θέματα υγείας

Θέματα Υγιεινής και Ασφάλειας στο Χώρο Εργασίας της Βιβλιοθήκης

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ _______________________________________________4 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΥΓΙΕΙΝΗ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΣΤΟΝ ΕΡΓΑΣΙΑΚΟ ΧΩΡΟ _________________________________________________5 1.1. Προσδιορισμός Εννοιών ______________________________________7 1.2. Σύντομη ιστορική αναδρομή & Νομοθετικό Πλαίσιο στην Ελλάδα __________________________________________________________9 1.3. Εθνικό Σύστημα για την ασφάλεια και την υγιεινή στον εργασιακό χώρο ________________________________________________14 1.3.1. Εθνικοί Φορείς ____________________________________________14 1.3.2. Συλλογικά Όργανα Κοινωνικού Δικαίου ____________________20 1.3.3. Ανεξάρτητοι Φορείς _______________________________________22 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 : ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ________________________________________________________24 2.1. Εσωτερική οργάνωση και διοίκηση στη βιβλιοθήκη __________27 2.2. Περιγραφή αρμοδιοτήτων των εμπλεκομένων για τα θέματα υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας____________________________32 2.2.1. Υποχρεώσεις & ευθύνες εργοδοτών_________________________34 2.2.2. Υποχρεώσεις & δικαιώματα εργαζομένων___________________37 2.2.3. Υποχρεώσεις τρίτων ______________________________________39 2.3 Εκπαίδευση και πληροφόρηση στην υγιεινή και ασφάλεια εργασίας της βιλβιοθήκης_______________________________________44 2.4 Εργαλεία έρευνας ____________________________________________46 2.4.1 Ερωτηματολόγια __________________________________________46 2.4.2. Χαρτογράφηση (Mapping) _________________________________48 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΣ ΚΙΝΔΥΝΟΣ ______________________50 3.1 Εκτίμηση επαγγελματικού κινδύνου στο χώρο εργασίας ______50 3.1.1 Αναζήτηση και εντοπισμός των πηγών κινδύνου _____________52 3.1.2 Αναζήτηση και εντοπισμός των εργαζόμενων ή τρίτων που κινδυνεύουν ___________________________________________________53 3.1.3 Αξιολόγηση και ιεράρχηση των κινδύνων____________________53 3.1.4 Περιγραφή των μέτρων που πρέπει να ληφθούν για την αντιμετώπιση των κινδύνων που θεωρείται ότι δεν έχουν αντιμετωπισθεί κατάλληλα_____________________________________54 3.1.5 Έλεγχος της εκτίμησης και τακτική αναθεώρησή της _________55 3.2 Κίνδυνοι για την ασφάλεια των εργαζόμενων στις βιβλιοθήκες και πρόληψη από πλευράς διοίκησης____________________________55

2

3.2.1 Κτιριακές δομές ___________________________________________59 3.2.2 Εξοπλισμός _______________________________________________67 3.2.3 Ηλεκτρικές εγκαταστάσεις _________________________________68 3.2.4 Πυρκαγιά_________________________________________________70 3.2.5 Καταστροφές _____________________________________________74 3.3 Κίνδυνοι για την υγεία των εργαζόμενων στις βιβλιοθήκες και πρόληψη _______________________________________________________77 3.3.1 Χημικοί παράγοντες _______________________________________77 3.3.2 Φυσικοί παράγοντες _______________________________________82 3.3.3 Βιολογικοί παράγοντες ____________________________________90 3.4 Εγκάρσιοι ή οργανωτικοί κίνδυνοι για την ασφάλεια και την υγεία των εργαζόμενων στις βιβλιοθήκες και πρόληψη___________92 3.4.1 Οργάνωση εργασίας _______________________________________92 3.4.2 Αντίξοες συνθήκες εργασίας _______________________________93 3.4.3 Ψυχολογικοί παράγοντες __________________________________93 3.4.4 Η βία στις βιβλιοθήκες _____________________________________96 3.4.5 Εργονομικοί παράγοντες___________________________________98 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ________________________________________________102 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ __________________________________________________103 Παράρτημα 1: Προτεινόμενο Ερωτηματολόγιο Διοίκησης Βιβλιοθήκης _110 Παράρτημα 2: Προτεινόμενο Ερωτηματολόγιο Προσωπικού Βιβλιοθήκης __________________________________________________________________117 Παράρτημα 3: Προτεινόμενο Ερωτηματολόγιο Χρηστών Βιβλιοθήκης _122 Πίνακας νομοθετημάτων για την ασφάλεια και υγεία στην εργασία __126

3

ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ

Β.Δ. Βασιλικό Διάταγμα Γ.Ε. Γιατρός Εργασίας

ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε. Ελληνικό Ινστιτούτο Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας ΕΛΟΤ Ελληνικός Οργανισμός Τυποποίησης ΕΞΥΠΠ Εξωτερικές Υπηρεσίες Προστασίας και Πρόληψης Ε.Υ.Α.Ε. Επιτροπή Υγείας Ασφάλειας Εργαζομένων ISO International Organization for Standardization ΚΥΑΕ Κέντρο Υγιεινής & Ασφάλειας της Εργασίας Ν. Νόμος Ν.Ε.Υ.Α.Ε. Νομαρχιακές Επιτροπές Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας Π.Δ. Προεδρικό Διάταγμα Π.Ε.Κ.Ε.Ε.Ε.

Περιφερειακές

Επιτροπές

Κοινωνικού

Ελέγχου

Επιθεώρησης

Εργασίας Σ.Κ.Ε.Ε.Ε. Συμβούλιο Κοινωνικού Ελέγχου Επιθεώρησης Εργασίας Σ.ΠΕ.Ε. Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας Σ.Υ.Α.Ε Συμβούλιο Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας τ. Τόμος Τ.Α. Τεχνικός Ασφάλειας, ΥΑΕ Υγεία και Ασφάλεια στην Εργασία

ΦΕΚ Φύλλο Εφηµερίδας της Κυβέρνησης

4

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΥΓΙΕΙΝΗ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΣΤΟΝ ΕΡΓΑΣΙΑΚΟ ΧΩΡΟ Τις τελευταίες δεκαετίες δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση και προσοχή στη μελέτη για την υγιεινή και την ασφάλεια στον εργασιακό χώρο. Τα αίτια και οι αφορμές ποικίλουν και εντοπίζονται σε θέματα που σχετίζονται κυρίως με τους εργαζόμενους και πιο συγκεκριμένα με τις επικίνδυνες συνθήκες του εργασιακού τους περιβάλλοντος. Οι συνθήκες αυτές πολύ συχνά οδηγούν σε εργατικά ατυχήματα ή υποσκάπτουν σταδιακά την υγεία των εργαζομένων με αυξητική πιθανότητα εμφάνισης επαγγελματικής ασθένειας. Το εργατικό ατύχημα ή η επαγγελματική ασθένεια έχει επίπτωση στον ίδιο τον εργαζόμενο και στον οικογενειακό του περίγυρο και δημιουργεί μικρά ή μεγάλα δράματα. Όμως, έχει επίπτωση και στην επιχείρηση που εργάζεται ο εργαζόμενος με την απώλεια ωρών εργασίας, με το κόστος της αντικατάστασης του ατυχηματία από άλλον εργαζόμενο, με καθυστερήσεις, με δημιουργία εντάσεων στις εργασιακές σχέσεις μέσα στην επιχείρηση, με δαπάνες για νομικές συμβουλές ή δικαστικά και άλλα έξοδα. Επίσης, έχει άμεση επίπτωση και στην παραγωγή του έργου αφού δημιουργεί δυσλειτουργίες στον μηχανισμό παραγωγής τόσο στο επίπεδο των ανθρωπίνων πόρων όσο και στο επίπεδο της εν γένει οργάνωσης. Οι δυσλειτουργίες αυτές, εμπόδια στην προγραμματισμένη ροή της εργασίας, έχουν ως αποτέλεσμα καθυστερήσεις, άρα και οικονομικές συνέπειες, αλλά και το κυριότερο, επηρεάζουν άμεσα την ποιότητα του έργου των οργανισμών.1 Δεν είναι τυχαίο ότι όλα τα γνωστά πρότυπα ποιότητας, από τα ISO2 ως τα και τα

Ελληνική Εθνική Επιτροπή, Ασφάλεια και υγεία κατά την εργασία στις Μικρομεσαίες επιχειρήσεις, ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε., 1995. σελ 4 επ. [Τεκμήριο διαθέσιμο στο web, URL: http://www.elinyae.gr/el/lib_file_upload/ASFALEIA%20KAI%20YGEIA%20STIS%20MIKRO MESAIES.1133776399284.pdf]. 2 Η αναφορά γίνεται ως προς τα πρότυπα ISO 14001:2004 «Environmental management systems Requirements with guidance for use» & ISO 9001:2000 «Quality management systems – Requirements». Πληροφορίες για τα πρότυπα διαθέσιμες από τον International Organization for Standardization στο web, URL: www.iso.gr. 1

5

ΕΛΟΤ3 έχουν κοινό παρανομαστή στην πολιτική τους την ασφάλεια, υγεία και ικανοποίηση των εργαζομένων.4 Τέλος, τα εργατικά ατυχήματα και οι επαγγελματικές ασθένειες έχουν επιπτώσεις στην εθνική οικονομία, αφού το ασφαλιστικό σύστημα καλύπτει τη νοσηλεία την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και τις συντάξεις αναπηρίας.5 Για τους λόγους αυτούς οι εργαζόμενοι απαίτησαν και απαιτούν την εξασφάλιση ικανοποιητικών συνθηκών υγείας και ασφάλειας στον εργασιακό τους χώρο. Η διοίκηση ανέπτυξε και εφάρμοσε καινούργιες μεθόδους διεύθυνσης και οργάνωσης της εργασίας. Οι μελετητές διατύπωσαν διάφορες θεωρίες και πρότειναν νέα συστήματα για την αποτελεσματική λειτουργία των διάφορων οργανισμών και την βελτίωση του εργατικού χώρου ως προς τους εργαζόμενους. Οι κυβερνήσεις τόνισαν τη σημασία της τυποποίησης και υιοθέτησαν θεσμικές και νομοθετικές ρυθμίσεις που αφορούσαν στη βελτίωση των συνθηκών εργασίας και της ποιότητας ζωής στον εργασιακό χώρο.6 Όλες αυτές οι ρυθμίσεις και οι αλλαγές επηρεάζουν άμεσα το οργανωτικό σχήμα των οργανισμών και απαιτούν άμεση ανταπόκριση και ευελιξία, ώστε να εισαχθούν στη διοίκηση των οργανισμών και να συμβάλουν στη βελτίωση του εργασιακού περιβάλλοντος. Η βελτίωση αυτή μέσα από την εξασφάλιση ικανοποιητικών

συνθηκών

ασφάλειας

και

υγείας

αποτελεί

ουσιαστικό

παράγοντα κοινωνικής και οικονομικής προόδου και συνιστά βασική μέριμνα από τους σύγχρονους οργανισμούς.

Η αναφορά γίνεται ως προς τα πρότυπα ΕΛΟΤ 1801: 2002 «Συστήματα διαχείρισης της υγείας και ασφάλειας στην εργασία – Προδιαγραφή» & ΕΛΟΤ 1800: 2003 «Οδηγός για συστήματα διαχείρισης της υγείας και ασφάλειας στην εργασία». Πληροφορίες για τα πρότυπα διαθέσιμες από τον Ελληνικό Οργανισμό Τυποποίησης στο web, URL: www.elot.gr. 4 Σαράπογλου Νίκος, Οδηγός υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας, Μεταίχμιο, Αθήνα 2002, σ. 11 επ. 5Andreoni Diego, The cost of occupational accidents and diseases, International Labour Organization, Geneva, 1986, σ. 95 επ. 6 Ξυροτύρη-Κουφίδη Στυλιανή, Διοίκηση ανθρωπίνων πόρων, Εκδοτικός Οίκος Αδελφών Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 1991, εισαγωγή 3

6

Ουσιαστικά οι κυριότεροι στόχοι της υγιεινής και της ασφάλειας στον εργασιακό χώρο είναι:7
Η προαγωγή και διατήρηση του υψηλότερου επιπέδου φυσικής, νοητικής και κοινωνικής ευεξίας των εργαζομένων σε όλα τα επαγγέλματα.
Η πρόληψη των επιδράσεων των εργασιακών συνθηκών, στην υγεία και ασφάλεια των εργαζομένων.
Η προστασία των εργαζομένων από τους επαγγελματικούς κινδύνους.
Η προσαρµογή της εργασίας στον άνθρωπο.

1.1. Προσδιορισμός Εννοιών Για την υγιεινή και την ασφάλεια στον εργασιακό χώρο δίνονται διάφοροι ορισμοί βασικών εννοιών, ωστόσο κρίνεται σκόπιμο η αναφορά των κυριοτέρων για αφομοίωση του σχετικού περιεχομένου και την αποφυγή παρανοήσεων.


Εργαζόμενος: Κάθε πρόσωπο που απασχολείται από έναν εργοδότη με οποιαδήποτε σχέση εργασίας, συμπεριλαμβανομένων των ασκούμενων και των μαθητευόμενων, εκτός από το οικιακό υπηρετικό προσωπικό8
Εργοδότης: Κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο, το οποίο συνδέεται με σχέση εργασίας με τον εργαζόμενο και έχει την ευθύνη για την επιχείρηση ή/ και την εγκατάσταση.9


Ασφάλεια του εργαζομένου: Τα χαρακτηριστικά εκείνα του περιβάλλοντος που συνδέονται με τραυματισμούς ή θάνατο του εργαζομένου.10

Κουκουλάκη Θεώνη, Η τυποποίηση σε θέματα υγείας και ασφάλειας της εργασίας, ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε., Αθήνα 1999, σ. 12. [Τεκμήριο διαθέσιμο στο web, URL: http://www.elinyae.gr/el/lib_file_upload/TYPOP.1103193105796.pdf]. 8Π.Δ. 17/1996, «Μέτρα για τη βελτίωση της ασφάλειας και τις υγείας των εργαζομένων κατά την εργασία σε συμμόρφωση με τις οδηγίες 89/391/ΕΟΚ», (ΦΕΚ 11, τ. Α’/1996). 9 ό.π. Π.Δ. 17/1996 10 Ξυροτύρη-Κουφίδη Στυλιανή, ό.π. 7

7


Υγεία του εργαζόμενου: Τα χαρακτηριστικά εκείνα που απειλούν τη

φυσική,

ψυχική

και

συναισθηματική

κατάσταση

του

εργαζόμενου.11
Υγεία και Ασφάλεια στην Εργασία (ΥΑΕ): Συνθήκες και παράγοντες που

επηρεάζουν

την

ευεξία

των

εργαζομένων,

των

προσωρινά

απασχολουμένων, του προσωπικού των εργολάβων, των επισκεπτών και οποιουδήποτε άλλου προσώπου στο χώρο εργασίας.12
Σύστημα διαχείρισης της ΥΑΕ: Μέρος του συνολικού συστήματος διαχείρισης το οποίο διευκολύνει τη διαχείριση των κινδύνων για την ΥΑΕ, που σχετίζονται με την επιχειρηματική δραστηριότητα του οργανισμού.

Αυτό

περιλαμβάνει

την

οργανωτική

δομή,

τις

δραστηριότητες σχεδιασμού, τις ευθύνες, τις πρακτικές, τις διαδικασίες, τις διεργασίες και τους πόρους για την ανάπτυξη, την εφαρμογή, την επίτευξη, την ανασκόπηση και τη διατήρηση της πολιτικής για την ΥΑΕ του οργανισμού.13
Επιχείρηση: Κάθε επιχείρηση, εκμετάλλευση, εγκατάσταση και εργασία του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα, ανεξαρτήτως κλάδου οικονομικής δραστηριότητας στον οποίο κατατάσσεται.14
Ατύχημα: ανεπιθύμητο γεγονός που προκαλεί θάνατο, ασθένεια, τραυματισμό, κάκωση ή άλλη απώλεια.15
Κίνδυνος: πηγή ή κατάσταση με δυνατότητα πρόκλησης βλάβης με τη μορφή τραυματισμού ή ασθένειας, ζημίας περιουσιακών στοιχείων, σε ζημία στο περιβάλλον του χώρου εργασίας ή συνδυασμό αυτών.16

ό.π. ΕΛΟΤ 1801, «Συστήματα διαχείρισης της υγείας και ασφάλειας στην εργασία – Προδιαγραφή», 2002. ό.π. 13 ό.π. 14 ό.π. 15 ΕΛΟΤ 1801, ό.π. 16 ό.π. 11 12

8


Εκτίμηση κινδύνων: η διαδικασία αξιολόγησης των κινδύνων για την ασφάλεια και υγεία των εργαζομένων κατά την εργασία, που απορρέουν από τις συνθήκες εμφάνισης μιας πηγής κινδύνου στο χώρο εργασίας.17
Επικινδυνότητα: Συνδυασμός της πιθανότητας και της συνέπειας/ των συνεπειών του να συμβεί ένα καθορισμένο επικίνδυνο γεγονός.18
Εκτίμηση της επικινδυνότητας: Συνολική διεργασία υπολογισμού του μεγέθους της επικινδυνότητας και της απόφασης κατά πόσο η επικινδυνότητα είναι ανεκτή.19
Πρόληψη: Το σύνολο των διατάξεων ή μέτρων που λαμβάνονται ή προβλέπονται καθ' όλα τα στάδια της δραστηριότητας της επιχείρησης, με στόχο την αποφυγή ή τη μείωση των επαγγελματικών κινδύνων.20

1.2. Σύντομη ιστορική αναδρομή & Νομοθετικό Πλαίσιο στην Ελλάδα

Η υγιεινή και η ασφάλεια στον εργασιακό χώρο αποτελούν ύψιστο δικαίωμα των εργαζομένων στους οργανισμούς και είναι απαραίτητο στοιχείο μιας κοινωνικά δίκαιης κοινωνίας. Για τον λόγο αυτό οι πρώτες νομοθετικές ρυθμίσεις στην Ελλάδα, όσον αφορά στην υγεία και στην ασφάλεια των εργαζομένων καθιερώνονται αρχικά το 1911 με το ν. ΓπΛΔ’ / 2 «Περί υγιεινής και ασφαλείας των εργατών και περί ωρών

εργασίας»21

που

κωδικοποιήθηκε

με

το

Β.Δ.

του

1920

«Περί

κωδικοποιήσεως των περί υγιεινής και ασφάλειας των εργατών διατάξεων».22 Σύμφωνα με την εξουσιοδότηση του άρθρο 6 του διατάγματος αυτού, εκδόθηκαν

17

Υγεία και ασφάλεια στο χώρο της εργασίας: πρακτικός οδηγός για την προσαρμογή προγράμματος υγείας και ασφάλειας στα μέτρα της εταιρείας σας. Αθήνα: Dashöfer Hellas, 2005. 18 ό.π. 19 ό.π. 20 Π.Δ. 17/1996, ό.π. 21 Ν. ΓπΛΔ / 2 / 1911, «Περί υγιεινής και ασφαλείας των εργατών και περί ωρών εργασίας (ΦΕΚ 319, τ. Α’/1911). 22 Β.Δ. 1920, «Περί κωδικοποιήσεως των περί υγιεινής και ασφάλειας των εργατών διατάξεων», (ΦΕΚ 200, τ. Α’/ 1920).

9

αρκετά διατάγματα τα οποία και καθόριζαν τις υποχρεώσεις των εργοδοτών για την λήψη μέτρων και την προστασία των εργαζομένων. Μερικά από αυτά θεωρούνται αρκετά σημαντικά και κάποια έχουν εν μέρει εφαρμογή ως τις μέρες μας. Σημαντικός, ωστόσο, σταθμός για την εξέλιξη περί υγιεινής και ασφάλειας στον εργασιακό χώρο υπήρξε ο Ν. 1568/1985 «Υγιεινή και ασφάλεια των εργαζομένων»23, ο οποίος είχε ως βασικό στόχο να καλύψει τα υπάρχοντα νομοθετικά

κενά

και

να

αποσπασματικής νομοθεσίας.

επιτύχει 24

τον

συντονισμό

της

μέχρι

τότε

Ο Ν. 1568/85 σηματοδοτεί την μετάβαση από

την στενή αντίληψη του εργασιακού περιβάλλοντος που αφορούσε μόνο τις φυσικές παραμέτρους της εργασίας σε μια πολύ ευρύτερη σύγχρονη αντίληψη που περιλαμβάνει και τις παραμέτρους του κοινωνικού και οργανωτικού περιβάλλοντος.25 Έτσι, περνάμε από την προστασία στην προαγωγή της υγείας. Η μετάβαση αυτή, όταν υλοποιείται έχει αποτελέσματα που συνδέονται άμεσα με την απόδοση στην εργασία και την παραγωγικότητα της επιχείρησης. Εξάλλου, η έμφαση που δίνεται στη λήψη μέτρων από τα πρώιμα στάδια του σχεδιασμού κτιρίων, μέσων και υλικών σηματοδοτεί την προτεραιότητα που έχει η ενσωμάτωση της πρόληψης έναντι της απλής προστασίας των διορθωτικών μέτρων.26 Η αποτύπωση ευθυνών, υποχρεώσεων και δικαιωμάτων για πρώτη φορά διατυπώνεται με σαφήνεια στον 1568/85. 'Έτσι, και σε αντίθεση με τις παλιές νομοθετικές ρυθμίσεις που είτε δεν διασαφήνιζαν το θέμα είτε, οι πολύ παλιές, ανέφεραν ευθύνες γενικά και στους εργαζόμενους ανεξάρτητα από τη θέση τους

23

Ν. 1568/ 1985, «Υγιεινή και ασφάλεια των εργαζομένων», (ΦΕΚ 117, τ. Α’ /1985).

24

Ζαγούρας Νίκος και Ράφτης Αλκης, Καινοτομίες στην υγιεινή και ασφάλεια της εργασίας, Επιθεώρησις Εργατικού Δικαίου , τ. 45, 1986, σελ 8 επ. 25 Εισηγητική Έκθεση της Βουλής των Ελλήνων, Για το σχέδιο νόμου «Υγιεινή και ασφάλεια των εργαζομένων», Επιθεώρησις Εργατικού Δικαίου , τ. 45, 1986, σελ 33 επ. 26 Η αναφορά προκύπτει από το κεφάλαιο Γ’ «Κτιριολογικές απαιτήσεις» και συγκεκριμένα από τα: άρθρο 17 «Σχεδιασμός χώρος εργασίας, άρθρο 18 «Σχέδιο διαφυγής – οδός διάσωσης και έξοδοι κινδύνου», άρθρο 19 «Συντήρηση – έλεγχος», άρθρο 20 «Διατήρηση θέσεων εργασίας και διάδρομοι κυκλοφορίας», άρθρο 21 «Κριτήρια διαμόρφωσης των χώρων και θέσεων εργασίας».

10

στην πυραμίδα ιεραρχίας της επιχείρησης και ανεξάρτητα από το γνωστικό τους αντικείμενο, ο θεσμικός νόμος του 1985 ορίζει υποχρεώσεις στους εργαζομένους όπως π.χ. τεχνικούς ασφάλειας, γιατρούς εργασίας, σωστή χρήση των εργασιακών μέσων και υλικών, την εκτέλεση της εργασίας τους χωρίς να δημιουργούν κίνδυνο για τον εαυτό τους ή για τους άλλους εργαζομένους κλπ.27 Αυτές όμως οι υποχρεώσεις δεν συναρτώνται με τις κυρώσεις που προβλέπονται για τη μη εφαρμογή του νόμου και των εκτελεστικών του πράξεων. Αντίθετα οι υποχρεώσεις των εργοδοτών για σχεδιασμό και εφαρμογή των μέτρων για ασφαλή και χωρίς κινδύνους για την υγεία εργασία, έχουν την έννοια της ευθύνης και άρα είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με τις κυρώσεις.28 Τέλος, εισάγεται για πρώτη φορά στην Ελληνική Νομοθεσία η αρχή της άμεσης συμμετοχής των εργαζόμενων στην λήψη και τήρηση των μέτρων Υγιεινής και Ασφάλειας. Η συμμετοχή αποτελεί μια από τις πιο σημαντικές προϋποθέσεις για την βελτίωση του εργασιακού περιβάλλοντος, αφού επιτρέπει να κατανοηθούν βαθύτερα οι συνθήκες, να εμπλουτισθούν και να υλοποιηθούν

27

Η αναφορά προκύπτει από το κεφάλαιο Α’ «Όργανα Βελτίωσης των συνθηκών εργασίας στην επιχείρηση» και συγκεκριμένα από τα: άρθρο 4 «Υποχρέωση απασχόλησης τεχνικού ασφάλειας και γιατρού εργασίας της επιχείρησης», άρθρο 5 «Προσόντα τεχνικού ασφάλειας», άρθρο 6 « Συμβουλευτικές αρμοδιότητες του τεχνικού ασφάλειας», άρθρο 7 «Επίβλεψη συνθηκών εργασίας», άρθρο 8 « Προσόντα γιατρού εργασίας και βοηθητικού προσωπικού», άρθρο 9 «Συμβουλευτικές αρμοδιότητες του γιατρού εργασίας», άρθρο 10 «Επίβλεψη της υγείας των εργαζομένων, άρθρο 11 «Συνεργασία τεχνικού ασφάλειας και γιατρού εργασίας», άρθρο 12 «Χρονικά όρια απασχόλησης του τεχνικού ασφάλειας και του γιατρού εργασίας», άρθρο 13 «Επιμόρφωση τεχνικών ασφάλειας, γιατρών εργασίας, μελών των Ε.Υ.Α.Ε. και αντιπροσώπων», άρθρο 14 «Σταδιακή εφαρμογή – εξουσιοδοτήσεις». Επίσης από το κεφάλαιο Δ’ «Πρόληψη του επαγγελματικού κινδύνου από μηχανές», άρθρο 22 «Υποχρεώσεις κατασκευαστών, εισαγωγέων και προμηθευτών μηχανών, εργαλείων και συσκευών», άρθρο 23 «Προστασία από μηχανικούς και ηλεκτρονικούς κινδύνους». Καθώς επίσης και το Κεφάλαιο Ε’ «Προστασία των εργαζομένων από φυσικούς, χημικούς και βιολογικούς παράγοντες» και συγκεκριμένα τα άρθρα: άρθρα 25 «Υποχρεώσεις εργοδοτών, παρασκευαστών, εισαγωγέων και προμηθευτών», άρθρο 26 «Μέτρα προστασίας των εργαζομένων που εκτίθενται σε παράγοντες», άρθρο 27 «Ιατρικός έλεγχος των εργαζομένων που εκτίθενται σε παράγοντες, άρθρο 28 «Ειδική πληροφόρηση εργαζομένων που εκτίθενται σε παράγοντες». 28 Η αναφορά προκύπτει από το κεφάλαιο ΣΤ’ «Τελικές διατάξεις» και συγκεκριμένα από τα άρθρα: άρθρο 33 «Διοικητικές Κυρώσεις», άρθρο 34 « Βεβαίωση και είσπραξη προστίμων» και άρθρο 25 « Ποινικές Κυρώσεις».

11

τα μέτρα και να αλλάξουν συμπεριφορές.29 Καθώς επίσης ορίζεται και η οργάνωση της πρόληψης σε εθνικό και νομαρχιακό επίπεδο.30 Περαιτέρω, ένα πλήθος νομοθετημάτων31 έρχονται να διευρύνουν και να εξειδικεύσουν την εφαρμογή του θεσμικού νόμου 1568/85. το ΠΔ 17/96 που επικυρώνει την Οδηγία Πλαίσιο 89/391/ΕΟΚ, είναι από τα σημαντικότερα νομοθετήματα για την ΥΑΕ στην Ελλάδα. Το τελευταίο επιβάλλει μια εσωτερική διαγνωστική διαδικασία σε όλες τις επιχειρήσεις, υποχρεώνοντας κάθε εργοδότη να κατέχει μια γραπτή εκτίμηση των επαγγελματικών κινδύνων. Επίσης υποχρεώνει τους εργοδότες να παίρνουν μεταξύ άλλων προληπτικά μέτρα προστασίας

των

εργαζομένων

όπως

την

απουσία

των

κινδύνων,

την

αντικατάσταση των επικίνδυνων ουσιών από ακίνδυνες ή λιγότερο επικίνδυνες και τη μείωση των κινδύνων στην πηγή τους. Συμπλήρωμα στην όλη προσπάθεια της αποτελεσματικότερης προώθησης των θεμάτων υγιεινής και ασφάλειας στον εργασιακό χώρο της χώρας μας, έρχονται να δώσουν οι οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι οποίες και υποχρεωτικά υιοθετούνται από το εθνικό μας δίκαιο. Η Ευρωπαϊκή Ένωση αρχίζει να ασχολείται με τα θέματα Υγείας και Ασφάλειας μόλις το 1974 μετά την Συνθήκη της Ρώμης με οδηγίες προς τα κράτη μέλη. Η πρώτη όμως σημαντική ώθηση σ΄ αυτόν τον τομέα ήταν η ψήφιση της Ενιαίας Ευρωπαϊκής Πράξης32 το 1987, και ιδιαίτερα τα άρθρα 100Α και 118Α (σημερινά άρθρα 97 & 137), η οποία στόχο είχε την ολοκλήρωση της εσωτερικής αγοράς

της

Ένωσης

με

την

ταυτόχρονη

επιταγή

εξισορρόπησης

των

οικονομικών και κοινωνικών στόχων της Ένωσης. Συγκεκριμένα:

Η αναφορά προκύπτει από το κεφάλαιο Α’ «Όργανα Βελτίωσης των συνθηκών εργασίας στην επιχείρηση» και συγκεκριμένα από τα: άρθρο 2 «Σύσταση επιτροπής υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας (Ε.Υ.Α.Ε.) και άρθρο 3 «Εκλογή μελών Ε.Υ.Α.Ε. – προστασία». 30 Η αναφορά προκύπτει από το κεφάλαιο Β’ «Όργανα για τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας σε εθνικό επίπεδο», άρθρο 15 « Συμβούλιο υγιεινής της εργασίας» και άρθρο 16 «Νομαρχιακές επιτροπές υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας». 31 Πληροφορίες σχετικά με τα νομοθετήματα για την υγιεινή και την ασφάλεια στον εργασιακό χώρο παραθέτονται στο παράρτημα της σελίδας 114 32 Για περισσότερες πληροφορίες ο ενδιαφερόμενος μπορεί να βρει στο web στην ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκή Ένωση για την Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη [τεκμήριο διαθέσιμο στο web, URL: http://europa.eu/scadplus/treaties/singleact_el.htm#OBJECTIVES]. 29

12

100Α Οικονομικοί στόχοι:  Διακίνηση προϊόντων, μη στρέβλωση του ανταγωνισμού  Αποφυγή Κοινωνικού Ντάμπιγκ  Οδηγίες πλήρους εναρμόνισης (υποχρεωτικές προδιαγραφές) 118Α Κοινωνικοί στόχοι:  Προστατευτικοί – Προληπτικοί Κανόνες  Οδηγίες ελαχίστων προδιαγραφών  Προς τα άνω εναρμόνιση  Διατήρηση των υφιστάμενων υψηλών προτύπων από τα κράτη-μέλη

Η σημαντικότερη ωστόσο οδηγία σε κοινοτικό επίπεδο εξεδόθη στις 12 Ιουνίου 1989 «Σχετικά με την εφαρμογή των μέτρων για την προώθηση της βελτίωσης της ασφάλειας και της υγείας των εργαζομένων κατά την εργασία» 33 που ονομάζεται και «Οδηγία Πλαίσιο». Η «Οδηγία Πλαίσιο» ενσωματώθηκε στην ελληνική εργατική νομοθεσία με το Π.Δ. 17/199634 «Μέτρα για την βελτίωση της ασφάλειας και της υγείας των εργαζομένων κατά την εργασία σε συμμόρφωση με τις οδηγίες 89/391/EOK και 91/383/EOK». Η Οδηγία ρυθμίζει τις αρχές που πρέπει να τηρούνται σε θέματα Ασφάλειας και Υγείας και περιλαμβάνει «18 ειδικές οδηγίες». Οι 18 «ειδικές οδηγίες» είναι θεματικές, ενώ στο ίδιο πλαίσιο έχουν ενταχθεί και παλαιότερες οδηγίες που έχουν τροποποιηθεί και ενσωματωθεί και ήδη έχουν φθάσει τις 42 κοινοτικές οδηγίες. Όπως προκύπτει από τα παραπάνω η τελευταία εικοσαετία υπήρξε αποφασιστική για τον εκσυγχρονισμό του νομοθετικού πλαισίου της Υγιεινής και της ασφάλειας στο χώρο της εργασίας στην Ελλάδα με απαραίτητη

33

Οδηγία 89/391/EOK «Σχετικά με την εφαρμογή των μέτρων για την προώθηση

της βελτίωσης της ασφάλειας και της υγείας των εργαζομένων κατά την εργασία». 34

Π.Δ. 17/1996 «Μέτρα για την βελτίωση της ασφάλειας και της υγείας των εργαζομένων κατά την εργασία …ό.π.

13

προϋπόθεση τη συνεργασία της εργοδοσίας, των εργαζομένων και της Πολιτείας.

1.3. Εθνικό Σύστημα για την ασφάλεια και την υγιεινή στον εργασιακό χώρο

1.3.1. Εθνικοί Φορείς Σε εθνικό επίπεδο ο τομέας της υγιεινής και της ασφάλειας στο εργασιακό περιβάλλον υπάγεται στις αρμοδιότητες του Υπουργείου Απασχόλησης και Κοινωνικής Προστασίας.35 Αναλυτικά, οι αρμοδιότητες αυτές αφορούν στη νομοθεσία, στον έλεγχο εφαρμογής της νομοθεσίας, στην ενημέρωση και διάδοση της πληροφόρησης, στην έρευνα και στην οργάνωση και υποστήριξη των υπηρεσιών ελέγχου εφαρμογής. Οι αρμοδιότητες αυτές ασκούνται από τις Κεντρικές Υπηρεσίες του Υπουργείου και συγκεκριμένα από τη Γενική Δ/νση Συνθηκών & Υγιεινής της Εργασίας, η οποία αποτελείται τη Δ/νση Συνθηκών Υγείας, το Κέντρο Υγιεινής & Ασφάλειας της Εργασίας (ΚΥΑΕ) και τη Δ/νση Διαχείρησης της Πληροφόρησης, Επιμόρφωσης & Παρακολούθησης Πολιτικής Συνθηκών Εργασίας για Θέματα Ασφάλειας & Υγείας και την αρμόδια ελεγκτική αρχή το Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας (Σ.ΠΕ.Ε.)36:

βλ σχετικά Υπουργείο Απασχόλησης & Κοινωνικής Προστασίας. [Στο web, URL: http://www.ypakp.gr/]. 36βλ. σχετικά Υπουργείο Απασχόλησης & Κοινωνικής Προστασίας. Εθνικό Σύστημα ΕΑΥ [Στο web, URL http://www.ypakp.gr/index.cfm?Level1=2&Level2=12&Level3=8&Level4=0&Level5=0&Level 6=0#1]. 35

14

Υπουργείο Απασχόλησης & Κοινωνικής Προστασίας

Γενική Δ/νση Συνθηκών & Υγιεινής της Εργασίας

Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας

Δ/νση Συνθηκών Εργασίας

Κέντρο Υγιεινής & Ασφάλειας της Εργασίας Δ/νση Διαχείρησης της Πληροφόρησης, Επιμόρφωσης & Παρακολούθησης Πολιτικής Συνθηκών Εργασίας για Θέματα Ασφάλειας & Υγείας Οργανόγραμμα 1 Πηγή Υπουργείο Απασχόλησης & Κοινωνικής Προστασίας

Η Γενική Διεύθυνση Συνθηκών Εργασίας είναι αρμόδια για θέματα υγείας και ασφάλειας των εργαζομένων και αναπτύσσει δράσεις στους τομείς της νομοθεσίας, οργάνωσης, ενημέρωσης και έρευνας. Στη συνέχεια απαριθμούνται συνοπτικά οι τρεις υπηρεσιακές της μονάδες,. Δ/νση Συνθηκών Υγείας, την Δ/νση Διαχείρισης της Πληροφόρησης και το Κέντρο Υγιεινής & Ασφάλειας της Εργασίας και οι αρμοδιότητες που ασκούνται μέσω αυτών .

15

Γενική Δ/νση Συνθηκών Εργασίας

Δ/νση Συνθηκών Υγείας

Δ/νση Διαχείρισης της Πληροφόρησης

Κέντρο Υγιεινής & Ασφάλειας της Εργασίας

Οργανόγραμμα 2 Πηγή Υπουργείο Απασχόλησης & Κοινωνικής Προστασίας

α) Η Διεύθυνση Συνθηκών Υγείας δραστηριοποιείται στους τομείς της νομοθεσίας, οργάνωσης και ενημέρωσης και αποτελείται από τα τμήματα: i) Τμήμα Πρόληψης Εργατικών Ατυχημάτων ii) Τμήμα Πρόληψης Επαγγελματικών Ασθενειών iii) Τμήμα Εργονομίας iv) Τμήμα Τεχνικής Στήριξης v) Τμήμα Πρόληψης Κινδύνων για Ειδικές Ομάδες Εργαζομένων & Βελτίωσης του Εργατικού Δυναμικού

16

Διεύθυνση Συνθηκών Υγείας

Τμήμα Πρόληψης Εργατικών Ατυχημάτων Τμήμα Πρόληψης Επαγγελματικών Ασθενειών

Τμήμα Εργονομίας

Τμήμα Τεχνικής Στήριξης

Τμήμα Πρόληψης Κινδύνων για Ειδικές Ομάδες Εργαζομένων & Βελτίωσης του Εργατικού Δυναμικού

Οργανόγραμμα 3 Πηγή Υπουργείο Απασχόλησης & Κοινωνικής Προστασίας

β)

Η

Διεύθυνση

Διαχείρισης της Πληροφόρησης,

Επιμόρφωσης και

Παρακολούθησης Πολιτικής Συνθηκών Εργασίας για Θέματα Ασφάλειας και Υγείας δραστηριοποιείται στους τομείς της ενημέρωσης, επιμόρφωσης και τεκμηρίωσης και αποτελείται από τα τμήματα:

i) Τμήμα Εθνικού Εστιακού Πόλου Πληροφόρησης ii) Τμήμα Επιμόρφωσης, Ενημέρωσης, Εκδόσεων & Τεχνικής Υποστήριξης iii) Τμήμα Ατυχημάτων Μεγάλης Έκτασης iv) Τμήμα Τεκμηρίωσης, Παρακολούθησης & Αξιολόγησης Θεσμικών για την Υγεία & Ασφάλεια Μέτρων

17

Διεύθυνση Διαχείρισης της Πληροφόρησης, Επιμόρφωσης και Παρακολούθησης Πολιτικής Συνθηκών Εργασίας για Θέματα Ασφάλειας και Υγείας

Τμήμα Εθνικού Εστιακού Πόλου Πληροφόρησης

Τμήμα Επιμόρφωσης, Ενημέρωσης, Εκδόσεων & Τεχνικής Υποστήριξης Τμήμα Ατυχημάτων Μεγάλης Έκτασης

Τμήμα Τεκμηρίωσης, Παρακολούθησης & Αξιολόγησης Θεσμικών για την Υγεία & Ασφάλεια Μέτρων Οργανόγραμμα 4 Πηγή Υπουργείο Απασχόλησης & Κοινωνικής Προστασίας

γ) Και τέλος το Κέντρο Υγιεινής & Ασφάλειας της Εργασίας είναι κέντρο για την εφαρμοσμένη έρευνα και έχει δυνατότητα μετρήσεων φυσικών και χημικών παραγόντων στους χώρους εργασίας καθώς και βιολογικών μετρήσεων των εργαζομένων. Παρέχει τεχνική υποστήριξη στους τεχνικούς

και

υγειονομικούς

επιθεωρητές

των

περιφερειακών

Υπηρεσιών. Έχει οριστεί ως ο Εθνικός Εστιακός Πόλος του Ευρωπαϊκού Δικτύου για την Προαγωγή της Υγείας στους Χώρους Εργασίας και αποτελείται από τα τμήματα: i)

Τμήμα Προσδιορισμού Χημικών & Βιολογικών Παραγόντων

ii) Τμήμα Προσδιορισμού Φυσικών Παραγόντων iii) Τμήμα Ασφάλειας της Εργασίας & Εργαζομένων

18

iv) Τμήμα Ιατρικής της Εργασίας & Προαγωγής της Υγείας στους εργασιακούς χώρους

Κέντρο Υγιεινής & Ασφάλειας της Εργασίας

Τμήμα Προσδιορισμού Χημικών & Βιολογικών

Τμήμα Προσδιορισμού Φυσικών Παραγόντων

Τμήμα

Ασφάλειας

της

Εργασίας & Εργαζομένων

Τμήμα Ιατρικής της Εργασίας & Προαγωγής της Υγείας στους εργασιακούς χώρους

Οργανόγραμμα 5 Πηγή Υπουργείο Απασχόλησης & Κοινωνικής Προστασίας

2) Το Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας (Σ.ΕΠ.Ε.)είναι η αρμόδια αρχή για τον έλεγχο εφαρμογής της εργατικής νομοθεσίας που αφορά τους όρους εργασίας

(αμοιβή

κ.ά.),

τη

νομιμότητα

απασχόλησης,

την

έρευνα

ασφαλιστικής κάλυψης των εργαζομένων, καθώς και τις συνθήκες υγείας και ασφάλειας των εργαζομένων. Η κεντρική υπηρεσία του Σ.ΕΠ.Ε. απαρτίζεται από το Γραφείο του Ειδικού Γραμματέα, την Υπηρεσία των Ειδικών Επιθεωρητών, τη Δ/νση Προγραμματισμού και Συντονισμού Κοινωνικής Επιθεώρησης Εργασίας, τη Δ/νση Προγραμματισμού και

19

Συντονισμού Τεχνικής και Υγειονομικής Επιθεώρησης Εργασίας και τη Δ/νση Διοικητικής και Τεχνικής Στήριξης. Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας

Γραφείο του Ειδικού Γραμματέα

Υπηρεσία των Ειδικών Επιθεωρητών Δ/νση Προγραμματισμού και Συντονισμού Κοινωνικής Επιθεώρησης Εργασίας

Δ/νση Προγραμματισμού και Συντονισμού Τεχνικής & Υγειονομικής Επιθεώρησης

Δ/νση Διοικητικής και Τεχνικής Στήριξης

Οργανόγραμμα 6 Πηγή Υπουργείο Απασχόλησης & Κοινωνικής Προστασίας

Οι περιφερειακές του υπηρεσίες περιλαμβάνουν 16 Περιφερειακές Δ/νσεις Κοινωνικής Επιθεώρησης και 7 Κέντρα Πρόληψης Επαγγελματικού Κινδύνου με κύρια αρμοδιότητα τον έλεγχο των συνθηκών ασφάλειας και υγείας των εργαζομένων και πρόληψης των επαγγελματικών κινδύνων.

1.3.2. Συλλογικά Όργανα Κοινωνικού Δικαίου

Η δράση που αναπτύσσεται στους τομείς της νομοθεσίας, της ενημέρωσης, της οργάνωσης, του έλέγχου και της έρευνας για θέματα ασφάλειας και υγείας στο

εργασιακό

περιβάλλον

είναι

αποτέλεσμα

της

διαβούλευσης

τον

20

θεσμοθετημένων οργάνων κοινωνικού διαλόγου. Συγκεκριμένα σε εθνικό επίπεδο λειτουργούν το Συμβούλιο Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας (Σ.Υ.Α.Ε.) και το Συμβούλιο Κοινωνικού Ελέγχου Επιθεώρησης Εργασίας (Σ.Κ.Ε.Ε.Ε.): 1) Το Σ.Υ.Α.Ε. γνωμοδοτεί τα θέματα ασφάλειας και υγιεινής στον εργασιακό χώρο και εισηγείται για τη συμπλήρωση ή τροποποίησης της νομοθεσίας. Πρόεδρος του είναι ο γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Απασχόλησης και Κοινωνικής Προστασίας και συμμετέχουν εκπρόσωποι της πολιτείας, επιστημονικοί φορείς και τριτοβάθμιες οργανώσεις των εργοδοτών και των εργαζομένων. 2) Το Σ.Κ.Ε.Ε. αποτελεί όργανο εξασφάλισης διαφάνειας των ενεργειών του Σ.ΕΠ.Ε. και της ποιότητας των υπηρεσιών του. Πρόεδρος είναι ο ειδικός Γραμματέας του Σ.ΕΠ.Ε. και συμμετέχουν εκπρόσωποι των τριτοβάθμιων οργανώσεων

των

εργοδοτών

και

εργαζομένων

και

εκπρόσωπος

εργαζομένων του Σ.ΕΠ.Ε.

Σε νομαρχιακό και περιφερειακό επίπεδο λειτουργούν οι Νομαρχιακές Επιτροπές

Υγιεινής

Περιφερειακές

και

Επιτροπές

Ασφάλειας Κοινωνικού

της

Εργασίας

Ελέγχου

(Ν.Ε.Υ.Α.Ε.)

Επιθεώρησης

και

οι

Εργασίας

(Π.Ε.Κ.Ε.Ε.Ε.).

1) Οι Ν.Ε.Υ.Α.Ε. γνωμοδοτούν σχετικά με την εφαρμογή στο νόμο των διατάξεων για την ασφάλεια και υγεία στον εργασιακό χώρο, για το συντονισμό των δράσεων των διάφορων υπηρεσιών και για την οργάνωση επιμορφωτικών σεμιναρίων. Συγκροτείται από τον Νομάρχη, τον Επιθεωρητή Εργασίας και εκπροσώπους εργαζομένων και εργοδοτών. 2)

Οι Π.Ε.Κ.Ε.Ε.Ε αποτελούν γνωμοδοτικό όργανο για τη λειτουργία και τη δράση του Σ.ΕΠ.Ε. Απαρτίζεται από το Γενικό Γραμματέα της Περιφέρειας, το προϊστάμενο του Σ.ΕΠ.Ε. έναν εκπρόσωπο της Ένωσης Νομαρχιακών

Αυτοδιοικήσεων

Ελλάδας

στην

Περιφέρεια,

έναν

εκπρόσωπο του εργατικού κέντρου της έδρας της Περιφέρειας και έναν

21

εκπρόσωπο της πλέον αντιπροσωπευτικής εργοδοτικής οργάνωσης από τη βιομηχανία, τη βιοτεχνία και το εμπόριο της έδρας της Περιφέρειας.

Επίσης υπάρχουν και άλλες επιτροπές όπως η Γνωμοδοτική επιτροπή για τη χορήγηση αδειών σε Εξωτερικές Υπηρεσίες Προστασίας και Πρόληψης (ΕΞΥΠΠ), Τριμερής επιτροπή για τα θέματα του Εθνικού Εστιακού Πόλου του Ευρωπαϊκού Οργανισμού για την Υγιεινή και Ασφάλεια, Τριμερής επιτροπή για τα θέματα Προαγωγής της Υγείας στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων και προγραμμάτων του Ευρωπαϊκού Δικτύου Προαγωγής της Υγείας στους Χώρους Εργασίας (European Network for Workplace Health Promotion, ENWHP), Μικτές Επιτροπές Ελέγχου σε Οικοδομές και άλλα Τεχνικά έργα και Μικτές Επιτροπές Ελέγχου στη Ναυπηγοεπισκευαστική ζώνη.

1.3.3. Ανεξάρτητοι Φορείς

Πέραν της πολιτείας υπάρχουν στην Ελλάδα διάφοροι ανεξάρτητοι φορείς που αναπτύσσουν δραστηριότητες στον τομέα της ασφάλειας και υγιεινής στον εργασιακό χώρο. Ένας από αυτούς είναι το Ελληνικό Ινστιτούτο Υγιεινής και Ασφάλειας

της

Εργασίας

(ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε.)

και

οι

Εξωτερικές

Υπηρεσίες

Προστασίας και Πρόληψης (ΕΞ.ΥΠ.Π.) 1) Το ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε37. είναι ένας μη κερδοσκοπικός φορέας, που ιδρύθηκε με την

συνεργασία

των

κύριων

εργοδοτικών

&

συνδικαλιστικών

οργανώσεων της Ελλάδας. Κύριοι σκοποί του είναι ο εντοπισμός, η επεξεργασία, η ανάλυση και η έρευνα για την υγιεινή και την ασφάλεια των εργαζομένων, η επεξεργασία των ρυθμίσεων, των κανονισμών και της σχετικής νομοθεσίας, η προώθηση της τεκμηρίωσης και της πληροφόρησης, ενημέρωσης και εκπαίδευσης των εργαζομένων κ.ά. 2) Οι ΕΞ.ΥΠ.Π. Σύµφωνα µε τα Π∆ 17/1996 ο εργοδότης προκειµένου να

ανταποκριθεί

στις

απαιτήσεις

της

νοµοθεσίας

για

την

υποχρέωση

37

Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το Ελληνικό Ινστιτούτο Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας [Στο web, URL: http://www.elinyae.gr/index_content.html].

22

χρησιµοποίησης υπηρεσιών τεχνικού ασφάλειας και γιατρού εργασίας µπορεί να επιλέξει µεταξύ των περιπτώσεων ανάθεσης των καθηκόντων αυτών σε εργαζόµενους στην επιχείρηση ή σε άτοµα εκτός της επιχείρησης ή της σύναψης σύµβασης µε ΕΞΥΠΠ (Εξωτερικές Υπηρεσίες Προστασίας και Πρόληψης) ή συνδυασµό µεταξύ των δυνατοτήτων.

23

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 : ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Η διοίκηση της κάθε βιβλιοθήκης μικρής ή μεγάλης δεν έχει καμιά σημασία απλώς τα μεγέθη αλλάζουν επιβάλλεται να εφαρμόζει και να υπακούει σε κανόνες Υ. Α. Ε. με απώτερο σκοπό να κρατήσει το προσωπικό της στη βιβλιοθήκη, να μειώσει το κόστος των ατυχημάτων, των ασθενειών και να μειώσει επίσης και την καταστροφή της ιδιοκτησίας και του εξοπλισμού της. Η διοίκηση της κάθε βιβλιοθήκης για να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά και με συνέπεια τα θέματα Υ. Α. Ε. εξετάζει τις συνθήκες38 εργασίας και το εργασιακό περιβάλλον. Λαμβάνει υπόψη της κατά κύριο λόγο την κατάσταση εργασίας όπως τη ζει ο εργαζόμενος οπότε προχωρά σε βάθος και εξετάζει καταρχήν ότι αφορά τον άνθρωπο στο χώρο: •

την οργάνωση και το περιεχόμενο της εργασίας του κάθε εργαζόμενου,

•

την ιεραρχία και τις οδηγίες για την εκτέλεση της εργασίας,

•

τα χρονικά όρια που προβλέπονται,

•

τους

περιορισμούς

που

επιβάλλονται

και

περιορίζουν

την

παραγωγικότητά του, •

την αμοιβή που ορίζεται

αλλά και το περιβάλλον εργασίας:

38

•

τις εργασιακές σχέσεις,

•

τις επαγγελματικές ικανότητες,

•

τις προσωπικές προσδοκίες,

•

την κατάσταση υγείας του εργαζόμενου,

Σαραφόπουλος

Νίκος “Ανάδειξη των συνολικών και αλληλοσυμπληρούμενων

δράσεων για την προαγωγή της υγείας και ασφάλειας στο χώρο στην εργασία: ένα ολιστικό πρότυπο.” Υγιεινή και ασφάλεια της εργασίας, 2006, τεύχος 25 (Ιανουάριος, Φεβρουάριος, Μάρτιος), ΕΛ. ΙΝ. Υ. Α. Ε., σ. 6-11. [Τεκμήριο Διαθέσιμο στο web. URL: http://www.elinyae.gr/el/lib_file_upload/Vol25.1138705524548.pdf Ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 7/06/2006].

24

•

την ηλικία, το φύλλο και άλλα ανθρωπολογικά χαρακτηριστικά.

Σχήμα: Οι συνθήκες εργασίας και το εργασιακό περιβάλλον39. 39

Ό.π. Σαραφόπουλος Νίκος, σ.8.

25

Ακόμα δεν παραλείπει η διοίκηση να εξετάσει και το χώρο δηλ. το φυσικό περιβάλλον όπου στεγάζονται όλες οι δραστηριότητες της βιβλιοθήκης. Ως φυσικό περιβάλλον νοείται το κτίριο, η τοποθεσία του, η αρχιτεκτονική του αλλά και από την άλλη ο εξοπλισμός, η εργονομία του χώρου κ.λπ. (αναλύονται στα παρακάτω κεφάλαια και προτείνονται οι ιδανικές λύσεις για κάθε περίπτωση). Επομένως η διοίκηση φροντίζει και προνοεί για το ευχάριστο κλίμα και

τις

υγιείς

σχέσεις

εργασίας

ώστε

να

αποφεύγεται

η

βαρετή

επαναληπτικότητα, η υπερένταση και ο φόρτος εργασίας. Παρεμβαίνει επομένως εργονομικά με τυχόν αναδιατάξεις στο φυσικό χώρο, με την σωστότερη οργάνωση της κατανομής του έργου και με την εκπαίδευση του προσωπικού. Δεσμεύεται από την άλλη πλευρά για την αποτελεσματική κατανομή των αρμοδιοτήτων και των δικαιοδοσιών στο προσωπικό. Η διοίκηση ενεργεί με αυτό τον τρόπο για να εκτιμήσει ορθά, σε βάθος και με ακρίβεια τους επαγγελματικούς κινδύνους συνεργώντας πάντοτε με το γράμμα του νόμου και συμβουλευόμενη τους ειδικούς επιστήμονες για τα θέματα αυτά να μπορέσει να αναπτύξει τις καταλληλότερες πολιτικές. Στοχεύει στη δημιουργία και παγίωση μιας κουλτούρας40 για την Υ. Α. Ε. Η κουλτούρα ιδιαίτερα νέα στο χώρο των βιβλιοθηκών αν και τα θέματα της Υ. Α. Ε.

40

Για την σημασία της κουλτούρας της Υ. Α. Ε. και πως αυτή ωφελεί τις επιχειρήσεις

αλλά και πως τελικά ορίζεται βλ. σχετικά Γκινάλας Τρύφων, “ Κουλτούρα για την ασφάλεια και υγεία στην εργασία: ένα ζήτημα ζωτικού ενδιαφέροντος”, μέρος πρώτο Υγιεινή και ασφάλεια της εργασίας, 2004, τεύχος 20 (Οκτώβριος, Νοέμβριος, Δεκέμβριος) ΕΛ. ΙΝ. Υ. Α. Ε., σ. 10-12 [Τεκμήριο Διαθέσιμο στο web. URL: http://www.elinyae.gr/el/lib_file_upload/Vol20..1134478644085.pdf Ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 7/06/2006]. και μέρος δεύτερο

Υγιεινή και ασφάλεια της εργασίας, 2005, τεύχος 24 (Οκτώβριος,

Νοέμβριος, Δεκέμβριος) ΕΛ. ΙΝ. Υ. Α. Ε., σ. 16-19. [Τεκμήριο Διαθέσιμο στο web. URL: http://www.elinyae.gr/el/lib_file_upload/Vol24.1134480908568.pdf Ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 7/06/2006].

26

προβάλλονται σε καθημερινή βάση και από μόνα τους απαιτούν συστηματικές και οργανωμένες προσπάθειες για την επίλυση τους. Η κουλτούρα για την υγεία και την ασφάλεια δίνει ιδιαίτερη σημασία στην καθοδήγηση, στην εμπλοκή όλων των εργαζομένων, στη σωστή επικοινωνία, στην κατάρτιση και στην επίδειξη φροντίδας και προσοχής για τα θέματα αυτά. Η κουλτούρα προσβλέπει ουσιαστικά στην υιοθέτηση υψηλών προδιαγραφών για την Υ. Α. Ε. για να επιτύχει κατά συνέπεια και υψηλούς δείκτες αποτελεσματικότητας.

2.1. Εσωτερική οργάνωση και διοίκηση στη βιβλιοθήκη

Η εσωτερική οργάνωση στη βιβλιοθήκη απαιτεί καταρχήν την εφαρμογή των διατάξεων που προβλέπονται από την ελληνική και ευρωπαϊκή νομοθεσία όπως αυτοί έχουν περιγραφεί και αναλυθεί στο προηγούμενο κεφάλαιο. Οι νόμοι και οι επιμέρους διατάξεις προβλέπουν και επιβάλλουν την υποχρεωτική ύπαρξη των: Τεχνικός Ασφαλείας (Τ. Α.), Ιατρός Εργασίας (Ι. Α.), Επιτροπή Υγιεινής και Ασφάλειας (Ε .Υ. Α.). Η διοίκηση και οι Τ. Α., Ι. Α., Ε. Υ. Α. αν και φαίνεται ότι αποτελούν ξεχωριστά όργανα με παρόμοιες και διαφορετικές αρμοδιότητες έχουν ως κοινό στόχο την προάσπιση και προώθηση της Υ. Α. Ε. στο χώρο. Ο κοινός στόχος τους, που επιτυγχάνεται με διαφορετικό τρόπο και μέσα από την μεριά τους, διατυπώθηκε στη γραπτή πολιτική της βιβλιοθήκης. Δεν επαρκούν όμως μόνο αυτά απαραίτητη είναι η πρόβλεψη στο οργανόγραμμα για τη σωστή οργάνωση της βιβλιοθήκης. Είναι πολύ πιο αποτελεσματική η ύπαρξη και η

27

Διευθυντής/ ντρια Βιβλιοθήκης Τμήμα καταλογο γράφησης

Τμήμα εισερχομένων Προϊστάμενος / η Υπεύθυνος παραγγελιών κ.ά.

Τεχνικός Ασφαλείας (Τ. Α.) Ιατρός Εργασίας (Ι. Α.)

Επιτροπή Υγιεινής & Ασφάλειας (Ε .Υ. Α.)

Σχήμα: Η παράλληλη παρουσία των ειδικών για την Υ Α Ε & της διοίκησης της βιβλιοθήκης.

δραστηριοποίηση των παραπάνω συντελεστών όταν υπάρχει στη βιβλιοθήκη ένα δομημένο σύστημα για την διαχείριση της Υ. Α. Ε. Η παράλληλη παρουσία με την διοίκηση των ειδικών για την Υ. Α. Ε. προϋποθέτει και την αρμονική συνύπαρξη και συνεργασία μεταξύ τους. Ο Τ. Α. και ο Ι. Ε. είναι εξωτερικοί συνεργάτες και παρέχουν τις υπηρεσίες τους όταν αυτές τους ζητηθούν και κριθούν αναγκαίες συνήθως με κάποια σύμβαση. Η Ε. Υ. Α. συνήθως ορίζεται από την ανώτερη διοίκηση και την απαρτίζουν μέλη από το προσωπικό της βιβλιοθήκης. Η Ε. Υ. Α. συνδέει οργανωτικά και λειτουργικά την διοίκηση με το προσωπικό και τους εξωτερικούς συνεργάτες όπως τον Τ. Α. και τον Ι. Ε. Η επικοινωνία μεταξύ όλων των εμπλεκόμενων έχει προβλεφθεί καταρχήν από την ενσωμάτωση των θεσμών των Τ. Α., Ι. Ε., Ε. Α. Υ. στην οργανωτική δομή της βιβλιοθήκης. Μέσα εκεί καθορίζονται σαφώς εκτός από τις αρμοδιότητες και τις ευθύνες και τα κανάλια επικοινωνίας μεταξύ των μερών. Όσον αφορά τις ενέργειες του κάθε εμπλεκόμενου εκεί προβλέπεται και ένα χρονοδιάγραμμα υλοποίησης με στόχο την εφαρμογή και την βελτίωση των συνθηκών Υ. Α. Ε. Βοηθητικό ρόλο, ίσως και πολύ σημαντικό, παίζει και η υιοθέτηση ενός συστήματος διαχείρισης για την Υ. Α. Ε. Εύλογα πάντως δημιουργείται στον καθένα χωριστά το ερώτημα γιατί χρειάζεται επιπλέον των νόμων, των

28

προεδρικών διαταγμάτων, των υπουργικών αποφάσεων, των εγκυκλίων κ.λπ. που έχουν ήδη εκδώσει τα διάφορα κατά καιρούς καθ’ ύλη αρμόδια υπουργεία, ένα Σύστημα διαχείρισης για Υ. Α. Ε. Η απάντηση δίνεται από την μελέτη και την αξιοποίηση ενός τέτοιου συστήματος στο χώρο της βιβλιοθήκης. Μέσα από το σύστημα διαχείρισης για την Υ. Α. Ε. παρέχεται ένα γενικό πλαίσιο41 όπου καταγράφεται αναλυτικά ο προσανατολισμός, οι στόχοι και η πολιτική της διοίκησης της βιβλιοθήκης. Μέσα στο πλαίσιο του συστήματος περιγράφονται η οργανωτική δομή και οι διαδικασίες που ακολουθούνται για την εφαρμογή, τον έλεγχο και τη συνεχή βελτίωση της Υ. Α. Ε. Τα συστήματα τέτοιου τύπου υπακούουν στη φιλοσοφία για την εξασφάλιση της ποιότητας στο χώρο εργασίας. Ένα σύστημα ποιότητας στο χώρο εργασίας διαγράφει την πορεία του μέσα σε ένα κύκλο (ο γνωστός κύκλος Deming) που απαρτίζεται από τα στάδια του σχεδιασμού, της υλοποίησης, του ελέγχου και της διόρθωσης. Ο κύκλος αυτός έχει ελικοειδή μορφή, ζει

και υπάρχει παράλληλα μέσα στο

περιβάλλον του οργανισμού. Η ύπαρξή του είναι αλληλένδετη με την ποιότητα, την Υ. Α. Ε., τον οργανισμό και τροφοδοτείται από αυτούς τους παράγοντες.

41

Ειδικά για τις βιβλιοθήκες της Νέας Ζηλανδίας έχει συνταχτεί σε προαιρετική βάση με

τη συνεργασία των αρμόδιων οργανισμών σε εθνικό από ότι φαίνεται επίπεδο ( Occupational Safety & Health Service, New Zealand Library & Information Association, Department of Labour) ένας κώδικας πρακτικής εφαρμογής θεμάτων υγιεινής και ασφάλειας βλ. σχετικά Occupational Safety & Health Service, New Zealand Library & Information Association, Department of Labour, Voluntary code of practice for health and safety issues, New Zealand Library & Information Association, 1998, ISBN 0 – 473 – 04913 - 9. [Τεκμήριο Διαθέσιμο στο web.URL: http://www.osh.govt.nz/order/catalogue/ipp/library.pdf Ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 2/03/2006].

29

Διόρθωση

Σχεδιασμός

Έλεγχος

Υλοποίηση

Σχήμα: Tα στάδια του κύκλου Deming.

Το Σύστημα διαχείρισης για την Υ. Α. Ε. που επιλέγει ένας οργανισμός να εφαρμόσει βασίζεται συνήθως σε πρότυπα εθνικά και διεθνή όπως OHSAS42 18001:1999, ΕΛΟΤ43 1801: 2002, ΕΛΟΤ44 1800: 2003

αν και τίποτα δεν του

απαγορεύει να κατασκευάσει ένα δικό του. Βοηθητικό επίσης ρόλο στη πολιτική της διοίκησης παίζει ένας κώδικας. Ο κώδικας αυτός

μπορεί να συνταχθεί από την ίδια τη βιβλιοθήκη ή

με την

συνδρομή και συνεργασία των ενδιαφερόμενων σχετικών φορέων, οργανισμών, ενώσεων των βιβλιοθηκών και των ασχολούμενων με θέματα Υ. Α. Ε. Μια ιδανική τέτοια συνεργασία θα έδινε ένα εξαιρετικό αποτέλεσμα γιατί θα: 1. Προωθούσε σε πρακτικό επίπεδο τέτοια θέματα. 2. Παρείχε στους

εργοδότες

και

στους

εργαζόμενους

ένα

οδηγό

αναγνώρισης των καθημερινών και απρόβλεπτων κινδύνων.

Occupational health and safety management systems – specification, Occupational health and

42

safety assessment series, BSI, December 2002, ISBN 0 – 580 – 28298 - 8. Ενδιαφέρουσα είναι εδώ η σύγκριση των κεφαλαίων μέσα σε πίνακα που περιέχονται στα πρότυπα ISO 14001:1996, ISO 9001:1994 και ISO 9001:2000. 43

ΕΛΟΤ 1801: 2002 «Συστήματα διαχείρισης της υγείας και ασφάλειας στην εργασία –

Προδιαγραφή». 44

ΕΛΟΤ 1800: 2003 «Οδηγός για συστήματα διαχείρισης της υγείας και ασφάλειας στην

εργασία».

30

3. Έδινε έμφαση στον προσδιορισμό των ευθυνών, υποχρεώσεων και δικαιωμάτων της διοίκησης και του προσωπικού. 4. Διατύπωνε πρακτικές λύσεις ασφαλούς εργασίας και ελαχιστοποίησης κοινών ατυχημάτων. Στον κώδικα που έχει διατυπωθεί από την ένωση των βιβλιοθηκών της Νέας Ζηλανδίας και των συναφών φορέων αναγνωρίσαμε

ότι στοχεύει στα

παραπάνω. Με την ίδια λογική θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί κάτι ανάλογο και στην Ελλάδα ώστε να αυξηθεί και η ευαισθητοποίηση στην Υ. Α. Ε. Ο οργανισμός για να τεκμηριώσει το σύστημα, το πρόγραμμα που εφαρμόζει για την πολιτική της Υ. Α. Ε. υποχρεώνεται να κρατά και κάποια έγγραφα. Τα έγγραφα αυτά κρατούν κάποια τυπολογία και για πολλά από αυτά κυκλοφορούν στο εμπόριο έτοιμες φόρμες αλλά και σε μια βιβλιογραφική έρευνα δίνεται η δυνατότητα επιλογής από το σύνολο των υποδειγμάτων. Τα Έγγραφα που πρέπει να τηρούνται υποχρεωτικά στο ενεργό αρχείο του οργανισμού είναι τα παρακάτω: •

Βιβλίο παρατηρήσεων και υποδείξεων των Τ. Α. και Ι. Ε. θεωρημένα από τις υπηρεσίες της Επιθεώρησης Εργασίας.

•

Γραπτή εκτίμηση του επαγγελματικού κινδύνου.

•

Βιβλίο καταγραφής ατυχημάτων.

•

Βιβλίο καταχώρησης των μετρήσεων και των αποτελεσμάτων ελέγχου του εργασιακού περιβάλλοντος.

•

Κατάλογος των εργατικών ατυχημάτων, που είχαν ως συνέπεια την απουσία του εργαζομένου από την εργασία του μεγαλύτερη των 3 ημερών.

•

Ειδικό βιβλίο ελέγχου και συντήρησης των συστημάτων ασφαλείας για την πρόληψη και την αποφυγή του επαγγελματικού κινδύνου.

•

Ατομικό Βιβλιάριο του Επαγγελματικού Κινδύνου του κάθε εργαζόμενου.

31

2.2. Περιγραφή αρμοδιοτήτων των εμπλεκομένων για τα θέματα υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας Η περιγραφή των αρμοδιοτήτων των εμπλεκομένων για τα θέματα Υ. Α. Ε. που θα επιχειρηθεί παρακάτω, επιδιώκει να δώσει συνοπτικά

μια ιδανική

εικόνα. Θίγονται τα κύρια σημεία και αναπτύσσονται όσα αφορούν ειδικότερα την εύρυθμη αποδοχή και λειτουργία των νέων ίσως ρόλων των ανθρώπων, που εμπλέκονται στην προαγωγή και διασφάλιση της Υ. Α. Ε. στις βιβλιοθήκες όλων των μεγεθών. Η κατανομή των αρμοδιοτήτων και υπευθυνοτήτων

είναι

αντιστρόφως ανάλογη των δικαιοδοσιών σε σχέση πάντα με την διαβάθμιση της εξουσίας από πάνω προς τα κάτω. Εμπλεκόμενοι είναι όλοι και ομαδοποιούνται στον εργοδότη, στους εργαζόμενους και στους τρίτους. Τρίτοι ορίζονται ως οι εξωτερικοί συνεργάτες που παρέχουν υπηρεσίες και αυτοί είναι κυρίως ο ιατρός εργασίας και ο τεχνικός ασφάλειας. Εδώ μπορούν να συμπεριληφθούν τα γραφεία, οι εταιρείες που προσφέρουν τέτοιου τύπου υπηρεσίες ή εκπονούν ύστερα από ανάθεση μόνο τη σχετική μελέτη για την γραπτή εκτίμηση του επαγγελματικού κινδύνου σε συγκεκριμένο χώρο εργασίας. Τρίτοι θεωρούνται και οι προμηθευτές εξοπλισμού και αναλώσιμων ειδών για να καλύψουν τις υλικοτεχνικές ανάγκες της βιβλιοθήκης. Παραστατικά όσα περιγράφονται και αναλύονται μπορούν να αποτυπωθούν στο παρακάτω σχήμα45. Στην πρώτη στήλη διαγράφονται οι αρμοδιότητες της διοίκησης, στην μεσαία οι περιοχές κλειδιά για την αποτελεσματικότητα της εφαρμογής της πολιτικής για την Υ. Α. Ε. και στην τρίτη στήλη οι αρμοδιότητες των ειδικών για τα θέματα αυτά.

45

Το σχήμα αυτό βρίσκεται στο Σαραφόπουλος Νίκος, Οδηγός υγιεινής και ασφάλειας

της εργασίας. Σειρά Επαγγελματική κατάρτιση. Αθήνα, Μεταίχμιο, 2001, ISBN 960-375317-3 , σ.260.

32

∆ιασφάλιση συµµόρφωσης

Ελάχιστο: όχι εναντίωση Μέγιστο : ικανοποίηση

Εφαρµογή νόµων, κανονισµών, οδηγιών, κ.ά..

Γνώση

Κοινωνικές ανάγκες και επιθυµίες

Συνεχής υπολογισµός

Γνώση & εφαρµογή

Αντικείµενα έργου

Συµβουλές αντιµετώπισης

Προσδιορισµός µέσων βελτίωσης

Ανάλυση κόστους οφέλους

Επικοινωνία, Βελτίωση

Καθορισµός προτεραιοτήτων προγραµµατισµού

Σχεδιασµός, Οργάνωση, Συντονισµός

Ενίσχυση & διόρθωση

Έλεγχος επιθεωρητών

Απόδοση προσωπικού

Μέτρηση

Προετοιµασία & αξιολόγηση ετοιµότητας

Προσδιορισµός αναγκών & µέσων βελτίωσης

Αξιολόγηση προόδου

33

2.2.1. Υποχρεώσεις & ευθύνες εργοδοτών

Ο εργοδότης έχει λόγω θέσης μόνο και μόνο αυξημένες ευθύνες και υποχρεώσεις, οπότε επιβάλλεται να δράσει με κάποιο πλάνο. Σύμφωνα με τον ορισμό του Π.Δ. 17/1996 εργοδότης είναι κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο το οποίο συνδέεται με σχέση εργασίας με τον εργαζόμενο και έχει την ευθύνη για την επιχείρηση ή και την εγκατάσταση. Στο Π. Δ. 17/1996 δίνονται και οι ορισμοί που αφορούν τι είναι επιχείρηση, τόπος εργασίας και πρόληψη – θα αναλυθούν πιο κάτω υπό το πρίσμα του εργοδότη και του εργαζόμενου. Σύμφωνα με την εγκύκλιο 130297/15-7-1996 «ο εργοδότης είναι υπεύθυνος για την ασφάλεια και την υγεία των εργαζόμενων στην επιχείρησή του και δεν απαλλάσσεται από αυτή την ευθύνη του ούτε όταν οι εργαζόμενοι δεν τηρούν τις υποχρεώσεις τους ούτε όταν αναθέτει καθήκοντα προστασίας και πρόληψης του επαγγελματικού κινδύνου στον Τεχνικό Ασφάλειας ή και στον Γιατρό Εργασίας ή και στις αρμόδιες Εξωτερικές Υπηρεσίες Προστασίας και Πρόληψης». Από τη συνοπτική παράθεση των ορισμών για το τι είναι εργοδότης και τι αρμοδιότητες προβλέπονται, προκύπτουν επαγωγικά κάποιες υποχρεώσεις46περιγράφονται συνοπτικά και σε εξελικτική πορεία υλοποίησης τους:

46

Βλ. σχετικά Λάμπρου Βικτωρία και Τσακιρίδης Κώστας, Επιχειρησιακός οδηγός.

Ασφάλεια και υγιεινή της εργασίας,

Κέντρο Επιχειρηματικής και Τεχνολογικής

Ανάπτυξης Κεντρικής Μακεδονίας, χ.χ., σ. 22 επ. και Σαμαράς Θανάσης, Προστασία της υγείας και ασφάλεια των εργαζομένων. Οδηγός για τις υποχρεώσεις των εργοδοτών, Αθήνα, ΕΛ. ΙΝ .Υ. Α. Ε. , 2001. Ενδιαφέρουσα, απλή και κατανοητή είναι η κατανομή των σταδίων που ακολουθεί ένας εργοδότης κατά την εφαρμογή της Υ. Α. Ε. Σύμφωνα με τον οδηγό καλής πρακτικής ο εργοδότης περνά από 5 στάδια της αποδοχής του ρόλου στη διοίκηση, της διάκρισης των ρόλων του καθένα χωριστά, της λήψης των σχετικών αποφάσεων σύμφωνες με την πολιτική, της δέσμευσης και της βελτίωσης των συνθηκών και τέλος της συνεχούς ενημέρωσης και εγρήγορσης της διοίκησης στα θέματα αυτά. Βλ. σχετικά Health and Safety Commission, Director’s responsibilities for health and safety. 11 σ. Μια ανάλογη προσέγγιση με την παραπάνω εμφανίζεται και σε αυτό τον οδηγό βλ.

34

•

Ευθύνεται για την προστασία των εργαζομένων στην επιχείρησή του και δεν απαλλάσσεται της ευθύνης αυτής, ούτε με το διορισμό Τεχνικού Ασφαλείας και Ιατρού Εργασίας, ούτε όταν οι εργαζόμενοι δεν τηρούν τις υποχρεώσεις τους.

•

Παρέχει στους εργαζομένους υπηρεσίες προστασίας και πρόληψης. Την παροχή των υπηρεσιών αυτών τις αναθέτει σε: -

Τεχνικό Ασφαλείας και Ιατρό Εργασίας, που μπορεί να είναι υπάλληλοι

της επιχείρησης ή εξωτερικοί συνεργάτες και

υπάγονται απευθείας στην διοίκηση. -

Εξειδικευμένη επιχείρηση που θα συσταθεί ειδικά με σκοπό την εξασφάλιση των συνθηκών Υ. Α. Ε.

•

Προσαρμόζει την εργασία στον άνθρωπο. Κατανέμει δηλ. την εργασία με τέτοιο τρόπο ώστε να μετριάζει τις μονότονες και επαναλαμβανόμενες διαδικασίες εκτέλεσης.

•

Έχει στη διάθεσή του τη γραπτή εκτίμηση του επαγγελματικού κινδύνου.

•

Κάνει εκτίμηση των κινδύνων που μπορούν να αποφευχθούν και αυτών που δεν γίνεται.

•

Ελέγχει την ποιότητα των παρεχομένων υπηρεσιών προστασίας και πρόληψης.

Βλ.σχετικά Managing health and safety: five steps to success.Health and Safety Executive (HSE), 2003, ISBN 0-7176-2170-7, INDG 275, 11σ. Στην ίδια λογική διατυπώνονται οι αρμοδιότητες των εργοδοτών ειδικά για το χώρο των βιβλιοθηκών βλ. σχετικά Occupational Safety & Health Service, New Zealand Library & Information Association, Department of Labour, Voluntary code of practice for health and safety issues, New Zealand Library & Information Association, 1998, ISBN 0 – 473 – 04913 – 9, σ. 11επ. και σ. 15 επ. (overuse syndrome). [Τεκμήριο Διαθέσιμο στο web. URL: http://www.osh.govt.nz/order/catalogue/ipp/library.pdf

Ημερομηνία

τελευταίας

πρόσβασης 2/03/2006].

35

•

Λαμβάνει γνώση των υποδείξεων και συμμετέχει στις προβλεπόμενες εκ του νόμου κοινές τακτικές συναντήσεις.

•

Ενημερώνει τους εργαζομένους για τους επαγγελματικούς κινδύνους.

•

Εκπαιδεύει κατάλληλα και να διαβουλεύεται μαζί με τους εργαζόμενους.

•

Αναγγέλλει στις αρμόδιες υπηρεσίες των Επιθεωρήσεων Εργασίας και στους αρμόδιους ασφαλιστικούς οργανισμούς εντός 24ώρου όλα τα εργατικά ατυχήματα.

•

Έχει την ευθύνη της τήρησης και ενημέρωσης όλων των σχετικών εγγράφων στην επιχείρηση.

Η παράθεση των υποχρεώσεων και των ευθυνών των εργοδοτών δεν είναι εξαντλητική. Η ανάλυση μπορεί να προχωρήσει σε μεγαλύτερο βάθος λεπτομέρειας. Για όλα τα παραπάνω όταν δεν τηρούνται έστω και επαρκώς από τους εργοδότες προβλέπονται από το νόμο

οι ανάλογες κυρώσεις. Οι κυρώσεις

διακρίνονται σε ποινικές και διοικητικές, που επιβάλλονται αναλόγως των περιπτώσεων. Ειδικότερα για τις διοικητικές ορίζεται μια διαδικασία επιβολής τους.

36

2.2.2. Υποχρεώσεις & δικαιώματα εργαζομένων Οι υποχρεώσεις και δικαιώματα εργαζομένων προδιαγράφονται ή ορίζονται σε γενικό πλαίσιο στις διατάξεις γενικής εφαρμογής των νόμων47- σύμφωνα με την ελληνική 48 πραγματικότητα ισχύουν τα παρακάτω. Οι εργαζόμενοι υποχρεώνονται να: •

Εφαρμόζουν τους κανόνες υγιεινής και ασφάλειας και να φροντίζουν ανάλογα με τις δυνατότητές τους , για την ασφάλεια και την υγεία τους καθώς και για την ασφάλεια και την υγεία όσων επηρεάζονται από τις πράξεις ή παραλείψεις τους κατά την εργασία σύμφωνα με την εκπαίδευση τους και τις κατάλληλες οδηγίες του εργοδότη.

•

Παρακολουθούν

τα

σχετικά

σεμινάρια

ή

άλλα

επιμορφωτικά

προγράμματα σε θέματα υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας. Οι εργαζόμενοι από την άλλη δικαιούνται να: •

Εκλέγουν τους εκπροσώπους τους σε θέματα Υ. Α. Ε.

•

Έχουν επαρκή πληροφόρηση για τη σχετική νομοθεσία και τους κινδύνους που πιθανόν διατρέχουν από την εργασία τους.

•

Συμμετέχουν στην εκτίμηση του επαγγελματικού κινδύνου και να πληροφορούνται για τα αποτελέσματα

αυτής και για τα μέτρα που

λαμβάνονται για την προστασία τους.

47

Όσον αφορά την ανάλυση της ελληνικής πραγματικότητας και το νομοθετικό πλαίσιο

που ισχύει για την Υ. Α. Ε. βλ. σχετικά Σαραφόπουλος Νίκος, Οδηγός υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας. Σειρά Επαγγελματική κατάρτιση. Αθήνα, Μεταίχμιο, 2001, ISBN 960-375-317-3. 48

Τα ίδια ισχύουν και προβλέπονται στον κώδικα Occupational Safety & Health Service,

New Zealand Library & Information Association, Department of Labour, Voluntary code of practice for health and safety issues, New Zealand Library & Information Association, 1998, ISBN 0 – 473 – 04913 – 9, σ. 11. και σ. 16-17 [Τεκμήριο Διαθέσιμο στο web. URL: http://www.osh.govt.nz/order/catalogue/ipp/library.pdf (Ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 2-3-2006)

37

•

Έχουν πρόσβαση στο βιβλίο ατυχημάτων που τηρείται στο χώρο εργασίας.

•

Υποβάλλουν

στον

εργοδότη

προτάσεις

για

τη

λήψη

μέτρων

αντιμετώπισης ή και εξάλειψης των κινδύνων. •

Απευθύνονται στην αρμόδια επιθεώρηση εργασίας και να παρίστανται κατά τις επισκέψεις των επιθεωρητών εργασίας.

Ο εργαζόμενος λοιπόν πρέπει να ενθαρρύνεται με διάφορους τρόπους και σε διαφορετικά στάδια από τη διοίκηση να συμμετέχει στη πολιτική για την Υ. Α. Ε. Η συμμέτοχή του έχει αποτέλεσμα όταν εκπαιδεύεται κατάλληλα και παίρνει μέρος στη λήψη των αποφάσεων για τα σχετικά θέματα.

38

2.2.3. Υποχρεώσεις τρίτων

2.2.3.1. Ιατρός εργασίας Ο θεσμός49 του Ιατρού Εργασίας (Ι. Ε.) όπως αυτός έχει υιοθετηθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση, παίζει κεντρικό ρόλο στην πρόληψη των επαγγελματικών ασθενειών. Η σχέση εργασίας είτε είναι άμεση με τη διοίκηση είτε μέσω κάποιας ΕΞ. Υ. Π. Π. Δεν μπορεί να υπάρξει υγιής, παραγωγική επιχείρηση και επομένως υγιής, παραγωγική βιβλιοθήκη χωρίς υγιές προσωπικό. Το έργο του Ι. Ε. ενσωματώνεται στο σύνολο των διαδικασιών της βιβλιοθήκης και μπροστά στο όφελος που προκύπτει δεν αυξάνει κατ’ ανάγκη το κόστος λειτουργίας του οργανισμού. Μέρος της καλής εικόνας της βιβλιοθήκης οφείλεται στην καταλυτική παρουσία του Ι. Ε. Το ρόλο50 του Ι. Ε. θα μπορούσαμε να το συνοψίσουμε στις ακόλουθες αρμοδιότητες και διαδικασίες όπως συμβουλευτικές αρμοδιότητες, επίβλεψη υγείας, τήρηση ατομικών φακέλων υγείας, έρευνα ασθενειών, εκτέλεση ιατρικών εξετάσεων, επίβλεψη εφαρμογής μέτρων προστασίας, τήρηση του ιατρικού απορρήτου, αναγγελία των επαγγελματικών ασθενειών, ηθική ανεξαρτησία, κ.λπ. Στα γενικά καθήκοντα του Ι. Ε. προβλέπεται να: •

Παρέχει

υποδείξεις

και

συμβουλές

στον

εργοδότη

και

στους

εργαζομένους σχετικά με την σωματική και ψυχική υγεία των εργαζομένων. • 49

Επιβλέπει την υγεία των εργαζομένων.

Όσον αφορά την νομοθετική ανάλυση και την περιγραφή της ελληνικής

πραγματικότητας στο χώρο των επιχειρήσεων για τον Ιατρό Εργασίας βλ. σχετικά Σαραφόπουλος

Νίκος,

Οδηγός

υγιεινής

και

ασφάλειας

της

εργασίας.

Σειρά

Επαγγελματική κατάρτιση. Αθήνα, Μεταίχμιο, 2001, ISBN 960-375-317-3. 50

Βλ. σχετικά Λάμπρου Βικτωρία και Τσακιρίδης Κώστας, Επιχειρησιακός οδηγός.

Ασφάλεια και υγιεινή της εργασίας,

Κέντρο Επιχειρηματικής και Τεχνολογικής

Ανάπτυξης Κεντρικής Μακεδονίας, χ.χ., σ. 24.

39

•

Επιβλέπει την εφαρμογή των μέτρων προστασίας της Υ. Α. Ε. των εργαζομένων.

•

Μεριμνά για την πρόληψη των πιθανών ατυχημάτων.

Ο ρόλος του Ι. Ε. είναι καταρχήν συμβουλευτικός σύμφωνα με τους κανόνες Υ. Α. Ε. Συγκεκριμένα χρειάζεται να συμβουλεύει σε θέματα: •

Σχεδιασμού, προγραμματισμού, τροποποίησης των διαδικασιών της εργασίας, κατασκευής των εγκαταστάσεων και συντήρησης τους, λήψης μέτρων προστασίας, κατά την εισαγωγή και χρήση υλών και προμήθειας μέσων και εξοπλισμού.

•

Φυσιολογίας και ψυχολογίας της εργασίας, εργονομίας και υγιεινής της εργασίας και του χώρου.

•

Οργάνωσης υπηρεσίας παροχής πρώτων βοηθειών ή εκπαίδευσης των εργαζομένων.

•

Υπόδειξης αναμόρφωσης της θέσης εργασίας σε περίπτωση προβλήματος υγείας ή κάποιας αναπηρίας. Αποκλειστικό καθήκον και υποχρέωση του Ι. Ε. είναι η επίβλεψη της

υγείας όλων των εργαζομένων και η εφαρμογή των μέτρων προστασίας και πρόληψης. Επομένως εξουσιοδοτείται από την διοίκηση και πρέπει σύμφωνα με το νόμο να: •

Προβαίνει σε ιατρικό έλεγχο των εργαζομένων. Ο ιατρικός έλεγχος σχετίζεται με τη θέση εργασίας.

•

Μεριμνά για τη διενέργεια ιατρικών εξετάσεων και μετρήσεων

των

βλαπτικών παραγόντων του εργασιακού περιβάλλοντος. •

Εκτιμά την καταλληλότητα των εργαζομένων για την εργασία που τους ανατίθεται γιατί μπορεί κάποιο πρόβλημα υγείας προσωρινά πχ. να μην τους επιτρέπει να κάνουν κάποιες κινήσεις.

•

Αξιολογεί και καταχωρεί τα αποτελέσματα των εξετάσεων στα σχετικά βιβλία.

•

Εκδίδει βεβαίωση των παραπάνω εκτιμήσεων και να την κοινοποιεί στην διοίκηση.

40

•

Τηρεί και ενημερώνει το Ατομικό Βιβλιάριο του Επαγγελματικού Κινδύνου για κάθε εργαζόμενο- πάντα σε γνώση και του εργαζόμενου γιατί αφορά προσωπικά του στοιχεία.

•

Επιθεωρεί

τακτικά

τις

θέσεις

εργασίας,

αναφέρει

οποιαδήποτε

παράλειψη, προτείνει μέτρα αντιμετώπισης παραλείψεων και αβλεψιών. •

Επεξηγεί την αναγκαιότητα της σωστής χρήσης των ατομικών μέτρων προστασίας, όπου αυτά χρειάζονται πχ. στο τμήμα συντήρησης.

•

Ερευνά τις αιτίες των ασθενειών που οφείλονται στην εργασία, αναλύει και αξιολογεί τα αποτελέσματα των ερευνών για να προτείνει μέτρα πρόληψης και μείωσης των ασθενειών.

•

Επιβλέπει τη συμμόρφωση των εργαζομένων στους κανόνες Υ.Α.Ε.

•

Ενημερώνει τους εργαζομένους για τους κινδύνους που προέρχονται από την εργασία τους καθώς και για τους τρόπους αποφυγής και πρόληψής τους.

•

Παρέχει τη σχετική θεραπεία σε περίπτωση ατυχήματος ή ασθένειας.

•

Αναγγέλλει μέσω της επιχείρησης στην επιθεώρηση εργασίας ασθένειες των εργαζομένων που οφείλονται στην εργασία.

•

Καταχωρεί τις υποδείξεις του στο ειδικό θεωρημένο βιβλίο του οργανισμού.

•

Συνεργάζεται με τον Τ. Α., την Ε. Υ. Α. Ε.

ή τον αντιπρόσωπο των

εργαζομένων πραγματοποιώντας κοινούς ελέγχους μαζί τους. •

Ενημερώνει την Ε. Υ. Α. Ε. ή τον αντιπρόσωπο των εργαζομένων για κάθε σημαντικό ζήτημα υγιεινής και να τους παρέχει συμβουλές σε θέματα της εργασίας.

41

2.2.3.2. Τεχνικός ασφαλείας Ο θεσμός του Τεχνικού Ασφαλείας51 (Τ. Α.) όπως αυτός έχει υιοθετηθεί από την

Ευρωπαϊκή

Ένωση,

παίζει

κεντρικό

ρόλο

στην

πρόληψη

των

επαγγελματικών ασθενειών. Η σχέση εργασίας είτε είναι άμεση με τη διοίκηση είτε μέσω κάποιας ΕΞ. Υ. Π. Π. Ο Τ. Α. 52έχει ως καθήκον να συμβουλεύει την επιχείρηση σε θέματα σχετικά με την Υ. Α. Ε. και να επιβλέπει τις συνθήκες εργασίας σε αυτή. Τα καθήκοντα του σε πολλά σημεία είναι παρόμοια με αυτά του Ι. Ε. και οι ρόλοι τους αλληλοσυμπληρώνονται. Γενικότερα πρέπει να: 1. Συμβουλεύει σε θέματα: •

Σχεδιασμού,

προγραμματισμού,

κατασκευής

και

συντήρησης

των

εγκαταστάσεων. •

Εισαγωγής νέων παραγωγικών διαδικασιών.

•

Προμήθειας μέσων και εξοπλισμού.

•

Επιλογής και ελέγχου της αποτελεσματικότητας των ατομικών μέσων προστασίας όπου αυτά κρίνονται απαραίτητα.

•

Διευθέτησης των θέσεων και του περιβάλλοντος εργασίας για την οργάνωση αποτελεσματικών διαδικασιών.

2. Ελέγχει την ασφάλεια των:

51

Όσον αφορά την νομοθετική ανάλυση και την περιγραφή της ελληνικής

πραγματικότητας στο χώρο των επιχειρήσεων για τον Τεχνικό Ασφαλείας βλ. σχετικά Σαραφόπουλος

Νίκος,

Οδηγός

υγιεινής

και

ασφάλειας

της

εργασίας.

Σειρά

Επαγγελματική κατάρτιση. Αθήνα, Μεταίχμιο, 2001, ISBN 960-375-317-3 και Θεοδωράτος Π. Χ. και Καρακασίδης Ν. Γ., Υγιεινή - ασφάλεια εργασίας & προστασία περιβάλλοντος. Αθήνα, Ίων, 1997, ISBN 960 – 405 – 715 – 4. 52

Βλ. σχετικά Λάμπρου Βικτωρία και Τσακιρίδης Κώστας, Επιχειρησιακός οδηγός.

Ασφάλεια και υγιεινή της εργασίας,

Κέντρο Επιχειρηματικής και Τεχνολογικής

Ανάπτυξης Κεντρικής Μακεδονίας, χ.χ., σ. 23 επ.

42

•

των εγκαταστάσεων και των τεχνικών μέσων, πριν από τη λειτουργία και κατά την διάρκεια της χρήσης τους.

•

Μεθόδων εργασίας πριν από αλλά και κατά την εφαρμογή τους.

3. Επιβλέπει την κανονική και ομαλή εφαρμογή των μέτρων •

Υ. Α. Ε. για την πρόληψη των ατυχημάτων.

4. Ενημερώνει •

σχετικά τη διοίκηση του οργανισμού και τα επιμέρους τμήματα της.

Ειδικότερα πρέπει να: •

Επιθεωρεί τακτικά τις θέσεις εργασίας

•

Αναφέρει στον εργοδότη οποιαδήποτε παράλειψη των μέτρων Υ. Α. Ε.

•

Επεξεργάζεται και προτείνει μέτρα αντιμετώπισης της παράλειψης που τυχόν εντοπίστηκε αλλά και επιβλέπει την ορθή εφαρμογή των μέτρων αυτών.

•

Επιβλέπει την ορθή χρήση των ατομικών μέσων προστασίας.

•

Ερευνά τα αίτια των εργατικών ατυχημάτων. Αναλύει και αξιολογεί σε επόμενο στάδιο τα αποτελέσματα της έρευνας για να προτείνει μέτρα αποτροπής παρόμοιων ατυχημάτων σε βάθος χρόνου.

•

Εποπτεύει την εκτέλεση ασκήσεων πυρασφάλειας, συναγερμού για τη διαπίστωση της ετοιμότητας του προσωπικού.

•

Μεριμνά για την τήρηση των κανόνων Υ. Α. Ε. από τους εργαζόμενους.

•

Καθοδηγεί για την αποτροπή του επαγγελματικού κινδύνου που συνεπάγεται η εργασία.

•

Συμμετέχει στην κατάρτιση και εκτέλεση προγραμμάτων, σεμιναρίων εκπαίδευσης των εργαζομένων σε θέματα Υ. Α. Ε.

•

συνεργάζεται με το γιατρό εργασίας, με την Επιτροπή Υγιεινής και Ασφαλείας της Εργασίας ή τον αντιπρόσωπο των εργαζομένων πραγματοποιώντας κοινούς ελέγχους των χώρων εργασίας μαζί τους.

•

Ενημερώνει την Ε. Υ. Α. Ε. ή τον αντιπρόσωπο των εργαζομένων για κάθε σημαντικό ζήτημα και τους παρέχει συμβουλές σε θέματα ασφάλειας της εργασίας.

43

•

Καταχωρεί απαραιτήτως τις υποδείξεις του σε θεωρημένο βιβλίο.

•

Τηρεί το απόρρητο των δεδομένων που αφορούν τον οργανισμό.

2.3 Εκπαίδευση και πληροφόρηση στην υγιεινή και ασφάλεια εργασίας της βιλβιοθήκης Η ενημέρωση και η εκπαίδευση για την Υ. Α. Ε. τόσο του προσωπικού όσο και της διοίκησης είναι ιδιαίτερα σημαντική. Το προσωπικό υπακούει στους ηθικούς και νομικούς κανόνες της Υ. Α. Ε. και όταν είναι ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένο βοηθά καταλυτικά τον οργανισμό να πετύχει τους στόχους του. Η ενημέρωση όπως αναλύσαμε και πιο πάνω πραγματοποιείται από την διοίκηση και από τον Τ. Α. και τον Ι. Ε. Η εκπαίδευση από την άλλη γίνεται κυρίως από σεμινάρια, που οργανώνονται από τον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα. Η εκπαίδευση αφορά όλους τους εμπλεκόμενους , το προσωπικό και τους ειδικούς. Η πληροφόρηση στο χώρο της βιβλιοθήκης, ειδικότερα για το προσωπικό, γίνεται με καταρχήν με την σωστή επικοινωνία. Ο εκπρόσωπος της Υ. Α. Ε. των εργαζομένων ή η Ε. Υ. Α. Ε. διαβουλεύεται με τη διοίκηση και το προσωπικό για την εφαρμογή, την επίλυση των προβλημάτων και βελτίωση των συνθηκών Υ. Α. Ε. σε καθημερινή σχεδόν βάση. Οι συζητήσεις53 ανά ομάδες με τους ειδικούς και τους υπευθύνους σκοπό έχουν να εντοπίσουν λύσεις σε απλά προβλήματα και σε πιο σύνθετα. Η επικοινωνία επισημοποιείται κυρίως με την γραπτή εκτίμηση του επαγγελματικού κινδύνου.

53

Μια βιβλιοθηκονόμος της Αυστραλίας περιγράφει παραστατικά την εμπειρία της ως

εκπρόσωπος Υ. Α. Ε. στη βιβλιοθήκη όπου εργάζεται και τι τελικά επιτεύχθηκε με αυτό τον τρόπο επικοινωνίας. Βλ. σχετικά Murray Patricia, “ Occupational health and safety in libraries” 12th ALIA National Library Technicians Conference Bridging services – embracing reality, 9-12 September 2003. [Τεκμήριο Διαθέσιμο στο web. URL: http://conferences.alia.org.au/libtec2003/papers/murray.html (Ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 3-3-2006)

44

Παράλληλα και υποστηρικτικά κυκλοφορούν σε τακτά χρονικά διαστήματα ερωτηματολόγια54 που συμπληρώνονται από όλους και αφορούν συνήθως επιμέρους θέματα της Υ. Α. Ε. Εκτός από τα ερωτηματολόγια υπάρχει η δήλωση55 πολιτικής που απευθύνεται σε όλους αλλά και στους χρήστες. Δίνονται κάποιες γενικές πληροφορίες για τα θέματα Υ. Α. Ε., για τον οργανισμό αλλά και πραγματεύονται ειδικότερα θέματα όπως τι κάνεις σε περίπτωση σεισμού, πυρκαγιάς κ.λπ. Από την άλλη πλευρά ότι αφορά τα θέματα εκπαίδευσης56 στην ελληνική πραγματικότητα υπάρχει ένα σημαντικό κενό. Προβλέπεται από το νόμο η εκπαίδευση, κατάρτιση και πληροφόρηση όλων των εργαζόμενων και των ειδικών

ωστόσο

δεν

πραγματοποιούνται

συντονισμένες

προσπάθειες.

Εκτελούνται πολλές φορές παντός είδους μορφωτικές εκδηλώσεις υπό την αιγίδα του Υπουργείου Εργασίας, ΕΛ. ΙΝ. Υ. Α. Ε., Ε.Ο.Μ.Μ.Ε.Χ. (Ελληνικός Οργανισμός Μικρομεσαίων Μεταποιητικών Επιχειρήσεων και Χειροτεχνίας), Κ. Ε.

Κ.

(Κέντρα

Επαγγελματικής

Κατάρισης),

Αξιοσημείωτη είναι η προσφορά του Ο.Α.Ε.Δ.

ορισμένων

πανεπιστημίων.

με τα προγράμματα του

Κοινωνικού Ταμείου. Τα σεμινάρια αυτά απευθύνονται στους εργοδότες και στους εργαζόμενους. Η εκπαίδευση των ειδικών πάσχει σημαντικά. Στις βιβλιοθήκες δεν εντοπίσαμε την εκτέλεση ειδικών εκπαιδευτικών προγραμμάτων, ωστόσο θα προσπαθήσουμε να αναλύσουμε πως θα μπορούσε

54

Μέσα στα εργαλεία έρευνας για τη συλλογή πρωτογενών στοιχείων εντάσσονται και

τα ερωτηματολόγια. Στο παράρτημα δίνουμε τα ερωτηματολόγια που δημιουργήσαμε για αυτό το σκοπό και προτείνουμε μια πολύ ενδιαφέρουσα τεχνική συλλογής στοιχείων. Περιγράφεται σε αδρές γραμμές ο τρόπος χαρτογράφησης των ασθενειών που προκαλούνται στο χώρο εργασίας και πως αυτές απεικονίζονται στο ανθρώπινο σώμα. 55

Οι βιβλιοθήκες της Σκωτίας έχουν συντάξει τέτοιες δηλώσεις πολιτικής και ενδεικτικά

αναφερόμαστε στην ακαδημαϊκή βιβλιοθήκη του Edinburgh βλ. σχετικά Edinburgh University Library, Health and safety policy. 56

Βλ. σχετικά Σπυρόπουλος Γ. Π. Υγεία και ασφάλεια και συνθήκες εργασίας στην

Ελλάδα. Εξελίξεις και προοπτικές, Αθήνα- Κομοτηνή, Αντ. Ν. Σάκουλα, 2000.

45

να στηθεί ένα ειδικό πρόγραμμα57 Υ. Α. Ε. επισημαίνοντας συνοπτικά τα κύρια σημεία. Το πρόγραμμα αυτό περιορίζεται στο εσωτερικό μιας βιβλιοθήκης ή γενικεύεται σε οπουδήποτε επίπεδο. Σε πρώτο στάδιο αναλύονται και εντοπίζονται οι εκπαιδευτικές ανάγκες σε τρία επίπεδα οργανισμού, εργασίας και ανθρώπινου δυναμικού. Αμέσως μετά καθορίζεται και σχεδιάζεται το εκπαιδευτικό σχέδιο όπου συλλέγονται δεδομένα που αφορούν τους στόχους, το θέμα και

την ομάδα στην οποία απευθύνεται, λαμβάνονται υπόψη οι ειδικές

απαιτήσεις, εξετάζονται τα βιογραφικά των εκπαιδευτών για να επιλεγεί ο κατάλληλος και ορίζονται οι ημερομηνίες διεξαγωγής του. Παράλληλα ετοιμάζεται και το εκπαιδευτικό υλικό με το πρόγραμμα, τα φυλλάδια κ.ά. Εδώ φυσικά δεν ξεχνούμε πόσο σημαντική είναι η συνεργασία και η προσφορά όλων για την επιτυχία του σεμιναρίου και πόσο καταλυτική είναι η παρουσία τους σε όλα τα στάδια του σχεδιασμού και της διεξαγωγής του. Χωρίς εκπαίδευση και πληροφόρηση δεν αντιμετωπίζονται αποτελεσματικά και ποιοτικά τα θέματα Υ. Α. Ε. Η κατάρτιση και ενημέρωση σε εθνικό επίπεδο προβλέπεται και οργανώνεται από τα αρμόδια υπουργεία και φορείς ενώ σε επίπεδο επαγγελματιών από τις αντίστοιχες ενώσεις, συλλόγους, σωματεία και από την ίδια την επιχείρηση, τον οργανισμό εσωτερικά.

2.4 Εργαλεία έρευνας 2.4.1 Ερωτηματολόγια Κατά το πρώτο στάδιο έρευνας με ερωτηματολόγιο

προσδιορίσαμε το

αντικείμενο το οποίο θέλουμε να εξετάσουμε. Σύμφωνα με την παραπάνω μελέτη μας ενδιαφέρει να διαπιστώσουμε κατά πόσο και σε πιο εύρος τηρούνται βασικοί κανόνες Υ. Α. Ε. στο χώρο των βιβλιοθηκών όπως αυτοί ορίζονται από τους σχετικούς νόμους αλλά και από τα πρότυπα. Πως η βιβλιοθήκη σαν

57

Βλ. σχετικά WorkSafe Victoria, Employee health and safety training, Guidance note [Τεκμήριο

Διαθέσιμο στο web. URL: http://www.workcover.vic.gov.au/ (Ημερομηνία ταλευταίας πρόσβασης 18-4-2006)

46

οργανισμός ανταποκρίνεται σε αυτές τις ανάγκες και αν έχει διατυπώσει την πολιτική της. Το προσωπικό και η διοίκηση πόσο καλά γνωρίζουν αυτό το μείζον θέμα και πως τελικά εφαρμόζεται. Ενδιαφέρουσα εδώ και πολύ χρήσιμη για την καταγραφή και αξιολόγηση της κατάστασης στην ελληνική πραγματικότητα είναι η άποψη των χρηστών μιας βιβλιοθήκης. Κάτω από αυτές τις προϋποθέσεις αποφασίσαμε να συντάξουμε τρία ερωτηματολόγια με παρόμοιες ερωτήσεις. Το πρώτο απευθύνεται στην ανώτερη διοίκηση του οργανισμού, το δεύτερο στο προσωπικό κα το τρίτο στους χρήστες. Θεωρούμε ότι με αυτό τον τρόπο θα μπορούμε να αποκτήσουμε μια ολοκληρωμένη εικόνα για του τι συμβαίνει σε μια βιβλιοθήκη. Σε επόμενο στάδιο αναζητήσαμε και μελετήσαμε αρκετά σχετικά με το θέμα ερωτηματολόγια58 για να διατυπώσουμε τις ερωτήσεις με τις έτοιμες απαντήσεις. Οι ερωτήσεις αφορούσαν τις παρακάτω ενότητες: •

Διοίκηση,

•

Ενημέρωση – Εκπαίδευση,

•

Κινδύνους για την ασφάλεια,

•

Κινδύνους για την υγεία,

•

Εγκάρσιους ή οργανωτικούς κινδύνους.

Φυσικά δεν παραλείψαμε να ζητήσουμε πληροφορίες και για τα παρακάτω θέματα:

•

Γενικά Στοιχεία Βιβλιοθήκης,

•

Προσωπικά στοιχεία.

Όσον αφορά τις απαντήσεις προτιμήσαμε να περιοριστούν σε ένα ναι ή όχι και σε κάποιες επειδή το επέβαλλε ο τύπος της ερώτησης υπάρχει κάποια διαβάθμιση. Τέλος υπάρχει αρκετός χώρος για παρατηρήσεις σε

58

Σημειώνουμε εδώ το βιβλίο Javeau Claude, Η έρευνα με ερωτηματολόγιο: το εγχειρίδιο

του καλού ερευνητή , επιμέλεια και απόδοση στα ελληνικά Κατερίνα Τζαννόνε- Τζώρτζη, Αθήνα, Τυπωθήτω Γιώργος Δάρδανος, 2000 και τις ιστοσελίδες που συμβουλευτήκαμε OHS REPS @ WORK http://www.oshrep.org.au/index.cfm , ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε www.elinyae.gr/, κ.λπ. που αναφέρονται στην υπόλοιπη εργασία.

47

κάθε μια ερώτηση χωριστά και συνολικά στο τέλος του κάθε ερωτηματολογίου. Τέλος

η

μορφή

του

ερωτηματολογίου

αποφασίστηκε

να

ανταποκρίνεται στην απλότητα και στη λιτότητα ώστε να μην αποσπά την προσοχή του ερωτώμενου, να τον διευκολύνει στην αναγνώριση της δομής, της σειράς των ερωτήσεων και του μοντέλου των απαντήσεων. Τα ερωτηματολόγια συνοδεύονταν από οδηγίες συμπλήρωσης και μια σελίδα με τα στοιχεία των συντακτριών και της αφορμής δημιουργίας αυτών. Στόχος μας ήταν τα ερωτηματολόγια να περάσουν από έγκριση και να διατυπωθούν οποιεσδήποτε παρατηρήσεις και σχόλια από την υπεύθυνη της βιβλιοθήκης – κατόπιν συνέντευξης με την ομάδα σύνταξης των ερωτηματολογίων. Το επόμενο στάδιο αφορούσε τη ταυτόχρονη διανομή και τη συλλογή των αποτελεσμάτων μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου.

2.4.2. Χαρτογράφηση (Mapping59)

Έχει αναπτυχθεί ένα ενδιαφέρον διαδραστικό ίσως εργαλείο έρευνας για την αποτύπωση της πραγματικότητας όσον αφορά την υγεία των εργαζομένων. Η χρήση του είναι πολύ απλή. Πάνω σε ένα περίγραμμα του ανθρώπινου

σώματος, με την μπροστά και την πίσω όψη του,

σημειώνει ο ερωτώμενος με χρώματα όπως κόκκινο, μπλε, πράσινο διάφορα προβλήματά του όπως πόνους, κοψίματα, αρρώστιες κ.ά. που έχουν προκληθεί από το χώρο εργασίας.

59

Περισσότερες πληροφορίες για την περιγραφή του εργαλείου, τη συλλογή των

αποτελεσμάτων και την τεκμηρίωση του με την σχετική βιβλιογραφία βλ. σχετικά http://www.oshrep.org.au/index.cfm

48

Σχήμα Body Mapping.

Η συλλογή των στοιχείων επειδή αφορά πολύ προσωπικά δεδομένα ο ερωτώμενος έχει το δικαίωμα να αρνηθεί ενώ ο υπεύθυνος για τη συλλογή και την επεξεργασία του πρωτογενούς υλικού χρειάζεται να έχει και τη νομική κάλυψη τουλάχιστον του οργανισμού του. Η τεχνική αυτή συλλογής στοιχείων μέσω σχεδίων είναι ιδιαίτερα καινούργια και από ότι φαίνεται τυχαίνει ευρείας αποδοχής. Πάντως

49

φαίνεται να είναι ένας καλός τρόπος για την ανάλυση των κινδύνων στο χώρο εργασίας.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΣ ΚΙΝΔΥΝΟΣ

3.1 Εκτίμηση επαγγελματικού κινδύνου στο χώρο εργασίας Ως επαγγελματικός κίνδυνος νοείται το σύνολο των παραγόντων που συνδέονται με την εργασία και μπορούν να έχουν, ως αποτέλεσμα της επίδρασής τους, την εκδήλωση στον εργαζόμενο εργατικού ατυχήματος, επαγγελματικής ασθένειας ή πρόωρης γήρανσης. Στόχος της διοίκησης θα πρέπει να είναι η επίτευξη της επαγγελματικής ασφάλειας Ο όρος αυτός περιλαμβάνει την υγεία αλλά και την ευημερία στην επαγγελματική ζωή. Επομένως, η διοίκηση της βιβλιοθήκης έχει ευθύνη όχι μόνο για την πρόληψη των εργατικών ατυχημάτων αλλά και των υπόλοιπων αποτελεσμάτων

των

επαγγελματικών

κινδύνων,

δηλαδή

της

πρόωρης

γήρανσης, των επαγγελματικών ασθενειών και του άγχους. Το πρώτο βήμα προς αυτή την κατεύθυνση γίνεται με την εκτίμηση του επαγγελματικού κινδύνου. Πρόκειται για μια διαδικασία αξιολόγησης των κινδύνων για την ασφάλεια και την υγεία των εργαζομένων κατά την εργασία. Στόχοι της εκτίμησης κινδύνων είναι ο εντοπισμός των κινδύνων, η ιεράρχησή τους και ο προσδιορισμός των απαραίτητων μέτρων για να εξαλειφθούν . Συγκεκριμένα διερευνάται ο χώρος εργασίας, οι φυσικοί, χημικοί και βιολογικοί παράγοντες του περιβάλλοντος εργασίας, ο εξοπλισμός, οι μεθοδοι εργασίας, οι ιδιαιτερότητες και η εκπαίδευση των εργαζομένων. Η διαδικασία αυτή δε θα πρέπει να αποτελεί μεμονωμένη ενέργεια αλλά να ανανεώνεται περιοδικά και να δίνεται η δυνατότητα συμμετοχής διαφόρων πλευρών όπως η διοίκηση, οι υπηρεσίες ασφαλείας και υγείας, οι εργαζόμενοι και οι εκπρόσωποί τους. Η ευρεία συμμετοχή των ανθρώπων οδηγεί στην ευρύτερη δυνατή αποδοχή των λύσεων που θα προταθούν. Επίσης, εξασφαλίζει

50

ότι οι πληροφορίες που συγκεντρώνονται είναι αξιόπιστες και οι προτάσεις που θα γίνουν θα είναι υλοποιήσιμες. Η γραπτή εκτίμηση του επαγγελματικού κινδύνου συγκαταλέγεται στις υποχρεώσεις του εργοδότη ανεξάρτητα από τον αριθμό των εργαζόμενων που απασχολεί και από την επικινδυνότητα που υπάρχει.. Αυτό προκύπτει από το πέμπτο κεφάλαιο του νόμου 1568/85 για την προστασία των εργαζομένων από τους φυσικούς, χημικούς και βιολογικούς παράγοντες καθώς και από το άρθρο 8 του προεδρικού διατάγματος 17/96 που ορίζει ότι « κάθε εργοδότης οφείλει να έχει στη διάθεσή του μια γραπτή εκτίμηση των υφιστάμενων κινδύνων για την ασφάλεια και την υγεία των εργαζόμενων ». Εξάλλου, η γραπτή εκτίμηση του επαγγελματικού κινδύνου αποτελεί ένα από τα πρώτα τεκμήρια που καταθέτουν οι εργοδότες στην Επιθεώρηση Εργασίας. Η εκτίμηση του κινδύνου, όταν δε γίνεται ως τυπική διαδικασία , αποτελεί ένα πολύτιμο εσωτερικό βοήθημα για την πρόληψη των κινδύνων και την ορθότερη οργάνωση της εργασίας. Τα άτομα που την εκπονούν θα πρέπει να διαθέτουν επαρκή επιστημονική εξειδίκευση και επαγγελματικό κύρος έτσι ώστε να

μην

αμφισβητηθούν

τα

αποτελέσματα.

Συνήθως

συντάσσεται

και

υπογράφεται από τον Τεχνικό Ασφαλείας, το Γιατρό Εργασίας ή γενικώς ένα πρόσωπο το οποίο να φέρει ευθύνη για την επιχείρηση. Δεν υπάρχει προς το παρόν στη χώρα μας σαφής μεθοδολογία εκτίμησης του επαγγελματικού κινδύνου. Πάντως, η διαδικασία θα πρέπει να ικανοποιεί στο ελάχιστο τις απαιτήσεις που επιβάλλει η νομοθεσία. Υπάρχουν 2 είδη εκτίμησης κινδύνου, ανάλογα με το αν προορίζονται για εγκαταστάσεις χαμηλής ή υψηλής επικινδυνότητας. Στη δεύτερη περίπτωση η διαδικασία είναι πιο πολύπλοκη και έχει αναπτυχθεί μια συγκεκριμένη και ευρέως αποδεκτή μέθοδος. Ωστόσο, δε θα μας απασχολήσει σε αυτή την εργασία διότι θα επικεντρωθούμε στους κινδύνους που υπάρχουν στο χώρο των βιβλιοθηκών. Γενικώς η διαδικασία της εκτίμησης του εργασιακού κινδύνου διαιρείται σε πέντε στάδια: την αναζήτηση και τον εντοπισμό των πηγών κινδύνου, τον εντοπισμό των εργαζόμενων ή των τρίτων που κινδυνεύουν να πληγούν, την αξιολόγηση και ιεράρχηση των κινδύνων, την περιγραφή των μέτρων που θα

51

πρέπει να ληφθούν και τέλος τον έλεγχο και την τακτική αναθεώρηση της εκτίμησης κινδύνου. Θα δούμε στη συνέχεια αναλυτικότερα αυτά τα βήματα.

3.1.1 Αναζήτηση και εντοπισμός των πηγών κινδύνου Σκοπός της πρώτης φάσης είναι να εντοπιστούν οι πιθανοί κίνδυνοι. Για να γίνεια υτό θα πρέπει να χωρίσουμε την επιχείρηση σε μικρότερα τμήματα και να εξετάσουμε το καθένα ξεχωριστά. Πριν την έναρξη της διαδικασίας θα πρέπει να έχουμε πληροφορηθεί για το ποιές πρέπει να είναι οι συνθήκες και οι χώροι εργασίας από τη νομοθεσία, τη σχετική βιβλιογραφία καθώς και από τα εγχειρίδια των μηχανημάτων και του εξοπλισμού. Επίσης θα πρέπει να αναζητήσουμε πληροφορίες από ειδικούς του χώρου αλλά και από τους ίδιους τους εργαζόμενους των οποίων η γνώση και η εμπειρία μπορεί να αποδειχθούν πολύτιμες. Οι κίνδυνοι μπορούν να διακριθούν σε τεχνολογικούς και σε οργανωτικούς. Οι τεχνολογικοί κίνδυνοι έχουν να κάνουν με τις κτιριακές εγκαταστάσεις, τον τεχνικό

εξοπλισμό,

τις

ηλεκτρολογικές

εγκαταστάσεις,

τα

υλικά

που

χρησιμοποιούνται και την περίπτωση εκδήλωσης πυρκαγιάς ή έκρηξης. Θα πρέπει να ελεγθεί η κατάσταση του κτιρίου γενικότερα, τα δάπεδα, οι τοίχοι, οι οροφές, οι πόρτες και τα παράθυρα, οι διάδρομοι, οι σκάλες και τα υπόγεια. Στη συνέχεια θα πρέπει να εξεταστούν τα χρησιμοποιούμενα μηχανήματα και ο εξοπλισμός, η κατάσταση των ηλεκτρολογικών εγκαταστάσεων και οι κίνδυνοι από εύφλεκτα υλικά. Οι οργανωτικοί κίνδυνοι αφορούν την οργάνωση και τις συνθήκες της εργασίας. Επίσης, σχετίζονται με τα μέτρα που λαμβάνει η διοίκηση για την αντιμετώπιση των κινδύνων όπως η ύπαρξη σχεδίου έκτακτης ανάγκης. Ειδικότερα οι κίνδυνοι μπορούν να διαιρεθούν σε κινδύνους για την ασφάλεια, κινδύνους για την υγεία και σε εγκάρσιους κινδύνους. Οι κίνδυνοι για την ασφάλεια περιλαμβάνουν τον κίνδυνο ατυχήματος και την πιθανότητα τραυματισμού ή βλάβης. Μπορεί να οφείλονται στις κτιριακές

52

δομές, στις μηχανές, στις ηλεκτρικές εγκαταστάσεις, σε επικίνδυνες ουσίες και σε πιθανότητα πυρκαγιάς ή έκρηξης. Οι κίνδυνοι για την υγεία περικλείουν την πιθανότητα να προκληθεί στον εργαζόμενο ασθένειας λόγω της έκθεσής του σε φυσικούς, χημικούς και βιολογικούς παράγοντες. Τέλος, οι εγκάρσιοι κίνδυνοι σχετίζονται με την αλληλεπίδραση εργαζόμενου και εργασίας και μπορούν να αποτελέσουν είτε ατύχημα είτε ασθένεια.. Εδώ θα πρέπει να εκτιμηθούν οι ψυχολογικοί παράγοντες και η ιδιαιτερότητα του κάθε ατόμου.

3.1.2 Αναζήτηση και εντοπισμός των εργαζόμενων ή τρίτων που κινδυνεύουν Αφού εντοπιστούν οι πηγές κινδύνου θα πρέπει να βρεθούν τα άτομα που κινδυνεύουν από αυτές. Ιδιαίτερη μέριμνα λαμβάνεται για τις πιο ευπαθείς ομάδες, όπως τα άτομα με σοβαρά προβλήματα υγείας, τα άτομα με αναπηρία, οι ανήλικοι, οι έγκυες και θηλάζουσες γυναίκες, οι ανειδίκευτοι ή άπειροι υπάλληλοι, οι αλλοδαποί και οι επισκέπτες. Επίσης θα πρέπει να ληφθεί υπόψιν το είδος της εργασίας και ο χρόνος και ο βαθμός έκθεσης του κάθε εργαζόμενου στον κίνδυνο. Ιδιαίτερα ευαίσθητοι είναι οι εργαζόμενοι σε κλειστό και απομονωμένο χώρο.

3.1.3 Αξιολόγηση και ιεράρχηση των κινδύνων Στη συνέχεια εκτιμάται πόσο σημαντικός είναι ο κάθε κίνδυνος και οι κίνδυνοι ιεραρχούνται. Η ιεράρχηση αυτή βοηθάει τον εργοδότη στην αντιμετώπιση των υπαρκτών κινδύνων κατά προτεραιότητα . Σ’ αυτό το στάδιο γίνονται επιτόπιες παρατηρήσεις στους χώρους εργασίας και παρακολούθηση των εργαζομένων την ώρα που εργάζονται. Χρήσιμες μπορεί επίσης να είναι συνεντεύξεις με το προσωπικό καθώς και μετρήσεις χημικών , βιολογικών και φυσικών παραγόντων με ειδικά όργανα. Στο τέλος της διαδικασίας γίνονται προτάσεις για τους τρόπους εξάλειψης των κινδύνων.

53

Η ιεράρχηση του κινδύνου γίνεται ανάλογα με τον αριθμό των ατόμων που εκτίθενται σε αυτόν και τη σοβαρότητα των συνεπειών που μπορεί να έχει .Τα στοιχεία που διαμορφώνουν το βαθμό επικινδυνότητας είναι η πιθανότητα να συμβεί ατύχημα, η συχνότητα της έκθεσης του εργαζόμενου στον κίνδυνο και η σοβαρότητα του ατυχήματος που ενδέχεται να συμβεί. Η εκτίμηση της επικινδυνότητας βασίζεται επίσης στα δεδομένα των παρατηρήσεων στο χώρο εργασίας, στις συνεντεύξεις, στα αποτελέσματα της ανάλυσης των ατυχημάτων και των ασθενειών, σε διεθνή πρότυπα και στην ελληνική νομοθεσία. Η σοβαρότητα του ατυχήματος ξεκινάει από ατυχήματα που δεν προκαλούν καμία ανθρώπινη βλάβη και φτάνει σε αυτά που προκαλούν το θάνατο ενός ή περισσότερων εργαζομένων. Η έκθεση του εργαζόμενου στον κίνδυνο μπορεί να είναι από μηδενική μέχρι διαρκής. Θεωρείται μηδενική όταν πραγματοποιείται μέχρι 1 φορά το χρόνο και διαρκής όταν συμβαίνει σε όλη τη διάρκεια της απασχόλησής του. Η επικινδυνότητα υπολογίζεται από τα παραπάνω στοιχεία και μπορεί να είναι αμελητέα, χαμηλή, μέτρια , υψηλή ή κρίσιμη. Η αμελητέα επικινδυνότητα είναι ασήμαντη, δεν ενδέχεται να αυξηθεί στο μέλλον και δεν είναι απαραίτητη η λήψη μέτρων. Αντιθέτως, θεωρείται ότι έχουμε κρίσιμη επικινδυνότητα όταν υπάρχει πιθανότητα απώλειας ζωής ή επίκειται άμεσα η εκδήλωση σοβαρού ανεπιθύμητου συμβάντος. Σ’ αυτή την περίπτωση απαιτούνται άμεσες ενέργειες για την εξάλειψη του κινδύνου.

3.1.4 Περιγραφή των μέτρων που πρέπει να ληφθούν για την αντιμετώπιση των κινδύνων που θεωρείται ότι δεν έχουν αντιμετωπισθεί κατάλληλα

Στο επόμενο στάδιο η επιτροπή εκτίμησης του επαγγελματικού κινδύνου θα πρέπει να προτείνει μέτρα για την αντιμετώπιση των κινδύνων αφού πρώτα λάβει υπόψιν τα υπάρχοντα μέτρα και την αποτελεσματικότητά τους. Στόχος θα πρέπει να είναι η συνεχής βελτίωση του επιπέδου προστασίας

54

Τα μέτρα που θα προταθούν πρέπει να έχουν σκοπό την αποφυγή των κινδύνων και την καταπολέμησή τους στην πηγή τους. Πρώτα θα πρέπει να λαμβάνονται μέτρα ομαδικής προστασίας και μετά ατομικής. Εξάλλου, τα μέτρα ατομικής προστασίας δεν είναι παρά το έσχατο μέσο που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την προστασία των εργαζομένων και σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να αντικαθιστούν τη συλλογική προστασία.

3.1.5 Έλεγχος της εκτίμησης και τακτική αναθεώρησή της

Η εκτίμηση του επαγγελματικού κινδύνου είναι μια δυναμική διαδικασία που δε γίνεται εφάπαξ αλλά επανεξετάζεται και αναθεωρείται όποτε παρουσιαστεί ανάγκη. Λόγοι για την επανάληψη της διαδικασίας μπορεί αν είναι οποιαδήποτε αλλαγή στην επιχείρηση και στο προσωπικό. Επίσης, νέα επιστημονικά δεδομένα ή κάποια αλλαγή στη νομοθεσία και στα υπάρχοντα πρότυπα επιβάλλουν την επανεκτίμηση της κατάστασης. Τέλος, τα νέα στοιχεία που προκύπτουν μετά από ατυχήματα μπορεί να συμβάλουν στη διαφορετική θεώρηση του θέματος. Συνήθως η εκτίμηση του επαγγελματικού κινδύνου επαναλαμβάνεται κάθε 2-3 χρόνια.

3.2 Κίνδυνοι για την ασφάλεια των εργαζόμενων στις βιβλιοθήκες και πρόληψη από πλευράς διοίκησης

Όπως είδαμε, οι επαγγελματικοί κίνδυνοι διακρίνονται σε κινδύνους για την ασφάλεια, την υγεία και σε εγκάρσιους ή οργανωτικούς κινδύνους. Σε κάθε περίπτωση οι κίνδυνοι αυτοί μπορούν και πρέπει να αποφευχθούν. Την ευθύνη γι’ αυτό την έχει τόσο ο εργοδότης και η διοίκηση της βιβλιοθήκης όσο και κάθε

55

πρόσωπο μεμονωμένα. Επίσης, το ίδιο το Κράτος φέρει ευθύνη για τον έλεγχο της εφαρμογής των κανονισμών και την επιβολή κυρώσεων στους παραβάτες. Οι κίνδυνοι για την ασφάλεια των εργαζομένων είναι αυτοί που μπορεί να προκαλέσουν ατυχήματα , τραυματισμούς ή βλάβες. Ανάμεσα στα άτομα που κινδυνεύουν περιλαμβάνονται και οι επισκέπτες της βιβλιοθήκης καθώς και άτομα που εργάζονται περιστασιακά στο χώρο, για παράδειγμα συντηρητές μηχανημάτων. Μάλιστα , θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη βαρύτητα στην προστασία αυτών των ατόμων γιατί πιθανόν να μην είναι εξοικειωμένα με τους χώρους και με τον εξοπλισμό αντιμετώπισης καταστροφών και ατυχημάτων. Επίσης , κατά το σχεδιασμό των χώρων εργασίας θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι εργαζόμενοι και οι επισκέπτες με ειδικές ανάγκες. Σύμφωνα με τις Οδηγίες Σχεδιασμού για την Αυτόνομη Διακίνηση και Διαβίωση ΑΜΕΑ που έχει συντάξει το ΥΠΕΧΩΔΕ οι πόρτες, οι διάδρομοι, οι διακόπτες, οι τουαλέτες, η επίπλωση και εξοπλισμός έκτακτης ανάγκης

θα πρέπει να είναι έτσι

διαμορφωμένα ώστε να μπορούν να χρησιμοποιηθούν εύκολα από άτομα με αναπηρία. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του ΙΚΑ τα εργατικά ατυχήματα στην Ελλάδα μειώνονται σταδιακά από το 1988 μέχρι το 2001. . Ωστόσο τα στοιχεία αυτά δεν αντιπροσωπεύουν το σύνολο του εργαζόμενου πληθυσμού παρά μόνο ένα μικρό τμήμα του και μάλιστα αφορά κυρίως άτομα που απασχολούνται στο δευτερογενή τομέα. Επομένως η ένδειξη αυτή για τάση προς μείωση των ατυχημάτων

είναι

επιφανειακή

και

οποιαδήποτε

γενίκευση

θα

ήταν

παραπλανητική. Η αλήθεια είναι πως στην Ελλάδα υπάρχει παντελής έλλειψη στατιστικών και άλλων σχετικών στοιχείων που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε ασφαλή συμπεράσματα. Εξάλλου, τίθεται το ερώτημα αν πρόκειται για ουσιαστική μείωση των ατυχημάτων ή είναι απλώς αποτέλεσμα της ανεργίας και τη αποβιομηχανοποίησης. Από την άλλη μεριά οι δείκτες σοβαρότητας και συχνότητας των ατυχημάτων παραμένουν στάσιμοι. Επιπλέον,

ο αριθμός των θανατηφόρων

ατυχημάτων συνεχώς αυξάνει. Συγκεκριμένα το 1999 καταγράφηκαν 116 θανατηφόρα εργατικά ατυχήματα, ενώ το 2001 188.

56

Τα εργατικά ατυχήματα έχουν επιπτώσεις όχι μόνο στον ίδιο τον παθόντα αλλά και στον εργοδότη, την πολιτεία και την κοινωνία γενικότερα. Ο παθών υπόκειται σε πόνο και άγχος, χάνει το εισόδημά του, ανακόπτεται η εργασιακή του πορεία και μειώνεται η επαγγελματική του ικανότητα. Επίσης, τις συνέπειες αντιμετωπίζουν και τα μέλη της οικογένειάς του και το περιβάλλον του. Η επιχείρηση έχει οικονομικό κόστος αφού υποχρεούται να δαπανήσει για την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και τη νοσηλεία του εργαζόμενου. Επιπλέον , χάνονται εργατοώρες τόσο λόγω της απουσίας του παθόντα αλλά και λόγω της γενικότερης αναστάτωσης που ακολουθεί το ατύχημα. Άλλα κόστη για την επιχείρηση είναι η καταβολή αποζημίωσης, οι δικαστικές δαπάνες και η ζημιά σε μηχανήματα

και

εξοπλισμό.

Επίσης,

ο

εργαζόμενος

θα

πρέπει

να

αντικατασταθεί και η διαδικασία αυτή μπορεί να είναι χρονοβόρα. Εν τω μεταξύ σταματάει η παραγωγή. Εξάλλου πλήττεται το κύρος και η εικόνα της επιχείρησης προς τα έξω . Αλλά και εσωτερικά το κλίμα δεν είναι καλό αφού οι υπόλοιποι εργαζόμενοι επηρεάζονται ψυχολογικά και χάνουν τη διάθεση για παραγωγικότητα. Τέλος η επιχείρηση θα πρέπει να αντιμετωπίσει τις αστικές ή ποινικές ευθύνες της και να τιμωρηθούν οι υπαίτιοι. Επίσης το Κράτος ζημιώνεται οικονομικά από τα εργατικά ατυχήματα διότι υποχρεούται να καταβάλει μέσω των ασφαλιστικών φορέων έξοδα για την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και σε μια πιο σοβαρή περίπτωση αναπηρική σύνταξη. Επομένως καθίσταται σαφής η σημασία της πρόληψης. Μόνο το 20% των εργατικών ατυχημάτων έχει μία μόνο αιτία. Τα υπόλοιπα οφείλονται σε συνδυασμό αιτιών. Μερικές από τις αιτίες των ατυχημάτων σχετίζονται

με

τον

εξοπλισμό

και

τα

υλικά

που

χρησιμοποιούντα.

Συγκεκριμένα, η κακή θέση ή ο κακός σχεδιασμός του εξοπλισμού, οι βλάβες ή η ελαττωματική

λειτουργία,

τα

ακατάλληλα

και

ανασφαλή

εργαλεία,

η

ανασφαλής μεταφορά ή μετακίνηση υλικών και αντικειμένων και η χρήση ή αποθήκευση επικίνδυνων υλικών μπορεί να προκαλέσουν ατύχημα. Επίσης, αίτια ατυχήματος μπορεί να είναι στοιχεία που σχετίζονται με το περιβάλλον εργασίας όπως ο έντονος θόρυβος, ο κακός φωτισμός, οι ακραίες θερμοκρασίες, η αταξία και έλλειψη καθαριότητας,.

57

Ακόμα και ο ίδιος ο εργαζόμενος μπορεί να προκαλέσει ατυχήματα. Η ηλικία παίζει καθοριστικό ρόλο αφού τα περισσότερα ατυχήματα παρατηρούνται σε πολύ μικρές ηλικίες ή λίγο πριν τη συνταξιοδότηση. Επίσης, έχει σημασία το φύλο αφού λόγω της έκθεσης των ανδρών σε πιο επικίνδυνες εργασίες είναι πιο ευάλωτοι σε ατυχήματα. Άλλα ατομικά χαρακτηριστικά που μπορεί να προκαλέσουν ατύχημα είναι η άγνοια του κινδύνου, η αδυναμία συγκέντρωσης και προσοχής λόγω προσωπικών προβλημάτων, τα αργά αντανακλαστικά, η κατανάλωση οινοπνεύματος, χημικών και φαρμακευτικών ουσιών η κόπωση λόγω

υπερβολικής

απασχόλησης,

η

πλήξη

λόγω

μονότονης

και

επαναλαμβανόμενης εργασίας, η ανεπαρκής εκπαίδευση και η έλλειψη επαγγελματικής πείρας. Επίσης, οι σωματικές ή ψυχικές αναπηρίες ή ασθένειες μειώνουν την ικανότητα του ατόμου για την εκτέλεση της εργασίας. Τέλος, πολύ σημαντικά είναι στοιχεία του χαρακτήρα του εργαζόμενου όπως η έπαρση, η επιθετικότητα και η απείθεια στους κανονισμούς. Η πρόληψη των ατυχημάτων μπορεί να γίνει σε τεχνικό και σε οργανωτικό επίπεδο. Η τεχνική πρόληψη έχει να κάνει με το σωστό σχεδιασμό και κατασκευή του κτιρίου και του εξοπλισμού, την περιοδική συντήρηση, την τοποθέτηση συστημάτων προστασίας και κατάλληλης σηματοδότησης , τον εξοπλισμό με συστήματα πυροπροστασίας και τη χρήση υλικών με μικρότερο κίνδυνο. Τα μέτρα που θα ληφθούν μπορούν να είναι συλλογικά ή ατομικά. Θα πρέπει να έχουμε υπόψιν ότι η λύση των ατομικών μέτρων προστασίας δεν προτιμάται από τους εργαζόμενους γι’ αυτό και το μέτρο αυτό εφαρμόζεται όταν έχουν εξαντληθεί όλοι οι άλλοι τρόποι προστασίας και σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να τους αντικαθιστά. Η οργανωτική πρόληψη έχει σχέση με την ενημέρωση, την εκπαίδευση και την υποκίνηση των εργαζομένων. Ιδιαίτερη σημασία πρέπει να δίνεται στην εκπαίδευση των νεοπροσλαμβανόμενων. Επίσης θα πρέπει να γίνεται εκτίμηση της ικανότητας του εργαζομένου για μια θέση εργασίας από άποψη υγείας. Ο εργοδότης έχει την υποχρέωση να ανακοινώνει τα ατυχήματα στους αρμόδιους φορείς όπως το ΙΚΑ, η Επιθεώρηση Εργασίας και η Αστυνομία εντός 24ώρου. Επίσης, ο εργοδότης υποχρεούται να συντάξει λεπτομερή έκθεση για το

58

ατύχημα όπου θα αναφέρονται στοιχεία όπως η ημερομηνία, τα στοιχεία του παθόντα, το σημείο, το είδος της εργασίας, τους μάρτυρες, τα αίτια, τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν και το είδος της περίθαλψης που παρασχέθηκε . Η αναφορά αυτή πρέπει να γίνει σύντομα πριν αλλάξουν τα δεδομένα, αλλοιωθούν οι εντυπώσεις και ξεχαστούν τα γεγονότα. Τέλος, πρέπει να τηρείται Βιβλίο Ατυχημάτων στο οποίο έχουν πρόσβαση όλοι οι εργαζόμενοι . Καλό είναι η καταγραφή των ατυχημάτων να γίνεται σε μηχανογραφημένη μορφή έτσι ώστε να μπορεί να γίνει ανάλυση και επεξεργασία των στοιχείων και να εξαχθούν στατιστικά έτσι ώστε να μπορούν τα στοιχεία αυτά να χρησιμεύσουν για την πρόληψη. Δυστυχώς τα ατυχήματα δε μπορούν να αποκλειστούν εντελώς και σκοπός της διοίκησης θα πρέπει να είναι οι συνέπειές τους να είναι όσο το δυνατόν ελαφρύτερες. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με την ύπαρξη γιατρού εργασίας ή προσωπικού εκπαιδευμένου στις πρώτες βοήθειες και ειδικού εξοπλισμού. Επίσης, θα πρέπει να υπάρχει ένα σχέδιο έκτακτης ανάγκης το οποίο να γνωρίζει το προσωπικό. Το σχέδιο αυτό εκπονείται από κάποιο υπεύθυνο άτομο όπως ο υπεύθυνος ασφαλείας και

αναρτάται σε πίνακες ανακοινώσεων

Συνήθως καλύπτει ατυχήματα, πυρκαγιά, σεισμό, θεομηνία και τρομοκρατικές ενέργειες.. Ας δούμε όμως πιο αναλυτικά ποιοι μπορεί να είναι οι κίνδυνοι για την ασφάλεια των εργαζόμενων.

3.2.1 Κτιριακές δομές

Ο

χώρος

εργασίας

επιδρά

καθοριστικά

στον

άνθρωπο.

Θεωρείται

κατάλληλος όταν προάγει την υγεία και την ασφάλεια ενώ είναι ακατάλληλος όταν τη διακυβεύει. Το κτίριο της βιβλιοθήκης θα πρέπει να έχει κατασκευαστεί με σταθερότητα και αντοχή ώστε να εξασφαλίζεται η ασφάλεια όχι μόνο στη συνήθη χρήση αλλά και σε επιπλέον καταπονήσεις όπως σεισμοί και θεομηνίες. Κατά την ανέγερση του κτιρίου θα πρέπει να έχουν τηρηθεί οι σχετικοί κανονισμοί και συγκεκριμένα ο Αντισεισμικός και ο Κτιριοδομικός Κανονισμός. Στη συνέχεια

59

και με το πέρασμα των χρόνων επιβάλλεται να γίνεται συντήρηση σε τακτά χρονικά διαστήματα. Οι διαστάσεις και ο όγκος του χώρου εργασίας θα πρέπει να είναι σύμφωνα με την εργασία που γίνεται και επιπλέον να παρέχουν στον εργαζόμενο ελευθερία κινήσεων και να μην προκαλούν άσχημα συναισθήματα. Οι σωστές διαστάσεις και η άνεση του χώρου συμβάλουν στην υγεία και την ευεξία αλλά και στην αποφυγή ατυχημάτων. Ως ελεύθερος χώρος λογίζεται ο χώρος που δεν είναι κατειλημμένος από οποιοδήποτε αντικείμενο, συσκευή ή έπιπλο. Η ελεύθερη επιφάνεια θα πρέπει να είναι τουλάχιστον 1.5 μέτρα. Αν αυτό δεν είναι εφικτό, τότε πρέπει να υπάρχει μια άλλη επιφάνεια κίνησης κοντά στη θέση εργασίας. Ο απαιτούμενος όγκος του χώρου εργασίας εξαρτάται από τον αριθμό των ατόμων που εργάζονται ή παρευρίσκονται συχνά εκεί και από το είδος της εργασίας που επιτελείται. Συνήθως αρκούν 12 κυβικά μέτρα ανά εργαζόμενο γραφείου , ενώ για τους εργαζόμενους που εκτελούν ελαφριά σωματική απασχόληση χρειάζονται 15. Το εμβαδόν θα πρέπει να αρκεί όχι μόνο για τις καθημερινές εργασίες αλλά και για τις έκτακτες δραστηριότητες όπως η συντήρηση και η επισκευή μηχανημάτων. Ο φωτισμός του χώρου θα πρέπει να είναι ανάλογος με την εργασία που εκτελείται. Γενικώς , ο ανεπαρκής φωτισμός δημιουργεί προβλήματα υγείας και επηρεάζει αρνητικά τη διάθεση. Επιπτώσεις του χαμηλού φωτισμού είναι τα προβλήματα στα μάτια, η κόπωση, η ένταση και η αύξηση των λαθών και επομένως των ατυχημάτων. Θα πρέπει επίσης μα ληφθεί υπόψιν ότι οι ανάγκες κάθε εργαζόμενου σε φως διαφέρουν. Αυτό ισχύει κυρίως για τα μεγαλύτερα σε ηλικία άτομα που χρειάζονται σχεδόν την τριπλάσια ποσότητα φωτός από ότι οι νεώτεροι. Είναι γνωστό ότι η προτιμότερη πηγή φωτισμού είναι το ηλιακό φως. Οι θέσεις εργασίας είναι καλό να έχουν επαφή με κάποιον εξωτερικό χώρο από όπου θα φωτίζονται. Επειδή όμως το φυσικό φως σπάνια επαρκεί θα πρέπει το τεχνητό φως να πληροί κάποιες προϋποθέσεις. Κατ’ αρχάς θα πρέπει να προσομοιάζει όσο το δυνατόν περισσότερο στο φυσικό. Αυτό επιτυγχάνεται καλύτερα από τις λάμπες φθορισμού και όχι πυρακτώσεως. Επίσης, οι λάμπες

60

φθορισμού έχουν μεγαλύτερη διάρκεια ζωής Πάντως, όλες οι λάμπες θα πρέπει να αντικαθίστανται συχνά και όχι μόνο όταν καίγονται γιατί με το πέρασμα του χρόνου χάνουν την ένταση και την ποιότητά τους. Στο χώρο θα πρέπει να υπάρχει τόσο γενικός όσο και τοπικός φωτισμός χωρίς όμως να δημιουργούνται έντονες αντιθέσεις. Επίσης θα πρέπει να αποφεύγεται το εκθαμβωτικό φως και οι αντανακλάσεις. Τέλος, θα πρέπει να υπάρχει επαρκής και αν είναι απαραίτητο και εφεδρικός φωτισμός ασφαλείας Οι σκάλες είναι ένας χώρος που πρέπει να προσεχτεί ιδιαίτερα διότι σε αυτές συμβαίνουν συχνά σοβαρά ατυχήματα. Οι διαστάσεις τους καθορίζονται από τη χρήση τους και από τα άτομα που πρόκειται να εξυπηρετήσουν. Σε κάθε περίπτωση πρέπει να παρέχουν άνεση και ευρυχωρία. Τα πλάγια πρέπει οπωσδήποτε να προστατεύονται με κάγκελα . Επίσης, οι σκάλες θα πρέπει να είναι καλά φωτισμένες, να μην είναι απότομες και αν είναι απαραίτητο να κατασκευάζονται από αντιολισθητικό υλικό, κυρίως στα υπόγεια. Τα δάπεδα του κτιρίου θα πρέπει καταρχάς να βρίσκονται σε καλή κατάσταση, χωρίς ανωμαλίες, εμπόδια, επικίνδυνες κλίσεις και εξογκώματα που μπορεί να προκαλέσουν πτώση και ατύχημα. Επίσης, θα πρέπει να καθαρίζονται σχολαστικά για λόγους υγιεινής αλλά και ασφάλειας και να μην υπάρχουν σε αυτά χυμένα υλικά. Καλό είναι να κατασκευάζονται από αντιολισθητικό υλικό και από υλικό που να καθαρίζεται και να συντηρείται εύκολα. Η κατασκευή των δαπέδων θα πρέπει να ανταποκρίνεται στην αναμενόμενη χρήση του χώρου. Αν πρόκειται να τοποθετηθούν ιδιαιτέρως βαριά αντικείμενα χρειάζεται πρώτα η γνώμη του μηχανικού. Μετά από γνωμοδότηση μηχανικού μπορεί να αναγράφεται το μέγιστο επιτρεπόμενο φορτίο. Αν χρειάζεται τα δάπεδα μπορεί να είναι θερμομονωμένα και ηλεκτρομονωτικά και να συμβάλουν στην απόσβεση των κραδασμών και των θορύβων. Όλες οι φθορές θα πρέπει να επισκευάζονται άμεσα ιδιαιτέρως όταν αυτές δημιουργούν σκόνη. Καλό είναι να διευκολύνεται η ασφαλής διέλευση των διαφόρων καλωδίων ενώ δε συνίσταται η χρήση μοκέτας γιατί καθαρίζεται πολύ δύσκολα. Σε περίπτωση που υπάρχουν ανοίγματα στα δάπεδα, οι εργαζόμενοι πρέπει να προστατεύονται από πιθανή πτώση.

61

Οι τοίχοι και οι οροφές πρέπει να είναι επαρκώς θερμομονωμένα και να λαμβάνουν

υπόψιν

το

αντικείμενο

της

επιχείρησης

και

τη

σωματική

δραστηριότητα των εργαζομένων. Γενικώς ο χώρος δε θα πρέπει να είναι τελείως κλειστός εκτός αν το επιβάλουν λόγοι παραγωγής ή λειτουργίας. Όταν οι τοίχοι είναι κατασκευασμένοι από γυαλί καλό είναι να επισημαίνονται και να μην έρχονται σε επαφή με τους

εργαζόμενους Στα σημεία που χρειάζεται (για

παράδειγμα στις τουαλέτες) , οι τοίχοι πρέπει να είναι λείοι και αδιαπότιστοι τουλάχιστον σε 1.5 μ Οι οροφές όταν χρειάζεται θα πρέπει να είναι θερμομονωμένες. Η κατασκευή τους θα πρέπει να είναι ανθεκτική, στεγανή και να διευκολύνει τον καθαρισμό και την επισκευή τους. Η πρόσβαση του προσωπικού στις στέγες δεν επιτρέπεται παρά μόνο εάν είναι κατάλληλα σχεδιασμένες γι’ αυτό το λόγο και βατές. Αν παρ’ όλ’ αυτά χρειαστεί κάποιος εργαζόμενος να ανέβει στη στέγη θα πρέπει να είναι κατάλληλα εκπαιδευμένος και να φέρει εξοπλισμό προστασίας από πτώση. Αν οι οροφές έχουν γυάλινα τμήματα, όπως συμβαίνει συχνά σε βιβλιοθήκες για να εξασφαλιστεί ο φυσικός φωτισμός, τότε θα πρέπει να προστατεύονται οι εργαζόμενοι και οι αναγνώστες από τυχόν θραύση αλλά και από την ανεπιθύμητη ηλιακή ακτινοβολία. Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί σε αντικείμενα που μπορεί να κρέμονται από τις οροφές. Θα πρέπει να είναι αναρτημένα κατάλληλα, σύμφωνα με το βάρος τους και μόνο σε τμήματα της οροφής που προορίζονται για να αντέξουν. Ειδικά αν τα στοιχεία ανάρτησης είναι ξύλινα πρέπει να ελέγχονται συχνά και να αντικαθίστανται. Τα ράφια της βιβλιοθήκης είναι ένας τομέας στον οποίο συχνά δεν δίνεται η πρέπουσα σημασία. Η αλήθεια βέβαια είναι πως οι καταρρεύσεις ραφιών τις περισσότερες φορές δεν είναι μοιραίες. Ωστόσο θα μπορούσαν να έχουν αποφευχθεί με έναν απλό έλεγχο. Τα ράφια πρέπει να κατασκευάζονται ανάλογα με το βάρος που θα σηκώσουν, το δάπεδο, την προϊστορία ατυχημάτων, τις πιθανότητες σεισμού, τον αριθμό των ατόμων που πρόκειται να τα χρησιμοποιήσουν και το ιστορικό φυσικών καταστροφών που έχουν συμβεί στην περιοχή. Με το πέρασμα του χρόνου γίνονται ασταθή και γι’ αυτό χρειάζονται τακτική συντήρηση ή αντικατάσταση. Ιδιαίτερα επικίνδυνα είναι τα ράφια από

62

παλιό ξύλο ή μέταλλο. Αν υπάρχουν βαριά αντικείμενα πάνω σε ράφια θα πρέπει να υποστυλώνονται και να στερεώνονται κατάλληλα ώστε να αποφεύγεται η πτώση τους. Ζώνες κινδύνου όπου μπορεί να πέσουν αντικείμενα θα πρέπει να επισημαίνονται ευκρινώς και να επιτρέπεται η είσοδος μόνο σε εξουσιοδοτημένα άτομα που να προστατεύονται με τα κατάλληλα μέτρα. . Τα παράθυρα και οι φεγγίτες είναι πολύτιμα για το φωτισμό και τον εξαερισμό του χώρου γι’ αυτό και πρέπει να ρυθμίζονται εύκολα και με ασφάλεια. Καλό είναι να παραμένουν ανοικτά για καλύτερο εξαερισμό. Η κατασκευή τους θα πρέπει να είναι τέτοια που να διευκολύνει τον καθαρισμό τους. Όταν είναι ανοιχτά , τα παράθυρα δε θα πρέπει να περιορίζουν υπερβολικά το χώρο και να δυσχεραίνουν την εργασία και την κίνηση. Επίσης, ο τρόπος που ανοίγουν και κλείνουν δε θα πρέπει να περικλύει κίνδυνο τραυματισμού. Οι πόρτες θα πρέπει να μπορούν να ανοιγοκλείνουν εύκολα χωρίς κίνδυνο τραυματισμού και χωρίς να περιορίζουν υπερβολικά την κίνηση στο χώρο. Οι διαφανείς πόρτες πρέπει να φέρουν ένδειξη στο ύψος των ματιών και να προστατεύονται έναντι θραύσης. Οι πόρτες που ανοίγουν και προς τις 2 μεριές θα πρέπει να επιτρέπουν την οπτική επαφή με την άλλη μεριά. Οι μηχανοκίνητες πόρτες δε θα πρέπει να εμπεριέχουν κινδύνους και θα πρέπει να μπορούν να ακινητοποιηθούν και χειροκίνητα σε περίπτωση διακοπής ρεύματος. Τέλος το δάπεδο κοντά στις πόρτες δεν πρέπει να έχει ανωμαλίες. Οι έξοδοι κινδύνου θα πρέπει να σημαίνονται κατάλληλα, η θέση τους να είναι γνωστή στο προσωπικό και τους επισκέπτες και η πρόσβαση σε αυτές να μην εμποδίζεται. Ο αριθμός τους θα πρέπει αν είναι ανάλογος με τον αριθμό των εργαζομένων και των επισκεπτών. Πρέπει να οδηγούν σε έναν ασφαλή χώρο, συνήθως υπαίθριο μέσω μιας πυροπροστατευμένης οδού διαφυγής. Η οδός αυτή καλό είναι να είναι η συντομότερη οδός προς τον ασφαλή χώρο. Οι έξοδοι κινδύνου θα πρέπει να είναι πάντοτε ελεύθερες, να μην κλειδώνονται και να ανοίγουν προς τα έξω με μικρή προσπάθεια. Δε θα πρέπει να είναι συρόμενες ή περιστρεφόμενες. Επίσης, θα πρέπει να υπάρχει κατάλληλη σήμανση και φωτισμός ασφαλείας.

63

Τα υπόγεια θα πρέπει να διαθέτουν επαρκή τεχνητό φωτισμό και εξαερισμό. Οι διάδρομοι κυκλοφορίας θα πρέπει να έχουν πλάτος ανάλογο με τη χρήση τους, να είναι ομαλοί, να μην έχουν εμπόδια, χυμένα υλικά , τρύπες και σημεία όπου μπορεί κανείς να σκοντάψει. Οι στενοί διάδρομοι καθώς και οι διάδρομοι με εμπόδια και κακό φωτισμό μπορεί αν αποτελέσουν αιτία ατυχήματος. Η κίνηση στους διαδρόμους δε θα πρέπει να εμποδίζει τις θέσεις εργασίας. Τέλος, οι κυλιόμενες σκάλες και διάδρομοι πρέπει να διαθέτουν συστήματα επείγουσας ακινητοποίησης. Η σήμανση ασφαλείας στο χώρο εργασίας διευθετείται σύμφωνα με το Π.Δ 105/95. Μπορεί να σχετίζεται με χώρους ή υλικά που παρουσιάζουν κάποιον κίνδυνο για την υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων και έχει σκοπό την προειδοποίηση γι’ αυτούς τους κινδύνους και την παροχή οδηγιών. Τα σήματα ακολουθούν διεθνείς κανόνες και πρότυπα για να μπορούν να αναγνωρίζονται εύκολα από οποιονδήποτε παρευρισκόμενο στη βιβλιοθήκη. Εξάλλου, οι εργαζόμενοι πρέπει να γνωρίζουν και να κατανοούν πλήρως τη σημασία των σημάτων ασφαλείας. Για να επιτευχθεί αυτό καλό είναι να υπάρχει μικρογραφία όλων των σημάτων μαζί με επεξήγηση στον πίνακα ανακοινώσεων του κτιρίου ή σε κάποιο άλλο κεντρικά προσβάσιμο σημείο. Πρέπει να τονιστεί εδώ ότι σε καμία περίπτωση η σήμανση δεν υποκαθιστά τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν. Τα πιο συνήθη είδη σήμανσης στο χώρο εργασίας είναι οι οπτικές πινακίδες, η σήμανση του εξοπλισμού ασφαλείας και οι ετικέτες των επικίνδυνων υλικών. Τα σήματα διαιρούνται σε σήματα απαγόρευσης, προειδοποίησης, υποχρέωσης και διάσωσης ή βοήθειας. Πιο συγκεκριμένα, το κόκκινο χρώμα δηλώνει κίνδυνο. Τα σήματα αυτής της κατηγορίας έχουν κυκλικό σχήμα και περιέχουν ένα μαύρο εικονοσύμβολο σε λευκό φόντο με κόκκινη περίμετρο. Το κόκκινο χρώμα καλύπτει τουλάχιστον το 35% της πινακίδας. Το σήμα αυτό δηλώνει ότι απαγορεύεται μια συγκεκριμένη συμπεριφορά που μπορεί να προκαλέσει κίνδυνο. Το κίτρινο και το πορτοκαλί χρώμα δηλώνουν προειδοποίηση. Τα σήματα αυτά είναι τρίγωνα και έχουν ένα μαύρο σύμβολο με κίτρινο φόντο και μαύρο περίγραμμα. Το κίτρινο καλύπτει το 50% της συνολικής επιφάνειας της

64

πινακίδας. Σ’ αυτή την περίπτωση δηλώνεται ένας υπαρκτός ή πιθανός κίνδυνος για τον οποίο η σήμανση προειδοποιεί. Το μπλε χρώμα δηλώνει υποχρέωση. Τα σήματα αυτού του τύπου είναι κυκλικά με ένα λευκό σύμβολο σε μπλε φόντο. Το μπλε καταλαμβάνει το 50 % της πινακίδας. Το σήμα αυτό υποχρεώνει την εκδήλωση μιας συγκεκριμένης συμπεριφοράς. Το πράσινο θεωρείται χρώμα διάσωσης ή βοήθειας. Τα σήματα αυτά είναι ορθογώνια ή τετράγωνα και το πράσινο καλύπτει το 50%. Συνήθως είναι ενδείξεις για εξόδους κινδύνου και πρώτες βοήθειες. Οι πινακίδες που προειδοποιούν για την ύπαρξη εμποδίων έχουν συνήθως κίτρινο χρώμα εναλλασσόμενο με μαύρο ή κόκκινο εναλλασσόμενο με άσπρο. Τα σήματα αυτά θα πρέπει να έχουν διαστάσεις ανάλογες με το εμπόδιο. Τέλος, οι ετικέτες των επικίνδυνων υλικών θα πρέπει να περιλαμβάνουν πληροφορίες για τις ιδιότητες του στοιχείου, τους πιθανούς κινδύνους που αυτό εμπεριέχει και τους τρόπους αντιμετώπισης αυτών των κινδύνων Ο αριθμός των πινακίδων που θα τοποθετηθούν σε ένα χώρο εξαρτάται από το βαθμό επικινδυνότητας, το εμβαδόν του χώρου και τον αριθμό των εργαζομένων. Πάντως, πρέπει να αποφεύγεται ο υπερβολικός αριθμός και η άμεση γειτνίασή τους.

Οι πινακίδες πρέπει να είναι άμεσα ορατές, να

βρίσκονται στο ύψος των ματιών και να μην καλύπτονται από άλλα υλικά ή αντικείμενα. Επίσης, πρέπει να συντηρούνται και να καθαρίζονται τακτικά, να κατασκευάζονται από ανθεκτικό υλικό και να τροφοδοτούνται με επικουρικό ρεύμα σε περίπτωση διακοπής. Όταν σταματήσει να συντρέχει ο λόγος ύπαρξής της , η πινακίδα θα πρέπει να αφαιρείται Εξωτερικοί χώροι. Όταν οι εργαζόμενοι αναγκάζονται να βρεθούν σε εξωτερικούς χώρους, ή αναγκάζονται να εργάζονται κοντά σε ανοιχτές προς το ύπαιθρο θύρες θα πρέπει να λαμβάνονται τα κατάλληλα μέτρα ώστε να προστατεύονται από τις ατμοσφαιρικές συνθήκες ή από πτώσεις αντικειμένων. Επίσης, θα πρέπει να μπορούν να λάβουν άμεσα βοήθεια σε περίπτωση κινδύνου, ή ατυχήματος.

65

Χώροι ανάπαυσης. Στις επιχειρήσεις που απασχολούν πάνω από 50 άτομα επιβάλλεται να διαθέτουν έναν ειδικό χώρο ανάπαυσης για τους εργαζόμενους. Η υποχρέωση αυτή αναιρείται μόνο αν υπάρχει αυτή η δυνατότητα στον ίδιο το χώρο εργασίας. Ο χώρος ανάπαυσης θα πρέπει να είναι επαρκών διαστάσεων και να προσφέρει αναπαυτικά καθίσματα για όλους τους εργαζόμενους. Επίσης, καλό είναι να υπάρχει οπτική επαφή με το περιβάλλον. Ο φωτισμός και ο εξαερισμός θα πρέπει να είναι επαρκή , ενώ απαραίτητη είναι και η διάθεση δροσερού πόσιμου νερού. Τέλος, θα πρέπει να υπάρχουν ξεχωριστοί χώροι για τους καπνιστές έτσι ώστε να προστατεύονται οι μη καπνιστές. Ο εξαερισμός του χώρου είναι σημαντικός παράγοντας για την υγεία των εργαζομένων και την αποφυγή ατυχημάτων. Οι ποσότητες του καθαρού αέρα που χρειάζεται ένας χώρος εξαρτώνται από τον αριθμό των ατόμων και τη σωματική εργασία που εκτελούν. Έτσι, εκτιμάται ότι για καθιστική εργασία χρειάζονται 20-40 κυβικά μέτρα αέρα ανά ώρα, 40-60 για ελαφρά σωματική εργασία και πάνω από 65 για βαριά σωματική εργασία. Η τεχνητή ρύθμιση του αέρα με κλιματιστικά θα πρέπει να μην έχει ρύπους και να μην προκαλεί ρεύματα. Ανθρωποκεντρικό σχεδιασμός : τα μέσα και οι διαδικασίες εργασίας θα πρέπει να είναι σχεδιασμένα σύμφωνα με τις αρχές της εργονομίας , προκειμένου ο χειρισμός και ο έλεγχός τους από τους ανθρώπους να είναι εφικτός, χωρίς κόπωση, σφάλματα και ιδιαίτερες επεμβάσεις. Στο σχεδιασμό πρέπει να ληφθούν υπόψη τα ανθρώπινα χαρακτηριστικά όπως οι δυνάμεις, οι αισθήσεις, οι αναλογίες, οι νοητικές ικανότητες και οι ψυχολογικές αντοχές. Το φυσικό περιβάλλον του ανθρώπου θα πρέπει να σχεδιάζεται έτσι ώστε να λαμβάνονται υπόψη τα φυσικά και ψυχολογικά χαρακτηριστικά του ανθρώπου και οι βιολογικές του ανάγκες.

66

3.2.2 Εξοπλισμός

Ως εξοπλισμός εργασίας θεωρείται κάθε μηχανή, συσκευή, εργαλείο ή εγκατάσταση που χρησιμοποιείται κατά την εργασία. Όλα αυτά τα μέσα θα πρέπει να είναι σχεδιασμένα εργονομικά, δηλαδή έτσι ώστε να είναι εύκολος ο χειρισμός τους από τον άνθρωπο και να λαμβάνονται υπόψη τα ιδιαίτερα σωματικά και ψυχικά χαρακτηριστικά των εργαζόμενων. Η πρόοδος της τεχνολογίας είναι τόσο γρήγορη ώστε πολλές φορές ο άνθρωπος δεν προλαβαίνει να προσαρμοστεί σε αυτή και να συνειδητοποιήσει τους κινδύνους. Το κενό αυτό καλύπτεται με την εκπαίδευση και την εξάσκηση. Θα πρέπει ο εργαζόμενος να έχει εκπαιδευτεί και ενημερωθεί για τους κινδύνους και να έχει πειστεί για την αναγκαιότητα της λήψης μέτρων αλλά και για την αποτελεσματικότητα που μπορεί αυτά να έχουν. Η χρησιμοποιούμενη τεχνολογία δε θα πρέπει να προκαλεί κανέναν κίνδυνο στους εργαζόμενους ή αν υπάρχουν εκ των πραγμάτων κίνδυνοι, αυτοί θα πρέπει να αντιμετωπίζονται επίσης με τεχνολογικά μέσα. Οι τεχνικές λύσεις για την επίτευξη της ασφάλειας του εξοπλισμού εργασίας μπορεί να αναφέρονται σε ενσωματωμένη ασφάλεια ή σε επιπρόσθετη ασφάλεια. Στην

πρώτη

περίπτωση,

τεχνικές

εγκαταστάσεις

που

παρέχουν

προστατευτικές λειτουργίες είναι ενταγμένες στη λειτουργία του εξοπλισμού. Αυτό μπορεί να οδηγήσει εκτός από την εξασφάλιση υγιούς εργασίας και στην αύξηση της παραγωγικότητας. Αυτό θα πρέπει αν ληφθεί υπόψη όταν πρόκειται να επιλεγεί κάποιος εξοπλισμός εργασίας. Μπορεί να εφαρμοστεί στον εξοπλισμό, στα υλικά και στις διαδικασίες. Αν οι υπάρχουσες εγκαταστάσεις και ο εξοπλισμός δεν ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις ασφαλείας οι κίνδυνοι μπορεί να αντιμετωπιστούν με επιπρόσθετα μέτρα. Αυτά τα μέτρα όμως μπορεί να σημαίνουν και επιπρόσθετο κόστος και μπορεί επίσης μερικές φορές να αφαιρεθούν προκειμένου να αυξηθεί η παραγωγή. Πάντως θα πρέπει να εγκατασταθούν με τέτοιο τρόπο ώστε να μην εμποδίζεται η διαδικασία της παραγωγής, να μη μπορούν να αφαιρεθούν χωρίς

67

την έγκριση υπευθύνου και να διακόπτουν τη λειτουργία της μηχανής αν αφαιρεθούν χωρίς έγκριση. Όλα τα μηχανήματα θα πρέπει να συνοδεύονται από βιβλία οδηγιών και οι υπάλληλοι θα πρέπει να είναι εκπαιδευμένοι στη χρήση τους. Η συντήρηση καλό είναι να γίνεται από εξειδικευμένους τεχνικούς σε τακτά χρονικά διαστήματα. Επίσης, είναι χρήσιμο να τηρείται συγκεντρωτική λίστα με τον τεχνικό εξοπλισμό της βιβλιοθήκης συνολικά. Οι εξοπλισμοί που μπορούν να προκαλέσουν ατυχήματα θα πρέπει να επισημαίνονται κατάλληλα και να φέρουν προστατευτικό. Καλό είναι να υπάρχουν γραπτές οδηγίες και πληροφόρηση των εργαζόμενων για τους κινδύνους. Τέλος, κανένα μηχάνημα δε θα πρέπει να τίθεται σε λειτουργία χωρίς την παρουσία εκπαιδευμένου κατάλληλα υπαλλήλου ή έστω την οπτική του επαφή με αυτό.

3.2.3 Ηλεκτρικές εγκαταστάσεις

Οι βιβλιοθήκες δεν είναι βέβαια χώροι υψηλού κινδύνου λόγω της έκθεσης των εργαζομένων σε ηλεκτρικό ρεύμα. Ο σχετικός νόμος αναφέρεται σε άλλες κατηγορίες εργαζομένων60. Ωστόσο, υπάρχουν για όλους τους χώρους εργασίας ειδικοί κανονισμοί61 και πρότυπα62 Τα ατυχήματα που προκαλούνται από την ηλεκτρική ενέργεια δεν έχουν μεγάλη πιθανότητα να συμβούν, ωστόσο όταν συμβαίνουν έχουν πολύ σοβαρά αποτελέσματα, ακόμα και το θάνατο, επομένως θα πρέπει να εξεταστούν ξεχωριστά. Συγκεκριμένα, τα ατυχήματα από ηλεκτρική ενέργεια αποτελούν το 24% των θανατηφόρων αλλά μόνο το 1% των συνολικών ατυχημάτων.

Επίσης, το

60

Ν. 158 ΦΕΚ 189/Α/1975 «Περί εργασίας επί ηλεκτρικών εγκαταστάσεων ευρισκόμενων υπό τάσιν» 61 Κανονισμός εσωτερικών Ηλεκτρικών Εγκαταστάσεων ΦΕΚ 25/Β/20-1-81. 62 ΕΛΟΤ HD 384 «Απαιτήσεις για ηλεκτρικές εγκαταστάσεις»

68

ηλεκτρικό ρεύμα μπορεί , όταν υπάρχει κάποια ανωμαλία στο δίκτυό του, να προκαλέσει πυρκαγιά ή πρόβλημα στις τηλεπικοινωνίες. Το ηλεκτρικό ρεύμα παράγεται με τη μετακίνηση ηλεκτρονίων ανάμεσα σε 2 σημεία με διαφορά δυναμικού. Η διαφορά δυναμικού ονομάζεται τάση και μετριέται σε Volt (V).

Το ρεύμα ηλεκτρονίων κινείται μέσα σε αγωγούς.

Ανάλογα με την αγωγιμότητά τους τα υλικά χωρίζονται σε καλούς και κακούς αγωγούς και σε ημιαγωγούς. Καλοί αγωγοί θεωρούνται γενικώς τα μέταλλα ενώ κακός αγωγός είναι το πλαστικό. Η ηλεκτρική αντίσταση ενός υλικού χαρακτηρίζει την αγωγιμότητά του και εκφράζεται σε ωμ (Ω). Ένα άλλο στοιχείο του ρεύματος είναι η έντασή του που μετριέται σε Αμπέρ (Α). Ο ηλεκτρισμός μπορεί να βγει από το εσωτερικό των συσκευών ή των δικτύων λόγω κακής συντήρησης, βλάβης, υγρασίας ή σκόνης. Το ρεύμα αυτό διερχόμενο από το ανθρώπινο σώμα προκαλεί κακώσεις, αναπηρία ή θάνατο. Οι συνέπειες της ηλεκτροπληξίας εξαρτώνται από την ποσότητα του ηλεκτρικού ρεύματος, την κατάσταση της υγείας του ατόμου, την υγρασία του χώρου και την εφίδρωση του σώματος. Όταν η ένταση του διερχόμενου από το ανθρώπινο σώμα ρεύματος κυμαίνεται από 0,9 έως 1,2 Α το ρεύμα γίνεται μόλις αντιληπτό. Όταν όμως η ένταση μεγαλώνει παρουσιάζονται συμπτώματα που μπορεί να κυμαίνονται από απλή ενόχληση μέχρι και θάνατο. Ειδικότερα, ρεύμα έντασης από 1,2 έως 4,5 Α προκαλεί ερεθισμό και μούδιασμα. Από 4 έως 7 Α προκαλεί κράμπα που μπορεί να μας κάνει να μη μπορούμε να τραβήξουμε το χέρι από τον αγωγό. Με ένταση 7-24 Α το άτομο δε μπορεί πλέον να αποσπάσει το χέρι του από τον αγωγό.

Όταν η ένταση ξεπεράσει τα 20 Α προκαλεί δυνατή και επώδυνη

σύσπαση των μυών και εμποδίζεται η αναπνοή. Είναι πολύ πιθανόν το άτομο να πάθει ασφυξία και θα πρέπει να του παρασχεθούν πρώτες βοήθειες με τεχνητή αναπνοή. Το ρεύμα με ένταση πάνω από 50 Α προκαλεί ανεπανόρθωτα εγκαύματα ενώ με ένταση πάνω από 200 Α απελευθερώνεται μεγάλη ποσότητα θερμότητας που κάνει να πήξουν οι πρωτεΐνες του αίματος και να παραχθεί μυοσφαιρίνη που είναι δηλητήριο για τα νεφρά. Το θύμα μπορεί να υποκύψει και μετά από μέρες, ενώ δείχνει να πηγαίνει καλύτερα.

69

Εκτός από την ένταση του ρεύματος σημασία έχει και η χρονική διάρκεια του περάσματος από το σώμα καθώς και η συχνότητα και η διαδρομή που κάνει το ρεύμα μέσα στο σώμα. Για την αντιμετώπιση της έκθεσης σε ηλεκτρικό ρεύμα βοηθάνε τα μονωτικά παπούτσια τα γάντια και το ξηρό περιβάλλον. Με την εκδήλωση οποιουδήποτε προβλήματος με το ηλεκτρικό ρεύμα θα πρέπει να κατεβάσουμε το γενικό διακόπτη και σε περίπτωση ατυχήματος να διακόψουμε την παροχή ρεύματος πριν πλησιάζουμε το θύμα και πριν δώσουμε τις πρώτες βοήθειες. Οι ηλεκτρικές εγκαταστάσεις πρέπει να είναι ανάλογες των αναγκών της παραγωγικής διαδικασίας σε ρεύμα. Οι εργαζόμενοι θα πρέπει να γνωρίζουν τους κινδύνους από το ηλεκτρικό ρεύμα και να ξέρουν πώς να αντιδράσουν σε περίπτωση ηλεκτροπληξίας. Μερικά σημεία που θεωρούνται ενδεικτικά κινδύνου είναι η συχνή πτώση των ασφαλειών, οι φθαρμένες πρίζες και τα καλώδια, οι πρίζες και οι διακόπτες που παρουσιάζουν σημάδια υπερθέρμανσης και τα καλώδια που κρέμονται από μεταλλικά καρφιά και άγκιστρα ή σέρνονται στο έδαφος. Τέλος, οι ηλεκτρικές εγκαταστάσεις θα πρέπει να απέχουν από το δίκτυο του νερού ή από υγρούς χώρους και η συντήρηση κι ο έλεγχός τους να γίνεται μόνο από εξουσιοδοτημένους ηλεκτρολόγους.

3.2.4 Πυρκαγιά

Η πυροπροστασία είναι ένα πολύ σημαντικό μέτρο για την εξασφάλιση της ασφάλειας των εργαζόμενων. Το θέμα ρυθμίζεται από το Π.Δ. 71/8863. Τα μέτρα πρόληψης και αντιμετώπισης της πυρκαγιάς διακρίνονται σε μέτρα παθητικής

και

ενεργητικής

πυροπροστασίας.

Τα

μέτρα

παθητικής

πυροπροστασίας σχετίζονται με τη δομική κατασκευή του κτιρίου, τη διαμόρφωση των χώρων όπου φυλάσσονται εύφλεκτα υλικά, τις εξόδους διαφυγής και την τήρηση αποστάσεων ασφαλείας από τα γειτονικά κτίρια. Τα

63

Π∆ 71/1988 ΦΕΚ 32/7-2-88

70

μέτρα ενεργητικής πυροπροστασίας έχουν σχέση με τη συντήρηση του σχετικού εξοπλισμού και την εκπαίδευση του προσωπικού. Σύμφωνα με στοιχεία της πυροσβεστικής υπηρεσίας, η πρώτη αιτία εκδήλωσης πυρκαγιάς είναι τα αναμμένα τσιγάρα. Επομένως θα πρέπει οι εργαζόμενοι και οι επισκέπτες να δίνουν ιδιαίτερη προσοχή στο θέμα και να ακολουθούν τους κανονισμούς. Συνήθως το κάπνισμα απαγορεύεται στο χώρο της βιβλιοθήκης κυρίως για την προστασία των βιβλίων. Όμως οι κανονισμοί αυτοί συχνά ισχύουν μόνο για τους επισκέπτες και όχι για τους εργαζόμενους. Σε κάθε περίπτωση καλό είναι να υπάρχουν ξεχωριστοί χώροι για τους καπνίζοντες. Ένα άλλο στοιχείο που ενισχύει την πιθανότητα πυρκαγιάς είναι η ύπαρξη εύφλεκτων υλικών.

Τα υλικά αυτά στην περίπτωση των βιβλιοθηκών και των

αρχείων δεν είναι άλλα από τα ίδια τα βιβλία και τα έγγραφα. Επίσης σε ειδικά αρχεία όπως τα αρχεία οπτικοακουστικού υλικού εμφανίζονται κι άλλες κατηγορίες εξαιρετικά εύφλεκτων υλικών όπως τα φιλμ νιτρικής κυτταρίνης. Το υλικό αυτό καλό είναι να αποθηκεύεται ξεχωριστά σε ειδικούς χώρους που να είναι απομονωμένοι από το υπόλοιπο κτίριο και να υπάρχει ζώνη πυρασφάλειας έτσι ώστε να μην εξαπλωθεί η πυρκαγιά. Οι χώροι αποθήκευσης πρέπει να έχουν σήμανση και ένδειξη για την ποσότητα του υλικού που φυλάσσεται σε αυτούς. Δε θα πρέπει να αποθηκεύεται εύφλεκτο υλικό σε εξωτερικούς χώρους, και σε σημεία όπου μπορεί να δημιουργηθούν σπινθήρες. Τα ερμάρια όπου αποθηκεύεται εύφλεκτο υλικό θα πρέπει να μην φλέγονται εύκολα, να επιτρέπουν τον καλό εξαερισμό και να έχουν καλές διαστάσεις και στήριξη. Τα υλικά θα πρέπει να απέχουν τουλάχιστον 50 εκ. από την οροφή του κτιρίου. Επίσης, κίνδυνο δημιουργεί η μεγάλη συγκέντρωση υλικού και ο κακός εξαερισμός. Η πυρκαγιά δημιουργείται και συντηρείται με τη συνεργασία τριών παραγόντων: του εύφλεκτου υλικού, του οξυγόνου ή του αέρα και της πηγής ανάφλεξης. Επομένως, αρκεί η απομόνωση του ενός από τα 3 αυτά στοιχεία για να αντιμετωπιστεί η πυρκαγιά.

71

Όταν εκδηλωθεί πυρκαγιά το πρώτο που πρέπει να κάνουμε είναι να κλείσουμε το διακόπτη του ρεύματος. Στη συνέχεια θα πρέπει να σημάνουμε συναγερμό και να ειδοποιήσουμε την Πυροσβεστική Υπηρεσία. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι η αντιμετώπιση της πυρκαγιάς είναι πολύ πιο εύκολη στα πρώτα στάδια της εκδήλωσής της. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι η πυρκαγιά μεγαλώσει 50 φορές κάθε 8 λεπτά. Έτσι, καλό είναι να προσπαθήσουμε να αντιμετωπίσουμε την πυρκαγιά μέχρι να φτάσει η Πυροσβεστική Υπηρεσία. Ακόμα κι αν δε φαίνεται πρόοδος στην κατάσβεσή της θα καταφέρουμε να την κρατήσουμε σε ένα ελεγχόμενο σημείο. Ωστόσο, η αντιμετώπιση της πυρκαγιάς δεν ενδείκνυται πάντα. Όταν υπάρχει πιθανότητα έκρηξης δε θα πρέπει να επιχειρείται κατάσβεση αλλά να εκκενώνεται ο χώρος. Επίσης, θεωρείται αυτονόητο ότι πρώτα εκκενώνεται το κτίριο από τους ανθρώπους που βρίσκονται μέσα σε αυτό και μετά επιχειρείται η κατάσβεση μόνο από εκπαιδευμένο προσωπικό. Η μετάδοση της φωτιάς γίνεται και μέσω αέρα, με ακτινοβολία ή με εκτίναξη καιγόμενων σωμάτων. Έτσι, ένας τρόπος για να την περιορίσουμε είναι να διακόψουμε την ανανέωση του αέρα κλείνοντας τις πόρτες και τα παράθυρα. Μ’ αυτόν τον τρόπο προστατεύουμε και τα γειτονικά κτίρια από ζημιές που μπορεί να υποστούν λόγω του καπνού. Ένας άλλος τρόπος αντιμετώπισης είναι να διαχωρίσουμε τα καιόμενα αντικείμενα και να τα διασπείρουμε στο χώρο έτσι ώστε να μην επικοινωνούν μεταξύ τους. Μπορούμε να σκεπάσουμε την εστία της φωτιάς με άμμο ή με ένα χοντρό ύφασμα. Ο πιο ενδεδειγμένος όμως τρόπος για την ψύξη της εστίας είναι το νερό. Ωστόσο το νερό σε μερικές περιπτώσεις μπορεί να είναι επικίνδυνο. Για παράδειγμα δεν πρέπει να χρησιμοποιείται νερό κοντά σε ηλεκτρικές εγκαταστάσεις γιατί όπως είδαμε πριν η υγρασία μπορεί να προκαλέσει την έξοδο του ρεύματος από τον αγωγό μέσα στον οποίο κινείται. Επίσης, το νερό δε μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως μέσο κατάσβεσης όταν

υπάρχουν στο χώρο

πυρωμένα μέταλλα, λάδια, μαζούτ ή όταν η θερμοκρασία έχει ξεπεράσει τους 1300 βαθμούς Κελσίου. Στην τελευταία περίπτωση το νερό αποσυντίθεται στα

72

δομικά του στοιχεία, παράγεται μονοξείδιο του άνθρακα και μπορεί να προκληθεί έκρηξη. Ο

εξοπλισμός

πυροπροστασίας

αποτελείται

από

πυροσβεστήρες,

πυροσβεστικές φωλιές, και αυτόματα συστήματα κατάσβεσης. Επίσης χρήσιμος είναι και ειδικός συναγερμός. Το προσωπικό πρέπει να είναι ενημερωμένο για την ύπαρξη και τον τρόπο χρήσης αυτού του εξοπλισμού και να βρίσκεται σε ετοιμότητα. Ο εξοπλισμός πυρόσβεσης επισημαίνεται με ορθογώνια ή τετράγωνη πινακίδα που περιλαμβάνει ένα λευκό σύμβολο σε κόκκινο φόντο. Το κόκκινο χρώμα πρέπει να ξεπερνάει το 50% της σήμανσης. Το είδος του πυροσβεστήρα εξαρτάται από το υλικό που φυλάσσεται στο χώρο και τον ενδεδειγμένο τρόπο κατάσβεσης για την προστασία του. Έτσι, υπάρχουν πυροσβεστήρες νερού, αφρού, κόνεως , διοξειδίου του άνθρακα ή του αζώτου. Οι πυροσβεστήρες πρέπει να τοποθετούνται ανά 15 μέτρα, να ελέγχονται και να αναγομώνονται συχνά. Η πρόσβαση σε αυτούς θα πρέπει να γίνεται εύκολα και χωρίς εμπόδια. Κατά τη διάρκεια της πυρόσβεσης καλό είναι να χρησιμοποιούνται πολλοί πυροσβεστήρες ταυτόχρονα και όχι ένας ένας. Επίσης το νερό θα πρέπει να εκτοξεύεται με συνεχή πίεση στην εστία της φωτιάς και όχι περιφερειακά. Οι πυροσβεστικές φωλιές περιέχουν και άλλα υλικά εκτός από τους πυροσβεστήρες, όπως φτυάρι, πέλεκυ, λοστό, κουβέρτα διάσωσης και άμμο. Τέλος, τα συστήματα αυτόματης πυρόσβεσης εκτοξεύουν αυτόματα το υγρό της κατάσβεσης όταν ανιχνεύσουν υπερβολική άνοδο της θερμοκρασίας στο χώρο. Πρέπει να ελέγχονται και να συντηρούνται συχνά. Πολύ σημαντική για την αντιμετώπιση της πυρκαγιάς είναι η εκπαίδευση του προσωπικού Σε μερικές περιπτώσεις μπορεί να υπάρχουν ομάδες πυρασφάλειας.

Επίσης,

είναι

χρήσιμο

να

πραγματοποιούνται

ασκήσεις

αντιμετώπισης της πυρκαγιάς για να ξέρουν οι εργαζόμενοι πώς ακριβώς πρέπει να ενεργήσουν.

73

3.2.5 Καταστροφές

Οι βιβλιοθήκες είναι πολύ εκτεθειμένες σε διάφορους κινδύνους. Καμία βιβλιοθήκη δε θα μπορούσε να υποστηρίξει ότι είναι απολύτως απαλλαγμένη από αυτούς αφού μια καταστροφή μπορεί να συμβεί πάντα ανεξάρτητα από τα μέτρα που έχουν ληφθεί. Το προσωπικό μπορεί να αποτρέψει και να αντιμετωπίσει τις συνέπειες της καταστροφής και να συμβάλλει στην ανάρρωση, αρκεί να ξέρει τα κομβώδη σημεία του σχεδίου αντιμετώπισης καταστροφών. Το σχέδιο αντιμετώπισης κινδύνων θα πρέπει να θέτει προτεραιότητες. Είναι αναγκαίο να έχουν οι υπάλληλοι συνεχή συναίσθηση των κινδύνων και να βρίσκονται καθημερινά σε επιφυλακή. Συγκεκριμένα, πρέπει ο καθένας να έχει συναίσθηση του ρόλου και της ευθύνης του και να ξέρει τι πρέπει να κάνει για να μειώσει τους κινδύνους κάποιας καταστροφής αλλά και ποια βήματα ακριβώς πρέπει να κάνει σε περίπτωση καταστροφής. Είναι πολύ σημαντικό να υπάρχει εξοικείωση με το υλικό και τον εξοπλισμό. Αυτή η γνώση θα βοηθήσει στην άμεση αντίδραση σε περίπτωση ανάγκης και θα οπλίσει τους εργαζόμενους με περισσότερη αυτοπεποίθηση στις ικανότητές τους. Ωστόσο, πρέπει να έχουν συναίσθηση και των ορίων των γνώσεων και των δυνατοτήτων τους έτσι ώστε να μη βάλουν σε κίνδυνο την υγεία τους ή την ασφάλεια του υλικού. Επομένως πρέπει να γνωρίζουν πότε μπορούν να κάνουν κάτι μόνοι τους και πότε θα πρέπει να απευθυνθούν σε ειδικό. Τα μέλη του προσωπικού δεν πρέπει να εμπλακούν στον ίδιο βαθμό στη διαδικασία

αντιμετώπισης κινδύνων.

Η

εκπαίδευση

επικεντρώνεται

και

προσαρμόζεται στους ρόλους και τις ευθύνες του κάθε ατόμου μεμονωμένα. Σε πιο προσωπικό επίπεδο, η εκπαίδευση θα πρέπει να λάβει υπόψη τις ιδιαιτερότητες του ατόμου , την εμπειρία του, την εκπαίδευση, τις γνώσεις του και τις φυσικές του ικανότητες. Υπάρχουν εξάλλου πληροφορίες που είναι εμπιστευτικές και δεν πρέπει να ανακοινώνονται σε όλους, όπως ο τρόπος απενεργοποίησης των συστημάτων ασφαλείας.

74

Η εκπαίδευση δε θα πρέπει

να γίνεται εφάπαξ αλλά σε τακτά χρονικά

διαστήματα έτσι ώστε να παραμένει το προσωπικό σε ετοιμότητα αλλά και να ενημερώνονται οι νέοι υπάλληλοι. Υπάρχουν τέσσερα στάδια στην αντιμετώπιση καταστροφών. Η πρόληψη, η ετοιμότητα, η αντίδραση και η ανάρρωση. Στο στάδιο της πρόληψης, το προσωπικό θα πρέπει να είναι σε συνεχή ετοιμότητα και να έχει συναίσθηση του ρόλου του και της ευθύνης του. Έτσι, οφείλει να παρατηρεί το κτίριο, τον εξοπλισμό και το υλικό και να αναφέρει οποιαδήποτε βλάβη. Θα πρέπει επίσης να γνωρίζει ποιος είναι αρμόδιος και υπεύθυνος γι’ αυτά τα ζητήματα ώστε να ανταποκριθεί στο κατάλληλο κάθε φορά άτομο. Όσον αφορά στην ετοιμότητα, το προσωπικό θα πρέπει να έχει εκπαιδευτεί στη χρήση του εξοπλισμού ασφαλείας όπως οι πυροσβεστήρες. Επίσης, είναι απαραίτητο να είναι εξοικειωμένο με τις εξόδους κινδύνου και τους χώρους συγκέντρωσης και να ξέρει πού ακριβώς βρίσκεται κάθε υλικό για περίπτωση ανάγκης. Κάποιο άτομο θα πρέπει να είναι υπεύθυνο για τη συνεργασία με άλλα τμήματα του κτιρίου και να έρχεται σε επαφή με το προσωπικό τους. Κατά την αντίδραση στην καταστροφή, το προσωπικό οφείλει να ξέρει να χειρίζεται τους συναγερμούς και πώς θα βγάλει τον κόσμο έξω από το κτίριο με ασφάλεια, κάτι που αποτελεί την πρώτη προτεραιότητα. Επίσης θα πρέπει να είναι εξοικειωμένο με συστήματα επικοινωνίας σε περίπτωση ανάγκης και να ξέρει πώς θα χειριστεί μια μικρής έκτασης καταστροφή που μπορεί να προκλήθηκε από φωτιά ή πλημμύρα. Στην περίπτωση αυτή είναι σημαντικό να χειρίζεται σωστά τα προστατευτικά ρούχα. Για την ανάρρωση από την καταστροφή, ιδιαίτερη έμφαση χρειάζεται να δοθεί στο εξειδικευμένο προσωπικό, όπως οι συντηρητές. Τα σημεία που θα πρέπει να καλυφθούν είναι η συνέχεια της επιχειρηματικής δραστηριότητας, η εξασφάλιση της πρόσβασης στους χρήστες με τη χρήση δικτύων τόσο σε άμεσο όσο και σε απώτερο χρόνο. Προσοχή θα πρέπει να δοθεί στην λήψη αποφάσεων σχετικά με την οικονομική διαχείριση του θέματος. Επίσης θα πρέπει να εξεταστεί η σχέση με εταιρείες ασφάλειας. Τέλος δε θα πρέπει να παραμεληθεί ο

75

ψυχολογικός παράγοντας αφού το προσωπικό των βιβλιοθηκών είναι συχνά δεμένο συναισθηματικά με το υλικό και οποιαδήποτε ζημιά μπορεί να προκαλέσει

προβλήματα

όπως

κατάθλιψη,

έλλειψη

ενδιαφέροντος

και

αδιαφορία για την εργασία. Η διοίκηση μπορεί να επιδιώξει και τη συμβουλή ειδικών. Σημαντικό επίσης είναι να ανταλλάσσουν μεταξύ τους οι βιβλιοθήκες απόψεις και να συμβουλεύονται σχέδια αντιμετώπισης καταστροφών που έχουν εκπονήσει άλλες βιβλιοθήκες. Η δοκιμαστική εφαρμογή του σχεδίου αντιμετώπισης καταστροφών μπορεί να αποκαλύψει ατέλειες και ελλείψεις. Μαθήματα και σεμινάρια διοργανώνονται από διάφορους φορείς όπως η Πυροσβεστική Υπηρεσία είτε δωρεάν είτε με κάποιο αντίτιμο. Σημαντική είναι και η ξενάγηση στο κτίριο έτσι ώστε να γνωρίσει το προσωπικό τις εξόδους κινδύνου, τους χώρους συγκέντρωσης και τη θέση των πυροσβεστήρων. Αυτό είναι προτιμότερο από τις λεπτομερείς γραπτές οδηγίες τις οποίες είναι πολύ πιθανό να μην θυμούνται. Κάποιες φωτογραφίες ή βίντεο από βιβλιοθήκες που έχουν υποστεί ζημιές μπορούν επηρεάσουν δραστικότερα. Ωστόσο οι φωτογραφίες μπορούν να τονίσουν και την άλλη πλευρά, τι δηλαδή μπορεί να πετύχει η πρόληψη και η σωστή αντιμετώπιση των καταστροφών. Αυτό που πρέπει να υπογραμμιστεί είναι ότι τα ατυχήματα δεν είναι τόσο άσχημα όσο φαίνονται αρχικά και ότι η βιβλιοθήκη μπορεί να ανακάμψει. Το γραπτό σχέδιο αντιμετώπισης καταστροφών δεν έχει τόση σημασία αν δε συνοδεύεται από εκπαίδευση του προσωπικού το οποίο πρέπει να είναι

σε

επιφυλακή και εκπαιδευμένο.

76

3.3 Κίνδυνοι για την υγεία των εργαζόμενων στις βιβλιοθήκες και πρόληψη

Οι κίνδυνοι για την υγεία είναι οι κίνδυνοι που περικλείουν την πιθανότητα να προκληθεί αλλοίωση στην βιολογική ισορροπία των εργαζόμενων (ασθένεια) ως συνέπεια της συμμετοχής τους σε παραγωγικές διαδικασίες που επιτρέπουν την έκθεση σε φυσικούς, χημικούς και βιολογικούς παράγοντες του εργασιακού περιβάλλοντος64. Ας δούμε όμως αναλυτικότερα αυτούς τους παράγοντες.

3.3.1 Χημικοί παράγοντες65

Οι χημικοί παράγοντες που μπορούν να προκαλέσουν προβλήματα υγείας είναι τα διάφορα χημικά στοιχεία και παρασκευάσματα στα οποία εκτίθεται ο εργαζόμενος. Επικίνδυνο χημικό παρασκεύασμα θεωρείται μια ουσία όταν περιέχει κινδύνους για την υγεία, προκαλεί διαβρώσεις ή ερεθισμούς, μπορεί να προκαλέσει πυρκαγιά ή έκρηξη, ή είναι επικίνδυνη για το περιβάλλον. Δεν είναι πολύ σαφές ποια χημικά στοιχεία και παρασκευάσματα πρέπει να θεωρούμε επικίνδυνα για την υγεία. Η αλήθεια είναι ότι μόνο για έναν μικρό αριθμό χημικών προϊόντων γνωρίζουμε τις ιδιότητές τους και τους κινδύνους που ενδέχεται να προκαλέσουν. Ενδεικτικό είναι επίσης ότι υλικά που μέχρι ένα χρονικό σημείο θεωρούνταν ακίνδυνα, αποδείχτηκαν στη συνέχεια επικίνδυνα και καρκινογόνα όπως ο αμίαντος. Οι επικίνδυνες χημικές ουσίες διακρίνονται σε τοξικές, διαβρωτικές, εύφλεκτες, εκρηκτικές, ερεθιστικές, οξειδωτικές, καρκινογόνες, αλλεργιογόνες και επικίνδυνες για το περιβάλλον. Ειδικότερα, τοξικές λέγονται οι ουσίες που με την εισπνοή κατάποση ή διείσδυση από το δέρμα μπορούν να προκαλέσουν σοβαρές καταστάσεις ακόμα και το θάνατο. Διαβρωτικές είναι οι ουσίες που όταν έρθουν σε επαφή

με ζωντανούς

ιστούς μπορεί

να

επιδράσουν

64 64

Ελληνικό Ινστιτούτο Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας, Θέματα υγείας και ασφάλειας της εργασίας για επιχειρήσεις γ’ κατηγορίας, Αθήνα, ΕΛΙΝΥΑΕ, 2003 σελ 36. [Τεκμήριο διαθέσιμο στο web, URL: http://www.elinyae.gr/el/lib_file_upload/themata_b.1138630006969.pdf]. 65 Π∆ 307/86 ΦΕΚ 135/Α/86 «Προστασία της υγείας των εργαζοµένων που εκτίθενται σε ορισµένους χηµικούς παράγοντες κατά τη διάρκεια της εργασίας τους»

77

καταστροφικά πάνω τους. Εύφλεκτες θεωρούνται αυτές που το σημείο ανάφλεξής τους ξεκινάει από τους 32 βαθμούς Κελσίου. Εκρηκτικές ονομάζονται οι χημικές ουσίες που μπορούν να εκραγούν με την επίδραση φλόγας και είναι περισσότερο ευαίσθητες σε χτυπήματα και τριβές. Οι ερεθιστικές ουσίες μπορούν να προκαλέσουν φλεγμονές. Οι οξειδωτικές παρουσιάζουν ισχυρώς εξώθερμη αντίδραση όταν έρθουν σε επαφή με άλλες ουσίες κυρίως εύφλεκτες. Τέλος, οι καρκινογόνες και αλλεργιογόνες προκαλούν καρκίνο και αλλεργίες αντίστοιχα ενώ οι επικίνδυνες για το περιβάλλον εξετάζονται από οικολογική άποψη Στις βιβλιοθήκες τα χημικά στοιχεία δεν αποτελούν τμήμα της καθημερινής δραστηριότητας των εργαζομένων , οπότε μπορούμε να πούμε ότι ο κίνδυνος δεν είναι άμεσος. Ωστόσο χρησιμοποιούνται χημικές ουσίες κατά τη συντήρηση του υλικού. Επίσης, περισσότερο εκτεθειμένοι είναι οι εργαζόμενοι σε αρχεία λόγω της ιδιαιτερότητας του υλικού που μπορεί να χρειάζεται χρήση χημικών ουσιών για να καθαριστεί, όπως για παράδειγμα το κινηματογραφικό φιλμ. Τα υλικά που χρησιμοποιούνται στα εργαστήρια συντήρησης είναι πολλές φορές εξαιρετικά επικίνδυνα για την υγεία του συντηρητή. Πρόκειται συνήθως για κόλλες , ρητίνες και οξέα.

Τα οξέα είναι ιδιαίτερα επιβλαβή για το

αναπνευστικό, τα μάτια και για το δέρμα και μπορεί να προκαλέσουν εγκαύματα. Όσο αφορά τις κόλλες η επικινδυνότητά τους έγκειται στις βλαβερές αναθυμιάσεις τους και στην χρήση μεγάλων ποσοτήτων διαλυτών. Οι κίνδυνοι

αυτών

των

στοιχείων

χωρίζονται

σε

δυο

κατηγορίες

την

αναφλεξιμότητα και την τοξικότητα. Κάθε διαλύτης έχει ένα σημείο ανάφλεξης που δείχνει την χαμηλότερη θερμοκρασία στην οποία μια φλόγα πάνω από το συγκεκριμένο υγρό μπορεί να προκαλέσει ανάφλεξη λόγω των αναθυμιάσεων. Όσο χαμηλότερο είναι το σημείο ανάφλεξης τόσο πιθανότερο είναι να αναφλεγεί ο διαλύτης σε θερμοκρασία δωματίου. Οι ατμοί των διαλυτών μπορούν να πέσουν πάνω στο πάγκο εργασίας, στο πάτωμα ή να ταξιδέψουν κάποια απόσταση από το ανοιχτό δοχείο που περιέχει τον διαλύτη και έτσι καθώς η ανάφλεξη συμβαίνει στους ατμούς και όχι στο υγρό ο κίνδυνος πυρκαγιάς αυξάνεται και μεταφέρεται από

78

τον περιορισμένο χώρο εργασίας. Έτσι ανάφλεξη μπορεί να προέλθει από τσιγάρο, στατικό ηλεκτρισμό, ηλεκτρικούς διακόπτες και άλλες πηγές σπινθήρων. Γενικά οι διαλύτες με σημείο ανάφλεξης κάτω από 32 C θεωρούνται επικίνδυνα εύφλεκτοι. Η επικινδυνότητα δεν εξαρτάται μόνο από τον βαθμό τοξικότητας αλλά και από την διάρκεια έκθεσης στη βλαπτική ουσία. Γι΄ αυτό τον λόγο έχει δοθεί σε κάθε διαλύτη μια τιμή που δείχνει την ανώτερη αποδεκτή συγκέντρωσή του σε ένα εργαστήριο. Μια λίστα με αυτές τις τιμές πρέπει να είναι αναρτημένη σε κάθε εργαστήριο και να ενημερώνεται κάθε χρόνο για τις νέες οριακές τιμές. Όπως είδαμε και στο κεφάλαιο σχετικά με τη σήμανση, οι επικίνδυνες χημικές ουσίες θα πρέπει να έχουν ετικέτα πάνω στη συσκευασία τους με τα πλήρη

στοιχεία,

τους

κινδύνους

που

εμπεριέχουν

και

τους

τρόπους

αντιμετώπισής τους. Η απορρόφηση των χημικών ουσιών από τον οργανισμό γίνεται από την εισπνοή, το δέρμα ή την πέψη. Η έκθεση σε επιβλαβείς χημικές ουσίες μπορεί να προκαλέσει δηλητηρίαση,

εμετό, ναυτίες και πονοκέφαλους, απώλεια των

αισθήσεων, αναπνευστικές ανακοπές και θάνατο. Επίσης, οι συνέπειες μπορεί να μην είναι άμεσες αλλά να προκληθεί τοξική επιβάρυνση του οργανισμού, καρκίνος, αναπνευστικές ασθένειες, ασθένειες του δέρματος, του ουροποιητικού συστήματος., του

αίματος και του νευρικού συστήματος. Στη συνέχεια

παραθέτουμε έναν πίνακα με τις κυριότερες βλαπτικές ουσίες στα εργαστήρια συντήρησης των βιβλιοθηκών και των αρχείων καθώς και τις συνέπειες που έχει η έκθεση σε αυτές στην υγεία των εργαζομένων.

Ουσία

Συνέπειες

ΑΙΘΑΝΟΛΗ- ΑΙΘΥΛΙΚΗ ΑΛΚΟΟΛΗ (ETHANOL- ETHYL ALCOHOL)

ΕΡΕΘΙΣΜΟΙ ΣΤΟ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ, ΠΟΝΟΚΕΦΑΛΟΣ, ΝΑΥΤΙΑ.

ΑΚΕΤΟΝΗ ( ACETONΕ )

ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΝΑΡΚΩΣΗΣ, ΕΡΕΘΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟΥ, ΤΩΝ ΜΑΤΙΩΝ ΚΑΙ ΤΟΥ ΔΕΡΜΑΤΟΣ

79

ΑΜΜΩΝΙΑ ( ΑΜΜΟΝΙΑ )

ΔΕΡΜΑΤΙΚΑ, ΕΡΕΘΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΜΑΤΙΩΝ, ΕΓΚΑΥΜΑΤΑ.

N-ΒΟΥΤIΛΑΜΙΝΗ ( BUTILAMINE-N)

ΠΡΟΣΒΑΛΕΙ ΤΑ ΜΑΤΙΑ, ΤΟ ΔΕΡΜΑ, ΤΟ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟ. ΚΑΡΚΙΝΟΓΟΝΟΣ ΟΥΣΙΑ

ΔΙΑΙΘΥΛΙΚΟΣ ΑΙΘΕΡΑΣ (DIETHYL ETHER)

ΕΡΕΘΙΣΜΟΣ ΣΤΑ ΜΑΤΙΑ, ΠΟΝΟΚΕΦΑΛΟΣ, ΖΑΛΗ. ΕΠΙΔΡΑ ΣΤΟ ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ.

ΔΙΜΕΘΥΛΙΚΗ ΚΟΡΝΑΜΙΔΗ (DIMETHYL KORNAMIDE)

ΒΛΑΒΕΣ ΣΤΟ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟ, ΣΤΑ ΜΑΤΙΑ, ΔΕΡΜΑΤΙΤΙΔΕΣ, ΠΡΟΣΒΑΛΕΙ ΤΟ ΣΥΚΩΤΙ.

ΔΙΜΕΘΥΛΟΦΟΡΜΑΜΙΔΗ (DMF)

Η ΕΠΙ ΜΑΚΡΟΝ ΕΚΘΕΣΗ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΠΡΟΚΑΛΕΣΕΙ ΑΫΠΝΙΑ, ΠΕΠΤΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ, ΤΑΣΗ ΓΙΑ ΑΛΚΟΟΛΙΣΜΟ ΚΑΙ ΕΡΕΘΙΣΜΟ ΤΟΥ ΔΕΡΜΑΤΟΣ

ΔΙΟΞAΝIO (DIOXAN)

ΠΡΟΣΒΑΛΛΕΙ ΤΑ ΝΕΦΡΑ, ΤΟ ΣΥΚΩΤΙ, ΤΟ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟ ΚΑΙ ΤΑ ΜΑΤΙΑ. ΕΡΕΘΙΣΤΙΚΟ ΓΙΑ ΤΑ ΜΑΤΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟ.

ΔΙΧΛΩΡΟΜΕΘΑΝΙΟ (DICHLOROMETHANE) ΙΣΟΠΡΟΠΑΝΟΛΗ-ΙΣΟΠΡΟΠΥΛΙΚΗ ΑΛΚΟΟΛΗ (ISOPROPANOL-ISOPROPYL ALCOHOL)

ΠΡΟΚΑΛΕΙ ΑΝΑΙΜΙΑ ΚΑΙ ΤΟΞΙΚΗ ΔΕΡΜΑΤΙΤΙΔΑ

ΚΥΚΛΟΕΞΑΝΟΛΗ (CYCLOEXANOL)

ΕΠΙ∆ΡΑ ΣΤΟ ΣΥΚΩΤΙ ΚΑΙ ΣΤΟ ΑΓΓΕΙΑΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ. ΠΡΟΚΑΛΕΙ ΕΡΕΘΙΣΜΟ ΤΟΥ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟΥ, ΤΩΝ ΜΑΤΙΩΝ ΚΑΙ ∆ΕΡΜΑΤΙΤΙ∆ΕΣ.

ΜΕΘΑΝΟΛΗ (METHANOL)

ΕΠΙΔΡΑ ΣΤΟ ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ. ΠΡΟΚΑΛΕΙ ΣΟΒΑΡΕΣ ΒΛΑΒΕΣ ΣΤΑ ΜΑΤΙΑ.

ΜΕΘΥΛΙΚΗ ΑΙΘΥΛΙΚΗ ΚΕΤΟΝΗ (METHYL ETHYL ΚΕΤΟΝΕ)

ΕΡΕΘΙΣΜΟΣ ΣΤΟ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟ ΚΑΙ ΣΤΑ ΜΑΤΙΑ.

ΣΤΙΡΕΝΙΟ (STYRENE)

ΕΡΕΘΙΣΜΟΣ ΣΤΟ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟ

80

ΚΑΙ ΣΤΑ ΜΑΤΙΑ, ΔΕΡΜΑΤΙΤΙΔΕΣ.

ΤΕΡΕΒΙΝΘΙΝΗ (TURPENTINE)

ΕΡΕΘΙΣΜΟΣ ΣΤΑ ΜΑΤΙΑ, ΖΑΛΗ, ΠΟΝΟΚΕΦΑΛΟΣ, ΠΟΝΟΙ ΣΤΟ ΣΤΗΘΟΣ. ΒΛΑΒΗ ΣΤΑ ΝΕΦΡΑ

ΤΕΤΡΑΧΛΩΡΟΑΙΘΥΛΕΝΙΟ (TETRACHLOROETHYLENE)

ΣΥΝΕΧΗΣ ΕΚΘΕΣΗ ΤΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ ΠΡΟΚΑΛΕΙ ΒΛΑΒΕΣ ΣΤΟ ΣΥΚΩΤΙ ΚΑΙ ΣΤΑ ΝΕΦΡΑ.

ΤΕΤΡΑΧΛΩΡΑΝΘΡΑΚΑΣ (CARBON TETRACHLORIDE)

ΣΟΒΑΡΕΣ ΒΛΑΒΕΣ ΣΤΟ ΣΥΚΩΤΙ ΚΑΙ ΣΤΑ ΝΕΦΡΑ. ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

ΤΟΛΟΥΕΝΙΟ (TOLUENE)

ΣΟΒΑΡΕΣ ΔΕΡΜΑΤΙΚΕΣ ΒΛΑΒΕΣ. ΠΡΟΚΑΛΕΙ ΖΑΛΗ, ΝΑΥΤΙΑ, ΑΤΟΝΙΑ ΚΑΙ ΜΕΙΩΣΗ ΤΩΝ ΑΝΤΑΝΑΚΛΑΣΤΙΚΩΝ. ΚΑΡΚΙΝΟΓΟΝΟ.

ΤΡΙΧΛΩΡΟΑΙΘΥΛΕΝΙΟ (TRICHLOROETHYLENE)

ΕΠΙΔΡΑ ΣΤΟ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟ ΚΑΙ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΠΡΟΚΑΛΕΣΕΙ ΑΡΡΥΘΜΙΑ ΚΑΙ ΣΟΒΑΡΕΣ ΔΕΡΜΑΤΙΚΕΣ ΒΛΑΒΕΣ. ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟ ΓΙΑ ΤΟ ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ. ΥΠΟΠΤΟ ΓΙΑ ΤΟ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΗΠΑΤΟΣ)

ΧΛΩΡΟΦΟΡΜΙΟ (CHLOROFORM)

ΥΔΡΟΧΛΩΡΙΚΟ ΟΞΥ (ΗYDROCHLORIC ACID

ΙΣΧΥΡΟ ΝΑΡΚΩΤΙΚΟ. ΠΡΟΣΒΑΛΕΙ ΤΟ ΣΥΚΩΤΙ, ΠΡΟΚΑΛΕΙ ΖΑΛΗ, ΝΑΥΤΙΑ ΚΑΙ ΠΟΝΟΚΕΦΑΛΟ. Η ΕΠΑΦΗ ΜΕ ΤΟ ΔΕΡΜΑ ΠΡΟΚΑΛΕΙ ΕΓΚΑΥΜΑΤΑ. ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΑ ΕΡΕΘΙΣΤΙΚΟ ΓΙΑ ΟΛΟΚΛΗΡΟ ΤΟ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟ

ΣΥΣΤΗΜΑ ΞΥΛΕΝΙΟ (XYLENE)

ΣΟΒΑΡΕΣ ΔΕΡΜΑΤΙΚΕΣ ΒΛΑΒΕΣ, ΝΑΥΤΙΑ, ΕΜΕΤΟΙ

81

Ο εργοδότης οφείλει να αξιολογήσει τον κίνδυνο από τις χημικές ουσίες στο χώρο εργασίας. Κατ’ αρχάς πρέπει να εξετάσει αν υφίστανται στο χώρο εργασίας επιβλαβείς χημικοί παράγοντες και τι εγγενείς επιβλαβείς ιδιότητες έχουν. Στη συνέχεια οφείλει να συγκεντρώσει πληροφορίες για τους παράγοντες αυτούς. Τις πληροφορίες αυτές μπορεί να αναζητήσει στον ίδιο τον προμηθευτή της ουσίας, σε άλλες πηγές και στα πορίσματα από την επίβλεψη της υγείας των εργαζομένων. Λαμβάνονται επίσης υπόψη το είδος και η ποσότητα της επικίνδυνης ουσίας, η διάρκεια έκθεσης σε αυτή και οι οριακές τιμές έκθεσης. Μπορεί να γίνει γραπτή εκτίμηση του κινδύνου και στη συνέχεια να ληφθούν μέτρα για την αντιμετώπισή του. Τέτοια μέτρα μπορεί να είναι ο ορθότερος σχεδιασμός και οργάνωση της εργασίας , η προμήθεια κατάλληλου εξοπλισμού, η μείωση των εμπλεκομένων εργαζόμενων στους απολύτως απαραίτητους, ο περιορισμός της ποσότητας των στοιχείων στην απολύτως απαραίτητη και η ενίσχυση των μέτρων υγιεινής. Επίσης , μπορούν να γίνουν ασκήσεις πρώτων βοηθειών. Πολύ σημαντική είναι και η γενική καθαριότητα και η υγιεινή του χώρου αλλά και του κάθε ατόμου ξεχωριστά. Οι εργαζόμενοι πρέπει να είναι ενημερωμένοι για τους κινδύνους και να μπορούν να αντιμετωπίσουν έκτακτα περιστατικά. Καλό είναι επίσης, να είναι διαθέσιμη λίστα με τα επικίνδυνα υλικά που χρησιμοποιούνται στο χώρο εργασίας. Τέλος, είναι χρήσιμο να γίνεται μέτρηση των χημικών ουσιών. Αυτό πραγματοποιείται με ειδικά όργανα που μπορεί να είναι ατομικά ή συλλογικά.

3.3.2 Φυσικοί παράγοντες

Οι φυσικοί παράγοντες που βλάπτουν την υγεία των εργαζομένων είναι κυρίως ο φωτισμός του χώρου, ο θόρυβος, οι κλιματολογικές συνθήκες και ο εξαερισμός.

82

Ο κατάλληλος φωτισμός66 είναι απαραίτητος για την εκτέλεση των εργασιών. Με το σωστό φωτισμό στον εργασιακό χώρο οι εργασίες εκτελούνται ταχύτερα και περιορίζονται τα ανθρώπινα λάθη.67 Το κατάλληλο επίπεδο φωτισμού για την καλύτερη εργασιακή απόδοση εξαρτάται από τη φύση του εργασιακού καθήκοντος , την οπτική οξύτητα του εργαζομένου και το περιβάλλον στο οποίο εκτελείται η συγκεκριμένη εργασία.68 Στις βιβλιοθήκες ο διαχωρισμός αυτός μπορεί να γίνει ανάλογα με τα τμήματα τους και το είδος της εργασίας που παρέχουν οι βιβλιοθηκονόμοι π.χ. ανάλογα με το περιβάλλον μπορεί να μελετηθεί ο χώρος των αναγνωστών, ο χώρος του βιβλιοστασίου, ο χώρος του δανεισμού και της επεξεργασίας τεκμηρίων, γενικοί χώροι (διάδρομοι) κ.ά.69 Η ένταση του φωτισμού αφορά την πυκνότητα της φωτεινής ροής που προσπίπτει στην επιφάνεια. Η μονάδα μέτρησης του φωτισμού είναι το lux. Ενδεικτικά τα αποδεκτά όρια φωτισμού70 για τις βιβλιοθήκες είναι διάδρομοι 150 lux, βιβλιοστάσια 150-200 lux, χώρος αναγνωστών 755 – 1075 lux, τμήμα καταλογογράφησης και επεξεργασίας υλικού 1075 lux (δεδομένου ότι οι συγκεκριμένες

εργασίες

οι

βιβλιοθηκονόμοι

χειρίζονται

ηλεκτρονικούς

υπολογιστές). Εκτεταμένες μελέτες σχετικά με το φωτισμό της βιβλιοθήκης μπορούμε να βρούμε στα άρθρο του Malman David, Lighting for Libraries. 2001. Revised 2005. [Τεκμήριο διαθέσιμο στο web, URL: http://www.librisdesign.org/docs/LightingLibraries.pdf]. Καθώς επίσης στην ιστοσελίδα του School of Library, Archival and information Studies, Planning and Building Libraries: Lighting. ]Τεκμήριο διαθέσιμοo στο web, URL: http://www.slais.ubc.ca/RESOURCES/architecture/lighting.htm], που έχει δημιουργηθεί για τους βιβλιοθηκονόμους, τους αρχιτέκτονες, τους σχεδιαστές, τους σπουδαστές και όλους όσους ενδιαφέρονται για την σωστή οικοδόμηση των βιβλιοθηκών. Αναλυτικά παρουσιάζονται προγράμματα, περιπτώσεις μελέτης και έρευνες σχετικά με τον φωτισμό των βιβλιοθηκών. 67Ανακαίνιση εγκατάστασης φωτισμού σε επαγγελματικούς χώρους, Κτίριο: τεχνικό περιοδικό. [Tεκμήριο διαθέσιμο στο web, URL: http://www.ktirio.gr/gr/_dynoP/articles/arthra_det.asp?KATEGORY_CODE=17&ARTHRO_ NAME=81-63.TXT]. 68Λάιος Λάμπρος και Γιαννακούρου Μαρία, Σύγχρονη εργονομία. Αθήνα: Παπασωτηρίου,2003. σελ 135 69 Malman David, Lighting for Libraries. 2001. Revised 2005. [Τεκμήριο διαθέσιμο στο web, URL: http://www.librisdesign.org/docs/LightingLibraries.pdf]. 70 Λάιος Λάμπρος και Γιαννακούρου Μαρία, Σύγχρονη εργονομία .ό.π. σελ 138 & Θέματα υγείας και ασφάλειας της εργασίας για επιχειρήσεις γ’ κατηγορίας ό.π. σελ 89 επ 66

83

Οι πηγές φωτισμού μπορούν να διαχωριστούν σε φυσικές πηγές και τεχνικές πηγές Γενικά είναι αποδεκτό ότι όλοι οι χώροι εργασίας πρέπει να δέχονται φυσικό φως. Οι λόγοι που οδηγούν σε κάτι τέτοιο είναι πρώτον ότι το μάτι προσαρμόζεται ευκολότερα σ΄ αυτό και δεύτερον ότι υπάρχει μεγάλη ανάγκη από τους εργαζόμενους να έρχονται σε επαφή με το εξωτερικό περιβάλλον.71 Δεδομένου ότι το φως του ήλιου υπόκειται στην ακραία μεταβλητότητα των εποχιακών αλλαγών ο χώρος της βιβλιοθήκης δεν μπορεί να στηριζεται σε κάτι τέτοιο. Επίσης είναι ευρέως γνωστό ότι το φυσικό φως είναι καταστρεπτικό στα υλικά των βιβλιοθηκών.72 Η εργασία σε ένα επιβαρημένο οπτικά εργασιακό περιβάλλον επηρεάζει αρνητικά τη φυσιολογική κατάσταση του ατόμου και προκαλεί σωματικά και ψυχολογικά συμπτώματα τα οποία προέρχονται είτε από οπτική κόπωση είτε από τη φυσιολογική και ψυχολογική θάμβωση.73 Η οπτική κόπωση εστιάζεται κυρίως εξάντληση του βλεφαρικού μυός, των εξωτερικών μυών καθώς επίσης και των μυών που συμβάλλουν στη διατήρηση της ορθής στάσης του κεφαλιού. Τα κύρια συμπτώματα της οπτικής κόπωσης είναι ερεθισμός των οφθαλμών, πονοκέφαλοι,

υπνηλία

μειωμένη

οπτική

οξύτητα

κ.ά.

Η

θάμβωση

χαρακτηρίζεται από τη μείωση της οπτικής ικανότητας τους εργαζομένου όταν υπάρχουν περιοχές με υψηλή λαμπρότητα μέσα στο οπτικό του πεδίο. Η ψυχολογική θάμβωση ωστόσο, οφείλεται στη λανθασμένη επιλογή και τοποθέτηση φωτιστικών σωμάτων. Δημιουργείται έτσι μια οπτική δυσφορία που οφείλεται σε ψυχολογικά αίτια, με οργανικά και λειτουργικά ενοχλήματα.74 Το χρώμα στις βιβλιοθήκες παίζει σπουδαίο ρόλο δεδομένου ότι είναι ένα σημαντικό χαρακτηριστικό γνώρισμα για τη δημιουργία του επιθυμητού και ψυχολογικού περιβάλλοντος. Η πλειοψηφούσα γνώμη που έχουν οι σπουδαστές του Liverpool John Moores University ήταν ότι οι βιβλιοθήκες πρέπει να έχουν

71

Θέματα υγείας και ασφάλειας της εργασίας για επιχειρήσεις γ’ κατηγορίας ό.π.σελ 89 επ. 72 Rooney James, Ergonomics in academic Libaries, ό.π. 73 Wadham, Rachel. Eye Ergonomic. Library Mosaic 10 no 2, Mr/Ap. 1999. 74 Θέματα υγείας και ασφάλειας της εργασίας για επιχειρήσεις γ’ κατηγορία, ό.π. σελ 88 επ

84

χαμηλούς τόνους χρωμάτων που προσδίδουν την ηρεμία και χαλαρότητα.75 Η κατάλληλη χρήση χρώματος είναι δυνατόν να συντελέσει στη διατήρηση της προσοχής στο εργασιακό καθήκον και να μειώσει τη θάμβωση από τα παράθυρα.76 Στην Ελλάδα δεν υπάρχουν κατοχυρωμένα νομοθετικά αποδεκτά επίπεδα φωτισμού, αλλά μόνο προδιαγραφές γενικής κατεύθυνσης77. Για αυτό το λόγο, ο γιατρός εργασίας και οι τεχνικοί των βιβλιοθηκών πρέπει να προσεγγίσουν τη σχέση «όραση – φωτισμός - εργασία» εκτιμώντας συνολικά τους τρεις συντελεστές

και

να

προδιαγράψουν

εκείνες

τις

φωτοτεχνικές

και

εργοοφθαλμολογικές παραμέτρους, οι οποίες και θα συντελέσουν στην οπτική υγεία των εργαζομένων.78 Εργασιακός θόρυβος. Ήχος είναι κάθε μεταβολή της πίεσης του αέρα ή άλλου μέσου που είναι ικανή να ερεθίσει την αίσθηση της ακοής και να γίνει αντιληπτή από τον άνθρωπο. Θόρυβος είναι ο ανεπιθύμητος, ενοχλητικός και δυσάρεστος ήχος. Από τους ορισμούς αυτούς προκύπτει ότι δεν είναι σαφής η διάκριση ανάμεσα σε ήχο και θόρυβο αλλά πρόκειται για μια μάλλον υποκειμενική κρίση. Τα χαρακτηριστικά του ήχου είναι η συχνότητα και η ένταση. Η συχνότητα μετριέται σε Hertz. Ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται, αφομοιώνει και ανέχεται συχνότητες από 16 έως 20.000 Hertz. Οι ήχοι πάνω από αυτή τη συχνότητα λέγονται υπέρηχοι ενώ κάτω από αυτή υπόηχοι. Οι υπόηχοι και οι υπέρηχοι μπορεί να έχουν βλαπτική επίδραση στην υγεία ακόμα και αν δεν τους αντιλαμβάνεται ο εργαζόμενος. Η ένταση μετριέται σε decibel.Τα ηχητικά

75

Rooney James, Ergonomics in academic Libaries, ό.π. Canadian Centre for Occupational Health and Safety, Health and safety guide for libraries σελ 76 Λάιος Λάμπρος και Γιαννακούρου Μαρία, Σύγχρονη εργονομία. ό.π. σελ 145 77 Πρόκειται για το νόμο 1568/85 Υγιεινή και ασφάλεια των εργαζομένων», (ΦΕΚ 117, τ. Α’ /1985). άρθρο 21 παρ. 3 και το ΠΔ 398/94 «Ελάχιστες προδιαγραφές ασφάλειας και υγείας κατά την εργασία με οθόνες οπτικής απεικόνισης», (ΦΕΚ 221, τ. Α’ /1994) παράρτημα Ι παρ. 2.2 και παράρτημα ΙΙ παρ. 2 αντίστοιχα. 78 Θέματα υγείας και ασφάλειας της εργασίας για επιχειρήσεις γ’ κατηγορίας. ό.π. σελ 86 επ. 75

85

μηνύματα προσλαμβάνονται από το αυτί, μεταβιβάζονται από το ακουστικό νεύρο στην ακουστική οδό και φθάνουν στον ακουστικό φλοιό του εγκεφάλου. Η έκθεση των εργαζόμενων σε θόρυβο μπορεί να προκαλέσει σωματικές και ψυχικές ασθένειες. Η πιο συνηθισμένη συνέπεια είναι η πρόκληση βαρηκοΐας που είναι η πιο συχνή επαγγελματική ασθένεια. Επίσης, μπορεί να προκαλέσει υπέρταση, ταχυκαρδία, διαταραχές στην πέψη, δυσκολία συγκέντρωσης, πονοκεφάλους,

διαταραχές

στον

ύπνο,

σωματική

κόπωση,

εκνευρισμό,

υπερένταση, άγχος και διαταραχές στη συμπεριφορά. Τέλος, μπορεί να επιβαρύνει το χρόνο αντίδρασης του εργαζόμενου με αποτέλεσμα να αυξηθούν τα λάθη και να υπάρχει πιθανότητα πρόκλησης ατυχήματος. Η ηχητική ρύπανση στο χώρο των βιβλιοθηκών προκαλείται συνήθως από τα διάφορα μηχανήματα και τον εξοπλισμό. Ο θόρυβος μπορεί να μην είναι οξύς, γίνεται όμως ενοχλητικός όταν είναι διαρκής. Έτσι, εκτός από τη μέτρηση του θορύβου με ηχόμετρα ελέγχεται επίσης και το σύνολο της ηχητικής ενέργειας που δέχεται ο εργαζόμενος το 8ωρο. Δεδομένου ότι οι βιβλιοθήκες έχουν την υποχρέωση να εξασφαλίζουν στους χρήστες τους ήρεμη συγκέντρωση και μελέτη στους χώρους τους είναι ένας και από τους πιο ήσυχους χώρους στην εργασιακή κοινωνία πράγμα που φαίνεται αρκετά ξεκάθαρα από την γραπτή πολιτική της κάθε βιβλιοθήκης.79. Ο Θόρυβος στις βιβλιοθήκες μπορεί να προέρχεται από τα φωτοτυπικά μηχανήματα, τον εξαερισμό, τους τερματικούς σταθμούς, τα τηλέφωνα, τον εξοπλισμό (καρέκλες κ.ά..) καθώς επίσης και από τη χρήση οπτικοακουστικού υλικού. Τα φυσιολογικά αποτελέσματα του θορύβου μπορούν να είναι κούραση, πονοκέφαλοι, προβλήματα πίεσης όπως η υψηλή πίεση αίματος, έλκη και εμβοή, ένα χτύπημα στα αυτιά. Μια ψυχολογική επίδραση μπορεί να είναι απώλεια

Παράδειγμα γραπτής πολιτικής για τον θόρυβο μπορούμε να βρούμε NIU Libraries, Noise Policy. [Τεκμήριο διαθέσιμο στο web, URL: http://www.ulib.niu.edu/noise.cfm]. & UCIrvine Libraries, Noise Policy. [Τεκμήριο διαθέσιμο στο web, URL: http://www.lib.uci.edu/libraries/policies/noise.html].

79

86

συγκέντρωσης. Τα υψηλά επίπεδα θορύβου μπορούν, σε ακραίες περιπτώσεις, να οδηγήσουν στη ζημία στο εσωτερικό αυτί.80 Η πρόληψη της υγείας των εργαζομένων που εκτίθενται σε ένα επιβαρημένο από το θόρυβο εργασιακό περιβάλλον αναπτύσσεται σύμφωνα με τις διατάξεις του Π.∆. 85/91 «Προστασία εργαζομένων από τους κινδύνους που διατρέχουν λόγω της έκθεσής τους στο θόρυβο κατά την εργασία»81 Η τεχνική πρόληψη, βασίζεται στην απομάκρυνση των αιτίων κινδύνου και τη μείωση του θορύβου στην πηγή του. Αυτό πετυχαίνεται με την αντικατάσταση της θορυβώδους παραγωγικής διαδικασίας με άλλη λιγότερο θορυβώδη, την τήρηση των οδηγιών εγκατάστασης και συντήρησης των μηχανών, καθώς και με τη μείωση της μετάδοσης του θορύβου τόσο στην πηγή (εγκλωβισμός των πηγών θορύβου) όσο και στο περιβάλλον εργασίας (υλικά κατασκευής με κατάλληλο συντελεστή ηχοαπορρόφησης, ηχοπαραπετάσματα κλπ). Η οργανωτική και η ιατρική πρόληψη, βασίζεται αφ’ ενός μεν σε οργανωτικές επεμβάσεις που στοχεύουν στη μείωση του χρόνου έκθεσης των εργαζομένων στον βλαπτικό παράγοντα, αφ’ ετέρου δε στην ιατρική παρακολούθηση των εργαζομένων που εκτίθενται σε “θόρυβο” και η οποία αποτελεί και εργοδοτική υποχρέωση..8283 Θερμικό ή ψυχρό εργασιακό περιβάλλον. Η θερμοκρασία και η υγρασία που επικρατούν στο χώρο εργασίας επηρεάζουν καθοριστικά την υγεία αλλά και την ψυχολογική διάθεση του εργαζόμενου. Ως φυσιολογικά όρια θερμοκρασίας και υγρασίας θεωρούνται οι 20-25 βαθμοί Κελσίου και η υγρασία 39-70%. Σ’ αυτό το πλαίσιο ο εργαζόμενος αισθάνεται ευεξία. Το χειμώνα η θερμοκρασία μπορεί να κυμαίνεται από 18 έως 20 βαθμούς Κελσίου ενώ το καλοκαίρι η θερμοκρασία δε

Rooney James, Ergonomics in academic Libaries, ό.π. Π.∆. 85/91 «Προστασία εργαζομένων από τους κινδύνους που διατρέχουν λόγω της έκθεσής τους στο θόρυβο κατά την εργασία» (ΦΕΚ 38, τ. Α’ /1991) 82∆ρίβας Σπύρος, θόρυβος αυτός ο άγνωστος. [Τεκμήριο διαθέσιμο στο web, URL: http://www.elinyae.gr/el/lib_file_upload/_Thoryvos.1113227425503.pdf]. 83 Περισσότερες πληροφορίες μπορεί να βρει ο ενδιαφερόμενος στο Θόρυβος στην εργασία: φύση κίνδυνοι και προστασία. ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε. [Τεκμήριο διαθέσιμο στο web, URL: http://www.elinyae.gr/el/lib_file_upload/thorivos.1138702939891.pdf]. 80 81

87

θα πρέπει να έχει με το εξωτερικό περιβάλλον διαφορά μεγαλύτερη από 5 βαθμούς. Σε περίπτωση που υπάρχει μεγάλη απόκλιση από τα φυσιολογικά επίπεδα θερμοκρασίας και υγρασίας μπορεί να προκληθούν σοβαρά προβλήματα στην υγεία. Επίσης, μπορεί να προκληθεί δυσανεξία, κόπωση, μείωση της προσοχής, παραγωγικότητας και τάση για ατυχήματα. Το κρύο προκαλεί πρόβλημα αρχικά στα άκρα. Ωστόσο , το μεγαλύτερο πρόβλημα στη χώρα μας οφείλεται στη ζέστη. Στη χώρα μας έχουν εκδοθεί δύο εγκύκλιοι για τα μέτρα που θα πρέπει να λαμβάνονται σε περίπτωση καύσωνα84. Επιπλέον, ρύθμιση για το θέμα περιλαμβάνει και ο νόμος 1568/1985. Έτσι, ο εργοδότης καλείται να συντάσσει σχέδιο αντιμετώπισης θερμικής καταπόνησης των εργαζομένων σε επίπεδο επιχείρησης.. Το σχέδιο αυτό πρέπει να περιλαμβάνει οργανωτικά και τεχνικά μέτρα και να λαμβάνει ιδιαίτερη μέριμνα για τις ομάδες με προβλήματα υγείας. Συντάσσεται από τον εργοδότη, τον τεχνικό ασφαλείας, τον ειδικό γιατρό εργασίας και την επιτροπή υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας. Τα οργανωτικά μέτρα που μπορεί επίσης να πάρει ο εργοδότης

είναι η

δημιουργία κλιματιζόμενων χώρων εργασίας και ανάπαυσης και η παροχή δροσερού νερού. Επίσης, οι εργαζόμενοι θα πρέπει να κάνουν συχνά διαλείμματα ενώ οι εργασίες που καταπονούν θερμικά θα πρέπει να γίνονται εκτός θερμοκρασιακών αιχμών. Τα τεχνικά μέτρα που μπορούν να ληφθούν είναι ο εξοπλισμός με ανεμιστήρες

και

κλιματιστικά

μηχανήματα,

ο

σωστός

εξαερισμός,

η

θερμομόνωση της στέγης και γενικώς η μόνωση των πηγών θερμότητας. Ιδιαίτερη μέριμνα θα πρέπει να ληφθεί για τις ομάδες υψηλού κινδύνου όπως οι καρδιοπαθείς, οι πνευμονοπαθείς, οι πάσχοντες από σακχαρώδη διαβήτη και νεφρική ανεπάρκεια, από διαταραχές της υπατικής λειτουργίας και του θυροειδούς, από αρτηριακή πίεση, αναιμία, ψυχικά νοσήματα, δερματοπάθειες και παχυσαρκία. Επίσης, ομάδες υψηλού κινδύνου θεωρούνται οι εργαζόμενοι που λαμβάνουν κάποια φαρμακευτική αγωγή και οι εγκυμονούσες ή 84

140120/24-7-89 και 130427/26-6-90 του Υπουργείου εργασίας.

88

γαλουχούσες γυναίκες

85

στις οποίες πρέπει ούτως ή άλλως να παρέχεται η

δυνατότητα να ξαπλώνουν όποτε χρειαστεί86.Οι ομάδες υψηλού κινδύνου συνίσταται ακόμα και να λείψουν από την εργασία όταν αναμένεται καύσωνας. Επίσης, όταν αναμένεται καύσωνας καλό είναι να μειωθούν οι βαριές εργασίες ή οι εργασίες που γίνονται σε πολύ θερμούς χώρους και τουλάχιστον να σταματήσουν μεταξύ 12 με 3 το μεσημέρι Οι εργαζόμενοι μπορούν να λαμβάνουν και ορισμένα ατομικά μέσα προστασίας από τον καύσωνα. Θα πρέπει να παίρνουν ελαφριά γεύματα κυρίως με φρούτα και λαχανικά, χωρίς λίπη και να προσλαμβάνουν πολλά υγρά. Όταν υπάρχει μεγάλη εφίδρωση καλό είναι να πίνουν ελαφρώς αλατισμένο νερό. Επίσης, θα πρέπει να φορουν ελαφρά και άνετα ρούχα. Σε περίπτωση που ένας εργαζόμενος λείπει από το θερμό χώρο εργασίας για μέρες θα πρέπει να του δοθεί χρόνος για να εγκλιματιστεί. Ο ανθρώπινος οργανισμός έχει τη δυνατότητα να προσαρμοστεί σταδιακά σε υψηλή θερμοκρασία αρκεί αυτό να μη γίνει απότομα αλλά διαδοχικά. Οι εργαζόμενοι θα πρέπει στο πλαίσιο της γενικότερης εκπαίδευσής τους να είναι σε θέση να αναγνωρίζουν και να αντιμετωπίζουν τα συμπτώματα της θερμοπληξίας. Τέτοια συμπτώματα μπορεί να είναι το αίσθημα δυσφορίας και εξάντλησης, ο πονοκέφαλος ή οι ίλιγγοι. Το θύμα της θερμοπληξίας πρέπει να ξαπλώσει σε δροσερό μέρος, να του αφαιρεθούν τα ρούχα , να επανέλθει στην κανονική θερμοκρασία με κρύο νερό, να του γίνουν εντριβές στα κάτω άκρα και να πιει ελαφρώς αλατισμένο νερό ή άλλα δροσερά υγρά. Η διοίκηση οφείλει να κάνει μετρήσεις με ειδικά όργανα για να διαπιστώνει αν οι τιμές της υγρασίας και της θερμοκρασίας είναι στα επιτρεπτά όρια. Πολλές φορές στις βιβλιοθήκες και στα αρχεία επικρατούν συνθήκες που δεν είναι ευνοϊκές για τον άνθρωπο προς όφελος του υλικού. Ένα ενδεικτικό παράδειγμα είναι οι συνθήκες φύλαξης φωτογραφικού φιλμ όπου η θερμοκρασία δε θα

85

Π∆ 41/2003 ΦΕΚ 44/Α/21-2-2003 Μέτρα για τη βελτίωση της ασφάλειας και της υγείας κατά την εργασία εγκύων, λεχώνων και γαλουχουσών εργαζοµένων 86 Ν. 1414/84 ΦΕΚ 10/Α/84 «Εφαρµογή της αρχής της ισότητας των φύλων στις εργασιακές σχέσεις και άλλες διατάξεις»

89

πρέπει να ξεπερνά τους 14 βαθμούς Κελσίου και η υγρασία το 20%. Σ΄ αυτές τις περιπτώσεις καλό είναι να φυλάσσεται το υλικό σε ξεχωριστό χώρο από αυτόν που βρίσκονται οι εργαζόμενοι και η επίσκεψη σε αυτόν τον χώρο να περιορίζεται στον απολύτως αναγκαίο χρόνο. Είδαμε ότι η διοίκηση μπορεί να βελτιώσει το περιβάλλον με ανεμιστήρες και κλιματιστικά. Ωστόσο, η χρήση τους θα πρέπει να γίνεται με προσοχή γιατί η υπερβολή μπορεί να οδηγήσει σε άλλου είδους προβλήματα. Οι εργαζόμενοι δε θα πρέπει να στέκονται σε ρεύματα και η ταχύτητα του αέρα που δημιουργείται από τον ανεμιστήρα δε θα πρέπει να ξεπερνάει τα 0,20μ/δευτερόλεπτο. Επίσης, η διοίκηση πρέπει να έχει υπόψη ότι επειδή ο κάθε άνθρωπος έχει διαφορετικές ανάγκες και διαφορετική αίσθηση της θερμοκρασίας, σπάνια επιτυγχάνεται η ικανοποίηση όλου του προσωπικού. Ένας ρεαλιστικός στόχος θα ήταν να επιδιώξουμε την ικανοποίηση του 90% των ατόμων .

3.3.3 Βιολογικοί παράγοντες

Στην κατηγορία αυτή ανήκουν τα διάφορα βακτηρίδια, οι μύκητες, οι ιοί, τα πρωτόζωα και τα μετάζωα. Οι οργανισμοί αυτοί αναπτύσσονται σε χώρους όπου υπάρχουν βιολογικές πρώτες ύλες. Τέτοιοι χώροι είναι οι βιβλιοθήκες και τα αρχεία. Παρόλο που το ζήτημα φαίνεται αρχικά απλό, έχουν αναφερθεί περιστατικά μεγάλων καταστροφών σε βιβλιοθήκες που προκλήθηκαν από μικροοργανισμούς Το χαρτί αποτελεί την τροφή πολλών βακτηριδίων ενώ το φωτογραφικό και το κινηματογραφικό φιλμ αναπτύσσουν μούχλα. Οι πιο συνηθισμένοι βιολογικοί βλαπτικοί παράγοντες στις βιβλιοθήκες είναι: Η μούχλα αποτελείται από μικρούς μύκητες που αναπτύσσονται από αλλοιωμένες οργανικές ουσίες. Στη βιβλιοθήκη η μούχλα μεγαλώνει και αναπτύσσεται κυρίως από το έντυπο υλικό το όποιο έχει στην κατοχή της (επενδυμένα δάπεδα) άλλοι παράγοντες που επιτρέπουν στην μούχλα να αναπτυχθεί είναι η υγρασία, η θερμοκρασία το φως κ.ά. Η μούχλα μπορεί να

90

έχουν μια δυσμενή συνέπεια στους ανθρώπους επίσης. Εκείνοι με τις αλλεργίες, το άσθμα ή άλλα αναπνευστικά προβλήματα μπορούν να έχουν τις σοβαρές αντιδράσεις μούχλα.87 Τα Ακάρια σκόνης είναι μικροσκοπικοί οργανισμοί αόρατοι για το ανθρώπινο μάτι. Τα ακάρια σκόνης τρέφονται με τα απονεκρωμένα κύτταρα του ανθρώπινου δέρματος. Τα βιβλία, τα χαλιά και τα υφάσματα παρέχουν μια παγίδα για τη σκόνη και μπορούν να είναι έδαφος αναπαραγωγής για τα ακάρια σκόνης. Οι άνθρωποι που εισπνέουν ακάρια σκόνης μπορεί να πάθουν αναπνευστικές αλλεργίες, βήχα άσθμα κ.ά.88 Διάφορα επιβλαβή ζώα όπως τα ποντίκια και οι αρουραίοι. Τα ποντίκια και οι αρουραίοι προσελκύονται στις βιβλιοθήκης για να φάνε το δέρμα, ύφασμα, έγγραφα, κόλλες των βιβλίων. Η επαφή των ανθρώπων με περιττώματα, ούρα και τρίχες από τρωκτικά μπορεί να επιφέρει για στην υγεία τους αλλεργίες, αναπνευστικά προβλήματα και άσθμα.89 Για την αποφυγή ανάπτυξης τέτοιων οργανισμών καθοριστικό ρόλο παίζει η καθαριότητα. Η απολύμανση του χώρου θα πρέπει να είναι σχολαστική και τακτική. Δε θα πρέπει να εγκαταλείπονται στο χώρο της βιβλιοθήκης υπολείμματα φαγητών. Επίσης, τα κλιματιστικά πρέπει να απολυμαίνονται και καλό είναι να μην υπάρχουν φυτά κοντά στο υλικό. Τα μέτρα αυτά εφαρμόζονται τόσο στους εργαζόμενους όσο και στο ίδιο το υλικό. Όταν τα οργανωτικά μέτρα για την αντιμετώπιση όλων αυτών των κινδύνων δεν είναι αρκετά, τότε μπορούν να χρησιμοποιηθούν μέσα ατομικής προστασίας, όπως γάντια, ωτοασπίδες και ειδικές στολές. Τα μέσα αυτά είναι το έσχατο μέτρο προστασίας και συνήθως δεν γίνονται αποδεκτά με ενθουσιασμό από τους εργαζόμενους. Πάντως, δε θα πρέπει τα ατομικά μέτρα προστασίας να υποκαθιστούν τα γενικότερα μέτρα που οφείλει να λαμβάνει η διοίκηση. National Library of Australia, Mould, Mildew and Library Books. [Τεκμήριο διαθέσιμο στο web, URL: http://www.nla.gov.au/pres/conver/100196.html]. 88 National Library of Australia, Mould, Mildew and Library Books. ό.π. και Canadian Centre for Occupational Health and Safety, Health and safety guide for libraries σελ 31 89 Canadian Centre for Occupational Health and Safety. Health and safety guide for libraries . ό.π. σελ 34 87

91

3.4 Εγκάρσιοι ή οργανωτικοί κίνδυνοι για την ασφάλεια και την υγεία των εργαζόμενων στις βιβλιοθήκες και πρόληψη

Η τελευταία κατηγορία κινδύνων είναι οι εγκάρσιοι ή οργανωτικοί κίνδυνοι, δηλαδή κίνδυνοι τόσο για την υγεία όσο και για την ασφάλεια των εργαζομένων. Οι κίνδυνοι αυτοί προέρχονται κυρίως από την αλληλεπίδραση του εργαζόμενου με την οργάνωση της εργασίας και δομή της παραγωγικής διαδικασίας. Επομένως θα εξετάσουμε τα προβλήματα που δημιουργεί στον άνθρωπο η αναγκαστική προσαρμογή του στις απαιτήσεις της εργασίας και τους τρόπους αντιμετώπισής τους. Μπορούμε να χωρίσουμε αυτούς τους κινδύνους σε αυτούς που οφείλονται στην ίδια την οργάνωση της εργασίας, στις αντίξοες συνθήκες, και τέλος στους ψυχολογικούς και τους εργονομικούς παράγοντες, Σήμερα , οι κοινωνικές και εργατικές κατακτήσεις έχουν επιβάλει μια άλλη αντιμετώπιση των συνθηκών εργασίας. Έτσι, δεν αρκεί μόνο να αποτρέπονται οι επαγγελματικοί κίνδυνοι και να επιτυγχάνεται ένα ασφαλές περιβάλλον εργασίας αλλά τίθενται και υψηλότεροι στόχοι όπως η αυτοπραγμάτωση του εργαζόμενου μέσα από την καθημερινή του δραστηριότητα και η καλή ψυχική του κατάσταση. Έτσι, τμήμα της εκτίμησης του επαγγελματικού κινδύνου είναι και η αντιμετώπιση του άγχους που προκαλείται από την εργασία.

3.4.1 Οργάνωση εργασίας

Η οργάνωση της εργασίας είναι ευθύνη του εργοδότη και πρέπει να γίνεται έτσι ώστε να ανταποκρίνεται στις φυσικές και ψυχικές ανάγκες και ικανότητες του εργαζόμενου και να μην του δημιουργεί προβλήματα. Το ωράριο θα πρέπει όσο είναι δυνατόν να τηρείται και να μην ξεπερνάει τις 8 συνεχόμενες ώρες. Η κατανομή του χρόνου εργασίας εξαρτάται από την ηλικία, το φύλο και την εμπειρία του εργαζόμενου.

92

Επίσης, η εργασία δε θα πρέπει να είναι φθοροποιός και να δημιουργεί κινδύνους για την υγεία και την ασφάλεια του εργαζόμενου. Σημαντική για τον εργαζόμενο είναι και η σχέση εργασίας που μπορεί κατά περίπτωση να αποτελεί παράγοντα ασφάλειας ή ανασφάλειας. Όσο είναι δυνατό ο εργαζόμενος θα πρέπει να συμμετέχει στην οργάνωση της εργασίας του, να επιλέγει το ωράριο ή τις ώρες διαλειμμάτων και γενικώς να μπορεί να κάνει προτάσεις και παρατηρήσεις.

3.4.2 Αντίξοες συνθήκες εργασίας Οι αντίξοες συνθήκες εργασίας περιγράφηκαν στα προηγούμενα κεφάλαια. Πρόκειται για τις ακραίες περιβαντολλογικές συνθήκες, την έλλειψη μέτρων προφύλαξης και τα ακατάλληλα μέτρα ατομικής προστασίας. Ο εργαζόμενος αισθάνεται εκτεθειμένος και απροστάτευτος κι αυτό επηρεάζει την ψυχική του κατάσταση. Το κλίμα αυτό επηρεάζει και η τυχόν εκδήλωση εργατικών ατυχημάτων στο παρελθόν. Όπως έχουμε ήδη τονίσει, οι εργαζόμενοι θα πρέπει να λαμβάνουν επαρκή πληροφόρηση και ενημέρωση για τα θέματα που τους απασχολούν άμεσα.

3.4.3 Ψυχολογικοί παράγοντες Η ύπαρξη όλων των προαναφερθέντων κινδύνων επιβαρύνει την ψυχική υγεία του εργαζόμενου και προκαλεί εργασιακό στρες. Άγχος

μπορεί

επίσης

να

προκληθεί

από

τη

μονοτονία

και

την

επαναληπτικότητα της εργασίας και την αίσθηση του εργαζόμενου ότι δεν αξιοποιούνται οι ικανότητές του. Επίσης, εργασιακό στρες μπορούν να προκαλέσουν οι διαπροσωπικές σχέσεις μέσα στο περιβάλλον της εργασίας και η σύγχυση των ρόλων και των αρμοδιοτήτων. Τέλος, πολύ έντονη επίδραση στην

93

ψυχολογία των εργαζομένων έχει η διάταξη του χώρου και τα χρωματικά ερεθίσματα. Για να επιτευχθεί η βέλτιστη κατάσταση των εργαζομένων θα πρέπει αν υπάρχει ισορροπία μεταξύ των απαιτήσεων της εργασίας και των ικανοτήτων τους. Προτεραιότητα έχει η προσαρμογή των απαιτήσεων της εργασίας στον εργαζόμενο αντί για το αντίστροφο. Οι φυσικές, νοητικές και ψυχικές ικανότητες του ανθρώπου πρέπει να λαμβάνονται υπόψιν. Το εργασιακό στρες σχετίζεται με πολλά άλλα προβλήματα σωματικής και ψυχικής υγείας και η πρόληψη και αντιμετώπισή του είναι ευθύνη της διοίκησης. Στόχος της διοίκησης είναι κατ’ αρχάς να νιώθει ο εργαζόμενος ότι μπορεί να αντεπεξέλθει στις απαιτήσεις της δουλειάς. Για να γίνει αυτό θα πρέπει να παρέχεται επαρκής χρόνος για την εκτέλεση κάθε εργασίας καθώς και οι απαραίτητοι πόροι. Επίσης, θα πρέπει να δίνεται στον εργαζόμενο κάποιος χρόνος ανάρρωσης μετά από κοπιαστική σωματικά ή ψυχικά εργασία. Δυστυχώς αυτό δεν είναι πάντα εφικτό ειδικά σε χώρους που εξυπηρετούν κοινό όπως οι βιβλιοθήκες. Πάντως είναι σημαντικό η εργασία να είναι ανάλογη των ικανοτήτων του εργαζόμενου και μάλιστα να τις καλλιεργεί και να τις αξιοποιεί.. Μια άλλη επιδίωξη της διοίκησης θα πρέπει να είναι η συμμετοχή του εργαζόμενου στην οργάνωση της εργασίας του. Συγκεκριμένα, πρέπει να αισθάνεται ελεύθερος να εκφράσει γνώμη για τον τρόπο και το ρυθμό εκτέλεσης της εργασίας του και το χρόνο των διαλλειμάτων. Η συμμετοχή των εργαζομένων σε συζητήσεις είναι σημαντικοί για την αντιμετώπιση όλων των κινδύνων που συνδέονται με την υγιεινή και την ασφάλεια. Επίσης, θα πρέπει ο εργαζόμενος να μπορεί να εκφράσει τη δυσαρέσκειά του για οτιδήποτε τον αφορά και αν ενθαρρύνεται να παίρνει πρωτοβουλίες. Ο εργαζόμενος πρέπει να νιώθει ότι του παρέχεται υποστήριξη, ενθάρρυνση και ενημέρωση από την πλευρά της διοίκησης. Αυτό ενισχύει το αίσθημα της ασφάλειας και μειώνει το στρες. Οι καλές εργασιακές επιδόσεις καλό είναι να αναγνωρίζονται και να ανταμείβονται.

94

Πηγή άγχους στο χώρο εργασίας είναι πολλές φορές οι ανάρμοστες συμπεριφορές από συναδέλφους ή προϊσταμένους. Τέτοιες είναι η άνιση και άδικη μεταχείριση, ο εκφοβισμός και η σεξουαλικές ή κάθε άλλου είδους παρενοχλήσεις. Η διοίκηση θα πρέπει να αντιμετωπίζει αποτελεσματικά αυτές τις συμπεριφορές και να μεριμνά για την επικράτηση κλίματος ασφάλειας, ισότητας και δικαίου. Οι εργαζόμενοι πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να αναφέρουν τέτοια περιστατικά και να λαμβάνουν την ανάλογη προσοχή. Είναι πολύ σημαντικό να κατανοεί πλήρως ο εργαζόμενος το ρόλο και τις ευθύνες του. Η σαφής περιγραφή της εργασίας αποκλείει τη σύγκρουση ρόλων που μπορεί να αποτελέσει πηγή έντασης. Καλό είναι επίσης ο εργαζόμενος να κατανοεί τους γενικότερους στόχους και τις αξίες της επιχείρησης και αν είναι δυνατόν να ταυτίζεται με αυτούς. Ένας άλλος παράγοντας άγχους στο περιβάλλον εργασίας είναι οι αλλαγές. Ο άνθρωπος δεν είναι συνήθως ευνοϊκός προς οποιαδήποτε αλλαγή και αισθάνεται άγχος και ανασφάλεια. Γι’ αυτό θα πρέπει οι εργαζόμενοι να λαμβάνονται υπόψιν σε περιπτώσεις αλλαγών, να συμμετέχουν στις συζητήσεις και να τους προσφέρεται επαρκής χρόνος προσαρμογής. Τα άτομα θα πρέπει να πειστούν για την αναγκαιότητα της αλλαγής έτσι ώστε να τη δεχτούν ευνοϊκά. Επίσης, θα πρέπει να τους παρέχεται υποστήριξη την περίοδο των αλλαγών. Τέλος, το θετικό εργασιακό κλίμα συμβάλει καθοριστικά στην αντιμετώπιση του στρες. Τα προβλήματα του εργαζόμενου δεν πρέπει να εκλαμβάνονται ως προσωπικές αδυναμίες αλλά θα πρέπει να γίνεται σεβαστή η ατομικότητα και οι ιδιαιτερότητες του κάθε ατόμου. Στην ιδανική περίπτωση, η εργασία συμβάλει στη μόρφωση και την ανάπτυξη του ατόμου. Η διοίκηση μπορεί να κάνει καταγραφή του στρες χρησιμοποιώντας ειδικά ερωτηματολόγια. Αφού απαντήσουν οι εργαζόμενοι σε αυτά τα ερωτηματολόγια γίνεται εκτίμηση των αποτελεσμάτων και γραπτές προτάσεις. Η διαδικασία αυτή θα πρέπει να επαναλαμβάνεται σε τακτά χρονικά διαστήματα και να γίνεται σύγκριση των στοιχείων.

95

Η εκτίμηση του εργασιακού στρες ακολουθεί τα βήματα εκτίμησης του επαγγελματικού κινδύνου γενικότερα. Έτσι, αρχικά προσδιορίζονται οι κίνδυνοι και τα πρόσωπα που θίγονται από αυτούς. Στη συνέχεια γίνεται αξιολόγηση και ιεράρχηση των κινδύνων και προτείνονται μέτρα. Ένα αποτελεσματικό μέτρο για την αντιμετώπιση του εργασιακού στρες είναι η διοργάνωση σεμιναρίων διαχείρισης του στρες και εκμάθησης στρατηγικών αντιμετώπισης του. Τα σεμινάρια αυτά είναι δυνατόν να περιλαμβάνουν και τεχνικές χαλάρωσης Επίσης, ένας αποτελεσματικός τρόπος αντιμετώπισης του άγχους στην εργασία είναι η τηλεφωνική ή προσωπική συμβουλευτική από ψυχολόγους. Το μέτρο αυτό έχει επίσης και προληπτικό χαρακτήρα εκτός από διορθωτικό. Έχει παρατηρηθεί μείωση των απουσιών, των ατυχημάτων και της κατάθλιψης στους εργαζόμενους που έλαβαν προσωπική συμβουλευτική από ψυχολόγο. Επίσης, παρατηρείται βελτιωμένη απόδοση στην εργασία. Μετά την εφαρμογή μέτρων μπορεί να γίνει εκτίμηση των αποτελεσμάτων με ερωτηματολόγια για το επίπεδο ικανοποίησης των εργαζομένων

3.4.4 Η βία στις βιβλιοθήκες

Ένας

σημαντικός

παράγοντας

άγχους

και

ανασφάλειας

για

τους

εργαζόμενους των βιβλιοθηκών είναι η εκδήλωση βίας. Το θέμα αυτό έχει παραμεληθεί αφού το επάγγελμα του βιβλιοθηκονόμου δε συγκαταλέγεται ανάμεσα σε αυτά που θεωρούνται εκτεθειμένα σε εκδηλώσεις βίας. Ωστόσο το πρόβλημα δεν είναι αμελητέο και η βία μπορεί να προσλάβει διάφορες μορφές που ξεκινούν από την απλή λεκτική επίθεση, γεγονός πολύ συνηθισμένο για τους εργαζόμενους που έρχονται σε επαφή με το κοινό. Η βιβλιοθήκη ως χώρος συχνά συγκεντρώνει άτομα με άσχημες διαθέσεις ενώ ο τρόπος αντιμετώπισης τέτοιων περιστατικών δεν είναι απλός. Κι αυτό γιατί ο ίδιος ο ρόλος της βιβλιοθήκης που είναι η παροχή ανοιχτής πρόσβασης σε

96

όλους εμποδίζει τη λήψη δραστικών μέτρων. Πιο εκτεθειμένες είναι οι λαϊκές βιβλιοθήκες που δεν απευθύνονται σε εξειδικευμένο και περιορισμένο κοινό. Οι εκδηλώσεις βίας μέσα στο χώρο της βιβλιοθήκης ξεκινούν όπως είδαμε από τη λεκτική επίθεση και μπορεί να πάρουν μορφές όπως ο βανδαλισμός ή ακόμα και η σωματική βία ενάντια στους υπαλλήλους. Οι χρήστες της βιβλιοθήκης μπορούν εξάλλου να εκδηλώσουν επιθετική συμπεριφορά όταν εκνευριστούν λόγω των κανονισμών ή της πολυκοσμίας. Ιδιαίτερα επικίνδυνες ομάδες θεωρούνται οι νέοι, οι ψυχικά ασθενείς καθώς και άτομα που βρίσκονται υπό την επήρεια φαρμάκων. Η διοίκηση μπορεί να εφαρμόσει διάφορα μέτρα για την αντιμετώπιση αυτών των φαινομένων. Κατ΄ αρχάς θα πρέπει οι εργαζόμενοι να αισθάνονται την άνεση να αναφέρουν οποιοδήποτε πρόβλημα αντιμετωπίζουν και να γνωρίζουν ότι αυτό θα αντιμετωπιστεί με προσοχή και σοβαρότητα. Στη συνέχεια μπορούν να ληφθούν κάποια οργανωτικά μέτρα, όπως το να αποφεύγεται να εργάζεται ένα άτομο μόνο του, ή μη λειτουργεί η βιβλιοθήκη ως αργά ή να τροποποιηθούν οι κανονισμοί έτσι ώστε να μη δημιουργείται εκνευρισμός στους χρήστες. Επίσης, μπορούν να ληφθούν πρακτικά μέτρα όπως η τοποθέτηση συναγερμών. Πολύ σημαντική είναι και η εκπαίδευση των εργαζόμενων. Θα πρέπει να αναγνωρίζουν και να αντιμετωπίζουν κατάλληλα τους επικίνδυνους χρήστες αλλά και να μπορούν να εκτονώνουν την ένταση.

97

3.4.5 Εργονομικοί παράγοντες

Οι κοινές ανησυχίες για την υγεία των βιβλιοθηκονόμων, των εργαζομένων στις βιβλιοθήκες και των χρηστών στον αυτοματοποιημένο χώρο εργασίας και στο περιβάλλον της βιβλιοθήκης ποικίλλουν σε διάφορους εργονομικούς κινδύνους.90 Οι Εργονομικοί κίνδυνοι προκαλούν καταπόνηση του μυοσκελετικού συστήματος91

των

εργαζόμενων

στις

βιβλιοθήκες

με

αποτέλεσμα

να

παρουσιάζονται βλαπτικοί παράγοντες για την υγεία τους. Οι περιοχές του σώματος που αφορούν τους εργονομικούς κινδύνους είναι πέντε:92 •

Αυχένας, ώμοι και άνω θωρακική μοίρα,

•

Αγκώνες, αντιβραχίονες και άνω άκρα,

•

Κάτω άκρα

•

Γόνατα και ισχία

•

Οσφυϊκή μοίρα σπονδυλικής στήλης

Η εμφάνιση των ηλεκτρονικών υπολογιστών στις βιβλιοθήκες έχει προκαλέσει σημαντικές αλλαγές στις συνθήκες εργασίας. Ένας χειριστής ηλεκτρονικών υπολογιστών (καταλογογράφος, ταξινόμος, εργαζόμενος στο πληροφοριακό τμήμα κ.ά.) εργάζεται μπροστά στην οθόνη για αρκετές ώρες. Οι

90

Chadbourne, Robert D. Ergonomic and the electronic workplace. Wilson Library Bulletin vol 69, January 1995. 91 Με τον όρο καταπόνηση του μυοσκελετικού συστήματος εννούμε τις μυοσκελετικές παθήσεις που εμφανίζονται στον άνθρωπο και συγκεκριμένα τις παθήσεις εκείνες που εμφανίζουν οι μύες, οι τένοντες, οι θύλακοι, τα νεύρα και τα οστά συμπεριλαμβανομένων του αυχένα, των άνων άκρων, της μέσης και των κάτω άκρων. Υπουργείο εργασίας και κοινωνικών ασφαλίσεων. Γενικη Δ/νση Συνθηκών και υγιεινής της εργασίας. Τα μυοσκελετικά που σχετίζονται με την εργασία. Αθήνα 2000. http://www.ypakp.gr/downloads/texts/1716.pdf. 92 Λώμη, Κωνσταντίνα. Μέθοδος για τον προσδιορισμό των εργονομικών κινδύνων που μπορεί να προκαλέσουν μυοσκελετική καταπόνηση στο Υγιεινή και ασφάλεια της εργασίας .τέχ. 9 Ιανουάριος Φεβρουάριος-Μάρτιος 2002. Τεκμήριο διαθέσιμο στο web, URL:

98

κινήσεις του είναι περιορισμένες, η προσοχή του είναι επικεντρωμένη στην οθόνη και τα χέρια του είναι μονίμως στο πληκτρολόγιο ή στο ποντίκι.93 Σύμφωνα με την Canadian Standands Association η οποία έχει εκδώσει το «A guideline on office Ergonomics». Όλος ο εξοπλισμός σε ένα σταθμό εργασία θα πρέπει να είναι ρυθμιζόμενος έτσι ώστε να παρέχει στους εργαζόμενους ικανοποιητικό χώρο για τις προσωπικές τους ανάγκες και την οργάνωση της εργασίας τους.94 Οι εργονομικοί κίνδυνοι που παρουσιάζονται στις βιβλιοθήκες αφορούν κυρίως

τη

χρήση

των

ηλεκτρονικών

υπολογιστών

και

συγκεκριμένα

αναφέρονται στη: •

Λανθασμένη διαμόρφωση της θέσης εργασίας ή

•

Λανθασμένη τοποθέτηση του εξοπλισμού

•

Έπιπλα ακατάλληλα για εργασία (γραφείο, καρέκλες κ.ά.)95

•

Κακή στάση του σώματος96

Οι εργαζόμενοι καταπονούνται εξ’ αιτίας του ακατάλληλου εξοπλισμού ή της ακατάλληλης στάσης του σώματος ή από συνδυασμό των δύο.

93

Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τον εργονομικό σχεδιασμό των θέσεων εργασίας στους εργαζόμενους στις βιβλιοθήκες βλ. Gehner, John. Repetive strain injuries, ergonomics regulation, and catalogers. Progressive Librarian Issue no. 23, Spring 2004. Καθώς και Seaman, Scott. Designing an ergonomic circulation desk: a case study. LIBRES Issue 1 vol 7, March 1997. Επίσης, Seaman, Scott. Ergonomic Consideration in Circulation Desk Design. [Τεκμήριο διαθέσιμο στο web, URL: http://ucblibraries.colorado.edu/adminservices/seaman/ergo.pdf]. 94 Village, Judy.Ergonomic Design guidelines for libraries. [Τεκμήριο διαθέσιμο στο web, URL: http://www.esao.on.ca/clients/libraries/ERGONOMIC%20DESIGN%20GUIDELINES%20FOR %20LIBRARIES%20final.pdf]. 95 Υπουργείο εργασίας και κοινωνικών ασφαλίσεων. Γενικη Δ/νση Συνθηκών και υγιεινής της εργασίας.Δ/νση Συνθηκών εργασίας. Ο υπολογιστής στη δουλειά σας. Αθήνα. 2001 [Τεκμήριο διαθέσιμο στο web, URL: http://www.ypakp.gr/downloads/texts/1708.pdf]. 96 Υπουργείο εργασίας και κοινωνικών ασφαλίσεων. Γενικη Δ/νση Συνθηκών και υγιεινής της εργασίας. Τα μυοσκελετικά που σχετίζονται με την εργασία. Αθήνα 2000. [Τεκμήριο διαθέσιμο στο web, URL:http://www.ypakp.gr/downloads/texts/1716.pdf].

99

Ο ακατάλληλος εξοπλισμός αναφέρεται είτε στην οθόνη, είτε στο πληκτρολόγιο και το ποντίκι97, είτε στο είδος και τις διαστάσεις του γραφείου, είτε στο κάθισμα εργασίας. Οθόνη: Βασικός στόχος του σχεδιασμού για την τοποθέτηση της οθόνης σε ένα σταθμό εργασίας είναι η ευκολία και η ακρίβεια ανάγνωσης των παρεχομένων

πληροφοριών.

Οι

περισσότερες

προδιαγραφές

προτείνουν

απόσταση μεταξύ του κέντρου οθόνης και των ματιών 40 με 60 εκ. Πληκτρολόγιο και ποντίκι: Η διαδικασία της πληκτρολόγησης ασκεί μεγάλη επίδραση στην άνεση και την ελευθερία των ώμων και των βραχιόνων. Κάθε πρόσωπο έχει ένα διαφορετικό μήκος του κορμού και εάν η απόσταση του πληκτρολογίου στο πάτωμα είναι πάρα πολύ υψηλή οδηγεί σε μια αύξηση στη φυσική ταλαιπωρία στην περιοχή λαιμός-ώμος-βραχίονας-χεριών. Η βέλτιστη απόσταση του πληκτρολογίου στο πάτωμα κυμαίνεται μεταξύ 73-85 εκατ. 98 Η χρησιμοποίηση του ποντικιού χρειάζεται μια ιδιαίτερα συγκεκριμένη μυϊκή δύναμη και είναι ένας από τους σημαντικότερους συνεισφέροντες στην καταπόνηση του μυοσκελετκού συστήματος του ώμου, των καρπών και των δάχτυλων. Η θέση του ποντικιού πρέπει να είναι στο ίδιο ύψος με το πληκτρολόγιο. Το ποντίκι είναι έτσι σχεδιασμένο έτσι ώστε ο βραχίονας να μην χρειάζεται να ανυψωθεί. Γραφείο: Μια από τις βασικές απαιτήσεις που θα πρέπει να έχουν οι εργαζόμενοι στις βιβλιοθήκες θα πρέπει να είναι και ο διαθέσιμος χώρος στο γραφείο εργασίας τους χωρίς να είναι αναγκασμένος να έρχεται σε επαφή με τον εξοπλισμό. Έτσι όσο αφορά το πλάτος του γραφείο θα πρέπει ο διαθέσιμος χώρος το ελάχιστο 71 εκ. και το μήκος 50εκ.99 Καρέκλες: Οι ρυθμιζόμενες καρέκλες πρέπει να υπάρχουν σε κάθε σταθμό εργασίας δεδομένου ότι στις βιβλιοθήκες υπάρχει περίπτωση να μοιράζονται το σταθμό εργασίας πάνω από ένα άτομο (συνήθης φαινόμενο στο πληροφοριακό

Keeping your keyboard and mouse from killing you. Teacher Libarian 31 no 5, 2004. Rooney James, Ergonomics in academic Libaries,ό.π. 99 Rooney James, Ergonomics in academic Libaries, ό.π. 97

98

100

τμήμα).

Επίσης, θα πρέπει να χρησιμοποιούν εργονομικές καρέκλες. Οι

εργονομικές καρέκλες περιλαμβάνουν πέντε πόδια, το ύψος τους πρέπει να κυμαίνεται από 15 έως 21 ίντσες για τους περισσότερους ανθρώπους, θα πρέπει να έχουν ρυθμιζόμενη πλάτη και θέση για τους αγκώνες κ.ά.100 Η ορθή και λάθος στάση του σώματος και η χρονική διάρκεια απασχόλησης παίζουν σημαντικό ρόλο για την αποφυγή πρόκλησης ΜΠΣ. Οι χειριστές ηλεκτρονικών υπολογιστών διεκπεραιώνουν την εργασία τους με επαναλαμβανόμενες κινήσεις του αυχένα των βραχιόνων, του καρπού και των δακτύλων. Επόμενο είναι να βρίσκονται σε κίνδυνο ανάπτυξης συνδρόμου καρπιαίου σωλήνα, με προβλήματα στον αγκώνα και προβλήματα από την περιοχή του αυχένα.101 Επιπλέον η εργασία με η/υ απαιτεί παραπεταμένη καθιστική στάση συχνά σε καθίσματα μη εργονομικά σχεδιασμένα και σε στάση εργασίας που επηρεάζει δυσμενών την μέση με ανεπαρκή πολλές φορές στήριξη των κάτω άκρων. Το υποπόδιο (footrest) βοηθάει τους βιβλιοθηκονόμους Για τον λόγο αυτό, εκτός από τη διάθεση του κατάλληλου εξοπλισμού, η διοίκηση της βιβλιοθήκης θα πρέπει να σχεδιάζει και να οργανώνει την εργασία έτσι ώστε η εργασία να διακόπτεται περιοδικά με διαλείμματα ή αλλαγές δραστηριότητας.

100

Library Ergonomics.[Τεκμήριο διαθέσιμο στο web, URL: http://www.lib.utexas.edu/ergonomics/general.html]. 101 Canadian Centre for Occupational Health and Safety, Health and safety guide for libraries. ό.π.

101

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Η τελευταία εικοσαετία υπήρξε αποφασιστική για τον εκσυγχρονισμό του νομοθετικού πλαισίου της Υγιεινής και της Ασφάλειας στο χώρο της εργασίας στην Ελλάδα με απαραίτητη προϋπόθεση τη συνεργασία της εργοδοσίας, των εργαζομένων και της Πολιτείας. Το εθνικό μας δίκαιο έχει εναρμονιστεί προς τις κοινοτικές οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων με την έκδοση σχετικών νομοθετημάτων. Ωστόσο το πρόβλημα υλοποίησής τους στους σημερινούς οργανισμούς οφείλεται στην έλλειψη της παροχής από την ελληνική κοινωνία των κατάλληλων υποδομών μετρήσεων και των κατάλληλων ελεγκτικών μηχανισμών. Ουσιαστικά εκείνο που θα πρέπει να αλλάξει η ελληνική κοινωνία είναι η νοοτροπία. Θα πρέπει δηλαδή, να αναπτυχθεί μια κουλτούρα ασφαλούς τρόπου εργασίας η οποία θα πηγάζει από την παιδεία της πρόληψης.102 Είναι σαφές ότι οι επενδύσεις για καλύτερες συνθήκες εργασίες ωφελούν αφενός τις επιχειρήσεις και τους εργαζόμενους, επειδή αυξάνουν την παραγωγικότητα και την ανταγωνιστικότητά τους και αφετέρου την δημόσια υγεία και τα ασφαλιστικά ταμεία. Η υγιεινή και η ασφάλεια της εργασίας πρέπει να καταστεί προσιτή σε όλους εκείνους οι οποίοι είτε άμεσα είτε έμμεσα συμμετέχουν στη παραγωγική διαδικασία και συμβάλλουν στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας μας. Για να μπορέσει ο εργαζόμενος να εργάζεται με άνεση και απόδοση θα πρέπει να υπάρχουν όλες εκείνες οι προϋποθέσεις, που θα εξασφαλίζουν την υγεία και την ασφάλειά του στο χώρο εργασίας του.

102

Συνέντευξη του Βασίλη Μακρόπουλου. Προέδρου Δ.Σ. του ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε.. Υγιεινή και ασφάλεια της εργασίας, τευχ. 26, Απρίλιος- Μάιος- Ιούνιος 2006 Τεκμήριο Διαθέσιμο στο web, URL: http://www.elinyae.gr/el/lib_file_upload/Vol26.1148977251064.pdf

102

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Agency for Toxic Substances & Disease Registry, Asbestos. [Τεκμήριο διαθέσιμο στο web, URL: http://www.atsdr.cdc.gov/asbestos/index.html]. Andreoni Diego, The cost of occupational accidents and diseases, International Labour Organization, Geneva, 1986, σ. 95 ε.π. Bolourchi Hassan, Pay Attention to Books' Deadly Dust: Relationship of Lung Cancer and Heart Attack to Library Books' Dust. [Τεκμήριο διαθέσιμο στο web, URL:http://www.library-dust.com/dust.htm]. . Canadian Centre for Occupational Health and Safety, Health and safety guide for libraries Chadbourne, Robert D. Ergonomic and the electronic workplace. Wilson Library Bulletin vol 69, January 1995. Edinburgh University Library, Health and safety policy. Crawford, A. “Possible health effects of working with VDU’s”, British Journal of Industrial Medicene, vol 46, n.4,1986, p.217-221.

Gehner, John. “Repetive strain injuries, ergonomics regulation, and catalogers”. Progressive Librarian Issue no. 23, Spring 2004. Graham Mathews & Eden Paul, “Disaster management training in libraries”, Library Review V45no 1, 1996 pp30-38. ISSN 0024-2535. Health and Safety Commission, Director’s responsibilities for health and safety. 11 p. International Organization for Standardization ISO 9001:2000 «Quality management systems – Requirements», στο web, URL: www.iso.gr. International Organization for Standardization. ISO 14001:2004 «Environmental management systems - Requirements with guidance for use» στο web, URL: www.iso.gr. Keeping your keyboard and mouse from killing you. Teacher Libarian 31 no 5, 2004. Javeau Claude, Η έρευνα με ερωτηματολόγιο: το εγχειρίδιο του καλού ερευνητή, επιμέλεια και απόδοση στα ελληνικά Κατερίνα Τζαννόνε- Τζώρτζη, Αθήνα, Τυπωθήτω Γιώργος Δάρδανος, 2000. Managing health and safety: five steps to success.Health and Safety Executive (HSE), 2003, ISBN 0-7176-2170-7, INDG 275, 11σ.

103

Malman David, Lighting for Libraries. 2001. Revised 2005. [Τεκμήριο διαθέσιμο στο web, URL: http://www.librisdesign.org/docs/LightingLibraries.pdf]. McGrath, Hannah and Goulding, Anne, “Part of the job: violence in public libraries”, New Library World, v97 issue 3, June 1996, pp 4-13 Murray Patricia, “ Occupational health and safety in libraries” 12th ALIA National Library Technicians Conference Bridging services – embracing reality, 9-12 September 2003. [Τεκμήριο Διαθέσιμο στο web. URL: http://conferences.alia.org.au/libtec2003/papers/murray.html (Πρόσβαση 2/3/2006) National Library of Australia, Mould, Mildew and Library Books. [Τεκμήριο διαθέσιμο στο web, URL: http://www.nla.gov.au/pres/conver/100196.html]. NIU Libraries, Noise Policy. [Τεκμήριο http://www.ulib.niu.edu/noise.cfm].

διαθέσιμο

στο

web,

URL:

Occupational Safety & Health Service, New Zealand Library & Information Association, Department of Labour, Voluntary code of practice for health and safety issues, New Zealand Library & Information Association, 1998, ISBN 0 – 473 – 04913 9. [Τεκμήριο Διαθέσιμο στο web. URL: http://www.osh.govt.nz/order/catalogue/ipp/library.pdf {Ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 2/03/2006]. Occupational health and safety management systems – specification, Occupational health and safety assessment series, BSI, December 2002, ISBN 0 – 580 – 28298 - 8. OHS REPS @ WORK http://www.oshrep.org.au/index.cfm Pease, Barbara, “Workplace violence in libraries”, Library Management, v16 issue 7, November 1995, pp 30-39 Rooney James, Ergonomics in academic Libaries, Library Management, vol 15 num 1 ,1994. School of Library, Archival and information Studies, Planning and Building Libraries: Lighting. ]Τεκμήριο διαθέσιμοo στο web, URL: http://www.slais.ubc.ca/RESOURCES/architecture/lighting.htm].

Seaman, Scott. Designing an ergonomic circulation desk: a case study. LIBRES Issue 1 vol 7, March 1997.

Seaman, Scott. Ergonomic Consideration in Circulation Desk Design. [Τεκμήριο διαθέσιμο στο web, URL: http://ucblibraries.colorado.edu/adminservices/seaman/ergo.pdf ].

104

UCIrvine Libraries, Noise Policy. [Τεκμήριο διαθέσιμο στο http://www.lib.uci.edu/libraries/policies/noise.html]. Wadham, Rachel. Eye Ergonomic. Library Mosaic 10 no 2, Mr/Ap. 1999.

web,

URL:

Village, Judy.Ergonomic Design guidelines for libraries. [Τεκμήριο διαθέσιμο στο web, URL: http://www.esao.on.ca/clients/libraries/ERGONOMIC%20DESIGN%20GUIDELINES %20FOR%20LIBRARIES%20final.pdf].

WorkSafe Victoria, Employee health and safety training, Guidance note [Τεκμήριο Διαθέσιμο στο web. URL: http://www.workcover.vic.gov.au/ (Ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 18/4/2006) Ανακαίνιση εγκατάστασης φωτισμού σε επαγγελματικούς χώρους, Κτίριο: τεχνικό περιοδικό. [Tεκμήριο διαθέσιμο στο web, URL: http://www.ktirio.gr/gr/_dynoP/articles/arthra_det.asp?KATEGORY_CODE=17&AR THRO_NAME=81-63.TXT]. Αντωνίου, Α., «Εννοιολογικές προσεγγίσεις – διασαφήσεις που αφορούν στο στρες (εργασιακό και οικογενεικό)», Τριμηνιαία έκδοση ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε., τεύχος 12,2002

Γερουλάνος ,Σ, «Κάπνισμα και υγεία. Από τα σαλόνια στα εργοστάσια, από τους χώρους εργασίας στους ειδικούς χώρους¨, Τριμηνιαία έκδοση ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε., τεύχος 26, 2006 Γκινάλας Τρύφων, “ Κουλτούρα για την ασφάλεια και υγεία στην εργασία: ένα ζήτημα ζωτικού ενδιαφέροντος”, μέρος πρώτο Υγιεινή και ασφάλεια της εργασίας, 2004, τεύχος 20 (Οκτώβριος, Νοέμβριος, Δεκέμβριος) ΕΛ. ΙΝ. Υ. Α. Ε., σ. 10-12 [Τεκμήριο Διαθέσιμο στο web. URL: http://www.elinyae.gr/el/lib_file_upload/Vol20..1134478644085.pdf Ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 7/06/2006]. ∆ρίβας Σπύρος, Θόρυβος αυτός ο άγνωστος. ΕΛΙΝΥΑΕ. [Τεκμήριο διαθέσιμο στο web, URL: http://www.elinyae.gr/el/lib_file_upload/_Thoryvos.1113227425503.pdf]. Εισηγητική Έκθεση της Βουλής των Ελλήνων, Για το σχέδιο νόμου «Υγιεινή και ασφάλεια των εργαζομένων», Επιθεώρησις Εργατικού Δικαίου , τ. 45, 1986, σελ 33 επ. Ελληνική Εθνική Επιτροπή, Ασφάλεια και υγεία κατά την εργασία στις Μικρομεσαίες επιχειρήσεις, ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε., 1995. σελ 4 επ. [Τεκμήριο διαθέσιμο στο web, URL:

105

http://www.elinyae.gr/el/lib_file_upload/ASFALEIA%20KAI%20YGEIA%20STIS%20 MIKROMESAIES.1133776399284.pdf].

Ελληνικό Ινστιτούτο Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας [Στο web, URL: http://www.elinyae.gr/index_content.html]. Ελληνικό Ινστιτούτο Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας, Θέματα υγείας και ασφάλειας της εργασίας για επιχειρήσεις γ’ κατηγορίας, Αθήνα, ΕΛΙΝΥΑΕ, 2003 σελ 36. [Τεκμήριο διαθέσιμο στο web, URL: http://www.elinyae.gr/el/lib_file_upload/themata_b.1138630006969.pdf]. Ελληνικός Οργανισμός Τυποποίησης ΕΛΟΤ 1800: 2003 «Οδηγός για συστήματα διαχείρισης της υγείας και ασφάλειας στην εργασία». στο web, URL: www.elot.gr. Ελληνικός Οργανισμός Τυποποίησης ΕΛΟΤ 1801: 2002 «Συστήματα διαχείρισης της υγείας και ασφάλειας στην εργασία – Προδιαγραφή» στο web, URL: www.elot.gr. ΕΛΟΤ 1801: 2002 «Συστήματα διαχείρισης της υγείας και ασφάλειας στην εργασία – Προδιαγραφή». ΕΛΟΤ 1800: 2003 «Οδηγός για συστήματα διαχείρισης της υγείας και ασφάλειας στην εργασία».

Ευρωπαϊκή Ένωση για την Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη [τεκμήριο διαθέσιμο στο web, URL: http://europa.eu/scadplus/treaties/singleact_el.htm#OBJECTIVES]. Ζαγούρας Νίκος και Ράφτης Αλκης, Καινοτομίες στην υγιεινή και ασφάλεια της εργασίας, Επιθεώρησις Εργατικού Δικαίου , τ. 45, 1986, σελ 8 επ. Θόρυβος στην εργασία: φύση κίνδυνοι και προστασία. ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε. [Τεκμήριο διαθέσιμο στο web, URL: http://www.elinyae.gr/el/lib_file_upload/thorivos.1138702939891.pdf].

Θεοδωράτος Π. Χ. και Καρακασίδης Ν. Γ., Υγιεινή - ασφάλεια εργασίας & προστασία περιβάλλοντος. Αθήνα, Ίων, 1997, ISBN 960 – 405 – 715 – 4. Κουκουλάκη Θεώνη, Η τυποποίηση σε θέματα υγείας και ασφάλειας της εργασίας, ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε., Αθήνα 1999, σ. 12. [Τεκμήριο διαθέσιμο στο web, URL: http://www.elinyae.gr/el/lib_file_upload/TYPOP.1103193105796.pdf]. Κουκουλάκη, Θεώνη, «Καταγραφή εργατικώνα τυχημάτων στην Ελλάδα. Κίνδυνοι και προοπτικές», Τριμηνιαία έκδοση ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε., ΤΕΎΧΟς 18,2004

106

Λάιος Λάμπρος και Γιαννακούρου Μαρία, Σύγχρονη εργονομία. Αθήνα: Παπασωτηρίου,2003. Λώμη, Κωνσταντίνα. Μέθοδος για τον προσδιορισμό των εργονομικών κινδύνων που μπορεί να προκαλέσουν μυοσκελετική καταπόνηση στο Υγιεινή και ασφάλεια της εργασίας .τέχ. 9 Ιανουάριος Φεβρουάριος-Μάρτιος 2002. Τεκμήριο διαθέσιμο στο web, URL: Μακρόπουλος, Βασίλης, Υγιεινή και ασφάλεια της εργασίας, τευχ. 26, ΑπρίλιοςΜάιοςΙούνιος 2006. [Τεκμήριο Διαθέσιμο στο web, URL: http://www.elinyae.gr/el/lib_file_upload/Vol26.1148977251064.pdf Ξυροτύρη-Κουφίδη Στυλιανή, Διοίκηση ανθρωπίνων πόρων, Εκδοτικός Οίκος Αδελφών Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 1991. Οδηγία 89/391/EOK «Σχετικά με την εφαρμογή των μέτρων για την προώθηση της βελτίωσης της ασφάλειας και της υγείας των εργαζομένων κατά την εργασία». Οδηγία 90/270/ΕΟΚ : Οδηγία του Συμβουλίου της 29ης Μαΐου 1990 σχετικά με τις ελάχιστες προδιαγραφές ασφάλειας και υγείας κατά την εργασία σε εξοπλισμό με οθόνη οπτικής απεικόνισης ( πέμπτη ειδική οδηγία κατά την έννοια του άρθρου 16 παράγραφος 1 της οδηγίας 89/391/ΕΟΚ ) [Τεκμήριο διαθέσιμο στο web, URL: http://www.europa.eu.int/servlet/portail/RenderServlet?search=DocNumber&lg=en &nb_docs=25&domain=Legislation&coll=&in_force=NO&an_doc=1990&nu_doc=270 &type_doc=Legislation]. Παπαδόπουλος, Ιωάννης Στ. «Η ποιότητα ζωής σαν προϋπόθεση πρόληψης εργατικών ατυχημάτων», Τριμηνιαία έκδοση ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε., τεύχος 12, 2002 Παπανικολάου Γιώργος, Μονοξείδιο του Άνθρακα, Κυβερνογράφοι τεύχος 14. [Τεκμήριο διαθέσιμο στο web, URL: http://www.kybernografoi.gr/issues/no14/co.htm]. Ράντιν Λορέντζο και Κωνσταντοπούλου Σοφία, Ο θόρυβος και η πρόληψη στους χώρους εργασίας: μια πρακτική προσέγγιση στο Υγιεινή και Ασφάλεια της Εργασίας τεύχος 19, Ιούλιος-Αυγουστος-Σεπτέμβριος, 2004,. [Τεκμήριο διαθέσιμο στο web, URL: http://www.elinyae.gr/el/lib_file_upload/Vol19.1134478600758.pdf]. Σαμαράς Θανάσης, Προστασία της υγείας και ασφάλεια των εργαζομένων. Οδηγός για τις υποχρεώσεις των εργοδοτών, Αθήνα, ΕΛ. ΙΝ .Υ. Α. Ε. , 2001. Σαράπογλου Νίκος, Οδηγός υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας, Μεταίχμιο, Αθήνα 2002, σ. 11 επ.

107

Σαραφόπουλος Νίκος “Ανάδειξη των συνολικών και αλληλοσυμπληρούμενων δράσεων για την προαγωγή της υγείας και ασφάλειας στο χώρο στην εργασία: ένα ολιστικό πρότυπο.” Υγιεινή και ασφάλεια της εργασίας, 2006, τεύχος 25 (Ιανουάριος, Φεβρουάριος, Μάρτιος), ΕΛ. ΙΝ. Υ. Α. Ε., σ. 6-11. [Τεκμήριο Διαθέσιμο στο web. URL: http://www.elinyae.gr/el/lib_file_upload/Vol25.1138705524548.pdf Ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 7/06/2006]. Σαραφόπουλος Νίκος, Οδηγός υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας. Σειρά Επαγγελματική κατάρτιση. Αθήνα, Μεταίχμιο, 2001, ISBN 960-375-317-3. Σπυρόπουλος Γ. Π. Υγεία και ασφάλεια και συνθήκες εργασίας στην Ελλάδα. Εξελίξεις και προοπτικές, Αθήνα- Κομοτηνή, Αντ. Ν. Σάκουλα, 2000. Υγεία και ασφάλεια στο χώρο της εργασίας: πρακτικός οδηγός για την προσαρμογή προγράμματος υγείας και ασφάλειας στα μέτρα της εταιρείας σας. Αθήνα: Dashöfer Hellas, 2005. Υπουργείο Απασχόλησης http://www.ypakp.gr/].

&

Κοινωνικής

Προστασίας.

[Στο

web,

URL:

Υπουργείο Απασχόλησης & Κοινωνικής Προστασίας. Εθνικό Σύστημα ΕΑΥ [Στο web, URL http://www.ypakp.gr/index.cfm?Level1=2&Level2=12&Level3=8&Level4=0&Level5= 0&Level6=0#1]. Υπουργείο Απασχόλησης και Κοινωνικής Προστασίας. Υγιεινή και ασφάλεια στους χώρους εργασίας. 1992. [Τεκμήριο διαθέσιμο στο web, URL: www.ypakp.gr/downloads/texts/1381.pdf]. Υπουργείου Απασχόλησης και Κοινωνικής Προστασίας και συγκεκριμένα στο αφιέρωμα Ευρωπαϊκή Εβδομάδα για την Ασφάλεια και την Υγεία στην Εργασία 2005 [Τεκμήριο διαθέσιμο στο web, URL: http://www.ypakp.gr/index.cfm?Level1=2&Level2=20&Level3=2&Level4=0&Level5= 0&Level6=0#a4].

Υπουργείο εργασίας και κοινωνικών ασφαλίσεων. Γενικη Δ/νση Συνθηκών και υγιεινής της εργασίας. Τα μυοσκελετικά που σχετίζονται με την εργασία. Αθήνα 2000. Τεκμήριο διαθέσιμο στο web, URL: http://www.ypakp.gr/downloads/texts/1716.pdf.].

Υπουργείο εργασίας και κοινωνικών ασφαλίσεων. Γενικη Δ/νση Συνθηκών και υγιεινής της εργασίας.Δ/νση Συνθηκών εργασίας. Ο υπολογιστής στη δουλειά σας. Αθήνα. 2001 [Τεκμήριο διαθέσιμο στο web, URL: http://www.ypakp.gr/downloads/texts/1708.pdf].

108

Υπουργείο εργασίας και κοινωνικών ασφαλίσεων. Γενικη Δ/νση Συνθηκών και υγιεινής της εργασίας. Τα μυοσκελετικά που σχετίζονται με την εργασία. Αθήνα 2000. [Τεκμήριο διαθέσιμο στο web, URL:http://www.ypakp.gr/downloads/texts/1716.pdf].

109

Παράρτημα 1: Προτεινόμενο Ερωτηματολόγιο Διοίκησης Βιβλιοθήκης

A. Γενικά Στοιχεία Βιβλιοθήκης

Επωνυμία: Διεύθυνση: Οδός :

Αριθμός:

Δήμος:

Πόλη:

Τηλ.:

Fax:

Τ.Κ.:

e-mail:

Έτος Ανέγερσης Κτιρίου Βιβλιοθήκης: Εμβαδόν του Χώρου της Βιβλιοθήκης (τ.μ.): Συνολικός Αριθμός Εργαζομένων στη Βιβλιοθήκη:

Αριθμός Τεκμηρίων Συλλογής της Βιβλιοθήκης: Εκτιμούμενος Αριθμός Χρηστών Ημερησίως:

Β. Προσωπικά στοιχεία (Σημειώστε Χ) Άνδρας Φύλλο:

Γυναίκα

18-29

30-39

40-49

50 & άνω

Ηλικία:

Εκπαίδευση:

Υ.Ε.

Δ.Ε.

Τ.Ε.

Π.Ε.

Μεταπτυχιακό

Διδακτορικό

110

Περιγραφή Εργασίας: Τμήμα – Θέση:………………………………………………………………………..

Έτη Απασχόλησης στο συγκεκριμένο τμήμα:

1-3

4-6

7-9

4

8

8 & άνω

10 & άνω

Ώρες Εργασίας:

Γ. Υγιεινή και ασφάλεια στο χώρο εργασίας

Διοίκηση Ερώτηση

ΝΑΙ

ΟΧΙ

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Υπάρχει τεχνικός ασφάλειας; Υπάρχει γιατρός εργασίας; Υπάρχει υπεύθυνος για την αντιμετώπιση κινδύνων; Γίνεται καταγραφή των εργατικών ατυχημάτων; Γίνεται καταγραφή των προβλημάτων υγείας των εργαζομένων; Συμπληρώνετε το έντυπο εκτίμησης του επαγγελματικού κινδύνου; Υπάρχει κάποιο σύστημα ελέγχου των ατόμων που εισέρχονται στη βιβλιοθήκη

111

(θυρωρός, βιντεοεπιτήρηση κτλ); Ακολουθείτε κάποιο πρότυπο υγιεινής και ασφάλειας; Γνωρίζετε κάποιον οργανισμό για την υγιεινή και την ασφάλεια; Υπάρχει εξοπλισμός πρώτων βοηθειών; Γίνεται περιοδική συντήρηση του κτιρίου και του εξοπλισμού;

Ενημέρωση – Εκπαίδευση

Ερώτηση

ΝΑΙ

ΜΕΡΙΚΩΣ

ΟΧΙ

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Έχετε ενημερωθεί για τους κινδύνους που υπάρχουν για την υγεία σας στο περιβάλλον εργασίας ; Έχετε εκπαιδευτεί για την πρόληψη των κινδύνων αυτών; Έχετε εκπαιδευτεί για την αντιμετώπιση των κινδύνων αυτών; Έχετε λάβει ποτέ μέρος σε ασκήσεις για την αντιμετώπιση κινδύνων (πυρκαγιά, σεισμός κ.α.); Έχετε ποτέ παρακολουθήσει σεμινάριο πρώτων βοηθειών; Θεωρείτε ε ότι το προσωπικό της βιβλιοθήκης είναι επαρκώς καταρτισμένο για την

112

αντιμετώπιση κινδύνων

Κίνδυνοι για την ασφάλεια

Ερώτηση

ΝΑΙ

ΟΧΙ

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Υπάρχει ικανοποιητικός χώρος στο σταθμό εργασίας σας; Υπάρχουν εμπόδια και ανωμαλίες στα δάπεδα, στις σκάλες και στις πόρτες; Υπάρχει επαρκής σήμανση κινδύνου και ασφάλειας; Υπάρχουν εμπόδια κατά την κίνησή σας στο χώρο; Υπάρχει κίνδυνος από πτώση υλικών; Υπάρχουν έξοδοι διαφυγής σε περίπτωση κινδύνου; Είσαστε ενημερωμένοι για τους κινδύνους που μπορεί να προκύψουν από τη χρήση του εξοπλισμού στο χώρο εργασίας σας; Υπάρχουν συστήματα πυρανίχνευσης και πυρασφάλειας; Γνωρίζετε πώς να χειρίζεστε αυτά τα συστήματα; Σας έχει συμβεί ποτέ κάποιο ατύχημα κατά τη διάρκεια της εργασίας σας; Έχετε δεχθεί ποτέ οποιαδήποτε παρενόχληση στο χώρο εργασίας σας;

Κίνδυνοι για την υγεία

113

Ερώτηση

ΧΑΜΗΛΟΣ/Η

ΚΑΝΟΝΙΚΟΣ/Η

ΥΨΗΛΟΣ/Η

Η σκόνη είναι: Ο καπνός είναι: Ο θόρυβος είναι: Ο φωτισμός είναι: Ο αερισμός είναι: Η θερμοκρασία είναι: Άλλο (αναφέρετε):

Εγκάρσιοι ή οργανωτικοί κίνδυνοι

Ερώτηση

ΝΑΙ

ΜΕΡΙΚΩΣ

Είστε ευχαριστημένοι από τις εργασιακές σας σχέσεις; Υπάρχουν χώροι ανάπαυσης; Αισθάνεστε ότι σας προσφέρονται προοπτικές ανάπτυξης και εκπαίδευσης μέσα από την εργασία σας; Πιστεύετε ότι τα προσόντα σας ανταποκρίνονται στη θέση εργασίας σας; Αντιμετωπίζετε κάποια δυσκολία κατά τη διεκπεραίωση της εργασίας σας; Γίνεται κάποια διάκριση εις βάρος σας κατά την εργασία σας; Συμμετέχετε στη λήψη αποφάσεων; Έρχεστε σε επαφή με κοινό; Υπάρχει κάτι που σας προκαλεί άγχος ή ένταση; Αισθάνεστε πνευματική κόπωση κατά την εργασία σας;

114

ΟΧΙ

Νιώθετε σωματική κόπωση κατά την εργασία σας; Πιστεύετε ότι η εργασία σας είναι μονότονη; Είστε ικανοποιημένος/η από την αισθητική του χώρου εργασίας σας; Αντιμετωπίζετε κάποιο πρόβλημα με τη χρήση Ηλεκτρονικού Υπολογιστή; Ο σταθμός εργασίας σας είναι εργονομικά σχεδιασμένος; Σας εξυπηρετεί ο υπάρχων εξοπλισμός;

Συμπτώματα

Ερώτηση

ΟΧΙ

ΣΠΑΝΙΑ

ΣΥΧΝΑ

Έχετε ενοχλήσεις στα μάτια; Έχετε πονοκεφάλους; Έχετε ζαλάδες; Έχει επηρεαστεί η ακοή σας; Έχετε δυσκολία στην αναπνοή; Αισθάνεστε βάρος στο στήθος; Έχετε πόνους στη μέση; Έχετε πόνους στην πλάτη; Έχετε πόνους στον αυχένα; Έχετε πόνους στα άκρα; Έχετε κάποια δερματική πάθηση; Έχετε υπνηλία; Νιώθετε υπερβολική κούραση; Άλλο (αναφέρετε}

115

ΝΑΙ

Συμπληρώστε οτιδήποτε άλλο θεωρείτε σημαντικό για την υγιεινή και ασφάλεια

116

Παράρτημα 2: Προτεινόμενο Ερωτηματολόγιο Προσωπικού Βιβλιοθήκης

Α. Προσωπικά στοιχεία (Σημειώστε Χ)

Άνδρας Φύλλο:

Γυναίκα

18-29

30-39

40-49

50 & άνω

Ηλικία:

Εκπαίδευση:

Υ.Ε.

Δ.Ε.

Τ.Ε.

Π.Ε.

Μεταπτυχιακό

Διδακτορικό

Περιγραφή Εργασίας: Τμήμα – Θέση:………………………………………………………………………..

Έτη Απασχόλησης στο συγκεκριμένο τμήμα:

1-3

4-6

7-9

4

8

8 & άνω

10 & άνω

Ώρες Εργασίας:

Β. Υγιεινή και ασφάλεια στο χώρο εργασίας

Ενημέρωση – Εκπαίδευση

117

Ερώτηση

ΝΑΙ

ΜΕΡΙΚΩΣ

ΟΧΙ

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

ΟΧΙ

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Έχετε ενημερωθεί για τους κινδύνους που υπάρχουν για την υγεία σας στο περιβάλλον εργασίας ; Έχετε εκπαιδευτεί για την πρόληψη των κινδύνων αυτών; Έχετε εκπαιδευτεί για την αντιμετώπιση των κινδύνων αυτών; Έχετε λάβει ποτέ μέρος σε ασκήσεις για την αντιμετώπιση κινδύνων (πυρκαγιά, σεισμός κ.α.); Έχετε ποτέ παρακολουθήσει σεμινάριο πρώτων βοηθειών; Θεωρείτε ε ότι το προσωπικό της βιβλιοθήκης είναι επαρκώς καταρτισμένο για την αντιμετώπιση κινδύνων

Κίνδυνοι για την ασφάλεια

Ερώτηση

ΝΑΙ

Υπάρχει ικανοποιητικός χώρος στο σταθμό εργασίας σας;

118

Υπάρχουν εμπόδια και ανωμαλίες στα δάπεδα, στις σκάλες και στις πόρτες; Υπάρχει επαρκής σήμανση κινδύνου και ασφάλειας; Υπάρχουν εμπόδια κατά την κίνησή σας στο χώρο; Υπάρχει κίνδυνος από πτώση υλικών; Υπάρχουν έξοδοι διαφυγής σε περίπτωση κινδύνου; Είσαστε ενημερωμένοι για τους κινδύνους που μπορεί να προκύψουν από τη χρήση του εξοπλισμού στο χώρο εργασίας σας; Υπάρχουν συστήματα πυρανίχνευσης και πυρασφάλειας; Γνωρίζετε πώς να χειρίζεστε αυτά τα συστήματα; Σας έχει συμβεί ποτέ κάποιο ατύχημα κατά τη διάρκεια της εργασίας σας; Έχετε δεχθεί ποτέ οποιαδήποτε παρενόχληση στο χώρο εργασίας σας;

Κίνδυνοι για την υγεία Ερώτηση

ΧΑΜΗΛΟΣ/Η

ΚΑΝΟΝΙΚΟΣ/Η

ΥΨΗΛΟΣ/Η

Η σκόνη είναι: Ο καπνός είναι: Ο θόρυβος είναι: Ο φωτισμός είναι:

119

Ο αερισμός είναι: Η θερμοκρασία είναι: Άλλο (αναφέρετε):

Εγκάρσιοι ή οργανωτικοί κίνδυνοι

Ερώτηση

ΝΑΙ

ΜΕΡΙΚΩΣ

Είστε ευχαριστημένοι από τις εργασιακές σας σχέσεις; Υπάρχουν χώροι ανάπαυσης; Αισθάνεστε ότι σας προσφέρονται προοπτικές ανάπτυξης και εκπαίδευσης μέσα από την εργασία σας; Πιστεύετε ότι τα προσόντα σας ανταποκρίνονται στη θέση εργασίας σας; Αντιμετωπίζετε κάποια δυσκολία κατά τη διεκπεραίωση της εργασίας σας; Γίνεται κάποια διάκριση εις βάρος σας κατά την εργασία σας; Συμμετέχετε στη λήψη αποφάσεων; Έρχεστε σε επαφή με κοινό; Υπάρχει κάτι που σας προκαλεί άγχος ή ένταση; Αισθάνεστε πνευματική κόπωση κατά την εργασία σας; Νιώθετε σωματική κόπωση κατά την εργασία σας; Πιστεύετε ότι η εργασία σας είναι μονότονη; Είστε ικανοποιημένος/η από την αισθητική του χώρου εργασίας σας; Αντιμετωπίζετε κάποιο πρόβλημα με τη χρήση Ηλεκτρονικού Υπολογιστή; Ο σταθμός εργασίας σας είναι εργονομικά σχεδιασμένος;

120

ΟΧΙ

Σας εξυπηρετεί ο υπάρχων εξοπλισμός;

Συμπτώματα

Ερώτηση

ΟΧΙ

ΣΠΑΝΙΑ

ΣΥΧΝΑ

Έχετε ενοχλήσεις στα μάτια; Έχετε πονοκεφάλους; Έχετε ζαλάδες; Έχει επηρεαστεί η ακοή σας; Έχετε δυσκολία στην αναπνοή; Αισθάνεστε βάρος στο στήθος; Έχετε πόνους στη μέση; Έχετε πόνους στην πλάτη; Έχετε πόνους στον αυχένα; Έχετε πόνους στα άκρα; Έχετε κάποια δερματική πάθηση; Έχετε υπνηλία; Νιώθετε υπερβολική κούραση; Άλλο (αναφέρετε}

Συμπληρώστε οτιδήποτε άλλο θεωρείτε σημαντικό για την υγιεινή και ασφάλεια

121

ΝΑΙ

Παράρτημα 3: Προτεινόμενο Ερωτηματολόγιο Χρηστών Βιβλιοθήκης

Α. Προσωπικά στοιχεία (Σημειώστε Χ) Άνδρας Φύλλο:

Γυναίκα

18-29

30-39

40-49

50 & άνω

Ηλικία:

Υ.Ε.

Δ.Ε.

Τ.Ε.

Π.Ε.

Μεταπτυχιακό

Διδακτορικό

Εκπαίδευση:

Β. Υγιεινή και ασφάλεια στο χώρο εργασίας

Ενημέρωση – Εκπαίδευση

Ερώτηση

ΝΑΙ

ΜΕΡΙΚΩΣ

ΟΧΙ

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Έχετε ενημερωθεί για τους κινδύνους που υπάρχουν για την υγεία σας στο περιβάλλον βιβλιοθήκης ; Έχετε εκπαιδευτεί για την πρόληψη των κινδύνων αυτών; Έχετε εκπαιδευτεί για την αντιμετώπιση των κινδύνων αυτών;

122

Έχετε λάβει ποτέ μέρος σε ασκήσεις για την αντιμετώπιση κινδύνων (πυρκαγιά, σεισμός κ.α.); Έχετε ποτέ παρακολουθήσει σεμινάριο πρώτων βοηθειών; Θεωρείτε ε ότι το προσωπικό της βιβλιοθήκης είναι επαρκώς καταρτισμένο για την αντιμετώπιση κινδύνων

Κίνδυνοι για την ασφάλεια

Ερώτηση

ΝΑΙ

ΟΧΙ

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Υπάρχει ικανοποιητικός χώρος στο αναγνωστήριο; Υπάρχουν εμπόδια και ανωμαλίες στα δάπεδα, στις σκάλες και στις πόρτες; Υπάρχει επαρκής σήμανση κινδύνου και ασφάλειας; Υπάρχουν εμπόδια κατά την κίνησή σας στο χώρο; Υπάρχει κίνδυνος από πτώση υλικών; Υπάρχουν έξοδοι διαφυγής σε περίπτωση κινδύνου; Είσαστε ενημερωμένοι για τους κινδύνους που μπορεί να προκύψουν από τη χρήση του εξοπλισμού; Υπάρχουν συστήματα πυρανίχνευσης και πυρασφάλειας;

123

Γνωρίζετε πώς να χειρίζεστε αυτά τα συστήματα; Σας έχει συμβεί ποτέ κάποιο ατύχημα κατά την παραμονή σας στη βιβλιοθήκη; Έχετε δεχθεί ποτέ οποιαδήποτε παρενόχληση στο χώρο της βιβλιοθήκης;

Κίνδυνοι για την υγεία

Ερώτηση

ΧΑΜΗΛΟΣ/Η

ΚΑΝΟΝΙΚΟΣ/Η

ΥΨΗΛΟΣ/Η

Η σκόνη είναι: Ο καπνός είναι: Ο θόρυβος είναι: Ο φωτισμός είναι: Ο αερισμός είναι: Η θερμοκρασία είναι: Άλλο (αναφέρετε):

Εγκάρσιοι ή οργανωτικοί κίνδυνοι

Ερώτηση

ΝΑΙ

ΜΕΡΙΚΩΣ

Υπάρχουν χώροι ανάπαυσης; Υπάρχει κάτι που σας προκαλεί άγχος ή ένταση; Είστε ικανοποιημένος/η από την αισθητική του χώρου ;

124

ΟΧΙ

Αντιμετωπίζετε κάποιο πρόβλημα με τη χρήση Ηλεκτρονικού Υπολογιστή; Το αναγνωστήριο είναι εργονομικά σχεδιασμένο; Σας εξυπηρετεί ο υπάρχων εξοπλισμός;

Συμπτώματα

Ερώτηση

ΟΧΙ

ΣΠΑΝΙΑ

ΣΥΧΝΑ

Έχετε ενοχλήσεις στα μάτια; Έχετε πονοκεφάλους; Έχετε ζαλάδες; Έχει επηρεαστεί η ακοή σας; Έχετε δυσκολία στην αναπνοή; Αισθάνεστε βάρος στο στήθος; Έχετε πόνους στη μέση; Έχετε πόνους στην πλάτη; Έχετε πόνους στον αυχένα; Έχετε πόνους στα άκρα; Έχετε κάποια δερματική πάθηση; Έχετε υπνηλία; Νιώθετε υπερβολική κούραση; Άλλο (αναφέρετε}

Συμπληρώστε οτιδήποτε άλλο θεωρείτε σημαντικό για την υγιεινή και ασφάλεια

125

ΝΑΙ

Πίνακας νομοθετημάτων για την ασφάλεια και υγεία στην εργασία

ΤΙΤΛΟΣ ΔΙΑΤΑΞΗ

ΑΡ. ΔΙΑΤΑΞΗΣ

Μέτρα για την αντιμετώπιση της ανεργίας

Ν. 3227/2004

και άλλες διατάξεις Τροποποίηση της Υπουργικής Απόφασης 132458/03

«Επιμόρφωση

ΑΠ. 130286/2004

εργοδοτών

επιχειρήσεων Β΄ κατηγορίας σύμφωνα με το Π.Δ. 294/88 και εργαζομένων για θέματα άσκησης καθηκόντων τεχνικού ασφάλειας Προγράμματα 2004»(1901/Β) Επιμόρφωση εργοδοτών επιχειρήσεων Γ΄

ΑΠ. 132459/2003

κατηγορίας σύμφωνα με το Π.Δ. 294/88 για θέματα

άσκησης

καθηκόντων

τεχνικού

ασφάλειας - Προγράμματα 2004 Επιμόρφωση εργοδοτών επιχειρήσεων Β΄

ΑΠ. 132458/2003

κατηγορίας σύμφωνα με το Π.Δ. 294/88 και εργαζομένων καθηκόντων

για

θέματα

τεχνικού

άσκησης

ασφάλειας

-

Προγράμματα 2004 Επιμόρφωση τεχνικών ασφάλειας επιπέδου

ΑΠ. 131784/2003

ΑΕΙ και ΤΕΙ Κοινωνικός διάλογος για την προώθηση της

Ν. 3144/2003

απασχόλησης και την κοινωνική προστασία και άλλες διατάξεις (Άρθρο 9:Συμπλήρωση διατάξεων του Ν. 1568/1985 «Υγιεινή και Ασφάλεια των εργαζομένων») Τροποποίηση και συμπλήρωση του Π.Δ.

Π.Δ. 43/2003

399/94 «Προστασία των εργαζομένων από

126

τους κινδύνους που συνδέονται με την έκθεση σε καρκινογόνους παράγοντες κατά την εργασία σε συμμόρφωση με την οδηγία του Συμβουλίου 90/394/ΕΟΚ» (221/Α) σε συμμόρφωση με την οδηγία 1999/38/ΕΚ του Συμβουλίου της 29ης Απριλίου 1999 (Ε.Ε. L 138/01-06-1999) Σχετικά με τις ελάχιστες απαιτήσεις για τη

Π.Δ. 42/2003

βελτίωση της προστασίας της υγείας και της ασφάλειας των εργαζομένων οι οποίοι είναι δυνατόν

να

εκτεθούν

σε

κίνδυνο

από

εκρηκτικές ατμόσφαιρες σε συμμόρφωση με την οδηγία 1999/92/ΕΚ της 16ης Δεκεμβρίου 1999 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (Ε.Ε. L 23/57/28-01-2000). Τροποποίηση του Π.Δ. 176/97 « Μέτρα για

Π.Δ. 41/2003

την βελτίωση της ασφάλειας και της υγείας κατά την εργασία των εγκύων, λεχώνων και γαλουχουσών εργαζομένων σε συμμόρφωση με την οδηγία 92/85/ EOK » (150/ A ) Τροποποίηση

της

απόφασης

2/3692/0022

ΑΠ 2/14590/0022/2002

(ΦΕΚ1475/Β/2000) « Καθορισμός αμοιβής των εκπροσώπων των εργαζομένων και των εκπροσώπων του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας

που

Επιτροπές

συμμετέχουν

Ελέγχου

σε

στις

μικτές

οικοδομές

και

εργοταξιακά έργα και σε Επιτροπές Ελέγχου στη ναυπηγοεπισκευαστική ζώνη ΠειραιάΔραπετσώνας-

Kερατσινίου-

Περάματος-

Σαλαμίνας» Αναδιάρθρωση ΟΑΕΔ και άλλες διατάξεις

Ν. 2956/2001 [ άρθρο 33]

127

(άρθρο 33: τροποποίηση άρθρου 1 Π.Δ. 62/98 για τους νέους) Κύρωση της Διεθνούς Σύμβασης Εργασίας

Ν. 2918/2001

182 για την απαγόρευση των χειρότερων μορφών εργασίας των παιδιών και την άμεση δράση με σκοπό την εξάλειψή τους Τροποποίηση του Π.Δ. 307/86 «Προστασία

ΠΔ 339/2001

της υγείας των εργαζομένων που εκτίθενται σε ορισμένους χημικούς παράγοντες κατά την διάρκεια της εργασίας τους» Προστασία της υγείας και ασφαλείας των εργαζομένων κινδύνους

κατά

την

εργασία

οφειλόμενους

σε

ΠΔ 338/2001

από

χημικούς

παράγοντες Προώθηση της απασχόλησης και άλλες

Ν 2874/2000 [άρθρα 13, 16]

διατάξεις (άρθρο 13: περί ΕΞΥΠΠ, άρθρο 16: περί στοιχείων ΤΑ και ΓΕ στις καταστάσεις προσωπικού) Καθορισμός αμοιβής των εκπροσώπων των

ΑΠ 2/73692/0022/ 2000

εργαζομένων και των εκπροσώπων του Τεχνικού

Επιμελητηρίου

Ελλάδας

που

συμμετέχουν στις μικτές Επιτροπές Ελέγχου σε οικοδομές και εργοταξιακά έργα και σε Επιτροπές

Ελέγχου

ναυπηγοεπισκευαστική Δραπετσώνας-

ζώνη

Kερατσινίου-

στη ΠειραιάΠεράματος-

Σαλαμίνας Τροποποίηση του Π.Δ. 395/94 « Ελάχιστες

ΠΔ 304/2000

προδιαγραφές ασφάλειας και υγείας για τη χρησιμοποίηση εξοπλισμού εργασίας από

128

τους εργαζόμενους κατά την εργασία τους σε συμμόρφωση με την οδηγία 89/655/ EOK » (ΦEK

220/

A

τροποποιήθηκε Τροποποίηση

/19-12-94) με του

το

όπως

Π.Δ.

Π.Δ.

αυτό

89/99

395/94

« σε

συμμόρφωση με την οδηγία 95/63/ΕΚ του Συμβουλίου» (ΦΕΚ 94/Α/13-5-1999) Τροποποίηση και συμπλήρωση του Π.Δ.

ΠΔ 127/2000

399/94 «Προστασία των εργαζομένων από τους κινδύνους που συνδέονται με την έκθεση σε καρκινογόνους παράγοντες κατά την εργασία σε συμμόρφωση με την οδηγία του Συμβουλίου 90/394/ΕΟΚ» (221/Α) σε συμμόρφωση με την οδηγία 97/42/ΕΚ του Συμβουλίου Τροποποίηση του Π.Δ. 17/96 « Μέτρα για την

ΠΔ 159/99

βελτίωση της ασφάλειας και της υγείας των εργαζομένων

κατά

την

εργασία

σε

συμμόρφωση με τις οδηγίες 89/391/ EOK και 91/383/ EOK » (11/ A ) και του Π.Δ. 70α/88 «Προστασία

των

εργαζομένων

που

εκτίθενται σε αμίαντο κατά την εργασία» (31/Α) όπως αυτό τροποποιήθηκε με το Π.Δ. 175/97 (150/Α) Όροι ίδρυσης και λειτουργίας Υπηρεσιών ΠΔ 95/99 [διορθ.σφ.: ΦΕΚ 146/Α/99] Προστασίας και Πρόληψης Καθορισμός οριακών τιμών έκθεσης και

ΠΔ 90/99

ανώτατων οριακών τιμών έκθεσης των εργαζομένων

σε

ορισμένους

χημικούς

παράγοντες κατά την διάρκεια της εργασίας τους

σε

συμμόρφωση

με

τις

οδηγίες

129

91/322/ΕΟΚ και 96/94/ΕΚ της Επιτροπής και τροποποίηση και συμπλήρωση του Π.Δ. 307/86

«Προστασία

της

υγείας

των

εργαζομένων που εκτίθενται σε ορισμένους χημικούς παράγοντες κατά την διάρκεια της εργασίας τους» (135/Α) όπως τροποποιήθηκε με το Π.Δ. 77/93 (34/Α) Τροποποίηση του Π.Δ. 395/94 « Ελάχιστες

ΠΔ 89/99

προδιαγραφές ασφάλειας και υγείας για τη χρησιμοποίηση εξοπλισμού εργασίας από τους εργαζόμενους κατά την εργασία τους σε συμμόρφωση με την οδηγία 89/655/ EOK » (220/Α) σε συμμόρφωση με την οδηγία 95/63/ΕΚ του Συμβουλίου Ελάχιστες προδιαγραφές για την οργάνωση

ΠΔ 88/99

του χρόνου εργασίας σε συμμόρφωση με την οδηγία 93/104/ΕΚ Τροποποίηση του π.δ. 186/95 «Προστασία των

εργαζομένων

από

κινδύνους

ΠΔ 15/99

που

διατρέχουν λόγω της έκθεσής τους σε βιολογικούς παράγοντες κατά την εργασία σε συμμόρφωση με τις οδηγίες 90/679/ EOK και

93/88/

EOK

»

(97/

A

)

όπως

τροποποιήθηκε με το π.δ.174/97(150/Α), σε συμμόρφωση με τις οδηγίες 97/59/ EK και 97/65/ΕΚ της Επιτροπής Ρύθμιση

εργασιακών

σχέσεων,

σύσταση

Ν 2639/98 [άρθρα 16, 17]

Σώματος Επιθεώρησης Εργασίας και άλλες διατάξεις(άρθρα 16 και 17: διοικητικές και ποινικές κυρώσεις) Μέτρα για την προστασία των νέων κατά

ΠΔ 62 /98

130

την εργασία, σε συμμόρφωση με την οδηγία

[τροπ.: Ν 2956/01 άρθρο 33]

94/33/ΕΚ Ελάχιστες προδιαγραφές για τη βελτίωση

ΠΔ 177/97

της προστασίας, της ασφάλειας και της υγείας των εργαζομένων στις εξορυκτικές δια

γεωτρήσεων

βιομηχανίες

σε

συμμόρφωση με την οδηγία 92/91/ EOK Μέτρα για την βελτίωση της ασφάλειας και

ΠΔ 176/97

της υγείας κατά την εργασία των εγκύων, λεχώνων και γαλουχουσών εργαζομένων σε συμμόρφωση με την οδηγία 92/85/ EOK . Τροποποίηση Π.Δ. 70Α/88 «Προστασία των

ΠΔ 175/97

εργαζομένων που εκτίθενται στον αμίαντο κατά την εργασία» (31/ A ) σε συμμόρφωση με

την

οδηγία

91/382/

EOK

Τροποποίηση Π.Δ. 186/95«Προστασία των

ΠΔ 174/97

εργαζομένων από κινδύνους που διατρέχουν λόγω της έκθεσής τους σε βιολογικούς παράγοντες

κατά

την

εργασία

σε

συμμόρφωση με τις οδηγίες 90/679/ EOK και 93/88/ EOK » (97/ A ) σε συμμόρφωση με την οδηγία 95/30/ EK Καθορισμός αμοιβής των εκπροσώπων των

ΑΠ 2038176/ 6019/0022/97

εργαζομένων και των εκπροσώπων του Τεχνικού

Επιμελητηρίου

Ελλάδας

που

συμμετέχουν στις μικτές Επιτροπές Ελέγχου στη ναυπηγοεπισκευαστική ζώνη Πειραιά – Δραπετσώνας – Kερατσινίου – Περάματος Σαλαμίνας Ελάχιστες προδιαγραφές ασφάλειας και

ΠΔ 305/96

131

υγείας που πρέπει να εφαρμόζονται στα προσωρινά

ή

κινητά

εργοτάξια

σε

συμμόρφωση προς την οδηγία 92/57/ EOK Μέτρα για την βελτίωση της ασφάλειας και

ΠΔ 17/96 [τροπ.: ΠΔ 159/99 ]

της υγείας των εργαζομένων κατά την εργασία σε συμμόρφωση με τις οδηγίες 89/391/ EOK και 91/383/ EOK Ελάχιστες προδιαγραφές ασφάλειας και υγείας

στους

χώρους

εργασίας

ΠΔ 16/96

σε

συμμόρφωση με την οδηγία 89/654/ EOK Προστασία των εργαζομένων από κινδύνους

ΠΔ 186/95 [τροπ.: ΠΔ 174/97 ΠΔ

που διατρέχουν λόγω της έκθεσής τους σε

15/99 ]

βιολογικούς παράγοντες κατά την εργασία σε

συμμόρφωση

με

τις

οδηγίες

του

Συμβουλίου 90/679/ EOK και 93/88/ EOK Ελάχιστες προδιαγραφές για την σήμανση

ΠΔ 105/95

ασφάλειας ή/ και υγείας στην εργασία σε συμμόρφωση με την Οδηγία 92/58/ EOK Προστασία των εργαζομένων από τους

ΠΔ 399/94 [τροπ. : ΠΔ 127/00 ]

κινδύνους που συνδέονται με την έκθεση σε καρκινογόνους

παράγοντες

κατά

την

εργασία σε συμμόρφωση με την οδηγία του Συμβουλίου 90/394/ EOK Ελάχιστες προδιαγραφές ασφάλειας και

ΠΔ 398/94

υγείας κατά την εργασία με οθόνες οπτικής απεικόνισης σε συμμόρφωση με την οδηγία του Συμβουλίου 90/270/ EOK Ελάχιστες προδιαγραφές ασφάλειας και

ΠΔ 397/94

υγείας κατά την χειρωνακτική διακίνηση φορτίων που συνεπάγεται κίνδυνο ιδίως για τη

ράχη

και

την

οσφυϊκή

χώρα

των

132

εργαζομένων σε συμμόρφωση προς την οδηγία του Συμβουλίου 90/269/ EOK Ελάχιστες προδιαγραφές ασφάλειας και

ΠΔ 396/94

υγείας για τη χρήση από τους εργαζόμενους εξοπλισμών ατομικής προστασίας κατά την εργασία σε συμμόρφωση προς την οδηγία του Συμβουλίου 89/656/ EOK Ελάχιστες προδιαγραφές ασφάλειας και

ΠΔ 395/94 [τροπ.: ΠΔ 89/99 ΠΔ

υγείας για τη χρησιμοποίηση εξοπλισμού

304/00 ]

εργασίας από τους εργαζόμενους κατά την εργασία τους σε συμμόρφωση με την οδηγία 89/655/ EOK Ρύθμιση

θεμάτων

εργασίας,

N 2224/94 [άρθρα 24, 25, 26, 27]

συνδικαλιστικών δικαιωμάτων, υγιεινής και ασφάλειας των εργαζομένων και οργάνωσης Υπουργείου

Εργασίας

εποπτευομένων

από

και αυτό

των νομικών

προσώπων και άλλες διατάξεις(άρθρα 24 και 25:ποινικές και διοικητικές κυρώσεις, άρθρα 26 και 27: εξουσιοδοτικές και καταργούμενες διατάξεις) Απαιτούμενος συνεργείων

ελάχιστος για

εξοπλισμός

ΑΠ 3116/93

ναυπηγοεπισκευαστικές

εργασίες σε πλοία επισκευαζόμενα στη ναυπηγοεπισκευαστική Δραπετσώνας-

ζώνη

Κερατσινίου-

ΠειραιάΠεράματος-

Σαλαμίνας Για την προστασία των εργαζομένων από φυσικούς, παράγοντες

χημικούς και

και

ΠΔ 77/93

βιολογικούς

τροποποίηση

και

συμπλήρωση του Π.Δ/τος 307/86 (135Α) σε

133

συμμόρφωση

προς

την

οδηγία

του

Συμβουλίου 88/642/ΕΟΚ Αναμόρφωση της Κοινωνικής Ασφάλισης

Ν 2084/92 [άρθρο 91]

και άλλες διατάξεις(άρθρο 91: τροποποίηση άρθρου

19

Ν.

1767/88

για

τις

μικτές

επιτροπές ελέγχου) Επέκταση των διατάξεων των προεδρικών

ΠΔ 157/92

διαταγμάτων και υπουργικών αποφάσεων που εκδόθηκαν με τις εξουσιοδοτήσεις του Ν 1568/85

«Υγιεινή

και

Ασφάλεια

των

εργαζομένων» (177/Α) στο Δημόσιο, ΝΠΔΔ και ΟΤΑ Προστασία των εργαζομένων από τους

ΠΔ 85/91

κινδύνους που διατρέχουν λόγω της έκθεσής τους στο θόρυβο κατά την εργασία, σε συμμόρφωση προς την οδηγία 86/188/ΕΟΚ Υγιεινή και ασφάλεια των εργαζομένων σε

ΠΔ 70/90

ναυπηγικές εργασίες Ελεύθερες και

άλλες

Συλλογικές

διαπραγματεύσεις

διατάξεις(άρθρο

27:

Ν 1876/90 [άρθρο 27]

κύρωση

απόφασης 130558/89) Υγιεινή και Ασφάλεια των εργαζομένων στα μηχανογραφικά

Κέντρα

του

Δημοσίου,

ΑΠ 130558/89 [κυρ.: Ν 1876/90 άρθρο 27]

ΝΠΔΔ και ΟΤΑ Συγκρότηση εννεαμελούς επιτροπής στη ναυπηγοεπισκευαστική

ζώνη

Δραπετσώνας-ΚερατσινίουΣαλαμίνας

και

διαδικασία

ΑΠ 3232/41/89 [κυρ.:Ν 1892/90]

ΠειραιάΠεράματοςελέγχου

επικινδύνων αερίων στα πλοία και πλωτά ναυπηγήματα Καθορισμός της θητείας των μελών των

ΑΠ 130048/89

134

μικτών επιτροπών ελέγχου σε οικοδομές και εργοταξιακά έργα Υγιεινή και ασφάλεια στα υπόγεια τεχνικά

ΠΔ 225/89

έργα Για την προστασία των ανηλίκων κατά την

Ν 1837/89

απασχόληση και άλλες διατάξεις Προώθηση

της

απασχόλησης

επαγγελματικής

κατάρτισης

και

και

της

Ν 1836/89 [άρθρα 36, 39]

άλλες

διατάξεις (άρθρο 36: κύρωση απόφασης 131517/1988, άρθρο 39: κύρωση απόφασης 88555/1988) Υγιεινή και ασφάλεια του προσωπικού του

[κυρ.: Ν 1836/89 άρθρο 39]

Δημοσίου, των NΠΔΔ και των OTA Τήρηση

βιβλίου

ημερήσιας

απασχολούμενου

Δραπετσώνας-

παρουσίας

προσωπικού

ναυπηγοεπισκευαστική

ζώνη

Κερατσινίου-

ΑΠ 88555/88

στη

ΑΠ 131517/88 [κυρ.: Ν 1836/89 άρθρο 36]

ΠειραιάΠεράματος-

Σαλαμίνας Ελάχιστος χρόνος απασχόλησης τεχνικού

ΠΔ 294/88

ασφαλείας και γιατρού εργασίας, επίπεδο γνώσεων και ειδικότητα τεχνικού ασφαλείας για τις επιχειρήσεις, εκμεταλλεύσεις και εργασίες του άρθρου 1 παράγραφος 1 του ν. 1568/1985

"Υγιεινή

και

ασφάλεια

των

εργαζομένων Συμβούλια εργατικές

εργαζομένων

και

διατάξεις-Κύρωση

της

άλλες 135

Ν 1767/88 [άρθρα 12, 19] [τροπ.: Ν 2084/92 άρθρο 91]

διεθνούς σύμβασης εργασίας (άρθρο 12: περί μελών ΕΥΑΕ, άρθρο 19: κύρωση αποφάσεων σύστασης μικτών επιτροπών ελέγχου σε τεχνικά

έργα

και

στη

135

ναυπηγοεπισκευαστική ζώνη) Προστασία των εργαζομένων που εκτίθενται

ΠΔ 70α/88 [διορθ.σφ.: ΦΕΚ 150/Α/88]

σε αμίαντο κατά την εργασία

[τροπ.: ΠΔ 175/97 ΠΔ 159/99 ] Τρόπος διενεργείας περιοδικού ελέγχου για τον

υπολογισμό

της

ΑΠ 130879/87

συγκέντρωσης

βενζολίου στην ατμόσφαιρα των χώρων εργασίας Σύσταση επιτροπής υγιεινής και ασφάλειας της

εργασίας

(Ε.Υ.Α.Ε.)

σε

ΠΔ 315/87

εργοτάξια

οικοδομών και εν γένει τεχνικών έργων Προστασία των εργαζομένων που εκτίθενται

ΠΔ 94/87 [τροπ.: ΠΔ 338/01 ]

στον μεταλλικό μόλυβδο και τις ενώσεις ιόντων του κατά την εργασία Προστασία της υγείας των εργαζομένων που εκτίθενται

σε

ορισμένους

ΠΔ 307/86

χημικούς [τροπ.: ΠΔ 77/93 ΠΔ 90/99 ΠΔ 339/01]

παράγοντες κατά τη διάρκεια της εργασίας τους Υγιεινή και ασφάλεια των εργαζομένων σε

ΠΔ 289/86

χώρους εργασίας που εποπτεύονται από το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας Υγιεινή και ασφάλεια των εργαζομένων

N 1568/85 [τροπ.: Ν 1767/88 Ν 2224/94 ΠΔ 17/96 Ν 2639/98 ]

Κύρωση Εργασίας

της «που

62

Διεθνούς αφορά

τις

Σύμβασης

Ν 1414/84 [άρθρο 11]

διατάξεις

ασφάλειας στην οικοδομική βιομηχανία» και ρύθμιση θεμάτων που έχουν άμεση σχέση μ' αυτή

Ν

1430/84

Εφαρμογή της αρχής της ισότητας των φυλών στις εργασιακές σχέσεις και άλλες

136

διατάξεις (άρθρο 11: τροποποίηση διατάξεων για τις εργαζόμενες γυναίκες) ΑΠ 130646/84

Ημερολόγιο μέτρων ασφαλείας Υποχρεώσεις λήψης και τήρησης των μέτρων

Ν 1396/83

ασφαλείας στις οικοδομές και λοιπά ιδιωτικά τεχνικά έργα Περί μέτρων ασφαλείας κατά την εκτέλεσιν ΠΔ 1073/81 [διορθ.σφ.: ΦΕΚ 64/Α/82] εργασιών πάσης

εις

εργοτάξια

φύσεως

οικοδομών

έργων

και

αρμοδιότητος

Πολιτικού Μηχανικού Περί

προστασίας

εργαζομένων

των

της

υγείας

εκτιθεμένων

των εις

ΠΔ 1179/80

το

μονομερές βινυλοχλωρίδιον κατ' εφαρμογήν της οδηγίας υπ' αριθ. 78/610 Περί των μέτρων ασφαλείας κατά την

ΠΔ 778/80

εκτέλεσιν οικοδομικών εργασιών Περί μέτρων υγιεινής και ασφαλείας των

ΠΔ 216/78

εργαζομένων εις την μεταφοράν ρευστώνπυρακτωμένων

υλών,

δια

περονοφόρων

οχημάτων Περί μέτρων υγιεινής και ασφαλείας των ΠΔ 152/78 [διορθ.σφ.: ΦΕΚ 40/Α/78] εργαζομένων εις πιεστήρας δι' εκκέντρου και παρομοίους τοιούτους Περί μέτρων υγιεινής και ασφαλείας των ΠΔ 151/78 [διορθ.σφ.: ΦΕΚ 40/Α/78] απασχολουμένων εις θερμοπλαστικούς και παρομοίους τούτων πιεστήρας Περί μέτρων υγιεινής και ασφαλείας των απασχολουμένων

εις

ΠΔ 95/78

εργασίας

συγκολλήσεων Περί συμπληρώσεως του από 22-12-1933

ΠΔ 17/78

137

προεδρικού διατάγματος «Περί ασφαλείας εργατών και υπαλλήλων εργαζομένων επί φορητών κλιμάκων» Περί κυρώσεως της ψηφισθείσης εν Γενεύη

Ν 492/76

κατά το 1971 υπ΄ αριθμόν 136 Διεθνούς Συμβάσεως Εργασίας, «Περί προστασίας εκ των

κινδύνων

δηλητηριάσεως

των

οφειλομένων εις το βενζόλιον» Περί μέτρων υγιεινής και ασφαλείας των

ΠΔ 212/76

εργαζομένων εις μεταφορικάς ταινίας και προωθητάς εν γένει Περί προστασίας των εργαζομένων εκ των

Ν 61/1975

κινδύνων των προερχομένων εκ της χρήσεως βενζολίου

ή

προϊόντων

περιεχόντων

βενζόλιο Περί κανονισμού υγιεινής και ασφαλείας των

εις

τας

αποθήκας

ΒΔ 796/68

ακατεργάστων

δερμάτων εργαζομένων Περί κανονισμού υγιεινής και ασφαλείας ΒΔ 590/68 [τροπ.: Ν1414/84 ΠΔ 94/87] των εις τα εργοστάσια και εργαστήρια κατασκευής

συσσωρευτών

]

μολύβδου

εργαζομένων Περί κανονισμού υγιεινής και ασφαλείας

ΒΔ 464/68: Ν 1414/84 ΠΔ 94/87 ]

των εργαζομένων εις τα τυπογραφεία και γενικώς εργοστάσια γραφικών τεχνών και επεξεργασίας χάρτου απάσης της χώρας, είτε

λειτουργούντων

επιχειρήσεων,

είτε

ως

ως

αυτοτελών

συγκροτημάτων

εργοστασιακών ή μεμονωμένων Περί κανονισμού υγιεινής και ασφαλείας

ΒΔ 362/68

εργαζομένων εν τοις βυρσοδεψείοις απάσης

138

της χώρας Περί κανονισμού υγιεινής και ασφαλείας

ΒΔ 380/63

αυτοκινητοστασίων Περί

κανονισμού

υγιεινής

εργαστηρίων

ΒΔ της 3-12-38

αλλαντοποιίας ΒΔ της 15-4-38

Περί κανονισμού υγιεινής σφαγείων Περί

απαγορεύσεως

της

χρήσεως

των

Ν 1204/38 [τροπ.: Ν 1414/84 ΠΔ 94/87 ]

μολυβδούχων χρωμάτων Περί ασφαλείας των εν τοις ξυλουργικοίς

ΒΔ της 10-9-37 [τροπ.: Ν 1414/84 ]

εργοστασίοις ασχολουμένων εργατών και τεχνιτών Περί

λειτουργίας

βιομηχανικών

και

ΠΔ της 17-9-34

βιοτεχνικών εργοστασίων εν υπογείοις Περί

κανονισμού

υφαλοχρωματιστών,

εργασίας

σφυροκόπων

ΑΠ 67288/34

και

λεβητοκαθαριστών Περί υγιεινής και ασφαλείας των εργατών και

υπαλλήλων

των

πάσης

φύσεως

ΠΔ της 14-3-34 [τροπ.: Ν 1414/84 ΠΔ 16/96 ]

βιομηχανικών και βιοτεχνικών εργοστασίων, εργαστηρίων κλπ. Περί ασφαλείας εργατών και υπαλλήλων ΠΔ της 22-12-33 [τροπ: ΠΔ 17/78 ] εργαζομένων επί φορητών κλιμάκων Περί κανονισμού όρων εργασίας εν τοις

ΠΔ της 30-10-24

εργαστηρίοις και αποθήκας σύκων Περί κανονισμού των μέτρων υγιεινής και

ΒΔ της 13-10-23

καθαριότητος των αποθηκών συσκευασίας σύκων Περί κανονισμού των μέτρων υγιεινής και

ΒΔ της 16-3-23 [τροπ.: Ν 1414/84]

καθαριότητος των σταφιδαποθηκών Περί κυρώσεως της διεθνούς συμβάσεως της

Ν 2994/1922

139

Γ' Διεθνούς Συνδιασκέψεως Εργασίας της Γενεύης, της κανονιζούσης την χρήσιν του ανθρακικού μολύβδου (στουπετσίου) εν τοις χρωματισμοίς Περί κωδικοποιήσεως των περί υγιεινής και

ΒΔ της 25-8-20

ασφαλείας των εργατών διατάξεων Περί απαγορεύσεως χρήσεως του λευκού

Ν 2273/1920

(κίτρινου) φωσφόρου εις την βιομηχανία των πυρείων

140