6

111,1

91,4

Śląskie

113,5

111,1

108,5

117,1

113,6

72,1

Świętokrzyskie

105,5

103,1

98,2

118,8

109,3

81,7

Warmińsko-mazurskie

101,9

100,2

70,9

129,0

120,1

66,7

Wielkopolskie

104,4

101,5

89,1

126,4

113,0

109,8

Zachodniopomorskie

96,9

96,6

80,1

128,6

121,3

86,7

Źródło: GUS i szacunek własny na podstawie tych danych. We wszystkich - z wyjątkiem opolskiego i zachodniopomorskiego województwach produkcja sprzedana przemysłu wzrosła, przy czym tempo wzrostu kształtowało się w przedziale od prawie zerowego (kujawsko-pomorskie) do ponad 14% (dolnośląskie). W każdym regionie przyczyniał się do tego wzrost zatrudnienia, a w większości (poza kujawsko-pomorskim, opolskim, podkarpackim i zachodniopomorskim) – również wydajności pracy. Ta ostatnia zwiększyła się najbardziej (o ponad 11%) w śląskim, a najmniej (mniej niż o 0,5%) w mazowieckim, warmińsko-mazurskim i podlaskim. W 2008 r. najwyższy poziom wydajności pracy notowano w mazowieckim (około 156% przeciętnej krajowej, licząc w cenach bieżących), a najniższy – w podkarpackim (poniżej 65%). Wszędzie zwiększyła się sprzedaż produkcji budownictwa, a tempo wzrostu (w cenach bieżących) kształtowało się w przedziale od poniżej 10% (łódzkie) do ponad 40% (lubelskie). 2

Wszystkie wielkości - w jednostkach o liczbie pracujących powyżej 9 osób.

9

Również i w tym przypadku przyczyniał się do tego zarówno wzrost zatrudnienia, jak i wydajności pracy, której najwyższy (o ponad 20%, licząc w cenach bieżących) przyrost odnotowano w lubelskim, podkarpackim, zachodniopomorskim i warmińsko-mazurskim, a najniższy (prawie zerowy) – w dolnośląskim. W analizowanym okresie najwyższą wydajność pracy notowano w województwie mazowieckim (ponad 160% przeciętnej krajowej, licząc w cenach bieżących), a najniższą – w warmińsko-mazurskim i lubelskim (poniżej (70%). Popyt krajowy Popyt krajowy zwiększył się w 2008 r. w tej samej skali co PKB, tj. o 4,8%, ale mniej niż przed rokiem (w 2007 r. wzrost wyniósł 8,6%). Dwie główne składowe popytu krajowego kształtowały się jednak odmiennie. Wykres 2. Tempo zmian głównych elementów popytu krajowego (w %) 25

Spożycie indywidualne

Nakłady brutto na środki trwałe

20

14,9

15 10 5

3,02,7

2,3

3,4

0

2,1

4,7

6,5

6,4 2,1

5,0

17,6

5,0

5,4

7,9

-0,1

-5 -6,3

-10

-9,7

-15 2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

Źródło: GUS Spożycie indywidualne wzrosło szybciej niż przed rokiem i w skali nie notowanej od 1999 r. – o 5,4% (wobec 5% w 2007 r.). Sprzyjał temu dalszy wzrost realnych dochodów ludności. Szacuje się, że m.in. dochody z tytułu wynagrodzeń oraz rent i emerytur zwiększyły się realnie łącznie o około 7,5%, wobec około 6% w 2007 r. Utrzymywała się też nadal wysoka dynamika kredytów (według danych NBP, w końcu 2008 r. kwota kredytów udzielonych osobom prywatnym na cele inne niż nieruchomości była realnie – podobnie jak w 2007 r. – o około 27% wyższa niż w końcu poprzedniego roku). W przeciwieństwie do spożycia indywidualnego, w 2008 r. nastąpiło znaczące osłabienie działalności inwestycyjnej. Nakłady brutto na środki trwałe zwiększyły się o 7,9% (17,6% w 2007 r.), tj. szybciej niż PKB, co spowodowało, że czwarty rok z rzędu wzrosła stopa inwestycji - z 21,6% w 2007 r. do ponad 22% w 2008 roku. Na znaczne osłabienie popytu inwestycyjnego wpłynęły m.in. sygnały o spadku popytu zewnętrznego, zmiany sytuacji finansowej przedsiębiorstw, trudniejszy dostęp do kredytów (zarówno złotowych, jak i z uwagi na deprecjację złotego – walutowych), wycofywanie się kapitału zagranicznego, a w konsekwencji coraz mniejsze możliwości pozyskania kapitału na rozwój.

10

Handel zagraniczny Pogłębianie się globalnej recesji, a w konsekwencji dalszy spadek popytu zewnętrznego, m.in. w krajach UE (na które przypada ponad ¾ polskiego eksportu) spowodowały, że w końcu 2008 r. nastąpiło zdecydowane osłabienie wymiany towarowej. Szacuje się, że w IV kwartale eksport towarów (w EUR, według bilansu płatniczego NBP) był o 8,5%, a import o 5,3% niższy niż przed rokiem. W konsekwencji przyczyniło się to do dalszego pogłębienia nierównowagi w wymianie towarowej. W skali całego roku eksport towarów wzrósł o 12,1% (wobec wzrostu o 13,4% w 2007 r.), zaś import – o 14% (wobec odpowiednio 19,5%). Ujemne saldo obrotów towarowych zwiększyło się z 12,4 mld EUR w 2007 r. do 16,2 mld EUR w 2008 roku. Przy równoczesnym spadku dodatnich sald obrotów usługami (z 3,4 mld EUR do 3,1 mld EUR) i transferów bieżących (z 6,2 mld EUR do 5,05 mld EUR) oraz ujemnego salda dochodów (z 11,8 mld EUR do 11,5 mld EUR), deficyt obrotów bieżących zwiększył się z 4,7% PKB (14,6 mld EUR) w 2007 r. do ok. 5,4% PKB (19,5 mld EUR) w 2008 roku. Rynek pracy i wynagrodzenia Rok 2008 był kolejnym rokiem wzrostu zatrudnienia i spadku bezrobocia. Jednak tempo tych zmian było z kwartału na kwartał coraz słabsze. Przeciętne zatrudnienie w sektorze przedsiębiorstw wzrosło o 4,8% (wobec 4,7% w 2007 r.), przy czym w I kwartale zwiększyło się, w porównaniu z analogicznym okresem 2007 r., o 6%, w II – o 5,1%, w III – o 4,6%, a w IV – o 3,6%.3 W konsekwencji zwiększał się wskaźnik zatrudnienia. W III kwartale 2008 r. wyniósł on 60%, wobec 57,8% w III kwartale 2007 r.4, a jego wzrost (obok notowanego na Słowacji i w Bułgarii) był jednym z najwyższych w UE-27. Przeciętnie w UE-27 wskaźnik ten zwiększył się o 0,4 pkt. proc., przy czym w 8 krajach notowano spadek (najgłębszy – o 1,9 pkt. proc. – w Irlandii), a w 4 – brak zmian. Nadal jednak poziom tego wskaźnika w Polsce należał do najniższych w Unii. Niższe jego wartości występowały na Malcie, Węgrzech i we Włoszech. W pozostałych krajach wskaźnik ten kształtował się w przedziale 60,5% (Rumunia) – 78,6% (Dania), zaś przeciętnie w UE-27 wyniósł 66,4%. W rezultacie dalszego wzrostu zatrudnienia w Polsce spadało bezrobocie. W końcu października 2008 r. stopa bezrobocia rejestrowanego zmalała do 8,8%, aby następnie wzrosnąć do 9,5% w końcu roku (wobec 11,2% w końcu 2007 r.), przy czym wzrost ten należy wiązać przede wszystkim z osłabieniem aktywności gospodarczej. W końcu 2008 r. w urzędach pracy było zarejestrowanych 1473,6 tys. bezrobotnych, tj. o 16,6% mniej niż w końcu 2007 r. Należy zauważyć, że do października tempo spadku liczby bezrobotnych było silniejsze, wyraźnie przekraczając 20%.

3 4

Wszystkie wielkości - w jednostkach o liczbie pracujących powyżej 9 osób. Według BAEL. Podane wielkości dotyczą osób w wieku produkcyjnym wg definicji Eurostat (15-64 lata.

11

Wykres 3. Bezrobocie rejestrowane i stopa bezrobocia w Polsce w końcu roku 3115

3217

3176

3000

2773

liczba bezrobotnych w tys. stopa bezrobocia w %

2309 1747

19,4

2001

20,0

2002

20,0

2003

19,0

17,6

2004

2005

14,8

2006

11,2 2007

1474 9,5 2008

Źródło: GUS Obserwowany w Polsce spadek stopy bezrobocia był najgłębszy spośród wszystkich krajów UE-27. W grudniu 2008 r. tzw. zharmonizowana stopa bezrobocia5 wyniosła 6,5%, tj. zmalała w ciągu roku o 1,7 pkt. proc. Przeciętnie w UE-27 wskaźnik ten wzrósł o 0,6 pkt. proc. do 7,4%. Spośród 23 notowanych krajów, w 12 stopa bezrobocia wzrosła (najbardziej w Hiszpanii, krajach nadbałtyckich i Irlandii), a w 4 utrzymała się na poziomie sprzed roku. Grudzień był piątym z kolei miesiącem, w którym stopa bezrobocia w Polsce była niższa od przeciętnej w UE-27, podczas gdy przed rokiem należała do jednej z najwyższych. W końcu 2008 r. najwyższe bezrobocie obserwowano w Hiszpanii (14,4%) i na Łotwie (10,4%), a najniższe – w Niderlandach (2,7%). Opisane wcześniej tendencje na rynku pracy w 2008 r. zaobserwowano we wszystkich województwach. Przy wzroście wskaźnika zatrudnienia ogółem w III kwartale 2008 r., w porównaniu z III kwartałem 2007 r., o 2,2 pkt. proc. – najbardziej (o 5,6 pkt. proc.) zwiększył się on w województwie mazowieckim, a następnie (o ponad 3 pkt. proc.) - w województwie wielkopolskim, kujawsko-pomorskim i podlaskim, a najmniej (o 0,7 pkt. proc.) – w śląskim. Równocześnie, już w trzech województwach – lubelskim (trzeci kwartał z rzędu), warmińskomazurskim i łódzkim - odnotowano spadek wskaźnika. Przy średniej krajowej 60%, wskaźnik ten osiągnął najwyższy poziom w województwie mazowieckim (66,9%), a najniższy w województwie zachodniopomorskim (53,7%). W porównaniu z końcem 2007 r., we wszystkich województwach spadło bezrobocie, zarówno pod względem liczby osób zarejestrowanych w urzędach pracy, jak i stopy bezrobocia. Najbardziej (o ponad 20%) liczba bezrobotnych zmalała w województwie śląskim, pomorskim i zachodniopomorskim, a najmniej (o mniej niż 10%) – w podlaskim, świętokrzyskim i podkarpackim. Stopa bezrobocia zmalała najbardziej (o ponad 2 pkt. proc.) w zachodniopomorskim, pomorskim i śląskim, a najmniej (do 1 pkt. proc.) – w podlaskim i świętokrzyskim. W końcu 2008 r. najniższą (poniżej 7%) stopę bezrobocia notowały województwa wielkopolskie i śląskie, a najwyższą – warmińsko-mazurskie (ponad 16%), i świętokrzyskie (prawie 14%). Spadek stopy bezrobocia rejestrowanego odnotowano również w większości6 spośród 379 powiatów7. O ile w końcu 2007 r. stopa bezrobocia nie przekraczała 5% w 16 powiatach, o tyle w końcu 2008 r. takich powiatów było 33 (najniższą – 1,7% – miało miasto Poznań). 5 6

7

Miara stosowana przez Eurostat. W 30 (w końcu września 2008 r. – w 3) powiatach stopa bezrobocia była wyższa, a w 7 (odpowiednio w 1) - analogiczna jak przed rokiem. Najbardziej (o 2,5 pkt. proc.) wzrosła ona w powiecie oleckim. Tj. 314 powiatów i 65 miast na prawach powiatu.

12

Równocześnie zmalała – z 18 do 8 – liczba powiatów ze stopą bezrobocia przekraczającą 25% (najwyższą – 31,2% – miał powiat szydłowiecki). Wykres 4. Sytuacja na rynku pracy

10,7 8,4 Pomorskie 18,7 16,8 16,4 13,4

Warmińsko-Mazurskie 10,4 9,8

Zachodniopomorskie

Podlaskie

14,9 13,4 Kujawsko-Pomorskie

14,0 12,4

7,8 6,4

9,0 7,3

Wielkopolskie

Mazowieckie

Lubuskie 11,2 9,2 Łódzkie

13,0 11,3

Wskaźnik zatrudnienia (%) 63,6 60,3 57 53,7

do do do do

66,9 63,6 60,3 57

(2) (5) (5) (4)

Stopa bezrobocia (%)

Lubelskie

11,4 10,2 14,9 13,9

Dolnośląskie 11,9 9,9 Opolskie

Świętokrzyskie 9,2 6,9 Śląskie

2007 2007 r. r. 2008 2008 r. r.

8,7 7,6 Małopolskie

14,2 13,1 Podkarpackie

Źródło: GUS Osłabienie aktywności gospodarczej, a tym samym popytu na pracę, w IV kwartale wpłynęło też na obniżenie dynamiki wynagrodzeń. Szacuje się, że, w porównaniu z IV kwartałem 2007 r., przeciętne wynagrodzenie w gospodarce narodowej zwiększyło się realnie o około 3%8, wobec około 6,5% w I półroczu br. oraz 5,1 % w III kwartale. W sektorze przedsiębiorstw przeciętne wynagrodzenie było w IV kwartale realnie o 3,4% wyższe niż przed rokiem, wobec odpowiednio 7,4% oraz 5,6%. W skali całego 2008 r. przeciętne wynagrodzenie w gospodarce narodowej wyniosło 2944 zł i wzrosło realnie o 6% (wobec 5,5% w 2007 r.), zaś w sektorze przedsiębiorstw – 3179 zł i wzrosło odpowiednio o 5,9% (wobec 6,7%). Mimo znaczącego spowolnienia tempa wzrostu wynagrodzeń realnych nadal pogarszała się niekorzystna, obserwowana od II kwartału 2007 r., relacja miedzy wzrostem wynagrodzeń i wydajności pracy. W konsekwencji w przemyśle w 2008 r. wzrost wydajności pracy był wolniejszy od wzrostu wynagrodzeń o 4,2 pkt. proc., wobec 0,4 pkt. proc. w 2007 r., zaś w budownictwie – odpowiednio o 5,1 pkt. proc., wobec 6,9 pkt. proc.

1.2. POSTĘPY W REALIZACJI KRAJOWEGO PROGRAMU REFORM W 2008 R. Trzy lata realizacji Krajowego Programu Reform przyniosło szereg zmian strukturalnych pozytywnie wpływających na rozwój gospodarczy. Główne reformy rozpoczęte w okresie 2005-2008 będą kontynuowane w kolejnym cyklu - „Krajowym Programie Reform na lata 8

Wszystkie wielkości dotyczą jednostek o liczbie pracujących powyżej 9 osób.

13

2008-2011 na rzecz realizacji Strategii Lizbońskiej” (KPR 2008-2011), przyjętym przez Radę Ministrów 18 listopada 2008 r. W 2008 r., po zmianie Rządu i wprowadzeniu pewnych zmian w programie reform w I połowie 2008 r. nastąpiło przyspieszenie realizacji reform. Nowy Rząd, biorąc pod uwagę zalecenia Rady Europejskiej, skoncentrował swoje działania przede wszystkim na: •

reformie finansów publicznych poprzez przygotowanie nowej ustawy o finansach publicznych wprowadzającej szereg mechanizmów przyczyniających się do konsolidacji budżetowej i zwiększenia kontroli nad wydatkami publicznymi;

•

systemie świadczeń społecznych w zakresie reformy emerytalno-rentowej oraz zmian w służbie zdrowia, które wprowadzą szereg bodźców do podejmowania pracy, zracjonalizują wydatki publiczne, jednocześnie zapewniając odpowiedni poziom opieki ze strony państwa nad osobami starszymi, chorymi i niezdolnymi do pracy;

•

upraszczaniu prawa w celu rozwoju przedsiębiorczości – przyjęto szereg zmian legislacyjnych zmierzających do usunięcia barier w prowadzeniu działalności gospodarczej, planowane są dalsze działania w tym zakresie;

•

systemie wspierania innowacji – przyjęto nową ustawę wprowadzającą ułatwienia w skorzystaniu z zaproponowanych w ramach poprzedniej ustawy ulg dla przedsiębiorców w zakresie m.in. możliwości wspierania wdrożeń nowych technologii, ulgi podatkowej na zakup nowych technologii, uzyskiwania statusu centrum badawczo-rozwojowego (CBR).

•

aktywnej polityce rynku pracy – działania Rządu miały na celu przede wszystkim zwiększanie aktywności zawodowej bezrobotnych oraz osób z grup szczególnego ryzyka, zwłaszcza osób starszych; prowadzone były również działania zwiększające dostępność i podwyższające jakość usług rynku pracy.

1.3. SZCZEGÓŁOWY OPIS DZIAŁAŃ PODEJMOWANYCH W 2008 R. Obszar polityki makroekonomicznej oraz budżetowej: W 2008 roku trwały prace nad przygotowaniem projektu nowej ustawy o finansach publicznych oraz projektu ustawy przepisy wprowadzające ustawę o finansach publicznych. Projekt ustawy o finansach publicznych został przyjęty przez Radę Ministrów 17 października 2008 r. W wyniku podjętych działań konsolidacyjnych w sektorze finansów publicznych 8 lipca 2008 r. Rada ECOFIN zadecydowała, zgodnie z wcześniejszymi rekomendacjami KE, o zamknięciu trwającej od 2004 r. procedury nadmiernego deficytu wobec Polski. Deficyt sektora finansów publicznych zgodnie z prognozami zawartymi w Programie Konwergencji Aktualizacja 2007 r., spadł w Polsce w 2007 r. do poziomu 2% PKB, tj. aż o 1,8 p.p. w stosunku do 2006 r. Rada ECOFIN określiła ten znaczący spadek deficytu w Polsce jako „trwały i wiarygodny”. W 2008 roku w ramach KPR przeprowadzono reformy także o charakterze technicznym. Przeprowadzono weryfikację i ocenę prawidłowości wykonania audytu wewnętrznego w 13 jednostkach sektora finansów publicznych, tj.: Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi (MRiRW), Ministerstwie Skarbu Państwa (MSP), Ministerstwie Edukacji Narodowej (MEN), Ministerstwie Rozwoju Regionalnego (MRR), Urzędzie Komunikacji Elektronicznej (UKE), Urzędzie Zamówień Publicznych (UZP), Głównym Urzędzie Miar (GUM), Lubelskim Urzędzie Wojewódzkim, Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR),

14

Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego (ABW), Komendzie Głównej Straży Granicznej, Komendzie Głównej Policji, Komendzie Głównej Państwowej Straży Pożarnej. Do najważniejszych działań w zakresie reformy emerytalno-rentowej w ostatnim roku pierwszego cyklu odnowionej Strategii Lizbońskiej należały prace legislacyjne nad: •

ustawą o emeryturach kapitałowych9 (Dz. U. Nr 228, poz. 1507). Ustawa umożliwia wypłatę świadczeń ze środków zgromadzonych w otwartych funduszach emerytalnych (OFE), czyli tzw. emerytur kapitałowych. Akt stanowi część pakietu ustaw kończących reformę emerytalną, rozpoczętą w 1999 r.

•

ustawą o funduszach dożywotnich emerytur kapitałowych, uchwaloną w dniu 19 grudnia 2008 r. przez Sejm i przekazaną do podpisu Prezydenta RP w dniu 22 grudnia 2008 r. Prezydent RP odmówił podpisania tej ustawy. Ustawa nie została uchwalona ponownie po wecie Prezydenta RP. Ustawa reguluje zasady funkcjonowania instytucji wypłacających emerytury kapitałowe.

•

ustawą o emeryturach pomostowych (Dz. U. Nr 237, poz. 1656), uchwaloną 19 grudnia 2008 r. przez Sejm, stanowiącą jeden z elementów zapoczątkowanej w 1999 r. reformy polskiego systemu ubezpieczeń społecznych.

•

ustawą o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (FUS) oraz niektórych innych ustaw - uchwaloną 17 października 2008 r. przez Sejm. W dniu 29 listopada 2008 r. Prezydent RP odmówił podpisania tej ustawy. Ustawa nie została uchwalona ponownie po wecie Prezydenta RP. Projekt ustawy stanowi uzupełnienie pakietu ustaw kończących budowę nowego systemu emerytalno-rentowego.

•

ustawą z dnia 6 listopada 2008 r. o zmianie ustawy o indywidualnych kontach emerytalnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 220, poz. 1432). Nowelizacja wprowadza rozwiązania pozwalające zwiększyć dotychczasowy roczny limit wpłat na IKE. Ustawa przewiduje również zwiększenie elastyczności IKE poprzez umożliwienie dokonywania częściowych zwrotów zgromadzonych środków, jak też wypłat ratalnych kapitału.

•

projektem ustawy o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników przyjętym przez Radę Ministrów 30 września 2008 r. i skierowanym do Sejmu 20 października 2008 r.

W dziedzinie ochrony zdrowia uchwalono ustawę z dnia 4 września 2008 r. o zmianie ustawy o pomocy publicznej i restrukturyzacji publicznych zakładów opieki zdrowotnej (Dz. U. 192 poz. 1181), której celem jest wzrost efektywności procesu restrukturyzacji w ochronie zdrowia wdrażanego od połowy 2005 r. Kontynuowano także realizację wieloletniego programu pn. Wzmocnienie Bezpieczeństwa Zdrowotnego Obywateli.10 Realizacja programu zapewnia ciągłość udzielania świadczeń zdrowotnych ratujących życie i zdrowie. Łączne nakłady z budżetu na realizację programu w latach 2007-2009 wyniosą 650 mln zł. Budżet programu na 2008 r. obejmował środki w kwocie 300 mln zł. W II półroczu 2008 r. pomoc finansową o łącznej wysokości 150 mln zł otrzymały 164 zakłady opieki zdrowotnej.

9

Wcześniejszy projekt ustawy o świadczeniach zgromadzonych w OFE oraz o zakładach emerytalnych został poddany dodatkowym analizom oraz konsultacjom międzyresortowym i społecznych, w wyniku których powstały dwa projekty ustaw: projekt ustawy o emeryturach kapitałowych oraz projekt ustawy o funduszach dożywotnich emerytur kapitałowych. 10 Program został ustanowiony 6 lutego 2007 r. uchwałą RM nr 19/2007

15

W kwestii decentralizacji administracji publicznej w zakresie przekazania zadań, kompetencji i środków budżetowych na rzecz samorządu terytorialnego, w 2008 r. prowadzone były aktywne prace legislacyjne. Szczególnie istotne regulacje prawne w tym zakresie to: •

ustawa z dnia 23 stycznia 2009 r. o zmianie niektórych ustaw w związku ze zmianami w organizacji i podziale zadań administracji publicznej w województwie (Dz. U. Nr 92 poz. 753),

•

ustawa z dnia 23 stycznia 2009 r. o wojewodzie i administracji rządowej w województwie (Dz. U. Nr 31 poz. 206). Przygotowana regulacja zawiera przepisy, dzięki którym m.in.: nastąpi wzmocnienie funkcji kontrolnych wojewody w stosunku do administracji zespolonej (służb, inspekcji i straży) i niezespolonej działającej w województwie, a także zwiększenie odpowiedzialności wojewody za zarządzanie kryzysowe oraz bezpieczeństwo i porządek publiczny oraz skupienie jego funkcji na reprezentowaniu RM.

•

ustawa z dnia 20 lutego 2009 r. o funduszu sołeckim (Dz. U. Nr 52 poz. 420) – projekt ustawy został przyjęty przez RM 21 października 2008 r. Proponowana regulacja ma na celu zapewnienie ustawowego przyznania określonych środków finansowych z budżetów gmin na zadania sołectw, służących zaspokajaniu podstawowych potrzeb społeczności wsi i przyczyniających się ich rozwojowi.

•

ponadto trwały prace na projektem ustawy o polityce miejskiej i współpracy jednostek samorządu terytorialnego w tym zakresie oraz o zmianie innych ustaw.

W kwestii reform w zakresie pomocy publicznej, 23 maja 2008 r. Rada Ministrów przyjęła dokument „Kierunki udzielania pomocy publicznej w latach 2007-2013”. Jest to pierwszy tego typu dokument zestawiający wszystkie instrumenty pomocy publicznej zawarte m.in. w programach operacyjnych i strategiach rządowych. Opracowanie z jednej strony ocenia dotychczasowe wsparcie publiczne, a z drugiej daje wskazówki dotyczące udzielenia pomocy publicznej przez państwo z punktu widzenia realizacji odnowionej Strategii Lizbońskiej. Obszar polityki mikroekonomicznej i strukturalnej: Działania Rządu ukierunkowane były na uproszczenie prawa i usunięcie barier administracyjnych tak, aby umożliwić dynamiczny rozwój przedsiębiorczości. W okresie listopad 2007 r. – październik 2008 r. opracowano pakiet ustaw, których celem jest uproszczenie prawa gospodarczego - tzw. Pakiet na rzecz przedsiębiorczości. Obejmuje on m.in. zmiany w następujących ustawach: kodeks pracy, ustawę o stażu absolwenckim, ordynację podatkową, kodeks cywilny, prawo dewizowe, ustawę o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary, prawo upadłościowe i naprawcze, kodeks spółek handlowych, kodeks postępowania karnego i ustawę o udostępnianiu informacji gospodarczych. W dniu 11 marca 2008 r. Rząd przyjął cel redukcji obciążeń administracyjnych w priorytetowych obszarach prawa gospodarczego. Do końca 2010 r. mają one zostać zmniejszone o 25%. W 2008 r. prowadzono także działania zmierzające do przyspieszenia postępowań sądowych w sprawach gospodarczych i zmniejszenia ich kosztów. Prowadzone były prace nad następującymi regulacjami:

16

•

ustawą z dnia 6 marca 2009 r. o zmianie ustawy - Prawo upadłościowe i naprawcze, ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym oraz ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym (Dz. U. Nr 53, poz. 434).

•

ustawą z 5 dnia września 2008 r. o zmianie ustawy o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów oraz o zmianie innych ustaw11(Dz. U Nr 180, poz. 1113)

•

ustawą z dnia 20 lutego 2009 r. o zmianie ustawy - Prawo o adwokaturze, ustawy o radcach prawnych oraz ustawy - Prawo o notariacie (Dz. U. Nr 37, poz. 286)

•

ustawą z dnia 23 stycznia 2009 r. o Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury (Dz. U. Nr 26 poz. 157, z późn. zm.).

•

oraz projektem ustawy o zmianie ustawy Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw – przyjętą przez Rząd 15 lipca 2008 r.

W dniu 17 października 2008 r. Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o partnerstwie publiczno-prywatnym, który stanowi odpowiedź na potrzebę stworzenia funkcjonalnych rozwiązań prawnych, które mogłyby uwolnić realizację przedsięwzięć z wykorzystaniem partnerstwa publiczno-prywatnego w Polsce. W 2008 r. kontynuowano prace nad rozwojem technologii informacyjnych i komunikacyjnych, zgodnie z Planem Informatyzacji Państwa 2007-2010. 14 kwietnia 2008 r. nastąpiło uruchomienie portalu informacyjnego e-PUAP umożliwiającego podmiotom publicznym m.in. korzystanie z Elektronicznej Skrzynki Podawczej. Sukcesywnie udostępniane będą kolejne funkcjonalności e-PUAP tj. Katalog Usług Publicznych, usługi bezpieczeństwa, usługi dokumentowe, usługi komunikacyjne oraz Centralne Repozytorium Wzorów Dokumentów Elektronicznych (CRD). Realizowane są także projekty w ramach programu e-Cło, będące elementem wspólnotowej inicjatywy e-Customs, oraz PESEL2. W dniu 29 grudnia 2008 r. Rada Ministrów przyjęła dokument pn. Strategia rozwoju społeczeństwa informacyjnego do roku 201312, uwzględniający priorytety europejskiej polityki w dziedzinie społeczeństwa informacyjnego wynikające z założeń Strategii Lizbońskiej oraz inicjatyw eEurope- społeczeństwo informacyjne dla wszystkich oraz jej kontynuacji – i2010 - Europejskie społeczeństwo informacyjne na rzecz wzrostu i zatrudnienia. Celem Strategii jest stworzenie warunków do powszechnego i efektywnego wykorzystania wiedzy i informacji do harmonijnego rozwoju w wymiarze społecznym, ekonomicznym i osobistym. W dziedzinie prywatyzacji i komercjalizacji przedsiębiorstw państwowych Sejm uchwalił 19 grudnia 2008 r. ustawę o zmianie ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji oraz o zmianie niektórych innych ustaw.13 Głównym efektem zmian ma być jawność i przyspieszenie prywatyzacji oraz pozyskiwanie profesjonalnej kadry kierowniczej m.in. do spółek z większościowym udziałem Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego. W 2008 kontynuowano również działania mające na celu wzmocnienie mechanizmów konkurencji w sektorach sieciowych oraz odpowiednie umocowanie regulatorów tych rynków. Demonopolizacja i liberalizacja w takich sektorach gospodarki jak energetyka, telekomunikacja, transport kolejowy i usługi pocztowe przyczyni się do obniżenia cen usług oraz poprawy ich jakości.

11 12 13

Prezydent podpisał ustawę 30 września 2008 r. Do końca roku planowane jest przyjęcie dokumentu przez RM. Ustawa została przekazana przez Prezydenta RP do ponownego uchwalenia.

17

W celu zwiększenia innowacyjności przedsiębiorstw uchwalono ustawę 14 z dnia 30 maja 2008 r. o niektórych formach wspierania działalności innowacyjnej (Dz. U. Nr 116, poz. 730), która dostosowuje przepisy dotyczące udzielania kredytu technologicznego do nowych wspólnotowych zasad odnoszących się do udzielania krajowej pomocy regionalnej oraz wprowadza zmianę systemu udzielania kredytu technologicznego. Uruchomiono lub kontynuowano w 2008 r. szereg projektów bezpośredniego wsparcia dla przedsiębiorców lub instytucji otoczenia biznesu, których celem jest rozwój działalności B+R oraz wspieranie wdrażania innowacji. Do najważniejszych z nich należą:

14

•

program dotacji dla Akademickich Inkubatorów Przedsiębiorczości (AIP) – program MG, którego celem jest dofinansowanie szkoleń oraz opracowanie programów szkoleniowych tak, aby jak najwięcej młodych ludzi uznawało założenie własnego przedsiębiorstwa za realną alternatywę podczas wyboru ścieżki zawodowej; środki dofinansowania mogą być przeznaczone m.in. na założenie i promocję inkubatora, inwestycje w sprzęt ICT itp.; podczas pierwszej w 2008 r. edycji konkursu na dofinansowanie AIP wnioski złożyło 9 uczelni, z których wybrano 3 do dofinansowania na łączną kwotę 41 850 zł. 25 sierpnia 2008 r. ogłoszono drugą edycję konkursu,

•

program pn. Inicjatywa Technologiczna – instrument Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego (MNiSW), Alokacja finansowa ze środków budżetowych w 2008 r. wynosiła ponad 81,5 mln zł.,

•

program pn. Kreator innowacyjności. Wsparcie innowacyjnej przedsiębiorczości akademickiej – inicjatywa MNiSW, której celem jest usprawnienie powiązań pomiędzy środowiskiem naukowo-badawczym a gospodarką m.in. poprzez podnoszenie kwalifikacji kadr akademickich w zakresie przedsiębiorczości, zarządzania własnością intelektualną oraz komercjalizacji wyników B+R.. W 2008 r. po przeprowadzeniu badania merytorycznego przez zespół specjalistyczny do spraw programu 26 wniosków na łączną kwotę 7 088 881,50 zł. uzyskało pozytywną opinię i zostało przedstawionych do akceptacji Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego,

•

program pn. Patent Plus. Wsparcie patentowania wynalazków – program MNiSW, którego celem jest usprawnienie procesu transferu technologii z jednostek naukowych do gospodarki W 2008 r. do MNiSW wpłynęło 40 wniosków na łączną kwotę 6,4 mln zł.,

•

projekty pilotażowe Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP) w zakresie wsparcia technostarterów, rozwoju klastrów oraz ochrony własności przemysłowej,

•

projekty celowe finansowane przez ministra właściwego ds. nauki – W 2008 r. zawarto 20 umów o dofinansowanie projektów celowych na łączną kwotę 11,2 mln zł. W 2008 r. czynnych było 278 umów o projekty celowe cywilne, na których dofinansowanie wydatkowano 75,6 mln zł.,

•

uruchomiono dodatkowy mechanizm wspierający działalność innowacyjną przedsiębiorców Program - Bony na Innowacje, którego celem jest zainicjowanie kontaktów pomiędzy przedsiębiorcami, którzy do tej pory nie zlecali prac o charakterze badawczo-rozwojowym na zewnątrz, a instytucjami prowadzącymi działalność B+R.

Prezydent podpisał ustawę 18 czerwca 2008 r.

18

W d. 2 grudnia 2008 r. Rada Ministrów przyjęła pakiet 5 ustaw reformujących system badań naukowych „Budujemy na wiedzy - reforma nauki dla rozwoju Polski”, który obejmuje ustawy o zasadach finansowania nauki, Polskiej Akademii Nauk, Instytutach Badawczych, Narodowym Centrum Badań i Rozwoju oraz Narodowym Centrum Nauki. W MNiSW trwały również prace nad „Strategią rozwoju nauki w Polsce do 2015 roku”. W 2008 r. rząd kontynuował działania mające na celu wzmocnienie mechanizmów konkurencji w sektorach sieciowych oraz odpowiednie umocowanie regulatorów tych rynków. Demonopolizacja i liberalizacja w takich sektorach gospodarki jak energetyka, telekomunikacja, transport kolejowy i usługi pocztowe przyczyni się do obniżenia cen usług oraz poprawy ich jakości. 20 lutego 2008 r. weszło w życie rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 6 lutego 2008 r. w sprawie szczegółowych zasad kształtowania i kalkulacji taryf oraz rozliczeń w obrocie paliwami gazowymi. 14 sierpnia 2008 r. zostało podpisane rozporządzenie Ministra Gospodarki w sprawie szczegółowego zakresu obowiązków uzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectw pochodzenia, uiszczenia opłaty zastępczej, zakupu energii elektrycznej i ciepła wytworzonych w odnawialnych źródłach energii oraz obowiązku potwierdzania danych dotyczących ilości energii elektrycznej wytworzonej w odnawialnym źródle energii15.1 września 2008 r. został formalnie notyfikowany KE projekt rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 20 maja 2008 r. w sprawie udzielania pomocy publicznej na inwestycje w zakresie budowy i przebudowy sieci dystrybucyjnej gazowej oraz prawidłowego funkcjonowania systemu dystrybucyjnego gazowego. Natomiast na etapie konsultacji międzyresortowych znajduje się projekt rozporządzenia Ministra Gospodarki w sprawie udzielania pomocy publicznej na inwestycje w zakresie budowy lub rozbudowy jednostek wytwarzających energię elektryczną lub ciepło z odnawialnych źródeł energii. Po wejściu w życie przedmiotowych projektów można będzie udzielać wsparcia w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2007-2013 (PO IiŚ) zgodnie z przepisami o pomocy publicznej w rozumieniu art. 87 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską. Wsparcie udzielane na podstawie ww. aktów prawnych przyczyni się do zwiększenia produkcji energii ze źródeł odnawialnych oraz do poprawy bezpieczeństwa funkcjonowania systemu dystrybucyjnego gazu ziemnego. W zakresie budowy i modernizacji infrastruktury energetycznej kontynuowane są prace mające na celu zwiększenie zdolności przesyłowej systemu przesyłu gazu ziemnego jak również prace nad rozbudową pojemności podziemnych magazynów gazu ziemnego. W 2008 r. Rząd podejmował również działania w zakresie aktywnego wpierania i promowania wzrostu efektywności energetycznej m.in. poprzez prace nad projektem Polityki energetycznej Polski do 2030 r. Polityka energetyczna powinna być w pełni zgodna z przyjętymi przez Radę Europejską w marcu 2007 r. ustaleniami dotyczącymi celów 3x20% zawartymi w opublikowanym przez KE w dniu 23 stycznia 2008 r. tzw. pakiecie klimatyczno-energetycznym. W związku z powyższym opracowywany jest projekt ustawy o efektywności energetycznej. Drugim ważnych dokumentem, który znajduje się obecnie już na etapie wdrożenia jest Krajowy Plan Działań dotyczący efektywności energetycznej (EEAP), w którym określony został cel indykatywny w zakresie oszczędności energii na rok 2016 wyrażony w jednostce bezwzględnej, który ma być osiągnięty w ciągu dziewięciu lat począwszy od 2008 r., zgodnie z art. 4 Dyrektywy 2006/32/WE w sprawie efektywności końcowego wykorzystania energii i usług energetycznych.

15 Dz.U. Nr 156, poz. 969; Przedmiotowe rozporządzenie (którego zakres określony został w tytule regulacji) zastąpiło rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 19 grudnia 2005 r. w sprawie szczegółowego zakresu obowiązków uzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectw pochodzenia, uiszczenia opłaty zastępczej oraz zakupu energii elektrycznej i ciepła wytworzonych w odnawialnych źródłach energii.

19

W dniu 21 czerwca 2008 r. weszła w życie ustawa z dnia 25 kwietnia 2008 r. o zmianie ustawy o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego Polskie Koleje Państwowe (PKP)16 (Dz. U. Nr 97, poz. 624). Projekt nowelizacji określa sposób oddłużenia spółki PKP Przewozy Regionalne, który polega na zrekompensowaniu spółce ponad 2 mld zł strat, jakie poniosła ona w latach 2001-2004 świadcząc usługi publiczne. Po dokonaniu restrukturyzacji udziały spółki PKP Przewozy Regionalne zostaną przekazane samorządom. W dniu 7 października 2008 r. Rada Ministrów przyjęła pierwszą część nowelizacji ustawy Prawo telekomunikacyjne17. Druga część noweli jest obecnie opracowywana przez Ministerstwo Infrastruktury (MI). W dniu 5 września 2008 r. Sejm uchwalił ustawę o komercjalizacji państwowego przedsiębiorstwa użyteczności publicznej Poczta Polska18 (Dz. U. Nr 180, poz. 1109). Zgodnie z ww. ustawą Poczta Polska zostanie przekształcona w spółkę akcyjną, w której Skarb Państwa będzie wyłącznym akcjonariuszem. Dzięki temu firma będzie mogła lepiej funkcjonować na rynku usług i sprostać konkurencji. W związku z rozwojem krajowego systemu transportu w październiku 2008 r. powstał projekt przebiegu modyfikacji Transeuropejskiej Sieci Transportowej (TEN-T) w Polsce, który po zakończeniu trwających uzgodnień, zostanie przekazany do KE w związku z zaplanowaną na 2010 r. rewizją wytycznych w sprawie rozwoju sieci TEN-T. Ponadto, 10 września 2008 r. weszła w życie ustawa z dnia 25 lipca 2008 r. o zmianie ustawy o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych oraz o zmianie innych ustaw (Dz. U. Nr 154, poz. 958). Nowelizacja zakłada uproszczenie procedur oraz przyspieszenie prac związanych z przygotowaniem inwestycji drogowych. Od 22 sierpnia 2008 r. obowiązuje nowelizacja ustawy z dnia 10 lipca 2008 r. o gospodarowaniu niektórymi składnikami mienia Skarbu Państwa oraz o Agencji Mienia Wojskowego oraz o zmianie niektórych innych ustaw. Przygotowana nowelizacja ustawy ma ułatwić przekazanie samorządom terytorialnym, w formie darowizny, lotnisk wojskowych, na których będą mogły powstawać lotniska cywilne. Nowe przepisy przyczynią się do szybszego rozwoju regionalnej sieci lotniskowej. Obszar polityki rynku pracy i edukacji Celem reform wprowadzanych w ramach KPR był wzrost zatrudnienia i podniesienie jego jakości oraz ograniczenie bezrobocia. W 2008 r. Rząd zintensyfikował działania promujące zatrudnienie poprzez rozwój przedsiębiorczości (m.in. wspieranie samozatrudnienia oraz uproszczenie i wdrożenie zmian w przepisach i regulacjach prawnych stojących dotychczas na drodze rozwojowi przedsiębiorczości). W 2008 r. weszły w życie przepisy obniżające klin podatkowy. Od 1 stycznia 2008 r.19 nastąpiło obniżenie poziomu składek rentowych o 4 p.p. (obniżka z 10% do 6% podstawy wymiaru; część składki pracodawcy została obniżona o 2 p.p. (z 6,5% do 4,5%), a składka pracownicza została obniżona o kolejne 2 p.p., tj. z 3,5% do 1,5% podstawy wymiaru). W celu dalszego zwiększenia dostępu do usług rynku pracy oraz dostosowania przepisów do obecnej sytuacji na rynku pracy RM przyjęła 17 października 2008 r. projekt nowelizacji 16

Nowelizacja ustawy została podpisana przez Prezydenta 29 maja 2008 r. Projekt nowelizacji ustawy – Prawo telekomunikacyjne przyjęty przez RM w dniu 3 lipca 2007 roku został, z uwagi na pilną potrzebę wprowadzenia niektórych przepisów, podzielony na dwie części: część zawierającą propozycje przepisów związanych z dostosowaniem do przepisów unijnych oraz część zawierającą pozostałe propozycje zmian. 18 Prezydent podpisał ustawę 26 września 2008 r. 19 Nowelizacja ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw z 1 lipca 2007 r. 17

20

ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Celem proponowanych zmian jest znaczące zwiększenie zakresu aktywizacji zawodowej osób bezrobotnych. W ramach działania zmierzającego do aktywizacji osób znajdujących się w szczególnie trudnej sytuacji na rynku pracy realizowane były następujące programy: •

„Aktywne Formy Przeciwdziałania Wykluczeniu”- W I półroczu 2008 r. rozpoczęto realizację 35 projektów gminnych w zakresie uruchamiania programów prac społecznie użytecznych w określonych rodzajach tych prac (w tym: na rzecz budownictwa socjalnego, oraz usług opiekuńczych);

•

„Wspieranie rozwoju spółdzielczości socjalnej” - efektami realizacji programu jest wzmocnienie procesu tworzenia instytucji doradczych dla osób bezrobotnych tworzących własne miejsca pracy w formule spółdzielczości socjalnej – tymi instytucjami są tzw. Ośrodki Wsparcia Spółdzielczości Socjalnej, których na koniec I półrocza 2008 r. było 10;

•

Inwestycje w kwalifikacje deficytowe na rynku pracy (IKD) – program skierowany m.in. do osób długotrwale bezrobotnych, osób powyżej 50 roku życia i samotnie wychowujących przynajmniej jedno dziecko do 7 roku życia.

•

„Aktywna Kobieta” program skierowany do kobiet powyżej 50 roku życia mający na celu ułatwienie bezrobotnym kobietom w wieku powyżej 50 lat udziału w przedsięwzięciach zwiększających szanse na podjęcie pracy i jej utrzymanie lub uruchomienie własnej działalności gospodarczej.

•

„Świetlica, Praca i Staż – socjoterapia w środowisku gminnym” – tworzenie nowych placówek pomocowych dla dzieci z rodzin dysfunkcyjnych z wykorzystaniem programów rynku pracy dla osób długotrwale bezrobotnych korzystających ze świadczeń z pomocy społecznej (prace społecznie użyteczne, roboty publiczne).

•

Programu 45/50 PLUS - rozpoczęty w 2008 r., ma na celu przywrócenie zdolności zatrudnieniowej, objęcie działaniami aktywizującymi oraz umożliwienie podjęcia i utrzymania zatrudnienia przez osoby bezrobotne w wieku powyżej 45 roku życia, ze szczególnym uwzględnieniem bezrobotnych powyżej 50 roku życia.

•

17 października 2008 r. RM przyjęła projekt Programu Solidarność pokoleń – Działania dla zwiększenia aktywności zawodowej osób w wieku 50+. Program pozwoli na uruchomienie działań ukierunkowanych na lepsze wykorzystanie zasobów ludzkich osób w wieku 50 i więcej lat.

W dniu 8 lipca 2008 r. RM przyjęła projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks pracy i niektórych innych ustaw. Zmiany zostały wprowadzone w życie od 1 stycznia 2009 r. Projekt wprowadza możliwość wykorzystania zakładowego funduszu świadczeń socjalnych na tworzenie przyzakładowych żłobków i przedszkoli oraz finansowanie z tego funduszu opieki nad dziećmi przebywającymi w tych placówkach. Rozwiązanie to umożliwi wielu matkom powrót do pracy i jej kontynuowanie w pełnym wymiarze godzin. W dniu 29 lipca 2008 r. Rząd przyjął Program rozwoju edukacji na obszarach wiejskich na lata 2008-2013, którego celem jest podniesienie jakości i poziomu wykształcenia mieszkańców wsi i obszarów wiejskich. Program przewiduje m.in. stworzenie warunków umożliwiających zakładanie nowych form wychowania przedszkolnego. Reformy w obszarze rynku pracy i edukacji mają na celu wprowadzanie zmian opartych na modelu flexicurity. W dziedzinie edukacji 5 sierpnia 2008 r. Rząd przyjął uchwałę 21

i rozporządzenie w sprawie przyjęcia Rządowego programu pomocy uczniom w 2008 r. pn. Dofinansowanie zakupu podręczników dla dzieci rozpoczynających obowiązkowe roczne przygotowanie przedszkolne, naukę w klasach I-III szkoły podstawowej lub w klasach I-III ogólnokształcącej szkoły muzycznej I stopnia – Wyprawka szkolna. Na realizację programu przeznaczono w 2008 r. 50,3 mln zł, zaś liczbę dzieci korzystających z pomocy szacuje się na ok. 400 tys. W dniu 19 sierpnia 2008 r. Rada Ministrów Uchwałą Nr 172/2008 przyjęła Rządowy program na lata 2008-2013 pn. Bezpieczna i przyjazna szkoła. Podstawowym celem tego programu jest poprawa stanu bezpieczeństwa w szkołach i placówkach systemu oświaty. Realizacja tego celu odbywa się poprzez działania polegające na zwiększeniu wpływu rodziców na życie szkoły i jej kształt oraz na budowaniu w szkole pozytywnego klimatu społecznego w oparciu o prawidłowe relacje interpersonalne.

1.4. INFORMACJA NA TEMAT REALIZACJI ŚREDNIOOKRESOWYCH STRATEGII KRAJOWYCH (WPŁYW NA REALIZACJĘ KRAJOWEGO PROGRAMU REFORM) W związku ze znowelizowaną ustawą z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju wprowadza się następujące strategie rozwoju: •

długookresową strategię rozwoju kraju - dokument określający główne trendy, wyzwania, i scenariusze rozwoju społeczno-gospodarczego kraju oraz kierunki przestrzennego zagospodarowania kraju, z uwzględnieniem zasady zrównoważonego rozwoju, obejmujący okres co najmniej 15 lat. (Obecnie w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów trwają prace nad opracowaniem ram i podstaw długookresowej strategii rozwoju kraju);

•

średniookresową strategię rozwoju kraju – dokument określający podstawowe uwarunkowania, cele i kierunki rozwoju kraju w wymiarze społecznym, gospodarczym, regionalnym i przestrzennym, obejmujący okres 4-10 lat, realizowany przez strategie rozwoju oraz przy pomocy programów, z uwzględnieniem okresu programowania Unii Europejskiej. Obecnie obowiązującą średniookresową strategią rozwoju kraju jest Strategia Rozwoju Kraju 2007-2015. (30 grudnia 2008 r. Rada Ministrów przyjęła dokument „Założenia aktualizacji Strategii Rozwoju Kraju 20072015”. W tym dokumencie zaakcentowano konieczności uspójnienia i zsynchronizowania wszystkich prolizbońskich działań rozwojowych podejmowanych w kraju oraz ich wyeksponowanie w SRK – nadanie nowego impulsu procesowi wdrażania Strategii Lizbońskiej w Polsce);

•

inne strategie rozwoju – dokumenty określające podstawowe uwarunkowania, cele i kierunki rozwoju w danych obszarach wskazanych w średniookresowej strategii rozwoju kraju, odnoszące się do rozwoju regionów, rozwoju przestrzennego, sektorów lub dziedzin, realizowane przy pomocy programów. Strategie rozwoju podlegają ocenie zgodności ze średniookresową strategią rozwoju kraju.

W Polsce, według stanu na koniec lutego 2009 r. obowiązują 42 strategie rozwoju20 (odnoszące się do rozwoju regionów, rozwoju przestrzennego, sektorów lub dziedzin).

20

Wykaz obowiązujących strategii sektorowych stanowi załącznik nr 1.

22

Należy podkreślić, iż trudno jest oszacować rzeczywisty wpływ poszczególnych strategii rozwoju na realizację Krajowego Programu Reform (i tym samym Strategii Lizbońskiej), ponieważ nie wyodrębniono w nich wyraźnie wysokości środków finansowych, jakie są przeznaczane na te cele. Do realizacji KPR 2005-2008 przyczyniały się m.in. następujące strategie rozwoju: •

Obszar polityki makroekonomicznej oraz budżetowej:

Strategia rozwoju ochrony zdrowia na lata 2007-2013, uchwalona w 2005 r., stanowiąca część programu kompleksowego zmodernizowania i rozwoju Polski, zgodnego z priorytetami "Strategii Lizbońskiej" oraz wykorzystania publicznych środków wspólnotowych. Strategia ta, poprzez realizację celów operacyjnych, oddziałuje na zdrowie polskiego społeczeństwa, z uwzględnieniem prognoz demograficznych i epidemiologicznych do 2020 roku. Nadrzędnym celem strategii jest poprawa zdrowia polskiego społeczeństwa - jako czynnika rozwoju społeczno-gospodarczego kraju. Osiągnięcie tego celu możliwe będzie dzięki kompleksowej i zintegrowanej realizacji 4 celów strategicznych i 16 celów operacyjnych. •

Obszar polityki mikroekonomicznej i strukturalnej

Kierunki zwiększania innowacyjności gospodarki na lata 2007-2013 - dokument przyjęty przez RM 4 września 2006. Dokument zawiera ocenę stanu innowacyjności polskiej gospodarki oraz rekomenduje kierunki działań, których wdrożenie umożliwi stworzenie w polskich realiach gospodarki opartej na wiedzy, w której siłą przedsiębiorców na konkurencyjnych rynkach będzie ich wysoka innowacyjność. Najważniejszy priorytet zdefiniowany jest tam jako: Wzrost innowacyjności przedsiębiorstw dla utrzymania gospodarki na ścieżce szybkiego rozwoju i dla tworzenia nowych, lepszych miejsc pracy. W 2007 r. przygotowywany był Dokument Wdrażający Kierunki zwiększania innowacyjności gospodarki na lata 2007-2013, który stanowi uzupełnienie strategii i wskazuje na sposoby jej wdrażania w Polsce. Trwały również prace nad przekształceniem Rady Rozwoju Nauki i Technologii w Radę ds. Innowacyjności i Nauki. Ustanowienie Rady ds. Innowacyjności przy Prezesie Rady Ministrów ma na celu wzmocnienie koordynacji polityki innowacyjnej między resortami gospodarki, nauki i edukacji oraz innymi resortami oraz przedsiębiorcami, partnerami gospodarczymi i środowiskami naukowymi, wchodzącymi w skład Narodowego Systemu Innowacji. Polityka Transportowa Państwa na lata 2006-2025 przyjęta przez RM 27 czerwca 2005 r. określająca ogólne kierunki rozwoju transportu. Na poziomie szczegółowym określają je strategie/programy rozwoju dla poszczególnych branż transportu. Zgodnie z Polityką Transportową Państwa na lata 2006-2025 głównym celem rozwoju transportu w Polsce jest zdecydowana poprawa jakości systemu transportowego i jego rozbudowa zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju. Zakładana jest m.in. poprawa dostępności transportowej i jakości transportu, integracja systemu transportowego, poprawa bezpieczeństwa transportu oraz ograniczenie negatywnego wpływu transportu na środowisko i warunki życia. Realizacja powyższej polityki sprawi, że system transportowy Polski będzie spełniał warunki stawiane systemom transportu krajów rozwiniętych i będzie w stanie zapewnić polskim i zagranicznym użytkownikom oczekiwany poziom mobilności oraz usługi transportowe wysokiej jakości przy jednoczesnym spełnieniu wymogów ochrony środowiska. Ważnym elementem rozwoju krajowego systemu transportu będzie stała poprawa europejskich połączeń komunikacyjnych poprzez modyfikację i rozszerzenie przebiegu Transeuropejskiej Sieci Transportowej (TEN-T) na terenie Polski. W tym celu w październiku 2008 r. powstał projekt przebiegu modyfikacji TEN-T w Polsce, który po zakończeniu

23

trwających uzgodnień, zostanie przekazany do KE w związku z zaplanowaną na 2010 r. rewizją wytycznych w sprawie rozwoju sieci TEN-T. Zgodnie z przyjętym 25 września 2007 r. przez RM Programem Budowy Dróg Krajowych na lata 2008-2012 przy założonej wielkości środków publicznych 121 mld zł, w tym 113,3 mld zł z budżetu państwa i 7,7 mld zł z Krajowego Funduszu Drogowego możliwa będzie realizacja inwestycji drogowych o łącznych nakładach w wysokości 104,7 mld zł oraz zadań związanych z utrzymaniem sieci dróg krajowych o łącznych nakładach 16,3 mld zł. Działania zaplanowane w Programie na lata 2008-2012 zakładają budowę ok. 632 km autostrad (oprócz 473 km autostrad wybudowanych w systemie partnerstwa publicznoprywatnego) oraz ok. 1 980 km dróg ekspresowych. Wszystkie odcinki budowane są w nośności 115 kN/oś. Zostaną także wzmocnione bądź przebudowane drogi krajowe o łącznej długości 1 560 km. Ma to zapewnić poprawę stanu dróg w Polsce, tak by w 2013 r. 75% dróg krajowych znajdowało się w stanie dobrym. W związku z szybkim rozwojem tej gałęzi transportu oraz wzrostem liczby pasażerów resort transportu prowadzi systemowe działania, które pozwolą na efektywne wykorzystanie oraz dalszy rozwój lotnisk i infrastruktury nawigacyjnej w oparciu o Program rozwoju sieci lotnisk i lotniczych urządzeń naziemnych przyjęty uchwałą RM nr 86/2007 z 8 maja 2007 r. Istotnym elementem tych działań jest stworzenie odpowiednich warunków prawnych ułatwiających dalszy rozwój sektora, w tym świadczenie usług lotniczych oraz zapewnienie odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa pasażerom i personelowi lotniczemu. Strategia przejścia z techniki analogowej na cyfrową w zakresie telewizji naziemnej, przyjęta w maju 2005 r. Strategia stanowiła podstawę dla działania 4.10 KPR 2005-2008 – Przejście z nadawania analogowego na cyfrowe w radiofonii i telewizji. Podstawę do opracowania Strategii stanowiły Założenia strategii przejścia z nadawania analogowego na cyfrowe, przyjęte przez rząd 27 kwietnia 2004 roku. Potrzeba zdefiniowania polityki i zamierzeń rządu wynikała z konieczności przedstawienia wszystkim partnerom warunków brzegowych do tworzenia różnego rodzaju planów cząstkowych. Jasno określona strategia dawała podmiotom gospodarczym, politycznym i społecznym możliwość przygotowania w dłuższym okresie czasu sposobów harmonijnego przejścia na nadawanie cyfrowe. Zaproponowano dziesięcioletni okres realizacji Strategii, co oznaczało definitywne zaprzestanie nadawania naziemnej telewizji analogowej do końca 2014 roku. Jednakże zmiana kompetencji organów regulacyjnych w zakresie radiofonii i telewizji wprowadzona z drodze ustawy z dnia 29 grudnia 2005 r. o przekształceniach i zmianach w podziale zadań i kompetencji organów państwowych właściwych w sprawach łączności, radiofonii i telewizji (Dz. U. Nr 267, poz. 2258, z późn. zm.) oraz wyniki prac Regionalnej Konferencji Radiokomunikacyjnej Międzynarodowego Zakładu Telekomunikacyjnego (ITU) – RRC04/06 (nowy Plan rozdziału częstotliwości radiowych na potrzeby radiofonii i telewizji cyfrowej w Europie, Afryce i części Azji) spowodowały zaprzestanie wdrażania Strategii i podjęcie działań na rzecz jej aktualizacji. Wpływ na podjęte inicjatywy aktualizacji Strategii miał również rozwój nowych technik kodowania obrazu (MPEG-4) i dźwięku (Dolby Digital+). Projekt zaktualizowanej Strategii zakłada nowy harmonogram wdrażania naziemnej telewizji cyfrowej oraz wyłączania telewizji analogowej. Według tego harmonogramu całkowite wyłączenie telewizji analogowej w Polsce nastąpi nie później niż do dnia 31 lipca 2013 r. Projekt zaktualizowanej Strategii zawiera także założenia do ustawy o cyfryzacji nadawania programów telewizyjnych w sposób rozsiewczy naziemny.

24

W 2008 roku zostały przyjęte następujące strategie i dokumenty programowe, które wpisują się w realizację priorytetów KPR 2008-2011: Kierunki udzielania pomocy publicznej w latach 2007-2013 – dokument uchwalony w maju 2008 r. Do 2013 r. rząd zamierza wesprzeć rozwój małych i średnich firm kwotą blisko 1,2 mld zł, a na tworzenie nowych miejsc pracy przeznaczyć 1,5 mld zł. W dokumencie pokazano korzystne dla rozwoju polskiej gospodarki zmiany w strukturze pomocy publicznej, której wielkość w latach 2007-2013 szacowana jest na 27 mld zł. Prawie 41 proc. tej kwoty przeznaczone zostanie na nowe inwestycje i tworzenie miejsc pracy w regionach, a 43 proc. otrzymają firmy m.in. na badania i rozwój, szkolenia oraz inwestycje w ochronę środowiska. Wsparcie sektorowe, przeznaczone głównie na restrukturyzację wybranych gałęzi gospodarki, takich jak górnictwo węgla kamiennego i przemysł stoczniowy, będzie z roku na rok ograniczane. W latach 2007-2013 osiągnie ono poziom 4,3 mld zł, co będzie stanowić jedynie 16 proc. ogólnej wartości pomocy publicznej. Jest to pierwszy tego rodzaju dokument, zestawiający wszystkie instrumenty pomocy publicznej zawarte m.in. w programach operacyjnych i strategiach rządowych. Opracowanie to z jednej strony ocenia dotychczasowe wsparcie publiczne, a z drugiej daje wskazówki dotyczące udzielania pomocy przez państwo z punktu widzenia budowy gospodarki opartej na wiedzy, tworzenia społeczeństwa obywatelskiego i usuwania biurokracji. Są to jedne z głównych założeń Strategii Lizbońskiej, realizowanej w Polsce poprzez Krajowy Program Reform. Strategia Wspierania Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego na lata 2009-2015, uchwalona 4 listopada 2008 r., która zastąpiła Strategię Wspierania Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego na lata 2007-2013. Realizacja Strategii ma zwiększyć uczestnictwo obywateli w życiu publicznym, bo od niego zależy dynamika rozwoju instytucji obywatelskich, w tym silnych organizacji pozarządowych. Zgodnie ze Strategią, wzrost zaangażowania i aktywności obywatelskiej powinien nastąpić w wyniku realizacji edukacji obywatelskiej, która ma zapewnić ludziom wiedzę i umiejętności konieczne do świadomego uczestnictwa w życiu społeczno-politycznym, w tym np. w wyborach parlamentarnych. Strategia zakłada również wsparcie i promocję obywatelskiego zaangażowania w sprawy publiczne, np. przez udział w debatach publicznych lub konsultacjach społecznych w sprawach ważnych dla kraju, regionu i społeczności lokalnej. Wsparcie powinny otrzymać także instytucje pozarządowe. Potrzebne są działania służące przede wszystkim podnoszeniu kwalifikacji pracowników pozarządowych i wolontariuszy oraz wzmocnieniu stabilności finansowej i organizacyjnej tych instytucji. Konieczne jest wsparcie inicjatyw umożliwiających rozwój wolontariatu i filantropii. Strategia kładzie szczególny nacisk na wzmacnianie rodziny i wspólnoty lokalnej. Dlatego promuje inicjatywy zapobiegające powstawaniu warunków sprzyjających wykluczeniu społecznemu np. wskutek przemocy domowej, uzależnień i ubóstwa materialnego. Zachęca do wspierania inicjatyw wzmacniających więzi społeczne i lokalną solidarność społeczną. W dokumencie zwraca się także uwagę na potrzebę wsparcia liderów społecznych (tzn. aktualnych i potencjalnych pracodawców) oraz przedsiębiorców uwzględniających w swojej działalności biznesowej interesy społeczne, ochronę środowiska i relacje z różnymi grupami interesów (tzw. społeczna odpowiedzialność biznesu). Strategia będzie finansowana ze środków krajowych (budżetów: państwa i samorządów terytorialnych) oraz zagranicznych (Unii Europejskiej i innych źródeł). Strategia jest w całości zgodna ze Strategią Rozwoju Kraju (SRK) na lata 2007-2015. Strategia rozwoju społeczeństwa informacyjnego do roku 2013 przyjęta 29 grudnia 2008 r. Prace nad strategią rozpoczęły się jeszcze w ramach poprzedniego Krajowego Programu Reform. Celem Strategii jest stworzenie warunków do powszechnego i efektywnego wykorzystania wiedzy i informacji do harmonijnego rozwoju w wymiarze społecznym, ekonomicznym i osobistym. Wyznaczone zostały strategiczne kierunki dla Polski w zakresie 25

rozwoju społeczeństwa informacyjnego do roku 2013, w trzech obszarach: człowiek, gospodarka oraz państwo. Strategia rozwoju społeczeństwa informacyjnego ma charakter ramowy, wyznaczający ogólne cele i priorytety. Strategia uwzględnia priorytety europejskiej polityki w dziedzinie społeczeństwa informacyjnego wynikające z założeń Strategii Lizbońskiej oraz inicjatyw „eEurope-społeczeństwo informacyjne dla wszystkich” oraz jej kontynuacji – „i2010-Europejskie społeczeństwo informacyjne na rzecz wzrostu i zatrudnienia”. W 2008 roku kontynuowane były prace nad Strategią rozwoju nauki w Polsce do 2015 roku, która ma na celu wskazanie głównych zadań oraz kierunków rozwoju polskiej nauki, a także instrumentów realizacji, które będą odpowiadać zmianom zachodzącym w jej otoczeniu prawnym, ekonomicznym i organizacyjnym. Dokument opiera się na założeniu, że działalność badawczo-rozwojowa ma podstawowe znaczenie dla rozwoju cywilizacyjnego kraju oraz wzrostu innowacyjności i konkurencyjności gospodarki. Celem nadrzędnym Strategii rozwoju nauki w Polsce do 2015 r. jest podniesienie jakości polskiej nauki, rozumianej jako zdolność do rozwiązywania problemów badawczych na poziomie uznawanym za wysoki przez międzynarodowe środowiska naukowe oraz zdolność do tworzenia rozwiązań gotowych do zastosowania w warunkach konkurencyjnej, międzynarodowej podaży innowacji społeczno-gospodarczych (w przedsiębiorstwach, edukacji i administracji publicznej). Zakładane równocześnie zmiany instytucjonalne i organizacyjne przyczynią się do znaczącego zwiększenia efektywności działania jednostek naukowych w Polsce. Strategia ma charakter ramowy, wyznaczający ogólne cele i priorytety naukowe. Przyjęcie opracowywanej strategii planowane jest w 2009 r.

1.5. OCENA WPŁYWU WDRAŻANIA FUNDUSZY STRUKTURALNYCH NA REALIZACJĘ CELÓW ODNOWIONEJ STRATEGII LIZBOŃSKIEJ21 W okresie od uruchomienia programów operacyjnych do końca 2007 r. w ramach Narodowego Planu Rozwoju wdrażano ponad 84,6 tys. projektów, w tym ponad 17,9 tys. znajdowało się w trakcie realizacji, a prawie 66,7 tys. zakończono. W łącznej wartości projektów na poziomie 93,3 mld zł22, największy udział stanowiły projekty realizowane w zakresie infrastruktury podstawowej – 54,3% wartości projektów implementowanych w ramach NPR 2004-2006, na drugim miejscu był sektor produkcyjny – 33,5%, a łączna wartość projektów dotyczących zasobów ludzkich stanowiła 9,4% projektów ogółem (pozostałe – około 3%). W podziale na beneficjentów, projekty współfinansowane ze środków europejskich o największej łącznej wartości realizują kolejno: jednostki samorządu terytorialnego (38,5% wartości projektów ogółem), przedsiębiorstwa (23,8% wartości projektów), agencje i jednostki budżetowe, administracja rządowa (23,4%) oraz rolnicy (7,2%). Szacunki dokonane za pomocą modeli ekonometrycznych pokazują, że oddziaływanie funduszy unijnych na gospodarkę w początkowym okresie członkostwa Polski w UE (2004-2006) było jeszcze nieznaczne; w 2007 r. można już było zaobserwować wyraźne zwiększenie wpływu inwestycji finansowanych z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności na główne wskaźniki makroekonomiczne. Ocenia się, że tempo wzrostu PKB w 2007 r. było wyższe dzięki funduszom unijnym o 0,6-0,9 pkt proc. (zależnie od modelu). Szacuje się, że największy wzrost dynamiki PKB będzie miał miejsce w latach 2010-2014, 21

Na podstawie: Ocena postępów Polski w konwergencji z krajami UE oraz wpływu funduszy unijnych na gospodarkę w latach 2004-2007, Wyd. MRR, Warszawa 2008; Raportu 2008 z realizacji krajowego Programu reform na lata 2005-2008.

26

kiedy to tempo wzrostu PKB może być wyższe wskutek realizacji programów finansowanych z funduszy unijnych o 1,3-3 pkt proc. W latach 2005-2007 widoczny jest znaczny wpływ wsparcia z funduszy UE na wzrost nakładów brutto na środki trwałe. W 2007 r., dzięki realizacji polityki spójności, nakłady inwestycyjne były wyższe o 2,4-3,4 pkt proc. Największe oddziaływanie interwencji współfinansowanych z funduszy unijnych na nakłady brutto na środki trwałe będzie można zaobserwować w latach 2010-2011. Wyniki odrębnej analizy wskazują, iż ponad połowa ogólnej wartości środków zaangażowanych w ramach NPR służy realizacji celów Strategii Lizbońskiej. Największa wartość interwencji zbieżnej z priorytetami Strategii Lizbońskiej (46% ogółu wydatków na projekty prolizbońskie) przypada na realizację priorytetu „Rozwój atrakcyjności UE jako miejsca dla inwestowania i pracy”. W priorytecie „Rozwój wiedzy i innowacyjności” przeznaczonych zostało 31% wydatków na projekty prolizbońskie. Projekty realizowane w ramach priorytetu „Rozwój mechanizmów umożliwiających przedsiębiorstwom tworzenie większej liczby lepszych miejsc pracy” absorbowały 23% tych wydatków. W 2008 w ramach realizacji Krajowego Programu Reform, fundusze strukturalne były wykorzystywane, w szczególności w celu realizacji priorytetów z obszaru polityki mikroekonomicznej i strukturalnej oraz obszaru polityki rynku pracy i edukacji. W obszarze polityki mikroekonomicznej i strukturalnej realizowane projekty finansowane z funduszy strukturalnych dotyczyły następujących priorytetów: 1. Rozwój działalności B+R oraz wspierania wdrażania innowacji: •

działania zawarte w Sektorowym Programie Operacyjnym Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw 2004-2006 (SPO WKP): a. działanie 1.1 Wzmocnienie instytucji wspierających działalność przedsiębiorstw – na koniec września 2008 r. poziom płatności (z budżetu państwa i Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR)) na rzecz beneficjentów wyniósł 96,4% alokacji, tj. 135,3 mln zł, b. działanie 1.3 Tworzenie korzystnych warunków dla rozwoju firm –na koniec września 2008 r. poziom płatności wyniósł 556,8 mln zł, tj. 81%, w ramach działania wsparto 27 parków przemysłowych, 17 parków naukowo-technologicznych oraz 19 inkubatorów technologicznych, c. działanie 1.4 SPO WKP Wzmocnienie współpracy między sferą badawczorozwojową a gospodarką – na podstawie złożonych wniosków o dofinansowanie zawarto 247 umów na łączną wartość dofinansowania 540 mln zł, co stanowi 104,45% alokacji finansowej na lata 2004-2006, do końca listopada 2008 r. wypłacono beneficjentom kwotę stanowiącą ponad 91,78% alokacji. d. poddziałanie 2.2.1 Wsparcie dla przedsiębiorstw dokonujących nowych inwestycji – do końca września 2008 r. zrefundowano beneficjentom kwotę środków finansowych odpowiadającą 65,66% alokacji finansowej na lata 2004-2006, tj. 813,7 mln zł, e. działanie 2.3 Wzrost konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) poprzez inwestycje – podpisane zostały umowy na 95,11% alokacji na lata 2004-2006, poziom płatności na koniec września 2008 r. wynosił 88,04% alokacji.

•

działanie 2.6 Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego (ZPORR) Regionalne Strategie Innowacyjne i transfer wiedzy – poziom zakontraktowanych środków na koniec sierpnia 2008 r. to 103% alokacji, płatności zrealizowano w zakresie 64,5% alokacji. 27

2. Poprawa warunków funkcjonowania przedsiębiorstw: •

działania zawarte w Sektorowym Programie Operacyjnym Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw 2004-2006 (SPO WKP) a. wypłata dotacji dla funduszy poręczeniowych i pożyczkowych. Ze względu na lokalny i regionalny zakres działania funduszy pożyczkowych oraz poręczeń kredytowych wsparcie dla nich w okresie 2007-2013 będzie kontynuowane na szczeblu regionalnym w ramach Regionalnych Programów Operacyjnych (RPO). b. Poddziałanie 1.2.3. SPO WKP Wsparcie powstawania funduszy kapitału zalążkowego typu seed capital. W ramach realizacji tego poddziałania podpisano 6 umów o dofinansowanie projektu na łączną kwotę wsparcia 65,8 mln zł (w tym 53 mln zł z EFRR) Według stanu na dzień 30 września 2008 r. fundusze dokonały inwestycji w 28 przedsiębiorstw na łączną kwotę 37,9 mln zł. c. projekt Obsługa elektronicznych deklaracji podatkowych przedsiębiorców e-Deklaracje, zakończony 31 października 2008 r., który był realizowany od grudnia 2005 r. w ramach SPO WKP. d. działanie 1.5 Rozwój systemu dostępu przedsiębiorców do informacji i usług publicznych on-line SPO WKP –w ramach działania realizowanych jest 10 projektów (7 projektów już zakończono). Zakontraktowany poziom wydatków wszystkich 17 projektów wynosi 290,4 mln zł, co stanowi 90,58% alokacji. Do końca listopada 2008 r. dokonano wypłat z EFRR w wysokości 160,9 mln zł, co stanowi 66,95% alokacji.

•

działanie 1.5 Infrastruktura społeczeństwa informacyjnego ZPORR – aktualnie w ramach działania realizowanych jest 218 projektów, zawarte z beneficjentami umowy opiewają na ponad 103,6% alokacji na lata 2004-2006, a poziom płatności na koniec sierpnia 2008 r. wynosi 284,7 mln zł.

3. Ochrona środowiska, odnawialne źródła energii oraz wzrost efektywności energetycznej •

działania zawarte w Sektorowym Programie Operacyjnym Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw 2004-2006 (SPO WKP) - działanie 2.4 SPO WKP Wsparcie dla przedsięwzięć w zakresie dostosowywania przedsiębiorstw do wymogów ochrony środowiska. Według danych na koniec września 2008 r. wartość podpisanych umów w działaniu 2.4 wyniosła 106,29% alokacji na lata 2004-2006, a wartość dokonanych płatności osiągnęła poziom 75,78% alokacji na działanie.

•

działania zawarte w ZPORR - działanie 1.2 Infrastruktura ochrony środowiska – Poziom kontraktacji na koniec sierpnia 2008 r. w działaniu wynosi 103,9% alokacji na lata 2004-2006, a poziom płatności to 99,1% alokacji.

•

Działania w zakresie ochrony środowiska są także wspierane w ramach środków Funduszu Spójności. Do końca czerwca 2008 r. zakontraktowano wsparcie w wysokości ponad 2 532,5 mln euro, a beneficjentom na podstawie wniosków o płatności w dużym obiegu23 KE zrefundowała 1 108,4 mln euro, a na podstawie dyspozycji przelewów w małym obiegu 24przekazano beneficjentom 1 076,6 mln euro.

23 Przekazanie środków z KE na Rachunek Narodowego Funduszu Środków Pomocowych z UE a następnie na Rachunek Bieżący Funduszu Spójności w Narodowym Banku Polskim (NBP). 24 Przekazywanie środków z Rachunku Bieżącego Funduszu Spójności na rachunki beneficjentów końcowych, otwarte na konkretne projekty.

28

4. Infrastruktura transportowa oraz rozwój mieszkalnictwa W ramach środków z Funduszu Spójności do 30 czerwca 2008 r. podpisano 80 kontraktów na projekty drogowe o łącznej wartości 2 199,38 mln euro oraz 82 kontrakty na projekty kolejowe o łącznej wartości 1 305,81 mln euro. Do końca czerwca 2008 r. beneficjentom wypłacono ze środków Funduszu Spójności w sumie 1 345,02 mln euro. Środki dostępne w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Transport (SPO Transport) wynoszą 1 163,38 mln euro (ok. 3 897,10 mln zł25), a razem ze współfinansowaniem krajowym – 1 620,91 mln euro (ok. 5 429,72 mln zł). Dotychczas (stan na 30 września 2008 r.) podpisano 120 umów/decyzji o dofinansowanie projektów na kwotę całkowitą 8 284,9 mln zł. Od początku realizacji SPO Transport dokonano refundacji kosztów inwestycji w wysokości ok. 1 029,62 mln euro (3 758,67 mln zł), co stanowi ok. 88,5% całej przyznanej alokacji. Do zrefundowania na rzecz beneficjentów pozostało ok. 596,68 mln zł, z czego w okresie od października do końca 2008 r. zostanie zrefundowane ok. 458,2 mln zł. Wskaźniki realizacji zakładające w okresie realizacji KPR przyrost oddanych do użytku dróg, zmodernizowanych linii kolejowych oraz wzrost przepustowości terminalowej krajowych portów lotniczych (kpl), przedstawiają następująco postęp osiągnięty w latach 2005-2007: •

autostrady – oddano do użytku 147,6 km autostrad, co stanowi 85,1% wartości docelowej wskaźnika,

•

drogi ekspresowe - oddano do użytku 94,63 km tych dróg, co stanowi 16,9% wartości docelowej wskaźnika,

•

drogi zmodernizowane - oddano do użytku 1494,5 km tych dróg, co stanowi 99,6% wartości docelowej wskaźnika,

•

linie kolejowe kompleksowo zmodernizowane - oddano do użytku 871,6 km, co stanowi 87,2% wartości docelowej wskaźnika,

•

przepustowość terminalowa krajowych portów lotniczych; liczba pasażerów odprawionych - w 2007 r. wyniosła 19,14 mln, tj. o 117% więcej niż w roku bazowym 2004 (8,83 mln pasażerów).

W obszarze polityki rynku pracy realizowane projekty finansowane z funduszy strukturalnych dotyczyły następujących priorytetów: 1. Rynek Pracy •

Działania w ramach Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich: a. Działanie 1.1 Rozwój i modernizacja instrumentów i instytucji rynku pracy Wartość środków zaangażowanych w realizację projektów w ramach Działanie 1.1 na koniec I półrocza 2008 r. wyniosła ponad 303 mln zł, co stanowi 123,7% zobowiązań Działania na cały okres programowania 2004-2006 (współfinansowanie z Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS). Od początku realizacji Działania zrealizowano i rozliczono 156 projektów o wartości 89 mln zł (współfinansowanie z EFS). W ramach Działania od początku realizacji Programu wsparciem objęto ponad 39,2 tys. ostatecznych beneficjentów. b. Działanie 1.5b – projekt „18-24 Czas na samodzielność” Adresatem projektu wdrażanego w latach 2007-2008 była grupa 3 000 osób w wieku od 18 do 24 lat, pochodzących ze środowisk dotkniętych ubóstwem, mająca trudną sytuację

25

Przeliczono wg kursu EBC na wrzesień 2008 r.: 1 euro = 3,3498 zł.

29

rodzinną, niekontynuująca z przyczyn od siebie niezależnych nauki w szkołach średnich bądź wyższych, pozbawiona możliwości realnego zaplanowania własnej kariery zawodowej. Przedsięwzięcie było wdrażane w 100 jednostkach organizacyjnych OHP. c. Działanie 1.2 Perspektywy dla młodzieży w Priorytecie I Aktywna polityka rynku pracy oraz integracja zawodowa i społeczna - wartość środków zaangażowanych w realizację projektów na koniec I półrocza 2008 r. wyniosła blisko 850 mln zł, co stanowi nieco ponad 115% zobowiązań Działania na cały okres programowania 2004-2006 (współfinansowanie z EFS). Od początku realizacji Programu do końca czerwca 2008 r. ponad 341 tys. ostatecznych beneficjentów (37,9% mężczyzn i 62,1% kobiet) rozpoczęło udział w Działaniu. d. Działanie 1.3 Przeciwdziałanie i zwalczanie długotrwałego bezrobocia - wartość zakontraktowanych środków na koniec I półrocza 2008r. wyniosła 759 mln zł, co stanowi 116% zobowiązań Działania na cały okres programowania 20042006 (współfinansowanie z EFS). Od początku realizacji Programu do końca czerwca 2008 r. ponad 289 tys. ostatecznych beneficjentów (49,4% mężczyzn i 50,6% kobiet) rozpoczęło udział w Działaniu. e. Działanie 1.4 Integracja zawodowa i społeczna osób niepełnosprawnych według stanu na koniec I-go półrocza 2008 r., do realizacji przyjęto łącznie 216 projektów. Do 15 października 2008 r. wartość środków zakontraktowanych w ramach Działania 1.4 wyniosła ponad 290 mln zł (dotyczy dofinansowania z EFS). Stanowi to 113% alokacji na lata 2004-2006. Od początku realizacji Programu do końca czerwca 2008 r. ponad 60 tys. ostatecznych beneficjentów (43,9% mężczyzn i 56,1% kobiet) rozpoczęło udział w Działaniu, z czego ponad 60% to osoby niepełnosprawne. f. Działanie 1.5 Promocja aktywnej polityki społecznej poprzez wsparcie grup szczególnego ryzyka - wartość środków zaangażowanych w realizację 422 projektów na koniec czerwca 2008r. wyniosła ponad 316 mln zł, co stanowi 127% zobowiązań Działania na cały okres programowania 2004-2006 (współfinansowanie z EFS). W ramach Działania od początku realizacji Programu wsparciem objęto 84,9 tys. ostatecznych beneficjentów (osoby, które rozpoczęły udział we wsparciu), a w tym 41,1% mężczyzn i 58,9% kobiet. g. Działanie 1.6 Integracja i reintegracja zawodowa kobiet - wartość środków zaangażowanych w realizację 336 projektów na koniec I półrocza 2008 r. wyniosła blisko 246 mln zł (współfinansowanie z EFS), co stanowi 124% zobowiązań W ramach Działania od początku realizacji Programu wsparciem objęto 54,7 tys. kobiet. 2. Edukacja •

Działania w ramach Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich a. Działanie 2.1 Zwiększenie dostępu do edukacji – promocja kształcenie przez całe życie - od początku wdrażania Działania do końca okresu sprawozdawczego realizowano 79 projektów, których łączna wartość wyniosła 1 140,76 mln zł (w tym z EFS 855,48 mln zł). b. Działanie 2.2 Podniesienie jakości edukacji w odniesieniu do potrzeb rynku pracy - od początku wdrażania Działania realizowane były 34 projekty na łączną wartość 1 622,18 mln zł (w tym EFS 1 216,63 mln zł). Od początku realizacji

30

działania zakończono i rozliczono 12 projektów na łączną kwotę 87,4 mln zł (w tym z EFS 65,6 mln zł). Do końca okresu sprawozdawczego wsparciem w postaci różnego rodzaju szkoleń oraz studiów podyplomowych objęto łącznie 149 863 osób. c. Działanie 2.3 Rozwój kadr nowoczesnej gospodarki - na koniec I półrocza 2008 r. liczba podpisanych umów/decyzji zatwierdzających wyniosła 703. Łączna wartość 703 projektów znajdujących się w realizacji wynosiła 1 238,44 mln zł, w tym 740,4 mln zł współfinansowania z EFS, co stanowi 115,7% alokacji przewidzianej dla Działania 2.3 SPO RZL na lata 2004-2006. Od początku realizacji Programu do końca czerwca 2008 r. blisko 516,98 tys. ostatecznych beneficjentów (51% mężczyzn i 49% kobiet) rozpoczęło udział w Działaniu. Spośród pracowników objętych wsparciem od uruchomienia Działania: 20% stanowili pracownicy mikroprzedsiębiorstw (ponad 101 tys. osób), zaś 46% pracownicy małych i średnich przedsiębiorstw (236 tys. osób). •

W ramach ZPORR realizowane były następujące działania: a. Działanie 1.3 Regionalna infrastruktura społeczna. b. Działanie 2.1 Rozwój umiejętności powiązany z potrzebami regionalnego rynku pracy i możliwości kształcenia ustawicznego w regionie. c. Działanie 2.2. Wyrównywanie szans edukacyjnych poprzez programy stypendialne. Poziom zakontraktowania środków na koniec czerwca 2008 r. to 103,50 %, płatności zrealizowano w zakresie 80,92% alokacji. d. Działanie 2.3 Reorientacja zawodowa osób odchodzących z rolnictwa. Poziom zakontraktowania środków na koniec czerwca 2008 r. to 103,78 %, płatności zrealizowano w zakresie 65,04% alokacji. e. Działanie 2.4 Reorientacja zawodowa osób zagrożonych procesami restrukturyzacyjnymi. Poziom zakontraktowania środków na koniec czerwca 2008 r. to 101,04 %, płatności zrealizowano w zakresie 67,88% alokacji.

31

1.6. INFORMACJA NA TEMAT ZRÓŻNICOWANIA SYTUACJI SPOŁECZNEJ WEWNĄTRZ REGIONÓW Wśród celów głównych NPR 2004 – 2006 zakładających: •

wspomaganie i utrzymanie wysokiego wzrostu gospodarczego,

•

zwiększenie poziomu zatrudnienia i wykształcenia,

•

włączenie Polski w europejskie sieci infrastruktury transportowej i informacyjnej,

•

wzrost udziału w gospodarce sektorów o wysokiej wartości dodanej,

jest też cel sformułowany w kategoriach polityki spójności, mówiący o konieczności objęcia procesami rozwojowymi i modernizacyjnymi wszystkich regionów i grup społecznych w Polsce (cel 5 NPR). Wskaźnikami monitorującymi realizację tego celu są: 1) zróżnicowanie PKB per capita pomiędzy województwami (poziom NTS 2), przy czym na koniec 2006 r. zakładano wartość tego wskaźnika poniżej 1:2,2; 2) zróżnicowanie stopy bezrobocia pomiędzy podregionami (poziom NTS 3), przy czym na koniec 2006 r. zakładano wartość tego wskaźnika poniżej 1:6. Ad 1) W latach 2004-2007 tempo wzrostu produktu krajowego brutto (PKB) Polski wyniosło 5,4% i było dwukrotnie wyższe niż w latach 2000-2003. Podwojenie tempa rozwoju było związane z ogólną poprawą koniunktury na świecie oraz z akcesją kraju do UE. Analogiczne procesy obserwowano we wszystkich regionach, choć ich skala była już zróżnicowana. Wszystkie województwa odnotowały wzrost gospodarczy w latach 2004-2006, przy czym w liderem, i to bardzo wyraźnym, było najbogatsze (pod względem poziomu PKB per capita) województwo mazowieckie, a następnie wielkopolskie, małopolskie, a także - dzięki znacznemu przyspieszeniu wzrostu w tym okresie - dolnośląskie. Znacznie niższe od przeciętnego tempo wzrostu miały najuboższe województwa, tj. lubelskie i podkarpackie; najniższe tempo wzrostu było udziałem województwa zachodniopomorskie. W konsekwencji opisanych procesów wzrostu gospodarczego w regionach pogłębiło się ich zróżnicowanie ekonomiczne, na co wskazuje porównanie PKB per capita woj. mazowieckiego i woj. lubelskiego, tj. województw o skrajnych poziomach tego miernika. Tabela 2. Relacja PKB per capita woj. mazowieckiego i woj. lubelskiego (w c. bież.) Poziom

2004

2005

2006

NTS2 (województwa)

2,20

2,32

2,36

Źródło: GUS, obliczenia własne Wzrost powyższego wskaźnika do poziomu prawie 2,4 w roku 2006 oznacza niezrealizowanie celu NPR zakładającego obniżenie go w 2006 r. poniżej poziomu 2,2. Ad 2) W latach 2004-2008 stopa bezrobocia w Polsce obniżała się systematycznie i dotyczyło to zarówno bezrobocia rejestrowanego, jak i bezrobocia według badania aktywności ekonomicznej ludności Bael.

32

Tabela 3. Stopa bezrobocia w województwach (w %) Poziom

2004 2005 2006 2007 2008

Stopa bezrobocia rejestrowanego-31 XII 19,0

17,6

14,8

11,2

9,5

Stopa bezrobocia wg Bael (15+) IV kw.

16,7

12,2

8,5

6,7

18,0

Źródło: GUS Zjawisko wysokiego bezrobocia charakteryzuje się szczególną trwałością występowania na obszarach nim dotkniętych. W całym okresie 2004 – 2008 województwem o najwyższej stopie bezrobocia było niezmiennie warmińsko-mazurskie (29,2% w 2004 r., 16,8% w 2008 r.). Również ta sama grupa podregionów cechowała się najwyższą stopą bezrobocia w całym rozpatrywanym okresie - były to podregiony: •

ełcki: 34,9% w 2004 r., 21,4% w 2008 r.,

•

radomski: 28,1% w 2004 r., 20,4% w 2008 r.,

•

stargardzki: 34,6% w 2004 r., 18,6% w 2008 r.,

•

koszaliński: 32,0% w 2004 r., 17,1% w 2008 r.,.

Przodującą pozycję w zakresie najniższej stopy bezrobocia obejmowało w poszczególnych latach kilka regionów: mazowieckie (14,7%) w 2004 r., małopolskie (11,3%) w 2006 r., wielkopolskie (6,4%) w 2008 r. Podregionami o najniższej stopie bezrobocia były przede wszystkim wielkie miasta: •

m. Warszawa – spadek z 6,2% w 2004 r. do 1,9% w 2008 r.,

•

m. Poznań - spadek z 6,7% w 2004 r. do 1,7% w 2008 r.,

•

m. Kraków - spadek z 7,5% w 2004 r. do 2,8% w 2008 r.,

•

trójmiejski - spadek z 10,7% w 2004 r. do 2,4% w 2008 r.

Porównanie stóp bezrobocia w jednostkach terytorialnych odnotowujących skrajne poziomy tego wskaźnika wskazuje na wzrost zróżnicowania zarówno na poziomie województw, jak i na poziomie podregionów, niezależnie od tego, czy miernik ten rozpatrywany jest według podziału terytorialnego obowiązującego do końca 2007 r. (45 podregionów), czy też dla podziału, jaki wszedł w życie od początku 2008 r. (66 podregionów). Tabela 4. Relacja stóp bezrobocia w jedn. NTS o najwyższej i najniższej stopie bezrobocia Poziom

2004 2005 2006 2007 2008

NTS2 (województwa)

1,99

1,97

2,08

2,40

2,62

NTS3 (66 podregionów – od 1 I 2008) 5,6

5,9

6,3

8,1

12,6

NTS3 (45 podr. - do 31 XII 2007)

5,8

6,3

6,3

bd

5,6

Źródło: GUS, obliczenia własne Wzrost powyższego miernika dla jednostek NTS 3 wskazuje na niezrealizowanie celu NPR zakładającego jego obniżenie poniżej 6 w 2006 r.

33

Wysokie zróżnicowanie wewnątrzwojewódzkie potwierdził też przegląd OECD26. Według niego, w Polsce występują największe spośród krajów OECD i pogłębiające się dysproporcje wewnątrzregionalne, które wynikają w znacznej mierze z rosnących różnic pomiędzy obszarami miejskimi (dużymi miastami, przede wszystkim Warszawą, Poznaniem i Krakowem) a obszarami wiejskimi i pośrednimi.

1.7. SKUMULOWANY WPŁYW POLITYKI SPÓJNOŚCI NA LICZBĘ PRACUJĄCYCH Tabela 5/ Wykres 5. Wpływ funduszy unijnych na liczbę pracujących (w tys. osób) Wskaźnik

2004

2005

2006

2007

2008

Źródło

-26

10

45

123

190

MaMoR2

21

61

176

252

407

HERMIN

Wpływ funduszy unijnych na liczbę pracujących (w tys. osób)

800 model MaMoR2

689

model HERMIN

600

540

504

571

453 407

489

400 385

264

252 176

200

424

405

535

289

248 242

21

61

190 45

10

0 2004

2005

2006

123

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

W 2008 r. liczba pracujących była wyższa dzięki funduszom unijnym o – od 190 tys. (model MaMoR2) do 407 tys. osób (model HERMIN). Należy pamiętać, że są to wartości skumulowane. Oznaczają różnicę pomiędzy liczbą pracujących w danym roku w dwóch scenariuszach: z wykorzystaniem środków UE i bez środków UE.

26

Przeglądy Terytorialne OECD. Polska, OECD 2008

34

2. SYSTEM WDRAŻANIA PROGRAMÓW WSPÓŁFINANSOWANYCH ZE ŚRODKÓW STRUKTURALNYCH 2004-2006 2.1. DOKUMENTY PROGRAMOWE W 2008 r. na podstawie ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o Narodowym Planie Rozwoju (Dz. U. Nr 116, poz. 1206, z późn. zm.), wydano: •

siedem rozporządzeń zmieniających rozporządzenia w sprawie przyjęcia uzupełnień programów: o SPO Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw - Rozporządzenie Ministra Rozwoju Regionalnego z dnia 16 kwietnia 2008 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie przyjęcia Uzupełnienia Sektorowego Programu Operacyjnego Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw, lata 2004-2006 (Dz. U. Nr 74, poz. 448); o SPO Rozwój zasobów ludzkich - Rozporządzenie Ministra Rozwoju Regionalnego z dnia 9 czerwca 2008 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie przyjęcia uzupełnienia sektorowego programu operacyjnego Rozwój zasobów ludzkich 2004-2006 (Dz. U. Nr 108, poz.694); o PO Pomoc techniczna - Rozporządzenie Ministra Rozwoju Regionalnego z dnia 2 lipca 2008 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie przyjęcia Uzupełnienia Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2004-2006 (Dz. U. Nr 128 poz. 824); o SPO Rybołówstwo i przetwórstwo ryb – Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 22 lipca 2008 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie Uzupełnienia Sektorowego Programu Operacyjnego „Rybołówstwo i przetwórstwo ryb 2004-2006” (Dz. U. Nr 149 poz. 942); o PO Pomoc techniczna - Rozporządzenie Ministra Rozwoju Regionalnego z dnia 4 listopada 2008 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie przyjęcia Uzupełnienia Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2004-2006 (Dz. U. Nr 205 poz. 1284); o ZPORR - Rozporządzenie Ministra Rozwoju Regionalnego z dnia 12 grudnia 2008 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie przyjęcia Uzupełnienia Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego 2004-2006 (Dz. U. Nr 224 poz. 1480); o SPO Transport - Rozporządzenie Ministra Rozwoju Regionalnego z dnia 16 grudnia 2008 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie przyjęcia Uzupełnienia Sektorowego Programu Operacyjnego Transport 2004-2006 (Dz. U. Nr 230 poz.1544);

•

dwa rozporządzenia zmieniające rozporządzenia w sprawie przyjęcia programów: o SPO Rybołówstwo i przetwórstwo ryb – Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 14 lipca 2008 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie Sektorowego Programu Operacyjnego „Rybołówstwo i przetwórstwo ryb 20042006” (Dz. U. Nr 139 poz. 882); o ZPORR - Rozporządzenie Ministra Rozwoju Regionalnego z dnia 4 grudnia 2008 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie przyjęcia Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego 2004-2006 (Dz. U. Nr 221 poz. 1444).

Szczegółowy wykaz modyfikacji wprowadzonych do dokumentów programowych w omawianym okresie zawiera załącznik 4. Zmiany w dokumentach programowych w 2008r. Zmiany przyjęte w 2008 r. w dokumentach programowych dotyczyły przede wszystkim: • • • • • • •

realokacji środków z funduszy strukturalnych w ramach priorytetów poszczególnych programów27, zmian w planach finansowych (dokonanych przez Komitety Monitorujące oraz zatwierdzonych decyzjami Komisji Europejskiej), zmian wartości docelowych wskaźników na poziomie programów oraz priorytetów, usprawnień o charakterze aktualizującym i dostosowującym, wydłużenia okresu kwalifikowalności wydatków, zmian mających na celu wsparcie etapu przygotowawczego perspektywy finansowej 2007-2013, powiązania inwestycji realizowanych w ramach SPO Transport z transeuropejskimi sieciami transportowymi.

2.2. RAMY PRAWNE WDRAŻANIA NPR W omawianym okresie sprawozdawczym prowadzono prace nad nowelizacją ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (Dz. U. Nr 19 poz. 177, z późn. zm.), która weszła w życie w dniu 24 października 2008 r. Dodatkowo, sfinalizowano prace nad ustawą o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199 poz. 1227), która została ogłoszona w dniu 3 października 2008 r.28 Do najważniejszych zmian wprowadzonych przez ustawę należy: łatwiejszy dostęp społeczeństwa do informacji o planach ochrony środowiska oraz powołanie Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska. Zgodnie z ustawą, organem odpowiedzialnym za monitorowanie obszarów Natura 2000 stał się właściwy regionalny dyrektor ochrony środowiska. W 2008 r. prowadzono działania mające na celu dostosowywanie procedur krajowych do potrzeb zamknięcia pomocy współfinansowanej z funduszy strukturalnych na lata 2004-2006. W dniu 24 grudnia 2008 r. weszła w życie nowelizacja Rozporządzenia Ministra Rozwoju Regionalnego z dnia 26 lutego 2007 r. w sprawie trybu, terminów i zakresu sprawozdawczości dotyczącej realizacji Narodowego Planu Rozwoju oraz trybu i zakresu rozliczeń (Dz. U. Nr 44, poz. 283). Wprowadzone w przepisach rozporządzenia zmiany w zakresie przepisów regulujących terminy sporządzania i przedkładania sprawozdań, o których mowa w art. 46 ust. 1 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o Narodowym Planie Rozwoju (Dz. U. Nr 116, poz. 1206 z późn. zm.) wynikły z potrzeby zracjonalizowania procesu przygotowywania sprawozdań w końcowym okresie realizacji programów operacyjnych na lata 2004-2006 i miały na celu dostosowanie wymaganych terminów 27

Zgodnie z decyzją KE z dnia 1 sierpnia 2006 r. (Wytyczne dotyczące zamknięcie pomocy finansowanej z funduszy strukturalnych) (COM(2006)3424) realokacje środków pomiędzy priorytetami mogły być dokonywane jedynie do końca 2006 r. 28 Ustawa weszła w życie w dniu 15 listopada 2008 r.

36

przekazywania przez Instytucje Zarządzające programami operacyjnymi na lata 2004-2006 sprawozdań końcowych z realizacji programów do zgłaszanych przez te instytucje potrzeb, specyfiki poszczególnych programów, jak również dokonanie niezbędnych uzgodnień przepisów z wymogami wspólnotowymi w zakresie sprawozdawczości oraz zamykania pomocy, w celu zapewnienia terminowej i rzetelnej realizacji tego procesu. W związku z kryzysem finansowym, w dniu 8 grudniu 2008 r. Polska, podobnie jak inne państwa członkowskie, wystąpiła oficjalnie do Komisji Europejskiej z wnioskiem o wydłużenie okresu kwalifikowalności wydatków dla niektórych programów operacyjnych na lata 2004-2006 do końca czerwca 2009 r. KE zaakceptowała polski wniosek i wydała decyzję K (2009) 1148 (w dniu 18 lutego 2009 r.) o wydłużeniu okresu kwalifikowalności. W analizowanym okresie sprawozdawczym, z uwagi na końcowy etap wdrażania programów realizowanych w ramach Narodowego Planu Rozwoju 2004-2006, działania mające na celu uproszczenie systemu wdrażania funduszy strukturalnych i ułatwienie beneficjentom korzystania ze środków unijnych poprzez zmiany systemu prawnego skoncentrowały się wokół nowej perspektywy finansowej 2007-2013. Akty prawne regulujące udzielanie pomocy publicznej w ramach NPR Zasady udzielania pomocy publicznej regulowane są prawodawstwem wspólnotowym i krajowym. Ramy prawne w kwestiach proceduralnych w prawie krajowym stanowi ustawa z dnia 30 kwietnia 2004 r. o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej (Dz. U. z 2007 r. Nr 59, poz. 44 z późn. zm.). W okresie sprawozdawczym nastąpiła zmiana powyższej ustawy dokonana ustawą z 25 kwietnia 2008 r. o zmianie ustawy o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej oraz ustawy o podatkach i opłatach lokalnych (Dz. U. Nr 93, poz. 585). Nowelizacja weszła w życie 13 czerwca 2008 r. Zmiany dotyczyły przede wszystkim kwestii monitorowania i sprawozdawczości pomocy publicznej. W okresie sprawozdawczym nastąpiła także zmiana wspólnotowych podstaw prawnych regulujących udzielanie pomocy publicznej na zasadach wyłączeń grupowych (zwanych też wyłączeniami blokowymi). Dnia 29 sierpnia 2008 r. weszło w życie Rozporządzenie Komisji (WE) Nr 800/200829 z dnia 6 sierpnia 2008 r. uznającego niektóre rodzaje pomocy za zgodne ze wspólnym rynkiem w zastosowaniu art. 87 i 88 Traktatu (tekst mający znaczenie EOG) (ogólne rozporządzenie o wyłączeniach blokowych – zwane rozporządzeniem GBER30). Celem rozporządzenia było zebranie i zharmonizowanie przepisów, które wcześniej zawarte były w odrębnych rozporządzeniach – rozporządzenie GBER zastąpiło dotychczas obowiązujące 4 rozporządzenia dotyczące wyłączeń grupowych, tj.: Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1628/2006 z dnia 24 października 2006 r. w sprawie stosowania art. 87 i 88 Traktatu w odniesieniu do regionalnej pomocy inwestycyjnej31 (tekst mający znaczenie dla EOG), Rozporządzenie Komisji (WE) nr 2204/2002 z dnia 12 grudnia 2002 r. w sprawie stosowania art. 87 i 88 Traktatu WE w odniesieniu do pomocy państwa w zakresie zatrudnienia32, Rozporządzenie Komisji (WE) nr 70/2001 z dnia 12 stycznia 2001 r. w sprawie zastosowania art. 87 i 88 Traktatu WE w odniesieniu do pomocy państwa dla małych i średnich przedsiębiorstw33 oraz Rozporządzenie Komisji (WE) nr 68/2001 z dnia 12 stycznia 2001 r.

29

Dz. Urz. UE L 214 z 09.08.2008, str. 3 od angielskiego podtytułu - General Block Exemption Regulation 31 Dz. Urz. UE L 302 z 01.01.2006, str. 29 32 Dz. Urz. UE L 337 z 13.12.2002, str. 3, Polskie wydanie specjalne Rozdz. 5 T. 4 str. 273 - 284 33 Dz. Urz. UE L 10 z 13.01.2001, str. 33, Polskie wydanie specjalne Rozdz. 8 T. 2 str. 141 - 150 30

37

w sprawie zastosowania art. 87 i 88 Traktatu WE do pomocy szkoleniowej34. Ponadto rozszerzono zakres wyłączeń blokowych o pięć rodzajów pomocy, tj.: •

pomoc na ochronę środowiska,

•

pomoc na działalność innowacyjną,

•

pomoc na działalność badawczą i rozwojową dla dużych przedsiębiorstw,

•

pomoc w formie kapitału podwyższonego ryzyka,

•

pomoc dla przedsiębiorstw nowo utworzonych przez kobiety.

Środki wyszczególnione w ogólnym rozporządzeniu o wyłączeniach blokowych i spełniające warunki i kryteria w nim zawarte są zwolnione z obowiązku zgłoszenia do Komisji Europejskiej, co oznacza, że państwa członkowskie mogą je stosować na podstawie programów pomocowych przyjętych na poziomie krajowym, bez konieczności dodatkowej oceny Komisji i uzyskania jej decyzji. Do dnia 31 grudnia 2008 r., zgodnie z przepisami przejściowymi zawartymi w ogólnym rozporządzeniu o wyłączeniach blokowych, możliwe było udzielanie pomocy publicznej podlegającej wyłączeniom grupowym przed wejściem w życie tegoż rozporządzenia (tj. w zakresie regionalnej pomocy inwestycyjnej, pomocy państwa w zakresie zatrudnienia, pomocy państwa dla MŚP oraz pomocy szkoleniowej) na dotychczasowych zasadach, pod warunkiem spełnienia wymogów określonych w rozporządzeniu (WE) nr 70/2001, rozporządzeniu (WE) nr 68/2001, rozporządzeniu (WE) nr 2204/2002 lub rozporządzeniu (WE) nr 1628/2006. Zgodnie z polskim systemem prawnym, programy pomocowe regulujące udzielanie wsparcia ze środków programów operacyjnych przyjmują postać rozporządzeń Rady Ministrów lub właściwego ministra bądź też ustaw. Od dnia 1 stycznia 2009 r. udzielanie pomocy publicznej podlegającej wyłączeniom grupowym wymagać będzie dostosowania zasad jej udzielania do nowych przepisów zgodnie z rozporządzeniem GBER. Ponadto wydłużono okres obowiązywania 2 rozporządzeń regulujących udzielanie pomocy de minimis w ramach Poddziałania 2.2.2 Wsparcie w zakresie internacjonalizacji przedsiębiorstw Sektorowego Programu Operacyjnego Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw 2004-2006, tj. rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 22 grudnia 2005 r. w sprawie udzielania pomocy de minimis przedsiębiorcom uczestniczącym w targach lub wystawach za granicą (Dz. U. Nr 265, poz. 2217, z późn. zm.) oraz rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 22 grudnia 2005 r. w sprawie udzielania pomocy de minimis przedsiębiorcom uczestniczącym w wyjazdowych misjach gospodarczych związanych z udziałem w targach lub wystawach za granicą (Dz. U. Nr 265, poz. 2218 , z późn. zm.). Początkowo pomoc de minimis w ramach poddziałania 2.2.2 miała być udzielana jedynie do dnia 30 czerwca 2008 r., jednakże, w związku z przedłużeniem końcowej daty kwalifikowalności w ramach programu do połowy 2009 r., przygotowano nowelizacje ww. rozporządzeń, zgodnie z którymi dodatkowy termin udzielania pomocy został ustalony na okres od dnia 1 lipca 2008 r. do dnia 30 kwietnia 2009 r. (nowelizacje weszły w życie odpowiednio dnia 30 i 31 grudnia 2008 r.). Nowelizacji uległo także Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 14 września 2004 r. w sprawie warunków i trybu udzielania pomocy finansowej w ramach 34

Dz. Urz. UE L 10 z 13.01.2001, str. 20, Polskie wydanie specjalne Rozdz. 8 T. 2 str. 128 - 137

38

Sektorowego Programu Operacyjnego "Rybołówstwo i przetwórstwo ryb 2004-2006 (Dz. U. Nr 213 poz. 2163 z późn. zm.). W dniu 13 lutego 2008 r. weszło w życie Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 12 lutego 2008 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków i trybu udzielania pomocy finansowej w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego "Rybołówstwo i przetwórstwo ryb 2004-2006" (Dz. U. Nr 23, poz. 140).

2.3. PROCEDURY W 2008 r. kontynuowane były działania mające na celu dalsze uproszczenie i usprawnienie procedur obowiązujących w poszczególnych programach operacyjnych i programach inicjatyw wspólnotowych. Do najważniejszych zmian zaliczyć należy: SPO Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw W 2008 r. aktualizowane były podręczniki procedur następujących zaangażowanych w realizację SPO Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw:

instytucji

•

Ministerstwo Środowiska (Instytucja Pośrednicząca) – aktualizacja była związana ze zmianą regulaminu organizacyjnego,

•

Ministerstwo Gospodarki (Instytucja Pośrednicząca) – aktualizacja wynikała ze zmiany aktów prawnych, struktury organizacyjnej oraz modyfikacji poszczególnych procedur (w I półroczu 2008 r.); ponadto uzupełniono procedurę związaną z kontrolą dokumentacji finansowej w siedzibie beneficjenta dla działania 1.1.1 SPO-WKP, procedurę związaną z przekazaniem Beneficjentowi/IW zaleceń pokontrolnych, listę sprawdzającą dla dowodów księgowych weryfikowanych podczas kontroli wniosku o płatność dotyczącego projektu realizowanego w ramach poddziałania 1.1.1 SPO-WKP oraz wzór informacji pokontrolnej (w II półroczu 2008 r.),

•

Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości (Instytucja Wdrażająca) – zmiany w zakresie działania 2.1, poddziałania 2.2.1 oraz działania 2.3 wynikające z zaleceń pokontrolnych Instytucji Zarządzającej SPO WKP,

•

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (Instytucja Wdrażająca) – zmiany w zakresie procedury monitorowania 5-letniego okresu trwałości projektów, struktury organizacyjnej NFOŚiGW oraz aktualizacja zapisów dotyczących sprawozdawczości i raportowania o nieprawidłowościach, wynikająca z zaleceń Instytucji Pośredniczącej (Ministerstwa Środowiska).

Zintegrowany program operacyjny rozwoju regionalnego W dniu 14 marca 2008 r. Instytucja Zarządzająca ZPORR zatwierdziła Wytyczne Instytucji Zarządzającej ZPORR w zakresie kontroli stosowania przepisów dotyczących zamówień publicznych przy realizacji projektów współfinansowanych w ramach ZPORR wraz z listą sprawdzającą. 26 maja 2008 r. Instytucja Zarządzająca ZPORR zatwierdziła aktualizację dokumentu Wytyczne Instytucji Zarządzającej ZPORR w zakresie kontroli stosowania przepisów dotyczących zamówień publicznych przy realizacji projektów współfinansowanych w ramach ZPORR. Aktualizacja polegała na: dodaniu informacji na temat dokumentu pt. Wymierzanie korekt finansowych, zatwierdzonego przez Ministra Rozwoju Regionalnego 14 marca 2008 r.; doprecyzowaniu treści Wytycznych do aktualnego brzmienia art. 3 ust. 1,

39

pkt 5 ustawy Prawo zamówień publicznych; przeniesieniu z końca Wytycznych na stronę 3. informacji na temat kontroli projektów, do których nie mają zastosowania przepisy Prawa zamówień publicznych, ale zasady wynikające z Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską wymagają przy zakupie towarów i usług przestrzegania zasady uczciwej konkurencji, jawności i przejrzystości; uzupełnieniu Uwag końcowych o informacje na temat naruszeń ustawy Pzp w kontekście ważności/nieważności zawartych umów. W lutym 2008 r. zostały przyjęte przez IZ ZPORR oraz opublikowane na stronie internetowej szczegółowe listy sprawdzające wraz z instrukcjami do kontroli projektów na miejscu w zakresie pomocy publicznej w ramach Priorytetu I i III ZPORR (działania 1.2; 1.4; 3.1; 3.2; 3.3; 3.4) oraz dokument Procedura występowania pomocy publicznej, który zawiera metodologię analizy prawdopodobieństwa występowania pomocy publicznej w projektach współfinansowanych w ramach ZPORR. Dokumenty służą usprawnieniu i usystematyzowaniu działań związanych z wykonaniem czynności kontrolnych przez zespoły kontrolujące w instytucjach wykonujących kontrolę z art. 4. Powinny one również posłużyć wszystkim instytucjom wdrażającym regionalne programy operacyjne w poszczególnych województwach w perspektywie finansowej 2007-2013 w efektywnym zarządzaniu i nadzorze nad środkami publicznymi. W celu usprawnienia wdrażania ZPORR -u w dniu 17 lipca 2008 r. zaakceptowane zostały zmiany zapisu punktu 1A ww. przyjętej w dniu 5 marca 2008 r. "Procedury przyznawania/zapewnienia finansowania przedsięwzięcia ze środków rezerwy celowej budżetu państwa na rok 2008 (cz. 83, poz. 8, poz. 9) dla programów i projektów realizowanych z funduszy strukturalnych oraz Funduszu Spójności w ramach NPR 20042006, Mechanizmu Finansowego EOG i Norweskiego Mechanizmu Finansowego, Szwajcarsko-Polskiego Programu Współpracy, projektów TEN-T oraz kontraktów wojewódzkich" polegające na dopuszczeniu wnioskowania przez wojewodów o środki pochodzące z rezerwy celowej budżetu państwa na współfinansowanie projektów realizowanych w ramach Działania 1.5 Infrastruktura społeczeństwa informacyjnego. SPO Transport W 2008 r. dokonano nowelizacji podręczników procedur:

35

•

IZ SPOT – w grudniu 2008 r. został przekazany do akceptacji IP podręcznik wprowadzający zmiany wynikające ze zmian organizacyjnych w Ministerstwie Rozwoju Regionalnego oraz zmian aktów prawnych oraz dokumentów obowiązujących w ramach SPOT.

•

IPZ SPOT – w grudniu 2008 r. IPZ przekazał do IZ podręcznik procedur, w którym wprowadzono procedurę monitorowania realizacji zaleceń pokontrolnych, trwałości projektów i osiągnięcia założonych celów projektów. Wprowadzono zmiany do procedur oceny wniosków o dofinansowanie, podpisywania umów i aneksów do umów o dofinansowanie w celu umożliwienia przyjęcia nowych projektów do realizacji w ramach SPOT. Ponadto zaktualizowano procedurę kontroli sprawdzenia kompletności dokumentacji projektu na zakończenie realizacji, listy sprawdzające do kontroli ex ante zamówień publicznych oraz wprowadzono zmiany wynikające ze zmian aktów prawnych i dokumentów obowiązujących w ramach SPOT35.

•

Podręcznik beneficjenta SPOT - dostosowanie do wprowadzonych zmian systemowych oraz zmian prawnych.

Podręcznik procedur IPZ SPOT został zaakceptowany przez IZ SPOT w dniu 7 stycznia 2009r.

40

Ponadto, zaktualizowano Terminarz działań związanych z zamknięciem SPOT oraz Terminarz działań związanych z zamknięciem projektu w SPOT, z uwzględnieniem wydłużenia okresu kwalifikowalności wydatków do 30 czerwca 2009 r. IZ SPOT wypracowała również Stanowisko w sprawie wykorzystania środków uwolnionych oraz Stanowisko w sprawie przechowywania dokumentów przez beneficjentów36, a także znowelizowała Kryteria wyboru do dofinansowania projektów rezerwowych. Opracowano wytyczne w sprawie kwalifikowalności kosztów osobowych pracowników w ramach pomocy technicznej SPOT. W analizowanym okresie przygotowano także nowe wzory aneksów do umów o dofinansowanie: umożliwiające udzielenie dofinansowania beneficjentom SPOT pod warunkiem wystąpienia oszczędności w danym Priorytecie (dla beneficjentów, których projekty nie były finansowane z budżetu państwa); umożliwiające udzielenie dofinansowania jednocześnie bezwarunkowego jak i warunkowego; umożliwiające realizację projektów SPOT po okresie kwalifikowalności wydatków. Wydano Szczegółowe zasady postępowania beneficjentów, którzy na podstawie umowy o dofinansowanie/ aneksu do umowy o dofinansowanie maja możliwość zmian zakładanych wskaźników produktu i rezultatu projektu, nie przekraczających łącznie 15% ich wartości lub przesunięć pomiędzy kategoriami wydatków nie przekraczających łącznie 15% całkowitej wartości projektu bez podpisywania aneksu do umowy o dofinansowanie, które umożliwiają wprowadzenia danych do systemu SIMIK. SPO Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich 2004-2006 W okresie sprawozdawczym kontynuowane były prace nad zmianą zapisów Podręcznika Procedur Zarządzania i Kontroli Instytucji Zarządzającej SPO Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich, 2004 – 2006. Na poziomie Instytucji Zarządzającej przygotowane zostały zmiany do Ogólnej Książki Procedur (na podstawie której samorządy województw przygotowują wewnętrzne procedury) w zakresie Procedury kontroli w miejscu realizacji projektu/ siedzibie beneficjenta dla Działań 2.2, 2.3 i 2.5. Ponadto na poziomie Instytucji Zarządzającej zatwierdzone zostały procedury kontroli w miejscu realizacji projektu dla Priorytetu 3 Pomoc Techniczna. Z kolei na poziomie Instytucji Wdrażającej zatwierdzone zostały zmiany w książkach procedur ARiMR oraz podręcznikach FAPA. Jednocześnie przez ARiMR prowadzone były prace nad zmianą dwóch książek procedur. Dodatkowo zatwierdzono Procedury kontroli w miejscu realizacji projektu/ siedzibie beneficjenta dla działań wdrażanych przez samorządy województw. SPO Rybołówstwo i przetwórstwo ryb W 2008 r. zostały stworzone procedury Instytucji Wdrażającej dotyczące zlecenia kontroli administracyjnej w trakcie realizacji projektu i w okresie związania z celem oraz analizy wyniku kontroli. W związku z rozszerzeniem katalogu beneficjentów działania 4.3 Znajdowanie oraz promowanie nowych rynków zbytu na produkty rybne powstała również procedura obsługi wniosku o dofinansowanie realizacji projektu w ramach tego działania, złożonego przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi.

36

Dokument został opublikowany na stronie www.funduszestrukturalne.gov.pl w dniu 6 stycznia 2009 r.

41

Ponadto, w analizowanym okresie Instytucja Wdrażająca przedłożyła do zatwierdzenia Instytucji Zarządzającej zmiany w swoich książkach procedur, dotyczące: − przeprowadzania kontroli na miejscu realizacji projektu, − obsługi i kontroli ex-post postępowań o udzielenie zamówienia publicznego, − obsługi wniosku o dofinansowanie dla operacji 4.5.3 Okresowe zawieszenie działalności w celu umożliwienia odnowy zasobów, − rozpatrywania odwołań, − procedur księgowych.

2.4. POROZUMIENIA SPO Rybołówstwo i przetwórstwo ryb W dniu 27 sierpnia 2008 r. zostało zawarte porozumienie pomiędzy Ministrem Finansów a Ministrem Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie zasad współpracy w zakresie przepływu środków finansowych oraz zarządzania i kontroli w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego „Rybołówstwo i przetwórstwo ryb 2004-2006”, które zastąpiło porozumienie z dnia 8 listopada 2004 r. W stosunku do poprzedniej wersji porozumienia, m. in. doprecyzowano zapisy dotyczące przepływów finansowych, w szczególności w zakresie pokrywania różnic kursowych, a także form płatności i odsetek bankowych oraz zaktualizowano podstawy prawne. Zmienione porozumienie zobowiązało również Instytucję Zarządzającą do nałożenia na Instytucję Wdrażającą obowiązku stosowania wytycznych Urzędu Zamówień Publicznych z dnia 4 grudnia 2006 r. do zasad kontroli w kontekście ustawy Prawo zamówień publicznych.

2.5. SYSTEM FINANSOWANIA Narodowy Plan Rozwoju 2004-2006 umożliwia realizację zarówno projektów współfinansowanych ze środków wspólnotowych (funduszy strukturalnych oraz Funduszu Spójności), jak i projektów finansowanych w całości z krajowych środków publicznych, realizowanych w ramach programów wojewódzkich rozwoju regionalnego, stanowiących element kontraktów wojewódzkich. Obie grupy projektów charakteryzują się odmiennymi systemami finansowania. Wdrożenie programów współfinansowanych ze środków Unii Europejskiej wymagało wypracowania rozwiązań systemowych określających sposób wykorzystania środków wspólnotowych. System finansowania projektów w 2008 r. oparty był o stworzone w latach poprzednich mechanizmy umożliwiające wybranym grupom podmiotów pozyskanie środków krajowych na realizację projektów współfinansowanych ze środków wspólnotowych. Zgodnie z ustawą z dnia 20 kwietnia 2004 r. o Narodowym Planie Rozwoju, mechanizm wykorzystania w Polsce publicznych środków wspólnotowych polega na zwrocie określonej w umowie (lub decyzji) o dofinansowanie projektu części wydatków poniesionych przez beneficjenta lub wypłacie premii. System finansowania większości działań oparty jest o pierwsze ze wspomnianych rozwiązań, co oznacza konieczność pozyskania przez beneficjenta środków w wysokości odpowiadającej nie tylko wymaganemu udziałowi środków krajowych, lecz sfinansowania przez beneficjenta ze znajdujących się w jego dyspozycji środków całości wydatków związanych z realizacją danego etapu projektu. Zakres źródeł finansowania krajowego jest szeroki i obejmuje m.in. środki zapisane w budżetach poszczególnych dysponentów części budżetowych oraz w budżetach jednostek samorządu 42

terytorialnego, rezerwy celowe budżetu państwa, prefinansowanie wydatków wspólnotowych oparte o instrument pożyczkowy, a także inne środki publiczne (głównie fundusze celowe – Fundusz Pracy, Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych). Dodatkowym źródłem pozyskania środków na realizację projektów współfinansowanych z funduszy strukturalnych mogą być kredyty i pożyczki Europejskiego Banku Inwestycyjnego oraz Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju. Ponadto w ramach wielu działań wydatki na realizację projektów finansowane są ze środków prywatnych. W celu zapewnienia podmiotom należącym do sektora finansów publicznych środków niezbędnych dla realizacji projektów współfinansowanych z publicznych środków wspólnotowych stworzony został system umożliwiający wspomnianym podmiotom pozyskanie zarówno środków stanowiących współfinansowanie krajowe, jak i środków na prefinansowanie wydatków wspólnotowych. Jednym z elementów systemu współfinansowania projektów są rezerwy celowe budżetu państwa. Opisany mechanizm umożliwił tym ministrom oraz wojewodom, którzy nie mieli w ramach własnych budżetów środków wystarczających na realizację projektów, występowanie do Ministra Finansów o przyznanie środków z rezerwy celowej budżetu państwa (część 83, poz. 8). Jednostki sektora finansów publicznych realizujące projekty finansowane z udziałem środków strukturalnych otrzymywać mogły z budżetu państwa środki na prefinansowanie tychże projektów. Środki na prefinansowanie udostępniane były w formie oprocentowanych pożyczek, przy czym pożyczki udzielane wybranym grupom podmiotów (państwowym jednostkom budżetowym, samorządom województw na zadania z zakresu zwalczania bezrobocia realizowanym przez wojewódzkie urzędy pracy oraz agencjom płatniczym) nie były oprocentowane. Zwrot pożyczki następuje po otrzymaniu refundacji z Unii Europejskiej. W przypadku niewpłynięcia tychże środków z przyczyn zależnych od jednostki, która pożyczkę otrzymała, zwrot pożyczki nastąpi ze środków własnych pożyczkobiorcy. Wspomnieć należy, że opisany instrument pożyczkowy finansowany jest z krajowych środków publicznych i pełni rolę uzupełniającą w stosunku do innych źródeł finansowania projektów, opartych o środki własne podmiotów realizujących projekty czy kredytów zaciąganych w bankach komercyjnych. Dzięki wprowadzonemu instrumentowi prefinansowania jednostki sektora finansów publicznych, które nie mają wystarczających środków własnych, otrzymały możliwość pozyskania niezbędnych środków na zasadach korzystniejszych niż te obowiązujące na rynku finansowym. Część podmiotów uprawnionych do korzystania z opisanego instrumentu ponosi co prawda koszty związane z oprocentowaniem zaciągniętej pożyczki, niemniej są to koszty niższe niż te związane z pozyskaniem środków z alternatywnych źródeł. Ze względu na fakt, iż w toku prac nad projektem ustawy budżetowej na 2008 r. (podobnie jak w dwóch poprzednich latach) włączono do budżetów poszczególnych dysponentów środki na prefinansowanie, prefinansowanie wydatków wspólnotowych oparte o mechanizm pożyczkowy dotyczyło w 2008 r. głównie jednostek innych niż państwowe jednostki budżetowe. W 2008 r. szeroko stosowany był ponadto mechanizm wydawania przez Ministra Finansów decyzji o zapewnieniu dofinansowania. Wspomniany mechanizm, wprowadzony w 2005 r. stosownym rozporządzeniem Rady Ministrów, umożliwia wnioskowanie do Ministra Finansów o wydanie decyzji o zapewnieniu dofinansowania realizacji wieloletniego przedsięwzięcia, która to decyzja stanowić może podstawę do rozpoczęcia postępowania zgodnie z ustawą Prawo zamówień publicznych. Dzięki wprowadzonemu rozwiązaniu, 43

podmioty realizujące projekty współfinansowane ze środków funduszy strukturalnych uzyskują wiedzę odnośnie środków z budżetu państwa, jakie będą dla nich dostępne w kolejnych latach realizacji projektu. Wcześniej, ze względu na brak mechanizmów wieloletniego finansowania w ustawie o finansach publicznych, wspomniane podmioty nie mogły uzyskać powyższych informacji.

2.6. NADKONTRAKTACJA ŚRODKÓW W RAMACH PROGRAMÓW NPR 2004-2006 Nadkontraktacja (czyli podpisywanie umów o dofinansowanie o wartości przewyższającej alokację) jest finansowym mechanizmem mającym na celu umożliwienie wykorzystania 100% alokacji dostępnej w ramach działania/priorytetu. Zakontraktowanie większej ilości środków niż to wynika z alokacji umożliwia wykorzystanie środków, jakie pojawią się w wyniku oszczędności w programie np. z powodu rozwiązania części umów o dofinansowanie czy oszczędności w trakcie realizacji projektów. Poziom nadkontraktacji w poszczególnych programach według stanu na 31 grudnia 2008 r. przedstawia poniższa tabela: Tabela 6. Poziom nadkontraktacji w poszczególnych PO według stanu na 31 grudnia 2008 r. Program operacyjny/priorytet/działanie

Poziom nadkontraktacji

SPO WKP 1.1

2,51%

1.2

1,13%

1.3

19,09%

1.4

7,39%

1.5

30,38%

2.1

3,34%

2.2

38,69%

2.2.1

41,46%

2.2.2

6,97%

2.3

1,00%

2.4

8,21%

Priorytet 3

6,00% SPO Rybołówstwo…37

Priorytet 1

2,00%

Priorytet 3 i 4

2,00% ZPORR

37

Instytucja Zarządzająca SPO Rybołówstwo… wystąpiła do Ministerstwa Finansów o przyznanie nadkontraktacji w Priorytecie I, III i IV do 102% (zgoda MF z dnia 28 stycznia 2008 r.), zgody na zakontraktowanie wszystkich czynnych wniosków o dofinansowanie projektów z listy rezerwowej w działaniu 3.2 Chów i hodowla oraz 3.4 Przetwórstwo i rynek rybny (zgoda MF z 7 maja 2008 r.) oraz zgody na zakontraktowanie wszystkich czynnych wniosków o dofinansowanie projektów w Priorytecie IV Inne działania (zgoda MF z dnia 17 lipca 2008 r.)

44

Priorytet 1

10,00%

Priorytet 2

3,00%

Priorytet 3

10,00% SPO RZL

2.1

13,96%

2.3

9,00% SPO Restrukturyzacja...

1.1

10,00%

2.3

20,00% PO PT

1.1

5,00%

1.2

5,00%

1.3

5,00%

1.5

5,00%

2.2

5,00%

2.5

5,00%

3.1

5,00%

3.3

5,00% IW Equal

cały Program

15,00% IW INTERREG

Polska - Białoruś - Ukraina

6,00%

Czechy- Polska Meklemburgia - Pomorze Przednie/Brandenburgia - Woj. Zachodniopomorskie

5,00% 5,00%

SPO Transport Cały Program

25,00%

Źródło: Opracowanie własne IZ PWW

2.7. SYSTEM KONTROLI I AUDYTU 2.7.1 SYSTEM KONTROLI I AUDYTU ŚRODKÓW POCHODZĄCYCH Z FUNDUSZY STRUKTURALNYCH

W omawianym okresie sprawozdawczym nie wprowadzono zmian instytucjonalnych w systemie kontroli i audytu funduszy strukturalnych oraz Funduszu Spójności. Podstawę prawną funkcjonowania ww. systemu stanowią przepisy rozporządzenia Komisji (WE) nr 438/2001 z dnia 2 marca 2001 r. ustanawiającego szczegółowe zasady wykonywania rozporządzenia Rady (WE) nr 1260/1999 dotyczącego zarządzania i systemów kontroli pomocy udzielanej w ramach funduszy strukturalnych (Dz. Urz. WE L 63 z dnia 03.03.2001 str. 21 z późn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne rozdz. 14, t.1, str. 132) oraz ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o Narodowym Planie Rozwoju (Dz. U. Nr 116, poz. 1206, z późn. zm.). Powyższe akty prawne zawierają również opis rozwiązań organizacyjnych w 45

dziedzinie kontroli i audytu. Ponadto, szczegółowy tryb prowadzenia kontroli reguluje rozporządzenie Ministra Rozwoju Regionalnego z dnia 27 kwietnia 2007 r. w sprawie trybu kontroli realizacji projektów i programów współfinansowanych ze środków funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności (Dz. U. Nr 90, poz. 602 z późn. zm.). Podmiotem odpowiedzialnym za koordynację działań kontrolnych jest powołany na mocy ustawy o Narodowym Planie Rozwoju, art. 56b38, Komitet ds. Kontroli i Audytu Funduszy Strukturalnych i Funduszu Spójności. W 2008 r. odbyły się dwa posiedzenia Komitetu. Wśród najistotniejszych działań Komitetu w tym okresie należy wyszczególnić: •

przyjęcie rocznych planów kontroli Programów Operacyjnych oraz Inicjatyw Wspólnotowych na 2009 rok;

•

zatwierdzenie zmian w regulaminie pracy Komitetu ds. Kontroli i Audytu Funduszy Strukturalnych i Funduszu Spójności;

•

dyskusję na temat przygotowania do zamknięcia pomocy w programach operacyjnych 2004-2006;

•

dyskusję na temat koordynacji systemu kontroli i audytu w latach 2007-2013 oraz dalszego funkcjonowania Komitetu.

Ponadto, podczas posiedzeń członkowie Komitetu zapoznali się m. in. z informacjami dotyczącymi: •

nieprawidłowości w wykorzystaniu funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności wykrytych we wszystkich programach operacyjnych oraz inicjatywach wspólnotowych od początku okresu programowania do czerwca 2008 r.;

•

najważniejszych ustaleń audytorów Komisji Europejskiej w obszarze zamówień publicznych.

2.7.2 SYSTEM INFORMOWANIA O NIEPRAWIDŁOWOŚCIACH FINANSOWYCH Zgodnie z przepisami art. 38 ust. 1 Rozporządzenia Rady (WE) nr 1260/1999 z dnia 21 czerwca 1999 r. ustanawiającego przepisy ogólne w sprawie funduszy strukturalnych oraz art. 12 ust.1 Rozporządzenia Rady (WE) nr 1164/1994 z dnia 16 maja 1994 r. ustanawiającego Fundusz Spójności (Dz. U. L 130 z 25.05.1994 r., str. 1 z późn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne rozdz. 14, t.1, str. 9) państwa członkowskie Unii Europejskiej ponoszą w pierwszej kolejności odpowiedzialność za finansową kontrolę środków pochodzących z funduszy unijnych. Kontrola ta ma na celu wykrywanie oraz informowanie Komisji Europejskiej (KE) o nieprawidłowościach finansowych. Raportowanie nieprawidłowości odbywa się na mocy Rozporządzenia Komisji (WE) nr 1681/9439 z dnia 11 lipca 1994 r. dotyczącego nieprawidłowości oraz odzyskiwania kwot wypłaconych nieprawidłowo w związku z finansowaniem polityki strukturalnej i organizacją systemu informacji w tej dziedzinie (Dz. Urz. WE L 178 z 12.07.1994, str. 43 z późn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne rozdz. 14, t.1, str.23) oraz na mocy Rozporządzenia 38

Komitet został powołany zarządzeniem nr 30 Ministra Rozwoju Regionalnego z dnia 4 października 2006 r., następnie zmienionym zarządzeniem nr 4 Ministra Rozwoju Regionalnego z dnia 16 marca 2007 r. oraz zarządzeniem nr 8 Ministra Rozwoju Regionalnego z dnia 4 września 2008 r. 39 Zmienione przez Rozporządzenie Komisji (WE) nr 2035/2005 z dnia 12 grudnia 2005 r. zmieniające rozporządzenie (WE) nr 1681/94 dotyczące nieprawidłowości oraz odzyskiwania kwot wypłaconych nieprawidłowo w związku z finansowaniem polityki strukturalnej i organizacją systemu informacji w tej dziedzinie (Dz. Urz. UE L 328 z 15.12.2005 r. str.8).

46

Komisji (WE) nr 1831/9440 z dnia 26 lipca 1994 r. dotyczącego nieprawidłowości i zwrotu niesłusznie wypłaconych kwot w ramach finansowania z Funduszu Spójności oraz organizacji systemu informacyjnego w tej dziedzinie (Dz. Urz. WE L 191 z 27.07.1994r., str. 9 z późn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 14, t.1, str. 27). Przepisy powyższych rozporządzeń zobowiązują państwa członkowskie do zgłaszania KE informacji na temat nieprawidłowości, które były przedmiotem wstępnego ustalenia administracyjnego lub sądowego w ciągu 2 miesięcy od zakończenia każdego kwartału lub w szczególnych przypadkach niezwłocznie. W Polsce podmiotem odpowiedzialnym za przekazywanie do KE stosownych informacji na temat nieprawidłowości jest Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej, który wypełnia powyższe obowiązki za pośrednictwem podległej jednostki organizacyjnej MF (tzw. MF-R), będącej jednocześnie jednostką partnerską OLAF. MF-R odpowiada również za koordynację, na poziomie krajowym, systemu wymiany informacji o nieprawidłowościach w wykorzystaniu środków wspólnotowych oraz przygotowanie zbiorczych informacji na temat nieprawidłowości zgłoszonych do KE w celu przedstawienia ich instytucjom właściwym w zakresie systemu informowania o nieprawidłowościach. Ponadto w celu realizacji zobowiązań wynikających z przepisów prawa wspólnotowego powołano w ramach struktur Ministerstwa Finansów Międzyresortową Grupę Roboczą ds. przeciwdziałania nieprawidłowościom w zakresie wykorzystaniu funduszy unijnych, która opracowała, na potrzeby krajowe, System informowania o nieprawidłowościach finansowych w wykorzystaniu funduszy strukturalnych oraz analogiczny system dla Funduszu Spójności. Ww. system zobowiązuje w pierwszej kolejności instytucje zarządzające do przekazywania informacji na temat wykrytych/ podejrzewanych nieprawidłowości do MF-R, natomiast na poziomie poszczególnych programów operacyjnych określa zakres informacji na temat wykrytych / podejrzewanych nieprawidłowości i sposób ich przekazywania pomiędzy wszystkimi instytucjami zaangażowanymi we wdrażanie programów operacyjnych, tj. instytucjami wdrażającymi, pośredniczącymi i zarządzającymi. Informacje o nieprawidłowościach są sporządzane i przekazywane, w zależności od charakteru wykrytej nieprawidłowości, w postaci raportów bieżących, raportów kwartalnych bądź zestawień kwartalnych nieprawidłowości niepodlegających raportowaniu do KE. Międzyresortowa Grupa Robocza ds. przeciwdziałania nieprawidłowościom w zakresie wykorzystaniu funduszy unijnych zajmuje się również koordynacją działań związanych z przeciwdziałaniem i zwalczaniem nieprawidłowości finansowych w wykorzystaniu funduszy unijnych, a w szczególności koordynacją działań w zakresie realizacji obowiązków wynikających z ww. rozporządzeń wspólnotowych. Grupa działa w ramach Międzyresortowego Zespołu do Spraw Zwalczania Nieprawidłowości Finansowych na Szkodę RP lub UE (GAFU – ang. General Anti-Fraud Unit).

40

Zmienione przez Rozporządzenie Komisji (WE) nr 2168/2005 z dnia 23 grudnia 2005 r. zmieniające rozporządzenie Komisji (WE) nr 1831/94 dotyczące nieprawidłowości i zwrotu niesłusznie wypłaconych kwot w ramach finansowania z Funduszu Spójności oraz organizacji systemu informacyjnego w tej dziedzinie (Dz. Urz. UE L 345 z 28.12.2005 r. str. 15).

47

2.8. ZDOLNOŚĆ INSTYTUCJONALNA 2.8.1. ZATRUDNIENIE Według informacji przekazanych przez instytucje zaangażowane w proces zarządzania i wdrażania funduszy strukturalnych, na koniec grudnia 2008 r. liczba obsadzonych etatów w ww. instytucjach wyniosła 3948. W porównaniu z danymi z końca 2007 r. nastąpiło zmniejszenie stanu zatrudnienia o 1468 etatów. Wykres 6. Zmiana zatrudnienia w jednostkach administracji publicznej oraz innych instytucjach uczestniczących we wdrażaniu funduszy strukturalnych w okresie od I kwartału 2004 r. do końca grudnia 2008 r. 6000 5073 5000 4465 4000

5416

4970

4895 3948

3985 3381

3000

2000

5209

1960

1000

0 30 czerwca 2004

31 grudnia 2004

30 czerwca 2005

31 grudnia 2005

30 czerwca 2006

31 grudnia 2006

30 czerwca 2007

31 grudnia 2007

30 czerwca 2008

31 grudnia 2008

Źródło: Opracowanie własne IZ PWW na podstawie sprawozdań z realizacji programów operacyjnych za II półrocze 2008 r.

W administracji rządowej szczebla centralnego na koniec 2008 r. zatrudniano pracowników zaangażowanych w procesy wdrażania funduszy UE w ramach 1028 etatów. Administracja rządowa szczebla regionalnego (urzędy wojewódzkie) w realizację zadań związanych z perspektywą finansową 2004-2006 zaangażowała osoby obsadzające 456 etatów. Urzędy Marszałkowskie i Wojewódzkie Urzędy Pracy łącznie przeznaczyły na wdrażanie programów operacyjnych 1191 etatów. Stan zatrudnienia charakteryzuje się tendencją spadkową. Obecna sytuacja wynika z faktu, iż części osób zatrudnianych dotąd w instytucjach zarządzających, pośredniczących i wdrażających zostały przekazane nowe obowiązki, związane z obsługą programów operacyjnych perspektywy finansowej 2007-2013. Ponadto, jak wskazano w niektórych sprawozdaniach z realizacji programów operacyjnych, wspomniane zmiany w niewielkim zakresie mogą być wynikiem korekt w metodologii obliczania stanu zatrudnienia. W związku z sukcesywnym zamykaniem programów operacyjnych tendencja dotycząca zmniejszania się liczby pracowników w instytucjach zaangażowanych w realizację zadań 48

ze starej perspektywy, będzie utrzymana. Z punktu widzenia zapewnienia funkcjonalności i efektywności sytemu instytucjonalnego nowej perspektywy ważne jest, aby doświadczone kadry obsługujące programy operacyjne na lata 2004-2006 były na bieżąco włączane do zadań związanych z realizacją NSRO 2007-2013. Wykres 7. Stan zatrudnienia w jednostkach administracji publicznej oraz w innych instytucjach uczestniczących we wdrażaniu funduszy strukturalnych oraz Funduszu Spójności(w ramach Narodowego Planu Rozwoju na lata 2004-2006) (ilość etatów według stanu na dzień 31 grudnia 2008r.) 1161

1200

1088

1000 800 664 600 353

400

185

200

162

105

52

18

13

qu al In Fu t nd er re us g z * Sp ój no śc i

PI

W

E

PT PI W

yb R

O SP

PO

st

w o

L oł ów

-R O

R ZL

SP O

O

O T SP

SP

R R ZP O

SP O

W

K P

0

* - W przypadku PIW Interreg uwzględniono jedynie liczbę etatów osób pracujących w MRR.

Źródło: Opracowanie własne IZ PWW na podstawie sprawozdań z realizacji Programów Operacyjnych za II półrocze 2008 r.

2.9. SYSTEM SIMIK Dzięki odpowiedniemu zaangażowaniu instytucji odpowiedzialnych za rejestrację danych niemalże w 100% zakończono proces uzupełniania informacji historycznych. Należy ponadto przyjąć, że dane o realizowanych projektach są wprowadzane na bieżąco. W sierpnia 2008 r. produkcyjnie udostępniono nową funkcjonalność „Dane do KE”, umożliwiającą ewidencjonowanie danych, na podstawie których możliwe będzie przygotowanie stosownych raportów na potrzeby Komisji Europejskiej. SPO Rozwój Zasobów Ludzkich Funkcjonalność systemu SIMIK w zakresie programowania, obsługi wniosków aplikacyjnych i części finansowej została udostępniona instytucjom zaangażowanym we wdrażanie SPO 49

RZL. Obecnie w systemie zarejestrowanych jest ponad 25 000 wniosków o płatność (biorąc pod uwagę wszystkie wersje konkretnego wniosku liczba wpisanych wniosków wynosi ponad 30 000). Wszystkie instytucje sporządzają poświadczenia i zestawienia wydatków oraz wnioski o refundację od Instytucji Wdrażającej do Instytucji Zarządzającej w SIMIK (łącznie z danymi na temat środków odzyskanych od beneficjentów). Instytucja Zarządzająca tworzy w systemie wnioski o refundacje do Instytucji Płatniczej. SPO Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw W 2007 i 2008 r. została udostępniona funkcjonalność obsługi wniosków o płatność dla instytucji odpowiedzialnych za wdrażanie następujących Działań/Poddziałań 1.1.1, 1.1.2, 1.2, 1.3, 1.4, 1.5, 2.1, 2.2.1, 2.2.2, 2.4, 3.1, 3.2, 3.3, 3.4 z wyłączeniem działania 2.3. Zakres funkcjonalności obejmuje obsługę wniosków o płatność dla ww. Działań/Poddziałań oraz agregacji danych płatniczych z poziomu Instytucji Wdrażającej do Pośredniczącej dla 2.4 i 2.2.1. W dniu 5 czerwca 2008 Instytucja Zarządzająca podjęła decyzję o wprowadzeniu brakującego zakresu danych dla Działania 2.3 do SIMIK. W związku z powyższym opracowano funkcjonalność mechanizmu importu danych z systemu SEMI-SIMIK (PARP) do SIMIK. Do SIMIK wprowadzono ponad 34 000 wniosków o dofinansowanie. Utworzono ponad 17 000 projektów, ponad 23 000 umów/decyzji z aneksami. W systemie SIMIK znajdują się również wnioski o płatność beneficjentów w liczbie 20 045. Z uwagi na przedłużający się proces wdrażania systemu SIMIK, Instytucja Wdrażająca dla Działań 2.1, 2.3, 1.2, 2.2.1 zdecydowała się dodatkowo na stworzenie wewnętrznej, własnej bazy danych o projektach - Semi-Simik. Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego Uzgodniona z IZ ZPORR funkcjonalność systemu SIMIK w zakresie programowania, obsługi wniosków i części płatniczej została udostępniona. W systemie zarejestrowanych jest ponad 20 000 wniosków. Utworzonych zostało ponad 13 000 projektów, stworzono ponad 39 000 umów o dofinansowanie wraz z aneksami/zmianami. Wszystkie nowe wnioski są na bieżąco obsługiwane z wykorzystaniem systemu. Do końca 2008 roku zarejestrowano blisko 20 000 wniosków o płatność. SPO Transport Wszystkie funkcjonalności systemu dotyczące programowania, obsługi wniosków aplikacyjnych i umów o dofinansowanie zostały udostępnione do użytkowania instytucjom odpowiedzialnym za wdrożenie SPO Transport. Wprowadzono wszystkie dane historyczne. Do chwili obecnej w systemie SIMIK zarejestrowano blisko 200 wniosków aplikacyjnych, ponad 120 projektów, ponad 300 umów o dofinansowanie i aneksów. Z początkiem grudnia 2007 r. zakończono również wdrożenie części finansowej. Obecnie w bazie danych znajduje się ponad 500 wniosków o płatność i 50 wniosków o refundacje. Instytucje korzystają z systemu na bieżąco. PO Pomoc Techniczna Udostępniono do użytkowania wszystkie funkcjonalności uzgodnione z IZ POPT. System jest operacyjny w pełnym zakresie. Wprowadzono wszystkie dane historyczne. Do końca 2008 roku w bazie SIMIK 04-06 zarejestrowano blisko 200 wniosków aplikacyjnych, 150 projektów, ponad 480 umów o dofinansowanie i aneksów, a także ponad 550 wniosków o płatność i 26 wniosków o refundacje.

50

IW Equal Instytucje zaangażowane we wdrażanie Inicjatywy korzystają z systemu na bieżąco. Wszystkie funkcjonalności systemu dotyczące programowania, obsługi wniosków aplikacyjnych i umów o dofinansowanie zostały udostępnione do użytkowania instytucjom odpowiedzialnym za wdrożenie PIW EqualL. Wprowadzono wszystkie dane historyczne. Do chwili obecnej w systemie SIMIK zarejestrowano blisko 900 wniosków aplikacyjnych, prawie 300 projektów, blisko 700 umów o dofinansowanie i aneksów, a także ponad 2700 wniosków o płatność. • Kontrole i nieprawidłowości Funkcjonalność w modułach kontroli i nieprawidłowości w ramach systemu SIMIK została udostępniona użytkownikom z instytucji odpowiedzialnych za wprowadzanie informacji na temat kontroli systemowych i nieprawidłowości raportowanych do KE. W systemie zarejestrowane są informacje na temat 781 kontroli systemowych i 429 nieprawidłowości. Poszczególne kontrole i nieprawidłowości są w systemie skojarzone z projektami lub poziomami wdrażania, których dotyczą. • Kontrole pogłębione Funkcjonalność w module kontroli pogłębionych w ramach systemu SIMIK została udostępniona użytkownikom, tj. pracownikom Departamentu Ochrony Interesów Finansowych Unii Europejskiej w Ministerstwie Finansów oraz pracownikom odpowiedzialnym za wprowadzanie informacji na temat kontroli pogłębionych we wszystkich Urzędach Kontroli Skarbowej w Polsce. W systemie zarejestrowane są informacje na temat około 1 500 kontroli pogłębionych. Poszczególne informacje na temat kontroli są powiązane w systemie z projektami lub poziomami wdrażania, których dotyczą. • Sieć SIMIK-NET System SIMIK 2004-2006 funkcjonuje w oparciu o wydzieloną sieć SIMIK-NET. Od lutego 2007 r. z łączy stałych w ramach tejże sieci korzystają wszystkie przewidziane wcześniej 84 instytucje zaangażowane w proces wdrażania w Polsce funduszy unijnych na lata 2004-2006.

2.10. POMOC TECHNICZNA – ANALIZA PRZEKROJOWA Z uwagi na końcowy etap wdrażania programów okresu programowania 2004-2006 oraz zakontraktowanie niemal całej alokacji dla komponentu pomocy technicznej we wszystkich programach, dynamika wnioskowania o wsparcie oraz kontraktowania środków była w 2008 r. niższa niż dynamika dokonywania płatności. Na koniec okresu sprawozdawczego łączna kwota płatności ze środków pomocy technicznej poszczególnych programów operacyjnych oraz PIW Equal przekroczyła poziom 493 mln zł (81% dostępnej na lata 2004-2006 alokacji), co w porównaniu ze stanem na grudzień 2007 roku oznacza przyrost o ok. 183 mln zł. Łączna wartość umów/decyzji o dofinansowanie projektów w części wsparcia wspólnotowego wzrosła do poziomu prawie 600 mln zł, co stanowi 98,7% alokacji dla priorytetów pomocy technicznej w poszczególnych programach (według stanu na koniec 2007 r. wartość podpisanych umów/decyzji wynosiła ponad 560 mln zł).

51

Wykres 8. Wartość złożonych wniosków, podpisanych umów i zrealizowanych płatności w ramach pomocy technicznej w poszczególnych programach operacyjnych jako procentowy udział w zobowiązaniach na lata 2004-2006. Stan na koniec grudnia 2008 r. 250%

225,1% 194,4%

200%

188,5%

150%

177,2%

112,4%

107,1%

94,7%

100%

127,4%

131,5%

127,9% 100,5% 100,4%

73,7%

64,4%

93,1% 84,3% 85,5% 82,4% 77,0%

99,2% 93,0%

100,4% 100,6%

40,4%

50%

0% SPO WKP

ZPORR

SPO TRANS

SPO ROL

SPO RZL

SPO RYBY

PO PT

IW Equal

wartość złożonych wniosków jako % realizacji zobowiązań na cały okres programowania wartość podpisanych umów jako % realizacji zobowiązań na cały okres programowania wartość zrealizowanych płatności jako % realizacji zobowiązań na cały okres programowania

Źródło: Opracowanie własne IZ PWW na podstawie danych otrzymanych od Instytucji Zarządzających PO.

W większości programów operacyjnych beneficjenci złożyli wnioski o dofinansowanie projektów o łącznej wartości przekraczającej wysokość alokacji dostępnej w ramach pomocy technicznej dla danego programu. Wyjątkiem jest SPO Rybołówstwo i przetwórstwo ryb, gdzie osiągnięty poziom wynosi 84,3%. Natomiast w SPO Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich złożono wnioski o najwyższej wartości, przekraczające 225,1% alokacji dla priorytetu pomocy technicznej. We wszystkich programach wartość zawartych umów i wydanych decyzji o dofinansowaniu projektów przekroczyła próg 80% wartości zobowiązania przeznaczonego na ten cel w planie finansowym na lata 2004-2006. Najwyższa wartość tego wskaźnika odnotowana została dla SPO Restrukturyzacja… (112,4%). Podobnie, jak w roku ubiegłym, tak i w okresie od stycznia do końca grudnia 2008 r., realizacja płatności w ramach pomocy technicznej osiągnęła najwyższy poziom w IW Equal (100,6% alokacji dla Priorytetu pomocy technicznej), SPO Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw (100,4% alokacji), jak również w przypadku PO Pomoc Techniczna (93% alokacji). Znaczący postęp w realizacji płatności w ramach komponentu pomocy technicznej można odnotować w SPO Rybołówstwo…. Na koniec 2007 r. dokonane płatności na rzecz beneficjentów wynosiły zaledwie 1,29% alokacji. Zaś w grudniu 2008 r. osiągnęły one aż 76,97% dostępnej alokacji.

52

Wykres 9. Główne rodzaje projektów realizowanych ze środków pomocy technicznej w ramach programów operacyjnych (z wyjątkiem PO PT), PIW Interreg III i PIW Equal. Stan na 31 grudnia 2008 r. Organizacja KS i KM/ocena projektów 1% Kontrola/audyt 2% Ekspertyzy/doradztwo/ ewaluacje 3%

Inne 11%

Szkolenia 8%

Promocja 13%

Zatrudnienie 52%

Sprzęt komputerowy oraz wyposażenie/remont/ wynajem powierzchni biurowych 10%

Źródło: Opracowanie własne IZ PWW na podstawie ankiety na temat wykorzystania środków w ramach Priorytetu - Pomoc techniczna.

Rozpatrując zagadnienie wykorzystania środków pomocy technicznej w poszczególnych programach, pod kątem głównych rodzajów realizowanych projektów, należy zauważyć, iż analogicznie jak w ubiegłych okresach, najwięcej środków (do końca grudnia 2008 r. ponad 277 mln zł, czyli ok. 52% łącznej wartości projektów objętych decyzjami/umowami o dofinansowanie w zakresie pomocy technicznej) jest przeznaczanych na finansowanie wynagrodzeń pracowników instytucji zaangażowanych we wdrażanie funduszy strukturalnych w Polsce. Ponadto, znaczącą część środków przeznaczono na projekty o charakterze promocyjnym i informacyjnym (ponad 67 mln zł, czyli ok. 13% ogólnej wartości projektów objętych umowami/decyzjami w ramach komponentu pomocy technicznej). Analiza wykorzystania komponentu pomocy technicznej w poszczególnych programach operacyjnych pozwala zauważyć, iż jedynie w odniesieniu do jednego z nich – SPO Transport, poziom zrealizowanych do końca grudnia 2008 r. płatności nie przekroczył progu 50% wartości alokacji dla osi pomocy technicznej w tym programie. W związku z powyższym, niezbędne jest podjęcie działań ukierunkowanych na zapewnienie płynnego rozliczania już poniesionych wydatków.

53

2.11. KOORDYNACJA SYSTEMU WDRAŻANIA FUNDUSZY STRUKTURALNYCH Koordynacja instytucjonalna W świetle przepisów prawa wspólnotowego i krajowego, główne zadania w zakresie koordynacji wdrażania funduszy strukturalnych w Polsce w latach 2004-2006 pełni Instytucja Zarządzająca Podstawami Wsparcia Wspólnoty. Funkcje IZ PWW realizuje minister właściwy ds. rozwoju regionalnego przy pomocy Ministerstwa Rozwoju Regionalnego. Do najistotniejszych obowiązków IZ PWW odnoszących się do koordynacji należy: •

wydawanie wytycznych, dotyczących m.in. zarządzania programami operacyjnymi, kwalifikowalności, sprawozdawczości oraz opracowywanie w porozumieniu z Instytucją Płatniczą wytycznych związanych z kontrolą finansową i przepływami finansowymi;

•

organizowanie prac Komitetu Monitorującego NPR/ PWW;

•

prowadzenie sprawozdawczości na poziomie NPR/ PWW;

•

negocjowanie z Komisją Europejską ewentualnych zmian PWW;

•

koordynowanie realizacji zadań promocyjnych i informacyjnych w obszarze funduszy strukturalnych oraz obowiązków związanych z prowadzeniem ewaluacji PWW.

Istotnym elementem systemu instytucjonalnego w zakresie koordynacji NPR/ PWW jest Komitet Monitorujący NPR/ PWW. Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o Narodowym Planie Rozwoju (Dz. U. Nr 116, poz. 1206, z późn. zm.), KM NPR/ PWW sprawuje nadzór nad przebiegiem realizacji NPR/ PWW, prowadzi ocenę wdrażania programów operacyjnych, zatwierdza propozycje realokacji środków pomiędzy programami i priorytetami oraz wypracowuje rozwiązania systemowe zmierzające do usprawnienia procesów realizacji NPR/ PWW. Natomiast działające w ramach Komitetu Podkomitety, mają za zadanie monitorowanie – w przekroju wszystkich programów operacyjnych – następujących kwestii horyzontalnych: • zatrudnienie i zasoby ludzkie, • małe i średnie przedsiębiorstwa, • środowisko, • polityka regionalna, • innowacyjność i społeczeństwo informacyjne, umożliwiając tym samym wymianę doświadczeń, lepszą koordynację oraz efektywniejszą implementację programów operacyjnych, ze szczególnym uwzględnieniem ww. obszarów. W latach poprzednich, rola Podkomitetów Monitorujących w procesie kształtowania i realizacji polityk horyzontalnych była dość ograniczona, co wynika z uwarunkowań prawnoproceduralnych, nadających zasadnicze uprawnienia i obowiązki w realizacji programów i projektów innym instytucjom, tj. przede wszystkim instytucjom zarządzającym programami oraz komitetom monitorującym realizację poszczególnych programów operacyjnych. Niemniej, począwszy od 2007 r. nastąpiło wyraźne zwiększenie aktywności ww. podmiotów i zaangażowanie ich członków. Na taki stan rzeczy główny wpływ miały prezentowane na ww. posiedzeniach informacje na temat zagadnień związanych z efektami dotychczasowego wykorzystania przez Polskę

54

funduszy strukturalnych na lata 2004 – 2006 oraz możliwości wsparcia w ramach programów operacyjnych na lata 2007 – 2013. Komitet ds. Kontroli i Audytu Funduszy Strukturalnych i Funduszu Spójności Koordynację działań kontrolnych związanych z wdrażaniem funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności zapewnia Komitet ds. Kontroli i Audytu Funduszy Strukturalnych i Funduszu Spójności, ustanowiony postanowieniem art. 56b ww. ustawy o Narodowym Planie Rozwoju (patrz: podrozdział 2.7.1 System kontroli i audytu środków pochodzących z funduszy strukturalnych). Zespół Międzyresortowy Międzyresortowy Zespół ds. Wykorzystania Funduszy Strukturalnych i Funduszu Spójności Unii Europejskiej został powołany Zarządzeniem nr 48 Prezesa Rady Ministrów z dnia 28 kwietnia 2008 roku. Celem Zespołu jest zapewnienie efektywnego wykorzystania przez Rzeczpospolitą Polską funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności Unii Europejskiej. Do zadań Zespołu w tym zakresie należą w szczególności: •

monitorowanie postępu realizacji programów operacyjnych, programów Inicjatyw Wspólnotowych Equal i Interreg IIIA oraz Strategii Wykorzystania Funduszu Spójności na lata 2004 – 2006,

•

dokonywanie oceny efektywności i skuteczności strukturalnych i Funduszu Spójności Unii Europejskiej,

•

monitorowanie wykorzystania środków polityki spójności w kontekście realizacji Strategii Lizbońskiej, opracowywanie rozwiązań służących zapewnieniu efektywnej absorbcji środków z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności Unii Europejskiej,

•

opracowywanie rozwiązań zapewniających wzmocnienie nadzoru poszczególnych ministrów nad instytucjami wdrażającymi programy operacyjne i działania w ramach tych programów.

55

wykorzystania

funduszy

Fotografia 1. Inauguracyjne posiedzenie Zespołu w dniu 23 lipca 2008 r. w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów

Na mocy ww. Zarządzenia Zespół jest organem pomocniczym Rady Ministrów, a jego pracom przewodniczy minister właściwy ds. rozwoju regionalnego. W skład Zespołu wchodzą przedstawiciele instytucji zarządzających krajowymi i regionalnymi Programami Operacyjnymi oraz przedstawiciele kluczowych instytucji pośredniczących na poziomie urzędów centralnych, a także przedstawiciele urzędów centralnych zajmujących się zagadnieniami istotnymi w kontekście realizacji polityki spójności UE w Polsce. Prace Zespołu prowadzone są dwutorowo, tzn. równolegle na poziomie strategicznym, skupiającym Członków Kierownictwa poszczególnych resortów i urzędów oraz na poziomie operacyjnym, skupiającym przedstawicieli kierownictwa instytucji odpowiedzialnych za wdrażanie programów. W 2008 roku odbyło się pięć posiedzeń Zespołu (23 lipca, 3 września, 24 września, 11 grudnia i 17 grudnia). Zespół realizował zadania określone w zarządzeniu Prezesa Rady Ministrów służące zapewnieniu efektywnego wykorzystania funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności Unii Europejskiej w Polsce. W zakresie wdrażania NPR 2004 – 2006 poruszane były następujące zagadnienia: •

stan wykorzystania środków z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności na lata 2006-2006,

•

przygotowania do zamknięcia pomocy na lata 2004-2006,

•

informacja na temat postępowania w razie wykrycia wydatków niekwalifikowalnych w projektach zamkniętych oraz w razie konieczności stosowania korekt finansowych41.

41

W marcu 2009 r. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego opracowało Sprawozdanie z działalności Międzyresortowego Zespołu ds. Wykorzystania Funduszy Strukturalnych i Funduszu Spójności Unii Europejskiej w 2008 roku, które zostało przyjęte przez Komitet Stały Rady Ministrów w dniu 6 kwietnia 2009 r.

56

Zidentyfikowanie i omówienie kwestii problematycznych występujących podczas absorpcji środków z perspektywy 2004 -2006 jest czynnikiem, który pozwoli sprawniej wykorzystywać fundusze przewidziane w perspektywie 2007 – 2013. Inne działania Ponadto, realizację NPR/ PWW wspomaga szereg grup roboczych, grup sterujących i zespołów, które koordynują poszczególne aspekty systemu wdrażania poprzez wypracowywanie rozwiązań, podejmowanie ustaleń, wymianę informacji i doświadczeń wspólnych dla wszystkich programów operacyjnych i inicjatyw wspólnotowych. Zespoły powoływane są zwykle w celu rozwiązywania konkretnych problemów, a ich spotkania nie mają charakteru formalnego. Funkcjonują również grupy i zespoły, których posiedzenia mają charakter cykliczny, jak np. funkcjonujące przy Ministerstwie Rozwoju Regionalnego Grupa Sterująca ds. ewaluacji i Grupa Sterująca ds. szkoleń i promocji. W 2008 r. powołano także Grupę ds. zamknięcia pomocy współfinansowanej z funduszy strukturalnych na lata 20042006 skupiającą przedstawicieli Instytucji Zarządzających programami, Instytucji Płatniczej i Instytucji właściwej ds. zamknięcia pomocy. Wszelkie działania polegające na koordynacji wdrażania funduszy służą zapewnieniu spójności systemu wdrażania, wymianie doświadczeń i informacji umożliwiających identyfikację i przeciwdziałanie pojawiającym się problemom oraz podejmowanie środków zaradczych w obszarach, w których mogłyby powstać, a także rozwijaniu i polepszaniu systemu w celu zapewnienia efektywniejszej implementacji Narodowego Planu Rozwoju na lata 2004-2006. Komitecie Koordynującym Fundusze (COCOF) Elementem koordynacji systemu wdrażania jest także organizacja przez MRR udziału przedstawicieli strony polskiej w Komitecie Koordynującym Fundusze (COCOF), który zastąpił na mocy Rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006 z dnia 11 lipca 2006 r. ustanawiające przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności i uchylające rozporządzenie (WE) nr 1260/1999 (Dz. Urz. UE L 210/25 z 31.07.2006r., str. 25, z późn. zm.) Komitet ds. Rozwoju i Rekonwersji Regionów działający na podstawie Rozporządzenia Rady (WE) nr 1260/1999 z dnia 21 czerwca 1999 r. ustanawiającego przepisy ogólne w sprawie funduszy strukturalnych (Dz. U. UE L 161/1 z 26.06.1999r., str.1, z późn. zm.). COCOF to Komitet Koordynujący Fundusze przy Komisji Europejskiej (ang. the Coordination Committee of the Funds), w ramach którego są dyskutowane i uzgadniane przez Państwa Członkowskie kwestie dotyczące wykorzystania funduszy strukturalnych w latach 2007 – 2013. Posiedzenia Komitetu odbywają się średnio raz w miesiącu. Koordynacja interwencji funduszy strukturalnych pomiędzy programami operacyjnymi Koordynacja interwencji między programami operacyjnymi na poziomie wyboru projektów realizowana jest w dwóch wymiarach: • zapewnienia rozdzielności zadań zdefiniowanych w uzupełnieniach programów operacyjnych (zapobieganie „nakładaniu się pomocy”) w ramach poszczególnych programów; • wspierania synergii pomiędzy wybieranymi projektami współfinansowanymi z funduszy strukturalnych (etap selekcji, reprezentacja na komitetach, etap rozwoju projektów).

57

Koordynację na etapie programowania na umożliwia rozdział pomiędzy programami. Starano się ją zapewnić poprzez mechanizm tzw. linii demarkacyjnej w postaci kryteriów formalnych i merytorycznych w programach (np. wielkość i okres działania przedsiębiorstwa – rozdzielność pomiędzy SPO WKP a ZPORR, wielkość miejscowości, w której realizowany jest projekt – różnica pomiędzy ZPORR a SPO Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich, transgraniczny charakter inwestycji – rozdzielność pomiędzy IW Interreg IIIA a ZPORR). Efekty synergiczne uzyskiwano dzięki definiowaniu kryteriów oceny merytorycznej, np. dodatkowe punkty za komplementarność z innymi działaniami lub programami. Koordynacja przedsięwzięć finansowanych z EFRR w programach ZPORR, SPO Transport, SPO WKP w aspektach wzajemnej komplementarności programów analizowano poprzez udział przedstawicieli poszczególnych instytucji w pracach komitetów monitorujących dla programów, a także poprzez wymianę informacji w ww. zakresie podczas posiedzeń podkomitetów monitorujących ds. polityk horyzontalnych działających w ramach KM NPR/ PWW.

58

3. POSTĘP REALIZACJI NARODOWEGO PLANU ROZWOJU 3.1. POSTĘP FINANSOWY REALIZACJA PROGRAMÓW WSPÓŁFINANSOWANYCH ZE ŚRODKÓW FUNDUSZY STRUKTURALNYCH Łączna suma środków publicznych (zarówno krajowych, jak i wspólnotowych), jakie mogą być zaangażowane w realizację Narodowego Planu Rozwoju 2004-2006, sięga kwoty 17 085,8 mln euro. Wartość dostępnych środków wspólnotowych to 12 814,9 mln euro, a na powyższą kwotę składa się współfinansowanie siedmiu programów operacyjnych realizowanych w ramach Podstaw Wsparcia Wspólnoty w wysokości 8 275,8 mln euro, współfinansowanie dwóch Inicjatyw Wspólnoty (Interreg oraz Equal) w wysokości 355,3 mln euro oraz środki Funduszu Spójności wynoszące 4 183,8 mln euro. Absorpcja całości wspomnianych środków wspólnotowych wymaga zaangażowania krajowych środków publicznych w wysokości 4 270,6 mln euro. Dodatkowo, w ramach Narodowego Planu Rozwoju 2004-2006 realizowane są kontrakty wojewódzkie, obejmujące obok działań wdrażanych w ramach Zintegrowanego programu operacyjnego rozwoju regionalnego oraz IW Interreg także działania podejmowane w ramach programów wojewódzkich rozwoju regionalnego, finansowanych w całości z krajowych środków publicznych. Szacuje się, że na realizację programów wojewódzkich rozwoju regionalnego przeznaczone zostanie w latach 2004-2006 około 281,9 mln euro. W 2008 r. odnotowano znaczący postęp finansowy w realizacji programów współfinansowanych z funduszy strukturalnych, przejawiający się przede wszystkim wypłaceniem na rzecz beneficjentów ponad 1/4 środków przyznanych na lata 2004-2006. Postęp procesów naboru wniosków o dofinansowanie oraz podpisywania umów/wydawania decyzji o dofinansowaniu był mniejszy (wartości złożonych wniosków o dofinansowanie oraz podpisanych umów były znacząco mniejsze niż w dwóch poprzednich latach), co wynika z faktu, iż już w 2006 r. zakontraktowana została niemal całość dostępnej alokacji. Warto zauważyć, że na przestrzeni 2008 r. zrefundowano ze środków funduszy strukturalnych wydatki w wysokości 8 237 mln zł, co stanowi ponad 27% środków funduszy strukturalnych wypłaconych od uruchomienia programów. W 2008 r. w ramach siedmiu programów operacyjnych, IW Equal oraz IW INTERREG III A złożono wnioski o dofinansowanie poprawne pod względem formalnym o wartości wnioskowanego wsparcia ze środków wspólnotowych42 przekraczającej 972 mln zł. Wartość wniosków złożonych od początku uruchomienia programów do końca 2008 r. sięgnęła ponad 74,6 mld zł, co stanowi 228,843% alokacji na cały okres programowania 2004-2006. Wnioski 42

Jeśli w tekście nie wskazano inaczej, wszystkie informacje dotyczące wartości złożonych wniosków, podpisanych umów oraz zrealizowanych płatności dotyczą odpowiednio wartości wnioskowanego wsparcia ze środków wspólnotowych, wartości zakontraktowanych środków wspólnotowych oraz wartości płatności zrealizowanych ze środków wspólnotowych. 43

W odniesieniu do precyzyjnego wyliczania procentowych kwot wyrażających stosunek wartości złożonych wniosków, podpisanych umów czy dokonanych płatności do dostępnej alokacji wspomniane wartości w niniejszym sprawozdaniu stanowią iloraz odpowiednio wartości złożonych wniosków, podpisanych umów czy dokonanych płatności do alokacji wyliczonej zgodnie z poniższym algorytmem: A = [PPLN + (POEUR - PEUR) * KEBC], gdzie A - to wyrażona w PLN wartość alokacji środków wspólnotowych;

59

o dofinansowanie projektów o największej wartości złożono w ramach Zintegrowanego programu operacyjnego rozwoju regionalnego (ZPORR) oraz SPO Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw, gdzie wartości wnioskowanego wsparcia sięgnęły od początku uruchomienia programów odpowiednio 29,8 mld zł oraz 17,3 mld zł. W pozostałych programach wartości wsparcia ze środków wspólnotowych, o jakie wnioskowały uprawnione podmioty do końca 2008 r., przedstawiały się następująco: SPO Rozwój zasobów ludzkich – 10 124 mln zł, SPO Transport – 7 602 mln zł, SPO Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich – 7 179 mln zł , IW Equal - 786 mln zł, SPO Rybołówstwo i przetwórstwo ryb - 937 mln zł oraz PO Pomoc techniczna – 135 mln zł. Ponadto do końca 2008 r. w Komitety Sterujące w ramach programów IW Interreg III A pozytywnie zarekomendowały wnioski o przyznanie dofinansowania z EFRR na łączną kwotę 720 mln zł. Podkreślić należy, iż we wszystkich programach operacyjnych złożonych wniosków była większa niż środki funduszy strukturalnych przewidziane dla programu w okresie 2004200644. Od początku uruchomienia programów operacyjnych podpisano umowy lub wydano decyzje o dofinansowanie realizacji projektów angażujące środki wspólnotowe na łączną kwotę sięgającą ponad 34,8 mld zł, co stanowi blisko 107 % alokacji na lata 2004-2006. Niespełna 5,5% wspomnianych środków (1 868 mln zł) objęto umowami podpisanymi w 2008 r. Programem, w ramach którego zakontraktowano do końca 2008 r. największą kwotę środków wspólnotowych jest ZPORR, gdzie wartość podpisanych umów (wydanych decyzji) przekroczyła 11 601 mln zł. Jeśli za miarę postępu kontraktowania środków uznać procentową relację wartości podpisanych umów do przypadającej na dany program alokacji środków funduszy strukturalnych, to programami najbardziej zaawansowanymi w analizowanym procesie okażą się SPO Transport oraz IW EQUAL, w ramach których wartość umów zawartych do końca grudnia 2008 r. stanowiła odpowiednio 133,1% i 112,9% alokacji środków funduszy strukturalnych przewidzianej na lata 2004-2006. W 86 działaniach realizowanych w ramach siedmiu programów operacyjnych zakontraktowano do końca 2008 r. środki wspólnotowe w wysokości przekraczającej 90% alokacji na lata 2004-2006. (w grudniu 2007 r. takich działań było 80). Do końca grudnia 2008 r. w ramach programów/priorytetów zawarto umowy (wydano decyzje) angażujące 110% Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Procent zakontraktowanych środków pozostałych funduszy strukturalnych wynosi: dla Sekcji Orientacji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej 108,0%, dla Europejskiego POEUR - to wyrażona w EUR wartość alokacji środków wspólnotowych, określona w dokumentach programowych dla lat 2004-2006 (aktualizowana wraz ze zmianami w szczegółowych opisach priorytetów); PEUR - to wyrażona w EUR wartość wydatków kwalifikowalnych w części odpowiadającej środkom wspólnotowym, skumulowanych od początku okresu programowania, certyfikowanych i poświadczonych przez Instytucję Certyfikującą do KE jako wydatki spełniające wymogi kwalifikowalności. PPLN - to wyrażona w PLN wartość wydatków kwalifikowalnych w części odpowiadającej środkom wspólnotowym, skumulowanych od początku okresu programowania, stanowiących podstawę wyliczenia kwot poświadczonych i certyfikowanych przez IC do KE (PEUR). KEBC - to kurs euro Europejskiego Banku Centralnego z przedostatniego dnia roboczego Komisji Europejskiej z okresu sprawozdawczego (1 EUR = 4,1465PLN); 44

Ze względu na fakt, iż dane odnośnie wnioskowanego zapotrzebowania na środki wspólnotowe w programach realizowanych w ramach INTERREG III A nie obejmują wszystkich złożonych (i poprawnych pod względem formalnym) wniosków, lecz jedynie wnioski zarekomendowane przez Komitety Sterujące, powyższa informacja nie uwzględnia wspomnianych programów.

60

Funduszu Społecznego 100%, a dla Finansowego Instrumentu Wspierania Rybołówstwa 98% całkowitej alokacji funduszu przewidzianej na lata 2004-2006. W 2008 r. zrealizowano na rzecz beneficjentów płatności ze środków funduszy strukturalnych w kwocie 8,2 mld zł. Wartość wspomnianych płatności dokonanych od początku uruchomienia programów wyniosła blisko 30,1 mld zł, co stanowi 92,3% środków przeznaczonych na cały okres programowania 2004-2006. Programem charakteryzującym się największą wartością płatności dokonanych dotychczas ze środków wspólnotowych – ponad 10 869 mln zł - jest ZPORR, natomiast programem o najwyższej relacji dokonanych płatności do wartości dostępnych środków wspólnotowych jest program IW INTERREG IIIA PolskaBrandenburgia 2004-2006, w ramach którego do końca grudnia 2008 r.. dokonano płatności wyczerpujących całą alokację środków funduszy strukturalnych przeznaczonych na program w latach 2004-2006.. Do końca grudnia 2008 r. dokonane zostały płatności odpowiadające 97% alokacji środków Sekcji Orientacji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej przewidzianej na cały okres programowania. Procent wypłaconych środków z pozostałych funduszy strukturalnych jest niższy i wynosi: dla Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego 94%, dla Europejskiego Funduszu Społecznego 87%, natomiast dla Finansowego Instrumentu Wspierania Rybołówstwa 76% całkowitej alokacji funduszu przewidzianej na lata 2004-2006. Ze środków pozyskanych przez jednostki sektora finansów publicznych w ramach prefinansowania opartego o instrument pożyczkowy, w 2008 r. wydatkowane zostało 1 531,3 mln zł (z czego 753,6 mln zł. ramach pożyczek obsługiwanych przez Bank Gospodarstwa Krajowego oraz 777,8 mln zł w ramach pożyczek obsługiwanych przez Ministerstwo Finansów). Płatności z rachunków programowych stanowiące spłatę prefinansowania sięgnęły kwoty 3 654,6 mln zł. Na tą kwotę składały się refundacje wydatków sfinansowanych z pożyczek obsługiwanych przez BGK oraz Ministerstwo Finansów w wysokości wynoszącej odpowiednio 1 767,5 mln zł i 1 887,1 mln zł.

61

Wykres 10. Wartość złożonych wniosków, podpisanych umów o dofinansowanie oraz płatności zrealizowanych z kont programowych w ramach programów operacyjnych oraz IW EQUAL i INTERREG IIIA jako procent realizacji zobowiązań na lata 2004-2006, według stanu na koniec grudnia 2008 r. 400%

364,95% 350%

300%

263,86% 250%

228,80%

200%

175,98% 178,93% 156,03%

158,03% 150%

100%

133,11% 102,69% 91,50%

102,69% 96,21%

89,42%

99,45% 85,17%

127,43% 120,39% 99,21% 107,54% 92,98% 96,78% 97,56%

112,93% 109,58% 100,37% 100,48% 92,69%

106,81% 92,30%

76,35%

50%

0% SPO Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw

Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego

SPO Transport

SPO Rybołówstwo i SPO Rozwój SPO zasobów ludzkich Restrukturyzacja i przetwórstwo ryb modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich

PO Pomoc techniczna

IW EQUAL

IW INTERREG IIIA

OGÓŁEM

wartość wniosków złożonych od uruchomienia programu jako procent realizacji zobowiązań na cały okres programowania 2004-2006 wartość umów (decyzji) o dofinansowanie zawartych od początku uruchomienia programu jako procent realizacji zobowiązań na cały okres programowania 2004-2006 wartość płatności dokonanych z kont programowych od początku uruchomienia programu jako procent realizacji zobowiązań na cały okres programowania 2004-2006

Źródło: Informacje miesięczne na temat stanu realizacji programów operacyjnych (prezentujących stan na 31 grudnia 2008 r.) W 2008 r. Minister Finansów wydał decyzje o uruchomieniu środków z rezerwy celowej budżetu państwa (część 83, poz. 8) na finansowanie programów realizowanych w ramach NPR na kwotę 2 318,7 mln zł. W 2008 r. Minister Finansów wydał ponadto szereg decyzji o zapewnieniu dofinansowania projektów w ramach NPR na łączną kwotę 327,6 mln zł. Wartość wydatków kwalifikowalnych, poniesionych przez beneficjentów w 2008 r. wyniosła prawie 14,6 mld zł, co stanowi blisko 25% ogółu wydatków kwalifikowalnych, poniesionych od początku uruchomienia programów (tj. 58,7 mld zł). Warto podkreślić, iż wartość poniesionych wydatków kwalifikowalnych była w omawianym okresie mniejsza niż wartość środków wydatkowanych przez beneficjentów w 2007 r., co wynika z faktu, że proces wdrażania programów operacyjnych perspektywy 2004-2006 zmierza ku końcowi. W 2008 r. skierowane zostały do Komisji Europejskiej wnioski o płatność na kwotę 2 232 mln euro. Łączna wartość wniosków o płatność okresową skierowanych dotychczas do Komisji Europejskiej wyniosła 7 099 mln euro, co odpowiada 82,6% alokacji na lata 2004-2006. Komisja Europejska dokonała w 2008 r. płatności okresowych w wysokości 2 141mln euro, a od początku uruchomienia programów w wysokości 6 624 mln euro, co stanowi 77,1% alokacji środków funduszy strukturalnych na lata 2004-2006. Łącznie ze środkami przekazanymi w latach 2004 i 2005 w ramach płatności zaliczkowych do Polski

62

trafiło 7 983 mln euro, co stanowi blisko 93%45 alokacji funduszy strukturalnych na lata 2004-2006. Wartość wydatków wykazanych we wnioskach przesłanych do Komisji była niższa od poziomu założonego w prognozach na 2008 r. Powyższe prognozy zakładały bowiem, że do Komisji Europejskiej przesłane zostaną w 2008 r. wnioski opiewające na kwotę 3 259 mln euro. Przyczyną takiego stanu rzeczy był niższy od zakładanego poziom płatności ze środków funduszy strukturalnych, będący z kolei rezultatem m.in. opóźnień w realizacji wielu projektów (wynikających np. z przedłużającego się wyboru wykonawców zgodnie z ustawą Prawo zamówień publicznych) oraz długotrwałej weryfikacji części wniosków o płatność składanych przez beneficjentów. Warto zwrócić uwagę, iż w przypadku 2 programów wdrażanych w ramach IW INTERREG III A (tj. Polska - Republika Słowacka oraz Republika Czeska - Polska) zawnioskowana kwota okazała się wyższa od prognozowanej. Podkreślić dodatkowo należy, iż niższe od prognozowanych kwoty wniosków o płatność skierowanych do KE nie skutkowały ryzykiem utraty przez Polskę części dostępnej alokacji w związku z tzw. zasadą „n+2” – rok 2008 nie był bowiem rokiem, w którym Polska zobligowana była do certyfikowania wobec Komisji Europejskiej określonej kwoty wydatków w związku z przepisami art. 31 rozporządzenia Rady (WE) nr 1260/1999. Zgodnie z zasadami zamknięcia pomocy KE wstrzyma dokonywanie refundacji w ramach danego programu w momencie wypłacenia 95% alokacji. Analizując dane dotyczące poszczególnych programów należy zauważyć, że poziom ten został już osiągnięty w przypadku: SPO Transport, PO Pomoc Techniczna, SPO Restrukturyzacja… oraz ZPORR w części finansowanej z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Pozostałe 5% alokacji może zostać przekazane przez Komisję Europejską w ramach rozliczenia salda końcowego, na końcowym etapie zamknięcia pomocy. Z harmonogramu zamknięcia pomocy wynika, iż w praktyce ostateczne rozliczenie przez Komisję Europejską programów na lata 2004-2006 nastąpi najwcześniej w II poł. 2010 r. i wówczas dopiero będzie możliwe dokonanie pełnych podsumowań stopnia wykorzystania środków przyznanych Polsce z funduszy strukturalnych na lata 2004-2006. W wyniku dużych wahań kursu euro/zł na przestrzeni 2008 r., z miesiąca na miesiąc zmianie ulegała dostępna dla Polski alokacja wyrażona w zł. Wahania kursu mają znaczący wpływ zarówno przy określaniu wartości środków pozostających jeszcze do zakontraktowania w ramach poszczególnych programów, jak również przy ustalaniu procentowego poziomu wykorzystania alokacji. W związku z postępującą w ostatnich miesiącach silną deprecjacją złotego, wartość środków, jakie Polska otrzymała z budżetu UE na lata 2004-2006 wyrażona w zł stale rośnie. W 2008 r. miesiącem, w którym zanotowano najniższą wartość alokacji wyrażoną w zł był lipiec. Wartość ta wynosiła ok. 31,1 mld zł, podczas gdy w grudniu 2008 r. już ponad 32,6 mld zł, tj. o 1,5 mld zł więcej.

45

Powyższa wartość nie uwzględnia alokacji środków wspólnotowych przewidzianych dla komponentów B i C IW INTERREG III .

63

Miliony PLN

Wykres 11. Zmiana wartości alokacji na lata 2004-2006 wyrażonej w PLN ze względu na różnice kursowe EUR/PLN na przestrzeni 2008 r. (w mln zł)                                    

33 000

32 608 32 500

32 116

32 051

32 000

31 732 31 461

31 500

31 383

31 438

31 125 31 000

30 500

30 000 koniec 2007

cze-08

lip-08

sie-08

Źródło: opracowanie własne MRR

64

wrz-08

paź-08

lis-08

gru-08

Wykres 12. Wartość wniosków przesłanych do Instytucji Płatniczej, Komisji Europejskiej oraz płatności okresowych zrealizowanych w ramach programów operacyjnych, IW EQUAL oraz INTERREG III A według stanu na koniec 2008 r. (w mln euro oraz jako procent zobowiązań 20042006). 8 000

92,00%

7 385

7 500

6 848

7 000

7 008

6 628 6 500

6 201

6 000

6 321

5 891 5 684

5 500

5 572 5 076

4 500

5 083

6 164

7 099

82,00%

77,00%

6 613

6 624

6 423 72,00%

6 215

67,00%

5 862

5 602 62,00%

5 417

5 189 5 057

5 775

7 017

6 661 6 516

6 202

5 770 5 435

6 395

6 267

5 859

5 000

7 197

5 105 57,00%

4 795 52,00%

4 000

47,00%

sty-08

lut-08

mar-08

kwi-08

maj-08

cze-08

lip-08

sie-08

wrz-08

paź-08

lis-08

gru-08

wartość wniosków o refundację skierowanych przez instytucje zarzadzające do Instytucji Płatniczej wartość wniosków o płatność skierowanych do Komisji Europejskiej wartośc płatności okresowych przekazanych przez Komisję Europejską

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych uzyskanych od instytucji zarządzających PO oraz instytucji płatniczej

procent alokacji środków wspólnotowych na lata 2004-2006,,,,,

wartość wniosków w mln euro

7 136

87,00%

3.2. POSTĘP REALIZACJI POSZCZEGÓLNYCH PROGRAMÓW, INICJATYW WSPÓLNOTOWYCH, FUNDUSZU SPÓJNOŚCI ORAZ KONTRAKTÓW WOJEWÓDZKICH 3.2.1. SEKTOROWY PROGRAM OPERACYJNY ROZWÓJ ZASOBÓW LUDZKICH Według stanu na koniec grudnia 2008 r., liczba wniosków zarejestrowanych od początku realizacji programu wyniosła 10001, z czego ponad 7,5 tys. to wnioski poprawne pod względem formalnym. Natomiast liczba podpisanych umów o dofinansowanie wyniosła 4010 – w porównaniu z końcem grudnia 2007r. liczba ta zmalała o 5 umów, na skutek m.in. rozwiązania niektórych umów w ramach działania 3.2 SPO RZL Informacja i promocja SPO RZL. Wartość podpisanych umów analogicznie zmalała do poziomu ok. 5,62 mld zł, co oznacza zakontraktowanie przyznanych środków na poziomie 99,4%. Poziom dokonanych płatności na rzecz beneficjentów wyniósł ok. 4,82 mld zł, czyli 85,2% przyznanych środków na lata 2004-2006. W omawianym okresie sprawozdawczym dokonano płatności na kwotę ok.1 mld zł. Poziom płatności różni się w zależności od Priorytetu – tradycyjnie najwyższy pozostaje w Priorytecie 1 Aktywna polityka rynku pracy oraz aktywności zawodowej i społecznej – ogółem jest to ok. 2,63 mld zł (99,87% alokacji na lata 2004-2006), w Priorytecie 2 wypłacono ogółem ok. 2 mld zł (71,8% alokacji na lata 2004-2006), natomiast w Priorytecie 3 kwota środków wypłaconych ogółem na rzecz beneficjentów wynosi ok.105,11 mln zł (85,52% alokacji na lata 2004-2006). Wykres 13. Wartość złożonych wniosków, podpisanych umów oraz zrealizowanych płatności w SPO RZL jako procentowy udział w zobowiązaniach na lata 2004-2006 (według priorytetów, stan na koniec grudnia 2008 r.) 250,0%

215,4%

200,0%

150,0%

178,9%

141,0%

131,5% 103,3%

96,2%

100,0%

93,1%

85,2%

85,5%

71,8%

99,9%

99,4%

50,0%

0,0% Priorytet 1

Priorytet 2

Priorytet 3

Ogółem

w artość złożonych w niosków jako % realizacji zobow iązań na cały okres programow ania (od uruchomienia programu) w artość podpisanych umów jako % realizacji zobow iązań na cały okres programow ania (od uruchomienia programu) w artość zrealizow anych płatności jako % realizacji zobow iązań na cały okres programow ania (od uruchomienia programu

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych ze sprawozdania z realizacji SPO RZL w II półroczu 2008 r.

Priorytet 1 Aktywna polityka rynku pracy oraz aktywności zawodowej i społecznej Część finansowa poszczególnych działań przedstawia się następująco. W przypadku działania 1.1 Rozwój i modernizacja instrumentów i instytucji rynku pracy w realizację 259 projektów zaangażowano środki EFS w wysokości 302,3 mln zł, co wykorzystuje 111,6% realizacji zobowiązań na cały okres programowania. Łączna kwota środków wydatkowanych z konta programowego w ramach tego działania wyniosła na koniec roku ok. 282,8 mln zł, co wyczerpuje 104,4% alokacji na lata 2004 -2006. Jednocześnie w omawianym okresie sprawozdawczym najwyższą kwotę środków - ok. 97,7 mln zł - wypłacono właśnie beneficjentom działania 1.1, co stanowi ok.1,5 krotny wzrost w porównaniu z rokiem 2007. W ramach działań 1.2 Perspektywy dla młodzieży i 1.3 Przeciwdziałanie i zwalczanie długotrwałego bezrobocia podpisano, odpowiednio 850 oraz 853 umowy, o wartości dofinansowania ok. 848, 8 mln zł i 753,52 mln zł. Pozwoliło to na zakontraktowanie środków przyznanych na lata 2004-2006 na poziomie 101,2% i 101,8%. Według stanu na koniec grudnia 2008 r. kwota środków ogółem przekazana beneficjentom wyniosła: ok. 851,3 mln zł w przypadku działania 1.2 i ok.760,95 mln zł w przypadku działania 1.3. Tym samym procentowe wykorzystanie przyznanych środków osiągnęło poziom 101,45% i 102,84% alokacji na lata 2004-2006. W okresie sprawozdawczym zrefundowano beneficjentom środki w wysokości ok. 85,2 mln zł i 74,3 mln zł. Należy ponadto zauważyć, iż finansowe rezultaty wdrażania tych dwóch działań są najlepsze nie tylko na poziomie samego Priorytetu 1, ale również na tle całego SPO RZL. W przypadku działania 1.4 Integracja zawodowa i społeczna osób niepełnosprawnych podpisano 216 umów, o wartości dofinansowania EFS ok. 273,37 mln zł, co znajduje odzwierciedlenie w kontraktacji środków na poziomie 94,4%. W działaniu 1.4 wydatkowano z konta programowego środki w wysokości ok. 257,9 mln zł, co stanowi 89% realizacji zobowiązań na lata 2004-2006. W roku 2008 zrefundowano wydatki w wysokości ok. 50,5 mln zł. W ramach wdrażania działania 1.5 Promocja aktywnej polityki społecznej poprzez wsparcie grup szczególnego ryzyka podpisano 422 umowy o wartości dofinansowania EFS 303,99 mln zł, co pozwoliło na zakontraktowanie dostępnych środków na poziomie 110,6%. Jednocześnie wypłacono beneficjentom z konta programowego środki w wysokości ok. 267,4 mln zł (97,26% alokacji na lata 2004-2006). W omawianym okresie sprawozdawczym dokonano refundacji na kwotę ok.70,85 mln zł. W przypadku działania 1.6 Integracja i reintegracja zawodowa kobiet wysokość środków zaangażowanych w realizację 336 projektów wynosi 238,6 mln zł, czyli 109,3% środków przyznanych na lata 2004-2006. Poziom płatności na koniec roku 2008 wyniósł ogółem ok. 208,9 mln zł (95,69 % alokacji na lata 2004-2006), z czego ok.63,83 mln zł wypłacono w roku 2008. Ogółem poziom kontraktacji według stanu na koniec grudnia 2008 r. dla Priorytetu 1 to ok. 2,72 mld zł – co przekłada się na 103,3% realizacji zobowiązań na lata 2004-2006. Jednocześnie przekazano beneficjentom środki w wysokości ok. 2,63 mld zł – co wykorzystuje 99,87%alokacji przyznanej na lata 2004-2006. W omawianym okresie sprawozdawczym wypłacono ok. 442,43 mln zł. Priorytet 2 Rozwój społeczeństwa opartego na wiedzy Działanie 2.1 Zwiększenie dostępu do edukacji – promocja kształcenia przez całe życie obejmuje realizację 79 projektów o wartości dofinansowania w części EFS 855,48 mln zł. 67

Oznacza to, iż poziom kontraktacji wyniósł 103,3% alokacji na lata 2004-2006. Łączny poziom dokonanych płatności na rzecz beneficjentów na koniec roku 2008 wyniósł ok. 624,34 mln zł (75,04% realizacji zobowiązań na lata 2004-2006). W omawianym okresie sprawozdawczym zrefundowano z konta programowego na rzecz beneficjentów ok. 191,72 mln – dzięki temu poziom płatności ogółem dla działania 2.1 wzrósł blisko 1,5 krotnie w porównaniu z rokiem 2007. W ramach działania 2.2 Podniesienie jakości edukacji w odniesieniu do potrzeb rynku pracy zaangażowano 1 216,63 mln zł w realizację 34 projektów poświęconych zwiększeniu wykorzystywania technologii informacyjnych i komunikacyjnych w procesie kształcenia, w poradnictwie zawodowym oraz w systemie egzaminów zewnętrznych. Według stanu na koniec grudnia 2008 r. działanie 2.2 cechuje następujący poziom płatności ogółem przekazanych na rzecz beneficjenta: 777,9 mln zł, co konsumuje blisko 58% zobowiązań na lata 2004-2006.W okresie styczeń – grudzień 2008 r. zrefundowano ok. 100,22 mln zł. Od początku uruchomienia Programu do końca grudnia 2008 r. , w działaniu 2.3 Rozwój kadr nowoczesnej gospodarki przyjęto do realizacji 703 projekty, o wartości dofinansowania ok. 696,9 mln zł (98,3% zobowiązań na lata 2004-2006). W ramach działania 2.3 wypłacono ogółem ok.663 mln zł, co konsumuje przyznaną alokację na działanie w 93,5%. W omawianym okresie sprawozdawczym kwota zrefundowanych beneficjentom środków wzrosła ponad 1,5 krotnie ( w 2008 r. wypłacono ok.235,14 mln zł). W działaniu 2.4 Wzmocnienie zdolności administracyjnych przyjęto do realizacji 16 projektów, o wartości dofinansowania 19,12 mln zł. W II połowie roku 2008 rozpoczęto proces zamykania działania. Kancelaria Prezesa Rady Ministrów (będąca Beneficjentem Końcowym) złożyła dokumenty zamknięcia, które zostaną zatwierdzone w kolejnym okresie sprawozdawczym. Ogółem w Priorytecie 2 kwota środków zakontraktowanych wynosi ok. 2,79 mld zł (96,2% alokacji 2004-2006), a kwota środków zrefundowanych beneficjentom to ok. 2,08 mld zł (blisko 72% alokacji 2004-2006). W roku 2008 przekazano beneficjentom z konta programowego ok. 528,96 mln zł. Priorytet 3 Pomoc techniczna Według stanu na koniec grudnia 2008 r. liczba podpisanych umów wynosiła 242 umowy na kwotę dofinansowania ok. 114,4 mln zł (93,1% przyznanych środków na lata 2004-2006). Najwięcej projektów - 119 – wdrażano w ramach działania 3.1 Wsparcie zarządzania SPO RZL, w pozostałych działaniach jest to 87 projektów w działaniu 3.2 Informacja i promocja działań SPO RZL i 36 projektów w działaniu 3.3 Zakup sprzętu komputerowego. Kwota dofinansowania EFS to odpowiednio: działanie 3.1 - 62,3 mln zł (91,5% alokacji 2004-2006), działanie 3.2 - ok. 51,56 mln zł (95,2% alokacji na lata 2004-2006) i działanie 3.3 - ok. 549,45 tys. zł (83,5% alokacji na lata 2004-2006). Poziom płatności ogółem dla Priorytetu 3 wyniósł na koniec roku 2008 ok. 105,11 mln zł (85,52% realizacji zobowiązań na lata 20042006). Największe procentowe wykorzystanie alokacji odnotowano w działaniu 3.2 – 91,46% (ok. 49,5 mln zł), w pozostałych działaniach jest to, odpowiednio: działanie 3.1 – 80,8 % (55 mln zł) i działanie 3.3 – 83,5% (549,4 tys. zł). Projekty zakończone i rozliczone Od początku realizacji programu do końca roku 2008 zrealizowano i rozliczono ogółem 3881 projektów, o wartości dofinansowania EFS ok. 5,43 mld zł. W omawianym okresie sprawozdawczym liczba projektów rozliczonych i zakończonych wzrosła blisko 2krotnie – o 1852 projekty. Tak znaczny wzrost liczby projektów, dla których przedstawiono wniosek o 68

płatność końcową jest jak najbardziej naturalną konsekwencją logiki wdrażania programu operacyjnego i wejścia w jego ostatnią fazę tj. przygotowań do zamknięcia pomocy. Ogółem do rozliczenia pozostaje jeszcze 129 projektów, z czego najwięcej przypada na działania: 1.4 (44 projekty), 1.5 (41 projektów) i 1.6 (40 projektów). W działaniach 2.3 i 3.1 pozostało po jednym projekcie, dla którego dotąd nie zrealizowano wniosku o płatność końcową. Wykres 14. Wartość wniosków o refundację przesłanych do Instytucji Płatniczej, wniosków o refundację przesłanych do KE oraz płatności okresowych przekazanych przez KE w ujęciu miesięcznym w ramach SPO RZL (w mln euro, stan na koniec grudnia 2008 r.) 100,00% 1 400

wartość wniosków oraz dokonanych płatności w mln euro

1 000

924,2 922,4

1 000,9 922,4

916,7

1 000,9 1 000,7

1 000,9 1 000,7

1 000,9 1 000,7 992,6

916,7

916,7

1 000,9 1 000,7

1 000,9 1 000,7

1 000,9 1 000,9 1 000,7 1 000,7

992,6

992,6

992,6

992,6

1 160,2 1 158,2

90,00%

80,00%

1 124,9 1 124,9

70,00%

992,6 60,00%

916,7

800 50,00%

600

40,00%

30,00% 400

procent alokacji środków wspólnotowych na lata 2004-2006

1 156,9 1 158,2

1 200

1 156,9 1 158,2

20,00% 200 10,00%

0

0,00%

sty-08

lut-08

mar-08

kwi-08

maj-08

cze-08

lip-08

sie-08

wrz-08

paź-08

lis-08

gru-08

wartość wniosków o refundację skierowanych przez instytucje zarzadzające do Instytucji Płatniczej wartość wniosków o płatność skierowanych do Komisji Europejskiej wartośc płatności okresowych przekazanych przez Komisję Europejską

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych uzyskanych od instytucji zarządzającej PO oraz instytucji płatniczej Instytucja Zarządzająca SPO RZL wysłała do Instytucji Płatniczej wnioski o refundację na łączną wartość środków wspólnotowych 1,16 mld euro, co stanowi 78,92% realizacji zobowiązań na lata 2004-2006. Jednocześnie wartość wniosków o płatność skierowanych do Komisji Europejskiej opiewa na kwotę 1,158 mld euro (78,79 % zobowiązań na lata 20042006). Natomiast wartość płatności okresowych przekazanych przez Komisję Europejską wyniosła ok.1,124 mld euro, co stanowi 76,52 % zobowiązań na lata 2004-2006. Komitet Monitorujący W 2008 roku odbyły się 3 posiedzenia Komitetu Monitorującego, w dniach: 17.03.2008 r., 02.06.2008 r. i 17.09.2008 r. Ponadto odbyło się także jedno spotkanie Komitetu Sterującego dla Priorytetu 3. SPO RZL w dniu 27 listopada 2008 roku (w trybie obiegowym). Spotkania KM poświęcone były przede wszystkim zatwierdzeniu sprawozdania z realizacji programu w poprzednich okresach sprawozdawczych, przeprowadzono także szkolenie poświęcone zasadzie gender mainstreaming.

69

Ponadto, na posiedzeniu w dniu 17 marca 2008 r. omówiono i zatwierdzono zmiany w Uzupełnieniu SPO RZL polegające na przesunięciu środków w ramach Priorytetu 1 z Działania 1.1, 1.5 i 1.6 na Działanie 1.2. Komitet Monitorujący SPO RZL, kierując się chęcią złagodzenia skutków spowolnienia gospodarczego oraz maksymalnym wykorzystaniem alokacji wydał w dniu 31.12.2008 r. uchwałę dotyczącą przedłużenia okresu kwalifikowania wydatków w ramach Programu do dnia 30 czerwca 2009 r. W związku z tym, IZ SPO RZL zwróciła się do Ministerstwa Finansów o zgodę na nadkontraktację dodatkowych środków w wysokości EFS wynoszącej 238,14 mln zł. Środki te zostaną przeznaczone na realizację trzech dodatkowych projektów w ramach Działania 1.1 oraz 1.4 SPO RZL. Ewaluacje Badania ewaluacyjne przeprowadzono jedynie w I połowie roku 2008. wówczas następujące badania ewaluacyjne46:

Zrealizowano

1. „Ewaluacja działań na rzecz kształcenia i szkolenia w ramach EFS”, 2. „Ewaluacja działań podejmowanych na rzecz wsparcia systemu instytucjonalnego rynku pracy oraz pomocy społecznej w ramach EFS”, 3. „Analiza procesu opracowywania i zatwierdzania Planów Działania w ramach PO KL”, 4. „Ocena działań informacyjnych i promocyjnych, prowadzonych w ramach EFS oraz SPO RZL”, 5. „Ocena stopnia rozwoju społeczeństwa informacyjnego w ramach SPO RZL 2004 2006”. Zakończono także realizację badania ewaluacyjnego pt.: „Badanie beneficjentów ostatecznych wsparcia udzielonego w ramach SPO RZL w sześć miesięcy po zakończeniu udziału w projekcie”. Projekty - przykłady47 W ramach działania 1.6 Integracja i reintegracja zawodowa kobiet zrealizowano m.in. projekt pt.: Kompleksowy program aktywizacji zawodowej kobiet biernych zawodowo z dzielnicy Włochy. Celem projektu wdrażanego przez Dzielnicę Włochy Urzędu Miasta Stołecznego Warszawy była aktywizacja zawodowa 50 kobiet z Dzielnicy Włochy, które przerwały aktywność zawodową m.in. na skutek urodzenia dziecka, długotrwałej choroby czy likwidacji zakładów pracy. W ramach projektu przewidziano kompleksowe wsparcie, obejmujące zarówno wsparcie grupowe (kursy zawodowe, komputerowe, wizażu, warsztaty aktywnego poszukiwania pracy, grupy rozwoju), jak i indywidualne (porady psychologiczne, prawne, doradztwo zawodowe). Uczestniczki projektu wzięły udział w: warsztatach aktywnego poszukiwania pracy (zdjęcie nr 2), przed kamerą trenowały techniki rozmowy kwalifikacyjnej z potencjalnym pracodawcą (zdjęcie nr 3),

46

Zgodnie z informacjami przedstawionymi przez IZ SPO RZL w Sprawozdaniu z realizacji programu operacyjnego w roku 2008 47 Informacje na temat. projektu i zdjęcia pochodzą ze strony http://www.mapa.funduszestrukturalne.gov.pl/

70

Fotografie 2,3

Beneficjentki otrzymały również fachową pomoc w kwestii wizażu i autoprezentacji (zdjęcie nr 4). Ponadto, w ramach oferowanego wsparcia mogły wziąć udział w warsztatach komputerowych ( zdjęcie nr 5) Fotografie 4,5

W ramach prowadzonych kursów zawodowych uczestniczki projektu mogły pozyskać nowe kwalifikacje m. in. w takich zawodach jak opiekunka osób starszych i dzieci oraz asystent osoby niepełnosprawnej (zdjęcia nr 6,7), czy kucharz-garmażer z dietetyką. Fotografie 6,7

Całkowita wartość realizowanego projektu to 423 244,00 zł, z czego wartość wkładu Unii Europejskiej: 334 670,00 zł.

71

3.2.2. SEKTOROWY PROGRAM OPERACYJNY WZROST KONKURENCYJNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTW

W 2008 r. do głównych zadań instytucji zaangażowanych w proces realizacji SPO Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw należało rozliczanie projektów. Podpisanie kolejnych umów o dofinansowanie było możliwe z uwagi na dostępność środków pochodzących z oszczędności ze zrealizowanych projektów oraz z nadkontraktacji. Do rozliczenia pozostały projekty, w przypadku których termin zakończenia realizacji przedsięwzięcia przypada na 2009 r. Wykres 15. Wartość złożonych wniosków, podpisanych umów i zrealizowanych płatności w SPO Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw jako procentowy udział w zobowiązaniach na lata 2004-2006 (według priorytetów oraz dla całego Programu, stan na koniec 2008 r.), zgodnie z algorytmem MF 468%

500%

365%

400% 300% 200%

224% 102% 100%

189% 103%

100%

85%

101% 100%

103% 91%

0%

Priorytet 1

Priorytet 2

Priorytet 3

ogółem

w artość złożonych w niosków jako % realizacji zobow iązań na cały okres programow ania (od uruchomienia Programu) w artość podpisanych umów jako % realizacji zobow iązań na cały okres programow ania w artość płatności jako % realizacji zobow iązań na cały okres programow ania

Priorytet 1. Rozwój przedsiębiorczości i wzrost innowacyjności poprzez wzmocnienie instytucji otoczenia biznesu Priorytet 2. Bezpośrednie wsparcie przedsiębiorstw Priorytet 3. Pomoc techniczna Źródło: Informacja miesięczna z realizacji Sektorowego Programu Operacyjnego Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw stan na dzień 31 grudnia 2008 r. oraz Sprawozdanie okresowe z realizacji SPO WKP za II półrocze 2008 r. W 2008 r. nabory wniosków o dofinansowanie w ramach SPO Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw miały charakter uzupełniający i przeprowadzane były już tylko w kilku działaniach. Wartość wniosków o dofinansowanie ocenionych jako poprawne pod względem formalnym pod koniec 2008 r. wyniosła 17,3 mld zł, co stanowi 365% wartości środków wspólnotowych dostępnych na Program na lata 2004-2006, przy czym wartość złożonych wniosków poprawnych formalnie w priorytecie 2 Bezpośrednie wsparcie przedsiębiorstw ponad 4,5-krotnie, a w przypadku działania 2.2 Wsparcie konkurencyjności produktowej i technologicznej przedsiębiorstw nawet ponad 7,5-krotnie, przekraczała wartość dostępnych środków na cały okres programowania. Proces oceny złożonych wniosków oraz podpisywania umów o dofinansowanie był prowadzony już tylko w działaniu 1.5 Rozwój 72

systemu dostępu przedsiębiorców do informacji i usług publicznych on-line, 2.2 Wsparcie konkurencyjności produktowej i technologicznej przedsiębiorstw oraz w pomocy technicznej – w 2008 r. podpisanych zostało ok. 1,2 tys. umów o dofinansowanie/wydanych decyzji na łączną wartość wynoszącą 235,9 mln zł w części EFRR. Po uwzględnieniu zawartych aneksów do umów oraz umów rozwiązanych, wartość zakontraktowanych środków wyniosła pod koniec 2008 r. ponad 4,76 mld zł w części EFRR, co stanowi 103% zobowiązań na lata 2004-2006. W 2008 r. wartość środków EFRR wypłaconych w Programie wzrosła o 1,74 mld zł, co od uruchomienia daje kwotę 4,34 mld zł (91% alokacji środków EFRR na lata 20042006). W priorytecie 1 Rozwój przedsiębiorczości i wzrost innowacyjności poprzez wzmocnienie instytucji otoczenia biznesu, w kwietniu i maju 2008 r. przeprowadzono w działaniu 1.5 Rozwój systemu dostępu przedsiębiorców do informacji i usług publicznych on-line III rundę aplikacyjną, która miała na celu wyłonienie projektów do realizacji ze środków powstałych z oszczędności wygenerowanych przez największe projekty zrealizowane w tym działaniu. Łącznie w priorytecie od uruchomienia Programu złożonych zostało 1,1 tys. wniosków ocenionych jako poprawne formalnie na kwotę dofinansowania ze środków EFRR wynoszącą blisko 4,3 mld zł (224% zobowiązań dla priorytetu na lata 2004-2006). W priorytecie 1 w 2008 r. środki kontraktowano już tylko w działaniu 1.5 – umowami o dofinansowanie objęte zostały dodatkowo 4 projekty, w tym 1 projekt z listy rezerwowej oraz 3 projekty zgłoszone w III rundzie aplikacyjnej. Pod koniec 2008 r. wartość podpisanych umów w części EFRR wyniosła w tym priorytecie 1,95 mld zł, co stanowi 102% dostępnej na priorytet 1 alokacji środków wspólnotowych na lata 2004-2006. Do końca grudnia 2008 r. w ramach priorytetu 1 wypłacono 1,92 mld zł (100% alokacji na priorytet na lata 2004-2006). Fotografie 8, 9. Włókna przyszłości – wyposażenie laboratoriów Instytutu Włókien Naturalnych Przedmiotem projektu realizowanego przez Instytut Włókien Naturalnych w ramach poddziałania 1.4.3 SPO WKP było utworzenie i wyposażenie specjalistycznego Laboratorium Technologicznej Oceny Surowców Lignocelulozowych oraz uzupełnienie aparatury dla istniejących laboratoriów Centrum Doskonałości CELLUBAST – w sumie ponad 20 różnego rodzaju aparatów i elementów wyposażenia laboratoryjnego. Najistotniejsze znaczenie mają skaningowy mikroskop elektronowy (do badania składu surowcowego materiałów włóknistych) oraz aparat do badań materiałów przy użyciu tzw. płyty pocącej (do oceny komfortu fizjologicznego materiałów, ich oporu cieplnego i oporu pary wodnej). Przy ich użyciu sprawdza się, jak materiały okryciowe oddziałują na skórę człowieka. Źródło: Konkurencyjni. Biuletyn Sektorowego konkurencyjności przedsiębiorstw, nr 4(6)/2007

73

Programu

Operacyjnego

Wzrost

W priorytecie 2 Bezpośrednie wsparcie przedsiębiorstw złożonych zostało od początku realizacji SPO-WKP ponad 32,3 tys. wniosków poprawnych formalnie, na kwotę dofinansowania wspólnotowego ok. 12,9 mld zł, co ponad 4,5-krotnie przewyższa dostępną alokację na priorytet 2. W 2008 r. trwał proces oceny złożonych wniosków oraz podpisywania umów w działaniu 2.2 Wsparcie konkurencyjności produktowej i technologicznej przedsiębiorstw, w zakresie dotyczącym zarówno nowych inwestycji, jak i internacjonalizacji przedsiębiorstw. Pod koniec 2008 r. wartość 13,9 tys. umów w priorytecie 2 wynosiła 2,7 mld zł, co wyczerpuje dostępną alokację na ten priorytet. Jednocześnie, do końca 2008 r. na rzecz beneficjentów zrealizowane zostały płatności ze środków wspólnotowych w wysokości 2,35 mld zł (85% alokacji na priorytet). Najmniej zaawansowane pod względem finansowym pozostaje działanie 2.2, w którym dotychczas wypłacono środki wyczerpujące alokację na lata 2004-2006 w 74%. Należy tu jednak mieć na uwadze stosunkowo krótki czas realizacji części poddziałania 2.2.1 wdrażanej przez PARP, gdzie jeszcze w 2008 r. możliwe było objecie umowami o dofinansowanie kolejnych projektów z uwagi na dostępność środków przyznanych w ramach nadkontraktacji. Zakończono wdrażanie priorytetu 3 Pomoc techniczna, w ramach którego złożonych zostało od jego uruchomienia 416 wniosków poprawnych formalnie na wartość dofinansowania wspólnotowego 143,7 mln zł (189% alokacji). Łącznie, zrealizowano i rozliczono 280 projektów na wartość dofinansowania ze środków wspólnotowych wynoszącą 76,6 mln zł, co wyczerpuje dostępną alokację na lata 2004-2006. Wykres 16. Wartość wniosków o refundację przesłanych do Instytucji Płatniczej, wartość wniosków o refundację przesłanych do KE oraz płatności okresowych przekazanych przez KE w ujęciu miesięcznym w ramach SPO WKP do końca 2008 r. (w mln euro oraz jako procent zobowiązań 2004-2006). mln euro

100%

war tość wniosków oraz dokonanych płatnośc i w mln euro

1 095,2 1 100

1 030,9 995,2

1 000

1 055,6 80% 995,2

948,6 973,8

900

834,3 753,7 753,7

800 700

667,6

667,6 662,5

600

90%

632,8

711,3

834,3 834,3 912,7 804,6 804,6 834,3 808,4

804,6

732,0 712,6 712,6

788,0 788,0 788,0

912,7

936,9 936,9 70%

788,0

60%

50%

630,7 630,7

procent alokacji środków wspólnotowych na lata 2004-2006

1 200

566,2 40%

500 sty-08

lut-08

mar-08 kwi-08 maj-08 cze-08

lip-08

sie-08

wrz-08 paz-08

lis-08

gru-08

wartośc wniosków o refundację skierowanych przez instytucję zarzadzającą do Instytucji Płatniczej wartość kwoty wnioskowanej do refundacji przez Komisję Europejską

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych uzyskanych od Instytucji Zarządzającej PO oraz Instytucji Płatniczej.

74

Instytucja Zarządzająca SPO WKP wysłała do Instytucji Płatniczej w 2008 r. dwadzieścia dwa wnioski o refundację48 na łączną wartość środków wspólnotowych 462,4 mln euro, co od uruchomienia programu daje wartość 1,09 mld euro (88% alokacji środków wspólnotowych na lata 2004-2006). Łączna kwota wnioskowana do refundacji przez Komisję Europejską pod koniec 2008 r. osiągnęła wartość 1,06 mld euro (84% alokacji). Jednocześnie wartość płatności okresowych przekazanych przez Komisję Europejską wzrosła pod koniec 2008 r. do 936,9 mln euro (75% alokacji). W 2008 r. odbyły się 4 posiedzenia Komitetu Monitorującego SPO WKP, w trakcie których przyjęto sprawozdania okresowe (za II półrocze 2007 r., za I półrocze 2008 r.) oraz roczne z realizacji SPO-WKP w 2007 r. Ponadto zatwierdzono zmiany do uzupełnienia programu, dotyczące m.in. realokacji środków pomiędzy działaniami (w tym do poddziałania 2.2.1 kwoty 52,8 mln euro ze środków publicznych z innych działań priorytetu 2; do działania 1.3 kwoty ok. 17,3 mln euro ze środków publicznych oraz w ramach działań pomocy technicznej), wprowadzenia możliwości przedłużenia kwalifikowalności wydatków w odniesieniu do indywidualnych projektów w poszczególnych działaniach, dostosowawcze w zakresie wartości docelowych wskaźników oraz rozporządzeń w zakresie pomocy publicznej. W 2009 r. Instytucja Zarządzająca SPO WKP będzie kontynuowała działania służące pełnemu wykorzystaniu alokacji na SPO WKP na lata 2004-2006. W związku z tym, konieczne będzie szczegółowe monitorowanie wszystkich projektów, których zakończenie przewidziano na 2009 r., w celu zapewnienia ich terminowego rozliczenia. W praktyce monitoring ten dotyczyć będzie zarówno projektów z terminem realizacji wydłużonym poza 2008 r., jak i projektów nowych, dla których umowy o dofinansowanie zostaną zawarte w 2009 r. W kolejnym okresie sprawozdawczym przewiduje się dofinansowanie dodatkowych projektów w działaniu 2.2 (projekty z list rezerwowych) oraz w działaniu 1.5 (projekty z planowanego na 2009 r. uzupełniającego naboru), w ramach środków pochodzących z oszczędności ze zrealizowanych projektów i/lub przyznanej nadkontraktacji.

3.2.3. ZINTEGROWANY PROGRAM OPERACYJNY ROZWOJU REGIONALNEGO W 2008 roku instytucje i beneficjenci programu weszli w końcowy etap wdrażania ZPORR w Polsce. Dla większości operacji koniec grudnia miał być ostatecznym terminem, w którym można ponosić i rozliczać wydatki w ramach realizowanych projektów. Wyjątek dotyczył działań, w których z racji występowania pomocy publicznej, okres kwalifikowalności wydatków został wyznaczony na koniec kwietnia 2009 roku. Na grudniowym Komitecie Monitorującym na wniosek Instytucji Zarządzającej została podjęta uchwała w sprawie wystąpienia z wnioskiem do Komisji Europejskiej o przedłużenie okresu kwalifikowalności wydatków do końca czerwca 2009 roku. W sytuacji zmieniającego się kursu euro oraz zgody Ministerstwa Finansów na zwiększenie nadkontraktacji w Priorytecie 1 i 3 do 10%, pojawiły się dodatkowe kwoty, na które będą podpisywane nowe umowy na projekty już zrealizowane lub ogłaszane dodatkowe konkursy w 2009 roku.

48

W tym dwa wnioski o płatność na łączną wartość kwoty wnioskowanej 17,7 mln euro - jako korekta wniosków o płatność przekazanych do Instytucji Płatniczej w grudniu 2007 r.

75

Wykres 17. Wartość złożonych wniosków, podpisanych umów i zrealizowanych płatności w ZPORR jako procentowy udział w zobowiązaniach na lata 2004–2006 (według priorytetów oraz dla całego Programu; stan na 31 grudnia 2008 r. - według algorytmu uwzględniającego faktyczne kursy EUR/PLN, po których certyfikowane były wydatki do KE) 400%

357%

264%

300%

235%

239%

200%

103%97%

106% 101%

96%

128% 99%

87%

100%

103% 96%

74%

0% Priorytet 1

Priorytet 2

Priorytet 3

Priorytet 4

Ogółem

wartość złożonych wniosków jako % realizacji zobowiązań na cały okres programowania (od uruchomienia programu) wartość podpisanych umów jako % realizacji zobowiązań na cały okres programowania wartość płatności jako % realizacji zobowiązań na cały okres programowania

Priorytet I – Rozbudowa i modernizacja infrastruktury służącej wzmacnianiu konkurencyjności regionów Priorytet II – Wzmocnienie rozwoju zasobów ludzkich w regionach Priorytet III – Rozwój lokalny Priorytet IV – Pomoc techniczna Źródło: Opracowanie własne IZ PWW na podstawie danych uzyskanych od IZ ZPOR..

Według stanu na koniec grudnia 2008 roku, wartość poprawnych pod względem formalnym wniosków o dofinansowanie wyniosła 29,8 mld zł, przekraczając znacznie limit przyznanych środków dla ZPORR. Największym zainteresowaniem cieszyły się działania dotyczące infrastruktury społecznej, a także działanie wspierające rozwój obszarów wiejskich oraz działania szkoleniowe współfinansowane z Europejskiego Funduszu Społecznego. W ramach wszystkich priorytetów podpisano umowy lub wydano decyzje dla ponad 13 tys. projektów, których wartość dofinansowania przekroczyła 11,6 mld zł, natomiast przeszło 12 tys. zostało już zakończonych i rozliczonych na kwotę dofinansowania powyżej 10 mld zł. Największy wzrost nastąpił w wysokości dokonanych refundacji na rzecz beneficjentów, a przekazane środki, w wysokości przekraczającej 2,5 mld zł, zwiększyły sumę płatności z kont programowych do 10,8 mld zł, co wykorzystuje przeszło 96% przyznanej alokacji. W priorytecie pierwszym - Rozbudowa i modernizacja infrastruktury służącej wzmacnianiu konkurencyjności regionów płatności przekroczyły 619 mln zł (wykorzystując 96,7% alokacji). Natomiast w priorytecie drugim - Wzmocnienie rozwoju zasobów ludzkich w regionach płatności były wyższe od refundacji dokonanych w poprzednim okresie sprawozdawczym (324,2 mln zł wypłaconych beneficjentom EFS dało łącznie 1,4 mld zł, co wykorzystuje 87% alokacji). Najwyższy poziom refundacji ma miejsce w priorytecie trzecim - Rozwój lokalny i przekroczył 100% alokacji przyznanej dla Priorytetu. Przyspieszenie w rozliczaniu projektów oraz wysokie płatności w Programie zmniejszają, widoczną wcześniej dysproporcję w wydatkowaniu przyznanej alokacji na poziomie funduszy, priorytetów, działań oraz regionów. Różnice pomiędzy regionami są widoczne na podstawie wartości rozliczonych projektów, dla których dokonano płatności końcowej.

76

Uwzględniając również wskaźnik projektów zakończonych w Priorytecie 2, województwa: zachodniopomorskie i opolskie zakończyły wdrażanie komponentów regionalnych ZPORR. Wykres 18. Wartość zakończonych projektów w ramach ZPORR, dla których zrealizowano wniosek o płatność końcową, jako procentowy udział w zobowiązaniach na lata 2004 – 2006 (według województw, stan na 31 grudnia 2008 r.)

50%

88,5%

71,4%

84,9%

86,2%

89,2%

91,2%

76,9%

60%

92,1%

93,5%

97,9%

98,2%

98,4%

93,4%

70%

100,2%

80%

101,0%

90%

101,4%

100%

102,6%

110%

40% 30% 20% 10%

za ch od ni op om or

sk ie op ol św sk ię ie to kr zy sk ie lu be ls po w ki ar dk e m ar iń pa sk c oki m e az ur sk ie ku po ja dl w sk as oki e po m or sk m ie ał op ol sk ie łó dz ki e lu bu sk ie śl ą sk m az ie ow ie ck w ie ie lk op ol sk ie po m or sk do ie ln oś lą sk ie O gó łe m

0%

Źródło: Opracowanie własne IZ PWW na podstawie danych uzyskanych od IZ ZPORR..

Zgodnie ze stanem na koniec grudnia 2008 roku, łączna wartość wniosków o refundację, przekazanych przez Instytucję Płatniczą do Komisji Europejskiej, wyniosła 2,481 mld euro (wzrost o 599 mln euro), w tym: 2,140 mld euro dla EFRR i 340,4 mln euro dla EFS. Wartość przekazanych KE wniosków stanowi 84,6% alokacji z EFRR oraz 77,6% alokacji z EFS. Wysokość wniosków zrealizowanych dotychczas przez KE wyniosła 2,313 mld euro (wzrost o 331 mln euro), odpowiednio 1,998 mld euro z EFRR i 313 mln euro z EFS. W ramach EFRR poziom płatności z KE osiągnął wskaźnik 79%, natomiast w przypadku EFS wskaźnik przekroczył 71% alokacji dla funduszu na lata 2004-2006. Biorąc pod uwagę łączną kwotę refundacji wydatków z Komisji Europejskiej w ramach rezerwy oraz zaliczkę programową, w ramach ZPORR w priorytetach współfinansowanych z EFRR osiągnięto próg 95% alokacji przyznanej dla Programu. Oznacza to, iż refundacja dokonana przez KE w dniu 5 sierpnia 2008 r. była ostatnią przed wypłatą przez Komisję salda końcowego, tj. pozostałych 5% alokacji.

77

Wykres 19. Wartość wniosków o refundację przesłanych do Instytucji Płatniczej, wniosków o refundację przesłanych do KE oraz płatności okresowych przekazanych przez KE w ujęciu miesięcznym w ramach ZPORR w 2008 roku (w mln euro.) 100%

wartość wniosków oraz dokonanych płatności w mln euro

2 500

2 000

2 238,1 2 260,4 2 038,6 979,71 987,0 2 048,1 2 256,4 2 280,4 2 240,0 2 263,6 2 287,7 2 311,7 2 311,7 1 882,9 1 925,1 11946,4 1 886,0 1 886,0 2 044,2 1 942,8 1 942,8 1 983,2 1 859,7 1 859,7 1 859,7

1 500

95% 90% 85% 80% 75% 70% 65% 60% 55% 50% 45% 40% 35%

1 000

30% 25% 20% 500

procent alokacji środków wspólnotowych na lata 2004-2006

2 538,5 2 400,1 2 424,0 2 424,0 2 498,5 2 400,1 2 446,9 2 471,1 2 471,1 2 446,9 2 283,7

15% 10% 5%

0

0% sty-08

lut-08

mar-08

kwi-08

maj-08

cze-08

lip-08

sie-08

wrz-08

paz-08

lis-08

gru-08

wartośc wniosków o refundację skierowanych przez Instytucję Zarzadzającą do Instytucji Płatniczej wartość kwoty wnioskowanej do refundacji przez Komisję Europejską wartośc płatności okresowych przekazanych przez Komisję Europejską

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych uzyskanych od IZ ZPORR oraz Instytucji Płatniczej.

Europejski Funduszu Rozwoju Regionalnego W Priorytecie pierwszym - Rozbudowa i modernizacja infrastruktury służącej wzmacnianiu konkurencyjności regionów, gdzie dominują duże inwestycje o znaczeniu regionalnym z zakresu infrastruktury transportowej, środowiskowej, społecznej, społeczeństwa informacyjnego oraz kultury i turystyki, zawarto 1 460 umów na kwotę 6,9 mld zł dofinansowania z EFRR, natomiast poziom płatności, w wysokości 6,4 mld zł, wyniósł 96,7% dostępnej alokacji. W okresie sprawozdawczym utrzymywały się tendencje z poprzedniego roku: wysokie tempo realizacji inwestycji, duże zaawansowanie działań transportowych, dotyczących ochrony środowiska, infrastruktury społecznej i społeczeństwa informacyjnego, turystyki i kultury, gdzie wskaźnik płatności przekroczył 100% alokacji na lata 2004-2006. Na koniec grudnia wartość blisko 1,3 tys. zakończonych i rozliczonych projektów stanowiła 84,7% środków przeznaczonych na wsparcie infrastruktury o znaczeniu regionalnym w ramach Programu. Głównymi beneficjentami Priorytetu pierwszego są przede wszystkim jednostki samorządu terytorialnego, jak również jednostki służby zdrowia, uczelnie wyższe oraz jednostki kultury. W każdym z wymienionych typów przedsięwzięć przeważają projekty o wartości nieprzekraczającej 5 mln zł dofinansowania z EFRR. Realizowane inwestycje dotyczą głównie: budowy lub modernizacji dróg o znaczeniu regionalnym, kanalizacji sanitarnej, oczyszczalni ścieków, stacji uzdatniania wody, centrów naukowo-dydaktycznych, zakupu środków transportu medycznego i sprzętu diagnostycznego, renowacji i rewaloryzacji obiektów zabytkowych oraz budowy systemów informatycznych i rozbudowy sieci informatycznych.

78

Fotografie 10 - 13. Projekt: Budowa DTŚ Zachód odcinek R1, R2 w Rudzie Śląskiej

Projekt był realizowany w ramach Działania 1.1 Rozbudowa i modernizacja infrastruktury służącej wzmacnianiu konkurencyjności regionów (województwo śląskie). Ukończenie Drogowej Trasy Średnicowej w znacznym stopniu poprawi sytuację poprzez połączenie Katowic i Gliwic za pomocą nowej wysokoparametrycznej drogi. Podstawowe funkcje DTŚ to zbieranie i rozprowadzanie potoków ruchu wewnątrz konurbacji na dominującym kierunku wschód zachód i bezpośrednie doprowadzenie potoków ruchu do poszczególnych ośrodków miejskich (Gliwice, Zabrze, Ruda Śląska, Świętochłowice, Chorzów, Katowice). Trasa jest jednym z podstawowych elementów dla wdrożenia zintegrowanego systemu komunikacji zbiorowej, stworzy możliwość uruchomienia prawidłowej organizacji i sterowania ruchem w węzłowej strefie konurbacji. Będzie podstawową trasą zapewniającą powiązania międzymiejskie w komunikacji indywidualnej. Po wybudowaniu DTŚ w istotny sposób poprawią się warunki ruchowe, w tym nastąpi skrócenie drogi, skrócenie czasu podróży, zmniejszenie wypadkowości i poprawa środowiska naturalnego poprzez zmniejszenie emisji spalin; obniżą się również koszty eksploatacji pojazdów.

W ramach Priorytetu w okresie sprawozdawczym rozwiązano dwie umowy w Działaniu 1.4 Rozwój turystyki i kultury w województwie śląskim oraz w Działania 1.5 Infrastruktura społeczeństwa informacyjnego w województwie podkarpackim (o wartości dofinansowania UE 89,6 mln zł), a realizację 17 uznano za zagrożoną (o wartości dofinansowania UE 125,6 mln zł) w województwach: dolnośląskim, łódzkim, podkarpackim i wielkopolskim. Do przyczyn mających wpływ na podjęcie decyzji o rozwiązaniu umów, jak również na prawidłową realizację inwestycji należy zaliczyć: uznanie części wydatków za niekwalifikowalne, naruszenia przepisów ustawy Prawo Zamówień Publicznych, niezgodność realizowanej inwestycji z wnioskiem oraz projektem technicznym, opóźnienia w robotach budowlanych i związane z tym ryzyko niewykorzystania przyznanych środków. 79

Fotografie 14 – 17. Projekt: Szlak kościołów drewnianych wokół Puszczy Zielonka

Projekt, realizowany w ramach Działania 1.4 Rozwój turystyki i kultury (województwo wielkopolskie), obejmuje wytyczenie oraz promocję szlaku zabytkowych kościołów drewnianych zlokalizowanych w sześciu gminach skupionych Związku Międzygminnego „Puszcza Zielonka". Szlak stanowi pętla dróg publicznych, przy której znajduje się 12 kościołów drewnianych, w miejscowościach: Kicin (gm. Czerwonak), Wierzenica i Uzarzewo (gm. Swarzędz), Węglewo (gm. Pobiedziska), Sławno, Łagiewniki Kościelne i Kiszkowo (gm. Kiszkowo), Skoki, Jabłkowo, Raczkowo i Rejowiec (gm. Skoki), Długa Goślina (gm. Murowana Goślina). Długość szlaku wynosić będzie 90 km. W przypadku wyjazdu z Poznania jest to około 110 km. Cała trasa oznakowana będzie znormalizowanymi znakami samochodowego szlaku turystycznego. Każdy z kościołów leżących przy trasie będzie oznakowany specjalną tablicą informacyjną, na której znajdzie się krótka informacja o kościele uwzględniająca jego historię, wyposażenie wnętrza, opis konstrukcji budowlanej oraz mapka z trasą szlaku i informacja o innych kościołach leżących przy trasie. Przy każdym z kościołów przewiduje się również przygotowane parkingów na minimum pięć samochodów osobowych oraz wyznaczone miejsce do parkowania co najmniej jednego autobusu.

W ramach Priorytetu pierwszego wdrażane jest również działanie 1.6 Rozwój transportu publicznego w aglomeracjach, którego beneficjentami są miasta o populacji przekraczającej 500 tys. mieszkańców. Od początku realizacji Programu wojewodowie podpisali 14 umów na łączną kwotę dofinansowania z EFRR 545,4 mln zł, średnia wartość inwestycji w ramach tego Działania wynosi 42 mln zł.

80

Do końca 2008 roku zakończono realizację dziewięciu inwestycji dotyczących: • przebudowy linii tramwajowej oraz multimodalnego węzła komunikacyjnego we Wrocławiu, • transportu publicznego w aglomeracji krakowskiej; • dwóch projektów w zakresie rozbudowy tras tramwajowych w Warszawie, • rozwoju proekologicznego transportu w Gdyni, • zakupu elektronicznych tablic informatycznych, systemu sterowania ruchem w Poznaniu oraz budowy trasy tramwajowej. Wartość zakończonych inwestycji stanowi blisko 51% przyznanej alokacji (jest to ponad trzykrotny wzrost w stosunku do poprzedniego okresu sprawozdawczego), natomiast poziom wszystkich płatności wynosi 508,7 mln zł, tj. 83,2%. Realizację projektu - Budowa Zintegrowanego Dworca Autobusowego na Os. Jana III Sobieskiego w Poznaniu - w ramach ww. Działania uznano za zagrożoną, z uwagi na przedłużającą się procedurę przetargową związaną z realizacją ekranu akustycznego. Instytucja Pośrednicząca nie wyraziła zgody na wyłączenie tego zadania z kosztów kwalifikowanych ponieważ jest ono istotnym elementem zapewnienia wymogów ujętych w raporcie oddziaływania na środowisko. Beneficjent, wystąpił do instytucji pośredniczącej o przedłużenie terminu finansowego zakończenie inwestycji do 30 grudnia 2008 roku. Fotografie 18, 19. Gdański Projekt Komunikacji Miejskiej Projekt Gdańskiego Projektu Komunikacji Miejskiej (GPKM), realizowany w ramach Działania 1.6 Rozwój transportu publicznego w aglomeracjach (województwo pomorskie), obejmuje:

• • •

modernizację sieci, budowę nowej linii tramwajowej, zakup 3 szt. zestawów tramwajowych oraz 28 autobusów do obsługi nowego węzła autobusowotramwajowego.

W Priorytecie trzecim wspierającym przedsięwzięcia infrastrukturalne o zasięgu lokalnym, a także mikroprzedsiębiorstwa, od początku wdrażania ZPORR podpisano 5 155 umów o dofinansowanie realizacji projektu o łącznej wartości 2,9 mld zł. Wskaźnik zrealizowanych płatności jest najwyższy w Programie i wynosi 100,9% przyznanej alokacji, natomiast wartość zakończonych i rozliczonych 4 922 inwestycji (2,7 mld zł) stanowi 98,8% alokacji. Podobnie, jak ma to miejsce w Priorytecie pierwszym, największym beneficjentem, pod względem wysokości udzielonego wsparcia, są jednostki samorządu terytorialnego oraz jednostki służby zdrowia. Realizowane przez nie projekty to małe inwestycje, które otrzymały wsparcie od 500 tys. do 2 mln zł. Najwięcej przedsięwzięć dotyczy: remontu dróg o znaczeniu lokalnym, inwestycji środowiskowych oraz w infrastrukturę społeczną.

81

Fotografie 20, 21. Utworzenie Centrum Edukacji Regionalnej na bazie odrestaurowanej wozowni w Warcinie

W Warcinie, drugiej co do wielkości miejscowości w gminie Kępice, mieści się reprezentacyjny pałac bismarckowski wraz z założeniem parkowym. Zespół pałacowo-parkowy w Warcinie, z uwagi na historię i cenne zbiory zgromadzone w szkole, jest chętne odwiedzany przez uczniów i nauczycieli z innych szkół w regionie, którzy przyjeżdżają tutaj na lekcje biologii, historii i szeroko pojętego regionalizmu. Projekt, realizowany w ramach Działania 3.1 Obszary wiejskie (województwo pomorskie), obejmuje utworzenie Centrum Edukacji Regionalnej na bazie odrestaurowanej XVIII-wiecznej wozowni, będącej częścią wpisanego do rejestru zabytków bismarckowskiego zespołu pałacowo-parkowego. W Centrum znajdzie się sala konferencyjna, sale dydaktyczne, pracownia komputerowa z dostępem do Internetu, sala wystawowa oraz miejsca noclegowe o podwyższonym standardzie. Powierzchnia bazy edukacyjno-kulturalnej wyniesie łącznie 280 m2. Do obsługi technicznej Centrum utworzone zostaną 2 etaty (4 miejsca pracy).

W ramach Priorytetu w okresie sprawozdawczym rozwiązano 132 umowy, zaś realizację 28 projektów w województwach: dolnośląskim, lubuskim, łódzkim, małopolskim, mazowieckim, pomorskim, śląskim i zachodniopomorskim uznano za zagrożoną. Do przyczyn, analogicznych jak w przypadku projektów realizowanych w Priorytecie pierwszym, należy zaliczyć również problemy związane z lokalizacją przedsięwzięcia w działaniu 3.4 Mikroprzedsiębiorstwa. W przypadku 123 projektów rozwiązano umowy o dofinansowanie w ramach działania 3.4. Beneficjentem tego działania są podmioty, które przed dniem złożenia wniosku prowadziły swoją działalność nie dłużej niż trzy lata, zatrudniały nie więcej niż dziesięć osób, a ich roczny obrót netto nie przekroczył 2 mln euro. Wybrane projekty dotyczyły głównie wsparcia sektora usług (budowlanych, informatycznych, finansowych) oraz produkcyjnego (zakup maszyn). Przyczynami rozwiązania umów były: brak rozstrzygnięcia postępowań przetargowych, brak zgody Zarządów Województw na zmianę zakresu rzeczowego projektu, nierozpoczęcie przez beneficjenta realizacji projektu zgodnie 82

z harmonogramem, rezygnacja z realizacji projektu, niezłożenie w terminie wniosku o płatność końcową, znaczny wzrost kosztów zaplanowanej inwestycji, jak również wykrycie nieprawidłowości w trakcie przeprowadzenia kontroli na miejscu. Fotografie 22 – 25. Nowa Starówka - Nowe Szanse Rewitalizacja Bielskiej Starówki I etap

Bielska Starówka, położona na wzgórzu w centrum miasta, zajmuje powierzchnię około 10 hektarów. Tworzą ją dwa zintegrowane obszary. Pierwszy z nich - „średniowieczne miasto" - to teren o powierzchni około 6 hektarów, którego układ lokacyjny sięga XIII wieku. Jego centralną część zajmuje rynek składający się z czterech pierzei. Drugi obszar, tzw. pierścień, obejmuje kwartały mieszkalno-usługowe, mury obronne, dwa obiekty sakralne oraz zamek książąt Sułkowskich. W 1998 r. miała miejsce katastrofa budowlana, kiedy zawaliła się jedna z przyrynkowych kamienic. Celem projektu, realizowanego w ramach Działania 3.1 Zdegradowane obszary miejskie, poprzemysłowe i powojskowe (województwo śląskie), jest piękna zadbana i atrakcyjna dzielnica miasta o wzrastającym potencjale gospodarczym, turystycznym i kulturalnym. Osiągnięcie tego celu jest uwarunkowane realizacją kolejno zaplanowanych działań. W I etapie wykonana została modernizacja i przebudowa sieci uzbrojenia terenu oraz kompleksowa przebudowa płyty Rynku (zakres przedmiotowy złożonego wniosku aplikacyjnego). W zakresie sieci uzbrojenia terenu zmodernizowano sieć wodociągową, kanalizacyjną i sanitarną, sieci cieplne, energetyczne, gazowe, teletechniczne oraz nawierzchnia drogowa.

W Priorytecie czwartym Pomoc techniczna wartość płatności przekroczyła w okresie sprawozdawczym poziom 74% alokacji, natomiast wskaźnik dla projektów zakończonych to ponad 71% przyznanej alokacji, co wskazuje na utrzymującą się tendencję z poprzednich okresów programowania, a mianowicie wzrost płatności skorelowany z realizacją tematycznych projektów (wynagrodzenia pracowników czy wyposażenie instytucji). W 2008 roku, Instytucja Zarządzająca zakończyła badanie ewaluacyjne dotyczące komplementarności wewnętrznej projektów z zakresu infrastruktury transportu drogowego w ramach ZPORR, a także ich komplementarności zewnętrznej z pozostałymi inwestycjami drogowymi współfinansowanymi ze środków wspólnotowych. W efekcie końcowym

83

powstała kompletna mapa projektów drogowych oraz wykaz zaleceń dla realizacji inwestycji drogowych w nowym okresie programowania pod kątem ich komplementarności. Europejski Fundusz Społeczny W okresie sprawozdawczym miał miejsce dalszy wzrost płatności z kont programowych Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Priorytetu drugiego - Wzmocnienie zasobów ludzkich w regionach. Jednak w przypadku EFS, podobnie jak ma to miejsce w EFRR, występują różnice między województwami we wdrażaniu priorytetu w odniesieniu do liczby i wartości zakończonych projektów. Do końca grudnia 2008 roku wartość dofinansowania 4 349 umów przekroczyła 1, 6 mld zł, z czego 4 123 projekty zostały już zakończone i rozliczone. Fotografie 26 – 29. Projekt: Nowa "droga" regionalnego rynku pracy - doskonalenie kwalifikacji początkiem stabilizacji zawodowej Realizacja projektu: „Nowa „droga" regionalnego rynku pracy - doskonalenie kwalifikacji początkiem stabilizacji zawodowe” w ramach działania 2.1 Rozwój umiejętności powiązany z potrzebami regionalnego rynku pracy i możliwości kształcenia ustawicznego w regionie (województwo małopolskie). Projekt jest adresowany do pracujących osób dorosłych zamieszkałych na terenie województwa małopolskiego, które chcą podnosić specjalistyczne kompetencje. Beneficjentami Ostatecznymi projektu są w głównej mierze nisko wykwalifikowani pracownicy przedsiębiorstw budowlanych, legitymujący się niewielkim stażem pracy.

W Priorytecie drugim, dominującym typem projektów są szkolenia nakierowane na podwyższenie kwalifikacji oraz projekty stypendialne. Oddzielną grupę stanowią działania mające na celu reorientację zawodową pracowników zagrożonych bezrobociem, jak również przekwalifikowanie osób odchodzących z rolnictwa. W większości działań przeważają projekty, które otrzymały dofinansowanie z EFS od 250 tys. do 1 mln zł.

84

Wykres 20. Wartość zakończonych projektów w ramach Priorytetu 2 ZPORR, dla których zrealizowano wniosek o płatność końcową, jako procentowy udział w zobowiązaniach na lata 2004 – 2006 (według województw, stan na 31 grudnia 2008 r. 110%

30%

88,2% 58,4%

90,0%

91,7%

40%

67,4%

70,7%

50%

79,6%

60%

92,4%

93,4%

95,3%

96,3%

96,6%

96,7%

70%

97,7%

80%

100,0%

90%

100,4%

101,8%

100%

20% 10%

w

ar m

lu be l

sk ie op iń o ls sk ki oe m az ur sk ie po dl a sk po ie dk ar pa ck ie łó dz św ki ię e ku to ja kr w z y sk sk oie po m or sk za ie po ch m od or sk ni op ie om or sk m ie ał op ol sk ie śl ąs ki do e ln oś lą sk w ie ie lk op ol sk m az ie ow ie ck ie lu bu sk ie O gó łe m

0%

Źródło: Opracowanie własne IZ PWW na podstawie danych uzyskanych od IZ ZPORR.

Od początku wdrażania najsprawniej przebiega realizacja Działania 2.2 Wyrównywanie szans edukacyjnych poprzez programy stypendialne, gdzie płatności zrealizowane z kont programowych wynoszą blisko 94,7% przyznanej alokacji oraz Działania 2.1 Rozwój umiejętności powiązany z potrzebami regionalnego rynku pracy i możliwości kształcenia ustawicznego w regionie, tj. 91,4% wykorzystania alokacji na lata 2004-2006. Także w działaniu 2.5 Promocja przedsiębiorczości płatności z kont programowych dla beneficjentów przekroczyły w opisywanym okresie 95% alokacji. Na wskaźnik poziomu płatności w Priorytecie drugim decydujący wpływ, z uwagi na wysokość otrzymanej alokacji (48 mln euro przy 438,4 mln euro dla całego Priorytetu), ma realizacja EFS w województwie mazowieckim. Powołanie Mazowieckiej Jednostki Wdrażania Programów Unijnych wymagało uzyskania opinii Komisji Europejskiej, zmiany Uzupełnienia ZPORR i podręcznika procedur, co wstrzymało proces dokonywania płatności na rzecz beneficjentów oraz składania wniosków o refundację do Instytucji Pośredniczącej. W 2008 roku Jednostka… została skontrolowana przez: Najwyższą Izbę Kontroli, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego oraz Departament Kontroli Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego. Ostatecznie Instytucja Zarządzająca poinformowała w dniu 30 maja br. o odblokowaniu przez Komisję Europejską płatności w ramach Priorytetu drugiego i Działania 3.4 w województwie mazowieckim. W 2008 roku Instytucja Zarządzająca zleciła przeprowadzenie badanie realizacji polityki horyzontalnej w zakresie równości płci w ramach Priorytetu II ZPORR (analiza porównawcza zapisów dotyczących parytetu płci, zawartych we wnioskach aplikacyjnych oraz sprawozdaniach z realizacji projektów). Celem badania jest porównanie założeń przyjętych na etapie planowania projektów z zapisami zawartymi w sprawozdaniach końcowych z realizacji projektów w zakresie parytetu płci. Przedmiotem badania były wszystkie projekty zrealizowane w ramach Działań z Priorytetu 2 zakończone i skontrolowane do dnia 31 grudnia 2007 r. Drugie badanie dotyczyło analizy wpływu projektów zrealizowanych w ramach Działania 2.6 ZPORR na wzrost potencjału regionów w sferze innowacji. Badanie miało na celu 85

przeprowadzenie wstępnej oceny efektów realizacji Działania 2.6 „Regionalne Strategie Innowacji” Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego, 2004-2006 (ZPORR) w wybranych trzech województwach – rozumianego jako wpływ realizowanych w ramach tego Działania projektów na poziom potencjału innowacyjnego województw. Do badania wytypowano województwa: dolnośląskie, kujawsko-pomorskie oraz warmińsko-mazurskie. W okresie sprawozdawczym odbyło się pięć posiedzeń Komitetu Monitorującego ZPORR 2004-2006, na których zatwierdzano sprawozdania z postępu wdrażania Programu: za drugie półrocze 2007 r., raport roczny za 2007 rok oraz za pierwsze półrocze 2008 r. Ponadto przyjmowano uchwały dotyczące realokacji między działaniami oraz dokonano zmian w zapisach Uzupełnienia. W województwach odbywały się regionalne komitety monitorujące, na których zatwierdzano przedmiotowe sprawozdania z realizacji Programu w poszczególnych województwach.

3.2.4. SEKTOROWY PROGRAM OPERACYJNY TRANSPORT Rok 2008 był ostatnim pełnym rokiem wdrażania programu SPO Transport49, dlatego też kluczowe znaczenie dla powodzenia jego wdrażania miały działania podejmowane przez Instytucję Zarządzającą (MRR) oraz Instytucję Pośredniczącą w Zarządzaniu (MI). Z perspektywy całego 2008 r. najważniejsze znaczenie dla zapewnienia optymalnego poziomu wdrażania Programu miał dodatkowy nabór wniosków przeprowadzony w okresie listopad-grudzień 2008 r. W wyniku tego naboru wyłoniono 31 projektów – odpowiednio 5 w Priorytecie 1, 24 w Priorytecie 2, oraz 2 w Priorytecie 3. Dodatkowy nabór był możliwy ze względu na zwiększenie przez Ministerstwo Finansów dopuszczalnego poziomu nadkontraktacji w ramach Programu do 25% dla Priorytetów 1 i 2 oraz 30% dla Priorytetu 3. Dodatkowe projekty pozwolą na wykorzystanie środków uwolnionych w wyniku oszczędności poprzetargowych lub korekt finansowych nałożonych na projektodawców za nieprawidłowe stosowanie prawa zamówień publicznych.

49

Zgodnie z decyzją KE z dnia 18 lutego 2009 r. podobnie jak w innych programach operacyjnych termin kwalifikowalności wydatków w ramach SPO Transport został wydłużony do dnia 30 czerwca 2009 r. Dlatego też realizacja Programu będzie kontynuowana w 2009 r.

86

Wykres 21. Wartość złożonych wniosków, podpisanych umów i zrealizowanych płatności w ramach SPO Transport jako procentowy udział w zobowiązaniach na lata 2004-2006 (stan na 31 grudnia 2008 r., według algorytmu uwzględniającego faktyczne kursy EUR/PLN, po których certyfikowane były wydatki do KE) 192%

200% 180% 160% 140% 120% 100%

152%

176%

177% 146%

133% 115%

111% 94%

87%

89%

80% 60%

40%

40% 20% 0% Priorytet 1 Priorytet 2 Priorytet 3 OGÓŁEM wartość złożonych wniosków jako % realizacji zobowiązań na cały okres programowania (od uruchomienia Programu) wartość podpisanych umów jako % realizacji zobowiązań na cały okres programowania wartość płatności jako % realizacji zobowiązań na cały okres programowania

Priorytet 1. Zrównoważony gałęziowo rozwój transportu Priorytet 2. Bezpieczniejsza infrastruktura drogowa Priorytet 3. Pomoc techniczna Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych ze sprawozdania z realizacji SPO Transport w II półroczu 2008 r. Tym samym, według stanu na koniec grudnia 2008 r. umowami/decyzjami o dofinansowanie objętych zostało 151 projektów na łączną kwotę EFRR 5,74 mld PLN. Gwarantuje to nadkontraktację środków w Programie na poziomie 133% alokacji. Tak wysoki poziom zakontraktowanych środków wynika z jednej strony ze wspomnianego wyżej dodatkowego naboru projektów w ramach Programu, z drugiej zaś aneksowania umów i decyzji o dofinansowaniu dla projektów dotychczas realizowanych. W ramach powyższej kwoty bezwarunkowe dofinansowanie projektów stanowi 5,17 mld zł, a pozostałe 0,57 mld zł to dofinansowanie uzależnione od dostępności środków na koncie programowym. Stopniowo finalizowany jest również proces realizacji projektów. Do końca grudnia 2008 r. zakończono rzeczową realizację 137 projektów. Do końca czerwca 2009 planowane jest zakończenie rzeczowe kolejnych 13 projektów. Realizacja jednego projektu SPOT/1.2/110/04 ”Przebudowa Falochronu Głównego w Gdyni wraz z modernizacją systemu nawigacyjnego” wykroczy poza termin kwalifikowalności dla Programu zakończenie prac dodatkowych w projekcie nastąpi w grudniu 2009 r. Od początku realizacji Programu beneficjentom przekazano środki wspólnotowe w wysokości 3,9 mld zł, co stanowi 89,4 % alokacji na lata 2004-2006. Poziom refundacji z konta programowego w 2008 r. wyniósł ok.1,1 mld zł. Według danych na koniec grudnia 2008 r., najbardziej zaawansowanymi pod względem finansowym są działania: 1.1 Modernizacja linii kolejowych w relacjach między aglomeracjami i w aglomeracjach, 1.2 Poprawa infrastruktury dostępu do portów morskich oraz 2.2 Usprawnienie przejazdów drogami krajowymi przez miasta na prawach powiatu, w ramach których płatności na rzecz 87

beneficjentów stanowią odpowiednio – 94,9%, 94,8% oraz 91,9% przewidzianych dla nich środków EFRR. Najmniej płatności w stosunku do dostępnej alokacji przekazano natomiast w ramach działaniu 1.3 Rozwój systemów intermodalnych oraz w Priorytecie 3 Pomoc techniczna – odpowiednio 42,3% oraz 40,4% alokacji. W 2008 r. Instytucja Płatnicza certyfikowała do KE wydatki kwalifikowalne w części odpowiadającej wkładowi UE o wartości ok. 517,6 mln EUR. Łącznie, od początku wdrażania Programu przekazano do KE wnioski na kwotę 1 028,1 mln EUR, co stanowi 88,4% alokacji. W okresie sprawozdawczym KE tytułem refundacji przekazała środki w wysokości 409,3 mln EUR. Od początku uruchomienia Programu KE przekazała refundacje na kwotę 919,1 mln EUR, tj. 79 % alokacji. Po uwzględnieniu otrzymanej wcześniej z KE zaliczki strona polska otrzymała łącznie do końca 2008 r. kwotę 1 105,2 mln EUR, co stanowi 95% alokacji dostępnej dla SPOT. Zgodnie ze wspólnotowymi zasadami zamknięcia pomocy pozostałe 5% alokacji zostanie rozliczone przy końcowym zamknięciu Programu przez KE50. Wykres 22. Wartość wniosków o refundację przesłanych do Instytucji Płatniczej, wartość wniosków o refundację przesłanych do KE oraz płatności okresowych przekazanych przez KE w ujęciu miesięcznym w ramach SPO Transport do końca 2008 r. (w mln euro oraz jako procent zobowiązań 2004-2006)

1 000 900 800 700 600 500

829,4 762,6 653,4 581,4 652,0 579,9

1 026,6 1 029,6 1 036,0 979,4 979,4 1 025,2 1 028,1 90% 938,3 944,9 979,0 905,2 938,1 1 028,1 80% 829,4 838,3 905,2 828,8 837,8 919,1 919,1 919,1 919,1 904,0 70% 836,7 827,7 836,7 761,5 60%

651,2 651,2

50%

509,8

40%

400

30%

300

20%

200

10%

100 0

0% sty­08

lut­08

mar­08

kwi­08

maj­08

cze­08

lip­08

sie­08

wrz­08

paz­08

lis­08

gru­08

wartośc wniosków o refundację skierowanych przez Instytucję Zarzadzającą do Instytucji Płatniczej wartość kwoty certyfikowanej do Komisjie Europejskiej  wartośc płatności okresowych przekazanych przez Komisję Europejską (tzn. bez zaliczki)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych uzyskanych od instytucji zarządzającej PO oraz instytucji płatniczej

50

Analogicznie zasada ma zastosowanie do wszystkich programów współfinansowanych z funduszy strukturalnych na lata 2004-2006.

88

procent alokacji środków wspólnotowych  na lata 2004‐2006

wartość wniosków oraz dokonanych płatności w mln euro 

100%

1 100

W 2008 r. odbyły się cztery posiedzenia Komitetu Monitorującego dla SPO Transport. Komitet Monitorujący podjął m.in. uchwały wprowadzające zmiany w Uzupełnieniu SPO Transport na lata 2004-2006 w zakresie: umożliwienia wsparcia etapu przygotowawczego perspektywy finansowej 2007-2013, aktualizacji tabel finansowych oraz zmian porządkowych dot. powiązania inwestycji z transeuropejskimi sieciami transportowymi. Ponadto, w dniu 12 grudnia 2008 r. Komitet Monitorujący podjął uchwałę upoważniającą IZ SPOT do wystąpienia do Fotografia 30. Posiedzenie KM SPO Komisji Europejskiej z wnioskiem Transport o przedłużenie okresu kwalifikowalności wydatków w ramach Programu do 30 czerwca 2009 r. Pozytywna decyzja w tej sprawie została wydana przez KE w dniu 18 lutego 2009 r. W kolejnym okresie sprawozdawczym w ramach Programu kontynuowane będą działania mające na celu zapewnienie pełnego wykorzystania alokacji oraz prawidłowego zamknięcia Programu. Dlatego też wysiłki Instytucji Zarządzającej i Instytucji Pośredniczącej w Zarządzaniu koncentrować się będą na niezbędnych działaniach kontrolnych oraz zakończeniu realizacji rzeczowej i końcowym rozliczaniu projektów. Ponadto, prowadzony będzie bieżący monitoring stanu realizacji projektów, w szczególności tych, które mają zostać dokończone ze środków własnych beneficjentów. Rozpoczęta zostanie również realizacja 2 badań ewaluacyjnych, zaplanowanych przez IZ SPOT na rok 2009, których celem będzie ocena interwencji w ramach Programu.

3.2.5. SEKTOROWY PROGRAM OPERACYJNY RESTRUKTURYZACJA I MODERNIZACJA SEKTORA ŻYWNOŚCIOWEGO ORAZ ROZWÓJ OBSZARÓW WIEJSKICH

Z uwagi na zbliżający się termin zamknięcia pomocy w ramach SPO Restrukturyzacja… oraz rozdysponowanie środków EFOiGR dostępnych w ramach Programu, w omawianym okresie sprawozdawczym został zakończony nabór wniosków o dofinansowanie. Niemniej w związku z przedłużeniem okresu kwalifikowalności wydatków w ramach Programu planowane jest przeprowadzenie kolejnego naboru wniosków w ramach Priorytetu 3 Pomoc Techniczna. W 2008 r. nabór wniosków o dofinansowanie był otwarty jedynie w ramach Priorytetu 3 Pomoc techniczna w Działaniu 3.1 Wspieranie systemu zarządzania i wdrażania Programu, a także w ramach Działania 2.5 Gospodarowanie rolniczymi zasobami wodnymi, wdrażanego przez samorządy województw, w województwie podlaskim oraz zachodniopomorskim. Według stanu na koniec grudnia 2008 r. wartość złożonych przez beneficjentów wniosków (poprawnych pod względem formalnym) osiągnęła (po przeliczeniu według omówionego we wstępie algorytmu obliczeń) poziom 158% alokacji środków wspólnotowych dostępnych dla Programu (blisko 7,2 mld zł), zaś wartość podpisanych umów (lub wydanych decyzji) wyniosła 107,5% alokacji z EFOiGR. Z kolei pomoc wypłacona beneficjentom SPO Restrukturyzacja… ze środków EFOiGR na koniec okresu sprawozdawczego wyniosła łącznie 96,8% alokacji środków EFOiGR przeznaczonych na realizację Programu. Od początku wdrażania Programu do końca grudnia 2008 r., zgodnie z danymi zebranymi przez Instytucję Zarządzającą Programem, zawarto łącznie 51 220 umów (lub wydano decyzji 89

o dofinansowanie) na kwotę dofinansowania ze środków wspólnotowych wynoszącą blisko 4,9 mld zł. W omawianym okresie sprawozdawczym w ramach całego SPO Restrukturyzacja… zawarto łącznie 92 umowy/ wydano decyzji o dofinansowanie realizacji projektów ze środków EFOiGR. Poziom wykorzystania alokacji na poziomie zawartych umów/ wydanych decyzji w ramach SPO Restrukturyzacja…wyniósł, według stanu na dzień 31 grudnia 2008 r., 107,5% alokacji przyznanej dla Programu na lata 20042006. W okresie od 1 stycznia do 31 grudnia 2008 r. nastąpił wzrost poziomu płatności na rzecz beneficjentów SPO Restrukturyzacja… do poziomu 4,4 mld zł w części dofinansowania wspólnotowego, co oznacza wykorzystanie do końca grudnia 2008 r. alokacji przyznanej dla Programu na lata 2004-2006 na poziomie 96,8%. W 2008 r. beneficjenci Programu otrzymali ze środków EFOiGR refundację poniesionych wydatków w wysokości 1,2 mld zł (ok. 26 % całości środków wypłaconych beneficjentom ze środków wspólnotowych od początku wdrażania Programu). W 2008 r. w związku z wejściem Programu w końcową fazę realizacji, szczególna uwaga została zwrócona na monitorowanie i analizę realizacji płatności. Działania te służyły maksymalnemu wykorzystaniu środków dostępnych w ramach Programu. Jednocześnie w celu zapewnienia płynności finansowej, stosowano miesięczny tryb występowania z wnioskiem o refundację środków do Instytucji Płatniczej. Wykres 23. Wartość złożonych wniosków, podpisanych umów i zrealizowanych płatności w ramach SPO Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich, jako procentowy udział w zobowiązaniach na lata 2004-2006 (według priorytetów oraz dla całego Programu; stan na 31 grudnia 2008 r. - według algorytmu uwzględniającego faktyczne kursy EUR/PLN, po których certyfikowane były wydatki do KE) 250,0%

225,1%

200,0% 155,8%

160,1%

158,0%

150,0%

100,0%

107,4% 95,5%

107,6% 102,1%

112,4%

107,5% 96,8%

64,4% 50,0%

0,0% Priorytet 1

Priorytet 2

Priorytet 3

Ogółem

wartość złożony ch wniosków jako % realizacji zobowiązań na cały okres p rogramowania (od uruchomienia Programu) wartość p odp isany ch umów jako % realizacji zobowiązań na cały okres p rogramowania (od uruchomienia Programu) wartość zrealizowany ch p łatności jako % realizacji zobowiązań na cały okres p rogramowania (od uruchomienia Programu)

Priorytet 1 - Wspieranie zmian i dostosowań w sektorze rolno-spożywczym Priorytet 2 - Zrównoważony rozwój obszarów wiejskich Priorytet 3 - Pomoc techniczna

90

Źródło: Opracowanie własne IZ PWW na podstawie danych uzyskanych od Instytucji Zarządzającej PO. Priorytet 1 Wspieranie zmian i dostosowań w sektorze rolno-żywnościowym Wartość wniosków o dofinansowanie spełniających kryteria poprawności formalnej, złożonych w ramach tego Priorytetu wyniosła na koniec omawianego okresu sprawozdawczego blisko 5,1 mld zł, co stanowi 155,8% alokacji dostępnej dla tego Priorytetu. Na przestrzeni 2008 r. nieznacznie wzrosła wartość podpisanych umów/ wydanych decyzji o dofinansowanie do blisko 3,5 mld zł (40 167 umów) według stanu na koniec grudnia 2008 r. W skali całego Priorytetu 1 poziom kontraktacji wyniósł na koniec grudnia 2008 r. 107,4% alokacji środków dostępnych z EFOiGR dla tego Priorytetu. W ramach Priorytetu pierwszego podpisana została jedna umowa w ramach Działania 1.1 Inwestycje w gospodarstwach rolnych. W przypadku tego Działania Minister Finansów w 2007 r. wydał zgodę na zaciągnięcie zobowiązań ponad dostępną dla Działania na kwotę dofinansowania ze środków EFOiGR do poziomu 110%. W odniesieniu do Działania 1.1 Instytucja Zarządzająca Programem, zgodnie z wytycznymi MF, w celu monitorowania poziomu kontraktacji oraz powstałych oszczędności, zobowiązała Instytucje Wdrażające do przekazywania comiesięcznych informacji. Ich zakres dotyczy wysokości środków zaangażowanych w ramach podpisanych umów oraz informacji o wszelkiego rodzaju oszczędnościach powstałych od momentu wydania zgody na nadkontraktację, wskutek rozwiązania umów, ich aneksowania oraz pojawiających się na etapie rozliczania wniosków o płatność. Płatności na rzecz beneficjentów zrealizowane w ramach działań Priorytetu 1, według stanu na koniec grudnia 2008 r., ukształtowały się na poziomie 3,1 mld zł w części dofinansowania z EFOiGR, co oznacza wykorzystanie przyznanej alokacji dla Priorytetu 1 w 95,5%. W analizowanym okresie sprawozdawczym w ramach Priorytetu 1 beneficjenci SPO Restrukturyzacja… otrzymali tytułem refundacji ponad 0,6 mld zł ze środków EFOiGR. Priorytet 2 Zrównoważony rozwój obszarów wiejskich W ramach Priorytetu 2 od początku realizacji Programu do końca grudnia 2008 r. złożono poprawne formalnie wnioski o wartości dofinansowania wspólnotowego wynoszącej blisko 2 mld zł, co stanowi 160% alokacji dostępnej dla Priorytetu z EFOiGR na lata 2004-2006. W porównaniu z poprzednim okresem sprawozdawczym, łączna wartość złożonych w 2008 r. wniosków (poprawnych pod względem formalnym) wzrosła o ok. 636 tyś. zł. W analizowanym okresie sprawozdawczym wnioski o dofinansowanie składane były jedynie w ramach Działania 2.5 Gospodarowanie rolniczymi zasobami wodnymi. Ponadto, w ramach całego Priorytetu 2 podpisano łącznie od początku uruchomienia Programu 10 589 umów (lub wydano decyzji) na kwotę dofinansowania ze środków wspólnotowych wynoszącą ponad 1,3 mld zł, co oznacza zakontraktowanie 107,6% środków wspólnotowych alokowanych na ten Priorytet. W okresie sprawozdawczym zawieranie umów/ wydawanie decyzji odbywało się w ramach trzech działań Priorytetu 2: 2.3, 2.4 oraz 2.5. Łącznie w ramach tych działań zawarto 46 umów/ wydano decyzji.

91

Dzięki wsparciu ze środków dostępnych w ramach działania 2.5 Gospodarowanie rolniczymi zasobami wodnymi Lubuski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych mógł podjąć realizację II etapu projektu Modernizacja przepompowni melioracyjnej w Sadowej. Całkowita wartość projektu wynosi 9 157 138,61 zł, z czego wartość wkładu UE to 6 730 558,74 zł. Inwestycja ma na celu wykonanie prac remontowych i modernizacyjnych istniejących urządzeń przeciwpowodziowych tj. przepompowni melioracyjnej w Sadowej wraz z kanałem przepompowni oraz wału przeciwpowodziowego. Realizacja inwestycji przyczyni się do wyeliminowania utrudnień eksploatacyjnych przepompowni oraz do znacznej poprawy stopnia zabezpieczenia przeciwpowodziowego terenów rolniczych i zabudowanych w dolinie rzeki Obrzycy. Fotografie 31, 32. Modernizacja przepompowni melioracyjnej w Sadowej (województwo lubuskie)

Źródło: MRR ___________________________________________________________________________ Poziom płatności z konta programowego realizowanych w Priorytecie 2 osiągnął, zgodnie ze stanem na koniec 2008 r., poziom blisko 1,3 mld zł w części dofinansowania z EFOiGR. Wartość refundacji poniesionych w omawianym Priorytecie odpowiada 102% alokacji środków wspólnotowych przyznanych dla Priorytetu 2 na lata 2004- 2006. Z uwagi na długi okres wdrażania projektów w ramach Działań 2.2 i 2.5, Instytucja Zarządzająca Programem kontynuowała monitorowanie realizacji wszystkich projektów wdrażanych w ramach ww. działań, dla których wartość dofinansowania ze środków UE jest równa bądź przekracza 2 mln zł. Ponadto, Działanie 2.3, dla którego wydano zgodę na nadkontraktację, podobnie jak wyżej omówione Działanie 1.1, zostało objęte monitoringiem w zakresie wartości podpisywanych umów oraz powstających w trakcie realizacji oszczędności. Priorytet 3 Pomoc techniczna W ramach Priorytetu 3 w okresie od 1 stycznia do 31 grudnia 2008 r. wartość wniosków o dofinansowanie projektów środkami wspólnotowymi (po ocenie formalnej) wzrosła w porównaniu ze stanem na dzień 31 grudnia 2007 r. do poziomu 158,7 mln zł, co stanowi 225,1% alokacji dostępnej dla Priorytetu 3. Z kolei poziom kontraktacji na koniec 2008 r. wyniósł 112,4% alokacji dostępnej dla Priorytetu. W okresie sprawozdawczym podpisanych zostało 45 umów w ramach

92

wszystkich działań Priorytetu 3. Łącznie w ramach całego Priorytetu 3 od początku uruchomienia Programu podpisano 464 umowy, na kwotę dofinansowania wspólnotowego wynoszącą blisko 79,3 mln zł. Poziom środków wypłaconych beneficjentom w ramach Priorytetu 3 wyniósł na koniec okresu sprawozdawczego 64,4% alokacji środków dostępnych dla Priorytetu 3 z EFOiGR na lata 2004-2006. Według stanu na koniec 2008 r. beneficjenci otrzymali tytułem refundacji 45,4 mln zł ze środków wspólnotowych alokowanych na Priorytet 3. Podobnie, jak w przypadku Działań 2.2 oraz 2.5, IZ SPO Restrukturyzacja… monitorowała projekty wdrażane w ramach Działania 3.2. Monitoringiem objęte zostały projekty, dla których wartość dofinansowania ze środków UE jest równa bądź przekracza 1 mln zł. Wykres 24. Wartość wniosków o refundację przesłanych do Instytucji Płatniczej, wniosków o refundację przesłanych do KE oraz płatności okresowych przekazanych przez KE w ujęciu miesięcznym w ramach SPO Restrukturyzacja…- stan na koniec 2008 r. (w mln euro oraz jako procent zobowiązań 2004-2006).

wartość wniosków oraz dokonanych płatności w mln euro

1 100

887,5 916,4 945,2 844,2 844,2 910,0 809,0 859,9 859,9 900 779,7 823,7 836,9 881,7 800 789,3 801,2 749,1 771,7

1 000

881,7

914,7 914,7 942,2 942,2 942,2

95% 90% 85% 80% 75% 70% 65% 60%

700 600

100%

55%

724,9

50% 45%

500

40%

400

35%

300

25%

30% 20%

200

15% 10%

100

procent alokacji środków wspólnotowych na lata 2004-2006

1 040,1 1 040,1 1 011,8 1 044,8 1 044,8 1 066,0 1 016,2 916,4 990,6 1 044,8 945,2 957,4

5%

0

0%

sty-08

lut-08

mar-08 kwi-08

maj-08

cze-08

lip-08

sie-08

wrz-08

paz-08

lis-08

gru-08

wartośc wniosków o refundację skierowanych przez Instytucję Zarzadzającą do Instytucji Płatniczej wartość kwoty wnioskowanej do refundacji przez Komisję Europejską wartośc płatności okresowych przekazanych przez Komisję Europejską

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych uzyskanych od Instytucji Zarządzającej PO oraz Instytucji Płatniczej. W celu zapewnienia płynności finansowej, kontynuowano stosowanie miesięcznego trybu występowania z wnioskiem o refundację środków do Instytucji Płatniczej. Od początku realizacji Programu do końca grudnia 2008 r. strona polska skierowała do Komisji Europejskiej łącznie 29 wniosków o refundację wydatków kwalifikowalnych poniesionych w ramach finansowania Programu o wartości wynoszącej ponad 1,04 mld euro, co stanowi 87% realizacji zobowiązań na lata 2004-2006. W okresie od 1 stycznia do 31 grudnia 2008 r. Instytucja Płatnicza certyfikowała do KE 10 wniosków o refundację wydatków w wysokości ok. 284,3 mln euro. Z kolei wartość wypłaconych przez KE środków tytułem refundacji wzrosła na koniec grudnia 2008 r. do poziomu 942,2 mln euro, co stanowi ponad 79%

93

alokacji przyznanej z EFOiGR dla Programu. W 2008 r. Komisja Europejska zrefundowała Polsce ok. 237,9 mln euro. Biorąc pod uwagę łączną kwotę refundacji wydatków z Komisji Europejskiej w ramach rezerwy oraz zaliczkę programową, w ramach SPO Restrukturyzacja… osiągnięto próg 95% alokacji przyznanej dla Programu. Oznacza to, iż refundacja dokonana przez KE w dniu 2 października 2008 r. była ostatnią przed wypłatą przez Komisję salda końcowego, tj. pozostałych 5% alokacji. W analizowanym okresie sprawozdawczym miały miejsce trzy posiedzenia Komitetu Monitorującego SPO Restrukturyzacja…(w dniu 10-11 stycznia 2008 r., 18 czerwca 2008 r. oraz 5 grudnia 2008 r.). Podczas czerwcowego posiedzenia Członkowie Komitetu Monitorującego przyjęli Uchwałę Nr 38 w sprawie zatwierdzenia „Sprawozdania rocznego z realizacji SPO Restrukturyzacja… za 2007 r.” Z kolei podczas posiedzenia w grudniu Członkowie Komitetu Monitorującego przyjęli Uchwałę Nr 40 w sprawie realokacji środków w ramach SPO Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich w celu efektywnego wykorzystania powstałych oszczędności oraz pokrycia nadkontraktacji w działaniu 1.1 „Inwestycje w gospodarstwach rolnych” i 2.3 „Odnowa wsi oraz zachowanie i ochrona dziedzictwa kulturowego”. Ponadto, Członkowie KM przyjęli w trybie obiegowym dwie uchwały, tj. Uchwałę Nr 36 w dniu 03 kwietnia 2008 r. zatwierdzającą sprawozdanie okresowe za II półrocze 2007 r. oraz w dniu 18 kwietnia 2008 r. Uchwałę Nr 37 w sprawie wyrażenia zgody na dokonanie zmian Uzupełnienia SPO Restrukturyzacja… Uchwałą tą wyrażono zgodę na dokonanie realokacji środków w ramach Priorytetu trzeciego - Pomoc techniczna z Działania 3.3 Informowanie i promocja i 3.2 Rozwój instytucjonalny do Działania 3.1 Wsparcie systemu zarządzania. Ponadto, członkowie KM przyjęli w dniu 24 września 2008 r. w trybie obiegowym Uchwałę Nr 39 zatwierdzającą sprawozdanie okresowe z realizacji Programu obejmujące I półrocze 2008 r. Również w trybie obiegowym przyjęte zostały 2 uchwały Komitetu Sterującego SPO Restrukturyzacja… – Uchwała Nr 67 w sprawie rekomendacji listy projektów do realizacji w ramach Priorytetu „Pomoc techniczna” SPO „Restrukturyzacja…” oraz Uchwała Nr 68 w sprawie określenia priorytetów na lata 2007-2008 dla Pomocy technicznej w ramach IV tury składania wniosków. Dodatkowo, podczas posiedzenia w dniu 24 czerwca 2008 r. członkowie Komitetu Sterującego przyjęli Uchwałę Nr 69 w sprawie rekomendacji listy projektów do realizacji w ramach Priorytetu „Pomoc techniczna” SPO. W związku z wejściem w końcową fazę realizacji SPO Restrukturyzacja…, w kolejnym okresie sprawozdawczym szczególna uwaga zostanie zwrócona na monitorowanie dokonywanych płatności w celu zapewnienia pełnego wykorzystania zakontraktowanych środków oraz dotrzymania terminów rozliczania i zamknięcia pomocy w ramach Programu.

3.2.6. SEKTOROWY PROGRAM OPERACYJNY RYBOŁÓWSTWO I PRZETWÓRSTWO RYB W 2008 r. liczba wniosków o dofinansowanie realizacji projektu z Instrumentu Finansowego Wspierania Rybołówstwa, poprawnych pod względem formalnym, wzrosła o 780, na kwotę w części dofinansowania wspólnotowego ok. 44,3 mln zł. Od początku realizacji programu zostało złożonych 4 329 wniosków na kwotę ok. 937,2 mln zł, co oznacza, że dostępna alokacja dla programu na lata 2004-2006 w wartości złożonych wniosków o dofinansowanie została przekroczona o 20,4%. Kontraktowanie środków przebiegało w podobnym tempie, a wartość zawartych umów o dofinansowanie na koniec grudnia 2008 r. wyniosła

94

ok. 759,4 mln zł. W odniesieniu do płatności ze środków Instrumentu Finansowego Wspierania Rybołówstwa zaobserwowano poprawę dynamiki dokonywania refundacji w 2008 r. wypłacono z konta programowego ok. 217,9 mln zł, co stanowi 36,7% dotychczas wypłaconych środków. Jednakże, pomimo poprawy sytuacji w kwestii przekazywania płatności beneficjentom, w celu wypłacenia 100% alokacji na lata 2004-2006 do końca okresu kwalifikowalności wydatków, tempo dokonywanych płatności powinno jeszcze wzrosnąć. W dalszym ciągu proces wdrażania Programu pozostaje silnie zróżnicowany w odniesieniu do poszczególnych priorytetów, co obrazuje poniższy wykres. Wykres 25. Wartość złożonych wniosków, podpisanych umów i zrealizowanych płatności w ramach SPO Rybołówstwo i przetwórstwo ryb, jako procentowy udział w zobowiązaniach na lata 2004-2006 (według priorytetów oraz dla całego programu, stan na koniec grudnia 2008 r.).

120,0%

133,8%

131,1%

140,0%

111,5% 96,0%

102,3% 95,9%

100,0%

120,4%

104,2%

97,5%

84,3% 82,4% 78,6% 77,0%

80,0%

76,4%

64,1%

60,0%

29,9% 27,1%

40,0%

14,0%

20,0% 0,0%

Priorytet 1

Priorytet 2

Priorytet 3

Priorytet 4

Priorytet 5

Ogółem

wartość złożonych wniosków, jako % realizacji zobowiązań na cały okres programowania (od uruchomienia programu) wartość podpisanych umów, jako % realizacji zobowiązań na cały okres programowania (od uruchomienia programu) wartość płatności, jako % realizacji zobowiązań na cały okres programowania (od uruchomienia programu)

Priorytet 1 – Dostosowanie nakładu połowowego do zasobów Priorytet 2 – Odnowa i modernizacja floty rybackiej Priorytet 3 – Ochrona i rozwój zasobów wodnych, chów i hodowla ryb, rybackie urządzenia portowe, przetwórstwo i rynek rybny, rybołówstwo śródlądowe Priorytet 4 – Inne działania Priorytet 5 – Pomoc techniczna Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych uzyskanych od Instytucji Zarządzającej PO. W 2008 r., z uwagi na wyczerpanie limitów finansowych w poszczególnych działaniach Programu możliwe było aplikowanie o wsparcie jedynie w ramach następujących działań: 1.2 Przeniesienie statków do krajów trzecich lub zmiana ich przeznaczenia 2.2 Modernizacja istniejących statków rybackich, 3.2 Chów i hodowla ryb, 3.4 Przetwórstwo i rynek rybny, wszystkich działaniach priorytetu 4 Inne działania oraz 5.1 Pomoc techniczna. Ponadto, w związku z możliwością wydłużenia ostatecznego terminu kwalifikowalności wydatków w ramach Programu, do końca czerwca 2009 r., Instytucja Zarządzająca planuje, w kolejnym okresie sprawozdawczym, wznowić nabór wniosków w ramach działań: 1.1 Złomowanie statków rybackich, 3.2 Chów i hodowla ryb oraz 3.4 Przetwórstwo i rynek rybny. 95

Priorytet 1 Dostosowanie nakładu połowowego do zasobów Od początku realizacji programu w ramach priorytetu 1 Dostosowanie nakładu połowowego do zasobów zostało złożonych 476 wniosków o dofinansowanie o wartości ok. 317,6 mln zł, w tym aż 300 mln zł. wynosi wartość wniosków złożonych w ramach działania 1.1 Złomowanie statków rybackich. Pomimo tego, że wartość wniosków poprawnych pod względem formalnym przekracza alokację o ok. 11,5%, poziom kontraktacji stanowi tylko ok. 96% dostępnych środków. Spowodowane jest to wycofaniem się kilku beneficjentów z realizacji projektów, a także osłabieniem kursu złotego wobec euro. W związku z tym, że w ramach priorytetu 1 Dostosowanie nakładu połowowego do zasobów w 2008 r. nie były przyjmowane wnioski o dofinansowanie, może to oznaczać ryzyko niewykorzystania wszystkich środków przyznanych na jego realizację. W ramach priorytetu 1 dokonano już płatności na rzecz wszystkich beneficjentów, z którymi podpisano umowy o dofinansowanie, w związku z czym poziom płatności jest praktycznie równy poziomowi kontraktacji. Priorytet 2 Odnowa i modernizacja floty rybackiej Nadal obserwowano bardzo małe zainteresowanie beneficjentów priorytetem 2 Odnowa i modernizacja floty rybackiej, w ramach którego aktywne jest tylko działanie 2.2 Modernizacja istniejących statków rybackich, co jest związane z niedostosowaniem oferowanego wsparcia do potrzeb właścicieli statków rybackich. Jednakże, w wyniku przeprowadzonej w 2007 r. kampanii promocyjnej, w analizowanym okresie zaobserwowano relatywnie wysoki przyrost wnioskowanego wsparcia (49 wniosków o wartości ok. 3,2 mln zł, co stanowi prawie 42% wartości wnioskowanej od początku uruchomienia programu). Pomimo tego, wartość wniosków poprawnych formalnie wyczerpuje dostępną alokację na priorytet 2 jedynie w ok. 29,9%. W konsekwencji obserwowany jest bardzo niski stopień kontraktacji (ok. 27,1 % alokacji priorytetu) oraz dokonanych płatności (ok. 14%). W celu uniknięcia utraty środków finansowych w tym priorytecie istnieje możliwość zastosowania zasady elastyczności 10% przy zamknięciu pomocy. W związku z powyższym oraz wydłużeniem okresu kwalifikowalności wydatków znaczna część wolnych środków z priorytetu 2 mogłaby zostać zakontraktowana w priorytetach, które cieszą się znacznie większym zainteresowaniem beneficjentów, tj. w priorytecie 1, 3 oraz 4. Priorytet 3 Ochrona i rozwój zasobów wodnych, chów i hodowla ryb, rybackie urządzenia portowe, przetwórstwo i rynek rybny, rybołówstwo śródlądowe W ramach priorytetu 3 do końca grudnia 2008 r. zostały złożone 644 wnioski poprawne pod względem formalnym, na łączną kwotę ok. 454,6 mln zł, która w 31,1% przekracza wartość środków finansowych dostępnych na realizację priorytetu w latach 2004-2006. Na tę kwotę w głównej mierze składają się aplikacje w ramach działania 3.4 Przetwórstwo i rynek rybny (ok. 240,5 mln zł) oraz 3.3 Rybacka infrastruktura portowa (ok. 141,5 mln zł). Natomiast pod względem liczbowym największym zainteresowaniem beneficjentów cieszyło się działanie 3.2 Chów i hodowla ryb, w ramach którego zostało złożonych 306 wniosków o dofinansowanie (o wartości ok. 57,1 mln zł). Pomimo tego, że priorytet 3 charakteryzuje się największą wartością zakontraktowanych środków (354,7 mln zł), płatności stanowią niewielką część podpisanych w jego ramach umów (64,1% alokacji), co spowodowane jest długotrwałym charakterem realizacji projektów inwestycyjnych. W 2008 r. finansowo zakończono realizację działania 3.1 Ochrona i rozwój zasobów wodnych oraz 3.5 Rybołówstwo śródlądowe, jednakże alokacja na te działania stanowi jedynie 1,5% środków dostępnych na priorytet 3. 96

Priorytet 4 Inne działania W priorytecie 4 od początku uruchomienia programu złożono 3012 wniosków o dofinansowanie ocenionych jako poprawne pod względem formalnym, na kwotę ok. 148,9 mln zł, tj. ok. 133,8% dostępnej alokacji na lata 2004-2006. Ponad 43% tej wartości stanowią wnioski w ramach działania 4.6 Działania innowacyjne (ok. 64,4 mln zł), w którym wnioskowane wsparcie stanowi prawie dwukrotność wartości środków wspólnotowych dostępnych na to działanie. Najwięcej aplikacji (1589 wniosków o wartości ok. 35,1 mln zł) zostało złożonych w ramach działania 4.2 Działania społeczno-ekonomiczne, powiązanego z realizacją priorytetu 1 Dostosowanie nakładu połowowego do zasobów. W związku z realizacją przez Instytucję Zarządzającą projektu Promocja produktów rybnych w omawianym okresie największy wzrost wnioskowanego wsparcia oraz kontraktacji odnotowano w działaniu 4.3 Znajdowanie oraz promowanie nowych rynków zbytu na produkty rybne (wnioski o wartości ok. 15,4 mln zł, umowy o wartości 16,1 mln zł). Ponadto, wysokim przyrostem poprawnych pod względem formalnym wniosków oraz umów, charakteryzowało się działanie 4.5 Czasowe zawieszenie działalności połowowej (wnioski o wartości ok. 11,8 mln zł, umowy o wartości ok. 11,5 mln zł), co związane było z uruchomieniem przyznawania rekompensat za zawieszenie połowów dorsza w 2007 r. W sumie w ramach priorytetu 4 do końca 2008 r. podpisanych zostało 2 897 umów na kwotę ok. 116 mln zł, co stanowi ok. 104,2% środków przyznanych dla priorytetu na lata 2004-2006 oraz dokonano płatności na kwotę ok. 87,4 mln zł, stanowiącą ok. 78,6% ww. alokacji. Priorytet 5 Pomoc techniczna W priorytecie 5 od początku realizacji programu do końca 2008 r. złożonych zostało 31 wniosków, na kwotę ok. 8,5 mln zł w części dofinansowania UE, co stanowi ok. 84,3% alokacji dla priorytetu. Decyzje odnośnie dofinansowania projektów wydano dla 29 projektów o wartości ok. 8,3 mln zł. W omawianym okresie, w związku z wejściem w życie zarządzenia w sprawie procedury wdrażania projektów i zarządzania projektami MRiRW, realizowanymi w ramach priorytetu Pomoc techniczna, określonego w SPO Rybołówstwo…, warunkującego uruchomienie refundacji już poniesionych wydatków, poziom płatności w ramach priorytetu piątego wzrósł do poziomu ok. 7,7 mln zł, tj. do ok. 77%.

97

95%

190 170

145,46 132,07

150

132,07 132,07 132,07

130

121,82

126,17 126,17 126,17 93,05 110 119,45 119,45 115,54 91,86 93,05 93,05 93,05 111,08 84,49 84,49 90,31 91,86 90 91,86 91,86 89,22 89,95 89,95 84,50 82,33 83,09 87,21 70 83,72 77,25 77,25 77,25 50

59,29 sty-08

85% 75% 65% 55% 45% 35% 25%

lut-08 mar-08 kwi-08 maj-08 cze-08

lip-08

sie-08 wrz-08 paź-08

lis-08

gru-08

wartość wniosków o refundację skierowanych przez instytucję zarzadzającą do Instytucji Płatniczej wartość kwoty wnioskowanej do refundacji przez Komisję Europejską wartość płatności okresowych przekazanych przez Komisję Europejską

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych uzyskanych od Instytucji Zarządzającej PO oraz Instytucji Płatniczej. W 2008 r. Instytucja Zarządzająca wystąpiła do Instytucji Płatniczej z 7 wnioskami o refundację na łączną kwotę ok. 61,7 mln euro, co stanowi aż 42,4% kwoty dotychczas wnioskowanej. Do końca grudnia 2008 r. Instytucja Płatnicza przekazała do KE 15 wniosków o refundację na łączną kwotę ok. 132,07 mln euro, co stanowi ok. 65,4% alokacji dla programu na lata 2004-2006. Do końca 2008 r. KE zrefundowała tytułem płatności pośrednich kwotę 119 454 751,66 EUR, co stanowi 59,2% dostępnych dla programu środków. W 2008 r. odbyły się 4 spotkania Komitetu Monitorującego (4 marca, 16 czerwca, 16-17 września, 17-18 grudnia). Podczas posiedzeń, w celu zwiększenia wykorzystania środków w ramach Programu, a także poprawienia proporcji pomiędzy źródłami finansowania w bazie SFC, dokonano realokacji środków w ramach priorytetu pierwszego, trzeciego oraz czwartego. Zatwierdzone zostały również nowelizacje rozporządzeń w sprawie Sektorowego Programu Operacyjnego Rybołówstwo i przetwórstwo ryb 2004-2006 oraz Uzupełnienia Programu. W omawianym okresie Komitet zatwierdził także sprawozdania okresowe z realizacji Programu w II półroczu 2007 r. i I półroczu 2008 r. oraz sprawozdanie roczne za 2007 r. Ponadto, w związku z inicjatywą KE dotyczącą możliwości wydłużenia ostatecznego terminu kwalifikowalności wydatków w ramach programów operacyjnych na lata 2004-2006 do dnia 30 czerwca 2009 r., Komitet Monitorujący podjął stosowną uchwałę aprobującą wydłużenie tego terminu w ramach SPO Rybołówstwo…. W celu pełnego i efektywnego wykorzystania środków Instrumentu Finansowego Wspierania Rybołówstwa przeznaczonych na realizację Sektorowego Programu Operacyjnego Rybołówstwo i przetwórstwo ryb Instytucja Zarządzająca powinna przedstawiać Komitetowi Monitorującemu propozycje realokacji środków zmierzające do niwelacji dysproporcji 98

procent alokacji środków wspólnotowych na lata 2004-2006

wartość wniosków oraz dokonanych płatności w mln euro

Wykres 26. Wartość wniosków o refundację przesłanych do Instytucji Płatniczej, wartość wniosków o refundację przesłanych do KE oraz wartość płatności okresowych przekazanych przez KE w ujęciu miesięcznym w ramach SPO Rybołówstwo i przetwórstwo ryb w 2008 r. (w mln euro oraz jako procent zobowiązań 2004-2006)

w realizacji poszczególnych działań, biorąc pod uwagę możliwość powiększenia wkładu Wspólnoty na poziomie wybranych priorytetów o 10%, zgodnie z wytycznymi Komisji w sprawie zamknięcia pomocy. W związku z możliwością wydłużenia okresu kwalifikowalności wydatków do końca czerwca 2009 r., a także zwiększeniem dostępnej alokacji w złotych w wyniku osłabienia się polskiej waluty wobec euro, należy rozważyć możliwość wznowienia naboru wniosków o dofinansowanie w ramach działań cieszących się największą popularnością wśród beneficjentów, np. działania 1.1 Złomowanie statków rybackich, działania 3.2 Chów i hodowla ryb. Ponadto, mając na uwadze końcową fazę wdrażania Programu, wskazane jest nawiązywanie przez Instytucję Wdrażającą bezpośredniego kontaktu z beneficjentami, którzy nie rozliczyli inwestycji, w celu ustalenia stopnia zaawansowania prac, a także zmobilizowania ich do szybkiego składania wniosków o płatność.

3.2.7. PROGRAM OPERACYJNY POMOC TECHNICZNA W 2008 r., w związku z końcową fazą realizacji Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna, odnotowano zwiększenie płatności przekazanych na rzecz beneficjentów. Wobec wysokiego poziomu kontraktacji poniesionych płatności, strona polska nie występowała do Komisji Europejskiej o wydłużenie terminu kwalifikowalności wydatków, który upłynął dla PO Pomoc Techniczna w dniu 31 grudnia 2008 r. W ramach Programu od początku jego realizacji do 31 grudnia 2008 r. dokonano płatności na rzecz beneficjentów o wartości prawie 98,65 mln zł, co stanowi 92,98% alokacji dla Programu na lata 2004-2006. W rozpatrywanym okresie Komitet Sterujący przyjął do realizacji dwanaście wniosków o dofinansowanie, o łącznej wartości dofinansowania ze środków wspólnotowych wynoszącej ponad 7,7 mln zł. Największą ilość wniosków (dziesięć) rekomendowano do realizacji w ramach Priorytetu drugiego - Wsparcie informatycznego systemu monitoringu i kontroli finansowej o łącznej wartości dofinansowania EFRR ponad 7 mln zł. W ramach Priorytetu pierwszego – Wzmocnienie zdolności w zakresie zarządzania, monitorowania, oceny i kontroli Podstaw Wsparcia Wspólnoty (PWW) oraz Priorytetu trzeciego – Upowszechnienie informacji i promocja funduszy strukturalnych rekomendowano po jednym wniosku o dofinansowanie. Wartość podpisanych umów/decyzji w części dofinansowania ze środków unijnych wzrosła w analizowanym okresie do ponad 105,25 mln zł (co stanowi 99,21% alokacji na Program na lata 2004-2006). Kwota ta uwzględnia oszczędności powstałe po zamknięciu projektów zrealizowanych oraz wartość umów w przypadku projektów wdrażanych. Postęp realizacji Programu w okresie sprawozdawczym w odniesieniu do wartości złożonych wniosków (w części dotyczącej dofinansowania unijnego), podpisanych decyzji/umów i dokonanych płatności z konta programowego w ramach poszczególnych priorytetów przedstawia się następująco: Priorytet 1 Wzmocnienie zdolności w zakresie zarządzania, monitorowania, oceny i kontroli PWW W bieżącym okresie sprawozdawczym Komitet Sterujący rekomendował jeden wniosek o dofinansowanie o wartości EFRR 262,5 tys. zł. Do tej pory łączna wartość dofinansowania z EFRR projektów realizowanych i zamkniętych w ramach Priorytetu pierwszego wyniosła ok. 35,44 mln zł (kwota zawiera wartość projektów zamkniętych, po uwzględnieniu oszczędności powstałych po zakończeniu realizacji projektów oraz wartość umów w przypadku projektów wdrażanych), co stanowi ok. 103,06% dostępnej dla tego Priorytetu 99

alokacji. Projekty o największej łącznej wartości realizowane były w ramach Działania 1.3 (16,92 mln zł), natomiast projekty o najniższej łącznej wartości realizowano w ramach Działania 1.2 (749,41 tys. zł). Od stycznia do końca grudnia 2008 r. wydano trzy umowy/decyzje o dofinansowaniu. Według stanu na koniec analizowanego okresu sprawozdawczego beneficjenci otrzymali tytułem refundacji ponad 34,75 mln zł ze środków wspólnotowych (101,06% alokacji). Priorytet 2 Wsparcie informatycznego systemu monitoringu i kontroli finansowej W okresie sprawozdawczym Komitet Sterujący rekomendował do realizacji dziesięć wniosków o dofinansowanie (o wartości EFRR ponad 7 mln zł). Łączna wartość dofinansowania z EFRR projektów realizowanych oraz zamkniętych do końca 2008 roku w ramach Priorytetu drugiego wyniosła ponad 35,25 mln zł (kwota zawiera wartość projektów zamkniętych, po uwzględnieniu oszczędności powstałych po zakończeniu realizacji projektów oraz wartość umów w przypadku projektów wdrażanych), co stanowi 93,56% dostępnej dla tego Priorytetu alokacji. Projekty o największej łącznej wartości realizowane były w ramach Działania 2.4 (13,44 mln zł), natomiast projekty o najniższej łącznej wartości realizowano w ramach Działania 2.3 (928,56 tys. zł). Ponadto, w bieżącym okresie dla dziesięciu wniosków podpisane zostały umowy o dofinansowanie. Natomiast na rzecz beneficjentów, od początku uruchomienia Programu, wypłacono kwotę ok. 30,72 mln zł. (wkład wspólnotowy EFRR), co stanowi 81,55% alokacji dla tego Priorytetu na lata 2004-2006. Priorytet 3 Upowszechnianie informacji i promocja funduszy strukturalnych W 2008 r. Komitet Sterujący rekomendował do realizacji jeden wniosek o dofinansowanie o wartości EFRR 450 tys. zł. Łączna wartość dofinansowania z EFRR projektów realizowanych oraz zamkniętych w ramach Priorytetu trzeciego wyniosła 34,56 mln zł (kwota zawiera wartość projektów zamkniętych, po uwzględnieniu oszczędności powstałych po zakończeniu realizacji projektów oraz wartość umów w przypadku projektów wdrażanych), co stanowi 101,56% dostępnej dla tego Priorytetu alokacji. Projekty o największej łącznej wartości realizowane były w Działaniu 3.1 (27,39 mln zł), natomiast projekty o najniższej łącznej wartości realizowano w Działaniu 3.2 (1,23 mln zł). W 2008 r. podpisano jedną umowę/decyzję o dofinansowanie. Wartość płatności w części dofinansowania z EFRR przekazanych beneficjentom, według stanu na koniec grudnia 2008 r., wyniosła ok. 33,17 mln zł (97,47% dostępnej alokacji dla tego Priorytetu na lata 20042006).

100

Wykres 27. Wartość złożonych wniosków, podpisanych umów51 i zrealizowanych płatności w POPT jako procentowy udział w zobowiązaniach na lata 2004-2006 (według priorytetów, stan na 31 grudnia 2008 r.) 150%

126,0%

103,1%101,1%

139,47% 127,43%

115,53%

93,6%

100%

101,6%

99,2% 93,0%

97,5%

81,6%

50%

0% Priorytet 1

Priorytet 2

Priorytet 3

Ogółem

wartość złożonych wniosków jako % realizacji zobowiązań za cały okres programowania wartość podpisanych umów jako % realizacji na cały okres programowania wartość płatności jako % realizacji zobowiązań na cały okres programowania

Priorytet 1 – Wzmocnienie zdolności w zakresie zarządzania, monitorowania, oceny i kontroli PWW Priorytet 2 – Wsparcie informatycznego systemu monitoringu i kontroli finansowej Priorytet 3 – Upowszechnianie informacji i promocja funduszy strukturalnych Źródło: Opracowanie własne IZ PWW na podstawie danych uzyskanych od Instytucji Zarządzającej PO.

W 2008 r. Instytucja Zarządzająca Programem Operacyjnym Pomoc Techniczna przekazała dziesięć wniosków o łącznej wartości 11,9 mln euro. Instytucja Płatnicza przekazała z kolei do Komisji Europejskiej wnioski o wartości 10,2 mln euro. Do końca grudnia 2008 r. strona polska wystąpiła do KE z wnioskami o płatność na łączną kwotę ok. 24 mln euro, co stanowi ok. 85% alokacji dla Programu na lata 2004-2006. KE zrefundowała tytułem płatności pośrednich 79% dostępnych środków. Biorąc pod uwagę łączną kwotę refundacji wydatków z Komisji Europejskiej w ramach rezerwy oraz zaliczkę programową, w ramach PO Pomoc Techniczna osiągnięto próg 95% alokacji przyznanej dla Programu. Oznacza to, iż refundacja dokonana przez KE w dniu 6 listopada 2008 r. była ostatnią przed wypłatą przez Komisję salda końcowego, tj. pozostałych 5% alokacji.

51

Wartość podpisanych umów uwzględnia oszczędności powstałe po zakończeniu realizacji projektów oraz wartości umów w przypadku projektów wdrażanych.

101

Wykres 28. Wartość wniosków o refundację przesłanych do Instytucji Płatniczej, wniosków o refundację przesłanych do KE oraz płatności okresowych przekazanych przez KE w ujęciu miesięcznym w ramach PO Pomoc techniczna w 2008 r. (w mln euro oraz jako procent zobowiązań na lata 2004-2006). 100%

26,3

25,4 24

19,3

20

16,4 14,4 15,4 16

12

18,1 16,4

14,4 14,4

19,3 19,3 19,3 19,3

18,1

19,3

21,1 21,2 19,3

22,7 21,6 21,2

22,7

22,7 21,6

24,1

24,1 24,1 21,6

24,1 22,4

90% 80%

22,4

18,1

70% 60%

16,4 14,4

50%

15,4

40% 30%

8

20% 4 10% 0

0%

sty-08

lut-08 mar-08 kwi-08 maj-08 cze-08 lip-08 sie-08 wrz-08 paź-08 lis-08 gru-08 wartośc wniosków o refundację skierowanych przez Instytucję Zarzadzającą do Instytucji Płatniczej wartość kwoty wnioskowanej do refundacji przez Komisję Europejską wartośc płatności okresowych przekazanych przez Komisję Europejską

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych uzyskanych od Instytucji Zarządzającej PO oraz Instytucji Płatniczej.

W 2008 r. Komitet Monitorujący POPT 2004-2006 obradował czterokrotnie, w dniach: 1 kwietnia, 14 maja (w trybie obiegowym), 28 maja oraz 24 września. 2008 r. Komitet przyjął Sprawozdania okresowe z realizacji POPT 2004-2006 za II półrocze 2007 r., za I półrocze 2008 r. oraz Sprawozdanie roczne za 2007 r. Ponadto, Komitet Monitorujący POPT dwukrotnie zatwierdził zmiany w Uzupełnieniu Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2004-2006. Zmiany polegały na realokacji środków finansowych pomiędzy działaniami w ramach 1 i 2 Priorytetu. W okresie sprawozdawczym Komitet Sterujący POPT obradował jednokrotnie, w terminie 19 marca 2008 r. Równocześnie odbyło się piętnaście głosowań w trybie obiegowym. Komitet Sterujący w 2008 r. przyjął do realizacji dwanaście projektów o łącznej wartości dofinansowania z EFRR 7,7 mln zł. Równocześnie w trybie obiegowym Komitet Sterujący wydał rekomendacje o dokonaniu zmian w niektórych projektach (dokonane modyfikacje dotyczyły głównie zmian wartości projektów, zmian wartości wskaźników, czy też wydłużenia okresu realizacji projektu). W związku z dobiegającym końca okresem implementacji Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna szczególną uwagę przywiązuje się do bieżącej weryfikacji postępu płatności. Równocześnie w związku z sukcesywnym zamykaniem projektów pojawiają się środki pochodzące z oszczędności powstałych w trakcie realizacji projektów, co dowodzi słuszności zastosowanej przez IZ POPT nadkontraktacji.

102

procent alokacji środków wspólnotowych na lata 2004-2006

wartość wniosków oraz dokonanych płatności w mln euro

28

3.2.8. PROGRAM INICJATYWY WSPÓLNOTOWEJ EQUAL W ostatnim roku wdrażania PIW Equal prowadzone prace związane były zarówno z obsługą realizacji Działania 2 i Działania 3 (m.in.: aneksowano umowy o Partnerstwie na Rzecz Rozwoju (PRR) oraz umowy o dofinansowanie Działań 2 i 3, co wynikało z wydłużenia okresu realizacji Działania oraz aktualizacji budżetu). Ponadto kontynuowano również wsparcie dla PRR w formie Bazy Pytań i Odpowiedzi, szkoleń oraz działalności wydawniczej. Natomiast w II połowa 2008 r., zgodnie z logiką wdrażania programu operacyjnego, prowadzone prace koncentrowały się przede wszystkim na kwestiach związanych z finansowym zamykaniem i rozliczaniem projektów. Wobec wysokiego poziomu kontraktacji oraz poniesionych płatności, strona polska nie występowała do Komisji Europejskiej o wydłużenie terminu kwalifikowalności wydatków, który upłynął dla PIW Equal w dniu 31 kwietnia 2009 r. Finansowa strona PIW Equal przedstawia się następująco: • Działanie 1 jest już ostatecznie rozliczone i zamknięte (co nastąpiło w 2006 r. ). Realizacja Działania 1 zakończyła się podpisaniem umów i rozpoczęciem prac przez 107 Partnerstw na Rzecz Rozwoju. Poziom wydatków określony w umowach w części dofinansowania ze środków wspólnotowych to ok. 23,5 mln zł; • Działanie 2 poświęcone wdrażaniu programów działania PRR przyniosło efekty w postaci podpisania 99 umów, o wartości dofinansowania ok. 428,2 mln zł; • Działanie 3, obejmujące wdrażanie wypracowanych wcześniej rezultatów do głównego nurtu polityki zakończyło się podpisaniem 77 umów na kwotę dofinansowania w części EFS ok. 86 mln zł. Łącznie – według stanu na koniec grudnia 2008 r. – wartość wszystkich podpisanych umów wynosi ok. 568,82 mln zł. Wzmiankowana kwota oznacza, iż zakontraktowano środki w wysokości ok. 113% alokacji przyznanej na lata 2004-2006. Poziom płatności dokonanych na rzecz beneficjentów do dnia 31.12.2008 osiągnął poziom ok. 505,6 mln zł, czyli 100,37% zobowiązań przypadających na lata 2004-2006. Projekty realizowane w poszczególnych Partnerstwach poświęcone były: • Temat A: wypracowywaniu innowacyjnych rozwiązań na rynku pracy dla m.in.: osób bezrobotnych, biernych zawodowo, bezdomnych, byłych żołnierzy zawodowych i sportowców, osób opuszczających zakłady i areszty karne, niepełnosprawni, uzależnieni od narkotyków i alkoholu – poddający się leczeniu, mieszkańców wsi postpegeerowskich, Romów. Liczba beneficjentów ogółem: ponad 17tys.osób; • Temat D: tworzenie i testowanie modeli przedsiębiorstw ekonomii trzeciego sektora (przedsiębiorstw społecznych). Liczba beneficjentów ogółem: ponad 6,7 tys. osób; • Temat G: projekty wspierające aktywność zawodową kobiet i umożliwiające łączenie życia rodzinnego i zawodowego. Liczba beneficjentów: ponad 2,9 tys. osób; • Temat I: nowe mechanizmy poświęcone aktywizacji zawodowej i społecznej m.in. osób, które ubiegają się o status uchodźcy. Liczba beneficjentów: ok.3,3 tys. osób

103

Wykres 29. Wartość złożonych wniosków, podpisanych umów i zrealizowanych płatności w ramach PIW Equal (według priorytetów oraz dla całego Programu; stan na 31 grudnia 2008 r. - według algorytmu uwzględniającego faktyczne kursy EUR/PLN, po których certyfikowane były wydatki do KE) 194,4%

200,0% 180,0%

172,2%

167,3%

157,6%

160,0%

156,0%

145,3% 134,9%

140,0% 120,0%

121,6% 109,1% 97,57%

112,9%

114,3%

105,91%

106,9%

101,08%

100,0%

110,7% 101,9% 100,59%

96,00%

100,37%

81,05%

80,0% 60,0% 40,0% 20,0% 0,0% Temat A

Temat D

Temat F

Temat G

Temat I

Temat: Pomoc techniczna

Ogółem

wartość złożonych wniosków jako % realizacji zobowiązań na cały okres programowania (od uruchomienia programu) wartość podpisanych umów jako % realizacji zobowiązań na cały okres programowania (od uruchomienia programu) wartość zrealizowanych płatności jako % realizacji zobowiązań na cały okres programowania (od uruchomienia programu)

Temat A – Ułatwianie wchodzenia i powrotu na rynek pracy tym, którzy mają problemy z integracją lub reintegracją na rynku pracy, celem promowania rynku pracy otwartego dla wszystkich Temat D – Wzmocnienie krajowej gospodarki społecznej (trzeciego sektora, a w szczególności usług na rzecz społeczności lokalnych, a akcentem na podnoszenie jakości miejsc pracy Temat F – Wspieranie zdolności dostosowania się firm i pracowników do strukturalnych zmian gospodarczych oraz wspieranie wykorzystania technologii informacyjnych i innych nowych technologii Temat G – Godzenie życia rodzinnego i zawodowego oraz ponowna integracja kobiet i mężczyzn, którzy opuścili rynek pracy poprzez rozwój bardziej elastycznych i efektywnych form organizacji pracy oraz działań towarzyszących Temat I – Pomoc w społecznej i zawodowej integracji osób ubiegających się o status uchodźcy Temat – Pomoc techniczna W 2008 roku odbyły się trzy posiedzenia Komitetu Monitorującego, w dniu 19.03.2008, 02.06.2008r. i 17.09.2008 r. W trakcie spotkań zatwierdzono m.in. sprawozdanie z realizacji PIW Equal, wnioski o dofinansowanie działań z pomocy technicznej PIW EQUAL Instytucji

104

Zarządzającej i KSW oraz budżety pomocy technicznej na rok 2008. Ponadto, członkowie Komitetu przyjęli także rekomendacje z ewaluacji PIW EQUAL. Ewaluacja W roku sprawozdawczym opracowano, m.in.: •

drugi Raport roczny z ewaluacji bieżącej PIW EQUAL dla Polski 2004 – 2006, w którym dokonano podsumowania postępów wdrażania Programu w roku 2007. We wspomnianym raporcie przeprowadzono również studia przypadków 20 wybranych PRR, w których oceniono postępy i jakość realizacji Działania 2 i Działania 3, a także dokonano analizy skuteczności i efektywności projektów realizowanych w ramach Działania 2;

•

przygotowano także raport końcowy z badania ewaluacyjnego p.t. Ewaluacja bieżąca PIW EQUAL dla Polski 2004 – 2006, którego ostateczną wersję przyjęto w dniu 1 września 2008 r. Przedmiotem raportu była ocena PIW Equal w ostatnich miesiącach jego realizacji.

Wykres 30. Wartość płatności konta programowego, wniosków o refundację przesłanych do Instytucji Płatniczej, wniosków o refundację przesłanych do KE oraz płatności okresowych przekazanych przez KE w ujęciu miesięcznym w ramach PIW Equal (w mln euro, stan na koniec grudnia 2008 r.) 129,1

105,6

wartość wniosków oraz dokonanych płatności w mln euro

100

94,7 84,9

80

74,3 73,7

60

64,7

74,3 73,7

84,4 73,6

84,9

94,2

94,7 94,2

94,2 94,2

105,6

114,3

105,0

113,3 113,3 113,3 105,0 105,0 105,8

105,0 94,2

90,00%

114,3

114,3

70,00%

94,2

84,4 73,6

80,00%

60,00%

73,6

73,6

50,00%

64,7 40,00%

30,00%

40

procent alokacji środków wspólnotowych na lata 2004-2006

120

100,00%

20,00% 20 10,00%

0

0,00%

sty-08

lut-08

mar-08

kwi-08

maj-08

cze-08

lip-08

sie-08

wrz-08

paź-08

lis-08

gru-08

wartość wniosków o refundację skierowanych przez instytucje zarzadzające do Instytucji Płatniczej wartość wniosków o płatność skierowanych do Komisji Europejskiej wartośc płatności okresowych przekazanych przez Komisję Europejską

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych uzyskanych od Instytucji Zarządzającej PO oraz Instytucji Płatniczej. Instytucja Zarządzająca PIW Equal wysłała do Instytucji Płatniczej wnioski o refundację na łączną wartość środków wspólnotowych 129,11 mln euro, co stanowi 96,40% realizacji zobowiązań na lata 2004-2006. Jednocześnie wartość wniosków o płatność skierowanych do Komisji Europejskiej opiewa na kwotę 113, 3 mln euro (84,60 % zobowiązań na lata 20042006). Natomiast wartość płatności okresowych przekazanych przez Komisję Europejską wyniosła ok.105,8 mln euro, co stanowi 79% zobowiązań na lata 2004-2006.

105

Biorąc pod uwagę łączną kwotę refundacji wydatków z Komisji Europejskiej w ramach rezerwy oraz zaliczkę programową, w ramach PO PIW Equal osiągnięto próg 95% alokacji przyznanej dla Programu. Oznacza to, iż ostatnia refundacja dokonana przez KE w dniu 3 grudnia 2008 r. była ostatnią przed wypłatą przez Komisję salda końcowego, tj. pozostałych 5% alokacji.

3.2.9. INICJATYWA WSPÓLNOTOWA INTERREG INTERREG III A Do końca grudnia 2008 roku w ramach siedmiu programów IW Interreg IIIA podpisano i wydano 1 057 umów/decyzji na kwotę 660,2 mln zł, których wartość w ramach większości programów przekracza 100% dostępnej alokacji. W okresie sprawozdawczym podpisano 108 umów zawartych głównie w programach: Polska-Białoruś-Ukraina (46) oraz PolskaMeklemburgia-Pomorze Przednie/Brandenburgia (27), natomiast w pozostałych programach podpisywano pojedyncze umowy w przypadku powstałych oszczędności. Tak jak w pozostałych programach wdrażanych w perspektywie finansowej 2004-2006, w ciągu roku nastąpił znaczny wzrost liczby zakończonych inwestycji oraz kwoty płatności z kont programowych na rzecz beneficjentów. Łącznie, od początku realizacji programów, dokonano refundacji na kwotę 609 mln zł, co miało wpływ na wysoki wskaźnik wykorzystania alokacji. Ocena stopnia realizacji programów była podstawą decyzji Komitetów Monitorujących w zakresie zgody na wystąpienie Instytucji Zarządzających do Komisji Europejskiej o przedłużanie okresu kwalifikowalności wydatków do 30 czerwca 2009 roku oraz do końca grudnia 2009 roku dla projektów realizowanych w ramach pomocy technicznej. Programami, które zakończyły realizację w 2008 roku i dla których nie wystąpiono o wydłużenie okresu kwalifikowalności były: Polska-Słowacja (zarządzanym przez stronę polską) i PolskaCzechy. Do końca grudnia 2008 roku wszyscy beneficjenci ponieśli wydatki przewidziane w projektach i obecnie trwa proces końcowego rozliczania inwestycji (rzeczowe zakończenie inwestycji, kontrole końcowe oraz wypłaty środków w ramach płatności końcowych).

106

Wykres 31. Wartość wniosków projektowych zatwierdzonych do realizacji decyzjami komitetów sterujących, podpisanych umów i zrealizowanych płatności w ramach programów operacyjnych komponentu A Inicjatywy Wspólnotowej INTERREG III jako procentowy udział w zobowiązaniach na lata 2004-2006 (stan na koniec grudnia 2008 r.) 125%

115% 109% 106%

100%

125% 104% 97%

105% 99%

111% 100%

97%

107%106%

111%

100%

99% 91%

90% 90%

81%

81%

75%

50%

25%

0% PL-Meklemb.-Pomorze Przednie/Brandenb.

PL-Brandenb.

PL-Saksonia

PL - SK

PL - CZ

PL-LT-RU (okręg kaliningradzki)

PL-BY-UA

wartość złożonych wniosków jako % realizacji zobowiązań na cały okres programowania wartość podpisanych umów jako % realizacji zobowiązań na cały okres programowania wartość płatności jako % realizacji zobowiązań na cały okres programowania

Źródło: Opracowanie własne IZ PWW na podstawie danych uzyskanych od Instytucji Zarządzającej PIW.

W pozostałych programach, które otrzymały zgodę na przedłużenie okresu kwalifikowalności wydatków, poza programem Polska-Meklemburgia-Pomorze Przednie/Brandenburgia i programem sąsiedztwa Polska-Litwa-Obwód Kaliningradzki Federacji Rosyjskiej (zarządzany przez stronę litewską) poziom kontraktacji przekroczył 100%, natomiast poziom refundacji 90% dostępnych alokacji. Budżet programu wynosi 36,5 mln euro z EFRR (w tym strona polska zobowiązała się przeznaczyć 24,2 mln euro) oraz 9,5 mln euro z TACIS CBC. Na tempo wdrażania Programu ma duży wpływ fakt, że dopiero w maju 2006 roku wszystkie strony podpisały ostateczną wersję porozumienia międzyrządowego (tzw. Memorandum of understanding), dokumentu, który umożliwił przyjęcie przez Wspólny Komitet MonitorującoSterujący niezbędnych dla wdrażania wzorów dokumentów, co miało miejsce w czerwcu 2006 r., i zawarcia w lipcu 2006 roku pierwszej umowy o dofinansowanie projektu. Opóźnienia miały wpływ także na realizację zobowiązań wynikających z zasady n+2. Brak płatności na rzecz litewskich beneficjentów w 2006 roku spowodował, że w 2007 roku nastąpiło anulowanie części alokacji na rok 2004, tj. 284 620 euro, które pokryła strona litewska. W 2008 roku, z uwagi na poziom absorpcji środków Instytucja Krajowa, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, podjęła konkretne środki mające na celu polepszenie sytuacji w Programie Polska-Litwa-Obwód Kaliningradzki Federacji Rosyjskiej. W kwietniu odbyło się spotkanie IK z przedstawicielami Urzędów Wojewódzkich (podlaskiego, pomorskiego i warmińsko-mazurskiego), na którym wyłoniono listę projektów zagrożonych oraz omówiono kwestie związane z zamykaniem programu. Dodatkowo, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego wprowadziło dekadowy monitoring wdrażania Programu. W celu zminimalizowania braków kadrowych Ministerstwo wnioskowało do Wspólnego Komitetu Monitorująco-Sterującego o alokowanie środków z oszczędności na wsparcie pracowników Urzędów Wojewódzkich oraz uruchomienie kwot z rezerwy celowej budżetu państwa na finansowanie osób w ramach prac zleconych na potrzeby Programu.

107

INTERREG III B Polska uczestniczyła w dwóch programach realizowanych w ramach IW Interreg III B: w CADSES (Central Adriatic Danubian South-Eastern European Space) i w BSR (Baltic Sea Region). Nabór projektów w Programie Regionu Morza Bałtyckiego (BSR) zakończył się w 2005 roku. Ogółem w ramach Programu zakontraktowano ok. 10 mln euro na rzecz 154 partnerów finansowych (w projektach uczestniczy 279 polskich partnerów, spośród których 3 pełni rolę partnerów wiodących). Łączna liczba zatwierdzonych projektów, w których uczestniczą polscy partnerzy wynosi 81. W edycji programu dla Obszaru Europy Środkowej, Adriatyckiej, Naddunajskiej i Południowo-Wschodniej (CADSES) w latach 2000-2006 przeprowadzono cztery nabory wniosków. Łącznie jest realizowanych 55 projektów z polskim udziałem. W ponadnarodowe przedsięwzięcia jest zaangażowanych 98 polskich instytucji, z których cztery pełnią rolę partnera wiodącego projektu. Łączne wsparcie z EFRR przyznane polskim partnerom wynosi ok. 8,1 mln euro. INTERREG III C W ramach IW Interreg III C Polska uczestniczy w Programie Strefy Północnej (województwa: zachodniopomorskie, pomorskie, warmińsko-mazurskie, podlaskie i kujawsko-pomorskie) oraz w Programie Strefy Wschodniej (województwa: dolnośląskie, lubelskie, lubuskie, łódzkie, małopolskie, mazowieckie, opolskie, podkarpackie, podlaskie, śląskie i świętokrzyskie). W edycji programu Interreg III C w latach 2000-2006 komitety sterujące każdej ze stref (wschodniej, zachodniej, północnej, południowej) zatwierdziły w trakcie kolejnych rund projekty z udziałem 126 polskich partnerów. Łącznie polscy partnerzy uczestniczą w 89 projektach, dysponując ponad 13 mln euro dofinansowania z EFRR. Dwie polskie instytucje pełnią rolę partnera wiodącego. Znaczenie dla strony polskiej IW INTERREG III Z perspektywy doświadczeń zdobytych w programach INTERREG III można powiedzieć, że realizacja programów i projektów o charakterze międzynarodowym jest szczególnie wymagająca. Jednak wyniki ich wdrażania pokazują, że zdecydowanie warto podejmować tego typu wyzwania, ze względu na możliwości budowania współpracy i nawiązywania bliskich relacji zarówno z najbliższymi sąsiadami „zza miedzy”, jak i z odległych nieraz europejskich regionów. Udostępnienie środków wspierających międzynarodowe więzy partnerskie na poziomie instytucjonalnym oraz międzyludzkim poprzez programy INTERREG spowodowało, że współpraca na poziomie regionalnym i lokalnym ulega coraz silniejszemu zacieśnianiu. Zrealizowano ponad tysiąc wspólnych projektów, a popyt na środki wykorzystywane we wspólnych działaniach przekroczył możliwości dostępnych w programach alokacji. W ramach INTERREG realizowano projekty z wielu różnych dziedzin od infrastruktury i gospodarki poprzez planistykę do kultury i spraw społecznych. Znaczna część funduszy została przeznaczona na projekty mające na celu poprawę stanu infrastruktury drogowej, wspomaganie przedsiębiorczości i ochronę środowiska naturalnego. Szczególnie ważne i widoczne są projekty dotyczące wymiany kulturalnej, sportu, turystyki oraz ochrony środowiska a także wspólnych spotkań różnych środowisk międzynarodowych od izb handlowych po koła gospodyń wiejskich. Szczególnie cenne są wspólne działania instytucji

108

związanych z bezpieczeństwem publicznym, ochroną przed katastrofami czy szeroko pojętą ochroną środowiska np.: wspólne ćwiczenia Straży Pożarnych czy systemy łączności Policji, itp. Bardzo dobrze rozwija się współpraca na gruncie euroregionów, które poprzez Fundusze Mikroprojektów (Małych Projektów) zrealizowały ponad 1,6 tys. pomysłów na wspólne przedsięwzięcia ludzi mieszkających po różnych stronach granicy państwowej. W ramach tego instrumentu organizowane są m.in. międzynarodowe festiwale, szkolenia, wymiana młodzieży, wystawy itp. Jak widać, ogromne zainteresowanie polskich beneficjentów tego typu formami współpracy, jest dobrym prognostykiem dla obecnie wdrażanego instrumentu wspierania działań integracyjnych państw i regionów UE - Europejskiej Współpracy Terytorialnej. Tym bardziej, że w trakcie wdrażania projektów INTERREG nabyli oni potrzebne doświadczenie, a nawiązane z zagranicznymi partnerami kontakty będą procentowały nowymi pomysłami na rozwijanie współpracy. Europejska Współpraca Terytorialna 2007-13 ma służyć dalszej integracji społeczeństw i środowisk pogranicza. Środki przeznaczone na programy współpracy transgranicznej pomogą w kontynuowaniu istniejących i nawiązaniu nowych form współpracy w wyżej wspomnianych dziedzinach. Praktycznie od momentu rozpoczęcia prac nad wdrażaniem programów Europejskiej Współpracy Terytorialnej obserwuje się ogromne zainteresowanie możliwościami korzystania z nowej puli środków unijnych przeznaczonych na te programy. Angażowanie się w projekty w ramach współpracy transgranicznej, ale też i transnarodowej oraz międzyregionalnej poza wymiernymi i bardzo konkretnymi korzyściami, takimi jak uzupełnienie infrastruktury na obszarach przygranicznych, programy te oferują przede wszystkim dostęp do wiedzy, innowacji i doświadczeń. W przypadku projektów realizowanych w ramach programów transnarodowych czy międzyregionalnych należy jednak zwrócić uwagę na to, iż środki, jakie polskie instytucje przeznaczają na – dość liczny - udział w projektach są na ogół mniejsze niż w wypadku zagranicznych partnerów. Tę tendencję można zaobserwować zarówno w projektach INTERREG IV C, jak i w programach transnarodowych. Prawdopodobnie ostrożność ta wynika po części z braku doświadczeń, a po części z ograniczeń finansowych i potrzeby realizacji zadań pilniejszych. Czasami jednak ograniczeniem jest również brak świadomości, że planując rozwiązania infrastrukturalne czy zmiany systemowe w zarządzaniu regionem można – dzięki programom transnarodowym czy programowi INTERREG IV C – zapewnić sobie dostęp do najnowszej metodologii, wiedzy czy nawet sfinansować etapy przygotowawcze inwestycji. Udział polskich beneficjentów we wszystkich projektach realizowanych w ramach trzech komponentów IW INTERREG III pozwala na wzmocnienie polskich regionów, współpraca z partnerami zagranicznymi umożliwia polskim instytucjom wymianę doświadczeń, uczenie się i przekazywanie własnej wiedzy oraz tworzenie wspólnych rozwiązań i wspólne rozwiązywanie problemów. Doświadczenia wynikające z realizacji ponadnarodowych przedsięwzięć, a także stworzone dzięki niej sieci współpracy stanowią dla polskich instytucji bazę do dalszych działań w obszarze współpracy transgranicznej, transnarodowej i międzyregionalnej w latach 2007-2013. Rezultaty projektów INTERREG stają się także podstawą planowania i realizowania przedsięwzięć w ramach regionalnych programów operacyjnych i innych programów finansowanych przez Unię Europejską. Ważną rolę odgrywają realizowane w ramach komponentu Współpraca transgraniczna mikroprojekty wspierające inicjatywy społeczności lokalnych i kontakty międzyludzkie. Dzięki tego typu

109

przedsięwzięciom możliwe jest tworzenie sieci współpracy i porozumienia ponad granicami na poziomie lokalnym. Rzeczywisty wpływ projektów współpracy transgrancznej na sytuację polskich regionów przygranicznych będzie przedmiotem badania ewaluacyjnego planowanego przez MRR w bieżącym roku.

3.2.10. FUNDUSZ SPÓJNOŚCI Cele i charakterystyka Funduszu Spójności Fundusz Spójności jest instrumentem polityki strukturalnej Unii Europejskiej. Pomoc z Funduszu Spójności ma zasięg krajowy, a jego celem jest wzmacnianie spójności społecznej gospodarczej Unii poprzez finansowanie dużych projektów tworzących spójną całość w zakresie ochrony środowiska i infrastruktury transportowej. Fundusz Spójności współfinansuje projekty dotyczące ochrony środowiska i infrastruktury transportowej o wartości przekraczającej 10 mln euro. Dodatkowo, po akcesji Polski do UE w roku 2004 w ramach FS kontynuowana jest realizacja projektów współfinansowanych z przedakcesyjnego funduszu ISPA. Okres kwalifikowalności wydatków dla projektów współfinansowanych ze środków Funduszu Spójności na lata 2004-2006 upływa z dniem 31 grudnia 2010 r. Beneficjenci Funduszu Spójności Beneficjentami Funduszu Spójności są: • W sektorze transportu: PKP PLK S.A., GDDKiA oraz Ministerstwo Infrastruktury. • W sektorze środowiska: jednostki samorządu terytorialnego, związki jednostek samorządu terytorialnego, komunalne spółki prawa handlowego oraz NFOŚiGW. Alokacja i realizowane projekty Alokacja środków Funduszu Spójności (wraz z ISPA) dla Polski na lata 2000 - 2006 wyniosła 5 635 434 402 euro. Środki przyznane Polsce w ramach ISPA i Funduszu Spójności zostały w 100% rozdysponowane na 130 projektów. Poniżej przedstawiono podział alokacji środków FS. Tabela 7. Projekty Funduszu Spójności, dane w euro. Liczba Koszt Sektor Dofinansowanie z FS projektów kwalifikowany Środowisko 90 4 287 214 756 2 850 516 602 Transport 38 3 574 691 400 2 782 541 500 Pomoc 2 2 508 000 2 376 300 horyzontalna RAZEM 130 7 864 414 156 5 635 434 402 Źródło: Departament Koordynacji Programów Infrastrukturalnych, MRR

110

% FS 66,50% 77,80% 94,70% 71,70%

Wykres 32./ Tabela 8. Alokacja środków Funduszu Spójności na projekty transportowe w podziale na sektor, dane w mld euro. 0,11 1,04

1,36

0,27 Budowa dróg krajowych i autostrad Modernizacja dróg krajowych Modernizacja linii kolejowych Pomoc techniczna

Źródło: Departament Koordynacji Programów Infrastrukturalnych, MRR

Sektor Budowa dróg krajowych i autostrad Modernizacja dróg krajowych Modernizacja linii kolejowych Pomoc techniczna RAZEM

% alokacji FS 49% 10% 37% 4% 100%

Wykres 33./ Tabela 9. Alokacja środków Funduszu Spójności na projekty środowiskowe w podziale na sektor, dane w mld euro. 0,11

0,05 0,01

2,68 Gospodarka wodno -ściekowa Gospodarka odpadami Ochrona powietrza Pomoc techniczna

Sektor Gospodarka wodno -ściekowa Gospodarka odpadami Ochrona powietrza Pomoc techniczna RAZEM

% alokacji FS 94,00% 3,70% 1,80% 0,40% 100%

Źródło: Departament Koordynacji Programów Infrastrukturalnych, MRR Wykorzystanie środków •

Płatności z KE

Według stanu na koniec grudnia 2008 r. ze środków Funduszu Spójności KE przekazała Polsce łącznie 2 870 463 771 euro, co stanowi ok. 51% alokacji. W porównaniu ze stanem na koniec grudnia 2007 nastąpił wzrost przekazanych z KE płatności o 14 pp. Wartość wniosków o płatności złożonych do KE w analogicznym okresie wyniosła łącznie ponad 3 170 372 845 euro.

111

Tabela 10. Płatności ze środków Funduszu Spójności przekazane przez KE według stanu na 31 grudnia 2008 r., dane w euro. Sektor

Dofinansowanie z FS

Płatności z KE

Środowisko Transport RAZEM

2 850 516 602 2 782 541 500 5 633 058 102

1 390 413 544 1 480 050 226 2 870 463 771

% otrzymanych płatności w stosunku do alokacji FS 48,78% 53,19% 50,96%

Źródło: Departament Instytucji Płatniczej, MF, Departament Koordynacji Programów Infrastrukturalnych, MRR Wykres 34. Płatności ze środków Funduszu Spójności przekazane przez KE wg stanu na koniec grudnia 2008 r., dane w mld euro. 6

5,63

Dofinansowanie z FS

Płatności z KE

5

4 2,87

3

2,85

2

2,78

1,39

1,48

1

0 Razem

Ś rodowisko

Transport

Źródło: Departament Instytucji Płatniczej, MF, Departament Koordynacji Programów Infrastrukturalnych, MRR

112

Wykres 35. Dotychczasowy i prognozowany poziom absorpcji środków FS w kolejnych latach w ujęciu kumulatywnym, dane w mld euro. Poziom płatności z FS 6 5,4

5

5,6

5,6

Alokacja FS 5,6

4,2

4,1

4 3

5,6

5,6 4,6

2,9

2,4

2

5,6

2,1 1,3

1 0,3

0

2001-2003

0,8

0,6 2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

Źródło: Departament Instytucji Płatniczej, MF, Departament Koordynacji Programów Infrastrukturalnych, MRR •

Kontraktacja

Wartość kontraktów podpisanych z wykonawcami w ramach projektów FS według stanu na koniec grudnia 2008 r. wyniosła 8,8 mld euro, co stanowi ok. 112 % wartości kosztów kwalifikowalnych projektów FS wskazanych w decyzjach KE o przyznaniu dofinansowania. Odsetek ten przekracza 100% w związku z faktem, że koszty inwestycji infrastrukturalnych znacząco wzrosły w stosunku do pierwotnych założeń. Według aktualnych szacunków rzeczywiste koszty projektów FS wzrosły o ponad 30% w stosunku do kosztów szacowanych na etapie wnioskowania o dofinansowanie z FS. W poszczególnych sektorach wartość zakontraktowana wyniosła odpowiednio: • środowisko – 4, 956 mld euro 116% wartości kosztów kwalifikowalnych w sektorze, • transport – 3,821 mld euro, 107% wartości kosztów kwalifikowalnych w sektorze. •

Wydatkowanie

Wartość wydatków poniesionych przez Beneficjentów Funduszu Spójności w analogicznym okresie wyniosła ponad 3,751 mld euro, co stanowi ok. 48% wartości kosztów kwalifikowalnych projektów FS wskazanych w decyzjach KE o przyznaniu dofinansowania. W poszczególnych sektorach wartość zakontraktowana wyniosła odpowiednio: •

środowisko – 1,584 mld euro, 37% wartości kosztów kwalifikowalnych w sektorze,

•

transport – 2,166 mld euro, 61% wartości kosztów kwalifikowalnych w sektorze.

113

Wykres 36. Realizacja projektów Funduszu Spójności – kontraktowania i wydatkowanie środków według stanu na koniec grudnia 2008 r., dane w mld euro Koszty kwalifikowalne

Kontraktowanie

Wydatkowanie

10 8,78

9 8

7,86

7 6

4,96

5 3,75

4

4,29 3,57

3,82

3

2,17 1,58

2 1 0 Razem

Ś rodowisko

Transport

Źródło: Departament Koordynacji Programów Infrastrukturalnych, MRR Zakończenie realizacji projektów Zgodnie ze stanem na koniec grudnia 2008 r. w sektorze środowiska zakończone zostały 3 projekty, a 14 projektów sektorze transportu. Poniżej zostały przedstawione projekty zakończone jak i planowane do zakończenia w poszczególnych latach. Tabela 11. Liczba zakończonych projektów oraz projekty planowane do zakończenia w poszczególnych latach zgodnie ze stanem na dzień 31 grudnia 2008 r. Data zakończenia Sektor Środowisko Transport Razem

2000 2007 2 8 10

2008

2009

1 6 7

14 5 19

2010 73 19 92

Źródło: Departament Koordynacji Programów Infrastrukturalnych, MRR

114

liczba projektow

Wykres 37. Liczba projektów kończących się w poszczególnych latach zgodnie ze stanem na dzień 31 grudnia 2008 r. 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

92

19 10 2000- 2007

7 2008

2009

2010

data zakończenia

Źródło: Departament Koordynacji Programów Infrastrukturalnych, MRR Rezultaty realizacji projektów Funduszu Spójności •

Sektor Środowisko

Założeniem realizacji projektów Funduszu Spójności w sektorze środowiska jest dostosowanie istniejących obiektów do norm europejskich, jak również budowa nowych elementów sprzyjających poprawie stanu środowiska naturalnego. Według stanu na koniec roku 2008 wybudowano ponad 4800 km sieci kanalizacji ściekowej (co stanowi ponad 54% zaplanowanych w tym zakresie działań), ponad 445 km kanalizacji deszczowej (co stanowi ponad 50 % zaplanowanych w tym zakresie działań), ponad 652 km sieci wodociągowej (co stanowi 33% zaplanowanych w tym zakresie działań). Zakończono również modernizację ponad 300 km sieci kanalizacji sanitarnej, 45 km kanalizacji deszczowej oraz 455 km sieci wodociągowej. Zakończono prace nad 21 oczyszczalniami ścieków. Zbudowano lub zmodernizowano 24 stacje uzdatniania wody i ujęć wody. Zbudowano lub zmodernizowano 8 zakładów unieszkodliwiania odpadów. Projekty FS w sektorze środowiska obejmują także likwidację obiektów niespełniających norm europejskich zlikwidowano 4 oczyszczalnie ścieków oraz 2 składowiska odpadów. •

Sektor Transport

Z udziałem środków z Funduszu Spójności realizowane są inwestycje, które służą modernizacji, przebudowie i rozbudowie transeuropejskiej sieci transportowej (TEN-T). W skład sieci TEN-T wchodzą: wybrane linie kolejowe, główne drogi, drogi wodne oraz porty: morskie i lotnicze. Według stanu na koniec roku 2008 w ramach projektów współfinansowanych środkami Funduszu Spójności wybudowano i zmodernizowano łącznie ponad 655 km dróg i autostrad, z czego ponad 40% stanowią autostrady.

115

Zakończono także budowę i modernizację 317 obiektów mostowych (w tym mostów, wiaduktów, przejść dla pieszych, estakad i przejazdów dołem), 30 parkingów, 14 dwupoziomowych skrzyżowań. W ramach projektów kolejowych współfinansowanych środkami Funduszu Spójności wybudowano i zmodernizowano dotychczas ponad 565 km torów kolejowych, ponad 323 km nawierzchni kolejowej, ponad 643 km sieci trakcyjnej, 162 km podtorza oraz 431 rozjazdów i 126 przejazdów kolejowych. Zgodnie z założeniami projektów zlikwidowane zostały także obiekty niespełniające określonych wymogów – usunięto ponad 450 km torów kolejowych, ponad 436 rozjazdów oraz 34 przejazdów kolejowych. Zakończona została budowa i modernizacja łącznie 269 obiektów inżynieryjnych (w tym mostów, wiaduktów, przepustów i przejść podziemnych, kładek dla zwierząt). Na poszczególnych liniach zainstalowano także tzw. UOZ – prototypowe urządzenia odstraszające zwierzęta od torów.

3.2.11. REALIZACJA KONTRAKTÓW WOJEWÓDZKICH Kontrakty wojewódzkie na lata 2007-2008 zostały zawarte w 2007 r. na podstawie art. 32 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o Narodowym Planie Rozwoju, ich dalsze funkcjonowanie w 2008 r. wymagało podpisania w trybie art. 36 ust. 1 pkt 1 cytowanej ustawy „Oświadczeń stron kontraktu wojewódzkiego dla województwa…” , które stanowiły integralną część zawartych kontraktów wojewódzkich na lata 2007-2008. Kontrakty te określały wydatki strony rządowej i samorządowej w 2008 r. i obejmowały: 1) realizację 14 inwestycji wieloletnich jednostek samorządu terytorialnego w tym: budowę 13 szpitali samorządowych przeznaczając na ten cel 396.500 tys. zł. oraz kompleksową przebudowę tramwajowej infrastruktury technicznej w aglomeracji katowickiej w kwocie 53.500 tys. zł – przeznaczając łącznie na ten cel zgodnie z zapisem zawartym w załączniku Nr 2 cz. 83 rezerwy celowe , poz. 8 (kolumna wydatki majątkowe) 450 000 tys. .zł. , 2) realizację programu rządowo- samorządowego „Moje Boisko – Orlik 2012”, na który przeznaczono środki budżetowe określone w cz. 83 poz. 8 ustawy budżetowej na rok 2008 w kwocie 200.000 tys. zł. Program ten przewidywał budowę 575 boisk przy zaangażowaniu budżetu państwa 1/3 kosztów na boisko tj. 330 tys. zł pozostałe 2/3 kosztów pokrywają samorządy, 3) realizację Porozumienia Ministrów Finansów i Rozwoju Regionalnego w sprawie wykorzystania oszczędności powstałych w cz. 83 poz. 8 budżetu na rok 2008 w kwocie 640.000 tys. zł (40.000 tys. zł na każde województwo), 4) 8 indywidualnych projektów inwestycyjnych samorządu terytorialnego wskazanych przez Komisję ds. Finansów i Radę Ministrów do realizacji w 2008 r. w ramach kontraktów wojewódzkich na łączną kwotę 23.335 tys. zł (cz. 83 poz. 8 budżetu). Łącznie na realizację zadań ujętych w kontraktach wojewódzkich w 2008 r. (bez ZPORR 2004-2006) strona rządowa udostępniła krajowe środki publiczne w kwocie 1.313.335 tys. zł. Według danych uzyskanych z urzędów wojewódzkich wykonanie nakładów przeznaczonych na realizację poszczególnych wydatków przedstawia się następująco: 1) realizacja inwestycji wieloletnich jednostek samorządu terytorialnego:

116

-Kompleksowa przebudowa tramwajowej infrastruktury technicznej w aglomeracji katowickiej wydatkowano 22.799 tys zł tj. 42,6 % planowanych kosztów. Tabela 12. Wydatki na szpitale ujęte w kontraktach wojewódzkich NAZWA INWESTYCJI

Plan 2008

Wyk. 2008

%

Budowa Szpitala Miejskiego w Grudziądzu

47 000

47 000

100

Szpital Wojewódzki w Chełmie

32 718

13 633

44,6

Rozbudowa i modernizacja Szpitala ZOZ w Poddębicach

18 150

10 110

55,7

Budowa Szpitala Miejskiego w Radomsku

45 982

45 982

100

Wojewódzki Szpital Specjalistyczny w Ostrołęce

34 000

34 000

100

ZOZ w Garwolinie – rozbudowa Szpitala Rejonowego w Garwolinie

14 000

8 972

64

7 300

4 839

35,3

Szpital Wojewódzki w budowie w Słupsku

51 850

51 850

100

Szpital Miejski w Raciborzu

32 000

14 770

46,1

Budowa Szpitala Powiatowego w Opatowie

24 000

12 887

30,9

Wojewódzki Szpital Zespolony w Koninie

22 000

16 727

76

Przebudowa i modernizacja Szpitala po byłych JAR-na Centrum Rehabilitacji z oddziałami Szpitala Rejonowego - Białogard

24 500

24 500

100

Pawilon Położniczo- Ginekologiczny i modernizacja Szpitala w Stargardzie Szczecińskim

43 000

36 580

85

396 500

322 120

81,2

ZOZ w Lubaczowie – budowa Szpitala Rejonowego w Lubaczowie

RAZEM

Źródło: MRR Wydatki na inwestycje wieloletnie jednostek samorządu terytorialnego (szpitale) w 2008 r. wyniosły 322.120 tys. zł tj. 81,2 % zaplanowanych wydatków. Wydatkowanie środków na wszystkie inwestycje wieloletnie jst (13 szpitali + infrastruktura tramwajowa) wyniosło w 2008 r. łącznie 344.919 tys zł tj. 76,6 % zapisanych w ustawie budżetowej na rok 2008. 2) realizacja programu „Moje Boisko – Orlik 2012” Ministerstwa Sportu i Turystyki dokonało podziału środków na kwotę 198.800 tys. zł Według danych Ministerstwa Sportu i Turystyki na planowanych 575 boisk do końca 2008 r. wykonano 330 tj. 57 % planowanych, zakładając jednocześnie wykonanie pozostałych 245 boisk w 2009 r. 117

Na realizację boisk wydatkowano planowaną kwotę środków budżetowych 198.800 tys. zł. Zgodnie z zaleceniem Ministerstwa Sportu i Turystyki środki budżetowe należało wykorzystać do końca 2008 r. angażując w 2009 r. jedynie środki samorządowe. Pozwoliło to na wykorzystanie środków budżetowych w 100%. 3) realizacja dodatkowych zadań samorządowych w ramach oszczędności w cz. 83 poz. 8 budżetu państwa. W wyniku porozumienia między Ministrem Finansów i Ministrem Rozwoju Regionalnego w październiku 2008 r. udostępniono Urzędom Marszałkowskim kwotę 640.000 tys. zł tj. po 40.000 tys. zł na każde województwo na realizację najważniejszych z punktu widzenia regionu inwestycji samorządowych, których realizację uzależniono od zawarcia ich w kontraktach wojewódzkich. Zgłoszone przez samorządy wnioski o uruchomienie środków wyniosły 638.843 tys. zł tj. 99,7% przekazanych do dyspozycji. Tabela 13. Wykorzystanie w poszczególnych województwach Województwo

Faktyczne wykorzystanie w PLN

Decyzje MF

dolnośląskie

39 216 581,85

40 000 000,00

kujawsko-pomorskie

39 171 835,83

39 194 436,00

lubelskie

40 000 000,00

40 000 000,00

lubuskie

30 787 727,57

39 999 449,00

łódzkie

39 679 140,25

40 000 000,00

małopolskie

40 000 000,00

40 000 000,00

5 000,00

40 000 000,00

opolskie

39 489 886,87

39 717 393,00

podkarpackie

39 126 157,00

40 000 000,00

podlaskie

39 789 202,93

40 000 000,00

pomorskie

39 705 132,70

40 000 000,00

śląskie

38 267 952,11

40 000 000,00

świętokrzyskie

38 829 535,30

40 000 000,00

warmińsko-mazurskie

39 916 708,97

40 000 000,00

wielkopolskie

39 759 699,57

40 000 000,00

zachodniopomorskie

37 358 826,17

39 931 797,00

581 103 387,12

638 843 075,00

mazowieckie

OGÓŁEM

Źródło: MRR 118

Z zestawienia wynika, że środki te wykorzystano w kwocie 581.101 tys. zł co stanowi 91,0% wykonania planowanych wydatków. 4) realizacja projektów indywidualnych Na wniosek Wojewodów i stosownych decyzji Rady Ministrów w 2008 r. w kontraktach wojewódzkich umieszczono następujące inwestycje. Woj. lubelskie Rozbudowa działu radioterapii Centrum Onkologii Ziemi Lubelskiej -

8.272 tys. zł

Woj. mazowieckie Odbudowa Szkoły Podstawowej i Gimnazjum dla Dzieci Ociemniałych w Laskach

-

1.000 tys. zł

-

5.900 tys. zł

-

2.913 tys. zł

Modernizacja bloku operacyjnego w Radomskim Szpitalu Specjalistycznym Woj. podkarpackie Budowa drogi krajowej łączącej obwodnicę Rzeszowa z drogą ekspresową S19 i drogą krajową Nr 4 Zakup aparatury RTG na potrzeby Szpitala w Strzyżowie

-

1.000 tys. zł

Zakup tomografu komputerowego dla ZOZ w Jarosławiu

-

1.000 tys. zł

Zakup aparatury RTG dla Szpitala Powiatowego w Mielcu

-

250 tys. zł

-

3.000 tys. zł

Woj. śląskie Rozbudowa i modernizacja działu diagnostyczno zabiegowego Szpitala Śląskiego w Cieszynie

Łącznie środki na te inwestycje wyniosły 23.335 tys. zł i zostały w 100% wykorzystane. Podsumowanie Na realizację wszystkich zadań ujętych w kontraktach wojewódzkich do realizacji w 2008 r. strona rządowa udostępniła środki finansowe w kwocie 1.313.335 tys. zł, z których wykorzystanie do 31 grudnia 2008 r. wyniosło 1.148.157 tys. zł tj 87,4% przewidywanych wydatków. W celu zwiększenia efektywności wykorzystania krajowych środków publicznych Minister Finansów wyraził chęć sfinansowania z budżetu na rok 2009 (cz. 83 poz. 8) niezrealizowanych w 2008 r. wydatków związanych z realizacją inwestycji wieloletnich w kwocie 98.621 tys. zł oraz zapowiedź wystąpienia do Komisji Finansów o uwzględnienie niezrealizowanych wydatków w ramach „40.000 tys. zł na województwo” 35.000 tys. zł na zakup wagonów dla kolei mazowieckich. Minister Finansów wydał w tej sprawie stosowne decyzje finansowe o uruchomieniu ww. środków, co stwarza realną możliwość ich wydatkowania w 2009 r. zwiększając wydatkowaną kwotę kontraktową do 1.281.778 tys. zł i poprawiając wskaźnik wykonania do 97,6 % udostępnionych środków.

119

Uwagi w podrozdziale 3.4.2 sprawozdania za 2007 r. w odniesieniu do krajowych środków publicznych w kontraktach wojewódzkich odnoszą się w mniejszym zakresie niż do pozostałych programów operacyjnych ze względu na brak wahań kursowych oraz innych czynników zewnętrznych.

3.3. POSTĘP RZECZOWY 3.3.1. ANALIZA DOSTĘPNYCH WSKAŹNIKÓW Wpływ interwencji funduszy strukturalnych mierzony jest za pomocą systemu wskaźników rzeczowych, określonych szczegółowo w dokumentach programowych i obejmujących: •

wskaźniki produktu - mierzące fizyczne produkty wytwarzane przez działanie,

•

wskaźniki rezultatu - ukazujące bezpośrednie i natychmiastowe efekty dla bezpośrednich beneficjentów,

•

wskaźniki oddziaływania - odnoszące się do konsekwencji danego działania wykraczających poza natychmiastowe efekty dla bezpośrednich beneficjentów.

Wskaźniki służą mierzeniu postępu w realizacji Narodowego Planu Rozwoju, Podstaw Wsparcia Wspólnoty i programów operacyjnych, stopnia osiągnięcia zakładanych celów oraz ocenie efektywności i trwałości podjętych działań współfinansowanych z poszczególnych funduszy. Wskaźniki przyjęte dla NPR i PWW mają charakter makroekonomiczny i ich celem jest monitorowanie wpływu programów na ogólną sytuację społeczno-ekonomiczną w Polsce. Realizacja w 2008 r. wskaźników dla NPR i PWW została przedstawiona w tabelach poniżej. przedstawia się następująco: Tabela 14. Cele i wskaźniki kontrolne Narodowego Planu Rozwoju 2004-2006 Nr

1.

2.

Cele

Cel generalny

Cel 1: Wspomaganie osiągnięcia i utrzymania w dłuższym okresie wysokiego wzrostu gospodarczego

Wskaźniki

PKB na mieszkańca (UE 15 = 100)

Średnioroczne tempo wzrostu PKB, (rok poprzedni =100)

200152

40,0 42,1

101,0

2004

2005

2006

2007

2008

44,7

45,8

48,0

48,0

49,9

(UE 15=100)

(UE 15=100)

(UE 15=100)

(UE 15=100)

(UE 15=100)

48,9

49,7

52,4

51,8

53,1

(UE 25=100)

(UE 25=100)

(UE 25=100)

(UE 25=100)

(UE 25=100)

105,3

103,6

52

106,2

53,7

55,1

(UE 27=100)

(UE 27=100)

106,7

104,853

Zakładane wartości docelowe

Źródło danych

42,0-43,0

EUROSTAT

106,0

GUS

W przypadku, gdy w kolumnie podane są 2 wartości oznacza to, że wartość wskaźnika bazowego, zgodna z zapisami PWW (podana jako pierwsza, zaznaczona wytłuszczoną czcionką), została skorygowana przez GUS (druga wartość). 53 Wstępny szacunek GUS.

120

Zakładane wartości docelowe

Źródło danych

200152

2004

2005

2006

2007

2008

Wskaźnik zatrudnienia ludności (w wieku 15-64 lata) %

52,7 53,5

51,9

53,0

54,5

57,0

59,2

54-55%

GUS BAEL

Stopa bezrobocia (BAEL) %

19,9 18,2

19,0

17,7

13,8

9,6

7,1

15,0

GUS BAEL

5.

Poziom wykształcenia (podstawowe/ średnie/ wyższe 25-59 lat) % 54

13,4/ 72,4/ 14,2

11,0/ 70,2/ 18,8

13,0/ 66,0/ 21,0

12,5/ 65,5/ 22,0

12,1/ 65,1/ 22,8

11,3/ 64,8/ 24,0

nie określono

GUS BAEL

6.

Autostrady/drogi ekspresowe (km)

398/ 206

515,5/ 222

570/ 232

674/ 294

699/ 308

766/ 435

940/ 399

GDDKiA

1213,2

1353

bd

bd

bd

2434

PLK

(-)

(-)

(-)

(-)

(-)

3,4

18,0/ 28,8/ 53,2

17,4/ 29,2/ 53,4

15,8/ 30,0/ 54,2

14,7/ 30,7/ 54,5

14,0/ 31,9/ 54,1

17,5/ 30,5/ 52,0

0,56

0,57

0,56

0,57

)56

ok. 1,5

GUS

1;2,2

1:2,2

1:2,3

1:2,4

)57

pon. 1:2,2

GUS

1:7,1

1:5,3

1:5,6

1:5,9

1:6,9

pon. 1:6

GUS

Nr

Cele

Wskaźniki

3.

4.

7.

8.

Cel 2: Zwiększenie poziomu zatrudnienia i wykształcenia

Cel 3: Włączenie Polski w europejskie sieci infrastruktury transportowej i informacyjnej

Cel 4: Intensyfikacja procesu zwiększenia w strukturze gospodarki 10. udziału sektorów o wysokiej wartości dodanej 9.

Zmodernizowane linie kolejowe 300 (km) 55 Dostęp do internetu (liczba hostów 1,2 (2002) /100 mieszkańców) Udział 19,1/ pracujących w sektorach 30,5/ gospodarki 50,4 (I/II/III) % Nakłady na działalność 0,65 badawczą 0,64 i rozwojową w % PKB

Zróżnicowanie wewnętrzne PKB na jednego mieszkańca pomiędzy Cel 5: 11. województwami Wspomaganie (na poziomie udziału w NTS II procesach odpowiadającym rozwojowych i poziomowi modernizacyjnyc NUTS II) h wszystkich Zróżnicowanie regionów i grup stopy bezrobocia społecznych w rejestrowanego Polsce (na poziomie 12. NTS IIIodpowiadającym poziomowi NUTS III)

1:11,6

(-) dane niedostępne ze względu na rezygnację Eurostatu z liczenia wskaźnika

54

Wykształcenie podstawowe – wraz z gimnazjum i niepełnym podstawowym oraz bez wykształcenie szkolnego; średnie – wraz z zasadniczym zawodowym; wyższe – wraz z policealnym. 55 Stan na koniec roku. Linie zmodernizowane – dostosowane do prędkości przejazdu ≥ 160 km/ha. 56 Aktualnie dostępne dane za 2007 r. 57 Aktualnie dostępne dane za 2006 r.

121

EUROSTAT

GUS

Tabela 15. Wskaźniki kontekstowe dla Podstaw Wsparcia Wspólnoty Wskaźnik Średni wzrost PKB (poprzedni rok = 100) Udział bezpośrednich inwestycji zagranicznych w akumulacji brutto % Udział przedsiębiorstw państwowych w wartości dodanej % 60 Wskaźnik zagrożenia ubóstwem (po uwzględnieniu w dochodach gospodarstw domowych transferów społecznych) % Udział zatrudnienia w sektorach gospodarki (%) Ogólna stopa bezrobocia (ogółem/m/k) % Stopa bezrobocia długoterminowego (ogółem/m/k) % Zróżnicowanie stopy bezrobocia rejestrowanego w podregionach (stan na koniec kwartału) Nominalne dochody do dyspozycji brutto w sektorze gospodarstw domowych w mln zł mazowieckie śląskie podkarpackie lubelskie

2001 r.

2004 r.

2005 r.

2006 r.

2007 r.

2008 r.

101,0

105,3

103,6

106,2

106,7

104,858

nie określono w PWW

25,1

16,3

26,4

22,6

12,559

10,8

8,1

9,4

9,1

8,7

)61

15 16

21,0

19,0

17,0

)62

19,1/ 30,5/ 50,4 18,2/ 16,9/ 19,8 7,9/ 6,7/ 9,2 1:8,7 1:7,6 1:6,7 1:6,5

18,0/ 28,8/ 53,2 19,0/ 18,2/ 19,9 9,1/ 8,5/ 9,8 1:5,3 1:5,2 1:5,2 1:5,6

17,4/ 29,2/ 53,4 17,7/ 16,6/ 19,1 9,3/ 8,5/ 10,2 1:5,6 1:5,4 1:5,5 1:5,8

15,8/ 30,0/ 54,2 13,8/ 13,0/ 14,9 7,0/ 6,3/ 7,8 1:5,9 1:5,7 1:5,8 1:6,3

14,7/ 30,7/ 54,5 9,6/ 9,0/ 10,3 4,4/ 4,1/ 4,7 1:6,3 1:6,3 1:6,8 1:8,1

119 217 94 682 29 199 31 768

63

94 927,7 78 048,2 23 935,7 25 814,4

107 287 86 222 26 737 29 340

114 352 90 940 27 589 30 353

14,0/ 31,9/ 54,1 7,1/ 6,4/ 8,0 2,1/ 1,8/ 2,4 1:9,9 1:11,8 1:12,2 1:12,4

)

Wartość docelowa nie określono w PWW nie określono w PWW nie określono w PWW

Źródło danych GUS NBP GUS

nie określono w PWW

GUS EUROSTAT

17,5/ 30,5/ 52,0

GUS BAEL

15,0

GUS BAEL

nie określono w PWW

GUS BAEL

poniżej 1:6

GUS

nie określono w PWW

GUS

Tabela 16. Wskaźniki programowe dla PWW Wskaźnik Dodatkowy wzrost PKB w stosunku do wskaźnika bazowego w pkt proc. 64

Oś

Wartość w roku bazowym 2001

2004 r.

2005 r.

2006 r.

2007 r.

2008 r.

Zakładana wartość wskaźnika w 2008 r.

Źródło

nd

0,22

0,43

1,31

0,90

1,99

2,83

HERMIN

0

58

Wstępny szacunek GUS. Według wstępnych danych NBP za 2008 r. wartość bezpośrednich inwestycji zagranicznych w Polsce wyniosła 11 150 mln EUR; przy przeliczeniach przyjęto kurs 1 EUR = 3,5166 PLN (średnioroczny kurs NBP za 2008 r.). 60 Do obliczenia wartości wskaźnika wykorzystano relację sumy wartości dodanych przedsiębiorstw państwowych w sektorze przedsiębiorstw i sektorze instytucji finansowych i ubezpieczeniowych do wartości dodanej ogółem w gospodarce narodowej. 61 Aktualnie dostępne dane za 2007 r. 62 Dane za 2005 r. - na podstawie EU-SILC 2006; dane za 2006 r. - na podstawie EU-SILC 2007; dane za 2007 r. – na podstawie EU SILC 2008 będą dostępne w III/IV kwartale 2009 r.; dane za 2008 r. – na podstawie EU SILC 2009 będą dostępne w 2010 r. 63 Dane za 2007 r. będą dostępne w październiku 2009 r., natomiast dane za 2008 r. w październiku 2010 r. 64 Dane z badania przeprowadzonego przez Wrocławską Agencję Rozwoju Regionalnego w maju 2008 r. 59

122

Wskaźnik PKB na osobę w stosunku do średniej unijnej %

Zmiany liczby bezrobotnych w odniesieniu do roku bazowego w tys.65 Akumulacja brutto w mln zł Dodatkowe miejsca pracy brutto Nakłady na B&R w PKB (%) Poziom wykształcenia (podst. średnie, wyższe wraz z policealnym) %, 15 lat i więcej68 Poziom wykształcenia (podst., średnie, wyższe wraz z policealnym)-miasto % 69 Poziom wykształcenia (podst., średnie, wyższe wraz z policealnym) -wieś %, 15 lat i więcej 70 Wskaźnik zatrudnienia w grupie wiekowej 1564 l., kobiety, mężczyźni % Nowe autostrady, drogi ekspresowe (km)

Oś 0

2004 r.

2005 r.

2006 r.

2007 r.

2008 r.

44,7

45,8

48,0

48,0

49,9

(UE 15=100)

(UE 15=100)

(UE 15=100)

(UE 15=100)

(UE 15=100)

48,9

49,7

52,4

51,8

53,1

(UE 25=100)

(UE 25=100)

(UE 25=100)

(UE 25=100)

(UE 25=100)

53,7

55,1

(UE 27=100)

(UE 27=100)

Zakładana wartość wskaźnika w 2008 r.

Źródło

42,0-43,0 UE 15 = 100

EUROSTAT

HERMIN

0 nd

-21

-61

-176

-252

-407

-194,73

157 721,1 161 922,6

185 542

189 445

223 162

285 743

313 43266

nd

0

0

4 913

13 455

37 601

nie określono w PWW nie określono w PWW

Monitoring SPO WKP

III

0,65 0,64

0,56

0,57

0,56

0,57

)67

Ok.1,5

GUS

II

32,1/ 56,1/ 11,7

28,8/ 56,3/ 14,9

27,7/ 56,4/ 15,9

26,7/ 56,5/ 16,8

26,1/ 56,5/ 17,4

25,4/ 56,3/ 18,3

15,0/ 72,0/ 13,0

GUS BAEL

24,5/ 59,6/ 15,9

21,8/ 58,6/ 19,6

20,9/ 58,3/ 20,8

20,0/ 58,0/ 22,0

19,4/ 57,9/ 22,7

19,0/ 57,4/ 23,6

nie określono w PWW

GUS BAEL

45,1/50,2/4,6 45,1/50,3/4,6

40,8/ 52,3/ 6,9

39,2/ 53,1/ 7,7

37,9/ 54,0/ 8,1

37,2/ 54,1/ 8,7

36,0/ 54,5/ 9,4

nie określono w PWW

GUS BAEL

53,5/ 59,2/ 47,8

51,9/ 46,4/ 57,4

53,0/ 47,0/ 59,0

54,5/ 48,2/ 60,9

57,0/ 50,6/ 63,6

59,2/ 66,3/ 52,4

54-55

GUS BAEL

0

67/6,2

54,5/25

103/47

bd

bd

267,6/ 176

GDDKiA

0,8

0,58

0,61

0,65

0,64

) 72

1,2

GUS

I I

32,2/ 56,1/ 11,7 II

II

II

GUS

III

71

Udział wydatków inwestycyjnych na ochronę środowiska w PKB (%)

Wartość w roku bazowym 2001 40,0 UE=15 42,1 UE=15

III

Tempo wzrostu gospodarczego w Polsce w 2008 r. było wolniejsze niż w latach 2006-2007. W skali całego roku produkt krajowy brutto (PKB) w Polsce zwiększył się o 4,8%, wobec 6,7% w 2007 r. Mimo to, wzrost PKB, zarówno w poszczególnych kwartałach, jak i w skali całego 2008 r., był jednym z najwyższych w UE-27, co oznacza dalsze zmniejszenie dystansu dzielącego nasz kraj od średniej unijnej (według szacunków, PKB UE-27 zwiększył się o 0,9% w 2008 r., wobec 2,9% w 2007 r.). 65

jw. Wstępne dane GUS. 67 Aktualnie dostępne dane za 2007 r. 68 Wykształcenie podstawowe – wraz z gimnazjum i niepełnym podstawowym oraz bez wykształcenie szkolnego; średnie – wraz z zasadniczym zawodowym; wyższe – wraz z policealnym; udział ludności według danego poziomu wykształcenia w ludności ogółem w wielu 15 lat i więcej. 69 jw. 70 jw. 71 Stan na koniec roku. 72 Aktualnie dostępne dane za 2007 r. 66

123

W 2008 r. obserwowano dalszy wzrost zatrudnienia i spadek bezrobocia, przy czym tempo tych zmian było wolniejsze, a w ostatnich miesiącach 2008 r. stopa bezrobocia nieco wzrosła. W efekcie, roczna stopa bezrobocia według danych BAEL zmniejszyła się z poziomu 9,6% w 2007 r. do poziomu 7,1% w 2008 r. (wobec zakładanej wartości docelowej na poziomie NPR i PWW 15%) i był to największy spadek spośród wszystkich krajów UE-27. Wskaźnik zatrudnienia wyniósł 59% (zakładana wartość docelowa 54-55%), przy czym jego wzrost był jednym z najwyższych w UE-27, choć poziom nadal jest niski (w UE-27 przeciętnie 66,4%). W 2008 r. odnotowano wzrost zróżnicowania stopy bezrobocia rejestrowanego. W dalszym ciągu utrzymuje się duże zróżnicowanie, jeżeli chodzi o odsetek ludności z wyższym wykształceniem na wsi (9,4%) i w mieście (23,6%). Nadal niska była relacja nakładów na działalność B+R w stosunku do PKB73. Wskaźnik ten kształtuje się w ostatnich latach w Polsce na zbliżonym poziomie i według danych GUS w 2007 r. wyniósł 0,57%, przy średniej dla UE-27 wynoszącej 1,8%. Podobnie jak w poprzednich latach, udział środków budżetowych w nakładach na działalność badawczą i rozwojową wynosił 58,5%. Niekorzystna była w dalszym ciągu struktura nakładów bieżących na działalność B+R według rodzajów badań (38% na badania podstawowe, 24% na badania stosowane 38% na prace rozwojowe)74.

3.3.2. WSKAŹNIKI HORYZONTALNE W 2008 r. nastąpił dalszy postęp w realizacji wskaźników produktu w działaniach, które przyczyniają się do rozwoju w obszarach horyzontalnych, tj. zatrudnienie i zasoby ludzkie, polityka regionalna, małe i średnie przedsiębiorstwa, środowisko, innowacyjność i społeczeństwo informacyjne. W wielu przypadkach uzyskane wartości wskaźników osiągnęły lub znacznie przekroczyły poziom docelowy, ustalony na koniec realizacji programów. W obszarze innowacyjność i społeczeństwo informacyjne, w porównaniu do 2007 r. odnotowano zdecydowany wzrost liczby zrealizowanych projektów celowych, obejmujących badania stosowane i prace rozwojowe (80 zakończonych projektów pod koniec 2008 r.), liczby stanowisk komputerowych w szkołach zakupionych dzięki wsparciu SPO RZL (249 tys. pod koniec 2008 r.) oraz liczby zbudowanych Publicznych Punktów Dostępu do Internetu w ramach ZPORR (z 722 w 2007 r. do 1037 w 2008 r.). Ze wsparcia współfinansowanego z Europejskiego Funduszu Społecznego skorzystało od początku realizacji programów operacyjnych już ok. 2,6 mln beneficjentów, z których ponad 1,5 mln stanowiły kobiety (60% beneficjentów EFS). Odnotowano wzrost liczby beneficjentów objętych wsparciem w ramach SPO RZL w zakresie integracji i reintegracji zawodowej, integracji społecznej, przeciwdziałaniu wykluczeniu społecznemu, w tym dla osób niepełnosprawnych oraz osób zaliczanych do grup szczególnego ryzyka (ze 130,7 tys. osób w 2007 r. do 190,3 tys. osób w 2008 r.). Znacznie wzrosła również liczba osób korzystających w ramach ZPORR ze szkoleń i kursów przekwalifikujących dla osób odchodzących z rolnictwa oraz zagrożonych procesami restrukturyzacyjnymi oraz korzystających ze szkoleń i usług doradczych w zakresie podwyższania i dostosowywania kwalifikacji zawodowych (ze 170,4 tys. osób w 2007 r. do 381 tys. pod koniec 2008 r.). W odniesieniu do postępu w zakresie poprawy jakości infrastruktury twardej, do końca 2008 r. wybudowano bądź zmodernizowano łącznie ponad 4,6 tys. km autostrad, dróg krajowych, wojewódzkich, powiatowych i gminnych, 3,55 tys. km rozdzielczej sieci wodociągowej oraz 73 74

Dane za 2008 r. będą dostępne w II połowie 2009 r. Nauka i technika w Polsce w 2007 r., Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2009.

124

4,96 tys. km sieci kanalizacyjnej. Liczba instalacji przemysłowych, które w wyniku wsparcia otrzymają pozwolenie zintegrowane, pozwolenie wodno-prawne, pozwolenie na użytkowanie lub inne wzrosła pod koniec 2008 r. do 289. W obszarze przedsiębiorczość, do końca 2008 r. blisko 17,6 tys.75 przedsięwzięć otrzymało bezpośrednie wsparcie w postaci usług doradczych, dofinansowania nowych inwestycji i działań modernizacyjnych. Ponadto, 86,4 tys. pracowników małych i średnich przedsiębiorstw ukończyło szkolenia współfinansowane ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego. W poniższym zestawieniu zawarte są wybrane wskaźniki produktu i rezultatu, uzyskane z systemu sprawozdawczości. Tabela 17. Wskaźniki horyzontalne – stan na koniec 2007 r. i 2008 r.76 PRODUKTY I REZULTATY

2007

2008

INNOWACYJNOŚĆ I SPOŁECZEŃSTWO INFORMACYJNE Liczba projektów tworzenia i dostosowania Regionalnych Strategii Innowacyjnych (dz. 2.6 ZPORR)

40

46

Liczba finansowanych projektów komunikowania się, gromadzenia i wymiany informacji oraz transferu innowacji pomiędzy podmiotami na poziomie lokalnym i regionalnym (dz. 2.6 ZPORR)

228

222

Udział projektów innowacyjnych we wspartych projektach w ramach działania (2.2.1 SPO WKP)

99%

99%

Liczba działających parków naukowo-technologicznych, które uzyskały wsparcie finansowe (dz. 1.3 WKP)

17

17

Liczba utworzonych aktywnych inkubatorów technologicznych (dz. 1.3 SPO WKP)

19

19

Liczba zrealizowanych projektów celowych obejmujących badania stosowane i prace rozwojowe Liczba firm zaangażowanych w realizację wspólnych projektów celowych, w tym MSP (dz. 1.4 SPO WKP)

10

80

95 (57 MSP)

88 (52 MSP)

178 786

249 013

36,9%

50,5%

Liczba zbudowanych Publicznych Punktów Dostępu do Internetu (dz.1.5 ZPORR)

722

1037

Liczba jednostek publicznych posiadających szerokopasmowy dostęp do Internetu dzięki wsparciu ZPORR (dz. 1.5 ZPORR)

789

775

Liczba nowych stanowisk komputerowych w szkołach zakupionych dzięki wsparciu SPO RZL (dz.2.2 SPO RZL) Udział szkół wyposażonych w stanowiska komputerowe finansowane w ramach SPO RZL w liczbie szkół ogółem

75

Projekty zakończone (dla których zrealizowano wniosek o płatność końcową); dotyczy działania 3.4 ZPORR, 1.5 SPO Restrukturyzacja..., 3.4 SPO Rybołówstwo..... oraz 2 priorytetu SPO WKP. 76 Osiągnięte wartości wskaźników postępu rzeczowego uwzględniają rozwiązane umowy o dofinansowanie.

125

ZATRUDNIENIE, ZASOBY LUDZKIE, SPÓJNOŚĆ SPOŁECZNA Liczba osób objętych wsparciem z EFS w zakresie integracji zawodowej i społecznej oraz wzmocnienia rozwoju zasobów ludzkich w regionach (SPO RZL oraz priorytet 2 ZPORR) w tys. ogółem kobiety

1 972,4 2 574,8 1172,4 (59%) 1544,9 (60%)

długotrwale bezrobotni (dz. 1.3 SPO RZL) w tys. młodzież (do 24 lat) (dz. 1.2 SPO RZL) w tys.

289,7 314,5

289,4 341,3

Liczba osób zaliczanych do grup szczególnego ryzyka objętych wsparciem w zakresie integracji zawodowej i społecznej oraz przeciwdziałaniu wykluczeniu społecznemu (dz. 1.5 SPO RZL) w tys.

43,6

65,7

35,8

69,9

53,9

54,5

Liczba osób korzystających ze szkoleń i kursów przekwalifikujących (odchodzących z rolnictwa; zagrożonych procesami restrukturyzacyjnymi) (dz. 2.3, 2.4 ZPORR) w tys.

32,9

91,6

Liczba osób korzystających ze szkoleń i usług doradczych dla osób dorosłych w zakresie podwyższania lub dostosowywania kwalifikacji zawodowych (dz. 2.1 ZPORR) w tys.

137,6

283,4

Udział osób, które podjęły zatrudnienie dzięki wsparciu SPO RZL do 6 miesięcy po zakończeniu realizacji projektu77: ogółem młodzież 15-24 lata

58%

58%

54%

54%

3692 203

4652 263

33

33

344 835

566 594

Liczba osób niepełnosprawnych objętych wsparciem w zakresie integracji zawodowej (dz. 1.4 SPO RZL) w tys. Liczba kobiet uczestniczących w projektach dotyczących integracji i reintegracji zawodowej (dz. 1.6 SPO RZL) w tys.

ZRÓŻNICOWANIE REGIONALNE Długość zbudowanych i zmodernizowanych w km78: - dróg - autostrad Liczba zrealizowanych projektów poprawy transportu publicznego Ilość uczniów i studentów pochodzących z obszarów wiejskich korzystających z projektów stypendialnych

PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ, MAŁE I ŚREDNIE PRZEDSIĘBIORSTWA Liczba MSP korzystających z usług doradczych (dz. 2.1 SPO WKP)

2221

2158

Liczba wspartych przedsiębiorstw, które wdrożyły nowe technologie (dz. 2.1 SPO WKP )

333

398

Liczba MSP otrzymujących dotacje na inwestycje prowadzące do zasadniczych zmian produkcji, produktu lub procesu produkcyjnego (dz. 2.2.1 SPO WKP)

268

384

Liczba wspartych MSP w zakresie inwestycji (działanie 2.3 SPO WKP)

2870

2802

77

Wskaźnik wyliczony w oparciu o wyniki przeprowadzonych w okresie luty 2007-styczeń 2008 badań osób objętych wsparciem jako niepracujące, które zakończyły udział w projektach. Beneficjenci ostateczni, w przypadku których wskaźnik został osiągnięty to osoby, które po pół roku od ukończenia udziału w projekcie były zatrudnione lub prowadziły własną firmę. 78 Z uwzględnieniem Funduszu Spójności.

126

Liczba działających parków przemysłowych, które uzyskały wsparcie finansowe (SPO WKP)

27

27

Liczba projektów wsparcia mikroprzedsiębiorstw (dz. 3.4 ZPORR) w tym: na obszarach wiejskich, restrukturyzacji przemysłu, na terenach zdegradowanych poddanych rewitalizacji

2722 631 1608 371

2609 703 1939 462

Liczba pracowników MSP którzy ukończyli szkolenie (dz. 2.3 SPO RZL)

73 957

86 400

ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ/OCHRONA ŚRODOWISKA Liczba wspartych projektów w zakresie dostosowania przedsiębiorstw do wymogów ochrony środowiska (dz. 2.4 SPO WKP)

247

241

Liczba instalacji przemysłowych, które w wyniku wsparcia otrzymają pozwolenie zintegrowane, pozwolenie wodno-prawne, pozwolenie na użytkowanie, inne (dz. 2.4 SPO WKP)

141

289

Ilość wybudowanych (dz. 1.2; 3.1;3.2 ZPORR)

107

138

2830,13 3203,85

3556,70 4961,71

14

15

lub

zmodernizowanych

oczyszczalni

ścieków

Długość zbudowanej lub zmodernizowanych sieci (km) (dz. 1.2; 3.1; 3.2 ZPORR): - wodociągowej - kanalizacyjnej Liczba wdrożonych projektów selekcyjnej zbiórki odpadów, składowania odpadów i recyclingu oraz gospodarki odpadami komunalnymi (dz. 1.2 ZPORR)

3.3.3. POSTĘP RZECZOWY WEDŁUG OSI NPR Wspieranie konkurencyjności przedsiębiorstw W ramach SPO Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw – realizującego oś Narodowego Planu Rozwoju dotyczącą wspierania konkurencyjności przedsiębiorstw - niemal wszystkie wskaźniki produktu osiągnęły lub przekroczyły zakładaną wartość docelową. Jedynie w przypadku 3 wskaźników na 33 wskaźniki produktu określone na poziomie działań w Programie, nie osiągnięto wartości docelowej, jednak poziom ich realizacji wynosi 8798%. Zdecydowany postęp w realizacji wskaźników odnotowano w działaniach 1.1 Wzmocnienie instytucji wspierających działalność przedsiębiorstw, 1.4 Wzmocnienie współpracy między sferą badawczo-rozwojową a gospodarką, 1.5 Rozwój systemu dostępu przedsiębiorców do informacji i usług publicznych on-line, 2.1 Wzrost konkurencyjności MSP poprzez doradztwo, 2.2 Wsparcie konkurencyjności produktowej i technologicznej przedsiębiorstw oraz działaniach pomocy technicznej. W Priorytecie 1 Rozwój przedsiębiorczości i wzrost innowacyjności poprzez wzmocnienie instytucji otoczenia biznesu, wsparte zostały 74 instytucje otoczenia biznesu oraz 7 sieci instytucji otoczenia biznesu, dokapitalizownych zostało 98 funduszy mikropożyczkowych, poręczeniowych oraz typu seed capital, utworzone zostały łącznie 63 parki przemysłowe, naukowo-technologiczne i inkubatory przedsiębiorczości. W zakresie wzmocnienia współpracy sektora B+R z gospodarką zrealizowano 80 projektów celowych, zmodernizowano lub wybudowano 134 laboratoria badawcze i specjalistyczne oraz opublikowano 36 raportów w zakresie prognozowania rozwoju technologii. Liczba usług publicznych dostępnych on-line wzrosła do 89.

127

Fotografia 33. Utworzenie Podkarpackiego Parku Naukowo-Technologicznego (PPNT) – Etap I W ramach działania 1.3 SPO WKP dofinansowany został I etap budowy Podkarpackiego Parku Naukowo – Technologicznego, zrealizowany przez Rzeszowską Agencję Rozwoju Regionalnego S.A. Zadaniem PPNT jest stymulowanie rozwoju województwa podkarpackiego w oparciu o idee innowacyjności i transferu technologii poprzez synergiczne wykorzystanie potencjału naukowo-badawczego, infrastrukturalnego oraz gospodarczego. W dużej mierze odbywać się to będzie we współpracy z powstającymi klastrami, a w szczególności ze Stowarzyszeniem Grupy Przedsiębiorców Przemysłu Lotniczego DOLINA LOTNICZA. Aeropolis podzielony jest na trzy strefy: S1 – przylotniskowa, S2 – Strefa Podwyższonej Aktywności Gospodarczej, S3 – Strefa Preinkubatora Akademickiego. Łączna powierzchnia terenu przeznaczona dla potrzeb I etapu utworzenia PPNT wynosi obecnie 123 ha. Docelowo Park obejmie około 360 ha. Źródło: http://www.mapa.funduszestrukturalne.gov.pl W Priorytecie 2 Bezpośrednie wsparcie przedsiębiorstw liczba projektów realizowanych przez przedsiębiorstwa przekroczyła 14 tys., z tego zakończono realizację ponad 13,8 tys. przedsięwzięć (w tym 12,2 zrealizowanych przez przedsiębiorstwa sektora MSP). Z usług doradczych skorzystało prawie 2,2 tys. przedsiębiorstw sektora MSP, z tego 398 wdrożyło nowe technologie. Dofinansowano udział przedsiębiorstw w blisko 7,2 tys. targów i wystaw oraz w ponad 1,2 tys. misji gospodarczych z nimi związanych. Pozostałe projekty dotyczyły przedsięwzięć inwestycyjnych przedsiębiorstw – w zakresie dokonywania nowych inwestycji, unowocześnienia oferty produktowej i technologicznej w MSP, dostosowywania przedsiębiorstw do wymogów ochrony środowiska. Fotografie 34, 35. Opracowanie dokumentacji mającej na celu przeprowadzenie rewitalizacji Zabytkowego Zespołu "Szyb Maciej"

128

Jednym z przedsięwzięć dofinansowanych w ramach działania 2.1 SPO WKP było przygotowanie niezbędnej dokumentacji technicznej, pozwalającej na realizację inwestycji polegającej na przeprowadzeniu rewitalizacji Zabytkowego Zespołu "Szyb Maciej". Celem planowanej inwestycji jest adaptacja zabudowań dawnej kopalni węgla kamiennego, będących historycznym przykładem rozwoju przemysłu na Śląsku, do obsługi ruchu turystycznego. Na terenie Zabytkowego Zespołu Szyb Maciej przeprowadzone zostaną prace modernizacyjne i konserwatorskie zabytków nieruchomych, renowacja maszyny wyciągowej, urządzone zostaną również ekspozycje muzealne, galeria wystawienniczo-edukacyjnej, biuro obsługi turystów oraz restauracja, z zachowaniem historycznych wartości budynku i jego urządzeń. Rozwój zasobów ludzkich i zatrudnienia Do końca grudnia 2008 r. ponad 2,6 mln osób skorzystało ze wsparcia dzięki instrumentom finansowanym przez Europejski Fundusz Społeczny. Największa grupa beneficjentów – ok.60%, czyli 1,57 mln beneficjentów wzięło udział w projektach realizowanych w ramach SPO Rozwój zasobów ludzkich. Inwestycje w zasoby ludzkie, poprawa kwalifikacji i wykształcenia, podnoszenie aktywizacji zawodowej i wzmacnianie spójności społecznej było możliwe także dzięki Priorytetowi 2 ZPORR Wzmocnienie rozwoju zasobów ludzkich w regionach, którego liczba beneficjentów wyniosła na koniec roku 2008 ok. 1 mln osób. Dzięki projektom PIW Equal wsparcie otrzymało ok. 45 tys. osób. Wykres 38. Liczba osób objętych wsparciem w ramach 1 i 2 Priorytetu SPO RZL

1 560 000

1 570 000

1 463 000

1 600 000 1 400 000

1 199 000

1 200 000 873 000

1 000 000 631 000

800 000 600 000

423 000

400 000 200 000 0 grudzień 2005 r.

czerwiec 2006 r.

grudzień 2006 r.

czerwiec 2007 r.

grudzień 2007 r.

czerwiec 2008 r.

grudzień 2008 r.

Źródło: Sprawozdanie z realizacji SPO RZL W ramach SPO RZL najwięcej osób skorzystało ze wsparcia w ramach działania: • 2.3 (ponad 0,5 mln osób), • 1.2 (ok. 340 tys. osób), • 1.3 (ok. 289 tys. osób),

129

• •

ponad 190 tys. przedsiębiorstw, (Działania 1.4, 1.6 i 2.3), z czego firmy reprezentujące sektor małych i średnich przedsiębiorstw stanowiły ok. 46%, ponad 120 tys. instytucji, w tym przede wszystkim szkoły i publiczne jednostki kształcenia (głównie w ramach Działania 2.1 i 2.2 SPO RZL).

Wykres 39. Osoby objęte wsparciem w ramach 1 i 2 Priorytetu SPO RZL od początku realizacji Programu (według działań SPO RZL)

Działanie 2.4; 0,9%

Działanie 1.1; 2,5%

Działanie 2.3; 33,5%

Działanie 1.2; 21,7%

Działanie 1.3; 18,4%

Działanie 1.4; 4,5%

Działanie 2.2; 9,5% Działanie 1.6; 3,5%

Działanie 1.5; 5,4%

Natomiast do najbardziej popularnych form wsparcia należały: pomoc w poszukiwaniu pracy (19,17% udział wśród udzielonych form wsparcia), szkolenia (16,97%), poradnictwo zawodowe (16,54%), pośrednictwo pracy (14,83%), szkolenia dla pracowników przedsiębiorstw (14,55%). W przypadku większości działań SPO RZL osiągnięto względnie wysokie wskaźniki zarówno produktu, jak i rezultatu. Dla niektórych działań zwłaszcza wskaźniki produktu zostały nawet wielokrotnie przekroczone, np. w: • liczba pracowników urzędów pracy objętych działaniu 1.1 – 331,9% wartości docelowej określonej w Uzupełnieniu SPO RZL (U SPO RZL), • liczba osób objętych wsparciem w działaniu 1.4 – 269,1% wartości docelowej U SPO RZL, • liczba osób objętych szkoleniami, pracujących na rzecz grup szczególnego ryzyka w działaniu 1.5 – 257% wartość docelowej U SPO RZL, • liczba pracowników, którzy rozpoczęli szkolenie oraz liczba pracowników służby zdrowia, którzy rozpoczęli szkolenie (działanie 2.3) – 286% i 355% wartości docelowej U SPO RZL, • liczba członków korpusu służby cywilnej, przeszkolonych w ramach szkoleń ogólnych i specjalistycznych (działanie 2.4) – aż 1694% wartości docelowej U SPO RZL. Natomiast w niektórych działaniach, mimo bardzo dobrych wyników finansowych, nie osiągnięto zakładanych wartości wskaźników:

130

• liczba pracodawców uczestniczących w szkoleniach w działaniu 1.6 – 1,1% wartości docelowej U SPO RZL, • liczba opracowywanych programów dydaktycznych i programów kształcenia na odległość w Priorytecie 2 – 36,96% wartości docelowej U SPO RZL, • liczba osób zaliczanych do grup szczególnego ryzyka objętych wsparciem w działaniu 1.5 – 32,9% wartości docelowej U SPO RZL. Zarówno w przypadku pierwszej, jak i drugiej grupy wskaźników niedoszacowano lub przeszacowano wartości docelowej. Ponadto, w trakcie wdrażania programu nasiliły się pewne procesy, jak np. migracja zarobkowa, których skali i intensywności nie można było przewidzieć wcześniej, a które wpłynęły na zachowania grup docelowych przewidywanych do objęcia wsparciem. Na poziom realizacji wskaźnika niewątpliwie wpłynął także stopień kompleksowości i czas trwania udzielanego wsparcia. Pracujący beneficjenci ostateczni SPO RZL oceniają, iż79: • udział w projekcie „zdecydowanie” pomógł im rozwinąć wiedzę lub umiejętności przydatne w pracy (28%), • a 46% było zdania, że projekt „raczej” się do tego przyczynił, • 6% beneficjentów ostatecznych uznało, że przyznane wsparcie „raczej” nie pomogło mu w rozwinięciu kwalifikacji zawodowych, a 1%, że „w ogóle” nie pomogło. Ponadto, wyniki badania pokazały, iż: • u 39% beneficjentów ostatecznych od momentu rozpoczęcia uczestnictwa w projekcie zaszła co najmniej jedna zmiana, polegająca na wzroście dochodów, zmianie zawodu, awansie albo przejściu na stanowisko równorzędne lub zmianie – z własnej inicjatywy – pracodawcy, • sytuacja zawodowa zmieniała się najczęściej u beneficjentów działań 1.1 (45%), działania 1.6 (44%) oraz działania 2.3 (41%). Natomiast wyniki badań niepracujących beneficjentów ostatecznych SPO RZL pokazały m.in. iż po ok. pół roku od zakończenia udziału we wsparciu80: • 42% osób uzyskało zatrudnienie, • 16% prowadziło własną firmę, • 14% nie wykonywało stałej pracy, ale podjęło dalszą naukę, • natomiast 28% pozostawało bez pracy nie ucząc się. Blisko 80% pracodawców uznało, iż dzięki szkoleniom ich pracownicy zdobyli wiedzę przydatną i adekwatną do zadań wykonywanych w firmie. Tworzenie warunków dla zwiększenia poziomu zrównoważonego rozwoju i spójności przestrzennej

inwestycji,

promowanie

W 2008 r. nastąpił wyraźny postęp w zakresie stopnia osiągnięcia docelowych wskaźników postępu rzeczowego określonych w SPO Transport. Wynika to z zakończenia rzeczowej realizacji zdecydowanej większości projektów. Na 24 wskaźniki przyjęte w Priorytetach 1 i 2 w przypadku 18 wskaźników w pełni osiągnięto lub przekroczono zakładane wartości 79

Raport Końcowy z "Badania beneficjentów ostatecznych Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich 2004-2006", przedstawiający dane dotyczące osób pracujących 80 Raport Końcowy z "Badania beneficjentów ostatecznych Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich 2004-2006" przedstawiający dane dotyczące osób niepracujących

131

docelowe, dla 4 wskaźników wartości te przekraczają 90% realizacji, natomiast pozostałe dwa wskaźniki zostaną w pełni osiągnięte w kolejnym okresie sprawozdawczym. W Priorytecie 1 Zrównoważony gałęziowo rozwój transportu w działaniu 1.1 Modernizacja linii kolejowych między aglomeracjami miejskimi i w aglomeracjach wszystkie założone wskaźniki zostały już osiągnięte lub nawet przekroczone. Według stanu na koniec grudnia 2008 r. w wyniku realizacji tego działania przebudowano ponad 71 km linii kolejowych (113,4% założonej wartości), zakupiono 42 pojazdy kolejowe (100%), zmodernizowano 169 pojazdów szynowych (100%), wybudowano blisko 4 km linii metra (101,3%), wybudowano 1019 miejsc postojowych w systemie Park&Ride (145,6%). Równie korzystnie przedstawia się sytuacja w działaniu 1.2 Poprawa infrastruktury dostępu do portów morskich. Dzięki jego realizacji do końca grudnia 2008 r. zmodernizowano i wybudowano połączenia drogowe oraz kolejowe o długości ponad 14,2 km (113,5%), zbudowano 14 obiektów wpływających na dostępność portów (107,7%) oraz wybudowano i zmodernizowano obiekty manewrowe, drogi technologiczne i parkingi o powierzchni ok. 96,9 tys. m2 (118,4%). Jedynym wskaźnikiem w tym działaniu, który nie osiągnął jeszcze pełnej wartości jest długość wybudowanych i zmodernizowanych falochronów i nabrzeży, co wynika z opóźnień w realizacji projektu SPOT/1.2/110/04 ”Przebudowa Falochronu Głównego w Gdyni wraz z modernizacją systemu nawigacyjnego”- zakończenie prac dodatkowych w projekcie nastąpi w grudniu 2009 r. Według stanu na koniec grudnia 2008 r. wybudowano i zmodernizowano falochrony i nabrzeża o długości ponad 3,2 km (90,2%). Natomiast wskaźniki postępu rzeczowego przyjęte dla działania 1.3 Rozwój systemów intermodalnych zostaną osiągnięte w kolejnym okresie sprawozdawczym. Przykładowe projekty realizowane w I Priorytecie Działanie 1.1. Modernizacja linii kolejowych w relacjach między aglomeracjami miejskimi i w aglomeracjach Fotografie 36, 37 SPOT/1.1.3/182/07 Budowa pierwszej linii metra odcinek od szlaku B20 do stacji A23 "Młociny" wraz z torami odstawczymi i węzła komunikacyjnego "Młociny", Beneficjent: Miasto Stołeczne Warszawa, budżet projektu:1 046 852 454 zł, w tym dofinansowanie UE: 320 584 696 zł. Cele/rezultaty projektu: Inwestycja budowy końcowego odcinka linii metra na odcinku Bielańskim, obejmująca cztery stacje, cztery tunele szlakowe i węzeł komunikacyjny Młociny, podzielona była na trzy etapy. Pierwszy z nich obejmuje budowę tuneli szlakowych pomiędzy stacją Marymont, a stacją Słodowiec oraz samej stacji Słodowiec. Drugi etap to budowa tuneli prowadzących do stacji Stare Bielany i Wawrzyszew oraz obu stacji. Ostatni zaś to tunel szlakowy do stacji Młociny, stacja metra Młociny i węzeł komunikacyjny o tej samej nazwie. Realizacja projektu pozwoliła na zakończenie budowy pierwszej linii metra w Warszawie.

132

Działanie 1.2. Poprawa infrastruktury dostępu do portów morskich Fotografie 38, 39 SPOT/1.2.3/6/04 Budowa Trasy Kwiatkowskiego w Gdyni - III Etap, Beneficjent: Gmina Miasta Gdyni, budżet projektu: 232 331 616 zł, w tym dofinansowanie UE: 174 248 712 zł. Cele/rezultaty projektu: Zrealizowany odcinek Trasy Kwiatkowskiego połączył gdyński port i miasto z systemem dróg krajowych (Obwodową Trójmiasta) i autostradą A1. Ukończona inwestycja stała się ważnym ogniwem i faktycznym początkiem autostrady A1 na terenie Polski. W ramach projektu wykonano między innymi dwie jezdnie jednokierunkowe, dwupasmowe o długości jezdni prawej 2728 m i lewej 2736 m oraz szerokości 7 m z pasem rozdziału szerokości 3 m. Powstały trzy wiadukty drogowe, z tego dwa montowane metodą nasuwania podłużnego o wysokości filarów od 10 do 30 m. Zainstalowano 1761 m ekranów akustycznych na odcinku sąsiadującym z zabudową mieszkaniową. Zmodernizowano również istniejącą część Estakady Kwiatkowskiego nad ul. Morską. Działanie 1.3. Rozwój systemów intermodalnych Fotografie 40, 41 SPOT/1.3.2/170/05 Modernizacja i rozbudowa kolejowego terminala kontenerowego na stacji Małaszewicze, Beneficjent: PKP Cargo S.A., budżet projektu 44 300 640 zł, kwota dofinansowania UE 8 532 000 zł. Cele/rezultaty realizacji projektu to: Port Małaszewicze położony jest w II europejskim korytarzu transportowym na linii kolejowej E-20 Paryż-Berlin-Warszawa-Moskwa. Następuje tu styk torów o szerokości 1520mm i 1435mm. Port ma możliwość przeładunku wszystkich towarów przewożonych przez kolej w 7 terminalach przeładunkowych. Większość sprzętu jest bardzo zużyta i wymaga częstych remontów lub wymiany. Port wykonuje kompleksowe usługi spedycyjne, w tym celne i kontrolne. Terminal 3 (T3) specjalizuje się w przeładunku kontenerów. Realizacja projektu umożliwi: • wzrost liczby ładunków przewożonych w jednostkach ładunkowych, • zmniejszenie kosztów operacyjnych na jednostkę TEU, • utworzenie nowych miejsc pracy. Wskaźniki 133

oddziaływania to ilość nowych miejsc pracy utworzonych w otoczeniu terminala. W Priorytecie 2 Bezpieczna infrastruktura drogowa w działaniu 2.1 Budowa i przebudowa dróg krajowych wszystkie wskaźniki produktu zostały osiągnięte. W wyniku jego realizacji przebudowano ok. 106,6 km dróg krajowych (99,99% - odchylenie od 100% wynika z różnic na poziomie pojedynczych metrów), a także rozbudowano oraz zbudowano odpowiednio ok. 29,6 km ok. 23,6 km dróg krajowych (100%). W działaniu 2.2 Usprawnienie przejazdu drogami krajowymi przez miasta na prawach powiatu przebudowano, rozbudowano lub zbudowano odpowiednio ok. 75 km, 22,9 km i 26,3 km dróg krajowych (stopień realizacji wskaźników rzeczowych przedstawia się następująco – 99,9%, 94,5% oraz 100,1%). Wszystkie wskaźniki postępu rzeczowego zostały również osiągnięte w działaniu 2.3 Wdrażanie i monitoring środków poprawy bezpieczeństwa ruchu. W jego ramach przebudowano 26 szczególnie niebezpiecznych skrzyżowań (100%), zakupiono 45 samochodów specjalistycznych (100%), tysiąc alkotestów (100%), 70 tys. urządzeń jednorazowych umożliwiających przeprowadzanie badań na obecność środków działających podobnie do alkoholu (100%), 10 urządzeń rejestrujących zachowania uczestników ruchu zamontowane w samochodach specjalistycznych (100%) oraz zbudowano laboratorium technik komunikacyjnych wraz z wyposażeniem (100%). Przykładowe projekty realizowane w II Priorytecie Działanie 2.1. Budowa i przebudowa dróg krajowych Fotografie 42, 43 SPOT/2.1/13/04 Przebudowa drogi krajowej nr S22 na odcinku Elbląg – Grzechotki, beneficjent: GDDKiA, budżet projektu: 456 693 086 zł, w tym kwota dofinansowani UE: 323 921 848 zł. Cele/rezultaty projektu: Podstawową funkcją przebudowywanej drogi jest połączenie budowanej w Rosji drogi wraz z przejściem granicznym Grzechotki – Mamonowo II z siecią dróg krajowych w Polsce.

Realizacja projektu pozwoli na: ƒ dostosowanie nośności nawierzchni do przenoszenia nacisków 11,5 T/oś, ƒ podniesienie nośności obiektów inżynierskich do klasy A, ƒ zmniejszenie niekorzystnego wpływu transportu na zanieczyszczenie środowiska naturalnego, ƒ wzrost bezpieczeństwa ruchu, ƒ likwidację wąskich gardeł i poprawę przepustowości.

134

Działanie 2.2. Usprawnienie przejazdów drogami krajowymi przez miasta na prawach powiatu Fotografie 44, 45 SPOT/2.2/121/05 Przebudowa ul. Ślężnej we Wrocławiu w ciągu drogi krajowej nr 81 budżet projektu, beneficjent: Gmina Wrocław, budżet projektu: 11 399 344 zł, w tym kwota dofinansowania UE:6 716 404 zł Cele/rezultaty projektu: W ramach Projektu przebudowano ul. Ślężną na odcinku od ul. Sudeckiej do Obwodnicy Śródmiejskiej, czyli skrzyżowania ul. Armii Krajowej i Alei Wiśniowej. Dzięki realizacji inwestycji przebudowano jezdnię, chodniki, wybudowano ścieżki rowerowe, przebudowano przejazd i perony tramwajowe oraz wybudowano zatoki autobusowe.

Działanie 2.3. Wdrażanie i monitoring środków poprawy bezpieczeństwa ruchu drogowego Fotografie 46, 47 SPOT/2.3/83/04 Poprawa bezpieczeństwa na drogach krajowych nr 8, 19 i 65 przez ograniczenie skutków miejscowych zagrożeń, beneficjent: Komenda Miejska Państwowej Straży Pożarnej w Białymstoku, budżet projektu: 2 010 254 zł, w tym dofinansowanie UE: 1 487 570 zł. Cele/rezultaty projektu: Celem projektu jest wprowadzenie efektywniejszego ratownictwa na drogach krajowych nr 8, 19 i 65 dzięki skróceniu czasu dojazdów na miejsce zdarzenia oraz efektywniejsze zabezpieczenie przed skutkami katastrof i wypadków. W wyniku realizacji projektu wyposażono jednostki ratownicze w nowoczesny sprzęt o dobrych parametrach techniczno – taktycznych, tj. średni pojazd gaśniczy wykorzystywany podczas samodzielnych akcji technicznych lub działań z udziałem innych pojazdów jako zabezpieczenie gaśnicze, lekki pojazd gaśniczy wyposażony w sprzęt ratownictwa drogowego wykorzystywany podczas mniejszych wypadków i kolizji do prowadzenia samodzielnych działań oraz podnośnik hydrauliczny wykorzystywany do usuwania lokalnych zagrożeń, np. skutków silnych wiatrów utrudniających ruch lub powodujących zagrożenie jego uczestnikom. Pojazdy te stacjonując przy drogach krajowych nr 8, 19 i 65 poprawiają

135

uznane za priorytetowe czynniki wpływające bezpośrednio na szansę uratowania zdrowia i życia ofiar wypadków oraz skrócą czas „udrożnienia” trasy. Przekształcenia strukturalne w rolnictwie i rybołówstwie, rozwój obszarów wiejskich Cele osi Narodowego Planu Rozwoju Przekształcenia strukturalne w rolnictwie i rybołówstwie, rozwój obszarów wiejskich realizowane są poprzez SPO Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich oraz SPO Rybołówstwo i przetwórstwo ryb. • SPO Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich Według stanu na koniec 2008 r. w ramach SPO Restrukturyzacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich zrealizowano 49 648 projektów81, co oznacza wzrost liczby zrealizowanych projektów w porównaniu z końcem 2007 r. o 6 272. W ramach inwestycji w gospodarstwach rolnych zrealizowano 23 959 projektów, z których ok. 87% dotyczyło zakupu wyposażenia i sprzętu ruchomego. Dzięki realizacji ww. projektów zakupiono 92 013 sztuk sprzętu ruchomego. Z kolei przy podziale zrealizowanych projektów z zakresu inwestycji w gospodarstwach rolnych według kierunków produkcji głównej najwięcej z nich wiązało się z bydłem mlecznym (24%) oraz uprawą zbóż (21%). Wykres 40. Podział zrealizowanych projektów z zakresu inwestycji w gospodarstwach rolnych - według kierunków produkcji głównej 431 234 196

5 094

3 978 359

2 327 5 812 3 080 2 448

uprawy zbóż produkcja sadownicza bydło mleczne trzoda chlewna inna produkcja zwierzęca

ogrodnictwo pozostałe (w tym produkcja mieszana) bydło mięsne drób pozostałe (niesklasyfikowane)

Źródło: Opracowanie własne IZ PWW na podstawie danych MRiRW W zakresie odnowy wsi oraz ochrony i zachowania dziedzictwa kulturowego zrealizowano 1 976 projektów, z których ok. 62% dotyczyło odnowy wsi. Dzięki realizacji projektów w ramach działania 2.3 m.in. zbudowano, zaadoptowano bądź wyremontowano (w połączeniu z modernizacją) oraz wyposażyć 1 200 obiektów publicznych pełniących funkcje kulturalne. 81

Projekty, dla których zrealizowano wniosek o płatność końcową.

136

Jednym z projektów zrealizowanych w ramach działania 2.3 Odnowa wsi oraz zachowanie i ochrona dziedzictwa kulturowego wdrażanego na poziomie regionalnym jest projekt: Remont i adaptacja budynku wielofunkcyjnego dla celów kulturalno-oświatowych i obsługi ruchu turystycznego zrealizowany na terenie województwa małopolskiego. Całkowita wartość projektu wyniosła 217 847,99 zł, z czego 140 707,00 zł stanowi dofinansowanie z Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej. Zrealizowana inwestycja miała za zadanie dokończenie robót budowlanych w Gminnym Ośrodku kultury w Łopusznej. W ośrodku kultury mieszkańcy miejscowości i okolic mają do dyspozycji salę widowiskową, w której odbywają się liczne spektakle i imprezy, świetlicę, zaplecze kuchenne wykorzystywane przez Koło Gospodyń Wiejskich oraz, co najważniejsze, dostęp do pomieszczeń biblioteki publicznej. Poprzez realizację inwestycji podniesiona została atrakcyjność turystyczna gminy oraz na rozwój tożsamości społeczności wiejskiej. Fotografie 48, 49. Projekt: Remont i adaptacja budynku wielofunkcyjnego dla celów kulturalno-oświatowych i obsługi ruchu turystycznego, województwo małopolskie

___________________________________________________________________________ Ponadto, dzięki wsparciu ze środków unijnych zrealizowano 15 180 szkoleń, w których uczestniczyło 410 661 osób. W obszarze poprawy przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych 1 028 zakładów dokonało dostosowań strukturalnych. Ponadto, w zakresie wsparcia doradztwa rolniczego zrealizowano ponad 3,7 mln usług. Realizacja projektów w ramach działania 2.2 pozwoliła na scalenie 16,7 tys. ha gruntów. • SPO Rybołówstwo i przetwórstwo ryb W SPO Rybołówstwo i przetwórstwo ryb w odniesieniu do poszczególnych priorytetów postęp rzeczowy nadal jest nierównomierny. Od początku wdrażania programu działania Priorytetu 1 Dostosowanie nakładu połowowego do zasobów cieszyły się dużym zainteresowaniem. Łącznie trwale wycofanych zostało 439 jednostek, w tym 59 statków rybackich zmieniło przeznaczenie, a 380 zostało zezłomowanych. W związku z wysokim zainteresowaniem tymi działaniami 1 434 rybaków otrzymało rekompensatę z tytułu utraty miejsca pracy na statku rybackim, a 97 rybaków otrzymuje comiesięczne świadczenia do czasu osiągnięcia wieku emerytalnego w wyniku trwałego zaprzestania wykonywania zawodu. W ramach Priorytetu 2 Odnowa i modernizacja floty rybackiej nie zbudowano żadnego statku rybackiego, natomiast zmodernizowano 102 jednostki.

137

W ramach działania 3.2 Chów i hodowla ryb do końca 2008 r. wspartych zostało 185 gospodarstw rybackich, co stanowi 92,5% wartości docelowej. Zadowalająco przebiega również postęp realizacji działania 3.4 Przetwórstwo i rynek rybny, w którym zakończono realizację 177 projektów, natomiast 44 przedsięwzięcia są nadal realizowane. W odniesieniu do działania 4.1 Rybołówstwo przybrzeżne w wyniku wyjaśnienia zasad przyznawania premii w ramach tego działania, liczba zrealizowanych projektów zintegrowanych przekracza wartość docelową prawie trzykrotnie. Ponadto, w ramach priorytetu 4 Inne działania wartości docelowe wskaźników zostały znacznie przekroczone w przypadku liczby zrealizowanych kampanii promocyjnych produktów rybnych w działaniu 4.3 Znajdowanie oraz promowanie nowych rynków zbytu na produkty rybne oraz liczby projektów dotyczących szkoleń w ramach działania 4.4 Działania organizacji obrotu rynkowego • Wzmocnienie potencjału rozwojowego regionów i przeciwdziałanie marginalizacji niektórych obszarów Na oś Narodowego Planu Rozwoju Wzmocnienie potencjału rozwojowego regionów i przeciwdziałanie marginalizacji niektórych obszarów składają się efekty rzeczowe osiągnięte w ramach ZPORR oraz siedmiu programów IW Interreg III A. Wskaźniki postępu rzeczowego w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego są agregowane w Programie z poziomu sprawozdań końcowych z realizacji projektów, dla których przeprowadzono kontrolę końcową. W wyniku przeprowadzonej znacznej liczby kontroli końcowych wzrosły znacząco wskaźniki na poziomie działań i priorytetów. Wzrost płatności i przeprowadzonych kontroli przyczynił się w okresie sprawozdawczym do zwiększenia liczby projektów zrealizowanych, tj. 12 013 (wobec 7 604 na koniec 2007 roku). Efektem tego stanu rzeczy jest postęp w realizacji wskaźników monitoringowych. Należy zaznaczyć również, że część wartości docelowych wskaźników produktu na poziomie działania została znacznie przekroczona. Dotyczy to przede wszystkim długości przebudowanych/ wyremontowanych dróg, sieci rozdzielczej wodociągów i kanalizacji, liczby zakupionego sprzętu medycznego, finansowanych stypendiów oraz wspartych obiektów ochrony zdrowia. Przekroczenia wartości docelowych wynikają z dużego zainteresowania beneficjentów konkretnymi typami inwestycji. • Inwestycje infrastrukturalne Na koniec grudnia 2008 r. wybudowano lub zmodernizowano w całym kraju 3 976 km dróg wojewódzkich, powiatowych i gminnych (w porównaniu do poprzedniego okresu sprawozdawczego wskaźnik wyniósł 3 147,46 km). Na osiągnięty wskaźnik składa się: 1 901 km dróg o znaczeniu regionalnym (przy 1 307,52 km na koniec 2007 r.) oraz 2 075 km dróg o znaczeniu lokalnym (przy 1 839,94 na koniec 2007 r.). Na końcowym etapie rozliczania inwestycji drogowych najwyższy udział w realizacji wskaźnika wybudowanych bądź zmodernizowanych dróg ma województwo mazowieckie. Łączna długość dróg, na budowę i modernizację których beneficjenci otrzymali dofinansowanie z EFRR, to ponad 507 km.

138

Wykres 41. Osiągnięte wskaźniki produktu na podstawie zakończonych inwestycji drogowych w ramach ZPORR. Długość wybudowanych i zmodernizowanych dróg wojewódzkich, powiatowych i gminnych w km (według stanu na koniec grudnia 2008 r.). 350

327

300 250

222

200

213 217

194 196 181

173

150 87 55

126

106

55

53

42

50

107

98

śl ąs ki e

98

156

140

127 130 123

ls ki e az ow ie ck ie op ol sk po ie dk ar pa ck ie po dl as ki e po m or sk ie

100

211

80

110

129

73 42

50

27 28

sk ie om or

ch

od n

io p

po

ls k

ie

sk ie w ie lk o za

e

-m az ur

rz ys ki

ko

ok

m iń s

w ar

św ię t

zk ie łó d

us ki e lu b

ał op o m

m

ja w sk

ku

do

ln oś lą sk ie opo m or sk ie lu be ls ki e

0

Długość nowych lub zmodernizowanych dróg wojewódzkich, powiatowych i gminnych o znaczeniu regionalnym w ramach ZPORR (w km) Długość dróg powiatowych i gminnych o znaczeniu lokalnym w ramach ZPORR (w km)

Źródło: Opracowanie własne IZ PWW na podstawie sprawozdania okresowego IZ ZPORR.

W priorytecie 1, w ramach działania 1.4 Rozwój turystyki i kultury łącznie sfinansowano 147 projekty dotyczące turystki i kultury, przy założonych 60. Odrestaurowano i odremontowano 67 obiektów historycznych o łącznej powierzchni 407,1 tys. m². Zainstalowano 230 systemów zabezpieczeń przed pożarem i kradzieżą w obiektach zabytkowych (przy planowanych 10). Ponadto, 290 obiekty infrastruktury kulturalnej, sportowej czy rekreacyjnej oddano do użytku bądź poddano przebudowie/remontowi już istniejące. Łączna powierzchnia tego typu obiektów jest bliska 530 tys. m². Również 53 obiekty zabytkowe zaadaptowano na cele kulturalne i turystyczne. W ramach działania 1.5 Infrastruktura społeczeństwa informacyjnego wdrożono 384 systemy zarządzania w administracji publicznej, zbudowano 1 037 Punkty Dostępu do Internetu (PIAP), zapewniono 775 jednostkom bezpieczny dostęp do szerokopasmowego Internetu. W 99 jednostkach publicznych sfinansowano projekty modernizacji lub instalacji sieci LAN. W obszarze środowiska wybudowano 3 557 km wodociągów oraz 4 962 km kanalizacji (analogiczne wskaźniki na koniec 2007 roku to odpowiednio: 2 830,13 km wybudowanych wodociągów oraz 3 230,85 km kanalizacji). Największa ilość sieci wodociągowych oddanych do użytku notowana jest w województwach: mazowieckim, warmińsko-mazurskim, świętokrzyskim i podlaskim. W tych regionach widoczna jest również dysproporcja w stosunku do ilości położonych km sieci kanalizacyjnych (najwięcej wybudowano i oddano do użytku w województwach: podkarpackim, mazowieckim, śląskim i wielkopolskim).

139

Wykres 42. Osiągnięte wskaźniki produktu na podstawie zakończonych inwestycji środowiskowych w ramach ZPORR w km (według stanu na koniec grudnia 2008 r.). 902

900 752

750 600

519 417

450 300 150

274 240

206 70

436

379 377

354

277 268 220

218 139 145

33

143 25

210

124

336 130 119

126 119 60

68

do ln ku oś ja lą w sk sk oie po m or sk ie lu be lsk ie lu bu sk ie łó dz kie m ał op ol sk m ie az ow ie ck ie op ol sk po ie dk ar pa ck ie po dl as ki e po m or sk ie ślą św sk ie ię w to ar kr m z iń ys sk ki oe m az ur sk w ie ie za lk op ch ol od sk ni ie op om or sk ie

0

402

428

Długość wybudowanej lub zmodernizowanej sieci wodociągowej w ramach ZPORR (w km) Długość wybudowanej lub zmodernizowanej sieci kanalizacyjnej w ramach ZPORR (w km)

Źródło: Opracowanie własne IZ PWW na podstawie sprawozdania okresowego IZ ZPORR.

Do użytku oddano również 137 oczyszczalni ścieków i 138 stacji uzdatniania wody; zrealizowano 54 projektów dotyczących selektywnej zbiórki, składowania bądź recyklingu odpadów oraz gospodarki odpadami komunalnymi (analogiczne wskaźniki na koniec 2007 roku to odpowiednio: 107 oczyszczalni ścieków i 79 stacji uzdatniania wody; 49 projektów dotyczących selektywnej zbiórki, składowania bądź recyklingu odpadów oraz gospodarki odpadami komunalnymi). Ponadto, w wyniku realizacji projektów z infrastruktury społecznej zakupiono 6 104 sztuk sprzętu medycznego (przy 3 922 na koniec 2007 r.) oraz wsparto 540 zakładów opieki zdrowotnej (przy 487 na koniec 2007 r.). Wsparciem objęto także 471 obiektów dydaktycznych, badawczych i sportowych (przy 415 na koniec 2007 r.), natomiast powierzchnia nowych lub przebudowanych/ wyremontowanych obiektów przekroczyła łącznie 674,7 tys. m².

• Inwestycje w zasoby ludzkie W priorytecie 2, współfinansowanym z EFS, przeszkolono łącznie do końca 2008 roku ponad 1 mln osób (analogiczny wskaźnik na koniec 2007 roku to: 532 598 osób). Największą popularnością cieszyły się projekty szkoleniowe z działania 2.1 Rozwój umiejętności powiązanych z potrzebami rynku pracy i możliwości kształcenia ustawicznego, w ramach którego ze szkoleń skorzystało 250,4 tys. osób, w tym 65% to kobiety. Obok projektów umożliwiających podnoszenie kwalifikacji i nabywanie nowych umiejętności zawodowych, popularną formą wsparcia okazały się projekty wspierające młodzież gimnazjalną oraz studentów z działania 2.2 Wyrównywanie szans edukacyjnych w regionach. Z projektów stypendialnych skorzystało 610 tys. młodzieży (93% uczniów i studentów pochodziła z obszarów wiejskich). Należy również dodać, że wszystkie wartości docelowe w tym działaniu zostały znacznie przekroczone.

140

Ważną częścią działań współfinansowanych z EFS są projekty skierowane na reorientację zawodową osób odchodzących z rolnictwa (działanie 2.3) jak i osób zagrożonych procesami restrukturyzacyjnymi (działanie 2.4). W ramach tych działań sfinansowano 553 projekty, z których skorzystało blisko 92 tys osób, natomiast 1 845 osób korzystała z projektów subsydiowania miejsc pracy. Pomoc udzielana ze ZPORR była również skierowana do mikroprzedsiębiorców oraz do osób, które pragną rozpocząć tego typu działalność. W działaniu 2.5 Promocja przedsiębiorczości wsparcie z EFS uzyskało 377 projektów doradczych i szkoleniowych, w których uczestniczyło przeszło 31,5 tys. osób. Pomoc umożliwiała również uzyskanie wsparcia pomostowego lub otrzymanie jednorazowej dotacji dla początkujących przedsiębiorców. Z tej formy pomocy skorzystało do końca 2008 r. 6 573 osoby. Należy dodać, iż w porównaniu da wartości wskaźników osiągniętych na koniec 2007 roku, wraz z zakończeniem kolejnych projektów nastąpił znaczący wzrost planowanych do osiągnięcia wartości docelowych. Przedsiębiorcy, poza działaniem 2.5 współfinansowanym z EFS, mogli otrzymać wsparcie przede wszystkim z EFRR w ramach działania 3.4 Mikroprzedsiębiorstwa. Do końca 2008 r. zrealizowano 2 609 projekty, z czego wsparto 703 mikroprzedsiębiorstwa na obszarach wiejskich, 1 939 na obszarach restrukturyzacji przemysłu, zaś 462 na terenach zdegradowanych poddanych rewitalizacji. W przypadku 7 programów realizowanych w ramach IW Interreg III na obecnym etapie wdrażania programów podpisano łącznie 1 057 umów, z czego 886 projektów należy uznać za zakończone. Wskaźniki produktu na poziomie działań dotyczą przede wszystkim liczby przedsięwzięć podjętych na obszarze transgranicznym. Największym zainteresowaniem cieszą się przedsięwzięcia w obszarze infrastruktury podstawowej (transportowej i środowiskowej) oraz z zakresu turystyki, ochrony dziedzictwa kulturalnego i naturalnego. Do końca grudnia 2008 roku wyremontowano lub wybudowano 72,7 km dróg na obszarze przygranicznym oraz blisko 32 km ścieżek rowerowych i pieszych. Dofinansowanie otrzymało również 176 projektów wspierających działania mające na celu rozwój turystyki, propagowanie kultury oraz ochronę dziedzictwa naturalnego na obszarach przygranicznych. W ramach Funduszu Małych Projektów dofinansowano prawie 2 tys. przedsięwzięć. Z proponowanych form doradztwa oraz oferowanych szkoleń skorzystało ponad 8,4 tys osób. Na realizację przedsięwzięć w zakresie ratownictwa, ochrony przed katastrofami, jak również współpracy straży pożarnej dofinansowanie otrzymało 9 projektów.

141

3.4. IDENTYFIKOWANE UTRUDNIENIA WE WDRAŻANIU PROGRAMÓW OPERACYJNYCH ORAZ REKOMENDOWANE USPRAWNIENIA 3.4.1. REALIZACJA ZALECEŃ ZAWARTYCH W SPRAWOZDANIU ZA 2007 R. Przyspieszenie tempa poświadczania wydatków beneficjentów i systematycznego rozliczenia projektów – zwłaszcza w przypadku działań, w których występuje niski poziom płatności. W celu wykorzystania 100% alokacji na koniec 2008 r. niezbędne jest utrzymanie w części programów średniomiesięcznych płatności na poziomie zbliżonym co najmniej do notowanego w 2007 r., przy jednoczesnym zapewnieniu zwiększenia wydatkowania w programach, w których obecny poziom średniomiesięcznych płatności jest niższy od wymaganego. Prognoza na 2008 r. skierowana do KE przewiduje certyfikowanie wydatków z funduszy strukturalnych na poziomie około 9,5 mld zł. Oznacza to kwotę blisko 800 mln zł miesięcznie. Należy jednak zaznaczyć, iż zgodnie z zasadami zamknięcia pomocy dokonywanie płatności możliwe jest do końca 2008 r. lub do końca kwietnia 2009 r., a ich certyfikowanie w okresie 15 miesięcy od zamknięcia programu. W 2008 r. w ramach SPO Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw zrealizowano płatności na łączną kwotę 1 738 543 496,96 PLN. Oznacza to, iż średniomiesięczny poziom płatności wynosił 144 878 624,75 PLN i był o 22% wyższy od średniomiesięcznego poziomu płatności w ramach SPO-WKP w 2007 r. Zgodnie z prognozą na I półrocze 2009 r. – planuje się wypłacenie w ramach Programu 512 461 003,09 PLN ze środków EFRR, w tym 226 903 494,89 PLN w II kwartale 2009 r. W przypadku SPO Transport celem pełnego wykorzystania alokacji w Programie IZ SPOT 26 listopada 2008 r. otworzyła nowy nabór wniosków, podczas którego włączone zostały do Programu nowe projekty oraz aneksowano tzw. „stare projekty” włączając nowe wydatki kwalifikowane oraz podnosząc, gdzie było to możliwe, poziom dofinansowania. W Programie znajdują się obecnie 22 projekty tzw. ‘warunkowe’, ponadto podpisano 30 aneksów przyznających dofinansowanie warunkowe dla „starych projektów (część projektów ma obecnie zarówno dofinansowanie warunkowe, jak i bezwarunkowe) – w obu przypadkach finansowanie z EFRR uzależnione jest od dostępności środków w poszczególnych priorytetach. W II półroczu 2008 r. trwały prace nad ustaleniem maksymalnego poziomu nadkontraktacji. Ostatecznie Ministerstwo Finansów wyraziło zgodę na 25% nadkontraktacjcji w Priorytetach 1 i 2 oraz 30% w Priorytecie 3, w działaniu 3.1. W wyniku przeprowadzenia nowego naboru w ramach SPOT według stanu na koniec lutego 2009 r. poziom zakontraktowania środków w Programie wynosi 131,06%, w tym w ramach dofinansowania bezwarunkowego 117,76%. (Dotyczy także rekomendacji pkt B, G, K) IZ SPO Rybołówstwo i przetwórstwo ryb 2004-20006 w 2008 roku występowała regularnie do Komisji Europejskiej o płatności pośrednie. Jednak zwiększone kwoty zapotrzebowań nie pozwoliły na zachowanie płynności finansowej, stąd też IZ występowała do IP co miesiąc o pożyczki na realizację Programu. W 2008 r. wydatkowano z części unijnej 217 883 532,10 zł (62 078 088,63 euro), co stanowi 30,76% całości kwoty Programu. Od początku realizacji Programu wydano z części unijnej 594 335 640,47 zł, ( 158 605 928,35 euro), co stanowi 78,58% całości kwoty środków unijnych Programu.

142

SPO Rozwój zasobów ludzkich osiągnął już końcową fazę realizacji, w związku z powyższym w ograniczonym stopniu podpisywane są nowe umowy z beneficjentami na realizację projektów. W zdecydowanej większości działań stopień realizacji zobowiązań finansowanych kształtuje się na bardzo wysokim poziomie. W przypadku wystąpienia jakichkolwiek utrudnień podejmowane są odpowiednie kroki zaradcze. I tak w przypadku działań Programu, gdzie nie osiągnięto całkowitego wydatkowania środków z EFS, wprowadza się rozwiązania mające pozwolić na pełne wydatkowanie funduszy UE tj. wydłużenie okresu kwalifikowalności wydatków bądź ich realokację pomiędzy poszczególnymi działaniami SPO RZL. W związku z powyższym przeprowadzono np. w II połowie 2008 r. realokację środków z alokacji w ramach Działania 1.2 SPO RZL przy jednoczesnym zmniejszeniu alokacji pozostałych ww. Działań. Wydłużenia okresu kwalifikowalności wydatków ma natomiast pozwolić na realizację niewielkiej liczby nowych projektów Instytucji Wdrażających finansowanych z oszczędności powstałych w trakcie wdrażania Programu – Działania 2.1 oraz Priorytet 3 SPO RZL. (Dotyczy także rekomendacji pkt B, D, E) Przyspieszenie tempa wydawania decyzji oraz podpisywania umów o dofinansowanie kolejnych projektów w działaniach, w których pozostały jeszcze środki do zakontraktowania. W ramach SPO Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw w 2008 r. umowy o dofinansowanie projektów zawierano w ramach działań 1.5 Rozwój systemu dostępu przedsiębiorców do informacji i usług publicznych on-line, 2.2 Wsparcie konkurencyjności produktowej i technologicznej przedsiębiorstw oraz działań pomocy technicznej. W przypadku działania 1.5 umowy zawarto niezwłocznie po wyłonieniu projektów w ramach naboru, uruchomionego w okresie kwiecień-maj 2008 r. W przypadku działania 2.2 umowy podpisywano niezwłocznie po uzyskaniu od Instytucji Płatniczej zgody na nadkontraktację w ramach ww. działania. W odniesieniu do SPO Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich w związku z możliwością przedłużenia terminu kwalifikowalności wydatków do dnia 30 czerwca 2009 r. oraz w celu efektywnego wykorzystania środków w ramach Programu instytucja zarządzająca planuje przeprowadzenie kolejnego naboru wniosków w ramach Priorytetu 3 Pomoc Techniczna. W ramach SPO Rybołówstwo… w maju 2008 r. dzięki staraniom ARiMR i MRiRW podjęto decyzję o podpisaniu dodatkowych umów z wnioskodawcami znajdującymi się na listach rezerwowych w ramach działań, w których występuje wysoki udział środków własnych. W odniesieniu do działania 3.2 oznaczało to możliwość podpisania dodatkowych 22 umów na kwotę ok. 8,6 mln. zł. W odniesieniu do działania 3.4 oznaczało to możliwość podpisania dodatkowych 8 umów na kwotę ok. 33,7 mln zł. Mimo zawarcia przedmiotowych umów z wnioskodawcami działania 3.2, ze względu na występowanie znacznych oszczędności powstałych w wyniku rezygnacji z realizacji umów i w trakcie weryfikacji wniosków o płatność, a także dzięki zwiększeniu wartości limitu środków przewidzianych na realizację Programu (z powodu wzrostu kursu Euro), pod koniec 2008 roku wystąpiło ryzyko niewykorzystania pełnej puli środków finansowych przeznaczonych na realizację Priorytetu 3. W związku z tym Komitet Monitorujący SPO „Rybołówstwo…” na posiedzeniu w dniu 17-18 grudnia 2008 r. podjął decyzję o ponownym otwarciu naboru wniosków w ramach przedmiotowego działania. Równocześnie przesunięto termin kwalikowalności wydatków w ramach Programu, co oznacza, że ostatnie płatności na konta beneficjentów SPO „Rybołówstwo…” powinny wpłynąć do końca czerwca 2009 roku.

143

Ponadto podpisano umowy ze wszystkimi beneficjentami w działaniach 4.1, 4.3, 4.4 oraz 4.6. Ciągły nabór wniosków trwał dla działań 2.2 oraz 4.2. Zapewnienie stałego monitoringu projektów poprzez regularną współpracę pracowników instytucji pośredniczących/wdrażających z beneficjentami, a także kontynuacja bieżącej współpracy właściwych instytucji z beneficjentami w celu zapewnienia sprawnej realizacji projektów oraz mobilizowanie beneficjentów do systematycznego wnioskowania o refundację. W ramach poszczególnych działań SPO Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw Instytucje Wdrażające i Pośredniczące prowadziły regularne, cykliczne spotkania monitoringowe z beneficjentami. W szczególności dotyczyło to: •

działania 1.4 Wzmocnienie współpracy między sferą badawczo – rozwojową a gospodarką, w ramach którego prowadzono monitoring opóźnień w realizacji projektów,

•

działania 1.5 Rozwój systemu dostępu przedsiębiorców do informacji i usług publicznych on-line, w ramach którego spotkania monitorujące dla beneficjentów największych projektów organizowano raz na miesiąc, dla pozostałych – raz na dwa miesiące; ponadto beneficjentów największych projektów zobowiązano do przedstawiania cotygodniowych sprawozdań z postępów w realizacji projektów,

•

działania 2.4 Wsparcie dla przedsięwzięć w zakresie dostosowania przedsiębiorstw do wymogów ochrony środowiska, w ramach którego prowadzono szczególny monitoring projektów opóźnionych w stosunku do harmonogramu realizacji, polegający na przygotowywaniu przez beneficjentów comiesięcznych raportów na temat stanu prac, poniesionych wydatków oraz przewidywanych zagrożeń wykonania projektu w zakładanym terminie.

Instytucja Zarządzająca SPO WKP rozszerzyła na wszystkie działania możliwość przedłużania realizacji projektów poza ostateczną datę kwalifikowalności projektów, określoną w Uzupełnieniu Programu dla wszystkich działań SPO WKP. W każdym przypadku przedłużenie okresu realizacji projektu poza ww. datę wymagało zgody Instytucji Zarządzającej, na wniosek Instytucji Wdrażającej pozytywnie zaopiniowany przez Instytucję Pośredniczącą. Ogółem, do końca 2008 r. Instytucja Zarządzająca wydała decyzje dotyczące zgody na przedłużenie okresu kwalifikowalności wydatków dla 195 projektów, z czego 21 decyzji dotyczyło przedłużenia poza dzień 1 stycznia 2009 r.82. Od lipca 2008 r. Instytucja Zarządzająca SPO WKP prowadzi stały, comiesięczny monitoring projektów z przedłużoną datą kwalifikowalności wydatków. Każdy projekt, dla którego wydano zgodę na realizację po 30 czerwca 2008 r. włączony jest w ww. system monitoringu. W ramach SPO Transport prowadzony jest stały monitoring projektów polegający na regularnej współpracy instytucji zaangażowanych w implementację Programu z beneficjentami. W ramach SPO Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich Instytucja Zarządzająca na bieżąco monitorowała realizację projektów, ze szczególnym uwzględnieniem projektów w ramach działania 2.2 „Scalanie gruntów” oraz działania 2.5 „Gospodarowanie rolniczymi zasobami wodnymi”. Instytucje wdrażające 82

Kolejne decyzje w tym zakresie wydawane były jednak również po 1 stycznia 2009 r. Wg stanu na 1 kwietnia 2009 r., przedłużenie poza 1 stycznia 2009 r. dotyczyło 41 projektów. Ponadto, w ramach poddziałania 2.2.1 w II połowie 2008 r. podpisywane były umowy o dofinansowanie projektów, dla których automatycznie przewidziano możliwość realizacji po 1 stycznia 2009 r.

144

informowały instytucję zarządzającą o problemach pojawiających się na etapie realizacji projektów. W indywidualnych przypadkach instytucja zarządzająca wyrażała zgodę na wydłużenie terminu składania wniosków o płatność końcową w celu maksymalnego wykorzystania środków w ramach Programu. W związku ze zbliżającym się zamknięciem pomocy w ramach SPO „Restrukturyzacja...” przyjęto zasadę, że terminem złożenia wniosku o płatność końcową przez beneficjentów SPO „Restrukturyzacja…” jest dzień 30 czerwca 2008 r., jednakże w szczególnie uzasadnionych przypadkach, mając na uwadze efektywne wykorzystanie środków Programu, dopuszczono możliwość przedłużenia tego terminu, po uzyskaniu wcześniejszej zgody instytucji zarządzającej. W związku z pismem E.I.3/IL/ad D(2008) 13351 otrzymanym od Komisji Europejskiej, w którym określono, iż w przypadku SPO „Restrukturyzacja…” płatności dokonane przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR) jako beneficjenta końcowego powinny nastąpić do dnia 30 kwietnia 2009 r. zgodnie z Artykułem 5, Decyzji Komisji z dnia 7 lipca 2004 zatwierdzającej Program Operacyjny SPO „Restrukturyzacja…”, instytucja zarządzająca wyraziła zgodę na wydłużenie terminu złożenia wniosków o płatność końcową przez beneficjentów SPO „Restrukturyzacja…”, w szczególnych przypadkach, do końca września 2008 r., Ponadto w dwóch przypadkach (działanie 2.2. „Scalanie gruntów”) została wyrażona zgodna na złożenie wniosków o płatność do dnia 10 października 2008 r., a w jednym w ramach Priorytetu III „Pomoc Techniczna” do końca października 2008 r. W odniesieniu do SPO Rybołówstwo… w celu zmniejszenia prawdopodobieństwa wystąpienia zagrożenia niewykorzystania środków, ARiMR wystosowała pismo do beneficjentów z prośbą o nieprzedłużanie terminów składania wniosków lub w przypadku rezygnacji z planów realizacji projektu o niezwłoczne rozwiązywanie umów z Agencją. Agencja jest w ciągłym kontakcie z beneficjentami. W odniesieniu do SPO Rozwój zasobów ludzkich należy zaznaczyć, iż projekty realizowane w trybie konkursowym w SPO RZL na koniec 2008 r. właściwie zostały już zakończone. Projekty, które są realizowane z oszczędności/niewykorzystanych środków SPO RZL są projektami realizowanymi w trybie pozakonkursowym. Comiesięczne monitorowanie postępów płatności w roku 2008 r. oraz występujących problemów w realizacji poszczególnych programów operacyjnych 2004-2006 w celu zapewnienia oczekiwanego poziomu płatności na koniec 2008 r. /poprzez m.in. spotkania instytucji zaangażowanych w realizację programów obu perspektyw organizowane (min. raz w miesiącu) przez IZ PWW/. Przedstawiciele instytucji zaangażowanych we wdrażanie poszczególnych programów operacyjnych uczestniczyli w spotkaniach poświęconych monitorowaniu realizacji miesięcznych prognoz, w tym m.in. w pracach Międzyresortowego Zespołu ds. Wykorzystania Funduszy Strukturalnych i Funduszu Spójności Unii Europejskiej83. Zapewnieniu odpowiedniego poziomu płatności w 2008 r. służyły również informacje miesięczne zawierające dane o postępie we wdrażaniu poszczególnych programów przedstawiane Radzie Ministrów.

 

83

Informacje na temat Zespołu zawarto w rozdziale 2.11. Koordynacja systemu wdrażania funduszy strukturalnych

145

Dokonywanie realokacji środków w obrębie poszczególnych priorytetów programów operacyjnych w celu przesunięcia wszelkich powstałych oszczędności (wynikających z rozwiązywania/ aneksowania umów lub braku możliwości realizacji projektów w obowiązującym okresie kwalifikowalności wydatków), które nie będą wykorzystane w ramach poszczególnych działań - do działań, w których wystąpi potencjalny niedobór środków (wynikający m.in. ze zmian kursu euro, niższych niż zakładano oszczędności uzyskanych w toku realizacji projektów). W ramach SPO Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw w celu optymalnego wykorzystania środków w obrębie poszczególnych priorytetów w 2008 r. dokonano następujących realokacji środków: W ramach priorytetu I: • z działania 1.5 Rozwój systemu dostępu przedsiębiorców do informacji i usług publicznych on-line do działania 1.3 Tworzenie korzystnych warunków dla rozwoju firm, kwota 7 333 334 EUR (5 500 000 EUR ze środków EFRR), zatwierdzona przez KM SPO WKP w dniu 10 grudnia 2008 r., W ramach priorytetu II: • z działania 2.1 Wzrost konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw poprzez doradztwo do poddziałania 2.2.1 Wsparcie dla przedsiębiorstw dokonujących nowych inwestycji dla rozwoju firm, kwota 3 621 584 EUR (2 535 108 EUR ze środków EFRR), zatwierdzona przez KM SPO WKP w dniu 10 grudnia 2008 r., • z działania 2.3 Wzrost konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw poprzez inwestycje do poddziałania 2.2.1 Wsparcie dla przedsiębiorstw dokonujących nowych inwestycji dla rozwoju firm, kwota 49 131 707 EUR (34 392 195 EUR ze środków EFRR), zatwierdzona przez KM SPO WKP w dniu 10 grudnia 2008 r., W ramach priorytetu III: • z działania 3.2 Komputeryzacja oraz wyposażenie w sprzęt biurowy instytucji zaangażowanych w zarządzanie i wdrażanie SPO WKP do działania 3.1 Wsparcie zarządzania SPO WKP, kwota 10 500,00 EUR (7 875 EUR ze środków EFRR), zatwierdzona przez KM SPO WKP w dniu 20 marca 2008 r. oraz kwota 45 000 EUR (33 750 EUR ze środków EFRR), zatwierdzona przez KM SPO WKP w dniu 10 grudnia 2008 r., • z działania 3.3 Informacja i promocja działań SPO WKP do działania 3.1 Wsparcie zarządzania SPO WKP, kwota 196 000,00 EUR (147 000 EUR ze środków EFRR), zatwierdzona przez KM SPO WKP w dniu 20 marca 2008 r. oraz kwota 45 000 EUR (33 750 EUR ze środków EFRR), zatwierdzona przez KM SPO WKP w dniu 10 grudnia 2008 r. W ramach SPO Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich w 2008 r. Komitet Monitorujący podjął następujące uchwały dotyczące realokacji środków w ramach SPO „Restrukturyzacja…”.

146

- Uchwała Nr 37 w sprawie wyrażenia zgody na dokonanie zmian Uzupełnienia Sektorowego Programu Operacyjnego „Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich 2004-2006”. Uchwałą Nr 37 wyrażono zgodę na dokonanie realokacji środków z działania 3.3 „Informowanie i promocja” i 3.2 „Rozwój instytucjonalny do działania” 3.1 „Wsparcie systemu zarządzania” w ramach Priorytetu III „Pomoc techniczna”. Mając na uwadze wysokość wolnych środków w poszczególnych działaniach Priorytetu III, zdecydowano o dokonaniu realokacji jedynie pomiędzy działaniem 3.3 a 3.1., przy czym realokowana do działania 3.1. kwota wyniosła 897 920 euro. Kwota ta zapewnia możliwość zawarcia umowy z wszystkimi wnioskodawcami, którzy złożyli wnioski o dofinansowanie realizacji projektów w ramach IV tury naboru, zgodnie z załącznikiem do Uchwały Nr 69/2008 Komitetu Sterującego SPO z dnia 24 czerwca 2008 r. - Uchwała Nr 40 z dnia 5 grudnia 2008 r. w sprawie realokacji środków w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego „Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich 2004-2006” w celu efektywnego wykorzystania powstałych oszczędności oraz pokrycia nadkontraktacji w działaniu 1.1. „Inwestycje w gospodarstwach rolnych” i 2.3. „Odnowa wsi oraz zachowanie i ochrona dziedzictwa kulturowego”. Uchwałą Nr 40 wyrażono zgodę na dokonanie realokacji środków w ramach SPO „Restrukturyzacja…” w celu efektywnego wykorzystania powstałych oszczędności oraz pokrycia nadkontraktacji w działaniu 1.1. „Inwestycje w gospodarstwach rolnych” i 2.3. „Odnowa wsi oraz zachowanie i ochrona dziedzictwa kulturowego”. W ramach priorytetu I, oszczędności powstałe w działaniach: 1.2. „Ułatwianie startu młodym rolnikom”, 1.4. „Wsparcie doradztwa rolniczego”, 1.5. „Poprawa przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych” proponuje się przesunąć do działania 1.1 „Inwestycje w gospodarstwach rolnych”. W ramach priorytetu II, oszczędności powstałe w działaniach: 2.4. „Różnicowanie działalności rolniczej i zbliżonej do rolnictwa w celu zapewnienia różnorodności działań lub alternatywnych źródeł dochodów”, 2.6. „Rozwój i ulepszanie infrastruktury technicznej związanej z rolnictwem” proponuje się przesunąć do działania 2.3. „Odnowa wsi oraz zachowanie i ochrona dziedzictwa kulturowego”. Ostateczne kwoty realokowanych środków zostaną ustalone na podstawie aktualnych danych dotyczących wydatkowania środków, w ramach poszczególnych działań oraz kursu euro. W przypadku SPO Transport 2008 r. IZ SPOT dokonała realokacji środków z działania 3.2 do działania 3.1. w celu pełnego wykorzystania alokacji w Priorytecie 3. W odniesieniu do SPO Rybołówstwo… w 2008 r. Komitet Monitorujący zatwierdził następujące uchwały o relokacji środków w ramach tego programu: • Uchwała Komitetu Monitorującego SPO Rybołówstwo i przetwórstwo ryb 2004-2006 Nr1/2008 z dnia 4 marca 2008 r. w sprawie zmiany alokacji środków finansowych w ramach priorytetu III SPO Rybołówstwo i przetwórstwo ryb 2004-2006; • Uchwała Komitetu Monitorującego SPO Rybołówstwo i przetwórstwo ryb 2004-2006 Nr7/2008 z dnia 17 września 2008 r. w sprawie zmiany alokacji środków finansowych w ramach priorytetu I oraz IV SPO Rybołówstwo i przetwórstwo ryb 2004-2006.

147

Dalsze wzmocnienie zdolności instytucjonalnej w systemie wdrażania oraz wprowadzenie systemu motywacyjnego, a także wzmocnienie kadrowe instytucji odpowiedzialnych za rozliczanie projektów w regionach. W ramach SPO Rybołówstwo… Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi w okresie sprawozdawczym zarządzaniem, wdrażaniem i kontrolą Programu zajmował się Wydział Zarządzania Sektorowym Programem Operacyjnym „Rybołówstwo i przetwórstwo ryb 20042006” oraz Wydział Kontroli, Monitorowania i Raportowania Funduszy Pomocowych w Departamencie Rybołówstwa. Zadania z zakresu działania 5.1 Pomoc techniczna realizował Zespół ds. koordynacji projektów MRiRW z działania PT SPO „Rybołówstwo…” w Biurze Pomocy Technicznej. W okresie sprawozdawczym skład liczbowy pracowników Instytucji Zarządzającej uległ zwiększeniu o dwóch pracowników. Jedna osoba została zatrudniona na umowę o pracę, druga na umowę zlecenie. W odniesieniu do SPO RZL należy zauważyć, że program budowy potencjału administracji zajmującej się wydatkowaniem funduszy unijnych objął również instytucje zaangażowane we wdrażanie SPO RZL. Dzięki dodatkom finansowym oraz szkoleniom/ studiom podyplomowym zatrzymano częściowo odpływ pracowników z administracji publicznej zajmującej się funduszami UE. Oszacowanie skali niezbędnego poziomu nadkontraktacji w celu pełnego wykorzystania środków na lata 2004-2006 oraz podjęcie kolejnych decyzji w sprawie optymalnego poziomu, do którego należy zawierać umowy ponad wysokość alokacji. W odniesieniu do SPO Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw celu zapewnienia możliwie największej absorpcji środków wspólnotowych, w 2008 r. Instytucja Zarządzająca trzykrotnie wystąpiła do Instytucji Płatniczej z prośbą o wyrażenie zgody na zaciąganie zobowiązań przewyższających dostępną alokację. Instytucja Płatnicza wydała zgodę na nadkontraktację: • w dniu 13 marca 2008 r. w ramach III priorytetu (pomoc techniczna) w wysokości 6% alokacji przewidzianej dla ww. priorytetu; • w dniu 16 maja 2008 r. w priorytecie I w wysokości 70 mln zł (rozdzielona między poddziałanie 1.1.1 Wsparcie instytucji otoczenia biznesu zrzeszonych w sieci KSU, działanie 1.3 Tworzenie korzystnych warunków dla rozwoju firm oraz działanie 1.5 Rozwój systemu dostępu przedsiębiorców do informacji i usług publicznych on-line) oraz w Priorytecie II w wysokości 100 mln zł (rozdzielona między poddziałanie 2.2.1 Wsparcie dla przedsiębiorstw dokonujących nowych inwestycji i 2.2.2 Wsparcie w zakresie internacjonalizacji przedsiębiorstw). • Ponadto, w związku z przyznaną nadkontraktacją w ramach I priorytetu, Minister Rozwoju Regionalnego zaakceptował propozycję przedstawioną przez Instytucję Wdrażającą działanie 1.3 Tworzenie korzystnych warunków dla rozwoju firm na zwiększenie dofinansowania dla 18 projektów o kwotę 39 879 157,66 zł EFRR. • w dniu 28 listopada 2008 r. w ramach II priorytetu dla poddziałania 2.2.1 Wsparcie dla przedsiębiorstw dokonujących nowych inwestycji w wysokości 10 % alokacji na poddziałanie, czyli około 88 mln zł ze środków EFRR. Instytucja Zarządzająca SPO WKP na bieżąco monitoruje poziom oszczędności powstałych od momentu wydania pierwszej zgody na nadkontraktację, czyli od czerwca 2007 148

r. przestrzegając, aby wszelkie powstałe oszczędności nie zwiększały limitu środków do zakontraktowania. W przypadku SPO Transport 2008 r. IZ SPOT dokonała realokacji środków z działania 3.2 do działania 3.1. w celu pełnego wykorzystania alokacji w Priorytecie 3. (dotyczy także punktu E)

IZ SPO Rybołówstwo… wystąpiła do Ministerstwa Finansów o przyznanie: • nadkontraktacji w Priorytecie I, III i IV do 102% (zgoda MF z dnia 28 stycznia 2008 r.) • zgody na zakontraktowanie wszystkich czynnych wniosków o dofinansowanie projektów z listy rezerwowej w działaniu 3.2 Chów i hodowla oraz 3.4 Przetwórstwo i rynek rybny (zgoda MF z dnia 7 maja 2008 r.) • zgody na zakontraktowanie wszystkich czynnych wniosków o dofinansowanie projektów w Priorytecie IV Inne działania (zgoda MF z dnia 17.07.2008 r.) Szczegółowe informacje na temat nadkontrakcji zawarto w podrozdziale 2.6. Sfinalizowanie zmian legislacyjnych w obszarze prawa zamówień publicznych oraz ochrony środowiska. W 2008 r. sfinalizowano prace nad ustawą o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. nr 199 poz. 1227), która została wydana w dniu 3 października 2008 r.84 Do najważniejszych zmian wprowadzonych przez ustawę należy: łatwiejszy dostęp społeczeństwa do informacji o planach ochrony środowiska oraz powołanie Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska. Zgodnie z ustawą, organem odpowiedzialnym za monitorowanie obszarów Natura 2000 stał się właściwy regionalny dyrektor ochrony środowiska. W 2008 r. dwukrotnie znowelizowano ustawę Prawo zamówień publicznych 85. Przeprowadzenie badań ewaluacyjnych w celu oceny faktycznych efektów wdrażania poszczególnych programu oraz sformułowanie na tej podstawie wniosków, które będą mogły być uwzględnione przy wdrażaniu programów operacyjnych w ramach perspektywy finansowej 2007-2013. W ramach SPO Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw w 2008 r. przeprowadzono następujące badania ewaluacyjne, dotyczące oceny efektów wdrażania Programu: • Wpływ realizacji Sektorowego Programu Operacyjnego Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw, lata 2004-2006 na wzrost zatrudnienia w sektorze przedsiębiorstw, •

Wpływ realizacji Sektorowego Programu Operacyjnego Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw, lata 2004-2006 na poziom innowacyjności polskich przedsiębiorstw,

•

Ocena rezultatów wsparcia parków przemysłowych, parków naukowo-technologicznych oraz inkubatorów technologicznych w ramach działania 1.3 Tworzenie korzystnych warunków dla rozwoju firm.

84

Ustawa weszła w życie w dniu 15 listopada 2008 r. Szczegółowe informacje na temat zakresu nowelizacji zawarto w rozdziale 5.1 Zgodność z polityką dotycząca zamówień publicznych 85

149

Raporty z ww. badań ewaluacyjnych www.konkurencyjnosc.gov.pl.

dostępne

są

na

stronie

internetowej

Realizacja kolejnych badań ewaluacyjnych dotyczących efektów realizacji SPO-WKP (w szczególności działania 1.2 Poprawa dostępności do zewnętrznego finansowania inwestycji przedsiębiorstw oraz 1.4 Wzmocnienie współpracy między sferą badawczo – rozwojową a gospodarką) będą realizowane w 2009 r. W odniesieniu do SPO Transport 2008 r. IZ SPOT przeprowadziła 5 badań ewaluacyjnych na temat.: • przewidywanego wpływu projektów SPOT na dostępność oraz wzrost przeładunków w portach morskich w Gdańsku, Gdyni i Szczecinie •

przewidywanego wpływu wybranych projektów SPOT dotyczących modernizacji linii kolejowych szynowych w obrębie aglomeracji warszawskiej oraz pomiędzy aglomeracją warszawską i łódzką oraz zakupu pojazdów na zwiększenie udziału przewozów kolejowych w przewozach pasażerskich i towarowych

•

wpływu projektów dotyczących zakupu lub modernizacji pojazdów szynowych na osiągnięcie głównego celu poddziałania 1.1.2 tzn. poprawę warunków przejazdów pasażerów transportem kolejowym między aglomeracjami miejskimi i w aglomeracjach

•

przewidywanego wpływu wybranych projektów realizowanych w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Transport na stan środowiska naturalnego oraz stan zdrowia ludzi narażonych na negatywne oddziaływanie infrastruktury transportowej

•

przewidywanego wpływu projektów SPOT dotyczących rozwoju transportu intermodalnego na zwiększenie wielkości przewozów ładunków transportem intermodalnym

Wyniki badań zostały przedstawione na 3 konferencjach ewaluacyjnych. Obecnie IZ SPOT pracuje nad opracowaniem wniosków z badań i konferencji celem przekazania ich do Ministerstwa Infrastruktury oraz IZ POIiŚ Instytucja Zarządzająca SPO RZL przez okres realizacji Programu zleciła przeprowadzenie szeregu badań ewaluacyjnych pokazujących wpływy realizacji Programu na różne strefy ekonomii, beneficjentów korzystających ze wsparcia w ramach określonych Działań. Odpowiednie badania objęły m.in. służby zatrudnienia oraz ich pracowników, bezrobotnych i pracujących uczestników szkoleń w ramach SPO RZL, system edukacji w Polsce. W ramach swych obowiązków Departament Zarządzania EFS koordynował pracę Grupy Sterującej Ewaluacją SPO RZL. Należy nadmienić, iż w ramach MRR trwają pracę nad całościową oceną wpływu NPR na ekonomię kraju (w tym obszarze rozwoju kapitału ludzkiego. Więcej informacji na temat badań ewaluacyjnych w ramach NPR 2004-2006 zawarto w części w części 8 sprawozdania. Przygotowanie przez IZ list projektów rezerwowych, którymi można będzie zastąpić projekty mające trudności z realizację. W ramach SPO Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw dla zagospodarowania uwolnionych środków w priorytecie I, w okresie kwiecień-maj 2008 r. przeprowadzono nabór projektów w ramach działania 1.5 Rozwój systemu dostępu przedsiębiorców do informacji i

150

usług publicznych on-line. Dla zagospodarowania dalszych oszczędności planowane jest przeprowadzenie kolejnego naboru w kwietniu 2009 r. W ramach priorytetu II SPO WKP istnieje lista rezerwowa projektów w poddziałaniu 2.2.1 Wsparcie dla przedsiębiorstw dokonujących nowych inwestycji, pochodząca z naboru projektów przeprowadzonego w okresie listopad 2006 – styczeń 2007. Wszelkie dodatkowe środki w ramach priorytetu II SPO WKP (pochodzące z nadkontraktacji) w 2008 r. przeznaczane były na realizację kolejnych projektów z ww. listy. Ponadto w 2008 r. nadal podpisywane były umowy o dofinansowanie projektów w ramach poddziałania 2.2.2 Wsparcie w zakresie internacjonalizacji przedsiębiorstw, dotyczące wniosków o dofinansowanie złożonych w ramach naboru ciągłego zakończonego w październiku 2007 r. W przypadku SPO Transport w II półroczu 2008 r. IZ SPOT przeprowadziła audyt projektów znajdujących się na liście projektów rezerwowych zatwierdzonej przez Komitet Sterujący SPOT oraz projektu opracowanie dokumentacji dla projektu Budowa drogi ekspresowej S-8, odcinek węzeł Powązkowska – węzeł Marki (ul. Piłsudskiego). Projektom, w których nie stwierdzono nieprawidłowości, a które realizowane były ze środków budżetu państwa przyznano dofinansowanie, natomiast z Beneficjent realizujący projekt nr SPOT/2.2/122/05 otrzymał dofinansowanie warunkowe i w przypadku uwolnienia środków w Priorytecie 2, projekt ten będzie miał pierwszeństwo, aby otrzymać dofinansowanie bezwarunkowe.

3.4. 2. POTENCJALNE UTRUDNIENIA W PRZEBIEGU REALIZACJI PROGRAMÓW OPERACYJNYCH W 2008 R. ORAZ REKOMENDOWANE DZIAŁANIA W odniesieniu do realizacji programów perspektywy 2004-2006 w roku 2009 należy mówić nie tyle o czynnikach utrudniających absorpcję, co mogących wpływać na proces zakończenia programów. Do czynników warunkujących tempo procesu zamykania pomocy, polegającego na przedłożeniu do Komisji Europejskiej tzw. dokumentów zamknięcia pomocy w okresie 15 miesięcy od upływu kwalifikowalności wydatków (wniosek o płatność końcową, raport końcowy, deklaracja zamknięcia pomocy) i wynikającego z terminów finansowych rozliczeń w ramach programów, należy zaliczyć: Zmiany kursu złotego względem euro. Deprecjacja złotego względem euro w II połowie 2008 r. przełożyła się na wzrost wartości alokacji z funduszy strukturalnych na lata 2004-2006 wyrażonej w złotych o ok. 1,5 mld zł. Pozytywnym aspektem tego zjawiska była możliwość dofinansowania kolejnych projektów, np. projektów z list rezerwowych. Niemniej, zaistniała jednocześnie konieczność podjęcia pilnych kroków umożliwiających w części działań pozyskanie odpowiedniej liczby projektów, a następnie prowadzących do szybkiego rozliczenia tych dodatkowych środków (należy ocenić iż ww. wzrost alokacji przełożył się na ok. 6 pkt procentowych alokacji). Działania kontrolne w ramach programów. Końcowy etap realizacji programów był okresem wzmożonych działań kontrolnych, mających na celu zagwarantowanie pełnej zgodności projektów z przepisami i procedurami, co będzie m. in. podstawą wydania deklaracji zamknięcia pomocy przez Ministerstwo Finansów. Intensyfikacja działań kontrolnych w 2008 r., o której mowa w rozdziale 9,

151

wynikała także ze stwierdzonych podczas audytów krajowych i audytów służb KE naruszeń w obszarze prawa zamówień publicznych. Należy zauważyć, iż z uwagi na złożoność i interpretacyjność przepisów w obszarze prawa zamówień publicznych czynności kontrolne i wyjaśniające w przypadkach zidentyfikowania potencjalnych naruszeń skutkują znacznym przesunięciem w czasie końcowych rozliczeń w ramach projektów. Jednocześnie należy podkreślić, iż zamiarem polskich instytucji uczestniczących w zamknięciu pomocy (tj. Instytucji Zarządzających, Instytucji Płatniczej w MF, Instytucji właściwej ds. zamknięcia pomocy w MF) jest jak najszybsze zakończenie tego procesu, znacznie przed upływem wspomnianych 15 miesięcy. W celu usprawnienia prac podjęto następujące działania: •

opracowanie przez poszczególne instytucje zarządzające harmonogramów zamknięcia pomocy;

• powołanie Grupy roboczej ds. zamknięcia pomocy, w ramach której dyskutowane są kwestie w przedmiotowym obszarze; • wprowadzenie niezbędnych zmian w przepisach, optymalizujących proces przygotowania dokumentów zamknięcia, w tym w Rozporządzeniu Ministra Rozwoju Regionalnego z dnia 26 lutego 2007 r. w sprawie trybu, terminów i zakresu sprawozdawczości dotyczącej realizacji Narodowego Planu Rozwoju oraz trybu i zakresu rozliczeń (Dz. U. Nr 44, poz. 283). Ww. działania będą kontynuowane w roku 2009.

3.5. PROGNOZA REALIZACJI NPR W 2009 R. Tabela 18. Prognozy wniosków o płatność do Komisji Europejskiej na 2009 i 2010 r. (dane w euro) Współfinansowanie ze środków funduszy strukturalnych (w euro) 2009

Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego: SPO Transport PO Pomoc techniczna Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego SPO Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw INTERREG III A Polska-Słowacja Polska-Białoruś-Ukraina

Europejski Fundusz Społeczny: Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego SPO Rozwój zasobów ludzkich EQUAL

Sekcja Orientacji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej:

152

2010

1 071 392 950 486 747 794 3 576 200

134 260 499 0 0

297 868 894

133 499 917

277 291 348 5 908 714 1 117 801 4 790 913

0 760 582 0 760 582

408 020 196

33 435 359

92 013 871 292 474 008 23 532 317

33 435 359 0 0

159 397 637

0

SPO Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich

Finansowy Instrument Wspierania Rybołówstwa: SPO Rybołówstwo i przetwórstwo ryb

Fundusz Spójności OGÓŁEM

159 397 637

0

43 846 743 43 846 743 1 070 562 223 2 753 219 749

0 0 656 535 880 824 231 738

Zgodnie z art. 32 ust. 7 rozporządzenia Rady (WE) nr 1260/1999 z dnia 21 czerwca 1999 r. ustanawiającym przepisy ogólne w sprawie funduszy strukturalnych każde państwo członkowskie nie później niż do dnia 30 kwietnia każdego roku składa Komisji Europejskiej (KE) uaktualnione prognozy wniosków o płatności na bieżący rok i prognozę na rok następny. Polska w 2009 i 2010 r. w ramach siedmiu programów operacyjnych, IW EQUAL, dwóch programów INTERREG III A oraz projektów współfinansowanych ze środków Funduszu Spójności planuje zawnioskować do Komisji Europejskiej o środki sięgające kwoty 3,6 mld euro.

153

4. ROZKŁAD REGIONALNY UDZIELONEGO WSPARCIA Do końca 2008 r. w ramach sześciu programów operacyjnych, Inicjatyw Wspólnotowych Equal i Interreg oraz Funduszu Spójności podpisano ponad 88 tys. umów o wartości dofinansowania wspólnotowego ok. 57,5 mld zł86. Przestrzenny rozkład wsparcia udzielonego z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności przedstawia wykres 43. Wykres 43. Struktura udzielonego wsparcia wspólnotowego według programów operacyjnych, inicjatyw wspólnotowych oraz Funduszu Spójności w układzie regionalnym (stan na koniec 2008 r.)

Na podstawie powyższej mapy można stwierdzić, że łączna wartość umów w poszczególnych województwach wykazuje silną korelację z poziomem regionalnego PKB. Największymi zdolnościami absorpcyjnymi charakteryzują się najzamożniejsze regiony, tj. mazowieckie i śląskie. Natomiast projekty o najniższej łącznej wartości wsparcia ze środków unijnych wdrażane są w województwach o najniższym poziomie regionalnego PKB, czyli w: podlaskim, świętokrzyskim i oraz w województwach o najmniejszej liczbie mieszkańców, czyli w: opolskim i lubuskim. Opisanej zależności nie wykazuje województwo zachodniopomorskie, które pomimo stosunkowo niskiego poziomu PKB wdraża projekty o wysokiej wartości unijnego wsparcia oraz województwo małopolskie, w przypadku którego zachodzi zależność odwrotna. Natomiast największa liczba projektów jest realizowana – obok województw mazowieckiego i wielkopolskiego – w województwie lubelskim, co jednocześnie związane jest ze stosunkowo niską średnią wartością projektów w tym regionie. Najmniejszą liczbę umów, a jednocześnie na niską wartość dofinansowania, zawarto w najmniejszych i najmniej licznych województwach, tj. lubuskim i opolskim.

86

Na podstawie bazy danych zebranych przez IZ PWW bez komponentu pomocy technicznej.

154

W przypadku wskaźników per capita również występuje dodatni związek pomiędzy wartością umów i poziomem regionalnego PKB. Najwyższa wartość unijnego wsparcia przypada na mieszkańca województwa zachodniopomorskiego oraz mazowieckiego (odpowiednio ok. 1 903 i 1 722 zł), co wynika przede wszystkim ze znaczących wartości umów podpisanych w ramach Funduszu Spójności, SPO Transport oraz SPO WKP w tych regionach (w województwie zachodniopomorskim – również SPO Rybołówstwo…). Umowy na najniższą łączną wartość per capita podpisano natomiast w najmniej zamożnych (pod względem PKB na mieszkańca) województwach: podkarpackim, lubelskim, świętokrzyskim i podlaskim, a także w województwach małopolskim i opolskim (poniżej 1 050 zł), co jest spowodowane niskimi wartościami wsparcia Funduszu Spójności oraz SPO Transport dla tych regionów. Wykres 44. Struktura udzielonego wsparcia wspólnotowego per capita według programów operacyjnych, inicjatyw wspólnotowych oraz Funduszu Spójności w układzie regionalnym (stan na koniec 2008 r.)

Na podstawie analizy udzielonego wsparcia można stwierdzić, że wartość projektów realizowanych w poszczególnych regionach zależy w dużej mierze od wartości umów podpisanych w ramach Funduszu Spójności. Należy zauważyć, że inwestycje finansowane z Funduszu Spójności koncentrują się w największych regionach (dolnośląskim, śląskim, mazowieckim, zachodniopomorskim, wielkopolskim). W przypadku wsparcia z funduszy strukturalnych (tj. z pominięciem inwestycji Funduszu Spójności) wartość umów per capita podpisanych w ramach programów wykazuje słabą ujemną korelację z poziomem PKB per capita. Projekty o największej wartości na mieszkańca (powyżej 1000 zł) realizują województwa: warmińsko-mazurskie, zachodniopomorskie, pomorskie, łódzkie i lubelskie. Najniższe wsparcie z funduszy strukturalnych przypada natomiast na mieszkańców województw: małopolskiego, śląskiego, opolskiego i dolnośląskiego (poniżej 750 zł).

155

Należy przy tym zauważyć, że łączna wartość projektów współfinansowanych z funduszy strukturalnych, realizowanych w poszczególnych regionach uwarunkowana jest przede wszystkim wartością umów podpisanych w ramach ZPORR. Ze względu na fakt, że wysokość alokacji ZPORR dla poszczególnych regionów jest uzależniona m.in. od liczby mieszkańców danego województwa oraz poziomu PKB per capita (tj. dodatkowe środki przydzielono pięciu najuboższym województwom), również wartość per capita projektów realizowanych w ramach programu osiąga najwyższy poziom w regionach Polski Wschodniej. Szczegółowe dane dotyczące wartości umów (ogółem i per capita) realizowanych w poszczególnych województwach w podziale na programy operacyjne przedstawia tabela 19.

156

Tabela 19. Ilość i wartość podpisanych umów (bezwedłuględna oraz per capita) w części dofinansowania UE w ramach programów operacyjnych, inicjatyw wspólnotowych oraz Funduszu Spójności w układzie regionalnym – stan na koniec 2008 r.

5,3

lubelskie

6338

452 762 530 209,0

14

825 942

0,4

237

225 249 002 104,0

6

377 603 599 174,3

975

179 149 508

82,7

1095

930 619 980 429,6

3

17 458 851

8,1

lubuskie

696

113 463 216 112,5

8

1 849 095

1,8

148

107 194 340 106,3

6

124 020 898 123,0

327

168 711 336 167,3

539

349 446 594 346,5

0

0

0,0

16 657 927

Liczba

Wartość

Liczba 4457

318 134 970 124,5

16

2 840 613

1,1

220

192 989 548

75,5

2647

266 002 964

81,1

19

3 183 447

1,0

255

222 553 217

67,9

mazowieckie

7954

703 732 571 135,6

42

20 035 549

3,9

500

465 324 337

89,7

12 1 130 156 664 442,2

953

265 707 307 104,0

795

716 839 222 280,5

3

7,4

1243

424 550 316 129,5

838

877 579 467 267,6

10

34 1 362 874 196 262,7

3266

933 006 113 179,8

1357

1 308 097 532 252,1

5

24 110 952

174 127 053 152

Wartość pc

10 997 154

37 753 056 13,1

Wartość

3

Liczba

10

579 384 272 280,4

OGÓŁEM Wartość pc

1 009 099 905 350,6

568

Wartość

902

276 322 362 133,7

Liczba

295 121 542 102,5

722

Fundusz Spójności Wartość pc

1003

98,1

Wartość

56,2

202 788 503

Liczba

161 749 747

14

Wartość

8

92,6

Liczba

87,4

191 222 733

Wartość

251 568 426

202

Liczba

281

Wartość

1,8 14,3

Wartość

5 124 400 29 516 153

Liczba

17 48

Wartość

69,6

Liczba

200 323 706

326 778 533 158,2

Wartość

1704 3874

małopolskie

Wartość pc

IW INTERREG

kujawsko-pomorskie

łódzkie

Wartość pc

PIW EQUAL

dolnośląskie

Województwo

Wartość pc

ZPORR

Liczba

SPO WKP Wartość pc

SPO Transport Wartość pc

SPO RZL Wartość pc

SPO RYBY Wartość pc

SPO ROL

44,1

11

2 751 066 772 955,8

4110

4 838 860 705 1681,1

0

0

0,0

6

772 606 568 373,9

5437

2 389 616 278 1156,6

76

46 759 003

21,6

1

102 120 951 381 119,9

4

14,5

8745

2 261 934 990 1044,2

416 056 786 412,6

31 506 574

1830

1 401 693 647 1389,9

6,5

0

0

0,0

8

708 469 865 277,2

6464

3 351 796 116 1311,4

50 735 626 15,5

27

16 645 852

5,1

11

1 103 915 401 336,7

5055

2 989 277 243

32 174 580 591 33,6

58

26 471 752

5,1

22

3 943 013 121 760,0 13265

opolskie

1430

128 052 252 123,5

10

2 091 248

2,0

108

89 196 812

86,0

1

41 459 694

40,0

283

115 307 931 111,2

464

314 784 229 303,5

1

3,9

54

19 630 527

18,9

3

328 529 838 316,8

2354

1 043 055 981 1005,8

podkarpackie

1553

182 534 862

87,0

16

2 062 021

1,0

206

204 822 189

97,7

4

68 402 707

32,6

726

305 432 021 145,6

1045

770 955 458 367,6

3

23 071 643 11,0

67

53 363 542

25,4

6

392 841 309 187,3

3626

2 003 485 751

podlaskie

4028

333 561 260 279,7

11

4 690 801

3,9

147

132 360 986 111,0

6

37 523 581

31,5

388

139 886 691 117,3

696

437 167 309 366,5

3

16 475 109 13,8

106

65 258 290

54,7

2

5387

1 226 168 817 1028,1

pomorskie

1936

197 639 008

89,4 1868 298 411 968 135,0

216

157 392 576

71,2

15

791 522 505 358,0

954

198 418 801

89,7

704

745 110 986 337,0

4

24 385 286 11,0

41

25 504 781

11,5

5

787 888 534 356,4

5743

3 226 274 443 1459,2

śląskie

1328

132 383 774

28,4

2,5

363

299 425 485

64,3

20

358 463 929

77,0

1445

691 689 767 148,6

1059

1 212 255 661 260,5

11

54 505 590 11,7

78

31 382 869

6,7

23

4 254 676 860 914,2

4355

7 046 428 385 1514,0

świętokrzyskie

3056

198 090 898 155,3

32

5 571 791

4,4

137

175 836 264 137,9

2

12 030 276

9,4

235

175 073 187 137,3

602

537 509 233 421,4

2

2,9

0

0

0,0

3

170 188 774 133,4

4069

1 277 989 765 1001,9

warmińsko-mazurskie

1983

290 650 754 203,8

168

25 181 025

17,7

218

183 531 211 128,7

5

544 543 001 381,8

433

139 004 091

97,5

783

723 337 437 507,2

5

22 223 610 15,6

56

20 401 564

14,3

2

133 651 757

93,7

3653

2 082 524 449 1460,2

wielkopolskie

5752

592 475 548 174,9

72

19 780 906

5,8

394

239 636 004

70,8

9

470 187 065 138,8

1578

441 122 602 130,2

887

825 291 513 243,7

5

24 752 098

0

0

0,0

7

1 749 455 695 516,5

8704

4 362 701 430 1288,1

zachodniopomorskie

1311

140 531 228

83,0 1442 301 102 302 177,9

205

176 248 123 104,1

8

338 990 654 200,3

529

297 130 604 175,6

772

565 378 229 334,1

3

20 086 491 11,9

200 109 215 114

64,5

2

1 271 035 449 751,1

4472

3 219 718 193 1902,6

7

6 834 733

7

28 862 876

poziom krajowy ŁĄCZNIE

50054 4 583 952 803

28

9

11 644 451

3 611 892

668 3 017 590 707

3820 737 523 604

4505 6 332 141 957

18

186 298 567

173 6 232 726 540

15

190 350 749

15075 5 235 984 929

13106 11 902 857 026

4 003 451

911,6

8 937 135 761 1722,5

3 689 342

105 530 238 701

7,3

15 1039 662 637 827

59 244 790

2 395 124 073

131 21 269 272 166

49,7

739

5 828 673 597

88008 57 487 335 554

Źródło: Opracowanie własne IK NSRO na podstawie elektronicznej bazy danych System rozliczania projektów (stan na 31 grudnia 2008 r.)

955,3

5. ZGODNOŚĆ Z POLITYKAMI WSPÓLNOTOWYMI 5.1. ZGODNOŚĆ Z POLITYKĄ DOTYCZĄCĄ ZAMÓWIEŃ PUBLICZNYCH W 2008 r. doszło do dwukrotnego znowelizowania ustawy – Prawo zamówień publicznych. Zmiany wprowadzone ustawą z dnia 4 września 2008 r. o zmianie ustawy – Prawo zamówień publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 171 poz. 1058) miały na celu: • doprowadzenie do usprawnienia prowadzonych postępowań o udzielenie zamówienia •

dokonanie zmian przepisów, które w ocenie zamawiających lub wykonawców wywołały wątpliwości interpretacyjne

•

uwzględnienie zastrzeżeń Komisji Europejskiej dotyczących niezgodności przepisów ustawy – Prawo zamówień publicznych ze wspólnotowymi dyrektywami 2004/17/WE, 2004/18/WE, 89/665/EWG oraz Traktatem ustanawiającym Wspólnotę Europejską

Ponadto, skutkiem przeprowadzonej nowelizacji były uproszczenia i przyspieszenie procedur zamówień publicznych, przy jednoczesnym zachowaniu gospodarności, rzetelności i racjonalności w wydatkowaniu środków publicznych. Do najistotniejszych uproszczeń należą: •

Umożliwienie ubiegającemu się o zamówienie poprawienia omyłek w zakresie niezgodności oferty ze specyfikacją istotnych warunków zamówienia, które jednakże nie powodowałyby istotnych zmian w treści ofert.

•

Umożliwienie ubiegania się o zamówienie również podmiotom, które nie dysponują w chwili ubiegania się o zamówienia potencjałem technicznym i osobami zdolnymi do wykonania zamówienia, jednakże przedstawią pisemne zobowiązanie innych podmiotów do udostępnienia potencjału technicznego i osób zdolnych do wykonania zamówienia.

•

Co do zasady dopuszczono nieograniczone posługiwanie się podwykonawcami przy realizacji zamówienia.

Druga nowelizacja z 17 października 2008 r. nie miała związku z regulacjami UE w zakresie zamówień publicznych. Beneficjenci środków UE są zobowiązani do stosowania zasad Prawa zamówień publicznych przez odpowiednie klauzule w zawieranych umowach o dofinansowanie projektów. Wywiązywanie się z powyższego obowiązku jest monitorowane w sprawozdaniach z realizacji projektów, działań oraz programów operacyjnych.

5.2. ZGODNOŚĆ Z POLITYKĄ DOTYCZĄCĄ POMOCY PUBLICZNEJ W celu zapewnienia prawidłowości wdrażania środków z funduszy strukturalnych konieczne jest uprzednie opracowanie reguł udzielania pomocy publicznej. Zasady udzielania pomocy publicznej regulowane są prawodawstwem wspólnotowym i krajowym. Z postanowień Traktatu WE wynika generalny obowiązek notyfikacji do Komisji Europejskiej programów, które będą stanowić podstawę prawną do udzielania pomocy publicznej w państwie członkowskim, w celu uzyskania decyzji Komisji potwierdzającej zgodność proponowanego

środka ze Wspólnym Rynkiem. Od zasady tej wprowadzono jednak kilka wyjątków. Są to m.in. tak zwane wyłączenia grupowe (zwane inaczej blokowymi), dotyczące określonych dziedzin, w których, po spełnieniu warunków i reguł określonych w rozporządzeniach wspólnotowych, możliwe jest zwolnienie z obowiązku uzyskania akceptacji programu pomocowego ze strony Komisji Europejskiej, a także pomoc udzielana w ramach dopuszczalnego limitu pomocy de minimis, określonego w odrębnym rozporządzeniu wspólnotowym. Rozporządzenia niepodlegające notyfikacji regulujące zasady udzielania pomocy publicznej w ramach wyłączeń grupowych lub pomocy de minimis podlegają jedynie krajowej procedurze legislacyjnej. W roku 2008 wspólnotowe przepisy w zakresie wyłączeń blokowych uległy harmonizacji i rozszerzeniu. 29.08.2008 r. weszło w życie Rozporządzenia Komisji (WE) Nr 800/2008 z dnia 6 sierpnia 2008 r. uznające niektóre rodzaje pomocy za zgodne ze wspólnym rynkiem w zastosowaniu art. 87 i 88 Traktatu (ogólne rozporządzenie o wyłączeniach blokowych) Monitorowanie zgodności realizacji projektów z polityką dotyczącą pomocy publicznej prowadzone jest na poziomie sprawozdań beneficjentów poprzez zamieszczenie odpowiedniej rubryki, a także – na poziomie programów – poprzez sporządzanie przez Instytucje Zarządzające sprawozdań na temat udzielanej w ramach programu pomocy publicznej, przekazywanych do UOKiK. Ramy prawne w kwestiach proceduralnych w prawie krajowym stanowi ustawa z dnia 30 kwietnia 2004 r. o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej, która w 2008 r. została znowelizowana. Szczegółowe informacje na temat ram prawnych udzielania pomocy publicznej lub pomocy de minimis w programach operacyjnych 2004-2006 zawarto w rozdziale 2.2 niniejszego sprawozdania.

5.3. ZGODNOŚĆ Z POLITYKĄ DOTYCZĄCĄ OCHRONY ŚRODOWISKA Polityka spójności przyczynia się bezpośrednio do realizacji zasady zrównoważonego rozwoju poprzez wsparcie inwestycji w zakresie ochrony środowiska. Wsparcie to dotyczy przedsięwzięć wpisujących się w realizację zobowiązań traktatowych w zakresie ograniczenia zanieczyszczeń, przedsięwzięć z zakresu dostosowania przedsiębiorstw do wymogów ochrony środowiska, a także kształtowania postaw ekologicznych. Ponadto, projekty współfinansowane z funduszy strukturalnych oraz Funduszu Spójności obligatoryjnie spełniać muszą wymagania dotyczące ochrony środowiska określone w prawie wspólnotowym. Zastosowanie ma tu przede wszystkim dyrektywa Rady 85/337/EWG z dnia 27 czerwca 1985 r. w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko naturalne (Dz. U. WE L 175 z 05.07.1985, str. 40, z późn. zm.; Dz. Urz. UE polskie wydanie specjalne rozdz. 15, t.1, str. 248), a także dyrektywy dotyczące ochrony obszarów włączonych do sieci ekologicznej NATURA 2000: dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory (Dz. Urz. WE L 206 z 22.07.1992, str. 7, z późn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne rozdz. 15, t.2, str. 102) oraz dyrektywa Rady 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa (Dz. Urz. WE L 103 z 25.04.1979, str.1 z późn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne rozdz. 15, t.1, str. 98, z późn. zm.). Zgodnie z zapisami ww. dyrektyw implementowanych do prawa polskiego /ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150, z późn. zm.)/ beneficjenci funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności przeprowadzają

159

określoną w prawie procedurę oceny oddziaływania inwestycji na środowisko, która jest podstawą do wydania wymaganej Decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach realizacji inwestycji. Na etapie wnioskowania o przyznanie dofinansowania ze środków Funduszu Spójności projekty analizowane są przez służby KE indywidualnie, także w zakresie ich wpływu na środowisko naturalne. Spełnienie wymagań środowiskowych jest warunkiem otrzymania środków z Funduszu Spójności. W przypadku projektów, które na etapie wnioskowania o środki Funduszu Spójności nie spełniły jeszcze wszystkich wymogów środowiskowych, KE nałożyła tzw. warunki szczególne wstrzymujące płatności z Funduszu Spójności. Spośród wszystkich 130 projektów Funduszu Spójności warunki środowiskowe zostały nałożone na 49 projektów, z czego do końca roku 2008 warunki zostały wypełnione w 44 projektach. Mając na uwadze usprawnienie procesu oceny i dokumentowania wpływu inwestycji wspieranych środkami Funduszu Spójności na środowisko, Instytucja Zarządzająca Funduszem Spójności opracowała Wytyczne odnośnie postępowania w zakresie oceny oddziaływania na środowisko dla przedsięwzięć współfinansowanych z Funduszu Spójności. Ponadto w 2008 r. sfinalizowano prace nad ustawą o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199 poz. 1227, z późn. zm.), która weszła w życie w dniu 11 listopada 2008 r. Do najważniejszych zmian wprowadzonych przez ustawę należy: łatwiejszy dostęp społeczeństwa do informacji o planach ochrony środowiska oraz powołanie Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska. Zgodnie z ustawą, organem odpowiedzialnym za monitorowanie obszarów Natura 2000 stał się właściwy regionalny dyrektor ochrony środowiska. Podobnie, jak ma to miejsce w przypadku pozostałych ww. polityk, zgodność realizacji projektu z zasadami ochrony środowiska jest elementem sprawozdawczości na poziomie zarówno beneficjenta, jak i programu.

5.4. ZGODNOŚĆ Z POLITYKĄ DOTYCZĄCĄ RÓWNOŚCI SZANS Unia Europejska jako cel na wszystkich etapach wdrażania funduszy strukturalnych wskazuje zniesienie nierówności oraz zwalczanie wszelkich przejawów dyskryminacji w tym m.in. ze względu na wiek, płeć, rasę i niepełnosprawność. Zasada równości szans znajduje zastosowanie we wszystkich Priorytetach oraz na wszystkich etapach realizacji Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki współfinansowanego z Europejskiego Funduszu Społecznego. Jednym z priorytetowych kierunków interwencji EFS, odpowiadającym bezpośrednio na wyzwania wynikające z zasady równości szans jest wsparcie m.in. osób niepełnosprawnych, w dostępie do rynku pracy, w zwiększaniu stopnia ich przygotowania zawodowego oraz poprawy zdolności do uzyskania zatrudnienia. W tym kontekście kluczowe jest zwiększanie dostępu osób niepełnosprawnych do potrzebnych im usług, przy jednoczesnym zapewnieniu przez projektodawców odpowiednich warunków uczestnictwa w szkoleniach uwzględniających specyficzne potrzeby tej grupy osób, np. poprzez organizowanie szkoleń w pomieszczeniach wolnych od barier funkcjonalnych, dostosowanych do wymogów bezpieczeństwa i higieny pracy. W ramach SPO RZL oraz PIW Equal zapewniony został stały monitoring oraz gromadzenie danych na temat realizowanych projektów ukierunkowanych na integrację zawodową i społeczną osób niepełnosprawnych. Podobne rozwiązania zostały przyjęte również w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013.

160

Dodatkowo, zgodnie z przepisami Traktatu Amsterdamskiego zasada równości kobiet i mężczyzn jest jedną z zasad horyzontalnych polityk Unii Europejskiej. Zobowiązanie państw członkowskich do eliminowania wszelkich nierówności oraz promowania równości pomiędzy kobietami a mężczyznami wyraża się także w programach realizowanych z udziałem funduszy strukturalnych. Koncepcja równości szans kobiet i mężczyzn znajduje zastosowanie we wszystkich działaniach i priorytetach oraz na wszystkich etapach realizacji programów współfinansowanych ze środków EFS, w tym przy tworzeniu składu Komitetu Monitorującego SPO RZL i innych kolegialnych ciał i organów powoływanych w ramach programów. Zgodnie z danymi od początku realizacji SPO RZL do końca grudnia 2008 r.,58,92% osób objętych wsparciem stanowiły kobiety, a 41,08 % mężczyźni. Wykres 45. 100%

Struktura beneficjentów ostatecznych SPO RZL w g. płci 100%

90% 83% 80%

76% 70%

70% 62%

60%

56% 51%

50%

49% 40% 30%

59% 50%50%

44%

38%

41% 30%

24%

20%

17%

10% 0%

0% 1.1

1.2

1.3

1.4

1.5

1.6 2.1 mężczyźni

2.2 2.3 kobiety

2.4

Powyższy wykres przedstawia udział kobiet i mężczyzn w poszczególnych Działaniach. Warto tutaj przyjrzeć się bliżej Działaniu 1.6 Integracja i reintegracja zawodowa kobiet, którego głównym celem jest u dzielenie wielostronnego wsparcia kobietom na rynku pracy, prowadzące do wzrostu stopy zatrudnienia kobiet i podniesienia ich statusu zawodowego i społecznego. Aby pomoc w ramach Działania miała charakter kompleksowy, oprócz zaplanowanej pomocy przeznaczonej dla kobiet, przewidziano również wsparcie dla przedsiębiorców. W Działaniu 1.6 do pracodawców adresowano szkolenia w zakresie elastycznych form zatrudnienia, ze szczególnym uwzględnieniem nowoczesnych technologii, oraz nowoczesnych metod organizacji pracy, a także praw i obowiązków związanych z równością szans dla kobiet i mężczyzn wynikających z przepisów prawa pracy. Specyfika szkoleń wynikała przede wszystkim z faktu, iż kobiety nadal są postrzegane przez pracodawców, jako pracownicy o mniejszej dyspozycyjności w związku z macierzyństwem,

161

trudniej im awansować, istnieją dysproporcje pomiędzy zarobkami kobiet i mężczyzn87. Promowanie elastyczności zatrudnienia przy równoczesnym zapewnieniu pewności zatrudnienia oraz zmniejszenie segmentacji rynku pracy88 stanowi również jedno z wyzwań postawionych przed Państwami Członkowskimi w ramach Europejskiej Strategii Zatrudnienia. Szansą na zniwelowanie powyższych problemów jest właśnie przede wszystkim zmiana podejścia pracodawców obejmująca m.in. wprowadzenie przez nich w ramach działalności firmy rozwiązań z zakresu Elastycznych Form Zatrudnia (EFZ). EFZ to nietypowe formy zatrudnienia charakteryzujące się elastycznością czasu i miejsca pracy, formy stosunku pracy, formy relacji pracownika z pracodawcą (telepraca), wynagrodzenia (zadaniowe) i zakresu pracy (praca zadaniowa). Jak wykazała ewaluacja „Badanie wskaźnika: liczba pracodawców uczestniczących w szkoleniach w ramach Działania 1.6”89 zainteresowanie pracodawców w zdobywaniu wiedzy na temat sposobów wprowadzenia EFZ w miejscu pracy, jak również równości szans kobiet i mężczyzn wynikających z przepisów prawa było znikome. W okresie realizacji Działania 1.6 jedynie 20 przedsiębiorców (14 mężczyzn i 6 kobiet) zdecydowało się na tego rodzaju szkolenie przy zakładanym w Uzupełnienie SPO RZL wskaźniku produkty na poziomie 1800 przedsiębiorców. Pracodawcy nie interesują się tematyką szkoleń z zakresu EFZ i równości szans kobiet i mężczyzn w kontekście przepisów prawa pracy, ponieważ w ich opinii nie występuje problem dyskryminacji na rynku pracy na poziomie kraju (30% respondentów nie dostrzega takiego problemu), jak również uważają, iż ich firma jest przyjazna pracownikom (tego zdania jest 60% pracodawców). Natomiast tylko nieliczni respondenci potrafili wskazać konkretne działania jakie podejmowane są w ich przedsiębiorstwach na rzecz godzenia życia rodzinnego z zawodowym pracowników. Również ich wiedza na temat równości szans kobiet i mężczyzn na rynku pracy jest powierzchowna i oparta na stereotypach. Dodatkowo wśród pracodawców niechęć do wprowadzania EFZ podyktowana jest obawą przed wysokimi kosztami jakie musieliby ponieść, aby dostosować stanowisko pracy do możliwości m.in. telepracy i problem wynikający z braku możliwości kontroli czasu pracy pracownika korzystającego z EFZ. Istnieje również przeświadczenie, iż tylko nieliczne firmy mogą pozwolić sobie na wprowadzenie innej formy pracy, z racji profilu wykonywanych przez nie zadań. Biorąc pod uwagę powyższe wyniki badania niezbędne są dalsze szkolenia i realizacje na szeroką skalę kampanii społecznych wskazujących na potrzebę przestrzegania zasady równości szans kobiet i mężczyzn w kontekście rynku pracy, a także wskazywania pracodawcom na korzyści jakie wynikają z wdrażania EFZ w ich firmach.

87

Szerzej o sytuacji kobiet w sektorze prywatnym w sprawozdaniu za I półrocze 2008 roku. Wytyczne w sprawie Zatrudnienia (Council Decision on Guidelines for the employment policies of the Member States, 10205/05) przyjęte decyzją Rady Unii Europejskiej w dniu 12 lipca 2005 r. w ramach Zintegrowanego Pakietu Wytycznych na rzecz Wzrostu i Zatrudnienia. 89 Badanie zostało zrealizowane na zlecenie Departamentu Wdrażania EFS MPiPS przez firmę PAG Uniconsult w okresie wrzesień-listopad 2009 roku. 88

162

Upowszechnianie i włączanie do głównego nurtu polityki dot. równości szans innowacyjnych rezultatów oraz modelowych rozwiązań wypracowanych na ramach PIW Equal Mainstreaming był jedną z zasad naczelnych konstytuujących wdrażanie Inicjatywy Wspólnotowej EQUAL. Podejście to określa się jako „włączanie rezultatów PIW EQUAL do głównego nurtu polityki”. W PIW EQUAL przez „główny nurt polityki” rozumie się stosowane powszechnie procedury postępowania, standardy oraz zakres udzielanego wsparcia, które zostały określone w odpowiednich aktach prawnych, krajowych programach lub w praktyce instytucji i organizacji. Partnerstwa na rzecz Rozwoju (projektodawcy PIW EQUAL) testowały innowacyjne rozwiązania (rezultaty), odpowiadające na aktualne potrzeby polityki rynku pracy i integracji społecznej, zidentyfikowane przez podmioty odpowiedzialne za określanie kierunków i wdrażanie polityk krajowych. Następnie o możliwościach jakie stwarza korzystanie z rezultatów EQUAL informowani byli decydenci polityczni (mainstreaming wertykalny) oraz instytucje i organizacje działające w tych samych lub zbliżonych dziedzinach co Partnerstwa na rzecz Rozwoju (mainstreaming horyzontalny). Już na etapie realizacji projektu Działania 2 projektodawca zobowiązany był opracować strategię upowszechniania rezultatów. Wcześniej, na etapie przygotowywania dokumentów składanych w celu zatwierdzenia projektu do Działania 2, Partnerstwa otrzymały wytyczne o wymaganym zakresie informacji dotyczących upowszechniania rezultatów. Partnerstwa na rzecz Rozwoju były zobowiązane do identyfikacji takich elementów związanych z zasadą mainstreamingu jak: cel i grupa docelowa działań upowszechniających, potencjał Partnerstwa w zakresie upowszechniania rezultatów, sposób w jaki Partnerstwo zamierza upowszechniać rezultaty, harmonogram działań upowszechniających oraz rezultaty, które będą przedmiotem upowszechniania. Na etapie mainstreamingu Partnerstwa na rzecz Rozwoju dążyły do przekształcenia przetestowanego przez nich rozwiązania (rezultatów) w rozwiązanie długoterminowe. W tym celu podejmowały działania we współpracy z Krajowymi Sieciami Tematycznymi (składają się one z przedstawicieli: Partnerstw na rzecz Rozwoju, ministerstw i urzędów centralnych, władz samorządowych, KM EQUAL, KSW, projektodawców realizujących projekty w ramach innych programów o podobnym charakterze, niezależnych ekspertów, wreszcie Instytucji Zarządzającej EQUAL) na rzecz stworzenia rezultatom warunków do ich jak najszerszego wykorzystania. Odbywało się to poprzez prezentację wypracowanych rezultatów zaangażowanym w daną problematykę rynku pracy instytucjom oraz wymianę informacji na temat ich przydatności. Obowiązkiem każdego Partnerstwa było przeprowadzenie walidacji rezultatu, nad którym pracowano w ramach Działania 2. Walidacja była przeprowadzana jeszcze w fazie rozwoju rezultatu. Zgłoszone wówczas uwagi i rekomendacje umożliwiały jego modyfikację. Efektem walidacji, na forum Krajowych Sieci Tematycznych, było wydanie rekomendacji na podstawie procedury oceny rezultatu. Decyzja podjęta przez KST była ostateczna i jedynie pozytywna walidacja rezultatu umożliwiała podpisanie przez Partnerstwo umowy na realizację Działania 3, w ramach której dofinansowano realizację działań mających na celu upowszechnienie i transfer wypracowanego rezultatu. W efekcie na 109 rezultatów zwalidowanych na forum KST 82 było upowszechnianych w Działaniu 3. Podmiotami, do których kierowana była w Działaniu 3 informacja na temat wypracowanych w ramach PIW EQUAL rezultatów byli: • Przedstawiciele komisji sejmowych; 163

• • • •

Osoby odpowiedzialne za określanie kierunków krajowej i regionalnej polityki społecznej, zatrudnienia oraz edukacyjnej na najwyższym poziomie decyzyjnym; Przedstawiciele władz samorządu terytorialnego; Partnerzy społeczni; Organizacje pozarządowe.

Mainstreaming na poziomie Krajowych Sieci Tematycznych (KST) Schemat działania KST w Polsce składał się z 5 sieci tematycznych, po jednej dla każdego z realizowanych Tematów z uwzględnieniem w strukturze każdej z sieci problematyki równości płci (ang. gender mainstreaming) i aspektu regionalnego. Do zadań KST należało w szczególności: • pełnienie funkcji forum wymiany informacji oraz współpracy pomiędzy przedstawicielami poszczególnych projektów PIW EQUAL, • analiza testowanych rozwiązań i osiągniętych rezultatów w ramach projektów realizowanych przez Partnerstwa oraz walidacja tych rezultatów, • wypracowanie formy efektywnego dialogu pomiędzy KST a osobami odpowiedzialnymi za tworzenie polityki, • zapewnienie skutecznego procesu włączenia rezultatów do głównego nurtu polityki na różnych poziomach, • upowszechnianie dobrych praktyk na forach dyskusyjnych całej Europy, w szczególności w ramach europejskich grup tematycznych. Dla podniesienia efektywności pracy w ramach Krajowych Sieci Tematycznych wypracowano dla nich podział według grup docelowych lub wspólnych obszarów problemowych, których nazwa została wpisana do poszczególnych Krajowych Sieci Tematycznych: •

Aktywizacja zawodowa osób niepełnosprawnych;

•

Wspieranie rozwoju obszarów wiejskich;

•

Ekonomia społeczna – tworzenie warunków prawnych, społecznych i ekonomicznych;

•

Nowe sposoby wspierania dyskryminowanych;

•

Adaptacja pracodawców i pracowników do zmian strukturalnych wykorzystywanie elastycznych form zatrudnienia oraz technologii ICT;

•

Kształcenie przez całe życie w zwiększaniu konkurencyjności przedsiębiorstw;

•

Aktywizacja zawodowa więźniów i byłych więźniów;

•

Godzenie życia zawodowego i rodzinnego.

wchodzenia

i

powrotu

na

rynek

pracy

grup

poprzez

Jako przykład działalności mainstreamingowej Krajowych Sieci Tematycznych może posłużyć: •

KST Nowe sposoby wspierania wchodzenia i powrotu na rynek pracy grup dyskryminowanych przygotowała podręcznik pt. Nie jesteś sam, dotyczący beneficjentów ostatecznych oraz podręcznik prezentujący dobre praktyki.

164

•

Zespół prawno-rzeczniczy KST Ekonomia społeczna – tworzenie warunków prawnych, społecznych i ekonomicznych przygotował Białą Księgę prawa przedsiębiorczości społecznej w oparciu o doświadczenia Partnerstw Tematu D. Dokument został zaprezentowany na posiedzeniu Grupy Strategicznej PIW EQUAL 26 marca 2008 r. (więcej patrz poniżej).

W zakresie działań mainstreamingowych Partnerstwa na Rzecz Rozwoju zintensyfikowały znacznie swoją działalność w okresie II. poł 2007- I poł. 2008 r. Kompleksowe dopracowanie rezultatów Działania 2, pozwoliło Partnerstwom efektywniej realizować zamierzone działania projektowe. PRR prowadziły wszechstronne działania upowszechniające rezultaty tj. organizowanie warsztatów i konferencji dla wszystkich potencjalnych odbiorców m.in. przedstawicieli NGOs, instytucji państwowych, samorządów, pracowników instytucji rynku pracy, przedstawicieli kościołów oraz innych podmiotów zainteresowanych wdrażaniem rezultatów. Nawiązano i podtrzymywano kontakty z osobami mającymi wpływ na realizowanie mainstreamingu upowszechnianych rezultatów (posłowie, politycy lokalni, działacze samorządowi i związkowi, duże organizacje pozarządowe, instytucje rynku pracy). Przygotowywano i publikowano materiały dotyczące rezultatów PIW EQUAL, audycje radiowo-telewizyjne, zarówno na szczeblu lokalnym, regionalnym jak i krajowym, organizowano konferencje prasowe. Wśród przykładów działań upowszechniających z 2008 r. można wyróżnić: •

podpisanie 5 porozumień wdrożeniowych rezultatu PRR Czas na pracę – praca na czas z Powiatowymi Urzędami Pracy w województwie Podkarpackim oraz Agencjami Pośrednictwa Pracy,

•

wykorzystanie rezultatu projektu Dajmy sobie pracę – ekoszansa dotyczącego stosowania ekologii do zwalczania bezrobocia i rozwiązywania problemów społecznych w projektach Krajowej Rady Izb Rolniczych,

•

zorganizowanie przez beneficjentów PIW EQUAL Gdańskiej Konferencji Ekonomii Społecznej połączonej m.in. z Targami Ekonomii Społecznej (międzynarodowe wydarzenie, którego celem było spotkanie osób związanych z ekonomią społeczną w Polsce i na świecie oraz dyskusja na temat możliwości rozwoju tego sektora w Polsce, jak również zaprezentowanie dobrych praktyk),

•

w ramach projektu Rozwój umiejętności życiowych Młodych Intelektualnie Sprawnych, ale Ruchowo Niepełnosprawnych (MISARN) zorganizowano 15 warsztatów wdrożeniowych odnośnie usługi Asystenta Osoby Niepełnosprawnej,

•

modelem wioski tematycznej opracowanym przez Partnerstwo Razem udało się zainteresować społeczności lokalne z Czech i Litwy,

•

między innymi dzięki działaniom upowszechniającym rezultat projektu Agenda bezdomności - Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy tj. model pracy z osobami bezdomnymi na zasadzie streetworkingu w Poddziałaniu 7.2.1 PO KL Aktywizacja zawodowa i społeczna osób zagrożonych wykluczeniem społecznym możliwa jest realizacja projektów konkursowych służących rozwojowi streetworkingu jako nowej formie wsparcia indywidualnego i środowiskowego na rzecz integracji zawodowej i społecznej,

•

Partnerstwo Pełnia życia – wspieranie rodziców dzieci niepełnosprawnych opracowało projekt ustawy o wspieraniu rodziny z osoba zależną, w których wykorzystano testowany model Zespołu Asystencji Rodzinnej.

165

Grupa Strategiczna W celu koordynacji działań oraz zapewnienia trwałości rezultatów Programu EQUAL, powołana została Grupa Strategiczna EQUAL. W skład tej grupy wchodziły osoby odpowiedzialne za kreowanie polityki na poziomie krajowym i regionalnym, przedstawiciele komisji parlamentarnych, władz samorządu terytorialnego, partnerów społecznych oraz organizacji pozarządowych. W dniu 26 marca 2008 r. odbyło się II posiedzenie Grupy Strategicznej PIW EQUAL ws. Ekonomii Społecznej. W spotkaniu wzięli udział przedstawiciele Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, Ministerstwa Edukacji Narodowej, Ministerstwa Finansów, Ministerstwa Sprawiedliwości, Komisji Polityki Społecznej i Rodziny Sejmu RP, Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, organizacji pracodawców, związków zawodowych, samorządu terytorialnego, organizacji pozarządowych oraz przedstawiciele IZ EQUAL, Krajowej Struktury Wsparcia i Krajowych Sieci Tematycznych. Celem spotkania było zaprezentowanie szans jakie daje ekonomia społeczna w zakresie integracji społeczno-zawodowej grup defaworyzowanych oraz roli administracji publicznej w tworzeniu warunków sprzyjających rozwojowi ekonomii społecznej i przełamywaniu barier dla jej funkcjonowania w Polsce, w kontekście rozwiązań instytucjonalno-prawnych wypracowanych w ramach Inicjatywy Wspólnotowej EQUAL. Podczas posiedzenia reprezentanci Krajowej Sieci Tematycznej zaprezentowali Białą Księgę zawierającą rekomendacje dotyczące niezbędnych zmian prawa w obszarze ekonomii społecznej opracowanej przez zespół prawno-rzeczniczy KST Ekonomia Społeczna. Do najważniejszych rekomendacji należą: •

wprowadzenie większej elastyczności w prawie dotyczącym przedsiębiorczości społecznej pozwalającej na dostosowanie form wsparcia i pomocy do potrzeb poszczególnych grup osób niepełnosprawnych,

•

wprowadzenie zmian w Kodeksie Pracy pozwalających na szersze możliwości pracy dla osób niepełnosprawnych, które chcą pracować i którym pozwala na to stan zdrowia,

•

podwyższenie dopuszczalnego prawnie procenta pracowników spółdzielni socjalnych nie należących do grup osób zagrożonych wykluczeniem oraz wprowadzenia możliwości zakładania spółdzielni socjalnych przez organizacje pozarządowe w celu tworzenia przejściowych miejsc pracy,

•

wprowadzenie możliwości inwestowania dochodów organizacji pozarządowych w działalność gospodarczą,

•

obniżenie progu kapitału założycielskiego dla spółek kapitałowych tworzonych w celu realizacji celów społecznych oraz utrzymanie możliwości uzyskiwania przez nie statusu organizacji pożytku publicznego,

•

wprowadzenie klauzul społecznych dla przedsiębiorstw społecznych do prawa zamówień publicznych (tzn. zapisów umożliwiających preferencyjne traktowanie podmiotów ekonomii społecznej podczas przetargów organizowanych przez podmioty sektora finansów publicznych),

•

uwzględnienie w systemie pomocy publicznej specyfiki przedsiębiorstw społecznych.

W czasie dyskusji nad w/w rekomendacjami debatowano m. in. nad problemami prawnoorganizacyjnymi w zakresie przedsiębiorczości społecznej (w obecnym stanie prawnym

166

spółdzielnie socjalne są jedyną w pełni ukształtowaną formułą podmiotu ekonomii społecznej). Poza tym: •

zaprezentowano pogląd, iż ewentualne preferencje w dziedzinie pomocy publicznej i zamówień publicznych powinny opierać się na podłożu funkcjonalnym tzn. o przyznaniu preferencji nie powinna decydować forma organizacyjno-prawna podmiotu, lecz pełnienie określonych funkcji społecznych. Rozważano również zastosowania w w/w kontekście kryterium mieszanego - funkcjonalno-podmiotowego,

•

próbowano wytyczyć linię demarkacyjną pomiędzy ekonomią społeczną a sektorem prywatnym,

•

przywoływano zagraniczne przykłady funkcjonowania ekonomii społecznej,

•

zwracano uwagę na negatywne efekty obecnie obowiązujących przepisów w zakresie pomocy publicznej dla działalności trzeciego sektora,

•

podkreślano rolę samorządu lokalnego we wspieraniu podmiotów ekonomii społecznej,

•

zaznaczono kluczowe znaczenie lokalnych liderów dla rozwoju ekonomii społecznej.

W czasie posiedzenia ustalono, że Ministerstwo Rozwoju Regionalnego we współpracy z Ministerstwem Pracy i Polityki Społecznej pracować będzie nad powołaniem platformy współpracy pomiędzy rządem a partnerami społecznymi, na bazie Krajowych Sieci Tematycznych PIW EQUAL, w celu zapewnienia ciągłości prac Grupy Strategicznej po zamknięciu Programu Inicjatywy Wspólnotowej EQUAL. W efekcie zarządzeniem Prezesa Rady Ministrów, w ramach realizacji projektu systemowego Partnerstwo na rzecz instytucjonalizacji ekonomii społecznej (Działanie 1.2 PO KL: Wsparcie systemowe instytucji pomocy i integracji społecznej), został powołany Zespół ds. rozwiązań systemowych w zakresie ekonomii społecznej. Pozostałe ważne działania mainstreamingowe •

W dniu 5 lutego 2008 r. IZ EQUAL zorganizowała seminarium pt.: 50+ na rynku pracy a PIW EQUAL. Celem seminarium była dyskusja mająca dać odpowiedź na pytanie: dlaczego warto zatrzymać na rynku pracy osoby w wieku 50+ i jak to zrobić? Podczas spotkania zaprezentowano projekty realizowane w ramach PIW EQUAL, które zajęły się tym problemem i dzięki którym udało się wypracować kilka nowoczesnych narzędzi służących aktywizacji zawodowej osób z grupy 50+ takich jak intermentoring (czyli dzielenie się wiedzą i doświadczeniem przez pracowników grupy 50+ z pracownikami młodszymi wiekiem lub stażem z jednej strony oraz szkoleniem pracowników z grupy 50+ przez młodszych wiekiem lub stażem z zakresu nowych technologii), czy jobcoaching (czyli trening w oparciu o indywidualny plan rozwoju opracowany wspólnie przez zainteresowanego zagrożonego utratą pracy oraz osobistego doradcę zawodowego tzw. job coacha). W Seminarium, które prowadził Podsekretarz Stanu w MRR Pan Jarosław Pawłowski udział wzięło ok. 100 uczestników, a prezentacje przedstawili m.in. Pan Michał Boni, Sekretarz Stanu w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów oraz przedstawiciele trzech Partnerstw na rzecz Rozwoju: Dynamizm i doświadczenie - wspólne zarządzanie zmianą, Pomysł na sukces oraz Sojusz dla pracy;

•

W dniach 18–19 luty 2008 r. IZ EQUAL zorganizowała dla pracowników Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej seminarium pt.: Rekomendacje dla tworzenia polityki społecznej jako efekt realizacji projektów współfinansowanych ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w starej i nowej perspektywie, którego 167

zadaniem było przekonanie uczestników co do zasadności dalszych prac nad rezultatami EQUAL i zachęcenie do dalszej współpracy. Seminarium to adresowane było do osób zainteresowanych wdrażaniem innowacyjnych rozwiązań i instrumentów w obszarze polityki społecznej oraz rozwojem metod i budowaniem nowoczesnych i sprawnych systemów instytucjonalnych. Seminarium, w którym udział wzięło ponad 50 przedstawicieli wszystkich departamentów merytorycznych Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej podzielone było na cztery dwugodzinne moduły tematyczne:

-

Ekonomia społeczna, partnerstwo społeczne, dialog społeczny, Aktywizacja zawodowa osób niepełnosprawnych Godzenie życia rodzinnego i zawodowego

Adaptacyjność pracowników i przedsiębiorców do zmian strukturalnych w kontekście zatrudnienia osób 50+ oraz kształcenia ustawicznego; •

W dniu 14 maja 2008 r., w ramach prac nad programem rządowym Solidarność pokoleń 50+, odbyło się spotkanie 7 Partnerstw na Rzecz Rozwoju PIW EQUAL (PRR) realizujących projekty skierowane do osób po 50–tym roku życia z Panią Agnieszką Chłoń-Domińczak, Podsekretarzem Stanu w MPiPS. W spotkaniu uczestniczyli również przedstawiciele Departamentu Zarządzania EFS Ministerstwa Rozwoju Regionalnego, Departamentu Analiz Ekonomicznych i Prognoz Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej oraz Fundacji „Fundusz Współpracy”. Podczas spotkania poruszono zagadnienia dotychczasowych doświadczeń PRR wynikających z realizacji projektów skierowanych do osób po 50–tym roku życia, kwestie zebrania i dalszego wykorzystania rezultatów EQUAL.

Projekty uzupełniające 24 października 2007 r. weszło w życie rozporządzenie Ministra Rozwoju Regionalnego z dnia 3 października 2007 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie przyjęcia Uzupełnienia programu operacyjnego - Program Inicjatywy Wspólnotowej EQUAL dla Polski 2004-2006 (Dz. U. Nr 196 poz. 1422). Nowelizacja rozporządzenia wprowadziła zapisy rozszerzające dotychczas planowany zakres podmiotowy Działania 3 poprzez umożliwienie Instytucji Zarządzającej EQUAL oraz Fundacji Fundusz Współpracy realizację projektów uzupełniających w celu zmaksymalizowania efektów działań zmierzających do upowszechnienia i włączenia rezultatów PIW EQUAL do głównego nurtu polityki. Możliwość realizacji projektów uzupełniających zwiększa wartość dodaną Działania 3 PIW EQUAL m. in. poprzez rozszerzenie zakresu działań realizowanych w ramach Krajowych Sieci Tematycznych, czy realizację działań wychodzących poza zakres działań poszczególnych Partnerstw na rzecz Rozwoju, takich jak szerokie akcje o zasięgu ogólnopolskim upowszechniające rezultaty wypracowane przez poszczególne PRR. W okresie IV kwartał 2007-wrzesień 2008 r. realizowane były cztery projekty uzupełniające finansowane ze środków PIW EQUAL: 1. „Equal - upowszechnianie dobrych praktyk na obszarach wiejskich”, 2. „Upowszechnianie ekonomii społecznej w Polsce na podstawie doświadczeń PIW EQUAL”, 3. „Upowszechnianie rezultatów PIW EQUAL wspierających kształcenie przez całe życie”,

168

4. „Kompleksowy model wdrażania strategii gender mainstreaming w cyklu planowania, realizacji i oceny projektu”. Ad1) W ramach projektu Equal - upowszechnianie dobrych praktyk na obszarach wiejskich zrealizowano następujące działania: •

Analiza rezultatów. Przeprowadzono analizę zrealizowanych przez Partnerstwa na Rzecz Rozwoju rezultatów pod kątem ich zastosowania na terenach wiejskich. Wykonana ona została przez zespół ekspertów zewnętrznych, specjalizujących się w rozwoju obszarów wiejskich oraz tematyce PIW EQUAL. Wybrano rezultaty 12 PRR Tematów A i D, które następnie wdrażano w ramach komponentu grantów.

•

Publikacja rezultatów. Działanie to zostało wykonane na podstawie dokonanej przez ekspertów analizy rezultatów PRR. Przygotowane przez ekspertów raporty zostały opracowane przez zespół redakcyjny w formie „Katalogu dobrych praktyk” i wydane nakładem 4 000 szt. Treść publikacji stanowi zarówno metodologia dokonania wyboru PRR jaki i opis oraz rekomendacje do wdrażania poszczególnych rezultatów wybranych PRR. Odbiorcami publikacji były organizacje pozarządowe zaangażowane w proces rozwoju obszarów wiejskich, uczestnicy seminariów regionalnych oraz instytucje wspierające proces odnowy wsi oraz zrównoważony rozwój.

•

Wyjazdy studyjne. W ramach realizacji tego zadania zorganizowano cztery wyjazdy studyjne organizowane przez PRR na miejsce realizacji projektów.

•

Seminaria. Zorganizowano 6 trzydniowych seminariów tematycznych (3 w 2007r. oraz 3 w 2008 r.) oraz jedno dwudniowe seminarium podsumowujące z zakresu rozwiązań modelowych wypracowanych przez PRR, mających na celu aktywizację zawodową mieszkańców wsi, szczególnie grup doświadczających nierówności na rynku pracy oraz propagowanie idei przedsiębiorstw społecznych. Uczestnikami seminariów byli przedstawiciele organizacji wiejskich, Lokalnych Grup Działania, samorządów, instytucji rynku pracy, OPS. Do udziału w seminarium podsumowującym zostali zaproszeni przedstawiciele samorządów oraz podmiotów działających na rzecz rozwoju obszarów wiejskich, organizacji pozarządowych, a także przedstawiciele mediów lokalnych i krajowych.

•

Granty. W ramach realizacji tego zadania uruchomiono tzw. małe granty dla podmiotów zainteresowanych wdrożeniem wybranych rezultatów lub elementów rezultatów wypracowanych przez PRR. Zasady konkursu przewidywały możliwość dofinansowania projektu, którego celem było wdrożenie bądź upowszechnienie jednego z dwunastu rekomendowanych rezultatów. Maksymalna kwota dofinansowania wynosiła 100 000 zł. Ustalono udział własny na poziomie minimum 10%. Mógł to być wkład rzeczowy bądź finansowy. Warunkiem udziału w konkursie było również nawiązanie współpracy z Partnerstwem, którego wybrany rezultat zaplanowano wdrożyć, co miało zapewnić fachową pomoc w jego przenoszeniu na „nowy grunt”. W ramach tego działania udzielono dofinansowania 39 projektom grantowym na łączną kwotę zakontraktowaną 3 192 602,03 PLN. Po zakończeniu działań w projektach grantowych i rozliczeniu beneficjentów kwota wydatków kwalifikowalnych i rozliczonych wyniosła 2 948 212,17 PLN.

169

Ad2) Projekt Upowszechnianie ekonomii społecznej w Polsce na podstawie doświadczeń PIW EQUAL zrealizował następujące działania: •

Analiza rezultatów wypracowanych przez PRR w ramach tematu D pod kątem 4 grup odbiorców Projektu (instytucji wspierających przedsięwzięcia ekonomii społecznej, mediów, instytucji finansowych, instytucji przygotowujących i oceniających projekty rozwojowe);

•

Spotkania informacyjne zrealizowane w oparciu o wypracowane w ramach analizy materiały (pakiety informacyjne) zorganizowano 37 spotkań informacyjnych dla 4 w/w grup odbiorców konferencja podsumowująca projekt „Upowszechnianie ekonomii społecznej w Polsce na podstawie doświadczeń PIW EQUAL”;

•

2 wyjazdy studyjne do Włoch, dla ok. 70 uczestników w/w spotkań informacyjnych;

•

Instrumenty finansowe dla ekonomii społecznej (celem było wypracowanie założeń dla instrumentów finansowych, które z jednej strony spełniałyby oczekiwania instytucji finansowych, a z drugiej strony podmiotów ekonomii społecznej oraz instytucji je wspierających. Zorganizowano cztery warsztaty służące wypracowaniu przez uczestników propozycji instrumentów finansowych oraz wypracowaniu rekomendacji dotyczących warunków niezbędnych do ich wdrożenia. W toku prac warsztatowych powstały wytyczne, które zostały przedstawione uczestnikom piątego warsztatu na spotkaniu podsumowującym w Warszawie w dniu 20 czerwca 2008)

•

Granty na dofinansowanie inicjatyw (Konkurs grantowy został ogłoszony 15 listopada 2007 r. Jego celem był wybór najciekawszych inicjatyw upowszechniających rezultaty i doświadczenia wypracowane przez Partnerstwa na Rzecz Rozwoju w ramach tematu D IW Equal w Polsce oraz promujących ekonomię społeczną. Ostatecznie zawarto 29 umów o dofinansowanie projektów na łączną kwotę 3 279 190,70 PLN. Beneficjentami zostały podmioty reprezentujące różnorodne sektory: od administracji samorządowej poprzez organizacje pozarządowe po firmy prywatne. Projekty zrealizowane zostały w okresie od 16 stycznia do 31 maja 2008 r. Beneficjenci podejmowali różnorodne działania promocyjne, edukacyjne, informacyjne, takie jak: wyjazdy studyjne, warsztaty, szkolenia/seminaria, konferencje, publikacje, programy radiowe i telewizyjne. Wszystkie działania prowadzone w ramach projektów przyczyniły się do upowszechnienia rezultatów wypracowanych przez PRR Tematu D PIW EQUAL);

Ad3) W ramach projektu Upowszechnianie rezultatów PIW EQUAL wspierających kształcenie przez całe życie: •

Przeprowadzono kategoryzację rezultatów o charakterze edukacyjno-szkoleniowym wypracowanych w ramach PIW EQUAL - 111 produktów edukacyjno-szkoleniowych zostało rekomendowanych jako dobre praktyki możliwe do szerszego zastosowania,

•

zrealizowano ogólnopolskie badania, które mają na celu określenie wiedzy wybranych kategorii odbiorców badań o działaniach PIW EQUAL w zakresie programów edukacyjnych i szkoleniowych – opracowano raport z badań,

170

•

opracowano koncepcję działań mających na celu uzyskanie poparcia dla propozycji przyjęcia przez Sejm RP uchwały w sprawie ustanowienia roku 2009 „Rokiem edukacji dla wszystkich”,

•

opracowano informację o zmianach prawnych postulowanych przez ekspertów projektu adresowaną do Sekretarza Stanu w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, Pana Michała Boniego (w okresie przygotowywania rządowego programu „Solidarność Pokoleń 50+”),

•

zrealizowano ogólnopolską kampanię społeczną promującą ideę kształcenia przez całe życie poprzez prezentację przykładów dobrej praktyki i rozwiązań wypracowanych w ramach PIW EQUAL.

Ad4) Projekt Kompleksowy model wdrażania strategii gender mainstreaming w cykl planowania, realizacji i oceny projektu zrealizował następujące działania: •

wypracowano 4 programy szkoleniowe oraz przeprowadzono 15 szkoleń, których odbiorcami byli: projektodawcy, Instytucje Pośredniczące POKL, Regionalne Ośrodki Szkoleniowe EFS oraz Komisje Oceny Projektów,

•

wydano drukiem następujące publikacje Wdrażanie perspektywy równości kobiet i mężczyzn w projektach Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Polityka równości płci – polska 2007 – raport.

Baza rezultatów PIW EQUAL Zbudowano narzędzie informatyczne w postaci Bazy Rezultatów PIW EQUAL. W w/w ogólnodostępnej bazie funkcjonującej na stronie www.equal.org.pl zostały zawarte najważniejsze informacje dotyczące rozwiązań/modeli wypracowanych przez Partnerstwa. W bazie można znaleźć opisy rezultatów, produkty, dane teleadresowe administratorów, Partnerów, ekspertów opracowujących i wdrażających przedmiotowe rezultaty. Produkty składające się na rezultat, w tym m.in. ekspertyzy, raporty, publikacje, filmy, można pobierać i wykorzystywać nieodpłatnie na podstawie licencji Creative Commons. Należy mieć na uwadze, by doświadczenia zdobyte w procesie implementacji PIW EQUAL były w możliwie najszerszym zakresie upowszechniane i wykorzystywane w nowej perspektywie finansowej 2007-2013, w procesie wdrażania PO KL. Warto podkreślić, iż IZ SPO RZL/ IZ PO KL zachęca Instytucje Pośredniczące - poprzez zalecenia w zakresie formułowania i stosowania szczegółowych kryteriów wyboru projektów - do korzystania z rozwiązań wypracowanych w procesie wdrażania PIW EQUAL. Ponadto, IZ SPO RZL/ IZ PO KL przekazała Instytucjom Pośredniczącym propozycje kryteriów opracowanych na podstawie rezultatów PIW EQUAL wraz ze wskazaniem działań/poddziałań, których mogą one dotyczyć. W przypadku projektów innowacyjnych realizowanych w ramach poszczególnych działań PO KL, jako jedno ze szczegółowych kryteriów strategicznych zapisano wykorzystanie dobrych praktyk nagrodzonych w ramach konkursu na najlepsze innowacje społeczne oraz wykorzystanie rezultatów PIW EQUAL, które zostały zatwierdzone przez krajowe sieci tematyczne.

171

Zasada równości szans w obszarze monitoringu wsparcia środkami UE Zasadę równości szans w obszarze monitoringu wsparcia środkami UE (udział kobiet w pracach Komitetu Monitorującego NPR/ PWW oraz Podkomitetów Monitorujących ds. polityk horyzontalnych) przedstawia wykres 44. Z zamieszczonego poniżej wykresu wynika, że choć kobiety stanowią 26 % ogólnej liczby członków Komitetu Monitorującego NPR/ PWW, ich udział w posiedzeniach kształtuje się na zdecydowanie wyższym poziomie. Kobiety stanowiły 43 % liczby wszystkich członków obecnych na posiedzeniach KM NPR/ PWW w 2008 r. Największy poziom obecności kobiet w 2008 r. na posiedzeniach widoczny jest w pracach Podkomitetu Monitorującego ds. środowiska (66 %) oraz Podkomitetu Monitorującego ds. małych i średnich przedsiębiorstw (60%) - pomimo faktu, iż ich liczba w stosunku do ogólnej liczby członków ww. podkomitetów kształtuje się na poziomie odpowiednio 42 i 47 %. W podkomitetach, tj. Podkomitecie Monitorującym ds. zatrudnienia i zasobów ludzkich oraz Podkomitecie Monitorującym ds. polityki regionalnej udział kobiet – członków podkomitetów - biorących udział w posiedzeniach w 2008 r. kształtuje się na poziomie 47% natomiast najmniejszy udział kobiet w posiedzeniach w 2008 r. został odnotowany w pracach Podkomitetu Monitorującego ds. innowacyjności i społeczeństwa informacyjnego, na poziomie 32%. Wykres 46. Stosunek liczby kobiet biorących udział w pracach Komitetu Monitorującego NPR/ PWW oraz Podkomitetów Monitorujących ds. polityk horyzontalnych do ogólnej liczby członków. 66%

60,00%

60% 47%

50,00%

47%

47%

43 %

42 %

40,00%

36% 32 % 30,00%

25%

26%

25%

20,00%

10,00%

/

0,00%

Komitet Monitorujący NPR/ PWW

Podkomitet Monitorujący ds . zatrudnie ia i zasobów ludzkich

Podkomitet Monitorujący ds . małych i średnich przedsiębiorstw

Podkomitet Monitorujący ds . środowiska

Podkomitet Monitorujący ds . polityki regionalnej

Podkomitet Monitorujący ds . innowacyjności i społeczenstwa informacyjnego

liczba kobiet w stosunku do ogólnej liczby członków Komitetu Monitorującego KM NPR / PWW i Podkomitetów Monitorujących ds. polityk horyzontalnych liczba kobiet które wzięły udział posiedzeniach Komitetu Monitorującego NPR / PWW i Podkomitetach Monitorujących ds. polityk horyzontalnych, w stosunku do liczby członków obecnych na posiedzeniach w 2008 r.

Źródło: Opracowanie własne IZ PWW.

172

6. SPÓJNOŚĆ Z WYBRANYMI INSTRUMENTAMI FINANSOWYMI 6.1. 7 PROGRAM RAMOWY 7. Program Ramowy w zakresie badań i rozwoju technologicznego (7PR) jest największym mechanizmem finansowania i kształtowania badań naukowych na poziomie europejskim. Jest to program siedmioletni (2007-2013) o budżecie wynoszącym prawie 54 miliardów euro, co przy obecnych kosztach stanowi wzrost o około 63% w porównaniu z 6PR. 7PR jest podstawowym instrumentem realizacji celu strategicznego jaki wyznaczyła w marcu 2000 r. w Lizbonie Rada Europejska: przekształcenie UE w najbardziej konkurencyjną i dynamiczną, opartą na wiedzy gospodarkę na świecie, zdolną do zapewnienia trwałego wzrostu gospodarczego, stworzenia liczniejszych i lepszych miejsc pracy oraz zagwarantowania większej spójności społecznej. Trójkąt wiedzy, który tworzą edukacja, badania i innowacje, jest niezbędny do osiągnięcia tego celu. 7PR składa się z czterech programów szczegółowych, uzupełnionych o program szczegółowy obejmujący badania nuklearne (EURATOM) i działania Wspólnotowego Centrum Badawczego (JRC). Program ma na celu wspieranie ponadnarodowej współpracy naukowobadawczej w wybranych dziesięciu obszarach tematycznych: • zdrowie, • żywność, rolnictwo, rybołówstwo i biotechnologia, • technologie informacyjne i komunikacyjne, • nanonauki, nanotechnolgie, materiały i nowe technologie produkcyjne, • energia, • środowisko (łącznie ze zmianami klimatycznymi), • transport (łącznie z aeronautyką), • nauki społeczno-ekonomiczne i humanistyczne, • przestrzeń kosmiczna, • bezpieczeństwo.

W 2008 r. utrzymała się - zapoczątkowana w 2006 r. - tendencja spadkowa uczestnictwa polskich zespołów w ogólnej liczbie finansowanych zespołów. Historię zmian liczby polskich uczestników finansowanych projektów Programów Ramowych w latach 1999-2008, na tle wybranych krajów (Austrii –AT, Republiki Czeskiej – CZ, Finlandii – FI, Portugalii – PT i Węgier –HU) pokazano na poniższym wykresie.

173

Wykres 47. Udział polskich zespołów w ogólnej liczbie finansowanych zespołów

Źródło: Raport - Wynik finansowy udziału Polski w Programach Ramowych UE Jednocześnie w 2008 r. utrzymał się - zapoczątkowany od 2005 r. - spadek polskiego udziału w wysokości grantów. Relatywny spadek polskich grantów nie jest tak wyraźny, jak dla liczby uczestniczących zespołów i jest częściowo rekompensowany wyższymi kosztami w mniejszej liczbie projektów. Wykres 48. Udział polskich zespołów w ogólnej liczbie zespołów finansowanych

Źródło: Raport - Wynik finansowy udziału Polski w Programach Ramowych UE W 2008 r. na zlecenie Ministerstwa Rozwoju Regionalnego w ramach prac Podkomitetu Monitorującego ds. innowacyjności i społeczeństwa informacyjnego została wykonana ekspertyza Fundusze strukturalne a programy ramowe UE w działalności B+R polskich podmiotów. Kierunki wykorzystania środków i dobre praktyki. Celem badań stanowiących podstawę ww. raportu było oszacowanie zakresu komplementarności w wykorzystaniu przez polskie podmioty dwóch źródeł finansowania przedsięwzięć badawczo-rozwojowych: funduszy strukturalnych (Działanie 1.4 SPO WKP) oraz Programów Ramowych UE (5, 6, 7). Z przeprowadzonej analizy wynika, że w chwili obecnej w komplementarnym wykorzystywaniu środków radzą sobie najlepiej jednostki badawczo-rozwojowe. Jednocześnie należy zauważyć, iż w początkowym etapie realizacji funduszy strukturalnych 174

komplementarność z takimi instrumentami jak programy ramowe wystąpiła w stosunkowo niewielkim stopniu, a ponadto w większości przypadków w sposób niezamierzony. Z powyższego względu w kolejnych latach realizacji programów - w oparciu o doświadczenia -znacznie większy nacisk powinien zostać położony na uświadomienie podmiotom działającym w obszarze badań na rzecz rozwoju gospodarki możliwości w zakresie synergii wykorzystania środków z obu źródeł (z funduszy strukturalnych i programów ramowych).

6.2. NORWESKI MECHANIZM FINANSOWY ORAZ MECHANIZM FINANSOWY EUROPEJSKIEGO OBSZARU GOSPODARCZEGO Informacje ogólne Na podstawie Memorandum of Understanding podpisanego przez rząd polski z państwami EFTA: Królestwem Norwegii, Republiką Islandii i Księstwem Liechtenstein w październiku 2004 r., Polska uzyskała wsparcie finansowe w wysokości 533,51 mln euro w postaci tzw. Mechanizmu Finansowego EOG oraz Norweskiego Mechanizmu Finansowego. Zgodnie z zapisami Programu Operacyjnego dla wykorzystania środków finansowych w ramach Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Norweskiego Mechanizmu Finansowego wykorzystanie środków Mechanizmów Finansowych zostało zaplanowane jako uzupełnienie w stosunku do działań realizowanych z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności UE. Środki pomocowe dostępne w ramach Mechanizmów Finansowych są ukierunkowane na wsparcie przedsięwzięć w ramach pojedynczych projektów i programów oraz tzw. specyficznych form pomocy, tj. grantów blokowych. Główne obszary wsparcia w ramach pojedynczych projektów i programów: • • • • • • • • • •

Ochrona środowiska, w tym środowiska ludzkiego Promowanie zrównoważonego rozwoju Ochrona kulturowego dziedzictwa europejskiego Rozwój zasobów ludzkich Opieka zdrowotna i opieka nad dzieckiem Badania naukowe Wdrażanie przepisów z Schengen Ochrona środowiska, ze szczególnym uwzględnieniem wzmocnienia zdolności administracyjnych Polityka regionalna i działania transgraniczne Pomoc techniczna przy wdrażaniu acquis communautaire

Poza wsparciem indywidualnych projektów i programów w 2008 r. realizowane były następujące granty blokowe90: • • •

Fundusz dla Organizacji Pozarządowych - 37,35 mln euro Polsko-Norweski Fundusz Badań Naukowych - 13 mln euro Fundusz Stypendialny i Szkoleniowy - 12 mln euro

90

Podane kwoty obejmują środki dostępne w ramach Mechanizmów Finansowych bez współfinansowania po stronie polskiej.

175

• •

Fundusz Wymiany Kulturalnej - 4 mln euro Fundusz Pomocy Technicznej - 7,16 mln euro

Stan wdrażania MF EOG oraz NMF na dzień 31 grudnia 2008 r. W ramach podpisanych umów międzynarodowych, przeprowadzono wszystkie trzy nabory wniosków na dofinansowanie pojedynczych projektów i programów w ramach środków Mechanizmu Finansowego EOG i Norweskiego Mechanizmu Finansowego na lata 20042009. Ostatni nabór wniosków odbył się w terminie od 1 lutego do 31 grudnia 2008 r91. Łącznie w ramach trzech naborów złożono 2 720 wniosków. Do końca 2008 r. strona polska otrzymała od Darczyńców pozytywne decyzje w sprawie dofinansowania (Grant Offer Letters) dla 322 projektów na łączną kwotę ponad 350,5 mln euro, co stanowi ponad 78% środków alokowanych w ramach Mechanizmów Finansowych na projekty indywidualne i programy. Na zatwierdzenie przez Darczyńców oczekuje jeszcze, według stanu na 31 grudnia 2008 r., 81 wniosków (bez wniosków rezerwowych). Do końca 2008 r. MRR zawarło z Komitetem Mechanizmu Finansowego i/lub Norweskim Ministerstwem Spraw Zagranicznych 283 umowy na kwotę ponad 326,7 mln euro (ponad 72% alokacji na projekty indywidualne i programy). W ramach ww. umów Instytucje Pośredniczące oraz Wspomagające podpisały 240 umów z beneficjentami na kwotę ok. 289 mln euro. Beneficjenci projektów indywidualnych i programów otrzymali płatności w kwocie ponad 65,6 mln euro, co stanowi prawie 23% kwoty podpisanych z beneficjentami umów na realizację projektów. Wykres 49. Stan kontraktacji i wydatkowania Stan kontraktacji i wydatkowania dla pojedynczych projektów i programów 31 grudnia 2008 r. 90000000 80000000 70000000 kwota GOL

60000000

kowota umow KPK Darczyńcy kwota umów IP/IW beneficjenci środki wypłacone

50000000 40000000 30000000 20000000 10000000 0 2.1

2.2

2.3

2.4

2.5

2.6

2.7

2.8

2.9

2.10

W 2008 r. realizacja większości projektów z I i II naboru weszła w zaawansowaną fazę. W przypadku pojedynczych projektów i programów z I naboru wniosków, wskaźnik stopnia realizacji projektów liczony według danych finansowych raportowanych przez 91

Pierwszy nabór miał miejsce od 5 września do 30 listopada 2005 r., drugi odbył się w terminie od 2 stycznia do 16 kwietnia 2007 r.

176

beneficjentów,92 wyniósł 79,06%, co oznacza, że zrealizowano ponad ¾ planu zakładanego w Planach Wdrażania Projektów (PWP)93. W przypadku II naboru, wskaźnik stopnia realizacji projektów wyniósł 14,10%94. Łącznie dla projektów z I i II naboru wniosków, realizowanych w 2008 r. w ramach Mechanizmów Finansowych, wskaźnik stopnia realizacji projektów w porównaniu do planów zawartych w PWP wyniósł blisko 50%. Ponadto, w 2008 r. prowadzone były wizyty monitorujące na miejscu realizacji projektów, zarówno przez MRR, jak i Instytucje Pośredniczące (IP) i Instytucje Wspomagające (IW). Łącznie, przez stronę polską zostało skontrolowane 43% projektów realizowanych w ramach I i II naboru (108 projektów). W odniesieniu do wdrażania specyficznych form pomocy, tj. grantów blokowych, w 2008 r. uruchomione zostały: Fundusz Wymiany Kulturalnej i Fundusz Stypendialny i Szkoleniowy. Zakończono tym samym prace programowe w ramach Mechanizmu Finansowego EOG i Norweskiego Mechanizmu Finansowego 2004-2009. Ponadto, kontynuowano prace w zakresie wdrażania grantów uruchomionych w poprzednim okresie sprawozdawczym. W ramach Funduszu dla Organizacji Pozarządowych ogłoszono cztery kolejne nabory wniosków i kontynuowano wdrażanie projektów wyłonionych w konkursach z 2007 r. W ramach Polsko-Norweskiego Funduszu Badań Naukowych ogłoszono drugi nabór wniosków w związku z niewykorzystaniem alokacji w ramach Działania II Szkolenia i seminaria. Rozpoczęto również wdrażanie projektów wyłonionych w ramach Działania I Projekty Badawcze w ramach naboru mającego miejsce w IV kwartale 2007 r. Ponadto, w trybie ciągłym wdrażany był Fundusz Pomocy Technicznej. Do końca 2008 r., z kwoty ok. 73,51 mln euro zakontraktowanej w ramach pięciu grantów blokowych zrealizowano płatności na rzecz Operatorów grantów blokowych w wysokości ok. 25 mln euro (34% kwoty zakontraktowanej).

92

Na dzień 31 grudnia 2008 r. , zgodnie z obowiązującym systemem raportowania, dostępne są dane finansowe pochodzące ze sprawozdań okresowych za okres I-III kwartału 2008 r. i one stanowią podstawę statystyk. Sprawozdania dotyczące IV kwartału 2008 r. są przedkładane do KPK w terminie do dnia 15 lutego 2009 r. 93 Najwyższą zgodność postępów w realizacji projektów w odniesieniu do planu można zaobserwować w priorytecie 2.3 Ochrona kulturowego dziedzictwa europejskiego (ponad 88%), a najniższą w priorytecie 2.4 Rozwój zasobów ludzkich (44%). Przyczyną tego stanu rzeczy jest niewątpliwie charakter i specyfika poszczególnych projektów. W przypadku projektów miękkich, takich jak projekty dotyczące 2.4 Rozwoju zasobów ludzkich, z uwagi na dużą liczbę działań przewidzianych do realizacji oraz dużą liczbę beneficjentów końcowych, dotrzymanie wcześniej wyznaczonego harmonogramu jest wyjątkowo trudne, co powoduje, że w tego typu projektach należy zachować elastyczność w ocenie ich wdrażania. 94 Stosunkowo niski wskaźnik zrealizowania planów wynika w tym przypadku z przesunięcia w czasie harmonogramów projektów, w związku z otrzymaniem decyzji o dofinansowaniu i podpisaniu umów w II połowie 2008 r. oraz z wstępnego etapu realizacji tych projektów. Zakłada się, że w kolejnym, 2009 roku, nastąpi przyspieszenie realizacji ww. projektów i zaistniałe opóźnienia zostaną wyeliminowane.

177

Wykres 50. Stan kontraktacji i wydatkowania. Stan kontraktacji i wydatkowania - granty blokowe - 31 grudnia 2008 r.

40000000 35000000 30000000 25000000

kwota umów KPK - Darczyńcy i KPK - Operator

20000000

Kwota przekazana operatorowi

15000000 10000000 5000000 0 FBN

NGO

TA

FWK

FSS

W ramach działań informacyjno-promocyjnych w trybie pracy ciągłej aktualizowana była strona internetowa Ministerstwa Rozwoju Regionalnego dotycząca Mechanizmów Finansowych - www.eog.gov.pl - jak również strony internetowe poszczególnych Instytucji Pośredniczących/Wspomagających oraz Operatorów grantów blokowych. W związku z ogłoszeniem w 2008 r. ostatniego naboru wniosków w ramach Mechanizmów Finansowych, polityka informacyjno-promocyjna koncentrowała się przede wszystkim na informowaniu opinii publicznej o wynikach wdrażania Mechanizmów Finansowych w Polsce. Przygotowano m.in. materiały promocyjne w tym publikacje na temat realizowanych projektów oraz opublikowano dodatek informacyjno-promocyjny w prasie ogólnopolskiej. Jednocześnie KPK przygotował film o projektach (głownie środowiskowych) dofinansowanych ze środków Mechanizmów Finansowych. Na początku 2008 r. zorganizowano również konferencję podsumowującą zakończenie naborów w ramach obszarów priorytetowych Mechanizmu Finansowego EOG oraz Norweskiego Mechanizmu Finansowego w Polsce.

6.3. SZWAJCARSKO – POLSKI PROGRAM WSPÓŁPRACY W trakcie roku 2008, w zakresie wdrażania Szwajcarsko-Polskiego Programu Współpracy (SPPW), trwały prace obejmujące zarówno budowę systemu zarządzania oraz wdrażania, programowanie wykorzystania środków, jak i prowadzenie działań promocyjnoinformacyjnych. Prace te były podjęte zgodnie ze zobowiązaniami, wynikającymi z podpisania w dniu 20 grudnia 2007 r. przez stronę polską i szwajcarską Umowy Ramowej pomiędzy Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Szwajcarską Radą Federalną o wdrażaniu SzwajcarskoPolskiego Programu Współpracy w celu zmniejszenia różnic społeczno-gospodarczych w obrębie rozszerzonej Unii Europejskiej. Przyjęcie tego dokumentu oznaczało uruchomienie kwoty do wysokości 489,02 mln CHF na pomoc dla Polski, dostępnej w 5-letnim okresie zaciągania zobowiązań i 10-letnim okresie wydatkowania, które rozpoczynają się od daty przyznania pomocy finansowej przez Parlament Szwajcarski, tj. od dnia 14 czerwca 2007 r. W zakresie budowy systemu zarządzania i wdrażania, podjętej w toku 2008 r., Krajowa Instytucja Koordynująca, której rolę pełni Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, w uzgodnieniu ze stroną szwajcarską przygotowało dokument Szwajcarsko-Polski Program 178

Współpracy - system zarządzania i wdrażania w Polsce. Przy jego tworzeniu zostały wykorzystane polskie doświadczenia z funkcjonowania systemu zarządzania i wdrażania funduszy strukturalnych oraz Norweskiego Mechanizmu Finansowego i Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Prace nad systemem zakończone zostały w dniu 30 czerwca 2008 r. i tym samym określone zostały wewnętrzne procedury funkcjonowania SPPW w Polsce oraz podjęte działania w celu budowy odpowiedniego systemu instytucjonalnego. W dniu 7 maja 2008 r. powołano Komitet Monitorujący (KM) dla Szwajcarsko – Polskiego Programu Współpracy. W 2008 r. odbyły się trzy posiedzenia KM. W trakcie ich trwania, a także w wyniku głosowania w trybie obiegowym, KM przyjął kryteria oceny merytorycznej dla następujących obszarów tematycznych: dla dwóch obszarów tematycznych Priorytetu 1: Środki ochrony granic oraz Inicjatywy na rzecz rozwoju regionalnego regionów peryferyjnych i słabo rozwiniętych (dla tych obszarów również zostały uruchomione nabory wniosków), dla Priorytetu 2 Środowisko i infrastruktura oraz dla obszaru Poprawa środowiska biznesowego i dostępu do kapitału dla małych i średnich przedsiębiorstw w ramach Priorytetu 3 Sektor prywatny. W trakcie 2008 r. prowadzone były także prace mające na celu stworzenie systemu monitorowania i raportowania. W ich wyniku, na podstawie Umowy ramowej oraz na bazie wytycznych darczyńców dotyczących monitorowania, Krajowa Instytucja Koordynująca, we współpracy z Instytucją Płatniczą, opracowała System monitorowania Szwajcarsko-Polskiego Programu Współpracy. Ponadto, z przedstawicielami Darczyńcy uzgodniono wzór Umowy ws. Projektu, która będzie podpisywana dla każdego Projektu przez stronę szwajcarską i Krajową Instytucję Koordynującą. W ramach podjętych przygotowań do uruchomienia naborów opracowano i uzgodniono ze stroną szwajcarską treść wniosku aplikacyjnego wraz z instrukcją jego wypełniania oraz listą załączników. We wrześniu 2008 r. zakończono prace nad przygotowaniem generatora wniosków dla potencjalnych Instytucji Realizujących (beneficjentów) i dostosowaniem instrukcji do jego specyfiki. W 2008 r. prowadzono intensywne prace zmierzające do uzgodnienia opisów poszczególnych obszarów tematycznych. Ostatecznie, w wyniku przeprowadzonych prac programowych, ustalono opisy dla następujących obszarów tematycznych i priorytetów: dwóch obszarów z zakresu Priorytetu 1 Bezpieczeństwo, stabilność, wsparcie reform tj. Inicjatywy na rzecz rozwoju regionalnego peryferyjnych i słabo rozwiniętych oraz Środki ochrony granic (łączna alokacja do 70 mln CHF), Priorytetu 2 Środowisko i infrastruktura (alokacja do 127 mln CHF), pierwszego obszaru z zakresu Priorytetu 3 Poprawa środowiska biznesowego i dostępu do kapitału dla małych i średnich przedsiębiorstw (alokacja do 65 mln CHF). Natomiast w przypadku drugiego obszaru z zakresu Priorytetu 3 Rozwój sektora prywatnego i promocja eksportu MŚP (alokacja do 10 mln CHF) oraz Priorytetu 4 Rozwój społeczny i zasobów ludzkich (obejmującego obszary tematyczne: Ochrona zdrowia oraz Badania i rozwój – o łącznej alokacji do 65 mln euro), do końca roku 2008 strona polska w konsultacji ze stroną szwajcarską prowadziła prace nad ustaleniem zakresu tematycznego i schematu wdrażania danego obszaru. Ponadto, do końca niniejszego okresu sprawozdawczego prowadzone były robocze ustalenia, dotyczące rozwiązań instytucjonalnych oraz zakresu dokumentów programowych i wdrażania odrębnego instrumentu w ramach obszaru tematycznego Badania i rozwój uruchomiony, jakim jest Fundusz Stypendialny (alokacja do 12 mln CHF). Za wdrażanie tego Funduszu odpowiada strona szwajcarska. Zgodnie z Umową ramową, w ramach tzw. alokacji specjalnych SPPW utworzone zostały Fundusz na Przygotowanie Projektów (alokacja do 3 mln CHF) oraz Fundusz Pomocy 179

Technicznej (alokacja do 7.5 mln CHF). Dodatkowo, w ramach prowadzonych przygotowań do uruchomienia Grantu Blokowego dla Organizacji Pozarządowych i Polsko-Szwajcarskich Regionalnych Projektów Partnerskich w ramach Szwajcarsko- Polskiego Programu Współpracy (alokacja do 20,5 mln CHF), trwały prace mające na celu opracowanie projektu wytycznych dla tego grantu. W dniach 7 listopada – 5 grudnia 2008 r. powyższy projekt został poddany szerokim konsultacjom społecznym w środowisku polskich organizacji pozarządowych. Do końca okresu sprawozdawczego trwała analiza zgłoszonych propozycji. Jednocześnie, w ciągu całego roku 2008, podjęto szereg działań promocyjnych na rzecz SPPW. W pierwszym kwartale 2008 r. uruchomiony został Punkt Informacyjny prowadzący obsługę zapytań potencjalnych beneficjentów (obsługa telefoniczna i e-mailowa) oraz została uruchomiona strona internetowa www.programszwajcarski.gov.pl w wersji polskiej i angielskiej. W dalszej kolejności Krajowa Instytucja Koordynująca opracowała i upubliczniła w połowie sierpnia 2008 r. Wytyczne w sprawie informacji i promocji dla SPPW. W dniu 15 września 2008 r. w Warszawie odbyła się konferencja inaugurująca uruchomienie SPPW. Ponadto, w związku z uruchomieniem pierwszego naboru w ramach SPPW, przeprowadzono szereg szkoleń dla potencjalnych wnioskodawców obszaru tematycznego Inicjatywy na rzecz rozwoju regionalnego obszarów peryferyjnych i słabo rozwiniętych.

6.4. PROGRAM RAMOWY NA RZECZ KONKURENCYJNOŚCI I INNOWACJI – CIP (COMPETITIVENESS AND INNOVATION FRAMEWORK PROGRAMME) Program CIP stanowi jednolitą bazę dla działań w zakresie konkurencyjności i innowacyjności prowadzącą do większej spójności i synergii pomiędzy różnymi wspólnotowymi i krajowymi programami. Ma on zachęcać państwa członkowskie i regiony do wykorzystywania funduszy strukturalnych na realizację działań wykorzystujących najlepsze praktyki zidentyfikowane w ramach CIP. Z drugiej strony promuje on udział małych i średnich przedsiębiorstw w 7 Programie Ramowym. W okresie 2007-2013 na realizację zadań w ramach trzech następujących programów szczegółowych przewidziano budżet w wysokości 3,621 mld EUR: I.

II.

III.

Program szczegółowy na rzecz Przedsiębiorczości i Innowacji EIP - Entrepreneurship and Innovation Programme Program szczegółowy na rzecz Wspierania Polityki w zakresie Technologii Informacyjnych i Komunikacyjnych ICT-PSP - Information Communication Technologies Policy Support Programme Program szczegółowy Inteligentna Energia - Program dla Europy IEE - Intelligent Energy Europe

CIP nie zawiera działań o charakterze dotacji inwestycyjnych, lecz szereg innych działań wspierających innowacyjność europejskich przedsiębiorstw, w szczególności małych i średnich. Promuje usługi wspierające innowacje, projekty na rzecz wdrażania oraz rynkowego wykorzystania nowych technologii, rozwój i koordynację krajowych i regionalnych programów oraz polityk w zakresie innowacji. Ma za zadanie poprawić dostęp innowacyjnych małych i średnich przedsiębiorstw do zewnętrznych źródeł finansowania

180

badań i rozwoju oraz działań innowacyjnych. W programie mogą brać udział instytucje naukowe, finansowe, otoczenia biznesu oraz samorządy. Programem zarządza Komisja Europejska, między innymi poprzez ogłaszanie rocznych programów pracy, przetargów i konkursów dla trzech komponentów programu. Niektóre zadania będą zarządzane za pośrednictwem nowych lub przystosowanych w tym celu istniejących agencji wykonawczych, np. projektami w dziedzinie energii będzie zajmowała się Agencja Wykonawcza ds. Konkurencyjności i Innowacji, a instrumentami finansowymi dla MŚP, Europejski Fundusz Inwestycyjny. W Polsce działaniami informacyjno-promocyjnymi zajmują się Krajowe Punkty Kontaktowe finansowane przez Ministerstwo Gospodarki i koordynowane przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości. Tabela 20. Dostępne w latach 2007-2013 środki UE dla polskich beneficjentów, w tym przedsiębiorców.

*Ceny z 2004r . *Dodatkowo na realizację SRK przeznaczone będą również środki z mechanizmu finansowego EOG i Norweskiego mechanizmu Finansowego (250 mln euro w latach 20042009). Źródło: MRR, 2007 r.

181

7. REALIZACJA NARODOWEGO PLANU ROZWOJU W KONTEKŚCIE EUROPEJSKIEJ STRATEGII ZATRUDNIENIA /JAKOŚCIOWY WPŁYW EFS/ Wyniki ewaluacji poświęconych wpływowi funduszy strukturalnych na rynek pracy i spójność społeczną (ocenę jakościową wpływu EFS). W ramach Badania beneficjentów ostatecznych objętych wsparciem SPO RZL monitorowane są efekty wsparcia w odroczonym upływie czasu. Poniżej przedstawiono najważniejsze wyniki z raportu końcowego badania. Spośród beneficjentów ostatecznych SPO RZL po około pół roku od zakończenia udziału we wsparciu 42% uczestników było zatrudnionych, 16% prowadziło własną działalność gospodarczą, 14% nie wykonywało stałej pracy, ale się uczyło, natomiast 28% pozostawało bez pracy nie odbywając nauki. Prawdopodobieństwo podjęcia stałej pracy przez osoby objęte pomocą różniło się między innymi w zależności od ich płci. Po około pół roku od zakończenia udziału w Programie stałą pracę wykonywała około połowa (51%) kobiet i około dwie trzecie (68%) mężczyzn. Znaleźć zatrudnienie udawało się kobietom tylko nieznacznie rzadziej, niż mężczyznom (stałego pracodawcę posiadało 41% kobiet i 45% mężczyzn), natomiast mężczyźni przeszło dwukrotnie częściej rozpoczynali własną działalność gospodarczą (w momencie badania własną firmę prowadziło 10% kobiet i 23% mężczyzn). Dokładne dane o sytuacji beneficjentów ostatecznych po udziale w Programie prezentuje poniższy wykres. nie w ykonuje s ta łe j pracy i s ię nie uczy nie w ykonuje s ta łe j pracy, ale się uczy w ykonuje sta łą pracę , nie w e w łasne j firmie

ogółem

1.6

1.5

1.4

1.3

1.2

prow a dzi w ła sną firmę

kobie ty [N=1591] mę żczyźni [N=1182]

22

25

15

18

25

3 2

68

mę żczyźni [N=227]

69

mę żczyźni [N=193]

20

12

47

18

16 11

1

1

39

13

33

1

24

39

kobie ty [N=400]

mę żczyźni [N=3051]

20 35

34

21

21

36

11

41

kobie ty [N=3790]

12

38

kobie ty [N=271]

kobie ty [N=208]

5

55

41

kobie ty [N=1320] mę żczyźni [N=1449]

48

1

33

7

41 45

10 23 % odpow ie dzi

Stabilność zatrudnienia uzyskanego przez beneficjentów ostatecznych, którzy znaleźli pracodawcę, można ocenić jako wysoką: blisko dziewięciu na dziesięciu (86%) zostało zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, a ośmiu na dziesięciu (80%) uznało 182

za prawdopodobne („zdecydowanie” lub „raczej”), że obecny pracodawca będzie ich zatrudniał przez najbliższy rok. Badanie miało również za zadanie oszacowanie efektu „netto” udzielonej pomocy. W tym celu oprócz osób bezpośrednio objętych wsparciem badaniem objęto także „próby kontrolne”, dobrane spośród osób, które również spełniały kryteria otrzymania wsparcia, ale z niego nie korzystały. Struktura „prób kontrolnych” odzwierciedlała strukturę grupy ankietowanych odbiorców pomocy pod względem kluczowych cech społeczno-demograficznych (płci, wieku i wykształcenia) oraz poziomu bezrobocia na lokalnym rynku pracy. Taki dobór respondentów pozwolił interpretować różnicę pomiędzy odsetkiem odbiorców pomocy, którzy podjęli stałą pracę lub naukę a odsetkiem osób, w przypadku, których taka zmiana wystąpiła pomimo, że nie otrzymały wsparcia, jako wskaźnik określający, w jakim stopniu poprawa sytuacji odbiorców pomocy była efektem udziału w Programie, nie zaś okoliczności zewnętrznych wobec przyznanego wsparcia, takich jak choćby poprawa koniunktury gospodarczej. Wśród młodych osób bezrobotnych (Działanie 1.2) udział osób, które podjęły dalszą naukę lub pracę 6 miesięcy po zakończeniu udziału w Programie aktywizacji wyniósł 80%, natomiast w „próbie kontrolnej” wobec tej grupy: 69%. Szacunkowa wartość wskaźnika efektywności netto wyniosła zatem dla tego działania 11 pkt. proc. Jeżeli chodzi o osoby powyżej 25 roku życia (Działanie 1.3) udział osób, które podjęły dalszą naukę lub pracę wyniósł 70%, a w „próbie kontrolnej” 54% co daje wartość wskaźnika efektywności netto na poziomie 16 pkt. proc. nie wykonuje stałej pracy i się nie uczy nie wykonuje stałej pracy, ale się uczy wykonuje stałą pracę, nie we własnej firmie prowadzi własną firmę

1.2 [N=966]

20

22

gr. kontrolna [N=1210]

31

1.3 [N=965]

30

gr. kontrolna [N=1204]

50 20

3 46

8 47

34 3

2

33 47

4 % odpowiedzi

Wpływ funduszy strukturalnych na rynek pracy oraz spójność społeczną obserwowalny jest również w zamianach jakie nastąpiły poprzez wsparcie systemów oraz struktur rynku pracy oraz pomocy społecznej. Analizy prowadzone w tym obszarze wskazują, iż działania skierowane na rzecz wspierania tych instytucji można uznać za skuteczne, nie tylko na poziomie rozwiązań systemowych, stosowanych w poszczególnych instytucjach, ale przede wszystkim jakości pracy pracowników tych instytucji. Ponad 80% pracowników instytucji rynku pracy ocenia uzyskane wsparcie jako przydatne i jednocześnie, iż w bardzo dużym oraz dużym stopniu wykorzystuje zdobytą wiedzę w codziennej pracy (niespełna 80% respondentów).

183

Procent odpowiedzi na pytanie: „W jakim stopniu wsparcie realizowane w ramach projektu poprawiło działanie instytucji objętych wsparciem?”

Procent odpowiedzi na pytanie: „W jakim głównie obszarze dokonała się poprawa funkcjonowania?”

70% Jakość pracy pracowników 60% Zwiększenie dopasowania  podejmowanych działań  do potrzeb  klientów instytucji

50%

40%

Efektywność  – obniżenie kosztów funkcjonowania  organizacji

30%

Jakość oferowanych usług, programów

20%

Jakość zarządzania,  lepsza organizacja pracy  instytucji

10% Inne 0% bardzo dużym

dużym

średnim

małym

0%

wcale

5%

10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45%

Badania wpływu wsparcia realizowanego na rzecz podnoszenia kwalifikacji pracowników instytucji rynku pracy w ramach Działania 1.1, wskazują również na wysoką trwałość zrealizowanego wsparcia. Osoby uczestniczące w projektach w bardzo niewielu przypadkach decydują się na zmianę pracodawcy z własnej inicjatywy. 93% osób uczestniczących we wsparciu w ramach Działania 1.1 nadal było zatrudnionych w tym samym miejscu pracy. Sytuacja taka ma bardzo pozytywny wpływ między innymi na budowanie potencjału oraz pamięci instytucjonalnej organizacji obejmowanych wsparciem.. Zmiana pracodawcy z własnej inicjatywy od czasu rozpoczęcia udziału w projekcie: nie nastąpiła nastąpiła 1.1 [N=301]

93

7

Wpływ udzielonego w tym obszarze wsparcia można również zaobserwować na podstawie przeprowadzonego badania satysfakcji klientów urzędów pracy. Wskaźnik ten został oszacowany na poziomie niespełna 70%, co przekroczyło o prawie 10 pkt. proc. zakładaną dla niego wartość. W tym kontekście bardzo interesujące są również wyniki badań ewaluacyjnych dotyczące osób niepełnosprawnych oraz zagrożonych wykluczeniem społecznym. Tego typu wsparcie realizowane było w szczególności poprzez Działanie 1.4 i 1.5 SPO RZL. W sześć miesięcy od zakończenia udziału w projekcie 32% osób objętych wsparciem w ramach Działania 1.4 znalazło pracę lub podjęło naukę. Wśród osób, które w sześć miesięcy po zakończenia udziału w projekcie znalazły zatrudnienie 56% zadeklarowało, iż udział w projekcie bardzo lub raczej się do tego przyczynił, przy czym percepcja kobiet (62%) była w tym aspekcie bardziej pozytywna, niż mężczyzn (48%).

184

Na ile Program przyczynił się do znalezienia przez P. zatrudnienia? W podziale ze względu na płeć. w ogóle się nie przyczynił (1) raczej się nie przyczynił (2-4) średnio się przyczynił (5-6) raczej się przyczynił (7-9) bardzo się przyczynił (10) trudno powiedzieć 17

1.4

kobiety [N=53]

12

mężczyźni [N=47]

8 14

13

22 23

40 27

21

3

Biorąc pod uwagę, iż osoby obejmowane wsparciem w ramach Działania 1.4 SPO RZL stanowią grupę osób defaworyzowanych na rynku pracy wyniki uzyskane w ramach badania osób z tej grupy należy uznać, za bardzo korzystne. 63% osób badanej populacji zadeklarowało, iż w porównaniu z sytuacją sprzed udziału w projekcie liczba barier utrudniających im znalezienie stałej pracy zmalała. Zmiana liczby powodów nieposzukiwania lub nieznalezienia pracy pomiędzy momentem przystąpienia do Programu a momentem badania95 wzrosła pozostała bez zmian zmalała

1.4 [N=394]

20

17

63

Ponadto wyniki badań zrealizowanych przez Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, wskazują, iż 55% projektodawców, którzy zdobyli doświadczenie w realizacji projektów realizowanych w ramach Działania 1.4 stwierdziło, że doświadczenia te powodują, że są bardziej zainteresowani realizacją podobnego projektu w ramach nowej perspektywy finansowej. 45% z nich orzekło, że doświadczenia nabyte w ramach tego Działania nie mają żadnego wpływu na ich przyszłe działania, natomiast 75% z nich oceniło, że doświadczenia (zarówno dobre, jak i złe) z realizacji projektu w ramach Działania 1.4 mogą być przydatne w realizacji przyszłych projektów w ramach PO KL. Od początku realizacji SPO RZL z pomocy, udzielonej w ramach Działania 1.5 skorzystało 65 726 osób (47,7% mężczyzn i 52,3% kobiet). Jak wspomniano wcześniej grupę docelową dla tego Działania stanowią osoby najczęściej defaworyzowane na rynku pracy i cechujące się niską motywacją do dokonania zmian, które trudno zachęcić do wzięcia udziału w projekcie bądź ukończenia projektu. Warto również zaznaczyć, że zarówno system wdrażania Działania 1.5 oraz projekty z tego Działania realizowane są na szczeblu lokalnym i są to projekty zazwyczaj o niskim budżecie. Ponadto warto również zwrócić uwagę na jakość wsparcia w Działaniu 1.5, którą należy ocenić bardzo wysoko. W ramach Działania 1.5 wsparciem zostało objętych również 19 265 osób pracujących na rzecz grup szczególnego ryzyka, w tym przede wszystkim kobiety (15 639 osób). Zanotowano tu większe niż zakładano zainteresowanie ww. grupy docelowej. Taki stan rzeczy wynikać może z faktu, iż dopiero dzięki wsparciu SPO RZL pojawiła się atrakcyjna oferta szkoleniowa dla osób pracujących z grupami szczególnego ryzyka. Nie można również zapomnieć, iż w Działaniu 1.5 ze szkoleń mogli korzystać wolontariusze, dla których była 95

Pytanie zadano wyłącznie osobom, które pozostawały bez pracy.

185

to w większości jedyna szansa na skorzystanie z jakichkolwiek szkoleń. Ogólnie od początku realizacji Działania 1.5 objętych wsparciem zostało ponad 84 991 beneficjentów ostatecznych. W grupie tej mężczyźni stanowili około 41%, a kobiety 59%. Wyniki badania beneficjentów ostatecznych objętych wsparciem w ramach Działania 1.5 SPO RZL wskazują, iż udział osób, które podjęły dalszą naukę lub pracę w okresie 6 miesięcy po zakończeniu udziału w programie aktywizacji wyniósł 79%. Jednocześnie wpływ zrealizowanego wsparcia został oceniony przez osoby biorące udział w badaniu dość pozytywnie. Na ile Program przyczynił się do: w ogóle się nie przyczynił (1) raczej się nie przyczynił (2-4) średnio się przyczynił (5-6) raczej się przyczynił (7-9) bardzo się przyczynił (10) trudno pow iedzieć

podjęcia przez Pana/Panią nauki? W podziale ze względu na płeć

67

1.5

kobiety [N=58] 35

mężczyźni [N=62]

6 6

23

4

10

11

29

2 7

1.5

znalezienia przez Pana/Panią zatrudnienia? W podziale ze względu na płeć

kobiety [N=60]

9

mężczyźni [N=79]

9

22 8

21 18

48 37

27

1

Działanie 1.5 przyczyniło się również do wzrostu umiejętności osób nim objętych, niezbędnych dla sprawnego poruszania się po otwartym rynku pracy. W porównaniu z innymi Działaniami SPO RZL zanotowano bardzo wysoki wskaźnik dotyczący wzrostu nabycia umiejętności poszukiwania pracy - 76% respondentów deklaruje, iż udział w projekcie bardzo oraz raczej się do tego przyczynił.

186

Na ile udział w Programie przyczynił się do tego, że obecnie lepiej umie P. szukać pracy?

w ogóle się nie przyczynił (1) raczej się nie przyczynił (2-4) średnio się przyczynił (5-6) raczej się przyczynił (7-9) bardzo się przyczynił (10) trudno powiedzieć

1.5 [N=320] 3

20

55

21

1

W porównaniu z innymi Działaniami SPO RZL wsparcie w zakresie ICT realizowane na rzecz osób obejmowanych pomocą w ramach Działania 1.5, charakteryzowało się również bardzo wysoką skutecznością. Aż 50% osób badanych w ramach tego Działania uznało, iż uczestnictwo w projekcie bardzo silnie, lub silnie wpłynęło na poprawę ich umiejętności w tym obszarze. Efekt projektu na poprawę umiejętności korzystania z ICT osób objętych wsparciem w ramach Działania 1.5

1.5 (N=98)

brak efektu

20%

7%

słaby

23%

umiarkowany

25%

silny

25%

bardzo silny

4. Wdrażanie SPO RZL, PIW Equal oraz ZPORR w kontekście Wytycznych na rzecz zatrudnienia. Działania i projekty wdrażane w ramach SPO RZL i PIW Equal w 2008 r. przyczyniały się bezpośrednio do realizacji założeń Europejskiej Strategii Zatrudnienia wpisując się w cele oraz poszczególne Wytyczne na rzecz Zatrudnienia. przyjęte decyzją Rady Unii Europejskiej w dniu 12 lipca 2005 r. w ramach Zintegrowanego Pakietu Wytycznych na rzecz Wzrostu i Zatrudnienia. Do realizacji założeń Europejskiej Strategii Zatrudnienia przyczynia się również realizacja Działań w ramach 2 Priorytetu Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego – Wzmacnianie rozwoju zasobów ludzkich w regionach. Celem tego Priorytetu jest stworzenie warunków dla rozwoju zasobów ludzkich na poziomie lokalnym i regionalnym, a także poprawa zdolności do programowania i realizacji projektów w zakresie rozwoju zasobów ludzkich. Wytyczna 17: Prowadzenie polityki zatrudnienia ukierunkowanej na uzyskanie pełnego zatrudnienia, podnoszenie jakości i wydajności pracy oraz wzmacnianie spójności społecznej i terytorialnej. Do realizacji powyższej wytycznej przyczyniają się wszystkie działania realizowane w ramach Priorytetu 1 SPO RZL Aktywna polityka rynku pracy oraz integracji zawodowej

187

i społecznej, które obejmują m.in. podnoszenie jakości i efektywności usług świadczonych przez instytucje rynku pracy oraz wsparcie poszczególnych grup osób bezrobotnych i zagrożonych wykluczeniem społecznym na rynku pracy. W ramach Działania 1.1 Rozwój i modernizacja instrumentów i instytucji rynku pracy realizowane były projekty mające na celu poprawę instytucjonalnej obsługi klientów publicznych i niepublicznych instytucji rynku pracy, obejmujące m.in. podnoszenie kwalifikacji ich pracowników, a także lepsze dostosowanie świadczonych usług do potrzeb osób bezrobotnych i poszukujących pracy w zakresie aktywizacji zawodowej. W ramach powyższego Działania do końca 2008 roku podpisanych zostało 259 umów na realizację projektu, dla których projektodawcami były instytucje rynku pracy, jednostki naukowe oraz szkoły wyższe (do końca 2008 r. dobiegła końca realizacja 257 projektów). Wśród realizowanych projektów największą grupę stanowiły projekty dotyczące doskonalenia kadr publicznych służb zatrudnienia i innych instytucji rynku pracy, w szczególności poprzez szkolenia, studia podyplomowe, doradztwo oraz instruktaż. Do korygowania międzyregionalnych różnic w poziomie zatrudnienia, a tym samym do zapewniania większej spójności społecznej i terytorialnej kraju przyczyniała się przede wszystkim realizacja działania 1.2 Perspektywy dla młodzieży oraz działania 1.3 Przeciwdziałanie i zwalczanie długotrwałego bezrobocia. Działania te były wdrażane przez wojewódzkie urzędy pracy na terenie regionu. W ramach powyższych działań realizowane były projekty skierowane do młodzieży, absolwentów i osób długotrwale bezrobotnych, służące aktywizacji zawodowej, przeciwdziałaniu bezrobociu oraz ułatwianiu startu zawodowego osobom wchodzącym i powracającym na rynek pracy. Realizowane projekty wpisywały się w następujące typy projektów: subsydiowanie zatrudnienia, staże/ przygotowanie zawodowe w miejscu pracy oraz szkolenia zawodowe, usługi poradnictwa zawodowego i pośrednictwa pracy, doradztwo i szkolenia oraz udzielanie jednorazowych środków na podjęcie działalności gospodarczej W ramach Działania 1.2 na koniec 2008 r. przyjęto do realizacji 850 projektów, natomiast w ramach Działania 1.3 - 853 projekty. Ponadto, w ramach Działań: 1.4 Integracja zawodowa i społeczna osób niepełnosprawnych (216 projektów), 1.5 Promocja aktywnej polityki społecznej poprzez wsparcie grup szczególnego ryzyka (422 projekty) oraz 1.6 Integracja i reintegracja zawodowa kobiet (336 projektów) wsparcie kierowane było do osób znajdujących się w szczególnie niekorzystnej sytuacji na rynku pracy, tj. do osób niepełnosprawnych o znacznym i umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, osób zagrożonych marginalizacją i wykluczeniem społecznym oraz kobiet wchodzących po raz pierwszy lub też powracających na rynek pracy. Oferowane wsparcie miało na celu podniesienie poziomu aktywności zawodowej powyższych grup beneficjentów oraz ich trwałe włączenie do rynku pracy. Również w ramach całego PIW Equal prowadzone są działania odpowiadające na cele omawianej wytycznej. W Temacie A Ułatwianie wchodzenia i powrotu na rynek pracy tym, którzy mają problemy z integracją lub reintegracją na rynku pracy, celem promowania rynku pracy otwartego dla wszystkich Partnerstwa na rzecz Rozwoju działają na rzecz wypracowania innowacyjnych rozwiązań na rynku pracy dla wielu różnych grup beneficjentów ostatecznych: osób bezrobotnych i biernych zawodowo, osób bezdomnych, byłych żołnierzy zawodowych i sportowców, osób opuszczających zakłady i areszty karne, osób niepełnosprawnych, osób uzależnionych od narkotyków i alkoholu poddających się leczeniu, mieszkańców wsi na terenach postpegeerowskich, Romów. Ponadto, w Temacie D Wzmocnienie krajowej gospodarki społecznej (trzeciego sektora, a w szczególności usług na rzecz społeczności lokalnych, a akcentem na podnoszenie jakości miejsc pracy) w 2008 r.

188

Partnerstwa koncentrowały swoje działania na tworzeniu i testowaniu różnych modeli w ramach szeroko pojętej ekonomii trzeciego sektora (przedsiębiorstwa społeczne). Realizacji założeń ww. wytycznej sprzyjały także Działania realizowane w ramach całego Priorytetu ZPORR, w tym szczególnie w ramach działania 2.1 Rozwój umiejętności powiązanych z potrzebami regionalnego rynku pracy i możliwości kształcenia ustawicznego w regionie, a także Działanie 2.6 Regionalne Strategie Innowacyjne i transfer wiedzy. Projekty realizowane w ramach Działania 2.1 dotyczyły głównie: szkoleń, usług doradczych i ukierunkowania kariery zawodowej. Głównymi adresatami są dorosłe osoby niezarejestrowane jako bezrobotne, w mniejszym stopniu uczniowie szkół ponadgimnazjalnych oraz studenci. Realizowane w ramach Działania projekty, ze względu na typ realizowanego wsparcia dzielą się na dwie kategorie: 1) Badania i analizy dla potrzeb regionalnego rynku pracy oraz 2) Wsparcie rozwoju kwalifikacji zawodowych (w ramach projektów realizuje się takie formy wsparcia jak szkolenia i kursy, usługi doradztwa i pośrednictwa pracy, oraz badania i analizy). Najczęstsza tematyka projektów szkoleniowych to nauka języków obcych, szkolenia komputerowe, interpersonalne oraz zawodowe. Z kolei projekty realizowane w ramach Działania 2.6 skierowane były do przedsiębiorców, instytucji, uczestników studiów doktoranckich, pracowników sektora badawczorozwojowego oraz absolwentów szkół wyższych niezarejestrowanych jako bezrobotni, którzy biorą udział w stażach. Realizowane w ramach projektów przedsięwzięcia dotyczą: tworzenia i rozwoju sieci współpracy w zakresie innowacji pomiędzy sektorem badawczorozwojowym, przedsiębiorstwami i innymi podmiotami służącej transferowi know-how i technologii, rozwoju systemu komunikacji i wymiany informacji, w tym zbierania danych i tworzenia ich baz, monitorowania i analizy postępów w realizacji Regionalnych Strategii Innowacji (RSI) oraz stypendiów dla najlepszych absolwentów szkół wyższych kontynuujących naukę na studiach doktoranckich, a także staży skierowanych do absolwentów szkół wyższych niezarejestrowanych jako bezrobotni i pracowników sektora badawczo–rozwojowego. Wytyczna 18: Promowanie zatrudnienia zgodnego z cyklem życia człowieka. W ramach SPO RZL realizowane były działania mające na celu godzenie życia zawodowego i prywatnego, m.in. poprzez zapewnienie pomocy w opiece nad dziećmi i osobami zależnymi. Tego typu wsparcie towarzyszące, którego celem było przede wszystkim niwelowanie różnic pomiędzy kobietami i mężczyznami w dostępie do zatrudnienia, realizowane było w ramach Działań 1.2, 1.3, 1.4, 1.5 i 1.6 SPO RZL. Ponadto, w ramach Działania 1.6 Integracja i reintegracja zawodowa kobiet wdrażane były projekty, których celem było ułatwianie kobietom wejścia lub powrotu na rynek pracy, przy równoczesnym zapewnieniu mechanizmów pozwalających na łączenie rozmaitych ról społecznych pełnionych w życiu rodzinnym i zawodowym. W ramach SPO RZL realizowane były również projekty wspierające zatrudnienie osób młodych do 25 roku życia, które po raz pierwszy wchodzą na rynek pracy (Działanie 1.2 Perspektywy dla młodzieży), a także projekty wspierające kształcenie ustawiczne osób dorosłych na różnych etapach życia zawodowego, zarówno w formach szkolnych (Działanie 2.1 Zwiększenie dostępu do edukacji – promocja kształcenia przez całe życie), jak i pozaszkolnych, przede wszystkim w formie szkoleń i kursów zawodowych (Działania: 1.2, 1.3, 1.4, 1.5 i 1.6 oraz Działanie 2.3). Promowaniu zatrudnienia zgodnego z cyklem życia człowieka sprzyjały działania realizowane w ramach Tematu G PIW Equal – Godzenie życia rodzinnego i zawodowego oraz ponowna integracja kobiet i mężczyzn, którzy opuścili rynek pracy poprzez rozwój 189

bardziej elastycznych i efektywnych form organizacji pracy oraz działań towarzyszących, które dotyczą głównie konkretnych form pomocy mających na celu utrzymanie aktywności zawodowej kobiet i umożliwienie im godzenia życia rodzinnego i zawodowego. Promowaniu zatrudnienia zgodnego z cyklem życia człowieka służyły także projekty realizowane w ramach ZPORR w Działaniu 2.6 Regionalne Strategie Innowacyjne i transfer wiedzy wspierające zatrudnienie osób młodych - absolwentów szkół wyższych niezarejestrowanych jako bezrobotni, którzy po raz pierwszy wchodzą na rynek pracy. Projekty dotyczą głównie staży i stypendiów skierowanych do ww. absolwentów. Ponadto, osoby poniżej 25 r. ż. miały możliwość skorzystania ze szkoleń w ramach Działania 2.5 Promocja przedsiębiorczości ZPORR. Realizacji założeń ww. wytycznej sprzyja także wsparcie realizowane w ramach Działania 2.1 Rozwój umiejętności powiązanych z potrzebami regionalnego rynku pracy i możliwości kształcenia ustawicznego w regionie poprzez promowanie uczenia się przez całe życie. Wytyczna 19: Zapewnienie włączenia na rynek pracy osób poszukujących pracy i osób bezrobotnych znajdujących się w szczególnie trudnej sytuacji. Wsparcie kierowane do osób znajdujących się w szczególnie trudnej sytuacji na rynku pracy, tj. do osób młodych do 25 roku życia, osób długotrwale bezrobotnych, osób niepełnosprawnych, uchodźców, osób opuszczających zakłady karne, a także kobiet powracających oraz wchodzących po raz pierwszy na rynek pracy realizowane było w ramach Działań: 1.2, 1.3, 1.4, 1.5 i 1.6 SPO RZL. W ramach Działania 1.4 realizowane były projekty zwiększające potencjał zawodowy i możliwości uzyskania zatrudnienia przez osoby niepełnosprawne. Należy zaznaczyć, iż projekty te skierowano w dużej mierze do otoczenia współpracującego z osobami niepełnosprawnymi. Jednocześnie, wsparcie na rzecz osób zagrożonych wykluczeniem społecznym realizowane było przede wszystkim w ramach Działania 1.5, w tym organizację szkoleń dla osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, szkoleń i warsztatów edukacyjno-wychowawczych dla młodzieży trudnej, a także pomoc w organizowaniu grup wsparcia i samopomocy poprzez doradztwo i poradnictwo zawodowe. Projekty realizowane w ramach tego Działania miały charakter kompleksowy i obejmowały zazwyczaj więcej niż jedną formę wsparcia. W ramach Tematu A PIW Equal - Ułatwianie wchodzenia i powrotu na rynek pracy tym, którzy mają problemy z integracją lub reintegracją na rynku pracy, celem promowania rynku pracy otwartego dla wszystkich prowadzone były szkolenia dla beneficjentów ostatecznych: dla przyszłych pracowników służb społecznych w zakresie pracy z osobami wykluczonymi społecznie, mentorów i wychowanków domów dziecka, skazanych, osób po kryzysach psychicznych, osób przebywających w ośrodkach readaptacyjnych, osób niepełnosprawnych, osób bezrobotnych. Wsparciem objęto również uchodźców, do których skierowany jest Temat I Pomoc w społecznej i zawodowej integracji osób ubiegających się o status uchodźcy. Do osób poszukujących pracy znajdujących się w szczególnie trudnej sytuacji na rynku pracy można zaliczyć osoby pracujące w obszarze rolnictwa chcące podjąć zatrudnienie w innym sektorze. W ramach ZPORR przewidziane zostało działanie skierowane do tej właśnie grupy osób, tj. Działanie 2.3 Reorientacja zawodowa osób odchodzących z rolnictwa. Projekty realizowane w ramach ww. Działania polegają głównie na organizowaniu szkoleń, jak również obejmują wsparcie w formie doradztwa w zakresie wyboru nowego zawodu i osiągnięcia nowych umiejętności zawodowych. Beneficjentami ostatecznymi są rolnicy i domownicy z wyłączeniem emerytów i osób zarejestrowanych jako bezrobotne. 190

Ponadto, w ramach ZPORR w Działaniu 2.4 Reorientacja zawodowa osób zagrożonych procesami restrukturyzacyjnymi wsparciem w postaci szkoleń objęto pracowników przemysłów na obszarach podlegających restrukturyzacji, pracowników przemysłów i sektorów objętych programami rządowymi, pracowników w okresie wypowiedzenia stanowisk pracy, osób zatrudnionych u pracodawców w stanie upadłości/ likwidacji, osób krótkotrwale bezrobotnych poszukujących pracy, pracowników przemysłów restrukturyzowanych i innych osób zagrożonych utratą pracy. Wytyczna 20: Lepsze dopasowanie do potrzeb rynku pracy. Realizacja powyższej Wytycznej w ramach SPO RZL odbywała się zarówno w odniesieniu do osób, jak i instytucji rynku pracy. W ramach Działania 1.1 Rozwój i modernizacja instrumentów i instytucji rynku pracy wdrażane były przedsięwzięcia mające na celu polepszenie jakości usług świadczonych przez instytucje rynku pracy na rzecz osób bezrobotnych i poszukujących pracy, a także wprowadzanie rozwiązań organizacyjnych i instytucjonalnych, służących ich lepszemu dopasowaniu do potrzeb i problemów występujących na rynku pracy. Z kolei, w ramach Działania: 2.1 Zwiększenie dostępu do edukacji – promocja kształcenia przez całe życie oraz 2.2 Podniesienie jakości edukacji w odniesieniu do potrzeb rynku pracy realizowane były projekty wspierające edukację na wszystkich poziomach kształcenia: od przedszkolnej do kształcenia ustawicznego dorosłych oraz działania na rzecz wzmocnienia zdolności uczniów do przyszłego zatrudnienia, jak również poprzez dostosowanie oferty edukacyjnej do potrzeb rynku pracy. Ponadto, inicjatywy podejmowane w ramach Działania 2.3 Rozwój kadr nowoczesnej gospodarki wpływały na poprawę zdolności adaptacji potencjału kadrowego przedsiębiorstw do zmieniających się warunków społeczno – gospodarczych. Zarówno pracodawcy jak i pracownicy mieli szansę rozwoju swoich kompetencji zawodowych, m.in. poprzez udział w szkoleniach, studiach podyplomowych i stażach. Najbardziej popularnym wśród przedsiębiorców instrumentem wsparcia były szkolenia ogólne, zaś najmniej popularnym staże w jednostkach naukowych i badawczych. Jeśli chodzi o tematykę szkoleń, to największym zainteresowaniem cieszyły się szkolenia z zarządzania (organizacja, kierowanie, przywództwo), informatyki i wykorzystania komputerów. Jednocześnie nadal na popularność tego typu wsparcia wśród przedsiębiorców duży wpływ miała niewielka świadomość potrzeby inwestowania w kadry oraz upowszechniania idei kształcenia ustawicznego. Również w ramach PIW Equal w Temacie F – Wspieranie zdolności dostosowania się firm i pracowników do strukturalnych zmian gospodarczych oraz wspieranie wykorzystania technologii informacyjnych i innych nowych technologii podejmowano działania sprzyjające lepszemu dopasowaniu do potrzeb rynku pracy, np. poprzez testowanie modeli telepracy w zakresie przenoszenia pracowników zagrożonych utratą pracy do telecentrum i telechatek. Do realizacji ww. Wytycznej przyczyniają się powyżej omówione Działania ZPORR: 2.1 Rozwój umiejętności powiązanych z potrzebami regionalnego rynku pracy i możliwości kształcenia ustawicznego w regionie i 2.2 Wyrównywanie szans edukacyjnych poprzez programy stypendialne, jak również Działanie 2.4 Reorientacja zawodowa osób zagrożonych procesami restrukturyzacyjnymi oraz Działanie 2.5 Promocja przedsiębiorczości. Działanie 2.4 skierowane zostało do osób znajdujących się w szczególnie trudnej sytuacji na rynku pracy, które narażone są na utratę zatrudnienia. Projekty realizowane w ramach ww. Działania 2.4 oraz 2.5 dotyczą m.in. organizowania usług informacyjnych z zakresu prowadzenia

191

działalności gospodarczej i usług szkoleniowych, umożliwiających nabycie niezbędnych umiejętności do prowadzenia ww. działalności. Wytyczna 21: Promowanie elastyczności zatrudnienia przy równoczesnym zapewnieniu pewności zatrudnienia oraz zmniejszenie segmentacji rynku pracy. Promocja elastycznych form zatrudnienia w ramach SPO RZL miała miejsce przede wszystkim w odniesieniu do grup beneficjentów ostatecznych doświadczających największych problemów związanych z wejściem i utrzymaniem się na rynku pracy. Elastyczne formy zatrudnienia promowane były przede wszystkim w ramach Działań: 1.4 Integracja zawodowa i społeczna osób niepełnosprawnych oraz 1.6 Integracja i reintegracja zawodowa kobiet. W ramach ww. Działań upowszechniane były alternatywne formy pracy dostosowane do potrzeb osób niepełnosprawnych (telepraca, praca przez Internet, praca w niepełnym wymiarze), a także kursy szkoleniowe dla kobiet w zakresie elastycznego podejścia do zawodu, pracy w trzecim sektorze i pracy w ramach wolontariatu oraz szkolenia dla przedsiębiorców w zakresie elastycznych form zatrudnienia, ze szczególnym uwzględnieniem nowoczesnych technologii oraz nowoczesnych metod organizacji pracy. Ponadto, w ramach Działania 2.3 realizowane projekty szkoleniowo-doradcze w zakresie form pracy atypowej (rotacja pracy, telepraca), skierowane do kadry zarządzającej przedsiębiorstw i ich pracowników. Wykorzystanie elastycznych form pracy pozwalających na dostosowanie czasu pracy do sytuacji dyktowanych przez życie rodzinne jest również wspierane w ramach PIW Equal w Temacie G Godzenie życia rodzinnego i zawodowego oraz ponowna integracja kobiet i mężczyzn, którzy opuścili rynek pracy poprzez rozwój bardziej elastycznych i efektywnych form organizacji pracy oraz działań towarzyszących. Z kolei w ramach ZPORR realizowane były działania, które wpływały na zmniejszanie segmentacji rynku pracy ze względu na wymagania, którym potencjalni pracobiorcy nie mogliby sprostać, np. wskutek braku odpowiednich kwalifikacji. Wsparcie to było realizowane w ramach Działania 2.1 Rozwój umiejętności powiązanych z potrzebami regionalnego rynku pracy i możliwości kształcenia ustawicznego w regionie, 2.3 Reorientacja zawodowa osób odchodzących z rolnictwa, 2.4 Reorientacja zawodowa osób zagrożonych procesami restrukturyzacyjnymi. Wytyczna 22: Zagwarantowanie rozwoju płac i innych koszów pracy sprzyjających zatrudnieniu. Działania realizowane w ramach SPO RZL PIW Equal i ZPORR nie wpisywały się w powyższą Wytyczną. Wytyczna 23: Zwiększanie i podnoszenie poziomu inwestycji w kapitał ludzki. Realizacja powyższej wytycznej odbywa się głównie w ramach Działania 2.3 Rozwój kadr nowoczesnej gospodarki. W ramach tego Działania realizowane były projekty skierowane do kadry zarządzającej i pracowników przedsiębiorstw, w tym również pracowników o niskich kwalifikacjach i niskim poziomie przygotowania do pracy. W ramach realizowanych szkoleń i wsparcia doradczego podnoszone były kompetencje pracowników powiązane m.in. ze zmianami technologicznymi. Część szkoleń realizowana była w systemie edukacji na odległość oraz przy zastosowaniu nowoczesnych technologii informacyjnych. 192

Większość realizowanych szkoleń miała charakter otwarty. Jednocześnie, dominowały wśród nich szkolenia o charakterze ogólnym, w zakresie zarządzania i organizacji, zarządzania zasobami ludzkimi, a także języków obcych i zarządzania jakością. W ramach Działania realizowane były również projekty własne PARP, promujące podnoszenie jakości szkoleń i usług doradczych dla przedsiębiorstw, a także projekty promujące ideę doskonalenia zawodowego. Realizacja ww. Wytycznej odbywa się również w ramach ZPORR - głównie w ramach wyżej omówionych Działań 2.6 Regionalne Strategie Innowacyjne i transfer wiedzy, 2.1 Rozwój umiejętności powiązanych z potrzebami regionalnego rynku pracy i możliwości kształcenia ustawicznego w regionie oraz 2.2 Podniesienie jakości edukacji w odniesieniu do potrzeb rynku pracy. Wytyczna 24: Dostosowanie systemu szkoleń i edukacji do wymogów rynku pracy. Do realizacji powyższej wytycznej przyczynia się cały Priorytet 2 SPO RZL Rozwój społeczeństwa opartego na wiedzy. W ramach Działania 2.1 Zwiększenie dostępu do edukacji – promocja kształcenia przez całe życie podejmowane są zadania na rzecz zwiększenia dostępu do edukacji na wszystkich poziomach kształcenia, ze szczególnym uwzględnieniem obszarów wiejskich. Działanie 2.2 Podniesienie jakości edukacji w odniesieniu do potrzeb rynku pracy ma na celu m.in. upowszechnienie wykorzystania ICT (Information and Communication Technologies) w procesie kształcenia, doskonalenie kwalifikacji zawodowych nauczycieli, m.in. w zakresie obsługi komputera oraz nauczania języków obcych, a także akredytacje instytucji edukacyjnych. Ponadto, w ramach działania realizowane były projekty dotyczące wyposażenia szkół podstawowych, gimnazjów, szkół ponadgimnazjalnych oraz bibliotek szkolnych i pedagogicznych w sprzęt komputerowy z dostępem do Internetu. W ramach Działania 2.3 Rozwój kadr nowoczesnej gospodarki prowadzone są m.in. różnego rodzaju szkolenia, studia podyplomowe i kursy zawodowe, mające na celu podnoszenie umiejętności i kwalifikacji pracowników przedsiębiorstw, w kontekście dokonujących się przemian gospodarczo-społecznych i technologicznych.

193

8. OCENA (EWALUACJA) REALIZACJI NARODOWEGO PLANU ROZWOJU W okresie sprawozdawczym prowadzono prace w zakresie oceny (ewaluacji) polityki spójności koncentrujące się w ramach dwóch głównych obszarów priorytetowych: I.

Realizacja badań tematycznych

ewaluacyjnych

w

ramach

poszczególnych

obszarów

II.

Budowa i koordynacja systemu ewaluacji polityki spójności oraz budowa potencjału ewaluacyjnego w Polsce.

I. Realizacja badań ewaluacyjnych w ramach poszczególnych obszarów tematycznych W okresie sprawozdawczym dokonano ewaluacji zlecanych zarówno przez Krajową Jednostkę Oceny, jak i jednostki ewaluacyjne zlokalizowane w instytucjach zlokalizowanych na poszczególnych poziomach wdrażania. Raporty z przeprowadzonych ewaluacji dostępne są na stronach internetowych Instytucji Zarządzających oraz stronie www.ewaluacja.gov.pl. W okresie sprawozdawczym zakończono 112 badań ewaluacyjnych na wszystkich poziomach wdrażania polityki spójności w Polsce. Wnioski i rekomendacje z przeprowadzonych ewaluacji były dyskutowane na spotkaniach, podczas których prezentowane były wyniki badań. W okresie sprawozdawczym przeprowadzono również I etap badania wewnętrznego realizowanego przez Krajową Jednostkę Oceny, którego celem jest ocena efektów społecznoekonomicznych realizacji polityki spójności na poziomie lokalnym (I etap badania terenowego zrealizowany został w województwach podkarpackim, lubelskim oraz podlaskim) II. Budowa i koordynacja systemu ewaluacji polityki spójności oraz budowa potencjału ewaluacyjnego w Polsce W ramach budowy systemu ewaluacji polityki spójności w okresie sprawozdawczym podjęte zostały następujące działania: •

W okresie sprawozdawczym prowadzone były prace nad aktualizacją bazy badań ewaluacyjnych (baza dostępna na stronie www.ewaluacja.gov.pl)

•

Weryfikacja i akceptacja Okresowych planów ewaluacji przekazywanych do KJO przez Instytucje Zarządzające)

•

Przeprowadzono cykl szkoleń w zakresie ewaluacji dla instytucji zaangażowanych w realizację polityki spójności (styczeń i marzec)

•

W okresie sprawozdawczym zorganizowano warsztaty w zakresie ewaluacji w ramach współpracy polsko-francuskiej (4 warsztaty) oraz współpracy polsko- włoskiej (2 warsztaty)

•

Zakończono i podsumowano (konferencja) wyniki współpracy polsko-francuskiej w zakresie ewaluacji

•

Organizacja spotkań tematycznych Grup sterujących ewaluacją

•

Organizacja spotkań Zespołu sterującego procesem ewaluacji NPR i NSRO

194

•

Budowa potencjału ewaluacyjnego w ramach administracji centralnej, której służyły cykliczne spotkania, w ramach prezentowane były wyniki zrealizowanych badań ewaluacyjnych (raz w miesiącu). W spotkaniach uczestniczyli przedstawiciele Krajowej Jednostki Oceny (KJO) oraz przedstawiciele instytucji zaangażowanych w realizację polityki spójności w Polsce. Spotkania stanowiły platformę wymiany doświadczeń oraz koordynacji działań ewaluacyjnych.

•

W ramach prac związanych z upowszechnianiem informacji o ewaluacji rozbudowano stronę www.ewaluacja.gov.pl. Na stronie umieszczane były sukcesywnie raporty z przeprowadzonych ewaluacji, publikacje oraz inne dokumenty robocze.

•

Uruchomione zostały podyplomowe studia w zakresie ewaluacji dla administracji szczebla krajowego i regionalnego (ponad 50 uczestników, wykładowcy polscy i zagraniczni).

•

Zorganizowana została IV międzynarodowa konferencja ewaluacyjna w której uczestniczyło ponad 400 osób z kraju i zagranicy (listopad 2008).

•

Krajowa Jednostka Oceny uczestniczyła w spotkaniach Evaluation Network (cykliczne spotkania organizowane przez Komisję Europejską).

•

W ramach rozwoju metodologii badań ewaluacyjnych podjęto prace nad dostosowaniem modeli ekonometrycznych do potrzeb analitycznych KJO związanych z okresem programowania 2007-2013 nad rozwojem metodologii mierzenia efektów netto interwencji publicznych (współpraca z KE).

•

Zorganizowane zostały II tury konkursu grantów, w ramach których powstało ponad 20 badań ewaluacyjnych.

•

Zainicjowane zostały prace nad budową Zintegrowanego systemu zarządzania wnioskami i rekomendacjami z badań ewaluacyjnych. ***

Ponadto z uwagi na zbliżający się okres podsumowania perspektywy 2004-2006 zainicjowane zostało wdrażanie inicjatywy Podsumowanie oraz ocena skuteczności i efektywności polityki spójności w okresie programowania 2004-2006. Wnioski i rekomendacje dla polityk krajowych stanowiących składowe polityki rozwoju w Polsce (celem inicjatywy koordynowanej przez MRR jest przygotowanie przez międzyresortowe zespoły robocze raportów z rekomendacjami, które przedłożone zostaną w 2009 r. Radzie Ministrów) oraz rozpoczęte zostały prace nad ewaluacją ex-post NPR oraz Programów Operacyjnych na lata 2004-2006 (Polska jako jeden z nielicznych krajów w Unii Europejskiej podjęła decyzję o realizacji ewaluacji ex-post).

195

9. KONTROLA REALIZACJI PROGRAMÓW OPERACYJNYCH 96 W 2008 r., w oparciu o roczne plany kontroli, przeprowadzono kontrole we wszystkich Programach Operacyjnych: SPO Rozwój Zasobów Ludzkich, Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego, SPO Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw, PO Pomoc Techniczna, SPO Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich, SPO Rybołówstwo i przetwórstwo ryb, SPO Transport, a także w programach Inicjatyw Wspólnotowych INTERREG IIIA i EQUAL. Były to kontrole o charakterze systemowym, prowadzone przez Instytucje Zarządzające (IZ), Instytucje Krajowe (IK) w odniesieniu do części programów realizowanych w ramach Inicjatywy Wspólnotowej INTERREG IIIA lub uprawnione przez nie Instytucje Pośredniczące (IPośr.), oraz kontrole projektów prowadzone w miejscu ich realizacji przez Instytucje Zarządzające (lub Instytucje Krajowe), Instytucje Pośredniczące i Instytucje Wdrażające (IW). Ponadto działania kontrolne w ramach poszczególnych Programów oraz Inicjatyw prowadzone były przez inne upoważnione instytucje, nieuczestniczące w systemie zarządzania i kontroli, takie jak Najwyższa Izba Kontroli czy Urząd Zamówień Publicznych. Kontrole systemowe W 2008 roku w ramach poszczególnych Programów Operacyjnych oraz Inicjatyw Wspólnotowych przeprowadzono następujące kontrole, mające na celu sprawdzenie funkcjonowania systemu zarządzania i kontroli: • SPO Rozwój zasobów ludzkich – przeprowadzono 24 kontrole systemowe, w tym 22 planowe i 2 doraźne;

96

•

ZPORR – przeprowadzono 26 kontroli systemowych; wszystkie zostały przeprowadzone przez Instytucje Pośredniczące, bowiem IZ przeprowadziła kompleksowe kontrole systemu zarządzania i kontroli we wszystkich województwach w poprzednich okresach sprawozdawczych.

•

SPO Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw – przeprowadzono 16 kontroli systemowych, w tym 14 planowych oraz 2 doraźne;

•

SPO Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich – przeprowadzono 8 planowych kontroli oraz 1 doraźną;

•

SPO Transport – zgodnie z planem kontroli przeprowadzono 2 kontrole systemowe;

•

SPO Rybołówstwo i przetwórstwo ryb – przeprowadzono 27 kontroli systemowych, w tym 24 planowe i 3 doraźne;

•

IW Interreg IIIA – przeprowadzono 15 kontroli systemowych w tym 6 kontroli zgodnie z planem kontroli na 2008 r.

•

IW Equal – zgodnie z planem kontroli przeprowadzono 1 kontrolę systemową;

•

PO Pomoc techniczna - ze względu na uproszczony system instytucjonalny realizacji programu, w którym występuje tylko Instytucja Zarządzająca, kontrole systemu nie są przeprowadzane.

Informacje o kontroli realizacji programów operacyjnych i inicjatyw wspólnotowych zostały opracowane w oparciu o sprawozdania półroczne przekazane przez IZ do IZ PWW.

196

Kontrole projektów Zgodnie z informacjami przedstawionymi przez Instytucje Zarządzające w sprawozdaniach za I oraz II półrocze 2008 roku przeprowadzono następujące kontrole projektów na miejscu: •

SPO Rozwój zasobów ludzkich - przeprowadzono 3814 kontrole projektów, w tym 1468 kontroli planowych, 12 kontroli doraźnych oraz 1657 wizytacji i 677 audytów projektów wykonanych przez podmioty zewnętrzne;

•

ZPORR - przeprowadzono 3920 kontroli projektów, z czego 3864 zostało przeprowadzonych przez Instytucje Pośredniczące i Wdrażające;

•

SPO Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw - przeprowadzono 2186 kontroli projektów;

•

SPO Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich - przeprowadzono 5769 kontroli projektów;

•

SPO Transport - przeprowadzono 114 kontroli projektów;

•

SPO Rybołówstwo i przetwórstwo ryb – przeprowadzono 393 kontroli projektów;

•

IW Interreg IIIA - przeprowadzono 488 kontroli projektów;

•

IW Equal - przeprowadzono 100 kontroli projektów;

•

PO Pomoc techniczna - przeprowadzono 79 kontroli projektów.

Informacja o działaniach kontrolnych podjętych przez inne instytucje W 2008 roku Urzędy Kontroli Skarbowej (UKS), Najwyższa Izba Kontroli (NIK) oraz Instytucja Płatnicza (IPł) w ramach programów operacyjnych oraz Inicjatyw Wspólnotowych prowadziły działania kontrolne na mniejszą skalę niż w roku poprzednim. W 2008 roku ww. instytucje przeprowadziły łącznie 116 kontroli oraz 5 audytów, w tym m.in. : o Najwyższa Izba Kontroli – 21 kontroli ( w roku poprzednim 55 kontroli); o

Urzędy Kontroli Skarbowej – 19 kontroli (w roku poprzednim 71 kontroli);

o

Ministerstwo Finansów – 31 kontroli z czego 25 kontrole przeprowadziła Instytucja Płatnicza, jedną instytucja ds. kontroli wyrywkowych97 (w roku poprzednim 36 kontroli, w tym Instytucja Płatnicza – 28 kontroli, instytucja ds. kontroli wyrywkowych – 3 kontrole).

W 2008 r. w programach operacyjnych kontrole prowadził również Urząd Zamówień Publicznych – 6 kontroli, instytucje wspólnotowe: Komisja Europejska, Europejski Trybunał Obrachunkowy, Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF) oraz Bank Światowy. Liczba kontroli przeprowadzonych przez Komisję Europejską zwiększyła się w sposób istotny - z 3 audytów w 2007 roku do 9 w 2008 r.

97

W przypadku kontroli przeprowadzonych w ramach PIW Interreg IIIA nie było możliwe przyporządkowanie kontroli do odpowiednich komórek w ramach Ministerstwa Finansów, bowiem w części sprawozdań za 2008 r. podano jedynie ogólną informację dotyczącą kontroli prowadzonych przez Ministerstwo Finansów, bez rozgraniczenia na kontrole Instytucji Płatniczej oraz instytucji ds. kontroli wyrywkowej.

197

W poszczególnych programach kontrole zewnętrzne przeprowadziły następujące instytucje: •

•

•

SPO Rozwój zasobów ludzkich - przeprowadzono 16 kontroli, w tym: o

Urzędy Kontroli Skarbowej – 2 kontrole;

o

Najwyższa Izba Kontroli – 1 kontrola w doraźna IP

o

Instytucja Płatnicza – 1 kontrola w IZ oraz jedna kontrola doraźna IPoś. w MEN ;

o

Komisja Europejska, Dyrekcja Generalna ds. Zatrudnienia, Spraw Społecznych oraz Równych Szans – misja audytowa obejmująca kontrole na miejscu w następujących instytucjach: IZ w MRR oraz IPoś. w MPiPS, MEN, PARP, PFRON, a także kontrolę na podstawie dokumentacji 8 Wojewódzkich Urzędów Pracy

ZPORR - przeprowadzono 40 kontroli, w tym: o

Instytucja Płatnicza – 12 kontroli;

o

Urzędy Kontroli Skarbowej – 11 kontroli;

o

Najwyższa Izba Kontroli – 10 kontroli;

o

Urząd Zamówień Publicznych - 3 kontrole.

o

Komisja Europejska, Dyrekcja Generalna ds. Polityki Regionalnej – 3 kontrole;

o

Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF) – 1 kontrola;

SPO Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw - przeprowadzono 7 kontroli, w tym: o

Instytucja Płatnicza – 2 kontrole;

o

Najwyższa Izba Kontroli – 2 kontrole;

o

Urząd Kontroli Skarbowej – 1 kontrola;

o

Europejski Trybunał Obrachunkowy – kontrola w zakresie wykonania budżetu ogólnego Unii Europejskiej, w tym badanie dokumentów dotyczących funkcjonowania systemu zarządzania i kontroli oraz kontrole dokumentów na miejscu w zakresie kwalifikowalności wydatków dla wskazanych projektów SPO WKP;

o

Komisja Europejska, Dyrekcja Generalna ds. Polityki Regionalnej – 1 kontrola;

• SPO Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich - 1 kontrolę przeprowadziła Instytucja Płatnicza; •

SPO Transport - przeprowadzono 16 kontroli, w tym: o

Najwyższa Izba Kontroli – 6 kontroli;

o

Urząd Kontroli Skarbowej – 3 kontrole;

o

Urząd Zamówień Publicznych – 3 kontrole;

o

Ministerstwo Finansów – 2 kontrole w IZ

198

o

Komisja Europejska, Dyrekcja Generalna ds. Polityki Regionalnej – 1 audyt w zakresie działań naprawczych w programie;

o

Bank Światowy – kontrola realizacji projektu SPOT/1.2.2/3/04 Budowa infrastruktury portowej dla bazy kontenerowej na Ostrowie Grabowskim w Szczecinie.

•

SPO Rybołówstwo i przetwórstwo ryb – odbyła się 1 misja audytowa Komisji Europejskiej;

•

IW Interreg IIIA - przeprowadzono 24 kontrole, oraz 3 audyty w tym:

•

•

o

Ministerstwo Finansów – 10 kontroli;

o

Ministerstwo Finansów z Urzędem Kontroli Skarbowej - 1 kontrola;

o

Komisja Europejska – 2 audyty – w Programie Czechy – Polska oraz w Programie Polska – Republika Słowacka;

IW Equal - przeprowadzono 3 kontrole, w tym: o

Najwyższa Izba Kontroli – 1 kontrola;

o

Instytucja Płatnicza – 1 kontrola;

o

Urząd Kontroli Skarbowej – 1 kontrola.

PO Pomoc techniczna - przeprowadzono 4 kontrole, w tym: o

Instytucja Płatnicza – 2 kontrole;

o

Najwyższa Izba Kontroli – 1 kontrola;

o

Urząd Kontroli Skarbowej – 1 kontrola.

Podsumowanie informacji dot. kontroli przeprowadzonych w programach W odniesieniu do kontroli systemowych, które mają istotne znaczenie dla utrzymania sprawności realizacji systemu zarządzania i kontroli, należy stwierdzić, że stopień realizacji planów kontroli, w porównaniu z poprzednim okresem sprawozdawczym, został utrzymany, natomiast łączna liczba przeprowadzonych kontroli spadła o ok. 35 %. W 2008 r. w ramach programów operacyjnych oraz Inicjatyw Wspólnotowych przeprowadzono łącznie 120 kontroli systemowych, podczas gdy w 2007 r. 184 kontrole. Jedynie w przypadku SPO RZL liczba przeprowadzonych kontroli systemowych wzrosła o 9 %. W pozostałych programach spadek wyniósł od 4% w SPO Rybołówstwo... do 78 % w przypadku SPO Transport, przy czym należy zauważyć, że w systemie wdrażania SPOT występuje tylko jedna Instytucja Pośrednicząca, która była już wielokrotnie kontrolowana w poprzednich okresach sprawozdawczych. Spadek liczby kontroli systemowych w stosunku do poprzedniego okresu sprawozdawczego wiązał się z końcowym etapem wdrażania programów perspektywy 20042006. Zdecydowana większość kontroli systemowych została przeprowadzona zgodnie z rocznymi planami kontroli IZ. Poniżej przedstawiono porównanie liczby kontroli systemowych przeprowadzonych w poszczególnych programach w bieżącym oraz w poprzednim okresie sprawozdawczym.

199

Tabela 21. Porównanie liczby kontroli systemowych przeprowadzonych w poszczególnych programach w 2007 r. i w 2008 r. Program

Kontrole systemowe 2007 rok

2008 rok

SPO RZL

22

24

ZPORR

51

26

SPO WKP

29

16

SPO Restrukturyzacja…

22

9

SPO Transport

9

2

SPO Rybołówstwo…

28

27

IW INTERREG IIIA

20

15

IW EQUAL

3

1

PO PT98

0

0

184

120

Razem Źródło: opracowanie własne IZ PWW, MRR..

W odniesieniu do kontroli projektów należy stwierdzić, że łączna liczba przeprowadzonych kontroli spadła o około 24 %( tj. z 22 145 kontroli w 2007 r. do 16 862 w 2008 r.). Jednak w przypadku PO Pomoc techniczna liczba kontroli projektów wzrosła o ok. 180 % (tj. z 24 w 2007 r. do 79 w 2008 r.). Intensywność kontroli wzrosła również w przypadku IW INTERREG IIIA - o ok. 41 % (tj. z 345 w 2007 r. do 488 w 2008 r. – są to przede wszystkim kontrole na zakończenie realizacji projektu), oraz SPO WKP, gdzie liczba przeprowadzonych kontroli projektów wzrosła o 7 %. W pozostałych programach spadek liczby przeprowadzonych kontroli waha się od 13 do 45 %. Należy podkreślić, że istotne ograniczenie liczby przeprowadzonych kontroli projektów związane jest z końcowym etapem wdrażania programów perspektywy 2004-2006. W szczególności w programach SPO RZL oraz IW Equal, w których odnotowano największy spadek liczby kontroli projektów, realizacja większości projektów w ramach tych programów została zakończona już w I półroczu 2008 r. Poniżej przedstawiono zestawienie liczby kontroli projektów przeprowadzonych w poszczególnych programach w bieżącym oraz poprzednim okresie sprawozdawczym.

98

Kontrole systemowe nie dotyczą PO PT.

200

Tabela 22. Porównanie liczby kontroli projektów przeprowadzonych w poszczególnych programach w 2006 r. i w 2007 r. Program

Kontrole projektów 2007 rok

2008 rok

SPO RZL

6 980

3 814

ZPORR

5 346

3 920

SPO WKP

2 046

2 186

SPO Restrukturyzacja…

6 648

5 769

SPO Transport

131

114

SPO Rybołówstwo…

527

393

IW INTERREG IIIA

345

488

IW EQUAL

118

100

4

79

PO PT Razem

22 145

16 863

Źródło: opracowanie własne IZ PWW, MRR..

W odniesieniu do kontroli prowadzonych w programach przez instytucje zewnętrzne należy zauważyć, że w przypadku instytucji krajowych nastąpił spadek działań kontrolnych w porównaniu z poprzednim okresem sprawozdawczym. Przykładowo, Najwyższa Izba Kontroli przeprowadziła o 64 % kontroli mniej niż w roku poprzednim, Urzędy Kontroli Skarbowej o 74 % mniej, a Ministerstwo Finansów o 17 % mniej kontroli niż w 2007 roku. Natomiast w odniesieniu do kontroli prowadzonych w programach przez Komisję Europejską należy zauważyć, że nastąpiła znacząca intensyfikacja działań kontrolnych w porównaniu z poprzednim okresem sprawozdawczym – liczba kontroli przeprowadzonych przez Komisję wzrosła trzykrotnie. Jednym z najistotniejszych audytów, które Komisja przeprowadziła w poprzednim okresie sprawozdawczym był audyt w ramach tzw. Action Planu99, podczas którego stwierdzono nieprawidłowości w zakresie stosowania prawa zamówień publicznych skutkujące koniecznością podjęcia odpowiednich działań korygujących, w tym wycofania zakwestionowanych wydatków. W odniesieniu do nieprawidłowości dotyczących zamówień publicznych warto zauważyć, że Ministerstwo Rozwoju Regionalnego opracowało dokument regulujący kwestię wymierzania korekt finansowych za naruszenia przepisów prawa zamówień publicznych, związane z realizacją projektów współfinansowanych ze środków funduszy UE. Dokument ten stanowi realizację zaleceń Komisji Europejskiej, wskazujących na konieczność opracowania szczegółowych i jednolitych wskazówek dotyczących sposobu ustalania należytego poziomu korekty finansowej w przypadku wystąpienia różnych rodzajów błędów lub nieprawidłowości związanych z zamówieniami publicznymi. Dokument, zawierający wyrażone procentowo wielkości korekt finansowych przypisanych konkretnym rodzajom naruszeń, ma zastosowanie do projektów współfinansowanych z funduszy strukturalnych 99

Action Plan to „Plan działań na okres 2004-2006 w Polsce”, opracowany przez Dyrekcję Generalną ds. Polityki Regionalnej Komisji Europejskiej, w oparciu o art. 38 ust. 4 Rozporządzenia Rady (WE) nr 1260/1999 ustanawiającego przepisy ogólne w sprawie funduszy strukturalnych.

201

w perspektywie finansowej 2004-2006 oraz z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności w perspektywie finansowej 2007-2013. Został on przekazany pismem Ministra Rozwoju Regionalnego z dnia 14 marca 2008 r. do Instytucji Zarządzających i Pośredniczących z zaleceniem stosowania w odniesieniu do naruszeń stwierdzonych podczas kontroli rozpoczętych po dacie otrzymania tego pisma. Nowe nieprawidłowości zgłoszone do Komisji w 2008 r. W 2008 r. Ministerstwo Finansów przekazało do KE 348 raportów dotyczących nowych nieprawidłowości wykrytych w 2008 r. (Tabela 23). Nowych nieprawidłowości podlegających raportowaniu do KE nie stwierdzono jedynie w PO Pomoc Techniczna. Najwięcej przypadków nieprawidłowych wydatków wystąpiło w ZPORR (177) i stanowiły one ponad połowę wszystkich nieprawidłowości zgłoszonych do KE w 2008 r. Znaczącą liczbę nieprawidłowości wykryto także w SPO Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich, a w dalszej kolejności w SPO WKP i SPO Transport. W ramach tych programów nowe nieprawidłowości stanowiły odpowiednio 22 %, 10 % oraz 6 % wszystkich nowych nieprawidłowości zgłoszonych do KE w 2008 r. Nieprawidłowości podlegające zgłoszeniu w ramach tych czterech programów stanowiły około 90 % wszystkich nowych nieprawidłowości zgłoszonych do KE. Najwyższa kwota nieprawidłowości została wykryta również w ZPORR - wynosiła ona ponad jedną trzecią całkowitej kwoty nieprawidłowości wykrytych w 2008 r. Kolejnymi zaś pod względem wielkości kwoty podejrzewanych/stwierdzonych nieprawidłowości były następujące programy: SPO RZL (prawie 20 %), SPO WKP (14 %) oraz SPO Restrukturyzacja… i SPO Transport (po 10 %). Łączna kwota nieprawidłowości zgłoszonych do KE wyniosła ponad 52 mln EUR, z czego prawie połowa została wykryta przed płatnością. Tabela 23. Nowe nieprawidłowości zgłoszone do KE w 2008 r. Liczba nieprawidłowości Program

Kwota nieprawidłowości [EUR] *

wykrytych wykrytych Postępozgłoszonych wania karne przed po do KE płatnością płatności

Całkowita kwota

wykrytych przed płatnością

wykrytych po płatności

ZPORR SPO Restrukturyzacja… SPO WKP SPO Transport IW INTERREG IW EQUAL SPO RZL SPO Rybołówstwo… Fundusz Spójności **

177

61

115

16

19 211 026

10 067 080

9 143 946

77 36 20 16 8 7

34 24 15 10 0 0

40 11 4 6 8 7

16 2 0 2 1 1

5 573 481 7 512 144 5 597 782 3 836 751 405 851 10 109 683

3 132 279 6 523 711 1 810 204 2 199 617 0 181 732

2 441 202 988 433 3 787 578 1 637 134 405 851 9 927 951

1

1

0

1

364 551

364 551

0

6

0

6

0

66 958

0

66 958

Ogółem *

348

145

197

39

52 678 227

24 279 174

28 399 053

Źródło: Analiza MF „Nieprawidłowości w wykorzystaniu funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności zgłoszone do KE za okres 1 maja 2004 r. – 30 czerwca 2008 r.” oraz dane MF na temat nieprawidłowości zgłoszonych do KE w 2008 r. * W 15 przypadkach brak jest danych dotyczących ilości nieprawidłowości wykrytych przed i po płatności, jak również kwoty nieprawidłowości.

202

** Dane dotyczące nieprawidłowości wykrytych w ramach FS w 2008 r nie uwzględniają informacji na temat nieprawidłowości zgłoszonych za IV kwartał 2008 r.

Tabela 24. Stosunek liczby i kwoty nieprawidłowości wykrytych przed i po płatności do całkowitej liczby i kwoty nieprawidłowości w ramach poszczególnych programów. Liczba nieprawidłowości Program

przed płatnością w stosunku do całkowita całkowitej liczby (%)

po płatnością w stosunku do całkowitej liczby (%)

Kwota nieprawidłowości całkowita

przed płatnością w stosunku do całkowitej kwoty (%)

po płatnością w stosunku do całkowitej kwoty (%)

ZPORR SPO Restrukturyzacja… SPO WKP SPO Transport IW NTERREG IW EQUAL SPO RZL SPO Rybołówstwo.. Fundusz Spójności

177

34%

65%

19 211 026

52%

48%

77

44%

52%

5 573 481

56%

44%

36

67%

31%

7 512 144

87%

13%

20

75%

20%

5 597 782

32%

68%

16

63%

38%

3 836 751

57%

43%

8

0%

100%

405 851

0%

100%

7

0%

100%

10 109 683

2%

98%

1

100%

0%

364 551

100%

0%

6

0%

100%

66 958

0%

100%

Razem

348

42%

57%

52 611 269

46%

54%

Źródło: Analiza MF „Nieprawidłowości w wykorzystaniu funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności zgłoszone do KE za okres 1 maja 2004 r. – 30 czerwca 2008 r.” oraz dane MF na temat nieprawidłowości zgłoszonych do KE w 2008 r. Analizując dane zawarte w Tabeli 24 należy zauważyć, że w trzech programach - SPO WKP, SPO Transport i IW INTERREG - znacząca liczba nieprawidłowości została wykryta przed płatnością (odpowiednio – 67%, 75% i 63%). Natomiast w przypadku SPO Rybołówstwo… wszystkie nieprawidłowości zostały wykryte przed płatnością. Warto również podkreślić, że w ujęciu kwotowym, w odniesieniu do pięciu programów, w których została wykryta najwyższa kwota nieprawidłowości, tj. ZPORR, SPO RZL, SPO WKP, SPO Restrukturyzacja… oraz SPO Transport, w trzech z nich wykryto przed płatnością ponad połowę kwoty nieprawidłowości (ZPORR, SPO Restrukturyzacja… i SPO WKP). Z drugiej strony, w trzech spośród ww. programów, w 2008 r. wystąpiła jednocześnie mniej korzystna tendencja. W programie SPOT, choć większość (75%) przypadków została wykryta przed płatnością, to znaczna kwota nieprawidłowości (68%) została wykryta po płatności. Oznacza to, że 75% przypadków nieprawidłowości stwierdzonych przed płatnością stanowiło jedynie 32 % kwoty nieprawidłowości w tym programie. Podobną zależność można zauważyć w programach ZPORR oraz SPO Restrukturyzacja…, jednakże różnica pomiędzy liczbą przypadków a kwotą nieprawidłowości wykrytych przed płatnością była mniejsza niż w SPO Transport. W pozostałych programach/inicjatywach stosunek liczby nieprawidłowości wykrytych przed i po płatności był podobny do relacji kwoty nieprawidłowości wykrytych przed i po płatności Nieprawidłowości wykryte przed płatnością Ponad 40 % przypadków wszystkich nieprawidłowości zgłoszonych do KE w 2008 r. (tj. 145) dotyczyło nieprawidłowości, które zostały wykryte przed refundacją lub rozliczeniem wydatków uznanych za nieprawidłowe (Tabela 23 i 24). Oznacza to, że w tych przypadkach 203

na wczesnym etapie zostały podjęte odpowiednie działania i nie doszło do płatności na rzecz beneficjenta. Zapobiegło to nieprawidłowej wypłacie ponad 24 mln EUR, tj. prawie połowie kwoty wszystkich nieprawidłowości zgłoszonych do KE za rok 2008. Wykres 51. Kwota nieprawidłowości wykrytych przed płatnością w poszczególnych programach w stosunku do całkowitej kwoty nieprawidłowości wykrytych przed płatnością.

RZL 1%

Ry by 1,5%

INTERREG 9% SPOT 7,5%

ZPORR 41%

WKP 27%

ROL 13%

Źródło: Analiza MF „Nieprawidłowości w wykorzystaniu funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności zgłoszone do KE za okres 1 maja 2004 r. – 30 czerwca 2008 r.” oraz dane MF na temat nieprawidłowości zgłoszonych do KE w 2008 r. Z danych przedstawionych na wykresie 51 wynika, że największa kwota nieprawidłowości wykrytych przed płatnością w stosunku do całkowitej kwoty nieprawidłowości wykrytych przed płatnością została stwierdzona w ZPORR (41%), SPO WKP (27%) oraz SPO Restrukturyzacja… (13%). Wykres 52. Nieprawidłowości wykryte przed płatnością w ujęciu kwotowym (EUR) oraz ilościowym.

6 523 711

15

TE

RR E

G

10

364 551

0

0

1

IN

SP OT

P W K

RO L

RR

0

ZP O

181 732 0

FS

24

L

5 000 000

2 199 617

1 810 204

Ry by

613 132 279 34

RZ

10 000 000

AL

10 067 080

EQ U

15 000 000

m

20 000 000

24 279 174 180 160 145 140 120 100 80 60 40 0 20 0 0

Ra ze

25 000 000

Kwota nieprawidłowości wykrytych przed płatnością Ilość nieprawidłowości wykrytych przed płatnością

Źródło: Analiza MF „Nieprawidłowości w wykorzystaniu funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności zgłoszone do KE za okres 1 maja 2004 r. – 30 czerwca 2008 r.” oraz dane MF na temat nieprawidłowości zgłoszonych do KE w 2008 r.

204

Na wykresie 52 przedstawiono nieprawidłowości wykryte przed płatnością w ujęciu kwotowym oraz ilościowym w stosunku do kwoty i liczby wszystkich nieprawidłowości wykrytych przed płatnością (EUR) zgłoszonych do KE w 2008 r. Na podstawie zawartych tam danych można stwierdzić, że średnia kwota nieprawidłowości wykrytych przed płatnością wynosiła 167,5 tys. EUR (tj. 24 279 174 / 145). W przypadku SPO Restrukturyzacja…, SPO Transport oraz SPO Rybołówstwo… stosunek kwoty nieprawidłowości do ich liczby był znacznie niższy od średniej. Natomiast w SPO WKP oraz IW INTERREG stwierdzono wyższą średnią kwotę nieprawidłowości wykrytych przed płatnością, odpowiednio ok. 272 tys. i 220 tys. EUR. Nieprawidłowości wykryte po płatności Ponad połowa zgłoszonych w 2008 r. do KE przypadków nieprawidłowości została wykryta po refundacji wydatków uznanych za nieprawidłowe (Tabela 24). Dotyczyły one łącznej sumy 28,4 mln EUR i stanowiły 54% kwoty wszystkich nieprawidłowości zgłoszonych do KE za rok 2008. W przypadku IW Equal, SPO RZL i Funduszu Spójności wszystkie stwierdzone nieprawidłowości zostały wykryte po płatności. Również w ZPORR większość przypadków nieprawidłowości wykryto po płatności (65%). Natomiast w ujęciu kwotowym, w odniesieniu do 5 programów, w których została wykryta najwyższa kwota nieprawidłowości, tj. ZPORR, SPO RZL, SPO WKP, SPO Restrukturyzacja… oraz SPO Transport, jedynie w dwóch programach (SPO RZL i SPO Transport) ponad połowa występujących w nich nieprawidłowości została wykryta po płatności (odpowiednio 98% i 68%) – Tabela 23. Największa kwota nieprawidłowości wykrytych po płatności w stosunku do całkowitej kwoty nieprawidłowości wykrytych po płatności została stwierdzona w SPO RZL (35%), ZPORR (32%), następnie w SPO Transport (13,5%) oraz SPO Restrukturyzacja… (9%), co pokazano na wykresie 53. Wykres 53. Kwota nieprawidłowości wykrytych po płatności w poszczególnych programach w stosunku do całkowitej kwoty nieprawidłowości wykrytych po płatności. FS 0,3% RZL 35%

EQUAL 1,5% INTERREG 6%

ZPORR 32%

SPOT 13,5%

WKP 3,5%

ROL 9%

Źródło: Analiza MF „Nieprawidłowości w wykorzystaniu funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności zgłoszone do KE za okres 1 maja 2004 r. – 30 czerwca 2008 r.” oraz dane MF na temat nieprawidłowości zgłoszonych do KE w 2008 r.

205

Wykres 54. Nieprawidłowości wykryte po płatności w ujęciu kwotowym (EUR) oraz ilościowym. 28 399 053

30 000 000

197

25 000 000 20 000 000

115

40

11

1 637 134

4

6

O T IN TE RR EG EQ U A L

SP

P K W

RO L

0

ZP O RR

66 958

405 851

8

7

0

6

0

Ra ze m

2 441 202 988 433

Ry by

5 000 000

9 927 951

3 787 578

FS

9 143 946

10 000 000

RZ L

15 000 000

200 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0

Kwota nieprawidłowości wykrytych po płatności Ilość nieprawidłowości wykrytych po płatności

Źródło: Analiza MF „Nieprawidłowości w wykorzystaniu funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności zgłoszone do KE za okres 1 maja 2004 r. – 30 czerwca 2008 r.” oraz dane MF na temat nieprawidłowości zgłoszonych do KE w 2008 r. Na wykresie 54 przedstawiono nieprawidłowości wykryte po płatności w ujęciu kwotowym oraz ilościowym w stosunku do kwoty i liczby wszystkich nieprawidłowości wykrytych po płatności zgłoszonych do KE w 2008 r. Na podstawie powyższych danych można stwierdzić, że średnia kwota nieprawidłowości wykrytych po płatności wyniosła 144 tys. EUR. W przypadku SPO Transport, IW INTERREG oraz SPO RZL stosunek kwoty nieprawidłowości do ich liczby był znacznie wyższy od średniej, zaś średnia kwota nieprawidłowości wykrytych po płatności wynosiła tam odpowiednio 947 tys., 273 tys. i 1 418 tys. EUR. W pozostałych programach/ inicjatywach średnia kwota nieprawidłowości wykrytych po płatności była istotnie niższa od średniej dla wszystkich programów/inicjatyw i wynosiła od 11 tys. EUR w FS do 90 tys. EUR w SPO WKP. Poniżej przedstawiono porównanie kwot nieprawidłowości wykrytych przed płatnością i po płatności w 2008 r.

206

Wykres 55. Porównanie kwot nieprawidłowości wykrytych przed i po płatności (EUR).

R az em

FS

R yb y

R ZL

EQ U A L

IN TE RR EG

SP O T

W K P

R O L

ZP O RR

28 000 000 26 000 000 24 000 000 22 000 000 20 000 000 18 000 000 16 000 000 14 000 000 12 000 000 10 000 000 8 000 000 6 000 000 4 000 000 2 000 000 0

kwota nieprawidłowości wykrytych przed płatnością kwota nieprawidłowości wykrytych po płatności

Źródło: Analiza MF „Nieprawidłowości w wykorzystaniu funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności zgłoszone do KE za okres 1 maja 2004 r. – 30 czerwca 2008 r.” oraz dane MF na temat nieprawidłowości zgłoszonych do KE w 2008 r. W oparciu o powyższy rysunek można stwierdzić, że największa kwota nieprawidłowości wykrytych przed płatnością została stwierdzona w ZPORR, SPO WKP i SPO Restrukturyzacja…, natomiast największa kwota nieprawidłowości wykrytych po płatności w SPO RZL, ZPORR oraz SPO Transport. Kwota nieprawidłowości wykrytych przed płatnością przewyższała kwotę nieprawidłowości wykrytych po płatności w większości programów, tj. w ZPORR, SPO Restrukturyzacja…, SPO WKP, IW INTERREG oraz SPO Rybołówstwo…. Jednakże w ujęciu całościowym kwota nieprawidłowości wykrytych po płatności była wyższa niż kwota nieprawidłowości wykrytych przed płatnością, ze względu na znaczną kwotę nieprawidłowości wykrytych po płatności w SPO RZL. Należy jednak podkreślić, że wynika to w dużej mierze ze sposobu rozliczeń oraz specyfiki projektów realizowanych w tym programie. Beneficjenci realizujący projekty w ramach SPO RZL otrzymują środki z góry, w postaci zaliczek, a nieprawidłowości w projektach często można stwierdzić dopiero podczas kontroli na miejscu w trakcie realizacji projektów. Nieprawidłowości stwierdzone bądź podejrzewane w poszczególnych programach oraz inicjatywach wspólnotowych są na bieżąco monitorowane, natomiast kwoty, które zostały nieprawidłowo wypłacone, podlegają procedurze windykacji. Dotychczas nie stwierdzono kwoty niemożliwej do odzyskania. Typy nieprawidłowości Najczęstszymi typami nieprawidłowości podlegającymi raportowaniu do KE w 2008 r. były kolejno: • naruszenia zasad dotyczących zamówień publicznych, • wydatki i działania niekwalifikowalne do refundacji, 207

• •

nieprawidłowości dotyczące realizacji projektu, nieprzestrzeganie warunków umowy lub decyzji przyznającej dofinansowanie.

Wyszczególnione powyżej typy nieprawidłowości stanowiły prawie trzy czwarte wszystkich nieprawidłowości zgłoszonych w 2008 r. do KE. Następnymi w kolejności typami naruszeń, ze względu na liczbę stwierdzonych przypadków, były sfałszowane lub fałszywe dokumenty uzupełniające (dotyczące wniosku o dofinansowanie), braki i błędy w rozliczeniach płatności lub dokumentach księgowych potwierdzających wydatki oraz nieprawidłowości związane z wnioskiem o dofinansowanie i dokumentami uzupełniającymi, w tym przede wszystkim przedstawianie niekompletnych lub nieprawidłowych dokumentów. Nieprawidłowości, które dotyczyły realizacji projektu, polegały w większości przypadków na nierozpoczęciu przedsięwzięcia bądź niewykonaniu (niezakończeniu) zgodnie z przyjętym terminem lub też na realizacji projektu niezgodnie z obowiązującymi przepisami, przedstawianiu do refundacji wydatków nieponiesionych w okresie realizacji projektu lub wydatków wyższych niż rynkowe ceny usług i towarów oraz na niezadeklarowaniu przychodów. Natomiast nieprawidłowości powstałe w wyniku nieprzestrzegania warunków umowy lub decyzji przyznającej pomoc dotyczyły w szczególności niedotrzymywania terminów (np. przesyłania raportów), wykonywania operacji nieprzewidzianych w projekcie, niedozwolonego łączenia pomocy z różnych źródeł bądź braku wymaganej ewidencji księgowej lub nieprzestrzegania innych warunków czy przepisów. Poniżej przedstawiono najczęściej występujące w 2008 r. typy nieprawidłowości. Wykres 56. Typy nieprawidłowości zgłoszonych do KE w 2008 r.

Pozostałe typy 7% Nnieprzestrzeganie warunków umowy, decyzji przyznającej pomoc 12%

Nadużycie 1%

Naruszenie zasad dotyczacych zamóweiń publicznych 25%

Nieprawidłowości dotyczące realizacji projektu 15%

Braki i błedy w rozliczeniach płatności lub dokumentach księgowych potwierdzających wydatki 5%

Wydatek lub działanie niekwalifikowalne 22% Nieprawidłowy wnioskek o dofinansowanie oraz dokumentów uzupełniające 7%

Sfałszowane lub fałszywe dokumenty uzupełniające, ksiegowe lub handlowe 7%

Źródło: Dane MF na temat nieprawidłowości zgłoszonych do KE w 2008 r. Metody wykrycia Najczęstszą metodą wykrycia nieprawidłowości zgłoszonych w 2008 r. do KE były kontrole realizacji projektu na miejscu oraz kontrole dokumentów. Stanowiły one prawie 208

75 % wszystkich zastosowanych metod wykrycia nieprawidłowości zgłoszonych w 2008 r. W dalszej kolejności można wymienić kontrole ex-post, krajową kontrolę administracyjną, finansową lub fiskalną oraz tzw. grupę pozostałych, tj. przypadki spontanicznego przyznania się, skargi, przekazania informacji przez anonimowego informatora lub informacje opublikowane w mediach. Szczegółowe dane ilościowe na temat rodzajów metod wykrycia zostały przedstawione na wykresie 57. Wykres 57. Metody wykrycia nieprawidłowości zgłoszonych do KE w 2008 r.

Wstepne czynności sprawdzające 3%

Płatności pośrednie lub pełne 3%

Inne kontrole 3% Pozostałe metody 7%

Krajowa kontrola administracyjna, finansowa lub fiskalna 5%

Kontrola dokumentów 34%

Kontrola ex-post 5%

Kontrola na miejscu 39%

Źródło: Dane MF na temat nieprawidłowości zgłoszonych do KE w 2008 r. Podsumowanie W porównaniu do poprzedniego okresu sprawozdawczego można zaobserwować ogólną tendencję wzrostową w odniesieniu do podejrzewanych/stwierdzonych nieprawidłowości zgłoszonych do Komisji Europejskiej. Zwiększeniu uległa bowiem zarówno liczba wykrytych nieprawidłowości, jak i całkowita kwota stwierdzonych nieprawidłowości. Liczba raportów przekazanych w 2008 r. do KE wzrosła o jedną szóstą w porównaniu z rokiem 2007, natomiast kwota wykrytych nieprawidłowości zwiększyła się o jedną trzecią, w tym znacznie zwiększyła się kwota nieprawidłowości wykrytych po płatności, a w mniejszym stopniu nieprawidłowości wykrytych przed płatnością. W ramach poszczególnych programów operacyjnych wzrost liczby nieprawidłowości zgłoszonych do KE wystąpił przede wszystkim w SPO WKP (dziewięciokrotny), IW INTERREG IIIA i IW Equal (czterokrotny) oraz SPO RZL (dwukrotny). W ww. programach wzrosła również kwota wykrytych nieprawidłowości. Natomiast w programach SPO ROL oraz SPOT zanotowano średnio ponad 20% spadek liczby wykrytych nieprawidłowości. W przypadku SPOT również kwota wykrytych nieprawidłowości uległa zmniejszeniu o ponad połowę. W odniesieniu do typów wykrytych nieprawidłowości należy stwierdzić, że do najczęściej występujących nadal należą naruszenia prawa zamówień publicznych i przedstawianie do refundacji wydatków niekwalifikowalnych. W porównaniu z poprzednim okresem sprawozdawczym, w 2008 r. nastąpił wyraźny spadek liczby nieprawidłowości 209

spowodowanych przedstawianiem fałszywych bądź sfałszowanych dokumentów (spadek ten miał miejsce również w roku 2007 w porównaniu z rokiem 2006). Zanotowano natomiast znaczny wzrost nieprawidłowości powstałych w wyniku nieprzestrzegania warunków umowy lub nieprawidłowej realizacji projektu.

210

10. MONITOROWANIE REALIZACJI NARODOWEGO PLANU ROZWOJU 10.1. FUNKCJONOWANIE SYSTEMU MONITOROWANIA I SPRAWOZDAWCZOŚCI Zgodnie z przyjętym w Polsce systemem sprawozdawczości z realizacji Narodowego Planu Rozwoju, określonym w rozporządzeniu Ministra Rozwoju Regionalnego z dnia 26 lutego 2007 r. w sprawie trybu, terminów i zakresu sprawozdawczości dotyczącej realizacji Narodowego Planu Rozwoju (Dz. U. Nr.44, poz. 283, z późn. zm.), Instytucja Zarządzająca Podstawami Wsparcia Wspólnoty - w oparciu o sprawozdania otrzymywane od Instytucji Zarządzających poszczególnymi programami operacyjnymi oraz sprawozdania z kontraktów wojewódzkich sporządzane przez wojewodów - prowadzi monitoring realizacji Narodowego Planu Rozwoju w cyklu okresowym oraz rocznym. W celu zapewnienia bieżących informacji na temat stanu realizacji programów operacyjnych IZ PWW wypracowała z Instytucjami Zarządzającymi mechanizm przekazywania podstawowych danych monitoringowych w trybie miesięcznym, co umożliwia szybką identyfikację pojawiających się problemów i podjęcie niezbędnych działań zaradczych. Sprawozdania roczne W 2008 r. przygotowano kolejne sprawozdanie roczne z realizacji NPR/ PWW za 2007 r. oraz sprawozdania roczne z programów operacyjnych. Dokumenty te, po zatwierdzeniu przez właściwe komitety monitorujące, zostały następnie przekazane do Komisji Europejskiej. Sprawozdanie roczne z realizacji NPR/ PWW 2004-2006, po przyjęciu przez Radę Ministrów, zostało przedłożone Parlamentowi RP. W dniach 9-10 października 2008 r. odbyło się spotkanie z Komisją Europejską podsumowujące kolejny rok wdrażania funduszy strukturalnych w Polsce. W spotkaniu uczestniczyli przedstawiciele poszczególnych Dyrekcji Generalnych KE, Instytucji Zarządzających programami, Instytucji Pośredniczących, a także przedstawiciele Instytucji Zarządzającej Podstawami Wsparcia Wspólnoty i Instytucji Płatniczej. Sprawozdania okresowe W 2008 r. Instytucje Zarządzające przygotowały sprawozdania okresowe z realizacji zarządzanych przez siebie programów operacyjnych za drugie półrocze 2007 r. oraz za pierwsze półrocze 2008 r. Okresowa sprawozdawczość funkcjonowała również w ramach Funduszu Spójności – Instytucja Zarządzająca przekazywała informacje miesięczne na temat stanu realizacji projektów Komitetowi Stałemu Rady Ministrów oraz w trybie kwartalnym do wiadomości – członkom Rady Ministrów. Na podstawie sprawozdań otrzymanych od Instytucji Zarządzających, IZ PWW sporządziła dwa sprawozdania okresowe z realizacji NPR/ PWW – za drugie półrocze 2007 r. oraz za pierwsze półrocze 2008 r., które przekazano do wiadomości członkom Komitetu Monitorującego NPR 2004-2006. Informacje miesięczne IZ PWW opracowała również 12 Informacji o stanie realizacji programów operacyjnych współfinansowanych z funduszy strukturalnych UE. Począwszy od listopada 2007 r. informacje miesięczne - oprócz programów realizowanych w ramach Narodowego Planu Rozwoju 2004-2006 - obejmują swoim zakresem również programy operacyjne w ramach Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia 2007-2013.

211

10.2. FUNKCJONOWANIE KOMITETU MONITORUJĄCEGO NPR/PWW ORAZ PODKOMITETÓW DS. POLITYK HORYZONTALNYCH Komitet Monitorujący NPR / PWW, zgodnie z zapisami ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o Narodowym Planie Rozwoju (Dz. U. Nr 116, poz. 1206, z późn. zm.), sprawuje nadzór nad przebiegiem realizacji NPR / PWW. Członkami KM NPR / PWW są, obok przedstawicieli strony rządowej reprezentacji strony samorządowej, partnerów społecznych i gospodarczych, organizacji pracowników oraz organizacji pracodawców i organizacji pozarządowych oraz środowiska naukowego. W składzie osobowym KM NPR / PWW i Podkomitetów Monitorujących ds. polityk horyzontalna promowana jest zasada równowagi płci. Do najważniejszych zadań KM NPR / PWW można zaliczyć: •

wyrażanie opinii i wniosków w zakresie dostosowań i zmian w kierunkach i sposobach realizacji Planu;

•

rozpatrywanie i zatwierdzanie, przed przedłożeniem Radzie Ministrów, rocznych sprawozdań i sprawozdań końcowych z realizacji Narodowego Planu Rozwoju;

•

monitorowanie przebiegu oraz ocena efektywności i skuteczności realizacji Planu;

•

zgłaszanie Instytucji Zarządzającej Podstawami Wsparcia Wspólnoty propozycji zmian w ramach poszczególnych programów operacyjnych, które ułatwią osiągnięcie celów Planu lub usprawnią zarządzanie pomocą, w tym zarządzanie finansowe;

•

opiniowanie zgłoszonych przez IZ PWW propozycji przesunięć środków między programami i priorytetami w ramach Planu;

•

inne sprawy zgłoszone przez przewodniczącego Monitorującego Narodowy Plan Rozwoju.

•

W 2008 r. odbyły się dwa posiedzenia KM NPR/PWW: 4 czerwca oraz 28 listopada, które były poświęcone m.in. następującym kwestiom:

•

zatwierdzeniu sprawozdania rocznego z realizacji Narodowego Planu Rozwoju/ Podstaw Wsparcia Wspólnoty w 2007 r. ;

•

przedstawieniu sprawozdania za I półrocze 2008 r. z realizacji NPR;

•

przedstawieniu informacji na temat:

albo

członków

Komitetu

− działalności Komitetu Monitorującego Narodowy Plan Rozwoju / Podstawy Wsparcia Wspólnoty oraz Podkomitetów Monitorujących ds. polityk horyzontalnych w 2007 r. i 2008 r. − efektów realizacji polityki spójności UE w wymiarze lokalnym; − aktualnego stanu realizacji NPR i PWW z uwzględnieniem postępu rzeczowego wraz z informacją na temat działań podejmowanych w związku z potencjalnymi problemami pojawiającymi się we wdrażaniu programów operacyjnych na lata 2004-2006.

212

− aktualnego stanu realizacji Narodowego Planu Rozwoju w kontekście zamknięcia Podstaw Wsparcia Wspólnoty dla Polski na lata 2004-2006, w tym: postępu finansowego, postępu rzeczowego, harmonogramu zamknięcia programów współfinansowanych ze środków UE; − dalszego harmonogramu prac KM NPR i Podkomitetów; − stanu realizacji NSRO 2007-2013. Fotografia 50. XIII posiedzenie Komitetu Monitorującego NPR / PWW (Warszawa, dnia 28 listopada 2008 r.)

Szczegółowe informacje dotyczące przebiegu poszczególnych spotkań KM NPR/PWW w 2008 r. zawiera załącznik 3-A. Podkomitety Monitorujące ds. polityk horyzontalnych Podstawę działania pięciu Podkomitetów Monitorujących ds. polityk horyzontalnych powołanych w ramach Komitetu Monitorującego NPR / PWW stanowi art. 40 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o Narodowym Planie Rozwoju (Dz. U. Nr 116, poz. 1206, z późn. zm.). Zgodnie z przywołanym powyżej aktem prawnymi, Podkomitety mają za zadanie monitorowanie - w przekroju wszystkich programów operacyjnych – następujących kwestii horyzontalnych: •

zatrudnienie i zasoby ludzkie;

•

małe i średnie przedsiębiorstwa;

•

środowisko;

•

polityka regionalna;

•

innowacyjność i społeczeństwo informacyjne.

Członkowie Podkomitetów Monitorujących są wybierani spośród członków Komitetu Monitorującego NPR/PWW.

213

Do głównych zadań Podkomitetów Monitorujących ds. polityk horyzontalnych należy: •

monitorowanie wdrażania polityki w zakresie MŚP w przekroju poszczególnych programów operacyjnych realizowanych w ramach NPR;

•

badanie efektów wdrażania polityki, o której mowa w ust.1, w szczególności poprzez weryfikację osiągania celów w ramach określonych działań;

•

rozpatrywanie i opiniowanie propozycji zmian dotyczących finansowania poszczególnych działań realizowanych w zakresie polityki, w przekroju poszczególnych programów operacyjnych realizowanych w ramach NPR, w tym w PWW;

•

przedkładanie opinii, o których mowa w ust. 3, do rozpatrzenia Komitetowi Monitorującemu NPR;

•

przedkładanie Komitetowi Monitorującemu NPR propozycji dostosowań lub rewizji pomocy, które umożliwiają osiąganie celów poszczególnych działań w zakresie polityki;

W 2008 r. odbyło się jedenaście posiedzeń podkomitetów, poświęconych m. in. monitorowaniu bieżącego stanu realizacji poszczególnych polityk horyzontalnych oraz przedstawieniu informacji na temat możliwości wsparcia w ramach programów operacyjnych na lata 2007 – 2013, a także prezentacji członkom Podkomitetów efektów wybranych projektów realizowanych w ramach NPR 2004-2006. Szczegółowe informacje dotyczące porządków obrad Podkomitetów Monitorujących ds. polityk horyzontalnych w 2008 r. zostały przedstawione w załączniku 3-B.

214

11. PROMOCJA W 2008 r. działania informacyjne, promocyjne i edukacyjne dotyczące Narodowego Planu Rozwoju 2004-2006 prowadzone były na mniejszą niż dotychczas skalę i – z racji na kończącą się realizację NPR – były skoncentrowane przede wszystkim na informowaniu o efektach realizacji NPR i promowaniu projektów zrealizowanych w ramach perspektywy finansowej 2004-2006. Upowszechnianie dobrych praktyk wypracowanych przy realizacji NPR najczęściej towarzyszyło działaniom promującym Narodową Strategię Spójności 20072013. Wśród najważniejszych działań informacyjnych, promocyjnych i edukacyjnych związanych z realizacją NPR 2004-2006 w 2008 r. należy wymienić m.in.: KONKURSY Konkurs „Polska Pięknieje - 7 cudów unijnych funduszy” W kwietniu 2008 r. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego wspólnie z partnerami – Wydawnictwem Pascal i firmą Smartlink – ogłosiło konkurs „Polska Pięknieje - 7 cudów unijnych funduszy”, którego celem było pokazanie i nagrodzenie najciekawszych i najlepszych projektów z zakresu turystyki. Do udziału w konkursie zaproszeni zostali beneficjenci funduszy unijnych, którzy w latach 2004-2006 uzyskali dotacje z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego i Funduszu Spójności. Wśród 90 nadesłanych projektów, Kapituła Konkursu wyróżniła 1 projekt, a do głównej nagrody głównej nominowała 21 projektów, spośród których wyłoniła 7 laureatów. O nominowanych i zwycięzcach powstała specjalna broszura, mająca promować najlepsze projekty. Rozstrzygnięcie konkursu połączone z uroczystą galą odbyło się podczas I Forum Funduszy Europejskich organizowanego przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego. O zwycięzcach konkursu powstała multimedialna wystawa pokazująca turystyczne projekty w atrakcyjny sposób (kolorowe zdjęcia, mapy, filmy, opisy w wersji angielskiej i polskiej). Konkurs i wystawa wzbudziły bardzo duże zainteresowanie ze strony mediów, zwłaszcza regionalnych, co dodatkowo wzmocniło działania podejmowane przez MRR. W II połowie roku prowadzone były działania promocyjne dotyczące projektów nagrodzonych w konkursie „Polska Pięknieje – 7 cudów unijnych funduszy”. W okresie lipiec-grudzień 2008 r. w magazynie lotniczym PLL LOT publikowane były reklamy dotyczące laureatów konkursu oraz nominowanych projektów. W grudniu 2008 multimedialna wystawa pokazująca zwycięzców konkursu została zaprezentowana w siedzibie Komitetu Regionów w Brukseli. Konkurs dotacji na działania informacyjne i promocyjne dotyczące Funduszy Europejskich Do końca czerwca 2008 r. realizowane były projekty, które otrzymały dofinansowanie na działania informacyjno-promocyjne dotyczące funduszy unijnych w ramach konkursu dotacji z 2007 r. Część działań realizowanych w ramach tych projektów było poświęconych promocji efektów i rezultatów wdrażania NPR. Przedsięwzięcia współfinansowane z programów operacyjnych realizowanych w ramach NPR były prezentowane i promowane w formie projektów prasowych, radiowych, telewizyjnych, jak i konferencyjno-edukacyjnych. Jednocześnie w kwietniu 2008 r. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego ogłosiło kolejny konkurs dotacji na przeprowadzenie działań informacyjno-promocyjnych dotyczących Funduszy Europejskich. Celem konkursu jest informowanie o Funduszach Europejskich w Polsce i promowanie efektów ich wykorzystywania.

215

W konkursie tym o dotację mogły ubiegać się wszelkie podmioty z wyjątkiem osób fizycznych nie prowadzących działalności gospodarczej, posiadające wystarczające doświadczenie i techniczne możliwości prowadzenia projektów m.in. organizacje pozarządowe, organizacje pracodawców, izby gospodarcze, organizacje związkowe, samorządy zawodowe oraz przedstawiciele mediów. Konkurs cieszył bardzo dużym zainteresowaniem – w sumie do konkursu zgłoszono 150 wniosków na łączną kwotę przekraczającą 45 mln złotych. Rozstrzygnięcie konkursu nastąpiło w lipcu 2008 r. Spośród zgłoszonych wniosków Komisja Konkursowa wyłoniła 19 projektów, które najpełniej realizują cele konkursu. Łączna pula przyznanych dotacji wyniosła 5 999 393,22 złotych. Wyłonione projekty dotyczą zarówno promocji dobrych praktyk z okresu 2004-2006, jak i informacji o możliwościach pozyskania dofinansowania z programów Narodowej Strategii Spójności. Większość tych projektów będzie realizowanych do czerwca 2009 roku. Lista projektów, którym przyznano dotację została zamieszczona w załączniku nr 5. WSPÓŁPRACA Z TELEWIZJĄ W 2008 r. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego aktywnie współpracowało zarówno z telewizją publiczną, jak i stacjami komercyjnymi w celu zwiększania świadomości społecznej oraz wiedzy na temat Funduszy Europejskich. W ramach tej współpracy: •

powstał sześcioodcinkowy cykl turystyczny „Polska pięknieje”, poświęcony atrakcjom turystycznym, które dzięki wsparciu programów operacyjnych realizowanych w ramach NPR odzyskały dawny blask. Cykl turystyczny emitowany był w czerwcu 2008 r. w programie „Dzień dobry TVN”.

•

został zrealizowany projekt „Euromapa Funduszy Europejskich”. „Euromapa” to krótkie felietony o charakterze reportaży pokazujące, w jaki sposób problemy, z którymi borykają się konkretni ludzie, mieszkający w różnych miejscach Polski, mogą być rozwiązywane dzięki Funduszom Europejskim. Program prezentował materiały dokumentujące przykłady dobrych praktyk z okresu 2004-2006 oraz w syntetyczny sposób ilustrował, jak przejść przez procedury pozyskiwania dotacji. Do końca 2008 roku zrealizowano 4 odcinki: Nowe życie miasteczka, Woda dla gór, Rolnik hotelarzem, Mama - powrót mam na rynek pracy. Reportaże były emitowane w listopadzie i w grudniu w telewizji publicznej w programie „Kawa czy herbata”.

IMPREZY PROMOCYJNE, KONFERENCJE I Forum Funduszy Europejskich W maju 2008 r. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego zorganizowało I FORUM FUNDUSZY EUROPEJSKICH, które odbywało się pod hasłem „Fundusze Europejskie – efekty, możliwości i perspektywy”. Do współpracy przy organizacji Forum Ministerstwo Rozwoju Regionalnego zaprosiło partnerów społeczno-gospodarczych: Polską Konfederację Pracodawców Prywatnych Lewiatan (jako reprezentatywnego przedstawiciela przedsiębiorców i pracodawców) oraz Związek Banków Polskich (jako podmiot zrzeszający około 100 banków i instytucji kredytowych). W trakcie forum odbyły się cztery konferencje tematyczne: • „Innowacyjny rozwój”, czyli Fundusze Europejskie dla gospodarki i przedsiębiorstw, • „Pieniądz robi pieniądz”, czyli rola i wsparcie instytucji finansowych w procesie wdrażania Funduszy Europejskich, 216

• „Między nami regionami”, czyli międzynarodowa współpraca regionów, • „Polska pięknieje”, czyli 7 cudów unijnych funduszy. Podczas spotkań dyskutowano m.in. na temat dotychczasowych doświadczeń przy realizacji programów operacyjnych realizowanych w ramach NPR. Polskie Spotkania Europejskie i Parada Schumana W maju 2008 r. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego włączyło się także w obchody XV Polskich Spotkań Europejskich oraz Parady Schumana 2008. Na scenie Ministerstwa Rozwoju Regionalnego pokazywana była multimedialna prezentacja z projektami współfinansowanymi z funduszy strukturalnych. Zaprezentowali się też wybrani beneficjenci, którzy uzyskali wsparcie w ramach NPR 2004-2006. W Europejskim Miasteczku został także zorganizowany punkt informacyjny na temat środków z Unii Europejskiej. DZIAŁANIA EDUKACYJNE W 2008 roku działania edukacyjne koncentrowały się z jednej strony na pokazaniu możliwości, jakie stwarzają nowe programy operacyjne, z drugiej zaś na upowszechnianiu tzw. dobrych praktyk wypracowanych przy wdrażaniu Narodowego Planu Rozwoju. Jednocześnie edukacja dotyczyła kwestii horyzontalnych, ważnych zarówno z punktu widzenia realizacji NPR 2004-2006, jak i NSS 2007-2013. Wśród działań edukacyjnych związanych z NPR i realizowanych w 2008 r. należy wymienić: Seminaria z cyklu „EURO NA SPORT” W okresie marzec-maj 2008 r. odbył się I cykl seminariów pt. „Euro na sport”, mający na celu zaprezentowanie środowiskom sportowym możliwości finansowania ze środków unijnych przedsięwzięć związanych ze sportem. W trakcie seminariów beneficjenci projektu z jednej strony zdobywali informacje na temat projektów z zakresu infrastruktury sportowej realizowanych w ramach NPR 2004-2006, z drugiej nabywali umiejętności aplikowania o fundusze na lata 2007-2013. W seminariach wzięło udział 1600 osób. Ze względu na bardzo duże zainteresowanie tematyką szkoleń w okresie październiklistopad 2008 r. przeprowadzono II edycję cyklu seminariów pt. „Euro na sport”, w której uczestniczyło 800 osób. Konferencje Ministerstwa Rozwoju Regionalnego i Urzędu Zamówień Publicznych Od czerwca do listopada MRR współorganizowało 16 konferencji regionalnych pt. „Zmiany w systemie zamówień publicznych i ich wpływ na sposób udzielania zamówień współfinansowanych ze środków unijnych”, w tym odpowiadało za przygotowanie materiałów konferencyjnych oraz sfinansowanie wykładu: „Naruszenia Prawa zamówień publicznych związane z realizacją projektów współfinansowanych ze środków z funduszy Unii Europejskiej skutkujące korektami finansowymi”. Ze względu na horyzontalną tematykę konferencji, były one ważne zarówno z punktu widzenia realizacji Narodowego Planu Rozwoju, jak i Narodowej Strategii Spójności. W konferencjach wzięło udział ponad 1600 uczestników.

217

DZIAŁANIA INTERNETOWE Działania informacyjne na temat NPR 2004-2006, realizowane poprzez internet w roku 2008, skupiały się na prowadzeniu portalu www.funduszestrukturalne.gov.pl oraz jego aktualizacji. W 2008 r. tylko na stronie głównej portalu umieszczono ponad 750 wiadomości. Dodatkowo na bieżąco aktualizowane były strony poświęcone poszczególnym programom operacyjnym realizowanym w ramach NPR. Serwisy cieszyły się dużym zainteresowaniem. Łącznie strony internetowe poświęcone programom perspektywy finansowej 2004-2006 odwiedziło blisko 5 milionów osób. Tabela 25. Liczba osób odwiedzających poszczególne www.funduszestrukturalne.gov.pl w I i II połowie 2008 r. Serwis

I połowa 2008

www.funduszestrukturalne.gov.pl

serwisy

portalu

II połowa 2008

1 450 855

1 093 758

73 980

44 133

811 476

472 923

www.equal.gov.pl

26 182

12 410

www.interreg.gov.pl

87 400

69 742

www.konkurencyjnosc.gov.pl

244 722

179 477

www.zporr.gov.pl

174 528

110 243

85 654

59 005

2 694 615

2 041 691

www.dwfefs.gov.pl100 www.efs.gov.pl (http://www.efs.20042006.gov.pl101)

www.funduszspojnosci.gov.pl Razem

Utrzymywany oraz aktualizowany jest także serwis internetowy Mapa Dotacji UE. W II połowie roku został on znacząco rozbudowany. Zawiera listę ponad 88 000 dotacji unijnych z perspektywy finansowej 2004-2006. PUNKTY INFORMACYJNE W 2008 r., ze względu na przypadający w okresie sprawozdawczym termin zakończenia większości projektów współfinansowanych w ramach NPR, Punkt Informacyjny Ministerstwa Rozwoju Regionalnego był włączany w realizację zadań promujących rezultaty wsparcia oraz identyfikację i promocję dobrych praktyk.

100

Dane do 15 października 2008 r. ze względu na przeniesienie strony na serwery Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej. 101 17 listopada 2008 r. nastąpiła zmiana domeny na http://www.efs.2004-2006.gov.pl

218

PUBLIKACJE Ministerstwo Rozwoju Regionalnego prowadziło bieżącą działalność wydawniczą związaną z upowszechnianiem informacjo o NPR. Między innymi wydane zostały: •

• •

•

publikacje prezentujące projekty współfinansowane z NPR – m.in. album „Polska Pięknieje” w wersji polskiej i angielskiej, broszura „Jak Państwowa Straż Pożarna korzysta z unijnych funduszy” w wersji polskiej i angielskiej publikacje obrazujące efekty wdrażania funduszy w ramach NPR – broszura „Polska i jej fundusze” raporty ewaluacyjne m.in. „Wpływ interwencji z Funduszy Strukturalnych UE na zatrudnienie”, „Identyfikacja i ocena barier w wykorzystaniu środków strukturalnych”, „Ocena wpływu programów operacyjnych NPR 2004-2006 na realizację Strategii Lizbońskiej”, sprawozdania z realizacji NPR 2004-2006 i działalności Komitetu Monitorującego NPR 2004-2006.

219

12. PODSUMOWANIE Rok 2008 z założenia miał być ostatnim rokiem wdrażania programów finansowanych z funduszy strukturalnych na lata 2004-2006. Niemniej, z uwagi na zaistniałe okoliczności w sytuacji gospodarczej na świecie i w Europie, Komisja Europejska wystąpiła wobec Państw Członkowskich z możliwością wydłużenia okresu kwalifikowalnosci wydatków, będącą elementem szerszego pakietu działań antykryzysowych na poziomie Wspólnoty. Rok 2008, a zwłaszcza jego ostatni kwartał, to czas, w którym uwidocznił się kryzys finansowy i gospodarczy na świecie oraz jego negatywny wpływ m. in. na kursy walut. W przypadku Państw Członkowskich nie będących w strefie euro – w tym w Polsce – miała miejsce deprecjacja walut krajowych, a co za tym idzie zwiększyła się kwota środków dostępnych w ramach alokacji 2004-2006 (przyznawanej w euro102). Zarówno ten czynnik, jak i inne okoliczności sygnalizowane przez Państwa Członkowskie (m.in. utrudnienia w dostępie do zewnętrznego finansowania inwestycji, wzrost kosztów importowanych materiałów) skłoniły Komisję Europejską do wystąpienia ze wspomnianym Pakietem działań zaradczych („European Economic Recovery Plan”). Rada Ministrów RP, w odpowiedzi na zagrożenie spowolnieniem gospodarczym, a także w odniesieniu do ww. Pakietu Komisji Europejskiej, przyjęła w dniu 2 grudnia 2008 r. dokument pt. „Plan stabilności rozwoju-wzmocnienie gospodarki Polski wobec światowego kryzysu finansowego”, którego kluczowym celem jest wzmocnienie polskiej gospodarki wobec światowego kryzysu. Jednym z elementów ww. Pakietu opracowanego przez KE jest właśnie wspomniana możliwość wydłużenia okresu kwalifikowalności wydatków, który pierwotnie miał upłynąć z dniem 31 grudnia 2008 r. lub 30 kwietnia 2009 r. w przypadku działań, w ramach których wsparcie miało charakter pomocy publicznej. Polska wystąpiła w grudniu 2008 r. o wydłużenie okresu kwalifikowalności wydatków do dnia 30 czerwca 2009 r. dla wszystkich programów poza PO Pomoc Techniczna i IW Equal (oraz do końca 2009 r. w przypadku działań Pomocy Technicznej w ramach dwóch programów IW Interreg III A)103. Tym samym stworzona została możliwość pozyskania środków powstałych w wyniku zwiększenia alokacji wyrażonej w złotych na dodatkowe priorytety, w tym na projekty oczekujące na listach rezerwowych. Jednocześnie, zaistniała konieczność podjęcia pilnych kroków umożliwiających w części działań pozyskanie odpowiedniej liczby projektów, a następnie prowadzących do szybkiego rozliczenia tych dodatkowych środków. Należy podkreślić, że ww. dodatkowe zadania po stronie administracji i beneficjentów przypadły na etapie znacznego wzrostu dynamiki realizacji programów na lata 2007-2013. Do końca 2008 r. dofinansowaniem ze środków na lata 2004-2006 objęto ponad 89 tys. projektów. Realizacja ponad 95,4% spośród ww. projektów (85,2 tys. projektów) została zakończona. Na realizację działań wdrażanych w ramach NPR 2004-2006 Polsce została przyznana łączna kwota 12,8 mld EUR w ramach funduszy strukturalnych oraz 4,2 mld EUR w ramach Funduszu Spójności. Od początku uruchomienia programów operacyjnych do końca 2008 r. 102

W okresie od lipca do grudnia 2008 alokacja w Polsce wzrosła o 1,5 mld zł. W dniu 18 lutego 2009 r. Komisja Europejska wydała wspólną decyzję o przedłużeniu ostatecznego terminu kwalifikowalności wydatków do 30 czerwca 2009 r. dla programów operacyjnych na lata 2004-2006 oraz 19 lutego 2009 r. – osobną decyzję o przedłużeniu terminu kwalifikowalności wydatków dla PIW Interreg IIIA. W przypadku programu PIW Interreg III A Polska-Brandenburgia oraz dla dwóch Programów Sąsiedztwa Polska-Białoruś-Ukraina i Polska-Litwa-Federacja Rosyjska Komisja Europejska przedłużyła okres kwalifikowalności wydatków do końca grudnia 2009 w ramach priorytetu Pomoc Techniczna. 103

220

suma łącznych płatności z kont programowych osiągnęła wartość ok. 30,1 mld złotych, co przy uwzględnieniu wartości kursów, po których przeliczano wydatki poświadczone do Komisji Europejskiej we wnioskach o płatności pośrednie, oznacza wykorzystanie alokacji na poziomie 92,2 %. W przypadku Funduszu Spójności, dla którego okres kwalifikowalności upływa z końcem 2010 r., certyfikowano do Komisji Europejskiej kwotę odpowiadającą ok. 56% alokacji. Zgodnie z zasadami zamknięcia pomocy Komisja Europejska refunduje wydatki Państwa Członkowskiego do poziomu 79% alokacji, traktując 16% zaliczkę jako kwoty rozliczone (co łącznie daje kwotę transferów z Komisji Europejskiej na poziomie 95% alokacji programu). 5 % alokacji Komisja przekazuje tytułem kwoty salda końcowego. Do końca 2008 r. ww. poziom 95% osiągnięto w ramach SPO Transport, PO Pomoc Techniczna, SPO Restrukturyzacja…, ZPORR (w części finansowanej z EFRR) oraz IW Equal. Wysokie wskaźniki poziomu kontraktacji i płatności zrealizowanych projektów przełożyły się na osiągnięte wskaźniki postępu rzeczowego związane ze wzrostem gospodarczym i jakością życia, rozwojem zasobów ludzkich współfinansowanych z Europejskiego Funduszu Społecznego, rozwojem sektora przedsiębiorstw, a także przedsięwzięć w sektorze rolnym i rybołówstwa. Należy zauważyć, iż zdecydowana większość wskaźników w programach została osiągnięta bądź przekroczona, podobnie jak zakładane wartości wskaźników horyzontalnych dla NPR 2004-2006 (np. PKB per capita, stopa zatrudnienia, spadek stopy bezrobocia). Jednocześnie, na obecnym etapie realizacji programów i projektów, można w miarodajny sposób analizować wzajemny wpływ przedsięwzięć finansowanych z poszczególnych funduszy, a także ich spójność z innymi instrumentami finansowymi. Rok 2009 będzie poświecony zamknięciu programów współfinansowanych z funduszy strukturalnych na lata 2004-2006. Do końca 2008 r. termin kwalifikowalności wydatków upłynął dla PO Pomoc Techniczna, PIW Equal oraz programów IW Interreg III A PolskaSłowacja oraz IW Interreg III A Polska-Czechy. Rozliczenia finansowe na poziomie tych programów będą mieć miejsce w pierwszej połowie 2009 r. Państwo Członkowskie jest zobowiązane przekazać tzw. dokumenty zamknięcia pomocy (jest to sprawozdanie końcowe, wniosek o płatność końcową oraz deklaracja zamknięcia pomocy) w okresie piętnastu miesięcy od ostatecznej daty kwalifikowalności wydatków dla programu. W przypadku ww. programów będzie to zatem 31 marca 2010 r., w przypadku IW Equal – 31 maja 2010 r., a w przypadku pozostałych programów – 30 września 2010 r. Zatem ostateczne rozliczenie programów współfinansowanych z funduszy strukturalnych na lata 2004-2006 nastąpi najwcześniej pod koniec 2010 r. W przypadku Funduszu Spójności okres kwalifikowalności wydatków upływa z dniem 31 grudnia 2010 r., natomiast dokumenty zamknięcia pomocy będą przekazywane do 30 czerwca 2011 r. Z powyższych dat wynika, iż zamknięcie Narodowego Planu Rozwoju 2004-2006 będzie możliwe najwcześniej na przełomie 2011 i 2012 roku. Niemniej, bazując na dotychczasowych efektach realizacji programów należy podkreślić ich kluczowy wpływ na rozwój społeczno-gospodarczy w Polsce, przejawiający się zarówno we wskaźnikach makroekonomicznych, jaki i w poprawie jakości życia społeczeństwa, funkcjonowaniu administracji publicznej i mechanizmach partnerstwa będących koniecznym warunkiem otwartego, obywatelskiego społeczeństwa. Realizacja programów okresu programowania 2004-2006 pozwoliła na zwiększenie aktywności i zaangażowania środowisk lokalnych, a także na wypracowanie w różnych sferach życia społeczno-gospodarczego kraju wzorcowych projektów, o szczególnie widocznych efektach. Te doświadczenia i dobre praktyki lat 2004-2006 powinny zatem w możliwie najszerszym zakresie być upowszechniane i wykorzystywane w nowej perspektywie finansowej 2007-2013.

221

SPIS ZAŁĄCZNIKÓW Załącznik 1. Wykaz obowiązujących strategii rozwoju Załącznik 2. Stan zatrudnienia w jednostkach administracji publicznej oraz w innych instytucjach uczestniczących we wdrażaniu funduszy strukturalnych oraz Funduszu Spójności, ilość etatów na dzień 31.12.2008 r. Załącznik 3. Informacja o działalności w 2008 r. Komitetu Monitorującego Narodowy Plan Rozwoju / Podstawy Wsparcia Wspólnoty oraz o działalności Podkomitetów Monitorujących ds. polityk horyzontalnych Załącznik 4. Zmiany w dokumentach programowych w 2008 r. (rozporządzenia wydane w 2008 r.) Załącznik 5. Lista projektów, którym przyznano dotację w konkursie na działania informacyjne i promocyjne o Funduszach Europejskich

SPIS WYKRESÓW Wykres 1. Tempo wzrostu PKB (w %) Wykres 2. Tempo zmian głównych elementów popytu krajowego (w %) Wykres 3. Bezrobocie rejestrowane i stopa bezrobocia w Polsce w końcu roku Wykres 4. Sytuacja na rynku pracy Wykres 5. Wpływ funduszy unijnych na liczbę pracujących (w tys. osób) Wykres 6. Zmiana zatrudnienia w jednostkach administracji publicznej oraz innych instytucjach uczestniczących we wdrażaniu funduszy strukturalnych w okresie od I kwartału 2004 r. do końca grudnia 2008 r. Wykres 7. Stan zatrudnienia w jednostkach administracji publicznej oraz w innych instytucjach uczestniczących we wdrażaniu funduszy strukturalnych oraz Funduszu Spójności (ilość etatów według stanu na dzień 31 grudnia 2008r.) Wykres 8. Wartość złożonych wniosków, podpisanych umów i zrealizowanych płatności w ramach pomocy technicznej w poszczególnych programach operacyjnych jako procentowy udział w zobowiązaniach na lata 2004-2006. Stan na koniec grudnia 2008 r. Wykres 9. Główne rodzaje projektów realizowanych ze środków pomocy technicznej w ramach programów operacyjnych (z wyjątkiem PO PT), PIW Interreg III i PIW Equal. Stan na 31 grudnia 2008 r. Wykres 10. Wartość złożonych wniosków, podpisanych umów o dofinansowanie oraz płatności zrealizowanych z kont programowych w ramach programów operacyjnych oraz IW EQUAL i INTERREG IIIA jako procent realizacji zobowiązań na lata 2004-2006, według stanu na koniec grudnia 2008 r. Wykres 11. Zmiana wartości alokacji na lata 2004-2006 wyrażonej w PLN ze względu na różnice kursowe EUR/PLN na przestrzeni 2008 r. (w mln zł) Wykres 12. Wartość wniosków przesłanych do Instytucji Płatniczej, Komisji Europejskiej oraz płatności okresowych zrealizowanych w ramach programów operacyjnych, IW EQUAL oraz 222

INTERREG III A do końca grudnia 2008 r. (w mln euro oraz jako procent zobowiązań 20042006). Wykres 13. Wartość złożonych wniosków, podpisanych umów oraz zrealizowanych płatności w SPO RZL jako procentowy udział w zobowiązaniach na lata 2004-2006 (według priorytetów, stan na koniec grudnia 2008 r.) Wykres 14. Wartość płatności konta programowego, wniosków o refundację przesłanych do Instytucji Płatniczej, wniosków o refundację przesłanych do KE oraz płatności okresowych przekazanych przez KE w ujęciu miesięcznym w ramach SPO RZL (w mln euro, stan na koniec grudnia 2008 r.) Wykres 15. Wartość złożonych wniosków, podpisanych umów i zrealizowanych płatności w SPO Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw jako procentowy udział w zobowiązaniach na lata 2004-2006 (według priorytetów oraz dla całego Programu, stan na koniec 2008 r.), zgodnie z algorytmem MF Wykres 16. Wartość wniosków o refundację przesłanych do instytucji płatniczej oraz wartość wniosków o refundację przesłanych do KE w ujęciu miesięcznym w ramach SPO WKP do końca 2008 r. (w mln euro oraz jako procent zobowiązań 2004-2006) Wykres 17. Wartość złożonych wniosków, podpisanych umów i zrealizowanych płatności w ZPORR jako procentowy udział w zobowiązaniach na lata 2004–2006 (według priorytetów oraz dla całego Programu; stan na 31 grudnia 2008 r. - według algorytmu uwzględniającego faktyczne kursy EUR/PLN, po których certyfikowane były wydatki do KE) Wykres 18. Wartość zakończonych projektów w ramach ZPORR, dla których zrealizowano wniosek o płatność końcową, jako procentowy udział w zobowiązaniach na lata 2004 – 2006 (według województw, stan na 31 grudnia 2008 r.) Wykres 19. Wartość wniosków o refundację przesłanych do Instytucji Płatniczej, wniosków o refundację przesłanych do KE oraz płatności okresowych przekazanych przez KE w ujęciu miesięcznym w ramach ZPORR w 2008 roku (w mln euro.) Wykres 20. Wartość zakończonych projektów w ramach priorytetu 2 ZPORR, dla których zrealizowano wniosek o płatność końcową, jako procentowy udział w zobowiązaniach na lata 2004 – 2006 (według województw, stan na 31 grudnia 2008 r. Wykres 21. Wartość złożonych wniosków, podpisanych umów i zrealizowanych płatności w ramach SPO Transport jako procentowy udział w zobowiązaniach na lata 2004-2006 (stan na 31 grudnia 2008 r., według algorytmu uwzględniającego faktyczne kursy EUR/PLN, po których certyfikowane były wydatki do KE) Wykres 22. Wartość wniosków o refundację przesłanych do instytucji płatniczej oraz wartość wniosków o refundację przesłanych do KE w ujęciu miesięcznym w ramach SPO Transport do końca 2008 r. (w mln euro oraz jako procent zobowiązań 2004-2006) Wykres 23. Wartość złożonych wniosków, podpisanych umów i zrealizowanych płatności w ramach SPO Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich, jako procentowy udział w zobowiązaniach na lata 2004-2006 (według priorytetów oraz dla całego Programu; stan na 31 grudnia 2008 r. - według algorytmu uwzględniającego faktyczne kursy EUR/PLN, po których certyfikowane były wydatki do KE) Wykres 24. Wartość wniosków o refundację przesłanych do Instytucji Płatniczej, wniosków o refundację przesłanych do KE oraz płatności okresowych przekazanych przez KE w ujęciu

223

miesięcznym w ramach SPO Restrukturyzacja… (w mln euro oraz jako procent zobowiązań 2004-2006). Wykres 25. Wartość złożonych wniosków, podpisanych umów i zrealizowanych płatności w ramach SPO Rybołówstwo i przetwórstwo ryb, jako procentowy udział w zobowiązaniach na lata 2004-2006 (według priorytetów oraz dla całego programu, stan na koniec grudnia 2008 r.). Wykres 26. Wartość wniosków o refundację przesłanych do Instytucji Płatniczej, wartość wniosków o refundację przesłanych do KE oraz wartość płatności okresowych przekazanych przez KE w ujęciu miesięcznym w ramach SPO Rybołówstwo i przetwórstwo ryb w 2008 r. (w mln euro oraz jako procent zobowiązań 2004-2006) Wykres 27. Wartość złożonych wniosków, podpisanych umów i zrealizowanych płatności w POPT jako procentowy udział w zobowiązaniach na lata 2004-2006 (według priorytetów, stan na 31 grudnia 2008 r.) Wykres 28. Wartość wniosków o refundację przesłanych do Instytucji Płatniczej, wniosków o refundację przesłanych do KE oraz płatności okresowych przekazanych przez KE w ujęciu miesięcznym w ramach PO Pomoc techniczna w 2008 r. (w mln euro oraz jako procent zobowiązań na lata 2004-2006). Wykres 29. Wartość złożonych wniosków, podpisanych umów i zrealizowanych płatności w ramach PIW Equal (według priorytetów oraz dla całego Programu; stan na 31 grudnia 2008 r. - według algorytmu uwzględniającego faktyczne kursy EUR/PLN, po których certyfikowane były wydatki do KE) Wykres 30. Wartość płatności konta programowego, wniosków o refundację przesłanych do Instytucji Płatniczej, wniosków o refundację przesłanych do KE oraz płatności okresowych przekazanych przez KE w ujęciu miesięcznym w ramach PIW Equal (w mln euro, stan na koniec grudnia 2008 r.) Wykres 31. Wartość wniosków projektowych zatwierdzonych do realizacji decyzjami komitetów sterujących, podpisanych umów i zrealizowanych płatności w ramach programów operacyjnych komponentu A Inicjatywy Wspólnotowej INTERREG III jako procentowy udział w zobowiązaniach na lata 2004-2006 (stan na koniec grudnia 2008 r.) Wykres 32. Alokacja środków Funduszu Spójności na projekty transportowe w podziale na sektor, dane w mld euro. Wykres 33. Alokacja środków Funduszu Spójności na projekty środowiskowe w podziale na sektor, dane w mld euro. Wykres 34. Płatności ze środków Funduszu Spójności przekazane przez KE według stanu na koniec grudnia 2008 r., dane w mld euro. Wykres 35. Dotychczasowy i prognozowany poziom absorpcji środków FS w kolejnych latach w ujęciu kumulatywnym, dane w mld euro. Wykres 36. Realizacja projektów Funduszu Spójności – kontraktowania i wydatkowanie środków według stanu na koniec grudnia 2008 r., dane w mld euro Wykres 37. Liczba projektów kończących się w poszczególnych latach zgodnie ze stanem na dzień 31 grudnia 2008 r. Wykres 38. Liczba osób objętych wsparciem w ramach 1 i 2 Priorytetu SPO RZL Wykres 39. Osoby objęte wsparciem w ramach 1 i 2 Priorytetu SPO RZL od początku realizacji Programu (według działań SPO RZL) 224

Wykres 40. Podział zrealizowanych projektów z zakresu inwestycji w gospodarstwach rolnych - według kierunków produkcji głównej Wykres 41. Osiągnięte wskaźniki produktu na podstawie zakończonych inwestycji drogowych w ramach ZPORR. Długość wybudowanych i zmodernizowanych dróg wojewódzkich, powiatowych i gminnych w km (według stanu na koniec grudnia 2008 r.). Wykres 42. Osiągnięte wskaźniki produktu na podstawie zakończonych inwestycji środowiskowych w ramach ZPORR w km (według stanu na koniec grudnia 2008 r.). Wykres 43. Struktura udzielonego wsparcia wspólnotowego według programów operacyjnych, inicjatyw wspólnotowych oraz Funduszu Spójności w układzie regionalnym (stan na koniec 2008 r.) Wykres 44. Struktura udzielonego wsparcia wspólnotowego per capita według programów operacyjnych, inicjatyw wspólnotowych oraz Funduszu Spójności w układzie regionalnym (stan na koniec 2008 r.) Wykres 45. Struktura beneficjentów ostatecznych SPO RZL według płci Wykres 46. Stosunek liczby kobiet biorących udział w pracach Komitetu Monitorującego NPR/ PWW oraz Podkomitetów Monitorujących ds. polityk horyzontalnych do ogólnej liczby członków. Wykres 47. Udział polskich zespołów w ogólnej liczbie finansowanych zespołów Wykres 48. Udział polskich zespołów w ogólnej liczbie zespołów finansowanych Wykres 49. Stan kontraktacji i wydatkowania dla pojedynczych projektów i programów Wykres 50. Stan kontraktacji i wydatkowania. Wykres 51. Kwota nieprawidłowości wykrytych przed płatnością w poszczególnych programach w stosunku do całkowitej kwoty nieprawidłowości wykrytych przed płatnością. Wykres 52. Nieprawidłowości wykryte przed płatnością w ujęciu kwotowym (EUR) oraz ilościowym. Wykres 53. Kwota nieprawidłowości wykrytych po płatności w poszczególnych programach w stosunku do całkowitej kwoty nieprawidłowości wykrytych po płatności. Wykres 54. Nieprawidłowości wykryte po płatności w ujęciu kwotowym (EUR) oraz ilościowym. Wykres 55. Porównanie kwot nieprawidłowości wykrytych przed i po płatności (EUR). Wykres 56. Typy nieprawidłowości zgłoszonych do KE w 2008 r. Wykres 57. Metody wykrycia nieprawidłowości zgłoszonych do KE w 2008 r.

SPIS TABEL Tabela 1. Sytuacja w przemyśle i budownictwie w 2008 roku według województw Tabela 2. Relacja PKB per capita woj. mazowieckiego i woj. lubelskiego (w c. bież.) Tabela 3. Stopa bezrobocia w województwach (w %) Tabela 4. Relacja stóp bezrobocia w jedn. NTS o najwyższej i najniższej stopie bezrobocia Tabela 5. Wpływ funduszy unijnych na liczbę pracujących (w tys. osób) 225

Tabela 6. Poziom nadkontraktacji w poszczególnych PO według stanu na 31 grudnia 2008 r. Tabela 7. Projekty Funduszu Spójności, dane w euro. Tabela 8. Alokacja środków Funduszu Spójności na projekty transportowe w podziale na sektor, dane w mld euro. Tabela 9. Alokacja środków Funduszu Spójności na projekty środowiskowe w podziale na sektor, dane w mld euro. Tabela 10. Płatności ze środków Funduszu Spójności przekazane przez KE według stanu na 31 grudnia 2008 r., dane w euro. Tabela 11. Liczba zakończonych projektów oraz projekty planowane do zakończenia w poszczególnych latach zgodnie ze stanem na dzień 31 grudnia 2008 r. Tabela 12. Wydatki na szpitale ujęte w kontraktach wojewódzkich Tabela 13. Wykorzystanie w poszczególnych województwach Tabela 14. Cele i wskaźniki kontrolne Narodowego Planu Rozwoju 2004-2006 Tabela 15. Wskaźniki kontekstowe dla Podstaw Wsparcia Wspólnoty Tabela 16. Wskaźniki programowe dla PWW Tabela 17. Wskaźniki horyzontalne – stan na koniec 2007 r. i 2008 r. Tabela 18. Prognozy wniosków o płatność do Komisji Europejskiej na 2009 i 2010 r. (dane w euro) Tabela 19. Ilość i wartość podpisanych umów (bezwedłuględna oraz per capita) w części dofinansowania UE w ramach programów operacyjnych, inicjatyw wspólnotowych oraz Funduszu Spójności w układzie regionalnym – stan na koniec 2008 r. Tabela 20. Dostępne w latach 2007-2013 środki UE dla polskich beneficjentów, w tym przedsiębiorców. Tabela 21. Porównanie liczby kontroli systemowych przeprowadzonych w poszczególnych programach w 2007 r. i w 2008 r. Tabela 22. Porównanie liczby kontroli projektów przeprowadzonych w poszczególnych programach w 2006 r. i w 2007 r. Tabela 23. Nowe nieprawidłowości zgłoszone do KE w 2008 r. Tabela 24. Stosunek liczby i kwoty nieprawidłowości wykrytych przed i po płatności do całkowitej liczby i kwoty nieprawidłowości w ramach poszczególnych programów. Tabela 25. Liczba osób odwiedzających poszczególne serwisy portalu www.funduszestrukturalne.gov.pl w I i II połowie 2008 r.

SPIS FOTOGRAFII Fotografia I. (okładka) Projekt: Gospodarka odpadami dla Doliny Redy i Chyloni – województwo pomorskie (wartość dofinansowania z Funduszu Spójności - 56 620 534,70 zł)

226

Fotografia II. (okładka) Projekt: Budowa kładki rowerowo-pieszej Pieńsk (Polska) - Deschka (Niemcy) – województwo dolnośląskie (Interreg Polska-Saksonia - wartość dofinansowania z EFRR 1 030 971,94 zł) Fotografia III. (okładka) Projekt: Zachowanie dziedzictwa kulturowego Kolegiaty św. Marcina w Opatowie – województwo świętokrzyskie (ZPORR - wartość dofinansowania z EFRR - 660 402,17 zł) Fotografia IV. (okładka) Projekt: Odnowa centrów wsi w Gminie Łukowica - wieś Łukowica i Przyszowa – województwo małopolskie (SPO Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich – wartość dofinansowania z EFOiGR 449 000,00 zł) Fotografia V. (okładka) Projekt: Modernizacja drogi powiatowej nr 2016 Łubianka Konczewice od km 5+ 050 do km 6 + 000 na długości 0,950 km w m. Warszewice województwo kujawsko-pomorskie (ZPORR - wartość dofinansowania z EFRR 567 747,08 zł) Fotografia VI. (okładka) Projekt: Stworzenie informatycznej sieci usprawniającej funkcjonowanie Centrum Powiadamiania Ratunkowego – województwo lubelskie (ZPORR – wartość dofinansowania z EFRR - 418 173,96 zł) Fotografia VII. (okładka) Projekt: Zakup centrum tokarskiego- województwo podkarpackie (ZPORR - wartość dofinansowania z EFRR - 168 000,00 zł) Fotografia VIII. (okładka) Projekt: Oczyszczanie ścieków i dostawa wody dla Miasta Poznania – województwo wielkopolskie (wartość dofinansowania z Funduszu Spójności 224 612 946,00 zł) Fotografia IX. (okładka) Projekt: Nowe technologie edukacyjne wspomaganiem uczenia się w szkołach i przedszkolach – województwo podkarpackie (ZPORR - wartość dofinansowania z EFS - 400 814,61 zł) Fotografia X. (okładka) Projekt: Budowa placów zabaw na terenie sołectw gminy Niepołomice – województwo małopolskie (SPO Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich – wartość dofinansowania z EFOiGR 342 543,00 zł) Fotografia XI. (okładka) Projekt: Podnoszenie kwalifikacji i jakości usług jako sposób poprawy konkurencyjności glazurników – poziom krajowy (SPO RZL - wartość dofinansowania z EFS - 614 343,05 zł) Fotografia 1. Inauguracyjne posiedzenie Zespołu w dniu 23 lipca 2008 r. w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów Fotografie 2–7. Projekt: Kompleksowy program aktywizacji zawodowej kobiet biernych zawodowo z dzielnicy Włochy (w ramach SPORZL) Fotografie 8, 9 Projekt: Włókna przyszłości – wyposażenie laboratoriów Instytutu Włókien Naturalnych (w ramach SPO WKP) Fotografie 10 – 13. Projekt: Budowa DTŚ Zachód odcinek R1, R2 w Rudzie Śląskiej (w ramach ZPORR) Fotografie 14 – 17. Projekt: Szlak kościołów drewnianych wokół Puszczy Zielonka(w ramach ZPORR) Fotografie 18, 19. Gdański Projekt Komunikacji Miejskiej (w ramach ZPORR)

227

Fotografie 20, 21. Utworzenie Centrum Edukacji Regionalnej na bazie odrestaurowanej wozowni w Warcinie (w ramach ZPORR) Fotografie 22 – 25. Nowa Starówka - Nowe Szanse Rewitalizacja Bielskiej Starówki I etap Fotografie 26 – 29. Projekt: Nowa "droga" regionalnego rynku pracy - doskonalenie kwalifikacji początkiem stabilizacji zawodowej Fotografia 30. Posiedzenie KM SPO Transport Fotografie 31, 32. Modernizacja przepompowni melioracyjnej w Sadowej (województwo lubuskie – SPO Restrukturyzacja…) Fotografia 33. Utworzenie Podkarpackiego Parku Naukowo-Technologicznego (PPNT) – Etap I Fotografie 34, 35. Opracowanie dokumentacji mającej na celu przeprowadzenie rewitalizacji Zabytkowego Zespołu "Szyb Maciej" Fotografie 36, 37. Projekt: Budowa pierwszej linii metra odcinek od szlaku B20 do stacji A23 "Młociny" wraz z torami odstawczymi i węzła komunikacyjnego "Młociny" (SPO Transport) Fotografie 38, 39. Projekt: Budowa Trasy Kwiatkowskiego w Gdyni - III Etap (SPO Transport) Fotografie 40, 41. Projekt: Modernizacja i rozbudowa kolejowego terminala kontenerowego na stacji Małaszewicze (SPO Transport) Fotografie 42, 43. Projekt: Przebudowa drogi krajowej nr S22 na odcinku Elbląg – Grzechotki (SPO Transport) Fotografie 44, 45. Projekt: Przebudowa ul. Ślężnej we Wrocławiu w ciągu drogi krajowej nr 81 budżet projektu (SPO Transport) Fotografie 46, 47. Projekt: Poprawa bezpieczeństwa na drogach krajowych nr 8, 19 i 65 przez ograniczenie skutków miejscowych zagrożeń (SPO Transport) Fotografie 48, 49. Projekt: Remont i adaptacja budynku wielofunkcyjnego dla celów kulturalno-oświatowych i obsługi ruchu turystycznego, województwo małopolskie (SPO Restrukturyzacja…) Fotografia 50. XIII posiedzenie Komitetu Monitorującego NPR / PWW (Warszawa, dnia 28 listopada 2008 r.)

228

Załącznik 1. Wykaz obowiązujących strategii rozwoju Data powstania L.p.

Tytuł

Autor

/obowiązywania

Opis zawartości

Opinia resortów nt przydatności

Procedowanie

dokumentu (2007 r.) 2000 r.

1.

Strategia rozwoju odnawialnej

energetyki

MŚ

05.09.2000

Unia Europejska w Białej Księdze nałożyła na kraje kandydujące wymóg dostosowania poziomu wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych do krajów członkowskich na poziomie 12 proc. w 2010 r.

przydatny

dokonano oceny zgodności z SRK 2007-2015 należy określić, czy potrzebna jest aktualizacja dokumentu

przydatny

dokonano oceny zgodności , należy określić, czy potrzebna jest

Wielkość, możliwa do przyjęcia przez Polskę, wyliczona na podstawie analiz i porównań, wynosi około 7,5 proc., co stanowi ponad połowę zakładanego udziału w krajach Unii Europejskiej. Przygotowane, wdrożone i sprawdzone w tym czasie nowe rozwiązania powinny pozwolić na podwojenie udziału energii odnawialnej Polski w perspektywie roku 2020 i uzyskanie tej wartości na poziomie 14 proc. W pierwszym okresie realizacji strategii opracowane miały być programy rozwoju poszczególnych rodzajów energii odnawialnej. Założono, że początkowo wzrastać będzie wykorzystanie przede wszystkim biomasy. 2002 r.

2.

Strategia dla chemicznego w Polsce do 2010 r.

przemysłu

MG i MSP

04.06.2002

Celem strategii jest:

2002-2010

- poprawa struktury przemysłu chemicznego w Polsce poprzez stworzenie silnych, nowoczesnych podmiotów gospodarczych wraz z rozwiniętym sektorem MSP; - racjonalizacja kosztów gospodarowania zakładów przemysłu chemicznego i stworzenie warunków do inwestowania; - zmniejszenie deficytu bilansu handlu zagranicznego w zakresie chemikaliów; - lepsze wykorzystanie potencjału kadry naukowej jednostek badawczorozwojowych i kadry inżynieryjno-technicznej zakładów chemicznych; - bardziej wszechstronne przygotowanie zakładów przemysłu chemicznego do otoczenia gospodarczego UE.

aktualizacja dokumentu w związku z „Koncepcją horyzontalnej polityki przemysłowej w Polsce” opracowana zostanie w 2009 r. analiza konkurencyjności przemysłu chemicznego

3.

Krajowa strategia emisji metali ciężkich

ograniczania

MŚ

10.12.2002 2003-2010

Celem strategii jest ograniczenie lub przynajmniej utrzymanie emisji metali ciężkich do powietrza na poziomie określonym w porozumieniach międzynarodowych.

przydatny

Strategiczne kierunki działań w celu ograniczenia emisji metali ciężkich:

dokonano oceny zgodności, należy określić, czy potrzebna jest aktualizacja dokumentu

- realizacja przedsięwzięć związanych ze zmianą systemu gospodarczego w Polsce (w efekcie zmniejszyło się zanieczyszczenie środowiska powodowane m.in. przez hutnictwo żelaza i stali oraz wydobycie węgla kamiennego i produkcję energii elektrycznej), - realizacja postanowień protokółu z Aarhus z uwzględnieniem prac prowadzonych w ramach Unii Europejskiej, dotyczących procesów dostosowawczych do wymogów unijnych, - dążenie do ograniczenia lub likwidacji pierwotnych zanieczyszczeń pochodzących z surowców poddawanych spalaniu i przeróbce w procesach produkcyjnych, - koncentracja działań na największych źródłach emisji kadmu, ołowiu i rtęci, - monitorowanie emisji metali ciężkich.

4.

Krajowa strategia ochrony środowiska przed trwałymi zanieczyszczeniami organicznymi

MŚ

10.12.2002 2003-2010

Generalnym celem strategii jest ograniczenie lub utrzymanie emisji trwałych zanieczyszczeń organicznych do środowiska, co najmniej na poziomie wynikającym z porozumień międzynarodowych.

przydatny

nie dokonywano oceny zgodności strategii, należy określić, czy potrzebna jest aktualizacja dokumentu

2003 r.

5.

Strategia rozwoju kształcenia ustawicznego do roku 2010

MENiS/

08.07.2003

MEN

2003-2010

Głównym celem Strategii jest wyznaczenie kierunków rozwoju kształcenia ustawicznego w kontekście idei uczenia się przez całe życie i budowania społeczeństwa opartego na wiedzy. Jej realizacja ma umożliwić każdemu obywatelowi indywidualny rozwój poprzez upowszechnienie dostępu do kształcenia ustawicznego i podniesienie jego jakości; ma także promować aktywne postawy, aby poprawić jego szanse na rynku pracy.

przydatny

dokonano oceny zgodności, należy określić, czy potrzebna jest aktualizacja dokumentu

W Strategii wskazano zadania dla administracji rządowej i samorządowej, instytucji naukowych i oświatowych oraz partnerów społecznych, tj. organizacji pracodawców, samorządów gospodarczych i zawodowych, związków zawodowych, fundacji, stowarzyszeń i innych organizacji pozarządowych.

6.

Strategia Państwa dla młodzieży na lata 2003-2012

MENiS/

19.08.2003

MEN

2003-2012

Strategia państwa dla młodzieży ma pozwolić młodym ludziom na realizację ich planów życiowych oraz pomóc w znalezieniu miejsca w życiu. Państwo w szczególności powinno otoczyć opieką młodzież z grup ryzyka. Formułując cele polityki młodzieżowej przyjęto, że dotyczy ona młodzieży w wieku

230

przydatny

dokonano oceny zgodności, należy określić, czy potrzebna jest

aktualizacja dokumentu

15-25 lat. Wyrównywanie szans rozwoju młodego pokolenia to główny cel strategii państwa dla młodzieży.

7.

Strategia zmian wzorców produkcji i konsumpcji na sprzyjające realizacji zasad trwałego, zrównoważonego rozwoju

MGPiPS/

14.10.2003

MG

okres obowiązywaniabezterminowo

W Strategii uwzględniono długookresowe cele przyjęte przez Unię Europejską oraz ONZ.

przydatny

Celem strategicznym wprowadzania wzorców produkcji i konsumpcji przyjaznych środowisku jest rozdzielenie współzależności wzrostu gospodarczego od wzrostu zużycia zasobów przyrodniczych i wpływu na środowisko oraz poprawa jakości życia.

konieczność aktualizacji – trwają prace nad Założeniami do „Programu działań na rzecz zrównoważonej produkcji i konsumpcji”

Cele szczegółowe to: - ograniczenie zużycia zasobów na jednostkę produkcji lub usług; - aktywne ograniczanie negatywnego wpływu na środowisko; - wyeliminowanie negatywnych zależności między rozwojem energetyki a wpływem na środowisko.

8.

Polityka klimatyczna Polski . Strategia redukcji emisji gazów cieplarnianych w Polsce do roku 2020

MŚ

4.11.2003 do 2020 r.

Przygotowanie tego dokumentu wynika ze zobowiązania wobec Ramowej Konwencji w sprawie zmian klimatu podpisanej w 1994 r. przez 150 krajów. Zobowiązanie dotyczy opracowania i wdrożenia państwowej strategii redukcji gazów cieplarnianych, w tym mechanizmów ekonomicznych i administracyjnych, oraz regulacji dotyczących okresowej kontroli jej wdrażania. Polityka klimatyczna Polski jest istotnym elementem polityki ekologicznej państwa. Celem strategicznym polityki klimatycznej jest włączenie się Polski do wysiłków społeczności międzynarodowej na rzecz ochrony klimatu globalnego poprzez wdrażanie zasad zrównoważonego rozwoju, zwłaszcza w zakresie poprawy wykorzystania energii, zwiększania zasobów leśnych i glebowych kraju, racjonalizacji wykorzystania surowców i produktów przemysłu oraz racjonalizacji zagospodarowania odpadów, w sposób zapewniający osiągnięcie maksymalnych, długoterminowych korzyści gospodarczych, społecznych i politycznych. Cel ten jest spójny z celami polityki klimatycznej Unii Europejskiej. Jednym z krótkoterminowych priorytetów polityki klimatycznej Polski jest system handlu emisjami. Celem długofalowym prezentowanej polityki klimatycznej jest pogłębianie skali redukcji emisji gazów cieplarnianych do poziomu 40 proc. do roku 2020 r.

dokonano oceny zgodności,

przydatny dokument włączony do Polityki Ekologicznej Państwa

nie dokonywano oceny zgodności strategii, należy określić, czy potrzebna jest aktualizacja dokumentu

2004 r.

9.

Strategia zarządzania substancjami zubożającymi warstwę ozonową CFCs, w tym strategia wycofywania substancji CFCs z aerozoli

MŚ

14.04.2004

Polska jest stroną Konwencji wiedeńskiej o ochronie warstwy ozonowej i Protokołu montrealskiego w sprawie substancji zubożających warstwę ozonową (PM) i wywiązuje się z zasadniczych ustaleń, sformułowanych w czasie tych spotkań. Z zaleceń (PM) wynika obowiązek: opracowania strategii zarządzania substancjami

231

przydatny

nie dokonywano oceny zgodności strategii, należy określić, czy

przeciwastmatycznych

10.

Strategia rozwoju rynku kapitałowego Agenda Warsaw City

chlorofluorowęglowodorowymi (CFCs ) oraz eliminacji tych substancji z produkcji leków przeciwastmatycznych.

MF

27.04.2004 2004-2010

2010

Misją państwa na rynku kapitałowym w Polsce jest stworzenie warunków dla rozwoju taniego, efektywnego i bezpiecznego mechanizmu konwersji oszczędności społeczeństwa w krajowe inwestycje i finansowanie krajowych przedsiębiorstw, w tym zwłaszcza małych i średnich, który to mechanizm poprzez wzrost roli rynku kapitałowego w gospodarce zapewniłby rozwój silnego regionalnego centrum finansowego.

potrzebna jest aktualizacja dokumentu przydatny

aktualizacja dokumentu

Realizacji misji i celów z nią powiązanych ma służyć zespół działań określonych jako Agenda Warsaw City 2010 (okres 2004-2010). Działania są podzielone na: legislacyjne, organizacyjne, infrastrukturalne i prywatyzacyjne. 11.

Narodowy Plan Działań na Rzecz Dzieci 2004-2012 „Polska dla Dzieci”

MENiS/

27.07.2004

MEN

2004-2012

Jest to wykonanie zobowiązania Polski, wynikającego z postanowień zawartych w opracowaniu "Świat przyjazny dzieciom", przyjętym w 2002 roku podczas 27 sesji specjalnej Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych. Dokument powstał w wyniku współpracy administracji rządowej z organizacjami pozarządowymi oraz Polskim Komitetem Narodowym UNICEF i biurem rzecznika praw dziecka.

dokonano oceny zgodności, należy określić, czy potrzebna jest

przydatny

dokonano oceny zgodności, należy określić, czy potrzebna jest aktualizacja dokumentu

Realizacja zadań zawartych w dokumencie oznacza aktywne przeciwdziałanie wszelkim przejawom nietolerancji i dyskryminacji dzieci. W planie nie przewidziano tworzenia nowych instytucji, działających na rzecz dzieci, tylko doskonalenie pracy już istniejących. Wyniki realizacji programu będą podstawą do wyznaczania kierunków działań na rzecz dzieci do 2012 roku. Plan będzie realizowany przez 8 lat (od 2005 roku do końca 2012 roku), z uwzględnieniem możliwości dokonywania zmian. Działania będą skoordynowane z realizowanymi programami rządowymi na rzecz dzieci. Ich koordynatorem będzie minister właściwy ds. oświaty i wychowania. Realizatorami planu będą: ministrowie, wojewodowie, marszałkowie województw, starostowie, wójtowie (burmistrzowie, prezydenci miast) oraz organizacje pozarządowe, a także kościoły, związki wyznaniowe i inne instytucje oraz rzecznik praw dziecka.

12.

Narodowa Strategia Rozwoju Kultury na lata 2004-2013

MK/

21.09.2004

MKiDN

2004-2013

Celem Strategii jest zrównoważenie rozwoju kultury w regionach, natomiast cele cząstkowe to: - wzrost efektywności zarządzania sferą kultury;

Uzupełnienie Narodowej Strategii Rozwoju Kultury na lata 2004-2020

14.06.2005 2004-2020

- wprowadzenie innowacyjnych rozwiązań w systemie organizacji działalności kulturalnej i systemie upowszechniania kultury; - zmniejszenie dysproporcji regionalnych w rozwoju kultury; - wzrost uczestnictwa i wyrównanie artystycznego, dóbr i usług kultury;

szans

- poprawa warunków działalności artystycznej;

232

w

dostępie

do

szkolnictwa

przydatny

dokonano oceny zgodności, należy określić, czy potrzebna jest aktualizacja dokumentu

- efektywna promocja twórczości; - zachowanie dziedzictwa kulturalnego i aktywna ochrona zabytków; - zmniejszenie luki cywilizacyjnej poprzez modernizację i rozbudowę infrastruktury kultury. Uzupełnienie Strategii z 2005 r. rozszerza jej cele, wprowadza system realizacji, a także monitorowania i ewaluacji. Prace nad Uzupełnieniem Narodowej Strategii Rozwoju Kultury oparto na: - aktualizacji diagnozy; - rozszerzeniu celów strategii; -opracowaniu systemu realizacyjnego strategii, opracowaniu systemu wdrażania i monitoringu strategii.

13.

Strategia zarządzania halonami

MŚ

30.11.2004

Od 11 października 1990 r. Polska jest stroną Konwencji Wiedeńskiej o ochronie warstwy ozonowej i Protokołu Montrealskiego w sprawie substancji zubożających warstwę ozonową. Dotychczas Polska wywiązuje się z powyższych ustaleń. Wykonywane są pomiary ozonu atmosferycznego oraz natężenia promieniowania ultrafioletowego z zakresu UV-B. Zasadniczym zaleceniem Protokołu Montrealskiego jest redukcja substancji kontrolowanych, aż do całkowitej ich eliminacji. Polska również realizuje to zobowiązanie.

przydatny

dokonano oceny zgodności, należy określić, czy potrzebna jest aktualizacja dokumentu

Strony tego protokołu winny również przestrzegać dodatkowych zaleceń dotyczących m.in. opracowania strategii zarządzania halonami, tj.: - ograniczyć stosowanie halonów w nowych instalacjach i sprzęcie gaśniczym; - wprowadzić do ochrony przeciwpożarowej alternatywne środki i technologie gaszenia, akceptowane ze względu na ich oddziaływanie na środowisko i człowieka; - zabezpieczyć halon niezbędny do zastosowań krytycznych oraz określić termin demontażu i instalacji sprzętu halonowego, używanych na obszarach niespełniających kryteriów zastosowań krytycznych; - promować odpowiednie działania zapewniające efektywny i bezpieczny dla środowiska odzysk halonów, ich magazynowanie i zwracanie do użycia przy zabezpieczaniu zagrożeń krytycznych, a także przygotowanie się do ewentualnego unieszkodliwienia.

14.

Strategia Polski w odniesieniu do pozaeuropejskich krajów rozwijających się

MSZ

30.11.2004

Dokument określa główne założenia i zadania polityki zagranicznej, w tym współpracy gospodarczej, w odniesieniu do pozaeuropejskich państw rozwijających się oraz cele i instrumenty ich realizacji. Dokument zawiera ogólną charakterystykę uwarunkowań, specyfikację instrumentów i mechanizmów służących realizacji polskich interesów, jak również oceny i rekomendacje co do dalszych perspektyw rozwoju wzajemnych stosunków z tymi państwami.

233

przydatny

nie dokonywano oceny zgodności strategii, należy określić, czy potrzebna jest aktualizacja

dokumentu

Najważniejszym elementem realizacji celów dokumentu jest wypracowanie mechanizmów efektywnej wymiany informacji, dotyczących podejmowanych działań przez poszczególne resorty i instytucje oraz ustanowienie wspólnego systemu koordynowania tej działalności. 2005 r.

15.

Program zwalczania korupcji – Strategia antykorupcyjna. II etap wdrażania 2005-2009

MSWiA

17.09.2002 II etap 25.01.2005 2005-2009

Dotychczasowe działania w tym obszarze są zapisane w Programie zwalczania korupcji - Strategia antykorupcyjna, przyjętym przez rząd we wrześniu 2002 roku. Zawarte w nim zadania zostały prawie w całości wykonane. Przystąpiono więc do tworzenia II etapu Strategii, tj. wdrażania jej.

przydatny

Zakłada się realizację przedsięwzięć legislacyjnych, organizacyjnych i edukacyjnoinformacyjnych oraz monitorowanie efektywności podejmowanych działań. Przyjęto następujące cele strategiczne:

dokonano oceny zgodności, należy określić, czy potrzebna jest aktualizacja dokumentu

- zapobieganie zjawiskom korupcji i wdrożenie mechanizmów umożliwiających jej skuteczne przeciwdziałanie; - skoordynowanie działań zmierzających do respektowania antykorupcyjnych przepisów prawnych; - ograniczenie tolerancji społecznej dla zjawisk korupcyjnych poprzez podnoszenie stopnia świadomości oraz promowanie odpowiednich wzorców postępowania; - stworzenie przejrzystych i przyjaznych obywatelowi struktur administracji publicznej na miarę otwartego społeczeństwa informacyjnego.

16.

Strategia przejścia z techniki analogowej na cyfrową w zakresie telewizji naziemnej

MI

04.05.2005 2005-2014

Podstawę do opracowania Strategii stanowiły Założenia strategii przejścia z nadawania analogowego na cyfrowe, przyjęte przez rząd 27 kwietnia 2004 roku. Potrzeba zdefiniowania polityki i zamierzeń rządu wynikała z konieczności przedstawienia wszystkim partnerom warunków brzegowych do tworzenia różnego rodzaju planów cząstkowych. Jasno określona strategia dawała podmiotom gospodarczym, politycznym i społecznym możliwość przygotowania w dłuższym okresie czasu sposobów harmonijnego przejścia na nadawanie cyfrowe. Harmonogram wprowadzania Strategii przewidywał opracowanie założeń polityki państwa w zakresie pomocy dla konsumentów telewizji cyfrowej i udziału środków publicznych. Miały być one przedłożone Radzie Ministrów, w terminie 6. miesięcy od dnia przyjęcia Strategii, celem podjęcia ostatecznej decyzji dotyczącej przyjęcia określonego scenariusza udziału środków budżetowych w realizacji Strategii. Zaproponowano 10.letni okres realizacji Strategii, co oznaczało definitywne zaprzestanie nadawania naziemnej telewizji analogowej do końca 2014 roku. Jednakże zmiana kompetencji organów regulacyjnych w zakresie radiofonii i telewizji wprowadzona z drodze ustawy z dnia 29 grudnia 2005 r. o przekształceniach i zmianach w podziale zadań i kompetencji organów państwowych właściwych w sprawach łączności, radiofonii i telewizji (Dz. U. Nr 267, poz. 2258, z późn. zm.) oraz wyniki prac Regionalnej Konferencji

234

przydatny

Nie dokonywano oceny zgodności; potrzebna jest aktualizacja dokumentu

Radiokomunikacyjnej Międzynarodowego Zakładu Telekomunikacyjnego (ITU) – RRC-04/06 (nowy Plan rozdziału częstotliwości radiowych na potrzeby radiofonii i telewizji cyfrowej w Europie, Afryce i części Azji) spowodowały zaprzestanie wdrażania Strategii i podjęcie działań na rzecz jej aktualizacji. Wpływ na podjęcie inicjatywy aktualizacji Strategii miał również rozwój nowych technik kodowania obrazu (MPEG-4) i dźwięku (Dolby Digital+). Projekt zaktualizowanej Strategii zakłada nowy harmonogram wdrażania naziemnej telewizji cyfrowej oraz wyłączania telewizji analogowej. Według tego harmonogramu całkowite wyłączenie telewizji analogowej w Polsce nastąpi nie później niż do dnia 31 lipca 2013 r. Projekt zaktualizowanej Strategii zawiera także założenia do ustawy o cyfryzacji nadawania programów telewizyjnych w sposób rozsiewczy naziemny.

17.

Strategia rozwoju ochrony zdrowia na lata 2007-2013

MZ

21.06.2005 2007-2013

Strategia rozwoju ochrony zdrowia jest częścią programu kompleksowego zmodernizowania i rozwoju Polski, zgodnego z priorytetami "Strategii Lizbońskiej" oraz wykorzystania publicznych środków wspólnotowych. Strategia ta, poprzez realizację celów operacyjnych, będzie oddziaływać na zdrowie polskiego społeczeństwa, z uwzględnieniem prognoz demograficznych i epidemiologicznych do 2020 roku.

przydatny

dokonano oceny zgodności, należy określić, czy potrzebna jest aktualizacja dokumentu

Nadrzędnym celem strategii jest poprawa zdrowia polskiego społeczeństwa - jako czynnika rozwoju społeczno-gospodarczego kraju. Osiągnięcie tego celu możliwe będzie dzięki kompleksowej i zintegrowanej realizacji 4 celów strategicznych i 16 celów operacyjnych.

18.

Strategia rozwoju edukacji na lata 2007-2013

MENiS/ MEN

02.08.2005 2007-2013

Głównym celem rozwoju edukacji w Polsce jest podniesienie poziomu wykształcenia społeczeństwa. Chodzi o to, aby wykształcenie co najmniej średnie było bardziej powszechne (70 proc.) w grupie wiekowej 25-45 lat w 2013 roku, przy jednoczesnym zapewnieniu wysokiej jakości kształcenia. Równocześnie konieczne jest stałe podnoszenie kwalifikacji przez dorosłych, zwłaszcza zawodowych i umiejętności ogólnych, koniecznych do funkcjonowania we współczesnym społeczeństwie. W "Strategii rozwoju edukacji na lata 2007-2013" założono, że edukacja w Polsce jako integralny system kształcenia (umożliwianie zdobycia wiedzy i umiejętności) oraz wychowania (kształtowanie i promowanie postaw) będzie: - ułatwiać realizację aspiracji i rozwój własny oraz wykorzystanie posiadanych możliwości; - przygotowywać do aktywnego i odpowiedzialnego uczestnictwa w życiu społecznym, kulturalnym i gospodarczym, w wymiarze: lokalnym, narodowym i globalnym; - skutecznie przeciwdziałać wykluczeniu i marginalizacji osób oraz grup społecznych; - reagować na zmiany związane z rozwojem nauki, nowoczesnych technologii i globalizacją;

235

przydatny

dokonano oceny zgodności, należy określić, czy potrzebna jest aktualizacja dokumentu

- szybko i elastycznie dostosowywać się do zmian zachodzących na rynku pracy. System edukacji musi odpowiadać na zmiany zachodzące we współczesnym świecie, stale się rozwijać i doskonalić oraz korzystać z najlepszych worów. Trzeba też porównywać efekty. Służyć temu będą m.in.: systemy zbierania danych statystycznych, badania i współpraca międzynarodowa - wymiana doświadczeń.

19.

Strategia Rozwoju Rybołówstwa na lata 2007-2013

MRiRW

6.09.2005 2007-2013

Generalnym celem polskiej polityki rybackiej jest: racjonalna gospodarka żywymi zasobami wód i poprawa efektywności sektora rybackiego, podniesienie konkurencyjności polskiego rybołówstwa i przetwórstwa rybnego oraz trwała obecność gospodarki rybnej w gospodarce narodowej. Produkty rybołówstwa oraz chowu i hodowli ryb, produkty przetwórstwa powinny odpowiadać zapotrzebowaniu rynku krajowego pod względem ceny i jakości oraz powinny być konkurencyjne na rynkach zagranicznych.

przydatny

dokonano oceny zgodności, należy określić, czy potrzebna jest aktualizacja dokumentu

W celu zapewnienia rozwoju rybołówstwa w latach 2007-2013 i realizacji celów strategicznych, niezbędne jest podjęcie działań w następujących obszarach priorytetowych: - zrównoważonej eksploatacji zasobów rybackich; - podaży i równowagi rynkowej; - zrównoważonego rozwoju akwakultury; - rozwoju i konkurencyjności sektora; - kapitału ludzkiego oraz terytorialnego wymiaru polityki rybackiej; - ochrony środowiska ze szczególnym uwzględnieniem środowiska wodnego; - właściwego zarządzania polityką rybacką.

20.

Strategia gospodarki wodnej

MŚ

13.09.2005

Strategia ma wyraźne odniesienie do II Polityki ekologicznej państwa z 2001 roku i Polityki ekologicznej państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010. Należy podkreślić, że w ostatnich latach prawdziwe wyzwanie dla zarządzania gospodarką wodną w Polsce stanowi wdrożenie aquis, a w szczególności ramowej dyrektywy wodnej, co uwzględniono w Strategii.

przydatny

aktualizacja dokumentu

Ogólnym celem strategii jest określenie podstawowych kierunków rozwoju gospodarki wodnej do 2020 roku i sprecyzowanie działań umożliwiających realizację konstytucyjnej zasady zrównoważonego rozwoju w gospodarowaniu wodami.

21.

Strategia polityki społecznej na lata 2007-2013

MPS/

13.09.2005

MPiPS

2007-2013

Strategia Polityki Społecznej stanowi spojrzenie na zadania stojące przed Polską z perspektywy polityki społecznej. Strategia w swym założeniu realizuje zadania wyznaczone przez Strategię Lizbońską i zalecenia Rady Europejskiej. Dokument opiera się na przedstawionej w nim diagnozie ukazującej problem ubóstwa i trudności w dostępie do dóbr, usług i praw społecznych, sytuacji na rynku pracy, kondycji i zagrożeniach współczesnej rodziny oraz na przedstawieniu

236

nie dokonywano oceny zgodności strategii, należy określić, czy potrzebna jest

przydatny

dokonano oceny zgodności, należy określić, czy potrzebna jest aktualizacja dokumentu

aktywności obywatelskiej. Celem Strategii jest zbudowanie zintegrowanego systemu polityki państwa prowadzącej do ułatwiania wszystkim obywatelom równego dostępu do praw społecznych, poprawy warunków powstawania i funkcjonowania rodzin oraz wsparcia grup i osób zagrożonych wykluczeniem społecznym przy zapewnieniu demokratycznego współuczestnictwa obywateli.

22.

Strategia rozwoju polskiej gospodarki morskiej do roku 2015

MI/obecnie MGM

11.10.2005 2005-2015

Realizacja celów zawartych w Strategii miała doprowadzić do nadania właściwej rangi gospodarce morskiej Polski i wykorzystania jej potencjalnych możliwości dla dobra całej gospodarki narodowej.

przydatny

Strategia miała być aktualizowana i dostosowywana do zmieniających się warunków związanych z realizacją Narodowego Planu Rozwoju na lata 2004-2006 oraz Narodowego Planu Rozwoju na lata 2007-2013, do którego miała być załącznikiem.

nie dokonywano oceny zgodności strategii, należy określić, czy potrzebna jest aktualizacja dokumentu

Kolejnym etapem prac, po przyjęciu dokumentu przez Radę Ministrów, miało być kontynuowanie już rozpoczętych prac nad polityką morską państwa uwzględniającą najważniejsze dla gospodarki morskiej działania, a mianowicie: - promowanie wykorzystania dostępu Polski do morza jako szansy rozwoju dla gospodarki narodowej, - zrównanie warunków działania podmiotów gospodarki morskiej, - realizacja inwestycji infrastrukturalnych, - wypełnianie funkcji państwa nadbrzeżnego, - rozwój zasobów ludzkich w sferze gospodarki morskiej.

2006 r.

23.

Aktualizacja do Średniookresowej strategii udzielania gwarancji i poręczeń Skarbu Państwa do 2013 roku

MF

20.06.2006 2006-2013

Średniookresowa strategia, przyjęta 10 czerwca 2003 roku, obejmowała okres do 2010 roku. Jej celem było zapewnienie bezpieczeństwa finansów publicznych oraz prawidłowa realizacja zadań finansowanych z tych środków. Zgodnie z obowiązującą obecnie perspektywą finansową na lata 2007-2013 oraz wejściem w życie nowej ustawy o finansach publicznych (1 stycznia 2006 r.) konieczne jest wprowadzenie do "Strategii" korekty, a ponadto określenie dopuszczalnego poziomu udzielania poręczeń i gwarancji przez Skarb Państwa. Będą nimi objęte: - inwestycje realizowane z wykorzystaniem funduszy Unii Europejskiej (mieszkalnictwo, infrastruktura, ochrona środowiska, tworzenie nowych miejsc pracy), - autostrady i drogi krajowe,

237

przydatny

nie dokonywano oceny zgodności strategii

- kolejnictwo. -inne zadania (sektor stoczniowy, przemysły: obronny i lotniczy). Od 2006 roku, w celu zminimalizowania ryzyka w dziedzinie finansów publicznych, poręczenia i gwarancje udzielane przez Skarb Państwa będą udzielane do poziomu, który nie spowoduje przekroczenia relacji potencjalnych zobowiązań Skarbu Państwa do PKB w wysokości 4,5 proc. Dodatkowo przewiduje się, że wypłaty z tytułu poręczeń i gwarancji Skarbu Państwa nie powinny przekroczyć 1,4 proc. PKB.

24.

Strategia Rozwoju Kraju 2007-2015

MRR

27.06.2006

/wstępny projekt/ 29.11.2006

/ostateczna wersja/ 2007-2015

25.

Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 2007-2013 wspierające wzrost gospodarczy i zatrudnienie/Narodowa Strategia Spójności

MRR

1.08.2006 oraz 29.11.2006 2007-2013

"Strategia Rozwoju Kraju" (SRK) jest wiodącym dokumentem programowym dotyczącym rozwoju społeczno-gospodarczego Polski. To pierwszy kompleksowy plan obejmujący nie tylko propozycje działań, ale i środki na ich wykonanie. SRK to wizja gospodarczego i społecznego rozwoju Polski, poprawy poziomu i jakości życia mieszkańców. Strategia przewiduje gruntowną modernizację kraju. Warunkiem osiągnięcia tego celu jest sprawna administracja publiczna, racjonalizacja wydatków publicznych, zmiana zasad w gospodarce, tak by działalność gospodarcza była prostsza i mniej kosztowna. Dzięki temu poprawi się sytuacja na rynku pracy. Wzrost zatrudnienia i ograniczenie bezrobocia należą do głównych założeń SRK. Strategia zakłada też wzrost dochodów i ich siły nabywczej, łatwiejszy dostęp do edukacji, poprawę stanu zdrowia i bezpieczeństwa Polaków, poprawę infrastruktury technicznej. Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia (Narodowa Strategia Spójności) na lata 2007-2013 określają obszary i sposoby wykorzystania przyznanych Polsce środków z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności. Głównym założeniem NSRO jest: stworzenie warunków dla wysokiego i stabilnego rozwoju gospodarczego, wzrost zatrudnienia, podniesienie konkurencyjności polskich przedsiębiorstw, głównie z sektora usług, budowa i modernizacja infrastruktury technicznej, wzrost konkurencyjności polskich regionów oraz rozwój obszarów wiejskich. Te założenia zostaną osiągnięte poprzez realizację programów operacyjnych: Rozwój Polski Wschodniej, Infrastruktura i środowisko, Kapitał ludzki, Konkurencyjna gospodarka, Pomoc techniczna, a także programów Europejskiej Współpracy Terytorialnej oraz 16 Regionalnych Programów Operacyjnych.

26.

Krajowy Plan Strategiczny Rozwoju Obszarów Wiejskich 2007-2013

MRiRW

1.08.2006

Plan koncentruje się na modernizacji obszarów wiejskich.

2007-2013

238

przydatny dokument horyzontalny

przydatny

dokument obowiązujący, w MRR trwają prace nad aktualizacją dokumentu

dokument realizowany

dokument horyzontalny

przydatny

dokonano oceny zgodności

27.

Strategia dla sektora stoczniowego (morskie stocznie produkcyjne) w Polsce w latach 2006-2010

MG

31.08.2006 2006-2010

Cel gospodarczy-uczynienie morskich stoczni produkcyjnych podmiotami zdolnymi do działania na konkurencyjnym rynku w skali globalnej dzięki ich restrukturyzacji i prywatyzacji.

przydatny

dokonano oceny zgodności, planowana jest aktualizacja- II półrocze 2009

przydatny

dokument aktualny/ bez oceny zgodnościnie jest strategią sektorową

przydatny

dokonano oceny zgodności, należy określić, czy potrzebna jest

Cel społeczny-zahamowanie spadku liczby miejsc pracy w regionach działania stoczni oraz zahamowanie odpływu wysoko-wykwalifikowanych pracowników. Cel makroekonomiczny-stworzenie warunków dla stabilnego wzrostu efektywności sektora oraz utrzymanie jego korzystnego wpływu na salda wymiany handlowej z zagranicą. Nowelizacja dokumentu będzie zawierać kierunki dalszej polityki państwa wobec sektora stoczniowego po zakończeniu procesów prywatyzacyjnych.

28.

Strategia rozwoju gwarantowanych przez Skarb Państwa ubezpieczeń eksportowych w latach 2006-2009

MF

19.09.2006 2006-2009

Najważniejszym zadaniem Korporacji Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych SA w latach 2006-2009 jest dotarcie z ofertą do jak najszerszego grona potencjalnych klientów, promowanie ubezpieczeń należności handlowych jako korzystnego sposobu zarządzania finansami oraz kształtowanie wizerunku Korporacji jako instytucji wiarygodnej, dysponującej elastyczną ofertą ubezpieczeniową i zapewniającej kompleksowe usługi. Z ofertą ubezpieczeń krótkoterminowych KUKE SA zamierza dotrzeć przede wszystkim do małych i średnich przedsiębiorstw sprzedających swoje produkty i usługi na rynki zagraniczne. Przewidziana jest także oferta dla firm eksportujących na rynki wschodnie. Głównymi produktami KUKE SA w ramach gwarantowanych przez Skarb Państwa ubezpieczeń eksportowych będą ubezpieczenia należności eksportowych krótko -, średnio - i długoterminowych. Pozostałe produkty, a zwłaszcza ubezpieczenie kosztów poszukiwania zagranicznych rynków zbytu, traktowane będą jako uzupełniające. Produkty oferowane w ramach działalności gwarantowanej przez Skarb Państwa mają odpowiadać wymogom przewidzianym w przepisach krajowych i międzynarodowych. W planach korporacji jest także udzielanie wsparcia przedsiębiorcom rozwijającym działalność międzynarodową, którzy przenoszą produkcję do krajów o niższych kosztach pracy. 2007 r.

29.

Strategia rozwoju sportu w Polsce do roku 2015

MS

23.01.2007 - 2015

Głównym zamierzeniem strategii rozwoju sportu jest zwiększenie aktywności i sprawności społeczeństwa polskiego. Mają temu służyć trzy podstawowe zadania: - popularyzacja sportu dla wszystkich, - rozwój infrastruktury sportowo-rekreacyjnej, - wzrost poziomu wyników sportowych. Popularyzacji sportu służyć będzie m.in. rozwój programów wychowania fizycznego w szkołach, wypracowanie i wybór najlepszych metod nauczania na

239

aktualizacja dokumentu

lekcjach wf oraz rozpowszechnianie wśród dzieci i młodzieży zajęć sportowych w czasie wolnym. Realizacja strategii pozwoli m.in. ograniczyć zagrożenia związane z tzw. chorobami cywilizacyjnymi, zmniejszyć liczbę osób z nadwagą lub otyłością, a także zmniejszyć liczbę zjawisk patologicznych, w tym agresji, szczególnie wśród młodzieży. Strategia będzie finansowana m.in. z budżetu państwa, z budżetów samorządów lokalnych oraz z funduszy unijnych.

30.

Strategia dla transportu kolejowego do 2013 r.

MT

17.04.2007 - 2013

Strategia przedstawia podstawowe zamierzenia kierunkowe dotyczące przekształceń polskiego kolejnictwa. Zakłada przejęcie przez państwo roli koordynatora działań w obszarze rozwoju sieci kolejowej. Przewiduje wzmocnienie funkcji właścicielskiej Grupy PKP SA poprzez większy nadzór właścicielski oraz skuteczniejszą koordynację przepływów finansowych, planów inwestycyjnych oraz zmian organizacyjnych. Określa także mechanizmy udzielenia pomocy publicznej. Nadrzędnym celem jest stabilizacja finansowa PKP SA, jako spółki dominującej, i reszty grupy, w tym szczególnie: PKP Przewozy Regionalne, PKP Intercity, PKP Cargo, PKP Polskie Linie Kolejowe, PKP Energetyka, Telekomunikacja Kolejowa. Głównym zadaniem PKP SA będzie przeprowadzenie restrukturyzacji finansowej Grupy PKP poprzez m.in.:

przydatny

nie dokonywano oceny zgodności strategii, należy określić, czy potrzebna jest aktualizacja dokumentu

- przygotowanie wybranych spółek do prywatyzacji, - zahamowanie zatorów płatniczych między spółkami kolejowymi, - ustabilizowanie poziomu zadłużenia grupy oraz bieżące zarządzanie płynnością finansową, - uregulowanie kwestii majątkowych, - zarządzenie budynkami, dworcami i przystankami kolejowymi, - koordynacja procesów inwestycyjnych w infrastrukturę kolejową.

31.

Strategia działalności węgla kamiennego w latach 2007-2015"

górnictwa Polsce w

31.07.2007 2007-2015

Strategia zakłada przede wszystkim zakończenie prac nad budową Grupy Węglowo-Koksowej na bazie Jastrzębskiej Spółki Węglowej SA oraz włączenie w struktury JSW kopalni "Budryk" SA. Ponadto Ministerstwo Gospodarki połączy Spółkę Restrukturyzacji Kopalń SA z Bytomską Spółką Restrukturyzacji Kopalń Sp. z o.o. W dokumencie przewidziano także prywatyzację spółek węglowych przy zabezpieczeniu praw pracowniczych. Szacuje się, że w ciągu najbliższych kilkunastu lat w górnictwie węgla kamiennego powinny zostać zrealizowane inwestycje rzędu 17-20 mld zł. Przedsiębiorstwa górnicze będą mieć duże trudności ze zgromadzeniem tak dużych środków. Jednym ze sposobów zdobycia funduszy na modernizację kopalń jest ich prywatyzacja przez giełdę. Prywatyzacja w spółkach węglowych będzie prowadzona z utrzymaniem zasady większościowego pakietu akcji przez Skarb Państwa.

240

przydatny

dokument aktualny

Szczególnie ważnym elementem bezpieczeństwa pracy w kopalniach.

ujętym

w

Strategii

jest

zwiększenie

Kolejnym istotnym zadaniem jest utrzymanie znaczącej roli węgla w energetyce oraz jego wykorzystanie do produkcji paliw gazowych i ciekłych. Minister gospodarki podejmie działania na rzecz ustanowienia programu wieloletniego czystych technologii węglowych, zapewniając finansowanie fazy badawczowdrożeniowej ze środków Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013. Czyste technologie węglowe uzyskają także dofinansowanie z Krajowego Programu Ramowego, w którym istotne miejsce zajmuje bezpieczeństwo energetyczne. W Strategii zapisano także znacznie niższy niż w latach ubiegłych udział budżetu państwa i pomocy publicznej w finansowaniu działalności sektora. Jednocześnie wydłużono okres spłaty odroczonych zobowiązań spółek węglowych w równych ratach od 2008 r. do końca 2013 r.

32.

33.

Strategia konsolidacji i rozwoju polskiego przemysłu obronnego w latach 2007-2012

MG

Strategia rozwoju portów morskich do 2015 r. - uchwała

MGM

31.08.2007 2007-2012

13.11.2007 -2015

Celem strategii jest: stworzenie warunków do zwiększenia poziomu konkurencyjności i innowacyjności podmiotów przemysłowego potencjału obronnego w stopniu zapewniającym możliwość realizacji potrzeb sfery bezpieczeństwa państwa w priorytetowych obszarach uzbrojenia i sprzętu wojskowego oraz umożliwiającym efektywne uczestnictwa krajowych przedsiębiorców realizujących prace rozwojowe, dostawy oraz usługi w zakresie uzbrojenia i sprzętu wojskowego.

przydatny

nie dokonywano oceny zgodności

Rozwój infrastruktury portowej oraz oferty usługowej, a także poprawa współdziałania administracji, podmiotów zarządzających oraz użytkowników portów, to najważniejsze założenia przyjętej strategii. Przygotowany przez rząd dokument zakłada wzrost udziału portów morskich w rozwoju gospodarczym kraju oraz podniesienie ich rangi w międzynarodowej sieci transportowej.

przydatny

dokonano oceny zgodności

W strategii zaplanowano poprawę stanu infrastruktury portowej, m.in. poprzez budowę nowoczesnych terminali przeładunkowych, w tym kontenerowych, promowych oraz centrów dystrybucyjno-logistycznych. Ponadto wspierany ma być ruch pasażerski, w tym przede wszystkim związany z obsługą żeglugi promowej i wycieczkowej. Prowadzone będą również prace legislacyjne związane m.in. z funkcjonowaniem portów oraz uporządkowaniem portowych spraw własnościowych. Inwestycje w infrastrukturę portową otrzymają wsparcie z budżetu państwa, Unii Europejskiej oraz międzynarodowych instytucji finansowych, np. w ramach Programu Operacyjnego „Infrastruktura i Środowisko”. Na rozwój transportu morskiego zaplanowano przeznaczyć ponad 700 mln euro. Ze środków budżetu państwa finansowane będą m.in. wieloletnie plany dotyczące budowy falochronu w Świnoujściu oraz drogi wodnej łączącej Zalew Wiślany z Zatoką Gdańską.

34.

Strategia Bezpieczeństwa Rzeczypospolitej Polskiej

Narodowego

MON

5.11.2007

Strategia, która ma zastąpić dokument obowiązujący od 2003 r., prezentuje nowe, zintegrowane podejście do bezpieczeństwa narodowego. Odzwierciedla istotne zmiany w systemie międzynarodowych uwarunkowań bezpieczeństwa Polski, takie

241

przydatny

nie dokonywano oceny zgodności

strategii

jak członkostwo w Unii Europejskiej. Jest spójna ze strategiami sojuszniczymi – Koncepcją Strategiczną NATO i Europejską Strategią Bezpieczeństwa. Jednym z najważniejszych celów strategicznych bezpieczeństwa narodowego jest zapewnienie niepodległości i nienaruszalności terytorialnej RP oraz suwerenności decyzji dotyczących życia narodu, jego organizacji oraz ustroju państwa. System bezpieczeństwa państwa musi gwarantować nie tylko bezpieczeństwo wewnętrzne i militarne, ale również społeczne, ekonomiczne czy ekologiczne. Istotne jest również zapewnienie obywatelom możliwości korzystania z konstytucyjnych wolności, praw człowieka, w tym także zapewnienie bezpieczeństwa, ochrony i opieki obywatelom polskim przebywającym poza granicami kraju. Kolejnym znaczącym celem Strategii jest aktywny udział Polski w kształtowaniu stosunków na arenie międzynarodowej oraz realizacja zobowiązań sojuszniczych. Polska jest dobrze umocowana w strukturach europejskich i euroatlantyckich. Jest aktywnym członkiem NATO. Jako bliskiemu sojusznikowi Stanów Zjednoczonych, Polsce zależy na umacnianiu współpracy Sojuszu Północnoatlantyckiego z europejskimi strukturami obronnymi. Ważnym elementem Strategii jest promowanie polskiej gospodarki i polskich przedsiębiorców oraz budowanie prestiżu Polski w otoczeniu międzynarodowym oraz ochrona duchowego, materialnego i ekologicznego dziedzictwa narodowego. Strategia kierowana jest do wszystkich organów administracji rządowej oraz do jednostek realizujących zadania z zakresu bezpieczeństwa.

35.

Strategia polityki konsumenckiej na lata 2007-2009 - uchwała

UOKiK

5.12.2007 2007-2009

Budowa bezpiecznego i przyjaznego konsumentom rynku to jedno z najważniejszych zadań przyjętej przez rząd polityki w tej dziedzinie. W najbliższych latach polityka ta ma sprzyjać dialogowi między konsumentami a przedsiębiorcami, rozwijaniu skutecznego systemu poradnictwa oraz tworzeniu rozwiązań ułatwiających dochodzenie roszczeń konsumenckich. Bardziej aktywna polityka ochrony konsumentów ma być prowadzona zwłaszcza w odniesieniu do rynku nowych technologii, własności intelektualnej oraz powstających możliwości świadczenia usług on-line. Strategia zakłada ponowne kontrole rynków, które były już sprawdzane pod względem przestrzegania praw klientów. Dokument przewiduje kontynuację działań służących doradztwu, np. w sprawach dotyczących kredytów konsumenckich, oraz upowszechnianie takich nowości, jak elektroniczny system rozstrzygania sporów konsumenckich. Strategia zakłada również zagwarantowanie konsumentom odpowiednio wysokiego poziomu bezpieczeństwa zdrowotnego i ekonomicznego, dostępu do wymiaru sprawiedliwości oraz prawa do reprezentacji. Będą temu służyć m.in. kampanie edukacyjne. Za inicjowanie i koordynację działań dotyczących ochrony konsumentów odpowiadać ma prezes UOKiK, ale ich realizacja będzie przebiegać we współpracy w administracją publiczną, w tym zwłaszcza samorządową, powiatowymi i miejskimi rzecznikami konsumentów, a także pozarządowymi organizacjami konsumenckimi. Przewidziano także kontrole prowadzone przez Inspekcję

242

przydatny

nie dokonywano oceny zgodności strategii

Handlową, które mają dotyczyć rynku: obrotu i zarządzania nieruchomościami, usług bankowych, telekomunikacyjnych, artykułów rolno-spożywczych, handlu elektronicznego oraz przewozów kolejowych i lotniczych. Przyjęty dokument stanowi piątą z kolei strategię działań podejmowanych przez rząd w celu wzmocnienia ochrony praw konsumentów na polskim rynku oraz zapewnienia im równych szans na rynku wspólnotowym. 2008 r.

36.

Kierunki rozwoju turystyki do 2015 roku

MSiT

26.09.2008 przyjęty w trybie obiegowym

37.

Strategia zarządzania długiem sektora finansów publicznych w latach 20092011

MF

29.09.2008 2009-2011

Rozwiązania przyjęte w dokumencie sprzyjać mają budowaniu silnych podstaw gospodarki turystycznej, której rola i znaczenie w gospodarce narodowej stale wzrasta. Priorytetowe obszary strategii to: produkt turystyczny o wysokiej konkurencyjności, rozwój zasobów ludzkich na rzecz rozwoju turystyki, wsparcie marketingowe oraz kształtowanie przestrzeni turystycznej.

przydatny

przeprowadzono ocenę zgodności ze średniookresową strategią rozwoju kraju-dokument zgodny ze śsrk

Dokument obejmuje horyzont trzech lat i zawiera strategię zarządzania długiem Skarbu Państwa (SP) oraz strategię oddziaływania na pozostały dług sektora finansów publicznych.

przydatny

nie dokonywano oceny zgodności strategii

Przewiduje się, że w roku 2009 dług publiczny wyniesie 604,4 mld zł. Strategia na lata 2009-2011 przewiduje dalszy spadek relacji długu do PKB z 45,2 proc. w 2007 r. do 41,9 proc. w 2011 r. Dla relacji kosztów obsługi długu SP do PKB przewidywany jest wzrost do 2,4 proc. w 2009 r., a następnie powrót do poziomu 2,2 proc. w 2011 r. Strategia stanowi w dużej mierze kontynuację strategii przygotowanej rok temu. Utrzymany został cel minimalizacji kosztów obsługi długu w długim horyzoncie czasu przy przyjętych ograniczeniach związanych z ryzykiem. Działania służące realizacji tego celu zostały podporządkowane trzem współzależnym zadaniom: zwiększaniu płynności, efektywności i przejrzystości rynku skarbowych papierów wartościowych (SPW). Dla realizacji celu Strategii w latach 2009-2011 przyjęto m.in., że: • utrzymane zostanie elastyczne podejście do kształtowania struktury finansowania pod względem wyboru rynku i waluty, przy ograniczeniach wynikających z przyjętych poziomów ryzyka oraz możliwego wpływu na politykę pieniężną, • głównym źródłem finansowania potrzeb pożyczkowych budżetu państwa pozostanie rynek krajowy, z uwagi na integrację z Unią Gospodarczą i Walutową (UGW) rolę rynku strategicznego przy emisjach zagranicznych będzie pełnił rynek euro, • priorytetem polityki emisyjnej będzie budowanie dużych i płynnych emisji o oprocentowaniu stałym, zarówno na rynku krajowym, jak i rynku euro, • w dalszym ciągu powinien następować wzrost średniej zapadalności długu krajowego, natomiast jego duration (miara wrażliwości kosztów obsługi długu na

243

zmiany stóp procentowych), które osiągnęło już poziom akceptowalny z punku widzenia ryzyka stopy procentowej, utrzymywane będzie w przedziale 2,5-4,0 roku. W związku ze zniesieniem przez Radę ECOFIN w lipcu 2008 r. procedury nadmiernego deficytu wobec Polski oraz wspólną deklaracją rządu i Rady Polityki Pieniężnej o przyjęciu euro w najbliższym możliwym terminie, Strategia zawiera osobny rozdział, w którym omówiono przewidywany wpływ przyjęcia przez Polskę euro na zarządzanie długiem Skarbu Państwa. „Strategia zarządzania długiem sektora finansów publicznych” jest, zgodnie z ustawą o finansach publicznych, ustalana co roku przez ministra finansów i po zatwierdzaniu przez Radę Ministrów przekładana Sejmowi wraz z uzasadnieniem projektu ustawy budżetowej.

38.

Strategia Wspierania Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego na lata 2009-2015

MPiPS

4.11.2008 2009-2015

Realizacja Strategii ma zwiększyć uczestnictwo obywateli w życiu publicznym, bo od niego zależy dynamika rozwoju instytucji obywatelskich, w tym silnych organizacji pozarządowych. Zgodnie ze Strategią, wzrost zaangażowania i aktywności obywatelskiej powinien nastąpić w wyniku realizacji edukacji obywatelskiej, która ma zapewnić ludziom wiedzę i umiejętności konieczne do świadomego uczestnictwa w życiu społecznopolitycznym, w tym np. w wyborach parlamentarnych. Strategia zakłada również wsparcie i promocję obywatelskiego zaangażowania w sprawy publiczne, np. przez udział w debatach publicznych lub konsultacjach społecznych w sprawach ważnych dla kraju, regionu i społeczności lokalnej. Wsparcie powinny otrzymać także instytucje pozarządowe. Potrzebne są działania służące przede wszystkim podnoszeniu kwalifikacji pracowników pozarządowych i wolontariuszy oraz wzmocnieniu stabilności finansowej i organizacyjnej tych instytucji. Konieczne jest wsparcie inicjatyw umożliwiających rozwój wolontariatu i filantropii. Strategia kładzie szczególny nacisk na wzmacnianie rodziny i wspólnoty lokalnej. Dlatego promuje inicjatywy zapobiegające powstawaniu warunków sprzyjających wykluczeniu społecznemu np. wskutek przemocy domowej, uzależnień i ubóstwa materialnego. Zachęca do wspierania inicjatyw wzmacniających więzi społeczne i lokalną solidarność społeczną. W dokumencie zwraca się także uwagę na potrzebę wsparcia liderów społecznych (tzn. aktualnych i potencjalnych pracodawców) oraz przedsiębiorców uwzględniających w swojej działalności biznesowej interesy społeczne, ochronę środowiska i relacje z różnymi grupami interesów (tzw. społeczna odpowiedzialność biznesu). Strategia będzie finansowana ze środków krajowych (budżetów: państwa i samorządów terytorialnych) oraz zagranicznych (Unii Europejskiej i innych źródeł). Przestaje obowiązywać Strategia Wspierania Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego na lata 2007-2013.

244

przydatny

dokonano oceny zgodności – dokument jest zgodny ze „Strategią Rozwoju Kraju 2007-2015”

39.

Strategią rozwoju społeczeństwa informacyjnego do roku 2013

MSWiA

29.12.2008

Strategia uwzględnia priorytety europejskiej polityki w dziedzinie społeczeństwa informacyjnego wynikające z założeń Strategii Lizbońskiej oraz inicjatyw „eEuropespołeczeństwo informacyjne dla wszystkich” oraz jej kontynuacji – „i2010Europejskie społeczeństwo informacyjne na rzecz wzrostu i zatrudnienia”. .Strategia wskazuje wizję społeczeństwa informacyjnego w Polsce w roku 2013: Aktywne społeczeństwo osiągające wysoką jakość życia w perspektywie osobistej i społecznej. Na podstawie tak określonej wizji przyjęto misję: Umożliwienie społeczeństwu powszechnego i efektywnego wykorzystania wiedzy i informacji do harmonijnego rozwoju w wymiarze społecznym, ekonomicznym i osobistym.

przydatny

dokonano oceny zgodności – dokument jest zgodny ze „Strategią Rozwoju Kraju 2007-2015”

40.

Strategia rozwoju społecznogospodarczego Polski Wschodniej do roku 2020

MRR

30.12.2008

Rozwój Polski Wschodniej jest priorytetem w pracach rządu, bo to największy w Unii Europejskiej obszar o niskich wskaźnikach rozwoju społeczno-gospodarczego. Aby to zmienić minister rozwoju regionalnego przygotował Strategię, zakładającą wzrost spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej Polski Wschodniej i każdego z jej województw, z uwzględnieniem zasady trwałego i zrównoważonego rozwoju.

przydatny

strategia ponadregionalnaocena zgodności/strategia zgodna z SRK 20072015

przydatny

nie dokonywano oceny zgodności ze średniookresową strategią rozwoju kraju

do 2020

roku

Najważniejsze działania w ramach Strategii obejmują przedsięwzięcia na rzecz poprawy kapitału ludzkiego, budowania społeczeństwa informacyjnego opartego na wiedzy, a także wspierania rozwoju gospodarki, a zwłaszcza małej i średniej przedsiębiorczości. Strategia zakłada także rozwój infrastruktury transportowej i współpracy transgranicznej oraz wsparcie funkcji metropolitalnych miast Polski Wschodniej. Położono w niej nacisk na konserwację i wykorzystanie zasobów środowiska przyrodniczego oraz ochronę różnorodności biologicznej. Strategia ma być wykonywana przy pomocy programów operacyjnych współfinansowanych przez Unię Europejską. Obecnie realizowany jest Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej 2007-2013. Istotne jest, aby po roku 2013 w kolejnych perspektywach budżetowych Unii Europejskiej działania prorozwojowe były kontynuowane przez ustanawianie kolejnych programów operacyjnych. 2009 r.

41.

Strategia udziału Sił Zbrojnych RP w operacjach międzynarodowych

MON

13.01.2009

Strategia udziału Sił Zbrojnych RP w operacjach międzynarodowych jest pierwszym dokumentem, który w istotnym zakresie usystematyzował dotychczasową politykę odnoszącą się do udziału Sił Zbrojnych RP w operacjach poza granicami kraju. Aktualne zaangażowanie Polski w operacjach międzynarodowych pozostaje w zgodzie z zapisami Strategii definiującymi skalę, charakter oraz strategiczne kierunki udziału w misjach międzynarodowych. Obecnie uczestniczymy w 16 operacjach międzynarodowych, a nasze zaangażowanie wynosi ok. 3600 żołnierzy i pracowników wojska, co stanowi optymalny poziom zapisany w Strategii (3200-3800). Zgodnie z założeniami tego dokumentu priorytetowe dla Polski są misje NATO i UE. Obecnie najważniejsza jest misja ISAF w Afganistanie. Ze względu na wymogi

245

operacyjne, w tym konieczność zapewnienia odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa, nasza zaangażowanie zostało w br. zwiększone do 2000 osób. Polska w ograniczonym zakresie angażuje się w misje ONZ. Obecnie udział Sił Zbrojnych RP w operacjach pod egidą tej organizacji jest stopniowo zmniejszany, szczególnie w regionach, gdzie sytuacja jest względnie stabilna. W bieżącym roku wycofujemy nasze kontyngenty z Republiki Czadu, Republiki Libańskiej oraz Syryjskiej Republiki Arabskiej. Wszystkie wskazane procesy odbywają się w oparciu o określone w Strategii zasady (celowości, swobody działania i ekonomii sił) oraz kryteria (polityczne, wojskowe, prawne i finansowe) polskiego zaangażowania w misje międzynarodowe. W celu właściwego zbilansowania udziału Sił Zbrojnych RP w operacjach międzynarodowych oraz przygotowania wniosków i rekomendacji, w Ministerstwie Obrony Narodowej rozpoczęto prace nad przeglądem operacji międzynarodowych poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej.

246

Załącznik 2 Stan zatrudnienia w jednostkach administracji publicznej oraz w innych instytucjach uczestniczących we wdrażaniu funduszy strukturalnych oraz Funduszu Spójności, ilość etatów na dzień 31.12.2008 r.* ZPORR

IZ Administracja rządowa szczebla centralnego Regionalna UW adm. rządowa Adm. WUP samorządowa UM

IW

SPO WKP

SPO RZL

PO PT

SPO Transport

SPO RYBY

SPO ROW

IP IZ

IW

IP

IZ

IW

IP

IZ

IZ

IPZ

IZ

IW

IZ

62

47

18

71

108

55

18

20

165

12

2

84

69

IW

PIW Equal IZ

IW

18

F.Spój IW IZ Inte PWW ności rreg ** IZ IZ IZ IP 13

52

10

22

64

206

389

595

247

349

596

32

32 91

FAPA RIF

129

634

725

21

21

150

Fundusz Współpracy ARP S.A

15

NFOŚiGW

28

279 34

34 15

WFOŚiGW PARP

32

MJWPU

41

69

2

2

9

41

54

Inne

1029 456

ARiMR

Łącznie dla programu

DI IP RAZE MF M M F

45 6

PFRON

Ogółem instytucje RAZEM

58 61

RR MF

54 1

1 1273

69

636 45 62 273 18 6 1161

353

71

538 664

55

18 18

20

165 185

247

12

93 105

84

1004

1088

18

34 52

13

52

58 10 4

10

22

64

13

52

162

10

22

64

3948

* - W większości przypadków w instytucjach trudno jest określić dokładną liczbę etatów, ze względu na przejmowanie przez pracowników nowych obowiązków związanych z perspektywą finansową 2007-2013. ** - Uwzględniono jedynie liczbę etatów osób pracujących w MRR. Objaśnienie skrótów: ZPORR - Zintegrowany program rozwoju regionalnego SPO WKP - Sektorowy Program Operacyjny Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw SPO RZL - Sektorowy Program Operacyjny Rozwój zasobów ludzkich POPT - Program Operacyjny Pomoc techniczna SPO RYBY - Sektorowy Program Operacyjny Rybołówstwo i przetwórstwo ryb SPO - ROW - Sektorowy Program Operacyjny Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich IZ PWW - Instytucja zarządzająca Podstawami Wsparcia Wspólnoty RR MF - Departament Polityki Regionalnej i Rolnictwa w Ministerstwie Finansów DI MF- Departament Informatyki w Ministerstwie Finansów IP MF - Departament Instytucji Płatniczej w Ministerstwie Finansów

248

ZAŁĄCZNIK 3. Informacja o działalności w 2008 r. Komitetu Monitorującego Narodowy Plan Rozwoju / Podstawy Wsparcia Wspólnoty oraz o działalności Podkomitetów Monitorujących ds. polityk horyzontalnych a)

Komitet Monitorujący NPR/PWW

Data posiedzenia 4 czerwca 2008 r.

Tematy i ustalenia ƒ Informacje na temat: 9 działalności Komitetu Monitorującego Narodowy Plan Rozwoju / Podstawy Wsparcia Wspólnoty oraz Podkomitetów Monitorujących ds. polityk horyzontalnych w 2007 r. 9 efektów realizacji polityki spójności UE w wymiarze lokalnym 9 aktualnego stanu realizacji NPR i PWW z uwzględnieniem postępu rzeczowego wraz z informacją na temat działań podejmowanych w związku z potencjalnymi problemami pojawiającymi się we wdrażaniu programów operacyjnych na lata 2004-2006 ƒ Zatwierdzenie sprawozdania rocznego z realizacji Narodowego Planu Rozwoju/ Podstaw Wsparcia Wspólnoty w 2007 r.

28 listopada 2008 r. ƒ

Informacje na temat:

9 aktualnego stanu realizacji Narodowego Planu Rozwoju w kontekście zamknięcia Podstaw Wsparcia Wspólnoty dla Polski na lata 2004-2006, w tym: postępu finansowego, postępu rzeczowego, harmonogramu zamknięcia programów współfinansowanych ze środków UE 9 działalności KM NPR i Podkomitetów Monitorujących ds. polityk horyzontalnych: informacja na temat działalności KM NPR i Podkomitetów w II połowie 2008 r. 9 dalszego harmonogramu prac KM NPR i Podkomitetów 9 stanu realizacji NSRO 2007 - 2013 ƒ Przedstawienie Sprawozdania za I półrocze 2008 r. z realizacji NPR b) Podkomitety Monitorujące ds. polityk horyzontalnych w 2008 r.

Podkomitet Data posiedzenia Monitorujący Podkomitet 11 stycznia 2008 r. Monitorujący ds. małych i średnich przedsiębiorstw

Tematy i ustalenia ƒ

Informacje na temat.:

9 wsparcia MŚP w ramach Programu Ramowego na rzecz konkurencyjności i innowacji 2007-2013; 9 wsparcia pośredniego jakie zostało udzielone w ramach SPO WKP dla MŚP – priorytet I, ze szczególnym uwzględnieniem podziałań 1.1.1. i 1.1.2

9 monitoringu przebiegu realizacji działań skierowanych do MŚP w ramach SPO WKP, ZPORR, SPO Restrukturyzacja Modernizacja Sektora Żywnościowego oraz Rozwój Obszarów Wiejskich. 26 czerwca 2008 r.

ƒ

Informacji na temat:

9 bieżącego monitoringu wdrażania działań skierowanych do MŚP w ramach SPO WKP oraz efekty realizacji poszczególnych działań ze szczególnym uwzględnieniem realizacji wskaźników; 9 bieżącego monitoringu wdrażania działań skierowanych do MŚP w ramach ZPORR oraz efekty realizacji poszczególnych działań ze szczególnym uwzględnieniem realizacji wskaźników 9 analizy wpływu wsparcia udzielonego w ramach działania 3.4 ZPORR na wzrost konkurencyjności mikroprzedsiębiorstw – wyniki badań. 24 października 2008 ƒ Informacje na temat: r. 9 bieżącego monitoringu wdrażania działań skierowanych do MŚP w ramach SPO WKP 9 bieżącego monitoringu do MŚP w ramach ZPORR

wdrażania działań

9 bieżącego monitoringu wdrażania działań skierowanych do MŚP w ramach SPO Restrukturyzacja Modernizacja Sektora Żywnościowego oraz Rozwój Obszarów Wiejskich 9 analizy wpływu realizacji SPO WKP na poziom innowacyjności polskich przedsiębiorstw 9 wpływu realizacji SPO WKP na wzrost zatrudnienia w sektorze przedsiębiorstw Podkomitet 18 kwietnia 2008 r. Monitorujący ds. środowiska

ƒ

Informacje na temat:

9 projektów z zakresu ochrony środowiska w programach operacyjnych i Funduszu Spójności 2004-2006; 9 procedur związanych z realizacją przedsięwzięć infrastrukturalnych na obszarach chronionych 9 działań kompensujących 250

ƒ Informacje na temat: 9 projektów z zakresu ochrony środowiska w programach operacyjnych i Funduszu Spójności 2004 - 2006; 9 projektów środowiskowych w ramach działania 2.4 SPO WKP; 9 projektów środowiskowych w ramach Funduszu Spójności 9 projektów środowiskowych w ramach ZPORR 9 wyników przeprowadzonej ekspertyzy Innowacyjność projektów środowiskowych 9 wyników badania ewaluacyjnego Analiza wartości wskaźników monitoringowych Działań 1.2, 3.1, 3.2 ZPORR z zakresu ochrony środowiska 9 wyników badania ewaluacyjnego Wpływ interwencji z funduszy unijnych w obszarze gospodarki wodno – ściekowej na poprawę stanu środowiska naturalnego oraz rozwój społeczno gospodarczy. Podkomitet 3 - 4 kwietnia 2008 r. ƒ Prezentacja projektów: Gmina atrakcyjna dla inwestora, Odnowa wsi, leader Monitorujący ds. polityki ƒ Prezentacja projektów dofinansowanych regionalnej ze środków UE w Gminie Gogolin, Gminie Strzelce Opolskie oraz Gminie Jemielnica ƒ Informacje na temat: 9 postępu w zakresie wdrażania ZPORR 9 programu Opolskie - tutaj zostaje 9 marketingu regionalnego, jako procesu budowania marki regionu śląskiego oraz opolskiego Prezentacja projektu "Wzmocnienie zasobów 2 – 3 października dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego miasta 2008 r. Sandomierza” ƒ Informacje na temat: 9 komplementarności wsparcia w ramach funduszy UE oraz wpływu funduszy UE na rozwój regionów 9 Foresight i jego rezultatów 9 projektu MODIN – Modernizacja Infrastruktury Edukacyjnej Politechniki Świętokrzyskiej 9 projektu Campus Akademii Śląskiej 9 projektu e – świętokrzyskie – rozbudowa infrastruktury teleinformatycznej 9 koncepcji realizacji RSI oraz powstania Regionalnego Centrum Naukowo Technologicznego 9 kieleckich inkubatorów technologicznych ƒ Informacje na temat: Podkomitet 10 czerwca 2008 r. Monitorujący ds. 9 efektów wdrażania SPO RZL na podstawie zatrudnienia i Badania beneficjentów ostatecznych SPO Rozwój zasobów ludzkich Zasobów Ludzkich 2004-2006 12 listopada 2008 r.

251

9 podsumowania dorobku Krajowych Sieci Tematycznych działających w ramach Programu Inicjatywy Wspólnotowej EQUAL 2004-2006 oraz wnioski na przyszłość 9 dobrych praktyk 23 października 2008 ƒ Informacje na temat: r. 9 monitorowania postępów we wdrażaniu rekomendacji wypływających z badania pt.: Ewaluacja działań skierowanych na rzecz wsparcia systemu kształcenia i szkolenia w ramach EFS 9 projektu Ośrodki przedszkolne – szansa na dobry start realizowanego w ramach Działania 2.1 SPO RZL przez Fundację Rozwoju Dzieci im. Jana Amosa Komeńskiego 9 projektu Druga szansa realizowanego w ramach PIW EQUAL przez Powiślańską Fundacje Społeczną ƒ Informacje na temat: Podkomitet 8 kwietnia 2008 r. Monitorujący ds. 9 dobrych praktyk we wdrażaniu projektów innowacyjności wspierających innowacyjność gospodarki i społeczeństwa dofinansowanych w ramach Narodowego Planu informacyjnego Rozwoju 2004-2006 w zakresie działania 1.4 SPO Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw 9 doświadczeń przedsiębiorców ze współpracy z sektorem nauki w ramach projektów realizowanych dzięki wsparciu z funduszy strukturalnych ƒ Informacje na temat: 4 grudnia 2008 r. 9 efektów działania na rzecz społeczeństwa informacyjnego w perspektywie finansowej 20042006 9 realizacji projektów informatycznych przez administrację publiczną na podstawie doświadczeń wynikających z wdrażania działania 1.5 SPO Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw 9 efektów realizacji działań przez IP w ramach 1.5 SPO Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw oraz IZ w ramach działania 1.5 Zintegrowany Program Operacyjny Rozwój Regionalny 9 osiągnięć oraz problemów związanych z realizacja projektów na rzecz budowy społeczeństwa informacyjnego oraz e – Goverment w programach operacyjnych 2004-2006 oraz rekomendacji dla obecnej perspektywy finansowej 9 wyników ekspertyzy Fundusze strukturalne a programy ramowe UE w działalności B + R polskich podmiotów. Kierunki wykorzystywania środków i dobre praktyki.

252

Załącznik 4. Zmiany w dokumentach programowych w 2008 r. (rozporządzenia wydane w 2008 r.)

Lp.

Nazwa programu

Data przyjęcia zmian przez Komitet Monitorujący Program

1.

17.03.2008 r. SPO Rozwój zasobów ludzkich

2.

SPO Transport

uchwała nr 3 z dnia 18 marca 2008r. w sprawie przyjęcia zmian w Uzupełnieniu Sektorowego programu Operacyjnego Transport podjęta na XIV posiedzeniu KM SPOT uchwała nr 1 z dnia 30 kwietnia 2008r. w sprawie przyjęcia zmian w Uzupełnieniu Sektorowego Programu Operacyjnego Transport, podjęta w trybie obiegowym uchwała nr 3 z dnia 5 czerwca 2008r. w sprawie przyjęcia zmian w Uzupełnieniu Sektorowego Programu Operacyjnego Transport podjęta na XV posiedzeniu KM SPOT

Rozporządzenie

Zakres zmian

Rozporządzenie Ministra Rozwoju Regionalnego z dnia 9 czerwca 2008 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie przyjęcia (Dz. U. Nr 108, poz.694)

Celem ww. dokumentu była realokacja środków obrębie poszczególnych Działań Priorytetu 1 SPO RZL oraz dostosowanie zapisów w Uzupełnieniu SPO RZL do zmian organizacyjnych w administracji publicznej oraz zmodyfikowanych rozwiązań systemowych dotyczących wdrażania SPO RZL.

Rozporządzenie Ministra Rozwoju Regionalnego z dnia 16 grudnia 2008 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie przyjęcia Uzupełnienia Sektorowego Programu Operacyjnego Transport na lata 2004 – 2006 (Dz. U. Nr 230, poz. 1544)

Dokonano nowelizacji w zakresie: zmian mających na celu wsparcie etapu przygotowawczego perspektywy finansowej 20072013, zmian dotyczących wskaźników, tabel finansowych, oraz powiązania inwestycji z transeuropejskimi sieciami transportowymi.

3.

Zintegrowany program operacyjny rozwoju regionalnego

4.

Zintegrowany program operacyjny rozwoju regionalnego

uchwała nr 3 z dnia 17 września 2008r. w sprawie przyjęcia zmian w Uzupełnieniu Sektorowego programu Operacyjnego Transport podjęta na XVI posiedzeniu KM SPOT; uchwała nr 3 z dnia 12 grudnia 2008r. w sprawie przyjęcia zmian w Uzupełnieniu Sektorowego programu Operacyjnego Transport podjęta na XVII posiedzeniu KM SPOT Uchwała nr 2/2008 z dnia 12 marca 2008 r. KM w sprawie przyjęcia zmian do UZPORR; Uchwała nr 11/2008 z dnia 4 grudnia 2008 r. KM w sprawie przyjęcia zmian do UZPORR;

Uchwała nr 11/2007 z 20 września 2007 r. KM w sprawie przyjęcia zmian do Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego

Rozporządzenie Ministra Rozwoju Regionalnego z dnia 12 grudnia 2008 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie przyjęcia Uzupełnienia Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego 2004-2006 (Dz. U. Nr 224 poz. 1480)

Dokonano zmiany w załączniku „Uzupełnienie Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego 2004-2006” do rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 25 sierpnia 2004 r. w sprawie przyjęcia Uzupełnienia Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego 2004-2006 (Dz. U. Nr 200, poz. 2051, z 2005 r. z późn. zm.), dotyczącej rozdziału 5. Tabela „Indykatywna tabela alokacji w ramach ZPORR w podziale na priorytety i działania (w euro w cenach bieżących)”.

Rozporządzenie Ministra Rozwoju Regionalnego z dnia 4 grudnia 2008 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie przyjęcia Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego 20042006 (Dz. U. Nr 221 poz. 1444)

Wprowadzone rozporządzeniem zmiany miały na celu ujednolicenia tekstu Programu, z uwzględnieniem dotychczasowych zmian w Programie, aktualizacji m.in. nazw urzędów, komórek organizacyjnych, dat wejścia w życie aktów prawnych oraz zmian wynikających z dostosowania zapisów Programu do zapisów Uzupełnienia Programu

254

5.

SPO Rybołówstwo i przetwórstwo ryb

04.03.2008 r.

Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 14 lipca 2008 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie Sektorowego Programu Operacyjnego Rybołówstwo i przetwórstwo ryb 2004-2006 (Dz. U. Nr 139, poz. 882)

6.

SPO Rybołówstwo i przetwórstwo ryb

11.06.2007 r. 25.10.2007 r. 4.03.2008 r.

Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 22 lipca 2008 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie Uzupełnienia Sektorowego Programu Operacyjnego Rybołówstwo i przetwórstwo ryb 2004-2006 (Dz. U. Nr 149, poz. 942)

7.

PO Pomoc techniczna

14.05.2008 r.

W celu zachowania spójności pomiędzy dokumentami programowymi, w SPO Rybołówstwo… wprowadzono szereg zmian porządkujących, mających na celu jego aktualizację, zachowanie wewnętrznej spójności Programu oraz zwiększenie przejrzystości dokumentu dla potencjalnych beneficjentów pomocy.

Wprowadzone zmiany dotyczyły m. in. aktualizacji tabel finansowych w związku z dokonanymi realokacjami środków w ramach priorytetów, a także wartości docelowych wskaźników monitorowania, biorąc pod uwagę dostępny limit finansowy oraz bieżący stan wdrażania poszczególnych działań. Dokonano również modyfikacji o charakterze porządkującym w odniesieniu do nazw wskaźników oraz jednostek ich wyrażania. W Uzupełnieniu Programu usunięto również zapisy rozdzielające wartość pomocy finansowej na publiczne środki wspólnotowe (IFWR) i publiczne środki krajowe, pozostawiając ogólną wysokość pomocy finansowej przyznawanej beneficjentowi/ odbiorcy ostatecznemu.

Rozporządzenie Ministra Zmiany polegały na realokacji środków finansowych pomiędzy Rozwoju Regionalnego z dnia działaniami w ramach 1 i 2 Priorytetu POPT 2004-2006: 2 lipca 2008 zmieniające ƒ Działanie 1.1 Szkolenia osób odpowiedzialnych za zarządzanie, rozporządzenie w sprawie monitorowanie, ocenę (ewaluację) i kontrolę – zmniejszenie przyjęcia Uzupełnienia Programu alokacji o 40 000 euro, Operacyjnego Pomoc Techniczna 2004-2006 ƒ Działanie 1.3 Wsparcie procesu zarządzania, monitorowania i (Dz. U. Nr 128, poz. 824). kontroli PWW i POPT – zwiększenie alokacji o 128 000 euro, ƒ Działanie 1.5 Zakup wyposażenia – zmniejszenie alokacji o 88 000 euro ƒ Działanie 2.1 Rozwój i utrzymanie systemu SIMIK i sieci rozległej SIMIK-NET – zmniejszenie alokacji o 553 600 euro, ƒ Działanie 2.2 Szkolenia – zwiększenie alokacji o 152 000 euro,

255

ƒ Działanie 2.3 Działania informacyjne – zmniejszenie alokacji o 94 000 euro, ƒ Działanie 2.5 Zakup wyposażenia – zwiększenie alokacji o 495 600 euro. 8.

9.

PO Pomoc techniczna

24.09.2008 r.

20.03.2008 SPO Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw

Rozporządzenie Ministra Dokonano realokacji środków pomiędzy poszczególnymi Rozwoju Regionalnego z dnia 4 działaniami Priorytetu 1: listopada 2008 zmieniające ƒ Działanie 1.1 Szkolenia osób odpowiedzialnych za rozporządzenie w sprawie zarządzanie, monitorowanie, ocenę (ewaluację) i kontrolę przyjęcia Uzupełnienia Programu – zwiększenie alokacji o 40 000 euro, Operacyjnego Pomoc Techniczna 2004-2006 (Dz. U. Nr 205 poz. ƒ Działanie 1.2 Wsparcie obsługi komitetów Podstaw 1284). Wsparcia Wspólnoty i Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna – zwiększenie alokacji o 4 000 euro,

Rozporządzenie Ministra Rozwoju Regionalnego z dnia 16 kwietnia 2008 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie przyjęcia Uzupełnienia Sektorowego Programu Operacyjnego Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw, lata 2004-2006 (Dz.U.2008 nr 74 poz. 448)

256

ƒ

Działanie 1.3 Wsparcie procesu zarządzania, monitorowania i kontroli PWW i POPT – zwiększenie alokacji o 12 000 euro,

ƒ

Działanie 1.4 Wsparcie procesu oceny Podstaw Wsparcia Wspólnoty i Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna – nie dokonano zmian,

ƒ

Działanie 1.5 Zakup wyposażenia – zmniejszenie alokacji o 56 000 euro.

- realokacja 206,5 tys. euro ze środków publicznych do dz. 3.1 Wsparcie zarządzania SPO WKP z dz. 3.2 Komputeryzacja oraz wyposażenie w sprzęt biurowy instytucji zaangażowanych w zarządzanie i wdrażanie SPO-WKP oraz 3.3 Informacja i promocja działań SPO-WKP, - zmiany w zakresie wartości docelowych wskaźników w dz. 2.1 Wzrost konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw poprzez doradztwo oraz w poddz. 2.2.1 Wsparcie dla przedsiębiorstw dokonujących nowych inwestycji - w zakresie wydłużenia okresu kwalifikowalności wydatków w następujących działaniach: 1.1, 1.2, 1.4, 1.5, 2.1, 2.2, 3.2, 3.3.

Załącznik 5. Lista projektów, którym przyznano dotację w konkursie na działania informacyjne i promocyjne o Funduszach Europejskich

L.p. Wnioskodawca

Tytuł projektu

Wartość dotacji (zł)

1

Telewizja Polska SA Oddział terenowy w Gdańsku

„Stefa pisze projekt. Fundusze europejskie w praktyce”

500 000

2

Towarzystwo Amicus

„Fundusze unijne okiem młodzieży E-UROPEJSKIEJ”

495 120

„Bliżej funduszy”

189 260

„Fundusze Europejskie dla NGO w praktyce” „Kwitnąca prowincja – jak korzystamy z funduszy europejskich na Podkarpaciu” „METRO – unijny drogowskaz/dziennik podróży” „Eurolinia Plus -Kontynuacja multimedialna serwisu informacyjnopromocyjnego na temat Funduszy Europejskich w Polsce” „Zakochaj się w funduszach europejskich” „Autostrada nowych możliwości – Dotacje dla firm w latach 2007-2013” „Szkolne Radio na Tropie Funduszy Europejskich” „Fundusze europejskie na Energetykę odnawialną – kampania informacyjno-promocyjna” „POLSKA PIĘKNIEJE – wiedza czyni cuda, czyli jak stworzyć i wypromować dobre projekty turystyczne. Seria inspirujących konferencji i warsztatów w regionach” „Rusz fundusze!” – rodzinne pikniki z Unią Europejską „Fundusze Europejskie – skorzystajmy z tej szansy…” „Fundusze Europejskie w życiu rodziny”

209 150

4

Fundacja na Rzecz Uniwersytetu Śląskiego i Rozwoju Samorządności Wśród Młodzieży VIRIBUS UNITIS Związek Stowarzyszeń Polska Zielona Sieć

5

„VIA” Katolickie Radio Rzeszów

6

Agora SA w Warszawie Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej w Warszawie Polska Fundacja im. Roberta Schumana Regionalna Izba Gospodarcza w Katowicach Stowarzyszenie Instytut Zachodni Centrum Prawa Bankowego i Informacji Sp. z o.o.

3

7 8 9 10 11 12

Smartlink Sp. z o.o.

13 14 15

Fundacja Pogotowie Teatralne Krajowe Stowarzyszenie Sołtysów Agencja Wydawniczo-Reklamowa "WPROST"

257

146 000 463 920 300 000 218 290 310 000 145 747,80 176 000 370 000 498 200 227 875 350 000

16 17 18 19

Sp. z o. o. Telewizja Polska Spółka Akcyjna w Warszawie Oddział w Katowicach Polska Konfederacja Pracodawców Prywatnych LEWIATAN Federacja Związku Gmin i Powiatów RP w Krakowie Komisja Krajowa NSZZ Solidarność, Biuro Szkoleń i Programów Europejskich

„Zaplanuj swoją przyszłość: fundusze unijne dziś i jutro”

371 886,42

„Fundusze Europejskie. Mapa przedsiębiorcy 2007-2013”

458 600

„Nie wyjeżdżaj – skorzystaj z pieniędzy europejskich w Małopolsce"

204 890

Czas na fundusze i Polskę marzeń

365 000

258