Wie Te Hard Loopt, Is Verdacht

NH 15-10-09 katern 1 pagina 06

Veiligheid Een koude neus is verdacht. Veel naar de wc gaan ook. Nieuwe technische snufjes, ontwikkeld met EU-geld, helpen verdacht gedrag op te sporen. Maar wie bepaalt wat normaal gedrag is? Door onze redacteur

Wilmer Heck Soesterberg, 15 okt. Stel u bent een ervaren reiziger en u gaat op het vliegveld net wat sneller langs de balies dan anderen. Een netwerk van geavanceerde camera’s merkt uw snelheid op en schotelt beelden van u voor aan een operator in de controlekamer. Want: snelheid = verdacht. Terroristen zijn nerveus en gaan niet nog even gezellig koffie drinken. Dat is althans de gedachte achter een door de EU gefinancierd project, gericht op het opsporen van verdacht gedrag, Adabts. (Voluit: Automatic Detection of Abnormal Behaviour and Threats in crowded Spaces.) Als u tijdens uw bezoek aan de luchthaven ook nog twee keer gebruik maakt van het toilet (wat deed u daar?) is de kans dat u eruit wordt gepikt voor een uitgebreid veiligheidsonderzoek, aanzienlijk groter dan bij andere reizigers. „Wij letten op alle gedrag dat afwijkend is”, zegt onderzoeker Maarten Hogervorst van TNO Defensie en Veiligheid. Het nieuwe Adabts-project, waar ook TNO aan meewerkt, is slechts een van de honderden projecten op het gebied van veiligheid die worden gefinancierd in het kader van het EU-onderzoeksprogramma Security. Na de aanslagen in de VS en Europa werd de ontwikkeling van nieuwe technologieën door Brussel als onmisbaar beschouwd in de strijd tegen terrorisme. Bovendien leefde de vrees dat de nieuwe markt voor beveiligingstechnologieën gedomineerd zou worden door Amerikaanse bedrijven. In de lommerrijke omgeving van de voormalige vliegbasis Soesterberg onderzoekt Hogervorst

daarom met Europees geld hoe het steeds dichtere woud van camera’s in binnensteden, voetbalstadions en luchthavens effectiever kan worden ingezet. Nu nog schakelen de beveiligers zelf tussen de beelden en besluiten zij welke personen extra aandacht verdienen. Met honderden camera’s tegelijk is dat lastig. Het is handiger als de apparaten bepalen welk gedrag verdacht is en alleen daarvan beelden op de schermen in de controleka-

‘Industrie mocht van alles verzinnen’ Hayes, Transnational Institute

mer verschijnen. „We definiëren verdacht gedrag op basis van interviews met beveiligers en ontwikkelen op basis daarvan software. Zij vinden iemand verdacht die zich snel door de passagierstromen beweegt, dus krijgen ze die beelden voorgeschoteld”, aldus Hogervorst. Adabts richt zich niet alleen op terreur, maar ook op misdaad en rellen. Voor het tijdig ingrijpen bij vechtpartijen op straat, of inbraken in winkels worden de toekomstige camera’s onder meer afgesteld op wilde armbewegingen, geschreeuw, of het geluid van brekend glas. De EU heeft met het Securityprogramma tot 2013 1,4 miljard euro vrijgemaakt voor onderzoek dat moet leiden tot een veilige Europese Unie. Critici betogen dat de defensieindustrie veel invloed heeft gekrege bij het ontwikkelen van deze veiligheidsstrategie. Onderzoeker

Wie te hard loopt, is verdacht Ben Hayes van de progressieve onderzoeksgroep Transnational Institute: „Brussel vroeg de industrie simpelweg: ‘Wat kunnen jullie verzinnen?’ ” In zijn net verschenen rapport NeoConOpticon wijst hij op projecten met, zoals hij het zegt, Orwelliaanse doelstellingen (zie inzet). De projecten leiden volgens Hayes tot een Europees surveillancesysteem dat lucratief is voor de industrie, maar waarin iedere burger een potentiële verdachte is. Hayes voelt zich gesterkt door onderzoeken bij bijvoorbeeld TNO, waar ze niet alleen verdacht gedrag opsporen, maar ook verdachte fysieke kenmerken die kunnen duiden op verhoogde spanning. „Want een terrorist is doodnerveus”, zegt Frank Kooi in Soesterberg. Met een warmtebeeldcamera kunnen bijvoorbeeld mensen met een koude neus worden gesignaleerd. Een koude neus duidt namelijk op nervositeit. „Het mooie daarvan is dat terroristen dat soort kenmerken niet kunnen verbergen”, zegt Kooi. TNO in Den Haag onderzoekt hoe met behulp van radar op afstand iemands hartslag gemeten kan worden. Veel onderzoek bevindt zich nog in een beginfase, „maar er zit enorme potentie in”, aldus Kooi. „De belangrijkste reden dat warmtebeeldcamera’s niet massaal worden ingezet is de prijs. Maar in de toekomst worden ze zeker goedkoper. Dan ligt toepassing op grote schaal binnen handbereik.” Uiteindelijk hopen luchthavens in samenwerking met partijen als TNO toezicht te ontwikkelen waarbij alle passagiers ongemerkt worden doorgelicht. Voordeel daarvan is dat de meeste mensen ongehinderd door kunnen lopen. Om aan eventuele privacybezwaren tegemoet te komen, worden binnen Security ook projecten gefinancierd die toezien op de vraag of de persoonlijke levenssfeer wordt gerespecteerd. Een voorbeeld daarvan is HIDE: Homeland Security, Biometric Identification & Personal Detection Ethics. Privacydeskundige en lector Irma van der Ploeg is namens de Hogeschool Zuyd in Maastricht partner

in het HIDE-consortium. Ze noemt het rapport van Hayes „uiterst waardevol”. Van der Ploeg vreest dat mensen zich in de toe-

komst bewust worden van al het toezicht en hun gedrag wellicht aanpassen. „De maatschappij kan haar onschuld verliezen. Straks

loopt iedereen in de pas om niet als verdachte te worden aangemerkt.” Van der Ploeg is sceptisch over

de invloed die privacyprojecten binnen Security hebben. „Wij analyseren de technologieën en hun mogelijke gevolgen. Dit resulteert

‘Maatschappij kan onschuld verliezen’ Van der Ploeg, privacy-expert

der Ploeg daarentegen. Zij is het wel eens met Colijn dat veel afhangt van de vraag of er nog grote aanslagen plaatsvinden in Europa. Colijn: „Dat mobiliseert onmiddellijk dit soort initiatieven.” rapport van Hayes is te v Het vinden op: www.tni.org ©

Stockholm

·

’Hide’ beoordeelt bovenstaande projecten op privacybezaren.

In december neemt de EU in Stockholm een nieuw vijfjarenplan aan voor justitie en binnenlandse zaken. Onderzoeksfonds Security maakt onderdeel uit van dit ‘Stockholmprogramma’. Uit het voorgaande Den Haag Programma kwamen de nu verplichte biometrische paspoorten voort, en de eis dat biometrische databanken, zoals de Nederlandse met vingerafdrukken, toegankelijk zijn voor andere EU-landen. Hoe resultaten van EU-onderzoek in de praktijk worden gebracht is te zien bij de biometrische zoekfunctie voor de databank met vingerafdrukken. Die wordt waarschijnlijk geleverd door het Franse Sagem Identification. Sagem deed met EU-geld eerder onderzoek naar biometrische technieken, zoals in project STABORSEC; Standards for Border Security Enhancment.

meer informatie: v Voor www.hideproject.org

meer informatie: v Voor http://staborsec.jrc.it/

·

·

Hersenscans als toegangscontrole, ‘agenten’ voor abnormaal gedrag

·

De EU financiert diverse projecten die op bezwaren stuiten bij privacydeskundigen. In Humabio wordt onderzocht hoe hersenscans kunnen dienen als toegangscontrole. Met een scan op hersenpatronen stellen beveiligers de identiteit vast van een persoon. Dit kan dienen voor toelating van personeel tot zwaarbeveiligde terreinen.

·

meer informatie: v Voor www.humabio-eu.org ©

·

Project Indect werkt aan ‘digitale agenten’ die informatie op websites, servers, computers en computernetwerken monitoren om ‘dreigingen, abnormaal gedrag, of geweld’ te detecteren.

v www.indect-project.eu © Voor meer informatie:

· Samurai staat voor Suspicious and Abnormal behaviour Monitoring Using a netwoRk of cAmeras and sensors for SItuation

in een ethische beoordeling, die vaak behoorlijk kritisch is. Maar het lijkt weinig uit te maken.” Wat Hayes en Van der Ploeg betreft is er geen twijfel mogelijk dat veel onderzoeksresultaten uit Security ook in de praktijk worden gebracht. „Veel zal doordruppelen”, zegt Van der Ploeg. Defensiedeskundige Ko Colijn is daar minder zeker van. Hij noemt de alarmerende toon van Hayes „een beetje overdreven”. Hij wijst erop dat de EU op het gebied van defensie en veiligheid niet de macht heeft om „een geoliede Orwell-maatschapij” te organiseren. Het in de praktijk brengen van de resultaten hangt vooral af van de bereidwilligheid bij de afzonderlijke lidstaten. „Er valt nog een hoop af”, zegt hij. „Zelfs als slechts twintig procent wordt ingevoerd moeten we daar vragen bij stellen”, zegt Van

awareness enhancement. Doel is de ontwikkeling van een surveillancesysteem voor monitoring van mensen en voertuigen bij kritische infrastructuur. meer informatie: v Voor www.samurai-eu.org ©

·

©

©

Warmtegevoelige camera’s worden nu al sporadisch ingezet om passagiers met Mexicaanse griep op te sporen, zoals hier in Sofia. Foto Reuters