Walesa A Sb S

CZĘŚĆ III Kopie donosów TW ps. „Bolek” i pokwitowań odbioru pieniędzy, znajdujące się w zbiorach Biura Udostępniania i Archiwizacji Dokumentów IPN kolportowane przez Służbę Bezpieczeństwa w latach osiemdziesiątych w celu skompromitowania Lecha Wałęsy

339

340

Nr 15 1971 styczeń 12, Gdańsk – Informacja TW ps. „Bolek” przekazana podczas spotkania z kpt. Edwardem Graczykiem w hotelu „Jantar” w Gdańsku dostarczona Annie Walentynowicz i podrzucona do mieszkania Marka Mądrzejewskiego w 1982 roku1

Podaję przebieg wydarzeń na wydziale W-4 od soboty 9 I 1971 do 12 I [19]71 r. Sobota. Na Wydziale W-4 toczą się dyskusje na temat strajku w dniu 11 I 1971 r.2 Na terenie wydziału i stoczni rozpowszechniane są różne ulotki. Ulotki te były pisane ręcznie i na maszynie. Traser z W-4 obiecał mi, że odbije te ulotki na powielaczu i jedną z nich dostarczy mi. Do dnia dzisiejszego trasera nie aspotkałema i ulotki takiej nie otrzymałem. Wiadome mi jest, że bówb traser „Kontor” posiada pośrednie dotarcie do powielacza, gdyż w c pobielarnic pracuje jego kolega. Z opowiadań stoczniowców wiem, że ulotki te dotyczył[y] [Stanisława] Kociołka3 – dKolędad o Kociołku, MO4 itp. W niedzielę nie wychodziłem do miasta i nie aspotkałema się z nikim ze stoczni. W poniedziałek rano na terenie Wydziału W-4 istniały tendencje estrajkowee. Widziałem osobiście, że małe fgrupkif ludzi i z innych wydziałów krążyły przy dyrekcji, oczekując na jakieś większe zgromadzenie. Z Wydziału W-4 przed dyrekcję wychodził między innymi Jasiński Jan, elektryk. Przed dyrekcją nie doszło do zgromadzenia, pojedyncze grupki rozeszły się po wydziałach. Do mnie Jasiński Jan i [Henryk] Popielewski5, elektrycy, którzy gsondowalig, co ja myślę dalej robić, jakie są moje zapatrywania na ewentualne zorganizowanie hstrajkuh. Z rozmowy z nimi wywnioskowałem, że szukają oni ludzi, którzy mogliby pokierować strajkiem. 1 M a r e k M ą d r z e j e w s k i (ur. 1956 r.) – absolwent filologii polskiej Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu; pracownik MKZ i Zarządu Regionu NSZZ „Solidarność” w Bydgoszczy; po 13 XII 1981 r. działacz Ogólnopolskiego Komitetu Oporu w Bydgoszczy. Na temat podrzucenia donosów TW ps. „Bolek” przez SB w czasie przeszukania mieszkania M. Mądrzejewskiego zob. IPN By 51/252, t. 1, Protokół przesłuchania Marka Mądrzejewskiego, Bydgoszcz, 22 IV 1982, godz. 13.30, k. 124–125. 2 W styczniu 1971 r. SB odnotowała pięć strajków: w dniach 4, 7, 16, 18 i 19 I 1971 r. Brało w nich udział łącznie prawie 13 tys. robotników. Być może w dniu 11 I 1971 r. podjęto próbę wywołania strajku lub był on protestem krótkotrwałym. Zob. IPN Gd 0046/350, t. 21, Wykaz przerw w pracy w zakładach Trójmiasta w styczniu i lutym 1971 r., b.d., k. 42. a–a W oryginale: spodkałem. b–b W oryginale: uw. c–c Tak w oryginale, prawdopodobnie powinno być: powielarni. 3 S t a n i s ł a w K o c i o ł e k (ur. 1933 r.) – od czerwca 1970 r. wicepremier; członek Biura Politycznego KC PZPR, wcześniej I sekretarz KW PZPR w Gdańsku. d–d W oryginale: Kolenda. 4 Chodzi najpewniej o kolportowany wówczas wiersz anonimowego autora pt. Grudniowa kolęda Wybrzeża 1970, w którym wspomina się m.in. nazwisko Stanisława Kociołka. Zob. IPN Gd 003/14, t. 21, k. 377. Zob. także J. Eisler, I. Greczanik-Filipp, W. Kwiatkowska, J. Marszalec, To nie na darmo... Grudzień ’70 w Gdańsku i Gdyni, pod red. M. Sokołowskiej, Pelplin 2006, s. 180. e–e W oryginale: straikowe. f–f W oryginale: grubki. 5 H e n r y k P o p i e l e w s k i (ur. 1939 r.) – elektryk na Wydziale W-4 Stoczni Gdańskiej im. Lenina. g–g W oryginale: sądowali. h–h W oryginale: straiku.

341

Odpowiedzi moje odnośnie ich propozycji były wymijające. Powiedziałem, że obawiam się konsekwencji i odpowiedzialności za to, gdyż za podobną działalność byłem zatrzymany przez MO. Uważam, że Jasiński i Popielewski mogą być członkami jakiejś komórki organizacyjnej, która może zorganizować istrajki. Sam Jasiński jwypożyczyłj mi do przeczytania ulotkę krążącą po stoczni pt. Ballada stoczniowców6 . Obiecał mi również, że przekaże mi ulotki o innej treści, które kpożyczyłk dla innych stoczniowców. Uważam również za wskazane, aby dla lepszego zakonspirowania mojej osoby wezwać mnie na MO, gdyż inne osoby z mojego wydziału są lzorientowanel o mojej działalności w Radzie delegatów i niewzywanie mnie do łkomendył może wzbudzić różne podejrzenia. Jasiński opowiadał mi również, [że] w dniu 12 lub 13 [stycznia 1971 r.] (dokładnie nie wiem) na godz. 17.00 wzywany jest na MO. Rozmowy tej specjalnie nie obawia się. mUważamm, że rozmowa z nim powinna być delikatna, gdyż może on bardziej zamknąć [się] w sobie i nie uzewnętrzniać swych myśli. Ponadto nuważamn, że w tej chwili Jasiński może być członkiem jednego tajnego komitetu. W tej chwili Jasiński odarzyo mnie pzaufaniemp i w najbliższym czasie będę mógł podać bliższe szczegóły o nim i jego działalności. W rozmowie z innymi kolegami dowiedziałem się, że Jasiński w czasie rwydarzeńr grudniowych brał udział w grabieżach. Były to s rzeczys kosmetyczne. Z byłymi członkami Rady Delegatów w tym okresie nie spotykałem się. Bolek Zadania – Pozostaje bez zmian tak jak w poprzednich meldunkach. Następne tspotkaniet 13 I 1971[r.]. godz. 17.00. Bolek W załączeniu przekazuję ulotkę wypożyczoną mi przez ob. Jasińskiego pt. „Ballada stoczniowców”. Informacja Spotkanie z TW „Bolek” odbyło się w hotelu „Jantar” z zachowaniem zasad konspiracji. i–i

W oryginale: straik. W oryginale: wyporzyczył. 6 Być może chodzi o wiersze nieznanych autorów: Ballada lub Grudniowa ballada. Zob. J. Eisler, I. Greczanik-Filipp, W. Kwiatkowska, J. Marszalec, op. cit., s. 182–183. k–k W oryginale: porzyczył. l–l W oryginale: zorjętowane. ł–ł W oryginale: Komędy. m–m W oryginale: Uwarzam. n–n W oryginale: uwarzam. o–o W oryginale: daży. p–p W oryginale: zaófaniem. r–r W oryginale: wydażeń. s–s W oryginale: żeczy. t–t W oryginale: spodkanie. j–j

342

TW na spotkanie przybył punktualnie i chętnie udzielał informacji. Z propozycją TW „Bolek” odnośnie oficjalnego wezwania go przez MO – uważam, że jest to słuszna propozycja i bardziej go zakonspiruje w środowisku. Przedsięwzięcia 1. Osoby przechodzące w doniesieniu opracować pod kątem ewentualnych rozmów profilak[tycznych] czy też ewent[ualnych] pozyskań. 2. Sprawdzić zabezp[ieczenie] powielaczy stoczni – jaki dostęp mają osoby przechodzące w donosie7 . (–)8

Źródło: IPN 00552/48, t. 1, k. 152–155, kopia, rkps; IPN 575/8, t. 16, k. 3024–3027, kopia, rkps.

7 Donosy i pokwitowania odbioru pieniędzy (dokumenty nr 15, 16, 17) zostały dostarczone Annie Walentynowicz w obozie internowania w Gołdapi (zob. A. Walentynowicz, A. Baszanowska, Cień przyszłości, Kraków 2005, s. 137–140) oraz w dniu 21 IV 1982 r. podrzucone do mieszkania Marka Mądrzejewskiego. W listopadzie 1990 r., na wniosek szefa UOP Andrzeja Milczanowskiego, zostały poddane ekspertyzie w Wydziale Badań Dokumentów Centralnego Laboratorium Kryminalistycznego Policji w Warszawie. We wnioskach z przeprowadzonych badań czytamy: „1. Wyniki analizy graficzno-porównawczej kopii rękopisów: – zaczynającego się od słów: »Pokwitowanie Kwituję odbiór 1500 zł...« i zakończonego słowami: »...udzielenie informacji« oraz podpisem »Bolek«, [...] nie pozwalają na jednoznaczne rozstrzygnięcie, z przyczyn opisanych w sprawozdaniu, czy ich wykonawcą jest osoba, której wzory pisma w postaci kserokopii przedstawiono do badań jako materiał porównawczy. 2. Pozostałe zapisy na dowodowych dokumentach wykonały dwie inne osoby [chodzi o notatki oficerów SB – kpt. Edwarda Graczyka i kpt. Józefa Dąbka, rezydenta ps. „Madziar”]. 3. Nie stwierdzono cech, które wskazywałyby, iż kopie kserograficzne rękopisów stanowiące przedmiot badań mogły być wynikiem celowego montażu kilku różnych rękopisów. 4. W przypadku badań identyfikacyjnych pisma ręcznego kopia kserograficzna stanowi zasadnicze utrudnienie często niepozwalające na rozstrzygnięcie kwestii wykonawstwa reprodukowanych rękopisów. Technika kserograficzna może być wykorzystana do montażu różnych dokumentów w sposób uniemożliwiający niekiedy stwierdzenie tego faktu. Jednoznaczność wniosków należy w każdej sytuacji odnosić do konkretnych dokumentów wykonanych techniką kserograficzną. W niniejszej ekspertyzie okoliczność dysponowania wyłącznie kopiami dokumentów miała istotny wpływ na rezultaty badań”. Zob. IPN 00552/48, t. 1, Opinia z przeprowadzonych badań dokumentów, Warszawa, 24 XI 1990, k. 123–128. Dokumentacja ta została przekazana do Sądu Lustracyjnego przez UOP w czasie procesu lustracyjnego Lecha Wałęsy, a obecnie znajduje się w zbiorach BUiAD IPN w Warszawie (akta procesu lustracyjnego L. Wałęsy). Po raz pierwszy dokumenty te zostały opublikowane m.in. na łamach „Dziennika Chicagowskiego”, 5–7 III 1993 oraz „Dziennika Nowojorskiego”, 8 III 1993. 8 Jest to podpis kpt. Edwarda Graczyka. W aktach osobowych kpt. E. Graczyka znajdują się dokumenty, na których widnieje identyczny podpis. Zob. IPN Bi 059/211, Akta osobowe E. Graczyka, Opinia służbowa st. inspektora Wydziału II KW MO w Olsztynie kpt. Edwarda Graczyka, ppłk R. Wiśniewski, Olsztyn, 14 I 1972, k. 34.

343

Nr 16 1971 styczeń 18, Gdańsk – Pokwitowanie odbioru pieniędzy wypłaconych przez kpt. Edwarda Graczyka TW ps. „Bolek” dostarczone Annie Walentynowicz i podrzucone do mieszkania Marka Mądrzejewskiego w 1982 roku

Pokwitowanie Kwituję odbiór 1500 zł, tysiąc pięćset złotych, od pracownika Służby Bezpieczeństwa za współpracę i udzielone informacje. Bolek W dniu 18 I 1971 r. wręczyłem TW ps. „Bolek” sumę 1500 zł (jeden tysiąc pięćset) za przekazywanie informacje krypt[onim] „Jesień 1970”1 . (–)a2

Źródło: IPN 00552/48, t. 1, k. 150, kopia, rkps; IPN 575/8, t. 16, k. 3022, kopia, rkps.

1 „Jesień 70” – kryptonim sprawy obiektowej (nr rej. 12573) dotyczącej „wydarzeń grudniowych w Trójmieście i Elblągu”, którą w okresie od 31 XII 1970 r. (data zatwierdzenia wniosku o wszczęcie sprawy) do 24 IV 1978 r. (data zatwierdzenia wniosku o zakończenie sprawy) prowadził Wydział III KW MO w Gdańsku. Celem sprawy „Jesień 70” było „rozpoznanie źródeł i przyczyn, które doprowadziły do niezadowolenia wśród klasy robotniczej, spowodowały jej wyjście na ulice miast oraz przerwy w pracy”, „ustalenie inspiratorów zajść”, „udokumentowanie przestępczej działalności elementów awanturniczych” oraz „operacyjne rozpoznanie i przeciwdziałanie aktualnym próbom podejmowania działalności destrukcyjnej, godzącej w prawidłowe funkcjonowanie gospodarki narodowej”. W okresie rewolty grudniowej 1970 r. (od 11 XII 1970 r.) na terenie województwa gdańskiego realizowano także milicyjną tzw. akcję „Jesień 70”, której celem było zdławienie buntu i opanowanie sytuacji w regionie. Zob.: IPN Gd 003/14, t. 4, Wniosek o wszczęcie sprawy obiektowej kryptonim „Jesień 70”, Gdańsk, 31 XII 1970, k. 7–8; IPN Gd 003/14, t. 91, Wniosek o zakończenie sprawy obiektowej krypt. „Jesień 70”, mjr Cz. Wojtalik, Gdańsk, 24 II 1978, k. 4; IPN Gd 003/137, t. 16, Wniosek o zakończenie sprawy obiektowej krypt. „Jesień 70” [w Gdyni], mjr T. Rydz, Gdańsk, 24 II 1978, k. 91. a Dokument opatrzony pieczątkami: 1) [słowa nieczytelne] do pisma nr Eg-68/2000 z dnia 25.07.2000 [r.], 2) Zał. Nr 2. Do pisma wychodz[ącego]/wchodz[ącego] nr 001268 z dnia 19.07.1982 r. oraz dwoma nieczytelnymi podpisami. 2 Jest to podpis kpt. Edwarda Graczyka.

344

Nr 17 1974 czerwiec 29, Gdańsk – Pokwitowanie odbioru pieniędzy wypłaconych przez rezydenta Służby Bezpieczeństwa w Stoczni Gdańskiej ps. „Madziar” TW ps. „Bolek” dostarczone Annie Walentynowicz i podrzucone do mieszkania Marka Mądrzejewskiego w 1982 roku

Tajne spec[jalnego] znaczenia Pokwitowaniea Kwituję odbiór 700 zł, słownie siedemset złotych, od pracownika SB dnia 29 VI 1974 r. Bolek 29 VI 1974 r. W dniu 29 VI 1974 r. wypłaciłem TW „Bolek” sumę 700 zł (siedemset), tytułem współpracy. Gdańsk 29 VI 1974 Madziar1 – werte –

Źródło: IPN 00552/48, t. 1, k. 151, kopia, rkps.; IPN 575/8, t. 16, k. 3023, kopia, rkps.

a

Dokument opatrzono pieczątkami: 1) Załącznik nr 4 do pisma nr Eg-68/2000 z dnia 25.07.2000 [r.], 2) Zał. Nr 3 Do pisma wychodz[ącego] przekreślone/wchodz[ącego] nr 001268 z dnia 19.07.1982 r., 3) Naczelnik Wydziału III KW MO w Gdańsku, data 29.06.[19]71 [r.] i nieczytelnym podpisem. 1 „Madziar” to pseudonim emerytowanego kpt. UB/SB Józefa Dąbka – jednego z dwóch rezydentów SB w Stoczni Gdańskiej im. Lenina (drugim był „Partyzant”). Z zapisów w dzienniku rejestracyjnym gdańskiej SB wynika, że w dniu 8 III 1971 r. Wydział III KW MO w Gdańsku zarejestrował w ewidencji operacyjnej pod nr. 13018 rezydenta ps. „Madziar”. W dniu 16 XII 1977 r. rezydent „Madziar” został zdjęty z ewidencji operacyjnej, a materiały dotyczące jego osoby i pracy zostały złożone w archiwum Wydziału „C” KW MO w Gdańsku pod nr. 15708/I. Akta te nie zachowały się. „Madziar” ściśle współpracował z Grupą VI Wydziału III KW MO w Gdańsku i okazjonalnie prowadził TW ps. „Bolek” (odbierał od niego donosy na terenie stoczni). Jego pracę nadzorował ppor. J. Stachowiak z Grupy VI. Zob. Notatka służbowa oficera gdańskiego UOP..., zbiory autorów. J ó z e f D ą b e k (ur. 1916 r.) – kpt. MO; funkcjonariusz UB i SB w Gdańsku od 1945 r.; w latach 1945–1970 m.in. referent Wydziału Walki z Bandytyzmem w WUBP w Gdańsku; kierownik sekcji Wydziału II i Wydziału III KW MO w Gdańsku (rozpracowywał m.in. podziemie niepodległościowe, w tym zgrupowanie „Łupaszki” i „Zagończyka” oraz organizację „Semper Fidelis Victoria”); 31 VII 1970 r. zwolniony z resortu; aktywista ZBOWiD. Zob.: IPN Gd 214/1630, Akta osobowe J. Dąbka; Wypis z kartoteki odtworzeniowej byłej SB WUSW w Gdańsku, OBUiAD IPN w Gdańsku.

345

346