Ttcnsh 2007a

THÖÏC TAÄP COÂNG NGHEÄ SINH HOÏC ÑOÄNG VAÄT

CHÖÔNG TRÌNH Baøi 1: Giôùi thieäu phoøng thí nghieäm CNSHÑV Baøi 2: Taùch teá baøo ñoäng vaät töø moâ vaø nuoâi caáy sô caáp Baøi 3: Kyõ thuaät thao taùc treân teá baøo sinh duïc Baøi 4: Phaân bieät caùc loaïi baïch caàu Khaûo saùt ñoä beàn hoàng caàu

BAØI 1 GIÔÙI THIEÄU PHOØNG THÍ NGHIEÄM

VAÄT

SINH HOÏC ÑOÄNG

ÑOÁI TÖÔÏNG NGHIEÂN CÖÙU •Möùc phaân töû

•Möùc teá baøo

•Möùc cô

YEÂU CAÀU ÑOÁI NGHIEÄM CNSHÑV

VÔÙI

PHOØNG

THÍ

- Phoøng saïch (phaûi kieåm soaùt ñöôïc caùc yeáu toá khoâng khí, aùnh saùng, buïi, vi khuaån, ñoä rung, tieáng oàn, ñoä aåm, nhieät…). - Aùp löïc trong phoøng döông so vôùi beân ngoaøi. - Ñònh kyø khöû truøng phoøng. - Haïn cheá toái ña löôït ngöôøi ra vaøo. -Ñaûm baûo an toaøn tuyeät ñoái cho

-

-

KHU VÖÏC THAO TAÙC Khoâng hoaït ñoäng di chuyeån qua laïi trong khu vöïc thao taùc Nôi thao taùc phaûi hoaøn toaøn taùch bieät vôùi khu vöïc nuoâi ñoäng vaät thí nghieäm cuõng nhö khu vöïc nghieân cöùu vi sinh vaät. Nôi thao taùc thaät saïch , lau coàn tröôùc vaø sau khi hoaøn thaønh coâng vieäc Haïn cheá toái ña vieäc noùi chuyeän, tuyeät ñoái khoâng aên uoáng Chuaån bò ñaày ñuû moïi thöù caàn thieát cho thao taùc ñeå traùnh phaûi ñi

YEÂU CAÀU ÑOÁI VÔÙI NGÖÔØI THAO TAÙC - Söû duïng aùo blouse, noùn che kín toùc vaø khaåu trang. - Khoâng mang vaät duïng caù nhaân (ñoàng hoà, laéc tay…)khi thao taùc voâ truøng - Veä sinh caù nhaân toát. Röûa saïch tay baèng xaø phoøng, saùt truøng baèng javel hay coàn tröôùc vaø sau khi thao taùc. - Mang gaêng tay khi thao taùc

NGUYEÂN TAÉC VOÂ TRUØNG Söï voâ truøng laø ñieàu kieän haøng ñaàu ñoái vôùi phoøng thí nghieäm Coâng ngheä sinh hoïc ñoäng vaät Kyõ thuaät voâ truøng hieäu quaû laø phaûi taïo ñöôïc moät raøo caûn ngaên caùch giöõa vi sinh beân ngoaøi moâi tröôøng vôùi moâi tröôøng tinh saïch ñang chöùa trong chai hoaëc ñóa nuoâi . Do ñoù , taát caû nhöõng vaät lieäu, duïng

MOÄT SOÁ KYÕ THUAÄT VOÂ TRUØNG -

-

Chieáu tia UV Duøng hôi nöôùc baõo hoaø ôû aùp suaát cao (autoclave) Duøng phin loïc Duøng hoaù chaát Tuû saáy: taêng nhieät ñoä leân töø töø ñeán 160 0C ñeå trong 2 giôø hoaëc ôû 1800C trong 30 phuùt Ngoïn löûa Nöôùc soâi Haáp Pasteur

MOÄT VAØI THIEÁT BÒ HIEÄN COÙ

Kính hieån vi thöôøng

Kính hieån vi soi ngöôïc

Kính hieån vi thao taùc

Tuû caáy voâ truøng

Tuû CO2

Bình Nitô loûng

Baøi 2

TAÙCH TEÁ BAØO ÑOÄNG VAÄT TÖØ MOÂ VAØ NUOÂI CAÁY SÔ CAÁP

I. ÑAÏI CÖÔNG Nuoâi caáy sô caáp laø giai ñoaïn nuoâi caáy ñaàu tieân nhöõng teá baøo vöøa ñöôïc taùch ra töø moâ hay cô quan. Ñeå thöïc hieän quaù trình nuoâi caáy sô caáp teá baøo ñoäng vaät, böôùc ñaàu tieân laø taùch chuùng thaønh caùc teá baøo rieâng reõ töø nhöõng maûnh moâ vaø cho chuùng baùm

Taùch teá baøo laø kyõ thuaät cô baûn trong vieäc nuoâi caáy teá baøo ñoäng vaät . Baèng kyõ thuaät taùch teá baøo ñoäng vaät vaø nuoâi caáy sô caáp, chuùng ta coù theå laøm chuû ñöôïc nhöõng doøng teá baøo taïm thôøi hay lieân tuïc Teá baøo coù theå ñöôïc taùch baèng caùc bieän phaùp cô hoïc hay enzym ñeå taïo thaønh dòch huyeàn phuø teá baøo. Nhieàu loaïi enzym ñöôïc söû duïng ñeå taùch teá baøo : collagenase, elastase,

Trypsin coù theå taùch hoaøn toaøn teá baøo töø moâ baèng caùch thuûy phaân caùc protein lieân keát caùc teá baøo vôùi nhau. Trypsin caét taïi moái noái − HN

− CH − CO −

Peptit. | R1

NH − CH − CO CO − |



NH − CH − | R3

Coâng thöùc caùc acid amin vaø vò trí taùc cuûa trypsin. Trypsin cuõngñoäng coù theå laøm toån

thöông maøng teá baøo trong quaù trình taùch, vì vaäy caàn xaùc ñònh noàng ñoä enzym vaø thôøi gian

I. MUÏC ÑÍCH CUÛA BAØI THÖÏC TAÄP KHAÛO SAÙT ÑIEÀU KIEÄN TAÙCH TOÁI ÖU TEÁ BAØO TÖØ MOÂ GAN *Noàng ñoä trypsin

*Thôøi gian

a.Cho 3 maãu gan vaøo 3 becher, caét thaät nhuyeãn moâ gan baèng keùo. Duøng dung dòch PBS ñeå röûa maãu nhieàu laàn cho thaät traéng nhaèm loaïi heát maùu töø maãu moâ. b. Chuyeån maãu ñaõ caét nhuyeãn vaøo 3 erlen : - erlen 1: 18ml PBS + 2ml trypsin 1%. - erlen 2 : 15ml PBS + 5ml trypsin 1%. - erlen 3 : 12ml PBS + 8ml trypsin 1%. Nhö vaäy, ta ñöôïc 3 dung dòch trypsin coù noàng ñoä 0,1%; 0,25%;0,4% töông

c. Ñaäy naép erlen baèng giaáy baïc, ñaët caùc maãu leân maùy laéc. d. Sau moãi 30, 60, 90 phuùt, laáy maãu ôû moãi erlen vaø xaùc ñònh maät ñoä teá baøo gan trong dung dòch baèng buoàng ñeám. Löu yù phaân bieät teá baøo gan vaø teá baøo hoàng caàu

Toùm taét quy trình taùch teá baøo ñoäng vaät. Khoái moâ Röûa baèng PBS Caét nhoû moâ vaø röûa saïch maùu baèng PBS Taùch teá baøo baèng trypsin

Li taâm

Ñeám soá teá baøo Maùy

Nuoâi caáy

Ñeám soá löôïng teá baøo Teá baøo gan

Buoàng ñeám : Ñeám teá baøo ôû vuøng ñeám coù 16 oâ lôùn vaø 25 oâ lôùn

Coâng thöùc xaùc ñònh maät ñoä

n 4 C = ×10 5 C : maät ñoä teá baøo trong 1 cm3 n: soá löôïng TB ñeám ñöôïc trong 5 oâ lôùn

Baûng giaù trò maät ñoä teá baøo ôû caùc moác thôøi gian vaø noàng ñoä trypsin. Noàng ñoä trypsin Thôøi gian xöû lyù 30 phuùt trypsin

60 phuùt 90 phuùt

0.10%

0.25%

0.40%

IV. YEÂU CAÀU *Keát luaän veà moái töông quan giöõa noàng ñoä trypsin vaø thôøi gian toái öu ñeå taùch teá baøo

Baøi 3

KYÕ THUAÄT THAO TAÙC

REÂN TEÁ BAØO SINH DUÏC

I.ÑAÏI CÖÔNG : Con ngöôøi can thieäp vaøo cô cheá sinh saûn töï nhieân ñeå laøm gì? Ñaùp öùng söï gia taêng nhu caàu thöïc phaåm cuûa con ngöôøi, öùng duïng vaøo caùc muïc ñích khaùc nhau trong Y-Sinh hoïc. Vaät nuoâi

Choïn gioáng toát Taïo gioáng môùi

Con ngöôøi Ñieàu trò Hieám muoän-Voâ sin

THUÏ TINH NHAÂN TAÏO Gieo tinh nhaân taïo Thuï tinh trong oáng nghieäm Kyõ thuaät nhaân baûn voâ tính

HUÏ TINH TRONG OÁNG NGHIEÄM

Caùc böôùc cô baûn: Thu nhaän tröùng töø buoàng tröùng Nuoâi tröùng chín

Thu nhaän vaø kieåm tra chaát löôïng tinh tru Tieán haønh thuï tinh beân ngoaøi cô theå Nuoâi hôïp töû phaùt trieån thaønh phoâi Chuyeån phoâi trôû laïi cô theå

Thuï tinh trong oáng nghieäm IVF

Choïc huùt tröùng Tröù ng

Nang tröùn g Chuyeån phoâi Taïo hôïp töû

Thuï tinh

Tinh truøng

heå cöïc thöù nhaát

Noaõn

Maøng trong suoát (zona pellucida)

Khoaûng khoâng quanh noaõn

Tinh truøng tröôûng thaønh Ñaàu

Caáu taïo phaàn ñaàu cuûa tinh truøng

Ñuoâi Coå

Nhaân

Cöïc ñaàu (acrosome)

Hình thaùi tinh truøng

Tinh truøng ngöôø

Tinh truøng boø

Tinh truøng chuoät

Moät soá daïng tinh truøng baát Phaàn coå thöôøng baát thöôøng

Ñaàu keùo daøi

2 ñaàu

Ñuoâi cong

II. Muïc ñích cuûa baøi thöïc taäp: Laøm quen vôùi kyõ thuaät thao taùc

treân teá

baøo sinh duïc: *Thu nhaän vaø phaân loaïi tröùng * Ñaùnh giaù chaát löôïng tinh truøng :

III. THÖÏC HAØNH 1. THU NHAÄN VAØ PHAÂN LOAÏI TRÖÙNG

Duøng keïp giöõ buoàng tröùng phía treân becher coù chöùa khoaûng 50ml dung dòch NaCl 9 ‰. Duøng dao moå caét doïc nhöõng nang tröùng, nhuùng buoàng tröùng vaøo dung dòch vaø laéc cho tröùng rôi

Ñeå tröùng laéng, gaïn boû bôùt dung dòch trong becher thay baèng dung dòch môùi. Phaûi laøm thaät caån thaän ñeå khoâng bò maát tröùng. Thay dung dòch vaøi laàn ñeán khi dung dòch trong thì chuyeån dung dòch coù tröùng vaøo

Tröùng ñöôïc quan saùt döôùi kính hieån vi

Tröùng ñöôïc phaân 3 loaïi: A, B, C

A

B

C

2. Ñaùnh giaù chaát löôïng tinh truøng aùnh giaù ñaïi theå Löôïng xuaát tinh. Maøu saéc, muøi. Ñoä keo dính, pH...

Ñaùnh giaù vi theå

Maät ñoä tinh truøng. Hình daïng tinh truøng. Tyû leä soáng cheát cuûa tinh truøng Hoaït löïc (khaû naêng hoaït ñoäng).

A. Maät ñoä tinh truøng : a. Pha loaõng tinh dòch baèng oáng troän baïch caàu. : Chuaån bò oáng troän baïch caàu saïch , gaén oáng huùt vaøo ñaàu treân cuûa oáng troän . Roùt khoaûng 10 ml dung dòch pha loaõng tinh truøng ra becher . Laéc ñeàu oáng tinh truøng . Huùt nheï tinh truøng vaøo oáng troän ñeán vaïch 0,5 . Huùt tieáp dung dòch pha loaõng tinh truøng ñeán vaïch 11 .

b. Ñeám soá löôïng tinh truøng : Chuaån bò phoøng ñeám saïch , ñaët lamelle leân cho khít . Nhoû dung dòch trong oáng troän vaøo giöõa caïnh lamelle vaø phoøng ñeám cho ñaày phoøng ñeám Ñaët leân kính

oâng thöùc xaùc ñònh maät ñoä tinh truøng C = n x 20 x 104

ät ñoä tinh truøng trong 1ml (1cm3) tinh dòch á löôïng tinh truøng ñeám ñöôïc trong 25 oâ l ø ñoä pha loaõng

Xaùc ñònh tyû leä soáng cheát

Nhuoäm tinh truøng baèng hoãn hôïp Eosin-Nigrosin Chuaån bò 5 lame thaät saïch vaø khoâ Laéc ñeàu oáng tinh truøng Laáy 1 gioït tinh truøng troän ñeàu vôùi 2 gioït Eosin1% trong ñóa ñoàng hoà vaø ñeå 30 giaây Cho theâm 3 gioït Nigrosin 10% roài troän ñeàu vaø ñeå tieáp 30 giaây Ñaët moät gioït maãu vöøa nhuoäm xong leân lame vaø traûi thaønh

Caùch traûi maãu

Quan saùt tinh truøng döôùi kính hieån vi ( vaät kính x10 ) Tinh truøng soáng coù maøu traéng ( khoâng baét maøu). Tinh truøng cheát coù maøu hoàng. Tính tæ leä soáng cheát trong toång soá

IV.YEÂU CAÀU Tìm ñöôïc ba loaïi tröùng A ; B ; C Xaùc ñònh maät ñoä tinh truøng Xaùc ñònh tæ leä soáng cheát cuûa tinh truøng

Baøi 4 PHAÂN BIEÄT CAÙC LOAÏI BAÏCH CAÀU VAØ

KHAÛO SAÙT ÑOÄ BEÀN HOÀNG CAÀU

I. ÑAÏI CÖÔNG : Thaønh phaàn chính cuûa maùu : 1- Huyeát töông: phaàn loûng cuûa maùu, chieám 55-60% theå tích maùu 2 - Huyeát caàu: Hoàng caàu, baïch caàu, tieåu caàu chieám 40-45% theå tích maùu. Tieåu caàu Hoàng caàu Baïch caàu mono Baïch caàu lympho

Laø teá baøo coù nhaân Ñöôïc taïo ra trong tuûy xöông vaø heä baïch huyeát Chöùc naêng : baûo veä cô theå Soá löôïng baïch caàu khaùc nhau tuøy loaøi, thay ñoåi theo traïng thaùi sinh lyù Hình daïng vaø kích thöôùc baïch caàu coù theå khaùc nhau tuyø loaïi baïch caàu. Coù 2 nhoùm baïch caàu: - Baïch caàu haït, ña nhaân

BC khoâng haït, ñôn nhaân - Lymphocyte (25%) - Monocyte (2-2,5%)

BC coù haït, ña nhaân -BC trung tính (Neutrophil) (65%) -BC öa base (Basophil) (9%) -BC öa acid

Hoàng caàu

•Trong moãi ml maùu coù haøng trieäu teá baøo hoàng caàu. Soá löôïng naày thay ñoåi theo loaøi, trang thaùi sinh lyù •Hình daïng vaø kích thöôùc thay ñoåi theo loaøi: •Caù , löôõng cö, boø saùt , chim: hoàng caàu hình baàu duïc, coù nhaân •Động vật coù vuù, ngöôøi: hoàng caàu

thuoäc vaøo traïng thaùi sinh lyù cuûa chuùng Maøng hoàng caàu coù tính baùn thaám Ñoä beàn hoàng caàu ñöôïc ñaùnh giaù qua söùc chòu ñöïng cuûa maøng hoàng caàu döôùi taùc duïng cuûa aùp suaát thaåm thaáu Khi để 2 dung dịch coù aùp suaát thaåm thaáu khaùc nhau phaân caùch bởi một maøng baùn thaám thì dung moâi sẽ di chuyeån töø nôi coù aùp suaát thaåm thaáu thấp ñeán nôi coù aùp

Nếu cho hồng cầu vaøo dung dịch đaúng tröông: laø dung dòch coù aùp suất thẩm thấu baèng vôùi aùp suất thẩm thaáu cuûa hoàng caàu thì theå tích Neáu cho hoàng caàu vaøo dung cuûa noù khoâng thay ñoåi dòch öu tröông: laø dung dòch coù aùp suaát thaåm thaáu cao hôn aùp suaát thaåm thaáu cuûa hoàng caàu thì hoàng caàu seõ maáthoàng nöôùccaàu neân vaøo theå Neáubò cho tích nhoû laïi laø (co dung cuûa dòch noù nhöôïc tröông: nguyeân sinh) coù aùp suaát dung dòch thaåm thaáu thaáp hôn aùp suaát thaåm thaáu cuûa hoàng caàu thì nöôùc seõ bò huùt

Hoàng caàu bò tröông tôùi moät möùc ñoä naøo ñoù thì maøng hoàng caàu khoâng chòu noåi vaø seõ bò vôõ( tieâu huyeát) . Noàng ñoä dung dòch laøm cho nhöõng hoàng caàu ñaàu tieân bò vôõ goïi laø ñieåm baét ñaàu tieâu huyeát Noàng ñoä dung dòch laøm toøan boä hoàng caàu ñeàu vôõ goïi laø ñieåm tieâu huyeát

Ñoä beàn hoàng caàu coù theå tieán haønh khaûo saùt nhö sau: • Cho hoàng caàu vaøo dung dòch NaCl coù aùp suaát thaåm thaáu giaûm daàn (töông öùng vôùi noàng ñoä giaûm daàn) • Neáu aùp suaát thaåm thaáu giaûm tôùi ñieåm baét ñaàu tieâu huyeát thì soá löôïng hoàng caàu baét ñaàu giaûm daàn • Khi tôùi ñieåm tieâu huyeát hoaøn toaøn thì toaøn boä hoàng

Döïa vaøo ñoä haáp thuï quang (OD) cuûa caùc maãu trong caùc moâi tröôøng nhöôïc tröông khaùc nhau ñeå ñaùnh giaù soá löôïng hoàng caàu coøn laïi : * Trong dung dòch ít nhöôïc tröông ⇒ löôïng hoàng caàu coøn laïi nhieàu⇒ ñoä haáp thu ghi nhaän ñöôïc seõ cao * Trong dung dòch nhöôïc tröông maïnh ⇒ löôïng hoàng caàu coøn laïi ít⇒ ñoä haáp thu thaáp Ño ñoä haáp thu cuûa teá baøo hoàng caàu baèng maùy ño maät ñoä quang vôùi böôùc soùng 597 nm

Ñoà thò bieåu dieãn ñoä beàn hoàng caàu + Xaùc ñònh noàng ñoä Baét ñaàu O tieâu huyeát D nhöôïc tröông gaây ra söï baét ñaàu vôõ cuûa teá baøo hoàng caàu⇒ ñieåm baét ñaàu tieâu C % huyeát Tieâu huyeát hoaøn toaøn

+ Xaùc ñònh noàng ñoä nhöôïc tröông

II. MUÏC ÑÍCH KHAÛO SAÙT Quan saùt vaø phaân bieät caùc loaïi baïch caàu Khaûo saùt ñoä beàn hoàng caàu III.THÖÏC HAØNH Quan saùt caùc loaïi baïch caàu treân tieâu baûn

1. Quan saùt caùc loaïi baïch caàu treân tieâu baûn Maãu baïch caàu ñöôïc chuaån bò saün Ñeå kính ôû vaät kính x10, ñaët tieâu baûn leân baøn mang maãu (chuù yù maët traùi, phaûi cuûa tieâu baûn). Chænh kính ñeán khi thaáy maãu. Chuyeån sang vaät kính x40, chænh oác vi caáp ñeå thaáy roõ maãu . Nhoû gioït daàu soi kính leân vò trí thaáy maãu(chuù yù xoay vaät kính x40 ra ngoaøi khi nhoû daàu vaøo) Chuyeån sang vaät kính x100 ñeå quan

Baïch caàu lympho Nhaân to,troøn, choaùn gaàn heát teá baøo Chung quanh nhaân thöôøng coù vuøng saùng. Vaùch teá baøo thöôøng Baïch caàu monocyte nhaên.. Teá baøo coù kích thöôùc lôùn. Nhaân coù hình daïng khoâng ñeàu (thöôøng coù hình haït ñaäu) naèm leäch veà 1 beân teá baøo,. Khoâng coù vuøng saùng

Baïch caàu trung tính Soá löôïng nhieàu Nhaân phaân thuøy baét maøu tím saãm Teá baøo chaát coù haït mòn, baét Baïchmaøu caàu hoàng. öa acid Teá baøo to, nhaân phaân thuøy Teá baøo chaát coù nhieàu haït to baét maøu cam Baïch caàu öa base Nhaân phaân thuøy. Teá baøo chaát coù nhieàu haït thoâ baét maøu xanh.

2.Khaûo saùt ñoä beàn hoàng caàu : Chuaån bò 17 oáng dung dòch NaCl coù noàng ñoä töø 0.1% ñeán 1% Cho laàn löôït vaøo moãi oáng 0.1ml maùu , duøng 1 mieáng maøng moûng bòt mieäng oáng giöõ ngoùn tay caùi leân treân , laéc nheï nhaøng cho maùu hoaø tan ñeàu Ñeå yeân 3 phuùt , laéc ñeàu laïi Ño maät ñoä quang hoïc ôû böôùc

Chuaån bò 17 oáng nghieäm saïch

Pha thaät chính xaùc dung dich NaCl vôùi caùc noàng ñoä giaûm daàn

Cho 0.1 ml maùu choáng ñoâng laàn löôït vaøo 17 oáng nghieäm vaø ñaûo nheï cho hoaø tan ñeàu,ñeå yeân 3 phuùt Xaùc ñònh maät ñoä quang (OD) Veõ ñoà thò, xaùc ñònh ñieåm baét ñaàu tieâu huyeát vaø ñieåm tieâu

IV. YEÂU CAÀU Quan saùt vaø veõ ñöôïc 5 loaïi baïch caàu Döïng ñoà thò bieåu dieãn ñoä beàn hoàng caàu Xaùc ñònh ñieåm baét ñaàu tieâu huyeát vaø ñieåm tieâu huyeát hoaøn toaøn

Baøi 5

ÑOÄ NHÔÙT CAÁU TRUÙC

I.ÑAÏI CÖÔNG Khi nuoâi caáy teá baøo ñoäng vaät trong ñieàu kieän invitro caùc yeáu toá ñieàu hoøa trong cô theå bò loïai tröø, do ñoù phaûi luoân theo doõi caùc bieán ñoåi hoùa lyù trong moâi tröôøng nuoâi caáy nhaèm kòp thôøi thay theá hoaëc ñieàu chænh moâi tröôøng. Ñoä nhôùt laø moät trong nhöõng

NGUYEÂN TAÉC Moät chaáât lỏng đồng nhất trong ống hình trụ coù chiều daøi l tiết diện s baùn kính r , neáu coù söï cheânh lệch aùp suất giữa hai đầu ( p = P1- P2 ≠ 0 ) khối chất lỏng naøy sẽ chịu một lực duïng taùc duïng laø: F = s.p. Döôùi taùc duïng cuûa löïc F , chaát loûng trong oáng seõ chuyeån ñoäng , chaûy thaønh

Vì coù söï cheânh leäch toác ñoä neân coù hieän töôïng tröôït treân beà maët giöõa caùc lôùp, taïo neân löïc ma saùt beân trong dung dòch (ma saùt noäi).

Löïc ma saùt naøy ñöôïc bieåu thò baèng bieåu thöùc Newton:

dv F =ηS dx F - löïc ma saùt S - dieän tích beà maët cuûa moãi lôùp v - toác ñoä x - ñoä daøy cuûa caùc lôùp η - heä soá ma saùt noäi

Heä soá ma saùt naøy goïi laø ñoä nhôùt cuûa dung dich Ñoä nhôùt laø heä soá ma saùt giöõa caùc lôùp (ma saùt noäi) chaát loûng ñoàng nhaát chaûy taàng ñaúng höôùng. Ñôn vò ñoä nhôùt laø Poiseuill: Poiseuill laø ñoä nhôùt cuûa chaát loûng ñoàng nhaát chaûy taàng ñaúng höôùng giöõ ñöôïc moät gradient toác ñoä laø 1cm/s, giöõa hai lôùp chaát loûng coù dieän tích 1cm2 naèm caùch

 Ñoä

nhôùt cuûa dung dòch thaät phuï thuoäc vaøo aùp suaát vaø nhieät ñoä.  Khi taêng aùp suaát thì ñoä nhôùt taêng vaø ngöôïc laïi  Khi giaûm nhieät ñoä thì ñoä nhôùt taêng vaø ngöôïc laïi. Tuy nhieân ôû ñoä khoâng tuyeät ñoái thì ñoä nhôùt baèng khoâng (hieän töôïng sieâu chaûy)

Ñoái vôùi dung dòch keo, ngoaøi söï phuï thuoäc vaøo aùp suaát vaø nhieät ñoä, ñoä nhôùt cuûa noù coøn phuï thuoäc vaøo caáu truùc cuûa caùc haït tan. Vì vaäy ñoä nhôùt cuûa dung dòch keo ñöôïc goïi laø ñoä nhôùt caáu truùc Tuyø duïng cuï cuõng nhö phöông phaùp ño maø gía trò ñoä nhôùt caáu truùc ño ñöôïc cuûa cuøng moät dung dòch keo coù theå khaùc nhau Ñoái vôùi heä keo sinh hoïc ñoä nhôùt caáu truùc cuûa noù coøn phuï thuoäc

Vì vaäy coù theå ñaùnh giaù traïng thaùi sinh lyù cuûa cô theå soáng thoâng qua ñoä nhôùt cuûa noù. Thoâøng thöôøng, ngöôøi ta xaùc ñònh ñoä nhôùt baèng caùc phöông phaùp sau: - Cho chaát loûng chaûy qua mao quaûn (Otvan, Ubelloge). - Cho quaû caàu rôi trong chaát loûng. - Cho chaát loûng quay trong oáng hình truï. - Xaùc ñònh baèng phöông phaùp giaùn

Vôùi phöông phaùp cho chaát loûng chaûy qua mao quaûn, ñoä nhôùt ñöôïc ñaùnh giaù thoâng qua theå tích chaát loûng chaûy qua mao quaûn trong moät khoaûng thôøi gian nhaát ñònh theo bieåu thöùc sau: P- Aùp suaát beân 4

πP r t V= 8η 

ngoaøi r- Baùn kính mao quaûn  -Ñoä daøi mao quaûn

Vieäc xaùc ñònh thoâng soá cuûa bieåu thöùc ñoøi hoûi coâng phu vaø kyõ thuaät cao. Vì vaäy, ngöôøi ta thöôøng xaùc ñònh ñoä nhôùt cuûa moät chaát loûng thoâng qua ñoä nhôùt ñaõ ñöôïc xaùc ñònh cuûa chaát loûng chuaån. Ñoä cuûa nöôùc (η 0) ôû nhöõng Thí nhôùt duï: nhieät ñoä khaùc nhau t 0C η0 t 0C η0 20

1.000

26

Theå tích V0 cuûa dung dòch chuaån chaûy qua mao quaûn seõ baèng : 4 0 0

π P r t0 V0 = 8 η 0 0 Theå tích Vx cuûa dung dòch caàn xaùc ñònh chaûy qua mao quaûn seõ baèng : 4 x x

π P r tx Vx = 8 η x x

Neáu pheùp ño ñöôïc tieán haønh treân cuøng moät nhôùt keá thì: Vx=V0 rx = r0 vaø x = o Do ñoù :

P0 t 0 Px t x = η0 ηx Suy ra:

ηx

η0 = Px t x P0 t 0

η0 Ñoái vôùi moãi moät nhôùt keá thì P0 t 0 x laø moät giaù trò khoâng ñoåi vaø phuï thuoäc vaøo caáu taïo cuûa chính baûn thaân nhôùt keá. Do ñoù, noù ñöôïc goïi laø haèng soá nhôùt keá K.

Haèng soá nhôùt keá K baèng:

η0 k = P0 t 0 Vaäy ñoä nhôùt cuûa dung dòch caàn xaùc ñònh baèng:

η = kP t

II. MUÏC ÑÍCH KHAÛO SAÙT Khaûo saùt söï phuï thuoäc vaøo aùp suaát cuûa ñoä nhôùt caáu truùc trong ñieàu kieän nhieät ñoä phoøng thí nghieäm.

III. THÖÏC HAØNH

Xaùc ñònh haèng soá nhôùt keá * Cho nöôùc caát vaøo nhôùt keá. Vaän haønh nhôùt keá ñeå ño ñöôïc thôøi gian t ôû 3 aùp suaát khaùc nhau. * Choïn ηo ôû baûng ñoä nhôùt cuûa nöôùc caát theo nhieät ñoä phoøng thí nghieäm. * Tính haèng soá nhôùt keá baèng η0 k := coâng thöùc

P0 t 0

*

*

Xaùc ñònh ñoä nhôùt cuûa dung dòch nghieân cöùu Laàn löôït tieán haønh ño ñoä nhôùt cuûa caùc dung dòch glycerin vaø huyeát thanh ôû nhieät ñoä phoøng thí nghieäm ôû 3 aùp suaát khaùc nhau. Tính ñoä nhôùt cuûa dung dòch nghieân cöùu theo coâng thöùc:

η x= kPxtx

IV. TÖÔØNG TRÌNH KEÁT QUAÛ 1.Ghi keát quaû thu ñöôïc vaøo baûng sau

2.Tính toaùn keát quaû: a)- Haèng soá nhôùt keá K b) Ñoä nhôùt glycerin 50%

caáu

truùc cuûa

c) Ñoä nhôùt huyeát thanh

caáu

truùc cuûa

3. Nhaän xeùt keát quaû

BAØI 6 SÖÏ VAÄN CHUYEÅN ION QUA MAØNG & SÖÏ HÌNH THAØNH ÑIEÄN THEÁ NGHÆ VAØ ÑIEÄN THEÁ HOAÏT ÑOÄNG

I.NGUYÊN TẮC 1. Sự vận chuyển ion qua màng: Nếu dung dịch bên trong có nồng độ Ci và dung dịch bên ngoài có nồng độ Co được ngăn bởi màng cho phép các ion đi qua tự do thì giữa bên trong và bên ngoài màng sẽ xuất hiện một điện thế: P+ + − −1 [ ] C RT p − p RT [ C 0 ] p 0 Vm = p + × ln = + × ln − [ Ci ] p + p F [ Ci ] F − +1 p

p+,p- độ linh hoạt của cation và anion

Nếu màng thấm tốt đối cation thì p+/p- dao động :1-1000 Nếu màng thấm tốt đối anion thì p+/p- dao động: 0.0001- 1 Nếu p+/p- >> 1 (màng chọn lọc cation) thì điện thế màng được quyết định bôûi cation + ao + E = 58,2 lg + ai Nếu p+/p- << 1 (màng chọn lọc anion) thì điện thế màng được quyết định bôûi anion a o− − E = 58,2 lg − ai

Biểu thức về mối tương quan giữa Vm với tỉ số nồng độ thường được chuyển về logrit thập phân + P −1 [ C0 ] p− Vm = p + × 58,2 lg [ Ci ] − +1 p

Vậỵ sự tương quan giữa Vm với logarit thập phân tỉ số nồng độ bên trong và bên ngoài là tuyến tính có hệ số góc (hsg) là P+ −1 p− hsg = 58,2 p + − +1 p Dựa vào biểu thức trên người ta xác định tỉ số p+/p- qua thực nghiệm

2.Điện thế nghỉ và điện thế hoạt động Điện thế màng được hình thành phụ thuộc vào sự mở các kênh chọn lọc của màng. Nồng độ ion K+ bên trong tế bào cao gấp hàng chục lần bên ngoài tế bào Nồng độ ion Na+ bên ngoài tế bào cao gấp hàng chục lần bên trong Cường độ thấm qua màng tùy thuộc vào việc mở hay đóng của các cổng tương ứng thể hiện qua độ linh họat của các cation

Sự phân bố không đồng đều cation và anion giữa bên trong và bên ngoài tế bào tạo thành điện thế của màng Công thức tổng quát về sự hình thành điện thế màng (nghỉ cũng như họat động) như sau: PNa  RT  [K ]o + PK [ Na ]0 Vm = ln PNa  F [ ] [ ] K + Na i i P K 

   

Sự thay đổi độ linh hoạt PNa và PK ở các trạng thái sinh lý khác nhau của tế bào đã hình thành điện thế nghỉ hoặc điện thế hoạt động

Trong trạng thái nghỉ ngơi thì các cổng K+ cho ion K+ đi qua màng tự do; trong khi đó cổng Na+ hầu như không cho ion Na+ đi qua. Kết quả làm cho bên ngoài thừa ion dương còn bên trong thừa ion âm điện thế nghỉ (ngoài dương hơn trong ) Trong trạng thái họat động thì các cổng Na+ cho ion Na+ đi qua màng gấp nhiều lần lớn hơn so với sự đi ra của ion K+ Kết quả làm cho bên trong thừa ion dương còn bên trong thừa ion âm điện thế họat động (ngoài âm hơn trong)

II. MUÏC ÑÍCH KHAÛO SAÙT Dùng chương trình mô phỏng trên máy tính để quan sát 1. Tính chọn lọc ion của màng nhân tạo * Màng nhân tạo cation * Màng nhân tạo anion 5. Sự hình thành điện thế nghỉ và điện thế họat động

III. THỰC HÀNH 1. b.     

Sự vận chuyển ion qua màng: Lớp đôi giả thuyết: Chọn Artmem Chọn “y” nếu muốn đọc giới thiệu, hoặc chọn “n” nếu muốn vào luôn phần thực hành Nhấn “h” chọn lớp đôi giả thuyết Chọn kết hợp ngẫu nhiên các kênh K+ và Clcó giá trị trong khoảng 0-5(chọn tùy ý). Ghi nhận Em ứng với 15 căp số liệu K+ và Cl-

•

Sự vận chuyển ion qua màng: b. Lớp đôi giả thuyết: Kết quả ghi vào bảng sau:

Số liệu Số kênh K mở Số kênh Cl mở Em (mV)

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

b. Màng nhân tạo cation: Kết quả ghi vào bảng sau: Số TT 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

[KCl]0 (Nồng độ KCl bên ngoài )

a0//ai

Vm (mV)

c. Màng nhân tạo anion: Kết quả ghi vào bảng sau: Số TT 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

[KCl]0 (Nồng độ KCl bên ngoài )

a0//ai

Vm (mV)

1. Điện thế nghỉ và điện thế họat động b. Lớp đôi giả thuyết : Kết quả ghi vào bảng sau: Số liệu Số kênh K mở Số kênh Na mở Em (mV)

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

b. Điện thế nghỉ: Kết quả ghi vào bảng sau: Số TT 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

[K]0 (mM ) 0.5

Vm (mV)

SEM

c. Điện họat động: Kết quả ghi vào bảng sau: Số TT 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

[Na]0 (mM ) 0.5

Vav (mV)

SEM

IV. YEÂU CAÀU  Laøm taát caû caùc soá lieäu theo chöông trình  Ñoà thò ñöôïc giaùo vieân chaám tröïc tieáp treân maùy  Traû lôøi caùc caâu hoûi sau töøng phaàn  Ñöa ra nhaän xeùt caùc keát quaû thu ñöôïc