Ve1

‫مهندسی ارزش‬

‫‪Value Engineering‬‬

‫مهندسی ارزش‬ ‫خلصه فارسی ‪:‬‬ ‫مهندسی ارزش عبارتست از يک روش گروهی ساختار يافته بر اساس عملکرد پروژه که سعی در‬ ‫حل مسائل و کاهش هزينه های زمان سيکل دارد‪ .‬گروه مهندسی ارزش از طريق اعمال فنون و‬ ‫تکنيکهايی به يک طرح رسمی و فرمان برای کار دست می يابد‪ .‬با استفاده از اين تکنيکها تيم‬ ‫مهندسی ارزش‪ ،‬گروهی عملکردهای پروژه ‪ ،‬محصولت يا فرآيندها را مشخص کرده و مدلسازی‬ ‫می کند‪ .‬تيم مهندسی ارزش بخشهای مربوط به بهبود ارزش و زمينه های مناسب برای بهبود را در‬ ‫پروژه شناسايی کرده و با استفاده از تفکر خلق‪ ،‬آلترناتيوهای ارائه شده توسط اعضا‪ ،‬گزينه های‬ ‫مساعد برای بهبود ارائه می شوند‪.‬‬ ‫اجرای سيستماتيک تکنيکهای شناخته شده که عملکرد محصول يا خدمات را شناسايی می کند‪ ،‬به‬ ‫تعيين ارزش اين عملکردها منتهی شده و سپس‪ ،‬مناسب ترين راه حل را در راستای کارکردهای‬ ‫لزم برای برآوردن عملکردهای مورد نياز در پايين ترين سطح هزينه های کلی زمان سيکل را ارائه‬ ‫می دهد‪ .‬به طور کلی در مهندسی ارزش تغيير از ارزش سازنده گرا به مشتری گرا به عنوان پيش‬ ‫فرض قرار گرفته است‪.‬‬ ‫فرآيند مهندسی ارزش که شامل تکنيکهای مهندسی ارزش می باشد و هدف از اجرای مهندسی‬ ‫ارزش در اين مقاله شرح داده شده است‪.‬‬

‫مهندسی ارزش‬

‫‪Value Engineering‬‬

‫واژه نامه ‪:‬‬ ‫‪Application ( or use ) cost‬‬

‫هزينه کاربرد يا مصرف محصول‬

‫‪Brain storming‬‬

‫طوفان فکری‬

‫‪Cost down‬‬

‫کاهش هزينه ها‬

‫‪Customer oriented‬‬

‫مشتری مدار‬

‫‪Creative phase‬‬

‫فاز خلقيت ‪ ،‬نوآوری‬

‫‪Delphy method‬‬

‫تکنيک دلفی‬ ‫مطلوبيت‬ ‫فاز پيشنهاد يا توسعه‬

‫‪Desirability‬‬ ‫‪Development or recommendation phase‬‬

‫فاز ارزيابی‬ ‫کارکرد‬ ‫کار گروهی با ديدگاه کارکرد محوری‬ ‫فاز اجرا‬ ‫فاز اطلعات‬ ‫هزينه های اوليه‬ ‫برنامه کار‬ ‫هزينه های دوره عمر‬ ‫عملکرد‬ ‫کارکرد اصلی‬ ‫کيفيت‬ ‫رتبه بندی مشخصه ها‬ ‫کارکرد ثانويه يا پشتيبان‬ ‫حل گروهی مسأله‬ ‫مجموع هزينه ها‬ ‫آناليز ارزش‬ ‫اندازه گيری ارزش‬ ‫ارزش ‪ ،‬بها‬

‫مقدمه ‪:‬‬

‫‪Valuation phase‬‬

‫مهندسی ارزش‬

‫‪Value Engineering‬‬

‫افزايش قيمت انرژی و رقابت شديدی که در بازار بين محصولت وجود دارد و از طرفی پيچيده تر‬ ‫شدن نگرش مشتری ها به محصول و انتظارات مختلف آنها‪ ،‬مديريت طرح و محصول را با معضلی‬ ‫اساسی و حساس روبرو ساخته است‪ .‬استراتژی های کاهش هزينه برای رسيدن با بازار رقابت‪ ،‬در‬ ‫مقابل حفظ و افزايش کيفيت محصول‪ ،‬معضل بزرگتر و پيچيده تری را مطرح می سازد‪ .‬همچنانکه‬ ‫تکنولوژی پيچيده می شود‪ ،‬مسائل انسانی و مديريت نيز دچار پيچيدگی خاص می گردد؛ بنابراين‬ ‫توجه به رويارويی با چالشهای واقعی‪ ،‬خلقيت و نوآوری را در طراحی محصول‪ ,‬فرآيند و ارزيابی ها‬ ‫ايجاد می کند‪.‬‬ ‫مهندسی ارزش ابزاری است که تصميم گيرنده می تواند برای قسمتی از اين چالشها پاسخی‬ ‫درخور و مناسب تهيه کند‪ ،‬با کاربرد مهندسی ارزش می توان با حفظ کيفيت هزينه ها را کاهش‬ ‫داد‪.‬‬ ‫‪ .V.E‬و مفاهيم اوليه آن نخستين بار در سالهای دهه چهل در دنيای غرب به ويژه آمريکا در بخشهای‬ ‫توليد و بازاريابی پايه گذاری شد‪ ،‬در اين سالها مفهوم ‪ .V.E‬در شناخت و کاربرد تکنيکهای خلق در‬ ‫کاهش هزينه های کال‪ ،‬پروژه و خدمات بدون کاهش سطح کيفيت‪ ،‬عملکرد يا جذابيت محصول در‬ ‫بازار است و قابليت رقابت آن را بهبود می بخشد‪.‬‬ ‫واژة مهندسی ارزش نخستين بار از سوی " مايلز " برای توضيح تکنيکی که وی در شرکت " جنرال‬ ‫الکتريک " در طی جنگ جهانی دوم به کار برده بود‪ ،‬استفاده شد‪ .‬تکنيک ياد شده در شرايطی پديد‬ ‫آمد که کمبودهایناشی از جنگ‪ ،‬جستجوی مصالح جايگزين در محصولت را الزام می نمود؛ اما به‬ ‫سبب جنگ اين مصالح بت همان مشخصات ياد شده مشابه يافت نمی شد‪ .‬از اين رو به جای‬ ‫مصالح جايگزين‪ ،‬روش جايگزين برای تأمين کارکرد اجزا‪ ،‬مورد توجه قرار گرفت‪ .‬بعدها معلوم شد‬ ‫که فرآيند تحليل کارکرد به توليد محصولت ارزان تر‪ ،‬بدون کاهش کيفيت می انجامد‪ .‬هستة اصلی‬ ‫کار " مايلز " تعريف کارکردهايی بود که خريدار از توليدات انتظار داشت‪ .‬اين کارکردها در عباراتی‬ ‫با يک فعل و يک اسم تعريف می شوند‪ .‬سپس کارکردهای تعريف شده با کمترين هزيه ممکن برای‬ ‫دستيابی به آنها و اين ارزيابی برای يافتن جايگزين هايی که همان کارکرد را تأمين می کنند‪ ،‬نيز به‬ ‫کار می رفت‪.‬‬ ‫حال با مثالی درباره جدار موتور الکتريکی موضوع را بررسی می کنيم ‪:‬‬

‫مهندسی ارزش‬

‫‪Value Engineering‬‬ ‫جدول ‪ : 1‬تعريف کارکرد‬

‫رديف‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬

‫فعل‬ ‫جدا کردن‬ ‫امکان پذير کردن‬ ‫آسان کردن‬ ‫راضی کردن‬

‫اسم‬ ‫اشياء‬ ‫تهويه‬ ‫تعمير‬ ‫خريدار‬

‫اين کارکردها با انتخاب ارزان ترين حالت ممکن‪ ،‬به صورت زير سنجيده شدند ‪:‬‬ ‫‪‬کارکرد جداکردن با هزينه ورقه آهنی که برای پوشش موتور به کار می‬ ‫رفت‪ ،‬ارزيابی شد‪.‬‬ ‫‪‬کارکرد انکان پذير کردن تهويه بر اساس هزينه اضافی برای ايجاد‬ ‫سوراخهايی بر روی ورقه آهنی ارزيابی شد‪.‬‬ ‫‪‬آسان کردن تعمير با افزودن هزينه گره فلزی برای باز کردن جدار فلزی‬ ‫ارزشيابی شد‪.‬‬ ‫‪‬هزينه رنگ کردن فلز به عنوان عامل رضايت مشتری ارزيابی شد‪.‬‬ ‫جدول ‪ : 2‬انتساب هزينه به کارکرد‬ ‫رديف‬ ‫‪1‬‬

‫فعل‬ ‫جدا کردن‬ ‫امکانپذير‬

‫اسم‬ ‫اشياء‬ ‫تهويه‬

‫ارزان ترين روش‬ ‫دستيابی به کارکرد‬ ‫جدار فلزی‬

‫کمترين هزينه‬ ‫دستيابی به کارکرد‬ ‫‪0.15$‬‬

‫سوراخ روی فلز‬

‫‪2‬‬ ‫کردن‬ ‫گيره فلزی‬ ‫تعمير‬ ‫آسان کردن‬ ‫‪3‬‬ ‫رنگ کردن‬ ‫خريدار‬ ‫راضی کردن‬ ‫‪4‬‬ ‫جمع هزينه دستيابی به همه کارکردها ‪:‬‬

‫‪0.5$‬‬ ‫‪0.10$‬‬ ‫‪0.20$‬‬ ‫‪$0.50‬‬

‫در ادامه اين فرآيند‪ " ،‬مايلز " کمترين هزينه ممکن برای ارزشيابی کارکردها را در اين نمونه معادل‬ ‫‪ 0.5‬دلر برآورد کرد و آن را با کمترين هزينة واقعی برای درست کردن اين قطعه که ‪ 4.75‬دلر‬ ‫بود‪ ،‬مقايسه کرد‪ .‬به روشنی آشکار شد که بسياری از هزينه های ياد شده عمل ً کارکردی را برآورد‬ ‫نمی کردند‪.‬‬ ‫تعريف کارکرد‪ ،‬ارزيابی کارکرد و جايگزين يابی در مجموع‪ " ،‬تحليل کارکرد" ناميده می شوند و اين‬ ‫همان تکنيک اساسی است که بر پاية آن مهندسی ارزش شکل گرفته است‪.‬‬

‫مهندسی ارزش‬

‫‪Value Engineering‬‬

‫تحليل کارکرد‬

‫تعريف کارکرد‬

‫فعل ـ اسم‬

‫ارزيابی کارکرد‬

‫کمترين هزينه دستيابی به‬ ‫کارکرد‬

‫گزينه يابی‬

‫طوفان انديشه ها‬

‫مهندسی ارزش‬

‫‪Value Engineering‬‬

‫برنامه کاری مهندسی ارزش ‪:‬‬ ‫برنامه کاری مهندسی ارزش آرايه ای از رويکردها و عملکردهای لزم برای بدست آوردن جواب‬ ‫مسأله می باشد ‪ .‬اين برنامه از ‪ 7‬فاز تشکيل شده است ‪:‬‬ ‫‪ . 1‬فاز مبدأ ‪:‬‬ ‫‪ : 1_ 1‬سازماندهی در طول فاز ‪: 1‬‬ ‫روند را با سازماندهی نيروی کار‪ ،‬مشخص کردن تصميم گيرنده‪ ،‬انتخاب محدودة کار‪ ،‬تخصيص‬ ‫عملکرد به هر يک از اجزاو جهت دهی مطالعات آغاز کرده و بدين صورت به کار گروهی سامان می‬ ‫دهيم‪.‬‬ ‫سؤالت کليدی ‪:‬‬ ‫‪-1‬محصول يا خدمت مورد نظر کدام است ؟ ( تعريف دقيق هدف طرح )‬ ‫‪-2‬هدف ‪ .V.E‬در رابطه با محصول يا خدمت مورد نظر چيست ؟‬ ‫‪-3‬محدوده و حوزه مطالعه کجاست ؟‬ ‫‪ : 2 _ 1‬انتخاب پروژه ‪:‬‬ ‫پروژه تحقيقاتی ‪ .V.E‬بايد برای افراد سيستم مهم بوده و يک نياز واقعی باشد‪ .‬به اين ترتيب پروژه‬ ‫از حمايت مديران بهره مند خواهد شد؛ بنابراين برخی معيارهای کلی بايد در انتخاب طرح در نظر‬ ‫گرفته شود ‪:‬‬ ‫‪-1‬مسأله ای را حل کند‪.‬‬ ‫‪-2‬احتمال موفقيت و اجرای آن خوب باشد‪.‬‬ ‫‪-3‬اهدافش معتبر باشد‪.‬‬ ‫‪-4‬برای مردم منطقة مورد مطالعه اهميت داشته باشد‪.‬‬ ‫‪-5‬قابليت پاسخگويی داشته باشد؛ يعنی‪ ،‬پشتيبانی کننده يا تصميم گيرنده‬ ‫پاسخگوی تغييرات باشد‪.‬‬ ‫علوه بر عوامل بال يکی از معيارهای خوب در زمينه اثربخشی پروژه نسبت قيمت تمام شده‬ ‫محصول به کارايی و عملکرد آن است‪ .‬در صورتی که اين نسبت مقدار قابل توجهی داشته باشد‪،‬‬ ‫محصول مورد نظر کانديدای مناسبی برای انجام مطالعات ‪ .V.E‬محسوب می شود‪.‬‬ ‫‪ : 3 _ 1‬تعيين تيم ‪: .V.E‬‬ ‫يک تيم خوب ‪ ، .V.E‬تيمی است که بين ‪ 3‬تا ‪ 7‬نفر عضو داشته باشد؛ در غي اين صورت روابط‬ ‫بسيار پيچيده شده و گاه موجب از هم پاشيدن گروه می شود‪ .‬در تعيين اعضاتيم بايد به موارد زير‬ ‫توجه شود ‪:‬‬ ‫‪-1‬گروه بايد چند رشته ای باشد‪.‬‬

‫مهندسی ارزش‬

‫‪Value Engineering‬‬

‫‪-2‬اعضای تيم از نظر سلسله مراتب سازمانی در يک سطح باشند تا امکان‬ ‫فشار همکاران يا سياستمداران به حداقل برسد‪.‬‬ ‫‪-3‬انتصاب يک تصميم گيرنده واحد با رأی اعضا‬ ‫‪-4‬آشنا بودن حداقل ‪ 1‬يا ‪ 2‬عضو تيم با فرآيند مهندسی ارزش‬ ‫‪-5‬متخصص بودن حداقل يک عضو در زمينة محصول يا موضوع مورد‬ ‫مطالعه‬ ‫‪-6‬اعضای تيم وقت کافی برای انجام کار را داشته باشند‬ ‫‪-7‬اعضا قادر به طراحی و اجرا و علقمند به ايجاد تغيير باشند‬ ‫‪-8‬نسبت به پروژه تعهد و انگيزه داشته باشند‪.‬‬ ‫‪ : 4 _ 1‬تعيين مأموريت تيم و مستند سازی محصول ‪:‬‬ ‫برای ايجاد انگيزه و ثبات در فرآيند بهتر است مأموريت تيم در قالب يک تعريف خلصه و مفيد از‬ ‫آنچه که تيم عهده دار آن است ‪ ،‬بيان گردد و در واقع هدف تيم را از انجام چنين فرآيندی تعريف‬ ‫کند‪ .‬در اخرين گام از فاز ‪ 1‬يا فاز آغاز‪ ،‬بايد اطلعات جامعی در مورد محصول مورد بررسی‪،‬‬ ‫تعريف محصول به همان صورت که طراحی ‪ ،‬توليد و مصرف می شود‪ ،‬داشت‪ .‬اين امر می تواند‬ ‫منجر به حداقل شدن نظرات و عقايد شخصی در اين رابطه گردد‪ .‬در اين بخش استفاده از‬ ‫نمودارها‪ ،‬نقشه های انفجاری‪ ،‬در صورت امکان تهيه عکس و فيلم بسيار مفيد است‪.‬‬ ‫‪ . 2‬فاز اطلعات ‪:‬‬ ‫‪ : 1 _ 2‬تحليل کارکرد ( تحليل کيفی ارزشها ) ‪:‬‬ ‫در اين فاز وظيفه هر يک از اجزای محصول را تعيين می کنيم؛ به اين صورت که وظيفه را همانطور‬ ‫که فبل ً گفته شده‪ ،‬توسط يک فعل ( پاسخگوی چه می کند؟ ) و يک اسم ( جواب سؤال چه چيزی‬ ‫را ؟ ) تشريح می کنيم‪ .‬اسم بايد قابل اندازه گيری باشد و فعل قابل اثبات‪ ( .‬به جدول ‪ :1‬تعريف‬ ‫کارکرد مراجعه شود‪).‬‬ ‫يکی از روشهای شناخته شده و قوی در تحليل کارکرد‪ ،‬روش سيستمهای تحليل کارکرد‬

‫(‬

‫‪ ) FAST‬است‪ .‬اين روش امکان مرتب کردن تعريفهای دو واژه های کارکرد را به صورت سلسله‬ ‫مراتب مبتنی بر علت و معلول فراهم می آورد‪.‬‬

‫‪ : 2 _ 2‬تحليل سيستم بر مبنای وظيفه ‪:‬‬

‫مهندسی ارزش‬

‫‪Value Engineering‬‬

‫تعريف عملکرد ‪ :‬برای اين منظور ‪ 40‬تا ‪ 60‬عمل مختلف که توسط خود محصول يا اجزا ان‬ ‫صورت می گيرد‪ ،‬تعريف می شود‪ .‬در اين مرحله به طور ساده و مکرر پرسيده می شود اينقطعه‬ ‫چه کاری انجام می دهد؟ و به طور خلصه عمل هر يک از اجزا محصول يا فرآيند را که موجب‬ ‫هزينه ای می شود‪ ،‬تعريف می گردد‪ .‬وقتی ‪ 40‬تا ‪ 60‬عمل تعريف شدند‪ ،‬تهيةنمودار ‪ FAST‬را با‬ ‫انتخاب بهترين تعريف برای محصول شروع می کنند و آن را در سمت چپ صفحه می نويسند‪.‬‬ ‫سپس اعمال پايه و اعمال پشتيبان تعيين می شوند‪ .‬اعمل پايه آنهايی هستند که نمی توان آنها را‬ ‫تغيير داد و برای عمل مورد نظر مشتری لزمند؛ يعنی‪ ،‬اگر از محصول حذف شوند‪ ،‬هدف محصول‬ ‫برآورده نمی شود‪ .‬اعمال فرعی که برای جلب رضايت مشتری و موفقيت محصول مورد نيازند‪ ،‬در‬ ‫تصميم مشتری برای خريد محصول تأثير تأثير می گذارند و معمول ً حدود ‪ %75‬هزينه را به خود‬ ‫اختصاص می دهند‪.‬‬ ‫‪ : 3 _ 2‬آناليز اجبار ‪:‬‬ ‫هدف از اين مطالعه آن است که ببينيم چه دليلی باعث شده اند که از يک ماده يا طرح و روشی‬ ‫خاص برای محصول استفاده می کنيم و آيا اين دليل هنوز معتبرند يا خير ؟‬ ‫‪ : 4 _ 2‬اندازه گيری ارزش ( تحليل کمی ارزش ) ‪:‬‬ ‫الف ) تحليل هزينة کارکرد به اين پرسش اصلی ‪ .V.E‬پاسخ می دهد که چه هزينه ای دربردارد ؟‬ ‫هزينه های اين بخش به دو قسمت سخت‪ ،‬شامل هزينة مصالح و نيروی کار و نرم‪ ،‬شامل هزينه‬ ‫های دشواری کار يا خطر عدم موفقيت و نظاير اينها تقسيم می شوند‪.‬‬ ‫برای تعيين هر يک از هزينه ها می توان ميانگين هزينه های برآوردشده توسط تيم را درنظرگرفت ‪:‬‬ ‫‪%C = ( %C1 + %C2 + … + %Cn ) / n‬‬ ‫‪ = C%‬هزينة نسبی متوسط هريک از اجزا‬ ‫‪ = Ci%‬برآورد هزينة مصرف شده توسط تک تک اجزا‬ ‫‪ = n‬تعداد کل افراد رتبه بندی کننده هزينه ها‬ ‫ب ) استخراج اهميت يا بها ‪ :‬کارکردها از نظر بها و اهميت نيز مطالعه می شوند‪ .‬از اصطلح بها‬ ‫( ‪ ) Worth‬و روش تحليل بها معمول ً در کنار اقلم سخت افزاری استفاده می شود‪ .‬از طرف ديگر‬ ‫اصطلح اهميت و روشهای محاسبة آن غالبا ً به اقلم غير سخت افزاری مربوط می شود‪.‬‬ ‫بها با تکنيک مقايسة هزينة خارجی به اين صورت تعريف و تعيين می شود ‪ « :‬کمترين هزينه ای که‬ ‫به طور يقين وظيفة مورد نظر را برآورده می کند و با مقايسة هزينة اجزا با هزينة اجزای مشابه‬ ‫خارجی که به طور يقين می تواند همان وظيفه را انجام ده‪ ،‬تعيين می شود‪» .‬‬ ‫‪%I = ( %I1 + %I2 + … + %In ) / n‬‬ ‫‪ = I%‬اهميت نسبی متوسط يکی از اجزا‬

‫مهندسی ارزش‬

‫‪Value Engineering‬‬

‫‪ = Ii%‬برآورد های انجام شده اهميت توسط تک تک شرکت کنندگان‬ ‫‪ = n‬تعداد کل افراد رتبه بندی کننده اهميت‬ ‫تأکيد بر اين نکته ضرورت دارد که مقايسة کارکرد‪ ،‬چه برای بها باشد و چه برای اهميت يا هزينه‪،‬‬ ‫بايد در يک سطح از سلسله مراتب انجام شود؛ مثل ً در مورد پرگارالقا کردن گشتاور و جداکردن‬ ‫ساقها را برای محاسبة هزينه باهم مقايسه کرد‪ .‬جداکردن ساقها در سطحی بالتر قرار دارند و از‬ ‫چندين کارکرد مربوط به سطح پايين تر تشکيل می شود که يکی از آنها القای گشتاور است‪ .‬اما‬ ‫جدار پايه ها را می توان با نگه داشتن علمتگذار و ديگر کارکردهای واقع در همان سطح مقايسه‬ ‫کرد‪.‬‬ ‫ج ) تعيين شاخص ارزش ‪ :‬به محض آنکه هزينه و بها به دست آمد‪ ،‬از آنها برای تعيين شاخص‬ ‫ارزش استفاده می شود ‪:‬‬ ‫هزينة مطلق ‪ /‬بهای مطلق = شاخص ارزش‬ ‫‪Value Index = %I / %C‬‬ ‫شاخص ارزش عددی بدون بعد است که امکان مرتب کردن کارکردها يا اقلم را به شخص می‬ ‫دهد‪ .‬به طور کلی شاخص ارزش بزرگتر از ‪ ، 1‬نشانة ارزش خوب است و شاخص ارزش کوچکتر‬ ‫از ‪ 1‬می تواند نشانة وجود کارکرد يا جزئی باشد که به اصلح و تغيير نياز دارد‪.‬‬ ‫گاه برای بيان بهتر شاخص ارزش‪ ،‬وضايف اجزا را روی يک نمودار رسم می کنند که در آن محور‬ ‫افقی نشان دهندة هزينه و محور عمودی نشان دهندة سود است‪ .‬به طور بديهی خط ‪ 45‬درجه‪،‬‬ ‫نقطة سر به سر سود مساوی هزينه را نشان می دهد؛ بنابراين تمامی نقاط پايين تر از اين خط‪،‬‬ ‫کانديدهايی برای بررسی و بهبود هستند‪.‬‬

‫بايد توجه داشت اين که کداميک از اجزا را جهت بهبود انتخاب کنيم‪ ،‬بسيار مهم است‪ .‬به دليل‬ ‫اتلف وقت‪ ،‬انرژی‪ ،‬هزينه و ‪ ، . . .‬انتخاب تمام اجزا در سيستمهای بزرگ غير ممکن است‪ .‬لذا بايد‬ ‫اجزايی برای بهبود انتخاب شوند که بهترين بهبودها را برای ما ايجاد می کنند‪.‬‬ ‫‪ . 3‬فاز تغيير‪ ،‬خلقيت‪ ،‬ارتقای ارزش ‪:‬‬ ‫مرحله نوآوری‪ ،‬بخش خلق فرآيند مهندسی ارزش و گامی حياتی در فرآيند طراحی است‪.‬‬ ‫فعاليتهای مربوط به اين مرحله متوجه فراهم آوردن طرق جايگزين برای انجام کارکردها است‪.‬‬ ‫نيروی عمدة اين مرحله در جهت پاسخگويی به اين پرسشها هدايت می شود ‪:‬‬ ‫‪-1‬چه چيز ديگری اين کار را انجام می دهد؟‬

‫مهندسی ارزش‬

‫‪Value Engineering‬‬

‫‪-2‬چگونه می توان کارکردهای ثانويه را حذف کرد‪ ،‬اما همچنان کارکردهای‬ ‫اصلی را حفظ گردند؟‬ ‫در حقيقت هدف از فاز خلقيت‪ ،‬طرح و بيان ايده ها و راه حلهای گوناگون برای انجام هر عملکردی‬ ‫است که جهت بررسی انتخاب گرديده است‪ .‬دو انديشه و طرز تفکر موفق را می توان برای اين‬ ‫فاز نام برد ‪ :‬اول آنکه قصد اين فاز‪ ،‬تصوير راه های طراحی يک محصول يا ارائه خدمات نيست؛‬ ‫بلکه ايجاد راه هايی است برای ادامة فعاليتهايی که برای مطالعه انتخاب شده اند‪ .‬دوم آنکه‬ ‫خلقيت فرآيندی است ذهنی که تجارب قبلی را در هم ادغام کرده‪ ،‬تجربه ای جديد به ارمغان می‬ ‫آورد‪.‬‬ ‫مقصود آن است که ترکيبی تازه شکل گيرد تا عملی با هزينة کمتر و عملکرد بهتر به اجرا درآيد‪.‬‬ ‫روشهای زيادی برای ابداع و گردآوری آلترناتيوها وجود دارد که در شرايط گوناگون‪ ،‬بايستی روش‬ ‫مناسب را انتخاب کرد‪ .‬برخی از اين روشها عبارتند از ‪:‬‬ ‫‪‬طوفان فکری‬ ‫‪‬تکنيکهای گره اسمی‬ ‫‪‬استفاده از چک ليست‬ ‫‪‬روش به کارگيری کاتالوگها‬ ‫‪‬روش تعيين خصوصيات‬ ‫تجربه نشان داده است که در ابتدا روشهای ساده تر ( طی جمع اوری ايده های موجود ) مفيدتر‬ ‫است‪ .‬هدف تمامی اين روشها حذف تفکرات منفی‪ ،‬شکوفا کردن تفکرات سازنده و جلوگری از‬ ‫فرهنگها و عادتها قديم است‪ .‬به همين دليل هنگام خلق ايده های جديد بايد از هر نوع انتقاد‬ ‫خودداری شود و همة ايده های پيشنهادی ليست شوند‪.‬‬ ‫‪ . 4‬فاز ارزيابی ‪:‬‬ ‫در اين فاز ايده های ايجاد شده در فاز خلقيت مورد قضاوت و بازبينی قرار گرفته‪ ،‬تصفيه و در‬ ‫صورت نياز ترکيب می شوند‪.‬‬ ‫‪ : 1 _ 4‬تحليل کيفی ارزش گزينه های جايگزين ‪:‬‬ ‫مرحلة ارزيابی متضمن يک فرآيند گزينش است که در آن انديشه های توليد شده در مرحلة نوآوری‬ ‫بررسی شده‪ ،‬تعداد کمی از آنها انتخاب می شوند‪ .‬لذا آنها را با استفاده از روشهايی نظير " پارتو "‬ ‫( مرتب کردن ارزشی گزينه ها ) مورد بررسی قرار می دهند‪ .‬اصل اساسی‪ ،‬روش رأی دهی پارتو‬ ‫است و چنين فرض می کند که حدود ‪ %80‬ارزش يک فهرست اقلم تقريبا ً به ‪ %20‬آنها داده می‬ ‫شود‪ .‬بنابراين از هر رأی دهنده خواسته می شودکه ‪ %20‬اقلمی را که به نظرش مهم می رسد‪،‬‬ ‫انتخاب کند‪ .‬سپس با در نظر گرفتن بيشترين تکرار‪ ،‬گزينه های دارای ارزش بيشتر تعيين می‬ ‫شوند‪ .‬در روش مرتب کردن ارزشی گزينه ها هريک از پيشنهادها روی کارت جداگانه تقسيم شده‪،‬‬ ‫سپس با تقسيات متوالی دسته بندی می شوند‪.‬‬

‫مهندسی ارزش‬

‫‪Value Engineering‬‬

‫‪ : 2 _ 4‬تحليل کمی ارزش گزينه های جايگزين ‪:‬‬ ‫گروه انتخابی اقلمی که از پيش گزينش به دست می آيد‪ ،‬برای انتخاب دو يا سه نامزد برای ادامة‬ ‫کار مورد ارزيابی قوی تر قرار می گيرند‪ .‬برای تحليل کمی ارزش می توان از همان روشهايی‬ ‫استفاده نمود که در تحليل ارزش وظايف بيان شد؛ اما روش قوي تری را برای اين کار توصيه‬ ‫نموده اند که به تحليل معيارها پرداخته است‪ .‬در اين روش که برای ارزشيابی گزينه ها طراحی‬ ‫شده است‪ ،‬به هر يک از معيارها با خصوصيات وظيفه ها يک وزن اختصاص داده می شود‪ .‬سپس‬ ‫در مورد هريک از گزينه ها نيز امتياز هر معيار مشخص می شود‪ .‬در حقيقت تحليل معيار يک روش‬ ‫نمره گذاری ماتريسی است که به اختصاص نمره برای ارزيابی گزينه ها با توجه به شايستگی فردی‬ ‫آنها در مقايسه با مجموعه ای از معيارهای مهم برای مصرف يا کاربرد نهايی آنها به کار می رود‪ .‬در‬ ‫نهايت با استفاده از رابطة زير ارزش هر يک از گزينه ها محاسبه می شوند ‪:‬‬ ‫‪∑ (S×W)=∑ W‬‬ ‫‪ : S‬نشان دهندة امتياز هر معيار‬ ‫‪ : W‬نشان دهندة وزن هر معيار‬ ‫در پايان پس از اين که تحليل کمی ارزش گزينه های جايگزين انجام شد‪ ،‬گزينه های منتخب از‬ ‫لحاظ جنبه های امکان سنجی ( اقتصادی‪ ،‬فنی و ‪ ) . . .‬بررسی می شوند و تهايتا ً گزارشی تهيه‬ ‫شده‪ ،‬به مديريت و تصويب کنندگان تحقيق ارائه می شود‪.‬‬ ‫‪ . 5‬فاز بررسی و توسعه ‪:‬‬ ‫گزينه هايی که در فاز ارزيابی به عنوان راه حلهای عملی برای مسأله مورد توجه قرار گرفتند‪ ،‬در‬ ‫اين فاز مورد بررسی قرار گرفته و راه حلهای عملی مورد توجه قرار می گيرند‪ .‬اين فرآيند شامل‬ ‫بررسی دقيق فنی‪ ،‬اقتصادی‪ ،‬امکان سنجی گزينه های منتخب و همچنين‪ ،‬احتمال موفقيت برای‬ ‫اجرا می باشد‪ .‬تغييرات ايجاد شده به صورت ضربدری کنترل می شوند تا اطمينان حاصل شود که‬ ‫نيازهای مصرف کننده برآورده شده است‪ .‬اين امر برای اطمينان از طرح از نظر فنی و شرايط‬ ‫کيفيتی‪،‬قابليت اطمينان‪ ،‬دوام‪ ،‬ايمنی لزم و ‪ . . .‬ضروری است‪.‬‬ ‫از اهداف اين فاز انتخاب و ارائه بهترين راه های ثانويه برای بهبود ارزش است‪ .‬اطلعاتی که‬ ‫توسط مدير هر گروه ارائه می شود شامل اطلعات تکنيکی‪ ،‬هزينه و جدول زمان بندی است که به‬ ‫صورت حرفه ای به طراح و مدير پروژه اجازه می دهد که موارد را ارزيابی نموده تا به نتيجه‬ ‫دلخواه برسد‪ .‬همچنين‪ ،‬از ديگر متخصصين مطمئن در صنايع ديگر نيز جهت مشاوره دعوت می‬ ‫شود‪ .‬برای اين فاز می توان مراحل زير را برشمرد ‪:‬‬ ‫‪-1‬از راه حلی که دارای بيشترين ارزش است شروع نموده‪ ،‬سپس تجزيه و‬ ‫تحليل سود و کاربرد نيازها شامل تخمين هزينه های اوليه‪ ،‬هزينة چرخة‬ ‫عمر‪ ،‬هزينه های ريسک و عدم اطمينان برشمرده در مورد راه حل ارائه‬ ‫شده را در نظر گرفت‪.‬‬ ‫‪-2‬تجزيه و تحليل سود اجزا بايد در نظر گرفته شود‪.‬‬

‫مهندسی ارزش‬

‫‪Value Engineering‬‬

‫‪-3‬برای هريک از راه های پيشنهادی اطلعات فنی زير گردآوری شود ‪:‬‬ ‫‪ : 3_1‬نوشتن شرح طرح اوليه‬ ‫‪ : 3_2‬رسم طرح اوليه و راه حلهای ثانوی مورد نظر‬ ‫‪ : 3_3‬تهية اطلعات و داده های مربوط به هزينه و کارايی که به روشنی تفاوت بين طرح‬ ‫اوليه و راه حلهای ثانويه را مد نظر قرار داده باشد‪.‬‬ ‫‪ : 3_4‬زمان بندی‬ ‫‪-4‬تهيه طرح اجرايی شامل برنامه زمان بندی مفروضات گروه و نيازهای‬ ‫مديريت‪.‬‬ ‫‪ . 6‬فاز اجرا ‪:‬‬ ‫اين مرحله با آماده سازی و ارائة توصيه های گروه مهندسی ارزش به مديريت ارتباط دارد‪.‬‬ ‫گزارشی حاوی توصيف پيشنهادات و فهرستی از برنامه های پيشنهادی برای اقدامات اجرايی تهيه‬ ‫می شود‪ .‬برای به حداقل رساندن نفی يا ردشدن گزارش بايد نهايت دقت به عمل آيد‪ .‬برای اين‬ ‫منظور چنانچه تصميم گيرنده نهايی به عنوان يکی از اعضای تيم حضور داشته باشد‪ ،‬قبول تغييرات‬ ‫توسط وی ساده تر خواهد بود‪ .‬در صورتی که امکان حضور تصميم گيرنده به عنوان يکی از اعضای‬ ‫تيم وجود نداشته باشد‪ ،‬بايد در فواصل زمانی معين وی را از نتيجة مطالعات آگاه نمود تا مقاومت‬ ‫وی در برابر تغييرات کاهش يابد‪.‬‬ ‫در پايان تحقيق بايد در صورتی که اجرای نتايج تحقيق به عهدة گروه ديگری باشد‪ ،‬تيم مهندسی‬ ‫ارزش بايد نتايج تحقيق را به طور دقيق برای مجريان بيان کند و اعضای تيم علوه بر ارائة‬ ‫گزارشهای مفصل برای کمک به اجرای نتايج تحقيق در دسترس باشند‪.‬‬

‫‪ . 7‬فازمميزی ‪:‬‬ ‫برای اطمينان از نتايج ضروری است که تغييرات مهندسی ارزش را از طريق يک منبع مستقل‬ ‫مميزی شود و تا زمانی که اين عمل صورت نگرفته باشدف پروژه بسته نمی شود‪.‬‬ ‫فرآيند مميزی برای موفقيت مستمر برنامه های مهندسی ارزش سازمان ضروری است‪ .‬مديريت‬ ‫مسؤول انتصاب فرد يا افرادی برای اين کار است‪.‬‬ ‫اهداف مميزی ‪:‬‬ ‫‪-1‬ارزيابی نتايج‬ ‫‪-2‬تأييد نتايج در صورت نياز‬

‫مهندسی ارزش‬

‫‪Value Engineering‬‬

‫‪-3‬بررسی پروژه به منظور شناسايی مشکلتی که به وجود آمده و توصيه‬ ‫های لزم برای تصحيح در پروژه بعدی‪.‬‬ ‫نتيجه گيری ‪:‬‬ ‫مهندسی ارزش مجموعه ای از گامهای مرتبط و سازمان يافته است که می توان تعبير فرآيند را به‬ ‫آن اطلق کرد‪ .‬فرآيند مهندسی ارزش به قصد شناسايی کارکردهای مهم يک محصول‪ ،‬خدمت و‬ ‫روش مناسب ايجاد آن کارکردها انجام می گيرد‪ .‬هدف از اجرای مهندسی ارزش استفاده از راه‬ ‫حلهای خلقانه برای کاهش در قيمت تمام شده محصول يا خدمت بدون واردشدن خدشه به‬ ‫مشخصات کيفی آن است‪.‬‬ ‫در حقيقت در مهندسی ارزش‪ ،‬تغيير از ارزش توليدکننده گرا به ارزش مشتری گرا به عنوان پيش‬ ‫فرض اصلی قرار گرفته است‪ .‬اين قابليت مهندسی ارزش را به يک ابزار مديريتی کارآمد در کسب‬ ‫موقعيتهای برتر رقابتی تبديل نموده است‪.‬‬ ‫منابع ‪:‬‬ ‫‪-1‬مجموعه مقالت نخستين سمينار ملی مهندسی ارزش‪ ،‬شهريور ‪،1380‬‬ ‫دانشگاه صنعتی امير کبير‪.‬‬ ‫‪-2‬محمد سعيد جبل عاملی‪ ،‬عليرضا ميرمحمد صادقی‪ ،‬مهندسی ارزش‪،‬‬ ‫انتشارات فرات‪ ،‬خرداد ‪1380‬‬ ‫‪-3‬فصلنامه مهندسی صنايع و سيستم‪ ،‬مصاف‪ ،‬سال هفتم شماره ‪ ،23‬زمستان‬ ‫‪1380‬‬ ‫‪-4‬مهندسی ارزش در اجرا و بهره برداری‪ ،‬مهاب قدس‬ ‫‪-5‬فيلم مهندسی ارزش ( سازمان بهره وری ملی ايران )‬ ‫‪-6‬مجله روش‪ ،‬سال هفتم‪ ،‬شماره ‪ ،45‬مقاله مهندسی ارزش‬ ‫‪-7‬ميترا تيموری‪ ،‬زهرا ملک محمدی‪ ،‬تجزيه و تحليل مهندسی ارزش‪ ،‬پايان نامه‬ ‫تحصيلی‪.80 ،‬‬ ‫‪http://www.valuefunction.org-8‬‬ ‫‪Artur E.Mudge "Value Engineering",Mcgraw Hill, 1981,-9‬‬ ‫‪.P.4‬‬