ιδιότυπo αγαθό

Διερεύνηση των δημόσιων μουσείων στην Ελλάδα ως ιδιότυπo αγαθό

Μούσες (πλάκες από βάση αγάλματος), περ. 325-300π.χ Αθήνα, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

1

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Περίληψη…………………………………………………………………………….5 Εισαγωγή…………………………………………………………………………….7 Κεφάλαιο 1: Έννοια και συστήματα πιστοποίησης των μουσείων….…..….9 1.1. Έννοια του Μουσείου………………………………………………………….9 1.2. Πιστοποίηση Μουσείων: η ίδρυση και λειτουργία των δημόσιων ή μη δημόσιων μουσείων στην Ελλάδα…………………………………………11 Κεφάλαιο 2: Διοικητική Οργάνωση των Δημόσιων Μουσείων στην Ελλάδα……………………………………………………………………….……..14 2.1. Η Διοίκηση και Διαχείριση των Μουσείων………………………….……14 2.2. Η Οργάνωση και Λειτουργία των Δημόσιων Μουσείων…………….…19 Κεφάλαιο 3: Οικονομική Διαχείριση των Δημόσιων Μουσείων στην Ελλάδα…………………………………………………………………….……..…20 3.1. Τακτικός Προϋπολογισμός……………………………………………..…..20 3.2. Προϋπολογισμός των Δημόσιων Επενδύσεων & Επιχορηγήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης……………………………………………………….……..21 3.3. Ειδικός Λογαριασμός…………………………………………...……………23 Κεφάλαιο 4: Είδη και Υπηρεσίες Μουσείων…………………………………..24 4.1. Τυπολογία Μουσείων……………………………………………………….24 4.2. Υπηρεσίες Πληροφόρησης των Μουσείων……………………………….24 4.3. Νέες Τεχνολογίες και Υπηρεσίες Πληροφόρησης των Μουσείων……25 4.4. Δικαίωμα Πρόσβασης στα Μουσεία………………………...……………..27 Κεφάλαιο 5: Παροχή Αγαθών από τις Υπηρεσίες Πληροφόρησης των Μουσείων…………………………………………………………………………..29 5.1. Το Δημόσιο Αγαθό στο Μουσείο……………………………….…………..31 5.2. Το Ιδιότυπο Αγαθό στο Μουσείο………………………….………………..32 Κεφάλαιο 6: Σχέση Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα στα Μουσεία…………34 6.1 Το Παράδειγμα του Μουσείου Μπενάκη………..……………….………..34 6.2. Το Παράδειγμα του Μουσείου Glenbow…………………………..………36 2

6.3. Ο θεσμός της Χορηγίας………………………………………….………..…37 Κεφάλαιο 7: Οι Προοπτικές των μουσείων στην Ελλάδα…………………………40 Επίλογος………………………………………………………………………..…..42 Παραρτήματα…………………………………… ………………………………45 Παράρτημα 1: Άρθρο 45 Ν. Υπ’ Αριθμ. 3028/ 2002……………………….…………46 Παράρτημα 2 : Μουσεία του Κράτους & μη Κρατικά Μουσεία ……….………….50 Γραφήματα………………………………………………………...……………………….65

Γράφημα 1: Επιχορηγήσεις σε Ν.Π.Δ.Δ……………………………….……….66 Γράφημα 2: Επιχορηγήσεις σε Ν.Π.Ι.Δ…………….…….…………….……….67 Βιβλιογραφία………………………………………………………………………68

3

Περίληψη

Στόχος – Η εργασία αυτή προσπαθεί να διερευνήσει μέσα από την θεωρία του Musgrave το δημόσιο και ιδιότυπο αγαθό

κατά πόσο έχει εφαρμογή στην

περίπτωση της παροχής υπηρεσιών (ειδικότερα των υπηρεσιών πληροφόρησης) στο κοινό των ελληνικών μουσείων.

Μεθοδολογία – Βασίστηκε στη περιγραφή της ελληνικής πραγματικότητας μέσα από το ισχύον νομοθετικό και οικονομικό πλαίσιο και πως αυτό έχει αντίκτυπο στη διοίκηση και οργάνωση των υπηρεσιών των δημόσιων μουσείων.

Αποτελέσματα

–

Διαπιστώνεται

μια

κατάσταση

αναμόχλευσης,

αναδημιουργίας και αναπροσαρμογής δεοντολογιών στις νέες οικονομίες κλίμακος. Προσωρινός αποπροσανατολισμός και έντονες συζητήσεις για ένα μουσείο αρκετά διαφορετικό και πιο σύγχρονο από αυτό που γνωρίζαμε.

Διαπίστωση – Να μην ταυτιστούν τα πολιτιστικά δημόσια αγαθά με τα καταναλωτικά γιατί δεν το επιτρέπει ο δημόσιος χαρακτήρας τους.

4

Εισαγωγή

Με το πέρασμα των αιώνων το περιεχόμενου του ορισμού του μουσείου αποτέλεσε αντικείμενο συζητήσεων

και αντιπαραθέσεων,

γεγονός που

καταδεικνύει τον δυναμισμό αλλά και τις αλλαγές της ταυτότητας και του περιεχομένου του θεσμού. Ωστόσο, ο ευρύτερα επικρατέστερος και κοινά αποδεκτός, ορισμός του μουσείου είναι αυτός που περιλαμβάνεται στο Καταστατικό του Διεθνούς Συμβουλίου Μουσείων. Με τα συστήματα πιστοποίησης, κυρίως σε εθνικό επίπεδο, εισάγονται καινούργιοι ορισμοί για τα μουσεία και συγχρόνως αναδεικνύονται τα εργαλεία εγγύησης και βελτίωσης των ποιοτικών προδιαγραφών των μουσείων για την ενδυνάμωση της εμπιστοσύνης του κοινού τους. Στην Ελλάδα η πιστοποίηση των μουσείων είναι σχετικά πρόσφατη και σηματοδοτείται με τον Ν. 3028/2002.1 «Για την προστασία των αρχαιοτήτων και εν γένει της πολιτιστικής κληρονομιάς». Με στόχο την ποιοτική ανάπτυξη, την εκπλήρωση του κοινωνικού ρόλου και την ενίσχυση της προστασίας των συλλογών των μουσείων. Η διοικητική οργάνωση των μουσείων στη χώρα μας θα μπορούσαμε να πούμε

ότι

χαρακτηρίζεται

από

μεγάλη

πολυμορφία,

δεδομένου

του

κατακερματισμού και της ακόλουθης στεγανοποίησης από τα διάφορα κεντρικά όργανα διοίκησης, με αποτέλεσμα να αποτρέπουν το σχεδιασμό συνολικής στρατηγικής για την πολιτιστική κληρονομιά και άσκηση μιας σφαιρικής και δυναμικής μουσειακής πολιτικής από το Κράτος. Τα μέσα άντλησης των πόρων για την οικονομική διαχείριση των μουσείων από το Υπουργείο Πολιτισμού είναι κατά κύριο λόγο από τον Γενικό Προϋπολογισμό

του

Κράτους

και

συγκεκριμένα

από

τον

Τακτικός

Προϋπολογισμός και τον Προϋπολογισμό των Δημόσιων Επενδύσεων. Το τρίτο μέσο άντλησης πόρων είναι ο Ειδικός Λογαριασμός. Οι κύριες λειτουργίες των μουσείων είναι να αποκτά, δέχεται, φυλάσσει, συντηρεί καταγράφει, τεκμηριώνει, ερευνά, και ερμηνεύει τα μουσειακά

1Βλ. Ν. 3028/2002, «Για την προστασία των Αρχαιοτήτων και εν γένει της Πολιτιστικής Κληρονομιάς», (ΦΕΚ 153, τ. Α’/2002).

5

αντικείμενα. Κύριο όμως μέλημα του είναι να εκθέτει και προβάλλει στο κοινό συλλογές αρχαιολογικών, εθνολογικών ή άλλων υλικών μαρτυριών του ανθρώπου και του περιβάλλοντός του, με σκοπό τη μελέτη, την εκπαίδευση και την ψυχαγωγία. Αυτό το πετυχαίνει με τις υπηρεσίες που προσφέρει στο ευρύ κοινό του σε συνδυασμό με τις νέες τεχνολογίες οι οποίες στηρίζουν νέους τρόπους επικοινωνίας του κοινού με το μουσείο, και συγχρόνως παρέχουν δυνατότητες επιλογών και συμμετοχής. Το μουσείο υπάρχει για το κοινό του επομένως και δεν παρακωλύει την πρόσβαση και την χρήση των συλλογών του με τους παραδοσιακούς και σύγχρονους τρόπους όπως αναφέρονται και πιο πάνω. Η παροχή αγαθών από τις υπηρεσίες των μουσείων αποτελεί αντικείμενο της πολιτιστικής οικονομίας. Αναλύεται εδώ ο δημόσιος χαρακτήρας των οργανισμών και ο ρόλος της παρέμβασης του κράτους με έμμεσο ή άμεσο τρόπο. Η κρατική παρέμβαση διαμορφώνει το σχήμα της διοίκησης και οργάνωσης τους με τα πλεονεκτήματα και τα ελαττώματα

που προκύπτουν. Η προσέγγιση γίνεται κάτω από το

πρίσμα ορισμού τι είναι δημόσιο αγαθό και τι είναι ιδιότυπο αγαθό γιατί η εργασία αυτή ενδιαφέρεται για τα προϊόντα που παράγουν οι υπηρεσίες του μουσείου και ειδικότερα οι υπηρεσίες πληροφόρησης. Εξετάζεται η συνεργασία του δημοσίου και του ιδιωτικού τομέα κατά πόσο βοήθα και στο πλαίσιο αυτό παρουσιάζονται συνοπτικά οι περιπτώσεις δύο μουσείων ενός ελληνικού και ενός καναδικού για να αποκαλυφθεί πως αντέδρασαν. Η συνεργασία δημοσίου και ιδιωτικού φαίνεται στην περίπτωση της χορηγίας και αναλύονται τα ισχυρά και τα αδύνατα σημεία. Ακολουθούν οι προοπτικές λειτουργίας του μοντέλου συνεργασίας και τα οφέλη που συνεπάγεται. Τέλος οι παραπάνω διαπιστώσεις οδηγούν σε συμπεράσματα και προβληματισμούς κατά πόσο η πολιτιστική κληρονομιά και τα προϊόντα της θα υιοθετήσουν τα καταναλωτικά χαρακτηριστικά της ιδιωτικής οικονομίας και θα προσανατολίσουν την διοίκηση τους αναλόγως τα μουσεία.

6

Κεφάλαιο 1: Έννοια και συστήματα πιστοποίησης των μουσείων

1.1.Έννοια του Μουσείου

Στην αρχαία Ελλάδα ο όρος «μουσείον» σήμαινε το τέμενος που ήταν αφιερωμένο στις μούσες και στις τέχνες που αντιπροσώπευαν2. Με το πέρασμα των αιώνων το περιεχόμενου του ορισμού του μουσείου αποτέλεσε αντικείμενο συζητήσεων και αντιπαραθέσεων, γεγονός που καταδεικνύει τον δυναμισμό αλλά και τις αλλαγές της ταυτότητας και του περιεχομένου του θεσμού. Ο ευρύτερα επικρατέστερος και κοινά αποδεκτός, διεθνώς, ορισμός του μουσείου είναι αυτός που περιλαμβάνεται στο Καταστατικό του Διεθνούς Συμβουλίου Μουσείων (ICOM Κοπεγχάγη 1974, άρθρο 3, όπως και Χάγη 1989 άρθρο 2 παράγραφος 1 και κατόπιν, Ισπανία 2001 άρθρο 2 παράγραφος 1)3 , σύμφωνα με τον οποίο ως μουσείο ορίζεται ο μόνιμος θεσμός, χωρίς κερδοσκοπικό χαρακτήρα, στην υπηρεσία της κοινωνίας και της ανάπτυξής της, ανοικτός στο κοινό, που αποκτά, συντηρεί, έρευνα, γνωστοποιεί-επικοινωνεί και εκθέτει υλικές μαρτυρίες του ανθρώπου και του περιβάλλοντός του με σκοπό την μελέτη, την εκπαίδευση και την ψυχαγωγία. Ο ανωτέρω ορισμός του μουσείου πρέπει να εφαρμοστεί χωρίς περιορισμούς που προκύπτουν από το νομικό καθεστώς, τη γεωγραφική θέση, το μέγεθος ή το είδος των συλλογών του. Εκτός από τους οργανισμούς που

Σύμφωνα με την μυθολογία της Αρχαίας Ελλάδας μητέρα των μουσών ήταν η Μνημοσύνη, κόρη του Ουρανού και της Γης, που κοιμήθηκε με τον Δία στην Πιερία για εννιά διαδοχικές νύχτες. Ένα χρόνο μετά η Μνημοσύνη γέννησε εννιάδυμα, κοντά στην κορυφή του Ολύμπου: εννιά κόρες, που τις μάγευε όλες η μουσική και η ποίηση και που από τότε αποτέλεσαν μια λαμπρή χορωδία. Η Καλλιόπη, η πρώτη των Μουσών και πιο σεβαστή απ' όλες, ήταν η Μούσα του ηρωικού έπους, η Κλειώ ήταν η Μούσα της ιστορίας, η Ευτέρπη της αυλητικής τέχνης, η Τερψιχόρη της λυρικής ποίησης (ενώ πιο παλιά ήταν η Μούσα του χορού), η Ερατώ του υμέναιου και του γάμου, άρα και της ερωτικής ποίησης. Η Μελπομένη ήταν η Μούσα της τραγωδίας, η Θάλεια της κωμωδίας, η Ουρανία της αστρονομίας και τέλος η Πολύμνια της μιμικής, δηλαδή της παντομίμας . Υποργείο Εξωτερικών (http://www.mfa.gr/greek/greece/through_time/mythology/muses.html).

2

3

ICOM (http://icom.museum/statutes.html#2).

7

ορίζονται ως "μουσεία" τα παρακάτω ανταποκρίνονται

στους σκοπούς και

στόχους αυτού του καθορισμού: i.

Φυσικά τοπία, αρχαιολογικοί εθνογραφικοί και ιστορικοί χώροι και μνημεία

που

έχουν

χαρακτήρα

δραστηριοτήτων, όπως

μουσείων

λόγω

παρεμφερών

εμπλουτισμός συλλογών, συντήρηση και

επικοινωνία ii.

Ιδρύματα που εκθέτουν ζωντανά δείγματα φυτών και ζώων, όπως οι βοτανικοί και ζωολογικοί κήποι, τα ενυδρεία, βιβάρια κ.ά.

iii.

Επιστημονικά κέντρα και πλανητάρια

iv.

Μη κερδοσκοπικοί εκθεσιακοί χώροι, πινακοθήκες και ινστιτούτα συντήρησης που εξαρτώνται μόνιμα από βιβλιοθήκες και αρχεία

v.

Εθνικοί δρυμοί

vi.

Διεθνείς ή εθνικοί ή περιφερειακοί ή τοπικοί οργανισμοί μουσείων, υπουργεία ή τμήματα ή δημόσιες αντιπροσωπείες αρμόδιοι για τα μουσεία

vii.

Μη κερδοσκοπικά όργανα ή οργανώσεις που ασχολούνται με τη συντήρηση, την έρευνα, την εκπαίδευση, την κατάρτιση, την τεκμηρίωση και άλλες δραστηριότητες σχετικά με τα μουσεία και τη μουσειολογία

viii.

Πολιτιστικά

κέντρα

και

άλλες

οντότητες

που

διευκολύνουν

τη

διαφύλαξη, τη διατήρηση και τη διαχείριση των απτών ή άυλων πόρων της

κληρονομιάς

(ζώσα

κληρονομιά

και

ψηφιακή

δημιουργική

δραστηριότητα) ix.

άλλα όργανα όπως επιτροπές, συμβούλια μπορούν να θεωρηθούν ότι έχουν μερικά ή όλα τα χαρακτηριστικά ενός μουσείου, ή ότι έχουν την υποστήριξη των μουσείων και του επαγγελματικού προσωπικού μουσείων μέσω της μουσειολογικής έρευνας, της εκπαίδευσης ή της κατάρτισης.

8

1.2

Πιστοποίηση Μουσείων: η ίδρυση και λειτουργία των δημόσιων ή μη δημόσιων μουσείων στην Ελλάδα

Τα συστήματα πιστοποίησης είναι εργαλεία εγγύησης και βελτίωσης των ποιοτικών προδιαγραφών των μουσείων και αποσκοπούν κυρίως στην ενδυνάμωση της εμπιστοσύνης του κοινού τους. Επιπλέον τα συστήματα πιστοποίησης διασφαλίζουν την χρηματοδότηση της λειτουργίας των μουσείων από διάφορες πηγές με αποτέλεσμα στην ικανότητα προσαρμογής τους στις νέες ανάγκες και προκλήσεις του κοινωνικού διαμορφωμένου περιβάλλοντος της εποχής μας. Παράλληλα, με τα συστήματα πιστοποίησης προωθείται και η συνεργασία των μουσείων που ανήκουν σε ένα τέτοιο σύστημα. 4 Η συμμετοχή των μουσείων στα συστήματα πιστοποίησης συνδέεται είτε με φορολογικά κίνητρα, είτε με τη δυνατότητα ή το δικαίωμα χρηματοδότησής τους από διάφορους φορείς. Έτσι, επιχειρείται η ορθολογική διαχείριση των δημόσιων κονδυλιών, ενώ συγκεντρώνονται πληροφοριακά δεδομένα που μπορούν να αξιοποιηθούν για το σχεδιασμό και την άσκηση της δημόσιας μουσειακής πολιτικής. Αντίθετα

όμως,

επισημαίνεται

ο

γραφειοκρατικός

και

συχνά

συγκεντρωτικός χαρακτήρας των συστημάτων πιστοποίησης, η δυσκολία προσδιορισμού και αξιολόγησης ποιότητας και ο κίνδυνος περιορισμού της ελευθερίας κινήσεων των μουσείων.5 Στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, κυρίως, σε εθνικό επίπεδο θεσπίζεται ειδική νομοθεσία περί μουσείων η οποία προβλέπει ένα σύστημα πιστοποίησης από κρατικούς φορείς και οριοθετεί τόσο τις προϋποθέσεις που πρέπει να πληρούν, όσο και τα προνόμια και τις υποχρεώσεις τους απέναντι σ’ αυτήν. Σε άλλες, κυρίως αγγλοσαξονικές χώρες, τέθηκαν σε εφαρμογή

Βουδούρη, Δάφνη. Κράτος και μουσεία: το θεσμικό πλαίσιο των αρχαιολογικών μουσείων. ΑθήναΘεσσαλονίκη: Σάκκουλας, 2003. σελ. 87 επ. 4

Mensch, Peter van. Towards museums for a new century, Museums, space and power. ICOFOM Study Series 22 (Athens 1993) σελ. 15 επ. (www.rwa.ahk.nl/03_onderzoek_ontwikkeling/ 03_publicaties/13_1996/towards.jsp) 5

9

προγράμματα

πιστοποίησης

που

δεν

περιλαμβάνονται

σε

νομοθετικές

ρυθμίσεις, αλλά ρυθμίζονται με πρωτοβουλίες μη κυβερνητικών οργανώσεων και εθνικών ενώσεων μουσείων. 6. Στην Ελλάδα η πιστοποίηση των μουσείων είναι σχετικά πρόσφατη7 και σηματοδοτείται με τον Ν. 3028/2002.8 «Για την προστασία των αρχαιοτήτων και εν γένει της πολιτιστικής κληρονομιάς». Όπως προκύπτει και από την εισηγητική έκθεση9 στόχος του νομοθετήματος είναι η ποιοτική ανάπτυξη, η εκπλήρωση του κοινωνικού ρόλου και η ενίσχυση της προστασίας των συλλογών των μουσείων. Επιπλέον, ο νόμος θέτει τις βάσεις ενός συστήματος πιστοποίησης των μουσείων στη χώρα μας και θεσπίζει για πρώτη φορά ένα κοινό πλαίσιο κανόνων για τα μουσεία, ανεξάρτητα από το είδος των συλλογών τους, την νομική τους μορφή ή τον φορέα στον οποίο ανήκει. Συγκεκριμένα με την παρ. 1 του άρθρου 45 (Παράρτημα 1) εισάγεται ένας γενικός ορισμός του μουσείου «Ως μουσείο νοείται η υπηρεσία ή ο οργανισμός μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, με ή χωρίς ίδια νομική προσωπικότητα, που αποκτά, δέχεται, φυλάσσει, συντηρεί, καταγράφει, τεκμηριώνει, ερευνά, ερμηνεύει και κυρίως εκθέτει και προβάλλει στο κοινό συλλογές αρχαιολογικών, εθνολογικών ή άλλων υλικών μαρτυριών του ανθρώπου και του περιβάλλοντός του, με σκοπό τη μελέτη, την εκπαίδευση και την ψυχαγωγία. Ως μουσεία μπορούν να θεωρηθούν επίσης υπηρεσίες ή οργανισμοί που έχουν παρεμφερείς σκοπούς και λειτουργίες, όπως μουσεία ανοικτού χώρου». Ο ορισμός αυτός εμπνέεται από τον ορισμό του ICOM, ωστόσο αντί του όρου «μόνιμος θεσμός», χρησιμοποιείται η έκφραση «υπηρεσία ή οργανισμός», είτε έχει ίδια νομική

Βουδούρη, Δάφνη. Κράτος και μουσεία: το θεσμικό πλαίσιο των αρχαιολογικών μουσείων. ΑθήναΘεσσαλονίκη: Σάκκουλας, 2003. σελ. 93 επ. 7 Προγενέστερη διάταξη του Ν. 3028/2002 είναι ο Ν. 2557/1997, «Θεσμοί μέτρα και δράσεις πολιτιστικής ανάπτυξης», (ΦΕΚ 271, τ.Α’/ 1997), ο οποίος σύμφωνα με την πάρ. 1 του άρθρο 6 παρέχει εξουσιοδότηση για την εισαγωγή ενός συστήματος πιστοποίησης των μη κρατικών μουσείων και πιστοποίηση αυτών από το Υπουργείο Πολιτισμού, του οποίου πάντως δεν έγινε χρήση και καταργήθηκε σύμφωνα με τον νόμο. 6

Ν. 3028/2002, «Για την προστασία των Αρχαιοτήτων και εν γένει της Πολιτιστικής Κληρονομιάς», (ΦΕΚ 153, τ. Α’/2002).

8

Εισηγητική έκθεση στο σχέδιο νόμου «Για την προστασία των Αρχαιοτήτων και εν γένει της Πολιτιστικής Κληρονομιάς» της 21.05.2001

9

10

προσωπικότητα,

είτε

δεν

έχει,

εντασσόμενος

δηλαδή

στο

κράτος,

σε

οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης, σε πανεπιστήμια ή σε άλλα ΝΠΔΔ ή σε ΝΠΙΔ, πάντα υπό την προϋπόθεση ότι δεν έχει κερδοσκοπικό χαρακτήρα Επίσης, ορίζονται διατάξεις για την ίδρυση και λειτουργία μουσείων από το Δημόσιο (παρ. 2), καθώς και για την αναγνώριση μουσείων που ιδρύονται ή ανήκουν σε άλλα νομικά πρόσωπα, μετά από αίτημά τους (παρ. 3), προβλέπεται η έκδοση απόφασης του Υπουργού Πολιτισμού, εφόσον ανταποκρίνονται στον ορισμό και πληρούν ορισμένες βασικές προϋποθέσεις, για τον περαιτέρω καθορισμό των οποίων παρέχεται εξουσιοδότηση (παρ. 4). Τα μουσεία, κρατικά ή αναγνωρισμένα,

έχουν

ορισμένες

υποχρεώσεις

που

αναφέρονται

στην

πρόσβαση του κοινού και τον ερευνητών (παρ. 5), στη λειτουργία τους (παρ. 6) και στα αντικείμενα των συλλογών τους, τα οποία και απολαμβάνουν ιδιαίτερης προστασίας, είτε αποτελούν μνημεία είτε όχι (παρ. 7-12). Εισάγονται ειδικές διατάξεις για τον εμπλουτισμό τους (παρ. 9), με στόχο την αποτροπή της απόκτησης πολιτιστικών αγαθών παράνομης προέλευσης, και ειδικοί όροι και περιορισμοί στη μεταβίβαση αντικειμένων των συλλογών τους (παρ. 11). Τα αναγνωρισμένα μουσεία υπάγονται στην εποπτεία του Υπουργείου Πολιτισμού (παρ. 13), ενώ συγχρόνως έχουν την δυνατότητα να χρηματοδοτηθούν από αυτό και να τύχουν ορισμένων προνομίων (παρ. 14). Προβλέπεται, τέλος η δυνατότητα απαλλοτρίωσης απευθείας αγοράς ακινήτου ή καθορισμού ζώνης προστασίας για μουσειακές ανάγκες (παρ. 15).

Με το νέο αυτό σύστημα

επεκτείνεται ο έλεγχος του κράτους, και ειδικότερα των κεντρικών υπηρεσιών του Υπουργείου Πολιτισμού, επί των μουσείων που ανήκουν σε άλλους φορείς, ιδίως σε οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης και σε νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου.

Με

αποτέλεσμα

να

ενεδρεύουν

οι

κίνδυνοι

γραφειοκρατίας,

συγκεντρωτισμού, ομοιογενοποίησης και περιορισμού της ελευθερίας κινήσεων των μουσείων. Ωστόσο το ζήτημα που προκύπτει από μια τέτοια παραδοχή είναι κατά πόσον οι αρμόδιες υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού διαθέτουν σήμερα την οργανωτική δομή, το στελεχικό δυναμικό και τους πόρους που απαιτούνται , ώστε να είναι σε θέση να διαχειριστούν το σύστημα πιστοποίησης των μουσείων.

11

Κεφάλαιο 2: Διοικητική Οργάνωση των Δημόσιων Μουσείων στην Ελλάδα

2.1. Διοίκηση και Διαχείριση των Μουσείων

Στη χώρα μας τα κύρια κεντρικά όργανα διοίκησης των μουσείων είναι κυρίως τα ακόλουθα αρμόδια Υπουργεία τα οποία είναι επιφορτισμένα με τη διοίκηση και διαχείριση των μουσείων ανάλογα με το είδος και τις παρεχόμενες υπηρεσίες τους.:

i.

Το Υπουργείο Παιδείας10 που είναι αρμόδιο για τα ιστορικά αρχεία, τις βιβλιοθήκης και τα πανεπιστημιακά μουσεία

ii.

Το Υπουργείο Χωροταξίας, Περιβάλλοντος και Δημοσίων Έργων11 που είναι αρμόδιο σε θέματα που αφορούν την προστασία της νεότερης ακίνητης πολιτιστικής κληρονομιάς

iii.

Το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας

12

που είναι αρμόδιο για το Πολεμικό

Μουσείο iv.

Το Υπουργείο Εσωτερικών Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης που είναι αρμόδιο για τα μουσεία που ανήκουν στους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης.

v.

Και το Υπουργείο Πολιτισμού13 που είναι αρμόδιο για τα αρχαιολογικά μουσεία και αρκετά άλλα. Ωστόσο, όπως έχει προαναφερθεί, διαπιστώνεται μια τάση επέκτασης των

αρμοδιοτήτων του Υπουργείου Πολιτισμού στα μουσεία κάθε κατηγορίας, σύμφωνα με τον Ν. 3028/2002 για την εφαρμογή του νέου συστήματος

10

Ν. 1558/1985, «Κυβέρνηση και Κυβερνητικά Όργανα», (ΦΕΚ 137, τ. Α΄/ 1985)

Ν. 2831/2000 «Τροποποίησης των διατάξεων του Ν. 1577/1985 Γενικός οικοδομικός κανονισμός και άλλες διατάξεις» (ΦΕΚ 140, τ.Α΄/ 2000). 11

12

Ν. 132/1969, «Περί ιδρύσεως Πολεμικού Μουσείου» (ΦΕΚ 35, τ. Α’ / 1969)

Ν. 3028/2002, «Για την προστασία των Αρχαιοτήτων και εν γένει της Πολιτιστικής Κληρονομιάς», (ΦΕΚ 153, τ. Α’/2002).

13

12

πιστοποίησης των μουσείων εν γένει κρατικών ή μη κρατικών. Συγκεκριμένα είναι αρμόδιο για 184 κρατικά μουσεία14 και 105 μη κρατικά 15 (παράρτημα 2).

Υπηρεσιακές μονάδες του Υπουργείο Πολιτισμού16 Το Υπουργείο Πολιτισμού είναι ο κρατικός φορέας που είναι υπεύθυνος για την προστασία, την διάσωση, την ανάδειξη και την προβολή της πολιτιστικής κληρονομιάς καθώς επίσης, και την προώθηση και ανάπτυξη των τεχνών στην Ελλάδα. Η διάρθρωση και οι αρμοδιότητες των οργανωτικών μονάδων του Υπουργείου Πολιτισμού είναι οι ακόλουθες:

1.

Κεντρική Υπηρεσία:

Οι μονάδες τις κεντρικής υπηρεσίας είναι οργανωμένες με ιεραρχική δόμηση, σε παράλληλες πυραμίδες και αποτελούνται:

14

i.

Γενική Διεύθυνση Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς 17

ii.

Γενική Διεύθυνση Αναστήλωσης Μουσείων και Τεχνικών Έργων18

iii.

Γενική Διεύθυνση Σύγχρονου Πολιτισμού19

iv.

Γενική Διεύθυνση Διοικητικής Υποστήριξης

v.

Άλλες Υπηρεσίες

Υπουργείο Πολιτισμού ( http://www.culture.gr/2/21/toc/museums_gr.html ).

15

Υπουργείο Πολιτισμού ( http://www.culture.gr/2/21/toc/museums1_gr.html ).

16

Υπουργείο Πολιτισμού ( http://www.culture.gr/2/20/organ_gr.html ).

Η οποία περιλαμβάνει τις διευθύνσεις: Προϊστορικών & Κλασσικών Αρχαιοτήτων, Βυζαντινών & Μεταβυζαντινών Αρχαιοτήτων, Μουσείων, Εκθέσεων & Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων, Εθνικού Αρχείου Μνημείων, Αρχαίων & Νεώτερων Μνημείων, Απαλλοτριώσεων & Ακίνητης Περιουσίας, Νεώτερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς κ.ά. 17

Η οποία περιλαμβάνει τις διευθύνσεις: Αναστήλωσης Αρχαίων Μνημείων, Βυζαντινών & Μεταβυζαντινών Μνημείων, Νεώτερων & Σύγχρονών Μνημείων, Μελετών Μουσείων & Πολιτιστικών Κτιρίων, Εκτέλεσης Έργων & Πολιτιστικών Κτιρίων κ.ά.

18

19

Η οποία περιλαμβάνει τις διευθύνσεις: Γραμμάτων, Θεάτρου & Χορού, Μουσικής κ.ά.

13

Σε ανάλογο διαχωρισμό στηρίζεται και η δομή των περιφερειακών υπηρεσιών.

2.

3.

Περιφερειακές Υπηρεσίες:

i.

Εφορείες Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων (σύνολο 39)

ii.

Εφορείες Βυζαντινών Αρχαιοτήτων (σύνολο 28)

iii.

Εφορείες Νεωτέρων Μνημείων (σύνολο 2)

iv.

Υπηρεσίες Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων (σύνολο 12)

v.

Υπηρεσία Τεχνικών Έργων (σύνολο 1)

Ειδικές Περιφερειακές Υπηρεσίες

Στις οποίες περιλαμβάνονται το Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου, το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, το Μουσείο Ασιατικής Τέχνης, το Νομισματικό Μουσείο, το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο, το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού Θεσσαλονίκης, το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών και το Επιγραφικό Μουσείο.

Σχήμα 1 Υπηρεσιακές μονάδες Υπουργείου Πολιτισμού

Υπουργείο Πολιτισμού

Κεντρική Υπηρεσία

Περιφερειακές Υπηρεσίες

Ειδικές Περιφερειακές Υπηρεσίες

14

Κεντρική Υπηρεσία Γ. Δ/νση Αρχαιοτήτων & Πολιτιστικής Κληρονομιάς Γ. Δ/νση Αναστήλωσης Μουσείων Γ. Δ/νση Σύγχρονου Πολιτισμού

Γ. Δ/νση Αρχαιοτήτων & Πολιτιστικής Κληρονομιάς

Προϊστορικών & Κλασσικών Αρχαιοτήτων

Βυζαντινών & Μεταβυζαντινών Αρχαιοτήτων

Μουσείων Εκθέσεων & Εκπ. Προγραμμάτων

Εθνικού Αρχείου Μνημείων

Αρχαίων & Νεωτέρων Μνημείων

15

Περιφερειακές Υπηρεσίες

Εφορείες Προϊστορικών & Κλασσικών Αρχαιοτήτων

Εφορείες Βυζαντινών Αρχαιοτήτων

Εφορείες Νεώτερων Μνημείων

Υπηρεσίες Νεώτερων Μνημείων & Τεχνικών Έργων

Υπηρεσία Τεχνικών Έργων

Ειδικές Περιφερειακές ΄Υπηρεσίες Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσ/κης Μουσείο Ασιατικής Τέχνης Νομισματικό Μουσείο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού Θεσ/κη Βυζαντινό & Χριστιανικό Μουσείο Εθν. Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών Επιγραφικό Μουσείο

16

2.2. Οργάνωση και Λειτουργία των Δημόσιων Μουσείων

Όπως προκύπτει από το σχήμα 1 «Υπηρεσιακές μονάδες του Υπουργείου Πολιτισμού» ο τομέας της πολιτιστικής κληρονομιάς επομένως, δεν υπάγεται σε μια ενιαία γενική διεύθυνση, αλλά είναι κατακερματισμένος, βάσει κάθετων χρονολογικών τομών, δηλαδή σε διαχωρισμό μεταξύ προϊστορικών-κλασσικών, βυζαντινών και νεότερων μνημείων. Αντιλαμβάνεται λοιπόν, κανείς την έλλειψη εσωτερικής διάθρωσης των μουσείων, εμφανές παράδειγμα η ενσωμάτωση των αρχαιολογικών μουσείων στις τοπικές εφορείες αρχαιοτήτων όπου δεν υφίστανται θέσεις διευθυντών ή προϊσταμένων των αρχαιολογικών μουσείων, αλλά την ευθύνη για τη διοίκηση και λειτουργία των μουσείων, των συλλογών και των χώρων την έχει ο προϊστάμενος της περιφέρεια της κάθε Εφορίας Αρχαιοτήτων20, ο οποίος είναι αρμόδιος για όλα τα θέματα προστασίας και ανάδειξης των αρχαιοτήτων της περιοχής, καθώς επίσης και για θέματα διοίκησης προσωπικού και διαχείρισης των πιστώσεων. Έτσι διαπιστώνει κανείς τον όγκο, την πολυπλοκότητα και το γραφειοκρατικό χαρακτήρα των ζητημάτων που καλείται να αντιμετωπίσει ο προϊστάμενος της Εφορείας και τις συνέπειες σε βάρος αυτού στη διοίκηση και λειτουργία των μουσείων. Σε ορισμένες περιπτώσεις ο ίδιος προϊστάμενος είναι υπεύθυνος για περισσότερα από ένα μουσεία και αρχαιολογικούς χώρους. Κλασσικό παράδειγμα είναι η ΚΑ’ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων καλύπτει 35 νησιά των Κυκλάδων και Σάμου που είναι αρμόδια για 15 αρχαιολογικά μουσεία και 9 αρχαιολογικές συλλογές.21 Το οργανωτικό αυτό σχήμα δεν δημιουργεί προβλήματα μόνο στο επίπεδο της διεύθυνσης αλλά και στο επίπεδο του προσωπικού τους. Συγκεκριμένα με βάση την περιορισμένη δυνατότητα κατανομής προσωπικού από το Υπουργείο Πολιτισμού και το φόρτο εργασία της κάθε Εφορίας, αποτρέπει την απασχόληση επιστημονικού και τεχνικού προσωπικού διαφόρων ειδικοτήτων (όχι μόνο Π.Δ. 88/2000 «Καθορισμός κλάδων προϊσταμένων οργανικών μονάδων του Υπουργείου Πολιτισμού» ((ΦΕΚ 73, τ. Α’/2000).

20

21 Βουδούρη, Δάφνη. Κράτος και μουσεία: το θεσμικό πλαίσιο των αρχαιολογικών μουσείων. Αθήνα-Θεσσαλονίκη: Σάκκουλας, 2003. σελ. 340 επ.

17

αρχαιολόγων αλλά και επιστημόνων της πληροφόρησης, της πληροφορικής αρχιτεκτόνων, συντηρητών, μουσειολόγων, μουσειοπαιδαγωγών, διοικητικούς (manager) κ.ά.). Συμπερασματικά θα μπορούσαμε να πούμε ότι το καθεστώς διοίκησης και οργάνωσης των δημόσιων μουσείων στην Ελλάδα χαρακτηρίζεται από μεγάλη πολυμορφία,

δεδομένου

του

κατακερματισμού

και

της

ακόλουθης

στεγανοποίησης από τα διάφορα κεντρικά όργανα διοίκησης, με αποτέλεσμα να αποτρέπουν το σχεδιασμό συνολικής στρατηγικής για την πολιτιστική κληρονομιά και άσκηση μιας σφαιρικής και δυναμικής μουσειακής πολιτικής από το Κράτος. Εμποδίζουν παράλληλα, την διοικητική και οικονομική αυτοτέλεια των μουσείων, που έχουν ως αποτέλεσμα σημαντικές επιπτώσεις στη φυσιογνωμία, τη λειτουργία και το έργο τους.

18

Κεφάλαιο 3: Οικονομική Διαχείριση των Δημόσιων Μουσείων στην Ελλάδα

Τα μέσα άντλησης των πόρων για την οικονομική διαχείριση των μουσείων από το Υπουργείο Πολιτισμού είναι κατά κύριο λόγο από τον Γενικό Προϋπολογισμό

του

Κράτους

και

συγκεκριμένα

από

τον

Τακτικός

Προϋπολογισμός και τον Προϋπολογισμό των Δημόσιων Επενδύσεων. Το τρίτο μέσο άντλησης πόρων είναι ο Ειδικός Λογαριασμός.

3.1 Τακτικός Προϋπολογισμός

Ο τακτικός προϋπολογισμός περιλαμβάνει όλα τα έσόδα και έξοδα του κράτους, εκτός από εκείνα που προέρχονται από δάνεια ή από εκμετάλλευση των δημόσιων επενδύσεων22. Σύμφωνα με τους τακτικούς προϋπολογισμούς του κράτους 2004-2005-2006 γίνεται φανερό, ότι ενώ οι επιχορηγήσεις στις πολιτιστικές

εκδηλώσεις

μειώνονται,

οι

επιχορηγήσεις

των

μουσείων

αυξάνονται23. Βασικός λόγος της αύξησης των επιχορηγήσεων των μουσείων των τελευταίων χρόνων είναι ότι τα μουσεία αποτελούν μία από τις βάσεις του τουρισμού (είτε για λόγους αναψυχής είτε για λόγους έρευνας). Συνεπώς η ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς μας κληρονομιάς αποτελεί ταυτόχρονα ένα σημαντικό παράγοντα ανάπτυξης και ευημερίας των τοπικών κοινωνιών της Ελλάδας και του τουρισμού. Ουσιαστικά η επιχορήγηση στα μουσεία είναι μία αμιγής επένδυση για το μέλλον.

Γεωργακόπουλος, Θεόδωρος Α.. Εισαγωγή στη Δημόσια Οικονομκή. Αθήνα: Μπένου, 1997 σελ. 152 επ.

22

Υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών (http://www.mnec.gr/) βλέπε και διαγράμματα 1 & 2 στο παράρτημα.

23

19

3.2. Προϋπολογισμός των Δημόσιων Επενδύσεων και Επιχορηγήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Ο

προϋπολογισμός

των

δημόσιων

επενδύσεων

στην

Ελλάδα

περιλαμβάνει τα έσοδα από την εκμετάλλευση των δημόσιων επενδύσεων, από τις επιχορηγήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τα έσοδα από το δανεισμό, ενώ τα έξοδα περιλαμβάνουν τις δαπάνες του κράτους για επενδύσεις. Τα Μουσεία αποτελούν μια εξαιρετικά σημαντική μορφή δημόσιας επένδυσης στο πλαίσιο της σύγχρονης εποχής. Με τις επιχορηγήσεις τα μουσεία δημιουργούν το περιβάλλον τους έτσι ώστε να γίνονται πιο προσιτά στο κοινό και να υπάρχουν οφέλη για το οικονομικό μέρος (εισιτήρια) αλλά και για το κοινωνικό μέρος καλύτερη ποιότητα στις υπηρεσίες των εκπαιδευτικών προγραμμάτων στους μαθητές (βελτίωση παροχής του δημόσιου αγαθού της παιδείας). Με τις επιχορηγήσεις από την Ευρωπαϊκή Ένωση η Ελλάδα ενισχύεται με σημαντικούς πόρους από τα Διαρθρωτικά Ταμεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Περιφερειακής Πολιτικής. Οι πόροι αυτοί αναμένεται να δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις για υψηλότερη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη, να οδηγήσουν σε πραγματική σύγκλιση με τις υπόλοιπες οικονομίες των κρατών μελών και να συμβάλουν στην αντιμετώπιση των βασικών ελλείψεων της οικονομικής και κοινωνικής ζωής, κυρίως στους τομείς των υποδομών, της ανάπτυξης των ανθρώπινων πόρων και της παραγωγικότητας24. Ενδεικτικά το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Πολιτισμός (2000-2006)

25

συγχρηματοδοτείται από το ελληνικό κράτος (Υπουργείο Πολιτισμού) και από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης ΕΤΠΑ). Αποσκοπεί στη δημιουργία κοινού πολιτιστικού χώρου μέσα από την προώθηση του πολιτιστικού διαλόγου και της γνώσης της ιστορίας, της δημιουργίας, της διάδοσης του πολιτισμού και της κινητικότητας των καλλιτεχνών και των έργων τους, της ευρωπαϊκής πολιτιστικής κληρονομιάς, των νέων μορφών πολιτιστικής έκφρασης καθώς και του κοινωνικού και 24

Ελλάδα 2000-2006. Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης (http://www.hellaskps.gr/).

25

Υπουργείο Πολιτισμού (http://ep.culture.gr/).

20

οικονομικού ρόλου που διαδραματίζει ο πολιτισμός. Το πρόγραμμα "Πολιτισμός 2000" υποστηρίζει σχέδια διακρατικής συνεργασίας, τα οποία συνεπάγονται τη συνεργασία δημιουργών, πολιτιστικών παραγόντων και πολιτιστικών φορέων στα κράτη μέλη. Το ΕΠ Πολιτισμός διαρθρώνεται σε τρεις άξονες προτεραιότητας:
Προτεραιότητα1: Προστασία και ανάδειξη της Πολιτιστικής κληρονομιάς Στόχος της προτεραιότητας αυτής είναι η αναβάθμιση της υποδομής των Μουσείων και η βελτίωση των προσφερομένων από αυτά υπηρεσιών, καθώς και η προστασία και ανάδειξη Μνημείων, συνόλων και αρχαιολογικών χώρων.
Προτεραιότητα 2: Ανάπτυξη Σύγχρονου Πολιτισμού Στόχος της προτεραιότητας αυτής είναι η ενίσχυση των υποδομών του Σύγχρονου

Πολιτισμού

και

η

ανάπτυξη

και

προώθηση

μεγάλων

επικοινωνιακών γεγονότων.
Προτεραιότητα 3: Τεχνική Βοήθεια Η προτεραιότητα αυτή αποσκοπεί στην αποτελεσματική οργάνωση και λειτουργία των δομών και υπηρεσιών που έχουν ως στόχο τον σχεδιασμό, την υλοποίηση, την χρηματοοικονομική διαχείριση, τον έλεγχο και αξιολόγηση των δράσεων του προγράμματος και του τομέα του Πολιτισμού γενικότερα. 3.3. Ειδικός Λογαριασμός

Ο ειδικός λογαριασμός είναι το τρίτο μέσο άντλησης πόρων του Υπουργείου Πολιτισμού και περιέχει μέρος εσόδων από τα τυχερά παιχνίδια και συγκεκριμένα από το παιχνίδι Λόττο.

21

Κεφάλαιο 4: Είδη και Υπηρεσίες Μουσείων

4.1 Τυπολογία Μουσείων

Μια ενδεικτική απαρίθμηση των ειδών των μουσείων στην Ελλάδα είναι26:  Αρχαιολογικά Μουσεία και Συλλογές  Βυζαντινά Μουσεία και Συλλογές  Μουσεία Νεότερης Τέχνης  Εικαστικά Μουσεία & Πινακοθήκες  Παιδικά Μουσεία  Ιστορικά & Λαογραφικά Μουσεία  Μουσεία Θεάτρου  Μουσεία Κινηματογράφου  Μουσεία Χορού  Μουσεία Βιομηχανικά, βιομηχανικής αρχαιολογίας, τεχνικού πολιτισμού  Παλαιοντολογικά Μουσεία  Της υπαίθρου, της γης  Μουσεία Μουσικής παράδοσης & Μουσικών Οργάνων  Μουσεία Επιστήμης & Τεχνολογίας  Ναυτικά Μουσεία  Μουσεία Φυσικής Ιστορίας  Μουσεία Ασιατικής Τέχνης  Μουσεία Αθλητισμού

4.2. Υπηρεσίες Πληροφόρησης των Μουσείων

Σύμφωνα με τον ορισμό του μουσείο που αναπτύχθηκε παραπάνω οι κύριες λειτουργίες των μουσείων είναι να αποκτά, δέχεται, φυλάσσει, συντηρεί καταγράφει, τεκμηριώνει, ερευνά, και ερμηνεύει τα μουσειακά αντικείμενα. Κύριο όμως μέλημα του είναι να εκθέτει και προβάλλει στο κοινό συλλογές

26

Υπουργείο Πολιτισμού (http://www.culture.gr/2/21/toc/katalog_gr.html).

22

αρχαιολογικών, εθνολογικών ή άλλων υλικών μαρτυριών του ανθρώπου και του περιβάλλοντός του, με σκοπό τη μελέτη, την εκπαίδευση και την ψυχαγωγία. Αυτό το πετυχαίνει με τις υπηρεσίες που προσφέρει στο ευρύ κοινό του. Οι υπηρεσίες αυτές είναι: i.

Αναγραφή Κειμένων Ετικετών. Η αναγραφή κειμένων σε ετικέτες ενισχύει την εκπαιδευτική και επικοινωνιακή

πολιτική

του

μουσείου,

καθώς

παρουσιάζεται

ο

καλλιτεχνικός χαρακτήρας των μουσειακών αντικειμένων και το γνωστικό πολιτισμικό τους περιεχόμενο. Βασική παράμετρος των εργασιών ενός μουσείου αποτελεί και η κοινωνική διάσταση της λειτουργίας του, η επικοινωνία με το κοινό, η ερμηνεία και η μετάδοση του περιεχομένου των συλλογών του. ii.

Θεματικές εκθέσεις μόνιμες και περιοδικές Οι εκθέσεις πρέπει να έχουν τη δυνατότητα μετακίνησης των εκθεμάτων τους και σε άλλους φορείς πολιτισμικής κληρονομιάς, ώστε το κοινό έχει τη δυνατότητα ευκαιρία να γνωρίζει τις συλλογές χωρίς χωροχρονικούς περιορισμούς.

iii.

Ξεναγήσεις ατομικές και ομαδικές

iv.

Εκπαιδευτικά προγράμματα σε ειδικές ομάδες (ανήλικες, ενήλικες, ερμηνευτών, φοιτητές, εθελοντών, άτομα με αναπηρίες)

v.

Σεμινάρια:

επιμόρφωσης,

ιστορίας

τέχνης,

μουσειοπαιδαγωγικών

κατασκευών vi.

Συνέδρια & Εκδηλώσεις

vii.

Λειτουργία αρχείου και βιβλιοθήκης ως χώρος μελέτης

Εξίσου σημαντική είναι η προαγωγή της επιστημονικής έρευνας viii.

Επιστημονική Έρευνα Δεδομένο ότι η επιστημονική έρευνα και η διάδοση της επιστημονικής γνώσης συγκαταλέγεται στους στόχους του μουσείου, καίρια σημασία εκτός από την πρόσβαση του ευρύ κοινού στα μουσεία- είναι και η πρόσβαση στους ερευνητές –μελετητές στα μουσειακά αντικείμενα.

Το μουσείο πρέπει να παρέχει στο κοινό του επιπλέον τα παρακάτω:

23

ix.

Συνοδευτικό Πληροφοριακό Υλικό - Εκδόσεις: λευκώματα, περιοδικά, news letters, φυλλάδια, CD-ROM

x.

Πωλητήρια

xi.

Καφέ-Εστιατόριο

4.3. Νέες τεχνολογίες και Υπηρεσίες Πληροφόρησης των Μουσείων

Οι ραγδαίες εξελίξεις της τεχνολογίας, ιδιαίτερα στον τομέα των τηλεπικοινωνιών, σε συνδυασμό με τη βελτίωση του βιοτικού και μορφωτικού επιπέδου των πολιτών δημιουργούν ενδιαφέρουσες προοπτικές για την ανάπτυξη και διάθεση των υπηρεσιών πληροφόρησης των μουσείων. Οι νέες τεχνολογίες στις υπηρεσίες πληροφόρησης των μουσείων στηρίζουν νέους τρόπους επικοινωνίας του κοινού με το μουσείο, και συγχρόνως παρέχουν δυνατότητες επιλογών και συμμετοχής. Επίσης, παρέχουν νέους τρόπους πρόσβασης στα μουσεία στο απομακρυσμένο κοινό τους, για παράδειγμα μέσω των ιστοσελίδων τους ή των ηλεκτρονικών εκδόσεων τους27.

Παραδείγματα Υπηρεσιών Πληροφόρησης & Νέες τεχνολογίες

 Τhe Hermitage Museum.The Hall of Culture and Art of the Hellenistic Age28 (Αναγραφή Κειμένων Ετικετών – Εικονική Παρουσίαση)  Speed Art Museum στo Louisville29 (Εκπαιδευτικά Προγράμματα)  Μουσείο Κομπολογιού30 (Πωλητήρια)  Ιστορικό Μουσείο Κρήτης31 (Εκδόσεις)

Οικονόμου, Μαρία. Νέες Τεχνολογίες και Μουσεία: εργαλείο, τροχοπέδη ή συρμός; (http://www.ath.aegean.gr/srcosmos/showpub.aspx?aa=5213).

27

Hermitage Museum (http://www.hermitagemuseum.org/html_En/08/hm88_0_0_7.html). 28

29 Speed Art Museum (http://www.uarts.edu/faculty/smilekic/kiddyface/jbspeed/puzzle.html).

30

31

Μουσείο Κομπολογιού (http://www.greece-museums.com/url.php?id=120). Ιστορικό Μουσείο Κρήτης (http://www.historical-museum.gr/new/ekdoseis.html).

24

 Ελληνικό Παιδικό Μουσείο32 (Σεμινάρια)  Μουσείο Αθλητισμού33(Συνέδρια)  Επιτροπή Ποντιακών Μελετών. Μουσείο34 (Αρχεία & Βιβλιοθήκες)  Ίδρυμα μείζονος Ελληνισμού35. (Ξεναγήσεις)  Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης36 (Περιοδικές & Μόνιμες Εκθέσεις)  Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης37 (Καφέ – Εστιατόρια)  Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης38 (Εκδηλώσεις)

4.4. Δικαίωμα πρόσβασης στα Μουσεία Όλοι πρόσβασης39

οι

άνθρωποι

στα

μουσεία

ανεξαιρέτως και

έχουν

ειδικότερα

το

δικαίωμα

δικαίωμα

στον

ελεύθερης πολιτισμό40.

Αναγνωρίζεται κατ’ επέκταση – κατοχυρώνονται μέσα από τις βασικές διατάξεις του ελληνικού συντάγματος τα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα - η ανάπτυξη της προσωπικότητας, η ελεύθερη έκφραση και η ενεργητική ή

Ελληνικό Παιδικό Μουσείο (http://www.hcm.gr/BIGFrame/BIGFramesMainFirstPage.asp?LANG=GR). 32

33

Μουσείο Αθλητισμού (http://www.sportmuseum.gr/category.php?id=102&lan=0).

34

Επιτροπή Ποντιακών Μελετών (http://www.epm.gr/index.htm).

35 Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (http://www.ime.gr/fhw//en/news/press/press41.html).

36Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης (http://www.nhmc.uoc.gr/greekVersion/intro_gr.html).

37

Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης (http://www.cycladic-m.gr/gr_version/cafe.htm).

38

Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης (http://www.thmphoto.gr/seminars/).

39

, Βουδούρη, Δάφνη. Κράτος και μουσεία: το θεσμικό πλαίσιο των αρχαιολογικών μουσείων. Αθήνα Θεσσαλονίκη: Σάκκουλας, 2003. σελ. 148 επ. Άρθρο 27, παρ.1 της Οικουμενικής Διακήρυξης των δικαιωμάτων του Ανθρώπου (Ο.Η.Ε., Παρίσι 10/12/1948).

40

25

παθητική πληροφόρηση. Το δικαίωμα στην πληροφόρηση41 καλύπτει αμφίδρομα την επικοινωνιακή διάσταση του μουσείου με το κοινό του, αφού συμμετέχουν στην πνευματική και πολιτιστική ανάπτυξη της χώρας ενεργητικά και παθητικά.

Η πληροφόρηση υφίσταται ενδεικτικά με τις εκλαϊκευτικές ή

επιστημονικές εκδόσεις, τα πιστά αντίγραφα και τις αναπαραγωγές σε έντυπη, ψηφιακή μορφή, τους ‘μηχανικούς’ ξεναγούς και με άλλους τρόπους.

Η

ελευθερία έκφρασης42 αποδεικνύει τον ενεργητικό ρόλο των εκθεσιακών για παράδειγμα πρακτικών αντιμετωπίζοντας τις ως μέσα μετάδοσης αξιών, ιδεών, μηνυμάτων. Τα μέσα μετάδοσης αυτά δεν είναι μόνο τα συμβατικά αλλά και αυτά που προσαρμόζονται και χρησιμοποιούν τις νέες τεχνολογίες για να μιλάμε πχ. εικονικά, ψηφιακά μουσεία, εκθέματα, προγράμματα, υπηρεσίες. Από την άλλη πλευρά δεν τίθενται και περιορισμοί στην πρόσβαση της πληροφορίας για τους σκοπούς επιστημονικής έρευνας43. Τα χαρακτηριστικά του δικαιώματος πρόσβασης ορίζουν σχεδόν απόλυτα το περιβάλλον ύπαρξης του μουσείου μέσα σε ένα οικονομικό, κοινωνικό και πληροφοριακό σύστημα.

Σύνταγμα της Ελλάδας, σύμφωνα με την τελευταία αναθεώρηση. Άρθρο 5 Α 1. Καθένας έχει δικαίωμα στην πληροφόρηση, όπως νόμος ορίζει . Περιορισμοί στο δικαίωμα αυτό είναι δυνατόν να επιβληθούν με νόμο μόνο εφόσον είναι απολύτως αναγκαίοι και δικαιολογούνται για λόγους εθνικής ασφάλειας, καταπολέμησης του εγκλήματος ή προστασίας δικαιωμάτων και συμφερόντων τρίτων.

41

2. Καθένας έχει δικαίωμα συμμετοχής στην Κοινωνία της Πληροφορίας. Η διευκόλυνση της πρόσβασης στις πληροφορίες που διακινούνται ηλεκτρονικά, καθώς και της παραγωγής, ανταλλαγής και διάδοσής τους αποτελεί υποχρέωση του Κράτους, τηρουμένων πάντοτε των εγγυήσεων των άρθρων 9, 9Α και 19. Σύνταγμα της Ελλάδας, σύμφωνα με την τελευταία αναθεώρηση. Άρθρο 14 1. Καθένας μπορεί να εκφράζει και να διαδίδει προφορικά, γραπτά και δια του τύπου τους στοχασμούς του, τηρώντας τους νόμους του Κράτους.

42

43

Σύνταγμα της Ελλάδας, σύμφωνα με την τελευταία αναθεώρηση. Άρθρο 16 1. Η τέχνη και η επιστήμη, η έρευνα και η διδασκαλία είναι ελεύθερες· η ανάπτυξη και η προαγωγή τους αποτελεί υποχρέωση του Κράτους. Η ακαδημαϊκή ελευθερία και η ελευθερία της διδασκαλίας δεν απαλλάσσουν από το καθήκον της υπακοής στο Σύνταγμα.

26

Κεφάλαιο 5: Παροχή Αγαθών από τις Υπηρεσίες Πληροφόρησης των Μουσείων

Η πολιτιστική οικονομία ασχολείται με το κεφάλαιο πολιτισμός των τεχνών του θεάματος, της πολιτιστικής κληρονομιάς και τους ενδιαμέσους για την προβολή του. Οι συλλογές του μουσείου έχουν και οικονομική αξία εκτός από πχ. αισθητική, πληροφοριακή. Οι επιμελητές εξουσιοδοτούνται

να

συμμετέχουν σε δημοπρασίες και να αγοράζουν έργα για τον εμπλουτισμό της συλλογής. Ένα μουσείο έχει έσοδα και από τα εισιτήρια αλλά και από το πωλητήριο του. Ένας από τους βασικούς προβληματισμούς είναι κατά πόσο επεμβαίνει στην οικονομία αυτή ο δημόσιος φορέας. Η επιχειρηματολογία44 ξεκινά κάπως έτσι: 1. Η τέχνη είναι δημόσιο αγαθό με θετικές εξωτερικές επιδράσεις στους καταναλωτές όπως εκπολιτισμός, εθνική περηφάνια και κοινωνική συνοχή. 2. Η τέχνη επηρεάζει την οικονομία πχ. κοντά σ’ ένα φημισμένο μουσείο ανοίγουν ξενοδοχεία, εστιατόρια, αναβαθμίζεται η περιοχή. 3. Η τέχνη σαν ιδιότυπο αγαθό εκπαιδεύει την κοινωνική αισθητική και επομένως τα άτομα πχ. μια έκθεση ενός ζωγράφου της αναγέννησης στην εθνική πινακοθήκη. 4. Η ισότητα στα πολιτιστικά αγαθά επιβάλλεται γιατί είναι και συνταγματικά κατοχυρωμένη. 5. Ο πολιτισμός μεταδίδεται μέσω της εκπαίδευσης πχ. τα εκπαιδευτικά προγράμματα για τα παιδιά του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου. 6. Οι εκφράσεις του πολιτισμού επιχορηγούνται από το κράτος.

Το κράτος παρεμβαίνει άμεσα: 1. Με την δημιουργία και συντήρηση μουσείων, ιδρυμάτων και ινστιτούτων πολιτισμού πχ. Ν.Π.Δ.Δ.

Ginsburgh, Victor A. The economics of art and culture, June 2000. Δημοσιεύτηκε στο N. Smelser and P. Baltes, eds., International Encyclopedia of the Social and Behavioural Sciences, Amsterdam: Elsevier, 2001

44

27

2. Με την εξ’ ολοκλήρου ή μερική δημόσια επένδυση πχ. Ν. Π. Ι. Δ., με προγράμματα της Ε.Ε. («Πολιτισμός», «Κοινωνία της Πληροφορίας») 3. Με άλλα προγράμματα πχ. δωρεάν είσοδο ή εκπτωτικά κουπόνια στα μουσεία, έκπτωση στο εισιτήριο σε κάποιες ομάδες πληθυσμού. Το κράτος παρεμβαίνει έμμεσα: 1. Διασφαλίζοντας την ελεύθερη έκφραση στον πολιτισμό 2. Δίνοντας βραβεία 3. Προστατεύοντας τα έργα με την πνευματική ιδιοκτησία Ο ρόλος της παρέμβασης του κράτους είναι πατερναλιστικός παρ’ όλο που αφορά μια δημοκρατική κοινωνία. Λειτουργεί σαν γονιός απέναντι στα παιδιά γιατί βρισκόμενο σε ένα ανώτερο επίπεδο μπορεί να κρίνει καλύτερα. Ο λόγος για την παρέμβαση του κράτους με άμεσο ή έμμεσο τρόπο έχει ως αντικείμενο διαλόγου τα πολιτιστικά αγαθά και τους φορείς που τα διαχειρίζονται. Το κράτος ερμηνεύει και συμμορφώνεται με τις διεθνείς συμβάσεις και συμφωνίες για τον πολιτισμό και ορίζει τα τεκμήρια ύπαρξης ατομικής και συλλογικής δραστηριότητας του ανθρώπου ως πολιτιστικά αγαθά. Συντάσσονται κατάλογοι με κριτήρια45 όπως η αξία, η σπουδαιότητα, το ενδιαφέρον για μια μικρότερη ή μεγαλύτερη ομάδα ανθρώπων και ορίζονται τελικά με απλή απαρίθμηση, με κατάταξη σε κατηγορίες, με κατάλογο συγκεκριμένων αντικειμένων ή και με απαρίθμηση συγκεκριμένων κατηγοριών πολιτιστικών αντικειμένων. Από τη στιγμή που ένα αντικείμενο ορίζεται ως πολιτιστικό αγαθό τότε και αποτελεί μέρος της πολιτιστικής κληρονομιάς του έθνους και ευρύτερα της ανθρωπότητας.

Γραμματικάκη–Αλεξίου, Αναστασία. Διεθνής διακίνηση πολιτιστικών αγαθών και ιδιωτικό διεθνές δίκαιο. Αθήνα: Εκδόσεις Σάκκουλα, 2002. σελ. 18 επ.

45

28

5.1. Δημόσιο Αγαθό46 στο Μουσείο

Στις δυτικές κοινωνίες η παραγωγή και η διανομή των αγαθών εξαρτάται κυρίως από την ιδιωτική οικονομία και κατά δεύτερο λόγο από την δημόσια. Το σύστημα της ιδιωτικής αγοράς έχει τα επιθυμητά χαρακτηριστικά που οδηγούν σε μια αποδοτική κατανομή των πόρων. Ο ανταγωνισμός47 οδηγεί τα άτομα στην επιδίωξη του δικού τους συμφέροντος και εμμέσως προωθούν το συμφέρον της κοινωνίας πολύ πιο αποτελεσματικά από ότι πιστεύουν ή από ότι το κράτος διατείνεται για το δημόσιο συμφέρον. Η ανταγωνιστική αγορά υπηρετείται από τα θεωρήματα της οικονομικής ευημερίας: της άριστης κατανομής και της αποτελεσματικότητας

κατά

Pareto48.

Ακόμα

και

αν

η

αγορά

είναι

αποτελεσματική η παρέμβαση του κράτους δικαιολογείται γιατί προκλήθηκε μια κοινωνικά ανεπιθύμητη διανομή εισοδήματος και γιατί ακόμα και τα καλά πληροφορημένα άτομα δεν έχουν πάντοτε ορθή κρίση για την επιλογή προς κατανάλωση προϊόντων. Ωστόσο η αγορά μπορεί να οδηγηθεί σε ανεπάρκεια49 και να επιβάλλει την παρέμβαση του κράτους. Ένας τρόπος παρέμβασης του δημόσιου φορέα, συνήθως μέσα από αναγκαστικά μέτρα, είναι η παροχή δημοσίων αγαθών. Είναι το αγαθό το οποίο από την στιγμή που υπάρχει σε μια κοινωνία όλα τα μέλη της και το καθένα χωριστά μπορούν να αποκομίζουν συγχρόνως υπηρεσία ίσης ποσότητας και ίδιας ποιότητας με την συνολικά παρεχόμενη από το αγαθό χωρίς η Για περισσότερη ανάλυση και ερμηνεία των δημοσίων αγαθών και των επιπτώσεων τους στην οικονομία είναι πολύ ενδιαφέρουσες οι αναλύσεις: Καράγιωργας, Δ. Π. Δημόσια οικονομικά, Αθήνα: Παπαζήσης, 1981 46

Stiglitz, Joseph. Οικονομική του Δημοσίου τομέα, Σειρά: Επιστημονική Βιβλιοθήκη, Αθήνα: Εκδόσεις Κριτική Smith, Adam. The wealth of nations. N.Y.:1776. Ανέπτυξε την θεωρία του ανταγωνισμού και τα οφέλη της για την αγορά.

47

Vilfredo Pareto (1848-1923), ιταλός οικονομολόγος και κοινωνιολόγος. Αποτελεσματική κατανομή πόρων: κανενός η θέση δε μπορεί να βελτιωθεί χωρίς να χειροτερεύσει η θέση κάποιου άλλου. Επομένως η άριστη κατανομή πόρων: μπορεί να επιτευχθεί ωφέλεια σε μια ανταγωνιστική οικονομία εφόσον η αφετηρία της είναι η ορθή διανομή των πόρων.

48

Οι λόγοι για την μη αποτελεσματική κατανομή των πόρων είναι: αποτυχία του ανταγωνισμού, δημόσια αγαθά, εξωτερικές οικονομίες, ατελείς αγορές, ατελής πληροφόρηση και ανεργία.

49

29

ικανοποίηση του ενός να μειώνει την ικανοποίηση του άλλου. Επομένως χαρακτηρίζεται α) από την αδυναμία εφαρμογής της αρχής του αποκλεισμού και β) από την μη ανταγωνιστική ή κοινή χρήση. Όσο απόλυτα ισχύουν τα δυο χαρακτηριστικά τόσο πιο αμιγές ή όχι είναι το δημόσιο αγαθό.

5.2. Ιδιότυπο αγαθό (merit good50) στο Μουσείο

Το ιδιότυπο αγαθό θεωρείται ως μια κατηγορία δημοσίου αγαθού , το οποίο υιοθετεί και χαρακτηριστικά του ιδιωτικού. Ο διαχωρισμός αυτός βασίζεται στην αρχή της ατομικής αξιολόγησης. Ο άνθρωπος αλληλεπιδρά με το κοινωνικό περιβάλλον και το εκάστοτε σύστημα αξιών, ιδεών, προτιμήσεων και αναγκών. Η διάκριση αυτών των αναγκών σύμφωνα με την ποιότητά τους ορίζει το δημόσιο - ικανοποιεί υψηλές αισθητικές, πολιτιστικές αξίες πχ. μουσική παιδεία, κατασκευή δρόμων, προστασία πολιτιστικής κληρονομιάς - και το ιδιωτικό αγαθό -

ικανοποιεί μικρότερων απαιτήσεων αισθητικές αξίες πχ.

κατανάλωση τσίχλας. Η διάκριση σε αυτό το επίπεδο δεν είναι αρκετά πειστική. Ο διαχωρισμός βασίζεται σε αντικειμενικότερα κριτήρια όπως η αξιολόγηση του κοινού καλού και του δημοσίου συμφέροντος. Τίθενται προβληματισμοί όπως πως, σε ποιον και που εφαρμόζεται και εξυπηρετείται σωστότερα το κοινό καλό. Το δημόσιο συμφέρον υπακούει καλύτερα στο κριτήριο αυτό και είναι πέρα από την επιθυμία του καθένα. Το ιδιότυπο είναι το αγαθό ή η υπηρεσία προφανώς επιθυμητή και κοινωνικά επωφελής. Δεν ενδείκνυται η ελεύθερη επιλογή του από τους καταναλωτές αλλά ενθαρρύνονται να το χρησιμοποιήσουν. Το κράτος το παρέχει δωρεάν ή μέσω επιχορηγήσεων ενισχύει τους προμηθευτές του ιδιότυπου αγαθού για παράδειγμα Δημόσια Ύδρευση, Εκπαίδευση, Τέχνη. Η

Θεωρία που αναπτύχθηκε από τον Μusgrave. Musgrave, R. A., Musgrave, P.B. Public finance in theory and practice. 5th edition (1st ed., 1973). Mcgraw Hill Inc., 1989. 50

Η μετάφραση του όρου merit good ως ιδιότυπο αγαθό και η ανάλυσή του απαντάται σελ. 99-101, Χλωμούδης, Κωνσταντίνος, Κωσταγιόλας, Πέτρος. Σύγχρονες βιβλιοθήκες, τράπεζες πληροφοριών: οργάνωση και νέες τάσεις, Αθήνα: Τζεϊ και Τζεϊ Ελλάς, 2004.

30

ερμηνεία

του

ιδιότυπου

φαίνεται

στην

ενδεικτική

παράθεση

των

χαρακτηριστικών: Δεν είναι υποχρεωτικό να παρέχεται δωρεάν σε όλους αλλά παρά μόνο σ’ αυτούς που είναι αδύναμοι κοινωνικά οικονομικά. Τα υποτιμούν οι πολίτες λόγω ατελούς πληροφόρησης έτσι πιστεύει το κράτος. Κοινωνικά επιθυμητό και καλό για τον καταναλωτή άσχετα αν το αντιλαμβάνεται. Μόνο το κράτος μπορεί να αποφασίσει για την αξία του

και του

κοινωνικά επιθυμητού. Οδηγεί σε αποτυχία την αγορά γιατί υποτιμάται, οπότε με επιχορηγήσεις ή φορολογία51 διορθώνει την αγορά το κράτος. Σχεδόν δημόσια αγαθά ή αγαθά που έχουν θετικές εξωτερικές οικονομίες για παράδειγμα ένα πρότυπο πρόγραμμα διαχείρισης αρχείου ενός Ν.Π.Δ.Δ. Είναι αγαθά που μπορεί να ανήκουν στα ιδιωτικά, αφού υιοθετούν ιδιότητές τους. Μπορεί μετά το πρόγραμμα διαχείρισης του αρχείου να γίνει ένα εμπορικό προϊόν (πχ. Αφορά βιβλιοθήκες το πρόγραμμα Α.Β.Ε.Κ.Τ.). Αγαθά που είναι όχι άμεσης ανάγκης, προτεραιότητας, αγαθά που αφορούν προϊόντα του πολιτισμού, της εκπαίδευσης, της πληροφόρησης.

Δημιουργούνται ωστόσο και εύλογα ερωτήματα52 όπως: ποια αγαθά συμπεριλαμβάνονται στα ιδιότυπα αγαθά; πως θα πληρώνουμε για αυτά; θα παράγονται από τον ιδιωτικό ή το δημόσιο φορέα με δημόσιες επιχορηγήσεις;

Η καλή σχέση με την αποτελεσματική φορολογία του κράτους και το οριακό κόστος των αγαθών αποδεικνύεται στο άρθρο Schroyen, Fred. An alternative way to model merit good arguments, Oct. 2003 51

Απαντήσεις στα ερωτήματα αλλά και ανάλυση του αμερικάνικου μοντέλου σχεδιασμού πολιτικής για το ιδιότυπο αγαθό. Mulligan, Casey,. Philipson, Tomas J. Policy design and incidence in a merit good economy.

52

31

Κεφάλαιο 6: Σχέση Δημοσίου και Ιδιωτικού τομέα στα Μουσεία Τα μουσεία με τα πολιτιστικά αντικείμενα των συλλογών τους και τα συμβούλια τους

που έχουν οριστεί για να τα διαχειρίζονται βρίσκονται

αντιμέτωπα με μια πολύ διαφορετική πραγματικότητα. Από την μια το κόστος λειτουργίας τους αυξάνεται δραματικά ενώ οι κρατικές επενδύσεις και το μερίδιο του προϋπολογισμού περιορίζονται. Από την άλλη η διαδικτυακή οικονομία επιβάλλει τον τεχνολογικό εκσυγχρονισμό τους με ότι συνεπάγεται αυτό. Παράλληλα το νέο ρεύμα λέει έντονα ότι ο πολιτισμός πουλάει και είναι μια χρυσοφόρα επένδυση για τους ιδιώτες. Μέσα στο πλαίσιο αυτό επιβάλλεται και φαίνεται σαν μια καλή ευκαιρία να αναδιοργανωθούν διοικητικά και να αποκτήσουν οικονομικούς πόρους από διαφορετικές πηγές. Τίποτα δεν απαγορεύει την αρμονική συνεργασία δημοσίου και ιδιωτικού τομέα. Η οικονομική υποστήριξη και η χορηγία μπορούν να δημιουργήσουν δεοντολογικά προβλήματα στο μουσείο για αυτό και πρέπει να συμβαδίζουν με την πολιτική53 και τους στόχους του ώστε να μην τίθενται σε κίνδυνο ο εκπαιδευτικός ρόλος και η ποιότητα των συλλογών του. Παρακάτω αναλύονται οι περιπτώσεις δύο μουσείων ενός ελληνικού και ενός καναδικού για να αποκαλυφθεί πως αντέδρασαν. Η επιλογή αυτών των παραδειγμάτων ήταν τυχαία και είναι απλώς ενδεικτική της κατάστασης.

6.1. Το παράδειγμα του Μουσείου Μπενάκη54 Είναι ένα από τα παλαιότερα αυτοτελή νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου στον ελληνικό χώρο. Η δημιουργία του οφείλεται στον Εμμανουήλ Μπενάκη, που δώρισε στο κράτος τις συλλογές του με έργα από την Ευρώπη και την Αίγυπτο. Ιδρύθηκε με τον Ν.4599/193055 «Περί αποδοχής δωρεάς των κληρονόμων Εμμ. Μπενάκη προς ίδρυσιν ‘Μουσείου Μπενάκη» και με σκοπό

53

Για την πολιτική του µουσείου γενικότερα µπορούµε να µελετήσουµε τον Κώδικα Επαγγελµατικής ∆εοντολογίας του ∆ιεθνούς Συµβουλίου Μουσείων (1987) 54

Μουσείο Μπενάκη (http://www.benaki.gr ).

55

Ν. 4599/1930 «Περί αποδοχής δωρεάς των κληρονόμων Εμμ. Μπενάκη προς ίδρυσιν ‘Μουσείου Μπενάκη», (ΦΕΚ138, τ. Α΄/1930).

32

την προαγωγή του καλλιτεχνικού αισθήματος και των ιστορικών γνώσεων. Διοικείται από δεκαμελή επιτροπή. Προβλέπεται

η

απαλλαγή

του

από

φορολογικές

υποχρεώσεις.

Επιχορηγείται από το τακτικό προϋπολογισμό του κράτους για την κάλυψη των αποδοχών

του

προσωπικού

και

των

λειτουργικών

εξόδων.

Το

ποσό

επιχορήγησης καλύπτει το 50% των εξόδων λειτουργίας του, τα υπόλοιπα καλύπτονται από χρηματικές δωρεές, εθελοντική εργασία και από τις εμπορικές (κυλικείο,

ενοίκιο

αιθουσών,

πωλητήριο,

εργαστήριο

συντήρησης)

και

εκπαιδευτικές δραστηριότητες (εκδόσεις επιστημονικές και μη, εκπαιδευτικά προγράμματα, συστηματικές περιοδικές εκθέσεις, συνδιοργανώσεις εκθέσεων, εργαστήριο χρήσης νέων τεχνολογιών) που αναπτύσσει. Η προσέλκυση δωρεών και οι κληροδοσιών οφείλεται στην δραστήρια παρουσία και πολιτική ανάπτυξης του μουσείου αλλά και στην ευελιξία που του δίνει το καθεστώς του ως νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου. Ως ένα από τα πιο ενεργά μουσεία δημιούργησε το σχήμα των μουσείων δορυφόρων για να εξυπηρετήσει αποτελεσματικότερα τις δραστηριότητες για τους επισκέπτες του, να κατασκευάσει νέους χώρους για την φιλοξενία των αντικειμένων και να αποσυμφορήσει τους χώρους του προσωπικού για αυτό και μεταστέγασε υπηρεσίες και συλλογές σε διάφορα άλλα κτίρια εντός των Αθηνών. Τα αντικείμενα της συλλογής καλύπτουν περισσότερους από έναν πολιτισμικούς τομείς και επομένως εξυπηρετούν περισσότερες επιμορφωτικές, κοινωνικές και ψυχαγωγικές ανάγκες του κοινού. Αυτά βέβαια αποδεικνύουν την διάθεση για οργανωτική αναδιάρθρωση και τάση αποκέντρωσης αλλά και την προσαρμογή του στις νέες τάσεις οργάνωσης και διοίκησης των μουσείων. Το μουσείο Μπενάκη αποτελεί πρότυπο και κινητήρια δύναμη για τον χώρο στον οποίο ανήκει και στοχεύει να προβάλλει την Ελλάδα και τους άλλους πολιτισμούς στην χώρα μας.

33

6.2. Το παράδειγμα του μουσείου Glenbow56

Το μουσείο Glenbow57 στον Καναδά είναι του ίδιου βεληνεκούς και σπουδαιότητας όπως και το Smithsonian Institute για τις Η.Π.Α. Στην δεκαετία του ΄90 σταματά η κρατική επιχορήγηση και η Γενική Διεύθυνση του καναδικού μουσείου αναγκάζεται να προσαρμοστεί σε μια νέα πραγματικότητα. Η αναδιάρθρωση

είναι

οικονομική

και

οργανωτική

και

πραγματοποιείται

σταδιακά σε ένα βάθος χρόνου και τελικά αποδείχθηκε επιτυχής με αρκετά εμπόδια στην πορεία. Η στρατηγική σχεδιάστηκε για να αυξήσει την αποτελεσματικότητα σε όλα τα επίπεδα και τα έσοδα αλλά και να μειώσει τα λειτουργικά έξοδα. Ο σχεδιασμός περιείχε τους εξής στόχους: 1. Συνεργατικά σχήματα με μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς. πχ. Δημιουργία βάσης δεδομένων της Βιβλιοθήκης και του Αρχείου σε συνεργασία με άλλες βιβλιοθήκες και αρχεία της περιοχής. Είχε ως αποτέλεσμα τη μείωση του κόστους των εργασιών και ταυτόχρονα την ουσιαστική προβολή του Μουσείου.

2. Νέα διοικητική οργάνωση. πχ. συμμετοχικός χαρακτήρας στην λήψη αποφάσεων σε όλα τα επίπεδα διοίκησης. Δημιούργησαν επίσης ευέλικτες ομάδες με ηγέτες για την εκτέλεση των επιμέρους στόχων που είχαν αρχικά θέσει.

3. Υπηρεσίες προς το κοινό. πχ. με την ανάπτυξη νέων και δημιουργικών τρόπων προσέγγισης του κοινού περισσότερο εμπορικού χαρακτήρα αναλύοντας την αγορά και τις ανάγκες της.

56

Μουσείο Glenbow (http://www.glenbow.org).

Η περίπτωση του μουσείου Glenbow παρουσιάστηκε στον εορτασμό των 150 χρόνων ζωής του Smithsonian Institute.

57

Janes, R.R. “Don’t lose your nerve: museums and organizational change”, στο συμπόσιο Museums for the New Millenium. Smithsonian, 1996. (http://museumstudies.si.edu/millenium/proceed5.htm)

34

4. Μείωση κόστους λειτουργικών διαδικασιών. πχ. μειώνοντας τα λειτουργικά έξοδα της παραδοσιακής γραφειοκρατίας, αυτό το κατάφεραν με την σύμπτυξη 22 λειτουργικών τμημάτων σε 5 πολυδύναμα τμήματα αλλά και με την απόλυση περίπου

20% του

προσωπικού, που απασχολούσαν.

5. Έσοδα από την πώληση αντικειμένων της συλλογής. Στόχος ήταν με την επιλογή κάποιων αντικειμένων προς πώληση να δημιουργηθεί ένα κεφάλαιο που θα επαναπενδυθεί

στη διατήρηση της

υπάρχουσας συλλογής αλλά και στον εμπλουτισμό της με άλλα πολύ σημαντικότερα κομμάτια. Είναι μια πολιτική ρηξικέλευθη αλλά και πολύ επιτυχημένη.

6. Εμπορικές δραστηριότητες. πχ.

συμβουλευτικές

υπηρεσίες

για

σχετικά

θέματα,

στρατηγικές

προσέλκυσης ιδιωτικών χορηγιών, πωλητήριο και το εστιατόριο στο χώρο του μουσείου.

6.3. Θεσμός της Χορηγίας

Η μελέτη των παραπάνω περιπτώσεων αποδεικνύει ότι με όποιο καθεστώς χρηματοδότησης και αν λειτουργούν τα μουσεία για να παρέχουν και ενδιαφέρουσες, αποτελεσματικές και χρήσιμες υπηρεσίες πληροφόρησης αναζητούν έσοδα και από άλλες πηγές. Οι σταθερές πηγές εσόδων ως γνωστές και δεδομένες, θεωρούνται: 1. το εισιτήριο για τις μόνιμες και ιδιωτικές συλλογές είναι αντιφατικό ωστόσο

με

το

δημόσιο

αγαθό

της

ελεύθερης

πρόσβασης

και

πληροφόρησης σε αυτά γιατί αμέσως αποκλείονται κάποιες ομάδες. 2. δωρεές από συλλόγους φίλων του μουσείου και ιδιωτών αντικειμένων ή χρημάτων για μια συγκεκριμένη δραστηριότητα όπως επετειακή εκδήλωση, υποτροφία για την εκπόνηση διδακτορικής διατριβής.

35

3. κρατική επιχορήγηση από τον κατ’ έτος τακτικό προϋπολογισμό ή συμμετοχή σε κοινοτικά προγράμματα (Πολιτισμός, Κοινωνία της Πληροφορίας).

Η νέα τάση στο χώρο της μουσειολογίας επιβάλλει στους πολιτιστικούς οργανισμούς να κινηθούν περισσότερο εμπορικά. Τίθενται όμως και θέματα δεοντολογίας του κώδικα των μουσείων που αποπροσανατολίζουν τον κοινωφελή και μη κερδοσκοπικό χαρακτήρα τους με κάποιες από τις παρακάτω δραστηριοποιήσεις για την εισοδηματική πολιτική τους. Ωστόσο ως πρόσθετες ή συμπληρωματικές πηγές εσόδων θεωρούνται: 1. Το καφενείο - κυλικείο για το προσωπικό ή το κοινό που βρίσκεται στον ίδιο χώρο του μουσείου. 2.

Το εστιατόριο στο αίθριο ή στο ρετιρέ του κτιρίου που στεγάζει το μουσείο. Μια νέα μόδα για την ελληνική πραγματικότητα.

3. Το πωλητήριο και το βιβλιοπωλείο με τα πιστά αντίγραφα συλλογών

και

τα

σχετικά

βιβλία,

λευκώματα,

των

επιστημονικές

μονογραφίες κ.α. 4. Οι ιδιωτικές χορηγίες πχ. από τράπεζες συνήθως για εκθέσεις και εκδόσεις. Ειδικότερα ο χορηγικός θεσμός από ιδιώτες ταυτίζεται και με τα μεγάλα και ήδη καταξιωμένα στο χώρο τους μουσεία όπως η Εθνική Πινακοθήκη (Ν.Π.Δ.Δ.) με τις μεγάλες διεθνείς εκθέσεις που φιλοξενεί κάθε χρόνο. Εκεί φαίνεται να έχουν λυθεί ευαίσθητα θέματα δεοντολογίας και συμβάσεων

εκμετάλλευσης των

παραγόμενων «προϊόντων». Ο ΟΜΕΠΟ58, μη κερδοσκοπικός οργανισμός, που μελέτησε την ενίσχυση των χορηγιών στην Ελλάδα, αναλύει συνοπτικά στον πίνακα SWOT τα ποικίλα σημεία του θεσμού: 58

Ο ΟΜΕΠΟ (Όμιλος Ενίσχυσης Πολιτιστικών Δραστηριοτήτων) ιδρύθηκε στις 5 Νοεμβρίου 1986

από είκοσι άτομα-μέλη, εκπροσώπους του πνευματικού και επιχειρηματικού κόσμου με ενδιαφέρον για τα πολιτιστικά πράγματα στην Ελλάδα και πίστη στη συμβολή του ιδιωτικού παράγοντα στις τέχνες. Η συμβολή του ΟΜΕΠΟ ήταν πολύ σημαντική στην ευαισθητοποίηση των εταιριών πάνω σε πολιτιστικά θέματα με στόχο την ενθάρρυνση εταιρικών χορηγιών. Η μη όμως ουσιαστική στήριξη των ενεργειών του ΟΜΕΠΟ από την ελληνική πολιτεία οδήγησε (Δεκέμβριος 1998) στη διακοπή της λειτουργίας του.

36

Χορηγικός θεσμός στην Ελλάδα

Ισχυρά Σημεία (Strengths) Ύπαρξη χορηγικού θεσμού Επιβίωση θεσμού Προσθετική αξία πόλων χορηγίας

Αδυναμίες (Weaknesses) Διασπορά στης αγοράς στη βάση Ασάφεια όρου Τάση για άμεσα αποτελέσματα Θεσμικό πλαίσιο Έλλειψη στελεχών Μικρά μεγέθη

Ευκαιρίες (Opportunities) Προοπτική βελτίωσης οικονομικής κατάστασης Μεγάλα έργα (Ολυμπιακοί αγώνες) Μεσοπρόθεσμη ανάπτυξη

Απειλές (Threats) Συνέχιση της παρούσας κατάστασης Εσωστρέφεια Έλλειψη δεοντολογίας Ισχυροί πόλοι έλξης χορηγιών

Πηγή ΟΜΕΠΟ59 (1998).

Οι χορηγίες θα λειτουργούν συμπληρωματικά γιατί συνήθως καλύπτουν παροδικές ανάγκες και δεν συνεπάγεται ότι θα υπάρχουν πάντοτε για να καλύπτουν λειτουργικά έξοδα ούτε αποτελούν σημαντική πηγή εσόδων60.

59

Ο ΟΜΕΠΟ (Όμιλος Ενίσχυσης Πολιτιστικών Δραστηριοτήτων) ιδρύθηκε στις 5 Νοεμβρίου 1986

από είκοσι άτομα-μέλη, εκπροσώπους του πνευματικού και επιχειρηματικού κόσμου με ενδιαφέρον για τα πολιτιστικά πράγματα στην Ελλάδα και πίστη στη συμβολή του ιδιωτικού παράγοντα στις τέχνες. Η συμβολή του ΟΜΕΠΟ ήταν πολύ σημαντική στην ευαισθητοποίηση των εταιριών πάνω σε πολιτιστικά θέματα με στόχο την ενθάρρυνση εταιρικών χορηγιών. Η μη όμως ουσιαστική στήριξη των ενεργειών του ΟΜΕΠΟ από την ελληνική πολιτεία οδήγησε (Δεκέμβριος 1998) στη διακοπή της λειτουργίας του. Βουδούρη, Δάφνη. Κράτος και μουσεία: το θεσμικό πλαίσιο των αρχαιολογικών μουσείων. ΑθήναΘεσσαλονίκη: Σάκκουλας, 2003. σελ. 472 επ.

60

37

Κεφάλαιο 7: Προοπτικές των Μουσείων στην Ελλάδα

Η αντίδραση βασίζεται στην μέχρι τώρα διαπίστωση ότι η ενσωμάτωση των μουσείων στην κρατική διοίκηση λειτουργεί ανασταλτικά και δεν επιτρέπει ειδικότερα

την

δημιουργική

εξέλιξη

των

παρεχόμενων

υπηρεσιών.

Η

αντιπαράθεση αυτή δεν υποστηρίζει καμία λογική ιδιοποίησης της δημόσιας κληρονομιάς, απλώς η διαχείριση

αυτής να γίνεται από κάποια ευέλικτα

συμβούλια με την διακριτική εποπτεία του κράτους. Διευθυντές καταξιωμένων μουσείων στην Ελλάδα επισημαίνουν και επιδιώκουν την διοικητική και οικονομική αυτοτέλεια γιατί όσον αφορά το πρώτο δεν μπορεί να διαιωνίζεται ο γραφειοκρατισμός61 και το δημοσιοϋπαλληλικό

πνεύμα που αποθαρρύνει την καινοτομία και τον

πειραματισμό, όσο για το δεύτερο τα μουσεία εξαρτώνται κάθε φορά από την «γενναιοδωρία του

κράτους»

και

από

τους

κανόνες

της

δημόσιας

λογιστικής

ώστε

αναγκάζονται να παίξουν με τους όρους της νεοφιλελεύθερης οικονομίας δηλαδή κάποιες υπηρεσίες τους και προϊόντα τους να τα προωθήσουν «εμπορικά» και να ελκύσουν ιδιωτικές επενδύσεις για αυτά.62 Επομένως ασφαλιστική δικλείδα στη συνεργασία του δημοσίου και ιδιωτικού τομέα είναι η εστίαση στο δημόσιο προσανατολισμό της πολιτιστικής πολιτικής του κάθε μουσείου. Με

τις

παραπάνω

προϋποθέσεις

τα

μουσεία

αυξάνουν

την

ανταγωνιστικότητά τους. Εστιάζουν στο κεφάλαιο τους δηλαδή στις συλλογές τους και τις αξιοποιούν στο έπακρο. Ευαισθητοποιούνται περισσότερο στις ανάγκες του κοινού γιατί δημιουργούν τις υποδομές για να υποδεχτούν περισσότερους

επισκέπτες

και

ανταποκρίνονται

περισσότερο

στα

Δεληβορριάς, Άγγελος. «Γύρω από το μέλλον και τις προοπτικές των μουσειακών οργανισμών», εφημερίδα Το Βήμα, ένθετο Νέες Εποχές: Ιδέες και Τέχνες, Γράμματα, Πολιτισμός, Επιστήμες, αρ. φύλλου 12838, 6/2/2000. 61

Λαμπράκη– Πλάκα, Μαρίνα «Ο εκσυγχρονισμός του πολιτισμού», εφημερίδα Το Βήμα, ένθετο Νέες Εποχές: Ιδέες και Τέχνες, Γράμματα, Πολιτισμός, Επιστήμες, αρ. φύλλου 12810, 9/1/2000.

62

38

ενδιαφέροντα τους με την ενεργή συμμετοχή τους. Οι συλλογές είναι προσπελάσιμες από διαφορετικές οπτικές γωνίες από το ευρύ κοινό αφού δεν είναι εγκιβωτισμένες σε μια αποθήκη και είναι από μόνες τους μια πρόσκληση ενδιαφέροντος. Οι εκθέσεις αγγίζουν σύγχρονους προβληματισμούς και πλαισιώνονται

από

διαλέξεις,

θεατρικές

παραστάσεις

και

συναυλίες.

Προβάλλονται και κοινοποιούνται από τα ΜΜΕ τηλεόραση, τύπος, ραδιόφωνο με δελτία τύπου, συνεντεύξεις, άρθρα, ενημερωτικές εκπομπές, τηλεοπτικές ξεναγήσεις. Η παιδευτική

δραστηριότητα του μουσείου ενισχύεται από τις εκδόσεις

επιστημονικές και μη (εδώ νοούνται αυτές που απευθύνονται στο ευρύ κοινό). Πέρα από τις μονογραφίες, τα λευκώματα, τους οδηγούς τώρα κυκλοφορούν βιβλία που αναπτύσσουν ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα και εκτός μουσείου, ημερολόγια, αφίσες, κάρτες κ.α. Ακόμα στήθηκαν πολυμεσικές παρουσιάσεις με ολογράμματα, κινηματογραφικές τεχνικές που ευνοούν την πολυεπίπεδη κατανόηση των πληροφοριών συσσωρευμένων στις συλλογές και ενθαρρύνουν την διαδραστικότητα - ενεργή πλέον πληροφόρηση και όχι παθητική και μέσα από την συλλογή εμπειριών. Ο μορφωτικός ρόλος προσθέτει αξία στο μουσείο, εδραιώνει την ενεργητική του παρουσία και αυξάνει τη φήμη του στα πολιτιστικά και πνευματικά δρώμενα.

39

Επίλογος

Το αντικείμενο της συλλογής Το μουσείο σαν διαχειριστικός οργανισμός μέρους της πολιτιστικής κληρονομίας ορίζεται αρμοδιότερο για την προστασία και την προβολή του εθνικού πολιτισμού. Το κράτος έχει αποφασίσει ότι

κάποια τεκμήρια

πολιτισμού έχουν ιδιαίτερη σημασία γι’ αυτό χρηματοδοτεί τη διατήρησή τους μέσω φορολογίας και τα προστατεύει νομικά (νόμοι, καταστατικές δεσμεύσεις, συνταγματικές ρυθμίσεις). Τα προβλήματα ξεκινούν όταν θεωρούνται ως κεφάλαιο της οικονομίας63. Τα εκθέματα είναι για αισθητική απόλαυση, επιμόρφωση και για την προαγωγή της κοινωνίας, οπότε δεν μπορεί να υπολογιστεί η τιμή τους. Η παροχή αγαθών από το κράτος θα είναι σε ευρύτερη βάση περισσότερο ικανοποιητική και αποτελεσματική από ότι όταν τα μουσεία μετατραπούν σε επιχειρήσεις. Τα πλεονεκτήματα για την κοινό καλό βαραίνουν έναντι του κόστους συντήρησης και εκμετάλλευσης από μια επιχείρηση. Αλλιώς η τιμή τους θα αποτελούσε μέρος του ισολογισμού του μουσείου. Είναι δημόσια κρατική περιουσία που ανήκει σε όλους και επομένως οι χρήσεις της είναι δημόσιο αγαθό. Αυξάνεται

όμως

η

ανταγωνιστικότητα64

των

μουσείων

μέσω

των

παραγόμενων πληροφοριών από τα εκθέματα και μπορούν τελικά οι οργανισμοί να πωλούν την εμπειρία τους, την τεχνογνωσία τους πχ. στην οργάνωση και ταξινόμηση των συλλογών σε φυσικά και νομικά πρόσωπα. Οι δραστηριότητες φαίνεται να προσανατολίζονται στην αγορά και όχι μόνο στο κοινό. Οι επιχειρήσεις προσπαθούν να αυξήσουν το κοινωνικό τους γόητρο και να αποδείξουν την μακρόχρονη παρουσία τους με δωρεές και χορηγίες σε μουσεία ή για συγκεκριμένες εκθέσεις οπότε και δανείζονται αντικείμενα συλλογών. Οι

Barton, Allan. The conceptual arguments concerning accounting for public heritage assets: a note, Accounting, Auditing & Accountability Journal 18(3), 2005, σελ. 434 επ.

63

64

van Mensch, Peter. Towards museums for a new century, Museums, space and power. ICOFOM Study Series 22 (Athens 1993) σελ. 15 επ. (www.rwa.ahk.nl/03_onderzoek_ontwikkeling/

03_publicaties/13_1996/towards.jsp).

40

επιχειρήσεις διαφημίζονται μέσω συνεργασιών καταγραφής και ψηφιοποίησης αντικειμένων και δημιουργίας βάσεων δεδομένων σχεδόν ανοικτής πρόσβασης.

Η διοίκηση του μουσείου Η διοίκηση και οργάνωση των μουσείων και κατ’ επέκταση των υπηρεσιών πληροφόρησης δεν είναι ανεξάρτητη από το περιβάλλον του ανταγωνισμού. Η παραγωγή και παροχή προϊόντων των υπηρεσιών πληροφόρησης είναι σε άμεση συνάρτηση με το μοντέλο λειτουργίας του οργανισμού και με τις προσδοκίες και τις ανάγκες των επισκεπτών. Απαιτείται ένα μοντέλο πιο συνεργατικό και ομαδικό που θα καθοδηγείται από ηγέτες με όραμα και οι ομάδες θα φέρνουν σε πέρας τους επιμέρους στόχους της πολιτικής του οργανισμού. Η διοικητική και θεσμική αυτονομία ευνοεί την επιχειρηματικότητα και τις κοινοπραξίες για την υλοποίηση ευρωπαϊκών προγραμμάτων επομένως μια πιο πολύ δυναμική παρουσία.

Χρειάζεται

αποκέντρωση

των

εξουσιών,

ευελιξία

επομένως

διαφορετική οργανωτική κουλτούρα. Ωστόσο δεν είναι και λύση το εκπαιδευτικό τμήμα του μουσείου να μετονομαστεί σε τμήμα διαφήμισης και δημοσίων σχέσεων. Επανεξετάζεται η οργανωτική κουλτούρα στο σύγχρονο κοινωνικό οικονομικό περιβάλλον υπό το πρίσμα των επιπτώσεων των δημοσίων αλλά και των ιδιωτικών τώρα επενδύσεων – κινήτρων. Παροτρύνεται η ανάπτυξη λειτουργιών διοίκησης κυρίως αυτής του επιχειρησιακού - στρατηγικού σχεδιασμού και μάρκετινγκ. Όλα αυτά βελτιώνονται με την εφαρμογή προτύπων ποιότητας στη διοίκηση και δημιουργούν μονάδες ανταγωνιστικές και καινοτόμες στο χώρο τους. Η επιστήμη της πληροφόρησης, η διοικητική επιστήμη και η μουσειολογία παρέχουν τα εργαλεία για την κατανόηση και ανάλυση του προβληματισμού. Οι άξονες που κινείται ο προβληματισμός δεν ξεφεύγουν από τον κώδικα της ηθικής δεοντολογίας, από την πληροφορία ως κεφάλαιο ή προστιθέμενη αξία για τον οργανισμό, από τους αποτελεσματικούς διοικητές, από την ικανοποίηση των αναγκών των επισκεπτών (ειδικών και μη) και από την εστίαση στον αρχικό στόχο στην προαγωγή του πολιτισμού. Ο ορισμός του δημόσιου χαρακτήρα της

41

πληροφορίας είναι ιδιαίτερο ευαίσθητο θέμα με ποικίλες διαστάσεις και χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή στις «χρήσεις» του. Η νέα τάση στην Ευρώπη αξιοποιεί την πληροφορία με τις τεχνολογίες, που την υποστηρίζουν, ως κεφάλαιο ικανό να ανταγωνιστεί την οικονομία των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής.

42

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ

43

Παράρτημα 1

Άρθρο 45 Ν. Υπ’ Αριθμ. 3028/ 2002

§ 1 Ως μουσείο νοείται η υπηρεσία ή ο οργανισμός μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, με ή χωρίς ίδια νομική προσωπικότητα, που αποκτά, δέχεται, φυλάσσει, συντηρεί, καταγράφει, τεκμηριώνει, ερευνά, ερμηνεύει και κυρίως εκθέτει και προβάλλει στο κοινό συλλογές αρχαιολογικών, εθνολογικών ή άλλων υλικών μαρτυριών του ανθρώπου και του περιβάλλοντός του, με σκοπό τη μελέτη, την εκπαίδευση και την ψυχαγωγία. Ως μουσεία μπορούν να θεωρηθούν επίσης υπηρεσίες ή οργανισμοί που έχουν παρεμφερείς σκοπούς και λειτουργίες, όπως μουσεία ανοικτού χώρου. § 2 Για την ίδρυση και λειτουργία μουσείου από το Δημόσιο εκδίδεται απόφαση του Υπουργείου Πολιτισμού, ύστερα από γνώμη του Συμβουλίου, εφόσον διασφαλίζονται οι λειτουργίες και οι σκοποί της προηγούμενης παραγράφου, στο πλαίσιο της γενικότερης πολιτικής μουσείων. Προς τούτο απαιτείται, μεταξύ άλλων, η ύπαρξη μίας ή περισσότερων συλλογών και η επάρκεια και καταλληλότητα των εγκαταστάσεων, του απασχολούμενου προσωπικού και των άλλων μέσων για την επίτευξη των στόχων του Μουσείου. § 3 Με απόφαση του Υπουργείου Πολιτισμού, η οποία εκδίδεται ύστερα από γνώμη του Συμβουλίου, είναι δυνατή η αναγνώριση μουσείου που ιδρύεται από ή ανήκει σε άλλο νομικό πρόσωπο, μετά από αίτηση αυτού, εφόσον διασφαλίζονται οι λειτουργίες και οι σκοποί της παραγράφου 1. Προς τούτο συνεκτιμώνται, μεταξύ άλλων, το ενδιαφέρων των συλλογών, η επάρκεια και καταλληλότητα των εγκαταστάσεων, του απασχολούμενου προσωπικού και των άλλων μέσων για την επίτευξη των στόχων του Μουσείου. § 4 Με απόφαση του Υπουργού Πολιτισμού, η οποία εκδίδεται ύστερα από γνώμη του Συμβουλίου, προσδιορίζονται περαιτέρω οι προϋποθέσεις που πρέπει να πληρούν τα μουσεία προκειμένου να εκδοθεί η απόφαση της παραγράφου 2 και της παραγράφου3. Οι προϋποθέσεις αυτές μπορούν να εξειδικεύονται, κατά κατηγορίες μουσείων, οι οποίες καθορίζονται με κριτήρια όπως το περιεχόμενο

44

των συλλογών, τη γεωγραφική περιοχή που καλύπτουν ή τους φορείς στους οποίους ανήκουν. Με την ίδια απόφαση ορίζεται η διαδικασία για την ίδρυση ή αναγνώριση, οι μελέτες και τα πιστοποιητικά που πρέπει να κατατεθούν, η δημοσιότητα που δίνεται στην αναγνώριση και κάθε άλλη αναγκαία λεπτομέρεια. § 5 Τα μουσεία οφείλουν να είναι ανοικτά στο κοινό σε προκαθορισμένες ημέρες και ώρες. Οφείλουν επίσης να διευκολύνουν την πρόσβαση στις συλλογές τους για λόγους μελέτης και έρευνας. § 6 Τα μουσεία διέπονται από εσωτερικό κανονισμό λειτουργίας, ο οποίος καταρτίζεται με απόφαση του Υπουργού Πολιτισμού μετά από γνώμη του Συμβουλίου για τα μουσεία που ανήκουν στο Δημόσιο, και κοινοποιείται στην Υπηρεσία προκειμένου για τα άλλα μουσεία. § 7 Τα αντικείμενα που φυλάσσονται στα μουσεία καταχωρίζονται στο Εθνικό Αρχείο Μνημείων με ευθύνη της Διοίκησης των μουσείων. § 8 Τα αναγνωρισμένα μουσεία κατά την παράγραφο 3 οφείλουν κάθε έτος να ενημερώνουν την Υπηρεσία για κάθε μεταβολή της κατάστασης των αντικειμένων των συλλογών τους, την τυχόν απώλειά τους και για τον εμπλουτισμό των συλλογών τους με νέα αντικείμενα. Αν κάποιο αντικείμενο διατρέχει άμεσο κίνδυνο φθοράς, απώλειας ή καταστροφής, εφαρμόζεται η διάταξη του τελευταίου εδαφίου της παραγράφου 1 του άρθρου 27. Σε περίπτωση κλοπής ή και παράνομης εξαγωγής εφαρμόζονται οι διατάξεις του άρθρου 30. § 9 Για τον εμπλουτισμό των μουσείων που δεν ανήκουν στο Δημόσιο με μνημεία εφαρμόζονται οι διατάξεις της παραγράφου 5 του άρθρου 31. Τα μουσεία αυτά απαγορεύεται να αποκτούν ή να δέχονται ως δάνειο ή παρακαταθήκη, πολιτιστικά αγαθά για τα οποία υπάρχουν ενδείξεις ότι προέρχονται από κλοπή, παράνομη ανασκαφή ή από άλλη παράνομη ενέργεια ή ότι έχουν αποκτηθεί ή εξαχθεί κατά παράβαση της νομοθεσίας του κράτους προέλευσής τους και οφείλουν να ενημερώνουν χωρίς υπαίτια καθυστέρηση την Υπηρεσία για κάθε τέτοια προσφορά. Η απαγόρευση απόκτησης ή αποδοχής πολιτιστικών αγαθών για τα οποία υπάρχουν ενδείξεις ότι έχουν αποκτηθεί ή εξαχθεί κατά

45

παράβαση της νομοθεσίας του κράτους προέλευσής τους, ισχύει και για τα μουσεία που ανήκουν στο Δημόσιο. § 10 Τα αντικείμενα των συλλογών των μουσείων δεν υπόκεινται σε κατάσχεση. § 11 Η μεταβίβαση της κυριότητας των αντικειμένων των συλλογών των μουσείων που ανήκουν στο Δημόσιο δεν επιτρέπεται, με την επιφύλαξη των διατάξεων της παραγράφου 2 του άρθρου 25, αναλόγως εφαρμοζομένων προκειμένου για πολιτιστικά αγαθά που δεν αποτελούν μνημεία. Η μεταβίβαση της κυριότητας αντικειμένων συλλογών αναγνωρισμένων μουσείων που ανήκουν σε νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου ή Ο.Τ.Α. ή νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου του ευρύτερου δημόσιου τομέα είναι δυνατή, κατ' εξαίρεση, είτε στο Δημόσιο είτε, μετά από έγκριση του Υπουργού Πολιτισμού και του κατά περίπτωση αρμόδιου Υπουργού ύστερα από γνώμη του Συμβουλίου, κατά προτίμηση σε άλλα τέτοια νομικά πρόσωπα προκειμένου να κατατεθούν σε συλλογή μουσείου. Η μεταβίβαση της κυριότητας αντικειμένων των συλλογών άλλων αναγνωρισμένων μουσείων είναι δυνατή, κατ' εξαίρεση, είτε στο Δημόσιο είτε, μετά από έγκριση του Υπουργού Πολιτισμού, που χορηγείται ύστερα από γνώμη του Συμβουλίου, κατά προτίμηση σε άλλα νομικά πρόσωπα προκειμένου να κατατεθούν σε συλλογή μουσείου. Η ανταλλαγή αντικειμένων συλλογών αναγνωρισμένων μουσείων τα οποία δεν έχουν ιδιαίτερη σημασία για αυτές ή για την πολιτιστική κληρονομιά της χώρας με αντικείμενα συλλογών μουσείων της αλλοδαπής που έχουν ιδιαίτερη σημασία μπορεί να επιτραπεί, κατ' εξαίρεση, με απόφαση του Υπουργού Πολιτισμού ύστερα από γνώμη του Συμβουλίου. Οι περιορισμοί

της παρούσας παραγράφου δεν

ισχύουν

προκειμένου

για

ανανεώσιμα και αντικαταστατά δείγματα συλλογών φυσικής ιστορίας. Η μεταβίβαση που πραγματοποιείται κατά παράβαση των διατάξεων της παρούσας είναι άκυρη. § 12 Ο δανεισμός και η προσωρινή εξαγωγή αντικειμένων των συλλογών των μουσείων επιτρέπονται υπό τους όρους και προϋποθέσεις των διατάξεων της παραγράφου 1 του άρθρου 25 και της παραγράφου 11 του άρθρου 34 αντίστοιχα. § 13 Η λειτουργία των αναγνωρισμένων μουσείων τελεί υπό την εποπτεία του Υπουργού Πολιτισμού, ο οποίος μπορεί να ανακαλεί την απόφαση της

46

παραγράφου 3, μετά από γνώμη του Συμβουλίου, εάν παύσουν να πληρούνται οι προϋποθέσεις έκδοσής της ή παραβιαστούν άλλες διατάξεις του παρόντος. § 14 Τα αναγνωρισμένα μουσεία κατά την παράγραφο 3 μπορούν να τυγχάνουν οικονομικής ενίσχυσης από το Υπουργείο Πολιτισμού, καθώς και των προνομίων των διατάξεων των παραγράφων 6 του άρθρου 28, 11 του άρθρου 31, καθώς και 1 του άρθρου 47. Τα μνημεία, κατά τις διατάξεις αυτές, αποκτώνται από αναγνωρισμένα μουσεία που έχουν ίδια νομική προσωπικότητα ή από νομικά πρόσωπα στα οποία ανήκουν αναγνωρισμένα μουσεία, υπό τον όρο ότι κατατίθενται στις συλλογές τους. § 15 Για τις ανάγκες ανέγερσης, επέκτασης, εγκατάστασης, ανάδειξης και λειτουργίας μουσείου μπορεί να γίνει απαλλοτρίωση ή απευθείας εξαγορά κτιρίων ή εκτάσεων γης σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 18 και να ορίζεται ζώνη προστασίας στον περιβάλλοντα χώρο τους σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 17.

47

Παράρτημα 2 Μουσεία του Κράτους & μη Κρατικά Μουσεία 1. Αλφαβητικός Κατάλογος Κρατικών Μουσείων 1 Αβδήρων Αρχαιολογικό Μουσείο 2 Αγίας Τριάδας Συλλογή (Πύργος Θήρας) 3 Αγίου Κηρύκου Ικαρίας Αρχαιολογική Συλλογή 4 Αγίου Νικολάου Κρήτης Αρχαιολογικό Μουσείο 5 Αγρινίου Αρχαιολογικό Μουσείο 6 Αιανής Αρχαιολογικό Μουσείο 7 Αίγινας Αρχαιολογικό Μουσείο 8 Αίγινας Αρχαιολογικό Μουσείο Αφαίας 9 Αιγίου Αρχαιολογικό Μουσείο 10 Αιδηψού Αρχαιολογική Συλλογή 11 Ακρόπολης Μουσείο 12 Αλμυρού Αρχαιολογικό Μουσείο 13 Αμοργού Αρχαιολογική Συλλογή 14 Αμφιπόλεως Αρχαιολογικό Μουσείο 15 'Αµφισσας Αρχαιολογικό Μουσείο 16 'Ανδρου Αρχαιολογικό Μουσείο 17 Αντιβουνιώτισσας Βυζαντινό Μουσείο (Κέρκυρα) 18 Απειράνθου Νάξου Αρχαιολογική Συλλογή

48

19 Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου Μουσείο Φυσικής Ιστορίας 20 Αργοστολίου Αρχαιολογικό Μουσείο 21 Αργους Αρχαιολογικό Μουσείο 22 Αρτας Αρχαιολογική Συλλογή 23 Αρτας Μουσείο Παρηγορήτισσας 24 Αρχαίας Αγοράς Αθηνών Μουσείο (Στοά Αττάλου) 25 Αρχαίας Κορίνθου Αρχαιολογικό Μουσείο 26 Αρχαίας Σικυώνας Μουσείο 27 Αρχαιολογική Συλλογή Οδού Σισσίνης 13 28 Αρχαίου Φενεού Μουσείο 29 Αρχανών Αρχαιολογική Συλλογή 30 Αρχοντικό Βαρελτζϊδαινας (Λέσβος) 31 Αρχοντικό Βούρκα (Κοζάνη) 32 Αστρους Αρχαιολογικό Μουσείο 33 Αστυπάλαιας Αρχαιολογικό Μουσείο 34 Αταλάντης Αρχαιολογικό Μουσείο 35 Βαθέος Ιθάκης Αρχαιολογικό Μουσείο 36 Βεργίνα, κτήριο προστασίας των βασιλικών τάφων 37 Βέροιας Αρχαιολογικό Μουσείο 38 Βέροιας Βυζαντινό Μουσείο 39 Βόλου Αθανασάκειο Αρχαιολογικό Μουσείο 40 Βραυρώνος Αρχαιολογικό Μουσείο 41 Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο (Αθήνα)

49

42 Βυζαντινού Πολιτισμού Μουσείο (Θεσσαλονίκη) 43 Γαλαξειδίου Αρχαιολογική Συλλογή 44 Γυθείου Αρχαιολογικό Μουσείο 45 Δελφών Αρχαιολογικό Μουσείο 46 Δήλου Αρχαιολογικό Μουσείο 47 Δίου Αρχαιολογικό Μουσείο 48 Διρού Νεολιθικό Μουσείο 49 Διστόμου Αρχαιολογική Συλλογή 50 Δράμας Αρχαιολογικό Μουσείο 51 Εθνική Πινακοθήκη - Μουσείο Αλεξανδρου Σούτζου 52 Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο 53 Ελευσίνας Αρχαιολογικό Μουσείο 54 Eλληνικής Λαϊκής Τέχνης Μουσείο 55 Επιγραφικό Μουσείο 56 Επιδαύρου Αρχαιολογικό Μουσείο 57 Ερεσού Λέσβου Αρχαιολογική Συλλογή 58 Ερέτριας Αρχαιολογικό Μουσείο 59 Ζακύνθου Αρχαιολογικό Μουσείο 60 Ζακύνθου Βυζαντινό-Μεταβυζαντινό Μουσείο 61 Ηλιδας Αρχαιολογικό Μουσείο 62 Ηρακλείου Αρχαιολογικό Μουσείο 63 Θάσου Αρχαιολογικό Μουσείο 64 Θεόπετρας Τρικάλων Αρχαιολογική Αποθήκη

50

65 Θέρμου Αρχαιολογικό Μουσείο 66 Θεσπιών Αρχαιολογική Συλλογή 67 Θεσσαλονίκης Αρχαιολογικό Μουσείο 68 Θηβών Αρχαιολογικό Μουσείο 69 Θήρας Αρχαιολογικό Μουσείο 70 Θήρας Προϊστορικής Μουσείο 71 Θυρρείου Αρχαιολογικό Μουσείο 72 Ιεράπετρας Αρχαιολογική Συλλογή 73 Ικαρίας Αρχαιολογικό Μουσείο Κάμπου 74 Ιου Αρχαιολογικό Μουσείο 75 Ιουστινιάνι, κτήριο περιοδικών εκθέσεων (Χίος) 76 Ισθμίας Αρχαιολογικό Μουσείο 77 Ιωαννίνων Αρχαιολογικό Μουσείο 78 Ιωαννίνων Βυζαντινό Μουσείο 79 Καβάλας Αρχαιολογικό Μουσείο 80 Καλαμάτας Μπενάκειο Αρχαιολογικό Μουσείο 81 Καλύμνου Μουσείο 82 Κανελλοπούλου Μουσείο (Αθήνα) 83 Καρύστου Αρχαιολογικό Μουσείο 84 Καστελλορίζου Αρχαιολογικό Μουσείο 85 Καστοριάς Βυζαντινό Μουσείο 86 Κέας Αρχαιολογικό Μουσείο 87 Κέδρου Αρχαιολογική Συλλογή

51

88 Κέντρο Μελετών Ακροπόλεως 89 Κεραμεικού Αρχαιολογικό Μουσείο (Αθήνα) 90 Κέρκυρας Αρχαιολογικό Μουσείο 91 Κιλκίς Αρχαιολογικό Μουσείο 92 Κινηματογράφου Μουσείο 93 Κοζάνης Αρχαιολογικό Μουσείο 94 Κομοτηνής Αρχαιολογικό Μουσείο 95 Κορίνθου Αρχαιολογικό Μουσείο 96 Κοσμητική Συλλογή Ρόδου 97 Κρύπτη Αγίου Δημητρίου Θεσσαλονίκης 98 Κυθήρων Αρχαιολογικό Μουσείο 99 Κυθήρων Συλλογή Έργων Βυζαντινής και Μεταβυζαντινής Τέχνης 100 Κω Αρχαιολογικό Μουσείο 101 Λαμίας Αρχαιολογικό Μουσείο 102 Λάρισας Αρχαιολογικό Μουσείο 103 Λαυρίου Αρχαιολογικό Μουσείο 104 Λέρου Αρχαιολογικό Μουσείο 105 Λευκάδας Αρχαιολογικό Μουσείο 106 'Λευκός Πύργος Θεσσαλονίκης 107 Λήμνου Αρχαιολογικό Μουσείο Μύρινας 108 Λιδωρικίου Αρχαιολογική Συλλογή 109 Λυκόσουρας Αρχαιολογικό Μουσείο 110 Μαραθώνος Αρχαιολογικό Μουσείο

52

111 Μαυροματίου Αρχαιολογικό Μουσείο 112 Μεγαλόπολης Αρχαιολογική Συλλογή 113 Μεγάρων Αρχαιολογικό Μουσείο 114 Μενιδίου Αρχαιολογικό Μουσείο 115 Μήθυμνας Λέσβου Αρχαιολογική Συλλογή 116 Μήλου Αρχαιολογικό Μουσείο 117 Μητρόπολης Νάξου Επιτόπιο Μουσείο 118 Μονεμβασίας Αρχαιολογική Συλλογή 119 Μυκηνών Αρχαιολογικό Μουσείο 120 Μυκόνου Αρχαιολογικό Μουσείο 121 Μυστρά Αρχαιολογικό Μουσείο 122 Μυτιλήνης Αρχαιολογικό Μουσείο (Νέο κτήριο) 123 Μυτιλήνης Αρχαιολογικό Μουσείο (Παλαιό κτήριο) 124 Νάξου Αρχαιολογικό Μουσείο 125 Ναυτικό Μουσείο Ιονίου 126 Ναυπλίου Αρχαιολογικό Μουσείο 127 Νεαπόλεως Αρχαιολογική Συλλογή 128 Νέας Μονής Χίου Μουσείο 129 Νεμέας Αρχαιολογικό Μουσείο 130 Νικόπολης Αρχαιολογικό Μουσείο 131 Νομισματικό Μουσείο 132 Ολυμπίας Αρχαιολογικό Μουσείο 133 Ολυμπίας Μουσείο Ιστορίας των Ολυμπιακών Αγώνων της Αρχαιότητας

53

134 Ολυμπίας Μουσείο της Ιστορίας των Ανασκαφών 135 Παλαιόπολης Ανδρου Αρχαιολογική Συλλογή 136 Παλαιόπολης Μουσείο "Mon Repos" στη Κέρκυρα 137 Παλάτι του Μεγάλου Μαγίστρου Εκθεση " Ρόδος 2400 χρόνια" 138 Πάρου Αρχαιολογικό Μουσείο 139 Πατρών Αρχαιολογικό Μουσείο 140 Πειραιώς Αρχαιολογικό Μουσείο 141 Πέλλας Αρχαιολογικό Μουσείο 142 Πολεμικό Μουσείο (Αθήνα) 143 Πολυγύρου Αρχαιολογικό Μουσείο 144 Πόρου Αρχαιολογικό Μουσείο 145 Ποταμιάς Αρχαιολογική Συλλογή 146 Πυθαγορείου Αρχαιολογική Συλλογή 147 Πύλου Αντωνοπούλειο Αρχαιολογικό Μουσείο 148 Ρεθύμνου Αρχαιολογικό Μουσείο 149 Ρόδου Αρχαιολογικό Μουσείο 150 Σαλαμίνας Αρχαιολογικό Μουσείο 151 Σαμοθράκης Αρχαιολογικό Μουσείο 152 Σάμου Αρχαιολογικό Μουσείο 153 Σερρών Αρχαιολογικό Μουσείο 154 Σητείας Αρχαιολογικό Μουσείο 155 Σίκινου 'Εκθεση Βυζαντινή & Μεταβυζαντινή (Κτήριο κοινότητας, Καστρο χώρας Σίκινου) 156 Σίφνου Αρχαιολογικό Μουσείο

54

157 Σκύρου Αρχαιολογικό Μουσείο 158 Σπάρτης Αρχαιολογικό Μουσείο 159 Σπετσών Μουσείο 160 Σταθμός ΜΕΤΡΟ "Ακρόπολις", αρχαιολογική έκθεση 161 Σταυρού Ιθάκης Αρχαιολογική Συλλογή 162 Σύγχρονης Τέχνης Εθνικό Μουσείο (Αθήνα) 163 Σύγχρονης Τέχνης Κρατικό Μουσείο (Θεσσαλονίκη) 164 Σύμης Αρχαιολογικό Μουσείο 165 Σύμης Σάλα Χατζηαγαπητού 166 Σύρου Αρχαιολογικό Μουσείο 167 Σχηματαρίου Αρχαιολογικό Μουσείο 168 Τεγέας Αρχαιολογικό Μουσείο 169 Τήνου Αρχαιολογικό Μουσείο 170 Τρικάλων Αρχαιολογική Συλλογή 171 Τρίπολης Αρχαιολογικό Μουσείο 172 Υδρα Μουσείο Π. Κουντουριώτη 173 Φιλίππων Αρχαιολογικό Μουσείο 174 Φλώρινας Αρχαιολογικό Μουσείο 175 Φλώρινας Βυζαντινό Μουσείο 176 Χαιρωνείας Αρχαιολογικό Μουσείο 177 Χαλκίδος Αρχαιολογικό Μουσείο 178 Χανίων Αρχαιολογικό Μουσείο 179 Χανίων Βυζαντινή και Μεταβυζαντινή Συλλογή

55

180 Χίου Αρχαιολογικό Μουσείο 181 Χίου Μουσείο Βυζαντινής και Μεταβυζαντινής Τέχνης 182 Χώρας Τριφυλίας Αρχαιολογικό Μουσείο 183 Ωρωπού Αρχαιολογικό Μουσείο

2. Αλφαβητικός Κατάλογος Μη Κρατικών Μουσείων 1 Αβέρωφ Πινακοθήκη (Μέτσοβο) 2 Αθηνών Δημοτική Πινακοθήκη 3 Αιτωλοακαρνανίας Λαογραφικό Μουσείο 4 'Ανδρου Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Ιδρύματος Βασ. και Ελίζας Γουλανδρή 5 'Ανδρου Ναυτικό Μουσείο 6 'Αρτας Λαογραφικό Μουσείο Μουσικοφιλολογικού Συλλόγου “Σκουφάς” 7 Βέροιας Λαογραφικό Μουσείο (Αρχοντικό Σαράφογλου) 8 Βορρέ Μουσείο 9 Βρέλλη Μουσείο Ελληνικής Ιστορίας (Ιωάννινα) 10 Γαβαλοχωρίου Ιστορικό-Λαογραφικό Μουσείο 11 Γαλαξειδίου Ναυτικό Μουσείο 12 Γουναρόπουλου Μουσείο Δήμου Ζωγράφου 13 Δημητσάνας Υπαίθριο Μουσείο Υδροκίνησης 14 Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδος 15 Εβραϊσμού Κέντρο Ιστορικής Διαδρομής (Θεσσαλονίκη)

56

16 Εθνικής Τραπέζης Μουσείο-Καλλιτεχνική Συλλογή (Αθήνα) 17 Εθνικό Ιστορικό Μουσείο 18 Μουσείο της Ελιάς και του Ελληνικού Λαδιού (Σπάρτη) 19 Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης Μουσείο (Αθήνα) 20 Ενυδρείο Ρόδου 21 Ζυγομαλά Μουσείο (Αυλώνα Αττικής) 22 Ηπειρωτικής Λαϊκής Τέχνης Μουσείο "Κώστας Φρόντζος" (Ιωάννινα) 23 Θεατρικό Μουσείο 24 Θεόφιλου Μουσείο 25 Θεσσαλονίκης Μουσείο Κινηματογράφου 26 Θρακικό Μουσείο Παιδείας της Εταιρείας Παιδαγωγικών Επιστημών Κομοτηνής 27 Καζαντζάκη Μουσείο 28 Καλαβρυτινών Θυσίας Μουσείο 29 Καποδίστρια Μουσείο (Κέρκυρα) 30 Καρδίτσας Λαογραφική Συλλογή 'Καραγκούνα' 31 Καρλοβασίου Ιστορικό-Λαογραφικό Μουσείο 32 Καστοριάς Λαογραφικό Μουσείο 33 Κέντρο Μελέτης Νεώτερης Κεραμικής (Αθήνα) 34 Κέρκυρας Δημοτική Πινακοθήκη 35 Κοζάνης Λαογραφικό, Ιστορικό, Φυσικής Ιστορίας Μουσείο 36 Κοζάνης Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα 37 Κομοτηνής Βυζαντινό Μουσείο Ιδρύματος Ν. Παπανικολάου 38 Κομοτηνής Λαογραφικό Μουσείο

57

39 Κομοτηνής Μουσείο Καλαθοπλεκτικής των Ρωμά 40 Κοργιαλένειο Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Αργοστολίου 41 Κορίνθου Ιστορικό-Λαογραφικό Μουσείο 42 Κοσμήματος Μουσείο Ηλία Λαλαούνη 43 Κοτοπούλη Μαρίκας Μουσείο 44 Κρήτης Ιστορικό Αρχείο 45 Κρήτης Ιστορικό Μουσείο 46 Κρήτης Ναυτικό Μουσείο 47 Κρητικής Εθνολογίας Μουσείο 48 Κυκλαδικής Τέχνης Μουσείο Ιδρύματος Ν.Π. Γουλανδρή 49 Κύμης Λαογραφικό Μουσείο 50 Λάρισας Λαογραφικό-Ιστορικό Μουσείο 51 Λαυρίου Ορυκτολογικό Μουσείο 52 Λευκάδας Λαογραφική Συλλογή Μουσικοφιλολογικού και Αθλητικού Ομίλου “Ορφεύς” 53 Λυκείου Ελληνίδων Αθηνών Μουσείο Ιστορίας της Ελληνικής Ενδυμασίας 54 Λυχνοστάτης - Μουσείο Παραδοσιακής Ζωής και Λαϊκού Πολιτισμού Κρήτης 55 Μακεδονίας-Θράκης Λαογραφικό και Εθνολογικό Μουσείο ('Επαυλη Γ. Μοδιάνο) 56 Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης 57 Μακεδονικού Αγώνα Μουσείο (Θεσσαλονίκη) 58 Μακρυνίτσας Μουσείο Λαϊκής Τέχνης και Ιστορίας Πηλίου - Αρχοντικό Τοπάλη 59 Μάχης της Κρήτης και Εθνικής Αντίστασης Δημοτικό Μουσείο (Ηράκλειο) 60 Μεσολογγίου Μουσείο Ιστορίας και Τέχνης του Δήμου της Ιεράς Πόλεως 61 Μήλου Λαογραφικό Μουσείο

58

62 Μουσείον της Πόλεως των Αθηνών- 'Ιδρυμα Βούρου - Ευταξία Μουσείο Ελληνικών Λαϊκών Μουσικών Οργάνων - Συλλογή Φοίβου Ανωγειανάκη - Κέντρο 63 Εθνομουσικολογίας (Αθήνα) 64 Μπενάκη Μουσείο (Αθήνα) 65 Μυκόνου Λαογραφική Συλλογή 66 Ναυτικό Μουσείο Αιγαίου (Μύκονος) 67 Ναυτικό Μουσείο Ελλάδος (Πειραιάς) 68 Ξάνθης Λαογραφικό Μουσείο 69 Ορεστιάδας Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο 70 ΟΤΕ - Μουσείο Τηλεπικοινωνιών 71 Παλαμά Οικία 72 Πατρών Μουσείο Λαϊκής Τέχνης - Πολιτιστικό Κέντρο 73 Πειραιώς Δημοτική Πινακοθήκη 74 Πελοποννησιακό Λαογραφικό 'Ιδρυμα Β. Παπαντωνίου (Ναύπλιο) 75 Πιερίδη Μουσείο Αρχαίας Κυπριακής Τέχνης 76 Πιερίδη Πινακοθήκη 77 Πυλαίας Ανοιχτό Μουσείο (Θεσσαλονίκη) 78 Ρεθύμνης Ιστορικό-Λαογραφικό Μουσείο 79 Ρόδου Δημοτική Πινακοθήκη 80 Σαρακατσάνων Λαογραφικό Μουσείο (Σέρρες) 81 Σιδηροδρομικό Μουσείο Αθηνών 82 Σιδηροδρόμων Μουσείο Δήμου Καλαμάτας 83 Σκίτσου Μουσείο (Αθήνα)

59

84 Σολωμού και Επιφανών Ζακυνθίων Μουσείο 85 Σολωμού Μουσείο (Κέρκυρα) 86 Σουφλίου Μουσείο Μετάξης 87 Σπαθάρειο Μουσείο Θεάτρου Σκιών 88 Σπηλιάς Κισσάμου Συλλογή 89 Στεμνίτσας Λαογραφικό Μουσείο 90 Σύμης Δημοτικό Ναυτικό Λαογραφικό Μουσείο 91 Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών - Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης 92 Τεριάντ Μουσείο - Βιβλιοθήκη 93 Τεχνικό Μουσείο Θεσσαλονίκης 94 Τρικούπηδων Μουσείο 95 Υδρευσης Μουσείο Θεσσαλονίκης 96 Φιλοτελικό Μουσείο 97 Φλώρινας Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης 98 Φοινικίου Λαογραφικό Μουσείο 99 Φολεγάνδρου Λαογραφικό Μουσείο 100 Φρυσίρα Μουσείο - Κέντρο Σύγχρονης Ευρωπαϊκής και Ελληνικής Ζωγραφικής 101 Φυσικής Ιστορίας Μουσείο Γουλανδρή 102 Φωτογραφίας Μουσείο

60

61

Γραφήματα

62

Γράφημα 1 Πηγή Υπουργείο Οικονομικών

Επιχορηγήσεις σε Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου Επιχορήγηση στα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα του πανεπιστημιακού τομέα

2.500.000,00 2.000.000,00 1.500.000,00

Επιχορήγηση σε λοιπές σχολές, ινστιτούτα και οργανισμούς εκπαιδευτικού χαρακτήρα

1.000.000,00

Επιχορήγηση σε βιβλιοθήκες

500.000,00 Επιχορήγηση σε μουσεία

0,00 2006

2005

2004

63

Επιχορηγήσεις σε Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικόυ Δικαίου 12.000.000,00 10.000.000,00 Επιχορήγηση σε μουσεία

8.000.000,00 6.000.000,00

Επιχορήγηση στο ίδρυμα Ελληνικού Πολιτισμού

4.000.000,00

Επιχορήγηση στο Εθνικό Θέατρο

2.000.000,00 0,00 2006

2005

2004

Γράφημα 2 Πηγή Υπουργείο Οικονομικών

64

Βιβλιογραφία Barton Allan, The conceptual arguments concerning accounting for public heritage assets: a note, Accounting, Auditing & Accountability Journal 18(3), 2005, 434-440. Βουδούρη Δάφνη, Κράτος και μουσεία: το θεσμικό πλαίσιο των αρχαιολογικών μουσείων. Αθήνα: Σάκκουλας, 2003. Γραμματικάκη – Αλεξίου Αναστασία, Διεθνής διακίνηση πολιτιστικών αγαθών και ιδιωτικό διεθνές δίκαιο. Αθήνα: Εκδόσεις Σάκκουλα, 2002. Γεωργακόπουλος, Θεόδωρος Α.. Εισαγωγή στη Δημόσια Οικονομκή. Αθήνα: Μπένου, 1997 σελ. 152 επ. Δεληβορριάς Άγγελος, «Γύρω από το μέλλον και τις προοπτικές των μουσειακών οργανισμών», εφημερίδα Το Βήμα, ένθετο Νέες Εποχές: Ιδέες και Τέχνες, Γράμματα, Πολιτισμός, Επιστήμες, αρ. φύλλου 12838, 6/2/2000. Ελλάδα 2000-2006. Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης (http://www.hellaskps.gr/). Εισηγητική έκθεση στο σχέδιο νόμου «Για την προστασία των Αρχαιοτήτων και εν γένει της Πολιτιστικής Κληρονομιάς» της 21.05.2001 Ελληνικό Παιδικό Μουσείο (http://www.hcm.gr/BIGFrame/BIGFramesMainFirstPage.asp?LANG=GR). Επιτροπή Ποντιακών Μελετών (http://www.epm.gr/index.htm). Ginsburgh Victor A., The economics of art and culture, June 2000. Δημοσιεύτηκε στο N. Smelser and P. Baltes, eds., International Encyclopedia of the Social and Behavioural Sciences, Amsterdam: Elsevier, 2001 Glenbow Museum, http://www.glenbow.org

65

Hermitage Museum (http://www.hermitagemuseum.org/html_En/08/hm88_0_0_7.html). Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (http://www.ime.gr/fhw//en/news/press/press41.html). Ιστορικό Μουσείο Κρήτης (http://www.historical-museum.gr/new/ekdoseis.html). ICOM (http://icom.museum/statutes.html#2).

Janes R. R. “Don’t lose your nerve: museums and organizational change”, στο συμπόσιο Museums for the New Millenium. Smithsonian, 1996. Καράγιωργας Δ. Π., Δημόσια οικονομικά, Αθήνα: Παπαζήσης, 1981 Λαμπράκη – Πλάκα Μαρίνα, «Ο εκσυγχρονισμός του πολιτισμού», εφημερίδα Το Βήμα, ένθετο Νέες Εποχές: Ιδέες και Τέχνες, Γράμματα, Πολιτισμός, Επιστήμες, αρ. φύλλου 12810, 9/1/2000. Mensch Peter van, Towards museums for a new century, Museums, space and power. ICOFOM Study Series 22 (Athens 1993) 15-18. Μουσείο Αθλητισμού (http://www.sportmuseum.gr/category.php?id=102&lan=0). Μουσείο Κομπολογιού (http://www.greece-museums.com/url.php?id=120). Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης (http://www.cycladic-m.gr/gr_version/cafe.htm). Μουσείο Μπενάκη (http://www.benaki.gr). Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης (http://www.nhmc.uoc.gr/greekVersion/intro_gr.html). Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης (http://www.thmphoto.gr/seminars/).

66

Mulligan Casey, Philipson Tomas J., Policy design and incidence in a merit good economy. Musgrave R. A., Musgrave P. B., Public finance in theory and practice. 5th edition (1st ed., 1973). Mcgraw - Hill Inc., 1989. Οικονόμου, Μαρία. Νέες Τεχνολογίες και Μουσεία: εργαλείο, τροχοπέδη ή συρμός; (http://www.ath.aegean.gr/srcosmos/showpub.aspx?aa=5213). Schroyen Fred, An alternative way to model merit good arguments, Oct. 2003 Speed Art Museum (http://www.uarts.edu/faculty/smilekic/kiddyface/jbspeed/puzzle.html). Stiglitz Joseph, Οικονομική του Δημοσίου τομέα, Σειρά: Επιστημονική Βιβλιοθήκη, Αθήνα: Εκδόσεις Κριτική

Υποργείο Εξωτερικών (http://www.mfa.gr/greek/greece/through_time/mythology/muses.html).

Υπουργείο Πολιτισμού (http://www.culture.gr). Υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών (http://www.mnec.gr/)

Χλωμούδης Κωνσταντίνος , Κωσταγιόλας Πέτρος, Σύγχρονες βιβλιοθήκες, τράπεζες πληροφοριών: οργάνωση και νέες τάσεις, Αθήνα: Εκδόσεις Τζεϊ και Τζεϊ Ελλάς, 2004.

67

Νόμοι & Προεδρικά Διατάγματα Ν. 4599/1930 «Περί αποδοχής δωρεάς των κληρονόμων Εμμ. Μπενάκη προς ίδρυσιν Μουσείου Μπενάκη», (ΦΕΚ138, τ. Α΄/1930). Ν. 132/1969, «Περί ιδρύσεως Πολεμικού Μουσείου» (ΦΕΚ 35, τ. Α’ / 1969) Ν. 1558/1985, «Κυβέρνηση και Κυβερνητικά Όργανα», (ΦΕΚ 137, τ. Α΄/ 1985) Ν. 2557/1997, «Θεσμοί μέτρα και δράσεις πολιτιστικής ανάπτυξης», (ΦΕΚ 271, τ.Α’/ 1997) Ν. 2831/2000 «Τροποποίησης των διατάξεων του Ν. 1577/1985 Γενικός οικοδομικός κανονισμός και άλλες διατάξεις» (ΦΕΚ 140, τ.Α΄/ 2000). Ν. 3028/2002, «Για την προστασία των Αρχαιοτήτων και εν γένει της Πολιτιστικής Κληρονομιάς», (ΦΕΚ 153, τ. Α’/2002). Π.Δ. 88/2000 «Καθορισμός κλάδων προϊσταμένων οργανικών μονάδων του Υπουργείου Πολιτισμού» ((ΦΕΚ 73, τ. Α’/2000).

68