NUMMER 80 J A N UA R I 2 0 0 2 , 6
DE
JA A R G A N G
KMOBRIEF
NIEUWSBRIEF VOOR DE ONDERNEMER
!@# Het verkoopcontract Rechten en plichten (deel 1) Het verkoopcontract behoort wellicht tot de meest gebruikte contracttypes waarvan een kleine of middelgrote onderneming bij het uitoefenen van haar commerciële activiteiten gebruik maakt. Maar precies daardoor is het risico op ‘banalisering’ niet denkbeeldig. Bedrijfsleiders hebben vaak niet veel meer dan wat vage noties over de draagwijdte van zo’n contract. Een verkoopcontract kent aan beide partijen rechten toe en legt verplichtingen op. Omdat het hier over een complexe materie gaat, wijden we er twee KMO-brieven aan. In dit eerste deel komen de verplichtingen van de verkoper aan bod. Of, wat op hetzelfde neerkomt, de rechten van de koper. Voor de verkopende onderneming houdt een verkoopcontract volgens de wet minstens twee belangrijke verplichtingen in: de verplichting om het verkochte goed te leveren en de verplichting om dit goed te beschermen tegen uitwinning. Met ‘goed’ kunnen hier zowel producten als diensten bedoeld worden. Bovendien kunnen de contracterende partijen overeenkomen dat de verkoper méér verplichtingen op zich neemt.
I. De verplichting om te leveren WAT HOUDT DE VERPLICHTING OM TE LEVEREN PRECIES IN? U heeft wat verkocht? Dan moet u ervoor zorgen dat de koper ook daadwerkelijk over het verkochte product of de verkochte dienst kan beschikken. Dat wil heel eenvoudig zeggen dat u het hem fysiek ter hand stelt of dat u hem ervan op de hoogte brengt dat hij het in de winkel kan ophalen.
INHOUD De verplichting om te leveren • Wat houdt de verplichting om te leveren precies in ? • Wat verstaan we onder ‘leveringswijze’? • Wat moet u leveren? • Wanneer moet u leveren wat u verkocht heeft? • Waar moet de levering plaatsvinden? • Hoe moet u, in afwachting van de levering, de goederen bewaren?
De vrijwaring voor uitwinning • Een garantie tegen uitwinning door uzelf • Een garantie tegen uitwinning door derden
Tot slot...
WAT VERSTAAN WE ONDER ‘LEVERINGSWIJZE’? Met ‘leveren’ kunnen heel uiteenlopende dingen bedoeld worden: u kunt een verkocht product letterlijk overhandigen, u kunt de sleutels overhandigen van een gebouw waarin de verkochte goederen zich bevinden, u kunt gebruik maken van de diensten van een transporteur, enz. Zelfs het ‘overschrijven’ van een verkoopovereenkomst in een verkoopakte, zoals dat gebeurt wanneer een gebouw verkocht wordt, kan beschouwd worden als een ‘levering’. De leveringswijze hangt over het algemeen dus af van de aard van het verkochte goed en van de specifieke omstandigheden van de verkoop. Maar ook gewoonten en clausules in het contract kunnen een rol spelen.
WAT MOET U LEVEREN ? U moet leveren wat u verkocht hebt. Dit is niet zo evident als het lijkt. Het komt erop neer dat het geleverde goed exact moet overeenkomen met wat verkocht werd. In de praktijk wordt die conformiteit anders beoordeeld naargelang het om een heel precies product gaat of om iets wat geïndividualiseerd moet worden. a) In het eerste geval legt het contract heel precies kenmerken vast zoals merk, model, catalogusnummer, fabricatiejaar, kleur, afmetingen, enz. Voor de verkoper is de opdracht duidelijk: u bent ertoe gehouden een product te leveren dat precies beantwoordt aan de overeengekomen definities.
WANNEER MOET U LEVEREN WAT U VERKOCHT HEEFT ? Zodra een concreet kenmerk afwijkt van wat werd overeengekomen, mag de koper de levering weigeren, zelfs als het geleverde goed evenveel of zelfs méér waard is dan het product dat in het contract is gespecificeerd.
Het antwoord is eenvoudig: u moet het verkochte goed leveren binnen de afgesproken termijn. Zodra u die termijn overschrijdt, heeft uw klant het recht de verkoopovereenkomst als verbroken te beschouwen.
Bekijken we bijvoorbeeld het verkoopcontract van een computer van het merk X. U kan géén computer leveren van het merk Y, zelfs niet als die identiek dezelfde prestaties kan voorleggen als die van het merk X.
Producten waarvan de prijs sterk kan schommelen, levert u in principe onmiddellijk. Is er toch een termijn afgesproken, dan moet u die strikt respecteren.
Wat u levert, moet identiek zijn met wat u verkocht heeft !
b) In het tweede geval gaat het om een product dat volgens de wensen van een concrete klant wordt aangemaakt. Het basisprincipe blijft hetzelfde: het product moet overeenkomen met wat in de verkoop is afgesproken. Het moet dus beantwoorden aan alle eisen die in het contract zijn gespecificeerd m.b.t. kwaliteit, afmetingen, hoeveelheid, enz. Uw verkoopcontract bepaalt bijvoorbeeld dat u vijf computers zult leveren die in de VS gemaakt zijn. U kunt in dat geval niet vier computers verkopen met een VS-label en één met een Japans label.
Hoe zit het nu, als het contract bepaalde kenmerken van het product in het midden laat? Welnu, ook in dat geval kunt u niet zomaar om het even wat leveren. U moet een product leveren met een behoorlijke gemiddelde kwaliteit, dat geschikt is voor het in het contract bedoelde gebruik. Stel dat u gespecialiseerd bent in de verkoop van audiovisueel materiaal. Uw contract bepaalt wel dat u luidsprekerkasten zult leveren, maar niet wat de kwaliteit van de onderdelen moet zijn. U moet luidsprekerkasten leveren van een goede gemiddelde kwaliteit: gemaakt met onderdelen die op de markt doorgaan voor behoorlijk.
c) Als u producten levert in grote hoeveelheden, moet het contract uitdrukkelijk de kwantiteit, het gewicht, de afmetingen en de capaciteit van de verkochte producten specificeren.
Wordt er tussen de partijen geen termijn overeengekomen, dan wordt het goed geacht onmiddellijk geleverd te worden. Maar over het algemeen zullen de commerciële gewoontes of de concrete omstandigheden van de verkoop duidelijk maken welke leveringstermijn de partijen bedoelden. Gaat het bv. om een verkoop ‘uit stock’, dan zal de levering onmiddellijk gebeuren. Maar het contract kan evengoed een clausule bevatten die stipuleert dat de verkoop zal gebeuren ‘naargelang de behoeften van de koper’. Levert u te laat, dan heeft uw klant het recht het verkoopcontract te verbreken.
WAAR MOET DE LEVERING PLAATSVINDEN? U moet leveren op de plaats die in de overeenkomst is aangegeven. Maakt het contract hiervan geen melding, dan kunt u de levering uitvoeren op de plaats waar de goederen zich bevinden op het ogenblik dat het contract gesloten wordt. Opgelet! De leveringsplaats is belangrijk! Immers, dit is de plaats: • waar de koper het goed (met al zijn karakteristieken) aanvaardt • waar de prijs betaald wordt • waar de koper de risico’s over het goed overneemt • waar de koper de beschikking krijgt over het goed • en, eventueel, waar de koper eigenaar wordt van het goed.
U verkoopt bijvoorbeeld schoolbenodigdheden aan een warenhuisketen. Uw verkoopcontract bepaalt dan het type van de verkochte producten (bv. balpen), de hoeveelheid (100 stuks), het gewicht (300 g) en de grootte van de verpakking (de balpennen zullen verpakt zijn in een doos met concrete afmetingen).
KMOBRIEF N I E U W S B R I E F
VO O R D E O N D E R N E M E R
Overdracht van risico en eigendom: modaliteiten overeen te komen! In principe gaat het eigendomsrecht automatisch over van verkoper op koper, en wel op het ogenblik dat de koop gesloten wordt. Maar deze overdracht kan ook uitgesteld worden tot op het moment van de levering. Als verkoper kunt u in het contract ook een clausule opnemen waarin u het eigendomsrecht claimt, totdat de koper de verkoopprijs helemaal betaald heeft. Omgekeerd kunt u de transfer van het risico - die in principe plaatsvindt op het ogenblik van de levering - in afspraak met uw klant verplaatsen naar het moment waarop het contract gesloten wordt. Het gaat hier niet om een onbelangrijk detail: zodra het risico is overgedragen, wordt de koper immers verantwoordelijk voor de eventuele schade (brand, diefstal, verlies, ...) die de verkochte goederen zouden kunnen oplopen.
HOE MOET U, IN AFWACHTING VAN DE LEVERING, DE GOEDEREN BEWAREN? Het is altijd mogelijk dat u de levering niet onmiddellijk na de ondertekening van het contract kunt uitvoeren. Als het contract hierover niets specificeert, wordt u geacht de goederen te beheren ‘als een goede huisvader’. Dat wil zeggen dat u alle maatregelen moet nemen die nodig zijn om de goederen te bewaren in de staat waarin ze zich bevonden op het ogenblik van de verkoop. Als u grondstoffen verkoopt die niet tegen vocht of extreme temperaturen kunnen, moet u ervoor zorgen dat ze niet aan die invloeden blootgesteld worden.
II. De vrijwaring voor uitwinning In de praktijk gaat het er hier om dat u uw klant garandeert dat u op geen enkele manier zult proberen om hem de beschikking weer te ontnemen over het goed dat u hem verkocht heeft. Binnen bepaalde grenzen kan die garantie ook slaan op de handelingen of pogingen van derden.
EEN GARANTIE TEGEN UITWINNING DOOR UZELF Mag u zich na verkoop en levering van een goed op om het even welke manier gedragen ten opzichte van uw klant ? Neen ! De vrijwaring voor uitwinning die op u rust, houdt namelijk in dat u niet zult proberen terug te komen op die verkoop : • u mag niet plotseling een of ander recht doen gelden dat u op het verkochte goed zou hebben. U mag geen eigendomsrecht inroepen op een uitvindingsoctrooi dat u net verkocht hebt.
• u mag het de koper door uw gedrag materieel niet onmogelijk maken zijn goed daadwerkelijk te gebruiken. U mag niet proberen uw klanten opnieuw aan u te binden, nadat u uw handelsfonds hebt verkocht.
Klanten die u op deze wijze het leven zuur zou maken, kunnen u aanklagen op grond van de bedoelde vrijwaring voor uitwinning.
EEN GARANTIE TEGEN UITWINNING DOOR DERDEN Onder welke voorwaarden is deze garantie van toepassing? Tegen de claims die een derde zou uitoefenen op het goed dat u verkocht heeft, kan hij de garantie enkel inroepen: • als deze claim juridisch van aard is, bijvoorbeeld als iemand het eigendomsrecht zou opeisen over het appartement dat u net gekocht heeft. De verkoper beschermt het goed dus niet tegen de mogelijkheid dat een derde het goed steelt, beschadigt of in brand steekt, nadat de eigendom werd overgedragen. • als de claim manifest is. De garantie kan niet ingeroepen worden als de koper alleen vreest dat een derde het goed zal opeisen. • als de claim berust op een recht dat al bestond voordat de verkoop gesloten werd en uitgeoefend wordt nadat de eigendom werd overgedragen. U hebt een antiekwinkel en u verkoopt een klant een waardevol kastje. Nadien beweert een derde dat het kastje altijd al van hem geweest is, ook voordat u het aan uw klant verkocht. Uw klant kan de garantie inroepen. Een koper kan de garantie inroepen tegen een claim van een derde, als deze nà de verkoop een recht inroept dat reeds vóór de verkoop bestond.
!@# NIEUWSBRIEF VOOR DE ONDERNEMER VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Ernst &Young - Riet Bots Marcel Thirylaan 204 1200 Brussel Prijs: 60 euro per jaar Verschijnt niet in juli en augustus.
INLICHTINGEN Riet Bots Tel. 02/774 91 17 Fax 02/774 90 90 e-mail:
[email protected] http://www.kmobrief.be http://www.lettrepme.be
Wat als de motieven voor de claim reeds tijdens de verkoop bekend waren?
Kan deze garantie in het contract verbreed of versmald worden?
Dat u en/of uw klant al of niet op de hoogte waren van het bestaan van de gronden waarop een derde zich voor een claim zou kunnen beroepen, doet niets af van de garantie en heeft geen invloed op haar draagwijdte.
Ja. De verkoop overeenkomst kan clausules bevatten die het toepassingsgebied van deze garantie beïnvloeden.
Wat zijn uw verplichtingen als de koper de garantie inroept?
• als de claim de koper minstens gedeeltelijk uit zijn bezit ontzet. Dat hoeft niet noodzakelijk te betekenen dat de koper het goed niet langer in handen heeft. Het volstaat bijvoorbeeld dat het genot, dat hij ervan heeft, beperkt wordt. Iemand koopt bij u een grond waarop hij bedrijfsactiviteiten wil ontplooien. Maar een derde eist een recht van doorgang op, waardoor uw klant het terrein niet kan bebouwen zoals hij dat van plan was. Uw klant kan de garantie inroepen.
Het gaat er bij deze garantie om dat uw klant ten volle kan beschikken over het goed dat hij van u heeft gekocht. Indien hij dus in conflict komt met een derde die het goed opeist, bent u verplicht zijn verdediging op u te nemen. En als zou blijken dat u er niet in slaagt de koper ten volle over zijn goed te laten beschikken, bent u verplicht zijn schade te vergoeden. De schadevergoeding moet in verhouding staan tot de schade en kan eventueel gepaard gaan met de ontbinding van het verkoopcontract. Meer bepaald: • als de koper helemaal uit zijn rechten wordt ontzet: dan zal hij vanzelfsprekend de ontbinding van het verkoopcontract eisen. Hij heeft bovendien recht op schadevergoeding en intresten en ook op de terugbetaling van kosten die hij al voor het goed gedaan zou hebben. • als de koper gedeeltelijk het recht op het goed verliest: dan heeft hij recht op schadevergoeding en intresten. Hij kan bovendien de ontbinding van het contract vragen. De rechter zal oordelen of die eis gegrond is. KMOBRIEF N I E U W S B R I E F
Tot slot.... ... nodigen wij u uit deze bijdrage goed te bewaren. In onze volgende KMO-brief vullen wij dit verhaal eerst aan met de bespreking van een derde belangrijke verplichting van de verkoper (de garantie tegen verborgen verbreken). Daarna komen de plichten van de onderneming die aankoopt aan bod en kunnen we enkele nuttige conclusies trekken.
Alain Farana Peeters Advocaten-Avocats
VO O R D E O N D E R N E M E R