1465

Druk nr 1465 Warszawa, 7 pa!dziernika 2008 r. SEJM RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ VI kadencja Pan Bronis"aw Komorowski Marsza"ek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej Na podstawie art. 118 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. i na podstawie art. 32 ust. 2 regulaminu Sejmu ni#ej podpisani pos"owie wnosz$ projekt ustawy:

- o zmianie ustawy - Kodeks karny. Do reprezentowania wnioskodawców w pracach nad projektem ustawy upowa#niamy pana pos"a Zbigniewa Ziobr%. (-) Andrzej Adamczyk; (-) Waldemar Andzel; (-) Iwona Arent; (-) Zbigniew Babalski; (-) Piotr Babinetz; (-) Barbara Bartu&; (-) Dariusz B$k; (-) Andrzej B%tkowski; (-) Antoni B"$dek; (-) Arkadiusz Czartoryski; (-) Edward Czesak; (-) Marzenna Drab; (-) Adam Gaw%da; (-) Gra#yna G%sicka; (-) Szymon Stanis"aw Gi#y'ski; (-) Mieczys"aw Golba; (-) Marian Tomasz Goli'ski; (-) Krystyna Grabicka; (-) Kazimierz Gwiazdowski; (-) Grzegorz Janik; (-) Beata Kempa; (-) Lech Ko"akowski; (-) Robert Ko"akowski; (-) Henryk Kowalczyk; (-) Marek Kwitek; (-) Tomasz Latos; (-) Krzysztof Lipiec; (-) Marek (atas; (-) Krzysztof Maciejewski; (-) Barbara Marianowska; (-) Jerzy Materna; (-) Marek Matuszewski; (-) Kazimierz Matuszny; (-) Beata Mazurek; (-) Wojciech Mojzesowicz; (-) Stanis"aw O#óg; (-) Stanis"aw Pi%ta; (-) Jacek Pilch; (-) Marek Polak; (-) Krzysztof Popio"ek; (-) Krzysztof Putra; (-) Jan Religa; (-) Jerzy R%bek; (-) Adam Rogacki; (-) Józef Rojek; (-) Nelli Rokita-Arnold; (-) Jaros"aw Rusiecki; (-) Krzysztof So'ta; (-) Piotr Stanke; (-) Jolanta Szczypi'ska; (-) Andrzej Szlachta; (-) Stanis"aw Szwed; (-) Beata Szyd"o; (-) Adam )nie#ek; (-) Robert Telus; (-) Grzegorz Tobiszowski; (-) Andrzej Walkowiak; (-) Zbigniew Wassermann; (-) Waldemar Wi$zowski; (-) Micha" Wojtkiewicz; (-) Tadeusz Wo!niak; (-) Waldemar Wrona; (-) Maria Zuba; (-) Wojciech *ukowski.

Projekt

USTAWA z dnia …..…. 2008 r.

o zmianie ustawy – Kodeks karny

Art. 1 W ustawie z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, z pó!n. zm.) wprowadza si% nast%puj$ce zmiany:

1)

w art. 39 po pkt 1 dodaje si% pkt 1a w brzmieniu: „1a) pozbawienie praw rodzicielskich lub opieku'czych,”;

2)

po art. 40 dodaje si% art. 40a w brzmieniu: „Art. 40a. § 1. S$d mo#e orzec pozbawienie praw rodzicielskich lub opieku'czych

w

razie

skazania

za

przest%pstwo

przeciwko rodzinie i opiece albo za inne przest%pstwo pope"nione

na

szkod%

ma"oletniego

lub

osoby

pozostaj$cej pod opiek$ albo we wspó"dzia"aniu z nimi. § 2.

W razie orzeczenia &rodka karnego, o którym mowa w § 1, odpis wyroku przesy"a si% w"a&ciwemu s$dowi rodzinnemu.”;

3)

w art. 43 § 1 pkt 1 otrzymuje brzmienie: „1) pkt 1a, 2 i 3 orzeka si% w latach, od roku do lat 10,”;

4) artyku" 50 otrzymuje brzmienie: „Art. 50. § 1. S$d mo#e orzec podanie wyroku do publicznej wiadomo&ci w okre&lony sposób, je#eli uzna to za celowe, w szczególno&ci ze wzgl%du na spo"eczne

oddzia"ywanie

skazania,

o

ile

nie

narusza

to

interesu

pokrzywdzonego. §. 2. Je#eli nie stoi temu na przeszkodzie interes pokrzywdzonego, s$d orzeka podanie wyroku do publicznej wiadomo&ci w okre&lony sposób, je#eli skazany dopu&ci" si% przest%pstwa przeciwko wolno&ci seksualnej i obyczajno&ci, a pokrzywdzonym jest ma"oletni.";

5)

uchyla si% art. 51;

6) Po art. 53 dodaje si% art. 531 w brzmieniu: „art. 531. W razie skazania na kar% do#ywotniego pozbawienia wolno&ci za ludobójstwo okre&lone w art. 123 § 1 albo za zabójstwo okre&lone w art. 148 § 2 i 3 k.k., s$d orzeka zakaz warunkowego przedterminowego zwolnienia, chyba #e przemawiaj$ przeciw temu szczególne okoliczno&ci.” 7)

Art. 77 otrzymuje brzmienie:

„art. 77. § 1. Skazanego na kar% pozbawienia wolno&ci s$d mo#e warunkowo zwolni+ z odbycia reszty kary tylko wówczas, gdy jego postawa, w"a&ciwo&ci i warunki osobiste, sposób #ycia przed pope"nieniem przest%pstwa, okoliczno&ci jego pope"nienia oraz zachowanie po pope"nieniu przest%pstwa i w czasie odbywania kary uzasadniaj$ przekonanie, i# skazany po zwolnieniu b%dzie przestrzega" porz$dku prawnego, w szczególno&ci nie pope"ni ponownie przest%pstwa, a warunkowemu zwolnieniu nie stoi na przeszkodzie wzgl$d na spo"eczne oddzia"ywanie kary. § 2. W razie skazania na kar% pozbawienia wolno&ci albo na kar% do#ywotniego pozbawienia wolno&ci s$d mo#e wyznaczy+ surowsze ograniczenia do skorzystania przez skazanego z warunkowego zwolnienia ni# przewidziane w art. 78 albo nawet orzec zakaz warunkowego przedterminowego zwolnienia, je#eli przemawiaj$ za tym motywy i sposób dzia"ania sprawcy, jego w"a&ciwo&ci osobiste, a tak#e jego dotychczasowy tryb #ycia.”

8)

artyku" 106a otrzymuje brzmienie:

„Art. 106a. Nie podlega zatarciu skazanie za przest%pstwo przeciwko wolno&ci seksualnej i obyczajno&ci, je#eli pokrzywdzonym by" ma"oletni.";

9)

w art. 197 § 4 otrzymuje brzmienie: „§ 4.

Je#eli sprawca czynu okre&lonego w § 1-3 dzia"a ze szczególnym okrucie'stwem lub na szkod% ma"oletniego poni#ej lat 15, podlega karze pozbawienia wolno&ci na czas nie krótszy od lat 5.”;

10)

art. 199 otrzymuje brzmienie: „Art. 199. § 1. Kto,

przez

nadu#ycie

stosunku

zale#no&ci

lub

wykorzystanie krytycznego po"o#enia, doprowadza inn$ osob% do obcowania p"ciowego lub do poddania si% innej czynno&ci seksualnej albo do wykonania takiej czynno&ci, podlega karze pozbawienia wolno&ci od 3 miesi%cy do lat 5. § 2. Je#eli czyn okre&lony w § 1 zosta" pope"niony na szkod% ma"oletniego, sprawca podlega karze pozbawienia wolno&ci od 6 miesi%cy do lat 8. § 3. Karze okre&lonej w § 1 podlega, kto doprowadza ma"oletniego do obcowania p"ciowego lub poddania si% innej czynno&ci seksualnej albo do wykonania takiej czynno&ci, nadu#ywaj$c zaufania lub udzielaj$c mu korzy&ci maj$tkowej lub osobistej, albo jej obietnicy.”;

11)

po art. 199 dodaje si% art. 199a w brzmieniu: „Art. 199a.

Kto za po&rednictwem systemu teleinformatycznego lub sieci telekomunikacyjnej nawi$zuje kontakt z ma"oletnim poni#ej lat 15, zmierzaj$c, za pomoc$ wprowadzenia go w b"$d, wyzyskania b"%du lub niezdolno&ci do nale#ytego pojmowania sytuacji albo przy u#yciu gro!by bezprawnej, do doprowadzenia do spotkania z tym ma"oletnim, podlega karze pozbawienia wolno&ci do lat 3.”;

12)

w art. 200 po § 2 dodaje si% § 3 w brzmieniu: „§ 3.

Kto czyni przygotowania do przest%pstwa okre&lonego w § 1, podlega karze pozbawienia wolno&ci od 3 miesi%cy do lat 5.”;

13)

w art. 202 § 4-5 otrzymuj$ brzmienie: „§ 4.

Kto utrwala tre&ci pornograficzne z udzia"em ma"oletniego poni#ej lat 16, podlega karze pozbawienia wolno&ci od roku do lat 10.

§ 4a. Kto sprowadza, przechowuje lub posiada tre&ci pornograficzne z udzia"em ma"oletniego poni#ej lat 16, podlega karze pozbawienia wolno&ci od 3 miesi%cy do lat 5. § 5.

S$d mo#e orzec przepadek narz%dzi lub innych przedmiotów, które s"u#y"y lub by"y przeznaczone do pope"nienia przest%pstw okre&lonych w § 1-4a, chocia#by nie stanowi"y w"asno&ci sprawcy.”;

14)

po art. 255 dodaje si% art. 255a w brzmieniu: „Art. 255a. Kto publicznie propaguje zachowania o charakterze pedofilskim,

podlega grzywnie, karze ograniczenia wolno&ci albo pozbawienia wolno&ci do lat 2.”.

Art. 2 Ustawa wchodzi w #ycie po up"ywie 3 miesi%cy od dnia og"oszenia.

Uzasadnienie

Podstawowym motywem prac nad projektem zmian Kodeksu karnego by"a potrzeba wzmocnienia ochrony prawnokarnej w zakresie przest%pstw godz$cych w osoby ma"oletnie. Obecny stan prawny nie odpowiada postulatowi ochronnej funkcji prawa karnego i przez to nie daje wystarczaj$cych narz%dzi dla ograniczenia przest%pczo&ci i ochrony spo"ecze'stwa. W szczególno&ci, przewidywane dotychczas sankcje za przest%pstwa wymierzone w osoby ma"oletnie, nie odzwierciedla"y w pe"ni szkodliwo&ci tych przest%pstw, prowadz$c w efekcie do zbyt "agodnego karania sprawców i naruszania poczucia sprawiedliwo&ci.

Projekt wprowadza regulacj% pozwalaj$c$ na orzeczenie przez s$d w toku procesu karnego &rodka karnego w postaci pozbawienia praw rodzicielskich lub opieku'czych (dodanie pkt 1a w art. 39 K.k.). W praktyce tego typu decyzja jawi+ si% b%dzie jako wysoce celowa w sytuacjach, w których w toku procesu karnego ujawni si% konieczno&+ dokonania dla dobra dziecka lub podopiecznego szybkiej interwencji w p"aszczy!nie przys"uguj$cych sprawcy praw rodzicielskich lub opieku'czych, za& odsuwanie rozstrzygni%cia w tym przedmiocie do momentu wydania orzeczenia przez s$d rodzinny mog"oby grozi+ istotnymi negatywnymi nast%pstwami dla ma"oletniego lub osoby pozostaj$cej pod opiek$. Co wi%cej, w przypadku drastycznych przest%pstw pope"nionych na szkod% takich osób – a &rodek ten znajdzie zastosowanie w razie skazania sprawcy za przest%pstwo przeciwko rodzinie i opiece albo za inne przest%pstwo pope"nione na szkod% ma"oletniego lub osoby pozostaj$cej pod opiek$ albo we wspó"dzia"aniu z nimi – brak decyzji s$du karnego skutkuj$cej pozbawieniem sprawcy przest%pstwa takich praw staje si% w odczuciu

spo"ecznym

niezrozumia"ym

zaniechaniem,

i

cz%stokro+

na

bazie

obowi$zuj$cego stanu prawnego mo#e by+ odczytywany jako przejaw kunktatorstwa s$du karnego b$d! sk"onno&ci s%dziego do cedowania obowi$zków na inne organy, wzgl%dnie dowód zupe"nej nieracjonalno&ci systemu prawnego, uniemo#liwiaj$cego podejmowanie skutecznych i szybkich dzia"a' w celu ochrony praw osób najs"abszych. Z uwagi na fakt, #e decyzja o pozbawieniu praw rodzicielskich lub opieku'czych pozostaje, co do zasady, w zakresie kognicji s$dów rodzinnych rozstrzygaj$cych tego typu wypadki na podstawie przepisów Kodeksu rodzinnego i opieku'czego, &rodek przewidziany w art. 39 pkt 1a K.k. b%dzie orzekany fakultatywnie. O zasadno&ci jego zastosowania zadecyduje w konkretnym przypadku s$d, w razie skazania za przest%pstwo odpowiadaj$ce charakterystyce zawartej w hipotezie projektowanego art. 40a § 1 K.k. )rodek

karny

w

postaci

pozbawienia

praw

rodzicielskich

lub

opieku'czych b%dzie orzekany na okres od roku do 10 lat (art. 43 § 1 pkt 1 K.k.). W razie jego orzeczenia odpis wyroku zostanie przes"any przez s$d karny w"a&ciwemu s$dowi rodzinnemu (art. 40a § 2 K.k.). W zwi$zku z wprowadzeniem przepisów art. 39 pkt 1a K.k. i art. 40a § 1 K.k., w oparciu o które s$d w procesie karnym b%dzie móg" w wymagaj$cych takiej interwencji przypadkach zaingerowa+ w przys"uguj$ce sprawcy przest%pstwa prawa rodzicielskie lub opieku'cze, projekt uchyla dotychczasowy art. 51 K.k., w my&l którego s$d uznaj$c za celowe orzeczenie pozbawienia lub ograniczenia praw rodzicielskich lub opieku'czych wobec pope"nienia przest%pstwa na szkod% ma"oletniego lub we wspó"dzia"aniu z nim, zobowi$zany by" zawiadomi+ o tym w"a&ciwy s$d rodzinny. Podkre&li+ nale#y, i# uchylany przez projekt, i w &wietle rozwi$zania przyj%tego w projektowanym art. 40a § 1 K.k. zb%dny, przepis art. 51 K.k. dotkni%ty jest równie# istotn$ wad$ konstrukcyjn$, polegaj$c$ na tym, #e pomimo okoliczno&ci, i# okre&lony w jego tre&ci

obowi$zek odnosi si% do celowo&ci ingerencji równie# w prawa opieku'cze, to jednak przes"ank$ powstania obowi$zku zawiadomienia kierowanego przez s$d karny do s$du rodzinnego jest wy"$cznie pope"nienie przest%pstwa na szkod% ma"oletniego lub we wspó"dzia"aniu z nim. Tym samym z zakresu normowania art. 51 K.k. w sposób nieuzasadniony wy"$czone s$ przypadki, gdy osob$ pokrzywdzon$ jest osoba pozostaj$ca pod opiek$ nieb%d$ca ma"oletnim (ubezw"asnowolnienie ca"kowite), której dobro równie# powinno uzasadnia+ aktywno&+ s$du karnego zmierzaj$c$ do skierowania stosownego zawiadomienia do s$du rodzinnego. Precyzyjne zakre&lenie w projektowanym przepisie art. 40a § 1 K.k. kr%gu przest%pstw uzasadniaj$cych interwencj% odnosz$c$ si% do praw rodzicielskich lub opieku'czych pozbawione jest s"abo&ci dotychczasowego rozwi$zania równie# i w tym zakresie. Pami%ta+ nale#y, #e ju# w trakcie post%powania karnego s$d, a w post%powaniu przygotowawczym prokurator, mog$ zawiadomi+ w"a&ciwy s$d rodzinny w celu rozwa#enia zastosowania &rodków przewidzianych w przepisach o post%powaniu w sprawach nieletnich oraz w Kodeksie rodzinnym i opieku'czym (art. 23 K.p.k.). Dlatego te#, zawiadomienie przewidziane w obecnym art. 51 K.k., a kierowane po wydaniu wyroku jest czynno&ci$ spó!nion$ w zakresie ochrony tymczasowej ma"oletniego, gdy# na tym etapie post%powania karnego s$d mo#e ju# podj$+ decyzj% ostateczn$ w przedmiocie pozbawienia praw rodzicielskich lub opieku'czych. Ze wzgl%du na fakt, #e projektowany &rodek karny jest orzekany terminowo, s$d rodzinny – zawiadomiony na podstawie art. 40a § 2 K.k. o orzeczeniu tego &rodka – powinien z urz%du podj$+ dzia"ania przed up"ywem okresu, na który zosta" orzeczony &rodek karny celem rozwa#enia zasadno&ci dalszego pozbawienia praw rodzicielskich lub opieku'czych. Dodany § 2 do art. 50 K.k. obliguje s$d do orzeczenia podania wyroku do publicznej wiadomo&ci, je#eli skazany dopu&ci" si% przest%pstwa przeciwko

wolno&ci seksualnej i obyczajno&ci, a pokrzywdzonym jest ma"oletni, za& interes pokrzywdzonego nie sprzeciwia si% temu. Przewidziana w projekcie modyfikacja przepisu art. 106a K.k. skutkuje tym, #e skazanie za przest%pstwo przeciwko wolno&ci seksualnej i obyczajno&ci nie b%dzie podlega+ zatarciu bez wzgl%du na rodzaj orzeczonej kary i bez wzgl%du na fakt, czy kara zosta"a warunkowo zawieszona. Ponadto w wyniku nowelizacji nie b%dzie podlega+ zatarciu skazanie za przest%pstwo, je#eli pokrzywdzonym by" ma"oletni niezale#nie od tego, czy uko'czy" lat 15. Skazanego na kar% pozbawienia wolno&ci s$d mo#e zwolni+ z odbycia reszty kary tylko wtedy, gdy jego postawa osobista postawa, w"a&ciwo&ci i warunki osobiste, sposób #ycia przed pope"nieniem przest%pstwa, okoliczno&ci jego pope"nienia oraz zachowanie po pope"nieniu przest%pstwa i w czasie odbywania kary uzasadniaj$ przekonanie, i# skazany po zwolnieniu b%dzie przestrzega" porz$dku prawnego, w szczególno&ci nie pope"ni ponownie przest%pstwa.

W obecnie obowi$zuj$cym art. 77 § 2 Kodeks karny nie dopuszcza jednak#e mo#liwo&ci wykluczenia w wyroku orzekaj$cym zastosowania warunkowego przedterminowego zwolnienia w ogóle. Proponuje si% wprowadzenie takiej mo#liwo&ci w sytuacji gdy przemawiaj$ za tym motywy i sposób dzia"ania sprawcy, jego w"a&ciwo&ci osobiste, a tak#e dotychczasowy tryb #ycia sprawcy. Pozostaje to zgodne zarówno z postulatami praktyków, jak i oczekiwaniami spo"ecznymi. Rozwi$zanie to, jak si% zak"ada, b%dzie stosowane wobec najbardziej niebezpiecznych sprawców, w przypadku których zarówno wzgl%dy sprawiedliwo&ciowe, jak i prewencyjne przemawiaj$ za niedokonywanie na etapie wykonania kary jakichkolwiek modyfikacji jej rozmiaru, a w odniesieniu do których aspekt eliminacyjny kary pozbawienia wolno&ci jawi si% jako jeden z priorytetowych. Projektowane rozwi$zanie

wprowadza

wi%c

oczekiwan$

spo"ecznie

i

postulowan$

zarówno

w

orzecznictwie, jak i przez przedstawicieli nauki, mo#liwo&+ orzekania kary do#ywotniego

pozbawienia

wolno&ci

z

wykluczeniem

warunkowego

przedterminowego zwolnienia, która znajdzie zastosowanie w odniesieniu do najbardziej niebezpiecznych sprawców najci%#szych zbrodni, stanowi$c w systemie prawnym nieprzewiduj$cym w katalogu kar kary &mierci ultymatywny &rodek

ochrony

spo"ecznej

przed

najci%#sz$

przest%pczo&ci$,

w

tym

wymierzonej przeciwko dzieciom. Znamiona zbrodni zgwa"cenia ze szczególnym okrucie'stwem, okre&lonej w art. 197 § 4 K.k., uzupe"niono o znami% „dzia"anie na szkod% ma"oletniego poni#ej lat 15”. Zmiana ta aksjologicznie koresponduje z ukszta"towan$, wieloletni$ lini$ orzecznictwa, przyjmuj$c$, #e wiek ofiary przest%pstw okre&lonych w art. 197 § 1-3 K.k., ni#szy od 15 lat, mo#e w istotnym stopniu, przy uwzgl%dnieniu innych okoliczno&ci charakteryzuj$cych czyn sprawcy, uzasadnia+ zakwalifikowanie takiego czynu jako pope"nionego ze szczególnym okrucie'stwem, z uwagi na szczególn$ dotkliwo&+ dzia"a' sprawczych oraz ich skutków dla takiej ofiary, jak równie# pomniejszon$ w stosunku do osoby doros"ej mo#liwo&+ obrony przed napastnikiem. Projekt

przewiduje

zmian%

wysoko&ci

zagro#enia

ustawowego

przewidzianego za czyny z art. 199 § 1 i 2 K.k. W wypadku wyst%pku okre&lonego w § 1 tego artyku"u przewidziano zagro#enie kar$ pozbawienia wolno&ci od 3 miesi%cy do lat 5 (wed"ug obowi$zuj$cego stanu prawnego czyn ten zagro#ony jest kar$ pozbawienia wolno&ci do lat 3), w wypadku za& typu kwalifikowanego okre&lonego w § 2 tego artyku"u, statuuj$cego typ bezprawia na szkod% osoby ma"oletniej, przewidziano zagro#enie kar$ pozbawienia wolno&ci od 6 miesi%cy do lat 8 (wed"ug obowi$zuj$cego stanu prawnego za czyn ten grozi kara pozbawienia wolno&ci w wymiarze od 3 miesi%cy do lat 5).

Projektowana zmiana ma na celu wzmocnienie ochrony podejmowanych przez jednostk% decyzji w p"aszczy!nie aktywno&ci seksualnej, akcentuj$c wysoki

kategorialny

stopie'

spo"ecznej

szkodliwo&ci

takich

czynów,

przejawiaj$cych si% wywieraniem przez sprawc%, w celu doprowadzenia innej osoby do obcowania p"ciowego, poddania si% innej czynno&ci seksualnej lub wykonania takiej czynno&ci, nacisku o charakterze vis compulsiva, opartego b$d! na uwarunkowanym sytuacyjnie krytycznym po"o#eniu innej osoby, b$d! na nadu#yciu stosunku zale#no&ci "$cz$cego ofiar% przest%pstwa ze sprawc$. Zwa#ywszy na stopie' naganno&ci zamiaru sprawcy, zw"aszcza w zakresie odnosz$cym si% do wykorzystania krytycznego po"o#enia innej osoby dla realizacji

w"asnych

zamierze'

w

p"aszczy!nie

aktywno&ci

seksualnej,

przewidziane w obowi$zuj$cym stanie prawnym zagro#enia za czyny z art. 199 § 1 i 2 K.k. jawi$ si% jako nieadekwatne zarówno do materialnego substratu tego rodzaju

karalnego

bezprawia,

jak

i

potrzeb

polityczno-kryminalnego

oddzia"ywania, w szczególno&ci w zakresie prewencji generalnej. Z uwagi na wskazane wy#ej zmiany zagro#enia ustawowego za typy czynów okre&lonych w art. 199 § 1 i 2 K.k., projekt dokonuje ponadto zmiany przepisu § 3 tego artyku"u, ale jedynie w zakresie zawartego w jego tre&ci odes"ania wyznaczaj$cego po&rednio wysoko&+ przewidzianej za ten typ czynu zabronionego kary. Z uwagi na modyfikacj% zagro#e' za czyny z § 1 i 2 oraz brak uzasadnionych argumentów za modyfikacj$ zagro#enia ustawowego za okre&lony w przepisie § 3 typ przest%pstwa, projekt przewiduje odes"anie w tre&ci tego przepisu do § 1 art. 199 K.k. (w miejsce dotychczasowego odes"ania do § 2 tego artyku"u), w celu utrzymania dotychczasowego zagro#enia kar$ pozbawienia wolno&ci w wymiarze od 3 miesi%cy do 5 lat. W zwi$zku z rozpowszechnianiem si% nowych technologii oraz dost%pu do nich, w tym dost%pu do sieci Internet, i zwi$zan$ z tym zjawiskiem rosn$c$ aktywno&ci$ osób o sk"onno&ciach pedofilskich wykorzystuj$cych

systemy teleinformatyczne oraz sieci telekomunikacyjne, a w szczególno&ci Internet, do nawi$zywania kontaktu z dzie+mi, które mog$ sta+ si% przedmiotem ich przest%pczego ataku, konieczne jest wprowadzenie do Kodeksu karnego unormowa' umo#liwiaj$cych skuteczn$ walk% z tym zjawiskiem. Zagro#enia tego rodzaju s$ zwi$zane z wysoce anonimowym charakterem takiego kontaktu, który umo#liwia pedofilowi kreowanie wi%zi i daleko id$cej emocjonalnej za#y"o&ci z dzieckiem, przy wykorzystaniu przewagi nad dzieckiem p"yn$cej zarówno z

ró#nicy wieku, jak i braku dostatecznego

do&wiadczenia #yciowego dziecka, a tak#e wykorzystaniu wszelkiego rodzaju technik manipulacji, prowadz$cych do psychicznego podporz$dkowania dziecka woli doros"ego sprawcy. Nale#y mie+ na uwadze okoliczno&+, #e charakter tego rodzaju wirtualnego kontaktu umo#liwia równie# pedofilowi podszywanie si% pod inn$ osob%, w szczególno&ci nale#$c$ do grupy rówie&niczej osoby, z któr$ nawi$za" kontakt, co nawet dziecku &wiadomemu tego rodzaju zagro#e' mo#e uniemo#liwi+ rozpoznanie niebezpiecze'stwa zwi$zanego z nawi$zan$

za

po&rednictwem Internetu znajomo&ci$. Wskazane powy#ej zagro#enia skutkuj$ konieczno&ci$ wprowadzenia nowego typu czynu zabronionego kryminalizuj$cego zachowania polegaj$ce na nawi$zaniu za po&rednictwem systemu teleinformatycznego lub sieci telekomunikacyjnej kontaktu z ma"oletnim w wieku poni#ej 15 lat, który móg"by zosta+ wykorzystany do manipulacji ma"oletnim lub jego podporz$dkowania woli sprawcy, w celu doprowadzenia do spotkania z ma"oletnim. Dzia"ania takie, o ile nie dojdzie do czynno&ci seksualnych na szkod% dziecka, nie s$ obecnie obj%te kryminalizacj$, pomimo ich oczywistej naganno&ci, jak i faktu, #e tego rodzaju zachowania w wi%kszo&ci wypadków nieuchronnie zmierzaj$ do stworzenia warunków do podj%cia przez pedofila czynno&ci seksualnych na szkod% dziecka.

Wyrazem realizacji wskazanej wy#ej konieczno&ci jest projektowany przepis

art. 199a

K.k.,

statuuj$cy

typ

czynu

zabronionego

maj$cego

substancjonalnie charakter przygotowawczy w stosunku do ewentualnego czynu godz$cego w wolno&+ i seksualno&+ dziecka. Za kryminalizacj$ przewidzianych w

projektowanym

przepisie

zachowa'

przemawia

zarówno

istotne

niebezpiecze'stwo z nich p"yn$ce, zwi$zane z wysokim prawdopodobie'stwem zaistnienia dalej id$cych, negatywnych dla dziecka skutków, jak równie# trudno&ci w &ciganiu pedofilów szukaj$cych swych ofiar w Internecie, i towarzysz$ca temu niejednokrotnie niemo#no&+ zapobie#enia podejmowanym przez nich dzia"aniom na pó!niejszym etapie realizacji ich przest%pczych zamierze', a tak#e konieczno&+ wzmocnienia prawnej ochrony udzielanej ma"oletnim nara#onym na ataki tego rodzaju, w tym przeciwdzia"ania zachowaniom pedofilów prowadz$cym do swoistego „prania mózgu” dzieci, atakowania ich &wiata warto&ci i manipulowaniu nimi, które nale#y oceni+ jako naganne i zas"uguj$ce na reakcj% karn$ nawet w tych wypadkach, w których z jakichkolwiek przyczyn mia"oby nie doj&+ do dalej id$cych dzia"a' sprawcy. Podkre&li+ nale#y, #e warunkiem odpowiedzialno&ci karnej za czyn z art. 199a K.k. b%dzie wype"nienie zachowaniem sprawcy jednego ze znamion charakteryzuj$cych

sposób

dzia"ania

sprawcy,

poprzez

wprowadzenie

ma"oletniego w b"$d, wyzyskanie jego b"%du lub niezdolno&ci do nale#ytego rozpoznania sytuacji albo u#ycie wobec niego gro!by bezprawnej. Dopiero taki, „kwalifikowany” sposób dzia"ania sprawcy, zmierzaj$cego w ten sposób do doprowadzenia do spotkania z ma"oletnim, zaktualizuje odpowiedzialno&+ karn$ sprawcy na gruncie projektowanego przepisu, który pozostawia równocze&nie poza zakresem penalizacji wszelkie tego rodzaju kontakty, w przypadku których osoba doros"a w stosunku do ma"oletniego nie b%dzie dzia"a+ w sposób opisany znamionami ustawowej okre&lono&ci bezprawia z art. 199a K.k.

Znamiona „system teleinformatyczny” oraz „sie+ telekomunikacyjna”, stanowi$ce znamiona strony przedmiotowej projektowanego typu czynu zabronionego nale#y interpretowa+ zgodnie z definicjami normatywnymi tych poj%+ zawartymi w art. 2 pkt 3 ustawy z 18 lipca 2002 r. o &wiadczeniu us"ug drog$ elektroniczn$ (Dz. U. Nr 144, poz. 1204, z pó!n. zm.) oraz w art. 2 pkt 35 ustawy z 16 lipca 2004 r. – Prawo telekomunikacyjne (Dz. U. Nr 171, poz. 1800, z pó!n. zm.). Z uwagi na celowo&+ wzmocnienia prawnej ochrony udzielanej ma"oletnim poni#ej 15 lat w odniesieniu do wszelkich zachowa' godz$cych w ich

wolno&+

i seksualno&+, w projekcie wprowadzono klauzul% karalno&ci przygotowania do przest%pstwa z art. 200 § 1 K.k. (art. 200 § 3 K.k.). Maj$c na wzgl%dzie materi% omawianych regulacji, celowe jest, aby w tym miejscu zasygnalizowa+ przewidzian$ w projekcie penalizacj%, w nowym art. 255a K.k., zachowania polegaj$cego na publicznym propagowaniu zachowa' o charakterze pedofilskim. Motywy wprowadzenia tego rozwi$zania, dope"niaj$cego istniej$ce i projektowane uregulowania ukierunkowane na zwalczanie przest%pczo&ci o charakterze pedofilskim, zostan$ przedstawione w cz%&ci po&wi%conej przest%pstwom przeciwko porz$dkowi publicznemu, z uwagi na umiejscowienie nowego typu karalnego bezprawia, o którym mowa, w rozdziale XXXII Kodeksu karnego. Proponowane w projekcie zmiany odnosz$ce si% do przepisów art. 202 § 4 i 5 K.k. wynikaj$ z potrzeby ich dostosowania do postanowie' Konwencji Rady Europy o Cyberprzest%pczo&ci, podpisanej przez Polsk% w dniu 23 listopada 2001 r. Konwencja ta okre&la przest%pstwa pope"nione z wykorzystaniem systemów informatycznych. W zakresie przest%pstw dotycz$cych dzieci%cej pornografii, zobowi$zuje ona do penalizowania nast%puj$cych zachowa': produkcji w celu rozpowszechniania, oferowania lub

udost%pniania, dystrybucji lub transmisji, pozyskiwania dla siebie lub innej osoby, posiadania tre&ci pornograficznych (art. 9 ust. 1 Konwencji). Konwencja, definiuj$c poj%cie pornografii dzieci%cej, okre&la ma"oletniego jako osob%, która nie uko'czy"a 18 roku #ycia. Przewiduje, #e pa'stwa - strony Konwencji mog$ w swych prawodawstwach wskaza+ inn$ granic% wieku ma"oletniego jako kryterium wyznaczaj$cego zakres penalizacji na potrzeby zastosowania w unormowaniach

dotycz$cych

tej

materii,

jednak

granica

wieku

nie mo#e by+ ni#sza od 16 lat (art. 9 ust. 2 i 3 Konwencji). Proponowana nowa tre&+ przepisów zawartych w przepisach § 4 oraz § 4a art. 202 K.k. przewiduje zatem zmian% znamienia odnosz$cego si% do wieku ma"oletniego, przyjmuj$c zgodnie z wymogami Konwencji, #e granic$ karalno&ci jest osi$gni%cie przez ma"oletniego 16 roku #ycia, nie za& 15 roku, jak jest to przewidziane w obowi$zuj$cym stanie prawnym, a co pozostaje w sprzeczno&ci z przepisem art. 9 ust. 3 wspomnianej Konwencji. Przewidziana w projekcie modyfikacja przepisu § 5 omawianego artyku"u usunie istniej$c$ luk% prawn$ poprzez umo#liwienie orzeczenia przepadku przedmiotów, które s"u#y"y lub by"y przeznaczone równie# do pope"nienia przest%pstwa okre&lonego w art. 202 § 4a K.k. (wed"ug obowi$zuj$cego stanu prawnego przepadek mo#e dotyczy+ przedmiotów s"u#$cych lub przeznaczonych do pope"nienia przest%pstw okre&lonych w § 1-4).

OCENA SKUTKÓW REGULACJI 1. Wp"yw ustawy na rynek pracy, konkurencyjno&+ gospodarki i rozwój regionalny. Projektowana ustawa nie wp"ywa bezpo&rednio na konkurencyjno&+ wewn%trzn$ i zewn%trzn$ gospodarki, sytuacj% na rynku pracy oraz rozwój regionalny.

Natomiast po&rednio, poprzez ograniczenie zjawisk patologicznych w #yciu spo"ecznym, projektowane zmiany przepisów Kodeksu karnego powinny wp"yn$+ na wzrost zaufania obywateli do pa'stwa jako gwaranta i organizatora "adu instytucjonalnego i #ycia zbiorowego spo"ecze'stwa. 2. Wp"yw ustawy na sektor finansów publicznych Przedmiotowy projekt nie rodzi skutków finansowych dla bud#etu pa'stwa, ani dla bud#etów jednostek samorz$du terytorialnego. 3. Zgodno&+ z prawem Unii Europejskiej Przedmiot projektowanej regulacji nie jest obj%ty zakresem prawa Unii Europejskiej.

Warszawa, 22 pa!dziernika 2008 r. BAS-WAEM-2853/08 Pan Bronis"aw Komorowski Marsza"ek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej Opinia w sprawie zgodno!ci poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy-Kodeks karny (przedstawiciel wnioskodawców: pose" Zbigniew Ziobro) z prawem Unii Europejskiej Na podstawie art. 34 ust. 9 uchwa"y Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca 1992 roku – Regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jednolity: Monitor Polski z 2002 r., Nr 23, poz. 398 ze zmianami) sporz$dza si% nast%puj$c$ opini%:

1. Przedmiot projektu ustawy Projekt ustawy wprowadza szereg zmian w ustawie z dnia 6 czerwca 1997 r.-Kodeks karny (Dz. U. z 1997 r. Nr 88, poz. 553 ze zmianami; dalej: kk). Projektowane zmiany dotycz$ przede wszystkim podwy#szenia sankcji za przest%pstwa przeciwko ma"oletnim, takie jak m.in. doprowadzenie ma"oletniego do obcowania p"ciowego lub innej czynno&ci seksualnej, utrwalanie pornografii z udzia"em ma"oletnich. Zgodnie z art. 2 projektu, ustawa wchodzi w #ycie po up"ywie 3 miesi%cy od dnia og"oszenia. 2. Stan prawa Unii Europejskiej w materii obj#tej projektem Materia, której dotyczy projekt jest obj%ta zakresem regulacji decyzji ramowej Rady 2004/68/WSiSW z dnia 22 grudnia 2003 r. dotycz$cej zwalczania seksualnego wykorzystywania dzieci i pornografii dzieci%cej (Dz. Urz. UE L 13 z 20.01.2004, str. 44; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne rozdz. 19, t. 7, str. 10; dalej: decyzja ramowa 2004/68/WSiSW). 3. Analiza przepisów projektu pod k$tem ustalonego stanu prawa Unii Europejskiej Niektóre postanowienia projektu ustawy s$ niezgodne z decyzj$ ramow$ 2004/68/WSiSW. W szczególno&ci art. 1 pkt 10 projektu ustawy ustanawiaj$cy sankcj% od 6 do 8 lat pozbawienia wolno&ci za doprowadzenie ma"oletniego, przez nadu#ycie stosunku zale#no&ci lub wykorzystanie krytycznego po"o#enia, do obcowania p"ciowego lub do poddania si% innej czynno&ci seksualnej albo do wykonania takiej czynno&ci oraz sankcj% od 3 miesi%cy do 5 lat pozbawienia wolno&ci za doprowadzenie ma"oletniego do obcowania p"ciowego lub do

poddania si% innej czynno&ci seksualnej albo do wykonania takiej czynno&ci, nadu#ywaj$c zaufania lub udzielaj$c mu korzy&ci maj$tkowej lub osobistej, albo jej obietnicy jest niezgodny z art. 5, w zwi$zku z art. 2 lit c) decyzji ramowej 2004/69/WSiSW. Przywo"ana decyzja wzywa pa'stwa cz"onkowskie do poddania przest%pstwa okre&lonego jako: uczestnictwo w czynno&ciach o charakterze seksualnym z udzia"em dziecka: ! z u#yciem przymusu, si"y lub gro!by; ! w zamian za pieni$dze lub inne wynagrodzenie jako op"at% za udzia" dziecka w czynno&ciach o charakterze seksualnym; ! poprzez wykorzystanie stosunku zaufania, w"adzy lub wp"ywu na dziecko, karze pozbawienia wolno&ci, której górna granica mie&ci si% w przedziale od co najmniej 1 roku do lat 3. Zgodnie z decyzj$ ramow$ 2004/68/WSiSW wyj$tkiem s$ sytuacje kiedy pokrzywdzonym jest dziecko w wieku niewystarczaj$cym, wed"ug prawa krajowego do wyra#enia zgody na swój udzia" w czynno&ciach o charakterze seksualnym lub gdy sprawca celowo lub lekkomy&lnie nara#a #ycie dziecka, lub przest%pstwo pope"niono z u#yciem przemocy lub przest%pstwo spowodowa"o dziecku powa#n$ szkod%, lub przest%pstwo zosta"o pope"nione w ramach organizacji przest%pczej. Je#eli zachodzi jedna z wymienionych przes"anek górna granica kary za analizowane przest%pstwa powinna wynosi+ od 5 do 10 lat pozbawienia wolno&ci. Niezgodny z art. 5, w zwi$zku z art. 3 ust. 1 lit d) decyzji ramowej 2004/68/WSiSW jest równie# art. 1 pkt 13 projektu ustawy w zakresie w jakim nadaje nowe brzmienie art. 202§4a kk. Przepis ten stanowi, #e kto sprowadza, przechowuje lub posiada tre&ci pornograficzne z udzia"em ma"oletniego poni#ej lat 16, podlega karze pozbawienia wolno&ci od 3 miesi%cy do 5 lat. Decyzja ramowa 2004/68/WSiSW ustanawia za nabywanie lub posiadanie materia"ów z pornografi$ dzieci%c$ kar% pozbawienia wolno&ci, której górna granica mie&ci si% w przedziale od co najmniej 1 do 3 lat. 4. Konkluzje Art. 1 pkt 10 oraz pkt 13 (w zakresie w jakim nadaje nowe brzmienie art. 202§4a kk) projektu ustawy o zmianie ustawy-Kodeks karny s$ niezgodne z prawem Unii Europejskiej. W pozosta"ej cz%&ci projekt ustawy o zmianie ustawy-Kodeks karny nie jest sprzeczny z prawem Unii Europejskiej. Opracowa!: Zespó! Prawa Europejskiego Akceptowa!: Dyrektor Biura Analiz Sejmowych Micha! Królikowski Deskryptory bazy Rex: Unia Europejska, projekt ustawy, kodeks karny

Warszawa, 22 pa!dziernika 2008 r. BAS-WAEM-2854/08 Pan Bronis"aw Komorowski Marsza"ek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej Opinia w sprawie stwierdzenia, czy poselski projekt ustawy o zmianie ustawyKodeks karny (przedstawiciel wnioskodawców: pose" Zbigniew Ziobro) jest projektem ustawy wykonuj$cej prawo Unii Europejskiej Projekt ustawy wprowadza szereg zmian w ustawie z dnia 6 czerwca 1997 r.-Kodeks karny (Dz. U. z 1997 r. Nr 88, poz. 553 ze zmianami). Projektowane zmiany dotycz$ przede wszystkim podwy#szenia sankcji za przest%pstwa przeciwko ma"oletnim, takie jak m.in. doprowadzenie ma"oletniego do obcowania p"ciowego lub innej czynno&ci seksualnej, utrwalanie pornografii z udzia"em ma"oletnich. Projekt nie zawiera przepisów maj$cych na celu wykonanie prawa Unii Europejskiej. Projekt nie jest projektem ustawy wykonuj$cej prawo Unii Europejskiej. Opracowa!: Zespó! Prawa Europejskiego Akceptowa!: Dyrektor Biura Analiz Sejmowych

Micha! Królikowski

Deskryptory bazy Rex: Unia Europejska, projekt ustawy, kodeks karny

ffi

I

SE.JN4

\ł 'alsza\ł 'a'onla

RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

,,} '/

grudnia2008r.

Komisja Ustawodawcza

- AL) tos usr-oo

0 4 12 2008

Pan

Kol\loRowsKI Bronisł aw Marszalek Sejmu RzeczypospolitejPolskiej

SzanownyPanieMarszał ku opinię Komrsji Przekazl1ę _ przfętą na posiedzeniu w dlriu 3 grudnia 2008 r. projektuustawyo rmianieustawy- Kodekskarny. w sprawieposelskiego Ustawodawczej

Z powa aliem

Zastąrca PrzewodniczącegoKomisji

kp

/Stanisł aw Marcin Chmielewski/

OPINIA nr 194 Komisji Ustawodawczej

w sprawie poselskiegoprojektu ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny

przyjętana posiedzeniu w dniu 3 grudnia2008 r. dla Marszał ka Sejmu

Komisja Ustawodawcza. na posiedzeniu w dniu 3 gnldnia 2008 r'' rozpatzył a skierowany przez Marszał ka Sejmu - w trybie art. 34 ust- 8 regulaninu Sejmu RP, celem wyra enia opinii w ś wietiezgł oszonychwątpliwoś ciw sprawie zgodnoś ciprojektu ustawy z prawem unii Europejskiej poselskiegoprojektu ustawy o zmianie ustawy Kodeks kamy Komisja, po przedstalvieniu projektu i wysluchaniu ekspertów, ptzeprowadził a dyskusję. W wyriku gł osowaniaKomisja

.

uznał a ten projekt za dopuszczalny.

Komrs;r ZastępcaPrZewodniczą cego

/ ,4, ../ t ///

,/ /.,'/

// // ,/

,/dł .,aw

r'

L..?4.-

-,'t

Marcin Chmielęwski/ /StaIrisł aw

1iii.'i.'..,:. iijił jlii: tADt ?P,ri/,rl,lYc ! . A ejeUtIowsroe 00'47sWarszawa I 8 ok 4 lel/lar:0226220588 6228428J3. &mait: hn@k'!.pt, NtP:526-10 43,011

L.az.6o{frossil/2008

Warszawa, dnia 4 grudnia 2008 r.

Szanowny Pan Lech Czapla Zastępca Szefa Kancelarii Sejmu

( \.,

.<-'l

../l

g:''-h cc>

)

.Ł\ ttc

.

F\ . cr t-:lo c

W nawią zaniu do przesł anegoprzy piś miePs'307/08 z dnia 28 paź dziernika2008 r' poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny . w zał ą czeniuprzesył am opinię do projektu opracowaną w ramach oś rodka Badań, Studiów i Legislacji Krajowej Rady Radców Prawnych.

SEKRETARIAT Z-CY SZEFA KS '

l/L4

/\n/)

^^ą ^/.

|-'dz''l/*.Ł...uł :l/':.g'!l/.
|

Krajow

Wiceprezes dy Radców Pra

Dariusz

oś rodekBadań, Studiów i Legislacji dr PaĘ cja Kozł owska- Kallsz dr Marek Kulik

Opinia na temat poselskiegoprojektu ustawy o zmianie ustawy- kodeks karny (przedstawiciel wnioskodawców -Zbigniew Ziobro)

Propozycja wprowadzenia do kodeksu karnego nowego ś rodkakarnego w postaci pozbawienia praw rodzicielskich i opiekuńczych wydaje się niezasadna. oczpviś cie' samo istnienie talciegoś rodkajest jak najbardziejkonieczne,jednak warto zauwa yć , :eorzekaly on powinien być nie jako ś rodekrepresji wobec sprawcy cz1ttu zabronionego' lecz jako wy'raz troski o wychowawczy interes dziecka. Dlatego wydaje się,

e sąd karny nie

powinien być kompetentrry do jego orzekania. Wł aś ciwymdla jego orzekania jest (i powinien byó) sąd rodzinny. Zatozenle takie zresztą legł o u podstawo obecnej regulacji. obowiązujący art. 51 k.k. nakazuje sądowi karnemu w wypadku, kiedy widzi on potrzebę otzęczetia pozbawienia praw rodzinnych i opiekuńczych, zawiadornienie sądu rodzirrnego, który- w obecn),,rnStŹnie prawn}m-

mo e wydać odpowiednie rozstrzygnięcie.

Wprowadzenie proponowanegoprzepisu pnywróci więc istniejący przed wejś ciemw iycie kodeksu karnego z 1997 r. niebezpieczny dualizm. Mianowicie, do orzeczenia pozbawienia praw rodzicielskich i opiekuńczych będą wł aś ciwedwa sądy _ kamy oraz rodznny, Z tych dwóch organów to sąd rodzirrny ma zasadniczo peł niejsząinformację o statusie i syhracji dziecka; mo e on orzec tak eodpowiednie ś rodkiwychowawcze, regulując w ten sposób kompleksowo jego sytuację.W wypadl.u wprowadzeniaploponowanegoprzepisu sądkamy będzie mógł orzec tylko pozbawienie praw rodzicielskich i opielcńczych. W przypadku zaistnienia koniecznoś cipodjęcia dalszych decyzji w stosunku do mał oletrriego,sprawa i tak trafi do sądu rodzinnego, który będzie musiał podjąć stosowne decyzje' Wobec powyzszego' wydaje się, ze obecne regulacje w tyn zakresie są jak najbardziej trafire, nale y tylko stosować je w praktyce. Decyzja o pozbawieniu praw rodzicielskich i opiekuńczych winna pozostać w gestii tego sądu, który jest do jej podejmowania lepiej

oś rodekBadań, Studiów i Legislacji przygotowany i który - w razie potrzeby mo ekomp1eksowouregulować sytuacjęprawną mał oletniego.Sądem$'rn w Źadnym wypadL-unie jest sąd kamy, lecz sądrodzinny. Ze względów wskazanych wy ej propozycja zmiany w art' 40a wydaje się być cał kowicie zbędna. Niezwykle

zastanawiający jest

tak e zakres przedmiotowy

proponowanego przepisu. Przewidziano bowiem, ie sąd moŹe orzec pozbawienie praw rodzirurych i opiekuńczych w razie skazania Za przestępstwoprzeciwko rodzinie i opiece (czyli np. tak eza popeł nieniebigamii albo za niealimentacjęna szkodę mał onka_ dziwi dlaczego - zdaniem autorów projelctu. ma takie skazanie wpł yrvaćna poziom wykonywania obowiązków rodzicielskich czy opiekuńczych?), irrrreprzestępstwopopeł nionena szkodę mał oletrriegolub osoby pozostającejpod opieką lub te inne przestępstwopopeł nionewe współ dział aniu z nimi.

Wątpliwa jest zwł aszcza ta trzecla przesł anka. Dlaczego

projektodawca u ył tu liczby mnogiej? Czy by chodził o mu o to,

e owo ,'inne

przestępstwo''ma być popeł nionewe współ dział aniuz dwiema osobami. jedną mał oletnią a drugą pozostającą pod opieką? Zapewne nie, a1e przecie tak wł aś niesformuł owano przepis. Proponowany przepis jest więc nie ty1kocał kowicie zbędny, ale napisany w sposób wadliwy redakcyjńe. Warto wskazać na art. 51 k.k. w obecn1irnbrzmieniu (przepis ten projektodawca nięzasadnie proponuje skreś lić ),w któr}m mowa jest o popeł nieniu przestępstwana szkodę mał oletrriegolub we współ dział aniuz ,,ńm'', a nie ,,z nimi''. A zatem pojego skreś leniusąd kamy będzie mógł orzec pozbawienie praw rodzicielskich 1ub opielruńczych w razie skazania za przestępstwopopeł nionew prak1ycew bardzo rzadkiej konfiguracji _ we współ dział anll z dwiema osobami' z których jedna jest mał oletrria'a druga pozostaje pod opieką. Za to w wypadku, kiedy sprawca współ dział atylko z jedną z tych osób

sądkamy nie będzie nawet miał obowiązku zawiadomienia sądurodzinnego.

Z uzasadnteruaprojektowanej zmiany wynika,

Lema ona na ce1u wzmocnienie

prawnokarnej ochrony mał oletnich_ jednym ze ś rodkówtej ochrony ma być dodanie do obowiązującego ań. 50 k'k. paragrafu 2 nakazującego orzęczetie przez sąd

ś rodka

karnego w postaci podania wyroku do publicznej wiadomoś ciw okreś lonysposób, je eli skazany dopuś cił sie przestępstwa przeciwko wolnoś ci seksualnej i obyczajnoś ci, a pokrzpvdzonym jest matoletni.Jędnocześ nie negatyTvnąpzesł anką orzekania omawianego ś rodkajest interes pokzywdzonego, który mo e stać na przeszkodzie takiemu orzecze u. Tym samym, dodany przepis wprowadza

co prawda obligatory1.ną (z zał o enia

projektodawców) podstawę orzekania podania wyroku do publicznej wiadomoś ci,a]e nie o

oś rodekBadan, Studiów i Legislacji charak1erzebezwzględnym, bowiem ka dorazowosąd będzie musiał zwa yÓ, czy interes mał olefuriegonie zostanie w ten sposób nanrszony. Takie brzmienie przepisu przy blizszej analizie nie wprowadza wł aś ciwie adnych zmian w obecn}tn stanie prawn1m. Aktrralnje sąd moŹe podać do wiadomoś ciwyrok w takiej sprawie,je eli interes pokrzy.wdzonegosię temu nie

sprzeciwia; po ewenfualnej zmianie będzie musiał to zrobić ' je eli interes

pokrzylvdzonego się temu nie sprzeciwia. Poniewa w obu w1padkach ocena, czy interes pokrzyr,vdzonegosprzeciwia się temu, czy rie, nale y do sądu, to tak naprawdę oba te ś rodki są faktycznie fakultatyr'vne.Zatem w istocie nie zajdzie iadna zmiala, poza czysto populistyczn1m zasygnaiizowaniem deklaratoryjnegozwiększenia ochrony mał oletniego. Zwiększenie to nie będzie jednak rzeczywiste. Poza tym w zasadzie mo e to byó mańwy pzepis. Wszak interes pokzy.wdzonego w takich sprawach niemal zawsze sprzeciwia się publikowaniu wy,roku. W t;'rn kontekś ciebudzi wąĘ liwoś ć racja wprowadzenia nowych treś cido istniejącego art. 50 k.k.' skoro obecne brzmienie tego przepisu wydaje sie być wystarczającedo korzystania z tego instrumentuw zakesie ochrony mał oletrrich.Aktualnie art. 50 daje bowiem mo liwoś ćorzekania tego ś rodkakamego w ka dymprzypadku' kiedy ze względu na społ eczneoddział pvanie skazania i o sąd uzna to za celowe, w szczegóLnoś ci ile nie narusza to intelesu pokrzy'"vdzonego.Tak więc, ńe wydaje się godne aprobaty mno enie przepisów, których cel mo na osiągnąó pny

wykonystaniu przepisów

istniejących' dających takie same mo liwoś ci w omawianym zakresie, co przepis proponowany przez projektodawców. Sąd dysponując katalogiem ś rodków kamych unormowanych w kodeksie kam}ł rn i kierując się dyrektylvami w}ł rniaru kary, ma mo liwoś cidoboru instrumentów najlepiej speł niającychzał o onecele- w tyrn przypadkuochrony mał oletnich.NajwaŹniejsządyrektyrvąna t)m odcinku jest natomiast koniecznoś ć uwzględniania interesumał oletniego,co w peł ń zabezpieczaobowiązujący art. 50 k.k. odrębną kwestią jest

sposób zredagowania proponowanego przepisu. Jest on

wadliwy (co moŹe w ogóle uniemozliwić jego stosowanie). Przepis lzalę ńa bowiem obowiązek podania w1roku do publicznej wiadomoś ci od popetnienia p estępstwa przeciwko woLnoś ciseksuatneji obyczajnoś cina szkodę mał oletniego.Problem tkwi w tyrn,

'e wł aś ciwienie ma takjego przestępstwa' W rozdziale XXV

kodeksu karnego

zawarte są bowiem pŹestępstwaprzeciwko wolnoś ciseksualnej(art, I91, 198' 199 $ 1 i 2' f00'203' chyba tak e,choć to mo ebudzić wą ęliwoś ci,art.202 oraz 204 $ 3 i 4 k.k.) oraz przestę pstwaprzeciwkoobyczajnoś ci(199$3'20I,202$3'4'4ai204$1i2k.k.).Tak

oś rodekBadań, Studiów i Legislacji więc w rozdzia|e XXV zawarte są albo przestępstwoprzeciwko wolnoś ciseksualnej,albo przeciwko obyczajnoś ci. T}ł nczasem projektodawca sugeruje uzalę nienie orzecze a obowiązku podania w1roku do publicznej rviadomoś ciod popeł nieniaprzestępstwa,które jest wymierzonę zarówno przeciwko wolnoś ci seksualnej, jak przeciwko obyczajnoś ci. Je eli projektodawcy chodził o o wszystlde przestępstwaz rozdziaŁu,XxV

k.k'' powinien

zamiast: ,'i'' napisać : ',lub''. Nie uczynił tego jednak. Proponuje się zatem wprowadzenie przepisu, którego w praktyce nie będzie mo na Zastosowaó, chyba,

e będzie

interpretowany rozszerzająco,o czym ni ej. Dodać nale y, e podobnyn bł ędemjest ju obciązony art. l06a k.k. zarórvno rv obecny"rnbrzmieniu, jak w proponowan}rynprzez projektodawcęi rrale yten przepis znowelizować w odpowiednim zakresie. Z drugiej strony mo na prz}puszczać , i.e praktyka pójdzie w kierunku rozszerza1ącej interpretacji wspornnianych przepisów, tzn. będzie się stać na stanowisku,

e chodzi o ka de

przestępstwoz rozdział uxXV k.k. Zapewne wł aś nie tak interpretowanyjest obecny przepis art. 106a k.k.

MoŹe warto jednak unikać formuł owania przepisów skł aniających do

interpretacji ro zszerzającej. Przepis art' 53l

k.k. zawięra regulację odnoszącą się do wył ączenia mo liwoś ci

ubiegania się o warunkowe przedterminowe zwolnienie w wypadku skazana za ludobój stwo lub zabójstwo w typie kwalifikowanym bądŹ w wypadku osoby juz wcześ niej skazanej prawomocnie za zabójstwo. Propozycję tę na1e yocenió jako przede wszystkim ,,wychodząca na przeciw'' społ eczn1m oczekiwaniom w zakresie jak najsurowszego traktowania sprawców najcię szychprzęstępstlv(ludobójstwa' zabójstw kwalifrkowanych). Argument populistyczny nie jest jednak wł aś ciwą racją wprowadzańa zmran w obowiązujących rozwiązaniachustawowycb' Proponowanyprzepis wprowadza (choÓnie o charakterzebezrvzględnyn) faktyczny zakaz warunkowegoprzedterminowegozwolnienia, pozbawienia wolnoś ci.Jedpie jakieś w przypadku skazania sprawcy na karę do yr,votniego ,'szczególne okolicznoś ci''mogł yby przemawiaó za mo liwoś ciątakiego zwolnięnia. W doktrynie karnistycznej i kry'rninologicznejparruje zasadricza zbie noś ópoglądów co do negat}nvnejoceny rvył ączeniamoŹliwoś cirvarunkowegoprzedterminowego zwolnienia w przypadku sprarvców skazywanych na dfugoletnją izolację penitencjamą' Pomij ając ju algument psychologicznego oddział yrvaniatakiego zakazll na samych skazan-vch,klóry'rn odbiera się rym samym jedną (a czasem nawetjed1ł rr{moty'wacjępoprawy i resocjalizacji, to przede wszystkim - udziela się im swoistego ,,immunitetu''bezkamoś ci- tacy skazani

oś rodekBadań, Studiów i Legislacji nie będą ju mogli ponosió jakichkolwiek innych' surowszych do1egliwoś cizwięanych z karą kryminalnauniezale nieod tego, co ucz1miliby po takim skazaniu.,,Niczego więcej nie moź na im jui bowiem zrobić ''. Negaty.wnienale y odnieś ć się tak e do przesł anki w postaci ,'szczególnych oko1icznoś ci'',które miał yby _ wyj ątkowo _ przemawiać przeciwko zakazowi warunkowego przedterminowego zwolnienia. Jak sie wydaje, okolicznoś ci te musiaĘ by dotyczyć a1bosamego Splawcy (np.jego postawa,np. wyra enieskruchy, mł ody wiek, iĘ .) albo popeł nionęgoprzęz niego cz;nu _ tak czy inaczej powinny mieć one charakter pozwalający na pewną jego pozfiy"wną ocenę. Jednak ę w rzzie wystąpienia takich okolicznoś ci,sąd nra je przecie obowiązek uwzględnić w ramaclr sędziowskiego wymiaru kary i wyboru rodzaju kary i jej wysokoś ci. Jakie zatem miał yby być to okolicznoś ci,których istnienie - z jedrcj sffony- pozwalał obyna skazanie sprawcę na karę do pvotniego pozbawienia wolnoś ci,a z drugiej . na wył ączeńe zakazl waruŃowego przedterminowego zwolnieńa??.

Wydaje się bowiem, ze zaistrrienie szczegóLnych

okoliczrroś ci(pozwalającychw jakimś odcinku na poz}t}"vvnąocenę sprawcy i jego czpu)' wytącza skazanie sprawcy na najsurowsząz katalogu kar (karę do ytvotniegopozbawienia woinoś ci),która z istoty swojej jest pomyś lanadla sprawców' w stosunku do których nie istnieją

adne okolicznoś ci mogące byó brane pod uwagę ,,na korzyś ó'''

Ta więc,

wył ączenie moiliwoś ci warunkowego zwolnienia, o ile rzecz}"wiś ciewolną ustawodawcy jest wprowadzenie tak restrykcfrnego przepisu, nie powinno być w kodeksie ujmowane jako reguł a,nawet w odniesieniu do najpowa niejszychprzestępstw,lecz jako w1j ątek od reguty. Zatem wydaje się, e - je eli w ogóle przepis ten powinien znaleź ćsię w kodeksie karnym, to raczejjako czysto fakultatyvny, a nie obligatoryjny. Poza t)rrnpozostają w mocy lvąĘ lirvoś ciodnoszące się do uregulowania zabójstwa kwalifikowanego' Przepis ten jest i od początku był napisany w sposób wysoce wadliwy. Mo liwa bowiem jest dosyÓ dowoLna interpretacja Zwrotu: ,,w związku z wzięciem zakł adnika,zgwał ceniem,czy rozbojem,,, Co prawda, sądy zwykle lzr.aj1

e związek taki

zachodzi w wypadku. gdy sprawca wzięcia zakł adnika'zgwał cenia,czy rozboju (dlaczego Ę lko rozboju, a juŹ nie - kradzie y rozbÓjniczej. czy w1'rrruszeniarozbójniczego, skoro przestępstwa te prawie się nie ró nią ksztahem, a jui zupeł n:'eidentyczna jest ich potencjalnaspoł ecznaszkod1iwoś ó), zabija inlą osobę.Ale jednak Iriejest niemo liwa taka interpretacja,

e zwięek

zabójstwa ze zgwał cetiem zachodzi tak e wtedy., gdy

pokrzyr,vdzona,broniąc się przed zgwał ceniem, zabija sprawcę, który ju

odstąpił od

oś rodekBadań, Sfudiów i Legislacji zgwał cetia. Kobieta ta - w takich syfuacjach- przebacza granice obrony koniecznej. W zasadzie powinno się tu rozwa aÓ nadzwyczajne ztagodzerie kary, czy nawet odstąpienie od jej wymierzenia. W obowiązując5rmstanieprawn1'rnw grę tu jednak wchodzi nie zwykł e zabójstwo, ale zabój stwo iovalifikowane. Trudno tak e uznać za szczegó|ną okoiicznoŚć obcią ającąposfu eńe się bronią palną' Wreszcie ostatnia,chyba najwa niejszakwestia. Art. 148 $ 3 przewiduje Srrowszą sankcję dla sprawcy, L1óry był wcześ niejprawomocnie skazany za zabójstwo.I nie ma tu mowy o zbrodni zabójstwa' Iecz o kail'dp zabójstwie. A zatem np. gdy sprawca dopuś cił się kiedyś zabójstwa w afekcie, przekaczając granice obrony koniecznej, za które został skazany, a następnie dopuszcza się drugi raz dokł adnie tego samego c4mu - zostaje potraktowany surowiej,boju był przecie prawomocnieskazany za zabój stwo. fut. 148 $ 2 i 3 k.k. w obowiązując)''rnbrzmieniu obalczone są Zatem powa nymi bł ędami.NaleŹał obyte bł ędyusunąó' nawet przez proste skreś lenieart' 148 $ 2 i 3. Nie ozlaczał oby to przecl'e ł :agodzeniaodpowiedzialnoś cikarnej sprawców najpowa niejszych zabójstw, skoro za przestępstwoz art. |48 $1 k.k. te mozna orzec do y'rvotniepozbawienie wolnoś ci, co więcej, przeprowadzone Swego czasu przez T' Sz}ł rnanowskiegobadania wykazał y, e kary orzekaneza zabójsnł ta,przy których zaistniał yokolicznoś ciobciąŹające wskazane w art. 148 $ 2 i 3' w czasach, kiedy przepisu tego jeszcze nie był o w kodeksie kam1'rn,wcale nie ró nił ysię znacząco od tych, którę obecnie orzeka się na podstawie tych przepisów' T1tnczasem nie tylko nie proponuje się usunąó ź le zredagowanych przepisów, ani nawet poprawió ich tak, by ńe miał y wskazanych wyŹej wad, lecz proponuje się je obudowyr,vaćnow}'rniregulacjami, powielającymi owe bł ędnerozwiązania. Przy okazjl musi mańwió tworzenie przepisów obligatoryjnych w zakresie wymiaru kary tam, gdzie to wcale nie jest konieczne. Mo e to ś wiadczyó o braku zaufatia ustawodawcy do wł adzy sądowniczej, a _ co gorsza - moirc te ' godzić w zasadę trójpodziafu wł adz. Wydaje się,

e tram, gdzie jest to mo liwe, nale zyraczej dą yć do

pozostawienia sądowi wolnej ręki w ukształ towaniukary w ramach zakreś lonychprzez ' ustawodawcę.To przecie sąd, a nie ustawodawca,zna konkretną sprawę i okolicznoś ciw niej występujące. on te w związku z tym jest w stanieje ocenió i dobrać wł aś ciwysposób reakcji. Krępowanie sądunadmierną iloś ciąprzepisów obligatoqyjnychw zakresie w5,rniaru kary mo liwoś ć tę ogranicza, co moie prowadzió do wydawania w jednostkowych przypadkach wyroków co prawda poprawnych prawnie, ale in concreto niesprawiedliwych.

oś rodekBadań, Studiów i Legislacji Wprowadzenie do art.

,71

k.k. społ ecznegooddział ylvania kary jako nęgatywnej

pr.zesł ankiwarunkowego przedteminowego zwolnierria jawi się jako mocno ryzykowne. Nie Ę lko dlatego, e jest to powrót do rozwięań z okresu PRL. oprócz tego bowiem powy sze tno e oznaczać ' Źe zmniejszony zostanie sens placy resocjalŁacyjnej w zakJadachkamych. Dlaczego bowiem Splawca powa'inego przestępstwama pracować nad sobą w czasie wykonylvania kary, skoro mo e przypuszczaÓ,

e i tak nikt nie zwohi go

przedterrninowo z uwagi na wzgląd na społ eczne oddział ytvanie kary? Społ eczne oddział ylvanie kary jest brane pod uwagę przy w1tniarze kary. Mo e zostać wzięte pod uwagę (zwykle jest) jako okolicznoś ćobcią ająca.Zazwyczaj wzgląd na nie powoduje orzeczerie kary surowszej, ni ta, ldóra był .abyorzeczona,gdyby nie ten wzgląd. Natomiast po osadzeniu w zakł adziekarnprr sprawcaju jest poddawany oddział }rł aniom,które mają doprowadzió do moŹliwoś ciprzytvrócenia go społ eczeństwu'Instrumentem'który wpł ywa ręainie na zmianę postawy osadzonych, jest mo liwoś ćubiegania się o warunkowe przedterminowe zwolnienie. Wprowadzenie do przepisu art. 77 wzg|ędtl na społ eczne oddział yuvaniekary wprowadzić moŹe do pracy penitencjarnej (u

i tak utrudnionej ze

względu na dramatyczneprzeludnienie zak,ł adówkarnych, które w kontekś cieniedawnego wyroku Trybunał uKonsty.tucyjnegoZręsztąbędzie się musiał o staó przedmiotem uwagi ustawodawcy) elementuZewnętrznego,o charaktęrzęwręcz polityczn1tn. Istniejeobawa, e ów wzgląd na społ eczne oddział ytvaniekary moze w praĘ ce

oznaczać , e nie będą

warunkowo zwalniaŃ gł ównie Sprawcytych przestępstw,o których akurat du osię mówi w ś rodkach masowego przekazu, np. pł ani rowerzyś ci, podczas gdy swobodnie będą zwalniani zakł adówkamych np. sprzedawcynarkotyków. Zmiana art. 77 $ 2 k'k. takŹejest dyskusyjna' o i1e - jak juz był a mowa _ Zostanie wprowadzony

przepis

pozwalający

na

wył ączenie mo liwoś ci warunkowego

przedterminowegozwolnienia, nie powinien mieć on takiego kształ fu,jak proponowany. Dlaczego zaosttzętię wanrnków zwohienia uzaleŹnionood uznaŃa sądu,nie wskazując,na czym ma się opierać ,natomiastcał kowitejego wył ączeńe uzalezniono od w1mienionych w projektowany'mprzepisie kr}.teriów?Czy by te dwie i-nstytucjetak bardzo się ró nĘ ' zea ' trzeba wprowadzać inne przesł anki ich zastosowania? Nie jest zrozumiał e, dlaczego za wył ączeniem rno liwoś cizwolnienia warunkowego nrają przemawiać akurat motylv-v i sposób dział aniaspmwcy' a ju nie - waga przestępstwa,stopień społ ecznejszkodliwoś ci' okolicznoś ci czynu' Czy rvreszcie rtldzaj i rozmiar ujernnych następstwprzestępstwa?Tym

oś rodekBadań,Studiów i Legislacji bardziej, przy nieobecnoś ciwskazanych wy ej kryteriów' zaskakuje wprowadzenie jako przesł anek wył ączenia mo liwoś ci warunkowego zwo1nienia takich elementów, jak: wł aś ciwoś ciosobiste sprawcy' czy

dotychczasowy sposób

ycia. ()znacza to,

e

projektodawca lzale nia wył ączenie warunkowego zwolnienia nie od tego, co sprawca zrobtŁ,|ecz raczej od tego, kim jest' Mo na zaternbędzie warunkowo zwohić kogoś ,kto popeł nił przestępstwo o wielkiej społ ecznej szkodliwoś ci, w szczególrrie obcią ających okolicznoś ciach,lecz do tej pory

yjącegouczciwie' Wobec niego sąd nie będzie mógł

liwoś ciwarunkowego zwolnienia. Natomiast wobec sprawcy' który popeł nił wył ączyć mo , cz1n o mniejszej społ ecznejszkodliwoś ci,przy istnieniu okolicznoś cił agodzących,jednak wcześ niej karanego - sąd będzie juz mógł a priori wytączyć mo liwoś ćzwoinienia warunkowego.

Jest to wysoce wąĘ liwe rozwiązanie, jak się zdĄe - zupeł nie

Ńeprzemyś lane. Wydaje się więc,

e myś ląprojelctodawcyjest uzale nieniewył ączeniamo liwoś ci

ubiegania się o rvarunkowe przedterminowe zwolnienie od okolicznoś ci o charakterze podmiotow1rrn.Rzecz jednak w tym,

lewykonyr,vaniekary pozbawienia woLnoś cima

doprowadzić do zmian w zakresie niektórych z tych okolicznoś ci,w szczególnoś ci w ci zakresie wł aś ciwoś osobistych skazanego.Wył ączeńe a priori mo liwoś ciubiegania się o waruŃowe przedterminowezwoińenie oznaoza zatem, .esąd orzekającyw sprawie uznaje de facto, iz wykonyvanie tej kary jest w stosunku do skazanego bezcelowe. ZaHada bowiem, Źe w toku wykonylvańa tej kary adnezmiany w tych wł aś ciwoŚciachnie zajdą(a mowa jest przecte o okresie 25 lat). Wypada więc mieć nadzieję, eje e|i ploponowany przepis wej dzie w Wątpliwe

ycie,praLtyka będzie z niego korzystał abardziej' ni powś ciągliwie. jest

wprowadzenie regulacji

wył ączającej zatarcie skazania za

przestępstwo przeciwko wolnoś ci seksualnej o obyczajnoś ci'jeś li pokrz1vdzonyrn był mał oletni(ań. l06a)' Trudno poją ó, dlaczego zgwał cenieosoby w wieku 17 lat i 11 miesięcy nie mo ę ulec zatarciu,natomiastzgwał cenieosoby w wielru lat l8 i 1 dnia ulegać ma zatarciu na zasadach ogólnych.

Je 'e|i1u wprowadzió taką _ wysoce wąĘ liwą _

regulację,nale y mówió nie o mał oletnimw ogóle' \ecz raczej o mał oletnimponi ej lat 15. Przepisy polskiego prawa kamego na tej wł aś niegranicy opierają ochronę mał oletniego przed wykorzystaniem seksualnym (które

zresztą

wbrew twierdzeniom pĄektodawcy

zawart}.rnw uzasadnieniuprojektu, b1majmniejnie poĘ 'rva się ze zjawiskiem pedofilii). Z drugiej Strony, skoro wolą ustawodau'cyju jest i nadal ma byó _ zakaz zacieratia skazania

oś rodekBadań, Studiów i Legislacji za przestępstwaseksualnew prz1padku pokrzylvdzenia osób do 18 roku ycia, mo e wańo rozwa yó, czy ów zakaz zatarcia nie powinien być rozszerzony na wszystkie przestępstwa seksualne,tak epopeł nionew odniesieniu do osób dorosł ych.W gruncie bowiem rzeczy w obecnym i proponowanym brzmieniu przepis obejmuje ju

przestępstwa sęksua]rrenie

mają cecharakterupedofilskiego. Poza t}m jui w obecnej redakcji. a tak ej w proponowanej- omawiany przepis stanowi o popeł nienjupŹestępstwa przeciwko wolnoś ciseksualnej i obyczajnoś ci.I tutaj znów problem tkwi rv tym,

e nie ma takiego przestępstwa.Jak wskazano wy ej, w

rozdzial'ę )LxV k'k. są albo przestępstwaprzeciwko wolnoś ciseksuatnejalbo przeciwko obyczajnoś ci. Nie ma takiego przestępstwa, które atakuje i wolnoś ó seksualną i obyczajnoŚć . Tyrnczasem projektodawca wprowadza zakaz zatarcia skazania w wypadku przęstępstwa'które jest wyrnierzone zarówno w woinoś ćseksualną jak i w obyczajnoś ć . Je eli projektodawcy chodził o o wszystkie przestępstwaz rozdział uxxv

k.k.' powinien

zamiast ,,i'' napisaÓ ',lub'', czego jednak nie uczynił . Zatem proponuje się utrzymańe przepisu w brzmieniu wyrrruszającymjego niezupeł nie zgodną z zasadamj prawidł owej wykł adni interpretację' ' Art. 197 {)4 proponuje się uzupeł niĆo dziatanie na szkodę matoletniegoponi ejlat 15. Z teoretycznegopunktu widzenia wąĘ liwoś cibudzió mo epropozycja zmiany art. 197 $ 4' w której wzbogaca się treś ódotychczasowegotypu kwa]ifikowanego zgwał cenlaze szczególnym okrucieńsfwem dodatkowo o altematy"wneznamię popeł nienia zgwał cenia okreś lonegow $ i-3 na szkodę mał oletniegopońiej lat 15. Niejednoznaczną ocenę będzie budzić relacja proponowanego przepisu art. I97 $ 4 do obowiązującego ań' 200 k.k'' przewidującego przestępstwopedofi1ii, d' penalizującego ka de obcowanie pł ciowe lub inne czyrrnoś ciseksualne lub doprowadzeniedo poddania się takim czynnoś ciomalbo ich wykonania. Tym sam1rrn,na gruncie obowiązującego stanu prawnego w przypadku popeł ńenia zgrvał ceniaz art. 197k.k., 1dórego pokrzyr'vdzonymjest mał oletni poniŹej 15 roku Źycia, stosuje się konstrukcję kumulat1wnej kwalifftacji' jako ie sprawca takim zachowaniem wypeł niazarówno znamiona przestępstwaz art. |9.| ($ 1-a) ' jak i art. 200 k.k. Uwzględnienie natomiast w przepisie przewidując1m odpowiedzialnoś ó karną za zgrvał cenie dodatkowej okolicznoś ci kwalifikującej jaką jest popeł nienie go na szkodę mał o1etniegoponi ej lat 15 poddaje w wątpliwoś Ówykorzystanie w kwalifrkacji afi. 200 k.k. skoro okolicznoś ć , ie pokrzyrvdzon;.rnjest nrał oletniponiŹej 15 lat został abyju

oś rodekBadań, Studiów i Legislacji uwzględniona w kwalifikacji z art. I97 $ 4' Zasadą jest bowiem,

e tej samej okolicznoś ci

nie powimo się uwzgiędniać dwukrotnie w kwa1ifftacji. Skoro do znamion zgwał cetia zostanie wprowadzone dział aniena szkodę mał oletniegoponi ej 15 roku

ycia - relacje

pomiędzy ań. 200 a proponowanym art. t97 $ 4 powinny być - jak się wydaje rozstrzygane na zasadzie konsumpcji (art. 200 jako skonsumowany _ bo uwzględniony w znamionach art. l97 $4) powinien zostać wył ączony z kwalif,Iliacji. Tak rł 'ięc,proponowana zmiana spowoduje, ze art.200 k.k pomijać się będzie rv sytuacjachzgwał ceńosób matoletrich' Gdyby proponowany przepis art. I97 $ 4 miał zostać j ednak zmieniony, zamiast czynu cz)mna osobie'''Popeł nienie pojęcia,,naszkodę''wańo u ycraczejpojęcia,,popeł nia ,,na szkodę'' jest wtaś ciwieadekwatnegł ównie do przestępstwprzeciwko mieniu. Niestety, coraz częś ciej u yr,vasię tego okreś leniajako ogó1niejszego' co jest bł ędną manierą językową. Szkoda jednak,

e projelctodawca nadal nie dostrzega potrzeby poprawienia

koszmamego bł ędu popeł niorrego3 lata temu pŹy poprzedniej nowelizacji art. 197 k.k. Powstał wówczas Stanprawny, w którym na mocy ań. 10 $ 2 k.k sprawca w wieku od 15 lat do nieukończonyclr 17, je eli popeł ni zgwał cenie zbiorowe (art. 197$ 3 k.k.) mo e odpowiadać tak, jakby był juz dorosł y, jednak z wyj ątkiem sy.tuacji' kiedy dział a ze szczegóin;,rn okrucięństwem (art. 197$ 4). Wówczas bowiem mo na tylko zastosować do niego ś rodki przewidziane dla nieletnich.

PowyŹsze był o wynikiem pospiesznej i

nieprzemyś lanejnowelizacji w zakresie przestępstwseksuallrych,dokonanej latem 2005 r. Rozbijając dotychczasowy art. 197$3 k.k. na dwa paragrafy nie zatroszczono się o przejrzerueprzepisów, dla których stosowania nowelizacja ta mogł a mięć znaczęlię. W ten sposób uwohiono

od odpowiedzialnoś ci kamej wszystkich sprawców zgwał ceń ze

szczególn1m okrucieństwem,je 'elimają skończony 15 rok

ycia, a nie mają skończonego

I'7 . go. W poprzednim stanie prawnl.rn osoby te odpowiadaty karnie - obecnie jui odpowiadać nie rnogą' Zadziwiające jest nie tylko to, e tak potworny bł ąd w ogóle się wydarzył ' Bardziej dziwi to,

e ciągu trzech lat nikt nie uwa ał za potrzebne, by go

poprawić ' Proj ek1ministeńalny zł oizonyprzed wieloma miesiącami' bł ądten koryguje. Być propozycją zanim spowoduje się mo e warto zając się w pierwszyn rzędzie 1ą rvł aś nie dalsze szkody

w ramach prac nad kolejnym nieprzemyś lan;m i Źle zredagowanym

projektem noweli k.k.

oś rodekBadań, Studiów i Legislacii Przepis art. 199 w podanlm brzmieniu nasuwa stosunkowo najmniej kontrowersji. Sprzeciw w zasadzie budzi tylko mańera językowa, sygnalizowana wcześ niej,dotycząca u ycia sformuł owania,'na szkodę'', zamiast ,'w stosunku'' lub ,, na osobie''. Z ko1ęi proponowany przepis art. I99a zmierza do spenalizowania zachowań zmierzających w okreś lonyw nim sposób do doprowadzenia do spotkania z mał oletnim. Idea przepisu jest jasna, aczkolwiek

warto Zauwa yó,

e zachowanie takie mo na

podciągnąó pod usił owaniepope'ł ńenia czynu z art, 200 k'k. Zatem wąĘ liwe, czy przepis ten cokolwiek wnosi. srątp1iwoś cinasuwa takŹe samo ujęcie proponowanegotypu. Gdyby miał być wprowadzony, powinien byÓ ujęty bardziej jednoznacznie. Sprawca mo e być zainteresowany doprowadzeniem do spotkania z mał oletrrimz ró nych powodów. Np. sprawca w wieku 17 lat moie przy u yciu wprowadzenia w bł ądza pomocą kł amliwego twierdzenia,

'epragnle zagrać w siatkówkę doprowadzić do spotkanjaz poktzywdzotym

w wieku lat bez mał a 15 po to, by zagrać z nim w pił kę nozną. Formaldę zachowanie takie mo e być uznane za wyczerpujące ustawowe znamiona opisanego czynu zabrońonego, skolo ten _ ńe zawiera w sobie wymogu, aby intencją sprawcy był a jakakolwiek forma seksualnego ,,wykorzystania'' mał oletniego. Nie rtrydaje się sł uszne wychodzenie ze wszystkich takich sytuacji Za pomocą interpretacjiukierunkowanej na przedmiot ochrony (iest to bo\^'iemtyp przestępstwaz nata enlana niebezpieczęństwoabstrakc1jne,w którym interpretacja przedmiotu ochfony przebiegaw specy'ficzny sposób) lub za pomocą braku społ ecznejszkodliwoŚci czynu' Przepis powinien być sformutowany w sposób wytączający interpretacji' w ogóle moŹliwoś takiej ć Kontrorversyjna w projekcie jest zmiana okreś leniatzw. pomografii dziecięcej granica wieku podniesiona tu Został ana lat ló. Skoro taka miał abybyc wola ustawodawcy, to dlaczego w art. 50 i 106a (zgodnie z projektem)ma Się nadal operować granicą wieku lat 18, a w ań.

197 $ 4 199a i 200 . granicą i5 lat? Nie wydaje się tak e sł uszn)ryn

przeł am1tvaniewewnętrznej spójnoś ci kodeksu w zakresie granicy wieku, od którego mał oletniemuwolno dysponować swoim

yciem pł ciow;',rn'z wszelkimi konsekwencjami

tego fakhr, np. z moziiwoś ciąutr.walaniatakich treś ciz udzlał emwł asnejosoby. Granica wiekowa 16 lat w proponowanlm przepisiejest przelamaniempewnej konsekwencjii - w tyrn zakresie- nie znajduje uzasadnienia.Powoł aniesię na akty prawa międzynarodowego nie uzasadniawystarczającotakiego zró nicowania.Ewentualna zmjana w zakresie prawnej

oś rodekBadań, Studiów i Legislacji ochrony mał oletniego przed wykorzystańem

seksualn)'rn powinna mieó charakter

caloś ciowyi konsekwentny. Propozycja art. 255a to kolejna próba wprowa dzerua zupeł nie niefuafionego redakcyjnie i w dodatku niepotrzebnego przepisu. U podł o a proponowanej zmiany niewąĘ liwie le y godne pochwał y dązenie do objęcia ś ciganiemkamym

zachowań

propagującychpedofilię. Wydaj e się jednak, ie ś ciganietakie tak eobecniejest mo liwe, a to na podstawie art.255 $ 1 k.k., który penalizuje publiczne nawoĘ wanie do popetnienia występku lub przestępstwa skarbowego. Będzie tak wtedy, kiedy sprawca dopuś ci się takiego nawoł y'uvania publicznie, nie kierując go do oznaczonej osoby. Je eli natomiast nakł anianie do cz1tlu z art. 200 k.k. będzie skierorvane do kontretnej osoby i będzie dotyczył o konkretnegozachowania _ sprawca odpowie wł aś nie na podstawieań. 200 k.k. w zw. z art. 18 $ 2 k.k' jako podŹegacz do tego czyrru. Skoro propagowaniem jest ka de zachowanie, które pochwala' nawofuje, gloryfikuje, uznaje za godne naś ladowania zachowanie będąceprzestępstwem'to takie wł aś niecz}mnoś ci,,propagujące''zachowania uznane za pedofilię (tj. obcowanie pł ciowe i inne cz}nnoś ciseksuahe wobec mał oletrriego ponr ej 15 roku ycia),jeś libędą publiczne, moŹna zakwalifikować z art. 255 1 k.k. Tak $ więc, de lege lata przepis art' 255 k.k. no e zna|eź ćzastosowanie w przypadkach propagowaniapedofilii.

dr Pafiycja Koztowska- Kalisz dr Marek Kulik