Turkish Sultanas Report By Igeme

KURU ÜZÜM

Hazırlayan Çağatay ÖZDEN 2008

T.C. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı Đhracatı Geliştirme Etüd Merkezi

KURU ÜZÜM TÜRKĐYE’DE ÜRETĐM Üzüm, iklim ve toprak istekleri yönünden çok seçici olmayışı, çoğalma yöntemlerinin kolay oluşu ve çok çeşitli şekillerde tüketilebilmesi gibi sebeplerden dünyadaki en yaygın kültür bitkilerinden birisidir. Dünya yaş üzüm üretimi yaklaşık 7,5 milyon hektar alanda gerçekleştirilmekte olup, üretim miktarı, iklim şartlarına bağlı olarak değişmekle birlikte, yıllık 65 milyon ton civarında seyretmektedir. Dünya Kuru Üzüm Üretici Ülkeleri Sıra 1 2 3 4 5 6 7 8

Üretici Ülke Türkiye ABD Şili Đran G. Afrika Yunanistan Arjantin Avustralya Toplam

2006 274.000 265.000 1.000 150.000 33.000 0 1.000 500 724.500

2007 220.000 295.000 60.000 120.000 40.000 25.000 23.000 12.000 795.000

2008 300.000 300.000 60.000 50.000 40.000 35.000 30.000 10.000 825.000

Kaynak: Uluslararası Sert Kabuklu ve Kuru Meyve Konseyi

Dünyada üretilen üzümlerin her yıl yaklaşık 700-1.2000 bin ton arasındaki bir miktarı kurutularak değerlendirilmektedir. Türkiye, A.B.D, Şili, Đran, G. Afrika ve Yunanistan dünyanın en önemli çekirdeksiz kuru üzüm üreticisi ülkelerdir. Çekirdeksiz kuru üzüm hasadı, kuzey yarım küresi ülkelerinde Ağustos-Eylül aylarında, güney yarım küresi ülkelerinde ise Mart-Nisan aylarında yapılmaktadır. Ülkemizde, 1.200’ün üzerinde üzüm çeşidinin varlığı saptanmıştır. Üretilen üzümün, yıllar itibariyle değişmekle beraber, ortalama % 5-10’unun kurutulduğu tahmin edilmektedir. Türkiye’nin Dünya ticaretine konu olan ve ihracatta en fazla öneme sahip kuru üzümler, çekirdeksiz ve özellikle “Sultani” tip kuru üzümlerdir. Ülkemizin sultani veya diğer bir adıyla sultaniye çekirdeksiz üzümü dünyaca tanınmaktadır. Sultaniye tipi çekirdeksiz kuru üzüm, 18 yy. sonlarında yuvarlak çekirdeksiz kuru üzümün ıslah edilmiş çeşididir. Nefaset yönüyle sultan sofralarını süslemesi nedeniyle sultanlara layık görüldüğünden sultaniye adını almıştır. Türkiye’de çekirdeksiz kuru üzüm üretimi, Ege bölgesinde özellikle Manisa, Turgutlu, Salihli, Akhisar, Menemen, Kemalpaşa, Çal, ve Çivril’de yoğunlaşmıştır. 2005 yılı verilerine göre toplam üzüm üretimimizin yaklaşık % 7,5’ini çekirdeksiz üzüm üretimi oluşturmaktadır. Türkiye, yaş üzüm üreticiliğindeki güçlü konumuna parelel olarak, dünya çekirdeksiz kuru üzüm üretiminde de önemli bir yere sahiptir. Ülkemiz, 2008 yılı itibariyle 300 bin tonluk kuru üzüm üretim miktarı ile dünya toplam kuru üzüm üretiminin % 36,3’ünü tek başına karşılamıştır.

© ĐGEME - Đhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008

1

Türkiye’nin Yıllar Đtibarıyla Çekirdeksiz Kuru Üzüm Üretimi Yıllar

Kuru Üzüm Üretimi (Ton)

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

255.000 255.000 200.000 215.000 280.000 250.000 274.000 220.000 300.000

Kaynak: Uluslararası Sert Kabuklu ve Kuru Meyve Konseyi

Türkiye’de üretilen üzümler, çoğunlukla kuru ve yaş olarak tüketilmekle birlikte, bir miktar üzüm de pekmez, bulama, pestil, lokum gibi formalarda direkt olarak veya sirke ile içki yapımında olduğu gibi sanayi tarafından değerlendirilmektedir. Türkiye’deki üzüm tüketimi, üretimin, sofralık, şaraplık veya kurutmalık olmasına göre farklılık göstermektedir. Sofralık ve şaraplık üzüm üretiminin yurt içi talebi ancak karşılıyor olması sebebiyle, tüketimin büyük bölümü yurt içinde gerçekleştirilmekte ve ancak küçük bir bölümü ihracata konu olmaktadır. Kuru üzümde ise ağırlık ihracattadır. Türkiye’de üretilen çekirdeksiz kuru üzümün yıllık yaklaşık 50-70 bin ton civarındaki miktarı (toplam üretimin % 20-28’i) yurt içinde tüketilmekte, geriye kalan 180-230 bin ton civarındaki miktar ise (toplam üretimin % 72-78’i) ihraç edilmektedir. Bir proteğin ve karbonhidrat kaynağı olan kuru üzüm, içeriğindeki demir, fosfat, kalsiyum ve diğer mineral maddeler ile A, B1, B2, B6, C vitaminlerinden dolayı, dünyada gittikçe artan oranlarda talep görmektedir. Özellikle gelişmiş ülkelerde, sağlıklı gıda tüketimi konusundaki bilincin yüksek olması beslenme alışkanlıklarında bu tip ürünlerin daha fazla yer almasına sebep olmaktadır. Bu açıdan, kuru üzüm, gelecek yıllarda, dünya organik gıda pazarından daha büyük paylar alabilecek bir üründür.

TÜRKĐYE’NĐN DIŞ TĐCARETĐ Kuru üzüm, Cumhuriyetin ilk yıllarından itibaren ihracatımızdaki önemini korumuş ve geleneksel ihraç ürünlerimiz arasında önemli bir yer almıştır. Türkiye’nin kuru üzüm ihracatının hemen hemen tamamını çekirdeksiz kuru üzümler oluşturmaktadır. Türkiye’nin 2007 yılı kuru üzüm ihracatı, 240 bin ton ton civarında olup, karşılığında ise yaklaşık 316 milyon Dolarlık gelir elde edilmiştir. Bu rakam kuru üzüm ihracatımızda bugüne kadar ulaşılan en yüksek seviyedir. T Türkiye’nin Yıllar Đtibariyle Kuru Üzüm Đhracatı Yıllar

Miktar (Ton)

Değer (1.000 $)

Miktar Değişim (%)

Değer Değişim (%)

1993

122.851

134.271

-

-

1994

173.246

176.189

41,0

31,2

© ĐGEME - Đhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008

2

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

169.701 173.060 180.858 193.142 188.939 201.525 225.743 205.209 196.020 211.893 226.597 244.212 240.599

189.933 189.445 206.229 211.937 202.969 196.673 163.051 156.255 183.959 231.400 239.728 289.230 316.827

-2,0 2,0 4,5 6,8 -2,2 6,7 12,0 -9,1 -4,5 8,1 6,9 7,8 -1,5

7,8 -0,3 8,9 2,8 -4,2 -3,1 -17,0 -,4,2 17,7 25,8 3,6 20,6 9,5

Kaynak: TÜĐK

Türkiye’den 2007 yılı içerisinde 100 ülkeye kuru üzüm ihraç edilmiştir. En önemli pazarlarımız, başta Đngiltere, Almanya, Hollanda, Đtalya ve Fransa olmak üzere AB ülkeleridir. Bu ülkeler, Türkiye’den ithalat ettikleri kuru üzümlerin bir kısmını yeniden ihraç ederek değerlendirme yoluna gitmektedirler. Önemli Ülkeler Đtibariyle Kuru Üzüm Đhracatımız* (Miktar: Kg, Değer: ABD $) KURU ÜZÜM SIRA ÜLKE ADI 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

ĐNGĐLTERE ALMANYA HOLLANDA ĐTALYA FRANSA AVUSTRALYA BELÇĐKA KANADA ĐRLANDA YENĐ ZELANDA DĐĞER TOPLAM

2006 2007 MĐKTAR DOLAR MĐKTAR DOLAR DEĞERĐ DEĞERĐ 62.503.032 76.639.203 63.301.247 84.652.036 45.642.806 52.833.428 40.314.423 52.635.015 31.685.370 36.278.679 32.413.346 42.064.664 21.794.829 25.595.020 18.964.066 26.829.534 15.542.416 18.697.692 16.498.894 21.212.716 14.454.596 16.527.939 16.960.313 20.575.886 8.611.563 10.016.900 9.473.644 12.401.304 3.760.423 4.456.114 5.900.736 7.332.311 6.590.849 7.218.751 5.872.181 7.117.691 4.182.407 4.923.714 4.254.169 5.460.777 29.444.628 36.043.253 26.645.576 36.544.624 244.212.919 289.230.693 240.598.595 316.826.558

Kaynak: TÜĐK

DÜNYA TĐCARETĐ Dünyada üretilen 61 milyon tondan fazla taze üzümün, her yıl yaklaşık 750-1.150 bin ton arasındaki bir miktarı kurutularak değerlendirilmektedir. Üretilen bu miktar üzümün ise, her yıl, 650- 800 bin ton arasındaki miktarı çeşitli ülkelere ihraç edilmekte ve ortalama 250-310 bin tonu ise üretici ülkeler tarafından iç tüketimlerinde kullanılmaktadır. 2006 yılı itibariyle dünya genelinde ihracata konu olan kuru üzüm miktarı 783,5 bin ton olup bu miktarın parasal karşılığı 987 milyon Dolardır. © ĐGEME - Đhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008

3

Türkiye 2006 yılı itibariyle dünyanın en önemli kuru üzüm ihracatçı ülkesi olup, dünya ihracatının değer bazında % 28,8’ini karşılamıştır. Dünya kuru üzüm ihracatında diğer önemli ülkeler ABD, Đran, Şili ve Yunanistan olup, sektörde re-export uygulamalarına yaygın olarak rastlanmaktadır. Dünyanın En Önemli 10 Kuru Üzüm Đhracatçı Ülkesi* (2006) Đhracatçı Ülke

2006 Đhracat Değeri (1000 Dolar)

2006 Đhracat Miktarı (Ton)

Türkiye ABD Đran Şili Yunanistan G. Afrika Çin Arjantin Afganistan Hollanda Diğer Dünya

284.420 211.085 126.522 79.612 48.372 3.706 3.088 24.364 21.524 19.313 165.342 987.348

240.375 116.548 148.035 5.934 34.707 23.628 23.392 19.031 26.736 12.734 132.424 783.544

20022006, Yıllık Değişim (Değer) % 16 9 15 24 9 8 52 29 15 11 15

20022006, Yıllık Değişim (Miktar) %

20052006 Yıllık Değişim (Değer) %

Dünya Đhracatındaki Payı %

19 -1 11 -2 5 8 42 -10 33 67 10

28,8 21,4 12,8 8,0 4,9 3,7 3,1 2,5 3,1

5 -1 2 9 -11 47 11 2 2 3

100

Kaynak: ITC

Dünya kuru üzüm ithalatı 2006 yılı itibariyle 793,7 bin ton olup, en önemli ithalatçı ülkeler AB ülkeleri, Japonya ve Rusya olarak kaydedilmiştir. En önemli 3 ithalatçı ülke olan Đngiltere, Almanya ve Hollanda 2006 yılı dünya kuru üzüm ithalatının % 33,5’ini gerçekleştirmişlerdir. Dünyanın En Önemli 10 Kuru Üzüm Đthalatçı Ülkesi* (2006) Đthalatçı Ülke

Đngiltere Almanya Hollanda Kanada Japonya Rusya Fransa Đtalya

2005 Đthalatçı Değeri (1000 Dolar)

2005 Đthalatçı Miktarı (Ton)

169.829 105.393 64.084 59.978 53.964 42.843 37.363 33.358

117.564 79.761 49.613 35.527 29.251 6.791 25.616 26.161

20012005, Yıllık Değişim (Değer) %

20012005, Yıllık Değişim (Miktar) %

12 13 11 12 11 23 11 12

4 3 2 2 -1 6 0 4

© ĐGEME - Đhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008

20042005 Yıllık Değişim (Değer) % 6 18 21 15 -7 49 3 26

Dünya Đthalatındaki Payı %

16,8 10,4 6,3 5,9 5,3 4,2 3,7 3,3 4

ABD Diğer

32.819 412.068 1.011.699

22.055 401.427 793.766

DÜNYA Kaynak: ITC *Sıralama değer bazında yapılmıştır

32 14

15 4

© ĐGEME - Đhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008

-14 10

3,2 100

5