Rupjlu’;TvkjepA estIetfj ar,cj pJfhIH ü4-19-08ý sfSotf er;srfae{kfcj;arfepAlflo. er;Po.sitjkU;r,ientunj; ekfkjer;lokjrcj s[pI;er;[Psjhvf;tyj// s-mer;[PsjbU;Sorcj sftpudjTvkjlfPo. m[PsjNocjbU;// dFe{kfcj> s-er;m, sf[Psjtyj// dFm,mHutj s-er;KY sf lo.e[pfrmyj// tKFtr’kYetf>l” sTf;t”> ae{kfcj; arfko aSu’;htjNocjPo. lu’;pnj;enrtfl”r,ieh;tyj// dFkoetf> s-lu’; lo.p” Solokj{kpFso.// lUetv amYf;af;[Pcj>sitjwcjsf;t”> ae{kfcj;arfetvko burf;eHfedhnfm,f ePvr,f sueSfcj;[pI; üsfsI sfRokj/ sfaupjpu’s’a[Psj kvnj[p}tfepAm,fPnjtI;/ asmj;pu’N,ipj/ sfaupjKY]pj/ aPu’;atvkj sIsOj/ ¿k’t”>lUko sitjwcjsf;Po. ekfcj; mekfcj;/ sfaupja[PsjTutjewrcj akYi];r,i mr,istfetvko su’smj;[pI;ý sftsjaupj[Psjeafcj koyjtocj sIsOjentf aetfjel; aKYinj{kf hvf;tyj// pcjetf> pcjpnj;tfepF>// pritj{kI;/ pQfnj;/ Bud%bfhfae[KK’him,tjsrf st”> sfaupjkel;etvko koyjtocj asaSu’;lupj[pI; sfaupjscjepAtcjTf;t”>aKF lU¿kikj mYf;e{kfcj;/ akYi];r,ie{kfcj;etv.retf> pcjpnj;rkYi];npjpFtyj// ekYfcj;erfkjlfrcj sfaupj tsjmYi];mYi];etf> loKYcjrcj rhvf;pFesSot”>SN$n”. a”dIsfaupjkel;etvko pu’N,ipjKY]pjlupjtfpF// elfkI akYi]; a[mtjtsjKuKuko loKYcjlo. mHutjpFbU;// tsjKFk dkf{kI; tsjeyfkjk !ar,cjburf; a”dI sfaupjkel;etvko rfn”.KYI[pI; byjm,fwyjl.o rml”/ tpJj>etfjlUetvko l¸[pI; ekfcj;m¹«pKYcjl.po F@ lo. em;tyj// !dIloetf> mrNocjbU; dkf{kI;/ bf[Psjl.l o ”Soetf> a”dIsfaupj kel;etvko koyjtocjKY]pjtfSoetf> tsjKFtsjKF tsjmYi];ko cF;Syjelfkjp” pu’N,ipj KY]pjlupjtyj// lUetvyUhvf;lo.kunjt”>aKFm, enfkjtsjKF pu’N,ipjKY]pjlupjtyj@ lo. e[pf lokjrtyj// hipjm{kfKcjm,fetf> a”dIsfaupjkel;etvko amYf;a[pf; ewc,[pI; al¸lupj Nocjetf>m,fpF// bfe{kfcj>l”Soetf> bunj;{kI;l” pcjpnj;m¹kcj;es/ estnfr,cjetvl” al¸ep;[pI; ewc,NocjpFesSot”> rJjRvyjKYkjn”. nyU;gYfsIm, koHcjnrI/ mmI;mI;/ hf; PrkjdI/ hmI; gYkj klcj;to.k a”dI sfaupjkel;etvko tsjaupjlÃcj cF;eTfcjsI Tocj;m,fpu’N,ipj[pI; kunjkYsrtjko l¸pFmyj// him,tjPvyjrf abiDmMfkol” hUt.po ” aupjer hu’;eTfcj l¸K”>pFtyj// sfmer;[Psjepmyj> a”dIlo alupjetvmYf;entfn”. estIetfjn.p” tjhkj[pI; s-mer;KYmilo. sf-m[Psjtf aetfj{kfhvf;tyj// dFepmyj> estIetfjtJjeSfkjm¹ aScj>Scj>/ ekYfcj;wcj;aenaTf; «p[pcjm¹aScj>Scj>etvko m,tjtmj;a[PsjkYnjrsjreafcj [pI;sI;K”>hmÃetvko Dftjpu’n.t ” mYi]; BvIdIyo kcjmrfn”.tsjhvyj m,tjtmj;tcjK”>pFtyj// Skjlkj[pI; m,tjtmj;tcjenS”l” [PsjpFtyj// enfkj[pI; burf;tJjeSfkjrfm,f sitjerfkoyjpF «m
kUJI eSfcj Rvkjep;ent”> acjgYcjnIyf dkf{kI;OI;emfcjemfcjk estIetfjtJjeSfkjt”>enrfko en.sOj lf[pI; koaKcjOI;eSfcjt”>alupjhmf;etv lupjtfkocjtf aKYi];kY mkY/ m,nj mm,njko m{kJj> 1
NocjpFbU;// KrI;kaetfjew;etf> tnfrIekYfjekYfjelfkj kf;emfcj;rtyj// tsjPkjkl” sf;wtjener;atvkj en.sOjlupjcnj;k r,ieneh;tyj// dFe{kfcj> OI;emfcjemfcjaenn”. koaKcjto. lupj[pI;hf;kisxetvko aimjken sfer;hURokjpo.t”> kvnj[p}tfkenrt”> Dftjpu’ etvko{kJj.R¹ssjeS;[pI; koaKcjn.t ” ocjpcjlupjkocjNocjeafcj Dftjpu’Rokjrtfl” alupjtsjKu [PsjenpFtyj// lupjaf;al,} m[cI;J} dkf{kI;OI;emfcjemfcjaenn”. e[m[pcjaenaTf;«p[pcjlupjkocjt”> K & R kum_`In.l ” ” dIatocj;p” SkjhvyjlupjkocjpFtyj// tsjKFtr’ alvnjaer;{kI;t”> lupjeSfcjsrfetv {kJj> R¹ssjeS;srfetv r,ircjetf> ekYfcj;kolf[pI; Jaipj/ enfkjen.mnkj alupjhmf;etv lupjtfkocjtfetvko {kJj>R¹ ssjeS; e[pfSo [ph[pI;m, alupjKvcjkohvf;el>r,ityj// dF>a[pcj estIetfjatvkj ecve{k;hu’;sv”rfm,fp”[Psj[Psj lupcj nj;eSfcjRvkjrfm,fp”[Psj[Psj [pI;rcj [pI;erf> Sot”> hebfTf;mYi];mHutjb” ecve{k;ko mkunjhcj>tfmkunjeafcj lupjcnj;ko hpjypj tikY Nocjhmà tikYeafcj estnfa[pJj>Tf;[pI; eSfcjRvkjpFtyj// dFe{kfcj> dFykf{kI; OI;emfcjemfcjr”> estnfn”.lupjaf;Hf byjelfkj{kI;tyjSotf e[pf[plo.mrNocjelfkj eafcjpFb”// alupjhmf;mYf; lupjcnj;Socjrfalokj akUaJIep;Nocjmyj>hUmYf; «mi.nyj af`fpocj aPv”.asJj;mYf; ahcj;am¹eSfcjmYf;n”.l” aScje[pNocjhmÃe[peafcj sitjr,Jj hJj;K’[pI; estIetfjaekfcjaTJjepAeafcj eSfcjRvkjenpFtyj// burf;estImtJjeSfkjPU;hU dkf{kI;r”>{kI;{kpjm¹n”. burf;mtJjeSfkjPU;hU K & R kum_`I/ koaKcjto.k estIetfj[Psje[mfkjer;atvkj wocj;wnj;eSfcjRvkjen{kt”> h’Gf etfjmYf;/ am¸eSfcjaPv”.wcjmYf;/ ewyYfwsxeSfcjRvkjhUmYf;/ estnfr,cj al¸r,cjmYf;E a{k’ ±f`jaf;/ al¸ecvaf;to.ko ttjNocjhmà aelalvcj>mr,ireafcj estIetfjN,cj> ekYfcj; eSfcjt.k o o aekfcjaTJjePfjenpFtyj// estItJjeSfkjrftvcj estIetfjautj[msjm, TI;etfjtcjNocjhJjaTilJj;ekfcj; el,KF;esfcj;tnj;mYf;kolJj;ekfcj; K & R kum_`Ik a{kmj;TJj[pI;sI;eafcj eSfkjlupjpFtyj// dFe{kfcj> estIetfj pTmScj>qfpnfpitjpv”ko 2006-Ku Š[pIl 30-rkjen.tvcjlJj;ekfcj;/ dutiyScj> qfpnf pitjpv”ko 2006-Ku skjtcj bfl 17-rkjen.tvcjlJj;ekfcj; kYcj;pNocjK”>pFtyj// qfpnf pitjpv”mYf; kYcj;p[pI;sI;? estI etfjko SkjlkjtJjeSfkjrf 2006-Ku dIzcjbfl 4-rkjtvcj TI;etfjtcjNocjt”> a[mcj>Su’;aTi [pI;eafcj tJjeSfkjK”>pFtyj// dFepmyj> a{kmj;TJj[Psjenlo. estIn”.mtUb” du’;pY’n”.tUenpFtyj// sfer;hUetfcj tsjKFtr’{kJj>[pI; byjloHf{kI;pFlimj>lo. aetv;epFkjmi pFtyj// a”dIlo aetv;epFkjrt”> pu’ae[Kaenm,fp” estIetfj TI;tcjpv”ko 2007-Ku eml 26-rkjen.tvcj kYcj;NocjK”>pFtyj// aemriknjNocjc’tw,mj;r,i lkjl,mj;mIhmÃpcj>K”>t”> h’Gfetfj apF;e[KfkjSyjekYfjN,cj> [mnjmfNocjc’m, pcj>h’Gfel;pF;/ lUprihtjN,sjeTfcjekYfjKnj. tkj erfkjK”>pFtyj//
2
alupjhmf;aKkjaK” TI;etfjtcjpv”am,I estIetfjko aeKYfhtj [pI;NocjhmÃ[pI;sI;eafcj estIetfjRupjlu’; epAeafcj eSfcjRvkjrnj lupjkocjep;Nocjmyj>hUkor,fePvrf mYf;svfaKkjaK”etv.rpFtyj// [mnjmf[pJjm, burf;tJjeSfkjPU;hU pnj;r’pJfr,cjmYf;koeKAPo. sIsOj{kt”>aKF BIzfaKkjaK” shJjto.ko TJj>hvcj;sOj;sf;[pI; lkjelÃf>K”>rpFtyj// dFe{kfcj> ahcj;aenn”. aemriknj Nocjc’tvcjerfkjent”> pJfr,cjtsjOI;n”. lupjcnj;atvkj skf;e[pfSopFtyj// a”dI pJfr,cjk Ku dkf dkfmetv PU;etv.rt”> estIetfjr”>hpitjem,fkjenrfaTi lupjeSfcjrnj üensritj/ sf;sritj/ psxJj;Po;mpF/ý lupjKhkjhkjatvkj edAlf tsjhinj;ekYfjetfcj;pFtyj// lupjcnj; mstcjmIm,f sr’a[Psj e[Kfkjehfcj;ep;rmyjl.o SolfpFtyj// estIetfj a[mnj[pI;sI;lot”. SN$r,iepmyj> ecve{k;aSmtnjmYf;lvnj;lo. ahcj;aenn”. a”dIpJfr,cjn.” mlupjPo. Su’;[PtjK”> pFtyj// dIenfkj agClnjNocjerfkjent”> burf;tJjeSfkjPU;hU dkf{kI;tsjeyfkjko akUaJIetfcj;rf N,sjptjKnj.lferfkj{kJj>R¹[pI; lupjpu’lupjnJj;mYf;ko lupjeSfcj[ph a{k’±f`jep;hvf;pFtyj// elyfOjsritja[pcj ±f`jpUezfjK edAlfN,sjeTfcjKnj. KYI;[mc,kjepYfPU;ko aeKYfhtj pFtyj// c,kjepYfPU; aeKYfhtj[pI;[pI;[Kcj; TI;etfjko asmj;tcj{kJj>rpFtyj// TI;etfj a[pI;tcj[pI;t”>enfkj c,kjepYfPU;eafkje[Kr,i {kfem,fkj{kfl,njko «plupjpu’hvcj;Po. tpjScjPo. OI;emfcjemfcjk koTvnj;Tvnj;apFawcj ekYfjhu’;ekYfj[Psjt”> koekYfjmcj;/ koekYfj hU[mtj/ koeafcjekYfjmo; to.n”.lJj;ekfcj; koaKcjn”.lJj;ekfcj; Jtyj// OI;wcj;emfj n”. koesf{kcjto.r”>lupjaf;akUaJIkol” em.Tf;lo. m[Psj eh;bU;// TI;tcjTf;epmyj> TI;etfjr”>eKFcj;elfcj;etvk eKFcj;elfcj;Sv”l”h’ mTvkjb” tKYpjKYpjah’mJjentfko ar,cjehfbnk stcj[pcjScjtyj// dFk lupjcnj;pocj;Socjrf aKkjaK”r”> tsjsitjtsjedh [PsjpFtyj// ecve{k;Socjrf aKkjaK”etf> r,ihepF>/ r,ienS”epF./ r,ienOI;m,fpF// dFepmyj> estnfmpYkj Skjlkj l¸dFnj; en{khU burf;dkf dkfm/ ekYfcj; dkf ekYfcj;ametve{kfcj> Kulo aekfcjaTJjepAlftfl” [PsjpFtyj// ttjNocj helfkj ±f`jmIhelfkj lupjeSfcjenrt”> aKkjaK”etvko nf;lJjeafcj¿ki;sf;[pI; hJj;K’esfcj>{kJj>P.eo tf>lopFtyj// dFm, koyjl¸Tf;t”. al¸ecvn.p” tjhkjlo. estnf erf>kY mhvf;b” wmj;e[mfkjwmj;hf[Psj[pI; kuholjetvto;enm,fpF//
3
KkjK”l,t”>{kfem,fkj{kfl,njapocj;ko aKYi];tkY l,l,pp aekfcjaTJj ePfjNocj tfko etv.rt”.aKF {kfem,fkj{kflnjeafkjr,i estIetfjasitjapocj;to.ko TohUmYf;pcj SkjlkjlupjeSfcjenrf al¹r,cjto.etv.[mcjrt”>tocj; estIetfjm,f tcj.tyjhp_fyjsvf[Pcj> tsts Rupjlu’;epAlf[pI [PsjpFtyj// 2008-Ku tvcj to;tkjm¹ 2007-KuN,sj eSfcj;tvcj;kfltvcj rpjnf;Tf;K”>rt”> estIetfjtJjeSfkjer; lupj cnj;ko 2008-Ku Š[pIl 2-rkjen.tvcj OI;emfcjemfcjn”. koaKcjto. stcjlupjkocjpFtyj// estI etfjeafkjpocj;r,iePfcj;rsjmYf;ko s[pI;lupjpFtyj// «mi.nyj e[mTinj;himj;er;qfnm, lferfkj {kJj>R¹ssjeS;rf tsjKYi].enrfmYf;tvcj akfakvyjm”>Tf;h[Pcj> e[mmYf; ertokjsf; K’enr tfko etv.hvf;tyj// dFe{kfcj> Š[pIl 21-rkjen.atvcj; loapjKYkjmYf;[pI;sI;eafcj eSfcj RvkjP.o JVnj{kf;t”>atvkj K & R kum_`Ik Š[pIl 9-rkjen.m,f alupjswcjtyj// ecve{k; akunjakY mK’loeh;epmyj> Tutj[pnjTf;t”>sJj;kmj;ar m[Psjmenlupjrm,fmo. lUamYf; m[mcjrt”> kunjkYsritjko stcjahu’;«pr[pnjpFtyj// estIptjwnj;kYcjtvcj a[pI;htj e[mJkf [mkjaes> {k”KYtyj// dIenfkj ekfkjRo;Pu’;kf ekfkjRo;etv eltokj t”>aKF lvcj>pFmhvf;reafcj Kpjes;es;eS;rJjasimj; pkjPYmj;tyj// [mnjmf>nJj; [mnjmf>Hnjar estIn”.ekYfcj;eSfcj eSfkj[pI;m, e[m[pcjal,«p[pcjm¹kisxmYf;ko loapjhlo «p[pcjlupjkocj myjlo. rJjRvyjTf;epmyj> e[mkoTo;Sv[pI;pFk [mkjrcjl”sokjrmyj// ekfkjRo;rcjl” Kcj;Tf; rmyjlo. el>lfhir,irpFtyj// dFetvko dINocjc’m,f alupjlupjt”> eSfkjlupjer; pJfr,cjmYf; aenn”. hi[pI;hf;[Psjepmyj> sfer;hUlo aetv.a¿k’mr,ihUetv him,fmHutjeh;lo. TJj>er; lokjrtfpF// pnj;pu’ePfj[Kcj; psxJj;sueSfcj[Kcj; tocjtf[Kcj;kisxmYf;ko esfesfpocj;kpcj ¿kitcj sIsOj Tf;[pI; 2008-Ku mtjl 29-rkjen.tvcj estIetfjE hpitj em,fkjapocj;tvcj tpjScjP.o kYnjeneh;t”> pnj;Sv”mYf;atvkj koeafcjekYfjmo;n”. koTvnj;Tvnj; to. pu’elfcj;rnj rfbfes;n”. pu’s’lupj{ktyj// pu’s’ra[pI;tvcj koaKcjk agCet[Pcj> pu’elfcj;t”>aKF aScje[ptfko etv.rtyj// pnj;Sv”tsjKurPo. hu’;rkj aKYinj{kfpFtyj// Š[pIl 9-rkjen.m,fp” [KehC> skYcj ekYfkjrupjTumYf;ko K & R kum_`Ir”>akUaJIn.” esfcj;tnj;el,KF;Tipjk Ku’etvepA tcj[pI; K”>tyj// [KehC>Rupjtu eafkjK’Ku’etv mJIl.o mhpjypjl.o [pcjScj r[pnjpFtyj// estIetfj eafkjpocj;r,i mYkjN,f[pcjJIt”>bkjetvm,f ePfcj;rsjetvTJj.[pI;lo. estIr”>aenfkjbkj arpjmYkjN,ftvcj Bud%Rupjpvf;etfj hItcj;hu’;Po. s’ekYfcj;eSfcjko koaKcjn”. OI;emfcjemfcj to.k aKYi];kY mkYhireafcj hsjhf;n”. nmUnf lupj{kJj>tyj// Š[pIl 11-rkjen.m,fetf> agCetn”. yfyIs’ekYfcj;eSfcja[Psj tJjeSfkj[pI; pUezfjTf;pFtyj// tRupj[pJjko m,fTf;t”> ekYfkj[pf;erfkjlft”>aKFkYm, atJjtkY a[pI;htj tJjeSfkjm,fpF// Scj;tuetfjko Pu’mtkjeafcj m,njalu’pitj{kJj>t”>aKF aT”m,f erecv.Rokjentfetvrlo.
4
aScjme[peh;bU;// dFetver;[penrtfk ae[pflvyjhelfkj a[mcjlvyjhelfkj alupjKkjtyjSotfko hiP.po F// Kusfer;ent”. rkjpocj;m,f K & R kum_`Ik estIetfj ptjwnj;kYcjm,f lupjrmyj> lupjeSfcjsrfmYf;ko snsjtkYlupjeSfcj [pI;hvf;pF[pI// eml 25rkjen.m,fkYcj;pmyj> burf;pv”amI dkfdkfmetv [pJj>[pJjsu’su’ [mcjrpFesSot”>SN$n.” attj NocjSu’;lupjentf Š[pIl 17-rkjen.tvcj eKFcj;elfcj;tsjlu’;ko asmj; KYitj{kJj>pFtyj// aScjme[p a[mcjml,eh;lo. [pcjrpFOI;myj// sf;er;hUr”>sitjkU;ar enfkjTpj pu’s’tsjmYi];n”. Š[pIl 19-rkjen.k pomol,peafcj aScje[peafcj lupjTf;pFtyj// dFl” nmUnfp” [PsjpFeh;tyj// enfkjm, h’m`itocjn”. aKocjaKnj.l,l,pp «plupjm,fpF// a”dIen.m,fp” DmMfRu’er,.m,f N,sjr,JjlmYf;Tf;K”>rt”> ekYfkjScj;tuetfj{kI;ko koaKcjk ekYfcj;wcj; hnj.r,cj;Po. lupj;ep; lf{khUetvr”>akUaJIn.” DmMfRu’T”ko pcj>eSfcjTf;K”>pFtyj// koaKcjn.” alupjhmf;etvk estIetfjr”>ePfcj;rsjetvko SkjlkjlupjeSfcjenrf m{kfmI [pI;pFetf>myj// [pI;rcj estIetfjHf etfjetfjRupjlu’;epAlf[pI; {kJjJoPvyjrf PU;etv. retf>m,fpF// [mnjmf dkf dkfmetvk TI;etfjtcjpv”m,fetv.rt”. pu’s’n.m” tU tmUto;tkj[pI; estIetfjpu’ epAlftfko wmj;e[mfkjwmj;hf PU;etv.{kJjJo{khlo Bud%bfhfmHutjhU lUmYi];[Kf;etvl” estIetfjko aew;k[mcj[pI; bfpFlimj>lo. tPv”Pv”lferfkj{kJj>en{kpFtyj// [pI;hvf;t”> aKFm,fetf> wcjlfms” th”h” [Psjm,fepF>// [pI;Po.rnj pnj;tcjKu’mvmj;m’[Kcj;/ estIetfj lkjrnj;mYf; tpjScj[Kcj;/ el,KF;lkjkocjmYf;tpjScj[Kcj; st”>st”> lupjeSfcjsrfetv amYf;{kI; kYnjeh;tfmo. cFto.k dFetvdFetvatvkj dIelfkjdIelfkjl¸[pI;[pImo. lu’elfkj [pIlo. sitjmTf;b” estIetfj{kI; a[mnj[pI;sI;hvf;eafcj hfhnfetfj{kI; ewsJjhvf;eafcj dFm,cFto.lUmYi];r”> gu`jkYkjhereSfcjlo. wcj>{kvf;e[pfSoreafcj mKYi].t”>estnfetvhfn”. to;KY.? ” aKFKF l¸ l,Jj>{kpFau’;lo. PitjeKA tokjtvnj;lokjr[pnjpFtyj// l¸dFnj;Nocj{kpFes// DmMsfaupjmYf; ryUNocj/ l¸dFnj;NocjhJj 1// pritj{kI; - üah’TvkjRvtjPtjnJj;N,cj> [mnjmf[pnjpFhJjý 2// him,tjPvyjrf pQfnj;edhnf 3// him,tjPvyjrf abiDmMf 4// Bud%bfhf ae[KK’him,tjsrf 5// pQfnj;/ DmMs{kf/ ant^l)`/ Dfr` üah’TvkjRvtjPtjnJj;pFwcjhJjý 6// DmMs{kf/ ant^l)`/ mHfhmy/ abi`, üankjaDip_fyjpFwcjhJjý 7// mHfsJj alupjep;trf; üagClipj/[mnjmfý 8// Bud%eHf{kf; him,tjsrfmYf;//
5