Song Mai Voi Thu Do

Sèng m·i víi Thñ ®«

NguyÔn Huy T−ëng

Sèng m·i víi thñ ®« (TiÓu thuyÕt)

11

12

Sèng m·i víi Thñ ®«

1

C

¸i toa cuèi cïng cña chuyÕn tµu B¾c ®· len ra khái hµng rµo ®Þa phËn nhµ ga. TrÇn V¨n nh×n theo c¸i khung vu«ng ®en sÉm l¹i, nhßa ®i. ChuyÕn tµu chë ng−êi mÑ bÐ nhá cña anh vÒ quª thÕ lµ ®· rêi Hµ Néi. Trong lßng ng−êi con ch−a hÒ xa mÑ l©u bao giê cã mét sù trèng rçng ®au ®ín. MÊy ngµy s¾p chia tay, bµ cô l¹i ®au m¾t, ngôt ngo¹t lu«n, lóc nµo còng nh− khãc. Trong lóc hèi h¶ thu xÕp cho mÑ t¶n c−, anh quªn khuÊy kh«ng mua cho mÑ mÊy lä thuèc nhá m¾t. Anh bøt røt, m«i mÝm l¹i, n−íc m¾t r−ng r−ng. Anh b−íc vÒ phÝa ga, nh−ng råi l¹i ngo¶nh l¹i nh×n c¸i kho¶ng trèng im lÆng cña hµng rµo cßn mï s−¬ng. Con tµu b©y giê ®ang ch¹y trªn c¸i cÇu cæng ®ôc. Trong c¸i toa chËt lÌn nh− nªm cèi, ng−êi mÑ víi c¸i tay n¶i cò, nh− l¹i trë vÒ c¸i thêi b¸n v¶i ngµy x−a. Tai anh cßn v¨ng v¼ng lêi nãi cuèi cïng cña mÑ: "Chó vÒ nhí. Vµi h«m n÷a yªn hµn råi ®Î l¹i ra". Vµi h«m n÷a yªn hµn? MÊy h«m nay, ng−êi Hµ Néi t¶n c− rÇm rËp. Tõ gi· nhau, ai còng nãi c¸i c©u ®Çu l−ìi Êy nh− ®Ó tin víi nhau r»ng nh÷ng ý nghÜ tèt cã thÓ chuyÓn d÷ thµnh lµnh. Nh−ng trong linh tÝnh, TrÇn V¨n thÊy ®©y kh«ng ph¶i lµ mét cuéc chia tay trong d¨m b÷a nöa th¸ng. Gi÷a buæi tiÔn ®−a nµy vµ ngµy gÆp l¹i, cã mét c¸i g× mï mÞt, xa l¨ng l¾c, ®Çy nh÷ng tai biÕn kh«n l−êng. Anh cµng th−¬ng mÑ, trong c¸i th−¬ng cã lÉn nhiÒu c¶m phôc. Anh biÕt trong th©m t©m, bµ cô muèn anh cïng vÒ quª. Ch¼ng cã ng−êi mÑ nµo muèn cho con chÞu nh÷ng th¶m häa cña

13

NguyÔn Huy T−ëng chiÕn tranh. Nh−ng bµ cô kh«ng ng¨n anh vµo tù vÖ, vµ khi anh nãi ph¶i ë l¹i ®Ó chèng gi÷ Thñ ®«, mÑ chØ dÆn: "CÈn thËn ®Êy, chó ¹. Nhê giêi, Cô Hå ®iÒu ®×nh ®−îc kh«ng ph¶i ®¸nh nhau th× lµ phóc nhÊt". ë ®©y, cã c¶ c¸i t×nh cña ng−êi mÑ chÞu ®ùng chiÒu con, c¶ tÊm lßng cña mét bµ mÑ thÊy viÖc con lµm lµ ph¶i vµ biÕt r»ng nguy hiÓm vÉn cø ph¶i ®Ó con lµm. MÑ ®i råi, TrÇn V¨n cã c¶m t−ëng nh− ®Èy mÑ vµo mét cuéc sèng phiªu l−u. GÇn ®©y, nh÷ng tin tøc vÒ ®ång bµo t¶n c− kh«ng lÊy g× lµm tèt ®Ñp l¾m. §· cã vµi vô c−íp bãc däc ®−êng. NhiÒu ng−êi tiÒn l−ng hÕt l¹i ph¶i lén ra. B¸o Cøu quèc ®· ®¨ng nhiÒu bµi nãi vÒ viÖc tæ chøc lµm ¨n l©u dµi cho bµ con t¶n c− ®Ó cã thÓ tr−êng kú kh¸ng chiÕn. MÑ anh, ch©n yÕu tay mÒm, sÏ lµm g× mµ sinh sèng. Nh−ng gay go nhÊt vÉn lµ vÊn ®Ò chiÕn tranh. NÕu næ ra ë Thñ ®« th× tøc kh¾c nã lan réng ra toµn quèc. B¾c Ninh, quª mÑ, toµn ®ång ruéng, mÑ sÏ ch¹y ®i ®©u. Ai sÏ gióp ®ì mÑ? Anh thÇm tr¸ch Liªm, trong lóc nµy, kh«ng hÒ cã mét bøc th−. Anh cµng ghÐt ng−êi anh ruét. Håi thuéc Ph¸p, Liªm lµm tri huyÖn. Sau Tæng khëi nghÜa, Liªm vÒ ë c¸i ®ån ®iÒn cña bè mÑ vî ë Phóc Yªn, lu«n måm chöi c¸ch m¹ng. MÑ kh«ng bao giê ë víi Liªm qu¸ hai ngµy. MÑ th−êng nãi Liªm ®ñ phó quý råi, kh«ng ph¶i lo cho n÷a. Sù thËt, mÑ kh«ng ë ®−îc víi con c¶ v× vî Liªm hîm cña khinh mÑ chång. TrÇn V¨n kh«ng nh÷ng ghÐt anh mµ cßn khinh n÷a. Liªm häc g¹o, ®µo má, ®ót lãt ®Ó thi ®ç. Tõ khi lµm quan, Liªm chØ nãi nh÷ng chuyÖn cô Hoµng, cô Vi, cô Hµ, mua ®ån ®iÒn nµy, tËu nhµ nä. Khã chÞu h¬n c¶ lµ thØnh tho¶ng hai anh em gÆp nhau, Liªm th−êng tá vÎ th−¬ng h¹i em lÏo ®Ïo c¸i nghÒ d¹y häc t− béi b¹c. MÆc dÇu ghÐt anh, nh−ng trong lóc bèi rèi, TrÇn V¨n còng cã bµn víi mÑ hay lµ h½ng t¹m vÒ Phóc Yªn. Ýt ra mÑ cßn cã ng−êi ®Ó n−¬ng tùa. MÑ l−ìng lù m·i, cuèi cïng nãi: "Th«i, tao vÒ B¾c. Tao cã mÊy mÉu c¸c cô ®Ó l¹i, tao ch¼ng ph¶i nhê v¶ vî

14

Sèng m·i víi Thñ ®«

NguyÔn Huy T−ëng - Ch¼ng biÕt vÒ quª cã ë ®−îc l©u kh«ng. Täa thùc s¬n b¨ng cô

chång nã". ChuyÕn tµu Phßng ®Çy ¨m ¾p ng−êi còng s¾p ch¹y. TiÕng cßi ró mét håi dµi thÊt thanh. Mét c¸i ®Çu tµu ®ang ph× ph× ch¹y mét m×nh dån nh÷ng toa cßn ®Ém s−¬ng ®ªm cho chuyÕn tµu Nam. LÊp lo¸ng ®Ìn xanh ®Ìn ®á. S©n ga Hµng Cá ®«ng mét c¸ch kh¸c th−êng, h¬n c¶ nh÷ng ngµy gi¸p TÕt. Giã l¹nh lïa däc theo c¸i nhµ cÇu cao réng. Trong buæi s¸ng mê mê, nh÷ng ®−êng ray réng b¸t ng¸t v× kh«ng cã nhiÒu toa che lÊp nh− mäi khi. Phu khu©n v¸c ch¹y tíi tÊp. Nh÷ng chiÕc xe s¾t chë hµng léc céc trªn nÒn g¹ch, nhÊp nh« trong c¸i kho¶ng nöa tèi nöa s¸ng. Gi÷a nhµ cÇu vµ ë hai bªn, ng−êi ®øng ngåi ®en ®Æc. Hµng hãa phÇn lín lµ nh÷ng va li, hßm xiÓng, kh¸c víi ngµy th−êng toµn lµ nh÷ng gång g¸nh, thóng mñng, bå con bå lín, lång gµ rä lîn cña nh÷ng ng−êi bu«n xu«i b¸n ng−îc. Kh«ng cã nh÷ng tiÕng nãi ån µo. ChØ cã nh÷ng tiÕng to nhá, thiÕt tha, nh÷ng lêi c¨n dÆn thñ thØ, nh÷ng tiÕng gäi nhau lo l¾ng, mÖt mái: - L¹i ®©y khÐo l¹c ®Êy, con. - VÒ ®Õn nhµ, mî viÕt th− ngay cho ngoµi nµy con khái lo. - §õng cã ®i ®©u nhÐ. Mò ®á nã c¸n chÕt ng−êi ë Hµng B«ng ®Êy. §õng cã lªn phè Trµng TiÒn n÷a. G¹o ®Êy, thøc ¨n ®Êy, cø ë nhµ con nhÐ.

¹. - ThÊy nãi bµ s¾p cho c« Ng©n ®i ë riªng. - Ngµy mai, ngµy lµnh th¸ng tèt, t«i ®Þnh lo cho ch¸u. T×nh h×nh nµy, nhµ cô ®èc l¹i xin ho·n. N¸t c¶ lßng c¶ ruét v× con... Sè ®«ng hµnh kh¸ch lµ ng−êi giµ, phô n÷ vµ trÎ con. Kh«ng bãng mét chµng phong l−u c«ng tö, tay kh«ng bËn hµnh lý, ung dung ®i b¸ch bé trªn ke. MÊy nh©n viªn nhµ ga ®øng tr−íc phßng giÊy buån tªnh nh×n kh¸ch, tay che miÖng ng¸p vÆt. Mét tèp ba ng−êi VÖ quèc qu©n, ®ang ®øng chØ trá nh− nh»m n¬i bè trÝ. Hä ®· mÆc c¸i ¸o b«ng trÊn thñ víi nh÷ng ®−êng may h×nh qu¶ tr¸m, ph¶ng phÊt nh− bøc tranh bé ®éi cÇm ngang c©y sóng dùng ë c¸c v−ên hoa trong tuÇn lÔ vËn ®éng may quÇn ¸o mïa ®«ng binh sÜ võa qua. C¸i kiÓu ¨n mÆc míi vµ gän ghÏ nµy, cßn l¹ m¾t ®èi víi ng−êi Hµ Néi, céng víi vÎ nghiªm nghÞ cña mÊy anh bé ®éi, ®· gîi trong trÝ t−ëng t−îng cña TrÇn V¨n c¸i kh«ng khÝ cña chiÕn sù råi. TrÇn V¨n len lái trong ®¸m ®«ng ®Ó tíi c¸i cæng s¾t ra vµo. Chît anh tr«ng thÊy bµ hai VÞnh vµ Trinh ®øng tr−íc phßng d©y nãi cña nhµ ga. Chç nµy t−¬ng ®èi th−a ng−êi. Anh ®Þnh lê ®i th¼ng. Nh−ng bµ cô ®· hái anh: - CËu gi¸o ra ga cã viÖc g× ®Êy?

- Nã vµo c¶ hiÖu kh¸ch ë bê s«ng tèng tiÒn.

Anh kh«ng niÒm në l¾m:

- Nhí ®Õn hái cho bµ c¸i mãn hä nhµ bµ ph¸n Hµng PhÌn ch¸u nhÐ. - L¹y giêi, l¹y PhËt sao cho tai qua n¹n khái. - Tr¨m sù tr«ng vµo Cô Hå. - TÕt nhÊt ®Õn n¬i råi.

15

- Th−a cô, t«i ra ga tiÔn ®Î t«i vÒ B¾c. Trinh khÏ gËt ®Çu chµo anh. TrÇn V¨n ng¹c nhiªn. Tõ mïa xu©n n¨m kia, khi mèi t×nh tan vì, th× hä ®· nh− hai ng−êi xa l¹. §«i khi gÆp Trinh ngåi «-t« nhµ, hoÆc víi chång hoÆc mét m×nh, TrÇn V¨n quay ngo¾t mÆt ®i, th−êng th−êng lµm ra vÎ khinh khØnh kh«ng ®Ó

16

Sèng m·i víi Thñ ®« ý. Trinh th× ngåi s©u vµo trong xe vµ nh×n th¼ng. TrÇn V¨n rÊt giËn Trinh, nh−ng l¾m lóc anh l¹i th−¬ng h¹i. Trinh chØ lµ mét ng−êi ®µn bµ tÇm th−êng nh− mäi ng−êi ®µn bµ tÇm th−êng kh¸c, ham danh ham gi¸, khoe khoang vµ Ých kû. Thùc t×nh th× hä còng ch¼ng ®¸ng tr¸ch, v× sèng trong mét x· héi cßn nÆng vÒ ng«i thø, phÇn lín ng−êi ®µn bµ ViÖt Nam lÊy chång, kh«ng ph¶i v× gi¸ trÞ thËt cña ng−êi Êy, mµ v× c¸i bÒ ngoµi ®Þa vÞ nhiÒu h¬n. Nh÷ng ®Çu ãc vô lîi, ®Çy tÝnh to¸n Êy lµm sao cã thÓ v−¬n tíi nh÷ng mèi t×nh cao c¶, bõng ch¸y, thiªu m×nh? C¸i vÎ ®Ñp vµ c¸i sang träng cña Trinh bËt næi lªn gi÷a ®¸m ng−êi t¶n c− sÇm tèi. Lóc nµy, ch¼ng ai nghÜ ®Õn ¨n mÆc. Ng−êi ta c¶m thÊy c¸i sang c¸i diÖn thËt lµ ch−íng m¾t ®èi víi nh÷ng ng−êi ®ang chuÈn bÞ ®¸nh giÆc, sèng chÕt ch¼ng biÕt thÕ nµo. Thùc ra th× Trinh chØ mÆc mét chiÕc ¸o len dµi mµu ®en, mÆt xoa phÊn nhÑ, ®Çu quµng mét c¸i kh¨n máng mµu hoa cµ. Nh−ng Trinh thuéc c¸i lo¹i phô n÷ biÕt m×nh cã c¸i d¸ng ng−êi lµm t«n y phôc nªn Ýt dïng nh÷ng trang søc gi¶ t¹o. ChÝnh v× thÕ mµ Trinh to¸t ra mét thø lÞch sù tù nhiªn khiÕn mäi ng−êi chó ý. TrÇn V¨n lÊy lµm l¹ thÊy Trinh gÇn nh− kh«ng thay ®æi g×, mÆc dÇu anh biÕt Trinh míi ®Î n¨m s¸u th¸ng nay. §øng nÐp sau ng−êi mÑ giµ, Trinh vÉn chØ lµ mét c« g¸i nhá bÐ, ngoan ngo·n, nÒn nÕp nh− håi nµo. Ng−êi con g¸i ®i víi mÑ lµ c¸i h×nh ¶nh mµ TrÇn V¨n −a thÝch. Trinh kh«ng d¸m nh×n anh, vµ anh còng kh«ng nh×n Trinh. Nh−ng thØnh tho¶ng anh thÊy lÊp l¸nh sau l−ng ng−êi mÑ, ®«i m¾t quen quen, ®«i m¾t to ®en, tuyÖt ®Ñp lµm cho ng−êi ta quªn nh÷ng nh−îc ®iÓm cña c¸i tr¸n h¬i thÊp, trªn khu«n mÆt tr¸i xoan h¬i gÇy. TrÇn V¨n cßn ®ang l−ìng lù ch−a biÕt nªn ®i hay ®øng l¹i th× bµ cô nãi:

17

NguyÔn Huy T−ëng - T«i vÒ Nam ®©y, cËu ¹. Hoµi cña, cô nhµ ®i chuyÕn tµu B¾c võa råi mµ t«i kh«ng biÕt. Ch¼ng biÕt bao giê míi ®−îc gÆp cô. LiÖu cã g× kh«ng? Anh nãi: - T«i còng kh«ng biÕt thÕ nµo. Nh−ng c¸c cô t¶n c− lµ ph¶i. Anh ®Þnh hái Trinh cã vÒ víi bµ cô kh«ng, nh−ng xem cung c¸ch th× biÕt Trinh chØ ra ga tiÔn mÑ, anh l¹i th«i. Bµ cô vÉy anh l¹i gÇn, lÊm lÐt vµ thÇm th×, nh− nãi mét viÖc rÊt quan träng: - CËu cã vµo tù vÖ kh«ng? - §ã lµ nhiÖm vô cña mäi ng−êi thanh niªn trong lóc nµy. TrÇn V¨n khã chÞu v× c©u hái dí dÈn cña bµ cô. Bçng Trinh hái mÑ: - Tù vÖ ph¶i ®¸nh nhau, sao c¸c anh Êy l¹i thÝch vµo mî nhØ? TrÇn V¨n cau mÆt. Trinh kh«ng nh÷ng tá ra thê ¬ víi thêi côc mµ cßn ngu n÷a. Håi yªu Trinh, anh t−ëng Trinh th«ng minh, cã ngê ®©u Trinh l¹i th¶m ®Õn nh− thÕ nµy. Anh buån cho Trinh. C¸i m· ngoµi sang träng, th−îng l−u thËt ra chØ ®Ó giÊu mét ®êi sèng nghÌo nµn, mét t©m hån ®ín hÌn. Anh liªn t−ëng nghÜ ®Õn Bao, chång Trinh. Mét kü s− ®iÖn trÎ tuæi, nhµ giµu, ®i lµm c«ng cho Ph¸p, thÕ th«i. Bao còng tÇm th−êng nh− kh¸ ®«ng trÝ thøc du häc. Trë vÒ n−íc, «ng cö, «ng nghÌ cuèi cïng còng chØ thµnh mÊy anh b¸c sÜ kiÕm tiÒn, mÊy anh tr¹ng s− bÎm mÐp, ch¼ng cã mét t×m tßi, ph¸t minh, s¸ng chÕ nµo, ch¼ng b¨n kho¨n g× vÒ vËn m¹ng Tæ quèc, vÒ con ng−êi, vÒ thêi ®¹i. X· héi ViÖt Nam th−êng liÖt hä vµo hµng ®¹i trÝ thøc. TrÇn V¨n c−êi thÇm: trÝ thøc kh«ng thÓ ®¸nh gi¸ theo b»ng cÊp. NghÜ nh− thÕ, anh chît bÜu m«i. Ng¸n ngÈm vµ bùc béi,

18

Sèng m·i víi Thñ ®«

NguyÔn Huy T−ëng

anh chµo bµ Hai vµ Trinh, viÖn cí lµ cã viÖc gÊp, rÏ ®¸m ®«ng ra khái ke. Con ®−êng Nam Bé n»m ngang tr−íc ga sao mµ réng v¾ng. §¹i lé TrÇn H−ng §¹o ch¹y däc tr−íc mÆt hiu qu¹nh nh− trong canh khuya. L¸ c©y phñ kÝn lÒ ®−êng kh«ng ai quÐt. Kh«ng cã mét dÊu hiÖu g× cña sù sèng. Trªn nÒn trêi x¸m ngoÐt, mét con diÒu h©u bay lõ lõ nh− ®øng nguyªn mét chç. Mét ®¸m thanh niªn mÆc t©y ®i xÝch-l« tõ phÝa Hµng Läng tíi. Hä véi v·, hÊp tÊp, hèt ho¶ng. Hä cuèng cuång b−íc lªn thÒm, ch¹y vµo ga lÊy vÐ, mÆt t¸i nhît, h¬i thë dèc ra. Tr«ng thÊy TrÇn V¨n, hä bÏn lÏn, xÊu hæ, ng−êi cói mÆt xuèng, ng−êi ngo¶nh mÆt ®i. TrÇn V¨n c−êi trong bông. Ch¾c ch¾n hä còng cïng mét lo¹i víi mÊy anh thanh niªn theo gia ®×nh t¶n c− mµ anh gÆp lóc n·y ë ngoµi ke, c¸c chµng ph¶i giÊu mÆt ®i ®Ó cho ®ång bµo khái tr«ng thÊy vµ xØ v¶ lµ ®å hÌn nh¸t. Gi÷a c¸i nhôc vµ c¸i hiªn ngang ë l¹i Thñ ®«, TrÇn V¨n ®· chän c¸i thø hai. Anh c¶m thÊy ng−êi anh nhÑ nhµng. Anh kh«ng ph¶i bÞn rÞn v× mÑ n÷a. Anh mõng thÇm mÑ ®· ®i khái n¬i nguy hiÓm. Cßn vî con th× anh hoµn toµn kh«ng bÞ rµng buéc. Anh tù an ñi: "NÕu lÊy Trinh th× b©y giê lóng tóng ®Õn chÕt. Cµng may". Anh hèi hËn ®· qu¸ nãng n¶y víi Trinh lóc n·y. Anh nghÜ: "Cßn thï o¸n lµm g×". TiÕng cßi cña chuyÕn tµu Phßng róc dµi l−u luyÕn. TrÇn V¨n quay l¹i nh− ®Ó chµo nh÷ng ng−êi Hµ Néi ra ®i. Anh xuèng thÒm, ®i trªn phè Hµng Läng. Anh thÊy m×nh thËt l¹ lïng, vµ tù hái sao m×nh l¹i trë vÒ c¸i n¬i mµ mäi ng−êi ph¶i ch¹y? §Ó chuèc lÊy c¸i g× nÕu kh«ng ph¶i lµ mét cuéc sèng gian khæ vµ c¸i chÕt tÊt nhiªn?

19

2

T

rÇn V¨n tíi tr−íc cæng tr−êng, lßng anh se l¹i. Anh biÕt cã mét sè häc sinh nhí líp thØnh tho¶ng l¹i ®¹p vÒ th¨m. Anh tíi ®Ó gÆp hä vµ ®Ó b¶o ai kh«ng cã viÖc th× nªn ®i ngay, ai muèn ë l¹i th× nªn sung vµo tù vÖ. Nh©n thÓ ®Ó tõ biÖt c¸i nhµ tr−êng mµ cã lÏ kh«ng bao giê anh cßn tíi d¹y n÷a. Trong ®êi d¹y häc t− cña anh, tr−êng nµy anh võa ý nhÊt. Tr−êng cña ®oµn thÓ, d¹y theo mét ph−¬ng ph¸p míi, kh¸c h¼n c¸i lèi d¹y håi thuéc Ph¸p chØ ®Î ra thªm mét lò n« lÖ, ®Çu sai. ¤ng gi¸m ®èc, mét nhµ trÝ thøc c¸ch m¹ng, ®· ®Õn tËn nhµ anh mêi anh d¹y sö. §èi víi nhµ tr−êng, anh cã mét c¸i ¬n tri ngé. Anh ®· ®−îc gi¶ng sö n−íc nhµ b»ng tiÕng ViÖt Nam, mét c¸ch ®−êng hoµng, kh«ng ph¶i dÌ dÆt, quanh co. C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m ®· më cho anh mét cuéc ®êi míi. Anh ®ang phÊn khëi th× t×nh h×nh chÝnh trÞ b¾t buéc nhµ tr−êng ph¶i ®ãng cöa. C¸c b¹n gi¸o s− ®· ®i c¶ råi, häc sinh th× tan t¸c mçi ng−êi mét ng¶. Cæng tr−êng v¾ng ng¾t. C¸i b¶ng tªn tr−êng cßn míi nguyªn. C¸ch ®©y m−¬i h«m th«i, häc sinh cßn ®Õn tr−êng rÝu rÝt nh− ®µn chim. TrÇn V¨n thÊy nhí c¶ nh÷ng ng−êi ch¼ng cã quan hÖ g× víi

anh, nh−ng ®· lµm nhén nhÞp cæng tr−êng. Kh«ng biÕt hä ®i ®©u råi, c¸i bµ bón ch¶ th¬m lõng, c¸i anh b¸nh m× ba-tª chét m¾t, c¸i

20

Sèng m·i víi Thñ ®« c« sÊu dÇm kh¸u khØnh, c¸i bµ hµng quÝt vµ h¹t dÎ, c¶ c¸i anh chµng thuèc cao liÕn tho¾ng, biÕt vâ S¬n §«ng, tho¾t tíi tho¾t ®i nh− mét kh¸ch giang hå. §−êng Hµng §Éy. Ng−êi vµo thµnh phè th× Ýt, phÇn nhiÒu lµ ng−êi lín, d¸ng ®i véi v·. Ng−êi kÐo ra ngo¹i « th× nhiÒu, sè ®«ng lµ ®µn bµ, con trÎ, ngåi lÆc lÌ trªn nh÷ng xÝch-l«, lót trong c¸i mí hçn ®én bäc to, bäc nhá. Mét chiÕc cam-nh«ng chÊt ®Çy nh÷ng chång giÊy ch¹y chåm chåm, theo sau lµ mét c¸i xe kh¸c chë nh÷ng bé phËn cña m¸y in. Ba chiÕc xe bß léc céc nèi nhau qua, c¸i chë nh÷ng ®å thê lãng l¸nh s¬n vµng, c¸i chë nh÷ng tñ chÌ sËp gô, trµng kû, lé bé, c¸i chë nh÷ng ®å ®ång, ®å sø bäc kÝn, nh−ng vÉn ®Ó lé h×nh d¸ng bé tam ®a, con h¹c chÇu, tÊm g−¬ng ®å sé... ChuyÕn xe ®iÖn ®i Hµ §«ng rÝt b¸nh trªn ®−êng ray, còng chËt nÝch ng−êi, Çm Çm ch¹y qua cæng tr−êng. Mét thanh niªn mÆc t©y, ®øng ë toa cuèi cïng, ®¨m ®¨m nh×n vµo trong phè. Ng−êi con g¸i léng lÉy ë c¸i biÖt thù ®èi diÖn víi nhµ tr−êng, vÑo ng−êi nh¨n mÆt, x¸ch mét c¸i va-li kh«ng nÆng l¾m ra «-t« nhµ ®Ëu bªn hÌ. ChÞ ta ®¸nh r¬i c¸i va-li, ®−a bµn tay nhá lªn ng¾m vµ xuýt xoa, vµ giËt m×nh kiÓu c¸ch nh×n mét nh¹c sÜ «m mét c©y ghi-ta lom khom ®i trong ®¸m ®«ng. TrÇn V¨n thÊy ®éng lßng th−¬ng. Mét tiÕng ho sï sô lµm cho anh quay l¹i. Mét «ng giµ lª b−íc tíi. L·o kh«ng cã nãn, kh«ng cã mò, tãc nöa mµu ®Êt, tóm l¹i thµnh mét bói c¸i ®»ng sau, nhá nh− mét hßn bi. M¾t l·o mê d¹i nh− m¾t ng−êi hÊp hèi, måm h¸ ra ®Ó ®íp kh«ng khÝ, cæ chØ cßn hai miÕng da máng nh− tê giÊy dÝnh c»m. Vai l·o ®eo mét c¸i ®·y nhá, l−ng gÉy gËp câng mét ®øa trÎ ®é hai tuæi. §øa trÎ ngñ, c¸i ®Çu ngoÑo xuèng. Th¶m nhÊt lµ nã l¹i chÝt mét c¸i kh¨n ®¹i tang cßn míi. ¤ng cô cø lo¹ng cho¹ng, thØnh tho¶ng dõng b−íc ®Ó thë, råi l¹i thÊt thÓu ®i. L·o ®i ra phÝa ngo¹i «, vµ cßn ®i ®©u n÷a. Con c¸i l·o ®©u? LiÖu l·o cã sèng næi mµ nu«i ®øa ch¸u kh«ng? TrÇn V¨n nh×n theo trong ®¸m bôi mï

21

NguyÔn Huy T−ëng c¸i bãng «ng giµ xiªu vÑo, máng manh nh− chiÕc l¸ rông bay theo c¬n giã d÷.

* * * Ngãt chôc häc sinh vui vÎ ®−îc gÆp l¹i nhau trong líp, sau nöa th¸ng xa c¸ch. Ng−êi th× ®· t¶n c− råi l¹i lén vÒ Hµ Néi. Ng−êi th× ch¼ng biÕt lµm g×, ®i lang thang c¸c phè, råi t¹t qua tr−êng. Quyªn, mµ bé thiÕu n÷ tiÒn phong kh«ng cßn hîp víi c¸i d¸ng cña mét ng−êi con g¸i ®· ®Õn th×, võa ë Hoµn Long vÒ. Mét chÞ c¸n bé ®· giíi thiÖu Quyªn vµo lµm mËt m·, nh−ng Quyªn khãc xin th«i. Quyªn cho lµ chÞ c¸n bé khinh m×nh, v× Quyªn thÊy c¸i c«ng t¸c ®−îc giao cho ch¼ng cã g× lµ chiÕn ®Êu c¶. Quyªn nghÜ r»ng ®¸nh nhau th× ph¶i n»m gai nÕm mËt, mÆt trËn th× ph¶i lµ mµn s−¬ng gèi ®Êt, chø cã ®©u l¹i ®i lµm mét c«ng viÖc ch¼ng cã g× lµ khã nhäc, ro rã ë mét xã nhµ. Loan, mét häc sinh tØnh nhá míi ra Hµ Néi häc, cßn xóng xÝnh trong bé ¸o the cò rÝch, th× ph©n v©n ch−a biÕt nªn vÒ hay nªn ë. VÒ th× nhµ tóng, ®«ng em, ë th× kh«ng biÕt ¨n vµo ®©u. §Ó ®−îc häc ë Hµ Néi, anh ®· ph¶i lµm nghÒ gËp s¸ch cho mét nhµ in, mµ nhµ in Êy ®· t¶n c− råi... S¸ng nh¹t lïa vµo líp häc xinh xinh. Mïi v«i t−êng nång nång man m¸t, mïi c¸c cöa sæ míi s¬n mµu xanh t−¬i, th¬m h¨ng h¨ng. C¸i g× còng míi c¶, ch¼ng c¸i g× b¸o hiÖu r»ng nhµ tr−êng ph¶i nghØ. C©y bµng giµ tr−íc phßng gi¸m ®èc vÉn nh− ngµy nµo, chèc chèc l¹i l×a nh÷ng l¸ ®á óa xuèng c¸i s©n nhá. Trong buæi s¸ng nµy, mÊy ng−êi trÎ tuæi cµng thÊy nao nao c¸i niÒm thiÕt tha muèn häc, hßa víi nçi ngao ng¸n tiÕc nh÷ng ngµy ng¾n ngñi ë tr−êng. Nh÷ng ngµy rùc lªn c¸i ¸nh s¸ng cña ngµy mai, b¾t ®Çu nh÷ng t×nh b¹n míi, vµ ë mét vµi ng−êi ®· g©y g©y c¸i h−¬ng vÞ kú l¹ ngÈn ng¬ cña

22

Sèng m·i víi Thñ ®« t×nh yªu nam n÷. Quyªn thÊy th−¬ng th−¬ng c¸i anh b¹n ®· tõng rñ Quyªn lªn ch¬i v−ên B¸ch th¶o, nh−ng Quyªn kh«ng nhËn lêi. Kh«ng biÕt anh ta nay ë ®©u råi. Loan th× lõ ®õ, ng¬ ng¸c nhí nh÷ng ng−êi b¹n cïng tr−êng. V× dÌ dÆt anh ®· kh«ng lµm th©n víi hä. T×nh cê mÊy ng−êi l¹i tô tËp ë ®©y, hä thÊy nh− sèng l¹i nh÷ng ngµy vui. Tay b¾t mÆt mõng rèi rÝt. Nh−ng chØ mét lo¸ng th«i, c©u chuyÖn l¹i trë vÒ nh÷ng vÊn ®Ò lµm cho hä bËn rén trÝ ãc vµ bøt røt trong ng−êi. Mét ng−êi nãi: - T×nh h×nh ghª l¾m råi. ë H¶i Phßng nã l¹i võa ®æ bé lªn bèn tr¨m lÝnh §øc. Hµ Néi nã g©y sù y nh− tr−íc ngµy nã ®¸nh H¶i Phßng. Chóng m×nh cø loanh quanh thÕ nµy m·i −? Ng−êi kh¸c nãi: - §Çu phè Kh©m Thiªn, m×nh ®· ®¾p ô cao, ch«n nh÷ng c©y gç to nh− cét ®×nh. C¸c cöa « ®Òu dùng ch−íng ng¹i vËt xong c¶ råi. H«m qua, nã cho xe ®Õn ph¸ ô ë « CÇu DÒn, bª c¶ tõng khóc gç. Nh−ng tù vÖ lµm l¹i ngay.

NguyÔn Huy T−ëng - ThÕ anh ®· vµo ®©u råi? - M×nh ®· xin víi ñy ban b¶o vÖ khu phè vµo tù vÖ råi. §i g¸c tËp trung råi kia. Anh nãi c¸i danh tõ ñy ban b¶o vÖ víi mét vÎ quan träng ®Æc biÖt. C¸i danh tõ míi mÎ Êy ©m vang trong ®Çu ãc mÊy ng−êi nh− mét c¸i g× l¹ lïng, bÝ mËt, víi nh÷ng chiÕn sÜ x−¬ng ®ång da s¾t, sóng ®¹n ®Çy ng−êi, cã tµi chØ huy qu©n sù vµ nh÷ng m−u mÑo thÇn t×nh. Nh÷ng ng−êi trong c¸i ñy ban ghª gím Êy ch¾c ph¶i lµ nh÷ng tay c¸ch m¹ng l·o luyÖn, mét lêi nãi ra, hµng ngh×n ng−êi ph¶i nghe r¨m r¾p. Quyªn ®øng lÆng im kh«ng nãi, trÝ ®uæi theo c¸i h×nh ¶nh −íc mong cña mét ng−êi c¸ch m¹ng nµo. Ng−êi Êy ®· ph¶i bÞ ®µy ra C«n §¶o, ®· ph¶i v−ît tï trèn vÒ khu Gi¶i phãng, vµ lóc nµy ph¶i g¸nh v¸c nh÷ng c«ng viÖc lín lao. Ng−êi chång lý t−ëng cña chÞ cã thÓ kh«ng cßn trÎ n÷a, nh−ng chÞ sÏ yªu víi tÊt c¶ lßng yªu cña chÞ, chÞ sÏ hy sinh tÊt c¶ cho anh ®Ó bï l¹i tr¨m ngh×n gian khæ mµ anh ®· ph¶i chÞu trong bao nhiªu n¨m.

Hä hái nhau:

TiÕng nãi chuyÖn mçi lóc mét thiÕt tha, s«i næi:

- Mµy ®· vµo tæ chøc nµo ch−a?

- Chia tay nhau th«i. §øa nµo vÒ phè ®øa Êy.

- BiÕt vµo tæ chøc nµo?

- C¸c anh Êy sÏ ph¸t lùu ®¹n cho mµ ®¸nh nhau.

- Ph¶i vÒ nhËp tù vÖ ngay ®i.

- Cã ph¸t sóng lôc kh«ng?

- Bän cøu quèc ë tr−êng nµy ch¼ng b¶o g× m×nh c¶. Chóng nã chØ toµn vµo Gi¸m häp kÝn víi nhau. - Tr¸ch chóng nã lµm g×. Lóc nµy kh«ng nªn tr¸ch ai c¶. Chóng m×nh ph¶i tù lo lÊy th«i. §øa nµo ch−a cã c«ng t¸c th× ph¶i xin ngay ®i, kh«ng cã th× kh«ng kÞp. Ngé chèc n÷a ®¸nh nhau th× chóng m×nh tr¬ m¾t ra −? Hä bµn víi nhau viÖc chiÕn ®Êu nh− rñ nhau ®i du lÞch. Quyªn hái mét anh b¹n:

23

- Cã chø. Råi cßn häc b¾n n÷a th× võa. - NhiÒu ®øa, còng häc sinh nh− m×nh th«i, mµ b©y giê tr«ng ®· cã vÎ chiÕn l¾m råi. Sao chóng nã tµi thÕ nhØ? Sao chóng m×nh chËm ch¹p thÕ nµy? Kh¾p n¬i chuÈn bÞ, thÕ mµ chóng m×nh cßn ngåi ®©y nhØ. - Cã thÊy kh«ng. Chç nµo còng cã khÈu hiÖu: C−¬ng quyÕt b¶o vÖ Thñ ®«. NghÜa lµ kh«ng ®Ó cho Ph¸p nã lÊn n÷a. NghÜa lµ ChÝnh

24

Sèng m·i víi Thñ ®« phñ chñ chiÕn chø kh«ng chñ hßa n÷a. Hå Chñ tÞch ®· tuyªn bè ®Êy. - Tuyªn bè thÕ nµo? - Tuyªn bè víi phãng viªn Paris - Saigon. Mµy kh«ng ®äc b¸o µ? Cô nãi: ®ång bµo t«i vµ t«i thµnh thËt muèn hßa b×nh. Nh−ng d©n téc ViÖt Nam ®· s½n sµng chÞu ®ùng tÊt c¶ chø kh«ng chÞu mÊt tù do. - §óng, ®óng, nhí ra råi. Cô nãi thÕ nghÜa lµ l«i th«i lµ ®¸nh chø g×. Sèt ruét qu¸. Chóng m×nh lê ®ê thÕ nµy th× cßn häc sinh Hµ Néi c¸i g×. Loan tuy míi ë tØnh nhá ra häc, nh−ng anh còng tù hµo víi bèn tiÕng häc sinh Hµ Néi dÔ th−¬ng Êy. C¸i m¬ −íc cña anh ®−îc häc ë Hµ Néi, n¬i ngh×n n¨m v¨n vËt, n¬i ®Çy ¸nh s¸ng vµ nh÷ng ng−êi tµi giái, anh míi ®¹t ®−îc. Tuy thêi gian ë ®©y ch−a ®−îc bèn th¸ng, nh−ng Loan còng tù coi m×nh nh− ng−êi chÝnh cèng Thñ ®«. Anh rÊt sî c¸i danh tõ quan viªn tØnh lÎ. Cho nªn ®Ó t¸n thµnh anh b¹n, Loan khÏ gËt ®Çu, sung s−íng nh− ®−îc c«ng nhËn chÝnh thøc lµ häc sinh Hµ Néi. NiÒm vui pha lÉn thÑn thß lµm cho anh ®á mÆt. Loan lµ mét thanh niªn mµ sù lín lªn cña th©n thÓ còng chÇm chËm, kÝn ®¸o nh− lêi ¨n tiÕng nãi. Anh thu h×nh gi÷a c¸c b¹n, bÐ nhá trong bé ¸o the, lim dim ®«i m¾t sau ®«i kÝnh tr¾ng gäng s¾t, tr«ng anh hiÒn lµnh, quª kÖch vµ kh«i hµi. Anh ®øng trÇm ng©m nghe c¸c b¹n, trÝ t−ëng t−îng ®−a anh tõ cuéc ®êi cßn th¬m tho mïi s¸ch vë tíi nh÷ng trËn chiÕn ®Êu ngæn ngang x¸c giÆc, vµ chÝnh anh cã thÓ chÕt d−íi ®èng g¹ch ngãi cña phè x¸ ®iªu tµn. Anh muèn ë l¹i, mÆc dÇu anh ch−a biÕt bÊu vÝu vµo ®©u. Anh c¶m thÊy b¬ v¬ nh− con chim chÝch gi÷a c¸i thµnh phè rèi tung.

NguyÔn Huy T−ëng Trinh víi hµng v¹n häc sinh nam n÷, tõ c¸i håi anh chöa ra ®êi. Cô cö Can më tr−êng §«ng Kinh NghÜa Thôc, ngay tõ nh÷ng ngµy ®Çu thuéc Ph¸p, qu¨ng chÐn r−îu khãc c¸i nhôc mÊt n−íc tr−íc mÆt häc sinh. Råi tõ chuyÖn häc sinh Hµ Néi ®¸nh trÎ con T©y, anh trîn trõng trîn tr¹o chuyÓn sang vô häc sinh ®¸nh Ph¹m Quúnh gi÷a ban ngµy ban mÆt ngay ë phè Hµng Gai, xÐ ¸o sa, giÉm n¸t gäng kÝnh vµng, nhÐt cøt vµo måm th»ng hãt T©y khèn n¹n. C¸c b¹n h¸ hèc måm nghe nhµ kÓ chuyÖn thao thao bÊt tuyÖt nãi l¹i nh÷ng sù viÖc mµ cã ng−êi hoµn toµn ch−a biÕt, cã ng−êi ®· nghe mang m¸ng tõ l©u. Hä gËt gï th¸n phôc, phót chèc l¹i rò ra c−êi kho¸i chÝ, t©m hån bay bæng trong c¸i thÕ giíi cña häc sinh yªu n−íc tõ nh÷ng thuë xa x«i nµo. §−îc ®µ, anh kia ®øng vµo gi÷a mäi ng−êi, l¹i kÓ: - Ng«ng nh− thÕ th× ®óng lµ häc sinh Hµ Néi nhµ ta råi. Nh−ng cßn nhanh vµ m−u mÑo th× ®©y. Håi Êy chóng m×nh cßn bÐ, nh−ng c¸c cËu biÕt th»ng toµn quyÒn P¸t-ki-ª chø. Nã mêi th»ng toµn quyÒn Nam D−¬ng sang Hµ Néi. Nã b¾t c¸c phè dùng cæng chµo. C¸i cæng chµo phè Hµng Trèng nhµ tí ®å sé nhÊt. Hai th»ng ®Òu s¾p ®i qua. MËt th¸m cu-lÝt canh nh− chÕt. ThÕ mµ cã mét häc sinh míi m−êi b¶y tuæi, vµo tr¹c bän m×nh b©y giê th«i, ®èt ph¨ng lu«n c¸i cæng chµo Êy võa lóc chóng nã s¾p ®Õn. Chæi xÓ ch¸y phõng phõng. Chóng nã ph¶i lén l¹i. P¸t-ki-ª chÕt cay chÕt ®¾ng. MËt th¸m, cu-lÝt tr¬ m¾t Õch, kh«ng b¾t ®−îc ai. TuyÖt! Mäi ng−êi å µ, nhèn nh¸o, vui s−íng trong c¸i phót ®Ñp ®Ï cña tuæi trÎ mµ ng−êi ta t−ëng nh− cã thÓ lµm ®−îc c¶ trêi. Quyªn nãi theo ng−êi kÓ: - TuyÖt!

Mét häc sinh, thuéc c¸i lo¹i hay thu nhÆt chuyÖn, say s−a kÓ nh÷ng c¸i oai cña häc sinh Hµ Néi x−a nay. §¸m tang cô Phan Chu

25

26

Sèng m·i víi Thñ ®« C¸i v¸y tÝm còn cìn lµm cho chÞ thªm nhÝ nh¶nh, n−íc da ng¨m ng¨m tr«ng chÞ nh− mét c« ®Çm ®en. Quyªn mòm mÜm, kh«ng ®Ñp, nh−ng t−¬i v× c¸i miÖng nhá cã duyªn, r¨ng nhá vµ ®Òu t¨m t¾p. Quyªn nãi: - Ngµy tr−íc cßn thÕ n÷a lµ häc sinh Hµ Néi b©y giê.

NguyÔn Huy T−ëng nh÷ng phót chê ®îi tê b¸o treo lªn. Vµ c¸i vui Hå Chñ tÞch ®Õn th¨m tr−êng. Cô ®øng ®äc tê b¸o rÊt l©u. S¸ng h«m Êy, Quyªn v¾ng mÆt, buæi chiÒu ®i häc míi biÕt. Tèi vÒ, Quyªn khãc kh«ng ¨n c¬m, ®ªm tr»n träc kh«ng ngñ. Quyªn vuèt ve nöa tê b¸o r¸ch, ®−a nã lªn ¸p vµo t−êng, quay hái Loan:

- B©y giê th× lµ chÜa sóng vµo ®Çu nã chø cßn g× n÷a. Quyªn vøt mét gãi h¹t gièng rau c¶i xuèng ®Êt, bÜu m«i: - ThÕ lµ hÕt giång rau. Xin m·i míi ®−îc h¹t gièng. B©y giê th× cßn lµm g×! Mét anh gi¬ cao bµn tay më réng, h«: - Häc sinh Hµ Néi theo t«i. ChÆn tay th»ng Ph¸p l¹i. Hä b−íc ra khái líp, tiÕng c−êi trong trÎo. Nh−ng hä ch−a ®i ngay, cßn la cµ ®i hÕt líp nµy sang líp kh¸c, tiÕn vµo phßng gi¸o s−, ®øng ng¾m c©y bµng, råi l¹i ra hµnh lang. Hä vÉn ch−a muèn chia tay. Quyªn nãi: - Lóc nµy mµ ®¸nh nhau th× chóng m×nh thÕ nµo nhØ? Hä nh×n nhau, kh«ng nãi, nh÷ng võng tr¸n kh«ng mét vÕt nh¨n, nhá l¹i tèi ®i. Loan tÇn ngÇn ®øng tr−íc tê b¸o "TiÕng tr−êng" míi ra ®−îc sè hai. Anh gi¬ tay gi÷ tê b¸o ®· r¸ch gÇn mét nöa mµ giã léng cø phÇn phËt ®¸nh. Quyªn ®Õn gÇn. Qu¸ d¸t ®µn bµ, Loan l¸nh sang mét bªn vµ bu«ng tay ra. Mét nöa tê b¸o gËp xuèng. Quyªn kªu: - Cã d¸n l¹i kh«ng? Quyªn xuýt xoa nh− chÝnh m×nh ®au ®ín. Quyªn vµ Loan, cã khuynh h−íng v¨n ch−¬ng, lµ biªn tËp viªn chÝnh cña tê b¸o. T−ëng míi nh− h«m qua, h×nh ¶nh nh÷ng ngµy say s−a lµm b¸o, nh÷ng anh chÞ em tÊp nËp göi bµi cho tßa so¹n, nh÷ng buæi ®Çu lµm th¬,

27

- Bao giê chóng m×nh l¹i lµm b¸o t−êng? §¸nh nhau th× cßn lµm th¬ g× n÷a, Loan nhØ? Loan c¶m ®éng nghe Quyªn gäi chÝnh tªn m×nh, tiÕng nãi thÊm vµo lßng anh xao xuyÕn. Anh Êp óng nãi kh«ng râ, mÆt anh ®á öng. Anh nh×n c¸i gãi h¹t gièng rau c¶i, vµ thÊy tiÕc, anh nhÆt lªn. Mét anh nãi: - õ, chóng m×nh råi cã ®i häc n÷a kh«ng? NgÇn nµy ®øa råi thÕ nµo nhØ? Kh«ng ai tr¶ lêi ®−îc c©u hái Êy. Quyªn nh×n c¸c b¹n, m¾t ph¶ng phÊt c¸i ¸nh s¸ng hiÒn tõ cña m¾t ng−êi mÑ mµ ng−êi phô n÷ nµo, dï cßn Ýt tuæi, còng cã nh÷ng lóc bõng lªn. Quyªn ch×a mét quyÓn sæ xin mäi ng−êi ký tªn vµo. * * * MÊy ng−êi häc sinh v©y lÊy TrÇn V¨n vµo gi÷a. Hä ®¨m ®¨m nh×n ng−êi gi¸o s− chØ h¬n hä d¨m b¶y tuæi. Ng−êi anh dong dáng cao. C¸i ®Çu hói theo lèi bµn ch¶i, tr«ng cã vÎ gän gµng, nhanh nhÑn, t−¬ng ph¶n víi ®«i m¾t lê ®ê cña mét ng−êi m¬ méng nhiÒu h¬n thùc tÕ, t×nh c¶m nhiÒu h¬n lý trÝ. Lóc nµy, lò trÎ muèn anh c−êi, v× anh cã mét c¸i c−êi ®Æc biÖt, nã lµm cho vÎ mÆt th−êng nghiªm kh¾c vµ buån buån cña anh trë nªn t−¬i t¾n, hån nhiªn.

28

Sèng m·i víi Thñ ®« ThÊy lò trÎ nh¶y nhãt chung quanh, anh còng muèn c−êi, ®Ó truyÒn cho chóng mét chót l¹c quan, trong c¸i giê phót ®Çy nh÷ng lo ng¹i vµ bÊt tr¾c. Nh−ng anh thÊy sao mµ khã kh¨n. Anh nh×n kh¾p l−ît. Anh ®Õn, hä ®Òu hín hë. Nh÷ng m¾t më to cña ngÇn Êy thanh niªn vÉn kh«ng giÊu næi c¸i ng¬ ng¸c cña hoang mang. Líp häc víi ng−êi thµy gi¸o, gièng nh− mét c¸i bÕn yªn æn, nh−ng hä vÉn ch−a quªn ®−îc nh÷ng sãng giã bªn ngoµi. Anh nghe rèi rÝt chung quanh nh÷ng lêi t©m sù, nh÷ng c©u hái ®Çy lo l¾ng vÒ t×nh h×nh. - Chóng em nhí tr−êng qu¸. Míi ®−îc hai th¸ng. §ang vui, ®· ph¶i nghØ råi. Chóng em muèn ®i häc. Cã ®¸nh nhau kh«ng h¶ anh? §¸nh nhau cã l©u kh«ng? Cã c¸ch g× kh«ng ®¸nh mµ th»ng Ph¸p ph¶i rót khái Hµ Néi kh«ng? GÆp anh, em mõng qu¸. Anh b¶o chóng em lµm g× b©y giê? §¸nh th× m×nh th¾ng chø h¶ anh? M×nh cã xe t¨ng kh«ng? Qu©n m×nh ë chiÕn khu ®· kÐo vÒ ch−a? Cßn anh, anh cã ë Hµ Néi kh«ng? BÊy nhiªu c©u hái dån dËp lµ ngÇn Êy bµi tÝnh ®è mµ chÝnh anh còng bÝ. Còng nh− hä, anh chØ lµ mét kÎ bÞ tr«i theo thêi cuéc. Anh lµ mét «ng gi¸o chØ chñ ®éng trong viÖc gi¶ng bµi. Lóc nµy, TrÇn V¨n thÌm lµm mét ng−êi c¸n bé n¾m ®−îc hÕt t×nh h×nh, biÕt m×nh sÏ lµm g× vµ ®i tíi ®©u. Anh c¶m thÊy con ng−êi míi ph¶i lµ con ng−êi, ch¼ng kÓ tr−êng hîp nµo, ®Òu lµm chñ ®−îc t×nh thÕ. Anh chØ tr¶ lêi c¸i phÇn hä hái vÒ anh. Anh nãi: - T«i ë l¹i Hµ Néi.

NguyÔn Huy T−ëng - T«i t−ëng kh«ng nªn qu¸ nÆng vÒ t×nh c¶m n÷a. NÕu x¶y ra... Anh ngõng l¹i, kh«ng muèn nãi ®Õn hai tiÕng chiÕn tranh. Anh vèn sî nh÷ng lêi nãi gë. Tù ®¸y lßng, anh ghÐt chiÕn tranh, ghÐt c¶ c¸i tªn cña nã. Anh g−îng c−êi, nh×n lò häc sinh mµ anh nghe râ nh÷ng tiÕng thë ®Òu ®Òu. Anh nãi: - T«i cã c¶m t−ëng r»ng t×nh h×nh mçi lóc mét nghiªm träng thªm. Lª-«ng Bê-lum lªn, nãi lµ kh«ng dïng chÝnh s¸ch b¹o ®éng, nh−ng Mu-tª vÉn gi÷ nguyªn chøc vÞ vµ §¸c-gi¨ng-li-¬ l¹i s¾p trë sang §«ng D−¬ng. Th»ng ®« ®èc nµy sang th× hßa b×nh g× n÷a. Nã cßn ë Pa-ri mµ ®· cho c¸i tuÇn d−¬ng h¹m lín nhÊt cña Ph¸p lµ Xavoãc-nh¨ng ®ê Bê-ra-da cËp bÕn §µ N½ng. H«m nay b¸o Cøu quèc l¹i ®¨ng tin nã cho thªm mét diÖt ng− l«i n÷a sang. Cã tin tôi Ph¸p nãi: "Ou libÐrer ou conquÐrir"(1). NghÜa lµ nã cè sèng cè chÕt c−íp n−íc ta mét lÇn n÷a. Anh kh«ng nÐn ®−îc tiÕng thë dµi. Nh÷ng cÆp m¾t trong trÎo ng−íc nh×n anh nh− ®ang nghe gi¶ng. Mét lóc l©u im lÆng. Ng−êi ta nghe râ tiÕng l¸ bµng r¬i ®Çu nhµ. Quyªn bçng nãi: - Ch¼ng ®êi nµo m×nh chÞu. - Chóng ta kh«ng thÓ sèng m·i trong nhôc nh· ®−îc. Kh«ng biÕt bao giê d©n téc ta míi hÕt nhôc? Nã c−íp cña, tèng tiÒn. Nã b¾t ®µn bµ con g¸i. Nã giÕt ng−êi ta mµ l¹i nãi: µ bas les ViÖt Minh, assassins!(2). BiÕt bao giê cho søc m¹nh kh«ng thuéc vÒ nh÷ng kÎ ®i ¸p bøc, ®i thèng trÞ ng−êi kh¸c.

Mäi ng−êi reo lªn:

Mét ng−êi nãi:

- ThÕ th× vui qu¸...

- Kh«ng hiÓu lµm sao ng−êi m×nh cø khæ m·i, anh nhØ?

- Sao c¸c anh c¸c chÞ cßn ë ®©y?

TrÇn V¨n mØm c−êi, ®au ®ín:

Quyªn hái:

(1)

- Chóng em cø nhí nhí, kh«ng ®Õn tr−êng kh«ng chÞu ®−îc.

(2)

29

30

HoÆc lµ th¶ hoÆc lµ c-íp l¹i. §¶ ®¶o bän ViÖt Minh giÕt ng-êi!

Sèng m·i víi Thñ ®« - Cã lÏ ®Õn l−ît chóng ta ph¶i chÞu ®ùng nh÷ng nçi khæ cuèi cïng ®Ó röa hÕt bao nhiªu nh÷ng tñi nhôc mµ «ng cha chóng ta vµ chÝnh chóng ta ®· mang nÆng tõ t¸m m−¬i n¨m nay.

NguyÔn Huy T−ëng chØ cã thÓ lÊp ®−îc b»ng g−¬m, b»ng sóng. Kh«ng biÕt «ng lÊp nghÜ thÕ nµo, v× sau ®ã Ph¸p nã biÕt vµ ®em rµo kÝn cæng thµnh... Loan nghÓnh cæ nh×n TrÇn V¨n qua ®«i kÝnh tr¾ng:

- ThÕ th× chóng em s½n sµng. Nhôc l¾m råi anh ¹.

- Em thÊy «ng thø hai ®óng h¬n.

NgÇn Êy ng−êi thanh niªn m¾t long lanh nh− s¾p x«ng lªn chiÕn ®Êu. TrÇn V¨n tho¸ng nghÜ ®Õn Trinh vµ tù hái sao trong lóc mäi ng−êi ®ang lo cho sè phËn cña Tæ quèc th× ng−êi ®µn bµ Êy l¹i cã thÓ bµng quan vµ l¹c hËu nh− thÕ ®−îc. Anh nh×n nh÷ng ng−êi häc trß cña anh, mµ c¸i s«i næi lµm cho anh thªm phÊn khëi. Anh nãi: - Cã lÏ nhôc kh«ng ®¸ng sî, chØ nh÷ng kÎ kh«ng biÕt nhôc míi ®¸ng sî th«i. ¤ng cha chóng ta còng s©u s¾c l¾m. Ch¾c c¸c anh chÞ ®Òu biÕt r»ng c¸i buæi s¸ng ngµy 20-11-1873 khi qu©n Ph¸p ®¸nh thµnh Hµ Néi, ®¹i b¸c cña nã lµm thñng mét c¸i lç rÊt s©u ë Cöa B¾c. Hµ Néi bÞ mÊt vµo tay chóng nã. ¤ng cô t«i kÓ l¹i r»ng Ýt l©u sau, mét ®ªm cã mét «ng nhµ nho leo lªn lÊp c¸i lç, vµ ®Ò mét bµi th¬. Bµi th¬ Êy t«i kh«ng nhí n÷a, ®¹i ý nãi ph¶i lÊp c¸i lç kia ®Ó hµng ngµy nh©n d©n khái ph¶i tr«ng thÊy mµ thªm nhôc. MÊy h«m sau th× c¸i chç lÊp bÞ moi ra ®Ó tr¬ c¸i lç ®¹i b¸c nh− cò. §Õn ®ªm, «ng nhµ nho l¹i lÊp ®i, vµ ®Ò th¬ m¾ng c¸i kÎ nµo kh«ng biÕt nhôc ®· ph¸ c¸i c«ng viÖc chÝnh ®¸ng cña «ng. MÊy h«m sau, c¸i lç lÊp l¹i bÞ khoÐt ra nh− cò, bªn c¹nh cã ®Ò mÊy c©u th¬ häa l¹i khuyªn kh«ng nªn xãa c¸i vÕt Êy ®i mµ ph¶i ®Ó ®Êy cho mäi ng−êi lu«n lu«n tr«ng thÊy c¸i nhôc mµ nghÜ viÖc cøu n−íc. Vµ cø nh− thÕ, ng−êi chñ tr−¬ng giÊu c¸i sù thËt nhôc nh·, ng−êi chñ tr−¬ng ph¬i trÇn nã ra, ng−êi nµo còng thÊy m×nh yªu n−íc c¶, ng−êi nµo còng cho m×nh lµm lµ ®óng. Hai bªn cø ©m thÇm c·i nhau nh− vËy. Mçi buæi s¸ng l¹i thªm mét bµi th¬. Th¬ cø ®èi chäi nhau. Cuèi cïng, «ng thø hai viÕt: c¸i lç ®¹n nµy kh«ng thÓ lÊp ®−îc b»ng ®Êt b»ng v«i,

31

Quyªn vÉn chèng hai tay lªn c»m nghe chuyÖn, nãi: - Cßn g× n÷a h¶ anh? Hay qu¸, c¶ hai «ng cïng yªu n−íc chø. Loan ®á mÆt: - §óng råi. Nh−ng sù thËt dï tµn nhÉn ®Õn ®©u, còng kh«ng nªn giÊu. NhiÒu ng−êi nhao nhao: - ¤ng thø hai ®óng. TrÇn V¨n gËt ®Çu, nh− khi nghe häc trß tr¶ lêi nh÷ng c©u hái cña anh. Anh nãi: - T«i nghÜ lóc nµy lµ lóc chóng ta lÊp c¸i nhôc b»ng g−¬m b»ng sóng ®Êy. Vµ nÕu v× qu©n Ph¸p mµ chiÕn tranh ph¶i x¶y ra th× chóng ta sÏ cho chóng nã biÕt r»ng chóng ta kh«ng ph¶i lµ mét gièng hÌn. Loan nãi: - MÊy h«m nä, em còng ®Þnh vÒ quª. Nh−ng b©y giê th× chóng em thÊy cÇn ph¶i ë l¹i. Anh còng ë ®©y, th× chóng em cßn lo g× n÷a. - TÊt c¶ hay chØ cã anh Loan? Quyªn nhanh nh¶u nãi nh− sî ng−êi kh¸c c−íp mÊt lêi: - Chóng em lµ häc sinh Hµ Néi. Häc sinh Hµ Néi mµ l¹i t¶n c− th× nhôc l¾m. ë Hµ Néi cã lµm sao ®i n÷a còng vÉn h¬n. LÇn nµy, em sÏ ®Õn nhµ chÞ Oanh xin cho c«ng t¸c ®Êy, anh ¹. Anh biÕt chÞ Oanh chø? ChÞ Oanh phè Nhµ Thê Êy mµ.

32

Sèng m·i víi Thñ ®« - T«i biÕt. ChÞ Êy hay ®Õn häp víi «ng Quèc Vinh. - ¤ng Quèc Vinh nµo ¹? - ¤ng Êy lµ Phã chñ tÞch ñy ban b¶o vÖ Liªn khu I. - ThÕ µ. Hay qu¸ nhØ. Ch¾c «ng Êy ghª l¾m? - Sao l¹i ghª? - Th−a anh, ñy ban b¶o vÖ th× ph¶i giái l¾m chø ¹. - NhÊt ®Þnh råi. NhÊt ®Þnh råi. Mäi ng−êi nãi x«n xao. C¸i h¨ng h¸i bång bét cña mÊy ng−êi häc sinh truyÒn cho TrÇn V¨n mét niÒm vui míi, c¸i vui cña mét ng−êi ®· cã c«ng t¸c, hßa víi c¸i tù hµo lµ ®· quen mét nh©n vËt quan träng, mét ng−êi trong ®oµn thÓ. ThÊy Loan rôt rÌ, anh hái: - Loan muèn nãi g×? Loan l¹i cµng ®á mÆt:

NguyÔn Huy T−ëng TrÇn V¨n gËt ®Çu mét c¸ch m¬ hå. Anh chît thÊy bÊt nhÉn, kh«ng muèn ®Ó cho nh÷ng ng−êi ®ang tuæi ®i häc kia ph¶i xÕp quyÓn vë l¹i ®Ó cÇm mét thø vâ khÝ nµo ®ã, vµ kh«ng bao giê trë l¹i d−íi m¸i tr−êng. ThÊy Loan cuén trßn mét quyÓn vë trong tay, anh cÇm lÊy gië ra xem. QuyÓn vë cßn ngãt mét nöa ch−a chÐp bµi. Sau c¸i phÇn ®· chÐp, trªn mét trang giÊy tr¾ng, cã viÕt hai c©u xÕp ®Æt nh− th¬: Häc sinh Hµ Néi - Sèng chÕt kh«ng rêi Hµ Néi. D−íi ®Ò ngµy 17-12-1946, råi ®Õn mét lo¹t ch÷ ký. Anh lÇn gië nh÷ng trang cßn nguyªn ch−a viÕt. Nh÷ng trang giÊy nµy ®ang dÉn ng−êi häc sinh ch¨m chØ vµo thÕ giíi cña hiÓu biÕt ®· ph¶i ngõng l¹i ë ®©y. Loan sÏ th«i hay cßn viÕt n÷a, vµ viÕt c¸i g×? MÊy ng−êi häc sinh s¸n l¹i gÇn anh. Ch−a bao giê anh thÊy gÇn hä nh− trong lóc nµy. C¸c tr¸i tim ®Òu ®Ëp m¹nh. Nh÷ng h¬i thë kh«ng ®Òu, bay khe khÏ vµo mÆt, thæi nhÌ nhÑ bªn tai anh. Ngãt chôc c¸i ®Çu xóm l¹i. TrÇn V¨n muèn gh× chÆt trong hai c¸nh tay nh÷ng khèi ãc t−¬i trÎ kia

- Em muèn anh giíi thiÖu cho em mét c«ng viÖc g×. Em kh«ng thÓ ®øng ngoµi cuéc ®êi. TrÇn V¨n vèn yªu Loan, mét anh häc sinh tØnh nhá, ch¨m häc, ham ®äc s¸ch, ®ang ©m thÇm theo ®uæi méng v¨n ch−¬ng. Anh hay chó ý ®Õn nh÷ng ng−êi cã chÝ mµ ch−a thµnh ®¹t vµ cho r»ng c¸i thêi mß mÉm t×m ®−êng lµ c¸i thêi ®Ñp nhÊt cña mét ®êi ng−êi. Anh nãi: - T«i giíi thiÖu víi «ng Quèc Vinh nhÐ. - V©ng. MÊy ng−êi häc sinh kh¸c tranh nhau nãi:

®ang më ra, s¹ch nh− trêi hÐ s¸ng. Anh thë dµi, giao tr¶ Loan quyÓn vë. Anh nh×n ra ®−êng, nãi: - Chóng ta ra khái c¸i nhµ tr−êng cña chóng ta th«i. BiÕt lµm thÕ nµo. Ngoµi cæng, mét ®¬n vÞ bé ®éi tiÕn vµo, l¹ch c¹ch sóng èng. Ng−êi nµo còng ®Òu cßn trÎ. Tr«ng thÊy TrÇn V¨n vµ bän häc sinh b−íc ra, mét anh khÏ gËt ®Çu chµo, lÔ phÐp nãi: - Chóng t«i ®−îc lÖnh ®Õn ®ãng ë ®©y.

- Anh giíi thiÖu chóng em víi.

TrÇn V¨n nãi, giäng nhÑ nhµng: - V©ng. C¸c anh gi÷ tr−êng cho chóng t«i nhÐ.

33

34

Sèng m·i víi Thñ ®«

3

B

Çu trêi Hµ Néi ®ôc nhê nhê.

Gi¸ buèt. Tuy s¸ng ®· l©u råi, nh−ng phè x¸ vÉn nh− míi thøc. TrÇn V¨n vµ Loan ®øng ë v−ên hoa Cöa Nam, nh×n nh÷ng con ®−êng Hµng §Éy, Hµng B«ng, Trµng Thi, Cét Cê ®æ l¹i. V¨n nao nao nhí c¸i buæi chiÒu mïa thu n¨m ngo¸i, khi anh cïng hµng v¹n con ng−êi dù cuéc mÝt-tinh ë v−ên hoa Ba §×nh vÒ qua ®©y. Tai anh cßn v¨ng v¼ng nh÷ng lêi trong b¶n Tuyªn ng«n §éc lËp, do Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®äc tr−íc mét bÓ ng−êi cuån cuén, mét rõng cê rùc ®á. Ngai vµng cña c¸i nhµ NguyÔn ë HuÕ mµ anh rÊt ghÐt ®æ nhµo. XiÒng xÝch cña thùc d©n Ph¸p tan vì. Mét chÕ ®é míi më ra. Tr−íc ®©y, anh cø nghÜ kh«ng biÕt ®Õn bao giê d©n téc ViÖt Nam míi ra khái vßng trãi buéc. Phan §×nh Phïng, Hoµng Hoa Th¸m, Phan Béi Ch©u, NguyÔn Th¸i Häc nèi tiÕp nhau thÊt b¹i. Anh cã ngê ®©u C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m næ ra, n−íc ViÖt Nam nhá bÐ cña anh ngang nhiªn thµnh lËp chÕ ®é céng hßa d©n chñ ®Çu tiªn ë ch©u ¸, vµ chÝnh anh l¹i ®−îc sèng nh÷ng ngµy lín lao Êy. Anh bµng hoµng nh− mª nh− say, mÆt bõng bõng nãng. Anh nh¶y nhãt trªn con ®−êng ®Çy ¸nh s¸ng cña mét mïa thu tuyÖt ®Ñp. Anh ngÈng ®Çu ng¾m l¸ cê ®á sao vµng trªn ®Ønh cét cê, nh×n vßm trêi xanh lång léng. C©y cèi hai bªn ®−êng reo vui. Chung quanh toµn lµ ®ång bµo cña anh. Kh«ng cßn bãng mét th»ng Ph¸p ng¹o nghÔ,

35

NguyÔn Huy T−ëng hèng h¸ch. Anh yªu tÊt c¶ mäi ng−êi, vµ anh nãi rÊt nhiÒu. Anh ®i suèt tõ Ba §×nh vÒ Nhµ H¸t Lín, råi l¹i tõ Nhµ H¸t Lín trë vÒ Ba §×nh. Anh ngÈng ®Çu ®Õn mái cæ, ch©n anh b−íc ®Õn long gèi. Nh−ng anh cø ®i vµ m·i kh«ng muèn trë vÒ. TÊt c¶ ng−êi Hµ Néi ®Òu ®æ ra ®−êng. Ng−êi kh«ng quen nhau còng gËt ®Çu chµo hái. TiÖc më linh ®×nh ë hÇu hÕt c¸c nhµ mµ c¸nh cöa më toang. Ng−êi ta nh− bõng tØnh mét giÊc ngñ triÒn miªn. Vui ®Ñp l¹ lïng, lµ nh÷ng con ®−êng s¹ch bãng qu©n thèng trÞ d−íi bÇu trêi Tæ quèc trong lµnh. Nh÷ng ngµy vui sao ng¾n ngñi. Anh l¹i ®ang sèng nh÷ng ngµy ngét ng¹t, nÆng nÒ. Con ®−êng kh«ng cßn thªnh thang nh− c¸i ngµy Êy n÷a. Anh nh×n lªn phÝa Cét Cê, n¬i quan qu©n Ph¸p ®ãng. Kh«ng thÊy ®éng tÜnh g×, nh−ng n¬i Êy tr«ng rên rîn, chøa ®Çy nh÷ng bÊt tr¾c, gîi lªn trong lßng mäi ng−êi mét sù bùc béi tù nhiªn tr−íc c¸i v« lý cña mét ranh giíi gi¶ t¹o. C¸c phè kh¸c th× l¸c ®¸c vÉn cã ng−êi, nh−ng hä ®i lÎ tÎ, ©m thÇm vµ nh− bÞ ®Ì nÆng xuèng. C¸i thµnh phè giµ nua cña anh, tr¶i qua nhiÒu tµn ph¸ cña giã b·o, nhiÒu ®æi thay cña x· héi, ®· h¬n mét lÇn cã nh÷ng buæi s¸ng nh− h«m nay, lóc mµ nh÷ng sinh ho¹t ®Çy mµu s¾c cña hÌ ®−êng ®ét nhiªn im ¾ng, th× còng lµ lóc ng−êi d©n míi chó ý tíi vµ yªu th−¬ng thªm nh÷ng m¸i nhµ nho nhá, Ðp vµo nhau, im l×m trªn nÒn trêi, kÒ bªn nh÷ng hµng c©y um tïm, ñ rò, thÇm th× trong nh÷ng suy nghÜ vµ ®µm luËn mu«n ®êi, ®Ó chÞu ®ùng, chèng chäi vµ cè v−¬n lªn. TrÇn V¨n nghÜ nh− vËy, vµ trong c¸i buæi s¸ng kh« l¹nh nµy, anh thÊy c¸c phè x¸ cò kü, chen chóc, ch¼ng cã g× ®å sé, phñ mét mµu x¸m nham nhë, l¹i cã c¸i ®Ñp riªng, s¾t l¹i trong mét vÎ buån nghiªm nghÞ. Anh n¾m tay Loan, nãi: - Hµ Néi ®Ñp nhÊt nh÷ng lóc ®au khæ nµy, Loan cã thÊy kh«ng?

36

Sèng m·i víi Thñ ®« Loan v©ng khe khÏ mét c¸ch lÔ phÐp. Loan cßn dÌ dÆt, do c¸i thãi quen cña mét ng−êi tØnh nhá, vµ còng do c¸i lßng t«n kÝnh tù nhiªn ®èi víi thÇy. Nh−ng Loan vui l¾m. TrÇn V¨n sÏ giíi thiÖu anh vµo tù vÖ. Anh sÏ ®Õn mét n¬i trung t©m cña Hµ Néi. Cã nh÷ng qu·ng ®−êng qua l¹i ta th−êng ch¼ng ®Ó ý, nh−ng khi ta ®i ®Ó tíi mét n¬i ta võa mong muèn võa ng¹i ngïng, ë ®Êy cuéc ®êi ta sÏ cã nhiÒu c¸i kh¸c tr−íc, th× ta cã c¶m t−ëng nh− con ®−êng Êy míi mÎ, dµi ra, cã nhiÒu thø nh− ta ch−a tr«ng thÊy bao giê. V−ên hoa Cöa Nam cã c¸i s¹ch sÏ mÞn m¸t cña mïa kh«. Bªn c¸i bÖ cßn l¹i cña t−îng ®Çm xße, t−îng tr−ng cña thèng trÞ, ®· bÞ nh©n d©n qu¼ng ®i håi NhËt ®¶o chÝnh, mét ®¸m ng−êi kh¸ ®«ng xóm quanh xem mét anh thî nÆn. Mét quang c¶nh t−ëng nh− kh«ng cßn n÷a gi÷a c¸i Hµ Néi ®· ngöi thÊy mïi tanh gi¸ cña chiÕn tranh. Ng−êi d©n Hµ Néi, hiÕu kú vµ khao kh¸t c¸i vui, ®øng xem nh− ®Ó quªn nh÷ng mèi lo nghÜ. MÊy ®øa trÎ con len d−íi ch©n ng−êi lín ®Ó vµo gÇn. TiÕng c−êi, tiÕng nãi, tiÕng trÇm trå khen ngîi c¸i tµi khÐo cña anh thî, t−ëng nh− Hµ Néi vÉn cßn ®ang thêi b×nh. TÊt c¶ cöa hµng cña anh thî chØ gåm cã mét chiÕc bµn vu«ng, nhá, bÈn thØu víi nh÷ng chiÕc chÐn ®ùng bét dÎo ®ñ mµu s¾c hµng m·: xanh l¬, xanh l¸ c©y, ®á th¾m, hång, vµng, tÝm, ®en, tr¾ng... ChiÕc bµn nhá, nhÑ vµ s¬ sµi, cã thÓ l¨n ®i cïng ®−êng phè Hµ Néi, nay thÒm nhµ nµy, mai bê ®−êng kh¸c, lµ s©n khÊu cña nh÷ng vÞ anh hïng Tam quèc, T©y du. Mçi vÞ anh hïng lín b»ng mét ngãn tay c¸i, ®−îc c¾m dùng ®øng trªn ®Çu mét que nøa vãt nhän. Nh÷ng Quan C«ng, L−u BÞ, Ch− B¸t Giíi, xanh ®á tÝm vµng, ®øng xÕp thµnh hµng trªn quÇy. Anh thî th¶n nhiªn træ tµi. M−êi ngãn tay dÝnh bét ®ñ mµu s¾c, tho¨n tho¾t nh− mét c¸i m¸y nhá, cø n¨m,

37

NguyÔn Huy T−ëng s¸u phót t¹o ®−îc mét anh hïng. Nh©n vËt nµo còng kh¸ tinh x¶o, nh÷ng bµn tay nhá xÝu ngo¾t ng−îc lªn mét c¸ch rÊt tuång, nh÷ng cö chØ ®−a ch©n ®¸ chiÕc ¸o gi¸p, bé r©u ®Ñp cña Quan C«ng... TrÇn V¨n ®ang ®øng xem, quay ra thÊy Loan cã vÎ ch¨m chó theo dâi anh thî nÆn, anh nãi: - Loan lµ nhµ th¬, cã thÊy anh thî cã tµi kh«ng? Loan tñm tØm c−êi kh«ng nãi. Nh−ng anh ®ang theo ®uæi nh÷ng ý nghÜ riªng. Ng−êi thî cã hoa tay thËt, nh−ng anh ta nÆn nh− mét c¸i m¸y. Quan C«ng nµo còng nh− Quan C«ng nµo, ®Òu gièng nhau vµ kh«ng cã hån, h«m nay vµ ngµy mai còng m·i m·i thÕ th«i, kh«ng cã g× ®æi thay, kh«ng cã g× míi mÎ. Sù cÇn thiÕt kiÕm tiÒn ®· lµm h¹i nhiÒu ng−êi. NhiÒu c¸i tµi ®· bÞ vïi ®i trong ®ãi khæ vµ v« häc. Loan rïng m×nh nghÜ ®Õn c¸i gi¶ thuyÕt th»ng Ph¸p cã thÓ trë l¹i. Cuéc ®êi l¹i h¾t hñi con ng−êi nh− cò, tµi anh thî nÆn råi còng ch¼ng nhÝch thªm lªn. Bao nhiªu nh÷ng tinh hoa, kh«n khÐo sÏ chÕt dÇn mßn. Anh thî nÆn chµo hái n¨m lÇn b¶y l−ît ch¼ng thÊy ai mua, mÆt anh Øu x×u. Anh ®Þnh ®Èy xe ®i. Mét tiÕng gäi dÞu dµng. TrÇn V¨n quay l¹i. Mét thiÕu n÷ g¸nh hai sät hoa cóc vµng ë phÝa Trµng Thi b−íc tíi. Anh nhËn ra Nh©n. Nh©n nghiªng ®Çu s¸t ®ßn g¸nh, kh«ng nh×n anh vµ hái khÏ: - Anh ®i ®©u sím thÕ? - T«i ra ga tiÔn ®Î t«i vÒ quª. - ThÕ ¹. Nh©n dïng d»ng nöa muèn ®i nöa muèn ®øng l¹i. Êy lµ mét c« con g¸i tr¹c m−êi chÝn ®«i m−¬i, mÆc theo lèi phô n÷ ngo¹i thµnh.

38

Sèng m·i víi Thñ ®« Kh¨n vu«ng ®en quÆt ®»ng sau, ¸o dµi phin n©u máng hë cæ ®Ó lé c¸i ¸o c¸nh tr¾ng vµ c¸i ¸o len ®an mµu xanh. Hai èng tay chÐt l¹i, tÊt c¶ y phôc ®Òu l¼n vµo ng−êi. Bµn tay tr¸i vÞn hê vµo ®ßn g¸nh bËt næi c¸i nhÉn h×nh tr¸i tim. TrÇn V¨n hái: - C« ®i ®©u? Nh©n vÉn kh«ng nh×n anh, tay trá ra phÝa ®Çu Hµng B«ng, in h×nh mét VÖ quèc qu©n im l×m ®øng g¸c. Nh©n nãi: - Chóng em gãp tiÒn ñng hé c¸c anh bé ®éi. Chèc n÷a em còng l¹i gÆp chÞ Oanh.

NguyÔn Huy T−ëng Nh©n quay l¹i nãi víi mét ng−êi ®µn bµ d¸ng quª mïa ®· ®øng tuæi, ®Çu chÝt kh¨n tr¾ng quÆt ngang, tay d¾t mét ®øa trÎ, tr¹c chÝn m−êi tuæi. Ng−êi ®µn bµ chµo V¨n, mÆt buån r−êi r−îi. Chó bÐ c¾p mét c¸i cÆp da cò ®ùng ®Çy nh÷ng b¸o Cøu quèc, D©n thanh, D©n míi. Nã ®éi mét c¸i mò d¹ tµng, mÆc mét ¸o d¹ t©y con ®· v¸ ë hai khuûu tay, quÇn ®ïi ka-ki vµng réng lïng thïng, th¾t l−ng da giÊu mét qu¶ lùu ®¹n. Tuy nã ¨n mÆc lam lò, nh−ng mÆt nã bÇu bÜnh, tr¾ng trÎo, tr«ng cã vÎ th«ng minh lanh lîi, lµm cho ng−êi ta nghÜ ®Õn nh÷ng ®øa con nhµ giµu. Nh©n nãi: - Th¾ng chµo anh V¨n ®i.

- Tèt l¾m. C« ®i nhÐ. HÌ n¨m ngo¸i, anh cã lªn ch¬i Ngäc Hµ mÊy ngµy víi mét ng−êi b¹n còng d¹y häc t−, vµ lµ anh ruét Nh©n. Khi Êy Nh©n míi lín lªn. Sau khi anh vÒ, Nh©n cã mét h«m xuèng ch¬i, tÆng anh hoa. Tõ ®ã thØnh tho¶ng vÉn qua l¹i. Trong nh÷ng ngµy gÇn ®©y, Nh©n th−êng cã mÆt kh¾p n¬i trong Liªn khu, vµ rÊt h¨ng h¸i trong nh÷ng cuéc vËn ®éng mïa ®«ng binh sÜ, quyªn tiÒn, quyªn g¹o, quyªn thÞt ñng hé bé ®éi. Nh÷ng ng−êi b¹n tù vÖ cña TrÇn V¨n th−êng gäi Nh©n lµ c« Ngäc Hµ, c« m¾t nhung. Cã ng−êi cßn nãi lµ Nh©n cã c¶m t×nh ®Æc biÖt víi V¨n, nh−ng anh g¹t ngay ®i ®Ó khái cã nh÷ng chuyÖn hiÓu lÇm kh«ng lîi cho Nh©n. Thùc t×nh, anh ®· thê ¬ víi chuyÖn ®µn bµ. §èi víi Nh©n, anh gi÷ nguyªn th¸i ®é vµ t×nh c¶m cña mét ng−êi anh. Anh giôc Nh©n: - C« ®i nhÐ. H«m nµo rçi, t«i lªn ch¬i anh Söu, xem hoa ®µo ngµy TÕt. - Anh em nh¾c ®Õn anh lu«n. Anh Söu em b©y giê còng bËn häp tù vÖ l¾m. §i, chÞ ®i.

39

V¨n hái em bÐ: - Th¾ng ®i b¸n b¸o µ? Em bÐ ngÈng mÆt nh×n V¨n c−êi, hai m¸ phÝnh ®Òu lóm ®ång tiÒn. Kh«ng rôt rÌ, em nãi: - H«m nay, em vµo bé ®éi. MÆt nã vªnh lªn, vÎ quan träng. Ng−êi mÑ r¬m rím n−íc m¾t quay mÆt ®i. Nh©n nãi víi V¨n: - §©y lµ chÞ hä em, chÞ em b¸n x«i chÌ ë Hµng Da. Anh em ®ãng giµy ë phè Hµ Trung. N¨m ngo¸i, anh em vµo bé ®éi Nam tiÕn. Th¸ng b¶y võa råi th× nhËn ®−îc tin anh em hy sinh ë Ban Mª Thuét. Ng−êi mÑ lÊy v¹t ¸o lau n−íc m¾t vµ kÓ lÓ: - Th−a «ng, ch¸u nhí bè ch¸u qu¸. Cø thÊy c¸c anh bé ®éi lµ s¸n ®Õn, b¸n b¸o cho c¸c anh. C¸c anh còng mÕn ch¸u. ThÕ råi ch¸u ®ßi ë l¹i víi c¸c anh. T«i ®Õn gäi, ch¸u n»ng nÆc kh«ng chÞu vÒ. ¤ng trung ®éi tr−ëng yªu ch¸u l¾m, nhËn ch¸u lµ em nu«i.

40

Sèng m·i víi Thñ ®«

NguyÔn Huy T−ëng

Th¾ng l−êm mÑ:

- Chµo bµ. µ, chµo c¶ c« Nh©n. ói, hoa cóc ®Ñp qu¸.

- Anh D©n, u cø gäi «ng trung ®éi tr−ëng m·i.

Ng−êi mÑ b¶o con:

- Anh víi mµy, chø u gäi lµ anh thÕ nµo ®−îc. Mµy cø c·i u thÕ. Nhµ chØ cã mét mÑ mét con, nh−ng ch¸u ®ßi ®i qu¸, t«i ®µnh ph¶i chiÒu ch¸u. H«m qua, ®Õn xin c¸c anh cho ch¸u vÒ mét buæi cho ®ì nhí, h«m nay ph¶i dÉn ch¸u ®i ngay.

- Xuèng chø con. Th¾ng nh¶y phãc tõ trªn l−ng D©n xuèng, qu¶ lùu ®¹n gi¶ v¨ng ra. D©n nhÆt lªn, c−êi ®Ó lé hai hµm r¨ng tr¾ng muèt. Anh giËm giËm ch©n, däa Th¾ng:

TrÇn V¨n hái:

- Nµy nã næ. Nµy nã næ.

- Th¾ng kh«ng nhí u −?

Anh thäc bµn tay rÊt lín vµo tói Th¾ng, ®ót qu¶ lùu ®¹n, vµ nãi:

Th¾ng nãi: - Em vµo bé ®éi th× cai b¸o kh«ng b¾t n¹t ®−îc em n÷a. §i u ®i. TrÇn V¨n cói xuèng nh×n qu¶ lùu ®¹n. Th¾ng cµi khuy l¹i, thÑn thß v× ®Êy lµ qu¶ lùu ®¹n gi¶. Ng−êi mÑ mØm c−êi. Th¾ng khoe: - Anh D©n lµm cho em ®Êy. Anh Êy gËp c¶ thuyÒn cho em n÷a. V¨n mãc tói lÊy tiÒn mua cho em mÊy tê b¸o. Th¾ng bçng reo to mét tiÕng, qu¨ng c¶ tiÒn xuèng ®Êt, ch¹y l¹i víi mét ng−êi mÆc bé quÇn ¸o tÝm nh− thî ë ®Çu Trµng Thi tiÕn l¹i. Th¾ng «m choµng lÊy ng−êi Êy: - Anh D©n ¬i, u em dÉn em ®Õn. U em b»ng lßng råi. Mét c¸i c−êi réng, thËt thµ në trªn m«i dµy cña ng−êi ¸o v¶i tÝm mµ Th¾ng kªu lµ D©n. Anh bÕ xèc Th¾ng lªn, vµ chØ trong nh¸y m¾t, Th¾ng ®· ngåi trªn vai D©n. Anh lµm ra bé khom khom l−ng vµ nh¨n mÆt: - ói chµ, nÆng qu¸, nÆng qu¸. Xuèng ngay, xuèng ngay. Nh−ng hai bµn tay rÊt to cña anh vÉn n¾m lÊy hai ch©n Th¾ng bu«ng thâng tr−íc ngùc. Anh c«ng kªnh Th¾ng tíi tr−íc ng−êi mÑ vµ nãi, tiÕng rÊt to:

41

- Phª b×nh ®ång chÝ nh¸. Th«i ®Ó yªn nã trong Êy kh«ng nã ch¹y mÊt. TÊt c¶ mäi ng−êi ë v−ên hoa ®Òu nh×n D©n vµ c−êi rßn tan. D©n lµ mét thanh niªn tr¹c ngoµi hai m−¬i tuæi, vai réng, ng−êi lín. Mét pho t−îng lùc sÜ n−íc da ®en hång, khu«n mÆt tr¸i xoan, l−ìng quyÒn h¬i cao, ®−êng nÐt g·y gän, kh«ng bÞ thÞt mì lµm cho th« vµ nÆng. Toµn thÓ to¸t ra mét con ng−êi kháe m¹nh, thËt thµ, gi¶n dÞ, ®iÓm ®«i chót phít ®êi. Anh lµ mét thî nguéi, vèn ng−êi ngoµi b·i, tr−íc lµm c«ng cho h·ng A.V.I.A.T. råi sang h·ng S.T.A.I., råi tho¸t ly ®Ó vµo tù vÖ chiÕn ®Êu thµnh. Sau khi häc ë tr−êng qu©n chÝnh B¾c S¬n ra, D©n ®−îc chuyÓn sang bé ®éi, vµ hiÖn lµm trung ®éi tr−ëng VÖ quèc qu©n b¶o vÖ khu vùc Cöa Nam. V× ban ngµy sî lé, mÊy ®ªm h«m nay, D©n ®i suèt däc ®−êng Trµng Thi, Hµng Khay ®Ó khoan c¸c th©n c©y hai bªn ®−êng chuÈn bÞ ®Æt m×n nÕu x¶y ra t¸c chiÕn, vµ còng ®Ó kiÓm so¸t nh÷ng lç c©y ®· khoan, v× qu©n Ph¸p ®· cho mét bän ViÖt gian ®i lÊp l¹i c¸c lç. Ng−êi mÑ nãi:

42

Sèng m·i víi Thñ ®« - Bè ch¸u mÊt råi, ch¸u ë víi c¸c «ng vËy, cßn h¬n ®Ó ch¸u ë nhµ, t«i kh«ng tr«ng nom ®−îc, ch¸u chØ lªu læng trÌo me trÌo sÊu. ë víi c¸c «ng th× ph¶i ngoan con nhí. Bµ ta n¾n l¹i c¸i mò mÐo cho con: - Tr¨m sù nhê c¸c «ng. Bè ch¸u chØ cßn cã nã. D©n nãi: - §−îc ¹. §−îc ¹. Bµ cø yªn t©m cho em Th¾ng ë ®©y. Anh Êy mÊt råi, chóng t«i sÏ thay anh Êy b¶o vÖ em Th¾ng. TrÇn V¨n ®−a tiÒn cho Th¾ng. Anh thî nÆn nãi: - Bµ mua cho em mét c¸i.

NguyÔn Huy T−ëng - Bé ®éi l¹i ch¶ vui. Kh«ng cã bé ®éi th× còng ch¼ng bµ con nµo mua cho t«i lÊy mét c¸i. C¸c anh Êy tinh l¾m, biÕt ng−êi biÕt cña. - C¸i bµ Êy gan qu¸, d¸m ñng hé con cho bé ®éi. Anh thî nÆn ®Èy xe ®i, c¸i v−ên hoa bçng trë nªn buån tªnh nh− s©n ®×nh dì r¹p. Loan thÊy th−¬ng th−¬ng ng−êi nghÖ sÜ b×nh d©n, vµ nh¬ nhí nh÷ng trß vui ®¬n gi¶n lµm nhén nhÞp thªm, th©n mËt thªm nh÷ng v−ên hoa, nh÷ng r×a hÌ, nh÷ng ®Çu ®−êng Hµ Néi, ®em l¹i chót gi¶i trÝ cho nh÷ng kÎ nghÌo. Ng−êi ta ng¬ ng¸c nh×n theo anh thî nÆn v« duyªn, c¸i h×nh ¶nh duy nhÊt cßn l¹i cña thêi b×nh trong buæi s¸ng h«m nay. Mét bµ giµ nãi: - Khèn n¹n, mua cho anh ta mét c¸i th× ph¶i.

Anh nhæ mét Quan C«ng ch×a cho ng−êi mÑ: - Quan ngµi th× kh−íc l¾m. §©y, gièng ngµi nh− ®óc. Mua cho em lÊy may. Ch¶ nãi giÊu g× bµ, còng lµ ®Ó kiÕm Ýt tiÒn cho mÑ ch¸u vÒ quª. D©n hái: - ThÕ cßn «ng? - Ch¸u th× vÒ thÕ nµo. Ph¶i ë l¹i chiÕn ®Êu chø lþ. - ThÕ th× cho t«i mét Quan ngµi. MÆt ®á r©u dµi, ®Ñp l¾m, Th¾ng nµy. Anh cÇm c¸i t−îng ®−a cho Th¾ng, vµ l¹i câng em lªn vai, ®i vÒ trô së. Ng−êi mÑ vµ Nh©n b−íc theo sau. Vãc ng−êi lùc l−ìng cña D©n næi bËt lªn. ThÊy ng−êi ta reo c−êi, anh l¾c l− c¸i ®Çu, thØnh tho¶ng l¹i lµm bé xuýt ng·. Mét bµ võa c−êi võa nãi: - C¸i «ng Êy ®Õn hay.

Cã nh÷ng tiÕng Çm Çm phÝa ®−êng Cét Cê ®−a l¹i. Mét ®oµn xe gÝp, h¸p-tê-r¾c tiÕn rÇm ré vµo phè Trµng Thi. Mét ng−êi ®i xe ®¹p ë ®Çu phè bÞ mét xe gÝp thóc vµo. Ng−êi Êy chØ kÞp n»m sãng soµi trªn hÌ ®−êng, lÆng ®i nh− mét x¸c chÕt. HÕt xe nµy ®Õn xe kh¸c lao ®i chåm chåm, phè x¸ chung quanh rung chuyÓn, däc ®−êng Cét Cê, Trµng Thi, bôi bèc nh− trong mét c¬n lèc rèi mï. Xe chë toµn tôi T©y mò ®á, kÌm theo mÊy con nhµ thæ, me t©y lße loÑt. Ng−êi ø l¹i ë ®Çu phè Hµng B«ng. C¶ mét ®oµn xe ®iÖn chë ®Çy ng−êi t¶n c− còng ph¶i ®ç l¹i. Mét th»ng lÝnh ®éi mò s¾t, cã dÊu Cê-roa ®ê Lo-ren cña qu©n §ê G«n ngang nhiªn ®øng ë ng· t−, ng¨n kh«ng cho ng−êi qua l¹i. Anh thî nÆn ®øng sau l−ng TrÇn V¨n bËt lªn mét tiÕng chöi vµ nãi mét m×nh: - §¸nh §øc thua §øc, ®¸nh NhËt thua NhËt, ®¸nh ®©u thua ®Êy, b¾t n¹t ViÖt Nam. MÑ cha mµy, bè mµy còng kh«ng d¸m ®¸nh ®ªm.

Anh thî nÆn thu dän ®å ®¹c vµ ®Èy xe ®i:

43

44

Sèng m·i víi Thñ ®« Lêi nãi lç m·ng nh−ng ®Çy tù hµo. TrÇn V¨n quay l¹i c−êi, tá ý ®ång t×nh. §oµn xe vÉn rÇm rÇm ®i, nh÷ng th»ng T©y ®øng ngåi trªn xe gi¬ lªn nh÷ng qu¶ ®Êm däa n¹t. V¨n nh×n con ®−êng lóc nµy kh«ng cßn lµ cña anh n÷a. Trèng ngùc anh ®¸nh m¹nh. Tay ph¶i anh n¾m chÆt. Anh nãi trong lßng: Kh«ng. Chóng mµy sÏ kh«ng trë l¹i ®−îc ®©u. Mét ng−êi mÑ ®· ñng hé ®øa con mét cña m×nh cho bé ®éi. Nh÷ng ng−êi häc sinh lò l−ît xin vµo tù vÖ. Mét anh thî nÆn b×nh th−êng còng coi rÎ chóng mµy. Víi c¸i th¸i ®é cña mét ng−êi chÞu ¶nh h−ëng cña nho gi¸o, th−êng coi khinh b¹o lùc, cã thÓ ®¾c chÝ nh−ng chØ nhÊt thêi, anh thÊy m×nh cao h¬n chóng nã. D−íi con m¾t anh, bän lÝnh viÔn chinh tr«ng ngu ®én vµ trÎ con mét c¸ch th¶m h¹i. Anh bÜu m«i, lÈm bÈm: Mäi b¹o lùc, mäi c−êng quyÒn m¹nh ®Õn nh− sÊm nh− sÐt råi còng tan ®i nh− bät. H¹ng Vò, ¸t-ti-la, N· Ph¸ Lu©n, HÝt-le vµ L¬-cê-lÐc, tÊt c¶, tr−íc hay sau, chãng hay muén, tÊt c¶ ®Òu ®æ sôp. ChØ cã nh©n t©m lµ mu«n thuë...

NguyÔn Huy T−ëng

4 tÊn nhiÒu nªn xanh l¾m. Bän mËt - Anhth¸mc¸ndÉnbéanhcßntatrÎ,ra bÞCöatraNam ®Ó chØ cho chóng b¾t mét anh c¸n bé kh¸c ®· hÑn anh ta gÆp nhau ë ®©y, tøc lµ Quèc Vinh. Bän mËt th¸m trµ trén vµo víi mäi ng−êi. Kh«ng ai nhËn ra chóng. H«m Êy còng vµo buæi s¸ng vµ còng rÐt l¾m. Quèc Vinh võa ®i tíi. ChØ mét gi©y lµ cã thÓ lé. Võa lóc Êy, xe ®iÖn ë Hµng B«ng ch¹y xuèng. Anh ta kªu: "Bän mËt th¸m muèn tao khai th× ®©y nµy". Gi÷a lóc chóng nã kh«ng ngê, anh ta lao vµo c¸i xe ®iÖn. Tr«ng th−¬ng l¾m. Bän mËt th¸m lñi råi, d©n chóng cßn ®øng ngÈn ng¬ nh×n c¸i n¬i mµ mét ng−êi c¸ch m¹ng ®· hy sinh ®Ó khái lé ®ång chÝ. Ch−a bao giê t«i xóc ®éng nh− buæi s¸ng h«m Êy mµ chÝnh m×nh ®−îc chøng kiÕn. BiÕt bao nhiªu ng−êi ®· hy sinh trªn ®Êt Hµ Néi nµy míi cã ngµy nay. TrÇn V¨n mØm c−êi, chua ch¸t: - Cã ®iÒu lµ m×nh nh¸t sî. M×nh phôc nh÷ng ng−êi céng s¶n th× cã phôc nh−ng kh«ng d¸m nh×n. Nh÷ng hy sinh cña hä qu¸ c¸i søc cña m×nh. ChÝnh trong c¸i kho¶ng thêi gian Êy, Quèc Vinh ®Õn t×m t«i... Loan quay mÆt l¹i nh×n anh, chê ®îi. TrÇn V¨n nãi: - Nh−ng t«i kh«ng d¸m ®i ho¹t ®éng, v× sî nguy hiÓm. C¸i tÇm th−êng cña m×nh lµ thÊy con ®−êng mµ vÉn cø quanh co!

45

46

Sèng m·i víi Thñ ®« Hä lÆng lÏ b−íc trªn con ®−êng Trµng Thi lóc nµy kh«ng cã xe ch¹y, chØ lÎ tÎ cã vµi ng−êi ®i véi v·. Lßng giËn giÆc, nçi bùc m×nh lÉn víi ë TrÇn V¨n c¸i båi håi cña nhí tiÕc, gîi lªn do nh÷ng l¸ bµng tÝm ®á ®Çy ®−êng sét so¹t d−íi ch©n vµ mÊy con chim ®Ëu trªn d©y thÐp trong ¸nh b¹c cña kho¶ng c©y trôi l¸. §©y lµ mét trong nh÷ng con ®−êng ®Ñp nhÊt cña Hµ Néi, mµ nh÷ng hµng c©y hai bªn cao h¬n nhµ g¸c lµm cho Hµ Néi ®¾m trong thiªn nhiªn, vµ khi léc non chuyÓn sang xanh r©m, hay khi hoa ph−îng në, hay khi l¸ rông thay cho tiÕng ve sÇu, ng−êi ta nh− tr«ng thÊy vµ nghe thÊy sù tuÇn hoµn cña vò trô. Trªn con ®−êng thi cö cña «ng cha khi x−a, mét ®ªm hÌ, d−íi vßm c©y m¸t, TrÇn V¨n vµ Trinh ®· nãi víi nhau nh÷ng lêi t×nh tù ban ®Çu. Con ®−êng lóc nµy tr«ng ®au th−¬ng qu»n qu¹i vµ nh− quÊn lÊy anh. Th− viÖn trung −¬ng mµ anh lµ ng−êi ®Õn ®äc s¸ch th−êng xuyªn, th× im lÆng nh− ng«i ®Òn, chØ cã l¸ bµng, l¸ ®a rông ®Òu xuèng nh÷ng th¶m cá, xuèng mÊy c¸i ghÕ ®¸ l¬ th¬ ngoµi v−ên v¾ng. TrÇn V¨n nãi: - C¸i phÇn khã kh¨n nhÊt, nh÷ng ng−êi c¸n bé Êy ®· lµm. Chóng ta b©y giê kh«ng cã lý do g× ®Ó tõ chèi c¸i phÇn cña chóng ta. Kh«ng thÓ ®Ó mÊt tÊt c¶ nh÷ng c¸i nµy mét lÇn n÷a... Ng−êi ®æ x« tõ phè Trµng TiÒn vÒ Bê Hå. Mét ®¸m thanh niªn ®ang ®øng tr−íc d·y hµng hoa bá trèng, vÊt ®iÕu thuèc l¸ hót dë, r¶o b−íc ®i vÒ phÝa th¸p B¶o Thiªn. MÊy chó kh¸ch b¸n ph¸-xang «m hßm l¹c, lom khom bß, m¾t sî h·i nh×n tr−íc nh×n sau. Nh÷ng ng−êi ch¹y vÒ c¾t kh«ng cßn hét m¸u. TiÕng kªu, tiÕng gäi Çm Çm, hßa lÉn víi tiÕng ch©n huúnh huþch, tiÕng giµy, tiÕng dÐp, tiÕng rung chu«ng xe ®¹p kh«ng ngít, tiÕng Õp Õp cña nh÷ng anh xÝch-l« thôc m¹ng lao c¸i xe kh«ng. Vµ bao trïm lµ c¸i g× kh«ng thµnh tiÕng, nh−ng nã phãng ®¹i gÊp tr¨m, gÊp ngh×n mäi tiÕng ®éng, nã

NguyÔn Huy T−ëng vang trong ®Çu ãc nh÷ng khi bõng bõng c¨ng th¼ng, nh− c¸i tang trèng ph¼ng chØ mét tiÕng ®Ëp nhá còng rung lªn rÊt m¹nh. TrÇn V¨n ®Þnh ra nhµ Th«ng tin phè Trµng TiÒn ®Ó xem tin tøc. Anh vÉn theo dâi t×nh h×nh chiÕn sù ë L¹ng S¬n, ë H¶i Phßng, ë §µ N½ng, nhÊt lµ t×nh h×nh chÝnh phñ míi cña Ph¸p. Cã tin Moãc-li-e ®ßi chÝnh phñ ta kh«ng ®−îc b¶o d©n chóng Hµ Néi söa so¹n phßng thñ, vµ ph¶i ph¸ ngay nh÷ng ô dùng lªn ë c¸c phè. Vµ nghe ®©u trong mét buæi gÆp gì chíp nho¸ng víi Moãc-li-e, «ng Vâ Nguyªn Gi¸p ®· kh«ng chÊp nhËn c¸i yªu s¸ch cña viªn t−íng Êy. Lý do rÊt chÝnh ®¸ng. Ng−êi d©n Hµ Néi ph¶i tù b¶o vÖ tr−íc nh÷ng hµnh ®éng khiªu khÝch cña qu©n ®éi Ph¸p. Khi TrÇn V¨n vµ Loan tíi ®Çu qu¸n hµng hoa th× ng−êi cµng ®ïn vÒ, lóc nhóc nh− sau mét trËn ®¸ bãng. Nh×n xuèng phè Trµng TiÒn, tho¸ng thÊy ®»ng xa Nhµ H¸t Lín, trªn ®Ønh nãc cao l¸ cê ®á vÉn bay. Nöa phè vÒ phÝa nhµ h¸t v¾ng tanh. Nöa phè vÒ phÝa Bê Hå, ng−êi ®«ng nghÞt, táa ra hai bªn phè Hµng Bµi vµ ®−êng Bê Hå. Bªn kia ®−êng, trong nhµ Ta-vÐc Roay-an, mÊy ng−êi båi ViÖt Nam khom khom ®øng bªn c¸c bµn lè nhè ®Çm vµ t©y, phÇn lín lµ nhµ binh. Loan khã chÞu sao cßn cã nh÷ng th»ng båi phôc dÞch chóng nã trong lóc nµy. Chóng nã th¶n nhiªn ngåi uèng r−îu, hót thuèc l¸ khãi um. Nh×n nh÷ng ng−êi ch¹y bªn ngoµi, mét con ®Çm tãc kh« nh− r¬m, nhón vai. Mét th»ng T©y ®Ëp c¸i roi da vµo ñng mét c¸ch an nhµn, bªn ch©n nã lµ hai con chã s¨n vÓnh tai nhän ho¾t. Ng−êi ta nÝu lÊy nh÷ng ng−êi ë Trµng TiÒn ch¹y l¹i. TiÕng hái ®¸p dån dËp: - Tôi mò ®á gië c¸i trß g× n÷a ®Êy? - Nã ph¸ nhµ Th«ng tin Trµng TiÒn.

47

48

Sèng m·i víi Thñ ®« - Sao nã l¹i ph¸? - Ai biÕt ®−îc. §ang ph¸t thanh, d©n ®ang nghe tin tøc th× nã vµo ®Õn mÊy chôc ®øa. Bé ®éi ng¨n l¹i, nã ®¸nh lu«n. Nh©n viªn ch¹y hÕt. Nã xÐ tÊt c¶ c¸c b¸o, c¸c b¶n ®å, ®Ëp n¸t c¸c m¸y. ChËu c¶nh nã qu¨ng hÕt. Nã ph¸ s¸ch phßng triÓn l·m. Nã lÊy giÊy m¸ ®em ®i. - ThÕ lµ nã g©y sù råi µ? - Lóc ra, thÊy ¶nh Cô, mét th»ng lÊy l−ìi lª ®©m n¸t. Mét th»ng trÌo lªn lÊy c¶ cê ®i. Mét th»ng treo mét l¸ cê tam tµi lªn t−êng, råi viÕt ë d−íi: KÎ nµo h¹ l¸ cê nµy, kÎ Êy ph¶i ®Òn m¹ng. - Liªn kiÓm ®©u? Sao ®Ó nã hoµnh hµnh thÕ? MÊy ng−êi ®ang nãi chuyÖn tr−íc d·y hµng hoa, th× mét thanh niªn ë ®©u nh¶y vµo. §ang ®µ nh¶y, nh−ng khi ch©n võa tíi ®Êt th× anh ®· ®øng nguyªn, ng−êi th¼ng vµ mÒm m¹i, nhÑ nhµng nh− con chim liÖng xuèng ®Êt. Anh kh«ng ®ông ph¶i ai, nh−ng còng nãi mét c©u xin lçi kiÓu c¸ch. Anh cã vÎ chó ý ®Õn vô Trµng TiÒn, nh−ng hái th× còng chØ hái nh− mäi ng−êi th«i. Anh võa nghe võa huýt con chã lµi, mét gièng chã Lµo Kay, cao lín vµ s¹ch, l«ng hung hung, cæ vµ l−ng ®en m−ît. Theo mét c¸i l−êm trÞch th−îng vµ che chë cña anh, con chã ®øng im, kh«ng quÈn ch©n mäi ng−êi n÷a. Tr«ng thÊy TrÇn V¨n, ng−êi thanh niªn nh¸y m¾t c−êi. Anh ta cã ®«i m¾t qu¸ bÐ so víi c¸i mÆt qu¸ dµi, miÖng ®Çy r¨ng, ®Æc biÖt cã hai c¸i r¨ng nanh lé liÔu. Anh bá nh÷ng ng−êi mµ anh võa nãi chuyÖn, võa nh¶y võa huýt s¸o, võa gäi: - Lu lu, Lu lu.

NguyÔn Huy T−ëng Con chã nh¶y chåm theo. Ng−êi thanh niªn b¾t chÆt tay TrÇn V¨n, t−ëng nh− vÆn nghiÕn, khiÕn cho TrÇn V¨n nh¨n mÆt l¹i. Anh ta kÐo TrÇn V¨n ra mét chç, tay ra hiÖu nh− ng−êi c©m nãi chuyÖn. Loan thÊy TrÇn V¨n, vÎ tß mß quay mÆt ra phÝa hå, nh− ®Ó t×m ai. D−íi bê hå, mét ng−êi bÐ nhá ®øng nh×n lªn, thÊy TrÇn V¨n nhËn ra m×nh, khÏ gËt ®Çu vµ biÕn vµo ®¸m ®«ng. Mét xe gÝp phãng nh− bay tõ phè Trµng TiÒn l¹i. Nã ®i s¸t c¸i bôc cña anh c«ng an ë gi÷a ng· ba. Viªn trËt tù nh¶y choµng xuèng bôc l¸nh sang mét bªn. Tªn l¸i cø phãng xe, kh«ng thÌm ngo¶nh mÆt l¹i. M¾t mäi ng−êi bçng trè ra, kinh h·i. §»ng sau th»ng l¸i xe, mét th»ng mò ®á, vai lñng l¼ng nh÷ng d©y thõng vµng, gi÷ riÖt lÊy mét ng−êi cßn trÎ, mÆc toµn ka-ki, mÆt mòi s−ng vï. Ng−êi ta cßn tho¸ng thÊy c¶ ¶nh Cô Hå vµ mét l¸ cê vß n¸t. TiÕng ch©n ch¹y Çm Çm. Mét tiÕng kªu thÊt thanh: - Nã b¾t anh th«ng tin råi! Ng−êi thanh niªn bá TrÇn V¨n, nh¶y lªn hÌ phè Hµng Khay, nãi: - Casse lui la gueule !(1) C¸i xe võa ®i qua. Nhanh nh− c¾t, anh thanh niªn thß tay vµo tói ¸o ra-gê-l¨ng, rót ra mét khÈu sóng lôc nhá, chÜa vµo c¸i xe ®Þnh b¾n. Mét anh bé ®éi gi÷ anh thanh niªn l¹i, vµ nãi: - Kh«ng nªn m¾c m−u khiªu khÝch cña nã. Ng−êi thanh niªn mÆt dµi, trËt c¸i mò nhung ®en, vß ®Çu: - Nã chöi vµo mÆt m×nh mµ cø b¶o tr¸nh khiªu khÝch m·i. Nh−ng anh ta ®· bÞ d×u lÉn vµo trong ®¸m ®«ng ®ang t¶n dÇn ra. H×nh nh− bän T©y mò ®á bªn kia ®−êng Hµng Khay kh«ng nhËn (1)

49

50

§Ëp vì miÖng nã ra!

Sèng m·i víi Thñ ®« thÊy cö chØ cña ng−êi thanh niªn. Nh−ng chóng còng nh×n theo, vÎ ngê ngî. Mét th»ng nhón vai mét c¸ch rÊt lÝnh tÈy. Nã ®−a bµn tay chÐm vµo cæ nã, ra vÎ däa nh÷ng ng−êi bªn Bê Hå, uèn l−ìi, gÇm gõ d»n tõng tiÕng: - ViÖt Minh, vermine(2)! Råi chóng tiÕp tôc ®Æt nh÷ng d©y ®iÖn tho¹i ãng ¸nh vµng theo con ®−êng Trµng Thi, Hµng Khay, Trµng TiÒn. Tù nhiªn Loan thÊy yªu c¸i anh chµng mÆt dµi kia mµ TrÇn V¨n cho biÕt tªn lµ NhËt T©n. NÕu anh b¾n vµo tróng ®Çu th»ng T©y ngåi xe gÝp lóc n·y, th× Loan h¶ hª biÕt mÊy. TrÇn V¨n kÐo Loan ®i. Bµn tay trong bµn tay l¹nh gi¸ cña TrÇn V¨n, Loan c¶m ®éng thÊy m×nh ®−îc anh gi÷ g×n, che chë. Nh−ng Loan khe khÏ rót tay ra, võa v× ng−îng, võa v× thÊy m×nh kh«ng ®Õn nçi bÐ báng qu¸ ®Ó ph¶i cã ng−êi lín d¾t, nhÊt lµ trong lóc mäi ng−êi ®ang ph¶i cøng c¸p lªn. TrÇn V¨n l¹i cÇm lÊy tay Loan, nãi nhá, nh−ng giäng bùc tøc ®Õn nghÑn ngµo: - Ph¸p nã ®ßi t−íc vò khÝ cña tù vÖ. ë H¶i Phßng, nã ®¸nh ta, còng më ®Çu b»ng viÖc ®ßi gi¶i t¸n tù vÖ. Loan hái: - M×nh cã chÞu kh«ng, th−a anh? - Héi ®ång ChÝnh phñ ®ang bµn. Nh−ng chÞu thÕ nµo ®−îc. ChÝnh phñ ®· h¹ lÖnh cho thanh niªn s½n sµng, tøc lµ ®· cã th¸i ®é c−¬ng quyÕt. §èi víi chóng nã, kh«ng thÓ nãi lÏ ph¶i m·i ®−îc, mµ ph¶i cøng.

(2)

NguyÔn Huy T−ëng - Lóc n·y cø ®Ó cho c¸i anh g× b¾n chÕt mÊy th»ng cã h¬n kh«ng? Cã khi nã sî kh«ng d¸m lµm giµ n÷a. Cø thÕ nµy m·i th× hoang mang l¾m. Võa nãi, Loan võa chØ vµo NhËt T©n ®i tr−íc c¸ch hä chõng n¨m s¸u b−íc. Bªn c¹nh lµ c¸i anh nhá bÐ chØ cao ®Õn vai NhËt T©n. NhËt T©n hoa ch©n móa tay, con Lu lu ch¹y lªn råi l¹i quay xuèng. Hä ®i vÒ phÝa Hµng Trèng. TrÇn V¨n gi÷ Loan l¹i, thë dµi: - Nãng g¸y kh«ng ®−îc. Nã chØ t×m cí ®Ó ®æ v¹ cho m×nh. M×nh th× khæ mét c¸i lµ cø ph¶i gi÷ g×n. Nhôc qu¸ C©u TiÔn. Mét ng−êi cña nã bÞ giÕt, nã sÏ nãi: §Êy tù vÖ cña anh thÕ ®Êy. Chóng t«i ph¶i ®¶m b¶o an ninh cho qu©n ®éi vµ kiÒu d©n chóng t«i. Råi nã sinh sù. T¸m m−¬i n¨m nã c−íp n−íc m×nh, cßn l¹ g× c¸i d· t©m cña nã. - C¸i «ng c¸n bé ®i víi NhËt T©n lóc n·y chµo anh lµ ai ®Êy? - µ, chÝnh «ng Quèc Vinh ®Êy? - ¤ng NguyÔn Quèc Vinh ®Êy −, anh? BÐ nhá thÕ th«i µ? Phã chñ tÞch ñy ban b¶o vÖ mµ trÎ thÕ −, th−a anh? Loan tr«ng theo NguyÔn Quèc Vinh ®i tr−íc n¨m s¸u b−íc, mµ anh tho¸ng thÊy gÇy vµ xanh. Loan ng¹c nhiªn tr−íc mét sù thËt hoµn toµn kh¸c víi quan niÖm cña anh. Qua nh÷ng c©u chuyÖn do TrÇn V¨n kÓ l¹i trong khi ®i ®−êng, anh cho lµ c¸i nh©n vËt quan träng Êy ph¶i to lín, v¹m vì, ®anh thÐp, theo ®óng nghÜa mét chiÕn sÜ c¸ch m¹ng. Nh−ng Loan l¹i nhí ®Õn nh÷ng thiÕu niªn t−íng qu©n nho nh· trong c¸c tiÓu thuyÕt Tµu cã d−íi tr−íng hµng tr¨m v¹n binh vµ nh÷ng t× t−íng vâ nghÖ cao c−êng. Nghe tiÕng kªu cña Loan, Quèc Vinh quay l¹i. LÇn nµy th× Loan thÊy anh ta tiÒu tôy qu¸, m¾t l¹i cã vÎ lÊm lÐt. TrÇn V¨n nãi nh− ®Ó gi¶i thÝch vÒ c¸i trÎ cña Quèc Vinh:

ViÖt Minh loµi gißi bä!

51

52

Sèng m·i víi Thñ ®« - Ng−êi ta nãi ChÝnh phñ ta trÎ. C¸c bé tr−ëng cßn trÎ, huèng chi lµ nh÷ng c¸n bé nh− «ng nµy. ThÕ lµ tèt chø, nghÜa lµ d©n téc m×nh cßn trÎ... Anh ch−a nãi hÕt c©u, th× tõ phÝa nhµ Quèc héi tiÕn l¹i, h·i hïng nh− trong mét c¬n méng d÷, mét ®¸m ng−êi to lín, quÇn ¸o toµn mét mµu x¸m xÞt. Chóng nãi mét thø tiÕng Tµu nÆng trÞch, céc lèc, man rî. §øa th× ®Çu ®Ó träc, ®øa ®éi mò bª-rª, cã ®øa ®éi c¶ c¸i thø nãn s¬n vµnh réng. §øa th× ®i giµy T©y kh«ng ®¸nh xi bao giê, ®øa th× ®i giµy Tµu v¶i ®en, ®øa th× ®i h¶i s¶o. PhÇn lín ®øa nµo còng ®eo c¸i bao sóng gç nã cµng lµm t¨ng c¸i vÎ th« lç cña chóng. MÆt ®øa nµo còng to, víi nh÷ng nÐt nh¨n cña bän hung ®å. Mét ®øa cã mét vÕt s©u ho¾m lµm lòng c¶ mét bªn m¸, vÕt sÑo téi lçi cña mét tªn t−íng c−íp. Chóng ®i nghªnh ngang, lén xén, h¬i r−îu bèc lªn sÆc sôa. H×nh ¶nh côc c»n, tôc tÜu, ån µo, d©m ¸c cña sßng b¹c, cña tµu «, cña h¾c ®iÕm, cña nh÷ng cuéc b¾t cãc, chÐm giÕt v« téi v¹. H×nh ¶nh ghª tëm cßn rít l¹i cña ®¹o qu©n Tµu tr¾ng tiÕp phßng nh÷ng ngµy ®Çu c¸ch m¹ng cßn in s©u trong ký øc cña ng−êi Hµ Néi ®· tr¶i qua nhiÒu cuéc h−ng vong. H×nh ¶nh h·i hïng cña nh÷ng con quØ ®· g©y nªn bao nhiªu vô tµn s¸t ®Ém m¸u gÇn ®©y ë H¶i Phßng. MÊy h«m nay, c¸i tin Ph¸p ®−a rÊt nhiÒu thæ phØ ë Phßng lªn cµng lµm cho d©n chóng x«n xao, lo sî. Khi chóng ®Õn gÇn, Loan cã mét c¶m gi¸c lµnh l¹nh, h«i h¸m, t−ëng nh− m×nh s¾p gÆp mét ®iÒu g× ch¼ng lµnh. TrÇn V¨n nh¸y Loan rÏ ra phÝa Bê Hå. L¸ rông trªn c¸i th¶m cá s¹ch kh«, míi h«m nµo cßn lµ nh÷ng hÇm tró Èn ®µo trong nh÷ng ngµy chiÕn tranh võa qua, gîi lªn nh÷ng tiÕng cßi b¸o ®éng, rïng rîn, vµ ban ®ªm nh÷ng c¸i bãng l¹nh lÏo cña nh÷ng g¸i l÷a lµm tiÒn. Mét buæi s¸ng mïa thu, chØ c¸ch ®©y vµi th¸ng, kho¶ng c¸i

53

NguyÔn Huy T−ëng ngµy TrÇn V¨n ®Õn d¹y ë tr−êng míi, tÊt c¶ Hµ Néi ®· ra ®©y lÊp c¸c hÇm hè. Trong buæi s¸ng Êy, TrÇn V¨n t−ëng nh− bãng ma chiÕn tranh sÏ kh«ng bao giê cßn trë l¹i n÷a. Kh«ng ngê, nã ®ang rÇm rËp ®Õn sau l−ng. Nh−ng lÇn nµy th× kh«ng ph¶i lµ mét cuéc chiÕn tranh mµ ®èi víi nã, anh cã thÓ lµ mét ng−êi ngoµi cuéc, mong bªn nµy ®−îc, muèn bªn kia thua nh− trong cuéc xung ®ét lín trªn thÕ giíi võa qua. §©y lµ mét cuéc chiÕn ®Êu sèng chÕt víi c¶ khèi Ph¸p, thæ phØ, lª d−¬ng liªn kÕt l¹i, trong ®ã anh ph¶i lµ ng−êi dù cuéc, vµ mÆc dÇu bì ngì, anh kh«ng thÓ trèn tr¸nh. Tõ lóc n·y ®Õn giê, sù xÊu hæ tñi nhôc cø xo¸y m·i vµo lßng anh, lµm cho anh tøc thë vµ chèc chèc l¹i ®au nhãi. Anh muèn tho¸t ra, mµ cã c¸i g× cø chËp lÊy anh. Anh muèn v−¬n lªn, nã cø ®Ì anh xuèng. Anh muèn b−íc nhanh, mµ ch©n cø nÆng nÒ. Anh muèn thÐt lªn mét tiÕng kªu to, nh−ng miÖng anh nh− ngËm sái, vµ khi anh nãi ra, anh c¶m thÊy lêi nãi g−îng g¹o, nh¹t nhÏo, rêi r¹c, ®øt h¬i. Nçi giËn cµng ph¶i k×m ®i anh cµng thÊy mÖt mái vµ bÊt lùc. Trong trÝ anh, lén xén nh÷ng h×nh ¶nh cña bän mò ®á th©m thï, cña bän T©y ®Çm ng¹o nghÔ, cña mÊy th»ng båi hÌn h¹, cña l¸ cê bÞ vß n¸t, cña anh th«ng tin v« téi mµ lóc nµy cã lÏ chóng ®ang tra tÊn, trong khi ®ã cã thÓ vî anh ta ®ang r−ng røc khãc thÇm. Hai hµm r¨ng rÝt l¹i, anh run run nghÜ ®Õn c¸i phót s¶ng kho¸i ®−îc cÇm mét con dao s¾c thäc s©u vµo cæ mét th»ng giÆc, kh«ng cø lµ ®øa nµo. Nh−ng anh nh¾m m¾t l¹i, c¶m thÊy bµn tay m×nh yÕu ít, kh«ng quen. Trong uÊt øc, anh bçng thÊy chãi lªn nh÷ng vinh quang cña ng−êi anh hïng ¸o v¶i mµ sù nghiÖp cøu n−íc dÝnh chÆt víi Hå G−¬m. Nh−ng chóng chØ lãe lªn nh− ¸nh chíp. Anh vÉn ®øng tr−íc c¸i thùc tÕ ®au khæ lµ mÊy th»ng mò ®á ®ang chöi vµo mÆt anh, ngay bªn c¸i hå oanh liÖt.

54

Sèng m·i víi Thñ ®« L¸ rông trªn vai anh. Giã l¹nh cña Hå G−¬m ph¶ vµo mÆt anh, lµm cho anh dÞu dÞu. N−íc hå ph¼ng nh− g−¬ng, l¸ c©y vµ v¸ng n−íc xanh vÈn. Hµng liÔu trªn bê phÝa CÇu Gç bu«ng rñ nh÷ng mµnh thÊp tho¸ng nh− s−¬ng. Nh÷ng con ®−êng nhá l−în d−íi bãng nh÷ng c©y cæ thô qu¹nh hiu, cuèn bay vµi tµ ¸o mµu cßn sãt l¹i. CÇu Thª Hóc, khom khom, ®· ng¶ mµu hång nh¹t. TrÊn Ba §×nh ñ rò thÊp xuèng nh− bÞ d×m. TÊt c¶ ®Òu im l×m, chê ®îi. Nh÷ng con rïa lÞch sö, chiÕn th¾ng vµ hßa b×nh, kh«ng thÊy bãng t¨m trªn mÆt n−íc. C¶ ®Õn ®µn cß, tõ n¨m nµy qua n¨m kh¸c, kh«ng bao giê rêi c¸i c©y g¹o th©n cao th¼ng vót vµ tr¾ng to¸t còng kh«ng xµo x¹c nh− mäi khi. Chóng ®i ®©u hay ®· n»m im trong tæ. C¸i hå yªu dÊu nh− còng c¶m thÊy d©n téc ®ang gÆp khã kh¨n, vµ l¾ng xuèng lo ©u. TrÇn V¨n chØ c¸i th¸p Rïa mèc rªu ®øng gi÷a hå, nãi víi Loan, nh− ®Ó tù an ñi: - Loan cã tr«ng thÊy kh«ng, l¸ cê trªn ®Ønh th¸p Rïa. NÕu kh«ng cßn nã th× ch¼ng cßn g×! Bçng cã mÊy tiÕng sóng næ ë ®©u gÇn l¾m. Loan rÝu l−ìi kh«ng nãi ®−îc. TiÕng sóng mçi lóc mét ran ran, oµng oµng, côc côc. Hai ng−êi ch−a nhËn ra ®−îc tiÕng sóng nµo vµo tiÕng sóng nµo, chØ cã c¶m t−ëng hoang mang lµ ®· cã b¾n nhau. TiÕng næ mçi lóc mét d÷ déi. §· chiÕn tranh råi −? TrÇn V¨n vµ Loan c¾m ®Çu ch¹y. Chung quanh hå, nh÷ng bãng ng−êi lao ®i tr«ng tr−íc tr«ng sau. Ch¼ng thÊy bãng bän mò ®á, thæ phØ ®©u n÷a. Mét chiÕc m¸y bay rÌ rÌ l−în trªn ®Çu mäi ng−êi.

55

NguyÔn Huy T−ëng

5

K

h«ng quen dËy sím, nªn khi trë vÒ, Trinh lªn ngay g¸c, vµo buång riªng ®Þnh ngñ thªm. Bao ®· ®i lµm, con DiÔm cßn ngñ. Chång Trinh xÕp ®Æt nhµ ë theo ®óng c¸i tiÖn nghi cña mét ®êi sèng ©u hãa. Hai vî chång vµ con DiÔm ®Òu cã buång riªng. Trinh cã thªm c¶ mét phßng chøa nh÷ng quÇn ¸o rÊt nhiÒu cña m×nh. Nhµ d−íi lµ xa-l«ng, phßng ¨n, vµ n¬i lµm viÖc cña Bao, båi, bÕp, sèpph¬ ë nhµ ngang.

Trinh kh«ng sao ngñ ®−îc, mÊy lÇn ®· ®Þnh dËy, nh−ng nghÜ ch¼ng cã viÖc g×, nªn vÉn n»m. ChÞ víi lÊy mét cuèn Dekobra, nh−ng mái tay vµ cãng buèt, chÞ l¹i bá s¸ch cho tay vµo trong ch¨n, lim dim m¾t h−ëng c¸i ªm dÞu cña Êm ¸p vµ yªn æn. Tõ khi lÊy chång, Trinh ®· quen víi mét cuéc ®êi mµ m×nh hoµn toµn kh«ng ph¶i lo liÖu. Bao kh«ng muèn Trinh ph¶i bËn vµo mét viÖc g× cã thÓ ¶nh h−ëng ®Õn søc kháe vµ s¾c ®Ñp cña Trinh. §èi víi Bao, kh«ng nh÷ng Trinh cã t×nh yªu mµ cßn cã c¶ biÕt ¬n vµ kÝnh phôc. Sau khi ®o¹n tuyÖt víi TrÇn V¨n, Trinh còng cã nhiÒu lóc bøt røt. Nh−ng råi ngµy mét ngµy hai, tr«i theo h¹nh phóc cña gia ®×nh, c©u chuyÖn cò Êy nh− mét mòi nhän ®· bÞ mµi ®i, kh«ng xo¸y vµo lßng Trinh n÷a. V¶ l¹i, trong viÖc Trinh lÊy Bao, míi ®Çu Trinh cã c−ìng l¹i. Còng nh− nhiÒu kÎ Ých kû, lîi th× m×nh h−ëng, nh−ng tr¸ch nhiÖm th× ®æ cho ng−êi kh¸c, Trinh th−êng tù bµo ch÷a: Cuèi cïng

56

Sèng m·i víi Thñ ®« lµ mÑ quyÕt ®Þnh chø kh«ng ph¶i Trinh. Khi cã con råi, Trinh cµng yªn t©m. PhËn cña Trinh ®· ®−îc an bµi nh− thÕ råi. Trinh lµ con mét gia ®×nh tÇm th−êng. Bè Trinh lµm nghÒ b¸n s¸ch. Khi «ng mÊt, bµ Hai VÞnh míi ngãt ba m−¬i. Nh−ng bµ ë vËy nu«i con. Tr−íc bµ ®i bu«n hµng tÊm, sau më ®−îc mét cöa hµng quÇn ¸o cò. Bu«n b¸n còng ®ñ ¨n. BÞ hä nhµ chång vµ c¶ hä nhµ m×nh khinh rÎ, v× kh«ng cã cña, bµ chØ cã mét nguyÖn väng thiÕt tha lµ Trinh sÏ sung s−íng h¬n m×nh. Bµ dèt n¸t th× Trinh ph¶i ®−îc ®i häc. Bµ vÊt v¶ th× Trinh ph¶i ®−îc an nhµn. Bµ kh«ng cã thõa tiÒn th× Trinh ph¶i giµu cã. Trinh chØ cã viÖc ¨n vµ häc. Bµ ®ãn c¶ thÇy gi¸o vÒ kÌm cÆp thªm cho Trinh. TrÇn V¨n ®−îc bµ tin cÈn trong c«ng viÖc Êy. V¨n h¬n Trinh bèn tuæi. Trinh phôc TrÇn V¨n lµ ng−êi ®øng ®¾n, tù häc mµ ®ç tó tµi t©y. Song song víi sù tiÕn bé tr«ng thÊy cña Trinh, mèi t×nh gi÷a hai ng−êi dÇn dÇn n¶y në. V× lµ chç quen cò víi mÑ TrÇn V¨n, bµ Hai còng muèn cho hai trÎ nªn vî nªn chång. Bµ ch−a võa ý mét ®iÓm: TrÇn V¨n chØ lµ mét cËu gi¸o tr−êng t−. ThÊy TrÇn V¨n cã ®ñ søc ®Ó ®ç b»ng to, cã lÇn bµ ®· khuyªn anh nªn dÊn häc thªm, nh−ng anh chØ c−êi. MÑ V¨n ®· xin cho c−íi, nh−ng bµ Hai muèn ®Ó cho Trinh ®ç cao ®¼ng tiÓu häc xong ®·, Trinh cßn ®ang häc n¨m thø t−. ThÕ råi Bao ë Ph¸p vÒ. GÆp Trinh trong mét ®¸m c−íi, Bao chó ý ngay ®Õn vÎ ®Ñp dÞu dµng cña Trinh mµ Bao cho lµ rÊt ph−¬ng §«ng. Bao cã ®ñ nh÷ng ®iÒu kiÖn giµu sang mµ bµ Hai h»ng m¬ −íc; nªn kh«ng ®Çy nöa n¨m theo ®uæi, anh lÊy Trinh... Trinh sèng mét cuéc ®êi ®Çy ®ñ, c¸ch biÖt víi bªn ngoµi. B¹n bÌ còng th−a dÇn. Cã gÆp Trinh, hä còng kh«ng niÒm në l¾m. Cã ng−êi nãi Trinh lÊy ®−îc chång sang, khinh chÞ em, cã ng−êi l¹i th−ìi Trinh lµ bµ hoµng ®−êng Quan Th¸nh. Trinh ®−îc biÕt r»ng

NguyÔn Huy T−ëng Oanh, ng−êi b¹n häc cïng tr−êng §ång Kh¸nh tr−íc, nãi lµ Trinh n« lÖ chång. Nh÷ng chuyÖn Êy kh«ng lµm cho Trinh vui l¾m, nh−ng Trinh nghÜ: "Cho chóng nã nãi. §êi ai ng−êi Êy lo. L¹ g× c¸i thãi ghen ghÐt". Trinh biÕt lµ b¹n häc cã nhiÒu ®øa ho¹t ®éng. Trinh l¹i cµng xa. Mét h«m, Trinh ®äc mét bµi phãng sù vÒ phô n÷ Thñ ®« ®¨ng trªn trang phô n÷ cña mét sè b¸o Cøu quèc, thÊy nãi chÞ em h¨ng h¸i l¾m; ng−êi th× ®i m−în èng tiªm ®Ó lµm cøu th−¬ng; ng−êi th× huÊn luyÖn mét líp tuyªn truyÒn xung phong; ë ngo¹i « l¹i cã c¶ mét chÞ ®eo sóng ®øng g¸c kiÓm so¸t giÊy m¸ nh÷ng ng−êi qua l¹i... Trinh cho lµ ®ua ®ßi, lµ mèt míi. Nh÷ng c«ng viÖc Êy cã mét c¸i g× trÎ con, kh«i hµi, lè lè. Hîp víi tÝnh chång, Trinh sî tÊt c¶ nh÷ng c¸i g× lµ p«-puy-l«(1). Tuy vËy, Trinh vÉn thÊy ng−îng mçi khi gÆp l¹i mét ®øa b¹n häc cò. Trinh sî chóng nã hái Trinh lµm g×. Trinh sî chóng nã nh¾c l¹i nh÷ng chuyÖn håi ®Çu c¸ch m¹ng n¨m ngo¸i. Trong nh÷ng ngµy rÇm ré Êy, Trinh ®· tham gia cuéc biÓu t×nh rÊt lín ph¶n ®èi ph¸i bé Anh, dÞp qu©n Anh gióp Ph¸p trë vÒ Nam Bé. Trinh muèn quªn hÕt c¶ ®Ó ®−îc sèng cho m×nh, v× m×nh. Trong c¸i thÕ giíi cña Trinh, rót l¹i chØ cßn mÑ, chång vµ con DiÔm. Nh−ng gÇn ®©y, t×nh h×nh bªn ngoµi còng b¾t ®Çu lµm cho Trinh lo ng¹i. Bao kh«ng muèn ®Ó cho Trinh biÕt, sî Trinh bËn t©m v« Ých. MÆc dÇu vËy, mét vµi tin tøc chung quanh vÉn cø bay tíi n¬i Trinh ë, nh− nh÷ng giät n−íc nhá cña mét trËn m−a rµo lät qua khe cöa kÝn. Trinh kh«ng d¸m hái Bao, sî phiÒn chång. Sau vô Ph¸p ®¸nh H¶i Phßng, Trinh b¨n kho¨n, Bao nãi: "N−íc Ph¸p t«n träng ch÷ ký. Kh«ng cã g× ®©u". B¹n bÌ cña Bao ®Õn ch¬i, còng nãi: "Nã chiÕm H¶i Phßng chø kh«ng d¸m ®éng ®Õn Hµ Néi. Hµ Néi lµ Thñ ®«". Nh−ng ng−êi ta ®ôc nhµ, ®ôc cöa, ng−êi ta s¾m sóng èng. N¨m (1)

57

58

B×nh d©n l«m lam, tÇm th−êng.

Sèng m·i víi Thñ ®«

NguyÔn Huy T−ëng

lÇn b¶y l−ît, tù vÖ ®Õn tõng nhµ giôc ®µn bµ trÎ con t¶n c−. Tr−íc bµ Hai cßn nãi: "Råi l¹i nh− håi ®Çu n¨m. Cô Hå sÏ thu xÕp ®©u vµo ®Êy". ThÕ råi mÊy h«m nay ngµy nµo bµ còng ch¹y ®Õn b¶o Trinh nªn lo cho con vÒ quª ngay. NhiÒu b¹n cña Bao còng cho gia ®×nh ®i. Trinh sèt ruét hái chång. Bao g¾t vµ nãi: "Em kh«ng tin vµo anh n÷a µ? Anh cßn ë ®©y th× em lo c¸i g×? " Trong th©m t©m, Trinh còng muèn rêi Hµ Néi Ýt b÷a. Nh−ng tõ khi Bao g¾t, vµ ®©y lµ lÇn ®Çu tiªn Bao g¾t, Trinh kh«ng muèn nãi g× víi Bao n÷a. Trinh ®µnh bµn víi mÑ h·y vÒ quª tr−íc, xem thÕ nµo råi Trinh sÏ nãi víi Bao cho vÒ sau.

lo¹n m¾t. ChØ cã ¶nh con DiÔm treo t−êng, trªn c¸i tñ s¸ch nhá cña Trinh. Mét bã hoa hång trong c¸i l½ng pha-lª TiÖp xinh x¾n ®Æt trªn nãc tñ gieo mét niÒm vui kÝn ®¸o vµo gian buång xinh ®Ñp. Trinh b©ng khu©ng trong c¸i kh«ng khÝ nhµn nh·, mµ nh÷ng ®å ®¹c nh− m¬, vµ quÊn lÊy chÞ. Nh−ng Trinh vÉn c¶m thÊy cã c¸i g× ®ang lay m¹nh d−íi gi−êng. Chªnh vªnh nh− mét c¸i c©y ng−êi ta ®ang ®½n gèc, Trinh ho¶ng hèt, bÞt tai ®Ó kh«ng nghe nh÷ng tiÕng ®éng bªn ngoµi. Trinh óp mÆt vµo gèi, bu«ng mét tiÕng thë dµi khuÊy ®éng c¶ c¸i buång lÆng lÏ.

TiÔn mÑ ®i råi, Trinh thÊy nh− hÉng h¼n cuéc ®êi. C¸i x· héi nhá bÐ cña Trinh l¹i cµng thu hÑp. Trinh tñi v× Bao kh«ng ra ga tiÔn mÑ. Cuéc gÆp gì víi TrÇn V¨n lµm cho Trinh nghÜ ngîi thªm nhiÒu. Trinh ng−îc lªn nh÷ng ngµy cña mèi t×nh ®Çu, trë l¹i c¸i buæi s¸ng h«m nay, bøt røt kh«ng hiÓu v× sao TrÇn V¨n ®ang nãi chuyÖn l¹i bá ®i ngay. KÓ tõ khi Trinh ®i lÊy chång, TrÇn V¨n ch−a hÒ cã mét lêi tr¸ch mãc, nh−ng sù im lÆng gi÷a hai ng−êi kh«ng b»ng lßng nhau, th−êng ®au ®ín h¬n lµ mét sù bïng næ. Tõ chuyÖn TrÇn V¨n, Trinh l¹i trë l¹i mèi lo vÒ t×nh h×nh. Trinh kh«ng muèn nghÜ, nh−ng mèi lo cø ïa tíi. TiÕng khu©n gç, tiÕng reo hß ®ãng cäc cña anh em tù vÖ ®ang chuÈn bÞ phßng thñ ë d−íi ®−êng, bªn ngâ Yªn Ninh, Çm Çm ®−a lªn, lµm cho Trinh nhøc ãc, vµ nh− lµm rèi c¸i buång Trinh ë. Nã yªn vµ Êm biÕt bao, c¸i buång lÞch sù, quÐt v«i xanh sÉm, mµ qua c¸i cöa sæ réng rÌm kÐp, ¸nh s¸ng g¹n läc räi vµo dÞu nh− nhung t¬. C¸i g−¬ng lín trªn bµn phÊn ph¶n chiÕu c¸i gi−êng gç l¸t kª trªn tÊm th¶m l«ng dª. Trinh tù thÊy m×nh ®Ñp gi÷a c¸i ®èng gèi ch¨n th¬m nhÑ, mí tãc ®en lµm næi c¸i mµn trÇn tuyn tr¾ng muèt. TÊt c¶ ®Òu tÜnh mÞch, c¸i ghÕ ph«-t¬i nÆng bªn c¸i ®Ìn c©y gãc phßng, nh÷ng c¸i pouf quanh c¸i bµn nhá mµu cê-rem s«-c«-la nh¹t. Kh«ng cã tranh, kh«ng cã t−îng lµm

Trinh ®äc b¸o thÊy ®¨ng ë mét gãc mÊy dßng v¾n t¾t: "H·y ®Ò phßng tr−êng hîp l¹c trÎ. Ngay tõ b©y giê, mçi gia ®×nh ch−a t¶n c− nªn s½n sµng ®Ýnh vµo ¸o, hoÆc lµm d©y ®eo tay, nh÷ng mÈu v¶i ghi tªn vµ hä c¸c em, tªn cha mÑ vµ ®Þa chØ gia ®×nh ®Ó ®Ò phßng nh÷ng tr−êng hîp l¹c trÎ khi x¶y ra chiÕn tranh". Kh«ng ph¶i lµ mét tin quan träng, mµ sao Trinh lo sî, tay ch©n run rÈy. Trinh bÊm chu«ng gäi ng−êi vó em sang. DiÔm ngåi trªn tay ng−êi vó, mét chiÕc ¸o l«ng tr¾ng phñ kÝn c¶ ®Çu vµ ch©n tay con bÐ, chØ ®Ó lé c¸i miÖng, c¸i mòi vµ ®«i m¾t mét mÝ gièng Bao. Tr«ng DiÔm nh− mét ®øa trÎ NhËt. Hai bµn tay DiÔm lót trong èng tay ¸o ®Ëp kh«ng khÝ mét c¸ch vông d¹i, ch©n DiÔm ®¹p nhoay nho¸y, miÖng DiÔm võa reo võa phun n−íc m−a. Trinh ngåi trªn gi−êng ch×a tay ®ãn con. DiÔm hªu miÖng ngãng chuyÖn. Trinh «m con trong c¸nh tay nhá nh¾n, ¸p m¸ nã vµo m¸ m×nh. Ng−êi ta cã c¶m t−ëng r»ng ®Êy lµ hai chÞ em, v× Trinh trÎ mét c¸ch l¹ lïng. Trong c¶nh ªm Êm, Trinh kh«ng d¸m nh×n xuèng ®−êng. Nh−ng bªn kia, ®Çu ngâ Yªn Ninh, Trinh vÉn cã c¸i c¶m gi¸c lµ c¸i ô ®Êt víi nh÷ng c©y gç lín tua tña ®ang sõng s÷ng d©ng lªn. Nam n÷ thanh niªn ®ang tÊp nËp, rèi rÝt, kÎ

59

60

Sèng m·i víi Thñ ®« cuèc ®Êt, ng−êi kÐo gç. Trinh nh¾m m¾t, nh−ng c¸i c¶nh t−îng rèi lo¹n Êy vÉn cø quay cuång lµm cho Trinh chãng mÆt. Trinh ph©n v©n kh«ng biÕt cho DiÔm ®i hay ë l¹i, ®eo dÊu cho con hay kh«ng. DiÔm khãc ®ßi ®øng lªn. Nã ®· quen ®−îc ½m tr−íc cöa sæ ®Ó nh×n ra ngoµi. Trinh nãi: "Sî l¾m con ¹". Nã cµng khãc, toµi ra víi ng−êi vó. Vó em hÐ c¸i rÌm kÐp. §Çu ngâ Yªn Ninh ®en ®Æc nh÷ng ng−êi ®ang ®¾p ô. Trinh giËt m×nh. TiÕng m¸y bay ï ï, rÌ rÌ trªn ®Çu. Trinh ch−a kÞp ®−a DiÔm cho vó em th× c¸i g¸c xinh x¾n cña Trinh rung lªn. M¸y bay lµ lµ c¸c m¸i nhµ, nghiªng c¸nh. TiÕng sóng næ vang ®éng c¸i phè yªn tÜnh. Trinh tho¸ng thÊy trong ngâ Yªn Ninh ng−êi ta ch¹y b¾n vµo hai bªn hÌ. Mét con bÐ ®ang ¨n phë bÞ tróng ®¹n, ng· xuèng, b¸t phë v¨ng ®i. Ng−êi vó mét tay ½m DiÔm, mét tay d¾t Trinh, ch¹y xuèng d−íi nhµ. Trinh «m chÇm lÊy ng−êi vó, rªn rØ: "Lµm thÕ nµo b©y giê?"

Hai ®Çu ngâ Yªn Ninh bÞ vÝt l¹i. Xe t¨ng, h¸p-tê-r¾c cña qu©n Ph¸p ®ç bªn ®−êng Quan Th¸nh, b¾n ph¸ c¸i ô, b¾n s¶ vµo trong ngâ. Sóng tr−êng cña tù vÖ Yªn Ninh lÎ tÎ b¾n l¹i. Mét tªn lÝnh Ph¸p ®øng trªn xe cam-nh«ng ng· gôc xuèng ®−êng. Mét tiÕng thÐt: "A mort les ViÖt Minh assassins!"(1). Nh÷ng c©y gç ®· bÞ nhæ mang lªn xe. C¸i ô ®Êt bÞ san ph¼ng. Träng ph¸o ë trong thµnh b¾n sang yÓm hé. Ng«i chïa nhá ë trong ngâ ®æ sôp. TiÕng sóng cña tù vÖ im bÆt. H¬n mét chôc lÝnh mò ®á rÇm ré tiÕn vµo c¸i ngâ v¾ng tanh, bôi bèc mï r¶i r¸c mÊy x¸c ng−êi n»m chÕt hai bªn hÌ. Tõ c¸i (1)

NguyÔn Huy T−ëng chïa ®æ cuån cuén bèc lªn mét ®¸m khãi to. Bän lÝnh sôc vµo trô së cña tù vÖ ë ®Çu phè. Mét th»ng lÝnh thÊy hót mét thanh niªn tõ trô së ch¹y sang mét c¸i nhµ nhá kh«ng cã g¸c. Nã l¨m l¨m khÈu sóng ®uæi theo. C¸nh cöa më ra, gi÷a tiÕng kªu h·i hïng cña mét ng−êi ®µn bµ vµ hai ®øa con luèng cuèng trong mét gian nhµ nhá tèi mê mê, ®å ®¹c ®· thu dän c¶, chØ cßn tr¬ mét c¸i gi−êng. Nã hái ViÖt Minh, ng−êi mÑ kh«ng biÕt tiÕng Ph¸p quú xuèng ch¾p tay v¸i lia lÞa, miÖng van l¹y: "Quan lín lµm phóc, tha cho mÑ con chóng t«i". Tªn lÝnh hái dån. Nã n¾m lÊy tãc ng−êi mÑ l«i dËy, gËt gËt ®Çu c−êi. Ng−êi mÑ t−ëng nh− nã tha m×nh, ó í: "Tr¨m l¹y quan lín". Nh−ng tªn lÝnh c−êi g»n, lËt mÆt ng−êi mÑ ngöa ra ®»ng sau. C¸i cæ trßn c¨ng th¼ng, thoi thãp, gîn mÊy ®−êng g©n xanh. Mét bµn tay chíi víi n¾m lÊy c¸i bµn tay cña ®øa con trai lín chõng n¨m tuæi. §øa con g¸i nhá míi hai tuæi giÉy ®µnh ®¹ch hên víi mÑ, hai tay bÝu vµo c¸i gÊu quÇn lôa tr¾ng: "Mî ½m con. Mî ½m con". Tªn lÝnh th¸o ®«i hoa tai cña ng−êi mÑ, th¶n nhiªn ®ót vµo tói. MÆt ng−êi ®µn bµ tr¾ng nh− mét tê giÊy, th©n o·i cong lªn. M«i tªn lÝnh rung rung. Nã tuèt l−ìi lª, ®©m gän vµo c¸i cæ, tay n¾m tãc bu«ng ra. §Çu ng−êi mÑ gieo m¹nh xuèng sµn g¹ch. Kh«ng mét tiÕng kªu. L−ìi lª l¹i vung lªn. §øa con lín ®øng bªn x¸c mÑ võa khãc võa ®−a hai bµn tay nhá bÐ lªn ®ì. Mét ¸nh chíp lo¸ng. Hai bµn tay vông d¹i n¾m chÇm lÊy c¸i l−ìi lª ®©m m¹nh, thäc s©u vµo ngùc nã. Ng−êi thanh niªn tõ lóc n·y vÉn chói d−íi gÇm gi−êng, ®Õn ®©y kh«ng chÞu næi, anh thÐt: "Qu©n d· man ph¸t-xÝt!" Anh bß ra ®øng ph¾t dËy, x«ng th¼ng tíi tr−íc mÆt tªn lÝnh, gi¸ng mét qu¶ ®Êm vµo ngùc nã. L−ìi lª trong tay nã b¾n ra, r¬i xuèng g¹ch. Tªn lÝnh lïi l¹i. §øa con g¸i kh«ng khãc n÷a. Nã bß tíi x¸c mÑ, róc ®Çu vµo n¸ch,

Tµn s¸t bän ViÖt Minh giÕt ng−êi!

61

62

Sèng m·i víi Thñ ®« ch©n g¸c lªn bông, tay quê lªn m¸ mÑ. ThÊy tay nã ®á lßm, nã l¹i khãc rÝt lªn. Anh thanh niªn lao c¶ ng−êi vµo tªn giÆc. Nã võa lïi võa rót sóng lôc. Anh ró nh− ®iªn: "Tao giÕt mµy. C¶ lß th»ng Ph¸p chóng mµy". Bªn ngoµi, hai tªn lÝnh kh¸c b−íc vµo. Mét ®øa gi¬ giµy ®inh ®¸ phèc vµo m¹ng mì ng−êi thanh niªn. Anh bÞ b¾n vµo t−êng. Võa «m bông, võa chöi rña, anh g−îng ®øng lªn. Tay anh quê ®−îc c¸i ©u trÇu nÐm th¼ng vµo tªn lÝnh. C¸i ©u r¬i ®¸nh xo¶ng xuèng ®Êt. Chóng nã ®· sÊn l¹i. Mét th»ng n¾m ®−îc tãc anh, mét th»ng gi÷ lÊy hai tay anh, bÎ ngoÆt sang sau. §Çu ng−êi thanh niªn vªnh lªn, tãc rò xuèng che kÝn mÆt. Tªn lÝnh ®øng tr−íc mÆt anh, vµ thong th¶ t¸t vµo hai m¸ anh nh− mÌo t¸t chuét, måm nã lµu bµu nh÷ng tiÕng Ph¸p th« tôc. Chóng kÐo anh ®Õn gi−êng, Ên anh n»m xuèng, ®Ì ngöa lªn, lét hÕt ¸o ra. Anh giÉy giôa mét c¸ch tuyÖt väng. Mét th»ng lÊy c¸i ©u trÇu ®em ®Õn ®Æt ë d−íi ®Çu gi−êng. Anh vïng dËy, chöi rña. Chóng nã d»n anh xuèng. Th»ng lÝnh l¹nh lïng nãi: "Mµy ®õng sî. Tao kh«ng lµm g× mµy ®©u. Mµy xem, tao cã lµm g× mµy ®©u". Nã vÝt ®Çu anh xuèng. Chît mét lò lÝnh kh¸c dÉn mét ®¸m d©n phè ®i qua. Th»ng lÝnh ª ª gäi vµo. TiÕng c−êi cña bän lÝnh cÊt lªn nh− trong mét ®¸m tiÖc. Chóng dån mÊy ng−êi giµ lªn tr−íc. Hä quay mÆt ®i, nh−ng nh÷ng bµn tay l«ng l¸ ®· vÆn nh÷ng c¸i ®Çu quay l¹i phÝa ®Çu gi−êng. Ch©n ng−êi thanh niªn ®¹p m¹nh, c¸i bông phËp phång. Hai hµm r¨ng nghiÕn vµo nhau kÌn kÑt. L−ìi lª ®á m¸u cña tªn lÝnh hung ¸c dø dø mÊy c¸i råi ®©m phËp vµo cæ »ng Æc cña ng−êi thanh niªn. Nã xoay nghiªng c¸i cæ cho m¸u ång éc ch¶y xuèng c¸i ©u trÇu. MÊy «ng giµ run rÈy ngåi thôp xuèng nh¾m nghiÒn m¾t l¹i. Mét «ng cô r©u tãc ®Òu b¹c x« mét th»ng Ph¸p ®øng sau ®Ó ch¹y. Bªn x¸c ng−êi mÑ, ®øa con g¸i khãc b»n bÆt kh«ng thµnh tiÕng. Bçng tªn lÝnh giÕt ng−êi kÐo «ng giµ r©u b¹c l¹i. Nã cÇm c¸i ©u ®Çy m¸u ngÇu bät, kÒ vµo miÖng

63

NguyÔn Huy T−ëng cøng ®ê cña «ng cô, nãi: "Mµy hóp ®i, mµy hóp tr−íc ®i. Råi chóng mµy thay nhau mµ hóp". Nh÷ng tiÕng c−êi cña bän giÕt ng−êi l¹i næi lªn trong c¸i gian nhµ lªnh l¸ng m¸u... Cuéc chÐm giÕt kÐo dµi cho ®Õn qu¸ tr−a. Chóng qu¨ng mÊy c¸i ®Çu l©u ra gi÷a ®−êng vµ lªn xe kÐo vÒ Cöa B¾c. Mét chiÕc m¸y bay vÉn l−în s¸t c¸c m¸i nhµ. TiÕng khãc th¶m thiÕt næi lªn trong c¸i ngâ ®æ n¸t vµ ch¸y rõng rùc. Ng−êi ta bíi t×m x¸c cña nh÷ng ng−êi th©n. Mét chó bÐ chõng t¸m chÝn tuæi ch¹y vµo trong c¸i nhµ ®· x¶y ra vô th¶m s¸t. Ng−êi ta ®ang lè nhè thu dän. Mét tù vÖ ½m ®øa con g¸i ®á lßm ë trong ®i ra. Chó bÐ nhËn ra em nã. Nã vå lÊy con bÐ, tay vµ ¸o s¬-mi cña nã còng bª bÕt m¸u. Ng−êi tù vÖ nãi: "Em h·y ½m em bÐ ®i. Chèc n÷a h·y vÒ". Nã nhßm vµo trong nhµ, khãc rèng lªn: "Mî ¬i! Mî ¬i!" Con bÐ hái anh: "Mî ®©u? Mî ®©u råi?" Nã l¹i ßa lªn khãc, nh−ng sî mét c¸i g×, nã l¹i nÝn. Th»ng anh câng ®øa em, ng¬ ng¸c ®øng ë tr−íc cöa nhµ mµ c¸i thÒm h»n nh÷ng vÕt ch©n ®á nhît. Chó bÐ thÊt thÓu ®i, hai tay gi÷ lÊy hai ch©n em. §Çu con bÐ rò xuèng vai anh. Nã im thin thÝt bËm m«i nuèt nh÷ng dßng n−íc m¾t ®á. Chó bÐ ®øng ng©y nh×n vµo trong nhµ, ch©n nã giÉm lªn ®èng g¹ch vôn. Ng−êi ta xóm l¹i chung quanh hai em. Th»ng anh vÉn ngÈn ng¬ hái: "Mî em ®©u?" Mét bµ cô g¹t n−íc m¾t bÕ con bÐ, ñ nã b»ng v¹t ¸o b«ng céc cña m×nh vµ nãi: "ChÝnh phñ cßn ®îi g×? §Ó cho nã giÕt d©n thÕ nµy?" TÊt c¶ nh÷ng chuyÖn Êy, qua nh÷ng lêi th× thÇm cña ng−êi trong nhµ, ®Òu ®Õn tai Trinh. Trinh chØ biÕt chói vµo c¸i xã s©u nhÊt cña cÇu thang. Trinh rªn rØ, tay «m lÊy DiÔm, chèc chèc l¹i gäi chång. Trinh giËn Bao vµ ®Þnh bông cø vÒ quª víi mÑ dï Bao kh«ng cho phÐp.

64

Sèng m·i víi Thñ ®«

NguyÔn Huy T−ëng

Khi Bao vÒ, Trinh vÉn nh− ng−êi mÊt trÝ. Tr«ng thÊy Bao, Trinh chØ thë dµi. Bao giôc: - H·y t¹m ®Õn nhµ b¸c Cù L©m ®·. Chóng nã cã thÓ trë l¹i. Trinh run rÈy b−íc ra khái nhµ, l¹nh buèt nh− ng−êi ®ang mÆc Êm ph¶i cëi ¸o ra. Mçi b−íc ch©n ®i, t−ëng nh− lµ mét b−íc nguy hiÓm. Trinh lÇm l× kh«ng nãi, nh¾m m¾t kh«ng d¸m nh×n sang bªn ngâ. Nh−ng Trinh còng tho¸ng thÊy ng−êi ta ®ang c¸ng nh÷ng x¸c ng−êi chÕt. Ngoµi ®Çu ngâ, sau mét ô c¸t, mét ng−êi tù vÖ quen mÆt vÉn bång sóng ®øng g¸c, nh− kh«ng cã chuyÖn g× x¶y ra. Trinh ngÉm nghÜ: Kh«ng ®¸nh ®−îc th× bµy trß ra lµm g×. Kh«ng ®¾p ô th× lµm g× mµ nã giÕt! Trong xe, Bao ngåi bªn Trinh, tay «m vai vî: - Em kh«ng sî. Anh sÏ kiÕm mét n¬i yªn æn nhÊt ®Ó em ë. ë ®Êy em sÏ ch¼ng biÕt lo sî lµ g×. Trinh ng¶ ®Çu vµo vai chång, vµ dÞu dÞu ngåi yªn ®Ó Bao vuèt l¹i tãc cho m×nh. ChiÕc xe Xi-tê-r«-en ch¹y trªn ®−êng Quan Th¸nh nhèn nh¸o nh÷ng ng−êi d¾t dÝu bång bÕ nhau ch¹y. Anh sèp-ph¬ ph¶i bãp cßi inh ái, nh−ng xe vÉn ph¶i dõng l¹i lu«n.

6 A-l«! Th−a quèc d©n ®ång bµo. Bé chØ huy Ph¸p ®· lé - A-l«! c¸i d· t©m béi −íc cña hä. Chóng ©m m−u vi ph¹m HiÖp ®Þnh s¬ bé mång s¸u th¸ng ba vµ T¹m −íc m−êi bèn th¸ng chÝn mµ ChÝnh phñ Ph¸p ®· long träng ký víi ChÝnh phñ ta, c«ng nhËn n−íc ta lµ mét n−íc tù do. Sau khi ®¸nh chiÕm H¶i Phßng, tõ ®Çu th¸ng nµy, chóng ®· khiªu khÝch chóng ta ë ngay Thñ ®« Hµ Néi. Tõ nh÷ng vô tôi lÝnh mò ®á ®−îc tung ra ®i quÊy rèi c¸c phè, c−íp giËt tõng gãi thuèc l¸, tõng qu¶ chuèi, tõng chiÕc b¸nh mú, thËm chÝ c−íp c¶ hép xi ®¸nh giÇy cña trÎ con, ®Êm ®¸ nh÷ng ng−êi tµn tËt, hµnh khÊt, b¾t cãc ®µn bµ, con g¸i, x«ng vµo c¸c hiÖu ë bê s«ng, Hµng B«ng, Hµng Nãn, c−íp cña tèng tiÒn, tõ nh÷ng vô lÎ tÎ Êy, chóng tiÕn lªn nh÷ng hµnh ®éng tr¾ng trîn nh− ë Gia L©m x«ng vµo mét lµng c−íp hai m−¬i chÝn con bß, ë nhµ th«ng tin Trµng TiÒn, chóng h¹ quèc kú cña chóng ta, ®©m n¸t ¶nh Hå Chñ tÞch. Vµ s¸ng h«m nay, ngang ng−îc h¬n n÷a, chóng ®· huy ®éng c¶ m¸y bay, xe c¬ giíi g©y ra vô tµn s¸t ë ngâ Yªn Ninh Hµng Bón. Th−a quèc d©n ®ång bµo... ChiÕc xe « t« R¬-n«n, s¬n ngôy trang mµu ®Êt vµ l¸ c©y loang læ, gîi l¹i c¸i h×nh ¶nh cña thêi kú NhËt ®ãng, tõ tõ ®i kh¾p c¸c phè Hµ Néi loan b¸o c¸i tin hung d÷. Mòi xe c¾m mét l¸ cê ®á sao vµng ®u«i nheo viÒn ®en. Hai thµnh xe, cã hai c¸i biÓn v¶i tr¾ng ch÷ ®en. Mét bªn ®Ò: Tr¶ thï cho 23 ®ång bµo bÞ giÕt ë ngâ Yªn Ninh! Mét bªn ®Ò: Thanh niªn sèng chÕt víi Thñ ®«! Qua chiÕc m¸y phãng

65

66

Sèng m·i víi Thñ ®« thanh ®Æt mét bªn cöa kÝnh tr−íc mÆt, tiÕng nãi phô n÷ ®−a ra, chua chua, ®Òu ®Òu. Xe chËt lÌn nh÷ng thanh niªn nam n÷, phÇn lín lµ häc sinh, kÎ mÆc ¸o ka-ki, ng−êi mÆc ¸o mµu xanh ®á. Ng−êi d©n khu phè ngåi ë trong nhµ nghe, hoÆc më cöa ch¹y ra ®ãn c¸i xe, mÆt ng−êi nµo còng rÇu rÇu s¾t l¹i. Tin Yªn Ninh ®· truyÒn ®i kh¾p thµnh phè nh− mét luång giã thæi qua. Hµ Néi lÇm l×, c¨m giËn vµ lo sî. Xe ®i qua phè CÇu Gç x¬ x¸c, t¸n lo¹n. M¸y bay vÉn Çm × trªn ®Çu. TiÕng ng−êi phô n÷ cÊt lªn: - Qu©n Ph¸p ®· b¾t anh em tù vÖ Yªn Ninh ph¶i ph¸ ô ®i. Anh em kh«ng chÞu, nh−ng vÉn theo lÖnh cña ChÝnh phñ, hÕt søc tr¸nh khiªu khÝch. Khi chóng nã næ sóng råi, anh em b¾t buéc ph¶i b¾n l¹i... HiÖn nay, ngâ Yªn Ninh ch×m trong ®au th−¬ng, tang tãc. Nh−ng cã ph¶i v× bÞ khñng bè mµ anh em tù vÖ mÊt tinh thÇn kh«ng? Kh«ng. TrËt tù trong phè l¹i ®−îc trë l¹i, c¸c ô l¹i ®−îc dùng lªn, tù vÖ l¹i g¸c. Thanh niªn Hµ Néi lµ nh− thÕ ®ã. §« ®èc §¸c-gi¨ng-li-¬ nãi r»ng: Mét luång giã kinh hoµng ch−a hÕt thæi trªn nh©n d©n ViÖt Nam. Kh«ng. Kh«ng cã mét luång giã kinh hoµng nµo thæi trªn nh©n d©n ViÖt Nam, nh− nã ®· thæi trªn nh©n d©n Ph¸p khi chóng ®ãn qu©n HÝt-le vµo, khi chóng qu¨ng sóng «m ®Çu ch¹y trèn tr−íc qu©n NhËt håi mång chÝn th¸ng ba n¨m ngo¸i.

NguyÔn Huy T−ëng - §ång bµo yªu quý. T×nh h×nh trë nªn nghiªm träng. Nh−ng chóng ta h·y b×nh tÜnh ®îi lÖnh ChÝnh phñ. Ai kh«ng cã viÖc g×, nhÊt lµ cô giµ vµ trÎ em, th× nªn thu xÕp t¶n c−, kh«ng nªn dïng d»ng n÷a. Hìi anh chÞ em thanh niªn. Tæ quèc ®ang chê ®îi chóng ta. §èi víi nh÷ng khñng bè cña qu©n Ph¸p, chóng ta chØ cã mét con ®−êng: sèng chÕt víi thµnh phè Hµ Néi. ChØ cã sèng cho ra sèng hay chÕt trong danh dù. Kh«ng thÓ kh¸c ®−îc. Dï ë trong t×nh thÕ nµo, dï trong tay t«i chØ cã mét thái s¾t nhá, t«i vÉn ph¶i xøng ®¸ng lµ thanh niªn Hµ Néi, Thñ ®« cña ba miÒn ViÖt Nam, Thñ ®« cña mét n−íc céng hßa trÎ nhÊt thÕ giíi. Sèng chÕt víi Thñ ®«, ®Êy lµ khÈu hiÖu cña chóng ta. Chóng ta ph¶i nh− anh chÝnh trÞ viªn §¹o ë Nhµ h¸t thµnh phè H¶i Phßng, khi qu©n Ph¸p Ëp vµo b¾t anh gi¬ tay hµng, anh kh«ng gi¬ tay, vµ thÐt vµo mÆt bän giÆc: "Chóng ta lµ kÎ chiÕn th¾ng, kh«ng ph¶i chiÕn b¹i". Kh«ng hoang mang, kh«ng dao ®éng, anh chÞ em h·y tÝch cùc chuÈn bÞ. Th¾ng lîi nhÊt ®Þnh vÒ tay chóng ta. ChiÕc xe l¹i tõ tõ ®i vÒ phÝa Hµng Gai. NhËt T©n quay mÆt vµo hiÖu cµ phª ë ng¶ ®−êng CÇu Gç rÏ vÒ Gia Ng−, Hµng B¹c, tr−íc cöa chÊt n¨m s¸u bao c¸t. Anh hÊt hµm hái mét ng−êi: - ThÕ nµo, nghe râ ch−a, T©n?

Trong ®¸m ®«ng, mét thanh niªn mÆt dµi, nh¶y lªn kªu:

Ng−êi thanh niªn tªn lµ T©n nãi:

- Bravo! Bravo!(1) §Êy lµ NhËt T©n. Anh mÆc chiÕc ¸o ra-gê-l¨ng mµu x¸m, ph×nh ra ë hai bªn h«ng, d−íi gÊu thß c¸i ®Çu vá thanh kiÕm NhËt, mò nhung ®en che mét bªn m¾t. Con Lu lu ®øng bªn anh. TiÕng ng−êi phô n÷ l¹i nãi:

(1)

- Nghe chø. T©n tr¹c ngoµi hai m−¬i, trÔ trµng trong bé quÇn ¸o xanh tr¶, s¬mi kh«ng ®eo cê-ra-v¸t. NhËt T©n lµ b¹n th©n cña T©n. §Ó vÜnh viÔn ghi mèi t×nh b»ng h÷u nÈy në tõ thuë bÐ, anh ®· ghÐp tªn b¹n vµo tªn m×nh thµnh c¸i tªn NhËt T©n mµ b¹n bÌ còng nh− gia ®×nh ®Òu quen gäi. NhËt T©n l¹i hái: - Mµy nghÜ thÕ nµo?

Hoan h«! Hoan h«!

67

68

Sèng m·i víi Thñ ®« T©n më hép thuèc l¸ Cê-ra-ven A, lÊy ra mét ®iÕu hót, c−êi nãi víi NhËt T©n: - §Ó xem cã thËt kh«ng. Hay l¹i tuyªn truyÒn... NhËt T©n b−íc vµo cöa, kÐo c¸i mò phít xuèng tËn bªn m¾t ph¶i theo c¸i thãi quen nhµ nghÒ cña anh. NhËt T©n lµm nhiÖm vô trinh s¸t. C¸c hiÖu ¨n, c¸c hµng gi¶i kh¸t, c¶ nh÷ng tiÖm hót ®Òu biÕt mÆt anh, tªn anh, biÕt c¶ c«ng viÖc anh ®ang lµm v× c¸i ¸o ra-gê-l¨ng, con chã Lu lu cña anh kh«ng giÊu ®−îc ai c¶. Nh−ng anh vÉn t−ëng tung tÝch cña anh bÝ mËt l¾m, vµ lóc nµo anh còng lµm ra c¸i vÎ ly kú, bÝ hiÓm cña mét nhµ trinh th¸m ®¹i tµi. C«ng t¸c trinh s¸t rÊt thÝch hîp víi c¸i tÝnh lang thang cña anh. B¹ chç nµo anh còng sµ vµo. NhËt T©n chØ vµo mÆt b¹n: - Mµy ¨n víi nãi nh− thÕ µ? NÕu mµy kh«ng muèn lµm g× th× im ®i cho ng−êi kh¸c lµm viÖc. - Ýt ra lµ mµy còng ph¶i träng c¸i tù do cña tao chø. - Tù do, tù do. ¤i tù do, biÕt bao nhiªu téi ¸c ng−êi ta ®· g©y nªn v× mµy. Tao rÊt träng tù do cña mµy nh−ng tao kh«ng cho phÐp mµy nãi nh¶m. C¶ Hµ Néi ®ang s«i lªn, c¨m thï th»ng Ph¸p, ®au th−¬ng v× vô th¶m s¸t Yªn Ninh mµ anh b¶o lµ tuyªn truyÒn µ? Mon Dieu! Mon Dieu!(1) §«i m¾t nhá cña NhËt T©n hoe hoe ®á. Anh dang hai c¸nh tay nh− ng−êi xem h−íng, nh×n tÊt c¶ nh÷ng ng−êi ®ang uèng cµ-phª, b−íc vµo vµ nãi: - Tuyªn truyÒn hay lµ sù thËt? §øng vÒ phÝa Ph¸p th× ®Êy lµ tuyªn truyÒn, ®øng vÒ phÝa ta th× ®Êy lµ sù thËt. Cã kh¸c g× nh÷ng kÎ nãi r»ng v× ta phßng thñ, cho nªn th»ng Ph¸p nã míi khiªu khÝch. Sao kh«ng nãi ng−îc l¹i v× nã khiªu khÝch, nªn ta míi ph¶i (1)

NguyÔn Huy T−ëng chuÈn bÞ? Sù thËt ®· râ rµng nh− thÕ råi, cßn g× n÷a. M¸y bay cña chóng nã vÉn Çm Çm trªn ®Çu chóng ta ®©y nµy. §· nghe râ ch−a? §Êy lµ sù thËt hay lµ tuyªn truyÒn? Anh ®Æt tay lªn s−ên, khuúnh ra, nh×n «ng chñ, hÊt hµm: - ¤ng chñ, t«i hái «ng, ®Êy lµ sù thËt hay lµ tuyªn truyÒn? Chñ qu¸n võa nh×n kh¸ch võa nh×n NhËt T©n: - V©ng. - V©ng lµ thÕ nµo? - Anh cã nghe thÊy kh«ng? Chóng t«i ®ang ®ôc t−êng trong bÕp. Vµ t«i, t«i s¾p ra ®¾p ô víi anh em ®©y. §Çu ngâ th«ng sang Gia Ng−, tù vÖ ®ang ®µo r·nh xÎ ngang ®−êng, h¾t ®Êt lªn thµnh mét c¸i ô kh¸ cao. Ng−êi ta ®ang h× hôc ®ãng cäc cho s©u thªm ®Ó gi÷ v÷ng nh÷ng c©y gç ch¾n ngang ®−êng, chång lªn nhau ®· cao ngang ®Çu. Mét chiÕc xe bß chë gç ®Õn, gi÷a nh÷ng tiÕng reo hß cña nam n÷. Ngoµi phè CÇu Gç, xe tay ch¹y ïn ïn. Mét bµ ngåi trªn xe, ngo¸i cæ l¹i, chµo ®¸m tù vÖ ®ang tíi tÊp ®µo hÇm, vµ nãi: - C¸c anh ë l¹i nhÐ. Gi÷ Hµ Néi cho chóng t«i ®Êy. NhËt T©n quay ra, ®øng tr−íc cöa, hoa tay rèi rÝt vµ nãi: - Hoan h« ®ång bµo t¶n c−. §ång bµo cø yªn trÝ. Thanh niªn chóng t«i c−¬ng quyÕt b¶o vÖ Thñ ®«. Sèng chÕt víi Thñ ®«. - CËu NhËt T©n ®Êy µ? CËu ë l¹i nhÐ. Chóng t«i ph¶i vÒ thÕ nµy còng buån l¾m. §¸m tù vÖ gi¬ tay chµo. Mét anh chØ mét thiÕu n÷ ngåi trªn xe vµ nãi: - Th«i, con B¶o ®i råi!

Trêi ¬i! Trêi ¬i!

69

70

Sèng m·i víi Thñ ®«

NguyÔn Huy T−ëng

Nh÷ng ng−êi t¶n c− còng vÉy tay. Hä ngo¸i cæ l¹i ®»ng sau quyÕn luyÕn. Mét ®¸m ng−êi ®i bé, kÎ gång ng−êi g¸nh, kÎ bång con, ng−êi bÕ c¸i. Mét tiÕng chöi: "M¶ mÑ c¸i th»ng Ph¸p. TÕt nhÊt ®Õn n¬i råi!" MÊy n÷ sinh, ¸o mµu tha th−ít, ®i len lái trong ®¸m ®«ng hçn ®én; hä ®øng nÐp vµo hÌ, læng chæng nh÷ng bao c¸t. Trªn c¸i b·i réng ®Çu phè Hµng §µo, tõng tèp ng−êi ®øng nãi chuyÖn. Hä ng¬ ng¸c tr«ng tr−íc tr«ng sau. Xa n÷a, Hå G−¬m v¾ng ng¾t, lÎ tÎ vµi bãng ng−êi véi v·. §· qu¸ tr−a. Phè x¸ vµ ®¸m ®«ng ñ rò d−íi mét bÇu trêi tro x¸m. Tr«ng ra Bê Hå vµ dùa vµo phè CÇu Gç, c¸i nhµ ®å sé, ba tÇng cña hiÖu s¸ch Nam Ký, ®ang x©y dùng dë, víi nh÷ng t−êng g¹ch ®á kÖch, víi nh÷ng ®µ gi¸o tua tña, chæng ch¬, im lÆng, cµng lµm cho khu phè thªm ngæn ngang, loÐt lë. TiÕng m¸y bay vÉn r× r×, mçi lóc mét râ, rung chuyÓn bÇu trêi. Ng−êi ta cói r¹p xuèng. Mét chiÕc th¸m thÝnh ®en bay s¹t trªn c¸c m¸i nhµ, ró lªn nh− ë trªn cao lao xuèng, råi l¹i ngáng ®Çu bay vÒ phÝa Hå G−¬m, ®u«i phôt ra mét luång khãi dµi. NhËt T©n thÐt mäi ng−êi: "Kh«ng sî, kh«ng sî. H·y tá cho chóng nã biÕt r»ng chóng ta kh«ng sî". Anh nheo m¾t, nh×n c¸i vßng tam tµi trªn c¸nh m¸y bay. MÊy ng−êi uèng cµ phª nhèn nh¸o. Chñ qu¸n mÆt t¸i kh«ng cßn hét m¸u, hái: "Nã ®Þnh lµm g×?" NhËt T©n quay vµo, vµ tù hµo lµ ng−êi hiÓu biÕt, anh nãi: "Potez, th¸m thÝnh. Tré ai chø kh«ng tré ®−îc ng−êi Hµ Néi. N¸t ai?" ë Hµng §µo, bçng rÑt rÑt mÊy tiÕng sóng. Ng−êi ta ch¹y nh¸o nhµo. Mét chiÕc cam-nh«ng chë lÝnh mò ®á phãng ra, bôi bèc mï trªn c¸i b·i réng. NhËt T©n quay vµo hái T©n:

T©n vç vai NhËt T©n:

- Tuyªn truyÒn hay sù thËt? T©n võa tr¶ tiÒn chñ qu¸n xong, tay «m ®Çu con Lu lu b−íc ra. Anh nãi: - Th«i, kh«ng c·i nhau n÷a nhÐ. ChÞu «ng råi!

71

- Tao vÒ ®©y. - Mµy nªn nghÜ ®i. Kh«ng thÓ nhën nh¬ ®−îc n÷a ®©u. Tao kh«ng thÓ coi mµy lµ b¹n n÷a. - Còng ®−îc th«i. QuyÒn tù do cña mäi ng−êi. Nh−ng tao tin r»ng kh«ng thÓ cã ®¸nh nhau. Th¨ng Long phi chiÕn ®Þa. SÊm Tr¹ng kh«ng cã nãi sai. Hµ Néi mµ ®¸nh nhau th× tao chØ buån mµ chÕt th«i. Th«i, khi kh¸c. T©n hÝch vµo s−ên NhËt T©n, gäi c¸i xe hµng b−íc lªn, quay l¹i: - §Õn ch¬i tao? - §i ®i cho r¶nh m¾t. - Tao cßn mét khÈu sóng dµnh cho mµy ®Êy. NhËt T©n mØm c−êi: - Tao muèn mµy b¾n chø kh«ng ph¶i nhê ng−êi kh¸c b¾n cho mµy. Anh l¸ch qua c¸i ô, võa ®i võa lÈm bÈm chöi T©y. Anh nghiÕn r¨ng: "Ph¶i ch¬i chóng nã mét mÎ. Kh«ng thÓ nhÞn ®−îc n÷a. NhÞn lµ nhôc". MÊy ngµy h«m nay, anh chØ mong giÕt ®−îc mét th»ng Ph¸p, chÕt còng h¶. Sau khi kh«ng lµm ®−îc mét "có" liÒu ë phè Hµng Khay, NhËt T©n cµng hËm hùc. Trë vÒ nhµ, bÞ Quèc Vinh phª b×nh, NhËt T©n chÞu lý nh−ng vÉn nãi: "øc ®Õn héc m¸u ra ®−îc". Anh l¹i ®i b¸t phè. Nh÷ng tin vÒ vô Yªn Ninh võa ®Õn tai anh th× c¸i ý muèn giÕt T©y l¹i trë l¹i th«i thóc anh. Trong c«ng viÖc nµy, anh muèn cã T©n cïng ®i, v× T©n b¾n giái. Hai anh em sÏ lµm m−a lµm giã mét phen cho bän Ph¸p biÕt tay. NhËt T©n vÉn thiÕt tha víi c¸i lý t−ëng ®«i b¹n th©n cïng chiÕn ®Êu bªn nhau. Nh−ng thùc tÕ th× l¹i tr¸i víi lßng mong mái Êy. Tõ khi qu©n Ph¸p khiªu khÝch ë

72

Sèng m·i víi Thñ ®« Hµ Néi, ®· mÊy lÇn NhËt T©n ®Õn giôc T©n vµo tù vÖ, nh−ng T©n ®Òu tõ chèi. NhËt T©n nãi víi T©n: "Tao kh«ng cã mµy nh− mÊt mét c¸nh tay". Anh buån h¬n n÷a lµ thÊy mçi khi nãi ®Õn tªn T©n th× rÊt nhiÒu ng−êi, kÓ c¶ nh÷ng ng−êi b¹n cò, ®Òu c−êi chÕ giÔu. Ai còng cho T©n chØ lµ mét anh c«ng tö nhµ giµu, ¨n ch¬i tr¸c t¸ng. V× thÕ, NhËt T©n cµng muèn gét c¸i tiÕng xÊu Êy ®i cho b¹n. H«m nay t×nh cê l¹i gÆp T©n, anh sung s−íng nãi mét lÇn n÷a víi T©n. Nh−ng T©n vÉn phít. NhËt T©n bùc m×nh, nghÜ: "Th«i kÖ, ®Ó cho ng−êi ta khinh mµy nh− con chã". Nh−ng anh l¹i tiÕc: "ThÕ nµo th× còng ph¶i b¶o nã mét lÇn n÷a". Phè Gia Ng−, c¸i phè nhá kh«ng cã c¸ tÝnh, bµ con nghÌo cña nh÷ng phè Hµng §µo, Hµng B¹c, tù vÖ ®ang lói hói ®µo nh÷ng hè t¸c chiÕn bªn hÌ. Cuèi c¸i ngâ th«ng ra Hµng §µo, nhÇy nhôa, khai nång suèt n¨m th¸ng, mÊy thanh niªn, thuéc líp ng−êi lao ®éng, g¾t gáng giôc bän nhµ thæ ra ®µo hè. §»ng sau cöa nöa khÐp nöa më, mét ¶ lã ra ngoµi c¸i mÆt nh¨n nhë, tãc ch−a vÊn xâa kÝn mét bªn m¸, nãi mét c¸ch sèt s¾ng vµ sç sµng: "Chê em thay c¸i quÇn ®en ®·, c¸c anh nh¸". Trªn ®−êng phè, nhùa ®· mßn, ngæn ngang nh÷ng nåi ®Êt ®en, óp sïm sôp, míi tho¹t tr«ng nh− nh÷ng ®Çu l©u to nhá qu¨ng ®Êy. Mét c¸i biÓn giÊy tr¾ng c¾m bªn mét c¸i nåi, ®Ò mét hµng ch÷ viÕt tay b»ng mùc ®á, cßn −ít, mùc rá xuèng nh− m¸u ch¶y: "Må ch«n thùc d©n Ph¸p". §−îc dÞp chñ v¾ng nhµ, mét th»ng nhá vµ mét con sen, mçi ng−êi x¸ch mét c¸i nåi ®Êt vì, ®uæi nhau ®ó ®ën, ró lªn nh÷ng tiÕng c−êi s»ng sÆc. §Ó tá ra r»ng m×nh lµ ng−êi d©n chñ, trong mét x· héi mµ mäi ng−êi ®Òu b×nh ®¼ng, NhËt T©n niÒm në hái hä: "C¸c anh c¸c chÞ còng chuÈn bÞ ®Êy µ? Ai b¶o ®em nåi ®Êt ra thÕ kia?" Th»ng nhá nãi: "Th−a cËu, c¸c anh Êy b¶o ®Êy ¹. §©u trªn Hµng Bón, T©y nã ®i råi, th× c¸c anh óp nåi

73

NguyÔn Huy T−ëng nh− thÕ nµy, mét lóc nã trë l¹i, xe t¨ng kh«ng d¸m x«ng x¸o n÷a". NhËt T©n gËt ®Çu huýt mét tiÕng s¸o nhÑ. Con Lu lu ®ang cói xuèng hÝt hÝt mét c¸i nåi ®Êt. Anh ra hiÖu cho nã ®i. MÊy thÝm kh¸ch bói tãc cµi tr©m, ngåi trong khung cöa, nh×n ra ngoµi, m¾t sî h·i, vÎ mÆt ng©y thén. ThÊy c¸c t−êng nhµ Hoa kiÒu nµo còng d¸n nh÷ng miÕng giÊy ®á dµi, viÕt ch÷ nho vµ vÏ l¸ cê Thanh thiªn b¹ch nhËt, l¹i thÊy c¸c thÝm cã vÎ an nhµn, NhËt T©n khã chÞu. Anh nãi to: "Nµy, cã ®äc b¸o kh«ng? ë H¶i Phßng, T©y nã giÕt c¶ ng−êi Tµu ®Êy". Mét thÝm nãi: "õ, nã giÕt c¶ ®Êy, nã ¸c l¾m kia mµ". NhËt T©n ®¾c chÝ, tiÕn vÒ phÝa nhµ m×nh. X−ëng gç tr−íc mÆt, cßn ®Çy nh÷ng sóc gç ch−a xÎ. Sên, anh thî xÎ, ®ang khãa tr¸i cöa l¹i ®Ó ®i ra ®Çu phè ®¾p ô. Bªn c¹nh, tr−íc miÕu nhá, treo trªn th©n mét c©y si cæ thô th©m thÊp, sÇn sïi, vÆn vÑo, rñ xuèng nh÷ng rÔ non chi chÝt, mÊy bµ cô, tay cÇm nh÷ng nÐn h−¬ng ch¸y, ®ang thÇm th× khÊn v¸i. Giã thæi hun hót, lµ lµ mÆt ®−êng, vên trªn nh÷ng nåi ®Êt im rên rîn. NhËt T©n nghÜ thÇm: "Ng−êi ta ®ang chuÈn bÞ ®¸nh giÆc th× c¸c cô ®i lÔ. ThÇn PhËt nµo ®¸nh ®−îc th»ng T©y, c¸c cô ¬i!" Anh hÐt thÊt thanh: "T©y nã vµo ®Êy, bµ con ¬i!" C¸c cô ch¹y t¸n lo¹n, vµ anh vÐn mµnh chui tät vµo trong nhµ. Trong nhµ, bµ Ký, mÑ NhËt T©n ®ang ngåi khãc. ChÞ g¸i vµ n¨m ®øa em g¸i NhËt T©n ®øng xóm xÝt chung quanh. Va-li vµ c¸c bäc ®Ó ®Çy trªn gi−êng. ThÊy NhËt T©n vÒ, bµ Ký thë dµi. Ph−îng, ng−êi chÞ g¸i nãi: - Em vÒ võa kÞp, mî kh«ng chÞu ®i ®©y nµy. NhËt T©n qu¾c m¾t. Lµ con trai lín cña mét gia ®×nh ®«ng con g¸i, anh cã mét uy quyÒn ®Æc biÖt trong nhµ. NhËt T©n hái, giäng gia tr−ëng:

74

Sèng m·i víi Thñ ®« - Sao ch−a ®i? Anh nhÆt qu¶ cam giÊy bãc dë vøt trªn gi−êng, võa ¨n võa nh»n hét, vµ nh¶ b· xuèng ®Êt. Ph−îng nãi: - Anh Quèc Vinh giôc mî m·i, mî vÉn cø dïng d»ng. Nhì chuyÕn tµu tèi th× lµm thÕ nµo. ChÞ nãi tªn Quèc Vinh víi c¸i vÎ ng−îng nghÞu ©u yÕm cña mét ng−êi vî ch−a c−íi. Hai ng−êi ®· ®Ýnh h«n. Bµ Ký ®Þnh TÕt ra, khi Quèc Vinh ®o¹n tang mÑ, th× g¶ Ph−îng cho anh. NhËt T©n nãi:

NguyÔn Huy T−ëng Mét lóc, anh dÉn TuÖ vÒ. TuÖ lµ mét chó bÐ tr¹c m−êi ba, m−êi bèn tuæi. §Çu tãc, ¸o len, giµy cña TuÖ ®Òu b¹c tr¾ng v× v«i. NhËt T©n kÐo em ®Õn tr−íc mÆt mÑ, nãi: - Tao b¶o th»ng TuÖ. Mµy ph¶i vÒ víi mî, hiÓu ch−a? Nhµ cã hai con trai th× chia ra. Tao ë, mµy ®i. NÕu tao chÕt th× mµy cßn sèng. Im, kh«ng ®−îc nãi. Nghe tao ®©y. Bao giê lín th× tao cho ®i ®¸nh giÆc, b©y giê cßn bÐ ch−a biÕt g×, th× ph¶i vÒ víi mî cho mî vui lßng. Th«i, ®i thay quÇn ¸o, ra tµu. NhËt T©n giôc mäi ng−êi:

- §¸nh nhau ®Õn n¬i råi ®Êy. Mî ®i ®i. Th»ng TuÖ nã ®©u?

- Thu xÕp ®i. Mau lªn, mau lªn!

Ph−îng nãi: - Em ph¶i b¶o nã. Nã kh«ng chÞu vÒ th× mî còng kh«ng vÒ ®©u. - Nã ®©u ?

Bµ Ký l¹i khãc. Anh nh¶y cê-la-kÐt tr−íc mÆt mÑ vµ nãi: - Mî ¬i! Cø coi nh− con chÕt håi ®i Nam tiÕn chø g×. Mau lªn, mî.

- Nã cø luån hÕt lç t−êng nµy sang lç t−êng kh¸c, ¨n còng ch¶ ¨n, gäi vÒ th× b¶o lµ ë l¹i víi anh NhËt T©n.

Bµ Ký g¹t n−íc m¾t:

Bµ Ký khãc. Bµ vèn ng−êi nhu nh−îc, kh«ng b¶o ®−îc con. X−a kia bµ rÊt sî chång vµ b©y giê bµ rÊt sî con. Êy lµ ng−êi mÑ phã mÆc con cho b¶n n¨ng cña chóng vµ chØ biÕt tin vµo c¸i phóc ®øc cña nhµ m×nh th«i. Chóng tèt hay h−, lµ hoµn toµn do c¸i may rñi cña cuéc ®êi. Con lµm g× bµ kh«ng d¸m ng¨n c¶n. Con muèn g× bµ chØ biÕt cung ®èn. Míi ®©y, nhµ cßn t¸m sµo ruéng, bµ còng b¸n ®i ®Ó mua mét khÈu sóng cho NhËt T©n. Bµ b¶o c¸c em NhËt T©n:

- Sinh d÷ tö lµnh, mî ¹.

- Mµy cø nãi gë, tao ghª c¶ ng−êi. ThÊy TuÖ khãc thót thÝt, anh ch¹y l¹i ph¸t m¹nh vµo ®Ýt em: - Can ®¶m lªn, can ®¶m n÷a lªn! Mµy kh«ng ch¹y rèng B¸i C«ng nh− mÊy th»ng tù vÖ phè nµy lµ ®−îc råi. Mµy kh«ng ph¶i lµ mét th»ng hÌn kia mµ. Vui lªn. C−êi lªn mét tÝ nµo, cËu c¶. Anh x¸ch va-li ra cöa gäi xe Çm c¶ phè. Bµ Ký nãi:

- §−a cam cho anh NhËt T©n.

- Tr«ng nhµ cho mî, con nhí.

NhËt T©n xem ®ång hå, ®øng dËy:

- V©ng. - ViÕt th− cho mî.

- §Ó t«i ®i t×m nã, th»ng ranh con!

- V©ng. - G¹o n−íc s½n c¶ råi ®Êy. C¶ t«m kh«, mùc, muèi võng...

75

76

Sèng m·i víi Thñ ®« - V©ng. Con biÕt råi.

NguyÔn Huy T−ëng tr¾ng xuèng gi−êng, mØm c−êi vµ r¬m rím n−íc m¾t. NhËt T©n ngåi xuèng c¸i ghÕ ®Èu kª s¸t t−êng vµ nãi:

- C« HiÒn c« Êy l¹i ra ®Êy.

- Anh hiÓu råi.

- ThÕ ¹. - LiÖu mµ b¶o nhau. - Th«i ®−îc, mî vÒ. Chµo c¶ nhµ. Mau lªn, kh«ng ng−êi ta vÝt hÕt c¸c ®−êng b©y giê. TuÖ ¬i! Cßn khãc kh«ng? Nh×n tao mét c¸i nµo. ói k×a. H·y cßn n−íc m¾t, kh«ng gentleman(1) nhí. Chïi ®i. Mäi ng−êi cßn ngo¸i cæ l¹i th× NhËt T©n ®· quay ®i. Con Lu lu ë trong nhµ ch¹y vôt ra, nh¶y quanh chñ m×nh, ®íp ®íp c¸i bµn tay cña NhËt T©n gi¬ lªn. Anh cói xuèng «m c¸i cæ nã, vµ nãi: - B©y giê cßn cËu ch¸u m×nh. Sèng chÕt víi Thñ ®«, Lu lu nhÐ. Lu lu, Lu lu. Lu lu kh«ng ph¶i lµ chã n÷a. B©y giê cã mét thø chã míi, Êy lµ qu©n Ph¸p c¾n cµn. NhËt T©n ®Èy cöa mét c¸i nhµ kiÓu cæ phè Hµng BÌ. Anh ch¹y qua c¸i s©n nhá cã mét nói non bé lín, vµ rÊt nhiÒu nh÷ng chËu c¶nh chung quanh. Anh rãn rÐn tiÕn vµo nhµ trong, vµ thÊy chãi lßa mét mµu ®á. Mét tiÕng phô n÷ kªu ói giêi lµm cho anh dõng l¹i. §øng trªn sËp, HiÒn ®ang soi vµo mét c¸i g−¬ng lín. HiÒn lµ mét c« g¸i míi lín lªn, mÆt bµu bµu h¬i to so víi khæ ng−êi tÇm th−íc. ChÞ mÆc chiÕc ¸o nhung ®á, quÇn xa-tanh lµ, ch©n ®i hµi con b−ím vµng rung rinh. §Çu HiÒn vÊn mét chiÕc kh¨n nhung lam, cæ ®eo kiÒng vµng tr¬n. Chung quanh HiÒn, treo lñng l¼ng chiÕc ¸o nhung lam, chiÕc m¨ng-t« mµu tÝm sÉm vµ c¸c ¸o len mµu hoa d©u, mµu vµng, mµu ®á. D−íi ch©n HiÒn lµ nh÷ng hép phÊn, hép kem, èng s¸p m«i, c¸c lä n−íc hoa vµ c¸c thø kh¨n quµng máng dÝnh nh− c¸nh chuån. Tr«ng thÊy NhËt T©n, HiÒn qu¨ng c¸i qu¹t hång x−¬ng

(1)

TiÕng Anh nghÜa lµ lÞch sù hµo hoa.

77

Lßng anh se l¹i. Ngay bªn c¹nh c¸i sËp lµ mét c¸i lç t−êng võa míi ®ôc. Anh thÊy ¸i ng¹i cho HiÒn. Hä ®· bµn nhau, ngµy c−íi cña hä s¾p tíi, HiÒn sÏ mÆc nh− HiÒn ®ang mÆc, vµ ngµy l¹i mÆt HiÒn sÏ mÆc chiÕc ¸o nhung lam kia. ChØ cßn mét tuÇn lÔ n÷a th× hä c−íi th«i. Anh mØm c−êi: - HiÒn nghÜ thÕ nµo mµ l¹i th¾ng bé c−íi vµo thÕ? Buån hay vui? HiÒn nãi: - Buån l¾m. - Em cã nghÜ r»ng em sÏ kh«ng bao giê ®−îc mÆc bé quÇn ¸o t©n h«n kia kh«ng? HiÒn l¾c ®Çu, kÐo c¸i mµn ®Ó thay quÇn ¸o. NhËt T©n hái: - Sao HiÒn ®· t¶n c− l¹i trë vÒ? - Em nhí Hµ Néi qu¸. Em ®−a thµy ®Î ra bÕn s«ng, thÕ råi em qu¨ng xe ®¹p ®Êy, em trë vÒ. Em cÊm anh b¶o em t¶n c− ®Êy. - Vô Yªn Ninh Hµng Bón nh− thÕ mµ HiÒn kh«ng sî µ? HiÒn kh«ng nãi, lói hói thay quÇn ¸o c−íi. NhËt T©n cßn muèn ng¾m ng−êi vî t−¬ng lai cña m×nh léng lÉy trong bé quÇn ¸o c−íi, nh−ng anh kh«ng d¸m ngá c¸i ý Êy ra. Anh ngåi cói ®Çu suy nghÜ, tay vuèt c¸i l−ng ®en nh¸nh cña con Lu lu ®øng bªn ghÕ, c¸i mâm kÒ lªn ®ïi anh. HiÒn lµ con mét nhµ bu«n cau lín, cã hä xa víi anh vÒ ®»ng mÑ. Khi anh häc n¨m thø ba thµnh chung th× HiÒn míi häc n¨m thø nhÊt. Tõ sau ®¶o chÝnh, HiÒn ë nhµ kh«ng ®i häc n÷a, gÇn ®©y rôc rÞch ®i häc th× t×nh h×nh r¾c rèi l¹i th«i. Hä tuy yªu nhau nh−ng ch−a bao giê sµm sì. Hä chØ göi cho nhau nh÷ng cuèn sæ trong Êy cã Ðp nh÷ng hoa, nh÷ng l¸, nh÷ng con b−ím ®Ñp mµ trong

78

Sèng m·i víi Thñ ®« khi ®i ch¬i nh÷ng lµng quanh Hµ Néi hay vÒ quª hä nhÆt ®−îc vµ ®em vÒ lµm kû niÖm nh÷ng ngµy vui. NhËt T©n nãi: - NÕu chiÕn tranh kh«ng x¶y ra th× chóng m×nh c−íi. NÕu x¶y ra th× chóng m×nh ®îi sau chiÕn tranh. Lo g×. - Em −ím thÕ nµy th«i. HiÒn kÐo mµn vÒ chç cò. ChÞ ®· bói tãc vµ mÆc chiÕc ¸o len dµi ngµy th−êng. Ch−a bao giê hä ®−îc gÇn nhau vµ chØ cã hai ®øa nh− thÕ nµy, trong gian nhµ v¾ng lÆng. NhËt T©n hái: - HiÒn ë l¹i lµm g×? - Em cÊm anh b¶o em t¶n c− kia mµ. Em ®· häc tiªm, em sÏ ®i lµm cøu th−¬ng. HoÆc lµ em vµo tuyªn truyÒn. Khèi viÖc. Anh ë ®©y, em còng ë ®©y. Sèng cïng sèng, chÕt cïng chÕt. - Tïy HiÒn th«i. Nh−ng anh th× vÉn gi÷ ý kiÕn lµ HiÒn nªn vÒ. - Kh«ng, em kh«ng thÓ nµo xa anh ®−îc. Anh ®õng b¾t em xa anh. Em ®i gÆp c¸c chÞ Êy ®©y. - õ, cïng ®i. TÊt c¶ nh÷ng c¸i nµy xÕp l¹i, göi vÒ quª. §¸nh nhau ®·. NhËt T©n gióp HiÒn gÊp quÇn ¸o cho vµo hßm c−íi, vµ treo hai c¸i ¸o nhung vµo tñ. Hä b−íc ra. Anh chØ c¸i lång nhèt mét con gµ m¸i vµ hai con chim bå c©u, ®Æt d−íi c¸i nói non bé, hái: - §Î kh«ng ®em ®i µ? - Ch¾c lµ véi, quªn ®i. - CÊt ®i th«i, kh«ng cã ®øa nã lÊy mÊt. Anh x¸ch lång ra nhµ ngoµi, më c¸nh cöa cña c¸i bµn giÊy, cho c¶ gµ vµ chim vµo. HiÒn ®em g¹o l¹i. Hä róc rÝch c−êi nh− ®«i vî

79

NguyÔn Huy T−ëng chång trÎ ®Çy nh÷ng ng¹c nhiªn tr−íc cuéc sèng míi. NhËt T©n nãi: - §ñ lç th«ng h¬i råi. Nu«i thÕ nµy nã chãng bÐo l¾m. ¢u Mü hä toµn nu«i gµ trong bãng tèi. Håi anh ®i Nam tiÕn, ®· nhiÒu lóc ph¶i ¨n rau tµu bay. ë Hµ Néi, ch¾c kh«ng bao giê ®Õn nçi thÕ. Nh−ng cø ph¶i ®Ò phßng. Nh÷ng thø nµy b©y giê cÇn h¬n ®å c−íi cña chóng ta. HiÒn cã thÊy kh«ng? Thµ hy sinh hÕt c¶ cßn h¬n n« lÖ, HiÒn ¹. - Kh«ng cã g× quý b»ng tù do, anh nhØ. Em kh«ng thÓ nµo quªn ®−îc nh÷ng ngµy Quèc kh¸nh võa qua, bµy tiÖc ra ®−êng ¨n uèng. Em kh«ng thÓ nµo quªn ®−îc nh÷ng ngµy biÓu t×nh håi c¸ch m¹ng, ®oµn n÷ sinh chóng em cã hµng ngh×n, ®Òu ®Ó tãc thÒ, mÆc toµn tr¾ng, xinh l¾m, ®i ®Õn ®©u ng−êi ta hoan h« ®Õn ®Êy. - §óng råi. §ång bµo miÒn Nam khao kh¸t ngoµi nµy l¾m, mµ hä gäi lµ ®Êt tù do. Anh kÓ cho HiÒn nghe, c¸i håi vì mÆt trËn ë Ninh Hßa, qu©n Ph¸p s¾p kÐo ®Õn. §ång bµo kh«ng ai ë l¹i. Tõng ®oµn ng−êi lò l−ît t¶n c−, theo nhau b¨ng rõng, léi suèi, ®i t×m miÒn tù do. Cã mét bµ cô t¸m m−¬i tuæi còng chèng gËy ®i. Mäi ng−êi b¶o cô: "Cô ®· giµ nua tuæi t¸c, nã dï cã tµn ¸c ®Õn ®©u còng kh«ng giÕt cô lµm g×. Cô ®õng ®i cho vÊt v¶. §−êng ®i nhäc nh»n, cô sÏ chÕt däc ®−êng mÊt". Bµ cô nãi: "C¸m ¬n c¸c «ng, c¸c bµ cã lßng th−¬ng. Nh−ng t«i kh«ng ham sèng lµm g× n÷a. ChØ muèn ®Õn nh÷ng n¬i nµo kh«ng cã Ph¸p, nh÷ng n¬i nµo cßn cã ngän cê ®á sao vµng". ThÕ råi bµ cô cø ®i. Sau mÊy ngµy bµ cô ®i trong rõng, cô ®· kiÖt søc qu¸. Cô ®· n»m chÕt ë bªn c¹nh ®−êng mßn, lèi lªn §Ìo C¶. Cô ®· chÕt trªn con ®−êng ®i tíi tù do ®Êy, HiÒn ¹. Nh−ng nÐt m«i ®· rông hÕt r¨ng nh− b»ng lßng m×nh ®· thë c¸i h¬i cuèi

80

Sèng m·i víi Thñ ®«

NguyÔn Huy T−ëng

cïng ë trªn mét miÒn ®Êt trong s¹ch, kh«ng cã dÊu ch©n qu©n Ph¸p. Anh ®¾p mét nÊm må ch«n cô, cµi mét m¶nh giÊy ch¼ng biÕt b©y giê cã cßn kh«ng, ®Ò mÊy dßng: "Må mét bµ cô ®i t×m tù do, §Ìo C¶ ngµy 8-2-1946". §Êy lµ nh÷ng ng−êi sèng chÕt víi tù do. Chóng ta cßn h¬n hä, chóng ta ®· ®−îc h−ëng tù do råi. - Anh NhËt T©n, anh nãi n÷a ®i. HiÒn b©ng khu©ng, tay khÏ vÞn lªn vai NhËt T©n. HiÒn rÊt thÝch nghe anh kÓ l¹i nh÷ng ngµy Nam tiÕn. C¸i ¸o ra-g¬-l¨ng x¸m cña anh lßa xßa, bao kiÕm rª ®i rª l¹i trªn sµn g¹ch cña c¸i gian nhµ l¹nh, ¸nh s¸ng nham nhë nh− buæi chiÒu...

7

N

hËt T©n kÐo c¸i mò nhung ®en xuèng cho thªm bÝ mËt, xèc c¸i cæ ¸o ra-g¬-l¨ng lªn ®Õn g¸y, ®¸nh diªm hót mét ®iÕu thuèc l¸.

Anh rÏ vµo c¸i phè nhá th«ng sang Hµng B¹c. §Çu phè ®ang ®µo hµo. Gi÷a phè ng−êi tÊp nËp. Phßng trµ, tiÖm cµ phª, hiÖu phë, hiÖu b¸nh cuèn, hiÖu nem, vÉn më cöa. Cöa hµng nµo còng ®Çy ø xe ®¹p. Trong mét tiÖm cµ phª, ng−êi ta bµn t¸n om xßm: - Nã kh«ng ®¸nh m×nh nã còng chÕt. M×nh kh«ng ®¸nh nã còng kh«ng sèng ®−îc. Ch¼ng hiÓu thÕ nµo c¶. Th«i, cø biÕt lµ cßn ®−îc uèng mét cèc cµ-phª h«m nay. - ChÝnh phñ Lª-«ng Bê-lum lªn råi. Bê-lum lµ b¹n th©n cña Cô. - ChÝnh trÞ th× kh«ng nãi chuyÖn t×nh c¶m. Toµn c¸c xõ S.F.I.O. trong néi c¸c míi th× ¨n thua mÑ g×. Cèt cã mÊy «ng céng, th× c¸c «ng Êy ®øng ngoµi. "Mòi tÑt" vÉn h¶i ngo¹i. §¸c-gi¨ng-li-¬ s¾p sang. Bªn nµy Xanh-t¬-ny kh«ng gÆp Cô n÷a. Liªn kiÓm Ph¸p kh«ng chÞu ®i chung víi m×nh. - Nay vô Yªn Ninh, mai vô Yªn Ninh, chÕt hÕt mÊt. - §¸nh ®i cho nã biÕt tay. Ngo¹m vµo Hµ Néi th× g·y r¨ng. Hµ Néi kh«ng nh− H¶i Phßng, Hµ Néi lµ ville tentaculaire(1), r¾c rèi h¬n b¸t trËn ®å cña Khæng Minh. - L¹ qu¸, kh«ng thÊy Cô nãi g× c¶. (1)

81

82

Thµnh phè nhiÒu ngãc ng¸ch.

Sèng m·i víi Thñ ®« - Ch¶ cã thÕ ViÖt gian nã l¹i rªu rao: NÕu chÝnh phñ nµy bÊt lùc kh«ng d¸m ®¸nh Ph¸p th× rót lui ®i, ®Ó d©n bÇu mét chÝnh phñ kh¸ng chiÕn. NhËt T©n liÕc nh×n c¸i anh võa nãi, nghÜ bông: "ChÝnh mµy chø ai n÷a". Anh ®Þnh b−íc vµo trong tiÖm. Mét tiÕng gäi. Anh quay l¹i. §Êy lµ V¨n ViÖt, ng−êi ñy viªn qu©n sù khu §«ng Kinh NghÜa Thôc. V¨n ViÖt vèn hä NguyÔn, nh−ng c¸i hä Êy th«ng th−êng qu¸, l¹i thªm ch÷ ®Öm V¨n cßn quª mïa h¬n, nªn anh c¾t hä ®i nh− nhiÒu nhµ nghÖ sÜ ®· lµm. Gäi t¾t lµ V¨n ViÖt nghe nã kªu h¬n. V¨n ViÖt nguyªn lµ mét thÇy ký m¸y ®Ìn. Anh tr¹c h¨m ba, h¨m bèn tuæi. D¸ng ng−êi tÇm th−íc, nho nh·, kiÓu c¸ch, gän ghÏ trong chiÕc bê-lu-d«ng tÝm. Trªn ve ¸o cã ®Ýnh c¸i huy hiÖu Chñ tÞch Hå ChÝ Minh mµ anh ®−îc tÆng håi ®ãng ë phñ B¾c Bé. §Çu anh ®éi lÖch mét chiÕc ca-l« tÝm cã sao vµnh, h«ng ®eo h¬i trÔ bao da sóng lôc ®¸nh rÊt bãng. N−íc da anh tr¾ng, ph¬n phít ®á - anh võa míi lµm mét tîp r−îu "kh«". Bé r©u quai nãn ®−îc c¹o nh½n xanh rên nh− mÆt ®¸ mµi suèt tõ mang tai ®Õn c»m. MiÖng anh ph× phÌo mét ®iÕu thuèc l¸ ¨ng-lª. Håi ®i Nam tiÕn, anh ®· ®ãng trung ®éi phã. Còng håi ®ã, anh ®−îc biÕt NhËt T©n trong ®oµn häc sinh Hµ Néi t×nh nguyÖn vµo Nam. NhËt T©n phôc V¨n ViÖt lµ mét cÊp chØ huy gan d¹, vµ V¨n ViÖt th× mÕn NhËt T©n lµ ng−êi s«i næi, l¹i cïng c¸nh Hµ Néi vµo. Nh÷ng ngµy nghØ, hä th−êng gÆp nhau, kÓ l¹i nh÷ng chuyÖn cña Thñ ®« ®Ó khu©y kháa nçi nhí nhµ, ®Ó quªn nh÷ng gian khæ cña cuéc chiÕn ®Êu. M¾t lõ lõ, V¨n ViÖt hái: - Quèc Vinh dän ®i råi ph¶i kh«ng?

NguyÔn Huy T−ëng NhËt T©n nhËn ra ngay c¸i mØa mai trong giäng nãi cña V¨n ViÖt vµ c−êi ®ång t×nh. Anh rót mét ®iÕu thuèc l¸ Phi-lÝp M«-rÝt trong c¸i bao mµ V¨n ViÖt võa ch×a ra, võa ®¸nh diªm võa nãi: - Kh«ng biÕt chÝnh trÞ ®Õn bao giê. §iªn lªn mÊt. - Ch−a hÕt ®©u. M¾t V¨n ViÖt cµng lõ lõ, nh− lim dim buån ngñ. Anh b−íc lªn c¸i hÌ hÑp, nh−êng lèi cho mÊy c« n÷ sinh, kÐo NhËt T©n l¹i gÇn. Anh th× thµo: - Vô Hµng Bón lµ mét balon d'essai(1). M×nh kh«ng lµm g× lµ nã lÊn. CËu hiÓu t©m lý th»ng Ph¸p chø g×? Giµ d¸i non hét. Ai cøng th× nã mÒm, vÝ dô §øc bªn kia, NhËt bªn nµy. Ng−îc l¹i ai mÒm th× nã cøng, nh− ta b©y giê. ë trªn th× ®· c−¬ng quyÕt l¾m råi. ¤ng Vâ Nguyªn Gi¸p, nh©n danh Bé tr−ëng Bé Quèc phßng, ®· cã lêi kªu gäi thanh niªn sèng chÕt víi Thñ ®«. Ng−êi ta ®ang kÎ khÈu hiÖu vung lªn ®Êy. Nh−ng Quèc Vinh nhµ cËu th× thÕ nµo? Võa råi häp th× vÉn nãi mÊy ®iÓm cò rÝch. TÝch cùc vËn ®éng ®ång bµo t¶n c− nµy, dù tr÷ g¹o n−íc nµy, hÕt søc tr¸nh khiªu khÝch nµy... V¨n ViÖt còng kh«ng t¸n thµnh nh÷ng chuyÖn manh ®éng. §Ó cho NhËt T©n khái phËt ý, anh nãi nhÑ nhµng: - Cè nhiªn nh÷ng viÖc Êy th× ®óng th«i, còng nh− c¸i viÖc tÝch cùc ®ôc t−êng, ®¾p ô, mµ «ng Êy nhÊn ®i nhÊn l¹i, cã ai kh«ng ®ång ý ®©u. Nh÷ng viÖc Êy m×nh ®· lµm vµ ®ang lµm, kh«ng míi g× c¶. C¸i míi b©y giê lµ vÊn ®Ò qu©n sù, lµ vÊn ®Ò vâ khÝ, th× «ng Êy kh«ng chó ý. Cßn c¸i nµy lµ c¸i míi cña «ng Êy ®©y nµy: tæ chøc mét cuéc b·i thÞ toµn thµnh, tÈy chay qu©n ®éi Ph¸p, ®Ó ph¶n ®èi vô

- Dän råi. S¸ng ngµy, «ng Êy vÒ «ng Êy ®Þa t«i mét trËn ghª qu¸. - ChÝnh trÞ th× ph¶i thÕ chø.

(1)

83

84

ý nãi lµ mét kiÓu th¨m dß.

Sèng m·i víi Thñ ®« Yªn Ninh. §Êy míi ®Êy. Bµ Oanh ®ang hÊp tÊp ®i vËn ®éng chÞ em chî §ång Xu©n ®Êy. Y nh− thiªn h¹ ®¹i th¸i b×nh. - Nã thÕ nµo Êy nhØ. - ChËm ghª l¾m. Nhu nh−îc hÕt søc. VÝ dô: Nhµ Qu¶ng X−¬ng Long Hµng Bå cã hµng nói cuèc xÎng. L·o Cù L©m viÖn hÕt lý nµy ®Õn lý kh¸c, kh«ng ñng hé lÊy mét c¸i. Tù vÖ th× ®ang thiÕu cuèc xÎng. ChØ cÇn mét c¸i giÊy tr−ng dông lµ xong, thÕ mµ kh«ng lµm. Mét vÝ dô kh¸c: Thuèc men th× cÇn l¾m chø g×. ThiÕu bÐt hÕt. Y t¸ Sü ch¹y long tãc g¸y míi ®−îc mét Ýt b«ng b¨ng. T«i ®Ò nghÞ tr−ng dông lu«n mÊy c¸i nhµ bµo chÕ trong liªn khu, cã thÓ ®ñ thuèc dïng hµng n¨m. Nh−ng còng kh«ng d¸m lµm, nãi ph¶i dùa vµo sù ñng hé cña nh©n d©n lµ chÝnh. Lµm m¹nh th× sî Ph¸p nã buéc cho lµ khiªu khÝch, t− s¶n hoang mang. - Sao anh kh«ng nãi? V¨n ViÖt nhón vai: - Nãi ®Êy chø, nh−ng ai nghe. Nãi m·i th× l¹i mang tiÕng lµ chñ nghÜa qu©n sù, lµ tiÓu n÷a. Nghe ai b¶o m×nh tiÓu th× muèn ®én thæ råi cßn g×. Anh rôt ®Çu, gi¬ tay: - Kh«ng biÕt tiÓu t− s¶n th× cã téi g×? §i Nam tiÕn ®¸nh chÕt th«i còng tiÓu. Xin thªm bé ®éi vµo ®©y còng tiÓu. B¶o tr−ng dông quèc xÎng còng tiÓu. Cßn c¸i g× kh«ng tiÓu n÷a. Gi¸ m×nh nh− c¸i lo¹i cËu D©n th× nghe ngay ®Êy. - §Ó xem tiÓu hay ®¹i ®−îc viÖc. §−îc, t«i sÏ ®Õn b¶o th»ng Phóc nhµ Cù L©m. T«i sÏ ph¸ c¸i nhµ Qu¶ng X−¬ng Long lÊy cuèc xÎng cho anh em.

85

NguyÔn Huy T−ëng - Bµ Oanh phô tr¸ch vËn ®éng vÞ h«n phu råi. Oanh b¶o Phóc th× vÉn dÔ h¬n c¸nh ta. Cßn ta, viÖc g× giao cho ta ta cø lµm. Lµm thËt lùc, kh«ng ai nãi tiÓu vµo ®©u ®−îc n÷a th× th«i. V¨n ViÖt b¾t tay NhËt T©n: - Chµo «ng tiÓu. Vµ c¶ hai ng−êi ®Òu rò ra c−êi. NhËt T©n ®· vµo tiÖm cµ phª, V¨n ViÖt cßn quay l¹i, gi¬ mét ngãn tay nh− ra hiÖu: - §¸nh chÕt th«i. Sèng chÕt víi Thñ ®«. NhËt T©n ®øng trªn bùc cöa: - §óng. Sèng chÕt víi Thñ ®«. C¸nh ta l¹i cµng ph¶i sèng chÕt víi Thñ ®« ®Ó gì tiÕng.

Tõ ngµy vÒ lµm ñy viªn qu©n sù ë khu §«ng Kinh NghÜa Thôc, V¨n ViÖt cã nhiÒu chuyÖn buån bùc. §iÒu lµm cho anh kh«ng vui nhÊt lµ c¶m thÊy m×nh kh«ng ®−îc tÝn nhiÖm l¾m, v× anh lµ mét quÇn chóng. Mçi khi buån bùc, anh l¹i t×m mÊy ng−êi b¹n uèng r−îu, nãi chuyÖn v¨n th¬, råi vïi ®Çu vµo c«ng viÖc huÊn luyÖn kü thuËt t¸c chiÕn cho bé ®éi vµ anh em tù vÖ. Anh cã c¸i ¸m ¶nh lµ Quèc Vinh kh«ng thËt tin anh, cho lµ anh kiªu vµ nãng n¶y. Kh«ng nh÷ng kh«ng −a Quèc Vinh, anh cßn khinh th−êng anh ta n÷a. Anh cho Quèc Vinh lµ ng−êi cña ®oµn thÓ nªn ®−îc ®Ò b¹t chø ch¼ng h¬n g× anh. Quèc Vinh chØ lµ mét tù vÖ chiÕn ®Êu, thÕ mµ ®−îc lµm Chñ tÞch ñy ban b¶o vÖ khu §«ng Kinh NghÜa Thôc kiªm Phã chñ tÞch ñy ban b¶o vÖ Liªn khu I. V¨n ViÖt cßn biÕt ch¾c ch¾n r»ng ®oµn thÓ ®· nh»m ®−a Quèc Vinh lªn lµm Phã chñ tÞch ñy ban kh¸ng chiÕn liªn khu, nÕu x¶y ra t¸c chiÕn. V¨n ViÖt øc lµ m×nh ®· tõng häc ë tr−êng vâ bÞ TrÇn Quèc TuÊn, ®· tõng ®i Nam tiÕn, ®·

86

Sèng m·i víi Thñ ®« tõng vµo sinh ra tö, l¹i lµ ng−êi trong khu nµy, biÕt ng−êi biÕt viÖc, thÕ mµ vÉn cø lÑt ®Ñt víi chøc ®¹i ®éi phã. Trªn danh nghÜa lµ ñy viªn qu©n sù, nh−ng quyÕt ®Þnh th× vÉn lµ mÊy anh c¸n bé chÝnh trÞ trong c¸i ñy ban b¶o vÖ bªn trong kia. VÒ ®êi t−, Quèc Vinh còng ch¼ng h¬n ai. Quèc Vinh s¾p lÊy Ph−îng, chÞ g¸i NhËt T©n tõ ®Çu ®Õn ch©n ch¼ng cã g× lµ c«ng n«ng c¶. V¨n ViÖt nghÜ: "§· thÕ, ta sÏ cøng nh− s¾t ®èi víi ®µn bµ. §Ó xem ai míi lµ tiÓu t− s¶n". Anh ¨n nãi cã duyªn, nhiÒu c« nghe anh kÓ chuyÖn Nam tiÕn th× ng©y ngÊt, cã nhiÒu c« mª anh. Nh−ng anh, anh nhÊt ®Þnh kh«ng ®Ó cho t×nh yªu chi phèi. V¨n ViÖt nhanh nhÑn b−íc trªn con ®−êng nhá, ngo¹i « cña nh÷ng r¹p h¸t, nh÷ng hiÖu ¨n quen thuéc. Ng−êi, xe ®¹p, xÝch-l« ø l¹i. Con ®−êng tr¬ trôi kh«ng c©y cèi læn nhæn g¹ch ®¸, l¹o x¹o v«i c¸t. Nh÷ng d·y nhµ chen chóc, xéc xÖch rung lªn nh÷ng tiÕng ®ôc t−êng. Tõ trong mét ng«i nhµ cæ mµ bªn ngoµi ®· chÕ biÕn thµnh mét cöa hµng gi¶i kh¸t s¬n xanh diªm dóa, cÊt lªn tiÕng ®µn ghi-ta trÇm trÇm luyÕn tiÕc. Ngåi trªn bao l¬n gç cña mét nhµ g¸c nhá ®Çy c©u ®èi, mÊy thanh niªn ®ang tranh nhau xem mét tót ®¹n sóng lôc cña mét ng−êi ¨n mÆc lam lò, ng−êi nµy rèi rÝt lÊy ra mét tót n÷a trong c¸i bÞ r¸ch nh− bÞ ¨n mµy. TÊt c¶ phè x¸ nhuém mét mµu ®en x¸m, chíp chíp nh¸y nh¸y ®ã ®©y mét vµi ngän ®Ìn ®iÖn trong nh÷ng nhµ tèi t¨m, Èm thÊp. Ngoµi ®−êng, kÎ ch¹y ngang, ng−êi ch¹y däc, kÎ b−íc véi, ng−êi ®øng trÇm ng©m, rïng m×nh trong khÝ l¹nh cña buæi chiÒu. Giã bÊc thæi hiu h¾t, bèc lªn mïi h«i cña cèng r·nh, vµ thØnh tho¶ng sùc nøc c¸i mïi th¬m phøc cña cµ-phª, mïi mÆn ngËy cña phë xµo. Mét ®oµn ba bèn c¸i xe bß chë ®Çy mét thø ®Êt c¸t cßn −ít xång xéc lao tíi, lµm chËt lÌn c¸i phè hÑp, lóc nhóc. §»ng xa phÇn lín lµ

87

NguyÔn Huy T−ëng nh÷ng ng−êi lao ®éng vµ mét sè häc sinh quÇn t©y x¾n cao. Mét häc sinh gi¬ n¾m tay: - C¸t ®©y chø ®©u. Ai thiÕu c¸t lµm ô th× ra s«ng Hång mµ lÊy. TiÕng reo: - C¸t s«ng Hång. D« ta... Ng−êi ta ch¹y ïa ra, vÉy vÉy ®oµn xe bß vui nh− vÉy xe hoa. V¨n ViÖt nghÜ: §«ng Kinh NghÜa Thôc nh− c¸i tæ kiÕn, ng−êi ta mang ®ñ thø vÒ ®Ó ®¸nh giÆc. MÆc dÇu tÝu tÝt, ng−êi ta vÉn nh−êng b−íc cho V¨n ViÖt. NhiÒu ng−êi chØ trá, nhiÒu ng−êi cung kÝnh chµo anh. Anh gi¬ tay lªn mò ca-l« ®¸p lÔ mäi ng−êi mét c¸ch lÞch sù vµ hiªn ngang. Mét anh tù vÖ, mò ca-l« sao vu«ng, ®øng g¸c ë ®Çu phè, sau mét c¸i ô b»ng nh÷ng bao c¸t chång lªn ®Õn ngùc, nh¸c tr«ng thÊy V¨n ViÖt ë xa, ®øng nghiªm bång sóng. Mét anh ë trong nhµ b−íc ra, cÇm lÊy c¸i thuæng ë trong tay mét anh kh¸c, cói xuèng ®µo, nãi nhá víi anh em: "¤ng V¨n ViÖt, «ng V¨n ViÖt". Sù cã mÆt cña mét ng−êi bé ®éi, nhÊt lµ cña mét cÊp chØ huy, ®· lµm cho mäi ng−êi v÷ng chÝ trong c¸i buæi chiÒu ©m u, l¹nh lÏo, ®Çy lo ©u nµy. V¨n ViÖt thÊy râ c¸i c¶m t×nh cña nh©n d©n ®èi víi bé ®éi, ®èi víi anh, vµ anh mØm c−êi sung s−íng. Anh nghÜ: "V¨n ViÖt kh«ng ph¶i lµ mét th»ng xoµng".

TrÇn V¨n ®øng ë trªn bê c¸i hÇm n«ng choÌn. Anh võa míi xóc ®Êt xong vµ b©y giê nh−êng xÎng cho Loan. ThÊy V¨n ViÖt, anh cã c¸i ng−îng cña mét ng−êi häc trß bÞ thÇy gi¸o b¾t gÆp ®øng ch¬i. Tõ ngãt nöa th¸ng nay vµo tù vÖ, ®©y lµ lÇn ®Çu tiªn anh ra ®µo hÇm. Anh kh«ng ph¶i lµ mét c«ng tö nhµ giµu. §i d¹y häc còng chØ

88

Sèng m·i víi Thñ ®« ®ñ ¨n. Nh−ng tõ thuë nhá ®Õn nay, anh ch−a hÒ ph¶i rê vµo con dao, c¸i xÎng. Anh ng¹i nh÷ng c«ng viÖc lao ®éng. Sau vô Trµng TiÒn, tiÕp lu«n ®Õn vô Yªn Ninh, anh uÊt øc muèn x«ng ngay vµo cuéc chiÕn ®Êu. GiÆc ®· tr¾ng trîn ra mÆt. Kh«ng cßn lµ lóc ®i vËn ®éng bµ con t¶n c−, tÝch tr÷ g¹o n−íc, ®i nghe gi¶i thÝch vÒ tr−êng kú kh¸ng chiÕn, vÒ nhiÖm vô cña thanh niªn n÷a. TÊt c¶ nh÷ng viÖc ®ã anh thÊy ®Òu lµ viÓn v«ng c¶. Giê hµnh ®éng ®· ®Õn råi. Anh s½n sµng lµm tÊt c¶ nh÷ng viÖc g× khã nhäc, nguy hiÓm. Khi ®−îc lÖnh cña ñy ban lµ ph¶i tÝch cùc ®µo hÇm ®¾p ô, anh kh«ng chê ®Õn tèi n÷a, ra ®©y xÎ ®−êng víi mét tiÓu ®éi trong trung ®éi cña anh. Anh h¨m hë t−ëng nh− anh cã thÓ ®µo ngay ®−îc mét c¸i hµo s©u, dùng ngay mét chiÕn lòy, to h¬n, v÷ng ch¾c h¬n nh÷ng c¸i ô ë Kh©m Thiªn, ë « Chî Dõa, ë CÇu DÒn, ë « §èng M¸c. Khi ®−îc tin r»ng ë nhiÒu phè nhá nh− T« TÞch ë Hµng Gai, tù vÖ còng ®· dùng ch−íng ng¹i vËt vÝt kÝn hai ®Çu phè, anh cµng sèt s¾ng. Nh−ng chØ bæ ®−îc mÊy nh¸t cuèc th× vai anh ®· trèi, tay anh ®· r¸t. Tuy vËy, anh vÉn cè. Cã Loan ®øng ®Êy, anh thÊy cÇn ph¶i tá ra h¨ng h¸i ®Ó khái lµm gi¶m c¸i h¨ng h¸i cña ng−êi häc trß. §Çu ®−êng bªn kia phÝa CÇu Gç, c¸i ô ®· cao, víi nh÷ng c©y gç n»m ngang kiªn cè. Anh thóc giôc mäi ng−êi lµm. Ng−êi ta xóm ®en xóm ®á xem anh em tù vÖ. Mét anh hµng phë rong ngøa m¾t còng ch¹y ra ®µo. Mét anh xÝchl« ®¹p xe tíi ®Êy n»n n× xin cho cuèc vµi nh¸t. MÊy anh tù vÖ phè Hµng §µo ®i qua, ghen víi bän TrÇn V¨n, kªu rÇm lªn tr¸ch ñy ban kh«ng cho xÎ ®−êng ë nh÷ng phè lín. MÊy c« n÷ sinh tr«ng thÊy tù vÖ lµm c«ng t¸c ph¸ ho¹i th× reo lªn sung s−íng. §· hÕt råi c¸i thêi mµ thÊy mét thanh niªn ¨n mÆc h¬i cá r¶ lµ c¸c c« ®· bÜu m«i chÕ giÔu. B©y giê th× víi bé quÇn ¸o t©y cò, víi ®«i giµy tµng, TrÇn V¨n l¹i thÊy m×nh h·nh diÖn. Ng−îc l¹i, mét thanh niªn ch¶i chuèt ®i qua, th× bÞ mÊy c« nguýt vµ rò ra c−êi.

89

NguyÔn Huy T−ëng TrÇn V¨n c¶m thÊy cã mét c¸i g× vui kh«ng thÓ nãi ®−îc, nã Êm Êm, nhÑ nhÑ, ph¬i phíi tõ bªn trong ®−a ra. C¸i vui mái mÖt cña mét ng−êi b»ng lßng ®· lµm ®−îc mét viÖc g× thiÕt thùc vµ thÊy m×nh g¾n s©u vµo cuéc ®Êu tranh chung, hßa víi c¸i say s−a cña bì ngì vµ c¸i kho¸i c¶m ®au ®ín cña b¾p thÞt bÞ tï h·m, b−íc ®Çu ®−îc kÝch thÝch. Hä chØ cã mét c¸i cuèc, hai c¸i thuæng, mét c¸i xÎng. Nh÷ng dông cô tÇm th−êng Êy b©y giê trë nªn rÊt quý, v× chç nµo ng−êi ta còng dïng ®Õn nã. Nã còng quý nh− nh÷ng ng−êi tr−íc ®©y anh kh«ng chó ý hoÆc khinh rÎ, nh−ng lóc nµy th× rÊt ®−îc viÖc. §øng trªn bê hÇm, anh nh×n hä, vµ thÊy Êm lªn trong mét t×nh yªu kú l¹. Sên, anh thî xÎ phè Gia Ng−, mét thanh niªn v¹m vì, vµ hiÖn nay ph¶i ë l¹i Hµ Néi ®Ó tr«ng x−ëng cho chñ. Tu, mét ng−êi phu khu©n v¸c ë Cét ®ång hå. Anh ta míi ch¹y ®−îc mét tr¨m b¹c cho vî con vÒ quª. ThÊy TrÇn V¨n ra lµm th× anh ta cã ý bÊt nhÉn, phµn nµn lu«n miÖng: "¤ng ®Ó cho ch¸u lµm cho. C¸c «ng cã quen nh÷ng viÖc nµy ®©u". Anh ta kh«ng ®Ó cho TrÇn V¨n ®µo hay cuèc l©u bao giê. TuyÕt, con nhµ thæ còng h¨ng h¸i l¾m. Nã kh«ng xoa phÊn, c¸i tr¸n nh½n tr¬, m¾t mäng lªn nh− ng−êi phï. H«m nay nã chÝt kh¨n vu«ng ®en, mÆc ¸o c¸nh n©u vµ quÇn ®en. C¸i c¸ch ¨n mÆc Êy còng lµm cho nã l−¬ng thiÖn ra. Chñ nã ®· t¶n c−, nã ë l¹i Hµ Néi v× ch¼ng biÕt ®i ®©u. HÔ anh em b¶o ra ®µo ®−êng ®¾p ô lµ nã ®i ngay. NhiÒu anh nh− Sên th−êng cho nã ¨n c¬m. Ng−êi ta gäi nã lµ chÞ cÈn thËn. H×nh nh− c¸i c¸ch ®èi xö Êy còng lµm cho nã håi l¹i. Khi ®−îc t«n träng th× mét kÎ ®· mÊt c¶ tÝnh ng−êi råi còng cã thÓ trë l¹i c¸i nh©n phÈm cña con ng−êi. Còng v× tin nh− thÕ nªn TrÇn V¨n cã ý muèn nhËn Long ®en, mét l−u manh, vµo trong mét tiÓu ®éi, vµ lóc nµy h¾n ®ang h× hôc ®µo, mu bµn tay thÝch chµm næi lªn râ nÐt hai l−ìi kiÕm giao nhau, tè c¸o mét con ng−êi lç m·ng,

90

Sèng m·i víi Thñ ®« vò phu, gian gi¶o. Hµ Néi nh− bÞ mæ ra, ph¬i trÇn nh÷ng cÆn b· ®ang tù gét röa. Mäi ng−êi dõng tay khi V¨n ViÖt tíi gÇn, nÝn thë chê anh nãi. V¨n ViÖt ghÕch ch©n lªn mét c¸i b¸nh xe bß ø l¹i bªn hè bao c¸t, hái: - Sau vô Yªn Ninh cã ai sî kh«ng? - Kh«ng ¹. - TiÕng ®¸p m¹nh mÏ. - ChØ phiÒn mét nçi lµ thiÕu dông cô. Chóng t«i may mµ cßn m−în ®−îc, chø nhiÒu phè kh¸c bãi kh«ng ra mét c¸i. Long ®en, mét thanh niªn cã c¸i mu bµn tay thÝch chµm næi râ nÐt hai l−ìi kiÕm giao nhau, c¸i miÖng ®Çy nh÷ng r¨ng vµng, nhanh nh¶u: - Th−a «ng, anh em chóng ch¸u bµn lµ cø vµo nhµ Qu¶ng X−¬ng Long mµ lÊy th× cã hµng øc, hµng v¹n c¸i. Mäi ng−êi c−êi å å. V¨n ViÖt ®øng dËy: - Ta h·y tr«ng vµo søc ta tr−íc ®·. Anh häc sinh xe c¸t nãi: - Lµm nh− chóng t«i th× cÇn g× ®Õn xÎng cuèc. Th−a anh, xe t¨ng nã cã nhiÒu kh«ng?

NguyÔn Huy T−ëng - Kh«ng cã thø khÝ giíi g× lµ tuyÖt ®èi c¶. Ta sÏ cã c¸ch chèng xe t¨ng. §µo hÇm lµ mét c¸ch. LÊy c¸t vÒ ®¾p ô còng lµ mét c¸ch. ThÕ gäi lµ lµm cho Ph¸p cã ch©n nh− quÌ ®Êy. TÝch cùc h¬n n÷a lµ ta sÏ cã mÑo ph¸ xe t¨ng b»ng nh÷ng khÝ giíi riªng cña ta, ngay c¶ b»ng lùu ®¹n. TrÇn V¨n dáng tai. Trong mét líp huÊn luyÖn qu©n sù cÊp tèc mµ anh ®−îc dù, V¨n ViÖt ®· gi¶ng vÒ c¸ch ®èt xe t¨ng b»ng Ðtx¨ng cê-rÕp, c¸ch dïng lùu ®¹n nÐm vµo lÇu xe t¨ng. Míi ®©y, anh l¹i nghe ®ån bé ®éi cã mét thø khÝ giíi bÝ mËt lµ bom ba cµng. Anh nh×n V¨n ViÖt, muèn hái vÒ thø vâ khÝ l¹ lïng Êy. Nh−ng anh vÉn rôt rÌ. V¨n ViÖt nãi tiÕp: - §¸nh nhau víi bän ®Õ quèc m¹nh h¬n ta vÒ vâ khÝ, th× yÕu tè quyÕt ®Þnh ®èi víi chóng ta vÉn lµ tinh thÇn. Chóng ta kh«ng sî xe t¨ng th× ®¸nh ®−îc xe t¨ng. Mét vâ quan Anh lµ Y-¨ng Lª-vy, ®· tõng chiÕn ®Êu ë T©y Ban Nha, cã nãi r»ng c¸i ®øc tÝnh cÇn thiÕt cho mét chiÕn sÜ ®¸nh xe t¨ng lµ b×nh tÜnh, gan d¹, chÞu hy sinh. T«i ®ang tæ chøc mét ®éi c¶m tö ®¸nh xe t¨ng. Chóng ta ph¶i lµm thÕ nµo cho khu §«ng Kinh NghÜa Thôc cña chóng ta sÏ ®i ®Çu trong viÖc ph¸ xe t¨ng. Cã ai t×nh nguyÖn vµo ®éi Êy kh«ng? TrÇn V¨n nãi:

- Nã cã Ýt th«i, nh−ng nã vÉn h¬n ta v× ta kh«ng cã.

- T«i xin t×nh nguyÖn.

- ë Hµng Bón nã cho xe ®Õn nhæ ch−íng ng¹i vËt nh− ta nhæ cäc, nh− thÕ th× lµm thÕ nµo? - §©u còng xÎ ®−êng, ®©u còng dùng ch−íng ng¹i vËt th× nã ph¸ ®−îc hÕt µ? BiÕt anh em lo l¾ng vÒ xe t¨ng, vµ ®Ó tá tµi qu©n sù cña m×nh, V¨n ViÖt nãi:

91

Mäi ng−êi ®Òu nhao nhao h−ëng øng. V¨n ViÖt nãi: - Th«i, anh chÞ em lµm ®i. Chóng ta lµ nh÷ng ng−êi cña khu §«ng Kinh NghÜa Thôc, mang tªn c¸i tr−êng cña nhµ c¸ch m¹ng L−¬ng V¨n Can, c¸i khu tiªu biÓu nhÊt cña ®Êt Th¨ng Long ngµn n¨m v¨n vËt. ChiÕn sÜ §«ng Kinh NghÜa Thôc ph¶i lõng danh toµn quèc, giÆc nghe thÊy ph¶i kinh hån t¸ng ®ëm. §−îc kh«ng nµo?

92

Sèng m·i víi Thñ ®« V¨n ViÖt rÊt tù hµo víi c¸i khu cña anh. Anh muèn bé ®éi, tù vÖ trong khu giái h¬n c¸c khu kh¸c. Tªn tuæi anh sÏ rùc rì cïng víi tªn §«ng Kinh NghÜa Thôc. C¸i tªn nho nh· nµy l¹i phï hîp víi c¸i tÝnh thÝch v¨n ch−¬ng cña anh. Cho nªn anh th−êng nghÜ: m×nh lµ mét nhµ qu©n sù, nh−ng ph¶i lµ mét nhµ qu©n sù phong l−u. Anh s¾p söa ®i th× cã nh÷ng tiÕng ch¹y rÇm rËp hßa víi nh÷ng tiÕng kªu vµ nh÷ng tiÕng c·i nhau Çm Ü. Ng−êi ta ®æ x« c¶ sang Hµng B¹c. NhËt T©n còng ch¹y tíi. Tr−íc cöa nhµ h¸t Tè Nh−, mét to¸n ng−êi kÐo ®i, ïn ïn, lén xén. Ng−êi x¸ch va-li, ng−êi ®eo ®Éy, ng−êi gång g¸nh, phÇn lín lµ nh÷ng anh em lao ®éng. Mét ng−êi, ®øng ë gi÷a ®−êng, c¶n hä l¹i:

NguyÔn Huy T−ëng - §· biÕt thÕ th× ph¶i ë l¹i. Thanh niªn ph¶i sèng chÕt víi Thñ ®«. C¸c anh ®i ®©u? C¸c anh kh«ng biÕt bá ®i lµ hÌn µ? Trë vÒ ngay. T«i b¶o! Ng−êi mò xanh gi¬ tay lªn: - ChÝnh phñ kh«ng hÒ b¾t buéc ai ë l¹i. Anh lµ g× mµ gi÷ ®−îc chóng t«i? - T«i lµ g× Êy µ? T«i chØ nh©n danh lµ mét thanh niªn Hµ Néi, t«i kh«ng cho c¸c anh vÒ. - Nh−ng chóng t«i cã ®−îc nh− c¸c anh ®©u. Kh«ng cã c¸i g× vµo miÖng th× kh«ng ai nãi cøng ®−îc. Chóng t«i kh«ng cã mét hét c¬m vµo bông tõ h«m qua råi. - S¾p ®¸nh nhau víi Ph¸p mµ c¸c anh cßn nãi chuyÖn c¬m ¸o µ?

- C¸c anh em, c¸c anh em lµ thanh niªn. Sao anh em l¹i ®i. §Ò nghÞ c¸c anh em ë l¹i. Lóc nµy thanh niªn dêi Thñ ®« lµ mét téi lín. Trong bän, mét thanh niªn, mò s¬n xanh, ch©n ®i ®Êt, tiÕn ra nãi: - Chóng t«i ph¶i ®i nh− thÕ nµy lµ mét ®iÒu khæ t©m. Chóng t«i ®· quyÕt ë l¹i ®Ó kh¸ng chiÕn. Nh−ng bµ con còng nªn hiÓu cho hoµn c¶nh cña chóng t«i. B©y giê chóng t«i tiÒn kh«ng cßn mét xu, g¹o kh«ng cßn mét hét. Chóng t«i kh«ng d¸m ®ßi hái ChÝnh phñ, v× ChÝnh phñ ta còng ch¼ng giµu g× mµ cßn ph¶i lo hµng tr¨m hµng ngh×n c«ng viÖc. V× thÕ chóng t«i ph¶i vÒ. Chóng t«i vÒ thÕ nµy th× cã sung s−íng g× ®©u. NhËt T©n ®· nh¶y ra tr−íc mÆt anh mò xanh. Hai c¸nh tay dang réng ra c¶n mäi ng−êi. Con Lu lu nh− s¾p söa chåm lªn c¾n ng−êi mò xanh. Ng−êi ta gi¹t vÒ ®»ng sau. NhËt T©n thÐt:

93

§¸m ®«ng sõng sé b−íc lªn: - Chóng t«i ë ®©y kh«ng cã viÖc g×. §µo th× xÎng cuèc kh«ng cã. - Råi sÏ cã. Muèn bao nhiªu còng cã. T«i sÏ ®Õn tËn nhµ Cù L©m lÊy cho c¸c anh em. C¸c anh cßn muèn c¸i g× n÷a nµo? C¸c anh l¹i sî ph¶n ®éng nã b¶o tù vÖ lµ bia ®ì ®¹n cho ViÖt Minh chø g×? - Anh kh«ng ®−îc nãi l¸o. - Mét lÇn n÷a, t«i b¶o c¸c anh vÒ. NÕu kh«ng t«i sÏ... Ng−êi thanh niªn mò xanh qu¨ng c¸i va-li xuèng ®Êt, tay ®−a mò cho mét ng−êi kh¸c: - Anh sÏ lµm g×? Khai trõ chóng t«i ch¾c? NhËt T©n thÐt: - Khai trõ µ? Kh«ng. Khai trõ mét tù vÖ kh«ng ph¶i b»ng mét lêi tuyªn bè. Khai trõ tù vÖ b»ng sóng ®¹n.

94

Sèng m·i víi Thñ ®« Anh v¹ch ¸o ra-gê-l¨ng ra, ®Ó lé c¸i d©y ®eo sóng lôc quµng tr−íc ngùc vµ c¸i th¾t l−ng Mü cã gi¾t mét khÈu sóng lôc. Anh rót khÈu sóng gi¬ lªn trêi. Mét tiÕng kªu: - Kh«ng ®−îc b¾n! V¨n ViÖt nh×n ra th× lµ Quèc Vinh võa ®i ë ®©u vÒ tíi ®©y. Anh lÈm bÈm: - L¹i s¾p diÔn thuyÕt! Anh lñi vµo ®¸m ®«ng ®i th¼ng. TrÇn V¨n lÊy lµm l¹ vÒ th¸i ®é cña V¨n ViÖt. §· mÊy lÇn, anh b¾t gÆp V¨n ViÖt thÊy bãng Quèc Vinh lµ l¸nh mÆt ®i. Tr¸i víi lêi nãi cña V¨n ViÖt, Quèc Vinh kh«ng diÔn thuyÕt. TrÇn V¨n chØ thÊy anh ®øng nãi chuyÖn nhá nhÎ víi ng−êi mò xanh, råi len lái vµo gi÷a ®¸m ®«ng nh− bµn b¹c víi mäi ng−êi. Hä ch¨m chó nghe anh vµ gËt gËt ®Çu. Råi thÊy hä reo hß trë lui. Nh÷ng ng−êi ®øng trªn c¸c vØa hÌ còng vç tay hoan h«. Quèc Vinh quay l¹i, bµn tay ph¶i cuén trßn l¹i, ®−a lªn miÖng. Anh ho khe khÏ. §«i m¾t lå lé cña anh nh− t×m mét ng−êi nµo. Chît thÊy «ng ñy viªn kinh tÕ ®øng ngay gÇn TrÇn V¨n, anh b−íc l¹i, nãi nhá: - TrÝch g¹o kho ph¸t cho anh em. ¤ng ñy viªn bËt nÈy ng−êi: - Th−a «ng, sè g¹o dù tr÷ trong kho kh«ng cßn mÊy. Ph¸t cho bé ®éi, nh©n viªn c¸c c¬ quan cßn ®ang thiÕu. Cßn ph¶i ®Ò phßng nÕu x¶y ra... - Cø xuÊt ra ba t¹.

NguyÔn Huy T−ëng - §©y lµ nh÷ng anh em d©n nghÌo, phu phen, c«ng nh©n. Anh em kh«ng ph¶i lµ nh÷ng ng−êi thiÕu tinh thÇn. Anh em rÊt tÝch cùc, ph¶i gi÷ l¹i ®Ó ph¸ ho¹i vµ chiÕn ®Êu. ¤ng xuÊt ngay cho. T«i chÞu tr¸ch nhiÖm. Tay anh l¹i ®−a lªn, c¸i miÖng dÈu ra, lµm lâm s©u ®«i m¸. TrÇn V¨n, m¾t kh«ng rêi ng−êi c¸n bé, thÇm khen c¸i b×nh tÜnh nhÑ nhµng cña anh ta. NghÜ ®Õn c¸i hung h¨ng cña NhËt T©n, anh bËt buån c−êi. ThÊy Quèc Vinh ®i qua, anh hái: - Sao ta cø ®Ó cho mò ®á nã hoµnh hµnh m·i thÕ? Quèc Vinh bÊy giê míi nhËn ra TrÇn V¨n. B¾t tay xong, anh nãi: - §Õ quèc lµ con quØ. Nh−ng ta th× vÉn ph¶i nªu cao ngän cê hßa b×nh cho ®Õn cïng. - ¢m m−u cña nã ®· râ råi. M×nh ph¶i lµm thÕ nµo chø? - Kh«ng ph¶i ®îi ®Õn vô Yªn Ninh ta míi râ c¸i ©m m−u cña chóng. C¸i ©m m−u cña nã ®· lé ra tõ HiÖp ®Þnh s¬ bé mång s¸u th¸ng ba, tõ T¹m −íc m−êi bèn th¸ng chÝn. KÕ ho¹ch cña nã lµ t»m ¨n l¸, hÕt L¹ng S¬n, råi H¶i Phßng, råi b©y giê ®Õn l−ît Hµ Néi... VÊn ®Ò cña chóng ta lµ ®oµn kÕt, tÝch cùc chuÈn bÞ ®Ó lµm hËu thuÉn cho ChÝnh phñ, vµ nÕu kh«ng gi÷ ®−îc hßa b×nh, ph¶i ®¸nh th× chóng ta ®¸nh. Chóng ta lÆng lÏ mµ chuÈn bÞ, reo c−êi mµ kh¸ng chiÕn. Cã thÕ th«i, ph¶i kh«ng, nhµ gi¸o? Quèc Vinh vç vai anh, hái: - Cô bµ vÒ råi chø anh? TrÇn V¨n gËt ®Çu, lêi nãi th©n mËt cña Quèc Vinh lµm cho anh c¶m ®éng. Anh nh− trë l¹i mèi t×nh b¹n cò, kh«ng ph¶i ®øng tr−íc mét ng−êi c¸n bé th−êng vÉn cã c¸i g× l¹nh nh¹t khã hiÓu ®èi víi

- §· ®Ò nghÞ lªn trªn xin cho thªm, nh−ng kh«ng ®−îc.

95

96

Sèng m·i víi Thñ ®« anh. Anh vèn quen biÕt Quèc Vinh tõ l©u. Quèc Vinh lµ con vî bÐ mét «ng ®å, ng−êi lµng mÑ TrÇn V¨n. Nh÷ng kú nghØ hÌ vÒ quª mÑ, anh th−êng ch¬i víi Quèc Vinh, häc ë tr−êng lµng. Ng−êi vî c¶ ®anh ¸c qu¸. Bµ bÐ ph¶i d¾t Quèc Vinh ®i, khi Êy cßn gäi lµ th»ng Thô. MÑ Quèc Vinh kh«ng thÓ cho anh ta ®i häc n÷a, tr×nh ®é líp nh×, líp nhÊt còng dë dang, anh ta xin vµo lµm thî s¾p ch÷ ë nhµ in Lª V¨n T©n. Råi anh ta ®i ho¹t ®éng bÝ mËt, phÇn nhiÒu ë Hµ Néi. N¨m 1943, Quèc Vinh cã ®Õn gÆp TrÇn V¨n tuyªn truyÒn c¸ch m¹ng. Nh−ng TrÇn V¨n sî khñng bè, xin chØ lµm mét quÇn chóng c¶m t×nh. Ýt l©u sau, Quèc Vinh bÞ b¾t. §Õn Tæng khëi nghÜa, TrÇn V¨n l¹i gÆp Quèc Vinh, nh−ng anh rÊt ng−îng vµ kh«ng d¸m vån v·, sî mang tiÕng lµ kÎ xun xoe xu thêi. B©y giê, nghÜ l¹i, l¾m lóc anh vÉn tiÕc ®· bá lì mét dÞp tèt ®Ó ®i vµo c¸ch m¹ng. Trong khi Quèc Vinh, nh− anh th−êng nãi, ®· trë nªn mét ng−êi cña t×nh thÕ, th× anh vÉn chØ lµ mét ng−êi mß mÉm t×m ®−êng. Anh giíi thiÖu Loan víi Quèc Vinh. Ng−êi c¸n bé nãi: - C«ng t¸c tuyªn truyÒn lµ mét trong nh÷ng c«ng t¸c quan träng bËc nhÊt. Cã mét nhµ th¬ vµo th× hay l¾m, tèt l¾m. Quèc Vinh b¾t tay Loan, chµo TrÇn V¨n quay ®i. Chît nghÜ ra mét ®iÒu, anh quay l¹i nãi víi TrÇn V¨n. Mét c©u nãi ng©y th¬ lµm cho TrÇn V¨n ng¹c nhiªn hÕt søc: - Bän m×nh ®ang cÇn mét c¸i b¶n ®å Hµ Néi vÏ to ra. Nh−ng ai còng bËn c¶. Nhê lu«n anh Êy vÏ cho mét c¸i, l¹i lµ nhµ th¬, vÏ ch¾c lµ ®Ñp l¾m.

NguyÔn Huy T−ëng

8

N

gän ®Ìn ®iÖn bu«ng tõ trªn nãc kh«ng cã trÇn cña mét c¨n

g¸c hÑp, chiÕu mét thø ¸nh s¸ng vµng ®ôc xuèng c¸i bµn ®en ë gi÷a nhµ, gÇn c¸i lan can gç cña cÇu thang. Ngoµi ra, mäi vËt ®Òu ch×m trong bãng tèi: c¸i nãc thÊp víi rui mÌ nÆng trÞch, c¸i bµn thê tÝt bªn trong; trªn t−êng x©y b»ng v«i tam hîp l©u ngµy vµng ngËy, bé tø b×nh víi c¸i khung ®en vµ nh÷ng tranh Tam quèc ®· bÞ thêi gian hun khãi. Qua c¸i cöa sæ tr«ng xuèng ngâ - mµ chÊn song lµ mét ch÷ triÖn tr¸ng men xanh - bªn ngoµi giã lay m¹nh c¸i chôp ®Ìn ®Çu ngâ bèc mï khãi s−¬ng. Tuy míi vµo kho¶ng t¸m giê tèi mµ nh− ®· khuya l¾m. Chung quanh ®Òu im lÆng, c¸i im lÆng kh«ng b×nh th−êng ®èi víi nh÷ng ng−êi ë c¸i khu phè ch»ng chÞt nh÷ng ®−êng ngang ngâ t¾t nµy, giang s¬n cña nh÷ng r¹p h¸t, nh÷ng tiÖm ¨n, tiÖm gi¶i kh¸t, tiÖm thuèc phiÖn, nh÷ng hµng quµ, hµng b¸nh b¸n rong, nh÷ng ®µo kÐp c¶i l−¬ng, nh÷ng phu phen thî thuyÒn, nh÷ng kh¸ch tró, nh÷ng lµng ch¬i, nh÷ng l−u manh yªu t¹, nh÷ng con ng−êi sèng c¸i cuéc sèng phï hoa lam lò, lõa läc, ª chÒ, cµng vÒ ®ªm cµng ån µo, quay cuång, rèi rÝt. Nh−ng trong c¸i c¨n g¸c nµy, cßn ph¶ng phÊt h×nh d¸ng cña kinh thµnh x−a cò, ë vµo gi÷a mét c¸i ngâ hÎm lÇy nhÇy, h«i h¸m, ngµy th−êng kh«ng cã vÎ l−¬ng thiÖn l¾m, cuéc sèng nhén nhÞp

97

98

Sèng m·i víi Thñ ®« kh¸c h¼n bªn ngoµi. Hä cã tÊt c¶ t¸m chÝn ng−êi. Tu, anh phu khu©n v¸c ë Cét ®ång hå, mét ng−êi tr¹c bèn m−¬i tuæi, hai vai réng vµ ch¾c nÞch nh− lùc ®iÒn, da mÆt dµy lªn v× sù vÊt v¶ vµ tÝnh thËt thµ. Méng Xu©n, anh kÐp c¶i l−¬ng, kho¶ng m−êi b¶y m−êi t¸m, ng−êi Îo l¶, mÆt tr¾ng bÖch, tãc mai dµi, ¨n mÆc ch¶i chuèt mét c¸ch l¼ng l¬. Ng−êi phu vµ anh kÐp ngåi ë ®Çu bµn. Hai bªn bµn, ngåi trªn c¸i trµng kû nÆng, mÊy ng−êi häc sinh ®ang lói hói kÎ khÈu hiÖu. Tr−íc ban thê, trong bãng tèi, mét häc sinh ®øng gi¶ng c¸ch b¾n sóng lôc cho mét anh häc sinh kh¸c. Riªng Loan th× ngåi tr−íc c¸i bµn giÊy kª gÇn cöa sæ, vµ ®ang phãng to c¸i b¶n ®å Hµ Néi. Anh t¹m thêi ë víi TrÇn V¨n ®Ó lµm c¸i c«ng viÖc mµ anh míi ®−îc giao cho. ThØnh tho¶ng, anh quay l¹i nh×n nh÷ng ng−êi b¹n míi, trõ Méng Xu©n ra, cßn toµn lµ häc sinh vµ thî thuyÒn. Méng Xu©n, tay cÇm mét tËp giÊy b¹c, hái: - C¸c ®¹i huynh cßn ai gãp n÷a kh«ng? Ch−a ®−îc n¨m tr¨m. Ch¶ bï víi anh em c¶i l−¬ng nhµ ®Ö, chØ b¶o mét tiÕng lµ hä gãp tiÒn mua lu«n ®−îc hai khÈu sóng tr−êng. B©y giê mµ diÔn mét tèi lÊy tiÒn mua sóng th× ph¶i biÕt, võa cã tiÒn, r¹p võa ®ì v¾ng. N¨m tr¨m cã ®−îc kh«ng, anh Long? Th«i, ®Ó cho tiÓu ®Ö ®i. GiÆc ®¸nh ®Õn n¬i råi! Anh b−íc kiÓu c¸ch nh− ®i trªn s©n khÊu tíi gÇn Long ®en ®øng tr−íc bé tø b×nh, tay cÇm mét khÈu sóng lôc. Méng Xu©n vµo nghÒ ®· ®−îc bèn n¨m nay. Tr−íc anh chØ ®ãng nh÷ng vai ch¹y cê. Míi ®©y, anh ®−îc ®ãng vai TriÖu Tö Long, råi Ngò Tö T−. Anh ®−îc mäi ng−êi chó ý trong buæi diÔn vë Tµn ph¸ C« T«. Cã nhiÒu ng−êi khãc khi Ngò Tö T− bÞ vua Phï Sai cho tam ban triÒu ®iÓn. Nh−ng c¸i ®ªm ®Çu tiªn anh ®−îc hoan nghªnh Êy th× còng lµ ®ªm cuèi

99

NguyÔn Huy T−ëng cïng r¹p anh diÔn ë Hµ Néi ®Ó h«m sau toµn ban t¶n c−. Méng Xu©n ®−a tËp giÊy b¹c cho Long ®en: - H·y cÇm lÊy nµo. Bän häc sinh vç tói quÇn ®åm ®ép. Mét anh nãi: - HÕt råi. Th©n cßn ch¼ng tiÕc, tiÕc g× tiÒn. B¸n ®i, võa b¸n võa cóng. ViÖc n−íc c¶. Long ®en kh«ng cÇm tËp giÊy b¹c, võa ®Èy Méng Xu©n võa nãi: - ThÕ th× cho em theo c¸c anh, c¸c anh gi÷ lÊy c¶ tiÒn, c¶ sóng. Tu kh«ng vui l¾m. GÇn ®©y, kh¾p c¸c phè, ng−êi ta kÎ Ýt ng−êi nhiÒu thi nhau gãp tiÒn mua sóng, mua lùu ®¹n. Nh−ng anh ch¼ng cã g×. H«m nay, nÕu kh«ng cã mét yÕn g¹o cña ñy ban cho th× anh còng kh«ng biÕt lÊy g× mµ ¨n. Tu thÊy ng−îng víi anh em. Mµ hä l¹i võa bÇu anh lµm tiÓu ®éi tr−ëng, thay mét «ng chñ hiÖu hµng b¹c sau vô Yªn Ninh ®· bá vÒ quª. Anh nh×n Long ®en råi l¹i nh×n mÊy anh häc sinh ån µo míi kÐo ®Õn, ch−a lªn hÕt cÇu thang ®· ®ßi ngay cho c«ng t¸c. Mét ng−êi nãi b« b«: - Nã g©y ra vô Yªn Ninh th× lµ nã chÕt. Bé ®éi kÐo vÒ ®«ng l¾m råi, ®«ng h¬n h«m qua, ®«ng h¬n h«m kia. Trong thµnh chóng nã lôc ®ôc, lÝnh §øc næi lo¹n, nã giÕt nhau chÝ chãe, gi¶i phãng Thñ ®« ®Õn n¬i råi. Cho chóng t«i vµo tù vÖ. Tu ch−a kÞp cã ý kiÕn th× hä ®· sµ ngay vµo ®¸m häc sinh ®ang kÎ khÈu hiÖu, nãi chuyÖn rèi rÝt: - §−a tí kÎ víi. Tí kÎ rÊt ®Ñp. å, vui qu¸. Thanh niªn sèng chÕt víi Thñ ®«. Thanh niªn sèng chÕt víi thµnh Hoµng DiÖu. - KÎ mét thø cã ®−îc kh«ng? - C¶ hai thø. Mét ®»ng nªu ®−îc hai tiÕng Thñ ®«, mét ®»ng nªu ®−îc sù tuÉn tiÕt cña cô Hoµng DiÖu.

100

Sèng m·i víi Thñ ®« - Cô Hoµng DiÖu th× h¬i bi. Cô chÕt nh−ng th»ng Ph¸p nã vÉn h¹ ®−îc thµnh Th¨ng Long. M×nh chÕt nh−ng kh«ng ®Ó mÊt Hµ Néi. - Cèt nªu c¸i tinh thÇn c¶m tö th«i. LÝnh nhµ TrÇn thÝch ch÷ S¸t Th¸t th× m×nh viÕt lêi thÒ sèng chÕt.

NguyÔn Huy T−ëng Côc Qu©n giíi. Sau can vµo vô giao toµn sóng háng, anh bÞ b¾t giam mÊy ngµy. GÇn ®©y, anh ®· b¸o cho c«ng an b¾t ®−îc mét æ in giÊy b¹c gi¶, vµ lµm giÊy cam ®oan c¶i tµ qui chÝnh. Anh muèn vµo tù vÖ, nh−ng ë ®©u ng−êi ta còng ng¹i. Méng Xu©n nãi:

Méng Xu©n quay l¹i nãi: - Xin c¸c huynh cho ®Ö ghi tªn ®·. LÇn nµy chóng ta ë l¹i lµ sèng chÕt víi Thñ ®« thËt, dï ph¶i da ngùa bäc th©y, thÞt n¸t x−¬ng tan còng kh«ng lïi b−íc. Tr−íc ®©y ai muèn vµo th× vµo, ai muèn ra th× ra. C¸c huynh hiÓu cho, nh− thÕ lµ kh«ng ®−îc. C¸c huynh ®Õn lµ mõng råi. Nh−ng xin cho ®Ö ghi tªn. - C¸c anh kh«ng ph¶i ghi tªn g× c¶. Chóng t«i ®· vµo, chóng t«i kh«ng ra. Anh xem c¸i tay t«i ®©y. T«i ch¬i sóng bÞ th−¬ng. Nhµ Ðp t¶n c−. Nh−ng t«i ë l¹i. Nh÷ng ng−êi t×nh nguyÖn kh«ng ph¶i ghi tªn. §©y lµ mét lêi høa danh dù, mét lêi thÒ c¶m tö. C¸i chÕt ®Ñp nhÊt lµ c¸i chÕt v« danh. Méng Xu©n quay hái Tu: - ThÕ nµo anh? Tu vÉn kh«ng nãi, c¶ c¸i tÊm l−ng v÷ng ch·i, réng nghiªng vÒ mét bªn, bµn tay tr¸i n¾m ngãn tay ph¶i mét c¸ch cung kÝnh, rôt rÌ. Anh kh«ng ®−îc tho¶i m¸i víi c¸i chøc tiÓu ®éi tr−ëng míi mµ anh tõ chèi kh«ng ®−îc. Anh vèn kÝnh nÓ nh÷ng ng−êi ¨n mÆc s¹ch sÏ, mÆt mòi s¸ng sña. Anh cói xuèng ngåi im. Long ®en tiÕn lªn nãi: - Ghi tªn th× ghi tªn c¶. Ghi c¶ tªn t«i vµo. Kh«ng ghi th× th«i. T«i xin vµo tõ mÊy h«m tr−íc råi. Bé r¨ng vµng cña anh rÝt chÆt, c¸i mÆt cho¾t ®en thui nh¨n nhóm. Long ®en tr−íc lµm nghÒ nÆc n«, sau lµm yªu Nhµ m¸y n−íc ®¸. Håi c¸ch m¹ng anh ta ®i lÊy c¾p sóng cña Tµu tr¾ng b¸n cho

101

- Hay lµ ®Ó ®îi «ng TrÇn V¨n vÒ. Bçng cã tiÕng rÇm rËp ë cÇu thang. Sên, anh thî xÎ, ch¹y lªn, theo sau lµ mét ®øa trÎ. Sên quay l¹i nãi: - Lªn ®©y, lªn ®©y, Lai. TiÕng mét c« g¸i tªn lµ TuyÕt lÐo nhÐo ë ngoµi ngâ: - Cã ®µo ®−êng n÷a kh«ng th× c¸c anh b¶o nh¸. Em ®îi ë ®©y. Em m−în thªm ®−îc mét c¸i cuèc råi ®Êy. Sên nãi xuèng: - Cø ra tr−íc ®i. Sên tr¹c ngãt ba m−¬i tuæi, mÆt vu«ng c»m b¹nh, thí thÞt hai bªn quai hµm lu«n lu«n ®ông ®Ëy nh− ®ang nhai c¸i g×. Anh nh− kh«ng biÕt rÐt, chØ phong phanh mét bé quÇn ¸o n©u, cæ quµng mét c¸i kh¨n mÆt b«ng cßn míi. Anh d¾t chó bÐ vµo: - §Êy, chó muèn g× th× nãi ®i, Lai. Chó bÐ ®øng tùa l−ng vµo c¸i lan can, võa thë võa nh×n mäi ng−êi. §Êy lµ mét ®øa trÎ kho¶ng m−êi ba, m−êi bèn tuæi, mÆc mét c¸i quÇn céc, mét c¸i ¸o s¬-mi ng−êi lín b»ng ka-ki vµng, lïng bïng sau c¸i ¸o sîi ®an mµu ®á kÖch. Mét tay nã cÇm con dao, mét tay x¸ch mét c¸i hßm nhá. Tãc nã dµi ®Õn m¸i tai, ng¶ nghiªng nh− lóc bÞ b·o. Anh häc sinh bÞ th−¬ng ë tay ®Æt bót xuèng bµn, hái chó bÐ mµ

102

Sèng m·i víi Thñ ®« Sên gäi lµ Lai, giäng th©n mËt, kiÓu c¸ch. Anh cè lµm ra vÎ kh«ng ph©n biÖt sang hÌn: - Em muèn g×? Em mang c¸i g× ®Êy? Chó bÐ ngÈng ®Çu, tay lóng tóng ®−a c¸i hßm ra sau l−ng, c¸i mÆt lem luèc cña nã nh− öng ®á, giäng cña nã khª khª ®· gÇn nh− vì tiÕng: - Th−a cËu, ch¸u ®i ®¸nh giµy mò.

NguyÔn Huy T−ëng ch¸u ë ®©u vÒ ch¸u còng ph¶i giÊu, kh«ng d¸m b¶o lµ ng−êi Thñ ®« t¶n c−, xÊu hæ l¾m. TiÕng c−êi ®ång t×nh næi lªn. Lai run run, kh«ng hiÓu v× nã sî hay v× trËn giã l¹nh lïa vµo. Tu ®Õn ngåi xæm tr−íc mÆt Lai, bµn tay to lín cña anh cÇm lÊy con dao, mét thø dao rùa m¶nh dÎ. Anh hái mét c¸ch nhÑ nhµng: - Em ®Õn cã viÖc g×? Lai cói mÆt, ®Æt c¸i hßm xuèng sµn, nãi khe khÏ:

- ThËt µ? - Ch¸u ®i ®¸nh giµy ®· ®−îc hai n¨m råi. Ch¸u tñi l¾m, cø ph¶i cói xuèng «m ch©n ng−êi ta. H«m qua, ë Bê Hå, ch¸u ®¸nh giµy cho mét th»ng T©y, nã kh«ng tr¶ tiÒn, ch¸u ®ßi, nã ®¸nh. Ch¸u qu¨ng c¶ mÊy hép xi xuèng hå. Ch¸u ®· thÒ lµ kh«ng lµm c¸i nghÒ Êy n÷a. Lai tùa m¹nh vµo c¸i lan can lung lay. Nã hÕt nh×n ng−êi nµy ®Õn ng−êi kh¸c b»ng ®«i m¾t ti hÝ ®· cã vÎ gian gian l¸u lØnh cña mét ®øa trÎ ph¶i sèng c¸i cuéc ®êi l¨n lén cña Hµ Néi lÇm than. Anh häc sinh hái: - ThÇy u em ®©u? - Ch¸u ®· t¶n c− víi u ch¸u. Nh−ng ë Hµ §«ng buån l¾m. U ch¸u ch¼ng bu«n b¸n g× ®−îc. Ch¸u nãi víi u ch¸u l¹i cho ch¸u ra Hµ Néi. U ch¸u cho ch¸u mét ®ång b¹c. Ch¸u ®i qua chî, mua ®−îc con dao nµy. Ch¸u chØ lo Hµ Néi ®¸nh nhau råi. May cßn cã chuyÕn xe ®iÖn, ch¸u cø thÕ lµ nh¶y lªn, xin víi «ng c«ng-t«n cho ®i kh«ng. VÒ ®Õn Bê Hå, may qu¸ vÉn ch−a cã g×. C¸c anh vÉn ®ang ®µo hè t¸c chiÕn.

- Ch¸u xin vµo tù vÖ. - Tù vÖ? - Tu nãi kh«ng thµnh tiÕng. - B¸c ¬i, cã ®−îc kh«ng? Ch¸u ch¼ng cã g× ®©u. Ch¸u chØ cã con dao nµy th«i. TiÕng bót kh«ng sét so¹t trªn giÊy n÷a. TiÕng l¸ch t¸ch cña cß sóng còng im bÆt. Mäi ng−êi s¸n tíi gÇn Lai. Ngãn tay c¸i cña Tu sît sît trªn c¸i l−ìi s¸ng cña con dao. Lai ®øng thë nghÑn ngµo, mÆt nã võa khiªu khÝch, võa giËn d÷. Tu thÊy th−¬ng chó bÐ. Nã còng lam lò nh− ®øa con lín cña anh. Håi l©u, Lai nãi: - ë ®©y còng kh«ng nhËn ch¸u −? Xin vµo bé ®éi, c¸c anh Êy còng kh«ng nhËn, c¸c anh Êy chØ nhËn con nhµ giµu, chóng nã cã quÇn ¸o, chóng nã biÕt h¸t. NghÌo th× T©y còng khinh mµ ta còng khinh. Lai ng¬ ng¸c nh− mét con chim l¹c. C¸i miÖng nøt nÎ cña nã më ra, kh«ng hiÓu nã c−êi hay nã khãc. Anh häc sinh nãi: - Lóc nµy kh«ng ai ph©n biÖt sang hÌn. Tr−íc c¸i chÕt, ai còng ngang hµng.

- Hµ Néi s¾p ®¸nh nhau råi mµ u em còng ®Ó cho em vµo −?

Lai ®øng th¼ng:

- VÒ Hµ Néi cßn h¬n ë ngoµi Êy. C¸c cËu ¬i, ë ngoµi Êy, ai hái

- ThÕ th× cËu nhËn cho ch¸u vµo nhÐ. Ch¸u ®−îc vµo th× khèi

103

104

Sèng m·i víi Thñ ®« th»ng b¹n ch¸u còng xin vµo. Tu vßng c¸nh tay lín «m lÊy Lai. Anh nãi: - Vµo tù vÖ lµ cÇm b»ng c¸i chÕt trong tay. C¸c anh lín ph¶i ë l¹i. Em cßn nhá ë l¹i lµm g×? Con anh b»ng tuæi em, anh còng ph¶i cho nã ®i t¶n c− víi mÑ nã. - Nh−ng ch¸u kh«ng sî chÕt. - Ai nì ®Ó cho em ph¶i hy sinh. Tuæi em kh«ng nªn ë trong nµy. Lai l−êm Tu, gi»ng lÊy con dao. Cói xuèng x¸ch c¸i hßm lªn, nã b−íc ra cÇu thang. Bçng nã quay l¹i nãi: - NghÌo còng khæ. BÐ còng khæ. ThÕ th× ch¸u ë víi ai? Ch¸u ®i ®©u b©y giê? MÊy th»ng b¹n ch¸u biÕt lµm g× b©y giê? Th«i ®−îc. Ch¸u l¹i ®i t×m bé ®éi vËy. Ch¸u l¹i ®i t×m c¸c cËu tù vÖ kh¸c. Ch¸u ®i ®Õn chç nµo nhËn cho ch¸u ë l¹i th× th«i. Tay vÞn lan can, Lai t×m lèi xuèng, ngÉm nghÜ thÕ nµo, nã ßa lªn khãc. Long ®en nh¶y tíi, cÇm tay Lai: - ThÕ th× hai anh em ta cïng ®i. ë l¹i Thñ ®« ch¼ng ph¶i lµ ®éc quyÒn cña ai c¶. Sên gi÷ chó bÐ ®¸nh giµy l¹i: - §ªm tèi thÕ nµy th× ®i ®©u? Cø ë l¹i ®©y! Lai quay l¹i, c¸i hßm nhá cña nã r¬i m¹nh xuèng sµn g¸c.

* * * Loan c¶m ®éng nh×n mäi ng−êi ®ang ®øng s¸t l¹i. Nh÷ng th©n h×nh cßn m¶nh dÎ t−¬ng ph¶n víi nh÷ng c¸i vãc nÆng nÒ, côc mÞch, nh÷ng ®Çu bãng m−ît víi nh÷ng mí tãc bï rèi. Nh÷ng th− sinh mÆt

105

NguyÔn Huy T−ëng tr¾ng míi tõ bá m¸i tr−êng häp víi nh÷ng ng−êi phu, ng−êi thî chØ cã hai bµn tay tr¾ng, nh÷ng ng−êi mµ ngµy th−êng kh«ng ai gäi lµ ng−êi Thñ ®«, nh−ng ®Õn lóc nµy l¹i b¸m lÊy Thñ ®« h¬n c¶ mäi ng−êi. Ngay c¶ ®èi víi Long ®en, Loan còng thÊy cã c¸i g× ®¸ng mÕn. Loan trë vÒ bµn tiÕp tôc vÏ b¶n ®å, b©ng khu©ng gi÷a c¸i c¶nh võa quen võa l¹. Anh c¶m thÊy m×nh kh«ng riªng lÎ, v× c¸c b¹n häc sinh rÊt nhiÒu. Anh ch−a biÕt Tu vµ Sên l¾m. Nh−ng nÕu ®èi víi c¸c b¹n häc sinh anh cßn dÌ dÆt, th× ®èi víi anh phu, anh thî, Loan gÇn gòi ®−îc ngay. Hä thËt thµ ®èi víi anh, còng nh− hä thËt thµ trong viÖc b¶o vÖ c¸i thµnh phè ®· b¹c bÏo víi hä. Loan cã s½n c¶m t×nh ®èi víi nh÷ng ng−êi lao ®éng. Nhµ anh nghÌo, bè mÑ lµm ruéng, ch©n lÊm tay bïn. MÊy th¸ng ë Hµ Néi, anh còng chØ chung ®ông víi ®¸m ng−êi b×nh d©n. Anh kh«ng d¸m qua c¸c phè Hµng §µo, Hµng B¹c, mµ chØ lang thang c¸c ngâ hÎm trong thµnh phè hoÆc c¸c vïng ngo¹i «. Qua nh÷ng líp chÝnh trÞ, nh÷ng buæi ®i nghe nãi chuyÖn, qua nh÷ng s¸ch vÒ chñ nghÜa céng s¶n mµ anh t×m kiÕm ®äc, anh ®· b¾t ®Çu cã mét ý niÖm vÒ ®Þa vÞ cña nh÷ng ng−êi lao ®éng, nh÷ng con ng−êi míi cña thêi ®¹i, nh÷ng ng−êi ®ang ®−îc ®Ò cao trong x· héi, nh÷ng ng−êi bÞ nhiÒu ¸p bøc, ®ang ®øng lªn, quyÕt liÖt trong cuéc ®Êu tranh giµnh c«ng lý vµ h¹nh phóc cho tÊt c¶ mäi ng−êi. Buæi s¸ng h«m nay, gÆp D©n ë Cöa Nam, Loan ®· thÝch ngay, nhÊt lµ sau l¹i biÕt anh ta xuÊt th©n lµ thî. §Õn b©y giê Loan vÉn gi÷ nguyªn trong trÝ c¸i h×nh ¶nh l¹c quan yªu ®êi cña anh c«ng nh©n bé ®éi Êy. TÊt c¶ nh÷ng con ng−êi Êy ®ang cïng víi anh chuÈn bÞ x«ng vµo cuéc chiÕn ®Êu sèng chÕt víi qu©n thï. Loan thÊy yªn t©m h¬n trong c¸i viÖc vÏ b¶n ®å mµ míi ®Çu anh cßn c−ìng l¹i. Anh kh«ng

106

Sèng m·i víi Thñ ®« hiÓu lµm sao m×nh ®ang lµm v¨n, lµm tÝnh bçng ®ïng mét c¸i ph¶i lµm ngay c¸i viÖc kh«ng ngê nµy. Anh vÏ kÐm, nªn cµng lóng tóng. Anh nh×n c¸i b¶n ®å vÏ dë, buån v× ch¼ng thÊy ®Ó ®−îc chót t©m hån nµo cña m×nh vµo ®ã. C«ng viÖc cña anh thî nÆn s¸ng ngµy! Tõ ®¸y lßng anh väng lªn nh÷ng c©u th¬ anh ®· lµm nh−ng cßn giÊu mäi ng−êi, nh÷ng c©u th¬ cã tr¨ng sÇu vµ bÕn v¾ng, cã cè h−¬ng vµ kh¸ch ly tao, cã h×nh ¶nh ng−êi ¸o tÝm xø HuÕ xa x«i ph¶i g¹t n−íc m¾t ®i lÊy mét ng−êi chång mµ mÑ cha Ðp g¶. Nh−ng m¬ méng g× n÷a khi bÇu trêi Tæ quèc kh«ng cßn lµ b×nh minh cña h−¬ng s¾c mµ ®ôc ngÇu nh÷ng h×nh thï tèi ®en cña mò ®á vµ thæ phØ, khi trong tÊt c¶ nh÷ng c¸i phè dÇn dÇn hiÖn lªn d−íi tay anh, bao nhiªu thanh niªn ®ang Çm Çm ®µo hÇm ®¾p ô. Anh thÊy g¾n m×nh vµo cuéc sèng chung quanh. Anh cè rËp theo ®óng nguyªn b¶n, sî sai mét tÝ th× ¶nh h−ëng ®Õn nh÷ng kÕ ho¹ch qu©n sù sau nµy. Anh h×nh dung ng−êi c¸n bé ®øng xem b¶n ®å cña anh ®Ó chØ huy c¸c trËn ®¸nh, vµ lßng anh r¹o rùc. Anh c¾m cói vÏ, tay run run v× rÐt vµ v× sù quan träng cña c«ng viÖc. Nh−ng råi m¾t anh cay xÌ, hoa lªn. Bµn tay cãng dõng l¹i. Loan thiu thiu buån ngñ. GiÊc m¬ ng¾n ngñi lën vën nh÷ng tªn §ång Xu©n, Hµng L−îc, Hµng §ång, Hµng Da, Hµng §iÕu, Hµng Bót, Hµng BÌ, nh÷ng c¸i tªn ®· cã ©m h−ëng trong lßng anh tõ ngµy anh cßn bÐ, nh÷ng c¸i tªn anh th−êng nh¾c nhë vµ ng−ìng väng mét c¸ch thiÕt tha nh− tÊt c¶ bµ con cña anh ë mét miÒn Trung xa l¾c. §Çu Loan ®Ëp m¹nh xuèng c¸i b¶n ®å nguÖch ngo¹c. Loan choµng thøc dËy th× thÊy TrÇn V¨n ®· vÒ, vµ ®øng gi÷a bän Tu, c¸i ®Çu hói ng¾n nh« lªn cao, nÐt mÆt nghiªm mét c¸ch l¹. Mäi ng−êi xóm xÝt nghe anh. TiÕng TrÇn V¨n trÇm trÇm, lµnh l¹nh,

107

NguyÔn Huy T−ëng nh− mang c¶ c¸i l¹nh lÏo bªn ngoµi vµo. - Kh«ng ai ë nhµ n÷a. Ph¶i tËp trung ®Ó b¶o vÖ nhau, ®Ò phßng nh÷ng vô Yªn Ninh. Ph¸p cã thÓ ®¸nh ta bÊt cø lóc nµo. Khu ®· c−¬ng quyÕt. Kh«ng tho¸i th¸c vµo ®©u ®−îc n÷a. §ªm nay ph¶i ®Õn tËp trung ë æ t¸c chiÕn míi. Loan rãn rÐn b−íc l¹i, cã c¶m t−ëng nh− s¾p söa ®¸nh nhau vµ hä ®ang chuÈn bÞ ra trËn. TrÇn V¨n gËt ®Çu b¶o Loan tíi gÇn. Anh nãi th× thÇm nh− trong mét buæi häp cña héi kÝn, kÝch thÝch v× say s−a vµ bÝ mËt: - B¾t ®Çu tõ b©y giê, ph¶i coi nh− lµ ®· t¸c chiÕn råi, lóc nµo còng ph¶i s½n sµng. Kh«ng cßn cã cuéc ®iÒu ®×nh nµo ë B¾c Bé phñ n÷a. Ai nÊy vÒ thu xÕp quÇn ¸o tíi chç tËp trung ngay. T«i ®· ®Õn th¨m c¸i nhµ Êy, ë ®Çu phè Hµng §µo. Ta sÏ ®ãng ë tÇng thø ba, tøc lµ c¸i nhµ thê. Chñ nhµ ®· dän hÕt. ChØ cßn cã mét ng−êi gi÷ nhµ, lµ «ng giµ T−? ¤ng cô nµy khã tÝnh mét chót, ®Æt ®iÒu kiÖn nµy, ®iÒu kiÖn nä. M×nh kh«ng ®−îc ®i m¹nh, nãi to, kh«ng ®−îc lµm suy suyÓn ®å ®¹c. Cña ng−êi ta nh− thÕ nµo ph¶i gi÷ nguyªn nh− thÕ. Mét tiÕng c−êi nh− h¾t ra råi im ngay. Sên hái: - ¡n uèng thÕ nµo? - ë ®Êy c¶. ¡n chung... Sên ®Þnh nãi cho TuyÕt ®Õn thæi nÊu cho, vµ ¨n lu«n vµo ®Êy. TuyÕt ch¼ng biÕt sinh sèng b»ng c¸ch g×. Nh−ng anh l¹i th«i, v× ch¾c ai còng ghª con nhµ thæ. TrÇn V¨n vÉn gi÷ vÎ mÆt nghiªm nghÞ. Anh thß tay vµo tói ¸o, lÊy ra mét tËp giÊy vu«ng vu«ng, mµu ®á nh¹t, nh×n mäi ng−êi ®ang håi hép tr−íc mÆt anh:

108

Sèng m·i víi Thñ ®« - §©y lµ nh÷ng chøng minh th− khu ph¸t cho chóng ta. Cña ng−êi nµo ®· cã ghi tªn s½n. NÕu ®¸nh nhau, th× ®©y lµ c¸i vËt ®¶m b¶o nhÊt ®Ó nhËn ra nhau. MÊt lµ nguy ®Õn tÝnh m¹ng. §Ó lät vµo tay kÎ gian cßn cã thÓ chÞu téi n÷a. Gian nhµ bçng nhiªn l¹nh ng¾t. Giã rÝt trªn m¸i. TrÇn V¨n lÆng lÏ ph©n ph¸t cho mäi ng−êi. Ai nÊy ®Òu nÝn thë. Anh ®−a cho Loan vµ nãi:

NguyÔn Huy T−ëng mét tay nÝu lÊy ¸o TrÇn V¨n, Lai nãi: - CËu cho ch¸u mét c¸i. Ch¸u l¹y cËu, cËu ¬i! Ch¸u còng xin sèng chÕt víi Thñ ®« nh− c¸c cËu ®©y mµ. Bµn tay Long ®en v¶ vµo m¸ ®«m ®èp. Anh lµu bµu b−íc ra. TiÕng ch©n Long ®en ch¹y Çm Çm d−íi cÇu thang rung c¶ c¸i sµn g¸c.

- Loan sÏ vÒ ë víi Ban tuyªn truyÒn. Loan run run cÇm lÊy c¸i chøng minh th−, m¾t trè ra nh×n thÊy tªn m×nh. Anh cã c¶m t−ëng nh− b¾t ®Çu tõ giê phót nµy anh sÏ chuyÓn vµo mét cuéc ®êi ®Çy nguy hiÓm, vµ c¸i giÊy nµy buéc anh vµo mét c¸i g× chÆt chÏ, cøng nh− gang thÐp. Anh thÊy l¹nh suèt tõ g¸y ®Õn ch©n. Anh kh«ng ®øng v÷ng, ®Çu gèi cø run lªn. Long ®en len vµo tíi tr−íc mÆt TrÇn V¨n, gi¬ bµn tay vÏ ch»ng chÞt: - Anh cho em mét c¸i. TrÇn V¨n nãi: - B©y giê Long ch−a cã. Nh−ng råi thÕ nµo anh còng cã. Ng−êi nµo ë l¹i kh¸ng chiÕn còng ®Òu cã c¶. - B©y giê em kh«ng cã th× bao giê em míi cã. C¸c anh kh«ng tin th»ng Long ®en nµy −? TiÒn ®©y em gi¶ l¹i c¸c anh. Sóng ®©y, em ®Ó l¹i cho c¸c anh. C¸c anh cßn ®ßi Long ®en c¸i g× n÷a? Bao giê míi hÕt nghi c¸i th»ng Long ®en chã m¸ nµy? Ch¶ nhÏ t«i l¹i chê ®Ó bÞ b¾t. Kh«ng ®©u, t«i kh«ng ®Ó cho ai b¾t t«i nh− mét ®øa l−u manh n÷a. T«i kh«ng ®Õn nçi lµ kh«ng biÕt nghÜ ®©u, c¸c anh ¹. NhiÒu bµn tay kh¸c tua tña ch×a xin giÊy. Mét tay x¸ch hßm,

109

110

Sèng m·i víi Thñ ®«

NguyÔn Huy T−ëng - Loan nghÜ g× thÕ? - TrÇn V¨n hái. - Tõ lóc ®Õn ®©y, Loan thÊy thÕ nµo? - Em thÊy mäi ng−êi ®Òu sèt s¾ng. TÊt c¶ Hµ Néi ®Òu chuÈn bÞ ®¸nh giÆc. Mét em bÐ ®¸nh giµy còng xin ë l¹i. Mét ng−êi kh«ng l−¬ng thiÖn nh− Long ®en mµ cßn biÕt nghÜ, huèng chi lµ m×nh. Em cã c¶m t−ëng r»ng råi ®©y, d©n téc m×nh sÏ trong s¹ch ra, m¹nh mÏ thªm lªn.

9 ®i nhÐ. Loan cã thÊy vui kh«ng? - Loan - Em vui l¾m.

- T«i còng tin nh− vËy.

- Loan cè vÏ cho xong c¸i b¶n ®å. B×nh th−êng th× ®©y kh«ng ph¶i lµ viÖc cña mét ng−êi häc sinh. Nh−ng lóc nµy viÖc g× ®Õn tay th× ta lµm nÊy. Chóng ta sÏ kh«ng ngÇn ng¹i mét viÖc g×. - Em kh«ng ngÇn ng¹i g× c¶. MÊy h«m tr−íc, em cßn lo cho viÖc häc cña em, nh−ng tõ lóc ®Õn ®©y, th× em yªn trÝ l¾m råi. Em còng cÇn nãi râ lµ em muèn cÇm sóng giÕt giÆc, chø kh«ng muèn lµm c¸i c«ng viÖc tuyªn truyÒn viÕt l¸ch. Nh−ng lóc nµy, em vui vÎ nhËn lµm c«ng viÖc nµy. TrÇn V¨n ch×a tay n¾m chÆt bµn tay l¹nh gi¸ cña Loan: - Chóng ta sÏ cßn gÆp nhau nhiÒu. Loan kháe m¹nh lu«n nhÐ. Loan quyÕn luyÕn kh«ng muèn chia tay. Anh muèn nãi lªn lßng biÕt ¬n cña m×nh ®èi víi TrÇn V¨n. §Õn ®©y, kh«ng nh÷ng Loan cã mét c«ng t¸c nhÊt ®Þnh, mµ cßn ®−îc yªn t©m vÒ mÆt sinh kÕ. ThÕ lµ Loan ®−îc ë l¹i ®Ó gãp phÇn cña mét ng−êi tØnh nhá vµo viÖc b¶o vÖ c¸i Thñ ®« mµ chØ riªng c¸i tªn còng lµm cho lßng anh rung ®éng. Nh−ng anh vÉn thÊy bÞn rÞn khi ph¶i xa TrÇn V¨n. Cuéc chia tay lóc nµy cã mét c¸i g× ®ét ngét, cho¸ng v¸ng ®èi víi Loan. Anh vÉn cÇn cã nh÷ng ng−êi th©n gióp ®ì trong b−íc ®Çu bì ngì.

111

- Nh−ng Long ®en giËn bá ®i th× lµm thÕ nµo? Cã thÓ nguy hiÓm ®−îc. - Trªn th× vÉn ch−a thËt tin anh ta. Mµ còng ®óng th«i, nh÷ng ng−êi nh− thÕ th× lµm sao bçng chèc mµ tin ngay ®−îc. Nh−ng ®©y lµ lóc c¸i l−¬ng t©m cña mét con ng−êi ®ang ®−îc thøc dËy. Ph¶i cã mét lßng yªu ch©n thµnh míi lµm cho nh÷ng ®èng tro Êy ch¸y l¹i. Sù l¹nh lÏo cña t×nh c¶m kh«ng bao giê cøu vít ®−îc mét con ng−êi. T«i sÏ gÆp l¹i anh ta. Hä cßn ®¸ng quý h¬n rÊt nhiÒu ng−êi l¹nh nh¹t víi thêi côc, nh÷ng ng−êi ch¼ng nghÜ g× ngoµi c¸i th©n cña hä. TrÇn V¨n c−êi mét c¸ch mØa mai. Anh muèn ¸m chØ vî chång Trinh. C©u nãi khinh b¹c cña Trinh s¸ng ngµy ë ngoµi ga vÉn cßn lµm cho anh bùc tøc. Anh nhón vai: - C¸i gi¸ trÞ cña con ng−êi ®ang ®−îc ®Þnh l¹i hÕt, Loan ¹. Råi ®©y, ai lµ ng−êi thiÕt tha víi Thñ ®«, ai lµ ng−êi chØ cã c¸i vá Thñ ®«, sÏ râ c¶ ra. Nh−ng ®Êy lµ mét chuyÖn kh¸c. Cßn chóng ta th× c«ng viÖc ®· râ rµng råi. Chóng ta ë l¹i. Giê quyÕt liÖt ®· ®Õn. Chóng ta s¾p ®i vµo mét con ®−êng mµ sèng chÕt chØ lµ mét. Kh«ng biÕt Loan nghÜ thÕ nµo, chø riªng t«i, t«i kh«ng b¨n kho¨n r»ng t«i sÏ sèng hay chÕt trong cuéc chiÕn ®Êu nµy. §iÒu quan träng lµ

112

Sèng m·i víi Thñ ®« m×nh cã mÆt. Sèng, chóng ta sÏ ®−îc tr«ng thÊy Thñ ®« ngµn n¨m kh«ng cßn bãng giÆc. ChÕt, chóng ta sÏ cã c¸i tù hµo cña mét thÕ hÖ ®· hy sinh lÇn cuèi cïng cho tù do cña Tæ quèc. Chóng ta lµ nh÷ng ng−êi n« lÖ cuèi cïng ®ång thêi còng lµ nh÷ng ng−êi tù do ®Çu tiªn. T«i thÊy rÊt râ. Sèng tøc lµ cã mÆt ë nh÷ng n¬i cÇn ®Õn chóng ta. T«i ®· nhiÒu lóc v¾ng mÆt råi. RÊt buån cho nh÷ng kÎ ®øng ngoµi. TrÇn V¨n ®øng trªn cÇu thang nh×n xuèng cho ®Õn khi Loan ®i khái, míi vµo thu xÕp. Anh ®Õn tr−íc bµn thê, nh×n c¸i ¶nh cô Tó th©n sinh ra anh, nh×n nÐn h−¬ng vßng mµ mÑ anh ®èt s¸ng ngµy tr−íc khi ra ®i. Nã ®· t¾t nöa chõng. Anh ®¸nh diªm ®èt cho nã ch¸y l¹i, c¶m thÊy trong nhµ vµ ng−êi anh ®ì l¹nh. Anh tÇn ngÇn ch−a muèn b−íc ®i. Trong gi©y phót, anh nh− sèng l¹i c¸i qu¸ khø cña «ng cha. Cô Tó ®· dù vµo phong trµo §«ng Kinh NghÜa Thôc, vµ khi nã thÊt b¹i, th× ®ãng vai mét ng−êi bÊt ®¾c chÝ lÊy r−îu ®Ó gi¶i phiÒn. ¤ng néi TrÇn V¨n th× ngang tµng h¬n. Khi Ph¸p x©m l−îc B¾c Kú lÇn thø hai, Hoµng DiÖu quyÕt tö chiÕn ë Hµ Néi. Trong khi nh©n d©n næi lªn h−ëng øng, gâ thau gâ mâ trî lùc cho quan qu©n, th× «ng néi anh ®−îc cö ®em ba ngh×n d©n qu©n vµo thµnh gióp. Nh−ng ®Õn n¬i th× néi ph¶n võa ®èt kho thuèc sóng vµ qu©n Ph¸p ®· nh¶y vµo thµnh. Sau khi Hµ Néi thÊt thñ, nh÷ng ho¹t ®éng cña «ng cô dÝnh liÒn víi nh÷ng c«ng viÖc kiÒu c¸c th¸nh V¨n X−¬ng, Quan §Õ, §µo Hoa c«ng chóa, LiÔu Hoa c«ng chóa ë ®Òn Ngäc S¬n mµ c¸c cô gäi lµ ®Òn gi¶ng thiÖn. §Òn Ngäc S¬n biÕn thµnh n¬i tuyªn truyÒn chèng Ph¸p, n¬i rung chu«ng ®éc lËp, dùng cê tù do. Nh÷ng bµi ca lôc b¸t do c¸c th¸nh gi¶ng giãng gi¶ c¶nh tØnh quèc d©n. Nh−ng råi phong trµo bÞ lé. MËt th¸m sôc vµo gi÷a lóc «ng néi anh thay lêi Quan §Õ ®ang ph¸n truyÒn mét bµi th¬ −u thêi mÉn thÕ. Cuèi cïng, «ng cô bÞ ®em ®µy sang T©n ThÕ giíi vµ göi x−¬ng ë ®ã...

113

NguyÔn Huy T−ëng TrÇn V¨n tù hµo vÒ nh÷ng c«ng viÖc lµm Êy cña «ng vµ cha anh, vµ th−êng lÊy nh÷ng chuyÖn cò ra ®Ó tù an ñi. Anh mong mái mét n−íc ViÖt Nam tho¸t khái ¸ch thùc d©n vµ ¸ch phong kiÕn cña triÒu ®×nh nhµ NguyÔn b¸n n−íc, vµ mét chÕ ®é d©n chñ ®−îc dùng nªn. Nh−ng anh kh«ng d¸m ho¹t ®éng c¸ch m¹ng. §Ó tá c¸i chÝ khÝ cña m×nh, anh kh«ng ®i vµo con ®−êng giµu sang mµ anh thÊy rÊt bÈn thØu. Anh kh«ng muèn lµm mét viªn chøc ph¶i luån cói, nÞnh hãt bän quan thµy. Anh chän nghÒ gi¸o tr−êng t− ®Ó ®−îc tù do. Anh nghiªn cøu sö vµ quan niÖm r»ng viÖc häc sö sÏ lµm cho ng−êi ViÖt Nam nhí ®Õn gèc g¸c cña m×nh, vµ nh÷ng trang sö oanh liÖt cña «ng cha, nh÷ng B¹ch §»ng Giang, nh÷ng Chi L¨ng, nh÷ng §èng §a sÏ nu«i d−ìng lßng yªu n−íc kh«ng bao giê mai mét. Anh th−êng tù nhñ: "M×nh kh«ng d¸m lµm c¸ch m¹ng, nh−ng lµm ®−îc viÖc nµy th× còng lµ gióp n−íc. Cßn h¬n nh÷ng kÎ nhËn tæ tiªn lµ gièng G«-loa(1) mµ kh«ng biÕt nhôc". §Õn thêi kú ViÖt Minh, anh cã c¶m t×nh víi c¸i chñ tr−¬ng ®¸nh Ph¸p ®uæi NhËt. C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m bïng ra, anh chµo ®ãn nã víi tÊt c¶ lßng ch©n thµnh cña anh. Thêi ®¹i cña tù do, cña d©n chñ ®· më ra vµ anh c¸m ¬n nã. Nã ®· thùc hiÖn ®−îc mét viÖc mµ chÝnh anh kh«ng lµm ®−îc vµ kh«ng d¸m lµm. B©y giê th× ®èi víi anh, con ®−êng ®· râ, anh kh«ng cßn lý do g× ®Ó ®øng ngoµi nh×n ng−êi kh¸c lµm thay. ThÊy lÏ ph¶i mµ kh«ng lµm còng hÌn nh¸t nh− mét kÎ ®Çu hµng... Anh dõng l¹i tr−íc c¸i bµn giÊy nhá cña anh. Trªn bµn cã ®Æt c¸i h×nh mÑ anh. Anh cÇm lÊy bøc ¶nh nhá, cho vµo vÝ. Anh ngÈn ng−êi ra, h×nh dung thÊy mÑ n»m mét m×nh ë mét xã nhµ quª hÎo l¸nh vµ ®ang tr»n träc nghÜ ®Õn anh. Anh lói hói thu xÕp chång giÊy m¸ mµ Loan ®· ®Ó gän vµo mét gãc trªn bµn, mét sè th× t¹m ®Æt trªn mét c¸i ghÕ ®Èu c¹nh ®ã. §©y lµ nh÷ng bµi gi¶ng anh ®ang (1)

114

Tæ tiªn ng-êi Ph¸p.

Sèng m·i víi Thñ ®« so¹n, vµ quyÓn vë anh ®ang dïng ®Ó tËp viÕt ch÷ nho. Ch÷ H¸n sÏ gióp anh ®äc ®−îc mét sè s¸ch cæ mµ «ng cha anh cßn ®Ó l¹i chøa trong hai c¸i tñ treo trªn t−êng. Anh míi khëi c«ng häc ®−îc h¬n hai th¸ng. Anh lÊy c¸i cÆp da, ®Þnh cho mÊy c¸i tµi liÖu quý vµo. Nh−ng c¸i cÆp da ®· nhÐt ®Çy nh÷ng thø cÇn thiÕt h¬n: khÈu sóng lôc, mÊy qu¶ lùu ®¹n, mét n¾m l−¬ng kh«. Anh t¾c l−ìi: "§em ®i còng v« Ých th«i. Bá l¹i hÕt nh÷ng c¸i g× kh«ng cÇn thiÕt ®Ó cho ng−êi nhÑ nhâm". Anh më ng¨n kÐo cho tÊt c¶ c¸c giÊy m¸ vµo. Ng¨n kÐo chËt, anh ph¶i bá ra nhiÒu thø kh«ng quan träng l¾m vµ vøt xuèng bµn. Chît anh tr«ng thÊy ¶nh Trinh trong ®èng giÊy bÞ lo¹i ra. Anh nhÆt lªn. C¸i ¶nh míi nhÊt cña Trinh chôp mÊy ngµy tr−íc khi Trinh biÕt Bao. Trinh nh− ®ang c−êi víi anh, víi tÊt c¶ c¸i t−¬i th¾m tù nhiªn cña mét n÷ häc sinh. Hä ®· cã biÕt bao nhiªu nh÷ng dù ®Þnh t−¬ng lai. TrÇn V¨n ®i d¹y häc, Trinh sÏ gióp anh so¹n bµi vµ chÊm bµi cho häc sinh. Hä sÏ sèng mét cuéc ®êi thËt gi¶n dÞ, trong t×nh yªu vµ trong h¹nh phóc gia ®×nh. Cã nh÷ng lóc anh ®· hái Trinh cã thÓ sèng cuéc ®êi thanh b¹ch Êy kh«ng. Trinh qu¶ quyÕt nãi r»ng kh«ng bao giê ®i chÖch con ®−êng Êy. Con ®−êng Êy b©y giê ®· chia hai ng¶. Mçi ng−êi ®i mét h−íng vµ sÏ ch¼ng bao giê gÆp nhau n÷a. Anh tõ tõ bu«ng bøc ¶nh trong tay ra. Nã r¬i sÊp xuèng sµn. HiÖn lªn cßn míi tinh hµng ch÷ ®Ò tÆng cña Trinh. Anh thë ph× mét c¸ch chua ch¸t, vung tay trong mét cö chØ døt kho¸t, cói xuèng khãa ng¨n kÐo, cÇm lÊy c¸i cÆp chøa nÆng nh÷ng vâ khÝ vµ b−íc xuèng d−íi nhµ. Vµo trong buång cña mÑ, anh víi tay lªn t−êng lÊy c¸i ba-l« quÇn ¸o mµ mÑ ®· ®−a may tõ mÊy h«m tr−íc. Anh quµng c¸i quai lªn vai, ngïi ngïi nhí mÑ mµ anh kh«ng rêi tõ thuë nhá. Anh ®øng ng¾m c¸i buång con cña mÑ, c¸i sËp méc, c¸i hßm khãa chu«ng anh vÉn nghe quen, c¸i th¹p g¹o mÑ ®· ®ong ®Çy, cuén bãng thñ gãi trong mét tê b¸o mÑ ®· s¾m ®Ó

115

NguyÔn Huy T−ëng chuÈn bÞ TÕt s¾p ®Õn. TÊt c¶ to¸t lªn mét c¸i g× s¬ sµi, t¹m bî, l¹nh lÏo cña nh÷ng n¬i ng−êi giµ ë. Sù v¾ng mÆt cña mÑ cµng t¨ng thªm c¸i kh«ng khÝ c« ®éc, hiu h¾t. Giã bÊc tª buèt t¸p vµo mÆt TrÇn V¨n khi anh ra tíi ®Çu ngâ hÎm. Vai ®eo ba-l« quÇn ¸o, mét tay x¸ch cÆp, mét tay cÇm c¸i ch×a khãa cöa nhµ, TrÇn V¨n thÊy m×nh nhÑ nhâm, trong c¸i say s−a cña nguy hiÓm vµ c¸i kÝch thÝch cña phiªu l−u. Anh ®· s½n sµng hÕt th¶y. Tõ biÖt c¸i nhµ cæ. Tõ biÖt c¸i bµn lµm viÖc an nhµn. Tõ biÖt mÑ giµ vµ c¶ c¸i qu¸ khø ®Çy nh÷ng méng kh«ng thµnh. Anh tr«ng l¹i c¸i g¸c nhá, cöa sæ cßn le lãi s¸ng. Cø ®Ó ®Ìn cho nhµ Êm ¸p. Chung quanh anh, c¸c nhµ ®ãng cöa im l×m, lÎ tÎ cã n¬i nhÊp nh¸nh ¸nh ®Ìn. Nh÷ng « vu«ng ng¬ ng¸c, cao thÊp cña nh÷ng c¨n nhµ hçn ®én, nham nhë, xiªu vÑo, tr«ng nhÊp nh« nh− mét ®¸m r−íc ®Ìn, c¸i t¾t, c¸i s¸ng, lén xén trong lóc dõng l¹i ®Ó chia tay gi¶i t¸n. *

* * Kh¾p bèn bÒ, nh÷ng tiÕng ®ôc t−êng th«ng nhµ nä sang nhµ kia næi lªn bÝ mËt, nh− ®øt h¬i, nh− giËn d÷. Nã kh«ng lÎ tÎ nh− h«m tr−íc, mµ r©m ran, véi v·. TrÇn V¨n r¶o b−íc nh− bÞ ai thóc giôc, c¸i bãng cña anh mê mê xãa xãa trªn con ®−êng phè tèi ©m ©m. Ng· t− Hµng B¹c, mét ngän ®Ìn treo lê mê, u uÊt, v·i mét kho¶ng ¸nh s¸ng lÆng lÏ xuèng con ®−êng l−în vßng sang Hµng Bå. Tõ ®Çu Hµng §µo, qua Hµng Ngang, Hµng §−êng ®Õn chî §ång Xu©n, r¶i r¸c nh÷ng bao c¸t dùng sï sô tr−íc nh÷ng cöa lïa gç rÊt x−a vµ nh÷ng cöa lïa s¾t v¨n minh mét c¸ch l¹c lâng. R¶i r¸c mét vµi hè c¸ nh©n bªn hÌ, sau cét ®Ìn s¾t. Trªn hÌ hÑp, ®Êt míi hÊt lªn, lµm

116

Sèng m·i víi Thñ ®« thµnh nh÷ng con ®−êng nhá nh− ®−êng lµng, gËp ghÒnh, −ít ¸t. §Êt vµ sái qu¨ng ra bõa b·i ®· gÇn lÊp kÝn con ®−êng xe ®iÖn. LÎ tÎ mét vµi bãng anh em c«ng nh©n ®¹p xe ®i tuÇn. Tr−íc cöa mét trô së, anh tù vÖ gi÷ l¹i mét ng−êi, cã vÎ lµ mét kh¸ch lµng ch¬i vÒ muén, b¾t n»m sÊp xuèng ®Êt ®Ó kh¸m xÐt. Råi phè x¸ l¹i v¾ng tanh, lÆng im mét c¸ch khã chÞu, ®Ó næi lªn ®éc t«n nh÷ng tiÕng ®ôc t−êng, khi nÆng khi nhÑ, khi xa khi gÇn, khi mau khi chËm. Kh¾p thÕ giíi, sau mét cuéc chiÕn tranh khñng khiÕp, ®· im tiÕng sóng, nh−ng ë ®©y, gi÷a c¸i Hµ Néi ªm ®Òm, b·o t¸p cña chiÕn tranh ®ang ®æ tíi. C¸i thµnh phè ®· ®øng v÷ng trªn chÝn tr¨m n¨m, ®· bÞ bao phen tµn ph¸, ®èt ch¸y, c−íp bãc, cã chèng cù l¹i ®−îc trong keo cuèi cïng nµy kh«ng? TiÕng ®ôc t−êng ®¸p l¹i nh÷ng tiÕng ®ôc t−êng. KÎ thï m¹nh gÊp tr¨m, gÊp ngh×n, vµ kh«ng chØ cã nã. Vµ ®Ó ®èi l¹i, nh÷ng ng−êi c¸n bé, nh÷ng nam n÷ häc sinh, nh÷ng anh thî, nh÷ng ng−êi bu«n b¸n ch−a hÒ biÕt ®Õn sóng ®¹n ®ang ph¶i s¾p l¹i nhµ thµnh ph¸o ®µi, tù biÕn m×nh lµm chiÕn sÜ. §ªm l¹nh nh− b¨ng gi¸, buèt nh− n¨m ®ãi rÐt vÉn cßn ¸m ¶nh, giã µo µo nh− väng vÒ nh÷ng tiÕng kªu th¶m thiÕt cña phè Yªn Ninh hên o¸n, vo vo trªn c¸c d©y ®iÖn, luån vµo c¸c nhµ tèi tèi tr¬ träi ¸nh ®Ìn. TiÕng giã vï vï lµm nÆng thªm, ©m vang thªm nh÷ng tiÕng ®ôc t−êng th×nh thÞch, gÊp gÊp, nh÷ng tiÕng kª l¹i bµn ghÕ, tñ gi−êng lôc côc, rÝt rÝt, sÖt sÖt. Nh÷ng bµn tay v« h×nh ®ang ®ôc ph¸ bªn trong nh− thÐt vang: ChuÈn bÞ mét nÊm må vÜ ®¹i ®Ó ch«n chÆt qu©n thï. D·y phè hai bªn xÝt l¹i. C¸c m¸i nhµ thÊp xuèng. Vµ c¶ mét thµnh phè cò ®−îc bª lªn trªn g¸c, víi nh÷ng ®iÖn, nh÷ng nhµ thê, nh÷ng chßi gç, nh÷ng ch÷ nho, nh÷ng chËu c¶nh, nh÷ng t−êng thÊp quay l−ng ra ngoµi, nh÷ng cöa sæ nhá nh− nh÷ng c¸i lç, thËp thß, sî sÖt, c¶ c¸i thµnh phè cò Êy ®· bÞ bá quªn, nh− vôt hiÖn vÒ, rung chuyÓn s¾p ®æ

117

NguyÔn Huy T−ëng nhµo xuèng ®Ó chÆn giÆc. Trong c¸i giËn d÷ cña tiÕng thuæng ®©m vµo t−êng, bùc béi vµ th−¬ng tiÕc, cã mét c¸i g× th©n mËt, nhÑ nhµng, ph¬i phíi. R× rÇm nh÷ng tiÕng nãi tiÕng c−êi. Nh÷ng bøc t−êng ng¨n c¸ch mäi nhµ ®ang ®−îc më ra, ®Çu phè nä ®ang s¸t l¹i ®Çu phè kia, nh÷ng con ng−êi kh«ng biÕt nhau, thµnh kiÕn víi nhau, khinh ghÐt lÉn nhau, lõa läc lÉn nhau, ®ang gÇn l¹i. Tr¸i tim cña Hµ Néi cïng ®Ëp theo víi tiÕng ®ôc t−êng. TiÕng ®ôc t−êng ran ran, khi thÐt, khi c−êi, khi thÇm th× nh− lêi t×nh tù, khi dån dËp s«i næi nh− lêi th¸ch thøc. Nh÷ng khÈu hiÖu: Thanh niªn sèng chÕt víi Thñ ®« la liÖt hai bªn ®−êng bçng nh− cïng kªu lªn, vµ khÏ rung rung trong c¸i s¸ng tèi mËp mê.

118

Sèng m·i víi Thñ ®«

NguyÔn Huy T−ëng ®i ng−îc l¹i ý muèn cña hä. Trong lóc nµy, hä hµng ë Hµ Néi ®· t¶n c− gÇn hÕt. Nh÷ng ng−êi cßn ë Hµ Néi th× lo ch¹y ch¼ng xong cßn nãi g× ®Õn ¨n giç. Bµ con ë nhµ quª th× kh«ng ai d¸m ra.

10

M

Æc dÇu t×nh thÕ rèi ren, ®¸m giç nhµ Cù L©m vÉn cø tiÕn hµnh. §ã lµ ý muèn cña «ng Cù L©m vµ còng lµ ý muèn cña bµ gi¸o, bµ c« toµn quyÒn cña c¸i nhµ nµy. Theo mét thãi quen ®· hai m−¬i n¨m nay, nghÜa lµ tõ khi nhµ Cù L©m ho¹nh ph¸t - tr−íc ®©y hä còng ®· cã, nh−ng chØ ë møc trung b×nh - «ng Cù L©m vµ bµ gi¸o lµm giç mÑ rÊt to. Cóng c¸o, ngµy kþ chÝnh thøc, lÔ hãa vµng, giç linh ®×nh kÐo dµi ba ngµy liÒn, cã n¨m cßn h¬n n÷a. Hä hµng ë Hµ Néi kÐo ®Õn, bµ con ë nhµ quª ®æ ra. Nh÷ng b¹n bu«n chÌ cña «ng còng tíi. Nh÷ng nhµ bu«n b¸n phè §ång Xu©n còng nhí ngµy biÖn lÔ vËt sang ¨n giç. Ng−êi ta vµo lÔ cô, ng−êi ta ra chóc tông «ng bµ vµ bµ gi¸o. Ng−êi ta khen cËu Phóc, c« Lan, c« H−¬ng con nhµ nÒn nÕp, gia gi¸o. Ng−êi ta tÊm t¾c tr−íc nh÷ng ®å ®¹c léng lÉy trong nhµ, tr−íc mét ®µn c«ng quý nu«i trong v−ên. Ng−êi ta xuýt xoa nh×n nh÷ng m©m ®ång, nh÷ng ®Üa cæ Ýt ng−êi cßn cã, nh÷ng b¸t v©y, b¸t yÕn do chÝnh bµn tay kiÓu c¸ch cña bµ gi¸o tr×nh bµy. Nh÷ng bµ con nhµ quª sau ngµy giç cßn n¸n l¹i, «ng cho ®i xem h¸t, hoÆc ®i xem nhµ bµ BÐ Tý, c¸i thêi nh÷ng gièng vËt kú qu¸i vµ c¸i ®iÖn sÆc sì cña bµ chóa Hµng B¹c cßn vang déi kh¾p kÎ chî cïng quª. Nh÷ng ngµy hiÓn h¸ch Êy ®· qua råi. Ngay c¸i giç n¨m ngo¸i, sau ngµy C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m, còng ®· kÐm phÇn träng thÓ. N¨m nay, «ng Cù L©m vµ bµ gi¸o l¹i muèn lµm to. Nh−ng t×nh h×nh

119

¤ng Cù L©m mÆc ¸o ®o¹n dµi, chÝt kh¨n tÒ chØnh, cung kÝnh nh×n lªn bµn thê mÑ, rùc rì son vµng, do ®Ìn ®iÖn vµ nÕn cïng chiÕu s¸ng. Ngoµi ®−êng th× Çm Çm nh− s¾p lo¹n ®Õn n¬i, nh−ng «ng muèn trong ngµy giç mÑ, «ng kh«ng bËn t©m v× mét viÖc g× c¶. ¤ng ®· nãi dï cã chÕt ngay ®i n÷a, «ng còng ph¶i lµm trßn c¸i phËn sù cña «ng ®èi víi cô cè. Nh−ng c¸i bÒ ngoµi trÞnh träng Êy kh«ng giÊu næi nh÷ng bùc däc bªn trong. ¤ng muèn nÐn nçi giËn nh−ng lßng cø nùc ng¹t. ¤ng dáng tai nghe ngãng. ¤ng kh«ng nãi nh−ng mäi ng−êi trong nhµ ®Òu biÕt lµ «ng ®ang nãng ruét chê Phóc. Nh−ng hÕt ®ªm, råi ®Õn s¸ng, råi ®Õn b©y giê, ®ång hå ®· ®iÓm t¸m tiÕng, Phóc vÉn ch−a vÒ. §ªm h«m qua, trong lóc «ng ®ang n»m nghe bªn ngoµi ng−êi nhµ lµm cç, lßng ngæn ngang v× t×nh h×nh, n·o ruét v× khu phè thóc giôc t¶n c−, th× mét tin ®−a tíi lµm cho «ng rông rêi ®æ ®èt: Phóc ®· tù tiÖn ®Õn nhµ Qu¶ng X−¬ng Long, b¾t ng−êi g¸c ph¶i më cöa, vµ cïng mét sè ®«ng tù vÖ x«ng vµo kho. Ng−êi g¸c gi÷ l¹i th× Phóc chöi m¾ng thËm tÖ, ®µnh ph¶i b¸o b»ng d©y nãi cho «ng biÕt. Cù L©m tung ch¨n, kho¸c véi chiÕc ba®ê-xuy, nh¶y lªn xe nhµ kÐo th¼ng ®Õn nhµ Qu¶ng X−¬ng Long. Cöa hiÖu lóc Êy nh− ®ang bÞ bän kÎ c−íp ®¸nh ph¸. Phóc ®øng ë ngoµi vØa hÌ hß hÐt giôc mäi ng−êi. Cù L©m nghe râ tiÕng Phóc oang oang: "CÇn bao nhiªu cø lÊy. Cµng nhiÒu cµng tèt. ¤ng cô ®· muèn keo bÈn th× cho keo bÈn mét thÓ". Cù L©m ®iªn tiÕt, nh¶y xuèng xe b−íc l¹i. Ng−êi nh− kiÕn vì tæ ®ïn ®ïn ë trong kÐo ra, mang theo c¸c dông cô, gäi nhau inh ái. Phè Hµng Bå, phè Hµng §−êng, phè Hµng Ngang, phè Hµng B¹c, vµ nhiÒu phè gÇn ®Êy, thanh niªn nam n÷ ch¹y ®Õn Çm Çm. Ng−êi lÊy xÎng, ng−êi lÊy cuèc, ng−êi lÊy thuæng ®em ®i. TiÕng reo Çm Ü: "Hoan h« «ng Cù

120

Sèng m·i víi Thñ ®« L©m!" ThÊy nh÷ng ng−êi ®æ tíi sau, hä giôc: "Mau lªn! Vµo mµ lÊy, cßn v« sè". Trªn hÌ d−íi ®−êng ng−êi ®en ®Æc, nhèn nh¸o. Cù L©m gi÷ lÊy mét thanh niªn nÖn giµy cåm cép trªn vØa hÌ, vai v¸c ba c¸i xÎng. ¤ng thÐt: "§Ó xuèng ®Êy. Ai cho anh lÊy? " Ng−êi thanh niªn c−êi g»n: "Xin lçi «ng nhÐ". Anh ta hÝt mét h¬i thuèc l¸, ph¶ khãi vµo mÆt Cù L©m, ng¶ mò chµo mét c¸ch xá xiªn råi b−íc ®i th¼ng. Cù L©m kh«ng nãi g×, mÆt hÇm hÇm, ch©n l¹ch b¹ch ch¹y ®Õn chç Phóc ®øng. Bªn hÌ, hai xe bß chÊt ®Çy nh÷ng dông cô míi lÊy ë trong kho ra. Mét ®¸m ®«ng xóm quanh gi¬ tay tua tña, ng−êi xin c¸i xÎng, ng−êi xin c¸i cuèc. Phóc nãi: "Trong nhµ cßn nhiÒu, vµo mµ lÊy. Cßn chç nµy ®Ó ®em ®i". Cù L©m ®· tíi gÇn, thÐt: "Phóc! Mµy lµm c¸i trß g× thÕ?" Phóc giËt m×nh quay l¹i th× bè ®· gi¬ ba toong quËt ngang l−ng anh. Phóc nhanh nhÑn tr¸nh ®−îc, cuèng quÝt h«: "§Èy xe ®i! §Èy xe ®i!" Vµ Phóc ch¹y biÕn vµo ®¸m ®«ng. Cù L©m ®uæi theo, gi¬ ba toong vôt lia lÞa, miÖng chöi: "MÑ cha th»ng v« phóc. Mµy ®¸nh b¹n víi nh÷ng qu©n du thñ du thùc µ? §øa nµo xui mµy? Tao kh«ng bè con g× víi mµy n÷a. Mµy ®øng l¹i kh«ng mµy chÕt!" Mét tèp thanh niªn gi÷ rÞt lÊy Cù L©m ®Ó cho anh em ®Èy hai c¸i xe bß ®i. ChØ trong nh¸y m¾t ®¸m ®«ng gi¶i t¸n. Cù L©m vµo trong kho thÊy ngo¶ng ®i mét m¶ng lín. S½n c¸i ba toong trong tay, «ng ®¸nh ng−êi g¸c mét trËn thõa sèng thiÕu chÕt. Trë vÒ nhµ, Cù L©m n»m vËt xuèng gi−êng. ¤ng chÕt cay chÕt ®¾ng v× ®øa con trai bÊt môc. Nã l¹i nhÌ ®óng vµo ngµy giç ®Ó bªu giÕu gia ®×nh. §· hÕt ®©u. Cù L©m cßn thªm mét mèi lo s©u s¾c h¬n: ¤ng nghÜ r»ng, nÕu cã ®¸nh nhau th× vµi ba b÷a Ph¸p sÏ trë vÒ, vµ «ng cßn ph¶i lµm ¨n víi nã. V× thÕ «ng kh«ng muèn d©y víi tôi tù vÖ. §ïng mét c¸i x¶y ra c¸i viÖc cña th»ng Phóc. ChuyÖn thµnh ra to. BÒ ngoµi nh×n vµo, th× Ph¸p nã thÊy ®óng lµ nhµ Qu¶ng X−¬ng Long ®· ñng hé dông cô cho ViÖt Minh ®Ó hä ph¸ ®−êng ®¾p ô. Nã sÏ trï «ng vµ «ng sÏ ch¼ng cßn lµm g× ®−îc ë c¸i ®Êt Hµ Néi nµy

121

NguyÔn Huy T−ëng n÷a. Cµng nghÜ «ng cµng lo, cµng lo «ng cµng giËn Phóc. GiËn Phóc, «ng giËn l©y c¶ sang Oanh, ng−êi vî ch−a c−íi cña Phóc. Ch¾c ch¾n lµ con bÐ Êy ®· xui Phóc lµm c¸i viÖc t¸o tîn kia, chø nh÷ng nh− th»ng Phóc th× hå dÔ ®· d¸m lµm. ¤ng thë dµi Çm Çm. M·i ®Õn khi ®−îc cóng, «ng míi ngu«i ngu«i ®«i chót. Bµ gi¸o còng ra b¼n vµo g¾t, khiÕn cho mäi ng−êi trong nhµ nem nÐp. Bµ ®i qua buång chÞ d©u. Nghe thÊy mét th»ng nhá nhín nh¸c nãi víi bµ Cù L©m - ng−êi ¨n ng−êi lµm cã nãi g× th× chØ d¸m nãi víi bµ nµy - r»ng tù vÖ ®ang ®i giôc mäi nhµ t¶n c−, bµ gi¸o ®øng ë ngoµi qu¸t vµo: - C©m c¸i måm! §i gäi cËu Phóc, c« Lan, c« H−¬ng vÒ. Nhµ cã giç, chóng nã ®i ®©u? Khi th»ng nhá ch¹y ®i råi, bµ gi¸o lÈm bÈm: - Kh«ng ®¸nh ®−îc th× th«i, cßn gië trß lµm g× cho khæ ng−êi ta! Lêi nãi kh«ng ®−îc nhÑ nhµng t−¬ng ph¶n víi c¸i vÎ lÞch sù, ®µi c¸c cña bµ gi¸o, mét ng−êi cã tuæi, tãc hoa r©m, ®«i m¾t th©m quÇng sau ®«i kÝnh tr¾ng, th©n h×nh cã c¸i gÇy kh« vµ cøng cña nh÷ng ng−êi kh«ng ®Î ®¸i. Bµ cµng ®Ðt l¹i trong bé quÇn ¸o toµn mµu ®en. Khi bµ gi¸o ®i råi, bµ Cù L©m l¹i khãc. Bµ nµy, kh¸c víi em chång, tr«ng bÖ vÖ nh−ng ®Çn ®én. Bµ chØ lµ mét c¸i m¸y ®Î. ViÖc kinh doanh cña chång th× bµ kh«ng biÕt g×, viÖc tr«ng nom trong nhµ, tõ tiªu pha ®Õn bÕp n−íc giç ch¹p, th× ®Òu do bµ gi¸o mµ bµ ta còng rÊt sî. Bµ Cù L©m ®· giôc «ng t¶n c− tõ l©u nh−ng «ng cø lÇn chÇn. Sau vô Yªn Ninh h«m qua, «ng míi quyÕt ®Þnh ¨n giç xong th× ®i. Nçi khæ t©m cña bµ lµ ba ®øa con lín lµ th»ng Phóc vµ hai con Lan, H−¬ng th× n»ng nÆc xin ë l¹i. Bµ lÊy khãc ra lµm r·y, nh−ng chóng nã còng ch¼ng chuyÓn lßng. Phóc vµo tù vÖ, l¹i xuèng

122

Sèng m·i víi Thñ ®« c¶ V¨n §iÓn ®Ó tËp b¾n sóng. ViÖc Êy ®· lµm cho bµ ®øt ruét ®i råi, th× l¹i ®Õn viÖc Lan xin ®i häc cøu th−¬ng, råi H−¬ng còng ®ßi theo chÞ. Chóng nã tr−íc ®©y ®Òu lµ nh÷ng ®øa ngoan ngo·n, b¶o sao nghe vËy, thÕ mµ b©y giê ®Õn bµ gi¸o m¾ng, chóng nã còng cø nh¬n nh¬n. Buån v× con, bµ chói vµo trong buång, «m mÊy ®øa con nhá. Buån cho bµ h¬n n÷a lµ Phóc nghe anh em xui d¹i lµm h¹i cöa h¹i nhµ. TiÕng r»ng thêi buæi lo¹n l¹c ®Õn n¬i, nh−ng kh¸ch còng kh«ng ®Õn nçi v¾ng. Cù L©m vµ bµ gi¸o lÊy lµm ®¾c chÝ. Nhµ Cù L©m ph¶i danh gi¸ thÕ nµo th× lóc nµy ng−êi ta míi cßn ®Õn chø. Nh−ng b÷a tiÖc kh«ng vui l¾m. Nh÷ng tiÕng ®ôc t−êng cø rÇm rÇm chung quanh. ThØnh tho¶ng l¹i cã tiÕng sóng. Mäi ng−êi ®Òu lo n¬m níp, muèn ¨n cho xong ®Ó cßn vÒ. Chñ còng thÊy râ c¸i t×nh c¶nh Êy. Cù L©m g−îng c−êi g−îng nãi, nh−ng lßng «ng vÉn s«i lªn v× giËn con. Bµ gi¸o th× giËn Lan kh«ng kÐm g× «ng giËn Phóc. Bµ vÉn tù phô lµ nhê cã bµ rÌn d¹y nªn con c¸i cña «ng anh míi vµo nÒn ra nÕp. Sau khi bµ ®−îc triÒu ®×nh HuÕ ban tÆng bèn ch÷: "TiÕt h¹nh kh¶ phong" mµ c¶ hä ®−îc th¬m l©y, th× bµ l¹i cµng nghiªm kh¾c víi c¸c ch¸u, nhÊt lµ c¸c ch¸u g¸i. Lan kh«ng ®−îc ra khái nhµ, kh«ng ®−îc ®äc s¸ch b¸o, thÊy ®µn «ng ph¶i cói mÆt xuèng kh«ng ®−îc nh×n. Bµ gãa chång tõ n¨m m−êi t¸m vµ ë vËy gióp anh, nu«i ch¸u. Bµ th−êng lÊy c¸i g−¬ng trinh tiÕt cña m×nh ra mµ r¨n chóng nã. Tr−íc ®©y Lan vÉn sî bµ, ®ïng mét c¸i, míi gÇn ®©y th«i, Lan cã ý c−ìng l¹i lêi bµ. Bµ lo cho Lan th× Ýt mµ lo cho uy quyÒn cña bµ bÞ tæn th−¬ng th× nhiÒu. Kh¸ch ®· ra vÒ hÕt, chØ cßn l¹i vî chång Bao vµ Trinh, vµ «ng Phïng Gia Léc, bè Oanh, vî ch−a c−íi cña Phóc, «ng nµy kh«ng ¨n giç nh−ng míi ®Õn ch¬i. Bao lµ ch¸u gäi Cù L©m b»ng b¸c ruét. Hä

123

NguyÔn Huy T−ëng ngåi trªn bé xa l«ng kiÓu tµu, nÖm gÊm. Bµ gi¸o th× ngåi ghÐ mét bªn gãc sËp gô tªm trÇu. Võa uèng n−íc, hä võa nãi chuyÖn. Bµ gi¸o nãi: - Lo xong c¸i giç b©y giê t«i míi ®−îc yªn t©m. Còng lµ nhê bµ cô ngµy tr−íc ¨n hiÒn ë lµnh. Cç bµn ch¼ng cã g×, nh−ng còng lµ cã c¸i giç, c¸c cô chøng gi¸m cho. L¹y tæ, giêi ®Êt nµy, t«i cø nh÷ng sî lµ kh«ng lµm ®−îc kia ®Êy. C¸i vô ë Hµng Bón h«m qua ®· mÊt hån mÊt vÝa lªn råi, l¹i ®Õn h«m nay, hä ®×nh c«ng kh«ng b¸n hµng cho Ph¸p. Gië giãi m·i ra, Ph¸p ch¼ng thÊy nã chÕt, chØ thÊy m×nh thiÕu tõ c¸i rau c¸i cá. Ch¶ cã bao giê l¹i nh− thÕ nµy. Nhµ m×nh nhê tæ ®é lµm giç ®−îc vÉn cßn lµ may. Êy ®µn bµ chóng t«i cæ lç, cã g× nãi thÕ, ch¶ biÕt cã ph¶i nh− thÕ kh«ng, cô nhØ? Bµ gi¸o c−êi khanh kh¸ch nh×n «ng Phïng Gia Léc, c¸i c−êi rÊt nh¹t, tõ trong cæ ®−a ra. Kh«ng ®îi «ng Léc tr¶ lêi, bµ quay sang vî chång Bao. Bµ cÊt tiÕng rÊt sang, cã c¸i ngät ngµo kiÓu c¸ch kh«ng thËt cña ng−êi phô n÷ Hµ Néi lÞch thiÖp: - Con DiÔm ®©u? Con vó em nã lµm thÕ nµo mµ ®Ó sím nay em nã khãc thÕ? Nhµ b¸c th× ch¶ réng ®−îc b»ng nhµ ch¸u trªn Quan Th¸nh, nh−ng cø t¹m ë ®©y chø vÒ trªn Êy lµm g×? Êy c« th× thËt thµ, b¸c th× ch¸u còng nh− con, cËu mî ch¸u mÊt råi, chi hä nhµ ta cßn cã hai b¸c ch¸u ®©y ®ïm bäc lÊy nhau. ThÕ ®· cho xe «-t« ®i lÊy ®å lÊy ®¹c l¹i ®©y ch−a? Êy c« cø cuèng cuång lªn, nh÷ng viÖc Êy còng ch¼ng gióp ch¸u ®−îc. ThÝm th× hiÒn lµnh. Ai còng biÕt lµ bµ gi¸o nãi mØa bµ chÞ d©u. Bµ g»m g»m nh×n Trinh qua ®«i kÝnh h×nh bÇu dôc gäng tr¾ng. Bµ kh«ng −a Trinh v× Trinh lµ con nhµ nghÌo. H¬n n÷a, còng nh− nhiÒu ng−êi ®µn bµ giµ, c« ®éc, kh«ng muèn ng−êi kh¸c cã h¹nh phóc, bµ ghen víi Trinh v× chÞ trÎ, ®Ñp, cã chång. Nh−ng bµ vÉn ngät xít:

124

Sèng m·i víi Thñ ®« - H«m qua mî ®èc ch¸u sî qu¸, cø l¶ ®i. T«i lo qu¸ ®i mÊt th«i. NÕu chóng t«i còng ph¶i t¶n c− th× mét ®»ng con, mét ®»ng ch¸u, ch¼ng biÕt thÕ nµo. Bµ Hai nhµ t«i l¹i vÒ quª. C¸c cô gan thËt, cã hai mÑ con mµ còng vÒ. Trinh ngåi im lÆng trong bé ¸o nhung lam, trÎ nh− mét thiÕu n÷. ChÞ cói xuèng nh×n ®«i dÐp da xanh nh¹t, khÏ rª ®i rª l¹i. Ng−êi ta chØ tr«ng thÊy c¸i mòi däc dõa vµ c¸i miÖng nhá mµ mÆc dÇu chÞ ®ang hoang mang lo sî, vÉn in c¸i bãng bÝ hiÓm cña mét nô c−êi. Trinh rÊt xa l¹ ®èi víi c¸i nhµ nµy. Qua lêi bµ gi¸o, Trinh c¶m thÊy râ lµ c« chång khinh mÑ m×nh. ChÞ biÕt nÕu Bao kh«ng cã ®Þa vÞ vµ kh«ng cã hµng chôc ng«i nhµ cho thuª ë Hµ Néi th× «ng b¸c, bµ c« còng ch¼ng niÒm në g× ®©u. Thõa, ®øa ch¸u gäi «ng Cù L©m b»ng cËu ruét, còng lµ ch¸u ®Êy. Nh−ng h¾n chØ lµ mét anh thî cµy ë quª ra ¨n giç, nªn bÞ khinh qu¸ téi kÎ ¨n ng−êi lµm, ph¶i ¨n ë d−íi xã bÕp; xin «ng cËu mÊy ®ång ®Ó ®ãn con vî vÒ quª còng kh«ng ®−îc. Trinh kh«ng −a sù gi¶ dèi cña bµ gi¸o vµ c¸i nhÉn t©m cña «ng Cù L©m. Gi¶ dèi vµ nhÉn t©m h¬n c¶ lµ hä lµm giç mÑ linh ®×nh, nh−ng «ng bè giµ ngoµi t¸m m−¬i th× n»m liÖt mét xã g¸c ch¼ng ai hái ®Õn. Kh«ng nãi ra, nh−ng Trinh kh«ng b»ng lßng chång ®−a m×nh ®Õn ë ®©y. Trinh muèn vÒ quª víi mÑ, mµ cïng l¾m th× trë vÒ nhµ. Trinh ng−íc ®«i m¾t còng ªm s¸ng nh− chiÕc ¸o nhung ®ang mÆc, nh×n Bao, nh−ng Bao kh«ng nãi g×. V× lÞch sù, Bao cßn ngåi, míi ¨n xong lªn g¸c ngay kh«ng tiÖn. Trinh cµng sèt ruét. Cù L©m th× hÕt nh×n lªn trÇn l¹i nh×n xuèng tÊm th¶m, hÕt nh×n bµn ghÕ l¹i nh×n c©u ®èi hoµnh phi, bån hoa, chËu c¶nh. ¤ng ng¹i c¸i viÖc t¶n c− lñng cñng l¾m c¸i phiÒn. Cöa ngoµi ®ãng kÝn, «ng thÉn thê nh×n ra, nghe ngãng. ¤ng khã chÞu v× nh÷ng tiÕng ®ôc t−êng vµ nh÷ng tiÕng ®µo hÇm hè bªn ngoµi. ¤ng chît quay vµo

125

NguyÔn Huy T−ëng trong nhµ, hái: - Phóc nã ®· vÒ ch−a? TiÕng th−a r©m ran: - Th−a «ng, ch−a ¹. ¤ng Cù L©m ®· ®øng dËy, vÝt lÊy c¸i xe ®iÕu cong dµi mµu ngµ ngµ vµng cña c¸i ®iÕu kh¶m xµ cõ, l¹i bu«ng ra, ngåi phÞch xuèng ghÕ: - Tù vÖ víi... ¤ng c−êi mét tiÕng khan: - Còng may mµ c¸c «ng t−íng cßn ®Ó cho m×nh ¨n xong c¸i giç, kh«ng ®Õn nçi... ¤ng ®Þnh nãi hai tiÕng quÊy rÇy. Nh−ng tr−íc mÆt «ng Léc thÊy kh«ng tiÖn, «ng chuyÓn sang chuyÖn kh¸c: - T×nh h×nh thÕ nµo, cô cã biÕt râ kh«ng? Cã nªn t¶n c− kh«ng cô? ¤ng Léc nãi: - Cô b¶o lµm sao mµ kh«ng ®¸nh nhau ®−îc. Cô kh«ng thÊy c¸i khÈu hiÖu "Thanh niªn sèng chÕt víi Thñ ®«" µ? Bµ gi¸o s¾p ®−a miÕng trÇu vµo miÖng, nãi: - KhiÕp! Hä tîn qu¸! Cù L©m nãi: - C¸c «ng Êy th× cßn kÓ c¸i g×. Hä tîn nªn míi xui ®−îc th»ng Phóc nhµ nµy... Bµ gi¸o chªm: - Con c¸i nhµ nµy th× d¹i ¹.

126

Sèng m·i víi Thñ ®« BiÕt lµ «ng Cù L©m muèn nãi c¸i viÖc Phóc lÊy xÎng cuèc nhµ Qu¶ng X−¬ng Long, «ng Léc c−êi xßa: - Ai xui? ThÕ lµ nã biÕt nghÜ ®Õn n−íc. Mõng cho nã míi ph¶i. Cù L©m nãi: - Chóng nã xui th»ng Phóc. Lµm thÕ lµ lµm l¸o. T«i sÏ kiÖn tíi ñy ban. ¤ng c¸n bé Quèc Vinh ch¶ nãi lµ ChÝnh phñ t«n träng tµi s¶n cña nh©n d©n lµ g×. C¸n bé kh«ng thÓ ®Ó cho tù vÖ lµm lo¹n ®−îc. V¶ l¹i «ng còng biÕt c«ng ty Qu¶ng X−¬ng Long cã ph¶i lµ cña riªng t«i ®©u. Cù L©m trë ®i trë l¹i c¸i luËn ®iÖu cña «ng ta. Khi anh em tù vÖ ®Ò nghÞ cho m−în xÎng cuèc, «ng tho¸i th¸c, viÖn lý lµ mét m×nh kh«ng quyÕt ®Þnh ®−îc, mÆc dÇu ai còng biÕt «ng gÇn nh− lµ chñ c¸i c«ng ty Qu¶ng X−¬ng Long. ¤ng Léc biÕt tÝnh th«ng gia cña m×nh. ¤ng Cù L©m cã thÓ bá hµng tr¨m hµng ngh×n ®Ó lµm mét c¸i giç, nh−ng «ng ta ch−a hÒ bá ra mét ®ång xu nhá ®Ó gióp ai. ¤ng Léc nãi: - Cña ai th× còng thÕ th«i. Th»ng Ph¸p nã trë l¹i th× m×nh gi÷ ®−îc µ? Anh Phóc lµm nh− thÕ lµ gi÷ cho «ng ®Êy. ¤ng gi÷ mÊy c¸i xÎng b©y giê lµ «ng mÊt hÕt. T«i lµ t«i cóng hÕt. Tæng héi Cøu tÕ cña chóng t«i cßn hai m−¬i tÊn g¹o. §Ó ®Êy, t×nh h×nh nµy, lì vµo tay Ph¸p th× b»ng cóng cho kÎ thï. ThÕ lµ t«i bµn víi c¸c cô, giao cho s− cô chïa Bµ §¸ hai tÊn ®Ó ph©n ph¸t cho c¸c trÎ em må c«i, cßn bao nhiªu t«i b¶o anh em tù vÖ ®Õn xe ®i. Giôc m·i mµ hä ®· lÊy cho ®©u. B©y giê t«i l¹i ph¶i ®i giôc ®©y. - NÕu t«i còng ®−îc rçi nh− cô th× cßn nãi chuyÖn g×. ¤ng Léc vung c¸nh tay ph¶i to lín:

NguyÔn Huy T−ëng ¤ng võa nãi võa nh×n bµ gi¸o b»ng ®«i m¾t rÊt tinh, vµ quay sang gËt ®Çu víi Bao nh− ®Ó hái ý kiÕn. ¤ng Léc lµ mét ng−êi giµ qu¾c th−íc, da mÆt hång hµo, tãc th−a vµ b¹c nhiÒu, ngùc në vai réng, cã c¸i vÎ nhanh nhÑn cña mét nhµ thÓ thao. Cö chØ «ng tho¶i m¸i trong bé t©y mµu h¹t dÎ dµi réng vµ mÒm. ¤ng nãi tiÕp: - T«i th× t«i cho cha mÑ b©y giê cø ph¶i tïy con míi ®−îc. Gi÷ chóng nã kh«ng næi, thªm bùc vµo m×nh mµ chóng nã còng khæ. Cø nh− ý t«i, m×nh kh«ng lµm viÖc ®−îc th× ®Ó chóng nã lµm. Bµ gi¸o nãi m¸t: - V©ng, m×nh ch¼ng sèng ®−îc mµ lo cho chóng nã c¶ ®êi. Nh−ng c¸i viÖc lo th× cø ph¶i lo ¹. §»ng cô th× chØ cã hai «ng con. Cô vµo ®−îc c¶ tù vÖ th× cßn g× quý hãa b»ng. C¸c ch¸u con «ng anh t«i th× d¹i l¾m ¹, kh«ng ®−îc b»ng c« Oanh nhµ ta kia. Bµ gi¸o kh«ng −a «ng Léc, v× «ng ta kh«ng ®Ünh ®¹c, nãi lèp bèp, ¨n ë theo lèi míi. LÈm cÈm h¬n n÷a lµ ®· giµ råi mµ «ng ta vÉn tËp thÓ thao, cëi trÇn ra ch¹y nh¶y víi bän thanh niªn. Bµ còng kh«ng −a Oanh, v× Oanh vµo ®oµn phô n÷ dÔ h− háng con ng−êi. Tèi h«m qua, bµ l¹i biÕt lµ Oanh vµo chî §ång Xu©n häp víi chÞ em bªn chî, bµ kh«ng thÝch con g¸i nhµ tö tÕ x« bå víi ®¸m ®µn bµ con g¸i cã sõng cã má Êy. ChÝnh v× Oanh mµ th»ng Phóc vµo tù vÖ, chÝnh v× Oanh mµ con Lan míi d¸m ®ßi ®i cøu th−¬ng, d¬ d¸ng mµ kh«ng biÕt ®êi. Nh−ng bµ ghÐt Oanh nhÊt lµ v× Phóc vµ Oanh yªu nhau mµ bµ kh«ng biÕt tr−íc. Së dÜ bµ kh«ng ph¶n ®èi viÖc Phóc xin lÊy Oanh, v× Oanh lµ con g¸i duy nhÊt cña «ng Léc, mµ «ng Léc lµ chñ mét c¸i nhµ in lín ë phè Nhµ Thê. ¤ng Léc cÊt tiÕng c−êi oang oang cña mét ng−êi cã søc kháe, nãi giäng dâng d¹c cña mét ng−êi cã cña:

- Th× ®· cã con. B©y giê kh«ng ph¶i lµ lóc gi÷ con m×nh n÷a.

127

128

Sèng m·i víi Thñ ®« - Cø tung chóng nã vµo cuéc ®êi lµ d¹i ®Õn ®©u còng kh«n, bµ gi¸o ¹. Nh− t«i, khæ tõ thuë nhá, thÕ mµ tù m×nh xoay xáa, th¸o v¸t, b©y giê ch¼ng ai b¾t n¹t ®−îc t«i. Lóc nµy cøng c¸p cÇn l¾m. Nßi gièng ph¶i tèt. Ng−êi ViÖt Nam kh«ng thÓ bÐ b»ng c¸i c¼ng tay ®−îc m·i. Ph¶i d¹n dµy m−a giã, ph¶i tËp thÓ dôc thÓ thao. ChiÕn tranh ®Õn n¬i råi, ph¶i biÕt móa g−¬m b¾n sóng, trai còng nh− g¸i. Bµ gi¸o lÊy c¸i èng nhæ b¹c nhæ n−íc trÇu, tay vuèt mÐp, miÖng tñm tØm c−êi. Bao ®ang suy nghÜ còng ph¶i mØm c−êi, ®−a m¾t nh×n Trinh. ¤ng Léc nh×n Bao hau h¸u, mong ®−îc sù biÓu ®ång t×nh cña ng−êi kü s− ®iÖn trÎ tuæi ®i du häc vÒ. Nh−ng Bao ngåi lµm thinh. Quan niÖm cña anh cã nhiÒu ®iÓm gièng víi bµ c« ruét. Anh muèn ng−êi phô n÷ ph¶i theo lèi cæ, nghÜa lµ hoµn toµn phô thuéc vµo ng−êi chång, sèng trong khu«n khæ gia ®×nh, kh«ng ®¶m ®−¬ng mét viÖc g× ngoµi x· héi. Anh ®· ®em c¸i quan niÖm Êy ¸p dông vµo gia ®×nh anh. Anh yªu Trinh, nh−ng b¾t Trinh chØ quanh quÈn ë trong nhµ, cã ®i ®©u th× ®i víi anh, hoÆc ®i víi mÑ vî. Nghe «ng Léc nãi, anh thÊy téi téi cho mét «ng giµ h¸o høc ®êi sèng míi, cã c¸i g× lè l¨ng buån c−êi. Nh−ng anh kh«ng muèn nãi chuyÖn, v× ®ang m¶i lo cho vî cho con. ¤ng Léc hái: - ThÕ nµo, mét nhµ t©y häc nh− «ng, ch¾c ph¶i ®ång ý víi t«i chø.

NguyÔn Huy T−ëng - Chóng t«i chØ cã thÓ sèng ®−îc ë Hµ Néi, hay ë mét n¬i nµo h¬n Hµ Néi. - ¤ng nªn cho bµ t¶n c−, trõ phi bµ ë l¹i cã c«ng t¸c g×. Bao vµ Trinh cïng nh×n nhau c−êi nh− khi ta nghe mét ng−êi kh«ng hiÓu mét tÝ g× vÒ m×nh. Bao hái: - Cô b¶o sÏ ®¸nh nhau −? - §óng lµ thÕ. Cã lÏ «ng ch−a ®äc b¸o h«m nay. Th»ng §¸cgi¨ng-li-¬ ®· sang vµ nã tuyªn bè chñ tr−¬ng dïng chÝnh s¸ch vâ lùc ë §«ng D−¬ng. - ThÕ cßn ta? Mäi ng−êi ®Òu chó ý nghe. Bao võa hái võa khe khÏ l¾c ®Çu. ¤ng Léc nãi: - Cßn ta. Tù vÖ ®· tr¶ lêi b»ng lêi thÒ "Thanh niªn sèng chÕt víi Thñ ®«". §ã lµ c©u ®Çu l−ìi cña thanh niªn b©y giê. Kh«ng ph¶i v× nã khñng bè ë Yªn Ninh mµ ta sî. Tr¸i l¹i, chØ cã tõ h«m qua ®Õn nay th«i, c¸c phè dùng ch−íng ng¹i vËt, mét ngµy b»ng m−êi ngµy. Bµ gi¸o nãi: - ChÝnh lµ m×nh vÏ ra cho nã sinh sù! Bao vÉn l¾c ®Çu: - Cô b¶o ®¸nh nhau? T«i kh«ng tin. T«i biÕt ng−êi Ph¸p l¾m. T«i biÕt mét chuyÖn rÊt râ. Tôi lÝnh Ph¸p g¸c Së m¸y ®Ìn Bê Hå cã nãi víi anh em bé ®éi ta r»ng ®¸nh nhau lµ viÖc cña bän chØ huy, cßn hä th× kh«ng ®êi nµo muèn c¶. Ng−êi Ph¸p lµ nh− thÕ.

Bao khã chÞu, nãi nh¸t gõng: - Còng kh«ng nhÊt ®Þnh ¹! - ThÕ µ? L¹ ®Êy! Vèn ng−êi l¸u t¸u, «ng Léc hái:

Anh kh«ng ®îi «ng Léc tr¶ lêi, ®øng dËy:

- Sau ®©y, «ng cã cho bµ t¶n c− kh«ng?

- Chóng con xin phÐp b¸c vµ c«. Xin lçi cô.

129

130

Sèng m·i víi Thñ ®« Bµ gi¸o th©n mËt vµ bÒ trªn: - õ, lªn víi ch¸u. Råi c« lªn. Trinh ®øng dËy, bu«ng mét tiÕng thë dµi. Bao ®ãn lÊy tay Trinh vµ nh−êng Trinh ®i tr−íc. Bµ gi¸o lµm ra bé kh«ng nh×n hä, nh−ng bµ theo dâi kh«ng sãt mét cö chØ cña hai ng−êi. C¸i lèi vî chång cÇm tay nhau t©y t©y tÇu tÇu tr−íc mÆt mäi ng−êi lµ mét sù lè l¨ng bµ kh«ng chÞu ®−îc. Sù nòng nÞu cña Trinh còng lµm gai m¾t bµ. ViÖc hai vî chång Bao ®Õn ë ®©y tõ chiÒu h«m qua, bµ sî cã ¶nh h−ëng xÊu ®Õn Lan, H−¬ng. Trinh còng c¶m thÊy râ sù kh¾t khe cña bµ c« chång. ChÞ rôt tay ra khái tay Bao. Nh−ng Bao vÉn n¾m tay vî vµ ghÐ s¸t tai Trinh nãi nhá:

NguyÔn Huy T−ëng nhµ Cù L©m, d−íi quyÒn chØ huy cña mét thanh niªn ng−êi thÊp, mÆt trßn vµ bÐo. Anh nµy ®éi mò s¾t NhËt quai bu«ng d−íi c»m; s¬-mi vµ quÇn ®Òu may b»ng mét thø ka-ki xa-tanh mµu x¸m nh¹t cßn gi÷ nÕp lµ míi nguyªn; th¾t l−ng Mü ®eo ë bªn h«ng tr¸i mét thanh kiÕm NhËt. Ngùc anh ta −ìn ra mét c¸ch quan träng. TÊt c¶ bän hä ®Òu ®Ýnh ë tay tr¸i c¸i b¨ng ch÷ ®á nÒn tr¾ng ®Ò khÈu hiÖu: "Thanh niªn sèng chÕt víi Thñ ®«". Mäi ng−êi trong nhµ ®Òu ®øng c¶ lªn, gi¹t vµo thµnh sËp gô. Anh mò s¾t nãi mét c¸ch l¹nh lïng: - Th−a c¸c cô vµ c¸c «ng c¸c bµ, ®©y lµ lÇn cuèi cïng chóng t«i ®−îc lÖnh ®Õn giôc bµ con t¶n c− ngay. Chóng t«i ®· nãi kh«ng biÕt bao nhiªu bËn råi. Bµ gi¸o nãi:

- Em kh«ng lo g× c¶. Anh ®· quyÕt ®Þnh råi. Anh sÏ ®−a em ®Õn mét chç ë ®Êy em sÏ sèng rÊt an nhµn, kh«ng cã ai lµm phiÒn em c¶.

- Xin mêi c¸c «ng ngåi ch¬i x¬i n−íc. Råi chóng t«i xin th−a chuyÖn.

Trinh b¶o chång ®i tr−íc, vµ cói ®Çu ñ rò, Trinh nh− nãi mét m×nh:

Anh mò s¾t gi¬ c¶ bµn tay lªn tr−íc mÆt xua xua, mÆt vÉn phít l¹nh nh− tiÒn:

- §i ®©u, anh? ¤ng Léc còng tõ biÖt mäi ng−êi. ¤ng ra tíi cöa th× cã tiÕng chu«ng rÐo. Qua khung cöa më, hiÖn lªn trong c¸i ©m u cña buæi s¸ng, mÊy c¸i vßm thÊp bÌ bÌ cña chî §ång Xu©n, bît b¹t vµ im lÆng. §ét nhiªn mÊt c¸i c¶nh ån µo, tÊp nËp, ®Çy mµu s¾c cña nã hµng ngµy, c¸i chî næi tiÕng nµy tr«ng ng¬ ng¸c x¸c x¬ nh− bÞ tµn ph¸. Mét khÈu hiÖu dµi c¨ng tr−íc chî: "TÈy chay qu©n ®éi Ph¸p. Tr¶ thï cho nh÷ng ®ång bµo bÞ tµn s¸t ë ngâ Yªn Ninh". Mét tèp thanh niªn, mÆc ®ñ thø kiÓu quÇn ¸o, ng−êi ra d¸ng thî thuyÒn, ng−êi viªn chøc, ng−êi häc sinh, nhèn nh¸o tiÕn vµo phßng kh¸ch

131

- Thêi b×nh s¾p qua råi, thêi chiÕn s¾p tíi. Ng−êi nµo cã viÖc th× ë l¹i, ng−êi nµo kh«ng cã viÖc th× ph¶i ®i. B©y giê kh«ng ph¶i lµ lóc nãi chuyÖn n÷a, mµ lµ thÕ nµy. Anh ngo¾t tay mét c¸ch hiªn ngang, chØ vµo c¸i b¨ng ®eo tay vµ nãi tiÕp: - Ng−êi giµ trÎ con ph¶i ®i hÕt. Chóng t«i sÏ b¶o vÖ tµi s¶n cho tÊt c¶ nh÷ng ng−êi t¶n c−. §©y lµ mét ®¶m b¶o. Anh hÊt hµm ra hiÖu cho mét thanh niªn. Ng−êi nµy rót trong tói ra mét tê giÊy b¶n ®¸nh m¸y, cã ch÷ ký vµ dÊu ®á ch×a cho mäi ng−êi xem mét c¸ch khiªu khÝch. Bän Cù L©m trè m¾t ch−a biÕt

132

Sèng m·i víi Thñ ®« néi dung cña tê giÊy lµ g×, th× anh thanh niªn mò s¾t ®· nãi: - C¸c cô, c¸c «ng, c¸c bµ kh«ng nªn ®Ó chóng t«i ph¶i trë l¹i mét lÇn n÷a. Cù L©m khóm nóm: - Chóng t«i kh«ng d¸m c−ìng l¹i lÖnh cña ChÝnh phñ. Chóng t«i còng ®· ®−îc nghe «ng Quèc Vinh nãi lµ ChÝnh phñ kh«ng b¾t buéc, chØ khuyªn nh©n d©n t¶n c− th«i. Cã ph¶i kh«ng ¹? C¸c «ng ®Ó cho chóng t«i thu xÕp... - Sao cô kh«ng thu xÕp tõ mÊy h«m nä? Cô ë l¹i ®Ó lµm g×? §Õn h«m nay lµ ñy ban ®· nÓ c¸c cô l¾m råi. §óng. ñy ban kh«ng ra lÖnh. ñy ban chØ khuyªn th«i. Nh−ng khuyªn th× d©n ph¶i v©ng lêi. B©y giê lµ lóc chóng t«i ph¶i c−¬ng quyÕt thi hµnh nhiÖm vô. H¹n mét giê n÷a, nÕu kh«ng ®i, chóng t«i b¾t buéc ph¶i ®èt c¸i nhµ nµy. Nãi xong, anh dÉn b¹n b−íc ra, tr−íc sù kinh ng¹c cña mäi ng−êi. Cù L©m ngåi phÞch xuèng ghÕ: - L−u manh chø tù vÖ c¸i g×. èi «ng Quèc Vinh lµ «ng Quèc Vinh ¬i! èi «ng thî s¾p ch÷ ¬i! ¤ng th−êng gäi Quèc Vinh theo c¸i nghÒ cña anh mét c¸ch khinh bØ. Cù L©m l¹i nãi: - §i t×m th»ng Phóc vÒ ®©y cho tao. §¸nh chÕt nã ®i. Nã ph¶n l¹i bè nã råi! Nã ®i ®¸nh b¹n víi nh÷ng th»ng ¨n c¾p, th¶o nµo. * * * Bao ®· kÐo ®−îc Trinh lªn g¸c. Trinh ch¹y vµo buång. Vó em bÕ con DiÔm ®ang thÉn thê nh×n xuèng ®−êng.

133

NguyÔn Huy T−ëng Trinh kh«ng chó ý, gôc ®Çu vµo gèi khãc. Bao ®Õn ngåi bªn quµng tay «m lÊy vai rung rung cña vî, nãi: - Trong n−íc chóng ta kh«ng ë ®©u ®−îc n÷a. Chóng ta sÏ ®Õn mét n¬i ë ®Êy sÏ kh«ng cã ai nãi nh÷ng chuyÖn sèng chÕt, kh«ng cã ai nãi nh÷ng lêi th« tôc, däa dÉm nh− mÊy ng−êi tù vÖ lóc n·y. Anh ®· quyÕt ®Þnh råi. Chóng ta sÏ sang Ph¸p. Trinh vÉn khãc r−ng røc. Vó em bçng kªu hèt ho¶ng: - T©y nã vµo mî ¬i! TiÕng ®éng c¬ Çm Çm d−íi phè. Mét chiÕc xe gÝp phãng vµo, theo sau lµ mét xe cam-nh«ng chë ®Çy lÝnh mò ®á, nßng sóng tua tña. Nh÷ng ng−êi ë ngoµi ®−êng ch¹y nhèn nh¸o. ChØ trong nh¸y m¾t, phè ®· v¾ng tanh. Hai chiÕc xe ®ç tr−íc chî. Bän lÝnh nh¶y xuèng, mét tèp ph¸ cöa x«ng vµo trong chî. Trinh ¸p mÆt vµo ngùc chång, kh«ng d¸m nh×n nh−ng m¾t vÉn tr«ng thÊy hÕt. Vó em kªu cuèng cuång: - Nã b¾t mÊy ng−êi trong chî, mî ¹. Nã b¾t lªn xe råi mî ¬i! Trinh rªn rØ: - Cho em vµo. Vó im ®i! Cã nh÷ng tiÕng phô n÷ kªu thÐt lªn. Ng−êi ta v©y lÊy c¸i xe gÝp. Tôi lÝnh Ph¸p ®Êm ®¸ tói bôi, nh−ng chÞ em vÉn cø x«ng vµo. Trong ®¸m ng−êi hçn ®én, Trinh nhËn ra Oanh, ng−êi b¹n cïng häc tr−êng §ång Kh¸nh víi m×nh tr−íc, vµ lµ vî ch−a c−íi cña Phóc. ¤ng Léc, bè Oanh, ®ang Èy mét th»ng lÝnh vµ gi¬ tay ®ãn lÊy nh÷ng ng−êi phô n÷ ®· bÞ gi÷ trªn xe. Khu phè bçng rung lªn v× mét trµng liªn thanh b¾n chØ thiªn. Trinh ró lªn, «m chÆt lÊy Bao. Hai chiÕc xe b¾t ng−êi ®· quay ®i. C¸i khÈu hiÖu tr−íc cöa chî bÞ

134

Sèng m·i víi Thñ ®«

NguyÔn Huy T−ëng

giËt xuèng ®Êt, cuén theo giã. Trinh nghe râ tiÕng quen quen cña Oanh: - Chóng ta nhÊt ®Þnh kh«ng bá chÞ em cña chóng ta. T«i ®Ò nghÞ tÊt c¶ anh em chÞ em ñng hé cuéc b·i thÞ cña chÞ em chî §ång Xu©n, x«ng vµo tËn trong thµnh ®ßi nã th¶ chÞ em cña chóng ta ra. Mét ng−êi con g¸i kh¸u khØnh ¨n mÆc theo lèi nöa quª nöa tØnh gi¬ tay ra ®»ng tr−íc vµ nãi to, the thÐ:

11

- X«ng c¶ vµo thµnh. Muèn ra sao th× ra. ChÕt th× th«i! §oµn ng−êi ë trong chî, phÇn lín lµ phô n÷, ïn ïn kÐo ra, ®i vÒ phÝa Hµng GiÊy. Bµ con trong phè còng ch¹y tíi. Oanh d¾t xe ®¹p ®i trong ®¸m ®«ng, c¸i ¸o m¨ng-t« tÝm xße ra, quÐt xuèng ®−êng, bói tãc qu¶ l¾c ®ång hå lñng l¼ng sau g¸y. Th©n h×nh cao lín cña «ng Léc còng næi lªn, gi÷a nh÷ng xe ®¹p, xÝch-l«, xe bß lén xén. Trinh lÈm bÈm: - Con Oanh nã ghª qu¸. Trinh vÉn giËn Oanh tõ khi nghe Oanh mØa m×nh lµ n« lÖ chång. Nh−ng lóc nµy Trinh thÊy ®ì giËn b¹n, kÝch thÝch bëi c¸i g× nh− ng−êi tª d¹i n¾m vµo mét vËt nãng báng nã lµm cho hä giËt m×nh cïng mét lóc lµm cho hä thªm ngao ng¸n.

buån l¾m, anh Phóc ¹. Suèt ®ªm h«m qua, mî ch«n - Mîvµng, ch¼ng cho ai biÕt, chØ b¶o mét m×nh em th«i. Nh−ng em buån ngñ qu¸, kh«ng sao dËy ®−îc. B©y giê anh cã vÒ kh«ng? Anh kh«ng vÒ th× chóng em còng kh«ng d¸m vÒ. - Anh kh«ng muèn vÒ n÷a. Anh nghÜ cËu thËt lµ l¹. Ph¸p nã ®¸nh m×nh ®Õn n¬i råi mµ cËu cø gi÷ cña kh− kh−. Gi÷ thÕ nµo ®−îc h¶ Lan? §ªm h«m qua khi anh ®−a xÎng cuèc cho anh em, ng−êi ta hoan h« cËu ®Êy. CËu cã nghe thÊy kh«ng mµ cßn ®Þnh ®¸nh anh. Anh buån ghª l¾m. TuÇn lÔ vµng n¨m ngo¸i, cËu mî chØ cóng cã hai c¸i nhÉn, nãi th× cËu cø lµm Çm Çm lªn. B©y giê chØ cã mÊy c¸i xÎng c¸i cuèc, cËu còng tiÕc. CËu cø sî T©y nã trï lµ ñng hé ViÖt Minh. Ng−êi ta biÕt c¶ ®Êy. NhiÒu anh em ch¼ng lÊy c¸i g× ra mµ ®µo ®· ph¶i bá vÒ quª. Anh nghe ng−êi ta nãi mµ s−îng c¶ mÆt. B©y giê lÊy ®−îc mÊy xe, anh míi d¸m nh×n mÆt anh em. CËu mî ®· s¾p t¶n c− ch−a? - H×nh nh− s¾p ®Êy. C¸c anh Êy ®Õn giôc l¾m. CËu mî cho ®i t×m chóng m×nh.

135

136

Sèng m·i víi Thñ ®« - Lan, H−¬ng cã vÒ th× vÒ chø anh kh«ng vÒ. Anh ®ang bËn. Anh cßn ph¶i ®Õn líp huÊn luyÖn chÝnh trÞ ®©y. - Anh ë ®©u, chóng em ë ®Êy. Chóng em còng kh«ng vÒ ®©u. Em sî bµ gi¸o l¾m. - KÖ bµ Êy chø, viÖc g× mµ sî. Phóc lµm bé cøng tr−íc mÆt hai em, nh−ng lêi nãi cña anh biÓu lé c¸i hËm hùc cña anh ®èi víi bµ c« h¬n lµ sù c−¬ng quyÕt. Lan nãi: - Anh lµ ch¸u tr−ëng, bµ Êy cßn nÓ, chø nh− chóng em ch¼ng sî còng ch¼ng ®−îc. Ngµy giç ngµy tÕt bá ®i, b©y giê vÒ th× bµ Êy chöi chÕt. - Lan ®i ®©u vÒ? - ¤ng SÜ b¶o chóng em ®i quyªn thuèc ë hiÖu bµo chÕ "Thao". - Sao biÕt anh ë ®©y? - Em hái chÞ Oanh. Lan nãi cã vÎ nh− muèn trªu anh vµ Phóc mØm c−êi nh×n hai em, nöa b»ng lßng, nöa tr¸ch mãc. ChiÒu h«m qua, Phóc gÆp Oanh ë ®©y trong khi Oanh chê chÞ em §ång Xu©n ®Õn häp ë bªn chî ®Ó th¶o luËn vÒ viÖc b·i thÞ. Oanh bµn víi Phóc vËn ®éng «ng cô ñng hé mét sè xÎng cuèc. Nh−ng Phóc biÕt lµ c¸ch lµm Êy khã nªn rñ anh em lµm c¸i viÖc ®¹i n¸o nhµ Qu¶ng X−¬ng Long. Sau c¸i hµnh ®éng ch−a tõng cã trong cuéc ®êi ph¼ng lÆng vµ giµu cã cña anh, Phóc thÊy m×nh kh«ng thÓ trë vÒ víi bè mÑ ®−îc n÷a. Anh ë l× c¸i nhµ nµy, mét n¬i hÎo l¸nh nhÊt cña phè Hµng Khoai, vµ tin r»ng cËu mî sÏ kh«ng biÕt ®©u mµ t×m ®Õn. C¸i nhµ ë bªn ®Òn HuyÒn Thiªn, lµm theo lèi cæ, lñng cñng nh÷ng kÌo vµ cét, tèi t¨m, Èm thÊp, ph¶ng phÊt nh− ë nhµ quª. Cã mét lèi th«ng sang ®»ng sau, vµ

137

NguyÔn Huy T−ëng ®©y lµ c¶ mét xãm nhá lôp xôp, lóc nhóc nh÷ng gian nhµ ë b»ng gç lîp t«n, cã c¶ giÕng, chuång gµ, chuång lîn, vµi c©y chuèi l¬ th¬. Nhµ trªn th× chñ ë, khu trong cho ng−êi thuª, phÇn nhiÒu lµ anh em phu phen, thî thuyÒn. Chñ nhµ ®· t¶n c−, vµ nhê Sinh, mét anh thî nguéi ë d−íi nhµ, tr«ng nom hé. Sinh ®· bè trÝ cho Phóc t¹m ë ®©y. S¸ng h«m nay, lÇn ®Çu tiªn trong ®êi, Phóc ®· ¨n mét b÷a c¬m muèi võng víi anh em thî, ng−êi nµo còng vµo tù vÖ. ThÊy Sinh nghÌo qu¸, ch−a ch¹y ®−îc tiÒn cho ng−êi chÞ g¸i t¶n c−, Phóc võa vµo biÕu bµ Ngä lµ chÞ Sinh n¨m tr¨m ®ång, nh−ng bµ ta kh«ng d¸m nhËn. Phóc ®ang ®îi Sinh vÒ ®Ó ®−a mãn tiÒn Êy. Phóc vÉn cßn say s−a víi viÖc lµm cña m×nh ®ªm qua; c¸i ý nghÜ khu §ång Xu©n kh«ng ®Õn nçi thiÕu dông cô ph¸ ho¹i n÷a lµm cho anh tù hµo; anh ®· gì tiÕng xÊu cho bè anh. Anh mong mái gÆp Oanh, ch¾c ch¾n Oanh sÏ kh«ng tr¸ch anh lµ do dù n÷a. Nh÷ng tiÕng ®ôc t−êng ×nh ×nh thØnh tho¶ng lµm lÊp c©u chuyÖn thÇm th× cña anh em Phóc, Lan vµ H−¬ng. Phóc ngåi trªn mét tÊm ghÕ ngùa, trªn cã gi¶i mét chiÕc chiÕu thñng gi÷a. §Çu gi−êng lµ mét c¸i ch¨n b«ng kh«ng cã mÒn, máng vµ n¸t, gËp l¹i do mét c¸i gèi gç ®Ì lªn. Gian nhµ tèi mß mß, ¸nh s¸ng lät xuèng qua mét c¸i lç lång kÝnh træ trªn m¸i. Mét bªn t−êng ®· ®ôc mét lç s¸t ®Êt, mét ng−êi chui lät. V«i vµ g¹ch vung v·i. Cã nh÷ng vÕt giµy tr¾ng tr¾ng ®i kh¾p c¸i nÒn ®Êt mÞn. ThÊy hai c« em cø ®øng nh×n trõng trõng c¸i ch¨n r¸ch b−íp, Phóc bçng thÊy ¸i ng¹i cho hai ®øa em g¸i ch−a quen víi cuéc sèng l¨n lén. Anh lo cho tr¸ch nhiÖm cña anh. C¶ hai c« ®Òu tin vµ phôc anh, kh«ng muèn rêi anh mét b−íc. Anh b¶o Lan vµ H−¬ng ngåi xuèng gi−êng, chØ c¸i ch¨n vµ nãi: - §ªm h«m qua rÊt rÐt, nh−ng ë ®©y, ®¾p chung ch¨n víi anh Sinh, anh rÊt Êm. §õng t−ëng lµ hä nghÌo mµ bÈn ®©u. RÊt s¹ch. Nh−ng anh th× chÞu ®−îc chø c¸c c« th× anh rÊt lo.

138

Sèng m·i víi Thñ ®« Hä vÉn ch−a d¸m ngåi, theo c¸i thãi nhµ con g¸i kh«ng ®−îc ngåi chung víi bè vµ anh. Phóc lµ mét thanh niªn tr¹c h¨m bèn, h¨m nh¨m, nhá nh¾n vµ gÇy. Anh ®ang ë trong tr¹ng th¸i kÝch thÝch cña con mét nhµ giµu ®· ch¸n sù ¨n mÆc vµ muèn sèng mét c¸ch b×nh th−êng. Anh mÆc mét c¸i ¸o bê-lu-d«ng cò, c¸i phu-la len xanh däc vµng v¾t trÔ trµng nöa tr−íc ngùc nöa sau l−ng ®Ó lé c¸i cæ tr¾ng nân cña mét con nhµ giµu. Anh kh«ng ®i bÝt tÊt. QuÇn d¹ x¾n lªn. §«i giµy da cña anh phñ ®Çy v«i c¸t. ThØnh tho¶ng anh cói xuèng nh×n ch©n nh− muèn khoe víi hai em c¸ch sèng míi rÊt xuÒnh xoµng cña m×nh. Víi c¸i trÞnh träng cña ng−êi anh, Phóc nãi: - ë l¹i th× nguy hiÓm l¾m, c¸c em ¹. B©y giê ch−a ®¸nh nhau mµ cßn thÕ nµy, ®Õn khi ®¸nh nhau thËt th× ch¾c lµ cßn ghª l¾m. Cã lÏ c¸c c« nªn theo cËu mî t¶n c−, chø ë l¹i råi ®Õn lóc Êy khãc còng ch¼ng ®−îc cho mµ xem. L¹i tr¸ch anh Phóc kh«ng b¶o. - ThÕ anh ë ®−îc th× sao? Võa nãi, H−¬ng võa nguÈy ®i, nòng nÞu víi anh, vµ nãi tiÕp: - Anh kh«ng cho em ë l¹i th× em khãc b©y giê. H−¬ng rôt ®Çu l¹i, nh− sî cã ai ®¸nh, nhoÎn miÖng c−êi víi Lan. Lan khÏ ®Æt bµn tay mòm mÜm lªn ®Çu em g¸i. Kh«ng ai cã thÓ ngê ®©y lµ hai chÞ em ruét. Hä kh«ng gièng nhau ë mét nÐt nµo. H−¬ng tr¹c m−êi s¸u m−êi b¶y, mÆt bõng nh− h¬ löa, ®«i m¾t bå c©u lÊp lo¸ng c¸i s¸ng hån nhiªn cña tuæi th¬ vµ c¸i e thÑn cña tuæi dËy th×. Tãc lßa xßa trªn hai vai m¶nh kh¶nh, khu«n lÊy c¸i mÆt tr¸i xoan h¬i gÇy, nh−ng c¸i gÇy Êy chØ lµm s¾c s¶o thªm, g·y gän thªm nh÷ng ®−êng nÐt trong s¸ng sinh ®éng d−íi lµn da t−¬i m¸t nh− nhung. Ch©n tay ch−a n¶y në hÕt cßn läng khäng, vông vÒ, lu«n lu«n cö ®éng. H−¬ng nh− con chim nhá bì ngì tr−íc cuéc ®êi lóc

139

NguyÔn Huy T−ëng nµo còng nh− giËt m×nh muèn vç c¸nh bay. Kh¸c víi H−¬ng, Lan tuy míi ngoµi hai m−¬i, ®· cã c¸i d¸ng nÆng nÒ xéc xÖch cña mét ng−êi ®øng bãng. N−íc da tr¾ng, mai m¸i, xoa phÊn nhÑ, kh«ng cßn c¸i nhôy ¸nh lªn cña nh÷ng ng−êi ®−¬ng ®é. §«i m¾t nhá buån buån, mÆt v« vÞ vµ kh«ng chuyÓn ®éng nh− PhËt, ph¶n ¸nh mét cuéc sèng cÊm cung, c¸ch biÖt víi cuéc ®êi, khÐp nÐp vµ gi¶ dèi, ©m thÇm vµ l¹nh lÏo. §«i vó lÐp, do bµ gi¸o b¾t ph¶i Ðp dÑp xuèng, lµm cho th©n h×nh Lan th¼ng tuét, cøng ®ê. Nh÷ng nèt trøng c¸ mäc dµy trªn hai m¸ b× b×, cµng t¨ng c¸i vÎ v« duyªn, ®ång thêi còng ®Ó lé ra, ngoµi ý muèn cña Lan, mét ®êi sèng qu¹nh hiu ®Çy kh¸t khao vµ thÌm muèn. Qua nh÷ng buæi sinh ho¹t trong phè mµ gÇn ®©y Lan ®−îc dù, con ng−êi nÆng nÒ Êy ®· cã Ýt nhiÒu ®æi kh¸c. Cö chØ ®· b¾t ®Çu nhanh nhÑn; m«i ®· nhÕch c−êi, ®iÒu mµ bµ gi¸o th−êng nghiªm cÊm. Nh÷ng buæi sinh ho¹t Êy ®· më cho Lan mét cuéc ®êi míi. Nh− mét chÐn r−îu nhá còng ®· lµm cho nh÷ng ng−êi kh«ng quen uèng say ngay, cuéc tiÕp xóc víi mét thÕ giíi kh¸c l¹ cã mét søc hÊp dÉn ®Æc biÖt ®èi víi Lan. ë ®©y, kh«ng cã c¸i bãng cña bµ gi¸o trïm lªn. ë ®©y kh«ng cã nh÷ng buån tÎ hµng ngµy. ë ®©y cã mét c¸i g× mµ Lan sê sî nh−ng nã vÉn ®Èy Lan ®i, Êy lµ sù gÇn gòi nh÷ng anh em thanh niªn, nh÷ng cÆp m¾t nh×n Lan, nh÷ng lêi nãi ý nhÞ cã duyªn, nã k×m Lan h¬n n÷a trong thÕ gi÷ m×nh, ®ång thêi nã lµm r¹o rùc x¸c thÞt, vµ lµm n¶y lªn trong ®Çu nãng hæi cña Lan nh÷ng −íc väng vÊn v−¬ng. Lan cói xuèng, nh×n ®«i giµy da bôi bËm cña Phóc, mØm c−êi: - Giµy cña anh thÕ kia k×a? Phóc nãi, h·nh diÖn: - Cßn ®i ®Êt n÷a kia. - KhiÕp. Anh cø nãi.

140

Sèng m·i víi Thñ ®«

NguyÔn Huy T−ëng - Ph¶i mÆc gän vµo. Xóng xÝnh ¸o dµi kh«ng ®−îc ®©u.

- Cßn c¸c c«, nÕu ë ®©y th× kh«ng ®−îc mÆc ¸o dµi n÷a ®©u. - Con g¸i l¹i kh«ng mÆc ¸o dµi! Em biÕt råi. Anh däa chóng em. Nh−ng chóng em ch¼ng sî. Anh ®i ®©u chóng em ®i ®Êy.

- ThÕ lµ anh Phóc ®ång ý cho chóng em ë l¹i Hµ Néi råi míi nãi thÕ ®Êy nhÐ. - Ra ngoµi cöa mµ ®i. Lóc nµo cÇn chui h½ng chui.

- ThÕ kh«ng vÒ n÷a µ? - Chóng em ®îi cho cËu mî vµ bµ gi¸o t¶n c− råi míi vÒ nhµ. Mét con chuét cèng ch¹y vôt s¸t ch©n Lan. ChÞ ró lªn, «m chÆt lÊy em g¸i. H−¬ng c−êi ®¾c chÝ, tiÕng c−êi trong v¾t. H−¬ng ngöa mÆt nh×n chÞ, vªnh c¸i c»m h¬i nhän: - ChÞ Lan ¬i, cã thÕ mµ còng sî −? Anh Phóc nµy, em ®· xem chÞ Lan häc tiªm råi. ChÞ Êy cø rê rê, cÇm èng tiªm lªn råi l¹i bá xuèng, råi l¹i cÇm lªn, råi rïng m×nh, nh¾m m¾t, nh¾m mòi l¹i. MÊy h«m råi c¬. Lan quµng hai tay sang hai vai H−¬ng, khÏ nãi bªn tai nã: - H−¬ng h½ng cø lµm ®−îc nh− chÞ. Phóc nãi: - Kh«ng nãi ®ïa n÷a. B©y giê hai c« nhÊt ®Þnh ph¶i ®i. Anh nãi thËt. Hai c« kh«ng chÞu ®ùng ®−îc nh− anh ®©u. H−¬ng bÜu m«i, rung rung: - Em chÞu ®−îc. - CËu mî m¾ng anh chÕt. - §i ®i chÞ Lan, kh«ng anh Phóc anh Êy l¹i b¾t chóng m×nh t¶n c−. ChÞ Oanh chÞ Êy c−êi chÕt. ChÞ Êy ®· høa cho em dù líp tuyªn truyÒn xung phong råi c¬. H−¬ng kÐo tay Lan, ®Þnh luån qua c¸i lç t−êng, tµ ¸o len dµi cña H−¬ng quÐt c¶ xuèng ®Êt. Lan ngÇn ng¹i quay ra. H−¬ng c−êi khanh kh¸ch. Phóc nãi:

141

Hai chÞ em ®øng bªn c¸i lç quay l¹i nh×n Phóc. Ng−êi anh nãi, nh©n nh−îng víi hai em: - Khæ th× ®õng cã tr¸ch ai, c¸c c« nhí ®Êy. Bçng Lan vµ H−¬ng kªu lªn, lïi l¹i. Mét bãng ®µn «ng thÊp tho¸ng ®»ng sau lç. Hai chÞ em nÐ sang mét bªn. Mét thanh niªn ®· l¸ch m×nh chui qua lç. C¸i mò c¸t-kÐt, bé quÇn ¸o v¶i tÝm cña anh ta lÊm tÊm v«i c¸t, ®«i giµy da thuéc tr¾ng xãa nh− bÞ vïi bét. Anh ta tr¹c tuæi Phóc, ng−êi cao cao, x−¬ng x−¬ng, n−íc da ng¨m ng¨m ®en, m¾t mét mÝ, kh«ng nhá l¾m, Èn d−íi bé l«ng mµy rËm. Anh ®Þnh phñi bôi, nh−ng thÊy cã hai c« g¸i sang träng ®øng ®Êy, anh l¹i th«i. Phóc ®øng dËy giíi thiÖu: - Lan vµ H−¬ng, em t«i. C¸c c« biÕt anh Sinh chø? Lan vµ H−¬ng kh«ng nãi, vµ Sinh khÏ gËt ®Çu. Tr−íc ®©y, anh quan niÖm hä lµ nh÷ng tiÓu th− kiªu kú, th©m nghiªm kÝn cæng ®èi víi anh xa vßi väi. Nh−ng trong lêi giíi thiÖu th©n mËt, Phóc l¹i coi Sinh nh− cïng ë trong mét hoµn c¶nh x· héi víi anh. Sinh ng−îng nh− ng−êi bÞ m¾c cì. Vèn lµ mét ng−êi nh¸t ®µn bµ, anh cµng lóng tóng, kh«ng d¸m nh×n hai c« t©n thêi. Phóc nãi víi hai em: - B©y giê th× anh ®i víi anh Sinh ®Õn líp. Anh kh«ng vÒ nhµ n÷a ®©u. NÕu cËu mî t¶n c− th× anh míi vÒ. Anh quay sang nãi víi Sinh: - Lan, H−¬ng cø ®ßi ë l¹i, kh«ng chÞu vÒ víi cËu mî t«i.

142

Sèng m·i víi Thñ ®«

NguyÔn Huy T−ëng

Sinh vÉn kh«ng nh×n hai ng−êi con g¸i:

- C¸i g× mµ c−êi?

- C¸c c« c¸c cËu rÊt ®¸ng quý...

H−¬ng nãi:

Anh vÉn gäi nh÷ng con nhµ giµu sang lµ c« vµ cËu, víi c¸i giäng lÔ phÐp cña mét ng−êi d−íi hä vÒ ph−¬ng diÖn tiÒn cña, ®Þa vÞ vµ häc thøc. Trong th©m t©m anh kh«ng cã c¶m t×nh víi nh÷ng ng−êi bu«n b¸n, sang träng, mµ anh cho toµn lµ bän lõa läc. Nh−ng anh rÊt mõng khi thÊy mét sè c«ng tö vµ tiÓu th− trong phè ë l¹i ®Ó kh¸ng chiÕn. Nh÷ng ng−êi nh− anh th× kh¸ng chiÕn ®· ®µnh. Nh−ng cßn hä lµ nh÷ng ng−êi ¨n tr¾ng mÆc tr¬n mµ còng ë l¹i th× thËt anh kh«ng sao hiÓu ®−îc. Trong c¸i ng¹c nhiªn cã lÉn c¶ t×nh th−¬ng. Nh÷ng ng−êi khæ th−êng th−¬ng ng−êi h¬n chÝnh th−¬ng m×nh. H×nh nh− hä cho c¸i khæ lµ phÇn riªng cña hä, vµ hä ph¶i g¸nh lÊy hÕt. Tõ khi Phóc vµo tù vÖ, Sinh kh«ng muèn giao nh÷ng c«ng t¸c nÆng nhäc cho anh ta. Anh nghÜ: "Hä vµo tù vÖ víi m×nh lµ tèt råi, hä lµm ®−îc viÖc g× hay viÖc Êy". Sinh quay sang chuyÖn kh¸c ®Ó ®−îc tho¶i m¸i h¬n: - S¸ng nay D©n vÒ ch¬i thËt lµ võa may. §óng nh− anh Êy nhËn xÐt. T«i ®i xem l¹i mét l−ît th× thÊy qu¶ nhiªn chç nµo ta còng chØ ®ôc nhá nh− c¸i lç nµy th«i. B©y giê ph¶i lµm to gÊp r−ìi míi ®−îc. Khi ®¸nh nhau th× ®©y lµ nh÷ng ®−êng giao th«ng chÝnh. T¶i th−¬ng råi còng ph¶i qua ®©y. CËu cã thÊy lç bÐ qu¸ kh«ng? Nh−ng còng rÇy rµ, to qu¸ th× Ph¸p nã l¹i chui vµo ®−îc. Lµm thÕ nµo cho võa ph¶i, thÕ míi khã. Anh uèn l−ìi nh÷ng ch÷ r nghe l¹ tai. H−¬ng kh«ng nhÞn ®−îc c−êi, c¸i c−êi v« ý tø cña nh÷ng con nhµ giµu tr−íc mét ng−êi kh«ng gièng hä vÒ c¸ch ¨n mÆc vµ kh«ng ¨n nãi nh− hä. Lan khÏ bÊm c¸i vai m¶nh kh¶nh cña H−¬ng, vµ Phóc cau tr¸n l−êm c« em g¸i nhá xinh t−¬i, g¾t:

143

- Kh«ng ¹. - C¸c em ®i nhÐ. L«i th«i, anh xin víi cËu mî kh«ng cho ë l¹i ®©u. §õng chui bÈn hÕt quÇn ¸o. Lan lÔ phÐp: - Chóng em ®i, anh nhÐ. Vµ chÞ cói ®Çu chµo Sinh, khÐp nÐp b−íc theo H−¬ng. H−¬ng kÐo chÞ ch¹y. Lan chói vµo l−ng em g¸i, thu m×nh l¹i nh− muèn ®−îc nhá nh¾n vµ trÎ trung nh− em, nh−ng c¸i cö chØ Êy chØ lµm nÆng nÒ thªm c¸i th©n h×nh cña chÞ. Hai chÞ em ®i råi, Sinh nãi: - C« Êy vui qu¸. Phóc cÇm lÊy tay Sinh vµ nãi: - Anh Sinh nµy, anh ®õng gäi chóng t«i lµ c«, lµ cËu n÷a nhÐ. T«i cã c¶m t−ëng r»ng c¸c anh vÉn dÌ dÆt víi t«i, vÉn ph©n biÖt, vÉn xa c¸ch, vÉn coi t«i lµ con mét nhµ giµu. Nh−ng cã ph¶i thÕ ®©u. §· l©u l¾m, t«i muèn sèng mét cuéc ®êi tù lËp, kh«ng ph¶i ¨n b¸m vµo gia ®×nh. T«i muèn lµm ®−îc mét viÖc g× cã Ých. NÕu ph¶i chÕt v× Tæ quèc, t«i còng s½n sµng. T«i muèn nh©n dÞp nµy gì tiÕng cho nhµ t«i. ChÝnh lµ nh− thÕ ®Êy, anh Sinh ¹. T«i kh«ng d¸m vÒ nhµ, t«i trèn cËu mî t«i ë ®©y lµ t«i ®· quyÕt l¸nh xa gia ®×nh. Sinh n¾m c¸i bµn tay mÒm nhòn cña Phóc trong bµn tay cøng vµ ®Çy chai cña m×nh. Tõ ®ªm h«m qua, anh cã thªm nhiÒu c¶m t×nh víi Phóc. Sinh nãi: - Chóng t«i quen gäi nh− thÕ, nh−ng kh«ng cã ý g× lµ ph©n biÖt c¶.

144

Sèng m·i víi Thñ ®« - C¸c anh nªn hiÓu cho t«i. T«i ngåi trªn ®èng cña thËt ®Êy, nh−ng t«i kh«ng muèn nèi c¸i nghiÖp lµm giµu cña cËu t«i. C¸i dÞp Êy b©y giê ®· ®Õn víi t«i. Phóc ch¸n gia ®×nh kh«ng v× mét sù uÊt øc g× lín. Anh rÊt ®−îc bè mÑ c−ng chiÒu. Nh−ng cµng lín anh cµng kh«ng vui. Míi ®Çu, Phóc chØ kh«ng b»ng lßng bè v× bè hay nghe c« m¾ng mÑ. DÇn dÇn, Phóc biÕt mét vµi thñ ®o¹n lµm giµu cña bè mµ anh thÊy kh«ng chÝnh ®¸ng. Mét ng−êi chó hä lµm ë Hång K«ng mua ®−îc nhiÒu hµng quý nh− g−¬ng, th¶m, gi−êng Hång K«ng, len, d¹, t¬ lôa, ®ång hå, bót m¸y, v.v... th¸ng th¸ng göi vÒ nhê bè anh gi÷ hé. Cã hµng chôc n¨m nh− vËy. Nh−ng bè anh ®· béi tÝn, chiÕm h¼n nh÷ng cña Êy lµm cña m×nh, vµ tõ mét ng−êi bu«n chÌ nhá, bè cø phÊt m·i lªn. ¤ng chó tiÕc cña ph¸t ®iªn lªn råi tù tö. Mét viÖc n÷a còng lµm cho anh ®au ®ín. Bè anh cã mét «ng b¹n ng−êi Tµu. ¤ng nµy muèn tËu mét c¸i ®ån ®iÒn ë B¾c Ninh, nh−ng ng−êi ngo¹i quèc kh«ng cã quyÒn mua ®Êt ë ViÖt Nam. Bè anh nhËn ®øng tªn thay, bªn trong ®ån ®iÒn vÉn lµ cña ng−êi b¹n. GiÊy m¸ lµm xong, bè anh lËt mÆt, nghiÔm nhiªn lµ chñ c¸i ®ån ®iÒn. Nh÷ng m¸nh khãe lµm ¨n t−¬ng tù nhiÒu kh«ng kÓ hÕt. Phóc cho r»ng c¸i gia tµi g©y dùng trªn nh÷ng sù ¸m muéi Êy kh«ng sao bÒn ®−îc. §· cã lÇn anh nãi víi bè nªn bá ra Ýt tiÒn ®Ó cóng vµo c¸c quü cøu tÕ hoÆc ®Ó gióp ®ì bµ con. Nh−ng «ng Cù L©m ®· kh«ng nghe cßn gäi Phóc lµ mét th»ng ngu. Phóc kh«ng thÊy høng thó ®i vµo con ®−êng giµu sang mµ bè muèn h−íng anh ®i. Anh ®· ®ç tó tµi, bè muèn cho anh häc luËt ®Ó ra lµm quan, anh xin ®i häc thuèc. Anh t−ëng t−îng khi lµm thÇy thuèc råi, anh sÏ ch÷a bÖnh kh«ng lÊy tiÒn. Gia ®×nh bã buéc, anh th−êng lµm nh÷ng viÖc tr¸i víi ý gia ®×nh. ThÊy nhµ bo bo Ých kû, Phóc ®i ho¹t ®éng x· héi. Anh ®· vµo lµm gi¸o viªn héi TruyÒn b¸ quèc ng÷, mÆc dÇu nhµ cÊm v× sî mËt th¸m theo dâi. §· cã nh÷ng

145

NguyÔn Huy T−ëng lóc, anh ®ãng cöa buång l¹i, ®øng tr−íc g−¬ng tËp diÔn thuyÕt ®Ó sau nµy ra lµm viÖc x· héi. Sau ngµy C¸ch m¹ng, gia ®×nh ®ì nghiÖt h¬n. Anh lµm huynh tr−ëng thiÕu nhi khu phè, cho c¶ con nhµ nghÌo vµo buång m×nh. ViÖc lµm nµy ®· xóc ph¹m ®Õn kû c−¬ng cña nhµ anh. Bµ gi¸o dçi, nhÞn ¨n ®Ó ph¶n ®èi, vµ däa bá nhµ lªn ë víi Bao. Anh th−êng c·i nhau víi bµ gi¸o v× bµ cø gi÷ Lan trong nhµ nh− c©y c¶nh. Bµ gi¸o quan niÖm con g¸i ®i häc h− ng−êi, chØ cèt sao lÊy ®−îc chång giµu sang lµ ®−îc. V× thÕ Lan ®· kh«ng ®−îc ®i häc. Xuýt n÷a, nÕu anh kh«ng lµm m¹nh, th× H−¬ng còng ph¶i ë nhµ. Anh rÊt th−¬ng mÊy ®øa em g¸i, nhÊt lµ Lan, n¹n nh©n cña bµ gi¸o. Nhê cã anh nªn n¨m th× m−êi häa Lan míi ®−îc ra ngoµi. Lan vµ H−¬ng ®Òu rÊt quÊn anh. §i phè hoÆc ®i xem xi-nª, bao giê ba anh em còng ®i cïng. Bµ gi¸o b¾t thÕ vµ c¸i ®ã ®· thµnh lÖ. V¶ l¹i, vÒ ®iÓm nµy, Phóc kh«ng ph¶n ®èi bµ c«... Phóc chît hái Sinh: - Bµ Ngä vÉn ch−a t¶n c− − anh? Bµ Êy ®Î ®Õn n¬i råi. Chç t«i víi anh, t«i nãi thùc. T«i muèn gióp anh mét sè tiÒn ®Ó bµ Ngä t¶n c−. Cã ®−îc kh«ng anh? Phóc lay lay m¹nh c¸nh tay tr¸i ch¾c nÞch cña Sinh, vµ lõa lóc Sinh kh«ng ®Ó ý, anh ®ót hai tê giÊy n¨m tr¨m vµo tói ¸o Sinh. Anh t−ëng nh− Sinh nhËn vµ anh c−êi hån nhiªn. Sinh n¾m chÆt tay Phóc, ®«i m¾t mét mÝ d−íi ®«i l«ng mµy rËm nh×n Phóc håi l©u, ®«i m¾t th¼ng th¾n vµ cã mét vÎ g× buån buån. Sinh nãi: - C¸m ¬n cËu. Chóng t«i ®· lo ®−îc cho chÞ chóng t«i råi. Sinh ®Æt l¹i mãn tiÒn vµo lßng bµn tay cña Phóc vµ nãi tiÕp: - CËu cø ®Ó cho nh− thÕ th× tiÖn h¬n. ThËt t×nh lµ chóng t«i rÊt quý nh÷ng ng−êi tèt nh− c¸c cËu. Quý ë chç c¸c cËu còng xung phong ë l¹i ®Ó chiÕn ®Êu nh− chóng t«i. ThÕ lµ ®ñ råi. Chóng t«i

146

Sèng m·i víi Thñ ®«

NguyÔn Huy T−ëng

kh«ng d¸m phiÒn cËu h¬n n÷a. §iÒu cÇn nhÊt lµ chóng ta cïng sèng chÕt víi Thñ ®«. Phóc ng©y ng−êi ra nh×n Sinh, bùc m×nh v× sù tõ chèi kh«ng ®−îc lÞch sù l¾m cña anh thî nghÌo tóng. Anh t−ëng hä sÏ vå vËp lÊy anh ngay. C¸i khÝ kh¸i cña bµ Ngä lóc n·y, cña Sinh lóc nµy lµm cho anh phËt ý. Kh«ng ph¶i ng−êi nghÌo nµo còng dÔ dµng ®Ó cho ta th−¬ng h¹i. Anh ch¹nh lßng tù ¸i vµ giËn Sinh ch−a thËt víi m×nh. Sinh nãi, giäng trÇm trÇm, gän ghÏ, nh−ng quª mïa: - Ta ®Õn líp, anh Phóc nhØ. H«m nay ®ång chÝ Quèc Vinh gi¶ng bµi cuèi cïng vÒ tr−êng kú kh¸ng chiÕn... Võa lóc Êy th× x¶y ra vô lÝnh mò ®á vµo b¾t ng−êi ë chî §ång Xu©n.

12

«

ng Ngä, tù vÖ phè Hµng Khoai, mét ng−êi thî méc ®· ®øng tuæi, tõ trong phè ra, tay ph¶i gi÷ lÊy hai tÊm ph¶n trªn vai, ®Çu ngoÑo vµo ®Ó gi÷ riÕt lÊy c¸i vËt nÆng. ¤ng ch¹y bµnh b¹ch ®Õn ®Çu phè, tr−íc c¸i hè dµi ®· ®µo ngang ®−êng. ¤ng sè 6 lÇn l−ît ®ì hai

tÊm ph¶n xuèng, b¾c lªn miÖng hè nh− hai c¸i cÇu. ¤ng Ngä b¶o hai b¸c phu xe bß: - §−îc råi ®Êy, cho xe sang ®i. Mét ng−êi phu nãi: - C¸m ¬n c¸c «ng. Chóng ch¸u thÕ nµy lµ phiÒn c¸c «ng l¾m. C¸c «ng ®ang lµm viÖc c«ng viÖc n−íc, chø cã ph¶i lµ ®øng ch¬i ®©u... NhËt T©n ®øng trªn hÌ, xua tay lia lÞa, c¸i ¸o ra-gê-l¨ng cña anh xße ra, ®Ó lé nµo kiÕm NhËt, nµo lùu ®¹n, nµo sóng lôc lñng cñng chung quanh c¸i th¾t l−ng Mü. C¸i mò nhung ®en ®éi lÖch s¸t mét bªn m¾t. H«m nay anh ®eo kÝnh cho thªm vÎ bÝ mËt. MiÖng ph× phÌo mét ®iÕu thuèc l¸. MÆt anh dµi ra, anh c−êi tÝt m¾t, hai c¸i r¨ng nanh ch×a ra, to qu¸ khæ ¸t c¶ hµm r¨ng. Anh d−¬ng d−¬ng tù ®¾c. §Õn ch¬i mét ng−êi b¹n ë phè Hµng Khoai, thÊy ë ®Çu phè tù vÖ ®ang xÎ ®−êng, anh ®øng l¹i hoan h« anh em. Mét c¸i xe bß chë

147

148

Sèng m·i víi Thñ ®« n−íc m¾m ®i tíi. Tù vÖ b¾t quay l¹i. Anh can thiÖp, ®ßi anh em ph¶i b¾c cÇu cho c¸i xe ®i qua. Lu«n måm anh nãi: - Chóng ta lµ ng−êi Hµ Néi, chóng ta ph¶i lÞch sù anh em ¹. Tù vÖ ph¶i gióp ®ì nh©n d©n. Chóng ta ®µo hè ®Ó ng¨n giÆc, nh−ng kh«ng ®−îc lµm phiÒn cho ®ång bµo. Anh ®øng trªn miÖng hè, hoa ch©n móa tay, giôc mäi ng−êi nh− chÝnh anh lµ mét cÊp chØ huy. Lóc nµy, thÊy ng−êi phu xe bß c¸m ¬n rèi rÝt, anh g¹t ®i: - Kh«ng. Tù vÖ Hµ Néi lÊy viÖc gióp ®ång bµo lµm vui. Chóng t«i kh«ng sî phiÒn. Chóng t«i chØ lµm nhiÖm vô cña chóng t«i th«i. Anh h« mäi ng−êi xóm vµo ®Èy c¸i xe bß. Cßn anh th× hót thuèc l¸ trµn, con Lu lu ®øng bªn anh, cói m×nh xuèng miÖng hè cµo ®Êt b»ng hai ch©n tr−íc. ¤ng Ngä, võa ®Èy xe bß, võa lµu bµu: - Anh ta ë ®©u mµ cø nh− «ng t−íng, lµm ®... lµm, ®èc c«ng kh«ng b»ng! Lßng «ng nãng nh− löa ®èt. ¤ng vÉn ch−a lo ®−îc tiÒn cho vî t¶n c−. Sinh hÑn ngµy mai míi vay ®−îc mét mãn, ®Ó cho «ng vµ bµ Ngä vÒ quª. Nh−ng t×nh h×nh th× mçi lóc mét g¨ng. Tuy ®µo hè víi anh em, nh−ng «ng ch¼ng bông d¹ nµo vµo c«ng viÖc c¶. Trªn ®Çu, m¸y bay cña Ph¸p l¹i l−în rÇm rÇm, y nh− vµo lóc x¶y ra vô Yªn Ninh h«m qua. ThØnh tho¶ng l¹i vang lªn nh÷ng tiÕng sóng liªn thanh. ¤ng n¬m níp c¶m thÊy cã mét viÖc g× nguy hiÓm s¾p x¶y tíi. §· qu¸ tr−a. Trêi ©m u nh− muèn ®æ m−a. Sau khi lÝnh mò ®á vµo b¾t mÊy chÞ ë chî §ång Xu©n, phè x¸ v¾ng lÆng mét chèc l¸t, råi bµ con l¹i nhén nhÞp ®æ ra ®−êng. Tr−íc cöa chî, mÊy thanh niªn ®ang leo lªn t−êng treo l¹i c¸i khÈu hiÖu. Trªn mÆt ®−êng, däc theo ®−êng xe ®iÖn, mét tèp tù vÖ ®ang lói hói ®µo nh÷ng lç nhá ®Ó

149

NguyÔn Huy T−ëng ch«n m×n. Trong phè Hµng Khoai, bµ con ®ang tíi tÊp ch¹y ra óp c¸c nåi ®Êt vì xuèng ®−êng. Mét chuyÕn xe ®iÖn ë B−ëi ®i xuèng, tõ tõ qua ®Çu phè Hµng Khoai, rung chu«ng lanh canh, inh ái. Trªn xe chØ l¬ th¬ mét vµi ng−êi. Anh em ®ang ®µo lç tr¸nh sang hai bªn ®Ó nh−êng lèi cho xe ch¹y. Mét bµ, d¸ng ng−êi ngo¹i thµnh, lÊm lÐt nh×n ra hai bªn phè, råi ngã ®Çu ra khái toa xe hái xuèng: - Trong phè vÉn yªn chø c¸c cËu? Tuy ®øng ë sau nhiÒu ng−êi, NhËt T©n còng tranh lÊy tr¶ lêi. Anh nãi mét c¸ch h·nh diÖn: - Yªn l¾m. Cã g× ®©u. Bµ kh«ng lo g× c¶. Chóng t«i cßn ë c¶ ®©y kia mµ. Xe ®iÖn ®i khái. Anh quay l¹i nh×n bän «ng Ngä ®ang xóm l¹i gióp hai ng−êi phu ®Èy c¸i xe bß qua hè. Anh gäi: "Lu lu! Lu lu!" vµ huýt s¸o miÖng ®Þnh ®i. Bçng phè x¸ l¹i Çm Çm lªn. Mét ng−êi ®i xe ®¹p phãng nh− bay ë phÝa Hµng GiÊy xuèng, nãi sang hai bªn ®−êng mét c¸ch tuyÖt väng: - Nã chiÕm së Tµi chÝnh råi! Nã chiÕm së Tµi chÝnh råi! TiÕng kªu r©m ran: - Nã chiÕm së Tµi chÝnh råi! Nã gië mÆt thùc sù råi! Ng−êi ch¹y ®i, ng−êi ch¹y l¹i. Cã nh÷ng tiÕng sóng næ ë phÝa Cöa §«ng. - Nã chiÕm së Tµi chÝnh råi! Nh− löa ch¸y lan ®i, tiÕng kªu truyÒn hÕt miÖng ng−êi nµy ®Õn miÖng ng−êi kh¸c. Mét chó bÐ b¸n b¸o nh¶y nhãt gi÷a ®¸m ®«ng, cÊt tiÕng rao nh− gµo: - Ta ®¸nh ®¾m mét tµu chiÕn Ph¸p ë Nam Bé ¬! ë H¶i Phßng, qu©n Ph¸p kh«ng qua ®−îc cÇu NiÖm ¬!

150

Sèng m·i víi Thñ ®« Nhanh nh− chíp, NhËt T©n ®· ch¹y ra n¾m ®−îc cµng xe cña anh chµng vÒ b¸o tin, hái chuyÖn mét lóc, anh l¹i huýt s¸o gäi con Lu lu, quay vÒ ®Çu phè Hµng Khoai. MÆt anh t¸i l¹i. Anh nãi: - Nã chiÕm së Tµi chÝnh råi! Nã ®em h¬n mét chôc xe thiÕt gi¸p ®Õn dµn hµng ngang tr−íc së, chÜa sóng vµo. Råi nã h¹ lÖnh cho tÊt c¶ viªn chøc trong m−êi l¨m phót ph¶i ra hÕt. ThÕ lµ nã chia qu©n ra ®ãng. ThÕ lµ c¶ khu Cét Cê xuèng Cöa Nam vµo trong tay nã. Nã khiªu khÝch hay ta khiªu khÝch? Kh«ng, kh«ng. Kh«ng thÓ ®Ó nh− thÕ ®−îc m·i. Ph¶i chuÈn bÞ gÊp míi ®−îc. C¸i xe bß kia ®i nhanh lªn, ®Ó ng−êi ta cßn ®µo. S¾p ®¸nh nhau råi cßn chë n−íc m¾m ®i ®©u cho khæ ng−êi ta! Mau mau lªn c¸c anh ¹. Cã thÓ ®¸nh nhau ®Õn n¬i. §−îc, ®¸nh th× ®¸nh. Cho nã biÕt tay ng−êi Hµ Néi. NhËt T©n ng¶ mò chµo mäi ng−êi råi biÕn vµo mét nhµ gi÷a phè. Xe bß ®· gÇn sang ®−îc bªn kia ®−êng th× mét tiÕng rao cÊt lªn, å å, céc lèc, nh− gµo thÐt chø kh«ng cã c¸i ng©n vang trÇm bæng cña kÎ rao hµng: - B¸nh cuèn nãng ra mua! B¸nh cuèn nãng...

NguyÔn Huy T−ëng th»ng T©y ®· tiÕn l¹i. ¤ng xua xua tay mét c¸ch vông vÒ. Nã bÊm cß, mét tiÕng næ. ¤ng gi¬ tay «m lÊy ngùc, lo¹ng cho¹ng b−íc vÒ phÝa tªn giÆc. ChÞ ®µn bµ ®· ch¹y vµo trong c¸i ngâ bªn ®Òn HuyÒn Thiªn. Tªn lÝnh mò ®á, c¾m ®Çu c¾m cæ ch¹y trë ra, giµy ®inh cña nã rÝt trªn con ®−êng v¾ng, læng chæng nh÷ng nåi ®Êt óp. §ang ngåi nãi chuyÖn víi ng−êi b¹n, thÊy cã mét th»ng T©y lät vµo phè, NhËt T©n reo lªn: "Trêi gióp ta råi!" vµ nh¶y bæ ra cöa ®Ó r×nh. Tõ h«m qua, anh ®i lang thang hÕt phè nµy sang phè kh¸c, kh«ng ph¶i ®Ó lµm c¸i nhiÖm vô trinh s¸t cña anh, mµ ®Ó cã mét c¬ héi b¾n mét th»ng mò ®á. C¸i tin nã chiÕm së Tµi chÝnh cµng lµm cho anh ngøa ng¸y muèn ra tay. ThÊy NhËt T©n rót khÈu c«n-b¸t cña anh ra, anh b¹n van vØ: - §õng khiªu khÝch nã, NhËt T©n. NhËt T©n m¾t vÉn kh«ng rêi th»ng T©y, tay ®Èy ng−êi b¹n: - Nã khiªu khÝch hay m×nh khiªu khÝch? Kh«ng ®−îc sî, kh«ng ®−îc sî. Sî lµ hÌn nh¸t. - Con mÑ kia chØ lµ mét con nhµ thæ.

¤ng Ngä kªu:

- Nhµ thæ cßn quý gÊp tr¨m mét th»ng T©y mò ®á! Ph¶i b¶o vÖ c¶ mét con nhµ thæ.

- Nã vµo ®Êy. ¤ng cè ®Èy cho c¸i xe bß sang nèt, trong khi mäi ng−êi ®· lÈn hÕt. Khi «ng ch¹y trë vÒ th× phè x¸ ®· v¾ng tanh. Mét th»ng T©y mò ®á say r−îu ë ®Çu cÇu ch¹y l¹i, chÜa sóng vµo mét ng−êi ®µn bµ, miÖng qu¸t th¸o, tay ra hiÖu cho chÞ kia trë ra víi nã. Ng−êi ®µn bµ kªu ró lªn: - §ång bµo cøu t«i víi! §ång bµo cøu t«i víi! Nã b¾t t«i ®©y nµy! Võa kªu ng−êi ®µn bµ võa ch¹y vÒ phÝa «ng Ngä, nÊp sau l−ng «ng. ¤ng Ngä vèn ng−êi chËm ch¹p, ch−a biÕt lµm thÕ nµo th×

151

§Õn khi «ng Ngä bÞ giÕt, NhËt T©n nhón vai nãi víi ng−êi b¹n: - Tu vois, mon vieux? Laisse moi en finir avec ce misÐrable(1). Ng−êi b¹n ch−a kÞp gi÷ th× NhËt T©n ®· nh¶y ra ®−êng, dÎo dang nh− mét anh hïng trong phim ¶nh, Lu lu còng nh¶y theo anh. Anh chØ cßn c¸ch th»ng T©y kh«ng ®Çy hai th−íc. Nã t¸i mÆt ®Þnh ch¹y. Anh qu¸t: (1)

Mµy tr«ng thÊy ch-a? Cø ®Ó tao kÕt liÔu ®êi c¸i th»ng khñng khiÕp nµy.

152

Sèng m·i víi Thñ ®« - µ bas les colonialistes!(2) Vµ anh nghiÕn r¨ng, chÜa sóng b¾n th¼ng vµo ngùc nã. Anh tõ tõ ®ót sóng vµo tói. Nh×n th»ng T©y giÉy giôa, c¸i måm lót d−íi mí r©u xåm ®en ng¸p ng¸p, anh mØm c−êi khinh bØ, lÊy giµy hÊt c¸i x¸c sang mét bªn vµ l÷ng th÷ng ®i vÒ phÝa §ång Xu©n. Anh b¹n kªu lªn: - Nã vµo th× nã triÖt h¹ c¶ phè! ChÕt hÕt c¶ råi! Bµ con ¬i! Anh b¹n cuèng cuång giôc vî con ®i trèn. Ngoµi c¸i phè nhá v¾ng tanh, chØ cã «ng sè 6. ¤ng ®ang «m x¸c «ng Ngä, nghÜ thÕ nµo l¹i ®Æt xuèng, ch¹y tíi «m c¸i x¸c to lín cña th»ng T©y, xèc lªn vai, råi biÕn vµo trong ®Òn HuyÒn Thiªn. Mét lóc «ng l¹i ch¹y ra, «m x¸c «ng Ngä vÒ nhµ. MÊy anh tù vÖ liÒu m¹ng ra ®−êng, quÐt s¹ch nh÷ng vÕt m¸u ®Ó phi tang tÝch. TiÕng ®ãng cöa Çm Çm. * * * Ra khái líp häc, Sinh ch¹y héc tèc vÒ phè. Nh−ng anh kh«ng vÒ th¼ng nhµ, mµ rÏ vµo ®Òn HuyÒn Thiªn tr−íc. X¸c th»ng T©y ®· ®−îc ®em giÊu vµo mét c¸i hßm bèn ch©n, lÉn lén víi nhiÒu ®å lÆt vÆt kh«ng dïng ®Õn. Bµ cô tõ, giµ b¶y m−¬i tuæi, m¾t ®· lßa, hai tay «m c¸i ®Çu träc, ngåi trong buång kªu khãc vµ nhiÕc mãc «ng sè 6. ¤ng nµy ®ang quÐt c¸i s©n ®· s¹ch bãng. §©y lµ lÇn ®Çu tiªn «ng ph¶i nghe nh÷ng lêi m¾ng má cña mét ng−êi mµ «ng vÉn chÞu ¬n s©u s¾c. Trong c¸i ®êi tø cè v« th©n cña «ng, - quª qu¸n, bè mÑ, anh em, ngay c¶ tªn tuæi cña m×nh, «ng ®Òu kh«ng biÕt, - cô tõ nh− cha nh− mÑ. ¤ng ®· ®i ë cho nhiÒu nhµ, nh−ng chØ vµi h«m lµ «ng xin th«i v× kh«ng chÞu ®−îc m¾ng chöi. ¤ng ®· ®i phu ®i phen, «ng (2)

NguyÔn Huy T−ëng ®· lµm cho NhËt, nh−ng rót côc «ng ®Òu trèn c¶. Nhµ cöa kh«ng cã, «ng chØ t×m ®Õn nh÷ng ng«i chïa, ng«i ®Òn ®Ó n−¬ng th©n. Cuèi cïng «ng ®Õn hÇu cô tõ trong c¸i ®Òn nµy, ®· ®−îc vµi n¨m. Ngµy ngµy «ng vµo phè quÐt t−íc c¸c vØa hÌ, thu dän nh÷ng ®èng r¸c do c¸c hµng rong bµy ra ®−êng, vµ chê bµ con cã viÖc g× sai th× lµm. N¨m ®ãi, «ng ®−îc ng−êi ta cho vµo ®oµn khÊt thùc, vµ ®−îc ®eo thÎ sè 6. §ªm ®ªm, nh÷ng c¸i ®ªm nghÜ ®Õn cßn rïng m×nh, «ng ®i nhÆt nh÷ng x¸c chÕt trÇn truång chØ cßn da bäc x−¬ng, trong ®¸m nh÷ng ng−êi ®ãi n»m la liÖt ngoµi ®−êng, dån l¹i mét ®èng ®Ó chê xe x¸c ®Õn mang ®i. Tê mê s¸ng, sau khi nh÷ng ng−êi ®ãi cßn sèng sãt táa ®i c¸c phè xin ¨n, «ng l¹i röa r¸y s¹ch sÏ nh÷ng chç vØa hÌ hä võa n»m võa bËy ra h«i thèi ®Õn lén möa. Sau ®Êy «ng trë vÒ ®Òn quÐt dän. C¸i ®Òn s¹ch sÏ ®Õn nçi ai vµo lÔ còng thÊy nhÑ l©ng l©ng. Råi «ng cÇm c¸i r¸ ®i lÊy c¬m cña bµ con sÎ cho. Nh÷ng ngµy cÇu cóng trong phè, «ng ®i m−în h−¬ng ¸n, cê qu¹t, b¸t h−¬ng, c©y nÕn. Hµng phè tin «ng v× khi «ng ®em nh÷ng ®å ®¹c Êy tr¶ l¹i nh÷ng nhµ cho m−în th× kh«ng bao giê lÇm lÉn, mÊt m¸t. Sau c¸ch m¹ng, khi bµ con chuyÓn sang dùng cæng chµo, bµy bµn thê Tæ quèc, th× «ng sè 6 l¹i ®i m−în bµn, m−în ghÕ, m−în ¶nh, m−în cê, vµ còng nh− tr−íc, ®©u l¹i tr¶ vÒ ®ã. Còng tõ ®Êy, «ng kh«ng ®i xin c¬m n÷a. ¤ng ®i lµm xe ba g¸c. Lµm xe ch¼ng phiÒn lôy ai, mµ vÉn ®−îc chë nÆng. ¤ng sè 6 chØ thÌm nh÷ng c«ng viÖc nÆng. Nh÷ng ngµy kh«ng ®−îc khiªng v¸c vÊt v¶ th× «ng ¨n kh«ng thÊy ngon, ngñ kh«ng ®Éy giÊc. Tèi tèi, «ng vÒ ®Òn quÐt dän lÇn cuèi cïng trong ngµy råi dï m−a dï giã «ng còng c¾p chiÕu ra ngoµi cæng ngñ, v× trong ®Òn, ®ªm nµo còng cã kh¸ch bu«n vÒ trä. Ngµy r»m mång mét cô tõ th−êng cho «ng c¸i o¶n, qu¶ chuèi, gãc chÌ kho. §Êy lµ nh÷ng mãn ¨n «ng quý nhÊt. Còng tõ c¸ch m¹ng, ng−êi ta kh«ng gäi th»ng sè 6, b¸c sè 6 n÷a mµ gäi lµ «ng.

§¶ ®¶o bän thùc d©n!

153

154

Sèng m·i víi Thñ ®« H«m nay, «ng sè 6 kh«ng hiÓu lµm sao cô tõ l¹i g¾t gáng, nh−ng «ng kh«ng d¸m c·i. Víi ai «ng cßn ch¼ng c·i, huèng chi lµ víi cô tõ. Hai c¸i tai to cña «ng sè 6 v¶nh ra, nh− nuèt c¶ c¸i ®Çu bÐ ph×nh trªn thãt d−íi ®óc tõ mét c¸i khu«n mÐo mã. Sinh vµo bµn víi cô tõ, råi trë ra b¶o khÏ «ng sè 6:

NguyÔn Huy T−ëng ®¸i l©u råi. M¾t bµ lê ®ê nh×n Sinh, mét c¸i nh×n ®au khæ, tuyÖt väng, chÊt vÊn, van l¬n. Håi l©u, Sinh nãi: - T«i ®· b¶o anh Ngä ®−a chÞ t¶n c− tõ mÊy h«m nay. Bµ Ngä khe khÏ rung c¸i ®Çu:

- ¤ng chÞu khã mang c¸i x¸c nã ®i, ®Ó ®©y nã uÕ t¹p cöa ®Òn. §−a lªn ChÌm hay vµo Ng· T− Së tïy «ng. ¤ng sè 6 nghÜ m·i míi nãi ®−îc mét c©u, v× «ng chØ quen lµm, kh«ng quen nãi, quen chÞu ®ùng, kh«ng quen suy nghÜ: - Ch¸u cho lªn c¸i xe ba g¸c cña ch¸u. Võa nÆng ®ñ søc kÐo. Nãi xong, «ng khu©n c¸i hßm ra xe cña «ng. ¤ng ®· ®i khái phè Hµng Khoai, quÆt sang phè Hµng L−îc. Sinh thë phµo mét tiÕng vµ quay vÒ nhµ. X¸c «ng Ngä ®· ®−îc mang ®i. Trong c¸i gian nhµ con anh ë, bªn c¹nh c¸i bÕp lîp t«n vµ c¸i hè xÝ qu©y cãt, Sinh ngåi trªn tÊm ph¶n nhá dïng lµm gi−êng cña anh. Bµ Ngä th× ngåi s¸t vµo t−êng trong, tay vÞn vµo c¸i bµn nhá nh− sî ng·. Gian nhµ chØ kª ®ñ mét tÊm ph¶n vµ c¸i gi−êng tre cña vî chång bµ Ngä, c¸ch nhau mét lèi ®i võa ng−êi. §å ®¹c tuy s¬ sµi, c¨n nhµ tèi om om, nh−ng to¸t lªn mét sù s¹ch sÏ duyªn d¸ng ®Æc biÖt cña nh÷ng ng−êi lao ®éng Thñ ®«. T−êng treo nh÷ng k×m, giòa s¹ch bãng. ¶nh Hå Chñ tÞch ®Æt trong khung lång kÝnh. Trªn bµn, mét èng ®òa vÏ c©y tróc, ®Ò mét hµng ch÷ nho: Kh¸ng chiÕn tÊt th¾ng. Bµ Ngä kh«ng d¸m khãc to, chØ thót thÝt. Tãc bµ xâa ra nh− ng−êi d¹i. Bµ ®Ó nguyªn cho n−íc m¾t ch¶y vßng quanh c¸i mÆt kh« hÐo. Bông v−ît lªn qu¸ to lµm xéc xÖch thªm c¸i th©n queo qu¾t, nh− thu hót hÕt c¶ c¸i lùc tµn cña mét ng−êi ®· qua c¸i thêi ®Î

155

- Th«i tr¸ch lµm g× ng−êi chÕt, h¶ cËu. CËu Sinh ¬i, cËu th−¬ng lÊy chÞ vËy, cËu th−¬ng lÊy ®øa ch¸u cßn trong bông mÑ nã ®©y. Ng−êi chÞ ®Ó tr«i c¸i th©n nÆng nhäc ®Õn gÇn em trai, n¾m lÊy tay Sinh, vµ thÊy yªn yªn, nh− trong c¬n b·o lín, ng−êi ta t×m ®−îc mét c¸i lÒu con ®Ó tró. Bµ nãi: - Bè mÑ sinh ra b¶y t¸m ng−êi, nay chØ cßn cã chÞ lµ ®Çu vµ em lµ ót. CËu Sinh ¬i! Vµ bµ gôc ®Çu vµo vai Sinh. C¨n nhµ quanh n¨m tèi, lóc nµy cµng tèi. Kh«ng cã mét tiÕng ®éng. Bèn bÒ l¹nh ng¨n ng¾t. Bµ Ngä ®¨m ®¨m nh×n em, ng−êi em trai bÐ báng, víi c¸i tr¸n gå, c¸i mÆt x−¬ng x−¬ng gièng bè. Bµ nãi: - ChÞ còng ch¼ng t¶n c− n÷a. CËu Sinh ¹. Sinh kh«ng ®ång ý víi chÞ, nh−ng anh kh«ng d¸m nãi ra. Anh thÊy r»ng thÕ nµo chÞ còng ph¶i t¶n c−, ®Ó xa n¬i nguy hiÓm, ®Ó cßn b¶o vÖ lÊy ®øa ch¸u trong bông. Lßng anh rèi bêi. Thùc ra, anh kh«ng biÕt cho chÞ ®i ®©u. Hai chÞ em kh«ng cã quª qu¸n lµng m¹c, còng ch¼ng cã ai lµ hä hµng th©n thÝch. Håi l©u, Sinh nãi: - ChÞ cßn ph¶i nghÜ ®Õn ch¸u n÷a chÞ ¹. Anh ¸i ng¹i cho ng−êi chÞ ruét vÊt v¶, ®Î lÇn nµo còng kh«ng nu«i ®−îc. B½ng ®i b¶y t¸m n¨m b©y giê chÞ míi l¹i chöa. Mét hy väng lín cho c¶ c¸i gia ®×nh nhá bÐ nµy.

156

Sèng m·i víi Thñ ®« - Anh Ngä kh«ng cßn th× m×nh ®−a chÞ t¶n c− vËy. Nh−ng anh còng kh«ng tù quyÕt ®Þnh ®−îc, dï míi chØ trong ý nghÜ. Anh nhËn mét nhiÖm vô nÆng nÒ lµ phèi hîp víi anh em c«ng nh©n trong thµnh ph¸ c¸i x−ëng söa ch÷a vâ khÝ cña Ph¸p; c¸i x−ëng lín bËc nhÊt cña chóng ë §«ng D−¬ng, mµ anh biÕt râ v× tr−íc ®©y anh ®· cã mét thêi kú lµm viÖc trong Êy. Ngµy NhËt ®¶o chÝnh mång chÝn th¸ng ba n¨m ngo¸i, bän Ph¸p cã ®em giÊu nhiÒu vâ khÝ. Trong sè Êy, anh biÕt cã mÊy c¸i èng h¬i khinh khÝ. Tèi nay, anh em c«ng nh©n ®· bè trÝ cho anh vµo ®Ó t×m nh÷ng c¸i èng h¬i Êy. KÕ ho¹ch cña anh em lµ dïng nã thay cho m×n kh«ng mang vµo ®−îc. NÕu x¶y ra t¸c chiÕn, th× sÏ cho hai c¸i èng kia giÊu vµo ®¸y lß than, khi than ch¸y tíi th× nã sÏ næ vµ sÏ ph¸ hÕt c¸i x−ëng quan träng kia. Quèc Vinh ®Æt hÕt tin cËy vµo anh. Còng chØ cã Quèc Vinh, D©n vµ anh biÕt c¸i viÖc hÕt søc bÝ mËt nµy. Anh ®· ®Ó chËm mÊt mét ngµy. T×nh h×nh gÊp rót, kh«ng thÓ v× mét lý do g× mµ ho·n l¹i n÷a. Kh«ng ph¶i chØ lµ chuyÖn mÊt ®Çu, mµ cßn lµ vÊn ®Ò tÝn nhiÖm cña c¸n bé ®èi víi anh. Cuèi cïng, Sinh lÈm bÈm: - §i ï mét c¸i cßn kÞp chiÒu vÒ. Sinh võa ®øng lªn th× mét tiÕng næ nh− xÐ trêi ®éng ®Êt lµm cho anh lo¹ng cho¹ng. Bµ Ngä hèt ho¶ng nÝu chÆt lÊy anh. TiÕng næ nh− ngay trªn ®Çu hä. C¸nh cöa ®ãng sËp vµo råi l¹i bËt ra. C¸i gian nhµ gç chao ®i chao l¹i, kªu r¨ng r¾c. Nh÷ng dông cô cña anh treo trªn t−êng r¬i b¾n vµo chång b¸t ®Üa cèc chÐn trªn bµn vì lo¶ng xo¶ng. Anh gi÷ ng−êi chÞ ngÊt ®i trong tay m×nh. Anh tèi t¨m mÆt mòi. TiÕng næ vÉn Çm Çm. TiÕng kªu r©m ran: "Nã nÐm bom xuèng chî råi". Sinh d×u ®−îc bµ Ngä xuèng gÇm gi−êng. Tho¸ng trong anh ý nghÜ: "Cã lÏ nã ®¸nh m×nh råi". Anh ®au ®ín v× ®· lµm lì mét c«ng viÖc mµ ®oµn thÓ giao cho. Anh bøt røt v× trong lóc nµy,

157

NguyÔn Huy T−ëng m×nh l¹i ro rã ë nhµ. Anh ®Þnh nh¶y bæ ra nh−ng bµ Ngä gi÷ riÖt lÊy anh. TiÕng næ mçi lóc mét lín, mét d÷ déi. Anh cã c¶m t−ëng nh− khu phè ®· tan ra tro, vµ hai chÞ em anh còng sÏ chÕt ®Õn n¬i råi. Kho¶ng mét tiÕng ®ång hå khñng khiÕp. Khi hÕt tiÕng næ, anh ®ì ng−êi chÞ rò r−îi lªn gi−êng, ®¾p ch¨n cho chÞ, ví lÊy c¸i mò d¹ ®éi lªn ®Çu vµ b−íc ra. M¾t ng−êi chÞ trõng trõng nh×n anh. Anh x¨m x¨m ch¹y tíi Hµng §−êng, ®Þnh t×m «ng TiÕn Lîi, chñ mét hiÖu « mai, hiÖn lµm ®¹i ®éi tr−ëng tù vÖ khu phè, ®Ó xin phÐp cho nghØ chiÒu nay. Anh sÏ dÉn chÞ sang Gia L©m göi nhê mét ng−êi b¹n bªn Êy, lµm thî nguéi ë Së xe löa. §©y chØ lµ mét sù bÊt ®¾c dÜ v× chÝnh ng−êi b¹n ®· ®i råi. Anh em c«ng nh©n bªn Êy ®· võa chuyÓn hÕt c¸i x−ëng Gia L©m ®i mét n¬i kh¸c, cã lÏ lªn chiÕn khu ®Ó s¶n xuÊt vò khÝ. Anh thÊy yªn t©m cho nhµ m¸y, nh−ng l¹i nh− nhí nh÷ng ngµy sang ch¬i víi b¹n, nghe tiÕng m¸y ch¹y Çm Çm. Ng−êi b¹n ®i lªn rõng, anh ë l¹i Hµ Néi, kh«ng biÕt bao giê l¹i gÆp, bao giê nhµ m¸y l¹i vÒ. Nh−ng b¹n ®i råi, cã nªn göi chÞ sang bªn Êy n÷a kh«ng? H·y t¹m thÕ råi sau liÖu. Phè Hµng Khoai, bµ con ch¹y nh− ong vì tæ. Nh÷ng ng−êi cã tiÕng lõng chõng lÇn nµy còng ch¹y. Sinh ®i lÉn vµo ®¸m ng−êi t¶n c−, ng−êi ra ®Çu cÇu, ng−êi xuèng bÕn Phµ §en, ng−êi ra BÕn Nøa, ng−êi ra phè chê tµu ®iÖn. Bè gäi con, vî gäi chång, trÎ con khãc thÐt. ¤ng chñ hiÖu t¹p hãa VÜnh Xu©n chµo Sinh: - ¤ng cã cho bµ Ngä t¶n c− kh«ng? B©y giê cßn cã hai chÞ em, «ng nªn ra víi bµ Êy. Kh«ng toµn ®−îc víi chóng nã ®©u. Tan n¸t ®Õn n¬i råi. Sinh kh«ng tr¶ lêi, nghÜ bông: - ¤ng ra th× cø ra, viÖc g× l¹i b¶o t«i.

158

Sèng m·i víi Thñ ®« Phè §ång Xu©n, ng−êi ®i l¹i cµng nhèn nh¸o. Nh÷ng m¶nh g¹ch ngãi v·i tung c¶ khóc ®−êng réng. Bôi bèc mï trêi. Nh−ng phè x¸ kh«ng bÞ thiÖt h¹i l¾m. N¨m c¸i vßm chî vÉn ®øng nguyªn sõng s÷ng. Khãi bèc lªn cuån cuén, phñ kÝn c¶ l¸ cê trªn nãc. C¸i trô cña vßm gi÷a bÞ ®¸nh b¨ng ®i, mét nöa vßm s¹t xuèng. MÊy c¸i c¸ng khiªng ng−êi ®Çm ®×a m¸u len lái trong ®¸m ®«ng. Tr−íc cöa c¸i nhµ ba tÇng cña Cù L©m, ba c¸i xe «-t« chê s½n. Sinh r¶o b−íc. Võa tíi ®Çu phè Hµng §−êng, Sinh quay l¹i. Mét ng−êi hít h¬ hít h¶i kªu:

NguyÔn Huy T−ëng - õ, ®i. §i c¶ ®©y mµ. ¤ng lªn xe, giËm ch©n ×nh ×nh: - Ch¹y nhanh lªn. Ra ga Hµng Cá. Sinh ngÈn ng−êi nh×n c¸i xe phãng nh− giã. Anh quay l¹i, ®Þnh ®i t×m anh em. Cù L©m ®ang g¾t ng−êi nhµ lÔ mÔ khu©n ®å ®¹c lªn xe «-t«. Bµ gi¸o ®· ngåi trong c¸i xe tr−íc víi lò trÎ con. Bµ c¸u kØnh b¶o Cù L©m: - Mau lªn. Mau lªn. Anh lªn xe ®i. Cù L©m nãi:

- Nã kÐo vµo chïa T©y ®en råi! Sinh nh×n ra th× lµ Phó, anh thî giÆt trong trung ®éi m×nh. Anh gi÷ anh b¹n l¹i. Phó gi»ng ra: - Bá ra! Cø b¶o ng−êi ta ë l¹i, ch¼ng gi÷ g× c¶. Nã ph¸ t¬i bêi ra råi. Nã vµo th× chÕt hÕt. Sinh nãi:

- Th»ng Phóc, con Lan, con H−¬ng nã ®i ®©u ch−a vÒ. - KÖ chóng nã. Mau lªn. T«i sèt ruét l¾m råi. Khæ l¾m n÷a. Xe nµy ch¹y tr−íc ®i vËy. B¶o ch¹y tõ mÊy h«m nä kh«ng ch¹y kia. Bµ Cù L©m ch¹y ra xe, nh−ng ch©n rÝu l¹i. Bµ ng· khuþu xuèng. Bµ kªu vµ nãi nh− mÊy ®øa con còng ë ngay ®Êy: - Phóc, Lan, H−¬ng ¬i! Mî b¶o. C¸i chç mî dÆn th× nhí lÊy, c¸c con ¹.

- M×nh lµ tù vÖ ph¶i ë l¹i chø. - Tù vÖ c¸i con... Tù vÖ nµy... Phó n¾m tay ®Êm th¼ng vµo mÆt Sinh vµ c¾m ®Çu ch¹y. Sinh næ ®om ®ãm m¾t, lo¹ng cho¹ng mét lóc míi ®Þnh thÇn l¹i. Chît anh tr«ng thÊy «ng TiÕn Lîi, anh mõng qu¸. ¤ng ta lµ mét ng−êi to bÐo, mäi ngµy lóc nµo còng mò ca-l« sao vu«ng, mÆc toµn ka-ki, ®eo sóng lôc, râ ra mét «ng ®¹i ®éi tr−ëng tù vÖ. Nh−ng lóc nµy, «ng ®éi kh¨n xÕp, ®¸nh c¸i ¸o b«ng dµi, kh«ng cµi ®−îc cóc, ng−êi «ng nh− mét nåi c¬m ®Çy lÌ. Sinh ch¹y ®Õn hái: - ¤ng ®i ®©u ®Êy? ¤ng kh«ng nh×n Sinh, v× ®ang lo tr«ng cho ng−êi nhµ khiªng hßm xiÓng lªn xe xÝch-l«. ¤ng ta nãi:

159

Cù L©m ®ì vî dËy, ®Èy vµo trong xe. ThÊy Sinh ®i qua, bµ khãc khãc mÕu mÕu, thß tay ra gi÷ lÊy ¸o anh: - C¸c «ng tr«ng nom c¸c ch¸u hé chóng t«i nhÐ. Chç bµ con cïng phè víi nhau. Cã g¹o ®Êy, c¸c «ng cø dïng... Bao còng ®−a Trinh vµ con DiÔm lªn xe. Anh l¹nh lïng b¶o ng−êi sèp-ph¬: - Bê Hå. Ng−êi t¶n c− vÉn ch¹y t¸n lo¹n gi÷a c¸i phè x¸c x¬ hoang tµn. Bôi khãi ®· tan dÇn, ®Ó lé l¸ cê trªn nãc chî quÊn lÊy c¸n, so ro d−íi bÇu trêi x¸m ngoÐt cña buæi chiÒu. Mét chó bÐ b¸n b¸o rao

160

Sèng m·i víi Thñ ®« lanh l¶nh: "B¸o Cøu quèc ¬! ¤ng Vâ Nguyªn Gi¸p hiÖu triÖu thanh niªn sèng chÕt víi Thñ ®« ¬! Sèng chÕt víi thµnh Hoµng DiÖu ¬!" Nã kh«ng cßn mét tê b¸o nµo trong c¸i cÆp cña nã, nh−ng nã cø h¸t vang lªn, ¸t c¶ nh÷ng tiÕng ån µo cña nh÷ng ng−êi hçn lo¹n. Nã cÇm lÊy tay mét thanh niªn, kÐo ®i. Kh«ng rao n÷a, nã nãi: "£, ª! Thanh niªn Hµ Néi ch¹y giÆc!" Råi nã l¹i rao: "Sèng chÕt víi Thñ ®« ¬!" Anh thanh niªn nãi: "Th«i, th«i! §õng rao n÷a. §õng rao n÷a!"

NguyÔn Huy T−ëng gi÷a hai bê cao oi ¶. Sinh thë phµo, nhÑ nh− ®ang mang nÆng cã ng−êi gióp søc.

Gi÷a lóc Êy, cã nh÷ng tiÕng reo vui lµm Êm lßng Sinh, nh− mét luång n−íc nãng ch¶y vµo mét dßng n−íc l¹nh. Mét l¸ cê ®á lãe lªn. Mét ®¬n vÞ bé ®éi, mò ca-l« sao vµnh lÊp l¸nh, m×nh mÆc ¸o trÊn thñ xanh l¸ c©y, ch©n ®i giµy, tõ ®Çu phè tiÕn vµo. Sóng trªn vai tua tña, c¸c chiÕn sÜ diÔu qua phè, b−íc ch©n rÇm rËp, ®Òu ®Æn vµ oai nghiªm nh− trong ngµy kû niÖm Quèc kh¸nh lÇn thø hai ë v−ên hoa ChÝ Linh. TiÕng h¸t cÊt lªn:

§i lµ ®i chiÕn ®Êu §i lµ mang mèi thï thiªn thu TiÕng h¸t trµn ngËp lßng mäi ng−êi, trµn ngËp toµn khu phè. Nßng sóng s¸ng biÕc trong bãng chiÒu. Nh÷ng ng−êi ®ang lè nhè trªn ®−êng véi gi¹t c¶ sang bªn hÌ vµ cuèng quÝt vÉy tay chµo ®oµn qu©n diÔu qua. Nh÷ng c¸nh cöa ®ãng im Øm bçng më toang. Thanh niªn ®ang ®ôc t−êng ë trong nhµ, nh¶y ra ®øng trªn thÒm, ng−êi gi¬ thuæng, ng−êi gi¬ xÎng, nh¶y nhãt, rèi rÝt. Mét tiÕng nãi vang lõng: - Hoan h« bé ®éi ViÖt Nam. Chóng t«i còng ®ang chuÈn bÞ ®Ó gi÷ nhµ, gi÷ con ®−êng phè cña chóng t«i ®©y. Hoan h«! Mét bã hoa ë trªn mét nhµ g¸c nÐm xuèng. TiÕp ®Õn nhiÒu bã hoa n÷a bay xuèng ®¸m chiÕn sÜ. TiÕng h¸t vÉn vang lªn. Hµng ngò b−íc ®i hïng dòng, cuån cuén, nhÊp nh«, nh− dßng suèi xanh m¸t

161

162

Sèng m·i víi Thñ ®«

13

C

öa chÝnh cña chî §ång Xu©n më toang. Ng−êi d©n khu phè §ång Xu©n chen chóc nhau vµo. C¸i ngâ ë phè Hµng ChiÕu dÉn vµo chî còng lóc nhóc nh÷ng ng−êi kÐo sang. Phè Hµng Khoai còng ®æ tíi. Trõ nh÷ng ng−êi hoang mang ®ãng cöa ë nhµ vµ anh chÞ em thanh niªn ®ang gÊp rót chuÈn bÞ phßng thñ, cßn kh¸ nhiÒu bµ con ch−a kÞp t¶n c−, ®Òu cã mÆt ë ®©y. Trong gi©y phót, hä quªn nh÷ng lo ©u, sî h·i ®ang ®Ì nÆng xuèng ng−êi hä. Hä tíi mõng cuéc ®Êu tranh th¾ng lîi cña chÞ em chî §ång Xu©n. Hä tíi ®Ó gÆp nhau sau mét cuéc nÐm bom kinh khñng kh«ng ngê. Vµ hä tíi còng ®Ó khu©y kháa c¸i nçi niÒm nhí chî. Bëi v× ®©y lµ tr¸i tim cña Hµ Néi, lµ n¬i tËp trung nh÷ng hµng tinh x¶o cña c¸c phè ph−êng, nh÷ng mãn ¨n vËt l¹, nh÷ng kú hoa dÞ th¶o ë kh¾p c¸c tØnh ®−êng ng−îc còng nh− ®−êng xu«i. Trong nh÷ng ngµy ¸p tÕt, c¸i tªn §ång Xu©n cµng vang ®éng trong lßng mäi ng−êi. §i ch¬i chî tÕt trë nªn mét sù cÇn thiÕt nh− ¨n vµ mÆc. Ng−êi ta ®i kh«ng ph¶i chØ ®Ó s¾m söa nh÷ng thøc ngon lµnh nhÊt, ®Ó tháa m·n c¸i ®ua ®ßi cÇu kú sang ®Ñp cña ng−êi Thñ ®«, mµ cßn ®Ó ®ãn tr−íc, vµ h−ëng s©u c¸i h−¬ng vÞ cña tÕt nhÊt ®ang thÊm dÇn vµo c¶nh vËt, vµo ng−êi, vµo nh÷ng d·y hµng cam ®á s¸ng, nh÷ng rõng hoa cóc, hoa lan, hoa lay-¬n, hoa h¶i ®−êng mu«n hång ngh×n tÝa, nh÷ng cµnh ®µo NhËt T©n t−¬i th¾m nh− cßn ë dinh ®µo, nh÷ng c©y quÊt cña Qu¶ng B¸,

163

NguyÔn Huy T−ëng T©y Hå, nh÷ng chËu c¶nh c«ng phu cña Nghi Tµm, nh÷ng hµng su hµo, c¶i b¾p, sóp-l¬, ®ua tranh mµu s¾c víi hoa qu¶. TÊt c¶ hßa hîp trong c¸i vui rèi rÝt mµ vÉn nhÞp nhµng cña nh÷ng tranh, nh÷ng c©u ®èi, nh÷ng bao h−¬ng, bao nÕn, bao chÌ, nh÷ng b¸nh ph¸o, nh÷ng hép kÑo, hép møt, nh÷ng chËu c¸ vµng. TÊt c¶ reo lªn trong tiÕng ån µo cña n¨m chî, trong nh÷ng quÇn ¸o ®ñ mµu cña hµng tr¨m hµng ngh×n ng−êi, tõ nh÷ng t¬ len lÞch sù cña ng−êi phô n÷ Hµ Néi t« ®iÓm thªm cho hoa tÕt ®Õn nh÷ng v¶i n©u ch¾c nÞch cña ng−êi nhµ quª rôt rÌ tr−íc nh÷ng c« hµng kiÓu c¸ch lãng l¸nh hoa tai, ph« tr−¬ng xuyÕn nhÉn ®øng lót sau ®èng hµng, hoÆc khinh khØnh ngåi xem b¸o tÕt. TÊt c¶ nh− cuèn ®i víi dßng ng−êi trong mét kh«ng khÝ võa t−ng bõng, võa Êm cóng, nhiÒu mµu s¾c h¬n lµ ¸nh s¸ng, nhiÒu h−¬ng th¬m h¬n lµ h¬i thë nång nÆc, ®«ng ®óc mµ vÉn cã c¸i g× trËt tù, nh· nhÆn vµ s¹ch sÏ cña Thñ ®«. Ng−êi ta bËn rén, tÝu tÝt, nh−ng ng−êi ta còng l©ng l©ng, ph¬i phíi, m¶i miÕt kh«ng muèn trë ra, quÈn quanh m·i trªn nh÷ng lèi ®i chËt chéi, mçi lóc mét thªm −ít ¸t, c¸i −ít ¸t ®Æc biÖt cña nh÷ng buæi cuèi n¨m. Thñ ®« cã nh÷ng n¬i sang träng nh− Trµng TiÒn, xinh ®Ñp nh− Hå G−¬m, nh−ng ®«ng vui nhÊt vÉn lµ c¸i chî ë vµo trung t©m cña ba m−¬i s¸u phè ph−êng nµy, mµ c¸i tªn ®· ®i liÒn víi tªn Hµ Néi, mµ ng−êi tø xø kÐo vÒ Thñ ®« ®Òu ph¶i tíi th¨m nÕu kh«ng muèn ®Ó cho lßng ph¶i ©n hËn khi trë ra vÒ. §èi víi ng−êi Hµ Néi, vµ nhÊt lµ ®èi víi nh÷ng ng−êi d©n phè ë ®©y, chî §ång Xu©n lµ mét ®iÓm tù hµo. Nh−ng ®· h¬n mét tuÇn lÔ nay, l¹i vµo ®óng th¸ng ¸p tÕt, c¸i n¬i ®«ng vui Êy bçng trë nªn tÎ ng¾t, suèt ngµy h«m nay nã hiu qu¹nh nh− mét ng«i chïa. B©y giê nã ñ rò sau mét c¬n tµn ph¸.

164

Sèng m·i víi Thñ ®« §Ìn ®iÖn th¾p s¸ng tr−ng trong buæi chiÒu tèi sím nµy. Ng−êi ta rÇm rËp kÐo vµo. Cã ng−êi kªu lªn mét c¸ch võa vui mõng võa rïng rîn: - Kh«ng cã viÖc g× c¶. Chî l¹i häp råi! Ba anh em Phóc còng cã mÆt trong buæi häp chî l¹ lïng nµy. §èi víi hä, ngµy th−êng chî ch¶ cã g× ®¸ng hÊp dÉn c¶. B©y giê nã l¹i cã c¸i nguy hiÓm cña mét n¬i võa bÞ b¾n ph¸. Nghe thÊy mäi ng−êi sang th× hä còng sang. Ch¼ng cßn ai ng¨n cÊm hä n÷a. C¸i gia ®×nh vÉn rµng buéc hä ®· t¶n c− råi. Phóc nhÑ nhµng, ch¬i v¬i trong mét kh«ng gian mªnh m«ng mµ anh mÆc søc ®i l¹i. Khi anh vµo ®Õn chî, nhiÒu thanh niªn v¸c xÎng cuèc ®ang ®øng ë cæng, reo mõng nh− khi ta chia vui víi mét ng−êi võa gÆp mét ®iÒu g× may m¾n: "B©y giê th× Phóc tha hå nhÐ". Anh cïng hä b−íc vµo gi÷a chî. C¸i ý nghÜ s¾p ®−îc gÆp Oanh, mµ kh«ng ph¶i bÞ bã buéc nh− tr−íc n÷a, lµm cho anh say s−a, ng©y ngÊt. Lan vµ H−¬ng th× n¸o nøc muèn ®−îc biÕt mÆt c« Nh©n. Tªn c« ta míi næi lªn trong mÊy ngµy h«m nay, nh−ng cßn c« ta th× còng nh− tr¨m ngh×n chÞ em §ång Xu©n lóc nhóc ch¼ng ®−îc Lan vµ H−¬ng ®Ó ý ®Õn bao giê. Ng−êi vµo kh¸ ®«ng, nh−ng vÉn lät thám gi÷a c¸i chî réng thªnh thang vµ l¹nh lÏo, ch¬ cháng nh÷ng c¸i cét s¾t cña n¨m gian, nh÷ng c¸i khung xiªu vÑo cña c¸c gian hµng. Nh÷ng c¸i bµn dµi ch¹y däc theo lßng chî, ph¶n chiÕu mËp mê ¸nh s¸ng cña nh÷ng ngän ®Ìn ng¬ ng¸c. L¹c lâng nh÷ng x©u dµi thÞt quay treo san s¸t trªn nh÷ng bµn xi m¨ng nh½n bãng; nh÷ng ®èng su hµo, c¶i b¾p, cµ chua, nh÷ng sät trøng, m¨ng kh«, trÇu, vá... Xµo x¹c nh− sî h·i, tiÕng gµ, tiÕng vÞt næi lªn tõ trong nh÷ng lång ngoµi gãc chî. Mét c¸i g× hiu qu¹nh, x¸c x¬ trïm lªn c¸c hµng hãa cßn ®Ó l¹i. Kh«ng cã mµu s¾c, chî gièng nh− mét c¸i nhµ kho v« vÞ. Tiªu ®iÒu h¬n

165

NguyÔn Huy T−ëng n÷a, lµ kh¾p n¬i trong chî, bôi c¸t b¸m ®Çy. Trªn c¸c bµn, trªn c¸c lèi, g¹ch vôn, v«i v÷a, læn nhæn nh− ë mét n¬i ®ang x©y dùng. M−¬i qu¶ moãc-chi-ª cña Ph¸p b¾n vµo chî ®· lµm lòng hai vßm gi÷a. TrÇn bªn trong long lë. Trong kh«ng khÝ nÆng nÒ cña mét buæi chiÒu mµ lßng mäi ng−êi ®Òu rèi mï, bçng næi lªn mét håi kÎng buån buån cña cô tõ bªn ®Òn bµ Chóa chî. Ng−êi ta tËp trung d−íi c¸c vßm chÝnh. Cã ®Õn hµng tr¨m ng−êi, phÇn lín lµ phô n÷. R¶i r¸c cã nh÷ng tèp thanh niªn, tù vÖ. Sï sô trong mét chiÕc ¸o b«ng the, cô VÜnh Ph¸t, b¸n hµng chiÕu ë phè Míi, mét ng−êi thÝch nãi ch÷, thÝch lµm th¬ ®ang nãi víi mét sè bµ con xóm quanh cô: - Sao c¸c vÞ l¹i hái t«i thÕ? §µn bµ trÎ con t¶n c−, chø m×nh còng theo hä th× háng c¶. Nã b¾n ph¸ mÆc nã. Trong mét ®êi ng−êi dÔ mµ ®· cã nh÷ng ngµy nh− thÕ nµy. Nhµ t«i mÊy ®êi ë c¸i ®Êt Hµ Néi tõ khi chî §ång Xu©n chØ l¬ th¬ cã mÊy c¸i cÇu l¸. Sèng nhiÒu nhôc nhiÒu c¸c vÞ ¹. Cø c¸i tªn phè Míi chóng t«i còng ®ñ nhôc råi. Ta lµm g× cã phè Míi. Phè Míi lµ th»ng Gi¨ng §uy-puy nã ®Æt khi nã ®æ bé lªn, ë c¸i chç ¤ Quan Ch−ëng, råi nã lËp phè lËp ph−êng. Nhôc mµ cã ®−îc nãi ra nh− b©y giê ®©u. Cho nªn thÊy anh em ®ôc nhµ ®Ó ®¸nh T©y lµ t«i mõng l¾m. C¸c chÞ ë ®©y b·i thÞ t«i l¹i cµng mõng. ChØ cã mét ®ªm hä b¶o nhau mµ h«m nay kh«ng mét ng−êi nµo b¸n rau, b¸n thÞt cho th»ng Ph¸p, t«i cho thÕ lµ thÇn t×nh. Cô Hå lµ chÝ th¸nh míi b¶o ®−îc d©n nh− vËy. T«i ®· sai th»ng nhá pha mÊy Êm chÌ sen ®em sang ®©y mõng c¸c chÞ. Giái, giái l¾m. Håi cßn c¸i th»ng ViÖc-gi-ti lµm ®èc lý, chÞ em §ång Xu©n d¸m kÐo ®Õn së ®èc lý biÓu t×nh ®ßi gi¶m thuÕ chî, ®ßi ®æi th»ng T©y g¸c cæng Ti-bua. Th»ng ViÖc-gi-ti nã phun vßi rång vµo c¸c bµ −ít tuét luét mµ vÉn cø ®øng tr¬ tr¬ kh«ng chÞu vÒ. Còng nh− h«m nay c¸c bµ kÐo vµo thµnh ®©y th«i. Con ch¸u bµ Tr−ng, bµ TriÖu cã kh¸c chø. Nã kh«ng th¶ mµ ®−îc µ?

166

Sèng m·i víi Thñ ®« Cô vuèt r©u ng©m mét c©u th¬: - Ch¼ng nh÷ng trai hay g¸i còng tµi! Mét chÞ kh¨n nhung ®en, mÆc hµng Bom-bay mµu h¹t cau, ngoµi kho¸c mét c¸i ¸o b«ng céc, ®øng ë trªn mét c¸i bµn, vÎ quan träng cña mét ng−êi ®−¬ng cuéc, nãi giäng ®anh ®anh, xoe xãe nh− ®ang c·i nhau víi kh¸ch hµng: - Nã kh«ng tr¶ còng kh«ng ®−îc víi m×nh kia mµ. B·i thÞ cho nã mét buæi lµ nã nh¸o lªn råi kia mµ. C¸i gièng thùc d©n kh«ng cã ¨n mét ngµy lµ tiu nghØu nh− chã côp ®u«i ngay ¹. Xµ l¸ch, cµ chua, cµ rèt, thÞt lîn, thÞt gµ, lµ ë m×nh c¶, m×nh kh«ng b¸n cho nã th× nã lÊy ®©u ra mµ ¨n, l¹i kh«ng cµo bông ra mµ chÕt µ. Ta kh«ng cÇn ®¸nh chóng nã b»ng sóng ®¹n. Kh«ng cÇn ®µo hÇm ®µo hè g× c¶. Ta chØ cÇn ®¸nh nã b»ng rau th«i. NgÇn Êy th»ng chÕt giÉm mét ngµy kh«ng cã rau th× chØ giá d·i ra chø ®¸nh ch¸c g×. Cø ®Ó cho chóng t«i b·i thÞ vµi h«m lµ nã chÕt hÕt. Chóng nã hÌn, chóng nã b¸o thï, chóng nã ®Þnh ph¸ chî. Nh−ng chóng nã däa ®−îc ai. B¾n cø b¾n. B·i thÞ cø b·i thÞ. Chóng t«i kh«ng b¸n ®−îc rau còng vÉn vui lßng. Nã c¸c vµng chÞ em chóng t«i còng kh«ng thÌm ®em ra cho nã. D©n ta kh«ng cã rau kh«ng chÕt. Th»ng Ph¸p kh«ng cã rau th× th»ng Ph¸p chÕt. Cô VÜnh Ph¸t c−êi ha h¶: - §−îc l¾m! §¸nh b»ng mäi thø th× chóng nã chãng hµng. Mét bµ ®øng ngay d−íi ch©n chÞ kia ngo¸i cæ lªn, bÜu m«i: - M×nh th× høa víi nhau nh− ®inh ®ãng cét nh− thÕ. Nh−ng l¹i cã ®øa lÐn lót ®em rau, ®em lîn vµo b¸n cho nã kia k×a. ChÞ kh¨n nhung ®en chåm lªn, hai bµn tay t¸t ®en ®Ðt vµo nhau: - T«i mµ b¾t ®−îc th× t«i xÐ x¸c nh÷ng ®øa mÊt d¹y Êy. Lóc nµy mµ cßn më miÖng me-xõ, bµ ®Çm. Chóng nã lµm mÊt gi¸ trÞ c¸i chî

167

NguyÔn Huy T−ëng §ång Xu©n nµy. Håi nµo cßn ch¼ng sî n÷a lµ b©y giê. ThËt ®Êy. Mét con mÑ mua c¸ kh«ng tr¶ tiÒn. T«i theo lªn tËn nhµ t«i chöi. T«i chöi bµ ®Çm a-s¬-tª kh«ng cña moa. Bµ ®Çm m¨ng-giª, me-xõ m¨ng-giª, tÝ nhau m¨ng-giª, bµ ®Çm phe-mß, me-xõ phe-mß, tÝ nhau phe-mß, phe-mß tó... C¶ chî c−êi Çm lªn. - Nã cã d¸m nãi g× kh«ng? - Nãi th× cßn chÕt víi t«i. ThÕ mµ cã ®øa b©y giê cßn me-xõ, bµ ®Çm, cã tøc kh«ng chø. Cô VÜnh Ph¸t nãi: - C¸i th»ng T©y nã ngu, nã giÉy chÕt råi, mµ bµ con vÉn cø cã ng−êi d¹i. Cßn thÕ nµo míi lµ ngu n÷a. Nã lµm ra c¸i vô Yªn Ninh th× lé qu¸ ng−êi ta biÕt ng−êi ta ®Ò phßng. Nã b¾n vµo chî §ång Xu©n th× chî §ång Xu©n kh«ng ®æ. ThÕ lµ ta biÕt c¸i ®¹n nã kÐm. Nã b¾t ng−êi, m×nh lµm Çm th× l¹i ph¶i th¶ ra. Cßn thÕ nµo míi lµ yÕu n÷a. Khu ta h«m nay thÕ mµ cøng. T«i mõng l¾m. N¨m c¸i lêi thÒ ®éc lËp, ta kh«ng cÇn lµm tÊt c¶, ta chØ lµm lÊy mét lµ kh«ng tiÕp tÕ cho giÆc lµ còng ®ñ ch¬i víi nã råi. ChÞ em §ång Xu©n giái. Th¶o nµo mµ cã c¶ nhµ b¸o tíi pháng vÊn chÞ em. Lan kh«ng d¸m xen vµo ®¸m ®«ng, theo c¸i nÕp d¹y dç cña bµ c« tõ bÐ. ChÞ l¸nh hÕt mäi ng−êi ®ang x« ®Èy nhau trong c¸i lèi ®i gi÷a c¸c hµng bá trèng. Tay chÞ n¾m chÆt lÊy tay H−¬ng. H−¬ng nghÓn cæ nh×n lªn c¸i bµn, m¾t hau h¸u, hái Lan: - C« Nh©n ®Êy, ph¶i kh«ng chÞ? Lan khÏ nãi: - Kh«ng biÕt. - Kh«ng ph¶i ®©u.

168

Sèng m·i víi Thñ ®« Mét ng−êi ®µn «ng cao lín võa tíi ®Êy, tr¶ lêi thay cho Lan, vµ c−êi h× h×. Anh ta mÆc mét bé d¹ tÝm, cæ ¸o nhåi mét phu-la, ng−êi tr¹c ngãt ba m−¬i, n−íc da ®en, mÆt rç hoa, m¾t ®eo kÝnh cËn thÞ. Lan nhËn ra «ng Sü, y t¸ trªn khu. Sü c−êi hån nhiªn, c¸i miÖng réng h¸ ra: - Vui chø, chÞ Lan? Nghe mét ng−êi ®µn «ng gäi tªn m×nh gi÷a ®¸m ®«ng, Lan ng−îng vµ ®á mÆt, chØ sî mäi ng−êi quay l¹i nh×n m×nh. Nh−ng ng−êi y t¸ v« ý v« tø, l¹i vç khÏ mét c¸i vµo vai Lan mµ nãi: - Cè lªn. ChÞ em ng−êi ta h¨ng nh− thÕ. M×nh còng ph¶i quyªn thuèc cho nhiÒu vµo. Cã ph¶i kh«ng nµo? Hõ c¸i ngµnh cña ta ch−a ®−îc chó ý. Ch−a ai nhËn ra r»ng thuèc còng lµ vÊn ®Ò chÝnh trÞ. Nh−ng m×nh kh«ng lµm th× còng kh«ng ai lµm ®©u. Lan cói ®Çu xuèng vai H−¬ng ®Ó giÊu mÆt. H−¬ng rò ra c−êi. Lan cau tr¸n, giôc H−¬ng: - §i ®i, H−¬ng. Sao cã ng−êi sç sµng thÕ! Lan muèn trë ra v× chÞ xÊu hæ qu¸. ChÞ còng kh«ng chÞu ®−îc ®¸m ®«ng chen chóc. Nh−ng Sü l¹i nãi b« b«:

NguyÔn Huy T−ëng nµo cña Oanh. Mét anh xe ch×a tay ra kh«ng ph¶i ®Ó xin tiÒn Oanh mµ ®Ó tr¶ l¹i tiÒn. - Kh«ng, c« gi÷ lÊy. Ch¸u ñng hé c¸c c«. Anh ta lÏo ®Ïo theo sau Oanh n»n n×, vµ nãi v¸ng lªn: - C¸c c« kh«ng thiÕu g× tiÒn. Nh−ng viÖc ñng hé th× chóng ch¸u cø ñng hé. Ch¸u nhËn th× ch¸u kh«ng ph¶i lµ ch¸u n÷a. Gi÷a lóc Êy th× tiÕng hoan h« næi lªn, lµm cho c¸i chî ån µo h¬n c¶ mäi ngµy th−êng. Ng−êi ta chØ chØ trá trá mét thiÕu n÷. Ng−êi ta kh¸o nhau: "C« Nh©n! C« Nh©n!" Lan ®¨m ®¨m nh×n ng−êi thiÕu n÷, mang m¸ng nh− ®· gÆp ë ®©u. ChÞ thñ thØ bªn tai H−¬ng: - Tr«ng xinh qu¸, nh− Liªn ngåi h¸i cóc. Võa nh×n Nh©n, Lan võa nhí l¹i mét bøc tranh håi x−a ®· ph¶i xem vông v× bµ gi¸o cÊm. ChÞ kh¨n nhung ®· nh¶y tíi d¾t Nh©n l¹i gÇn c¸i bµn chÞ ta ®øng lóc n·y. Ng−êi ta xóm xÝt hái mÊy chÞ bÞ b¾t s¸ng ngµy vµ còng võa míi vµo cïng víi Nh©n. Cô VÜnh Ph¸t vµ nhiÒu bµ con trong phè ®i tíi tõng ng−êi mêi uèng n−íc chÌ vµ ¨n b¸nh ngät. Mét bµ chñ hiÖu b¸nh ngät ë Hµng §−êng nãi: - Chóng t«i xin ñng hé c¸c chÞ mét hßm bÝch qui! Sü hoa ch©n móa tay, h« ¸t c¶ tiÕng mäi ng−êi:

- Hä vÒ råi kia k×a. Bªn ngoµi cã nh÷ng tiÕng reo hß. Ng−êi ngoµi cæng dÑp c¶ ra hai bªn ®Ó nh−êng lèi cho mét ®oµn phô n÷ lÑp kÑp guèc vµ dÐp lén xén tiÕn vµo trong chî. H−¬ng bçng ró lªn: - ChÞ Oanh, anh Phóc ¬i! Lan bÊm nhÑ vµo c¸nh tay em mét c¸i kÝn ®¸o ®Ó b¶o em ®õng nãi. Phóc khÏ gËt ®Çu. Anh muèn lµm ra vÎ ®øng ®¾n tr−íc mÆt hai em. Nh−ng trèng ngùc anh ®Ëp m¹nh. Anh kh«ng bá sãt mét cö chØ

169

- Hoan h« tinh thÇn cña chÞ em chî §ång Xu©n! ChÞ kh¨n nhung ®en ®· ®Èy ®−îc Nh©n ®øng lªn bµn. Mäi tiÕng ®éng ®Òu im bÆt. Ng−êi ta ch¨m chó ®îi ng−êi thiÕu n÷ nãi chuyÖn. Nh©n cã vÎ mÖt mái. C¶m ®éng v× sù ®ãn tiÕp niÒm në cña nh©n d©n, Nh©n øa n−íc m¾t. §«i m¾t Nh©n ®en nh¸nh vµ m¬ mµng. Nh©n Êp óng mÊy c©u: - Chóng em ch¼ng biÕt nãi g×, chØ xin cã lêi c¶m ¬n c¸c cô, c¸c «ng, c¸c bµ, c¸c anh, c¸c chÞ...

170

Sèng m·i víi Thñ ®« Nh©n ngÈn ng−êi, nh×n chÞ kh¨n nhung ®en, l−êm mét c¸ch tinh nghÞch vµ nòng nÞu, nhoÎn mét nô c−êi trªn c¸i miÖng xinh t−¬i, ®Ó lé hµm r¨ng ®en r−ng røc. ChÞ ®−a bµn tay lªn che c¸i mÆt ®á hång, thÑn thß nh¶y xuèng ®Êt, chói ®Çu vµo ®¸m chÞ em vµ ch¹y. Ng−êi ta ®Èy Nh©n l¹i. Nh©n ®· len tíi gÇn Lan, nãi mét m×nh: "Ng−îng qu¸, ch¶ biÕt nãi thÕ nµo". Lan thÊy c« ta thËt dÔ yªu, vµ lÊy lµm l¹ sao c« ta dót d¸t nh− thÕ mµ d¸m c¶ gan vµo tËn trong thµnh. Oanh còng võa b−íc tíi. ChÞ tr«ng thÊy Phóc vµ Lan, H−¬ng, nh−ng chØ mØm c−êi. ChÞ khÏ b¶o Nh©n: - Th«i Nh©n mÖt, vÒ nghØ nhÐ. ViÖc g× mµ sî. Tay Oanh hÊt c¸i bói tãc ®ang m¾c vµo trong c¸i cæ ¸o m¨ng-t« tÝm, vµ n¾n l¹i cho nã gän ghÏ. Oanh thuéc vÒ lo¹i phô n÷ cã c¸i th©n h×nh c©n ®èi ®Òn bï cho mét vÎ mÆt b×nh th−êng. Oanh kh«ng ®øng lªn bµn, nh−ng tiÕng nãi cña chÞ g·y gän mäi ng−êi ®Òu nghe râ: - Chóng t«i xin b¸o c¸o víi c¸c cô, c¸c «ng, c¸c bµ r»ng cuéc b·i thÞ thÕ lµ cã kÕt qu¶. Kh«ng ph¶i chØ chî §ång Xu©n mµ tÊt c¶ c¸c chî Hµ Néi ®Òu b·i thÞ. Bän Ph¸p nã rÊt sî. Nã b¾t ng−êi ®Ó nã ph¸. Nã b¾n vµo chî còng lµ ®Ó ph¸. Nh−ng nã kh«ng ph¸ næi. V× chóng ta ®· quyÕt t©m. ChÞ Nh©n ®· lµm thÕ nµo? ChÞ ®· xung phong vµo trong tr¹i giÆc, ®ßi gÆp th»ng chØ huy, ®ßi nã ph¶i th¶ mÊy chÞ em cña chóng ta ra. Nã ®uæi chÞ ra, chÞ cø ®øng l¹i. Nã b¾t chÞ ®em giam cïng víi mÊy chÞ em kia. §Õn tr−a nã cho ¨n ®Ó lÊy lßng, nh−ng Nh©n ®· nhÞn ®ãi ®Ó ph¶n ®èi chóng. NhiÒu anh chÞ em bÞ b¾t còng nhÞn ®ãi ®Ó h−ëng øng cuéc ®Êu tranh cña chóng ta. Nhê c¸i tinh thÇn Êy, nhê cã c¸c bµ, c¸c chÞ trong chî vµ trong phè tËp trung ë ngoµi cæng thµnh, c−¬ng quyÕt kh«ng chÞu vÒ, nªn cuèi cïng chóng ta ®ßi ®−îc ng−êi cña chóng ta vÒ.

171

NguyÔn Huy T−ëng ChÞ chËp hai bµn tay l¹i, ®−a lªn s¸t c»m, víi mét ®iÖu riªng dung dÞ nh− mét phô n÷ ph−¬ng t©y, nh×n mäi ng−êi ®ang l¾ng tai nghe, vµ nãi tiÕp, giäng ®· pha c¸i c¸ch ph©n tÝch, kÕt luËn, ®éng viªn cña c¸n bé: - Chóng nã ®· ph¶i th¶ ng−êi cña chóng ta ra. §ã lµ mét th¾ng lîi to. C¸i ®ã chøng tá r»ng chóng ta ®oµn kÕt th× viÖc g× còng lµm ®−îc. Nã còng chøng tá r»ng c¸i truyÒn thèng ®Êu tranh cña chÞ em chî §ång Xu©n tõ tr−íc ®Õn nay rÊt lµ ®¸ng quý. HiÖn nay qu©n Ph¸p vÉn tiÕp tôc ®i khiªu khÝch vµ khñng bè. Chî cña chóng ta ®· bÞ chóng b¾n ph¸ råi. NhiÒu anh chÞ em chóng b¾t vµo thµnh vÉn cßn bÞ giam gi÷ ®¸nh ®Ëp. Chóng ta sÏ tiÕp tôc b·i thÞ, bao giê chóng nã chÊm døt nh÷ng hµnh ®éng kia th× chóng ta míi th«i. Nh©n nh− nhí ra mét ®iÒu g×, ch¹y ®Õn rØ tai Oanh. Ng−êi n÷ c¸n bé gËt ®Çu, ®Èy Nh©n lªn tr−íc mÆt m×nh vµ nãi: - ChÞ Nh©n xin nãi thªm. MÆc dÇu ng−êi ta Çm Çm giôc Nh©n ®øng lªn bµn, nhÊt lµ ®¸m thanh niªn ®ang cßn muèn ng¾m c¸i vÎ ®Ñp ng©y th¬ cña c« thiÕu n÷ Ngäc Hµ, Nh©n vÉn ®øng d−íi ®Êt. Nh©n nãi: - Chóng em b·i thÞ víi giÆc, chø kh«ng b·i thÞ víi nh©n d©n. Chóng em xin høa lµ tiÕp tÕ chu tÊt. - NÕu t¸c chiÕn th× cã tiÕp tÕ hoa kh«ng? - Mét thanh niªn hái nöa ®ïa nöa thùc. - NÕu c¸c anh cÇn th× khã kh¨n ®Õn mÊy chóng em còng xin ®em hoa vµo. VÒ phÝa c¸c anh th× chóng em mong sÏ giÕt cho ®−îc nhiÒu giÆc.

172

Sèng m·i víi Thñ ®« Nh÷ng tiÕng vç tay hoan nghªnh ng−êi thiÕu n÷ næi lªn m¹nh mÏ h¬n c¶ lóc c¸c chÞ míi vµo. Lan vµ H−¬ng m¾t kh«ng rêi Nh©n. Lan nãi khÏ víi H−¬ng: - NÕu c« Êy mÆc t©n thêi th× ®Ñp l¾m, H−¬ng nhØ. H−¬ng nãi: - Em thÊy ai còng yªu c« ta, vui chÞ nhØ. Cuéc häp gi¶i t¸n. Ng−êi ta nh−êng cho chÞ em ®i tr−íc. Khi Phóc ra khái chî, th× Oanh ®· ë ®Çu phè Hµng §−êng vµ s¾p lªn xe ®¹p. Sü d¾t xe ®¹p ®øng bªn Oanh. Phóc kh«ng tiÖn gäi, c¾m ®Çu ch¹y tíi. Trong c¸i say s−a cña mét ng−êi míi b−íc vµo c«ng t¸c trong phè, Phóc vui s−íng thÊy ng−êi vî ch−a c−íi cña m×nh ho¹t b¸t, lanh lîi.

NguyÔn Huy T−ëng - Em ®i nhÐ. Råi em l¹i sau. Oanh lªn xe, phãng nhanh vÒ phÝa Hµng §µo, c¸i kh¨n quµng cæ mµu xanh nh¹t bay phÊp phíi hai bªn vai. S−¬ng mï lµm mê mê con ®−êng v¾ng, ®Ó næi lªn nh÷ng c¸i vµnh chôp ®Ìn treo nh− b¸t óp, tr¾ng nh− s÷a ®Æc bªn trong. Phóc ®øng nh×n theo hai c¸i xe sãng nhau ®i. Anh thÊy ¸y n¸y kh«ng yªn. Oanh cã nhiÒu b¹n trai vµ lóc nµo còng bËn rén häp hµnh...

Oanh dõng xe l¹i ®îi Phóc, vµ hái: - Lóc n·y nã b¾n vµo chî, Lan vµ H−¬ng cã sî kh«ng anh? Phóc ch−a kÞp tr¶ lêi, th× Sü ®· giôc Oanh: - ChÞ ph¶i gióp ngay cho. Thuèc men ch−a ®©u vµo ®©u c¶. C¸c b¸c sÜ th× lõng khõng, ch¼ng biÕt lµm thÕ nµo c¶. Tôi bµo chÕ ch¼ng bá ra mét tÝ g×. Hä khinh khØnh, coi m×nh nh− th»ng ¨n xin, khæ l¾m. NÕu kh«ng ph¶i lµ vÊn ®Ò chÝnh trÞ th× ®¸nh nhau råi. Anh Quèc Vinh th× ch−a muèn ®Æt vÊn ®Ò tr−ng dông. §i, chÞ nhØ. T«i rÊt lo. Lo vÒ chÝnh trÞ chø kh«ng ph¶i vÒ chuyªn m«n th«i ®©u. Sü quay hái Phóc: - Xin lçi «ng. Khi kh¸c cã ®−îc kh«ng ¹? ¤ng cã viÖc g× gÊp hái ®ång chÝ Oanh kh«ng? Thuèc men lµ viÖc lín nhÊt b©y giê ®Êy. Oanh c−êi suýt ®¸nh ®æ c¸i xe ®¹p gi÷ trong tay. ChÞ nãi víi Phóc:

173

174

Sèng m·i víi Thñ ®«

14

S

inh vui mét c¸ch l¹, ®Çu cho¸ng v¸ng nh− say. Trêi rÐt vµ giã bÊc, s−¬ng mï lÊt phÊt nh− m−a. Nh−ng Sinh thÊy nãng ran trong ng−êi, m¸u rËm rËt nh− trong ngµy xu©n Êm. Anh võa míi ë trong thµnh ra, th× ®−îc Quèc Vinh gäi ®Õn. Anh ®· t×m ®−îc hai èng h¬i khinh khÝ cßn rÊt tèt vµ bµn xong víi anh em c«ng nh©n c¸ch bè trÝ ph¸ c¸i x−ëng söa ch÷a vò khÝ cña qu©n ®éi Ph¸p. Quèc Vinh véi ®i häp, nh−ng còng ngåi l¾ng nghe anh b¸o c¸o mét c¸ch rÊt ch¨m chó. Tr−íc khi chia tay, ng−êi c¸n bé tÆng anh mét khÈu sóng lôc §øc, ®iÒu mµ Sinh m¬ −íc tõ l©u. ThÊy nhiÒu anh em tù vÖ ®eo sóng, anh rÊt thÌm, cã lóc anh l¹i buån cho mét sè ng−êi, s¾m c¶ sóng tr−êng, sóng ng¾n, nh−ng råi bá vÒ quª! Chèc chèc, Sinh l¹i thß tay vµo tói quÇn n¾m lÊy khÈu sóng cña anh. Anh cã c¸i hÝ höng cña mét ng−êi ®−îc cña. Sinh må c«i bè mÑ tõ nhá. M−êi ba, m−êi bèn ®· ph¶i ®i lµm. Sinh häc ®−îc nghÒ thî nguéi. H¬n m−êi n¨m giêi, khi lµm víi «ng chñ to, khi lµm víi «ng chñ nhá, khi lµm víi nhµ binh Ph¸p, ch¼ng bao giê Sinh ®−îc ®ñ ¨n. Sau ngµy NhËt ®¶o chÝnh, Sinh lµm cho mét x−ëng t− ch÷a « t«. Cã ng−êi b¹n ®Õn tuyªn truyÒn c¸ch m¹ng. Anh ®−îc häc môc ®Ých, t«n chØ cña ViÖt Minh. Sinh ®i r¶i truyÒn ®¬n h« hµo ®¸nh NhËt cøu n−íc. Sinh nhÐt c¶ truyÒn ®¬n vµo bµn giÊy «ng chñ. Sinh bÞ nghi vµ bÞ ®uæi. Sau c¸ch m¹ng, mÊy anh em b¹n cña Sinh rñ nhau, kÎ gãp tiÒn, ng−êi gãp dông cô, më mét cöa

175

NguyÔn Huy T−ëng hiÖu söa ch÷a m¸y mãc. Sinh thÊy tù do, tho¶i m¸i, vµ bÊy giê míi may ®−îc bé quÇn ¸o xanh c«ng nh©n. Nh−ng kh«ng ®Çy hai th¸ng, cöa hiÖu ph¶i ®ãng cöa v× t×nh h×nh trë nªn khã kh¨n. MÊy ng−êi b¹n t¶n c−, chØ cã Sinh ë l¹i. Tr−íc Sinh ®· vµo c«ng ®oµn khu §ång Xu©n. Ngµy Quèc kh¸nh võa råi, c«ng ®oµn tæ chøc liªn hoan, mäi ng−êi ®ãng tiÒn, nh−ng ®Õn b÷a tiÖc th× chØ cã c¸n bé dù, ¨n uèng linh ®×nh trªn g¸c. Cßn anh em c«ng nh©n th× ph¶i häp su«ng d−íi nhµ. Sinh øc v× c¸ch ®èi xö kh«ng b×nh ®¼ng Êy, cïng víi sè anh em chÊt vÊn anh c¸n bé phô tr¸ch. Tõ ®Êy, Sinh bÞ thµnh kiÕn, vµ ®©m ra buån n¶n. M·i gÇn ®©y, gÆp ®−îc Quèc Vinh, Sinh míi trë l¹i c¸i h¨ng h¸i ngµy tr−íc. HiÖn nay anh lµm tr−ëng mét trung ®éi tù vÖ. §−êng phè Hµng Ngang v¾ng tanh, nh−ng kh«ng ®Õn nçi rên rîn nh− lóc n·y anh ®i qua con ®−êng Cöa §«ng. Phè cña ng−êi m×nh ë vÉn cã mét c¸i g× Êm ¸p, hiÒn lµnh. §· m−êi giê, kh¸c víi mäi ®ªm, nhµ b¸nh kh¶o Ngäc Anh vÉn cßn më cöa, ®Ìn nª-«ng táa ¸nh s¸ng xanh. Tù vÖ tÊp nËp kÐo ®Õn ®Ó mua nh÷ng b¸nh l−¬ng kh« NhËt mµ nhµ nµy tÝch tr÷ ®−îc nhiÒu. MÊy anh c−êi nãi víi hai c« con g¸i nhµ Ngäc Anh còng ®· xung vµo mét tæ cøu th−¬ng. Nh−ng mét ®¸m th× ®ang c·i nhau víi chñ: - Sao mçi lóc mét t¨ng gi¸ lªn thÕ nµy. ¤ng chñ nãi: - Thø nµy kh¸c th× gi¸ còng ph¶i kh¸c anh ¹. - Kh¸c ®©u mµ kh¸c. T«i ®· mua s¸ng ngµy, t«i vÒ t«i lÊy cho «ng xem. - Khæ l¾m. Anh lµm nh− chóng t«i ®Çu c¬ kh«ng b»ng. Cã tiÕng nãi bªn ngoµi:

176

Sèng m·i víi Thñ ®« - Th× ®óng thÕ cßn g× n÷a. Con bu«n ghª l¾m. ChÑt ®−îc lµ chÑt. Ng−êi ta ®æ x« vµo chÊt vÊn «ng chñ. Phè Hµng M·, ®Çu bªn kia ®· rµo kÝn b»ng nh÷ng sóc gç lín ch−a xÎ, ®Çu nhän v−¬n lªn nh− nh÷ng mòi ®¹n khæng lå. §Çu bªn nµy, anh em ®ang ®µo hµo chèng xe t¨ng. C¸c chÞ lói hói xóc ®Êt, vËt lªn bê hµo. Mét chÞ d¸ng ng−êi ®i ë, hÊt ®Êt lªn võa lóc Sinh ®i qua, nãi lÔ phÐp: "Ch¸u xin lçi cËu!" Sinh quay l¹i, c−êi; anh kh«ng quen ng−êi ta gäi m×nh b»ng cËu bao giê. Trong phè, ng−êi ta ch¹y ®i ch¹y l¹i tíi tÊp. MÊy chÞ phô n÷, d¸ng häc sinh, ng−êi x¸ch Êm, ng−êi b−ng khay chÐn, ng−êi cÇm ®Üa b¸nh tr¸i, hoa qu¶, ®Õn mêi anh em gi¶i kh¸t. Quang c¶nh thËt lµ vui vµ ®oµn kÕt. Sinh nghÜ buån cho c¸i phè Hµng Khoai cña m×nh, mÊy ng−êi nghÌo x¬ x¸c lµm g× ®−îc h−ëng nh÷ng sù ®èi ®·i sang träng nh− thÕ kia. Nh−ng anh chît nhí ra. ë ®−êng bê s«ng cã mÊy c¸i x¸c « t«. Anh sÏ vÒ vËn ®éng anh em kÝch nã vµo lµm vËt ch−íng ng¹i lÊp kÝn con ®−êng vµo phè cña anh. C¸i ý nghÜ Êy lµm cho Sinh n«n nãng. Sinh ®· vÒ ®Õn phè chî. NhiÒu ®ªm, Sinh còng ®· ®i qua, nh−ng ch−a bao giê anh thÊy nã réng nh− lóc nµy. Kh«ng cã mét bãng ng−êi qua l¹i. Giã ®¸nh bay nh÷ng bôi v«i xo¸y l¹i, gi¹t ra nh− vên trªn con ®−êng ®Çy g¹ch vôn vµ r¸c r−ëi, lç chç nh÷ng lç ch«n m×n, nh− nh÷ng lç giun sau c¬n m−a. Con ®−êng míi söa, nhùa míi ®−îc r¶i ch−a ®Çy mét th¸ng. Sinh thÊy tiÕc tiÕc. Nh÷ng ngµy t−ng bõng cña phè x¸ hiÖn lªn trong trÝ nhí cña anh, nh− nh÷ng con chim kinh ®éng vôt ra tõ mét khãm bôi v¾ng. Sinh nhí ngµy C¸ch m¹ng n¨m ngo¸i. Trong cuéc th¸ch nhau gi÷a c¸c phè lµm nh÷ng cæng chµo to nhÊt, ®Ñp nhÊt, anh vµ c¸c b¹n anh ®· tham gia x©y dùng c¸i cæng chµo cña chî §ång Xu©n ®å sé nh− mét cæng thµnh. §øng ë trªn nh×n suèt ®−îc xuèng Hµng §µo, ®Õn Bê Hå, mét con ®−êng ®Çy nh÷ng cæng chµo, rîp bãng cê ®á. §ªm ®ªm, sau bao

177

NguyÔn Huy T−ëng nhiªu ®ªm ©m thÇm víi ®Ìn phßng thñ thô ®éng - c¸c phè rùc s¸ng nh− sao sa. Ng−êi ®i nh− n−íc, ngöa mÆt lªn ng¾m cê, ng¾m ®Ìn. Suèt ®ªm ngµy say s−a víi nÒn ®éc lËp. Sinh n¾m khÈu sóng trong tói ¸o. Anh nghÜ bông: "§¸nh cho nã ph¶i hµng. Ta l¹i më nh÷ng ngµy héi to gÊp v¹n!" Mét tiÕng huýt s¸o bªn kia phè. Sinh nh×n th× lµ Phóc. Hai ng−êi ch¹y l¹i gÆp nhau. Sau khi tõ biÖt Oanh, Phóc ®Õn líp bæ tóc b×nh d©n häc vô ë chïa CÇu §«ng mµ anh phô tr¸ch. Líp häc toµn phô n÷, phÇn lín lµ nh÷ng ng−êi ®i ë. Cã lÖnh míi cña ñy ban cho líp häc ph¶i cÊp tèc bÕ m¹c tr−íc ngµy chÝnh thøc m·n khãa. Phóc kh«ng ngê líp cña anh ®«ng thÕ, gÇn nh− ®ñ mÆt nh÷ng ng−êi häc trß nghÌo khæ cña anh. Hä hái anh nÕu kh¸ng chiÕn th× ®i ®©u, anh nãi: "T«i ë l¹i". Tøc th× c¶ líp ®øng lªn nãi: "Anh ë l¹i th× chóng em còng ë l¹i". Hä quyÕn luyÕn kh«ng nì rêi nhau. Phóc ®· mÊy lÇn ®i, nh−ng ®Òu ph¶i trë l¹i, v× hä khãc qu¸ vµ chÝnh anh còng khãc. M·i ®Õn khi mét tæ cøu th−¬ng ®Õn ®Æt tr¹m cÊp cøu ë chïa, hä míi chÞu gi¶i t¸n, nh−ng víi biÕt bao nhiªu bÞn rÞn. Phóc cßn nh− ®ang sèng c¸i phót c¶m ®éng nhÊt trong ®êi ho¹t ®éng x· héi cña anh. Anh kÓ l¹i chuyÖn Êy cho Sinh nghe vµ nãi: - T«i kh«ng biÕt råi hä sÏ ®i ®©u. TiÕc nhÊt lµ hä míi häc ®−îc mét th¸ng, häc ®−îc Ýt nµo l¹i quªn hÕt mÊt th«i. Phóc chØ mÆc chiÕc va-r¬ cò, ®Çu ®éi bª-rª. Anh cè ý ¨n mÆc cho vÎ l¨n lén nh− mäi ng−êi. C¸i bao sóng lôc anh ®eo bªn nh− kh«ng hîp víi d¸ng häc trß yÕu ®uèi cña anh. Sinh bïi ngïi cho b¹n. Kh«ng nh÷ng cã c¶m t×nh, anh cßn thÊy mÕn Phóc. Hä kh«ng ®Õn nçi tåi hÕt c¶, nh÷ng con nhµ giµu. Sinh nãi: - T«i thÊy chØ cã c¸ch ®¸nh th»ng T©y m¹nh vµo th«i, cËu ¹.

178

Sèng m·i víi Thñ ®«

NguyÔn Huy T−ëng

H×nh nh− c¸i tiÕng "cËu" kh«ng lµm cho Phóc tho¶i m¸i l¾m. Sinh còng thÊy ©n hËn. Anh hái Phóc:

mái mÖt, r· rêi, vµ nh− ®ang thÊp thám chê nh÷ng ngµy nguy khèn h¬n nhiÒu. §«i tay n¾m chÆt. Giã rÐt thæi vï vï. Sinh nãi:

- T«i thÊy Ýt cã nh÷ng ng−êi nh− anh. Chóng t«i nghÌo lµm nh÷ng viÖc Êy ®· ®µnh, nh−ng anh, sao anh còng chÞu khã nh− vËy?

- Kh«ng cã nh÷ng ngµy nh− thÕ nµy, cã lÏ chóng ta ch¼ng bao giê b¾t tay nhau c¶.

Hä s¸nh vai nhau ®i. GÇn ®Õn nhµ Cù L©m, Phóc bçng dõng l¹i. Anh ®Æt tay lªn vai Sinh råi l¹i rôt ngay, thÊy cö chØ cña m×nh qu¸ th©n mËt ®èi víi mét ng−êi ch−a quen l¾m. Anh nãi:

Mét nô c−êi në trªn m«i lµm s¸ng c¸i mÆt x−¬ng x−¬ng cña anh thî nguéi. Phóc nãi:

- T«i thÝch lµm nh÷ng viÖc Êy l¾m. T«i kh«ng giÊu g× anh c¶. Nhµ t«i rÊt giµu, nh−ng còng rÊt buån. Ng−êi nµo còng chØ nghÜ ®Õn tiÒn, mÆt lóc nµo còng cau cau cã cã, khæ l¾m chø kh«ng s−íng ®©u. Buån nhÊt lµ cËu mî t«i, c« t«i kh«ng thËt, lóc nµo còng m−u c¬, tÝnh to¸n nh÷ng viÖc ¨n ng−êi. T«i rÊt thÌm mét cuéc sèng réng r·i, nh− c¸c anh. C¸c anh thiÕu thèn nhiÒu, nh−ng trªn nÐt mÆt, t«i thÊy nã tù nhiªn, s¸ng sña, thËt thµ. Cã nh÷ng buæi, t«i ra bÕn phµ, thÊy ng−êi ta khu©n v¸c vÊt v¶, mµ vÉn cø vui, cø h¸t. Nh−ng ë nhµ t«i th× kh«ng bao giê vui, kh«ng bao giê h¸t c¶, suèt ngµy im Øm trong bèn bøc t−êng. Nh÷ng ng−êi ®i häc c¸i líp cña t«i còng rÊt hån nhiªn, vui vÎ. T«i ®· sèng c¸ch biÖt qu¸ víi mäi ng−êi, b©y giê t«i muèn gÇn gòi mäi ng−êi. Cho nªn d¹y cho hä biÕt thªm mét ch÷, t«i thÊy gÇn ®−îc hä thªm mét b−íc. Hä rÊt mÕn t«i. Cuéc ®êi nh− thÕ vui h¬n lµ lóc nµo còng nghÜ nh÷ng m−u nµy kÕ nä. MÆt cø xÊu ®i, lßng d¹ cø kh« ®i. Buån hÕt søc.

Xa-l«ng nhµ Phóc rÝu rÝt nh÷ng tiÕng nãi thanh thanh cña phô n÷. Ngän ®Ìn gi÷a trong mét c¸i lång trßn, to nh− qu¶ bãng, tr¾ng nh− b¨ng phiÕn, do ba c¸i thao ch¹m træ m¹ vµng «m lÊy, táa mét ¸nh s¸ng ªm ¶ xuèng nh÷ng mµu ¸o ®á, xanh, tÝm, hång cña Lan vµ mét sè phô n÷ kh¸c. Ng−êi kh©u tói, ng−êi kh©u b¨ng hång thËp tù, ng−êi thªu ch÷ trªn mét l¸ cê nhá. Nh÷ng ngãn tay thon vµ mÞn tho¨n tho¾t ®−a kim móa l−în trªn v¶i. Ph¶ng phÊt nh÷ng c¶nh phô n÷ Thñ ®« tÊp nËp may cê nh÷ng ®ªm ®Çu c¸ch m¹ng. Khi Phóc vµ Sinh vµo, hä giËt m×nh nh− mét ®µn b−ím. Sinh nh¸c thÊy trªn tay Lan l¸ cê ®á ®u«i nheo, trªn ®· thªu hai tiÕng "Sèng chÕt". Anh gai gai ng−êi. Lan ®øng dËy. Tr«ng thÊy anh vÒ cã kh¸ch, chÞ khÏ cói ®Çu chµo, ®«i m¾t nhá lim dim nh×n xuèng.

Sinh ch¨m chó nghe Phóc, ®Õn ®©y anh bçng ch×a tay n¾m lÊy tay ng−êi b¹n míi. C¸i bµn tay ®Çy chai cña anh nh− nuèt lÊy c¸i bµn tay Îo l¶ cña anh sinh viªn. §©y lµ lÇn ®Çu tiªn Sinh ch×a tay ra víi Phóc. Hä ®øng rÊt l©u d−íi ¸nh s¸ng l¹nh ng¾t cña ngän ®Ìn tr−íc cöa nhµ Cù L©m, s¸ng nhÊt phè, võa kiªu ng¹o võa c« ®¬n. C¸i phè chî hoang v¾ng nµy sau mét ngµy kinh khñng, nh− cßn

179

- Vµo ch¬i anh. B©y giê th× c¸c anh vµo ch¬i ®−îc. Khæ l¾m, tr−íc kia ch¼ng d¸m mêi c¸c anh.

Phßng kh¸ch cho¸ng lén nh÷ng hoµnh phi, c©u ®èi, nh÷ng bøc tr−íng thªu, nh÷ng bån sø Giang T©y trång c©y c¶nh. TÊm g−¬ng to b»ng nöa gian nhµ, khung vµng lãng l¸nh nh− kim nhò, ph¶n chiÕu bé quÇn ¸o tÝm cò cña Sinh bãng nh− mµi. Sinh thÊy m×nh bÖ r¹c, kh«ng d¸m nh×n vµo c¸i g−¬ng nh¹o b¸ng. §«i giµy da thuéc cña anh, bÕt ®Êt, vÊp ph¶i mét gãc c¸i th¶m lín rÊt dµy, tr«ng nh− gÊm vãc. ChØ cã mét c¸i lç ®ôc th«ng sang nhµ bªn - do mét bøc tr−íng che ch−a hÕt - lµ cßn thÊy bãng d¸ng cña thêi cuéc. C¸c c«

180

Sèng m·i víi Thñ ®« ®· ch¹y sang ngåi trªn nh÷ng c¸i kû kª s¸t t−êng. Phóc mêi Sinh ngåi vµo xa-l«ng, nh−ng vÉn ®øng hái Lan: - Sao thøc khuya thÕ? H¹i søc kháe. Lan nãi: - Th−a anh, em sî kh«ng d¸m lªn g¸c. May cã c¸c chÞ Êy ®Õn. - Sao kh«ng d¸m lªn... - H−¬ng nã ch−a vÒ. §i qua chç «ng...

NguyÔn Huy T−ëng Phóc quay l¹i c−êi víi Sinh, nh−ng anh bçng thë dµi. Sinh thÊy Phóc kh«ng ®−îc vui nh− lóc n·y, kh«ng hiÓu sao. Ch¾c trong gia ®×nh hä cã chuyÖn g×. Sinh tù tr¸ch m×nh ®· vµo ®©y, b©y giê ra kh«ng tiÖn. Anh ®ang nãng ruét vÒ th¨m bµ Ngä vµ nãng ruét muèn th¸o khÈu sóng ra xem vµ lau. Sinh ®· ngåi l¹i ®øng dËy, nãi: - Khuya råi, anh ®õng cho pha n−íc n÷a. T«i còng vÒ ®©y. Th¨m ®Ó biÕt nhµ... anh. §Ñp qu¸. Phóc nhÕch miÖng c−êi mét c¸ch chua ch¸t:

Phóc g¹t ®i, anh kh«ng muèn ®Ó cho Sinh biÕt c¸i chuyÖn rÊt ®¸ng tr¸ch cña bè mÑ vµ c«, mÆc «ng néi giµ yÕu vµ b¸n th©n bÊt to¹i ë l¹i Hµ Néi. - Thõa nã ®©u?

- ThÕ mµ còng nhiÒu lóc buån l¾m, anh ¹. NÕu kh¸ng chiÕn th× nh÷ng ®å nµy vÊt ®i hÕt chø dïng lµm g×? Anh ngåi ch¬i ®·, anh Sinh. - §Ó c¸c... chÞ lµm viÖc, anh nhØ.

- Th−a anh, nã xin tiÒn ®i t×m vî nã, con TuyÕt... Lan rïng m×nh kh«ng d¸m nãi hai tiÕng nhµ thæ. Phóc biÕt ý l¹i g¹t ®i. Thõa gäi «ng Cù L©m lµ cËu ruét, ë nhµ quª ra ¨n giç, nh−ng chñ ý lµ xin «ng tiÒn ®Ó ®ãn ng−êi vî ®· bá ®i ba n¨m, nay míi ®−îc tin. Cù L©m dç Thõa ë l¹i tr«ng nom cho «ng cô cè, v× tr−íc ®©y ®· cã mét lÇn Thõa lµm c¸i viÖc Êy rÊt chu ®¸o... ¤ng høa sÏ cho tiÒn mÑ Thõa ë nhµ quª. Phóc b¶o Lan: - B¶o nã pha n−íc, em nhÐ.

Tay cÇm c¸t-kÐt, Sinh ®Þnh ra. Anh kh«ng d¸m nh×n mét ng−êi phô n÷ nµo, chØ thoang tho¸ng nh− Lan ®ang nh×n ra. Mµ ®óng nh− vËy. §øng ë c¸i cöa th«ng vµo nhµ trong, thØnh tho¶ng Lan còng liÕc nh×n Sinh, c¸i liÕc trém cña mét ng−êi con g¸i lín ch−a chång bÞ k×m h·m m¹nh, khi tr«ng thÊy bÊt cø ng−êi ®µn «ng nµo. Võa lóc Êy, th× cã nh÷ng tiÕng ®éng ë t−êng. Mét c¸i ®Çu luån vµo, m¾t thao l¸o, råi mét thanh niªn vÐn tr−íng chui ra. MÆc cho bän phô n÷ sî h·i, ch¹y rÝu l¹i víi nhau, anh ta cói xuèng c¸i lç, gäi: - §©y cßn cã ng−êi. Chui c¶ lªn ®©y, vui l¾m.

Sinh c−êi nãi víi c¸c c«: - C¸c... chÞ lµm viÖc vui nhØ. Cø lµm ®i. Lóc n·y bé ®éi vµo cã vui kh«ng? TiÕng rÝu rÝt nh− chim:

Ba thanh niªn, häc sinh c¶, t−¬i c−êi b¾t tay Phóc vµ Sinh. Hä còng lµ tù vÖ. Phóc hái hä ®i ®©u, mét anh nãi: - §ôc t−êng xong, ch¶ biÕt lµm g×, th× ®i d¹o c¸c nhµ ch¬i. Tr−íc d¹o phè, b©y giê d¹o nhµ. NÕu cã ®¸nh nhau th× cø nh− thÕ nµy m·i chø g×. Cã bao giê ch¹y ra ®−êng ch¬i ®−îc kh«ng, «ng Sinh.

- Vui l¾m.

ThÊy cã anh em vµo, Sinh ®ì ng−îng. Anh nãi:

181

182

Sèng m·i víi Thñ ®« - Ch¶ nhÏ lóc nµo còng ë trong nhµ −? Buån chÕt.

NguyÔn Huy T−ëng Anh kiÕm NhËt nãi:

Hä ngåi c¶ xuèng ghÕ, ng−êi nµo còng ®eo vµi qu¶ lùu ®¹n. Mét anh ®eo c¶ kiÕm NhËt dµi lª thª, tay n¾m ®èc kiÕm, mét ch©n ghÕch lªn c¸i tay t× cña ghÕ xa-l«ng. Anh ch©m thuèc l¸ hót, ®«i ñng ®¸ lªn c¸i sËp gô cïng mµu. Anh hái ®ïa Lan:

- Chóng m×nh ph¶i lµ nh÷ng chiÕn sÜ −¬ng ng¹nh b¶o vÖ Thñ ®«. Dï nã cã chiÕm ®−îc c¸c ®−êng, chóng ta còng cø sèng nh− thÕ nµy. H¶i Phßng kh«ng ®ôc t−êng nªn chãng mÊt. Hµ Néi ®ôc t−êng th× vÜnh viÔn cßn.

- NÕu t«i ®¸nh nhau bÞ th−¬ng th× ®· cã chÞ Lan b¨ng bã nhØ.

C©u chuyÖn ®Õn ®©y, th× cã nh÷ng tiÕng c−êi nãi, råi l¹i mét bän thanh niªn kh¸c lèc nhèc chui sang. H−¬ng còng trë vÒ. Nghe tiÕng H−¬ng, Lan ch¹y ra. Gian phßng linh ®éng, v× ®«ng ng−êi, nh−ng tr−íc nhÊt v× c¸i t−¬i th¾m cña H−¬ng.

Lan ch−a quen nãi ®ïa. MÆt ®á öng, chÞ ®ì c¸i vÎ l¹nh lïng mµ con trai trong phè vÉn cho lµ hîm cña khinh ng−êi. Lan ch¹y vµo trong nhµ. Anh kiÕm NhËt mØm c−êi hãm hØnh. Anh nãi chuyÖn víi Lan, nh−ng thùc ra anh ®ang t×m xem H−¬ng cã nhµ kh«ng. Anh hái Sinh mét c¸ch ®ét ngét: - Bao giê th× ®¸nh nhau? Sinh c−êi ®Ó kh«ng tr¶ lêi. Anh kia nãi: - Ch¾c chØ ®é nay mai th«i chø g×. ChuÈn bÞ thÕ nµy mµ kh«ng ®¸nh nhau th× còng tiÕc. Cã bao giê hµng phè l¹i quen nhau nh− b©y giê, nhµ nä th«ng víi nhµ kia. Ng−êi Hµ Néi sèng còng ®ì c¸i thãi xÊu nhµ nµo biÕt nhµ Êy. C©u chuyÖn trë nªn vui vÎ. Mét anh cã vÎ m¬ mµng hái: - §Õn lóc ®¸nh nhau th× chóng m×nh sÏ sèng thÕ nµo nhØ. Kh«ng thÓ t−ëng t−îng tr−íc ®−îc. §¸nh nhau trong phè, ch¾c lµ nhiÒu c¸i l¹ l¾m. Cã ë ®©u lµm nh− thÕ nµy kh«ng, «ng Sinh? Sinh c−êi, mÆt thén ra: - Kh«ng biÕt cã ë ®©u lµm nh− ta kh«ng. Nh−ng lµm th× ta cø lµm. Ta cã lèi riªng cña ta chø. - õ, còng buån c−êi. §i qua t−êng nµy sang t−êng kh¸c cø nh− bÇy chuét cèng róc ra róc rÝch. Th»ng T©y th× lµm thÕ nµo mµ chiÕm næi tõng nµy c¸i nhµ Hµ Néi.

183

H−¬ng nãi víi Phóc, ng©y th¬: - Em suýt n÷a th× l¹c. Anh cã ®i ch¬i víi em kh«ng? Vui l¾m. Ch¼ng muèn ®i ngñ. H−¬ng nãi mét c¸ch nhÑ nhµng, v« t− lù. C« thÊy anh vµ chÞ, vµ nhiÒu b¹n häc sinh ë l¹i, th× c« còng ë l¹i. Ch¼ng kh¸c g× mäi ngµy mµ l¹i ®−îc xa bµ gi¸o. Trong khèi ãc cßn Ýt suy nghÜ cña H−¬ng, c« quan niÖm ®¸nh nhau mét c¸ch lê mê, nguy hiÓm h¬n mäi ngµy mét tÝ, råi ®©u l¹i vµo ®ã. Tõ lóc bé ®éi vµo, H−¬ng vui nh− tÕt. Phóc nãi: - B©y giê vui, lóc ®¸nh nhau ®õng cã khãc ®Êy. - §Êy råi anh xem ai khãc. Em sÏ tËp nÐm lùu ®¹n cho anh xem. H−¬ng biÕt m×nh ®−îc nhiÒu thanh niªn "c¶m", theo c¸i thø ®¸nh h¬i linh tÝnh cña ®µn bµ. BiÕt râ r»ng m×nh ®Ñp, H−¬ng ®· cã chiÒu h−íng g©y nhiÒu ¶o t−ëng cho ®¸m thanh niªn, b»ng c¸ch tá sù chó ý cña m×nh. H−¬ng nãi víi Lan - Lóc n·y em thÊy anh nµy tËp nÐm lùu ®¹n, còng ch¼ng sî l¾m ®©u, chÞ Lan ¹.

184

Sèng m·i víi Thñ ®« Ng−êi mµ H−¬ng chØ chÝnh lµ anh thanh niªn ®eo kiÕm NhËt. Anh ta lµ con mét chñ hiÖu b¸n chÌ vµ ngµy th−êng vÉn ®Ó ý ®Õn H−¬ng. Nghe nãi vÒ m×nh, anh ®øng lªn, rót qu¶ lùu ®¹n Mü ®eo tr−íc bông, vµ nãi: - Cã lÏ nµo l¹i kh«ng sî, c« H−¬ng. Bëi v× nã lµ mét thø giÕt ng−êi. C« kh«ng sî thËt −? Anh tung qu¶ lùu ®¹n trªn bµn tay. H−¬ng vµ Lan kªu thÐt lªn. Anh cµng ®ïa, gi¶ vê rót c¸i kÝp, miÖng dÎo quÑo: - NÐm thÕ nµy míi næ nµy. Mäi ng−êi hÐt rÇm lªn: - Êy chÕt. Anh thanh niªn giËt m×nh, tay rót c¸i kÝp ra. Mäi ng−êi x« ghÕ ch¹y. Sî qu¸, anh kiÕm NhËt vøt qu¶ lùu ®¹n xuèng bµn. Nã x× x× khãi. Sinh kªu: - Ch¹y c¶ ®i! Sinh liÒu ví lÊy qu¶ lùu ®¹n, ch¹y ra ngoµi cöa qu¨ng ®i. Anh võa n»m xuèng th× qu¶ lùu ®¹n næ. Kh«ng ai viÖc g×. Mét l¸t sau th× mäi ng−êi gi¶i t¸n. Phóc ®−a Sinh vÒ tËn nhµ. §ªm h«m Êy, H−¬ng ®· ngñ råi, Lan cßn n»m tr»n träc. NghÜ ®Õn c¸i qu¶ lùu ®¹n lóc nµo Lan l¹i rïng m×nh lóc Êy. Lan nghÜ liªn miªn. Còng vÉn c¸i buång cña hai chÞ em mµ sao Lan thÊy nã trèng trÕnh vµ l¹nh lÏo. Lan ph¶i bËt c¸i ®Ìn khuya lªn cho ®ì sî. Lan nhí mÑ, nhí nh÷ng ®øa em nhá chóng nã rÊt mÕn Lan. Tõ bÐ ®Õn nay, Lan ch−a bao giê ngñ mét ®ªm xa bè mÑ nh− thÕ nµy. Lan ghÐt bµ gi¸o, chØ mong lµm sao xa ®−îc ng−êi c«. Lan vèn lµ ng−êi

185

NguyÔn Huy T−ëng nhu nh−îc, bµ gi¸o b¶o sao nghe vËy. Ngµy hai b÷a c¬m råi lÈn lót ë trong xã nhµ. Sèng trong giµu sang mµ Lan c¶m thÊy nh− tï. Lan chØ chê cã ng−êi ®Õn hái vµ ®em Lan ®i. Nh−ng ba ®¸m ®Òu bÞ bµ gi¸o g¹t hÕt, mµ Lan còng ch¼ng ®−îc hái lÊy mét c©u. Lan cµng thï bµ gi¸o. Cã lóc bùc qu¸ Lan ®· nghÜ r»ng m×nh cã chÕt ngay ®i nh−ng tho¸t khái bµ c«, Lan còng vui lßng. §iÒu ®ã trë thµnh mét c¸i ¸m ¶nh ngµy ®ªm. Lan ao −íc ®−îc nh− nhiÒu chÞ em trong phè, hä ch¼ng bÞ bã buéc, cÊm ®o¸n nh− Lan. Lan thÌm ®−îc nh− Oanh tù do ®i ngoµi phè. B©y giê −íc sao ®−îc vËy råi. Lan thÊy vui l¾m. ChÞ em b¾t ®Çu ®Õn ch¬i. Lan nãi chuyÖn ®Õn c« Nh©n lu«n, mµ Lan khen lµ xinh, lµ giái. Nh−ng nghÜ l¹i m×nh, Lan ngao ng¸n. Lan ch¼ng biÕt lµm g×. C¸c chÞ b¶o häc tiªm th× tay Lan run b¾n. Nã b¾n vµo chî, Lan chÕt khiÕp ®i. §Õn khi ®¸nh nhau thËt th× Lan chÞu sao næi. Lan hoang mang lo nghÜ, cµng nh¾m m¾t, m¾t l¹i cµng më ra ®ê ®Én. Lan thÊy cuéc ®êi míi cã c¸i g× rîn rîn, mét c¸i g× ®µnh chÞu nh− c¸i sè. ViÖc ®· nh− thÕ råi, th× cø thÕ. Ch¶ nhÏ l¹i xin vÒ. Cßn anh Phóc, cßn con H−¬ng. Lan kªu khe khÏ: "Mî ¬i! Kh«ng cã bµ gi¸o th× lµm g× con ph¶i xa cËu mî, xa c¸c em con". Lan khãc thót thÝt mét m×nh. ë trong nhµ m×nh mµ Lan c¶m thÊy nh− ®ang ®i trèn. Cßn nh− xa l¹ n÷a, ngay c¶ ®èi víi bän ng−êi nhµ. Tõ lóc bè mÑ ®i, Lan sai hä rÊt khã. Lan thÊy m×nh yÕu ít qu¸ chõng. NÕu ®−îc nh− c« Nh©n? Hä ch¼ng sî mét c¸i g×, ë ®©u còng ®−îc. Giã l¹nh thæi ï ï; d©y ®iÖn vo vo nh− tiÕng khãc. Ngoµi cöa kÝnh, c¶ c¸i khèi lï lï cña chî §ång Xu©n Ëp tíi, mét c¸i vßm mÊt trô thª th¶m nh− côt ®Çu. Chên vên nh− cã nh÷ng ng−êi m¸u me ®Çm ®×a ®i trªn nh÷ng nãc nhµ nhÊp nh«, mï mï. Lan ho¶ng hèt nh− cã ai víi tay vµo. Lan nh¾m m¾t, trïm ch¨n lªn kÝn ®Çu. Lan

186

Sèng m·i víi Thñ ®«

NguyÔn Huy T−ëng

gh× ®øa em g¸i, gÇn nh− «m lÊy nã vµo trong lßng m×nh. H¬i nãng kÝch thÝch x¸c thÞt Lan. Lan nghiÕn chÆt r¨ng, th©n run lªn v× hên tñi, v× ®ßi hái mét søc m¹nh nµo chiÕm lÊy ng−êi Lan...

15

Q

u¸ nöa ®ªm, ®ång chÝ Khu phã VÖ quèc ®oµn Qu©n khu XI tíi cuéc häp. Héi nghÞ ngõng cuéc th¶o luËn vÒ vÊn ®Ò Liªn khu I, ®Ó nghe Khu phã b¸o c¸o vÒ t×nh h×nh míi. Khu phã b−íc nhanh tíi c¸i bµn lim thÊp, tr¬ träi, l¹nh ng¾t, kh«ng cã mét thø g× ®Ó ë trªn. Sau l−ng ®ång chÝ, vµ c¸ch xa c¸i bµn, trªn t−êng chØ cßn treo l¸ cê n−íc b¹c mµu vµ ¶nh Hå Chñ tÞch. C¸c c¸n bé thµnh ñy, c¸c c¸n bé chØ huy VÖ quèc ®oµn vµ tù vÖ chiÕn ®Êu, c¸c ®¹i biÓu c«ng ®oµn, thanh niªn, phô n÷ cøu quèc thµnh, häp chung, chõng b¶y, t¸m chôc ng−êi. Hä ngåi hai bªn d·y ghÕ häc trß, ë gi÷a cã mét lèi ®i kh«ng th¼ng, ®Çu ghÕ chç thß ra chç thôt vµo, chç xÝt l¹i nhau. §»ng sau, hµng chôc d·y ghÕ kh«ng cã ai ngåi. Phßng häp réng thªnh thang cña trô së tù vÖ chiÕn ®Êu tr«ng nh− c¸i lÔ ®−êng cña nhµ thê Ýt ng−êi cÇu nguyÖn. Khãi thuèc l¸ bèc lªn ë vµi chç. RÐt ng¨n ng¾t do c¸i khÝ l¹nh bªn ngoµi, do t©m tr¹ng cña mäi ng−êi vµ còng do c¸i trèng rçng cña gian phßng ®· bµy ra c¸i quang c¶nh thu dÑp s¹ch vµ bá kh«ng. ThØnh tho¶ng cã nh÷ng tiÕng ho. Chung quanh chç Quèc Vinh ng−êi ta ho nhiÒu nhÊt. Quèc Vinh ho nhiÒu h¬n c¶, vµ anh rÊt bùc m×nh. ThÊy ë d−íi ho, ®ång chÝ BÝ th− khu XI ngåi ë hµng ghÕ ®Çu, cïng mét d·y bªn ph¶i víi Quèc Vinh, thØnh tho¶ng nh×n xuèng råi l¹i quay lªn. Quèc Vinh ngåi ë hµng ghÕ thø ba. Ng−êi anh bÐ nhá nh− bÞ lót ®i. Bªn c¹nh anh lµ D©n, v÷ng nh− mét pho t−îng. Chèc chèc Quèc Vinh

187

188

Sèng m·i víi Thñ ®« ng−íc ®«i m¾t lå lé nh×n lªn c¸i ®Çu hói ng¾n cña ®ång chÝ BÝ th−, ngåi gi÷a ®ång chÝ Hoµng Siªu H¶i, trung ®oµn phã, vµ Lª Trung To¶n, bÝ th− Liªn khu I, c¸n bé trùc tiÕp phô tr¸ch cña anh. Hµng ®Çu d·y ghÕ bªn tr¸i lµ c¸c ®ång chÝ phô n÷. MÆc ¸o b«ng céc ®en, kh¨n vu«ng ®en buéc sau g¸y, Oanh thay ®æi h¼n, tr«ng nh− mét chÞ tiÓu th−¬ng, bé r¨ng tr¾ng trë nªn rî rî. §»ng sau, c¸c ®ång chÝ phô tr¸ch b¶o vÖ phñ B¾c Bé: NguyÔn Gia §Þnh, chÝnh trÞ viªn vµ Hång L−u, tiÓu ®oµn tr−ëng, ng−êi c¸n bé qu©n sù mµ bÊt cø trong cuéc héi nghÞ nµo Quèc Vinh còng thÊy s¸n ®Õn ®¸m phô n÷... Quèc Vinh xuýt xoa v× bµn ch©n l¹nh buèt. Bµn tay tr¸i cuén vµo ®−a lªn miÖng ho lµm cho m¾t anh ®á ngÇu nh− khãc, bµn tay ph¶i kÑp c¸i bót m¸y Parker h¹ng th−êng vµo cuèn sæ tay lo¹i vë häc trß. Gian phßng im lÆng, mét thø im lÆng chÕt. ChØ nghe tiÕng sµnh s¹ch cña c¸i b¶n ®å Hµ Néi ®ång chÝ Khu phã treo trªn c¸i b¶ng ®en, tiÕng rÝt rÝt cña ch©n b¶ng mµ ®ång chÝ kÐo l¹i gÇn mäi ng−êi. §ång chÝ ng−êi cao vµ ®en s¾t. Qua c¸i cæ ¸o s¬-mi ka-ki vµng, ng−êi ta thÊy c¸i cæ ¸o n©u, mµu b¸o tr−íc cña mét cuéc sèng gian khæ, ngoµi thµnh thÞ. Tay xoa trªn c¸i b¶n ®å, Khu phã nãi, giäng n«ng d©n kh«ng ph©n biÖt ch÷ l vµ n, vµ pha rÊt nhiÒu ch÷ nho, c¸i tËt cña nh÷ng ng−êi ë h¶i ngo¹i vÒ. Tõng c©u rãt vµo tai nh÷ng ng−êi ngåi nghe nÝn thë: - T×nh h×nh cã vµi c¸i míi. Theo tin tøc ®iÒu tra cuèi cïng th× Ph¸p ®ãng trong thµnh qu©n cã 2.000; liªn thanh nÆng, liªn thanh nhÑ, 500 khÈu; ®¹i b¸c 37 ly, 30 khÈu; xe t¨ng nhÑ, 16; thiÕt gi¸p, 20; xe gÝp, 60. Khu §ån Thñy hiÖn ®ãng 500 bé binh ®ñ sóng èng; liªn thanh nÆng, 20 khÈu; liªn thanh nhÑ, 60 khÈu; ®¹i b¸c 37 ly, 20 khÈu. Tr−êng bay Gia L©m, 1.000 bé binh, ®ñ sóng èng, ®¹i b¸c 6

189

NguyÔn Huy T−ëng cç, xe t¨ng 5 chiÕc, phi c¬ cã 20 hay 30 chiÕc. Lùc l−îng r¶i r¸c c¸c phè lÎ tÎ nh− suèt tõ nhµ ga Hµng Cá nµy ®Õn nhµ th−¬ng §ån Thñy, tõ nhµ th−¬ng §ån Thñy ®Õn nhµ ®Ìn Cöa Nam, däc theo ®−êng CÇu GiÊy t¾t lªn tr−êng B−ëi tíi nhµ m¸y §iÖn, m¸y N−íc Yªn Phô, ®¸ng kÓ nhÊt lµ cø ®iÓm tr−êng B−ëi cã 200 qu©n... MÊy ngµy h«m nay, chóng cho thªm gÇn 1.000 qu©n tõ H¶i Phßng lªn, gåm nh÷ng lÝnh mò ®á, lÝnh thuéc ®Þa vµ thæ phØ. Chóng chuyÓn vËn c¸c kho sóng ®¹n b»ng ca-n« tõ H¶i Phßng lªn Hµ Néi tËp trung vµo trong thµnh. Chóng bÝ mËt ph©n ph¸t sóng ®¹n cho c¸c nhµ Ph¸p kiÒu, nhÊt lµ nh÷ng nhµ ë gÇn vÞ trÝ ta ë. VÒ l−¬ng thùc, tõ ®Çu th¸ng ch¹p t©y, vµ nhÊt lµ mÊy ngµy h«m nay liªn tiÕp, ®Þch t¶i rÊt nhiÒu bét m× ë H¶i Phßng lªn b»ng tµu nhá, cho xe chë tõ bÕn Phóc T©n vµo trong tr¹i. Chóng ®Æt c¸c nhµ thÇu bÝ mËt mua g¹o, tr©u bß, lîn gµ ®Ó nu«i trong thµnh. Quèc Vinh ghi vµo cuèn sæ: triÖt bän tiÕp tÕ cho giÆc: V¹n Lîi, VÜnh ThÞnh, tôi l−u manh: M¸c-xen, vµ g¹ch ®Ýt ba lÇn mét c¸ch bùc tøc. - VÒ hµnh ®éng, nh− c¸c ®ång chÝ ®· biÕt, hµng ngµy chóng cho qu©n ®éi, nhÊt lµ bän lÝnh mò ®á ®i c¸c phè, b¾n sóng chØ thiªn, b¾n vµo ng−êi ngoµi phè, b¾t cãc ng−êi, ®Ó lµm cho d©n chóng hoang mang vµ kiÕm chuyÖn víi chÝnh phñ ta, chóng nãi lµ ta khiªu khÝch råi ®ßi ®ãng vÞ trÝ nµy, vÞ trÝ kh¸c. Nhµ m¸y §iÖn, nhµ m¸y N−íc Yªn Phô, nhµ ga, chóng ®ßi g¸c chung víi bé ®éi ta. Chóng cho ViÖt gian ngÊm ngÇm thñ tiªu bé ®éi cña chóng ta vµ th−ëng tiÒn rÊt hËu. Chóng gië mÆt nh− thß lß. Nhµ m¸y §Ìn Bê Hå, mét th»ng lÝnh Ph¸p võa nãi chuyÖn xong víi mét ®ång chÝ bé ®éi cïng ®øng g¸c th× mét l¸t sau ®· b¾n chÕt ®ång chÝ ta ë ngay tr−íc cæng.

190

Sèng m·i víi Thñ ®« Ngang ng−îc h¬n n÷a, ngµy m−êi b¶y chóng g©y ra vô khñng bè ë ngâ Yªn Ninh vµ h«m qua m−êi t¸m chóng bÊt thÇn mang qu©n chiÕm ®ãng së Tµi chÝnh, b¾n bøc kÝch ph¸o vµo chî §ång Xu©n. Quèc Vinh ngÈng ®Çu lªn nh×n Khu phã. MÆt anh hèc h¸c v× nh÷ng ®ªm kh«ng ngñ. Mçi khi b¶n b¸o c¸o nãi ®Õn mét ®Þa ®iÓm nµo thuéc ph¹m vi phô tr¸ch cña anh, anh thÊy nh− bÞ ch¹m ®Õn ng−êi vµ dáng tai nghe. Anh cã c¶m t−ëng nh− nhiÒu ng−êi nh×n anh. Vi D©n kh«ng ghi nhiÒu nh− Quèc Vinh. §Õn ®©y, Quèc Vinh nghe D©n hái khÏ mét c¸ch rÝ rñm theo c¸i kiÓu cña anh ta: "Anh cã ®ång ý "o¸nh" cho nã mét mÎ kh«ng?", råi nãi trong cuèng häng: "ôc, ôc, ôc!" Anh ta l¹i cói xuèng ng¾m qu¶ lùu ®¹n cÇm trong bµn tay to lín, nghiªn cøu c¸ch buéc d©y vµo nã ®Ó ngåi ®»ng xa giËt. MiÖng anh thãt vµo nh− ®ang thæi s¸o. Quèc Vinh lÆng lÏ ®Æt bµn tay lªn c¸i ®ïi r¾n ch¾c cña D©n vµ bÊm khÏ mét c¸i. Anh rÊt mÕn ng−êi ®ång chÝ c«ng nh©n mµ chÝnh anh ®· gi¸c ngé vµ tæ chøc vµo §¶ng. Ngåi bªn ng−êi ®ång chÝ míi, b©y giê ®· cïng anh dù mét héi nghÞ quan träng, anh b»ng lßng nh− ®−îc mét phÇn th−ëng vµ tin yªu thªm D©n, trong tin yªu cã c¶ niÒm ©u yÕm che chë cña mét ng−êi ®ång chÝ cò. Khu phã nãi tiÕp: - TÊt c¶ nh÷ng hµnh ®éng cña ®Þch lµ theo mét kÕ ho¹ch chuÈn bÞ ®Ó tÊn c«ng ta. Chóng ®æ lçi cho chÝnh phñ ta lµ kh«ng gi÷ ®−îc trËt tù ®Ó tiÕn mét b−íc ®ßi n¾m c«ng an... Mét kho¶nh kh¾c im lÆng nÆng nh− tr−íc c¬n gi«ng. TÊt c¶ nh÷ng ng−êi trong c¸i gian phßng häp l¹nh bçng ®ê ra, qu¶ tim nh− ngõng ®Ëp. MÊy ngän ®Ìn ®iÖn trªn trÇn ®á ngµu nh÷ng sîi ®á dÉn ®iÖn trong bãng, yÕu nh− s¾p t¾t dÇn. Khu phã nãi:

191

NguyÔn Huy T−ëng - Tr−íc mÆt chóng ta chØ cã hai con ®−êng. Mét lµ ®¸nh l¹i vµ cuéc kh¸ng chiÕn b¶o vÖ Tæ quèc næ ra. Hai lµ giao l¹i c¸i chñ quyÒn cña chóng ta cho chóng nã, vµ chÝnh quyÒn c¸ch m¹ng kh«ng cßn n÷a. - Kh«ng thÓ ®−îc! Kh«ng thÓ b¸n ®øng chÝnh quyÒn cho Ph¸p ®−îc! TiÕng nãi nh− thÐt, nh− khãc, cÊt lªn, ©m vang c¸i phßng tr¬ trôi vµ l¹nh gi¸ tõ lóc n·y chØ ®¬n ®iÖu cã tiÕng Khu phã b¸o c¸o. Mét ng−êi cao lín ®øng lªn, m×nh bËn ¸o trÊn thñ VÖ quèc ®oµn, ngoµi kho¸c ¸o t¬i d¹ cña lÝnh. §Êy lµ Hång L−u, mét ng−êi tr¹c ba m−¬i tuæi, mÆt vu«ng, c»m b¹nh, n−íc da ®en, ®· cã nh÷ng nÐt nh¨n trªn tr¸n. Anh ®øng lªn th× c©u nãi còng võa xong. Anh ngåi phÞch xuèng, m«i vÉn cßn mÊp m¸y, run run. Mäi ng−êi ®Òu nh×n anh nh− ®Ó biÓu ®ång t×nh. Nh÷ng c¸i ®Çu lén xén. Ng−êi ta cã c¶m gi¸c ®ì ®−îc c¸i l¹nh thÊm vµo da thÞt tõ n·y ®Õn giê. Nh− sau mét trËn m−a giã quay cuång gi÷a c¬n b·o, trêi ®Êt l¹i trë vÒ c¸i yªn tÜnh mong manh ®Çy ®e däa, héi nghÞ l¹i im l×m trong phÉn khÝch. MÐp Khu phã nhÕch mét nô c−êi thËt thµ, kÝn ®¸o vµ ®ång t×nh, nô c−êi cña mét c¸n bé l·nh ®¹o trong c¸i phót sung s−íng thÊy m×nh ®ang ë gi÷a nh÷ng ng−êi ®ång chÝ s½n sµng cïng m×nh chia sÎ nh÷ng khã kh¨n, nh÷ng cay ®¾ng ngät bïi, tr¸i tim cïng ®Ëp trªn con ®−êng sèng chÕt cïng ®i. Khu phã chØ lªn b¶n ®å: - §ång chÝ V−¬ng Thõa Vò cßn ®ang häp víi bé Tæng chØ huy. T«i xin thay mÆt ®ång chÝ Khu tr−ëng nãi ®Ó c¸c ®ång chÝ râ vÒ nh÷ng nhËn ®Þnh vµ dù ®o¸n cña ban chØ huy khu XI nh− sau. Sý ®å cña ®Þch lµ sÏ dïng trong thµnh lµm cø ®iÓm chÝnh ®Ó tÊn c«ng ta. §Ó thùc hiÖn c¸i chñ tr−¬ng chiÕn l−îc Tèc chiÕn tèc quyÕt cña chóng, ®Þch sÏ chíp nho¸ng chiÕm lÊy c¸c ®−êng m¹ch m¸u ngoµi

192

Sèng m·i víi Thñ ®« thµnh phè nh− cÇu Long Biªn, ChÌm, VÏ, B−ëi, Yªn Th¸i, ¤ CÇu GiÊy, Ng· T− Së, Ng· T− Väng, Ng· T− Trung HiÒn, VÜnh Tuy v.v... ®Ó qu©y trßn chóng ta vµo gi÷a, råi sÏ chia thµnh phè ra lµm nhiÒu m¶nh hßng tiªu diÖt ta mét c¸ch gän gµng. Trong néi thµnh, ®−êng lèi tÊn c«ng cña chóng lµ: Thø nhÊt, do Cöa B¾c tiÕn sang cÇu Long Biªn ®Ó chÆt ®øt Liªn khu I ra lµm ®«i, ®ång thêi tiÕn lªn ¤ Yªn Phô ®Ó tiªu diÖt nhµ m¸y §iÖn, nhµ m¸y N−íc, t¾t sang ®−êng Cæ Ng−, vßng lªn ChÌm ®Ó v©y khu Yªn Phô vµo trong. Thø hai, do Cöa §«ng còng ®¸nh tíi cÇu Long Biªn ®Ó trî lùc cho ®¹o qu©n Cöa B¾c råi hßng quÐt ngang xuèng Trµng TiÒn ®Ó liªn l¹c víi ®¹o qu©n ë ®ã. Thø ba, do Cöa T©y chia ra lµm hai ®−êng, mét ®−êng tiÕn qua B¸ch Th¶o tíi B−ëi, mét ®−êng tiÕn th¼ng tíi phè §éi CÊn. Thø t−, do Cöa Nam chóng chia ba ®−êng tiÕn, mét tíi CÇu GiÊy, mét däc theo ®−êng Trµng TiÒn tíi B¾c Bé phñ, mét tíi th¼ng nhµ ga, qua phè TrÇn H−ng §¹o xuèng liªn l¹c víi §ån Thñy, cø ®iÓm quan träng thø hai cña ®Þch. ë ®©y, chóng sÏ tiÕn binh nh− sau: mét, chóng tiÕn ra gi÷ con ®−êng ®ª ®Ó kiÒm chÕ mÆt bê s«ng; hai, tiÕn xuèng tiªu diÖt khu vùc Lß Lîn; ba, mét mÆt tiÕn qua phè Lý Th¸i T«n tíi B¾c Bé phñ hîp lùc víi ®¹o qu©n Trµng TiÒn, mét mÆt tiÕn theo con ®−êng TrÇn H−ng §¹o ®Ó hiÖp lùc víi c¸nh qu©n ë ga chiÕm nhµ §Êu x¶o, së C«ng an, nhµ lao v.v... Cßn c¸c cø ®iÓm kh¸c nh− ë bÕn Phµ §en th× mét mÆt chóng gi÷ ®−êng s«ng ®Ó Gia L©m tiÕp viÖn sang, mét mÆt chóng kÑp vµo Lß Lîn. Tr−êng bay Gia L©m, chóng bè trÝ rÊt lµ kiªn cè, phßng thñ r¸o riÕt v× ®ã lµ n¬i tËp trung l−¬ng thùc, dÇu x¨ng ®Ó tiÕp viÖn cho c¸c n¬i nh− S¬n La, L¹ng S¬n, H¶i Phßng, Hµ Néi, vµ ®ã còng lµ cø ®iÓm phi c¬ ®Ó oanh t¹c ta trong khi chiÕn ®Êu. §Êy, ®¹i kh¸i mÊy anh T©y ®Þnh ch¬i ta nh− thÕ ®Êy.

193

NguyÔn Huy T−ëng Khu phã dêi c¸i b¶ng ®en vµ b−íc l¹i tr−íc c¸i bµn lim, liÕc nhanh ®ång hå ®eo tay. Mäi ng−êi ®ang cói xuèng sæ, hay c¸i b¶n ®å Hµ Néi riªng, v¹ch b»ng ngãn tay hoÆc ®u«i bót m¸y nh÷ng con ®−êng Ph¸p sÏ tiÕn qu©n. Bçng Hång L−u ®øng dËy, nãi: - Chóng t«i, nh÷ng ng−êi VÖ quèc qu©n, chóng t«i quyÕt kh«ng ®Ó cho Ph¸p thùc hiÖn ®−îc ý ®å cña chóng. Chóng t«i chØ xin nh¾c l¹i mét ®Ò nghÞ lµ cho chóng t«i thªm ng−êi vµ vâ khÝ. HiÖn nay, kh«ng nãi lµ vÒ vâ khÝ, phi c¬, ®¹i b¸c, xe t¨ng, Ph¸p nã tréi h¬n ta h¼n, chØ riªng vÒ sè l−îng ng−êi, chóng ta còng rÊt kÐm. Sóng tr−êng cña chóng ta kh«ng ®Çy mét ngh×n r−ìi khÈu, mµ phÇn lín lµ cò. VÖ quèc ®oµn vµ tù vÖ chiÕn ®Êu th× kh«ng ®−îc bèn tiÓu ®oµn r¶i r¸c trªn mét chiÕn tr−êng réng lín bao gåm c¶ néi, ngo¹i thµnh. Cã thÓ nãi lµ kh«ng ®ñ. Chóng ta cã thªm mét sè c«ng an xung phong vµ anh em tù vÖ c¸c khu phè. Nh−ng nh÷ng "tù vÖ cËu" th× chØ dïng ®−îc phÇn nµo th«i. MÊy tay c«ng tö phÊt ph¬ Êy, ®i ®µo hè mét tÝ ®· xin vÒ t¾m röa, b¾t ®Çy tí xoa bãp, c¸i nµy th× ®ång chÝ Quèc Vinh biÕt h¬n t«i, tr«ng cËy ®−îc vµo khèi ra ®Êy. Hång L−u ngåi xuèng, sau khi ®−a m¾t rÊt nhanh vÒ phÝa Quèc Vinh. Oanh quay l¹i, cau tr¸n, gi¬ mét ngãn tay b¶o Hång L−u: "T«i kh«ng ®ång ý víi anh". Quèc Vinh c−êi lÆng lÏ. VÒ nhiÒu vÊn ®Ò, ý kiÕn cña anh vµ cña Hång L−u ®· va ch¹m nhau suèt tõ n·y vµ ®· cho¸n mét sè th× giê kh¸ lín cña héi nghÞ tr−íc khi Khu phã tíi. D©n nhám ng−êi lªn nh¸y mäi ng−êi nh− m×nh ®Þnh ph¸t biÓu ý kiÕn, nh−ng l¹i ngåi xuèng ngay. Anh nãi: - §Ò nghÞ nghe ®· ¹. §ång chÝ BÝ th− ®øng dËy: - C¸c ®ång chÝ b×nh tÜnh! - Vµ quay b¶o Khu phã - Anh nãi.

194

Sèng m·i víi Thñ ®« Khu phã nh×n Hång L−u c−êi tho¸ng qua, råi nãi tiÕp: - C¸c ®ång chÝ tøc l¾m ph¶i kh«ng? Muèn th¾ng ngay chø g×? Muèn th¾ng th× cã bao nhiªu ®¸nh bÊy nhiªu. §õng xin thªm ng−êi, thªm vâ khÝ. Kh«ng cã n÷a ®©u. Ta c−íp chÝnh quyÒn míi ®−îc h¬n mét n¨m, mµ thÕ nµo, tµi chÝnh kh«ng cã, l¹i ®ãi, th»ng Ph¸p th»ng NhËt nã lµm hai triÖu ®ång bµo chÕt ®ãi, c¸c ®ång chÝ cßn nhí ®Êy, ®ãi råi l¹i lôt, råi Tµu T−ëng vµo t¸m chÝn th¸ng, råi HiÖp ®Þnh s¬ bé, ta cho th»ng Ph¸p vµo ®ãng ë mét sè n¬i, råi néi ph¶n, råi chiÕn tranh Nam Bé, d− dËt g× mµ s¾m ®−îc nhiÒu vâ khÝ, mµ x©y dùng ®−îc nhiÒu qu©n ®éi? C¸c ®ång chÝ nghÜ xem. NhiÒu c¸i ®Çu gËt gï, h¬i miÖng bèc ra hßa víi khãi thuèc l¸. Khu phã nãi: - B©y giê quay trë vÒ vÊn ®Ò. C¸i sý ®å cña Ph¸p th× nh− thÕ råi. Nh−ng nã cã thùc hiÖn ®−îc kh«ng? Kh«ng cã ta th× nã thùc hiÖn ®−îc ®Êy. Mµ ta th× kh«ng ®Ó cho nã thùc hiÖn. Ta kh«ng ®êi nµo b¸n rÎ Tæ quèc cña chóng ta. Ta ®· tá râ c¸i ý chÝ c−¬ng quyÕt cña ta cho chóng nã biÕt. Cuéc héi kiÕn gi÷a ®ång chÝ Vâ Nguyªn Gi¸p vµ th»ng Moãc-li-e chiÒu h«m qua kh«ng qu¸ n¨m phót, vµ ta coi ®ã lµ cuéc gÆp cuèi cïng. Gi÷a Hå Chñ tÞch vµ Xanh-t¬-ny kh«ng cßn cã mét cuéc ®iÒu ®×nh nµo n÷a. Chóng ta ®· nhÉn nhôc ®Õn cïng ®Ó cè duy tr× hßa b×nh, nh−ng còng kh«ng ®−îc víi chóng nã. B©y giê th× ta ph¶i lµm g×, c¸c ®ång chÝ? Ban chØ huy vµ khu ñy khu XI ®· h¹ quyÕt t©m lµ c−¬ng quyÕt b¶o vÖ Thñ ®«. Chóng ta quyÕt noi g−¬ng trung liÖt cña cô Hoµng DiÖu tö tiÕt víi thµnh Hµ Néi t¸m m−¬i n¨m vÒ tr−íc, mu«n ®êi nªu cao mét bµi häc chÝnh khÝ chãi läi trong cuèn sö chèng Ph¸p cña d©n téc ta. Héi nghÞ ngÈng ®Çu lªn nh×n Khu phã nh− nh÷ng c©y cá v−¬n lªn sau c¬n m−a. Ng−êi nãi t¸n thµnh, ng−êi nãi ®óng, ®óng, ng−êi

195

NguyÔn Huy T−ëng nãi ph¶i ®¸nh. Thuèc l¸ khãi um. M¸u bèc lªn ®Çu Quèc Vinh. Nh−ng anh cµng thÊy ch©n tay anh l¹nh gi¸. Anh vÉn l¾ng nghe, tay cÇm bót t« ®Ëm nÐt ch÷ Hoµng DiÖu viÕt r×a ngoµi trang vë. TiÕng Khu phã sang s¶ng: - Nh−ng chóng ta ph¶i lµm thÕ nµo? §èi víi chñ tr−¬ng tèc chiÕn tèc quyÕt cña nã, ta chñ tr−¬ng tr−êng kú kh¸ng chiÕn, toµn d©n, toµn diÖn kh¸ng chiÕn. VÒ chiÕn l−îc th× ta chia ba giai ®o¹n phßng ngù, cÇm cù vµ tæng ph¶n c«ng. ChiÕn thuËt tøc lµ du kÝch chiÕn tranh. Nh÷ng ®iÒu Êy c¸c ®ång chÝ ®· häc, t«i chØ nh¾c l¹i, kh«ng nãi thªm n÷a. Th× giê gÊp l¾m råi. T«i nãi ngay vµo vÊn ®Ò ®èi phã tr−íc m¾t cña ta. Kh¸ng chiÕn næ ra th× trªn chiÕn tr−êng toµn quèc, nãi chung, lµ ta ë vµo giai ®o¹n phßng ngù. Hµ Néi lµ Thñ ®«, lµ vÞ trÝ ®Çu sãng ngän giã, ph¶i ®−¬ng ®Çu víi lùc l−îng m¹nh bËc nhÊt cña ®Þch. Cuéc chiÕn ®Êu ë Hµ Néi mµ tèt th× sÏ cã t¸c dông lín ®èi víi toµn quèc vµ cã ¶nh h−ëng vang déi ra ngoµi thÕ giíi. VËy th× trong giai ®o¹n nµy Hµ Néi ph¶i nh− thÕ nµo? Hµ Néi ph¶i kÐo dµi cuéc chiÕn ®Êu. C¸i c¸ch ta chia c¸c khu qu©n sù lµ nh»m môc ®Ých Êy. C¸c khu ë ngo¹i thµnh nh− Liªn khu II, Liªn khu III cã nhiÖm vô gi÷ ®Þch kh«ng cho chóng trµn ngay ra hËu ph−¬ng cña chóng ta. Liªn khu I th× cè thñ ë trung t©m néi thµnh. §©y lµ mét chiÕn thuËt t¸o b¹o, hiÓm ¸c nh− g©y mét ®éc trïng trong tim ®Þch. Khu phã b−íc nhanh tíi c¸i b¶ng ®en, chØ b»ng ngãn tay trá lªn b¶n ®å: - Chóng ®Þnh ®¸nh trong th× ë ngoµi ta Ðp chÆt vµo. Chóng ®Þnh ®¸nh ra ngoµi th× ë trong ta l¹i thóc ra. Cø nh− vËy lµm cho ®Þch lóng tóng, trong ngoµi bÞ gi»ng co, thóc ®¸nh kh«ng biÕt ®ì ®»ng

196

Sèng m·i víi Thñ ®« nµo. Chóng gi÷ ®−îc trong nhµ th× cöa ngâ mÊt, g¸c ë cæng th× nhµ bÞ ph¸ ra, quanh quÈn kh«ng t×m ®−îc lèi nµo ®èi phã. Cuéc chiÕn ®Êu ë Hµ Néi cµng kÐo dµi th× ta cµng cã thêi gian ®Ó cñng cè, x©y dùng hËu ph−¬ng cña chóng ta, chuÈn bÞ lùc l−îng vÒ mäi mÆt. Nh©n d©n còng sÏ v« cïng phÊn khëi, tin t−ëng vµo tiÒn ®å kh¸ng chiÕn. T©m lý sî ®Þch ë mét sè ng−êi sÏ dÇn dÇn mÊt ®i. B©y giê, t«i nãi riªng vÒ Liªn khu I. Ta thÊy lµ nã ë ®«ng b¾c thµnh phè. §«ng vµ b¾c gi¸p cÇu Long Biªn, s«ng Hång, ®ª Yªn Phô. T©y gi¸p thµnh Hµ Néi hiÖn nay Ph¸p ®ãng, nam gi¸p khu Hoµn KiÕm lµ n¬i cã c¸c c¬ quan ChÝnh phñ, Quèc héi, l¹i tiÕp cËn víi khu vùc ng−êi ¢u. VÞ trÝ cña Liªn khu I, chóng ta thÊy râ lµ rÊt quan träng. Nã l¹i lµ n¬i phè ph−êng sÇm uÊt, ®«ng ng−êi giµu cña, nhµ cöa chen chóc, rÊt thuËn lîi cho cuéc chiÕn ®Êu trong phè, tiÕn ra th× ®¸nh ®−îc giÆc, rót vÒ th× cã n¬i cè thñ. §¶ng ta ®· nhËn thÊy tr−íc c¸i tÇm quan träng cña Liªn khu I, nªn ®· tËp trung nh÷ng c¸n bé tèt vµo ®Êy ®Ó x©y dùng nã tõ l©u. C¸c ®ång chÝ phô tr¸ch Liªn khu I ®· cã nh÷ng cè g¾ng ®¸ng kÓ lµ dùa vµo d©n, nhÊt lµ anh chÞ em lao ®éng mµ tæ chøc lùc l−îng chiÕn ®Êu, bè trÝ phßng thñ. Riªng c¸i viÖc ®µo hÇm, ®¾p ô, chuÈn bÞ ng¶ c©y, ng¶ cét ®Ìn, ®ôc t−êng th«ng nhµ nä sang nhµ kia mµ ta cã thÓ nãi lµ ®Õn nay c¸c ®ång chÝ ta ë ®©y ®· lµm xong, nh÷ng viÖc Êy c¸c khu kh¸c cÇn ph¶i häc tËp ®Êy. Nãi tãm l¹i, nÕu c¸c ®ång chÝ cã quyÕt t©m thËt lµ s¾t ®¸, nÕu c¸c ®ång chÝ dùa ®−îc vµo lßng yªu n−íc cña bé ®éi, cña nh©n d©n, nÕu c¸c ®ång chÝ biÕt ph¸t huy nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Æc biÖt cña Liªn khu I, th× c¸c ®ång chÝ nhÊt ®Þnh chiÕn ®Êu l©u dµi trong thµnh phè ®−îc. ChÝnh phñ, Hå Chñ tÞch giao cho c¸c ®ång chÝ mét nhiÖm vô rÊt vinh quang. C¸c ®ång chÝ cè lªn. Dï cã ph¶i hy sinh ®Õn thÕ nµo còng ph¶i cÇm cù tíi cïng.

197

NguyÔn Huy T−ëng Quèc Vinh c¶m thÊy l¹nh tõ g¸y ®Õn ch©n, nh−ng trong lßng anh bõng bõng phÊn khëi. TrÝ anh bay vÒ Liªn khu I cña anh. Håi bÝ mËt, anh ®· cã mét thêi kú ho¹t ®éng ë ®Êy. MÊy th¸ng gÇn ®©y, tr−íc t×nh h×nh ngµy mét khã kh¨n, anh l¹i ®−îc ®iÒu ®éng vÒ n¬i cò. Quèc Vinh cã c¸i vui lµ ®−îc ®oµn thÓ tÝn nhiÖm, vµ c¸i tù hµo lµ mét c¸n bé cÇn thiÕt cña phong trµo, mét c¸n bé l·nh ®¹o cña Thñ ®«, ®Êt ngh×n n¨m v¨n vËt, mu«n mµu ngh×n vÎ, mµ kh¸ nhiÒu ®ång chÝ chØ quen ho¹t ®éng ë rõng nói vµ n«ng th«n ng¹i c¸i tÝnh chÊt l−ng chõng, phï hoa vµ phøc t¹p cña nã. Vµ còng nh− nhiÒu c¸n bé ë ®©u th× n¬i ®ã g¾n liÒn víi m×nh nh− da vµ thÞt, anh yªu mÕn c¸i Liªn khu cña anh, nh÷ng phè x¸, nh÷ng con ng−êi cña Liªn khu. Trong t×nh c¶m Êy cã c¶ c¸i phÇn thiªn vÞ cho khu m×nh, tøc khÝ vµ ganh ®ua víi c¸c khu kh¸c. Kiªu h·nh v× thÊy nhiÒu con m¾t ®æ dån vµo m×nh, sau nh÷ng lêi khen cña Khu phã, anh g·i c¸i ®Çu ®éi hê mét chiÕc bª-rª, nãi víi D©n ®Ó ®ì ng−îng: - Thùc ra chóng m×nh cã ®iÒu kiÖn h¬n c¸c khu b¹n. Ng−êi ®«ng h¬n, ®Þa h×nh ®Þa vËt cho phÐp. Chø bªn trong th× c¸c cËu nhµ m×nh còng khèi ®øa thiªn binh thiªn t−íng. Anh gÆp cÆp m¾t hÝ höng cña Oanh, c−êi thÇm cho c¸ch ¨n mÆc míi cña ®ång chÝ n÷, vµ hÊt hµm khe khÏ ra hiÖu b¶o Oanh chó ý nghe. Trong phót vui s−íng, anh nghÜ ®Õn Ph−îng, ng−êi vî ch−a c−íi cña anh, vµ liªn t−ëng tíi NhËt T©n, anh thªm giËn. Anh ®· bÞ phª b×nh kÞch liÖt vÒ c¸i vô manh ®éng cña NhËt T©n h«m qua ë phè Hµng Khoai. Chît Vi D©n th× thµo hái: - Sinh thÕ nµo?

198

Sèng m·i víi Thñ ®«

NguyÔn Huy T−ëng

Quèc Vinh võa ho võa gËt ®Çu. D©n còng gËt ®Çu. §«i b¹n ®· bµn víi nhau c¸i kÕ ho¹ch ph¸ x−ëng söa ch÷a vò khÝ cña Ph¸p trong thµnh. Quèc Vinh nãi:

16

- NÕu thµnh c«ng th× ¨n to ®Êy. - Sinh lµm ®−îc. Bùc qu¸, c¸i chuyÖn anh Ngä! µ ®ång chÝ Quèc Vinh nµy, m×nh còng ph¶i cã c¸i x−ëng söa ch÷a vò khÝ. Chø kh«ng th× söa ch÷a vµo ®©u. Cµng ®¸nh l©u dµi vò khÝ cµng ph¶i tèt. Quèc Vinh gËt ®Çu, khÏ hái: - §óng ®Êy. Nh−ng ai lµm? - T«i lµm cho. T«i rÊt thÝch. Sau mét kho¶nh kh¾c im lÆng, Quèc Vinh l¹i nghe tiÕng nãi cña Khu phã, vµ lÇn nµy anh thÊy cã mét c¸i g× xa v¨ng v¼ng. Lêi Khu phã trÇm trÇm: - C¸c khu ë ngo¹i thµnh, nh− Liªn khu II, Liªn khu III, th× sÏ liªn l¹c víi ban chØ huy b»ng ®iÖn tho¹i. Riªng Liªn khu I, ë trung t©m néi thµnh, th× sÏ liªn l¹c b»ng v« tuyÕn ®iÖn. ChËt vËt l¾m c¸c ®ång chÝ ¹. Nh−ng b©y giê ®· cã m¸y cho c¸c ®ång chÝ råi. Lßng Quèc Vinh mªnh mang, anh nh− nghe mét lêi tõ biÖt rÇm r× tõ ®©u ®Õn. Anh sÏ chØ cßn tiÕp xóc víi bªn ngoµi, víi ®oµn thÓ b»ng con ®−êng c¸ch trë vµ v« h×nh cña sãng ®iÖn. Nh−ng tiÕng Khu phã l¹i cÊt lªn cao cao, thiÕt tha vµ ®ßi hái: - C¸c ®ång chÝ, c¸c ®ång chÝ. §¸nh th× c¸c ®ång chÝ ®ång ý c¶ råi. Nh−ng cã gi÷ ®−îc kh«ng? Vµ gi÷ ®−îc th× l©u hay chãng? C¸c ®ång chÝ, Hå Chñ tÞch ®ang chê chóng ta...

199

G

Çn s¸ng, cuéc th¶o luËn s¾p kÕt thóc. Hång L−u vÉn trë l¹i nh÷ng ý kiÕn cña anh, lêi nãi ®«i ch÷ cã ý mãc m¸y Quèc Vinh: - T«i vµ ®ång chÝ NguyÔn Gia §Þnh ®©y, phô tr¸ch b¶o vÖ B¾c Bé phñ vµ dinh Hå Chñ tÞch. Chóng t«i sÏ noi g−¬ng cô Hoµng DiÖu, noi g−¬ng nh÷ng tiªn liÖt cña §¶ng ta, chiÕn ®Êu ®Õn h¬i thë cuèi cïng. Bé ®éi cña chóng t«i s¸ng vµ chiÒu ®Òu ®øng tr−íc cê lµm lÔ tuyªn thÖ sèng chÕt víi dinh l·nh tô. NghÜa lµ vÒ phÇn bé ®éi, vÒ b¶n th©n mçi ®ång chÝ chóng ta, tinh thÇn cã thÓ tin ®−îc, hoµn toµn tin ®−îc. Nh−ng kh«ng ®ñ, tinh thÇn kh«ng, kh«ng ®ñ. V× qu©n sè ta Ýt, vâ khÝ cµng Ýt. Chóng ta ®Òu thÊy Thñ ®« lµ vÞ trÝ quan träng, nhiÖm vô cña nã rÊt nÆng nÒ ®èi víi toµn bé cuéc kh¸ng chiÕn. Nh−ng sao l¹i chØ ®Ó mét lùc l−îng rÊt máng ë trong nµy th«i? T«i rÊt t¸n thµnh c¸i chñ tr−¬ng h− tr−¬ng thanh thÕ, chiÒu cho bé ®éi vµo, s¸ng l¹i cho bÝ mËt rót ®i, c¸i ®ã cã t¸c dông lµm cho giÆc kh«ng mß ®−îc lùc l−îng cña ta, kh«ng biÕt ®−îc kÕ ho¹ch bè trÝ cña ta, nã g©y thªm tin t−ëng cho nh©n d©n. Nh−ng sao chØ h− mµ kh«ng thùc? Sao kh«ng cho t¨ng qu©n vµo ®©y? Sao cã nh÷ng liªn thanh tèt l¹i ®Ó ë ngoµi, mµ kh«ng ®Ó ë trong nµy? §ång chÝ Quèc Vinh b¶o cã thÓ gi÷ ®−îc mét tuÇn lÔ, vµ cßn cã thÓ kÐo dµi h¬n n÷a, chñ quan t«i còng muèn kÐo dµi cuéc chiÕn ®Êu hµng

200

Sèng m·i víi Thñ ®« th¸ng, hµng n¨m, nh−ng c¨n cø vµo ®©u mµ ®ång chÝ nãi nh− vËy? Vµo bé ®éi ch¨ng? Th× nh− trªn t«i ®· tr×nh bµy. Vµo lùc l−îng §¶ng cña ta ch¨ng? Th× chÝnh ®ång chÝ Quèc Vinh ®· nãi, toµn Liªn khu I, chóng ta kh«ng ®Çy mét tr¨m ®ång chÝ. Vµo d©n ch¨ng? Th× Hµ Néi lµ ®Êt cña tiÓu t− s¶n, bÊp bªnh vµ quay qu¾t, c¸ch m¹ng lªn th× nã µo µo ®i, c¸ch m¹ng xuèng th× nã quay l−ng l¹i, Ph¸p còng theo, NhËt còng theo, Tµu tr¾ng còng theo, ViÖt Minh còng theo, vµ nÕu Mü vµo th× còng ®i víi Mü. §ång chÝ Quèc Vinh ®Þnh dùa vµo hä −? Kh«ng ch¾c ®©u. Ch¾c ch¨ng lµ ®ång chÝ Quèc Vinh ®· tiÓu t− s¶n hãa råi th× cã... - Cã ng−êi Hµ Néi lµ ng−êi Hµ Néi chø. Anh nãi thÕ rÊt v« chÝnh trÞ. Anh kh«ng nªn hiÓu lÇm ®ång chÝ Quèc Vinh. Lóc nµy kh«ng ph¶i lµ lóc ®em viÖc riªng cña nhau ra. T×nh thÕ cÊp b¸ch l¾m råi. Cßn bao nhiªu viÖc ph¶i chuÈn bÞ. Kh«ng thÓ kÐo dµi cuéc häp m·i ®−îc. ý kiÕn cña ®ång chÝ thÕ nµo? Oanh ®øng lªn, kh«ng nh×n hai bªn, mµ nh×n th¼ng sang ®ång chÝ BÝ th−, tay chÞ x¸ch mét c¸i tói v¶i ®· buéc gän ghÏ, c¸i bót m¸y ®· gµi vµo cæ ¸o len xanh ®an th−a ®Ó lé mét c¸ch ®ám d¸ng c¸i cæ ¸o lôa thªu. ChÞ ®· cã vÎ nãng ruét muèn vÒ. HËm hùc v× Hång L−u ®éng ®Õn ng−êi Hµ Néi, Oanh nãi thªm, c¸i bµn tay rÊt thon xße ra tr−íc ngùc: - T«i lµ ng−êi Hµ Néi, t«i còng bÊp bªnh −? - Nh−ng ®−îc mÊy ng−êi nh− chÞ. Phô n÷ Hµ Néi... - Th× sao? §ång chÝ Hång L−u? ChÞ quay l¹i, kh«ng b×nh tÜnh, nh×n Hång L−u, c¸i kh¨n vu«ng quÆt sau g¸y ch×a ra hai mói nhän khiªu khÝch, vÓnh nh− hai c¸i tai ®en. Lêi nãi nhanh nhanh, l¸u t¸u, cã pha c¸i giäng dçi dçi cña ng−êi lµm c«ng t¸c phô n÷ lóc nµo còng t−ëng nh− ®µn «ng hay chÕ

201

NguyÔn Huy T−ëng giÔu ®µn bµ. Héi nghÞ lao xao. Cã ng−êi quµng xµ cét lªn vai, nhiÒu ng−êi ®· ®Æt cÆp da trªn ®ïi. §ång chÝ BÝ th− ®øng dËy, nãi víi giäng rÊt trÎ so víi c¸i tuæi ngoµi ba m−¬i, ®«i kÝnh tr¾ng nh×n mäi ng−êi loang lo¸ng. Anh nãi cã tÝnh c¸ch h−íng dÉn d− luËn, vµ ®ång thêi còng ®Ó ®−a ý kiÕn cña m×nh: - §ång chÝ Quèc Vinh nãi nhÊt ®Þnh cÇm cù ®−îc mét tuÇn trë lªn, vµ cã thÓ kÐo dµi n÷a. NhiÒu ®ång chÝ còng ®ång ý víi ®ång chÝ Quèc Vinh. B©y giê th× ý kiÕn cña ®ång chÝ Hång L−u thÕ nµo? Hång L−u "d¹" mét c¸ch b©ng qu¬, vµ trë l¹i b×nh tÜnh, anh nãi: - T«i xin tiÕp tôc. §Êy lµ nãi vÒ lùc l−îng. B©y giê nãi vÒ ®Þa h×nh ®Þa vËt. Nh÷ng thuËn lîi, ®ång chÝ Khu phã ®· cho ta thÊy råi. T«i chØ muèn nãi thªm vÒ nh÷ng c¸i bÊt lîi cña nã. Nã kh«ng cã thÕ rót. Cã thÓ nãi nã lµ mét tö ®Þa. NÕu nh− cÇu Long Biªn ta kh«ng ph¸ ®−îc vµ s«ng Hång bÞ nã kiÓm so¸t, con ®−êng Cöa Nam, Trµng Thi, Trµng TiÒn ta kh«ng gi÷ næi, th× tøc lµ ta bÞ chÑt ë phÝa b¾c còng nh− ë phÝa nam. PhÝa Lß Lîn vµ phÝa Yªn Phô rÊt dÔ bÞ c¬ giíi nã c¾t, thÕ nghÜa lµ ®«ng, t©y còng bÞ vÝt kÝn. ChØ cßn l¹i Liªn khu I ë gi÷a c¸i thÕ bèn mÆt bÞ bao v©y, th× cuéc chiÕn ®Êu sÏ nh− thÕ nµo? Ph¶i nãi r»ng chóng ta cã kinh nghiÖm ®¸nh du kÝch ë rõng, ë nói, nh−ng chóng ta ch−a bao giê ®¸nh nhau trong thµnh phè. Kh«ng nãi nh©n d©n, ngay c¶ bé ®éi còng vËy. Trong ®¬n vÞ chóng t«i, cã nhiÒu ®ång chÝ cïng chóng t«i ®¸nh du kÝch hµng n¨m, s¸u n¨m ë khu gi¶i phãng, nh−ng vÒ ®Õn Hµ Néi th× l¹i rÊt bì ngì. Cã mÊy ®ång chÝ thiÓu sè cßn muèn trë vÒ rõng n÷a kia. §Êy lµ vÒ mÆt chiÕn ®Êu. Cßn vÒ mÆt qu©n nhu, l−¬ng thùc th× chóng ta gi¶i quyÕt nh− thÕ nµo ®Ó cã thÓ ®¸nh l©u dµi? Vâ khÝ kh«ng lµm ra ®−îc, l−¬ng thùc kh«ng s¶n xuÊt ®−îc. Kh«ng nãi c¸i g× xa x«i, chØ nãi mét vÊn ®Ò n−íc th«i. §¸nh nhau, ta nhÊt ®Þnh ph¶i ph¸ m¸y

202

Sèng m·i víi Thñ ®«

NguyÔn Huy T−ëng

n−íc, ®Þch nã lóng tóng ®· ®µnh, nh−ng ta, ta sÏ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò n−íc nh− thÕ nµo?

®oµn qu©n gi¶i phãng trë vÒ Thñ ®«. Anh quen Hång L−u tõ ngµy vÒ ®ãng ë phñ B¾c Bé. Giäng nhá nhÎ, NguyÔn Gia §Þnh nãi:

Héi nghÞ cµng x«n xao. L¾ng nghe cã tiÕng D©n: "Khã chø ai b¶o dÔ". Anh nãi mét c¸ch v« t− lù, gÇn nh− kh«ng chó ý ®Õn héi nghÞ, mµ còng ch¼ng tá ra vÎ sèt ruét nh− phÇn ®«ng ®¹i biÓu. Anh ®ang lµm c¸i thÕ ngåi ®»ng xa giËt qu¶ lùu ®¹n vµ cã vÎ hÝ höng nh− míi t×m ®−îc mét ph¸t minh. Cã tiÕng mét ®¹i biÓu hái:

- Tr−íc hÕt, t«i xin nãi lµ c¸c ®ång chÝ thiÓu sè thùc t×nh lµ cã nhí quª h−¬ng. §iÒu ®ã còng tù nhiªn, v× c¸c ®ång chÝ vÒ Hµ Néi tõ ngµy c¸ch m¹ng ®Õn nay xa n−¬ng xa b¶n h¬n mét n¨m råi. Nh−ng ng¹i chiÕn ®Êu mµ xin vÒ th× kh«ng cã ai c¶. B©y giê t«i xin cã ý kiÕn. T«i kh«ng xin thªm ng−êi vµ vâ khÝ. Víi lùc l−îng hiÖn cã, chóng t«i thÒ tö chiÕn. Dï trong tay kh«ng cßn mét khÈu sóng, mét viªn ®¹n, chóng t«i còng kh«ng ®Ó cho qu©n ®Þch lät vµo dinh B¸c. Chóng nã chØ cã thÓ vµo khi chóng t«i kh«ng cßn mét ng−êi nµo n÷a.

- §ång chÝ Hång L−u sÏ cho biÕt ý kiÕn cña ®ång chÝ lµ thÕ nµo? Cã ph¶i ý ®ång chÝ lµ ta kh«ng thÓ gi÷ Liªn khu I ®−îc ph¶i kh«ng? Hång L−u nãi: - ý kiÕn t«i ®· râ. NghÜa lµ chóng t«i sÏ hy sinh ®Õn giät m¸u cuèi cïng. Chóng t«i xin thÒ nh− thÕ tr−íc ch©n dung Hå Chñ tÞch, tr−íc mÆt ®ång chÝ BÝ th−, ®ång chÝ Khu phã, vµ tÊt c¶ c¸c ®ång chÝ. Nh−ng cßn gi÷ ®−îc tõ tuÇn lÔ trë lªn th× chóng t«i kh«ng d¸m høa. §Õn ®©y NguyÔn Gia §Þnh, ng−êi chÝnh trÞ viªn ®¹i ®éi b¶o vÖ phñ B¾c Bé vµ dinh Hå Chñ tÞch, gi¬ tay xin nãi. Ngoµi c¸i d¸ng th− sinh, anh cßn cã c¸i Îo l¶ cña mét ng−êi con g¸i, c¸i sî sÖt tù ti cña mét viªn chøc nhá. Anh nguyªn lµ mét h−¬ng s−. Trong lµng anh bÞ bän kú lý khinh bØ, chÌn Ðp, ®ång l−¬ng ®· Ýt l¹i kh«ng ®−îc tr¶ ®Òu. Anh lÊy vî, con mét nhµ kh¸ gi¶, nh−ng chØ ®−îc vµi th¸ng, ng−êi vî chª anh lµ nghÌo hÌn vµ bá vÒ nhµ. Anh bÞ c¶ lµng, kÓ c¶ häc trß chÕ giÔu. Anh ®i t×m c¸ch m¹ng, ho¹t ®éng bÝ mËt, sau ngµy NhËt ®¶o chÝnh tham gia vµo nh÷ng vô ph¸ kho thãc cña NhËt chia cho n«ng d©n trong huyÖn. Anh ®−îc cö ®i häc tr−êng qu©n chÝnh B¾c S¬n. Ngµy khëi nghÜa, anh chiÕn ®Êu ë Th¸i Nguyªn, råi theo

203

Anh ngåi xuèng, m«i run run, kh«ng d¸m nh×n Hång L−u, vÎ lo ng¹i cña mét anh nhu nh−îc ®· nãi tr¸i ý mét ng−êi mµ m×nh vÉn nÓ. TiÕng ån µo cña héi nghÞ: - Chóng t«i ®· h¹ quyÕt t©m sèng chÕt víi Thñ ®«! - Xin §¶ng cho ®¸nh. Chóng t«i thÒ gi÷ ®−îc Thñ ®«! - Xin cho ®¸nh. - Chóng t«i kh«ng chÞu ®−îc n÷a råi. Mét th¸ng nay, chØ cßn thiÕu c¸i n−íc cña ViÖt V−¬ng C©u TiÔn! ChÝnh phñ cßn ®îi g× mµ kh«ng cho ®¸nh. Khu phã ®øng lªn, nãi: - T«i rÊt hoan nghªnh c¸i tinh thÇn quyÕt tö cña c¸c ®ång chÝ. Nh−ng nh©n ý kiÕn cña ®ång chÝ §Þnh, t«i muèn nãi vÊn ®Ò nµy. VÊn ®Ò lµ kÐo dµi cuéc chiÕn ®Êu ë Hµ Néi. Nãi chung lµ §¶ng yªu cÇu c¸c ®ång chÝ tö thñ c¸c vÞ trÝ m×nh cã nhiÖm vô b¶o vÖ. Kh«ng cã lÖnh, kh«ng ®−îc rót, bÊt cø v× mét lý do g×. Nh−ng ®Êy lµ mét mÆt. Cßn mét mÆt kh¸c, c¸c ®ång chÝ còng cÇn chó ý. Tøc lµ còng cã khi cã lÖnh rót, rót ®Ó mµ b¶o vÖ Thñ ®« tèt h¬n. Khi Êy th×

204

Sèng m·i víi Thñ ®« nhiÖm vô cña c¸c ®ång chÝ, vµ ®©y còng lµ mét kû luËt nghiªm minh, lµ ph¶i b¶o toµn lùc l−îng, ng−êi còng nh− vâ khÝ, chuyÓn vÒ mét vÞ trÝ ®−îc chØ ®Þnh ®Ó tiÕp tôc t¸c chiÕn. Nh− trong c¸i mÖnh lÖnh mµ c¸c ®ång chÝ ®· nghiªn cøu ®Ó chÊp hµnh, th× nÕu nh− ban chØ huy thÊy kh«ng thÓ tiÕp tôc cuéc chiÕn ®Êu ë B¾c Bé phñ n÷a th× c¸c ®ång chÝ sÏ rót vÒ Liªn khu I phèi hîp víi c¸c ®ång chÝ ë ®©y tæ chøc ®¸nh l©u dµi. Hy sinh v× nhiÖm vô lµ thuéc vÒ phÈm chÊt ng−êi chiÕn sÜ c¸ch m¹ng. Trong cuéc chiÕn ®Êu s¾p tíi l¹i cµng cÇn ph¶i cæ vâ ®Ò cao nã. Nh−ng vÊn ®Ò ë ®©y lµ ta cã thÓ kÐo dµi ®−îc cuéc chiÕn ®Êu ë Liªn khu I kh«ng? NguyÔn Gia §Þnh ®øng lªn: - Nh−ng th−a anh, nÕu nh− ph¶i rót, mµ ®iÒu ®ã lµ mét khæ t©m, th× chóng ta cã ph¸ c¸i dinh B¸c ë, nh− ph¸ m¸y ®Ìn, m¸y n−íc kh«ng? Hµng ngµy B¸c ë ®Êy, chóng t«i ®−îc lu«n lu«n tr«ng thÊy B¸c, ®−îc sinh ho¹t víi B¸c, t¨ng gia víi B¸c, ®−îc nghe B¸c gi¶ng d¹y, ®−îc B¸c s¨n sãc ®Õn c¶ c¸i ¨n c¸i uèng, cïng B¸c chôp ¶nh, B¸c chia kÑo, chia thuèc cho lu«n lu«n, h×nh ¶nh cña B¸c cßn ¨n s©u trong tõng gian phßng, tõng lèi ®i, tõng bùc thang, tõng gãc v−ên. S¸ng h«m qua, B¸c cßn dÆn chóng t«i ph¶i quyÕt t©m b¶o vÖ Thñ ®«. Lêi B¸c cßn v¨ng v¼ng bªn tai chóng t«i. Chóng t«i kh«ng ng¹i chiÕn ®Êu. Rót ®èi víi chóng t«i lµ mét sù v¹n bÊt ®¾c dÜ. Bëi v× chóng t«i sÏ ph¶i b¾t buéc tù tay ph¸ c¸i dinh mµ chóng ta kh«ng ai ®ang t©m lµm c¶. Nãi xong, ng−êi chÝnh trÞ viªn ngåi xuèng, trong c¸i im lÆng ®ét ngét cña gian phßng. Oanh quay xuèng ®¨m ®¨m nh×n NguyÔn Gia §Þnh vµ thÊy m¾t anh hoe hoe ®á. Bµn tay anh run run, rót c¸i bót m¸y ra råi l¹i kÑp vµo tói. Anh còng ch¼ng nh×n ai c¶. Anh ch−a nãi ra, nh−ng anh ®· cã mét chñ tr−¬ng døt kho¸t. NÕu nh− ph¶i rót

205

NguyÔn Huy T−ëng khái dinh, anh sÏ lµ ng−êi cuèi cïng ë l¹i, vµ c¶ c¸i l©u ®µi kia sÏ ®æ sËp xuèng qu©n thï. §ång chÝ BÝ th− ®øng lªn, trong lóc mäi ng−êi cßn h−íng vµo nh×n NguyÔn Gia §Þnh, vµ vÉn c¸i giäng trÎ trÎ, anh nãi: - Chóng ta sÏ ph¶i tr¶i qua nh÷ng ngµy rÊt ®au xãt, v× nh÷ng th−¬ng tæn mµ ®Þch nã sÏ g©y ra cho c¸c ®ång chÝ chóng ta, cho ®ång bµo, cho Thñ ®« Hµ Néi. Chóng ta kh«ng muèn, nh−ng chóng ta vÉn ph¶i lµm, hay nãi cho ®óng, th»ng Ph¸p nã b¾t chóng ta ph¶i lµm. C¸c ®ång chÝ cña chóng ta rÊt s«i næi, ®ã lµ mét ®iÒu rÊt tèt. Nh−ng chóng ta còng cÇn ph¶i rÊt kh¸ch quan. §¸nh, chóng ta thÊy cÇn ph¶i ®¸nh. C¸c ®ång chÝ chØ mong ®−îc ®¸nh. H¬n mét th¸ng nay, hay nãi cho ®óng lµ tõ ngµy ta ký HiÖp ®Þnh s¬ bé víi th»ng Ph¸p kia, c¸c khu gÊp rót chuÈn bÞ chÝnh lµ ®Ó lóc nµo §¶ng cÇn ®Õn th× chóng ta chØ cã viÖc tiÕn lªn. Nã ®Þnh c−íp n−íc ta th× chóng ta ph¶i ®¸nh. Lóc nµy, chóng ta chØ cßn chê lÖnh cña §¶ng, cña ChÝnh phñ. Nh−ng vÊn ®Ò lµ nh− ®ång chÝ Khu phã ®· nãi, ®¸nh th× cã chç ph¶i rót, cã chç ph¶i gi÷, cã chç gi÷ Ýt, cã chç gi÷ nhiÒu, cã chç gi÷ ®Õn cïng. B©y giê nãi vÒ Hµ Néi. KÕ ho¹ch lµ ph¶i gi÷ trong mét thêi gian, k×m ch©n giÆc cµng l©u cµng tèt. Liªn khu I ®èi víi Hµ Néi cã thÓ nh− x−ëng Th¸ng M−êi §á ®èi víi Stalingrad kh«ng? Chóng ta nªn trë l¹i vÊn ®Ò Êy. Cã gi÷ ®−îc l©u kh«ng? Vµ bao nhiªu l©u? Chóng ta cÇn døt kho¸t víi nhau ë ®©y, råi ng−êi nµo ng−êi nÊy cßn vÒ vÞ trÝ cña m×nh mµ chuÈn bÞ. TiÕng nãi lén xén: - Mét tuÇn lÔ lµ Ýt. - Nãi nh− ®ång chÝ Hång L−u lµ hy sinh chñ nghÜa. §ång chÝ BÝ th− hái:

206

Sèng m·i víi Thñ ®« - Mét tuÇn lÔ, hay Ýt h¬n, hay nhiÒu h¬n? Bao nhiªu l©u nµo? D©n bçng ®−a hai c¸nh tay s¾t cña anh bª Quèc Vinh ®øng dËy, vµ nãi lín: - Xin cho ®¸nh. Gi÷ ®−îc. Anh Quèc Vinh sÏ tr×nh bµy cho chóng ta mét lÇn n÷a, râ rµng h¬n. §ång chÝ BÝ th− nh×n Quèc Vinh, khÏ hÊt hµm. Quèc Vinh cuén tay che c¸i miÖng h¬i dÈu ra cña anh. Anh ho vµi tiÕng, m¾t rÊt nhanh nh×n vÒ phÝa Hång L−u. Anh biÕt Hång L−u kh«ng muèn vÒ Liªn khu I v× sî ë d−íi quyÒn l·nh ®¹o cña anh. Hång L−u còng kh«ng −a anh, v× hai lÇn Quèc Vinh ®· b¾t gÆp Hång L−u gi¶ ¨n mÆc nh− mét ng−êi th−êng ®Ó ®i ch¬i nhµ thæ. Anh ®· khuyªn Hång L−u, v× phÈm chÊt cña mét ®ång chÝ ®· tõng ho¹t ®éng kh¸ nhiÒu n¨m ë chiÕn khu, kh«ng nªn tiÕp tôc c¸i viÖc xÊu xa Êy. Quèc Vinh tho¸ng nghÜ: Råi cËu ta còng hiÓu m×nh th«i, m×nh lo cho ®ång chÝ m×nh chø lo cho ai. Anh ®øng lªn, nãi giäng ®Òu ®Òu, nhá nhá, nh− kh«ng ph¶i trong mét cuéc th¶o luËn: - §a sè c¸c ®ång chÝ ®Òu nãi cã thÓ gi÷ ®−îc Thñ ®«. ý kiÕn cña t«i còng thÕ vµ t«i ®· nãi. T«i nghÜ nh− thÕ nµy. Lùc l−îng ta yÕu, vâ khÝ ta Ýt, th« s¬ n÷a, ®óng, nh−ng còng chØ cã hai bµn tay tr¾ng mµ ta ®· lµm c¸ch m¹ng thµnh c«ng. §ång chÝ cña chóng ta håi Êy ®−îc bao nhiªu mµ chóng ta vÉn l·nh ®¹o ®−îc c¸ch m¹ng? Mµ chØ trong mÊy h«m, chÝnh quyÒn cña ta ®−îc thµnh lËp suèt tõ Nam chÝ B¾c? Tr−íc ta cã quen ®¸nh rõng nói ®©u, tr¶i qua ®Êu tranh råi chóng ta cã kinh nghiÖm. §¸nh nhau trong thµnh phè b©y giê còng thÕ th«i. Mét tay vÉn ®Ó lªn miÖng, mét tay cÇm cuèn sæ, anh ®−a lªn m¾t liÕc qua, råi l¹i bu«ng tay xuèng. Quèc Vinh nãi tiÕp:

207

NguyÔn Huy T−ëng - Nh−ng t«i muèn nãi nhiÒu vÒ nh©n d©n. T«i ®ång ý víi ®ång chÝ Hång L−u vµ nhiÒu ®ång chÝ kh¸c lµ ng−êi d©n ë ®©y phøc t¹p. Cã nh÷ng ng−êi bÊp bªnh, cã nh÷ng ng−êi dao ®éng, cã nh÷ng ng−êi kh«ng ñng hé ta, vÝ dô nh− tôi Qu¶ng X−¬ng Long, vÝ dô nh− nhiÒu nhµ bµo chÕ kh«ng chÞu quyªn thuèc quyªn men, h¬n n÷a cã c¶ nh÷ng kÎ ph¶n ®éng chØ l¨m le ®¸nh ta sau l−ng. Nh−ng ®¹i ®a sè nh©n d©n Hµ Néi, t«i kh¼ng ®Þnh lµ tèt. §Êy lµ nh÷ng tiÓu th−¬ng, tiÓu chñ, nh÷ng viªn chøc, nh÷ng ng−êi trÝ thøc, nh÷ng anh chÞ em nghÌo, nhÊt lµ nam n÷ häc sinh vµ anh chÞ em thî thuyÒn, c«ng còng nh− t−. Ph¶i kÓ c¶ nh÷ng anh chÞ em phu phen, nh÷ng anh xÝch-l«, hµng phë, nh÷ng em nhá ®¸nh giµy, b¸n b¸o, v.v... Ngay c¶ t− s¶n còng cã mét sè ng−êi h¨ng h¸i vµo tù vÖ, ®Æc biÖt lµ con c¸i hä th× rÊt nhiÒu ng−êi cã lßng yªu n−íc, vÝ dô nh− con trai Cù L©m. Oanh quay l¹i nh×n Quèc Vinh vµ gËt ®Çu, tay n¾m chÆt lÊy tay mét chÞ ngåi bªn. Quèc Vinh ngõng l¹i ®Ó ho råi l¹i nãi: - C¨m thï qu©n giÆc, chÞ em chî §ång Xu©n, vµ tÊt c¶ c¸c chî Hµ Néi ®· nhÊt tÒ b·i thÞ, thÒ kh«ng b¸n l−¬ng thùc cho Ph¸p. NhiÒu chÞ em ®· tù ®éng quyªn tiÒn, quyªn g¹o gióp ®ì bé ®éi. RÊt ®«ng nam n÷ häc sinh, kh«ng chÞu t¶n c− víi gia ®×nh, h¨ng h¸i xung vµo c¸c tæ tù vÖ. Nh©n d©n c¸c khu phè gãp tiÒn mua sóng, mua ®¹n. Kh«ng nªn chØ tÝnh c¸i sè vâ khÝ cña qu©n ®éi chÝnh quy. Sè vâ khÝ n»m ë trong tay nh©n d©n kh«ng ph¶i lµ Ýt. Trong viÖc ®µo hÇm, ®¾p ô, dùng ch−íng ng¹i vËt, ®ôc c¸c lç giao th«ng xuyªn nhµ nä sang nhµ kia, chóng ta ®· tr«ng cËy vµo ai? Vµo nh÷ng ng−êi d©n nghÌo, nh÷ng anh em c«ng nh©n. Cã nh÷ng ng−êi kh«ng cã tiÒn, kh«ng cã g¹o còng xin ë l¹i ®Ó ®−îc kh¸ng chiÕn. Cã thÓ nãi chóng ta ®øng tr−íc mét phong trµo nh©n d©n tù vâ trang s«i

208

Sèng m·i víi Thñ ®« næi ch−a tõng cã. Hä ®øng lªn, víi c¸i quyÕt t©m gi÷ nhµ, gi÷ phè. ¤ng giµ bµ c¶ th× lo tÝch tr÷ g¹o n−íc cho con em. Gi¶i quyÕt ®−îc vÊn ®Ò nh©n d©n th× ®ång thêi gi¶i quyÕt ®−îc vÊn ®Ò l−¬ng thùc. T«i nãi víi sè l−¬ng thùc hiÖn cã ë Liªn khu I, ta cã thÓ cÇm cù ®−îc hµng th¸ng. N−íc ë ®©u? ë trong c¸c v¹i, c¸c chum, c¸c bÓ, trong hµng tr¨m hµng ngµn c¸i giÕng trong Liªn khu I. TÊt c¶ nh÷ng con ng−êi Êy, bÞ ¸p bøc, bÞ bãc lét, bÞ ®µy ®äa vÒ tinh thÇn vµ vËt chÊt, d−íi thêi n« lÖ, ®· thÊy râ c¸ch m¹ng ®em l¹i quyÒn lîi cho m×nh. Tõ ngµy tiÒn khëi nghÜa ®Õn giê hä ®· ®−îc gi¸o dôc, ®−îc ®éng viªn, ®−îc tæ chøc, nªn hä cã mét lßng c¨m thï s©u s¾c ®èi víi giÆc, mét lßng tin t−ëng tuyÖt ®èi vµo ChÝnh phñ, vµo Hå Chñ tÞch. Sao ®ång chÝ Hång L−u l¹i cã thÓ thµnh kiÕn víi hä ®−îc? Êy lµ t«i ch−a kÓ c¸i truyÒn thèng ®Êu tranh cña ng−êi Hµ Néi suèt tõ ngµy Ph¸p nã c−íp n−íc ta ®Õn giê. Kh«ng ph¶i tù nhiªn mµ cã nh÷ng §«ng Kinh NghÜa Thôc, nh÷ng phong trµo ®ßi ©n x¸ cô Phan Béi Ch©u, nh÷ng ®¸m tang Phan Thanh, nh÷ng cuéc b·i khãa cña häc sinh tr−êng B−ëi, b·i c«ng cña anh em thî h·ng Aviat, nh÷ng cuéc biÓu t×nh cã hµng v¹n nh©n d©n lao ®éng tham dù, d−íi l¸ cê ®á Bóa LiÒm ngµy Quèc tÕ Lao ®éng mång Mét th¸ng N¨m 1939, v.v... Kh«ng ph¶i tù nhiªn mµ hµng chôc v¹n ng−êi ®øng lªn c−íp chÝnh quyÒn ë Hµ Néi, tr−íc mòi sóng cña ph¸t-xÝt NhËt, hµng chôc v¹n ng−êi kÐo ®i ph¶n ®èi ph¸i bé Anh dung tóng cho qu©n Ph¸p trë vÒ Nam Bé, hµng v¹n hµng triÖu ng−êi hoan h« Hå Chñ tÞch vµ chÕ ®é D©n chñ Céng hßa ë v−ên hoa Ba §×nh n¨m ngo¸i... Oanh kªu lªn hai tiÕng hoan h« vµ vç tay sung s−íng. ChÞ gôc ®Çu xuèng bµn, xÊu hæ v× c¸i cö chØ t¸n thµnh lé liÔu cña m×nh. C¶ héi nghÞ vÉn l¾ng nghe Quèc Vinh. §ång chÝ BÝ th− nh×n sang, khÏ mØm c−êi mét c¸ch ®é l−îng víi ng−êi n÷ c¸n bé Hµ Néi. Quèc Vinh l¹i nh×n cuèn sæ, vµ nãi:

209

NguyÔn Huy T−ëng - ë Hµ Néi, còng nh− ë c¸c n¬i, vÊn ®Ò lµ ph¶i l·nh ®¹o nh©n d©n tù vâ trang ®¸nh giÆc cøu n−íc. Ng−êi Hµ Néi ®· tù vâ trang ®øng dËy. Thanh niªn Hµ Néi ®· ®−îc s¬ bé häc tËp vÒ chÝnh trÞ, vÒ th−êng thøc qu©n sù. Hä ®· thÒ sèng chÕt víi Thñ ®«. Ng−êi d©n Hµ Néi ®· nªu c¸i khÈu hiÖu: "Mçi phè lµ mét mÆt trËn, mçi nhµ lµ mét ph¸o ®µi". Nãi thÕ kh«ng ph¶i ta kh«ng ®Ò phßng c¸i hoang mang dao ®éng cña hä tr−íc nh÷ng khã kh¨n phøc t¹p sau nµy. Nh−ng c¸i nhiÖt t×nh yªu n−íc cña ng−êi Hµ Néi lµ mét ®¶m b¶o. CÇn ph¶i n¾m lÊy hä vµ tæ chøc hä cho chÆt chÏ. Nãi tãm l¹i, vÒ c¸c mÆt tinh thÇn, vËt chÊt, vâ khÝ, l−¬ng thùc, ®Þa h×nh ®Þa vËt, lùc l−îng chiÕn ®Êu chÝnh quy, vµ vÒ mÆt ng−êi d©n mµ nãi, t«i thÊy ta cã ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó kÐo dµi cuéc chiÕn ®Êu ë Thñ ®«. Bµn tay Quèc Vinh nh− chÐm vµo kh«ng khÝ. M¾t lå lé cña anh s¸ng lªn. Anh nãi: - Kh«ng ph¶i chØ mét tuÇn lÔ mµ th«i ®©u, t«i nãi cã thÓ mét th¸ng. D©n vç tay khe khÏ vµo c¸i h«ng gÇy gÇy cña Quèc Vinh: - Mét th¸ng lµ Ýt. NhiÒu ®¹i biÓu rµo rµo: - §−îc råi. Quèc Vinh nãi tiÕp. Anh nh¸c tr«ng thÊy Oanh quay mÆt vÒ phÝa anh. Oanh chê anh nh×n chÞ, nh− khi ta t¸n thµnh ý kiÕn cña mét ng−êi nµo, th× muèn ng−êi Êy tr«ng thÊy sù biÓu hiÖn ®ång t×nh cña ta qua khãe m¾t nô c−êi. Nh−ng Quèc Vinh nh×n th¼ng lªn phÝa d·y ghÕ trªn: - T«i chØ xin cã mÊy ®Ò nghÞ v¾n t¾t nh− thÕ nµy mµ t«i ch−a s¾p xÕp ®−îc cho cã thø tù.

210

Sèng m·i víi Thñ ®« Anh ®äc mÊy ®iÓm ®· ghi trong cuèn sæ: B¶o toµn thùc lùc cña m×nh - QuÊy nhiÔu vµ ®¸nh tØa qu©n thï - Võa ®¸nh võa vâ trang Võa ®¸nh võa ®µo t¹o c¸n bé, vµ nhÊt lµ võa ®¸nh võa ph¸t triÓn ®ång chÝ. T«i xin cã mÊy ý kiÕn nh− vËy. Quèc Vinh ngåi xuèng, võa ho võa hái khÏ D©n: - Cã ®−îc kh«ng? Kh«ng hiÓu thÕ nµo, m×nh ch¼ng nhí ®−îc c¸i g×. Nãi lén xén qu¸. Thiªn binh! D©n c−êi hÒ hÒ:

NguyÔn Huy T−ëng tµu háa ró lªn mét håi trong v¾ng lÆng. ¢m vang nh− mét lêi tõ biÖt. µo µo tiÕng l¸ rông ngoµi ®−êng. §ång chÝ BÝ th− nãi: - V× quyÒn lîi cña d©n téc, Hå Chñ tÞch vµ Héi ®ång ChÝnh phñ võa häp ®· quyÕt ®Þnh b¸c bá bøc tèi hËu th− l¸o x−îc, vµ h¹ lÖnh cho toµn thÓ qu©n ®éi vµ nh©n d©n s½n sµng. NÕu nã liÒu lÜnh g©y ra cuéc chiÕn tranh x©m l−îc th× tiÕng sóng kh¸ng chiÕn cña chóng ta sÏ lËp tøc næ vµo ®Çu chóng nã. ChÝnh phñ ®· quyÕt ®Þnh kh«ng ®Ó cho chóng ®¸nh tr−íc... §ång chÝ BÝ th− khÏ nhÕch mÐp c−êi vµ hái:

- §−îc råi. T¸n thµnh. Tèt.

- C¸c ®ång chÝ, c¸c ®ång chÝ ®· s½n sµng ch−a?

Anh gi¬ tay ®øng lªn. - Chóng t«i ®ång ý c¶ råi. Xin ®ång chÝ Hång L−u cho biÕt ý kiÕn.

Mét tiÕng thÐt lén xén: - S½n sµng c¶ råi! - §· ®¸nh ®−îc ch−a, c¸c ®ång chÝ?

Hång L−u nãi: - T«i chØ nªu mét sè khã kh¨n. Cßn t«i còng nghÜ nh− ®ång chÝ Quèc Vinh. Kh«ng cã g× kh¸c c¶. §ång chÝ BÝ th− s¾p söa ®øng lªn nãi, th× mét c¸n bé qu©n sù më cöa vµo, kh«ng nh×n ai, tíi th¼ng chç Khu phã ngåi, ®øng nghiªm chµo, råi ®−a cho ng−êi chØ huy mét phong b× nhá. Khu phã xem xong, mÝm m«i l¹i, vµ trao cho ®ång chÝ BÝ th−. Hai ng−êi nh×n nhau nh− chØ nãi chuyÖn víi nhau b»ng m¾t. Håi l©u, ®ång chÝ BÝ th− ®øng lªn, giäng cè gi÷ vÎ th¶n nhiªn: - C¸c ®ång chÝ, bän chØ huy Ph¸p göi tèi hËu th− cho ChÝnh phñ ta, ®ßi t−íc khÝ giíi tù vÖ, ®ßi gi÷ quyÒn c«ng an, ®ßi ®¶m b¶o lÊy viÖc trËt tù trong thµnh phè. Chóng nã ®ßi ChÝnh phñ ta ph¶i tr¶ lêi chóng tr−íc hai m−¬i giê r−ìi ngµy h«m nay, m−êi chÝn. Mäi ng−êi ngåi im kh«ng ®éng nh− khèi ®¸, m¾t nh×n lªn ®ång chÝ BÝ th−, më kh«ng chíp. Vµi tiÕng ho næi lªn. Ngoµi ga, tiÕng cßi

211

Ng−êi cÇm sæ, ng−êi gËp b¶n ®å, ng−êi ®¸nh r¬i cÆp xuèng sµn, ng−êi ®−a c¸i quai sóng sang bªn, hä ®øng c¶ lªn: - §¸nh! - C¸c ®ång chÝ ®ang mong ®−îc ®¸nh l¾m ph¶i kh«ng? - V©ng. Chóng t«i chØ mong cã thÕ. - C¸c ®ång chÝ, t¸m giê tèi h«m nay, tr−íc c¸i h¹n tèi hËu th−, Thñ ®« sÏ næ tiÕng sóng ®Çu tiªn cña kh¸ng chiÕn. Mét tiÕng å dµi ran ran trong gian phßng rèi lo¹n nh− n−íc ø th¸o ra. NhiÒu bµn tay n¾m lÊy nhau. Nh÷ng tiÕng th× thµo bªn tai nhau: T¸m giê. T¸m giê. Cã tiÕng nãi to: - Ph¶i thÕ. Ph¶i thÕ. §©y lµ nguyÖn väng cña toµn d©n. Tr¶ lêi c¸i tèi hËu th− l¸o x−îc b»ng tiÕng sóng!

212

Sèng m·i víi Thñ ®«

NguyÔn Huy T−ëng - Cè diÖt ®oµn xe cña nã ë Cöa Nam...

- Chóng t«i xin høa lµm trßn nhiÖm vô. §ång chÝ BÝ th− nãi: - C¸c ®ång chÝ ngåi xuèng. §ång chÝ Khu phã cã nãi g× n÷a kh«ng? Khu phã, nÐt mÆt nghiªm nghÞ nh− h¹ lÖnh, vµ mäi ng−êi l¹i gië sæ ra ghi: - C¸c ®ång chÝ sÏ chê lÖnh cô thÓ. B©y giê chØ dÆn mÊy ®iÓm. Mét lµ tiÕp tôc cho trinh s¸t ®i ®iÒu tra t×nh h×nh ®Þch, xem ®éng tÜnh di ®éng thÕ nµo, thùc tÕ ®i ®iÒu tra ®−êng lèi vµ vÞ trÝ ®ãng qu©n cña ®Þch vµ nghiªn cøu kü cµng trªn b¶n ®å. Hai lµ chuÈn bÞ c¸c khÝ giíi, c¸c ®å vËt ng¨n c¶n nh− bÞ c¸t, rµo thÐp, dông cô ®Ó ng¶ c©y cèi, s¾p xÕp l¹i c¸c ®éi c¶m tö ph¸ xe t¨ng, thiÕt gi¸p, duyÖt l¹i nh÷ng khu vùc ho¹t ®éng cña c¸c ®¬n vÞ chiÕn ®Êu (bé ®éi, tù vÖ chiÕn ®Êu, tù vÖ phè, c«ng an xung phong v.v...), bè trÝ liªn l¹c cho chÆt chÏ, chØ ®Þnh nh÷ng ®Þa ®iÓm cho c¸c ®¬n vÞ ®Õn chiÕm gi÷ ngay khi cã lÖnh kh¸ng chiÕn, nhÊt lµ nh÷ng n¬i cao nh− nãc nhµ thê, cét v« tuyÕn ®iÖn v.v... ®Ó lµm chßi quan s¸t. Ba lµ chuÈn bÞ ®Çy ®ñ l−¬ng kh« cho c¸c lùc l−îng chiÕn ®Êu mang s½n trong m×nh vµ bè trÝ viÖc tiÕp tÕ g¹o n−íc cho nh©n d©n. Bèn lµ canh phßng vµ ®Þnh c¸ch ®èi phã víi kiÒu d©n Ph¸p vµ ngo¹i quèc, ®Æc biÖt chó träng vËn ®éng Hoa kiÒu. N¨m lµ bè trÝ thËt chÆt chÏ c¸c khu phè liÒn nhau. HÕt. ChØ nghe thÊy tiÕng bót hèi h¶ sét so¹t trªn giÊy. Mét con muçi b¸m vµo bµn tay Quèc Vinh. Anh xuýt xoa vµ bãp nã ra n−íc trªn ®Çu ngãn tay c¸i cøng ®ê cña anh. D©n ®−a cho Quèc Vinh c¸i b¶n ®å Hµ Néi cña anh ta vµ rñ rØ: - Anh cÇm lÊy c¸i nµy mµ dïng. T«i ®· xoay ®−îc mét c¸i råi. Quèc Vinh nãi:

213

* * * §ång chÝ BÝ th− nãi nh÷ng lêi cuèi cïng: - Chóng ta ®· th¶o luËn suèt tõ ®ªm ®Õn giê. §ång chÝ Khu phã ®· nãi râ nh÷ng kÕ ho¹ch qu©n sù cña ®Þch vµ nh÷ng chñ tr−¬ng ®èi phã cña ta. B©y giê ®· s¸ng råi. C¸c ®ång chÝ ph¶i vÒ mµ chuÈn bÞ. Th× giê b©y giê lµ vµng. C¸c ®ång chÝ kh«ng chñ quan vµ còng kh«ng hoang mang. V÷ng tin ë Hå Chñ tÞch, ë ®oµn thÓ, ë nh©n d©n. V÷ng tin ë chñ tr−¬ng, ®−êng lèi tr−êng kú kh¸ng chiÕn, c¸c ®ång chÝ n¾m cho ch¾c c¸i ph−¬ng ch©m ®Ó th¾ng lîi Êy. Trong cuéc chiÕn ®Êu ®Ó b¶o vÖ Tæ quèc, chóng ta nhÊt ®Þnh th¾ng. V× sao? So s¸nh ta vµ ®Þch th× râ. Qu©n ®Þch, vÒ chÝnh trÞ mµ nãi, th× sau bèn n¨m d©n chóng Ph¸p bÞ l«i cuèn vµo cuéc chiÕn tranh, bÞ chµ ®¹p d−íi gãt s¾t cña §øc, bÞ ®au khæ nhiÒu, binh lÝnh xa nhµ cöa, xa bè mÑ vî con, chóng ®Òu muèn hßa b×nh ®Ó trë l¹i quª h−¬ng, v× vËy cho nªn chóng kh«ng muèn chiÕn tranh. VÒ qu©n sù th× sau nh÷ng ngµy §øc bªn kia, NhËt bªn nµy ®¸nh chóng thua liÓng xiÓng, tinh thÇn cña chóng suy kÐm. Chóng chiÕn ®Êu ®Ó x©m l¨ng nªn tinh thÇn kh«ng h¨ng. Nh÷ng binh lÝnh tinh nhuÖ th× ®· chÕt trong cuéc chiÕn tranh võa qua gÇn hÕt, hiÖn giê chØ cßn l¹i nh÷ng thanh niªn ch−a cã kinh nghiÖm mÊy, nãi chung lµ tinh thÇn chiÕn ®Êu kh«ng ®¸ng kÓ. Cßn ta, vÒ chÝnh trÞ th× ta ®i trªn con ®−êng d©n chñ, g¸nh v¸c mét phÇn x©y ®¾p hßa b×nh trªn thÕ giíi, nhÊt ®Þnh ta ®−îc thÕ giíi ñng hé. ChiÕn ®Êu ®Ó b¶o vÖ Tæ quèc nªn tinh thÇn quyÕt tö cña ta m¹nh mÏ. Sù ®oµn kÕt cña toµn d©n lµ mét lîi khÝ s¾c bÐn ®Ó giÕt qu©n thï. VÒ qu©n sù, thùc tÕ kinh nghiÖm trªn b·i chiÕn tr−êng sÏ gióp chóng ta tiÕn bé. Chóng ta ¸p dông

214

Sèng m·i víi Thñ ®«

NguyÔn Huy T−ëng

chiÕn thuËt du kÝch lÊy Ýt ®¸nh nhiÒu, lÊy yÕu ®¸nh m¹nh, ®Þch sÏ hao mßn vµ cuèi cïng sÏ bÞ tiªu diÖt. Chóng ta kÐo dµi cuéc chiÕn ®Êu ®Ó tù vÖ, ®Þch sÏ vÊp ph¶i c¸i häa ng−êi hÕt, l−¬ng tµn råi ta ®¸nh mét trËn, chóng sÏ bÞ t¬i bêi. Th¾ng lîi sau cïng sÏ vÒ ta.

cã §¶ng ta. Trong cuéc kh¸ng chiÕn nµy, mét lÇn n÷a, §¶ng ta l¹i lµm c¸i sø m¹ng lµ l¸i con thuyÒn Tæ quèc v−ît qua b·o t¸p phong ba tíi bê th¾ng lîi. D−íi l¸ cê vinh quang cña Tæ quèc, cña §¶ng, chóng ta chóc cho nhau tin t−ëng tiÕn lªn, hoµn thµnh nhiÖm vô.

D©n téc ViÖt Nam chóng ta lµ mét d©n téc yªu chuéng hßa b×nh. Nh−ng víi c¸i chÝ khÝ quËt c−êng mµ tæ tiªn ta ®· hun ®óc cho nh÷ng anh hïng nh− TrÇn H−ng §¹o, Lª Lîi, Quang Trung, d©n téc chóng ta cã mét tinh thÇn bÊt kh¶ diÖt. Ta chØ hiÒn hËu víi nh÷ng ng−êi träng tù do vµ d©n chñ, chØ qu¶ng ®¹i víi nh÷ng ng−êi hÌn yÕu h¬n m×nh, chø kh«ng bao giê hiÒn hËu vµ ®¹o ®øc víi nh÷ng kÎ gian tµ hung ¸c, còng kh«ng bao giê khuÊt phôc tr−íc søc m¹nh cña mét kÎ ®Þch nµo. Chóng ta mong muèn hßa b×nh. §Õn phót cuèi cïng Hå Chñ tÞch vÉn cè g¾ng duy tr× hßa b×nh. Nh−ng chóng nã cè t×nh c−íp n−íc ta mét lÇn n÷a. Chóng ®· khai chiÕn ë H¶i Phßng, chóng ®· khai chiÕn ë ngâ Yªn Ninh råi. Chóng ta muèn hßa b×nh, nh−ng kh«ng ph¶i hßa b×nh trong n« lÖ. Chóng ta quyÕt ®øng lªn chiÕn ®Êu, b¶o vÖ quyÒn lîi cho d©n téc, ®Ëp tan sù nguy h¹i cho nÒn d©n chñ vµ hßa b×nh. Nh− ®ång chÝ Tr−êng Chinh ®· nãi, chóng ta sÏ lµm cho giÆc ®ãi kh«ng cã ¨n, kh¸t kh«ng cã uèng, cã ch©n nh− quÌ, cã m¾t nh− mï, cã miÖng nh− c©m. C¸c ®ång chÝ h·y nªu cao tinh thÇn dòng c¶m cña ng−êi céng s¶n quyÕt chiÕn quyÕt th¾ng. Chóng ta ph¶i lµm nh÷ng ng−êi tiªn phong ®i gi¶i phãng d©n téc chóng ta. Trong nh÷ng ngµy võa qua, nhiÒu ®¶ng ph¸i ®èi lËp c«ng kÝch ta, hßng lµm gi¶m uy tÝn cña §¶ng ta. Hä ®ßi chia quyÒn l·nh ®¹o, thËm chÝ ®ßi §¶ng ta bá quyÒn l·nh ®¹o. Nh−ng trong lóc Tæ quèc l©m nguy nµy, th× hä ë ®©u? Tr−íc c¸i häa x©m l¨ng, tr−íc vÊn ®Ò mét mÊt mét cßn cña d©n téc, hä ®· lµm g×? Ng−êi ®øng mòi chÞu sµo trung thµnh víi d©n téc vÉn chØ

C¸c ®ång chÝ, chóng ta sÏ Ýt cã nh÷ng cuéc héi häp ®«ng ®ñ nh− thÕ nµy. C¸c ®ång chÝ b©y giê ë khu nµo vÒ khu Êy. Trong giê phót chia tay nµy, ®øng tr−íc c¸i nhiÖm vô nÆng nÒ b¶o vÖ Thñ ®« mµ ®oµn thÓ ®· giao cho, chóng ta h·y thÒ víi nhau lµ: chiÕn ®Êu ®Õn giät m¸u cuèi cïng, sèng chÕt víi qu©n thï, kÐo dµi cuéc chiÕn ®Êu ë Thñ ®«.

215

Trêi ®· s¸ng. Bªn ngoµi, «-t« cña qu©n Ph¸p Çm Çm chuyÓn ®éng. ï ï, lanh canh tiÕng xe ®iÖn ch¹y. Trong phßng häp réng, s¬ sµi mét c¸ch nghiªm nghÞ, nh÷ng n¾m tay gi¬ lªn, khÝt vµo nhau, vµ tõ tõ h¹ xuèng, lén xén, lµm thµnh nh÷ng c¸i bãng mê mê, rèi lo¹n, in trªn nÒn t−êng mµ ¸nh s¸ng nh÷ng ngän ®Ìn ®á ®ôc ®· nh−êng cho ¸nh s¸ng run rÈy cña ban ngµy.

216

Sèng m·i víi Thñ ®«

NguyÔn Huy T−ëng §ång chÝ BÝ th− thÊy anh tÇn ngÇn, ®Õn s¸t bªn anh, nãi vÉn c¸i giäng trÎ trÎ, th©n mËt: - §é nµy sao ho nhiÒu thÕ? Quèc Vinh ®¸p, kh«ng thËt:

17

- T«i ®· ®ì.

§

øng trªn thÒm trô së cña tù vÖ chiÕn ®Êu, Quèc Vinh nh×n mÊy ®ång chÝ ®ang khiªng c¸i m¸y v« tuyÕn ®iÖn phñ kÝn v¶i lªn chiÕc «-t« ®Ëu s¸t hÌ. §−êng ®Çy l¸ sÊu rông. C¸i ý nghÜ tõ nay anh chØ cßn nãi chuyÖn víi bªn ngoµi b»ng c¸i m¸y Êy cµng xo¸y vµo ®Çu ãc anh. Mét trËn giã l¹nh thæi, l¸ bay xoay tÝt trªn mÆt ®Êt, cuèn ®i trong ®¸m bôi mï cña con ®−êng kh«ng quÐt. Anh rÐt xo ro, hai hµm r¨ng ®¸nh vµo nhau cÇm cËp. Anh cã nh÷ng c¶m gi¸c l¹ lïng. C¸i phót chê ®îi tõ bao nhiªu l©u ®· tíi. Nçi uÊt øc vÉn ®Ì nÆng lªn ng−êi anh ®· ®−îc gì ra. Ng−êi anh nhÑ nhµng, ®Çu ®ì c¨ng. Anh lÈm bÈm: "T¸m giê tèi. Døt kho¸t nh− thÕ, m×nh dÔ lµm. ChØ cßn cã viÖc ®¸nh chÕt th«i". Anh thÊy nh− ®−îc trë l¹i c¸i thêi kú ho¹t ®éng bÝ mËt ®Çy nguy hiÓm, nh−ng rÊt say mª vµ kh«ng ph¶i mÖt v× nh÷ng c«ng viÖc chÝnh quyÒn. Nh−ng bªn c¹nh c¸i nhÑ nhµng Êy, anh l¹i thÊy bµng hoµng, l−u luyÕn nh÷ng thãi quen cña cuéc sèng c«ng khai ng¾n ngñi, tho¾t hiÖn tho¾t biÕn ®i nh− mét giÊc méng trong Êy næi lªn h×nh ¶nh cña Ph−îng vµ nh÷ng cuéc gÆp gì ngËp ngõng ch−a nãi hÕt. Bao trïm lªn c¶ ng−êi anh lµ mét c¸i g× ®Çy m©u thuÉn, lÉn lén tin t−ëng vµ lo ©u. Anh võa mong cho nã chãng tíi l¹i võa mong cho thêi kh¾c kÐo dµi. §Çu anh chøa ®ùng nh÷ng tªn vÞ trÝ, ®¬n vÞ, nh÷ng con sè, nh÷ng kÕ ho¹ch, nh÷ng cuéc häp, nh÷ng −íc väng thµnh c«ng, thiÕt tha nh− lêi cÇu khÈn.

217

Anh muèn nh×n ®ång chÝ cÊp ñy l©u l©u, v× nghÜ r»ng cã lÏ ch¼ng bao giê cßn gÆp ®ång chÝ n÷a. Trong nh÷ng ngµy khñng bè 41 - 42, nh÷ng ngµy ®en tèi nhÊt cña phong trµo, c¬ së §¶ng gÇn nh− tan r· hÕt, Quèc Vinh ®· cïng ho¹t ®éng bÝ mËt ë Hµ Néi víi ®ång chÝ BÝ th−. Anh nhí c¸i buæi chiÒu chia tay víi ®ång chÝ ë Mäc vµ m−êi l¨m phót sau th× ®ång chÝ bÞ b¾t. T×nh cò trong hoµn c¶nh míi, Quèc Vinh ch−a muèn ®i ngay. §ång chÝ BÝ th− hái: - Trong toµn Liªn khu, sè ®µn bµ, trÎ con, «ng giµ, bµ l·o ®· cho t¶n c− hÕt ch−a? - Còng cßn mét sè. - Cho t¶n c− nèt ®i. NÕu kh«ng th× ¶nh h−ëng nhiÒu ®Õn t¸c chiÕn. Cßn ®é chõng bao nhiªu? - Th−a anh, kho¶ng ba ngh×n. - Sao cßn nhiÒu thÕ? Quèc Vinh bèi rèi. Sù thËt, anh ch−a n¾m ®−îc con sè cô thÓ vÒ nh÷ng ng−êi cÇn ph¶i vËn ®éng cho t¶n c− vµ anh b¸o c¸o con sè ®¹i kh¸i. Anh hèi hËn, nh−ng còng kh«ng c¶i chÝnh. §ång chÝ BÝ th− nãi: - Ph¶i cã kÕ ho¹ch t¶n c− r¸o riÕt h¬n. B¶o vÖ d©n lµ nguyªn t¾c cña c¸ch m¹ng. §ång chÝ ®i nhÐ, kh«ng anh em chê.

218

Sèng m·i víi Thñ ®« Quèc Vinh ®øng im mét lóc, vÎ bÏn lÏn. Cuèi cïng anh quyÕt ®Þnh hái mét ®iÒu mµ anh cho lµ ph¹m vµo nguyªn t¾c: - Trung −¬ng vµ Hå Chñ tÞch cã cßn ë Hµ Néi n÷a kh«ng? - C¸c ®ång chÝ ë ®©u th× Trung −¬ng vµ Hå Chñ tÞch ë ®Êy. - V©ng... Th«i t«i ®i. T«i xin göi lêi chµo quyÕt chiÕn quyÕt th¾ng lªn Trung −¬ng, lªn Hå Chñ tÞch.

NguyÔn Huy T−ëng Xe cña Hång L−u vµ NguyÔn Gia §Þnh ch−a ch¹y ®−îc. Tµi xÕ quay ma-ni-ven m·i, m¸y vÉn kh«ng næ. Hång L−u sèt ruét më cöa xe b−íc xuèng ®−êng. Anh chît tr«ng thÊy mét thiÕu n÷ ®øng vÈn v¬ tr−íc c¸i hµng rµo s¾t cña trô së. Êy lµ mét ng−êi con g¸i n−íc da ng¨m ng¨m ®en, ng−êi mòm mÜm, vÎ häc sinh. Hång L−u lÊy lµm l¹, ®Ó ý xem c« ta ®øng ®Êy lµm g× trong buæi s¸ng nµy. Chît thiÕu n÷ tiÕn l¹i, ngËp ngõng råi ®¸nh b¹o hái Hång L−u: - Em xin lçi anh, em muèn hái anh chÞ Oanh cã cßn ë trong trô së kh«ng?

§ång chÝ BÝ th− n¾m tay anh, hái: - RÐt thÕ nµy, sao ®Ó hë cæ thÕ kia? Nãi xong ®ång chÝ cëi c¸i phu-la cña m×nh quµng vµo cæ Quèc Vinh. ThÊy Quèc Vinh tõ chèi, anh nãi: - C¸c ®ång chÝ ë trong nµy sÏ gian khæ h¬n chóng t«i ë ngoµi. T«i biÕu cËu ®Êy. Quèc Vinh b¾t tay ®ång chÝ BÝ th− vµ b−íc nhanh xuèng thÒm, võa ho võa ch¹y ra cæng. Phè v¾ng mét c¸ch kh«ng yªn lµnh. Nh÷ng c©y sÊu cßn rá giät s−¬ng l¹nh. §Çu phè, nãc nhµ ga lÉn trong mï. Tho¸ng thÊy mét th»ng lÝnh Ph¸p g¸c ë cöa ga cïng víi mét chiÕn sÜ cña m×nh, anh cau mÆt l¹i. Quèc Vinh b−íc lªn xe, ®»ng ®u«i ®· buéc c¸i xe ®¹p cña anh. §©y lµ lÇn thø hai anh ®i «t«, lÇn thø nhÊt vµo ngµy c¸ch m¹ng. LÇn nµy cã lÏ lµ lÇn cuèi cïng. Anh mØm c−êi, g¹t c¸i ý nghÜ Êy ®i. Xe ch¹y. Anh lim dim m¾t h−ëng c¸i thó cña ®Öm xe rung rinh.

* * *

219

Hång L−u ®ang b−íc l¹i ®Çu «-t«, hái s½ng: - ChÞ Oanh nµo? - ChÞ Oanh, phô n÷ cøu quèc thµnh, chÞ Oanh hÑn em tõ tèi h«m qua ë ®©y ®Ó giao em c«ng t¸c. Em ®îi m·i. - C« ®îi tõ tèi h«m qua ë ®©y µ? - V©ng ¹. Em vÉn ®øng ë ®©y. ThiÕu n÷ chØ vu v¬ c¸i hµng rµo, miÖng phông phÞu nh− muèn khãc. MÆt c« t¸i ®i, d¸ng ng−êi mÖt nhäc. C« ®−a cho Hång L−u mét c¸i giÊy nhá. Anh xem th× ®óng lµ ch÷ cña Oanh vµ c¶ ch÷ ký. Oanh ®· hÑn c« ta ®Õn ®©y tõ håi b¶y giê tèi ngµy 18. Hång L−u hái: - C« lµ §ç Quyªn µ? - Th−a anh, v©ng. Lóc nµy, n−íc m¾t Quyªn øa ra. Sau khi chia tay víi TrÇn V¨n vµ víi bän Loan ë líp häc, Quyªn ®i t×m Oanh, m·i chiÒu h«m qua míi gÆp ®−îc. §óng hÑn, Quyªn tíi. Quyªn tÝnh to¸n sao cho kh«ng lì hÑn mét phót ®ång hå. Trong trÝ ãc cña c« thiÕu n÷ tiÒn phong ng©y th¬, mäi viÖc lóc nµy ph¶i ¨n khíp nhau ghª l¾m. §èi

220

Sèng m·i víi Thñ ®« víi mét ng−êi c¸n bé nh− Oanh, thêi giê ph¶i kÓ tõng gi©y tõng phót. Ng−êi c¸n bé ®· hÑn th× nhÊt ®Þnh kh«ng sai. Quyªn kh«ng thÓ ®Ó cho ng−êi ta ph¶i ®îi. Khi ë nhµ b−íc ch©n ®i, Quyªn phÊn khëi. S¾p tíi chç hÑn, Quyªn håi hép. Quyªn ch¾c mÈm lµ Oanh ®· chê m×nh s½n ë ®Êy råi. Kh«ng ngê ®îi m·i còng ch¼ng thÊy Oanh ra. Sî ®i th× chÞ ta l¹i ®Õn, Quyªn cø ®øng ngoµi cæng. Suèt ®ªm chê, rÐt nh− c¾t ruét. Quyªn thÇm tr¸ch Oanh sai hÑn vµ tñi th©n v× c¶m thÊy m×nh bÞ coi th−êng. LÇn nµy lµ lÇn thø hai. LÇn tr−íc ®i xin c«ng t¸c Quyªn ®· bÞ ng−êi ta nhÐt cho c¸i viÖc mËt m· ch¼ng lý thó g× råi. Nh−ng trong ý nghÜ, Quyªn l¹i bµo ch÷a cho Oanh. Oanh cã thÓ m¾c vµo mét viÖc quan träng bÊt th−êng nµo, ch¼ng nªn tr¸ch... Hång L−u hái: - Gia ®×nh c« ë ®©u? Quyªn ®¸p: - CËu mî vÒ quª c¶ råi. - ThÕ sao kh«ng vÒ quª víi cËu mî? - Em lµ mét n÷ häc sinh Hµ Néi, em muèn ë l¹i kh¸ng chiÕn. Anh cã quen chÞ Oanh kh«ng? TiÕng thanh thanh, án În cña mét c« g¸i Hµ Néi lµm cho Hång L−u dÞu dÞu ng−êi vµ ®ì c¨ng ®Çu. Trong khi chê ch÷a «-t«, cã mét ng−êi ph¸i yÕu ®øng nãi chuyÖn còng hay hay, võa vui võa ®ì sèt ruét. C¸i thó nµy, tèi h«m nay lµ hÕt. ThiÕu n÷ kh«ng ®Ñp, nh−ng c¸i t−¬i vµ c¸i ®ang në r¹o rùc cña tuæi chanh cèm vÉn cã c¸i g× lµm cho ta xao xuyÕn nh− h−¬ng vÞ ®Çu mïa. Anh nãi c¸i giäng ngät ngµo, vuèt ve mµ anh th−êng cã khi ®øng tr−íc mét phô n÷:

221

NguyÔn Huy T−ëng - Cã. ChÞ Oanh võa häp víi chóng t«i. ChÞ Êy s¾p ra ®Êy vµ cïng ®i xe víi chóng t«i. Sao chÞ Êy l¹i sai hÑn qu¸ thÕ! Anh l¸i xe vÉn quay ma-ni-ven vµ thë hång héc. Mét xe gÝp Ph¸p phãng qua. Tr«ng thÊy c¸i xe cña Hång L−u, mét th»ng mò ®á bÜu m«i, nhón vai. C¸i gÝp ch¹y vôt vÒ phÝa §ån Thñy mËp mê trong s−¬ng. L¸ vµ bôi bay tung b¾n vµo Hång L−u. Anh hái ng−êi tµi xÕ: - ChÕt chöa. Bao giê xong? Hång L−u c−êi: - §¸nh nhau ®Õn n¬i mµ xe cé thÕ nµy th× ®¸nh c¸i chã g×. Quyªn lÊy lµm l¹. §èi víi Quyªn, mäi viÖc lóc nµy ®Òu quan träng, xe ph¶i tèt l¾m chø, sao l¹i háng ®−îc. Ng−êi c¸n bé ph¶i nghiªm trang míi ph¶i, sao l¹i cã vÎ ®ïa, mµ cßn c−êi n÷a. Ch¾c ®©y lµ mét «ng to th× ng−êi ta míi nãi thÕ ®−îc. Quyªn ®o¸n Hång L−u ph¶i lµ mét nhµ c¸ch m¹ng l·o luyÖn. C¸i vÎ ng−êi thËt lµ hiªn ngang, c−¬ng quyÕt mµ l¹i rÊt «n hßa. Oanh x¸ch tói b−íc ra, x¨m x¨m tíi chç Hång L−u. ThÊy ng−êi l¸i ®ang hÝ ho¸y ch÷a xe, chÞ dõng l¹i, nheo m¾t, m«i cßn h»n vÕt s¸p ®á hµng ngµy ch−a bay hÕt, h¬i cong lªn. Quyªn nhËn ra Oanh, ng¹c nhiªn v× c¸ch c¶i trang cña Oanh nhiÒu h¬n lµ vui s−íng ®−îc gÆp ng−êi n÷ c¸n bé. Bçng Quyªn nhoÎn miÖng c−êi, ®«i m¸ trßn trÆn, lóm s©u lç ®ång tiÒn. Quyªn ch¹y l¹i víi Oanh, ngoan ngo·n nh− mét c« em g¸i. Quyªn nãi, tr¸ch mãc: - Em ®îi chÞ m·i. Hä «m lÊy nhau. Oanh nãi:

222

Sèng m·i víi Thñ ®« - Quyªn tha lçi cho chÞ nhÐ. ChÞ bËn, quªn khuÊy ®i mÊt. B©y giê Quyªn ®i ®©u, hay ®i lu«n víi chÞ. ChÞ sÏ nhê Quyªn lµm mét viÖc nµy, quan träng l¾m. Quyªn khãc −? ChÞ thËt ®¸ng tr¸ch. Oanh d×u Quyªn ®Õn gÇn «-t«, ph©n trÇn víi Hång L−u: - Kh«ng biÕt trÝ nhí cña t«i thÕ nµo mµ hay quªn qu¸. Quyªn tèt l¾m. Kh«ng theo gia ®×nh t¶n c−. Hång L−u gËt ®Çu: - T«i biÕt, - vµ quay l¹i Quyªn, anh mêi. - Lªn xe «-t« víi chóng t«i, cïng ®i cho vui. Quyªn nÐp bªn tay che chë cña Oanh, nhæ khôc mÊy ngãn tay cña Oanh ®Æt lªn vai m×nh. Quyªn ng−íc m¾t lªn nh×n Hång L−u, vµ cµng thÇm phôc c¸i lßng tèt cña ng−êi c¸n bé. GÆp ®−îc Oanh, Quyªn yªn trÝ l¾m råi. Tr−íc c¸ch m¹ng, Oanh vµ Quyªn cïng häc ë tr−êng n÷ häc §ång Kh¸nh. Oanh häc trªn bèn líp. Oanh ®· tæ chøc nh÷ng buæi biÓu diÔn Ballet d'Annam(1) gióp quü cøu tÕ quèc gia cña Ph¸p. Cã kÕt qu¶, chÞ ®Þnh tæ chøc lu«n mÊy buæi n÷a ®Ó ñng hé Héi truyÒn b¸ quèc ng÷. Nh−ng con mÑ Bê-ra-sª(1) kh«ng cho. ViÖc Êy ®· lµm cho n÷ sinh §ång Kh¸nh c«ng phÉn. Håi tr−êng B−ëi chèng l¹i tr−êng Ly-xª(2) An-be Xa-r«, n÷ sinh §ång Kh¸nh còng h−ëng øng. Oanh dÉn ®Çu c¸c b¹n häc ®i dù lÔ kû niÖm Gian §a vµ Hai Bµ Tr−ng do tr−êng An-be Xa-r« vµ tr−êng B−ëi cïng lµm chung. Dù ®Þnh cña häc sinh ViÖt Nam lµ §ång Kh¸nh th× h¹ cê Ph¸p xuèng, cßn tr−êng B−ëi th× x«ng vµo ®¸nh tôi häc sinh con T©y. Nh−ng bän Ph¸p biÕt tr−íc. Chóng cho lÝnh ®Õn (1) (1) (2)

Ca vò ViÖt Nam. §èc häc Ph¸p. Trung häc.

223

NguyÔn Huy T−ëng v©y ®¸m héi, ®Æt sóng ë chung quanh chÜa vµo. ThÕ råi Oanh bÞ ®uæi. Tr−íc ngµy NhËt ®¶o chÝnh, Oanh tham gia c¸ch m¹ng. Sau ®¶o chÝnh, Oanh cµng ho¹t ®éng tÝch cùc. BÞ NhËt lïng b¾t, Oanh ph¶i tho¸t ly gia ®×nh ra vïng ngo¹i «. Tr−íc ngµy c¸ch m¹ng, Oanh lµ mét trong nh÷ng ng−êi phô n÷ cøu quèc ®øng trªn g¸c Nhµ h¸t thµnh phè, diÔn thuyÕt h« hµo ñng hé ViÖt Minh tr−íc ®¸m biÓu t×nh ngµy 17 th¸ng T¸m. Gi÷a sù kinh ng¹c vµ vui mõng cña c¸i biÓn quÇn chóng Çm Çm vµ kÝch thÝch ®Õn cao ®é, Oanh ®· tung cao l¸ cê ViÖt Minh c«ng khai lÇn ®Çu tiªn ë Hµ Néi. Khi hiÕn binh NhËt tíi th× Oanh ®· cïng víi c¸c ®ång chÝ cña m×nh biÕn ®i trong ®¸m ®«ng. Håi ë tr−êng, Quyªn rÊt tin Oanh, b©y giê l¹i cµng tin. Tuy r»ng ë phè m×nh, Quyªn còng ®· vµo tæ tuyªn truyÒn, nh−ng tæ tr−ëng chØ lµ mét häc sinh cïng tr−êng, Quyªn kh«ng phôc nªn ®i t×m Oanh. M¸y ®· næ. Quyªn theo Hång L−u vµ Oanh b−íc lªn xe. Ngåi ë ghÕ trªn, NguyÔn Gia §Þnh quay xuèng, mÆt l¹nh lïng. Anh kh«ng t¸n thµnh c¸i cö chØ kh«ng ®−îc thËn träng cña Hång L−u. Qua c¸i kÝnh xe tr−íc mÆt mê mê, ®äng nhiÒu giät s−¬ng nh− m−a, anh nh×n con ®−êng l¸ rông t¬i t¶, l¹nh buèt vµ hoang v¾ng nh− ®−êng rõng. Vèn ng−êi kh«ng hay x«ng x¸o, tõ khi vÒ ®ãng ë Hµ Néi, anh kh«ng hay ®i ra ngoµi phè. C¸i ®¹i lé TrÇn H−ng §¹o nµy, anh chØ ®i qua håi ®ãn Cô ë Ph¸p vÒ. B©y giê anh thÊy tiÕc tiÕc ®· bá lì nhiÒu dÞp ®i xem nh÷ng c¶nh ®Ñp cña Thñ ®«. Råi ®©y anh sÏ kh«ng cßn ®i qua c¸i ®¹i lé nµy n÷a. Nh÷ng c©y sÊu hai bªn ®−êng rñ xuèng thµnh mét c¸i vßm dµi, ©m ©m, cã chiÒu ng¬ ng¸c. Trong c¸i biÕc biÕc nh− khãi, nh− m©y tr−íc mÆt, anh chØ thÊy næi lªn c¸i

224

Sèng m·i víi Thñ ®« dinh Hå Chñ tÞch ë ®Êy tèi nay anh sÏ chØ huy chiÕn ®Êu. Anh mong cho chãng ®−îc vÒ n¬i mµ bé ®éi ®ang chê. ThÊy anh cã vÎ l¹nh nh¹t, Quyªn khã chÞu vµ nghÜ: "Nh÷ng anh cÊp d−íi bao giê còng khinh khØnh h¬n cÊp chØ huy". Quyªn cµng cã c¶m t×nh víi Hång L−u, ng−êi sao mµ ®Çm Êm. Xe giËt m¹nh, m¸ Hång L−u s¸t vµo m¸i tãc th¬m cña ng−êi thiÕu n÷. Hång L−u hái: - C« ë ®©u? Quyªn lÔ phÐp: - Th−a anh ë Hµng Bót. - Con g¸i Hµng B¹c th× hay ¨n quµ. Con g¸i Hµng §µo th× lµm cç giái, con g¸i Hµng Bót ch¾c lµ ph¶i häc giái l¾m. Oanh vµ Quyªn cïng c−êi. Quyªn thÑn thß, Êp óng mét c©u kh«ng râ. Hång L−u nãi: - T«i cã ®äc mét tê b¸o nãi ngµy x−a häc trß ®i thi, ®Õn ®Êy mua giÊy bót s¸ch vë, cã nh÷ng c« Hµng Bót ®èi ®¸p th¬ phó víi häc trß, nhiÒu «ng hay ch÷ mµ còng ph¶i chÞu. C« biÕt chø?

NguyÔn Huy T−ëng mét c¸ch kho¸i tr¸, anh muèn gi÷ c¸i ®ïi ªm nãng vµ trßn trÆn cña c« g¸i trinh l©u l©u bªn ®ïi anh, sî c¸i kho¸i c¶m Êy mÊt ®i nh− ®øa trÎ ®ang vên con b−ím håi hép lo nã biÕt cã ng−êi r×nh vµ bay ®i chç kh¸c. Quyªn khÏ dÞch vÒ phÝa Oanh, hái Hång L−u mét c¸ch kÝnh phôc: - Th−a anh, tr−íc anh còng häc ë Hµ Néi? Hång L−u gËt ®Çu, kh«ng ra nhËn, còng kh«ng ra kh«ng. Sî Oanh nãi râ c¸i tung tÝch cña m×nh mµ anh muèn giÊu c« häc sinh Hµ Néi, anh c−êi vµ ng¶ ng−êi vµo chç tùa, lµm cho c¸i ¸o t¬i d¹ lÝnh rêi khái vai anh. Nguyªn anh lµ mét ®éi khè ®á. N¨m 1940, Ph¸p bÞ NhËt ®¸nh thua ë L¹ng S¬n, Hång L−u ®µo ngò ch¹y vÒ B¾c S¬n, ®−îc qu©n khëi nghÜa ë ®Êy cho ¨n uèng vµ th¶ vÒ. C¶m phôc anh em c¸ch m¹ng, Hång L−u t×nh nguyÖn ë l¹i vµ tõ ®Êy tham gia chiÕn ®Êu ë vïng B¾c S¬n, §×nh C¶, Vò Nhai. TÝnh anh hay tß mß. Tõ khi anh vÒ thµnh phè, anh hay thu gãp nh÷ng chuyÖn vÆt vÒ Hµ Néi ®Ó tá ra m×nh lµ ng−êi th«ng th¹o Thñ ®«. Quyªn bçng vÞn lªn vai Oanh, kªu:

- Kh«ng ¹. Quyªn lÊy lµm l¹ sao lóc nµy Hång L−u vÉn cßn vui vÎ, b×nh tÜnh ®−îc nh− thÕ, l¹i biÕt c¶ nh÷ng chuyÖn ngµy x−a mµ ë ngay trong phè tõ thuë nhá Quyªn ch¼ng biÕt g×, cËu mî còng kh«ng biÕt. - CËu mî lµm g×?

- ChÞ ¬i, tr−êng §ång Kh¸nh cña chóng ta ®©y nµy. Oanh nãi: - §õng gäi tªn c¸i th»ng vua Êy n÷a. B©y giê lµ Qu©n ñy héi råi! - Kh«ng hiÓu sao, em nhí tr−êng cò qu¸, chÞ ¹. Oanh n¾n c¸i vµnh kh¨n vÊn qu¸ chÆt vµ lµm cho chÞ nhøc ®Çu, nghiªng c¸i kh¨n vu«ng cho h¬i lÖch sang mét bªn, chÞ nh×n ra hå, l©u l©u nãi:

- CËu em lµm viªn chøc, mî em b¸n giÊy. - T«i nãi cã ®óng kh«ng. ChiÕc xe rÏ vµo phè HuÕ lµm ng¶ nghiªng mÊy ng−êi ®Òu ch−a quen ngåi xe. Hång L−u lu«n tiÖn s¸t l¹i Quyªn vµ bÇn thÇn ng−êi

225

226

Sèng m·i víi Thñ ®« - ChÞ còng nhí. Nhí nhÊt lµ hai con b¹n ë Trung Bé, hai n¨m nay ch−a gÆp. ChÞ viÕt th− cho chóng nã hÑn ra ch¬i. Chóng nã viÕt th− b¶o trung tuÇn th¸ng nµy th× ra, hÑn kh«ng gÆp nhau ë ga, còng kh«ng ë nhµ, mµ ë Bê Hå, ®øa nµo còng sÏ mÆc ¸o dµi xanh, quÇn tr¾ng, kho¸c tay ®i d¹o chung quanh hå, gi÷a mïa kh« r¸o cho bâ nhí, råi ®i th¨m l¹i tr−êng. §øa nµo ®· cã chång th× khao nh÷ng ®øa kia, mµ nÕu ch−a c¶ th× gãp tiÒn khao nhau. - ThÕ th× chÞ kh«ng ph¶i khao råi. - õ, ®¸ng lÏ h«m nay chóng nã ra ®©y. Chóng nã tr«ng thÊy chÞ thÕ nµy sÏ c−êi n«n ruét. Xe ®· tíi hå, mÆt n−íc ªm ¶, bèc ®ã ®©y nh÷ng ®¸m s−¬ng v¾ng teo nh− nh÷ng vÖt khãi trªn c¸nh ®ång kh«ng. Quyªn nãi: - BiÕt ®©u chèc n÷a l¹i kh«ng gÆp. Hå ®Ñp thÕ kia, em thÝch cho c¸c chÞ gÆp nhau c¬. - GÆp g× ngµy h«m nay n÷a! NguyÔn Gia §Þnh kh«ng quay ngang quay ngöa, mÆt vÉn lÇm lÇm. Anh s¾p tho¸t khái ph¶i nghe c©u chuyÖn d«ng dµi gi÷a Hång L−u vµ c« n÷ sinh gÆp ë gi÷a ®−êng, råi l¹i c©u chuyÖn ví vÈn cña Oanh. L¾m lóc anh muèn bÞt tai ®i ®Ó t©m trÝ ®−îc tËp trung vµo nh÷ng viÖc anh ®ang ph¶i lo gi¶i quyÕt khi trë vÒ. Trong c¸i bùc tøc cña anh, cã lÉn c¶ c¸i ghen cña mét ng−êi c¶m thÊy m×nh Ýt cã duyªn víi phô n÷. Xe ®ç tr−íc dinh B¾c Bé. Hång L−u më cöa, nh¶y xuèng hÌ mét c¸ch rÊt nhÑ nhµng, råi quay l¹i, cói xuèng b¾t tay Oanh. Anh n¾m chÆt tay Quyªn run run. Anh lïi mÊy b−íc, gi¬ tay lªn bªn c¸i mò ca-l«, cã ®Ýnh ng«i sao vµng thªu kim tuyÕn, vµnh trßn ngoµi còng

227

NguyÔn Huy T−ëng thªu kim tuyÕn, lãng l¸nh trªn nÒn d¹ ®á th¾m, chµo hai ng−êi phô n÷ mét lÇn cuèi cïng, miÖng t−¬i c−êi nãi: - Th¾ng lîi! Råi anh quay ®i, liÕc nh×n mÊy c©y sÊu tr−íc hµng rµo, giµy ®inh rÝt trªn c¸i hÌ réng l¸t g¹ch nhá cã nh÷ng l»n ch×m nh− khÝa. NguyÔn Gia §Þnh lóc cóc ®i sau anh. Hä b−íc qua c¸i cæng s¾t bªn tr¸i. Mét VÖ quèc qu©n ®øng g¸c bång sóng chµo. Quyªn nghÜ anh ta thËt sung s−íng ®−îc b¶o vÖ dinh Cô. Trªn g¸c cao, c¸c cöa kÝnh s¬n xanh vÉn cßn lång rÌm ®¨ng-ten. L¸ cê n−íc ®á nh− tiÕt, mÞn nh− nhung, phÊp phíi trªn vßm ngãi ®¸ ®en. Ch¾c Cô vÉn ®ang lµm viÖc trªn Êy. Quyªn ch−a bao giê ®−îc vµo ®©y, vµ thÌm ®−îc nh− Hång L−u gÇn Cô lu«n lu«n. Trong s©n, anh em bé ®éi ®ang tÊp nËp. §èi diÖn víi dinh, v−ên hoa con cãc vÉn phun n−íc mét c¸ch thanh b×nh. Nh−ng tr−íc cöa kh¸ch s¹n Mª-tê-r«-p«n, xe nhµ binh Ph¸p, tua tña sóng èng vµ nh÷ng cÇn v« tuyÕn ®iÖn, ®ç mét hµng dµi ®Õn tËn phè Trµng TiÒn. NhiÒu xe kh¸c ch¹y tíi, tiÕng ®éng c¬ ró, tiÕng phanh rÝt. C¸i cöa trßn vµo kh¸ch s¹n xoay tÝt nh− cß quay. Quyªn thÊy lo ng¹i cho Cô Chñ tÞch. Quyªn nao nao th−¬ng Hång L−u. NÕu ®¸nh nhau, th× anh sÏ chèng gi÷ ë ®©y thÕ nµo? Quyªn hái Oanh: - Anh Êy ch¾c lµ cao cÊp chÞ nhØ? Oanh ®ang ghi mÊy ch÷ viÕt t¾t trªn cuèn sæ nhá xÝu. ChÞ võa gËp sæ võa nãi: - Cao cÊp g×. Quyªn nµy, em sÏ ®ãng vai th− ký cho mét nhµ trÝ thøc míi ë Ph¸p vÒ, mét b¸c sÜ rÊt giái, rÊt cã tiÕng, nh−ng còng khã hiÓu l¾m. BÒ ngoµi lµ th− ký, nh−ng bÒ trong lµ theo dâi, cã g× th× b¸o cho chÞ biÕt.

228

Sèng m·i víi Thñ ®« Mét chiÕc cam-nh«ng chë ®Çy lÝnh Ph¸p vµ phu phen tõ v−ên hoa ChÝ Linh rÇm rÇm phãng l¹i, s¹t vµo c¸i thµnh xe cña Quyªn nh− ®Þnh Èy ng·. Quyªn kªu ró lªn, gi÷a lóc xe m×nh còng chuyÓn b¸nh. MÆt Oanh t¸i ®i. ChÞ khÏ t¸t yªu vµo m¸ Quyªn vµ nãi: - Kh«ng sî. Kh«ng sî. ViÖc g× ph¶i sî chóng nã?

* * * Khi ®i qua nh÷ng con ®−êng lín vµ th¼ng, tr−íc kia cßn mang nh÷ng tªn ng−êi Ph¸p, phÇn nhiÒu chØ gîi lªn cho kÎ bÞ trÞ nh÷ng kû niÖm tñi nhôc, nh÷ng con ®−êng ®Ñp víi nh÷ng biÖt thù theo kiÕn tróc ph−¬ng t©y, nhiÒu kiÓu kh¸c nhau, s¹ch sÏ vµ yªn tÜnh, víi nh÷ng hµng c©y lín rñ bãng xanh m¸t xuèng ®−êng, ng−êi Hµ Néi th−êng cã c¶m gi¸c nh− m×nh vµo mét n¬i xa l¹. Sau ngµy khëi nghÜa, mÆc dÇu nh÷ng con ®−êng Êy ®· ®−îc mang tªn nh÷ng anh hïng, nh÷ng danh nh©n cña d©n téc, nh÷ng chiÕn c«ng lÞch sö, nh÷ng phong trµo c¸ch m¹ng, vµ ng−êi ViÖt Nam ®· ®Õn ë nhiÒu råi, mµ ®«i khi ta vÉn cßn cã c¸i c¶m gi¸c ngì ngµng. Nh−ng v−ît khái Hå G−¬m míi thËt nh− trë vÒ nh÷ng phè cña m×nh. Nh÷ng phè cò kü cßn gi÷ nguyªn tªn nh÷ng ph−êng, nh÷ng giai tho¹i, nh÷ng kû niÖm thuë tr−íc cña kinh thµnh, nã nh¾c nhë, khªu gîi, nã ©m vang trªn mçi b−íc ch©n ®i. Nh÷ng ng«i nhµ hÑp lßng, låi ra, lâm vµo, chen chóc nhau, Ýt cã mét kho¶ng v−ên con ng¨n c¸ch. Nh÷ng m¸i ngãi l©u ®êi ®· ng¶ mµu ®en vµ mèc tr¾ng nh− nh÷ng m¸i chïa, m¸i ®×nh tr¶i qua nhiÒu m−a n¾ng, nh÷ng m¸i ngãi cña nh÷ng c¨n g¸c thÊp, äp Ñp, khÊp khÓnh, bì ngì vµ tui tñi gi÷a nh÷ng nãc nhµ míi cao vót lªn mét c¸ch h·nh tiÕn. Nh÷ng d·y hµng c¸nh cöa lïa san s¸t kÒ bªn nh÷ng ng«i hµng lång kÝnh, c¸i

229

NguyÔn Huy T−ëng cßn ph¶ng phÊt thêi nh÷ng c« hµng xÐn dÞu dµng, nÒn nÕp, ý nhÞ cña kinh kú, c¸i ®· ph« tr−¬ng h×nh thøc cÇu kú, diªm dóa, hµo nho¸ng cña c¸i x· héi bon chen, gian gi¶o, lè l¨ng thêi n« lÖ Ph¸p. Nh÷ng hiÖu ¨n næi tiÕng cña Thñ ®« sµnh sái, bªn c¹nh nh÷ng ®×nh chïa miÕu m¹o mµ nh÷ng c©u ®èi cæ kÝnh ®· bÞ lu mê gi÷a nh÷ng biÓn hµng xanh ®á tr¾ng vµng, chi chÝt nh÷ng ch÷ nho, ch÷ quèc ng÷, nh÷ng nh·n hiÖu tranh nhau qu¶ng c¸o. TÊt c¶ mét khu lén xén, lóc nhóc, ån µo nhiÒu mµu s¾c, tr−íc kia, d−íi nh÷ng triÒu vua sèng c¸ch biÖt nhau, ®ªm ®ªm gµi kÝn cæng, n¬m níp lo c−íp bãc, giÆc gi·, háa ho¹n, nay qu©y quÇn lÊy nhau, th«ng víi nhau b»ng nh÷ng con ®−êng quanh co, eo hÑp. ThiÕu bãng c©y, thiÕu kho¶ng réng, thiÕu kh«ng khÝ, xo¾n xuýt Hµ Néi x−a vµ nay, tr¬ trôi g¹ch ngãi víi ng−êi. Vµ nÊp trong nh÷ng phè tÝu tÝt Êy, ng−êi ta s¶n xuÊt vµ bu«n b¸n, cung cÊp vµ thu nhËp, táa c¸i truyÒn thèng lÞch thiÖp, tinh x¶o cña Hµ Néi ®i kh¾p n¬i, g©y nªn c¸i søc quyÕn rò cña Thñ ®« hoa lÖ. Nh−ng buæi s¸ng h«m nay, Quèc Vinh c¶m thÊy m×nh kh«ng ph¶i trë vÒ víi phè ph−êng quen thuéc mµ chÝnh lµ ®ang trë ra mÆt trËn ®Çy s¸t khÝ, mµ nh÷ng phè bªn ngoµi kh«ng cã. VÒ ®Õn gÇn nhµ, anh bçng c¶m thÊy cã c¸i g× rîn rîn. Anh më to ®«i m¾t lå lé. Anh kªu khÏ, kinh ng¹c: "Qu¸i, c¸c cËu nhµ m×nh!" Anh l¸i xe còng dõng tay l¸i. Trªn b·i réng, tr−íc ga tµu ®iÖn, mÊy ng−êi ®i qua còng ®øng l¹i, ngÈn ra xem, cã ng−êi quay mÆt ®i nh− sî h·i. §Çu phè Hµng §µo, phÝa CÇu Gç, sõng s÷ng, ®á t−¬i, hai ch÷ C¶m tö kÎ tõ bao giê, chiÕm c¶ bÒ dµi bÒ réng cña bøc t−êng v«i nham nhë cña mét d·y qu¸n b¸n s¸ch ®· dän ®i. Hai ch÷ c¶m tö nh− ®«i m¾t nhá m¸u lõ lõ nh×n Quèc Vinh. D−íi lµ mét hµng ch÷ ®en:

"Chóng t«i, nh÷ng thanh niªn Hµ Néi nguyÖn hy sinh ®Õn giät m¸u cuèi cïng. ThÒ sèng chÕt víi Thñ ®«!" Phè Hµng Gai, mét biÓu ng÷

230

Sèng m·i víi Thñ ®« n÷a kÎ b»ng ch÷ ®á: "Mçi phè lµ mét mÆt trËn, mçi nhµ lµ mét ph¸o ®µi!" Mét tù vÖ ®øng sau ®èng bao c¸t ®Çu phè Hµng §µo, chÜa c¸i nßng sóng mót ra khái miÖng ô. Phè x¸ ®Òu im lÆng, mét thø im lÆng nÆng trÜu, vµ cã mét vÎ riªng ®au xãt, thï h»n. Nh÷ng bµn tay v« h×nh nµo viÕt nªn nh÷ng dßng ch÷ d÷ tîn, ®anh thÐp kia, nh− trong linh tÝnh ®· c¶m thÊy mét c¸i g× ghª gím s¾p x¶y ra. Nh÷ng phè Hµng Gai, Hµng §µo, CÇu Gç nh− s¸t l¹i, nh÷ng phè ®»ng sau nh− b«n tíi, ©m Ø, quyÕt liÖt, s½n sµng. MÊy dßng céc lèc, l¹nh lïng, lÉn c¶ mµu sèng chÕt, lÆng lÏ nh×n ra Hå G−¬m, võa kªu gäi vµ còng võa tr¶ lêi. Buæi s¸ng cã chót ¸nh n¾ng gîi l¹i chót Ýt nh÷ng ngµy yªn Êm. Cè g¾ng máng manh cña cuéc sèng b×nh th−êng, nh−ng tuyÖt väng nh− c¸i h«n vít v¸t trªn ®«i m«i nhît nh¹t. Quèc Vinh thÊy g¸y anh l¹nh buèt, da sën lªn, g©y g©y nh− khi ta tr«ng thÊy m¸u me. Anh lo l¾ng: "Ch¼ng nhÏ cã ng−êi biÕt c¸i héi nghÞ cña ta −?" Nh−ng anh tù hµo víi c¸i khu phè ®· tù ®øng lªn nh− mét bøc thµnh. Anh lÆng ®i trong gi©y l¸t, tai v¨ng v¼ng lêi nhÑ nhµng cña ®ång chÝ BÝ th−: "§· ®¸nh ®−îc ch−a?" Xe anh ch¹y vµo trong phè, vµ t× tay vµo c¸i m¸y v« tuyÕn ®iÖn, anh cã c¶m t−ëng nh− ch¼ng bao giê cßn ra khái n¬i nµy.

NguyÔn Huy T−ëng

18

C

òng buæi sím h«m Êy, khi trêi cßn ®ang ë trong c¸i mµng mªnh m«ng, Èm −ít vµ l¹nh lïng ch−a ph¸ vì, ¸nh s¸ng cña nh÷ng ngän ®Ìn ®iÖn c« ®¬n cßn v·i trªn ®−êng, trªn hÌ yªn tÜnh vµ cßn v−¬ng trªn nh÷ng c¸nh cöa ®ãng kÝn, TrÇn V¨n ®øng g¸c sau c¸i ô bao c¸t s«ng Hång, tÇn ngÇn nh×n theo mét tèp ng−êi mµ anh biÕt lµ bé ®éi, lÆng lÏ dêi phè kÐo ®i. Nh÷ng c¸i bãng nhÊp nh« kh«ng quay l¹i. TiÕng giµy b−íc ®Òu, tiÕng vâ khÝ ch¹m vµo ng−êi mµ c¸i tÜnh mÞch r× rÇm vµ ran ran cña chung quanh khuÊy ®éng thªm lªn. Hä ®· ®i xa råi mµ nh÷ng tiÕng Êy vÉn väng l¹i, khÏ dÇn, khÏ dÇn vµ l©u l¾m cßn lÝch kÝch bªn tai TrÇn V¨n. C¸i thµnh phè ®· v¾ng vµ rçng l¾m råi l¹i v¾ng vµ rçng thªm, mÒm nhÏo h¼n ®i,

nh− th©n thÓ mét con ng−êi kh«ng cã x−¬ng sèng. Mét nçi buån lµm r· rêi ng−êi x©m chiÕm lßng anh. Bé ®éi ®i ®©u? Anh tù hái vµ ®øng ng©y ng−êi nh×n ra phÝa Hµng Gai mµ giã l¹nh ®¸nh vËt vê mÊy mÈu thuèc l¸ cßn ch¸y vøt trªn ®−êng. Anh võa míi cïng víi Loan vµ mÊy häc sinh viÕt xong mÊy c¸i khÈu hiÖu ë ngoµi ®Çu phè Hµng §µo. Lµm xong c«ng viÖc Êy anh thÊy yªn t©m. Nh−ng ch©n tay anh buån b·. Anh vèn lµ ng−êi cÇn cï, nh−ng lµm viÖc ph¶i cã giê giÊc, vµ kh«ng chÞu ®−îc thøc khuya. Tuy vËy anh còng g¸c thay cho mét sinh viªn kªu ®au bông

231

232

Sèng m·i víi Thñ ®« xin vÒ nhµ n»m nghØ. Anh ®øng g¸c, ng¸p lu«n miÖng. Tr¨m mèi lo ®æ ®Õn khi mét mèi lo tr−íc m¾t chît tíi. Anh cè g¹t ®i ®Ó khái rèi t©m trÝ nh−ng kh«ng sao ®−îc. §Çu gèi anh ®· mái, cø ph¶i co lªn, duçi xuèng lu«n cho ®ì chån. Tay anh cãng l¹nh, vµ khÈu sóng mót, khÈu sóng tr−êng duy nhÊt cña trung ®éi anh, t× c¸i b¸ng −ít ®Ém s−¬ng lªn vai anh l¹nh cãng. Giã rÐt dån hÕt c¶ vÒ c¸i ô. Mòi anh nh− tª d¹i, ng−êi nh− kh«ng cßn søc nãng. Anh vÉn ®−a m¾t nh×n ra c¸c ng¶ ®−êng ®Ó quan s¸t. Mét mÈu Hå G−¬m tr−íc mÆt, nh÷ng hµng liÔu m¬ hå rñ xuèng bê n−íc ®en ®Æc. MÊy ngän ®Ìn trªn cæng vµo cÇu Thª Hóc s¸ng le lãi. Bªn d·y ThÞ chÝnh tõng « dµi ¸nh s¸ng ®á, xanh, vµng nhÊp nh¸y d−íi rÆng c©y lÈn trong ®ªm tèi. KhÝ l¹nh cña hå thÊm vµo ng−êi anh. Lßng anh d¹t dµo mét thø hoµi cæ th−êng hay ®Õn víi anh. Mi m¾t −ít v× s−¬ng chíp chíp theo dßng t− t−ëng cña anh. Anh b©ng khu©ng nh− sèng trong qu¸ khø, thuë Lª Th¸i Tæ th¾ng trËn ®i ch¬i hå, trao l¹i cho con rïa thiªng thanh thÇn kiÕm ®uæi giÆc nay kh«ng dïng ®Õn n÷a, thuë nh÷ng tao nh©n mÆc kh¸ch ®Õn ®Êy ®Ó ng©m th¬ vÞnh nguyÖt, x−íng häa víi nhau, hµo høng gi÷a c¶nh trêi xanh n−íc biÕc cña c¸i hå xinh ®Ñp n»m gi÷a kinh kú. Anh thÊy rùc rùc trong ng−êi c¸i vinh quang cña mét d©n téc hiÒn hËu mµ tù c−êng, cÇn cï vµ tÕ nhÞ, ghÐt tÊt c¶ c¸i g× lµ b¹o lùc, −a thÝch v¨n ch−¬ng vµ lÔ ®é. Mét d©n téc mµ lßng yªu hßa b×nh còng lín nh− lßng yªu c¸c d©n téc kh¸c, nh−ng lu«n lu«n bÞ chµ ®¹p, bÞ khinh miÖt, bÞ chia rÏ, bÞ tµn ph¸, vµ khi b¾t ®Çu ®−îc thÊy lãe c¸i ¸nh s¸ng cña t−¬ng lai th× kÎ ngoµi l¹i ®Õn ®Ó tiÕp tôc dËp vïi. Anh uÊt øc víi cuéc ®êi kh¾c nghiÖt ®ang tr¶i qua. Hµ Néi ®au khæ! C¸i m¶nh ®Êt l©u ®êi nµy ®· chÞu ®ùng biÕt bao nhiªu tñi nhôc trong mÊy n¨m nay. Nã ch−a ngÈng ®−îc ®Çu lªn khi bän Ph¸p ®Çu hµng HÝt-le th× ®· bÞ ng· dói xuèng ®Õ giµy qu©n NhËt. Nã cßn ch−a hÕt bµng hoµng víi ®ªm NhËt ®¶o

233

NguyÔn Huy T−ëng chÝnh th× ®· sa vµo mét chÝnh phñ bï nh×n nhè nh¨ng hß hÐt. C¸ch m¹ng ViÖt Minh míi ra ®êi trong lôt léi, trong ®ãi khæ vµ trong kiÖt quÖ, Hµ Néi ch−a håi sinh ®· l¹i chøng kiÕn ®¹o qu©n TÇu phï cña Tiªu V¨n, L− H¸n, nhiÔu nh−¬ng, bßn vÐt, giÕt ng−êi vµ Øa bËy, víi c¶ mét ®¸m ng−êi h¶i ngo¹i lai c¨ng theo gãt chóng kÐo vÒ x©u xÐ Tæ quèc. Bãng ma thanh thiªn b¹ch nhËt võa mê ®i, th× ®¹o qu©n thiÕt gi¸p kÐo cê tam tµi ®· bÞ vïi xuèng tõ h¬n mét n¨m, l¹i xuÊt hiÖn trªn c¸c ®−êng Hµ Néi! Cho ®Õn bao giê? Sù thay phiªn cña nh÷ng ®¹o qu©n ngo¹i quèc Êy, l−ít ®i nh− nh÷ng giÊc m¬ ®Çy qu¸i vËt, tr−íc nh÷ng phè ph−êng ngao ng¸n. Ch¼ng cã g× chèng ®ì, ngoµi sù chÞu ®ùng chê thêi vµ lßng khinh bØ hoµi nghi. TrÝ anh ng−îc lªn nh÷ng ngµy xa x«i, h¬n n÷a, kÓ tõ khi Hoµng DiÖu kh«ng chèng næi Ph¸p, treo cæ lªn c©y, ®Ó tö tiÕt víi thµnh Hµ Néi ch×m trong ®ªm n« lÖ, biÕn thµnh mét thµnh phè thùc d©n, pha t¹p, mÊt c¶ nh÷ng uy nghi cò; nh÷ng l©u ®µi di tÝch bÞ triÖt h¹ ®Ó nh−êng chç cho ngôc tï, cho nhµ thê, cho m¸y chÐm; cuéc sèng cña con ng−êi qu»n qu¹i trong « nhôc, bõng lªn víi nh÷ng cuéc b¹o ®éng kh«ng thµnh, ®en xÞt trong nh÷ng ngµy thª th¶m hµng v¹n bé x−¬ng bäc da lang thang nh− nh÷ng c« hån trªn ®Çu ®−êng gãc phè, hµng v¹n hµng v¹n x¸c ng−êi chång chÊt lªn nh÷ng thïng ph©n, xe r¸c, gi÷a lóc trong c¸c dinh thù Ph¸p nh÷ng tiÖc hoa xa xØ ®ang t−ng bõng, vµ trªn nÒn trêi sôc rôc bãng nh÷ng l−ìi kiÕm cña qu©n ®éi NhËt vung lªn... S−¬ng sím ®· xãa mê c¸i hå, phè Hµng §µo quang dÇn ra, ph¬i trÇn nh÷ng nÕp nhµ liÒn nhau, nhá hÑp, chªnh vªnh mét vµi c¨n g¸c nh− nh÷ng hép chång lªn, chØ võa cho mét c¸nh cöa sæ. Nh÷ng ng«i nhµ chØ hµo nho¸ng khi më cöa vµ khi ¸nh ®iÖn chiÕu vµo tñ kÝnh, quÇy hµng ®Çy t¬ lôa, len d¹, do nh÷ng bµn tay kh«n khÐo

234

Sèng m·i víi Thñ ®« trang hoµng, nh− nh÷ng cung hoa lÖ, nh−ng khi ®ãng l¹i th× tr«ng sao mµ tÎ ng¾t. Con h−¬u sao, con tª gi¸c, con l¹c ®µ, con vÞt che «, nh÷ng nh·n hiÖu kú kh«i, quen thuéc, mµ nh÷ng ng−êi chñ hiÖu kh«ng cÊt dän ®Ó ra ®i trong mét cuéc t¶n c− mµ hä cho lµ ch¼ng ph¶i kÐo dµi, ng¬ ng¸c nhí nh÷ng ngµy sÇm uÊt, ch¸n ch−êng nh− mét g¸nh xiÕc s¾p lªn ®−êng. Nh÷ng m¸i hiªn nh« ra, thôt vµo, bµy ra mét c¶nh t−îng ch¾p v¸. Nh÷ng ng«i ®Òn nhá, b−ng lªn trªn mét nãc nhµ thÊp, nh− mét ng−êi giµ mµ con ch¸u bá mÆc, nay bõng tØnh nh×n qua bøc mµnh c¶nh phè v¾ng tanh. TÊt c¶ nh÷ng c¸i cò kü, lñng cñng Êy, bÞ ®Ì bÑp xuèng, xo ro trong mét c¬n chê ®îi ®Çy ®e däa, râ rµng kh«ng ph¶i sinh ra ®Ó chiÕn ®Êu. ThÕ nh−ng nã cø ph¶i ®øng lªn, vµ ng−êi cø ph¶i b¶o vÖ nã. ChiÕn tranh ®ang ®Õn, v« lý nh− mét ®Þnh mÖnh. TrÇn V¨n nh×n c¸i ô bao c¸t, do nh÷ng bµn tay kh«ng biÕt ®¸nh nhau lµ g× chång chÊt lªn, m¶nh nh− ®å m·. MÊy c¸i hè ®µo bªn vØa hÌ mµ ban ®ªm anh t−ëng lµ s©u l¾m, nay thÊy nã n«ng choÌn. Anh rïng m×nh nghÜ ®Õn nh÷ng trËn ®¸nh. Anh sÏ nÊp ë ®Êy mµ nÐm lùu ®¹n vµo qu©n Ph¸p tiÕn vµo. Anh nghÜ ®Õn bµi gi¶ng cña V¨n ViÖt. Khi xe t¨ng giÆc ®Õn th× m×nh ph¶i nh¶y ra mµ nÐm chai Ðt-x¨ng cê-rÕp, råi qu¨ng lùu ®¹n. Dòng c¶m h¬n, ph¶i lao vµo xe, cÇm mét khóc gç ®ót vµo xÝch xe cho nã bËt ra khái b¸nh. Anh vèn chËm ch¹p, anh kh«ng hiÓu con ng−êi ph¶i nhanh ®Õn nh− thÕ nµo míi lµm ®−îc ngÇn Êy viÖc trong nh¸y m¾t. Anh lÌ l−ìi sî h·i mét m×nh, t−ëng nh− c¶ c¸i khèi s¾t kia sÏ ®Ì lªn anh vµ nghiÒn n¸t. Nh−ng anh nghÜ, vÊn ®Ò lµ ph¶i th¾ng trong keo quyÕt ®Þnh nµy. Sao nh÷ng ng−êi thiÖn chiÕn lµ bé ®éi l¹i ®i? Hä cã trë vÒ kh«ng? Anh tù nhñ: Dï sao th× m×nh còng chØ biÕt ®−îc cho m×nh. Anh ®· ë l¹i. Anh ®· chia tay víi mÑ. Anh ®· bá c¸i nhµ Êm cóng, cuéc ®êi d¹y

235

NguyÔn Huy T−ëng häc mµ anh thiÕt tha, c«ng viÖc nghiªn cøu sö anh ®· lµm trong mÊy n¨m nay. Cuéc sèng lÆng lÏ ®· qua råi. Anh ®· viÕt c¸i lêi thÒ sèng chÕt. Quen hay kh«ng quen, sèng hay chÕt, anh vÉn cø ph¶i ®i vµo cuéc chiÕn ®Êu. Vui s−íng biÕt bao nÕu trong trËn cuèi cïng nµy anh ®−îc lµ ng−êi cuèi cïng hy sinh cho tù do cña d©n téc. Tù nhiªn anh thÊy yªu h¬n bao giê hÕt c¸i phè l©u ®êi. Anh nhí l¹i nh÷ng ngµy vui, trong nh÷ng buæi s¸ng lµnh l¹nh nh− thÕ nµy, mïa ao −íc cña nh÷ng quÇn ¸o ®Ñp, n¬i ®©y ®«ng nh− mét chî phiªn. Ng−êi ë c¸c phè d−íi kÐo lªn, ®Ó mua b¸n, ®Ó ng¾m hµng, ng¾m ng−êi. Nam n÷ trong phè ch¨m lo bé c¸nh, kÐo ®i l−în Bê Hå. KÎ ®i ng−êi l¹i, tranh nhau ®ua ®ßi lÞch sù. Kh«ng ph¶i TrÇn V¨n −a g× nh÷ng sù nhép nhÞp, phï hoa Êy. Cã nh÷ng ngµy anh ®· ngÊy víi c¸i Hµ Néi vïi ®Çu trong cuéc sèng ¨n ch¬i. Nh−ng lóc nµy, còng nh− nhiÒu ng−êi nhu nh−îc, tr−íc nh÷ng thay ®æi s¾p x¶y ra th× trë nªn b¶o thñ, anh l−u luyÕn tÊt c¶ nh÷ng c¸i g× ®· qua kh«ng trë l¹i. Anh c¶m thÊy m×nh ®· qu¸ kh¾t khe víi ng−êi, víi viÖc. Cã nh÷ng phót con ng−êi l¾ng xuèng, tù thÊy m×nh cã nh÷ng khinh ghÐt vu v¬, vµ lóc Êy ng−êi ta trë nªn ®é l−îng, tha thø cho c¶ nh÷ng c¸i ch¼ng hay ho g× cho l¾m. Anh hèi hËn, sao anh cßn cã thÓ giËn Trinh. H«m qua, trong lóc anh chuÈn bÞ bè trÝ c¸i æ t¸c chiÕn míi cña anh, th× «-t« cña Trinh vµ Bao phãng qua vµ lóc Êy anh cau mÆt, bùc m×nh v× c¸i nhën nh¬ cña hä. Anh lÈm bÈm mét m×nh: "H·y mong cho Trinh sung s−íng". Anh thÊy ng−êi l©ng l©ng, lßng kh«ng bîn chót hên o¸n ®èi víi mét ng−êi ®µn bµ yÕu ®uèi. Trêi s¸ng râ, anh vui s−íng ®· lµm xong c¸i nhiÖm vô g¸c ®ªm, ë d−íi ®−êng, thay cho b¹n. Nã vÉn nÆng nÒ vµ nguy hiÓm h¬n nh÷ng cuéc g¸c ban ngµy trªn g¸c cao. Anh xem ®ång hå vµ thë

236

Sèng m·i víi Thñ ®« phµo mét tiÕng. Mét ®ªm l¹i ®· qua. VÉn ch−a x¶y ra chuyÖn g× c¶. Anh mua mét tê Cøu quèc cña mét chó bÐ võa ch¹y võa rao trong buæi s¸ng v¾ng l¹nh. Ngoµi nh÷ng bµi t−êng thuËt vô th¶m s¸t ë ngâ Yªn Ninh, vô Ph¸p chiÕm ®ãng së Tµi chÝnh, mét c¸i ®Çu ®Ò ch÷ lín lµm cho tim anh ®Ëp m¹nh: "L¹i mét tèi hËu th− cña qu©n ®éi Ph¸p". M¾t anh l−ít nhanh ®Õn c¸i tin sau cïng: "Qu©n Ph¸p muèn dóng tay vµo viÖc trÞ an Hµ Néi". Tay anh run b¾n lªn, anh võa ®äc võa nh¨n tr¸n: "Håi 9 giê 15 tèi ngµy 18, Liªn kiÓm trung −¬ng Ph¸p b¸o cho Liªn kiÓm trung −¬ng ViÖt Nam biÕt r»ng trong ngµy 18-12, c«ng an ViÖt Nam ë Hµ Néi ®· kh«ng lµm trßn nhiÖm vô. VËy nÕu t×nh thÕ Êy kÐo dµi, b¾t ®Çu tõ ngµy 20-12, qu©n ®éi Ph¸p sÏ ®¶m nhiÖm viÖc trÞ an ë thµnh phè Hµ Néi". Anh nÝn thë ®äc c©u cuèi cïng céc lèc: "Ta ®· tr¶ lêi: §Êy lµ quyÒn tèi cao cña n−íc ViÖt Nam tù do". TiÕp ®Õn nh÷ng lêi Tæng bé ViÖt Minh kªu gäi nh©n d©n s½n sµng ®îi lÖnh ChÝnh phñ, nh÷ng bøc th«ng ®iÖp thiÕt tha cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh göi Lª-«ng Bê-lum, göi ñy viªn céng hßa Ph¸p quèc, ®Ò nghÞ ph¸i ®oµn Quèc héi Ph¸p sang, ®Ò nghÞ ngay nh÷ng ph−¬ng ph¸p c−¬ng quyÕt vµ cÊp tèc ®Ó chÊm døt t×nh h×nh c¨ng th¼ng hiÖn thêi... ChiÕn tranh ®Õn n¬i råi. Tê b¸o nh− rêi khái tay anh. Anh ®Þnh ®i t×m c¸c b¹n th× mét chiÕc xe «-t« ë phÝa hå, ®−êng vua Lª ®i lªn. Anh tr«ng thÊy Quèc Vinh ngåi trong xe, ®¨m ®¨m nh×n c¸i khÈu hiÖu do bän anh võa kÎ. Sao Quèc Vinh l¹i ®i «-t«? S¸ng sím ë ®©u vÒ? Ch¾c ch¾n lµ ë mét cuéc häp bÊt th−êng vµ ®i xe vÒ gÊp ®Ó lo chuÈn bÞ. Trèng ngùc anh ®Ëp ®Õn nh− vì. Giã ë ng· t− ®Çu phè ®¸nh thèc vµo, bèc tung bôi ®−êng vµ nh÷ng ®¸m c¸t vung v·i. Phè mï mÞt, giã lµnh l¹nh, rîn nh− mét trËn l¹c m¹o phong. TrÇn

237

NguyÔn Huy T−ëng V¨n nh¾m nghiÒn m¾t l¹i. Nh÷ng giät s−¬ng ®äng trªn mò s¾t r¬i xuèng bµn tay buèt cøng cña anh. Anh v¸c sóng ra khái ô, mét tay vÉn cÇm tê b¸o. ThÊy Quèc Vinh c−êi víi anh mét c¸ch hån nhiªn, anh ®ì lo, vµ còng ®ì c¸i dÌ dÆt mµ anh th−êng cã khi gÇn mét c¸n bé. Xe dõng l¹i, Quèc Vinh nh¶y xuèng, mét tay ®−a lªn miÖng, mét tay n¾m lÊy TrÇn V¨n. Gi÷a nh÷ng tiÕng næ cña ®éng c¬, Quèc Vinh hái: - Anh g¸c ®Êy µ? Anh em kháe c¶ chø? §©u c¶ råi? TrÇn V¨n lóng tóng. Sau c¸i lÖnh tËp trung, anh em tù vÖ h¨ng h¸i ®Õn trô së ®−îc mét ®ªm, råi h«m sau ai l¹i trë vÒ nhµ nÊy. Tïy, anh sinh viªn luËt th× kªu thiÕu thuæng, bá vÒ nhµ ngñ. Mét anh kh¸c th× kªu ®au bông. B¸c phë träc th× ®ªm ph¶i vÒ ®Ó b¸n ï lÊy vµi b¸t phë kiÕm Ýt tiÒn. Sên th× xin phÐp vÒ tr«ng x−ëng gç cho chñ, kú thùc th× ®i ngñ víi con nhµ thæ TuyÕt, t»ng tÞu víi nhau trong khi ®µo hè, råi ®¸nh nhau víi Thõa lµ chång nã míi ë nhµ quª ra... Ng−êi nµo còng cã lý do ®Ó vÒ, chØ cßn mÊy häc sinh vµ Tu trªn g¸c. Quèc Vinh nh− ®o¸n ®−îc c¸i lóng tóng cña TrÇn V¨n: - Ph¶i c−¬ng quyÕt, anh ¹. TrÇn V¨n hái: - T«i võa xem b¸o, thÊy t×nh h×nh cã vÎ gay go l¾m. Nã hÑn ngµy 20 gi÷ lÊy trÞ an. Ta cã nhËn kh«ng? NÕu kh«ng nhËn th× cã thÓ chiÕn tranh kh«ng? Võa nãi, anh võa ®−a tê b¸o cho Quèc Vinh. Hai ng−êi nh¾m nghiÒn m¾t l¹i v× bôi c¸t t¸p vµo mÆt. Quèc Vinh xoay l−ng TrÇn V¨n l¹i cho thuËn chiÒu giã. Anh nãi nhá:

238

Sèng m·i víi Thñ ®« - Tõ nay ®Õn ngµy mai, t×nh h×nh sÏ gay g¾t l¾m. ¢m m−u x©m l−îc cña nã ®· râ. Chóng ta ph¶i hÕt søc ®Ò phßng, nhÊt lµ tèi h«m nay lµ hÕt h¹n c¸i tèi hËu th− cña nã. - Nã cã thÓ ®¸nh ta kh«ng? - Cã thÓ, cho nªn chóng ta ph¶i lu«n lu«n tØnh t¸o ®Ó kh«ng bÞ ®¸nh bÊt ngê. Quèc Vinh ho vµi tiÕng vµ nãi: - Anh triÖu tËp ngay anh em l¹i. Vâ khÝ s½n sµng. Kh«ng mét phót rêi trô së. Tèi nay cã thÓ quyÕt liÖt ®Êy. Xe cña Quèc Vinh ®i råi, TrÇn V¨n cßn ®øng ngÈn ng−êi ra gi÷a ®−êng. ChuyÕn xe ®iÖn tíi gÇn mµ anh còng kh«ng biÕt. C¸t vÉn bay mï mÞt. Trong ®¸m bôi, hai ng−êi trong Ban trËt tù gi¶i ngãt chôc tªn l−u manh l«i th«i lèc thèc ®i qua. §o¹n hËu lµ NhËt T©n, vÎ bËn rén, tay Èy mét th»ng ®ang ngo¸i cæ l¹i. Con Lu lu cao lín ch¹y l¹ch ®¹ch, cuång ch©n hÝ höng. Chóng nã bÞ b¾t qu¶ tang vµo trong c¸c nhµ t¶n c− ¨n c¾p. Mét th»ng, vÎ cµ l¬, tay bÞ trãi giËt l¹i ®»ng sau, võa ®i võa van l¹y: - C¸c anh tha cho em. LÇn nµy lµ lÇn ®Çu. Chóng em biÕt téi råi. Chóng em còng biÕt nghÜ. Mét anh trËt tù nãi: - Anh biÕt nghÜ nªn míi vµo nhµ ®ång bµo lôc läi. LÖnh cña ChÝnh phñ ®· nghiªm cÊm, kh«ng biÕt µ? - NÕu em biÕt th× em ®· kh«ng lµm.

NguyÔn Huy T−ëng - Anh tha em ra. Em xin liÒu víi th»ng T©y. Em còng thÒ sèng chÕt víi Thñ ®«. NhËt T©n bîp tai th»ng võa nãi, vµ kh«ng nh×n ngang nh×n ngöa, anh rót khÈu sóng lôc gi¬ lªn cao, ®e däa: - §i kh«ng tao b¾n chÕt b©y giê. Ví vÈn. TrÇn V¨n nh×n trong ®¸m l−u manh kh«ng cã Long ®en. Anh thë dµi, mõng thÇm cho h¾n vµ ©n hËn nh− ®· ®Ó lì mét dÞp cøu vít mét con ng−êi khèn n¹n. Anh ®Þnh b−íc vµo trong nhµ, th× «ng giµ T− ®· më cöa, ®øng chµo anh mét c¸ch trÞnh träng vµ gi¶ dèi. §Êy lµ mét «ng giµ r©u b¹c gÇn hÕt, tãc hÊt ng−îc, m×nh bËn mét c¸i ¸o ba-®ê-xuy n©u sÉm, cã c¸i vÎ s¹ch sÏ, cÈn thËn cña nh÷ng ng−êi nhµ ®−îc tÝn nhiÖm trong c¸c gia ®×nh giµu cã. ¤ng ta nãi: - Xin ngµi cho t«i ®−îc tr×nh. C¸c ngµi còng v× viÖc c«ng viÖc n−íc nªn míi ®Õn ®©y. T«i ®· ®Ó cho c¸c ngµi ®ãng trªn g¸c hai. Nh−ng c¸c ngµi dì tung c¶ ®å thê ra, lµm thÕ th× t«i khã xö qu¸. TrÇn V¨n c−êi trong bông. æ t¸c chiÕn cña anh ®ãng ë trªn g¸c hai lµ mét gian nhµ thê nhá, lñng cñng nh÷ng ngai, nh÷ng bµi vÞ, nh÷ng kiÕm, nh÷ng cê. ¤ng giµ T− giao hÑn kh«ng ®−îc ®éng ®Õn c¸c ®å thê, sî uÕ t¹p. Nh−ng kh«ng cã chç ngñ, anh em chê khuya ®Õn, «ng ta kh«ng lªn r×nh mß n÷a, míi dän c¸c ®å thê ®i cho xuèng gÇm, vµ n»m ngñ trªn gi−êng thê, s¸ng ra l¹i bµy nh− cò. §ªm ®Çu ®· kh«ng x¶y ra chuyÖn g×. S¸ng nay, ch¾c lµ «ng ta b¾t ®−îc. Anh nãi: - T×nh h×nh nµy cô còng l−îng cho.

NhËt T©n thÐt:

- Kh«ng ¹, bÈm nhµ chóng t«i s¹ch ¹, ng¨n n¾p ¹, ®Õn c¸i s©n còng ph¶i s¹ch, ®å nµo thøc Êy kh«ng bao giê suy suyÓn. B©y giê c¸c ngµi lµm thÕ th× chóng t«i thùc lµ kh«ng d¸m ¹. BÈm c¸c ngµi

- Kh«ng biÕt xÊu. §i! Ph¶i xö tö chóng mµy, qu©n khèn n¹n!

239

240

Sèng m·i víi Thñ ®« th× ®i, chø chóng t«i th× cø ph¶i ë ®©y. C¸c cô chóng t«i ra th× kú kÌo, lµ kú kÌo chóng t«i. Xin tr×nh víi ngµi chóng t«i ng¹i nhÊt lµ ®Ó c¸c cô t«i ph¶i kú kÌo. - S¾p ®¸nh nhau råi ®Êy cô ¹. - Th−a ngµi, ®¸nh nhau th× l¹i kh¸c ¹. Nh−ng cßn thêi b×nh th× c¸c ngµi gi÷ g×n cho. - Cô ¬i, kh«ng ph¶i nhµ cña cô mµ sao cô gi÷ ghª thÕ? - Th−a ngµi cña c¸c cô t«i còng nh− cña t«i ®Êy ¹. C¸c ngµi lµm thÕ th× t«i kh«ng biÕt nãi thÕ nµo. Xin c¸c ngµi... TrÇn V¨n muèn t¸t vµo mÆt c¸i l·o giµ khã chÞu, lu«n lu«n lµm khã dÔ anh em. Hai vî chång ng−êi Ên §é b¸n v¶i ë c¸ch vµi nhµ, thËp thß nh×n ra ngoµi ®−êng vµ nghe ngãng c©u chuyÖn cña hai ng−êi. TrÇn V¨n cµng bùc m×nh, nghÜ: "Kh«ng sî ng−êi ngo¹i quèc ng−êi ta c−êi cho!" Anh ®Þnh ®i bõa vµo trong nhµ, mÆc kÖ «ng ta. Mét tiÕng gäi, anh quay ra thÊy V¨n ViÖt ®i xe ®¹p ë ngoµi phè vµo, miÖng ph× phµo ®iÕu thuèc l¸ th¬m, r©u quai nãn c¹o nh½n. VÉn c¸i bê-lu-d«ng tÝm, vÉn c¸i bao sóng lôc bãng ®eo bªn h«ng, vÉn ®«i giµy da ®en cã ghÖt nhá tóm lÊy c¸i quÇn d¹ mµu n©u sÉm, vÉn c¸i vÎ hiªn ngang nho nh· cña ng−êi thanh niªn ñy viªn qu©n sù. TrÇn V¨n ch¹y l¹i, nãi th× thÇm, nh−ng lÔ phÐp: - Cã thÓ tèi nay nã ®¸nh m×nh ph¶i kh«ng anh? GhÕch xe ®¹p bªn hÌ, mét ch©n ®¸ c¸i pª-®an quay tÝt, ®iÕu thuèc l¸ cÆp gi÷a hai ngãn tay mét c¸ch l¬ löng, V¨n ViÖt c−êi: - Ai b¶o anh thÕ? - T«i võa gÆp anh Quèc Vinh, míi ®i häp vÒ th× ph¶i. V¨n ViÖt nhón vai, mét tay t× trªn cµng khÏ rung rung c¸i chu«ng. MÆt anh nh¹t dÇn, cã mét vÎ g× chua ch¸t:

NguyÔn Huy T−ëng - V©ng. Nh−ng ch¾c anh còng biÕt råi. - T«i biÕt? Häp ®©u mµ biÕt! V¨n ViÖt b¾t tay TrÇn V¨n, c−êi khÈy, rØ tai TrÇn V¨n: - Ng−êi ®oµn thÓ nãi th× m×nh ph¶i tin th«i. §−îc, hä cø häp, m×nh cø canh, cø g¸c, cø bè trÝ, cø huÊn luyÖn cho thËt cõ. Hä häp suèt ®ªm th× m×nh còng thøc suèt ®ªm. B¶o ®¸nh lµ ®¸nh. Nh−ng riªng t«i, t«i còng cã c¸i ph¸n ®o¸n cña t«i. NÕu nã ®¸nh m×nh, th× nã ph¶i ®¸nh buæi s¸ng sím, v× nã cã c¶ mét ngµy ho¹t ®éng. L¹i cã lîi lµ bÊt ngê, lµm cho ta hoang mang, l¹i b¶o vÖ ®−îc kiÒu d©n nã. Vµ nhÊt lµ nã cã ®iÒu kiÖn gi÷ ®−îc n−íc ®iÖn mµ kh«ng cã th× nã chÕt. NÕu ®¸nh tèi th× kh«ng ph¶i lµ nã ®©u. Ph¶i hiÓu kh¸c. V¨n ViÖt c−êi khanh kh¸ch, n¾m chÆt tay TrÇn V¨n: - Ta cø tin vµo c¸c «ng Êy th«i. Nh−ng ph¶i chuÈn bÞ gÊp ®Êy. Giê H råi. Khæ cho nh÷ng ai kh«ng ë trong ®oµn thÓ! Ng−êi ñy viªn ®¹p phãng lªn phÝa Hµng B¹c. TrÇn V¨n cµng hoang mang. Nh−ng anh vÉn c¶m thÊy cã mét c¸i g× kh«ng ph¶i nh− mäi ngµy n÷a. Anh tin Quèc Vinh h¬n, lßng buån buån cho V¨n ViÖt lóc nµy cßn xoi mãi. Anh phít l·o giµ T−, vµo nhµ x¸ch xe ®i t×m anh em, bùc béi v× hä ®· qu¸ thê ¬ víi thêi cuéc. ChiÕn tranh thÕ lµ ®Õn n¬i råi vµ s¾p l«i cuèn anh vµo mét cuéc chÐm giÕt ghª gím. M¾t anh hÇu nh− kh«ng tr«ng thÊy g× c¶. Ngµy th−êng anh ®i xe ®¹p rÊt cÈn thËn, nh−ng lóc nµy anh phãng nh− bay. Anh còng ch¼ng tÝnh to¸n xem nªn ®Õn ai tr−íc, ai sau cho lîi ®−êng vµ lîi th× giê. Anh chØ nghe cã tiÕng nãi trong lßng: "§Î ¬i! Cã lÏ ®Î sÏ kh«ng bao giê gÆp con n÷a!"

* * *

- Hä häp tõ nöa ®ªm kia, c¶ bµ Oanh n÷a! Anh Êy nãi thÕ?

241

242

Sèng m·i víi Thñ ®« Trung ®éi cña TrÇn V¨n häp ngay ë phßng ¨n cña c¸i nhµ bu«n t¬ lôa lín nµy. Trªn bµn ®Ó n¨m s¸u c¸i chai kh«ng, nh÷ng miÕng cê-rÕp, nh÷ng qu¶ lùu ®¹n cña x−ëng Phan §×nh Phïng. Mét ®éi viªn VÖ quèc qu©n tõ c¸i lç t−êng ®ôc d−íi cÇu thang lµm gi¶ cÈm th¹ch chui ra, tay x¸ch mét thïng Ðt-x¨ng. Anh ®éi mò s¾t NhËt, trang bÞ gän ghÏ, nh− ®· trong thêi chiÕn. Anh kh«ng nãi, vµ b−íc tíi bµn ¨n, ®Æt c¸i thïng bªn ch©n bµn. TrÇn V¨n thÐt: - Kh«ng ai hót thuèc l¸ n÷a! MÊy anh sinh viªn dËp véi ®iÕu thuèc l¸ ®ang hót. TrÇn V¨n nh×n trung ®éi cña anh, gåm phÇn lín lµ häc sinh, sinh viªn, vµ anh em lao ®éng: Tu, anh phu khu©n v¸c, Sên, anh thî xÎ, Méng Xu©n, anh kÐp c¶i l−¬ng, «ng hµng phë, anh phu xe... C¸i vÎ ng¬ ng¸c cña hä lµm cho anh c¶m ®éng. TÊt c¶, nh− nh÷ng con chim sÎ kiÕm ¨n r¶i r¸c, giËt m×nh v× mét tiÕng ®éng, ïa bay theo mét h−íng. Vai ®eo khÈu sóng duy nhÊt cña trung ®éi, anh nãi: - B¾t ®Çu tõ lóc nµy, chóng ta ®· sèng trong t×nh tr¹ng chiÕn tranh råi. Chóng ta ph¶i sèng tËp trung kh«ng ®−îc vÒ nhµ n÷a. §ång chÝ bé ®éi ®©y sÏ ®i víi chóng ta, cïng víi chóng ta chung mét nhiÖm vô lµ hy sinh ®Õn giät m¸u cuèi cïng ®Ó b¶o vÖ Thñ ®«. Chóng ta lµ ng−êi Hµ Néi, chóng ta ph¶i lµm g−¬ng cho toµn quèc. Hµ Néi lµ ®Êt chiÕn th¾ng, Hµ Néi cã §èng §a. Hµ Néi lµ ®Êt nghÜa khÝ, Hµ Néi cã cô Hoµng DiÖu. Hµ Néi lµ ®Êt c¸ch m¹ng, Hµ Néi cã v−ên hoa Ba §×nh. §Õn l−ît chóng ta b©y giê, chóng ta ph¶i gi¶i phãng Thñ ®«, nh− TrÇn Quang Kh¶i c¸ch ®©y b¶y tr¨m n¨m c−íp l¹i Th¨ng Long, ng©m bµi th¬ c−íp gi¸o; nh− Lª Lîi gi¶i v©y cho §«ng §«; nh− Quang Trung diÖt tan qu©n T«n SÜ NghÞ trong ngµy tÕt chiÕn th¾ng ®Ñp nhÊt trong lÞch sö n−íc ta. NhËn c¸i thïng Ðtx¨ng nµy, chóng ta ph¶i høa lµ tÊt c¶ nh÷ng xe t¨ng, xe thiÕt gi¸p

243

NguyÔn Huy T−ëng nµo vµo trong khu cña ta trong ®ªm nay, ph¶i ®èt cho b»ng hÕt. Khi nµo cã lÖnh, th× c¸c b¹n cã nhiÖm vô t¸c chiÕn më thïng ra, chuÈn bÞ cho nh÷ng chai Ðt-x¨ng cê-rÕp tiªu diÖt chiÕn xa. C¸c b¹n kh¸c th× x«ng ra ®µo hè, ng¶ cét ®Ìn... Ch©n tay anh run b¾n lªn. Sau khi anh ®· chuÈn bÞ ®−îc nh÷ng c©u hïng hån, ®Õn ®©y anh rèi trÝ, kh«ng biÕt nãi g× thªm. C¸c b¹n anh còng ®øng ng©y chê ®îi. MÆt anh l¹nh l¹nh. Hä tr«ng anh nh− mét ng−êi l¹ ch¼ng biÕt anh em bao giê. Håi l©u, anh nãi: - Tõ giê phót nµy, nªn nhí lµ sai mét tý lµ chóng ta cã thÓ mÊt ®Çu. B©y giê th× chóng ta chia nh÷ng qu¶ lùu ®¹n míi ®−îc ph¸t thªm vµ nh÷ng chai nµy. C¸i phßng ¨n trë nªn tÊp nËp. Chung quanh bµn, mÊy ng−êi tranh nhau lÊy nh÷ng qu¶ lùu ®¹n tèt nhÊt nh− ®i chî chän hµng. Gãc nµy, hai anh häc sinh chia cho nhau mÊy viªn ®¹n sóng lôc. Chç kia, mét anh gië sóng lôc ra lau. Ng−êi xem l¹i con dao g¨m, ng−êi tuèt kiÕm. Nh÷ng ng−êi phô tr¸ch ph¸ ho¹i th× kiÓm ®iÓm dao, cuèc, d©y thõng ®Ó kÐo ®æ cét ®Ìn. MÊy anh trong tæ cøu th−¬ng ph©n c«ng s½n ng−êi khiªng c¸ng. Kh«ng khÝ chuÈn bÞ n¸o nhiÖt, v« t− nhiÒu h¬n lµ lo sî. Mét häc sinh nãi: - ë ®©u ®−îc ®¸nh T©y còng s−íng. Nh−ng kh«ng ®©u cã ®−îc c¸i vinh dù nh− chóng m×nh, chèng gi÷ Thñ ®« oanh liÖt. Sên ng¾m nghÝa mét qu¶ lùu ®¹n: - Toµn lùu ®¹n ta lµm! MÊt tay nh− bìn. Anh häc sinh nãi: - Hay nhÊt l¹i lµ ë chç Êy. Cã bao giê l¹i chÝnh tay chóng ta ®óc lùu ®¹n ®Ó ®¸nh l¹i chóng nã kh«ng? å, nghÜ buån cho mÊy th»ng

244

Sèng m·i víi Thñ ®« t¶n c−. Chóng nã sÏ rÊt xÊu hæ khi thÊy Thñ ®« ®−îc gi¶i phãng mµ kh«ng cã chóng nã ë ®©y. TrÇn V¨n ®øng nh×n anh em, thÊy cuéc ®êi cña m×nh thËt lµ kú l¹. H«m qua cßn lµ mét gi¸o häc, h«m nay ®· thµnh mét ng−êi chiÕn ®Êu s¾p x«ng ra trËn. Anh võa nãi nh− gi¶ng mét bµi sö, chØ kh¸c lµ tr−íc ®©y trong líp häc trß nghe nh− c©u chuyÖn xa x«i, mµ lóc nµy th× hä ®ang s¾p lµm c¸i viÖc mµ «ng cha ngµy tr−íc ®· lµm. ChÝnh anh còng sÏ lao vµo trong cuéc, cã Ýt nhiÒu chÞu ®ùng vµ liÒu lÜnh nh− theo mét ®Þnh mÖnh kÐo ®i, nh−ng còng cã c¸i vui cña mét ng−êi ®· døt kho¸t chän mét con ®−êng, dï lµ nguy hiÓm. Anh ®ang ngåi bªn bµn, lau khÈu sóng th× Tu ®Õn bªn mêi anh ra mét chç. C¸i l−ng gï gï cña b¸c phu khu©n v¸c giµ nh− cµng gï thªm. Tu ®· t×nh nguyÖn vµo ®éi c¶m tö ®¸nh xe t¨ng, vµ s¾p vÒ Hµng B¹c, theo sù bè trÝ cña V¨n ViÖt. Tu nãi: - Ch¸u kh«ng ®−îc ë víi «ng n÷a. Ch¸u muèn nhê «ng mét viÖc. Nhê «ng biªn cho mét l¸ th− vÒ quª cho mÑ ch¸u, dÆn nã nu«i lÊy ba ®øa con, cø nhí lÊy ngµy h«m nay mµ lµm giç ch¸u. TrÇn V¨n dùa khÈu sóng vµo bµn, ®øng dËy nh×n Tu. Tay anh ®Æt lªn c¸i vai réng cña ng−êi phu khu©n v¸c, vµ lßng anh se l¹i. Lóc n·y khi anh nãi, Tu h×nh nh− ch¼ng hiÓu g× c¶. (Mét h«m, thÊy anh em nãi vÒ Hoµng DiÖu, Tu thñ thØ hái anh «ng Êy lµ ai). Ngµy th−êng ch¼ng ai b¶o hä lµ nh÷ng ng−êi Hµ Néi, vµ hä còng gÇn nh− ch¼ng biÕt Hµ Néi lµ g×. C¸i g× ®· lµm cho hä ë l¹i víi Thñ ®«? NghÜ ®Õn vî con Tu, chØ vÎn vÑn cã vµi tr¨m b¹c ®Ó t¶n c−, anh thÊy lßng bÊt nhÉn. Anh nãi: - V©ng t«i xin viÕt. Nh−ng sao l¹i dÆn thÕ?

NguyÔn Huy T−ëng Tu c−êi lÆng lÏ, mÆt phång lªn lµm thµnh nh÷ng c¸i mói d¨n deo, c¸i l−ng gï mang nÆng c¶ mét cuéc ®êi vÊt v¶, cói xuèng mét c¸ch chÞu ®ùng: - D¹. ¤ng cø viÕt cho nh− thÕ ¹. Ch¸u còng ®−îc yªn trÝ mµ mÑ con nã còng ®−îc yªn trÝ. - Nh−ng nhì m×nh sèng th× lµm thÕ nµo? - ThÕ th× cßn g× b»ng n÷a ¹. Chó Lai ë ngoµi cöa ch¹y vµo. Lai ®· ®−îc trung ®éi nhËn lµm liªn l¹c. Nã hÝ höng nh− ®−îc quµ. Nã vÉn ®en ®ñi, tãc cßn rèi bï, nh−ng ®· s¹ch sÏ h¬n h«m míi ®Õn. Lai kªu: - ¤ng V¨n ¬i! ¤ng cã ®−îc ra ThÞ chÝnh tuyªn thÖ kh«ng? - Tuyªn thÖ? TrÇn V¨n võa nãi võa nh×n Tu. Ng−êi phu c−êi víi chó Lai vµ kÐo nã ®Õn bªn m×nh. Anh nãi: - Em ë ®©y víi «ng V¨n nhÐ. (quay nãi víi TrÇn V¨n) Cã chó Lai còng vui thªm. T«i còng ®ì nhí th»ng ch¸u lín, còng b»ng cì nµy. Mäi ng−êi ®· qu©y lÊy Tu s¾p söa tõ biÖt anh em vµ cã lÏ kh«ng cßn trë l¹i. Tu ®· thÒ kh«ng ph¸ ®−îc xe t¨ng th× kh«ng vÒ. Bªn ngoµi, tiÕng mét ®øa trÎ b¸n b¸o rao: "Tin cuèi cïng ¬! Ng−êi ViÖt Nam kh«ng thÓ kh«ng ®Ò phßng ¬!" TiÕng ai h¸t bµi Suèi m¬ nh− trong mét buæi s¸ng yªn vui. TrÇn V¨n rót bót m¸y ra. Tu c¨n dÆn nh− thÓ nhê ng−êi lµm ®¬n: - ¤ng cø b¶o mÑ con nã nhí ngµy h«m nay cho ch¸u. Mét tèp chÞ em chî §ång Xu©n tiÕn vµo, tiÕng guèc vang lªn. §i tr−íc lµ Nh©n. Kh¨n nhung ®en, quÇn lÜnh, ¸o v¶i ®ång lÇm, c«

245

246

Sèng m·i víi Thñ ®« con g¸i Ngäc Hµ, khu«n mÆt bµu bµu vµ n−íc da mÞn, nh− ®em vµo trong c¸i phßng rèi rÝt c¶ mét søc trÎ ®ang lªn vµ c¶ c¸i réng tho¸ng cña nh÷ng v−ên rau, v−ên hoa ngo¹i thµnh. Mäi ng−êi reo to hoan nghªnh c¸c ®¹i biÓu chî §ång Xu©n, nh÷ng ng−êi ®· tõng vµo tËn trong thµnh ®Êu tranh víi Ph¸p. Nh©n nãi: - Chóng em ®em g¹o ñng hé c¸c anh. TrÇn V¨n quay ra lµm cho Nh©n cói xuèng, thÑn thß. Anh muèn mäi ng−êi kh«ng ai hiÓu lÇm quan hÖ gi÷a Nh©n vµ anh. RÊt ®øng ®¾n, anh nãi:

NguyÔn Huy T−ëng nh−ng phÇn nhiÒu kh«ng biÕt, vµ còng Ýt ai biÕt ®Õn nh÷ng viÖc hä ®· lµm, nh÷ng ®au khæ hä ®· qua. - Em ®i, anh nhÐ. Anh cã cÇn g× th× b¶o, em sÏ ®em vµo. Dï cã ®¸nh nhau, chóng em vÉn vµo tiÕp tÕ cho c¸c anh. Anh kh«ng nghe thÊy tiÕng Nh©n nãi víi anh. Anh nh×n Tu, vµ l¹i cói xuèng tê giÊy, chia xÎ gi÷a hai ý kiÕn, nªn viÕt theo nh− lêi dÆn ghª gím cña Tu, hay chØ nªn viÕt mét l¸ th− th¨m hái b×nh th−êng. Khi viÕt xong, anh hèi hËn lµ ®· kh«ng ®−îc niÒm në l¾m ®èi víi c« em g¸i b¹n.

- C¸c chÞ thËt lµ sèt s¾ng. - Cã g× ®©u anh. §©y lµ trÝch tiÒn l·i nöa th¸ng cña chóng em. - C¸m ¬n c¸c chÞ, c¸m ¬n c«. T«i tiÕc r»ng h«m qua kh«ng tíi mõng c« ®−îc. Cô vÉn kháe chø, c« Nh©n? T«i göi lêi hái th¨m cô nhÐ. - V©ng, c¶m ¬n anh. §Î em vÉn kháe. TÕt nµy kh«ng biÕt ®· yªn ch−a, anh nhØ? Bao giê anh l¹i lªn ch¬i Ngäc Hµ? Tu cói xuèng, bèc mét dóm g¹o vµ ®Ó cho nh÷ng h¹t tr¾ng tinh tõ tõ tr«i trªn lßng bµn tay: - ë nhµ t«i ch¶ bao giê cã nh÷ng thø nµy. Nh©n nãi: - ñng hé c¸c anh ph¶i ñng hé c¸i tèt chø ¹. TrÇn V¨n ®· ®Õn bµn, b¾t ®Çu viÕt th−. TrÝ anh ®i tõ nh÷ng anh hïng lÞch sö mµ anh ng−ìng phôc ®Õn hµng v¹n, hµng triÖu nh÷ng ng−êi ®· ng· xuèng vµ cßn ng· nhiÒu, nh÷ng ng−êi b×nh th−êng, tèi t¨m, nh− Tu, nh− Lai, nèi tiÕp nhau hÕt ®êi nµy ®Õn ®êi kh¸c, chÞu ®ùng biÕt bao nhiªu c¶nh sinh ly tö biÖt trong cuéc tr−êng chinh kh«ng mái, kh«ng ngõng. Trong cuéc, hä lµ nh÷ng ng−êi lµm

247

248

Sèng m·i víi Thñ ®«

19

M

ét tay d¾t xe ®¹p, mét tay ®Èy cöa, NhËt T©n b−íc vµo c¸i gian nhµ ngoµi tr«ng nh− c¸i phßng dän ®Ó cho thuª. Con Lu lu ®· quen c¸i nhµ nµy, nh¶y trªn sµn ®¸ hoa. Ng−êi bÕp giµ ch¹y ra. Con chã mõng cuèng quÝt, ®øng th¼ng ng−êi lªn, qu¾p lÊy hai bªn s−ên ng−êi bÕp. NhËt T©n hái: - CËu T©n ®©u? Ng−êi bÕp cßn uèng r−îu, mÆt cã nh÷ng m¶ng ®á ph¬n phít, m¾t lê ®ê nh×n NhËt T©n, nãi: - Th−a cËu, ch¾c lµ ë trªn g¸c. - Sao l¹i ch¾c? - Con kh«ng d¸m lªn. - ¤ng bµ t¶n c− råi chø? - Th−a cËu, bµ vµ hai c« con vÒ quª. ¤ng míi ra, nh−ng vÉn ë trªn Hµng B«ng. MÊy h«m nay cËu kh«ng l¹i ch¬i? - Anh t−ëng t«i rçi l¾m h¼n. CËu ®· vµo tù vÖ ch−a? - Th−a cËu ë Hµng Bµi ®©y nã thÕ nµo Êy, kh«ng ®−îc nh− trªn phè. NhËt T©n l¾c ®Çu thay cho thë dµi. Anh bÜu m«i, bóng tay kªu nh− tiÕng mâ nhá, vµ trÌo hai bËc mét lªn g¸c. NhËt T©n víi T©n lµ ®«i b¹n chÝ thiÕt tõ nhá. Bè NhËt T©n håi cßn sèng lµ mét nhµ v¨n chuyªn viÕt truyÖn kiÕm hiÖp vµ rÊt th©n víi bè T©n lµ mét nhµ thÇu

249

NguyÔn Huy T−ëng kho¸n lín. NhËt T©n vµ T©n häc cïng tr−êng, cïng líp suèt tõ bÐ. §Õn n¨m thø ba thµnh chung th× NhËt T©n bá tr−êng, v× bè kh«ng nu«i n÷a. ¤ng ta cã chñ tr−¬ng lµ chØ nu«i con, trai còng nh− g¸i, ®Õn hÕt m−êi b¶y, qu¸ c¸i tuæi Êy th× con c¸i ph¶i tù lËp lÊy. ¤ng cho lµ lµm nh− thÕ th× chóng míi thµnh nh÷ng con ng−êi th¸o v¸t. ThÊy b¹n bá tr−êng, T©n còng bá. Nhµ giµu, T©n th−êng gióp ®ì NhËt T©n, nhÊt lµ tõ khi bè NhËt T©n chÕt, bµ Ký - mÑ NhËt T©n th−êng ®−îc gäi nh− thÕ, v× «ng cã lµm ký r−îu mÊy n¨m - ph¶i nu«i t¸m ®øa con, kÓ c¶ NhËt T©n mµ håi chång cßn sèng bµ vÉn giÊm giói cho tiÒn. Sau ngµy NhËt ®¶o chÝnh, NhËt T©n vµo ViÖt Minh, T©n kh«ng ®ång ý nh−ng vÉn gióp. Håi NhËt T©n xung phong cïng ®oµn häc sinh Hµ Néi ®i Nam tiÕn, T©n b¶o NhËt T©n lµ ngèc, tuy vËy vÉn s¾m söa, tõ quÇn ¸o ®Õn thuèc men ®Ó cho NhËt T©n lªn ®−êng. Bèn th¸ng sau NhËt T©n vÒ, èm mét trËn. T©n võa chöi b¹n võa s¨n sãc ch÷a ch¹y. T©n cã c¶m t×nh víi ®¶ng Quèc d©n. Mét h«m NhËt T©n b¾n nhau víi mét tôi trong ®¶ng Êy. Chóng ®«ng h¬n ®uæi anh vµ s¾p b¾t ®−îc, NhËt T©n ch¹y trèn vµo nhµ T©n. T©n b¶o NhËt T©n: tao ghÐt ViÖt Minh, nh−ng kh«ng thï b¹n, vµ kh«ng giao NhËt T©n cho bän kia. Sau vô ¤n Nh− HÇu, T©n ch¸n ®¶ng Quèc d©n vµ chØ nghÜ ®Õn ¨n ch¬i. Vµo c¸i xa-l«ng riªng, NhËt T©n thÊy c¶ mét sù bõa b·i. Trªn bµn, mét chai s©m-banh cæ vµng ch−a dïng hÕt nöa, nót v¨ng xuèng th¶m. Bèn c¸i cèc pha-lª, mét c¸i ®Çy, mét c¸i ®æ xuèng bµn, r−îu lµm −ít sòng c¸i kh¨n bµn ®¨ng-ten, vµ trµn vµo c¸i hép Cê-ra-ven A míi lÊy ra d¨m b¶y ®iÕu. Lª, t¸o th× phÇn lín lµ c¾n dë, gät dë, vá vøt trªn c¸c ®Üa kÑo, bÝch quy. B×nh hoa cóc vµng n»m ®Ì lªn mét con dao vµ c¸i më nót chai. Trªn ®i-v¨ng kª s¸t cöa tr«ng ra Hµng Bµi, ®ång hå OmÐga ®eo tay, c©y ®µn vi-«-l«ng vøt trªn bé quÇn g¹ch, ¸o mµu xanh chai T©n hay mÆc. Thoang tho¶ng

250

Sèng m·i víi Thñ ®« mïi n−íc hoa vµ phÊn. Trªn mét ghÕ bµnh, mét tê giÊy n¸t bÞ ng−êi ta ngåi lªn. NhËt T©n nhÆt xem th× lµ tê giÊy ®Ó ký tªn ph¶n ®èi qu©n ®éi Ph¸p chiÕm ®ãng së Tµi chÝnh. §· vµi chôc ng−êi ký. Anh l¾c ®Çu, lÊy bµn tay lµ l¹i tê giÊy: - Th»ng nµy háng qu¸!

NguyÔn Huy T−ëng Anh gi¬ sóng chÜa vµo T©n. Ng−êi con g¸i hÐ ®«i m¾t n©u nh×n ra, thÊy NhËt T©n quay l¹i th× ró lªn, kÐo ch¨n trïm kÝn ®Çu. Nhanh nh− c¾t, T©n lÊy khÈu sóng lôc trªn ®Çu gi−êng chÜa vµo mÆt NhËt T©n, thÐt: - H¹ sóng xuèng kh«ng mµy chÕt!

NhËt T©n rãt mét cèc s©m-banh uèng mét h¬i hÕt, ®Æt phÞch xuèng bµn, lÈm bÈm:

NhËt T©n cho sóng vµo trong tói ra-gê-l¨ng: - Tao muèn nãi chuyÖn víi mµy.

- Th»ng bÐ lµm c¸i g× mµ vì nî thÕ nµy.

T©n qu¨ng sóng xuèng sµn:

Anh gi¬ ngãn tay trá lªn ngang tr¸n, gËt gï:

- Ra nhµ ngoµi ch¬i. Tao ra ngay. Le charogne(1).

- Cã g¸i. §−îc. ThÕ nµy míi b¶nh. Anh rãt r−îu, nèc mét cèc n÷a, phanh ra-gê-l¨ng ra, rót khÈu sóng lôc, tung nã trªn bµn tay mÊy c¸i, vç vµo l−ng con Lu lu, chØ cho nã n»m mét chç, råi huýt s¸o b−íc vµo phßng T©n. Cöa kh«ng ®ãng, anh më toang. Trªn gi−êng ngñ, lï lï mét ®èng ch¨n tr¾ng. Anh tiÕn s¸t l¹i, thÐt: - Mort aux ViÖt Minh!(1) Anh gi¬ sóng vµ tung ch¨n ra. T©n n»m «m chÆt mét ng−êi con g¸i trÇn nh− nhéng, tr¾ng lèp. TiÕng kªu cña ng−êi phô n÷ giäng ®Çm. Hä gi»ng lÊy c¸i ch¨n trïm véi lªn che th©n thÓ. T©n ngåi nhám dËy, tãc ch¶i m−ît chØ h¬i xéc xÖ. T©n nhËn ra b¹n. Lóc nµy NhËt T©n ®· quay mÆt ®i, «m bông c−êi. T©n nãi: - Mµy lµm c¸i g× l¹ thÕ. B−íc ®i cho ng−êi ta ngñ.

Mét lóc, T©n sang xa-l«ng, ch©n ®i bÝt tÊt xá vµo ®«i dÐp NhËt, mÆt mô mÞ v× r−îu vµ ng¸i ngñ. T©n lµ mét thanh niªn tÇm th−íc, lÎo khoÎo, ®Ó tãc mai dµi, bé ria nhá nh− mét nÐt bót ch× kÎ nhá. Anh gi¬ tay n¾m ch©n tr−íc con Lu lu, nh− b¾t tay, Ðp nã vµo ng−êi, dÉn nã ®Õn ghÕ, ra hiÖu cho nã ngåi lªn. Anh thäc tay vµo tói ¸o dµi mÆc trong buång, rót ra khÈu sóng lôc mµ lóc n·y ®· qu¨ng xuèng sµn, ®−a cho NhËt T©n. Anh ng¸p dµi. Kh«ng nh×n b¹n, T©n nãi: - Cho mµy ®Ó ®i ®¸nh nhau. T©n ngåi xuèng ghÕ bµnh ®èi diÖn, ch©n nä g¸c lªn ch©n kia, tay quê sang sau t×m c¸i d©y l−ng vµ th¾t l¹i. NhËt T©n gÇn nh− n»m trªn ghÕ, giµy ®¹p lªn c¸i bµn trßn thÊp, ngöa mÆt lªn trÇn, nãi: - Ph¶i ®îi ®Õn sóng lôc cña mµy µ? Thuèc l¸ ®©u?

NhËt T©n quay l¹i:

T©n cói xuèng gÇm bµn, lÊy ra mét hép Cê-ra-ven A cßn míi liÖng cho NhËt T©n, nãi:

- Ra tao b¶o. Kh«ng tao b¾n chÕt.

- LÇn sau tao cÊm, nghe ch−a? (1)

(1)

GiÕt bän ViÖt Minh!

251

252

C¸i th©y ma.

Sèng m·i víi Thñ ®« NhËt T©n hót thuèc l¸ vµ qu¨ng c¸i hép thuèc l¸ cho T©n, ch×a c¸i giÊy lóc n·y ra: - Sao mµy kh«ng ký? - Ký thªm mét tªn ®Ó lµm g×? - Mµy kh«ng ký th× ®−a cho ng−êi kh¸c ký, sao l¹i ngåi n¸t c¶ ra? - N¸t cßn h¬n ®−a cho Ph¸p. Nã c−êi cho c¸i trß trÎ con! - Tao n¶n cho mµy l¾m. - L¹i tuyªn truyÒn h¶? - Chø sao! - NhËt T©n võa nãi võa nhám dËy. T©n c−êi, nhe hµm r¨ng tr«ng nh− són, ®en ngßm khãi thuèc l¸, ®¸nh diªm hót thuèc, nghiªng ng−êi qua tay vÞn cña ghÕ bµnh, vuèt ve con chã n»m ë ghÕ bªn: - Lu lu! Lu lu! Mµy còng ë l¹i víi th»ng NhËt T©n chø? - Vµ mµy n÷a, mµy còng ph¶i ë l¹i. - Ph¶i? Mµy kh«ng biÕt tao kh«ng muèn bÞ ai b¶o "ph¶i" bao giê µ? NhËt T©n chåm dËy, gi¬ ngãn tay trá gÝ s¸t vµo mÆt b¹n: - §óng. Còng nh− tÊt c¶ mäi ng−êi b©y giê b¶o mµy ph¶i ë l¹i, ®óng thÕ, ph¶i, ph¶i vµ ph¶i. - Kh«ng, kh«ng, vµ kh«ng.

NguyÔn Huy T−ëng cô cho tao, sang tªn h¼n hoi råi, tao cÊm «ng cô kh«ng ®−îc ®Õn, «ng cô còng ph¶i chÞu c¬ mµ. Tao lµ thÕ. - ¤ng cô mµy võa lµm mét viÖc phi th−êng lµ h¹ c¸i biÓn hµng tiÕng ViÖt, treo l¹i c¸i biÓn hµng tiÕng Ph¸p: Ph¹m Quang KÝnh, entrepreneur(1) lªn, tao kh«ng nÓ mµy th× tao ®· b¾t. Mµy giái thÕ sao kh«ng cÊm «ng cô mµy? - Tao kh«ng muèn x©m ph¹m ®Õn quyÒn tù do cña ai c¶. Cßn mµy b¾t th× cø viÖc b¾t, ®ã lµ quyÒn tù do cña mµy. Nãi tãm l¹i con ng−êi lµ ph¶i hoµn toµn tù do. ¡n uèng, may mÆc, ch¬i g¸i - T©n nh¸y m¾t mét c¸ch cµ l¬ - lµ viÖc riªng cña tõng ng−êi, kh«ng ai cã quyÒn gÝ mòi vµo. ThÕ gäi lµ sèng. - Mµy bËn ph¶i kh«ng? - Xong råi. Trong nh÷ng ngµy Hµ Néi buån nh− chÕt thÕ nµy, kh«ng ngê cßn sãt l¹i mét con mÌo ®Ñp vµ v¨m thÕ. §Çm lai, ®ïi vÖ n÷, kh«ng hiÓu sao th»ng Ph¸p nã kh«ng lÊy lµm P.P.O.(1) mµ ta th× còng ch¼ng th»ng nµo cã m¾t. Th«i ®−îc, ®Ó cho nã ®i. Mµy ngåi ®©y mét tÝ, tao sang ngay. T©n ®øng dËy, lÊy c¸i ¸o m¨ng-t« mµu xanh v¾t trªn lß s−ëi, vøt ®iÕu thuèc míi ch¸y mét ®Çu mÈu, ®i vµo. Mét lóc trë ra. Cã tiÕng gãt giµy phô n÷ nÖn nhÑ d−íi cÇu thang. T©n l¹i hót thuèc, dang hai tay ra ®Æt trªn thµnh lß s−ëi, vµ hái b¹n: - §¸nh ®Êm thÕ nµo mµy? Ch¸n ngÊy lªn råi!

Bµn tay Îo l¶ ®eo mét c¸i nhÉn vµng to vµ nÆng nÒ, khÏ ®Ëp vµo ngùc, T©n nãi: - Tao lµ mét ng−êi tù do, nghÜa lµ tao chØ nghe cã mét ng−êi, Êy lµ tao. ChØ cã mét ng−êi quyÕt ®Þnh ®−îc cho tao, Êy lµ tao. Tao lµm khi nµo tao muèn. C¸i nhµ nµy lµ cña «ng cô tao, nh−ng sau khi «ng

NhËt T©n quÆp con Lu lu gi÷a hai c¸i ®ïi dµi lÒu nghÒu cña anh, ¸p c¸i tai vÓnh cña nã bªn m¸: - Cã thÓ ®ªm nay nã ®¸nh m×nh. (1) (1)

253

254

ThÇu kho¸n. Nhµ thæ cho sÜ quan Ph¸p.

Sèng m·i víi Thñ ®« - Trêi ¬i, trêi ¬i, trêi ¬i! Mµy däa mét th»ng trÎ con ®Êy µ, NhËt T©n? - Tao kh«ng däa mµ ®©y lµ mét sù thËt, mét sù thËt tµn nhÉn. Mµy suy nghÜ ®i. Mµy b¾n giái, mµy nªn ë l¹i. - Mµy nªn nhí hä Ph¹m nhµ tao mÊy ®êi chØ cã mét con trai. Tao lµ con cÇu tù.

NguyÔn Huy T−ëng - Mµy uèng ®i, uèng c¹n ®i råi chia tay nhau. Tao rÊt th−¬ng mµy, th−¬ng h¬n tao n÷a. Tao kh«ng biÕt mµy ®óng hay tao sai, hay ng−îc l¹i. Nh−ng cã lÏ mµy ®óng, v× mµy lµ zÐro(1). Cßn tao kh«ng ph¶i lµ zÐro th× ®i víi ViÖt Minh ®Ó lµm g×? Tao muèn nãi c¸i tôi ViÖt Minh chÝnh cèng, tôi ViÖt Minh céng s¶n, chø kh«ng nãi c¸i h¹ng ViÖt Minh lÐng tÐng, lo¹i ViÖt Minh nh− mµy? Uèng ®i. Hä cïng c¹n cèc. T©n vøt c¸i cèc xuèng sµn, vì tan tµnh:

- Nh−ng mµy hoµn toµn tù do kia mµ. - ¤ng ôc cho mµy mét c¸i b©y giê. Th»ng nµy ¨n nãi ®−îc. NhËt T©n b−íc l¹i, ®øng bªn T©n. Hai ng−êi cïng hót thuèc. Anh nãi mét c¸ch nghiªm trang: - Tao v× mµy, T©n ¹, v× kh«ng muèn ®Ó cho mµy mang tiÕng lµ mét th»ng hÌn nªn tao míi ®Õn ®©y b¶o mµy mét lÇn cuèi cïng. Mµy chöi HiÖp ®Þnh s¬ bé, mµy cho lµ Cô Hå ®Çu hµng, r−íc Ph¸p vÒ mét lÇn n÷a. ThÕ th× b©y giê mµy ®¸nh ®i. NÕu kh«ng th× lµ tao chöi mµy chø kh«ng ph¶i mµy chöi tao n÷a. T¶n c− mµy kh«ng ®i, ®¸nh nhau mµy kh«ng d¸m, mµy ë ®©y víi Ph¸p µ? T©n nÐm ®iÕu thuèc l¸ lªn mÆt bµn mét c¸ch h÷ng hê, nh×n NhËt T©n khiªu khÝch: - Tao ®i víi ViÖt Minh th× cã lîi g×? - Tao nãi chuyÖn cøu n−íc kh«ng nãi chuyÖn ViÖt Minh. Tao sèt ruét víi mµy l¾m, T©n ¹. - Mµy t−ëng tao kh«ng sèt ruét v× mµy sao? Tao ®ang muèn nãi chuyÖn ViÖt Minh kia. §Êy lµ quyÒn tù do cña tao. - Th× mµy nãi ®i. §¸nh nhau ®Õn n¬i råi mµ mµy cßn muèn cµ khÞa víi tao n÷a sao? T©n b−íc tíi bµn, rãt hai cèc r−îu ®Çy, ®−a cho NhËt T©n mét, m×nh cÇm mét:

255

- Tao ®i víi ViÖt Minh th× råi còng thÕ nµy th«i. NghÜa lµ ®¸nh xong Ph¸p, th× ®Õn l−ît chóng tao hä lµm cá, cña c¶i, hä ®em chia. §Êy råi mµy xem, cã ®óng kh«ng. Buån l¾m, NhËt T©n ¹. Cã lÏ mµy kh«ng bao giê th−¬ng tao c¶. - Tao kh«ng muèn nghe mµy mét tÝ nµo c¶. Cßn cã Cô Hå. - µ, t¹i sao chóng mµy nãi Staline mµ kh«ng d¸m gäi Hå ChÝ Minh kh«ng th«i? Tao vÉn tù hái t¹i sao? Nh−ng ®Êy cßn lµ chuyÖn nhá. ChuyÖn lín lµ lèi sèng kia. Lèi sèng Êy th× hîp g× víi tao? Cã thÓ «ng Êy lµ mét anh hïng, mét «ng hiÒn, mét «ng th¸nh n÷a. Nh−ng tao nghÜ nh− Muýt-ta-pha Kª-man còng ¨n ch¬i, còng nh¶y ®Çm, còng r−îu chÌ, còng trai g¸i, nghÜa lµ còng nh− tao, cã lÏ tao thó h¬n. C¸i lèi sèng kh¾c khæ, nh¹t nhÏo vµ gß bã, ¨n kh«ng cÇn ngon, mÆc kh«ng cÇn ®Ñp, hïng hôc lµm viÖc, mµy nghÜ xem, cßn cã c¸i thó g×? Tµn ®êi th«i. Kh«ng, ®èi víi tao, sèng ph¶i lµ mét cuéc sèng réng r·i, phong phó, sang träng, hoµn toµn tù do, kh«ng ph¶i lµ mét cuéc sèng ®¹o ®øc l¹nh lÏo, nghÌo nµn. Mµy lµ mét th»ng häc trß ngoan, mét con ng−êi tèt. Nh−ng tao th× kh¸c. Muèn tao häc giái th× khuyÕn khÝch b»ng c¸ch g×? Kh«ng thÓ b»ng tiÒn, b»ng cña ®−îc. Mµ ph¶i b»ng c¸ch lµ bè tao nãi víi «ng chó hä tao (1)

256

Sè kh«ng.

Sèng m·i víi Thñ ®« lµm ë Mª-tê-r«-p«n, mçi chñ nhËt cho tao vµo xem ®Çm t¾m mét lÇn. ChØ cã c¸i ®ã míi lµm cho tao häc. B©y giê tao cã ®−îc c¸i sung s−íng Êy kh«ng? Cña ph¶i chia cho mäi ng−êi. Sèng kh«ng ®−îc theo ý m×nh. Cã ®óng thÕ kh«ng? Mµy b¶o tao theo ViÖt Minh th× cã Ých lîi g× cho tao? Tao chØ thÊy thiÖt. - Con ng−êi cã ph¶i chØ cã ¨n, ë, ®ô, Øa ®©u, T©n ¬i. Con vËt còng thÕ th«i. - C¸i phÇn ®Ñp cña con ng−êi l¹i lµ ë chç con vËt. HÕt con vËt th× kh«ng cßn con ng−êi. Nh−ng kh«ng c·i n÷a. Nªn träng tù do cña nhau th«i. Mµy ®Õn ch¬i, tèt, ¨n uèng víi tao, tèt, muèn cã g¸i ch¬i, ®−îc, tiÒn tha hå. Nh−ng ®õng tuyªn truyÒn. NhËt T©n ¬i. Tao cã ®−îc nhÑ nhâm nh− mµy ®©u. Mµy ®· ®øng h¼n vÒ mét phÝa, cßn tao... T©n nhón vai, thë ph× mét tiÕng, vµ nh− ch¼ng biÕt lµm g×, l¹i ví lÊy hép thuèc l¸, rót ra mét ®iÕu, nh−ng kh«ng hót, lÆng lÏ ®−a cho b¹n. NhËt T©n nh×n T©n, con m¾t nhá chøa c¶ giËn vµ tuyÖt väng: - Mµy thÝch c¸i lèi sèng cña mµy. Tao thÝch c¸i lèi ®êi sèng míi. Mµy muèn sèng thÕ nµo? Nh− NguyÔn H¶i ThÇn nhµ mµy bãi to¸n hót thuèc phiÖn −? Nh− NguyÔn T−êng Tam thôt kÐt cña ChÝnh phñ −? Nh− TrÞnh Thôc Oanh ®−a g¸i cho Sa-ten −? C¸i thêi ®¹i nh¬ nhuèc Êy ®· qua råi. Hµ Néi b©y giê ®· gi¶n dÞ l¾m. Ng−êi ta kh«ng ph¶i ®¸nh gi¸ nhau b»ng mét bé c¸nh. Phô n÷ kh«ng ph¶i b¸n th©n ®i ®Ó ®−îc mÆc sang. Nh−ng h·y ®Ó chuyÖn Êy ®Êy. B©y giê tao hái mµy. ThÕ th× mµy ®øng ®©u? PhÝa Ph¸p µ? Tao rïng m×nh cho mµy ®Êy. - Tao muèn µ? Mµy b¶o tao muèn µ? Kh«ng, kh«ng, kh«ng.

NguyÔn Huy T−ëng - Tao ghÐt Ph¸p còng nÆng nh− tao sî ViÖt Minh. Cho nªn tao kh«ng cã chç ®øng. Cã lÏ chç ®øng cña tao lµ ë nghÜa ®Þa. Cßn sèng ngµy nµo th× ch¬i, hoµn toµn tù do, hoµn toµn tËn h−ëng nh÷ng c¸i g× mµ cuéc ®êi cã thÓ cho tao. - Tao buån cho mµy. C¸i Tæ quèc nµy, c¸i Thñ ®« nµy, mµy bá cho nã mÊt mét lÇn n÷a −? Còng lµ c¸i chÕt, sao mµy kh«ng chÕt trªn ®µi danh dù, cã h¬n kh«ng, T©n? TÊt c¶ Hµ Néi ®· thÒ sèng chÕt víi Thñ ®«, kÓ c¶ nh÷ng ng−êi giµu cã b»ng v¹n mµy n÷a. TÊt c¶ mäi ng−êi ®Òu ®oµn kÕt l¹i ®Ó chÆn tay th»ng Ph¸p. Sao mµy cßn cã th× giê mµ nghÜ l¶m nh¶m nh− mét th»ng ®iªn! T©n, Tæ quèc kªu gäi mµy ®Êy. T©n c−êi rò r−îi, vµ nh− kh«ng ®øng v÷ng, ®Çu anh ng¶ vµo vai NhËt T©n, tay anh «m choµng lÊy b¹n: - §· nãi hÕt ch−a? Nãi hÕt ch−a? Ch−a hÕt th× nãi ®i, th»ng b¹n häc ®ßi vÑm cña t«i ¬i! Sao chóng mµy kháe tuyªn truyÒn thÕ, tuyªn truyÒn c¶ trong t×nh b»ng h÷u, ®em c¶ Tæ quèc ra ®Ó tháa thÝch c¸i thãi quen, c¸i tËt tuyªn truyÒn cña chóng mµy. Bao giê cho chóng mµy im ®i vµ thËt thµ h¬n mét chót? NhËt T©n nµy, mµy cßn kh¸ ®Êy, ch−a nÆng l¾m, nh−ng ph¶i coi chõng. õ. Mµy lµ th»ng b¹n th©n cña tao, sao mµy kh«ng nãi víi tao nh− ngµy tr−íc, mµ ph¶i lµm ån lªn nh− thÕ. Sao mµy l¹i ph¶i tuyªn truyÒn tao? Nh÷ng th»ng ®i tuyªn truyÒn th−êng coi ng−êi mµ chóng nã tuyªn truyÒn lµ ngu hÕt. Tao kh«ng muèn thÕ. Tao muèn lµ tao, tao nghe tao, tao quyÕt ®Þnh lÊy tao. §õng nãi n÷a. Hay mµy cø nãi ®i, v× mµy cã quyÒn tù do nãi, nh−ng ®Ó mµ tao kh«ng nghe. NhËt T©n bá T©n ë lß s−ëi, ra ®øng s¸t cöa kÝnh, ®Çu gèi quú lªn ®i-v¨ng. Anh nh×n xuèng phè v¾ng tanh, thë dµi:

T©n ®Õn ®øng bªn NhËt T©n, nãi mét giäng rÊt kÞch:

257

258

Sèng m·i víi Thñ ®« - Th«i, tao vÒ. Cã hai th»ng, thÕ lµ mçi th»ng ®i mét ng¶. Sao mµy kh«ng cïng ®i víi tao?

NguyÔn Huy T−ëng - Còng ®−îc. Tù do. Tù do. Dï sao th× còng lµ cña tao chø cña ai. µ, mµy cã c−íi n÷a kh«ng?

- §−îc. Nãi thÕ ®óng h¬n. Th«i mµy vÒ ®i, kh«ng tù vÖ nã chöi cho bá mÑ!

- T×nh h×nh nµy cßn nãi chuyÖn c−íi µ? Hái ®Ó lµm g×?

T©n vç vai NhËt T©n, kÐo vµo ngåi xuèng ghÕ, l¹i rãt hai cèc r−îu, ®−a cho b¹n mét. Anh ngåi trªn c¸i tay vÞn, nh×n NhËt T©n m¾t ®· ®á ngÇu:

- Nã ë l¹i kh¸ng chiÕn.

- Uèng ®i råi vÒ. Mµy th−¬ng lÊy tao, chø ®õng giËn tao, ®õng tr¸ch tao. NÕu nh− chèc n÷a, hay ngµy mai, ngµy kia tao nghÜ l¹i, th× lµ v× tao, v× mµy, chø kh«ng v× c¸i g× c¶. Cã cÇn g× kh«ng? Sóng ®Êy, cÇm lÊy, tao mua cho mµy ®Êy, ®õng kh¸ch khÝ n÷a, v× tao biÕt chóng mµy cã c¸i g× ®©u mµ ®¸nh T©y. Tao cã mét khÈu sóng cña tao råi, ®Ó tao tù xö. CÇn g× n÷a? TiÒn? Tao biÕt hái thÕ th× mµy tù ¸i, nhÊt lµ lóc nµy, nh−ng kh¸ch s¸o g× gi÷a mµy vµ tao. Thuèc l¸, lÊy mÊy tót ®i. Tao tr÷ hµng th¸ng hót liªn miªn kh«ng hÕt, ®Ó lÊy nã thay mµy ®Êy. Cßn tao. Mµy ®¸nh thay tao vËy. Tao gióp mµy lµ v× thÕ. T©n vµo phßng, råi trë ra, «m mét bäc thuèc l¸, cói xuèng bµn cÇm khÈu sóng mµ NhËt T©n cßn ®Ó ®Êy, ®−a c¶ sóng vµ thuèc l¸ cho NhËt T©n. Anh n¾m lÊy tay b¹n:

- §Ó tao lo mõng. Con HiÒn nã ®©u? - Tèt. §õng ®Ó cho nã chÕt. Con g¸i h¬ hí. - KÖ tao víi nã, kh«ng viÖc g× ®Õn mµy. Chît T©n quay l¹i b¶o NhËt T©n: - Hay lµ ë ch¬i ®Õn chiÒu. C·i nhau m·i. NhËt T©n nãi: - §Ó lµm g× n÷a? - Mµy kh«ng nhí c¶ ngµy sinh nhËt tao n÷a −? ChiÒu h«m nay tao lµm mét b÷a tiÖc. Cã th× giê kh«ng? NhËt T©n ®ót khÈu sóng cña T©n vµo tói ¸o, kÑp bäc thuèc l¸ vµo n¸ch, ®øng nh×n T©n l©u l©u, r¨ng nanh hÐ ra ngoµi, c¸i mÐp nhÕch lªn c−êi mét c¸ch ®au ®ín: - NÕu lµ tiÖc ngµy chÕt cña mµy th× tao dù!

- Mµy ®õng chÕt nhí. T©n ®Õn h«n con Lu lu: - C¶ mµy n÷a, ®õng chÕt nhí. NhËt T©n nãi: - §−îc. Tao lÊy tÊt c¶ nh÷ng thø nµy. Nh−ng tao kh«ng chÞu ¬n mµy.

259

260

Sèng m·i víi Thñ ®«

NguyÔn Huy T−ëng anh ®õng lo g× c¶. Tay anh n¾m chÆt trong tói quÇn ©m Êm c¸i l¸ th− chØ v¾n t¾t cã mÊy dßng, mµ l¹i do ng−êi kh¸c viÕt gióp. Anh nao nao nhí mÑ vµ ghÐt Liªm, ng−êi anh tri huyÖn.

20

GÇn ®Õn nhµ bµo chÕ S¸t-xa-nh¬, anh lïi l¹i. Mét ®oµn xe Ph¸p phãng trªn phè Hµng Khay, nh÷ng b¨ng sóng liªn thanh o»n oµi nh− nh÷ng con r¾n ®éc.

ai tay ®ót vµo tói quÇn, phu-la che kÝn miÖng, mét nöa v¾t sang sau l−ng, ªm dÞu v× søc nãng cña len vµ h¬i thë, TrÇn V¨n r¶o b−íc ®i tõ phè HuÕ vÒ. Anh liÕc nh×n vµo trong tr¹i VÖ quèc ®oµn, thÊy gi÷a c¸i s©n réng, bé ®éi ®øng nghiªm tr−íc cê nghe mét cÊp chØ huy nãi g×, ch¾c lµ dÆn dß mét lÇn cuèi cïng, hoÆc lµ cïng anh em tuyªn thÖ. TÊt c¶ nh− ®· tÒ tùu c¶ råi. Anh ®i gÇn nh− ch¹y. Trô së Qu©n ñy héi vÉn cã bé ®éi g¸c, nh−ng sao nã l¹nh lÏo vµ bÝ mËt. ¤ng Vâ Nguyªn Gi¸p ch¾c kh«ng cßn ë trong Êy n÷a. TrÇn V¨n nghe mang m¸ng trong mét cuéc héi kiÕn chíp nho¸ng, «ng ®· b¸c c¸i tèi hËu th− trÞch th−îng cña Moãc-li-e. Bªn kia ®−êng, tßa b¸o Sao vµng cña Côc ChÝnh trÞ, mét c¬ quan míi l¹ ®èi víi TrÇn V¨n, còng ®ãng cöa råi. Phè kh«ng cßn mét bãng ng−êi ®i bé. Nh÷ng cét tr¾ng cña c¸i hµng hiªn nhµ G«-®a kÐo dµi trong v¾ng lÆng. Míi qu¸ tr−a mµ nh− ®· s¾p tèi, buån tªnh nh− buæi chî chiÒu trong n¾ng qu¸i. Giã ë Hå G−¬m t¸p vµo mÆt TrÇn V¨n l¹nh gi¸, bé quÇn ¸o len cña anh nh− kh«ng cßn ®ñ søc Êm n÷a. Anh c¶m thÊy mét sù tr¬ träi h·i hïng, gi÷a c¸i thµnh phè vÉn lµ cña anh. GÇn ®Õn phè Trµng TiÒn, anh n¬m níp, lÊm lÐt.

TrÇn V¨n nÐp vµo mét c¸i cæng ®Ó ngá, ®îi cho ®oµn xe ®i hÕt. Mét thanh niªn ria Mü, ®Çu ch¶i bãng, s¬-mi cæ cøng, th¾t n¬ ®en, mÆc xi-m«-kinh, t−¬i c−êi vµ lÞch sù ch×a tay ra b¾t tay anh. Anh ng¬ ng¸c v× kh«ng quen biÕt ng−êi Êy bao giê. Nh−ng anh còng b¾t tay vµ nãi:

H

Anh ®Õn phè HuÕ ®Ó hái mét anh b¹n míi ë quª ra vÒ tin tøc mÑ. Anh kh«ng d¸m ®i xe ®¹p, v× sî xe Ph¸p chÌn - tõ s¸ng ®Õn giê x¶y ra bèn n¨m vô liªn tiÕp. MÑ anh ®· yªn trÝ ë nhµ quª råi, dÆn

261

- Xin lçi «ng. Cã lÏ «ng nhÇm. Ng−êi thanh niªn nãi: - T«i xin lçi «ng míi ph¶i. T«i kh«ng nhÇm, v× «ng ®óng lµ ng−êi Hµ Néi thø n¨m ®i qua nhµ t«i trong c¸i buæi chiÒu rÊt buån nµy. HiÖn trong nhµ t«i cã ba «ng còng kh«ng quen biÕt t«i nh− hai chóng ta ®©y. ChiÒu nay t«i lµm mét b÷a tiÖc ®Ó mêi bÊt cø ng−êi Hµ Néi nµo cßn gÆp ®−îc. Kh«ng nhiÒu ®©u, chØ mÊy ng−êi th«i. T«i sî ®«ng, v× ®¸m ®«ng lµ cïng nghÜa víi v« vÞ. NÕu «ng kh«ng ng¹i sè lÎ, th× t«i rÊt sung s−íng ®−îc «ng nhËn lêi vµo ¨n tiÖc víi t«i. B×nh th−êng th× ph¶i lµ sè ch½n ®Êy, nh−ng chóng ta ®ang sèng nh÷ng giê phót kh«ng b×nh th−êng, v× thÕ t«i cè ý lµm mét b÷a c¬m n¨m ng−êi ¨n. ¤ng kh«ng tõ chèi chø? Nãi xong, T©n - v× ®Êy chÝnh lµ T©n, - nÐ m×nh sang mét bªn cöa, cói r¹p xuèng nh− mét anh båi chµo kh¸ch vµ mêi TrÇn V¨n vµo. TrÇn V¨n rÊt lÊy lµm l¹, kh«ng hiÓu c¸i anh chµng lËp dÞ vµ

262

Sèng m·i víi Thñ ®« kiÓu c¸ch nµy lµ ng−êi thÕ nµo. Anh ®Þnh xin lçi ®Ó ®i, v¶ anh còng ®ang nãng lßng vÒ. T©n biÕt ý nãi: - T«i cã thÓ lÊy danh dù cña mét ng−êi Hµ Néi mµ nãi víi «ng r»ng ®©y chØ lµ mét b÷a tiÖc. Sao lóc nµy ng−êi Hµ Néi l¹i cã thÓ dÌ dÆt víi nhau? DÌ dÆt víi nhau lµ mét téi lín ®èi víi Hµ Néi cña chóng ta. Nh÷ng ng−êi Hµ Néi trong nhµ ®ang chê, xin mêi «ng vui lßng vµo cho. Tuy lµ ng−êi Hµ Néi, nh−ng TrÇn V¨n Ýt giao thiÖp, kh«ng quen biÕt ai ngoµi mÑ vµ mét sè b¹n th©n. Ch−a bao giê anh ®øng tr−íc mét ng−êi ng«ng ng«ng, gµn gµn, lè bÞch nh− thÕ. ThÊy T©n khÈn kho¶n, v¶ tÝnh vèn c¶ nÓ, anh mØm c−êi b−íc vµo, ®Þnh bông sÏ ra ngay. T©n mêi anh ®i tr−íc, vµ nghiªng m×nh: - Xin c¶m ¬n «ng. Trong phßng ¨n ®· cã ba ng−êi, thanh niªn c¶. Hä ®ang ngåi ë mét bé xa-l«ng nhá, thÊp, hót thuèc l¸ vµ c¾n h¹t d−a. Gi÷a phßng lµ c¸i bµn ¨n kh«ng to l¾m, h×nh ch÷ nhËt, phñ kh¨n bµn tr¾ng, xanh dÞu d−íi ¸nh ®Ìn nª-«ng. Chung quanh lµ n¨m c¸i ghÕ ®Öm da, mét ë ®Çu bµn, bèn ë hai bªn ®èi diÖn. Trªn bµn, tr−íc mçi chç ngåi ®· bµy s½n cèc, ®Üa, b¸t mÉu, chÐn ®Ó ®ùng ®å chÊm, kh¨n ¨n, mét tËp giÊy xèp ®Ó lau, vµ mét tê thùc ®¬n viÕt tay. Gi÷a bµn, mÊy chai vang ®á, vang tr¾ng. B×nh hoa cóc vµng. VÞt n−íc m¾m, lä d−a gãp, ®Üa bµy ít vµ nh÷ng miÕng chanh ®· bæ. Hai ®Üa nem chua xÕp cã ngän. KÒ bªn cöa sæ, mét c¸i bµn còng phñ kh¨n tr¾ng. Mét bªn: còng vÉn r−îu vang, bé pha cµ-phª, vµ mét c¸i ®Üa pha-lª cã ch©n ®ùng t¸o, cam, chuèi. Mét bªn: nh÷ng b¸t thang, bón vµ miÕn víi thÞt gµ xÐ rèi, thÞt lîn b¨m nhá, giß vµ trøng r¸n máng th¸i rèi, nh÷ng khoanh trøng luéc ®á t−¬i...

263

NguyÔn Huy T−ëng Ba ng−êi kh¸ch thÊy TrÇn V¨n vµo th× ®øng dËy. Mét ng−êi kÐo anh ®Õn ngåi chung, rãt n−íc chÌ mêi, h−¬ng sen thoang tho¶ng. Hä còng míi quen nhau, vµ ®ang nãi chuyÖn t×nh h×nh Hµ Néi. T©n xin lçi mäi ng−êi xuèng bÕp chØ c¸ch cã mét c¸i s©n nhá, mét lóc trë lªn. Anh t−¬i c−êi mêi kh¸ch vµo bµn. LiÕc nh×n c¸i thùc ®¬n, TrÇn V¨n thÊy kª: nem chua, chim quay, vÞt hÇm, thang, thÞt gµ luéc, c¬m, tr¸ng miÖng cµ-phª v.v... Sau khi ®i vßng rãt r−îu cho tõng ng−êi, T©n ®øng tr−íc c¸i ghÕ chñ nhµ, hai tay t× xuèng bµn, nãi giäng nghiªm trang kh«ng hîp víi c¸i mÆt cßn non choÑt kh«ng ®øng ®¾n: - Th−a c¸c b¹n, b÷a tiÖc nµy t«i lµm tõ tr−a sau khi chia tay víi mét ng−êi b¹n th©n nhÊt trong ®êi. ChÝnh tay t«i lµm nh÷ng mãn ¨n nµy, kh«ng ph¶i v× t«i kh«ng tin vµo th»ng bÕp giµ cña t«i, nh−ng lµ ®Ó tá c¸i lßng thµnh cña t«i ®èi víi Hµ Néi, vµ còng ®Ó cho lßng nã khu©y kháa chót Ýt v× lóc nµy buån, buån ghª l¾m. ViÖc cña th»ng bÕp b©y giê chØ lµ hÇu chóng ta th«i. H«m nay, Hµ Néi thiÕu rÊt nhiÒu thø, nªn b÷a c¬m nµy kh«ng lµm ®−îc theo ý muèn, xin c¸c b¹n bá qu¸ ®i cho. C¸c b¹n còng kh«ng nì tr¸ch v× chóng ta gÆp nhau ë ®©y míi lÇn ®Çu vµ rÊt cã thÓ lµ lÇn cuèi cïng. T«i kh«ng mêi mét ng−êi nµo quen c¶, v× quen th× hay tr¬. Chóng ta chØ lµ nh÷ng ng−êi t×nh cê gÆp nhau trong mét l¸t, råi chia tay nhau mçi ng−êi mét ng¶, cã khi lµ ng¶ sèng, còng cã khi lµ ng¶ chÕt. C¸i may m¾n cho t«i lµ cßn ®−îc gÆp c¸c b¹n. T«i cø t−ëng r»ng ch¼ng cßn ai n÷a kia ®Êy. T«i ®· ®Þnh nÕu kh«ng cã ai, th× t«i hñy b÷a tiÖc nµy, vµ chØ ¨n mét b÷a c¬m th−êng. Xin c¶m ¬n c¸c b¹n. B©y giê th× thÕ nµo. Chóng ta kh«ng cÇn biÕt tªn tuæi, nghÒ nghiÖp, gia ®×nh cña nhau lµm g×. CÇn g× ph¶i biÕt anh ®ang lµm tù vÖ hay s¾p t¶n c−, anh lµ ViÖt Minh hay lµ Quèc d©n ®¶ng, céng s¶n hay quèc gia, anh ®· cã vî hay ch−a bÞ bã buéc, anh ®ang lo v× t×nh h×nh hay

264

Sèng m·i víi Thñ ®« nhën nh¬ víi nã, anh l¹c quan hay bi quan, anh muèn sèng hay muèn chÕt? TÊt c¶ nh÷ng c¸i ®ã kh«ng cÇn biÕt, biÕt chØ thªm buån, mµ c·i nhau th× khæ l¾m. Chóng ta chØ cÇn biÕt r»ng lóc nµy - T©n xem ®ång hå - lµ n¨m giê m−êi l¨m, cã n¨m ng−êi Hµ Néi cßn sèng, rÊt hay, toµn con sè n¨m c¶, n¨m ng−êi cïng häp víi nhau, cïng ¨n víi nhau, ngay trªn ®Êt Hµ Néi, ë c¸i phè Hµng Bµi v¾ng ng¾t nµy, trong khi ë phè Trµng TiÒn bªn tr¸i, ®−êng TrÇn H−ng §¹o bªn ph¶i, xe Ph¸p ®ang ch¹y Çm Çm, trong khi ë ngoµi kia rÊt l¹nh, mµ trong nµy cßn Êm cóng. §Ó råi chóng ta chia tay nhau, nh− lµ ®· kh«ng biÕt nhau, nh− nh÷ng ng−êi kh¸ch qua ®−êng, ®Ó råi ngµy mai chiÕn tranh hay hßa b×nh kh«ng biÕt n÷a... T©n cÇm cèc n©ng lªn: - Cßn g× sung s−íng b»ng, nÕu nh©n lo¹i kh«ng ph¶i giÕt nhau. B©y giê th× mêi c¸c b¹n n©ng cèc, råi chóng ta sÏ uèng, uèng thËt say, vµ quªn hÕt sù ®êi. Hä ch¹m cèc nhau vµ b÷a tiÖc b¾t ®Çu. T©n nèc mét h¬i hÕt cèc r−îu, råi rãt lu«n cèc kh¸c. Anh nãi: - TÊt c¶ nh÷ng chai r−îu ®©y lµ ®Ó thÕt c¸c b¹n. Nót ®· më s½n. C¸c b¹n cø tù ý rãt, hoµn toµn tù do. Uèng b»ng hÕt. Kh«ng uèng hÕt th× ta ®æ ®i. Bëi v× ngµy mai, vµ cã thÓ ngay lóc nµy, kh«ng cã g× lµ ch¾c c¶. C¸c mãn ¨n, còng gÇy cßm th«i, t«i sÏ ®em hÕt lªn ®©y, c¸c b¹n muèn ¨n g× tr−íc, muèn ¨n g× sau, tïy hÕt. B÷a tiÖc cuèi cïng kh«ng cã g× lµ gß bã nh− b÷a tiÖc ban ®Çu. T©n xuèng bÕp. Bèn ng−êi nh×n nhau, b©ng khu©ng nh− trong c¬n mª, tß mß nh− ®i vµo mét xø míi. TrÇn V¨n hái: - C¸c «ng còng kh«ng biÕt «ng chñ lµ ai?

265

NguyÔn Huy T−ëng Ng−êi ®· rãt n−íc mêi TrÇn V¨n lóc míi vµo, b©y giê ngåi tr−íc mÆt anh, nãi nh− ph©n bua: - Nh− «ng c¶ th«i. §Êy lµ mét thanh niªn tr¹c m−êi t¸m, m−êi chÝn, tãc hÊt ng−îc kh«ng ch¶i kem nh−ng tr«ng nh− uèn, m¾t mét mÝ thØnh tho¶ng liÕc ngang rÊt l©u nh−ng ch¼ng ®Ó nh×n ai. §Êy lµ Vò Minh, mét häc sinh ë phè Nhµ Thê. Anh bçng ®−a mét bµn tay lªn xoa cæ, mÆt quay ®i, nãi giäng khµn khµn: - Qu¸i dÞ! Mäi ng−êi nÐn bông, nh−ng råi cø cói mÆt xuèng mµ c−êi rung. Vò Minh thÊy cã ng−êi c−êi, mÆt vÉn nghiªm trang, anh nãi: - Vµo råi, uèng råi, b©y giê tÝnh c¸i chuyÖn ra míi kh−ít ®©y. B¸i C«ng l¹c vµo Ba Thôc. RÊt tÒ chØnh, anh g¾p d−a bá vµo b¸t, cÇm mét c¸i nem chua dÇm s©u vµo b¸t n−íc chÊm. Måm anh nhåm nhoµm, anh nhai cã vÎ suy nghÜ. §ang ®µ c−êi, l¹i nghe c©u nãi cña anh nã ®¸p tróng c¸i t©m tr¹ng cña m×nh, mäi ng−êi l¹i rò ra c−êi. Vò Minh nãi: - Mêi c¸c b¹n. Lóc nµy th× ba ng−êi ngÊt ®i trong mét trËn c−êi t−ëng nh− kh«ng døt ®−îc, ng−êi th× «m bông, ng−êi th× lau n−íc m¾t, hÔ nh×n nhau lµ l¹i tiÕp tôc c−êi. TrÇn V¨n c−êi ®au c¶ ruét. Anh võa cã c¸i thó muèn ë l¹i, võa bøt røt hèi hËn ®· qu¸ nÓ ng−êi. Ngåi bªn anh lµ mét thanh niªn, tr¹c h¨m hai h¨m ba tuæi, tãc rÏ bªn ch¶i m−ît, tr¾ng trÎo, lÞch sù, mÆc mét bé quÇn ¸o mµu x¸m s¾t, kiÓu cµi cóc gi÷a, gi-lª phê-la-nen tr¾ng, cã d©y ®ång hå vµng v¾t qua hai tói d−íi. H×nh nh− anh ®· gÆp ng−êi Êy ë ®©u, chØ cã c¶m gi¸c lµ mét tay ¨n ch¬i th× ph¶i. §Êy lµ nh¹c sÜ Thu Phong. Trong lóc buån rÇu nhí tiÖm vµ dµn nh¹c, anh thuª xe lÇn xuèng B¹ch Mai ®Ó h¸t c«

266

Sèng m·i víi Thñ ®«

NguyÔn Huy T−ëng

®Çu gi¶i muén vµ gièi giµ. GÇn ®Õn ngo¹i «, suýt bÞ lÝnh mò ®á ®i c−íp giËt b¾t lªn xe. Anh lÈn ®−îc vµ lén vÒ. Thu Phong ®ang ®ãi nªn T©n mêi lµ vµo ngay. Tr−íc mÆt anh lµ Ben-la, mét chñ hiÖu ¶nh ®i mua ®−îc mÊy chôc cuén phim dù tr÷ ®Ó tÝnh chuyÖn vÒ quª lµm ¨n. Anh còng tr¹c tuæi Thu Phong. VÎ mÆt nh¹t nhÏo, tÇm th−êng, kh«ng cã c¸ tÝnh. Anh ®eo c¸i m¸y Kodak mét bªn, mét bªn lµ c¸i tói da ®ùng phim, s½n sµng cã g× lµ ch¹y. TÊt c¶ bèn ng−êi, ng−êi nµo còng nh− t«n träng c¸i ®Ò nghÞ cña «ng chñ nhµ kú dÞ, kh«ng ai tù giíi thiÖu víi ai. Kh«ng ai muèn ph¸ c¸i kh«ng khÝ bÝ mËt, gÇn nh− hoang ®−êng Êy.

b¹n cho phÐp t«i còng bõa b·i nh− thÕ. Kh«ng cã «ng, kh«ng cã th»ng g× n÷a, chØ cã n¨m ng−êi Hµ Néi uèng r−îu víi nhau th«i!

T©n trë lªn, cïng ng−êi bÕp giµ khiªng mét c¸i m©m lín khãi bèc nghi ngót, bµy la liÖt lªn bµn tÊt c¶ nh÷ng mãn ¨n ®· ghi trong thùc ®¬n. Anh nãi:

- Vui nh− thÕ nµy cã hay kh«ng? Sao l¹i cø ph¶i ®¸nh nhau? LiÖu cã ®¸nh nhau kh«ng? Trong mét cuéc chiÕn tranh, ng−êi ngu kh«ng ph¶i lµ ng−êi bÞ ®¸nh mµ lµ kÎ ®i ®¸nh.

- C¸c b¹n cã vui kh«ng? NÕu c¸c b¹n vui ®−îc trong ®é mét tiÕng ®ång hå th× cã lÏ t«i lµ ng−êi sung s−íng nhÊt ®êi. C¸c b¹n h·y quªn hÕt ®i, ®Ó mµ sèng c¸i thêi kh¾c nµy. Anh b¶o ng−êi bÕp ®em c¶ háa lß vµ nåi thang lªn, ®Ó ngay gÇn bµn cöa sæ. Anh rãt ®Çy cèc r−îu cña anh, l¹i ch¹m cèc víi mäi ng−êi vµ nãi: - B©y giê t«i kh«ng cßn lµ chñ n÷a, mµ tÊt c¶ chóng ta lµ chñ c¸i b÷a c¬m nµy. Ai uèng ®−îc r−îu th× cø uèng, ai kh«ng uèng ®−îc th× ¨n, ai kh«ng muèn ¨n thang th× ¨n c¬m, kh«ng ¨n thang bón th× ¨n thang miÕn, kh«ng ¨n ®−îc m¾m t«m th× ¨n n−íc m¾m, cµ cuèng tha hå. T«i kh«ng biÕt sau ®©y, cßn cã nh÷ng c¸i nµy n÷a kh«ng, cho nªn chóng ta cø tËn h−ëng ®i. Chóng ta hoµn toµn tù do. C¸c b¹n gäi t«i lµ «ng còng ®−îc, lµ anh còng ®−îc, lµ th»ng còng ®−îc, hay ch¼ng gäi lµ g× cµng hay. Mµy tao chi tí còng ®−îc. C¸c

267

T©n kh«ng mêi ai n÷a vµ ch¨m chó ¨n uèng. ThØnh tho¶ng thÊy thiÕu mét thø g× l¹i ch¹y xuèng bÕp lÊy lªn. MÒm m«i, thøc ¨n l¹i ngon, mäi ng−êi uèng m·i. Vµ tiÖc r−îu kÐo dµi. TrÇn V¨n nh− quªn hÕt. Cã lóc anh muèn c−ìng l¹i, nh−ng råi cø ®¾m trong c¸i kh«ng khÝ l¹ lïng nµy. Anh mong mái ch¼ng cã sù g× x¶y ra. Anh tù hái: cã ph¶i nh− thÕ nµy míi thËt lµ sèng kh«ng? Thu Phong chît ®−a ra mét c©u hái nh− kÐo mäi ng−êi trë l¹i c¸i thùc tÕ tµn nhÉn:

Vò Minh hái: - Anh cã muèn c¸i viÖc Êy x¶y ra kh«ng? - Anh tr¶ lêi tr−íc ®i. - LÏ cè nhiªn lµ t«i kh«ng muèn. T«i muèn nhµ tr−êng chø kh«ng muèn chiÕn tr−êng. TrÇn V¨n nãi: - Nh−ng nã ®¸nh m×nh th× sao? - Th× kh¸ng chiÕn. Th× theo Cô Hå kh¸ng chiÕn. T©n s¾p uèng, ®Æt cèc xuèng bµn: - C¸c b¹n cø hoµn toµn tù do. Ta nãi chuyÖn ®i, chuyÖn trêi, chuyÖn ®Êt, chuyÖn trai g¸i, chuyÖn d©m dôc, chuyÖn chÝnh trÞ, tha hå. MiÔn lµ tiÖc cña n¨m ng−êi Hµ Néi kh«ng chÕt. Vò Minh ®øng dËy, ®i rãt r−îu cho c¶ mäi ng−êi, råi trë vÒ chç cña m×nh. Anh n©ng cèc:

268

Sèng m·i víi Thñ ®«

NguyÔn Huy T−ëng ng−êi, nã n©ng con ng−êi lªn trªn c¸i ¨n c¸i mÆc. §Êy lµ lý t−ëng, ®Êy lµ lý do sù cã mÆt cña m×nh trªn tr¸i ®Êt.

- Chóng ta n©ng cèc, ph¶i v× c¸i g× chø. N©ng cèc su«ng µ? TrÇn V¨n gi¬ cao cèc: - §óng råi. Chóng ta n©ng cèc v× Tæ quèc, v× Cô Hå. VËn m¹ng cña d©n téc chóng ta quyÕt ®Þnh trong nh÷ng ngµy s¾p tíi, cã khi ngay trong ®ªm nay. Sèng chÕt v× Tæ quèc, sèng chÕt v× Cô Hå, linh hån cña d©n téc. Ng−êi ta th−êng tr¸ch thanh niªn chóng ta kh«ng cã lý t−ëng. §©y lµ lóc chóng ta cã mét lý t−ëng ®Ó mµ phông thê, ®Ó mµ hy sinh. Chóng ta th−êng chØ ®uæi theo c¸i ¨n c¸i mÆc, lao t©m khæ tø v× c¸i ¨n c¸i mÆc, c¶ cuéc ®êi rót l¹i chØ lµ c¸i ¨n c¸i mÆc. Sèng lµm g× nh− c¸i c« t©n thêi ¨n mÆc sang träng, ngåi trªn xe tay nhµ gäng ®ång s¸ng lo¸ng, ®i chî §ång Xu©n chØ cã mét xu trong tói ®Ó mua ®ñ mét mí rau muèng bá vµo mét c¸i qu¶ s¬n ®Ëy kÝn råi lªn xe vªnh mÆt trë vÒ? L¹i cã anh c«ng tö mét s¬-mi, hµng ngµy ch¶i ®Çu bãng m−ît, th¾ng bé quÇn ¸o b¶nh bao ®i diÖn phè, lËu vÐ xi-nª, råi buæi tèi vÒ, chê cho mäi ng−êi ®i ngñ, míi cëi ¸o ®em giÆt, ph¬i phãng råi n»m ngñ cëi trÇn, kÕt thóc mét ngµy v« lý. Kú kh«i h¬n n÷a lµ c¸i anh chµng con mét nhµ giµu lín ë Hµng Gai, mµ ch¾c c¸c b¹n ®Òu biÕt, mçi buæi s¸ng chØ cã mét viÖc lµ ®¸nh bé quÇn ¸o lôa cã vÎ th− h−¬ng, diÖn ®«i hµi kinh, ®i l−în quanh Bê Hå ®Ó ®−îc c−êi víi mét c« g¸i ®Ñp nµo, vµ yªn t©m trë vÒ nh− ®· lµm ®−îc mét kú c«ng. T«i ®· tõng tr«ng thÊy nh÷ng ng−êi Hµ Néi suèt ®êi chØ cã mét môc ®Ých lµ c¸i b¸t phë buæi s¸ng, hä ®em hµnh t©y, hä ®em trøng ®i, ®Õn hµng phë quen, hä ®¸nh dÊu b¸t ®Ó ®−a chan, hä hái hå tiªu, hä ®ßi Ýt ít, hä xin Ýt n−íc bÐo, hä vïi ®Çu vµo b¸t phë mét c¸ch th« tôc, xÊu xÝ, råi hä ra ®i mét c¸ch tù m·n, cã khi cßn khinh khØnh víi ng−êi kh¸c kh«ng sµnh phë nh− hä n÷a. Con ng−êi mµ thÕ th× buån l¾m. Ph¶i kh¸c. Ngoµi c¸i ¨n c¸i mÆc ra, cßn ph¶i suy nghÜ lµm sao cã thÓ gióp Ých cho ®êi, ph¶i cã c¸i g× ®Ó l¹i, nã ®¸nh dÊu sù tån t¹i cña mét con

269

TrÇn V¨n c¶m thÊy m×nh nãi nhiÒu, nh−ng còng kh«ng hiÓu râ m×nh nãi nh÷ng g×. §Çu anh bèc lªn, l−ìi nh− mÒm ra. Anh tr«i theo lêi nãi mµ ngµy th−êng anh hay ®¾n ®o dÌ dÆt. T©n ch¹m cèc víi anh: - ¤ng nãi cã nh÷ng c¸i ®óng, tuy r»ng «ng ®· m¾ng chÝnh t«i ®©y, v× t«i lµ c¸i h¹ng ¨n phë Êy ®Êy. Nh−ng kh«ng sao. Chóng ta hoµn toµn tù do. Thu Phong ®øng lªn, m¾t l−êm l−êm, ®Çu cói xuèng trÞnh träng: - Xin lçi «ng anh. C¸c «ng lµ nh÷ng ng−êi th©n nhÊt trong ®êi t«i råi ®Êy, bëi v× b÷a c¬m nµy lµ mét buæi gÆp gì kh«ng thÓ quªn ®−îc. T«i nãi thËt bëi v× trong c¸i ®êi giang hå cña t«i, hÕt bar nµy ®Õn bar kh¸c, Ph¸p ®¸nh còng cã, NhËt chöi còng cã, Tµu bîp tai còng cã, trong Nam ngoµi B¾c, c¶ c¸i ®Êt cña thèng chÕ hä T−ëng n÷a, ë ®©u còng thÕ th«i, ch−a bao giê t«i ®−îc sèng c¸i phót say s−a nh− thÕ nµy. Nh−ng tr−íc khi n©ng cèc, t«i muèn hái «ng b¹n võa nãi, ®· hy sinh th× cßn g× n÷a mµ tån t¹i? VÝ dô nh− t«i lµ nh¹c sÜ, c¸i tån t¹i cña t«i lµ b¶n nh¹c truyÒn ®êi nµy qua ®êi kh¸c chø g×, thÕ b©y giê t«i chÕt ®i, mµ kh«ng ph¶i lµ trêi b¾t chÕt, thÕ th× t«i ®Ó l¹i c¸i g×? ThÊy tiÖc r−îu ®· ®i ®Õn chç cã thÓ x¶y ra nh÷ng sù ®¸nh nhau to, v¶ còng no say råi, Ben-la gi¶ lµm bé véi v·, c¸o tõ mäi ng−êi, hai tay gi÷ riÖt lÊy m¸y ¶nh vµ tói phim, l¹ch b¹ch chuån th¼ng. T©n nãi: - T«i kh«ng muèn gi÷ mét ng−êi tÇm th−êng. V× bá dë tiÖc lµ tÇm th−êng. Thî ¶nh lµ tÇm th−êng. B÷a tiÖc chuyÓn sang sè ch½n. Mét ®iÒm lµnh.

270

Sèng m·i víi Thñ ®« TrÇn V¨n kh«ng ®Ó ý ®Õn ng−êi ®i, tay run run ch¹m cèc víi Thu Phong: - NÕu lý t−ëng mµ ®¾n ®o th× ch¼ng cßn lµ lý t−ëng n÷a. TrÇn B×nh Träng ®¾n ®o th× ®· ch¼ng tuyªn bè: Thµ lµm quû n−íc Nam cßn h¬n lµm v−¬ng ®Êt B¾c. Bernard Palissy mµ ®¾n ®o th× ®· ch¼ng dì nhµ cöa ®å ®¹c ®Ó ®èt lß mµ t×m ra men sø. Cô Hå ®¾n ®o th× ®· ch¼ng hy sinh c¶ cuéc ®êi kh«ng vî kh«ng con ®Ó s¸ng lËp nªn n−íc ViÖt Nam D©n chñ Céng hßa. Vò Minh nãi: - RÊt ®ång ý. N©ng cèc v× Tæ quèc, v× Cô Hå. T«i còng rÊt phôc Cô Hå, hai th¸ng tr−íc ®©y, t«i ®· lµm hµng rµo danh dù ®ãn «ng Cô ë Ph¸p vÒ. Nh−ng xin nãi thªm: n©ng cèc v× th¾ng lîi n÷a. NÕu cã ®¸nh nhau th× nh÷ng ng−êi ®· dù b÷a tiÖc nµy kh«ng ai chÕt. ¤ng nµy, xin lçi «ng, nÕu lµ nh¹c sÜ th× «ng cø lµm nh¹c, «ng b¹n võa råi th× cø chôp ¶nh, «ng lµ g× t«i kh«ng râ, th× cø tiÕp c¸i nghÒ cña «ng, vµ «ng chñ, v©ng xin lçi, vÉn cø ph¶i gäi lµ «ng chñ chø biÕt gäi thÕ nµo, sÏ cã thÓ mét ngµy nµo ®ã l¹i cho chóng ta ¨n mét b÷a c¬m no say nh− thÕ nµy, v.v... Thu Phong hái: - Cßn anh? - Theo ý kiÕn «ng chñ xin gi÷ bÝ mËt. Mäi ng−êi c−êi Çm lªn. Vò Minh tiÕp: - T¹i sao chóng ta kh«ng th¾ng lîi? NÕu ®¸nh nhau, chóng ta sÏ lµm nhanh h¬n ®ªm NhËt ®¶o chÝnh mång chÝn th¸ng ba. Mét ®ªm ph¶i xong. GiÆc chØ ®ãng trong thµnh. C¶ Hµ Néi ta v©y nã l¹i, nã

NguyÔn Huy T−ëng ch¹y ®i ®©u? Chóng ta sÏ lµ nh÷ng libÐrateurs de la capitale immortelle(1). TrÇn V¨n n©ng cao cèc: - VËy th× v× Tæ quèc, v× Cô Hå, v× th¾ng lîi! V× Hµ Néi mu«n thuë! Thu Phong hái: - Khoan ®·. Mét ®ªm kh«ng xong th× sao? Vò Minh hïng hån: - Th× thiªu ®èt kinh thµnh ra tro. Thµnh La M· ®Ñp lµ thÕ mµ th»ng b¹o chóa NÐron cßn ®èt trong mét trËn ®iªn cuång kia mµ. Huèng chi lµ c¸i thµnh phè cæ lç nµy, xÊu xÝ vµ bÈn thØu, v¸ vÝu vµ lai c¨ng, bÐ b»ng c¸i hæng mòi, tr¬ trÏn nh− mét con ®Ü, c¸i thµnh phè ®Çy nh÷ng cai C«ng, cai M¬, nh÷ng J. Dod, KÝnh quÌ, nh÷ng mô cai §en, nh÷ng mô BÐ Tý, nh÷ng ®èc Sao, nh÷ng TrÞnh Thôc Oanh, nh÷ng C¶ Vª, Hai Cua, cßn g× n÷a c¸i thµnh phè Êy, th× ®Ó lµm g× mµ kh«ng ®èt nã ®i ®Ó mµ x©y dùng mét c¸i míi. TrÇn V¨n c·i: - Hµ Néi cã chÝn tr¨m n¨m lÞch sö. ¤ng nªn nhí c¸i vinh quang cña Th¨ng Long, §«ng §«. Nã cßn l©u ®êi h¬n c¸i Paris léng lÉy kia. - V× Paris léng lÉy nªn th»ng Ph¸p kh«ng ®¸nh ®· hµng. Hµ Néi xÊu xÝ cho nªn ta ®èt nã ®i vµ cïng víi nã ®èt lu«n c¶ th»ng Ph¸p. §Ó xem d©n téc Ph¸p anh hïng hay d©n téc ViÖt Nam anh hïng. VËy th× n©ng cèc v× Tæ quèc, v× Cô Hå, v× th¾ng lîi, v× sù tµn ph¸

(1)

271

272

Nh÷ng ng-êi gi¶i phãng Thñ ®« bÊt tö.

Sèng m·i víi Thñ ®« cña Hµ Néi. Kh«ng nªn ®Ó Hµ Néi lµm g×. Hµ Néi xÊu, Hµ Néi « nhôc... - Chóng ta kh«ng nªn nãi thÕ. - Xin lçi «ng, ®au lßng ®Êy, nh−ng lµ sù thËt. Hµ Néi xÊu l¾m. Hµ Néi kh«ng cã Acropole, kh«ng cã Arc de triomphe, kh«ng cã Saint Pierre. Hµ Néi nhôc l¾m. §Õn c¶ c¸i ®Òn B¹ch M· Hµng Buåm, thê «ng thµnh hoµng cña chóng ta, mµ c¸i t−îng M· ViÖn vÉn cßn sê sê, vÉn cã ng−êi lÔ b¸i. Ph¸t khãc lªn ®−îc. - ¤ng bÊt c«ng ®Êy, «ng b¹n ¹. TrÇn V¨n võa nãi võa ®øng lªn. Anh ®· say l¾m, ng−êi l¶o ®¶o, tay run run cÇm cèc: - Hµ Néi kh«ng xÊu ®©u, «ng ¹. Hµ Néi thiÕu l©u ®µi nh−ng kh«ng thiÕu c¶nh. C¸c cô ngµy x−a ch¶ nãi Hµ Néi lµ ®Êt cña n¨m nói, hai m−¬i t¸m ®¶o, cña Th¨ng Long, ®¹i b¸t c¶nh ®Êy −? ë trªn thÕ giíi ®©u cã Hå G−¬m, Hå T©y ë gi÷a Thñ ®«. ë ®©u cã con s«ng n−íc ®á ch¶y qua? Ta ®õng tr¸ch Hµ Néi mµ tr¸ch nh÷ng kÎ lµm xÊu, lµm h¹i Hµ Néi. Th¸p §¹i th¾ng t− thiªn ®êi Lý, cã trô ®¸, cã t−îng ®ång, cao hµng mÊy chôc tr−îng. T−îng th× th»ng Tµu ®em ®óc sóng ®Ó ®¸nh l¹i B×nh §Þnh V−¬ng, trô ®¸ th× th»ng T©y ph¸ ®i ®Ó x©y dùng c¸i nhµ thê ë phè Nhµ Thê b©y giê. Thu Phong nãi: - H¶. ThËt µ? Phè t«i ®Êy.

NguyÔn Huy T−ëng ®Ñp, th»ng Gia Long ®em vµo HuÕ, sî ®Ó Hµ Néi ®Ñp h¬n kinh ®« cña nã. NÕu nh÷ng c¸i ®ã cßn th× Hµ Néi sÏ ®Ñp biÕt mÊy. TiÕc v« cïng. ThÕ råi ®Õn Ph¸p, nã hoµn toµn biÕn c¸i Hµ Néi thµnh mét ®Êt thùc d©n. Hµ Néi mÊt m¸t nhiÒu råi. Nh−ng ta ®õng tr¸ch nã. Nã vÉn cßn ®Ñp víi nh÷ng con ng−êi lÞch sù cña nã. Thu Phong ®øng khum khum ng−êi, n¾m tay TrÇn V¨n: - §óng. RÊt ®óng. ¤ng uèng víi t«i mét cèc. Hµ Néi lµ ®Êt lÞch sù, rÊt cã gu, rÊt tÕ nhÞ, tõ c¸i ¨n, c¸i nãi, c¸i c¸ch c− xö, ®Õn c¸ch ¨n mÆc cña mét ng−êi phô n÷ Thñ ®«. - Vµ Hµ Néi còng kh«ng nhôc ®©u, «ng ¹. Nã cã §èng §a, cã §«ng Kinh NghÜa Thôc. Muèn hay kh«ng muèn, nã vÉn lµ Thñ ®« toµn quèc. ¤ng b¹n tr−íc mÆt t«i, nÕu «ng ®ång ý, ta uèng c¹n cèc r−îu nµy. Vò Minh ®øng dËy trong khi mäi ng−êi ch¨m chó nh×n TrÇn V¨n, gËt gï nghe nh÷ng chuyÖn mµ hä ch−a biÕt bao giê. Vò Minh n©ng cèc: - ¤ng nãi hay l¾m. T«i ch¾c «ng lµ mét nhµ kh¶o cøu mµ l¹i thiÕt tha. C¸i ®Êt khèn khæ nµy cÇn chóng ta hiÓu thªm ®Ó yªu thªm. Nh−ng b©y giê th× lµm thÕ nµo? Nh÷ng c¸i ®Ñp cña Hµ Néi mÊt råi? Cßn tiÕc g× n÷a? Ph¸ ®i lµm l¹i? §ång ý kh«ng? Xin n©ng cèc. TrÇn V¨n tÆc l−ìi:

- C¸c cô cßn nãi Hµ Néi cã Rõng bµng Yªn Th¸i, hµng v¹n c©y bµng trªn mét ngän ®åi thoai tho¶i bªn Hå T©y, mïa hÌ th× xanh m¸t, mïa thu th× rùc ®á, l¹i cã BÕn tróc Nghi Tµm, hµng v¹n c©y tróc th©n vµng soi bãng xuèng n−íc hå biÕc, nh÷ng c¶nh thÇn tiªn Êy, mµ «ng cha ta th−êng ®Õn nghØ m¸t ng©m th¬, th× th»ng Lª Chiªu Thèng ph¸ ®i ®Ó triÖt m¶ chóa TrÞnh. §Òn KÝnh Thiªn rÊt

273

- §ång ý. N©ng cèc. TrÇn V¨n nãi nh−ng kh«ng biÕt g× n÷a, chØ mang m¸ng say s−a v× nh÷ng lêi anh võa nãi. Anh ngåi phÞch xuèng. §òa anh quê qu¹ng g¾p mét miÕng g× anh kh«ng râ, nh−ng anh chØ ®Æt vµo b¸t chø kh«ng ¨n. Anh nghe T©n nãi:

274

Sèng m·i víi Thñ ®« - T«i còng n©ng cèc nh− c¸c b¹n, nh−ng l¹i v× b÷a tiÖc cña chóng ta kia, v× n¨m th»ng thiÕu mét cña chóng ta kia. Hµ Néi xÊu, Hµ Néi ®Ñp, Hµ Néi vinh quang, Hµ Néi « nhôc, nghe ®−îc tÊt, nãi ®−îc tÊt, miÔn lµ b÷a tiÖc cña ng−êi Hµ Néi kh«ng chÕt. B÷a tiÖc kh«ng chÕt, ®Êy lµ mét thµnh c«ng mµ chóng ta cÇn n©ng cèc mõng cho nhau lÇn n÷a. Lµm cho c¸c b¹n vui trong c¸i buæi chiÒu th¶m cña Hµ Néi nµy, t«i ®· kh«ng v« Ých. Hä l¹i uèng. T©n vÉn tØnh nh− s¸o. Anh nãi: - T«i sÏ rÊt sung s−íng nÕu t«i l¹i ®−îc thÕt c¸c b¹n h¬n thÕ nµy, trong mét ngµy vui h¬n. C¸i ngµy ®ã chóng ta sÏ hoµn toµn tù do, kh«ng ai nãi chÝnh trÞ, kh«ng ai nãi qu©n sù, kh«ng ai nãi ®¸nh nhau, tÊt c¶ nh÷ng c¸i v« lý ghª tëm ®ã ®Òu lµ kÎ thï cña mét b÷a tiÖc vui. Nh−ng h«m nay, trong lóc chóng ta kh«ng biÕt Hµ Néi sÏ cßn hay tan n¸t ra tro, c¸c b¹n h·y cø vui ®i, dï võa råi c¸c b¹n ®· ph¶i nãi ®Õn nh÷ng ®iÒu th¶m h¹i Êy.

NguyÔn Huy T−ëng - H¬n s¸u giê. Trêi tèi vµ rÐt l¾m. - S¾p ®¸nh nhau ch−a? Xe nã ch¹y Çm Çm. - Cã g× ®©u. Xe nã cã bao giê kh«ng ch¹y? B¹n cø yªn t©m. Ngñ ®i th× võa. C¸c b¹n kh¸c ®· ®i c¶ råi. C¸m ¬n nh÷ng ng−êi b¹n t«i kh«ng quen. - S¸u giê råi µ? Sao t«i l¹i ë ®©y lóc nµy? Cho t«i vÒ. TrÇn V¨n kh«ng biÕt g× n÷a. ChØ nh− thÊy cã ai ®ì m×nh n»m xuèng mét c¸i gi−êng rÊt ªm, cã c¶ mïi n−íc hoa vµ phÊn, vµ ®¾p ch¨n b«ng lªn m×nh. Bªn ngoµi giã thæi µo µo. ¤i c¸i thó ë trong nhµ kh«ng ph¶i ®i ®©u rÐt m−ít. Mét bµn tay gi¸ l¹nh n¾m lÊy bµn tay Êm cña anh: - Bonsoir!(1)

TrÇn V¨n ®· gôc xuèng bµn. Anh chØ nghe nh− hä tõ biÖt nhau, råi nh− anh chñ nãi bªn tai m×nh: - ¤ng x¬i mét b¸t thang cho tØnh r−îu. N−íc dïng cßn báng. M¾m t«m ®©y, cµ cuèng ®©y. TrÇn V¨n thÊy m×nh ¨n b¸t thang rÊt nãng, l¹i thÊy cã ng−êi gi÷ cho anh n«n th¸o ra. Råi anh thÊy ng−êi chñ d¾t anh ®Õn c¸i chËu thau n−íc nãng, cã xµ phßng th¬m, cã kh¨n mÆt b«ng. Nh− c¸i m¸y, anh röa mÆt. Cã ai chïi cê-ra-v¸t, chïi ¸o cho anh. Mang m¸ng nh− anh chñ nãi: - C¸i nhµ nµy tõ h«m nay còng kh«ng cßn lµ cña t«i n÷a. Gi−êng chiÕu ch¨n mµn ®ñ hÕt. B¹n cã thÓ ë ®©y nh− chÝnh ë nhµ b¹n. TrÇn V¨n hái: - MÊy giê råi?

(1)

275

276

Xin chµo.

Sèng m·i víi Thñ ®«

21 ®Êy −? Sao cßn ë ®©y, chÕt chöa? Kh«ng biÕt g× µ? - AnhTrêiLoan ¬i! Tr«ng Loan l¹ qu¸. B©y giê ë ®©u? ThÝch qu¸, thµy V¨n nµy, anh nµy, ë ®©y c¶. VÉn nh− ngµy ë nhµ tr−êng th«i. VÒ ®i. Kh«ng biÕt g× c¶ µ? Loan giËt m×nh, söng sèt v× l¹i gÆp Quyªn. C¸i vÎ bÝ mËt quan träng cña ng−êi b¹n häc lµm cho anh chét d¹. Anh ®á mÆt, tay khÏ ®Èy ®«i kÝnh tr¾ng gäng kÒn lªn mét c¸ch ng−îng nghÞu. Anh ®· mÆc t©y, s¨ng-®ay n©u, s¬-mi tr¾ng ®Ó hë ngùc. Nguyªn lµ NhËt T©n thÊy anh ®ãng c¸i ¸o the dµi lÖt bÖt nh− lÔ sinh, ®· ch¹y ®i kiÕm cho anh mét bé t©y, tù tay cëi ¸o the cña Loan ra, b¾t anh mÆc bé míi vµo, vµ nãi: "B©y giê kh«ng chÖch ®−îc lµ ng−êi Hµ Néi". Vµ anh ta kÐo Loan tíi tr−íc tñ kÝnh, nãi: "§· ®ì nhµ quª ch−a? Khæ víi «ng l¾m". ThÕ råi biÕn mÊt. Loan rÊt b»ng lßng víi c¸ch ¨n mÆc míi mµ anh mong mái tõ l©u, nh−ng l¹i sî gÆp ng−êi quen. Loan võa ®i xe mét c¸i m¸y in ®Õn trô së Ban tuyªn truyÒn vµ trë vÒ Hµng §µo lµ n¬i anh míi tíi ë víi mÊy anh em kh¸c, ®−îc ñy ban giao cho chuÈn bÞ tê b¸o kh¸ng chiÕn cña Liªn khu. Anh b−íc chËm trªn phè Hµng Buåm, mµ c¸i vÎ an nhµn v« sù lµm cho anh khã chÞu. C¸i phè cña ViÖt Nam, mµ anh cã c¶m t−ëng nh− l¹c vµo ®Êt Tµu, víi nh÷ng h×nh b¸t qu¸i, nh÷ng g−¬ng con treo tr−íc nhµ, nh÷ng bµn thê nhá s¬ sµi ngoµi cöa, nh÷ng bã h−¬ng ë mäi xã,

277

NguyÔn Huy T−ëng nh÷ng hiÖu Sinh, hiÖu §−êng, nh÷ng biÓn sÆc sì dµi nh− ph−ín cßn kh¸ nhiÒu mµ h×nh nh− hä ch−a muèn cÊt ®i. NhiÒu nhµ ®· ®ãng cöa kÝn, nh÷ng c¸nh cöa cã nh÷ng chÊn song nhá b»ng chiÕc ®òa, tr«ng th©m nghiªm nh− nh÷ng kh¸m thê. Kh«ng thiÕu nhµ cßn më. Ngåi trªn nh÷ng ghÕ ®Èu s¸t vµo t−êng cña mét hiÖu ¨n, l¬ th¬ vµi ng−êi kh¸ch, mÊy chó hÇu s¸ng khoanh tay l¹i nh×n ra ngoµi mét c¸ch ng©y thén. Vµi hiÖu kh¸c, ng−êi ta ®ang tÝnh sæ trªn bµn tÝnh, mÊy thÝm kh¸ch giµ ngåi tùa vµo t−êng, hai tay ch¾p vµo nhau, m¾t lim dim, lÆng ®i nh− tõ thuë nµo vµ nh− thÕ kh«ng biÕt ®Õn bao giê. Trong líp häc, c¸c b¹n cña Loan vµ c¶ Loan th−êng ®em chuyÖn ng−êi Tµu ra ®Ó kh«i hµi víi nhau. B©y giê Loan thÊy Hoa kiÒu cã nghÜa lµ Ých kû, b×nh ch©n nh− v¹i n÷a. Loan ghÐt hä nh− nh÷ng kÎ döng d−ng tr−íc nh÷ng nçi khæ cña ta. TÊt c¶ c¸c nhµ ®Òu d¸n, ®á chãi, nh÷ng giÊy ®á cã h×nh cê thanh thiªn b¹ch nhËt, víi nh÷ng hµng ch÷ yªu cÇu "Ph¸p ViÖt song ph−¬ng thuËn t«n träng hoa th−¬ng ®Þa vÞ". Kh«ng nh÷ng bµng quan, mµ xem ý cßn träng Ph¸p h¬n m×nh. Loan bïi ngïi nh×n mÊy nhµ ViÖt Nam l¹c lâng ë ®©y. Buæi chiÒu giã buèt. Anh c¶m thÊy thËt c« ®¬n. Mét ng−êi mÑ Tµu lÆng lÏ nh− mét c¸i bãng ®i nÐp bªn vØa hÌ, ©m thÇm trong bé quÇn ¸o ®en cò ®· ng¶ sang mµu c¸nh gi¸n mèc ë hai vai, mÆt buån buån, vÎ sî h·i, tay x¸ch mét c¸i l½ng tre qu¸ nÆng. ThÊy mét ng−êi ®µn bµ t¶n c− g¸nh con nhá vµ bäc gãi ®i qua, ng−êi mÑ Tµu ®øng l¹i, lÊy ë l½ng ra mÊy c¸i kÑo ®−a cho ®øa bÐ, n¾m tay nã gËt gËt ®Çu. Nh−ng ng−êi ®µn bµ ®ang véi ch¼ng nãi ch¼ng r»ng cø x¨m x¨m b−íc. Ng−êi mÑ Tµu vÉn ®øng gËt gËt råi l¹i lñi thñi ®i. Loan ®· tíi ®Çu phè, cßn quay l¹i nh×n theo c¸i bói tãc ®»ng sau cµi tr©m gÉy cña ng−êi mÑ Tµu.

278

Sèng m·i víi Thñ ®« Loan Êp óng mÊy c©u, råi chØ ng−êi mÑ Tµu, nãi víi Quyªn, võa ®Ó ®¸nh trèng l¶ng, võa ®Ó béc lé nh÷ng c¶m xóc cña m×nh: - Tr«ng bµ Tµu kia còng nh¨n nhóm teo qu¾t l¹i, bé mÆt th× kh«ng thÓ c−êi ®−îc, tÊm l−ng cßng rÊt nÆng nhäc, thÊy ®ì ghÐt ng−êi Tµu. ChÞ cã thÊy kh«ng, ng−êi mÑ Tµu ch¼ng kh¸c g× ng−êi mÑ ViÖt Nam. C¸c bµ mÑ ®Òu cã mét thãi quen lµ kh«ng muèn sù cã mÆt cña m×nh lµm bËn rén nh÷ng ng−êi kh¸c vµ còng lµ hiÖn th©n cña lßng hy sinh lÆng lÏ c¶. Quyªn kªu: - Anh l¹i lµm th¬ ®Êy µ? Cßn lµm th¬ µ? Nghe nãi ®Õn chuyÖn nµy, Loan dóm c¶ ng−êi l¹i, nh− con cu li giÊu mÆt: - Th¬ g× n÷a. §«i m¾t trßn xoe cña Quyªn tr«ng nh− −ít. MÆc bé ¸o len dµi mµu tÝm, Quyªn tr«ng ®· cã vÎ mét c« con g¸i ®øng ®¾n, h¬n lµ trong bé thiÕu n÷ tiÒn phong, mÆc dÇu mí tãc thÒ dµi th−ît sau l−ng. Quyªn nãi: - §óng råi. Th¬ g× n÷a. Th«i ®i nhÐ. Kh«ng biÕt g× c¶ µ? - NÕu lµm ®−îc th¬ th× cø lµm chø. Bªn Ph¸p kh¸ng chiÕn, hä cã nh÷ng Aragon... Un grand poÌte, une cÐlÐbritÐ mondiale...(1) B¸c sÜ Pha ë ®Çu phè ®i tíi, tay «m mét bäc t¸o, võa nãi võa gËt gï, råi l¹i pha mét trµng tiÕng Ph¸p, giäng còng rÊt Ph¸p. §Êy lµ mét ng−êi cao lín, nh−ng rÊt thanh, ®eo kÝnh tr¾ng, vÎ rÊt trÝ thøc, chØnh tÒ trong bé ¸o mµu h¹t giÎ cµi cóc bªn. Quyªn ®−îc Oanh giao cho viÖc ®i kÌm b¸c sÜ ®Ó theo dâi hµnh ®éng. ViÖc nµy ch¼ng (1)

Mét nhµ th¬ lín, mét danh nh©n thÕ giíi.

279

NguyÔn Huy T−ëng oai g× h¬n lµ c«ng viÖc mËt m· mµ Quyªn chª áng chª eo, nh−ng Quyªn nhËn mét c¸ch vui vÎ. Quyªn tin Oanh còng cã, vµ muèn kh¸m ph¸ ra mét tæ chøc ph¸ ho¹i còng cã. Mét c¸i bÜu m«i kÝn ®¸o in trªn mÐp dµy cña ng−êi thiÕu n÷. Quyªn nãi: - Th−a b¸c sÜ, t«i nghÜ lµm th¬ b©y giê lµ mét c¸i téi. Nã lµm mÊt nhuÖ khÝ ®i. B¸c sÜ Pha nhón vai: - Plut«t le contraire, mademoiselle(2). T«i ®· sèng nh÷ng ngµy kh¸ng chiÕn Ph¸p ë Paris. Kh«ng cã nh÷ng viÖc ®ôc t−êng, ®µo hè nh− ta. Thanh niªn Ph¸p kh«ng cã nh÷ng lêi thÒ ®anh thÐp: "Sèng chÕt víi Thñ ®«" nh− thanh niªn ta. Lµm g× hä cã nh÷ng ng−êi mÑ s¾m sóng cho con ë l¹i, chång cho vî vÒ quª ®Ó vµo tù vÖ, em bÐ n»n n× xin vµo bé ®éi. C¶ mét d©n téc ®øng lªn, qu©y chung quanh mét chÝnh phñ, thµ hy sinh tÊt c¶ chø kh«ng chÞu trë vÒ ®êi n« lÖ, mais c'est inoui, c'est magnifique(1). C¸c thuéc ®Þa ®· cã ®©u ®−îc nh− m×nh. Ph¶i lµm th¬ chø. Kh¸ng chiÕn Ph¸p buån l¾m. Paris vÉn yªn nh− kh«ng, ch¼ng cã g× lµ kh¸ng chiÕn c¶. ThÕ mµ nh÷ng nhµ th¬ cña nã lµm nh− ®Ñp l¾m, to l¾m. C¶ thÕ giíi biÕt. Huèng chi lµ ta. T«i rÊt vui ®−îc sèng ë Hµ Néi nh÷ng ngµy tuyÖt ®Ñp nh− thÕ nµy. Nh÷ng c¸i phè rÊt ViÖt Nam, ®i l©u vÒ míi cµng thÊy quý, nh÷ng tªn phè rÊt nªn th¬, nh÷ng con ng−êi rÊt sympathiques, tout pour une noble cause(2) nh− c« ch¼ng h¹n, gentille mademoiselle... C'est de quoi nous enorgueillir...(3) Ph¶i ®Ó th× giê ®i xem phè míi (2)

Ng-îc l¹i th× ®óng h¬n, th-a c«. ThËt lµ phi th-êng, tr¸c tuyÖt. (2) §¸ng yªu, tÊt c¶ v× mét lý t-ëng cao quý. (3) C« g¸i ®¸ng yªu... Chóng ta kiªu h·nh v× nh÷ng c¸i ®ã. (1)

280

Sèng m·i víi Thñ ®« ®−îc. Chóng ta kh«ng thÓ sèng ®−îc hai lÇn ®Ó chøng kiÕn nh÷ng c¶nh rÊt vÜ ®¹i nµy. Quyªn ®−a m¾t nh×n Loan nh− ®Ó b¶o b¹n kh«ng nªn tin c¸i «ng b¸c sÜ. Xui ng−êi ta lµm th¬ lµ ®Ó quªn viÖc chuÈn bÞ ®¸nh nhau. §i lang thang ngoµi phè lµ ®Ó nghe ngãng t×nh h×nh. Khen m×nh giái lµ ®Ó kh«ng ai nghi n÷a. Nh−ng giÊu thÕ nµo ®−îc Quyªn. S¾p ®¸nh nhau råi cßn ®i mua t¸o, kh¸ng chiÕn g× nh÷ng ng−êi nµy. L¹i vÉn nãi tiÕng Ph¸p, chØ riªng viÖc nµy còng chøng tá r»ng l·o nµy nÆng c¶m t×nh víi ®Þch. Míi ë Ph¸p vÒ yªu n−íc lµm sao ®−îc. Quyªn sung s−íng nh− lµm ®−îc mét c¸i bµi tÝnh ®è, vµ nh¸y m¾t víi Loan, chØ chùc nãi. Loan kh«ng nãi, theo ®uæi nh÷ng ý nghÜ míi ®Õn víi anh. Tõ h«m ®Õn ®©y, Loan ®· cho r»ng ch¼ng bao giê m×nh cßn lµm th¬ n÷a. Cuéc ®êi sÏ chØ cßn lµ chÐm giÕt, lµ ®æ n¸t, lµ c¨m thï, lµ chÕt chãc, ch¼ng cßn cã g× lµ ®Ñp. §· mÊy lÇn, anh ®Þnh trë vÒ c¸i ®Òn cò m×nh ë trä ®Ó lÊy l¹i tËp th¬, ®em theo lµm kû niÖm. Nh−ng Loan kh«ng ®i v× thÊy viÖc lµm Êy v« Ých vµ cßn lµm cho m×nh thªm m¬ méng, trong khi cuéc chiÕn ®Êu b¾t buéc m×nh ph¶i thiÕt thùc vµ l¹nh lïng. Nghe b¸c sÜ Pha nãi, Loan bµng hoµng nh− ng−êi t×m thÊy mét vËt quý t−ëng nh− ®· mÊt. Quyªn giôc Loan: - Th«i, anh c«ng t¸c ë ®©u th× vÒ ®i. Mau lªn. Anh ch−a biÕt g× µ? (quay l¹i nãi víi b¸c sÜ Pha) Xin mêi b¸c sÜ vÒ ¹. Nh− ¸i ng¹i cho Loan l¬ m¬ nh− ng−êi rõng, Quyªn kÐo anh ra mét chç, rØ tai: - Tèi nay. Nã ®¸nh m×nh ®Êy. BiÕt ch−a? BiÕt råi chø? Th«i, vÒ ®i. Sao anh ®Õn tr−íc mµ kh«ng biÕt g× c¶. Nµy, bÝ mËt ®Êy nhÐ.

281

NguyÔn Huy T−ëng Loan kh«ng nãi ®−îc mét tiÕng. Phè x¸ ®Òu v¾ng tanh thËt. Ng−êi nµo ng−êi Êy ch¾c lµ ®· chuÈn bÞ ®©u vµo ®Êy c¶ råi. TiÕng ®ôc t−êng tr−íc mÆt, tiÕng ®ôc t−êng sau l−ng, tiÕng ®ôc t−êng ë gÇn, tiÕng ®ôc t−êng ë xa, tiÕng ®ôc t−êng ë d−íi nhµ, tiÕng ®ôc t−êng ë trªn g¸c. Loan nghe râ h¬n h«m míi ®Õn. Hä s¾p söa chia tay nhau th× Oanh phãng xe ë Hµng Bå ®i tíi. Oanh ®· mÆc theo kiÓu thµnh phè, vÎ mÆt bËn rén. Oanh nãi nh− g¾t víi Quyªn: - ChÕt chöa. VÒ ®i, Quyªn. Sao cßn ®øng ë ®©y? Mau lªn, Quyªn. Xin mêi b¸c sÜ vÒ ®i. Quyªn nãi: - ChÞ ¬i, em b¸o c¸o víi chÞ nµy... - Th«i, mai, chèc n÷a.

* * * Oanh quay nh×n vÒ phÝa Hµng Ngang, bçng kªu lªn mÊy tiÕng: cËu, cËu, vµ ®Þnh ch¹y xuèng. Trong phè, mét ng−êi phãng xe ®¹p ®i ra. §Êy lµ y t¸ SÜ, d¸ng tr«ng b¬ phê, mét m¾t kÝnh cËn thÞ vì nh− m¹ng nhÖn. Tr«ng thÊy Oanh, SÜ h·m xe l¹i, giäng kh¶n ®Æc: - Thuèc th× quyªn ®−îc kh¸, nh−ng toµn thuèc th−êng, c¶m sèt l¨ng nh¨ng. Thuèc tª Ýt qu¸. Mét m×nh t«i ch¹y suèt tõ s¸ng ®Õn giê, tôi bµo chÕ nã gi÷ nh− m¶ tæ. May mµ gÆp chÞ. ChÞ cã chÞ nµo cho ®i thªm víi t«i. §©y lµ vÊn ®Ò chÝnh trÞ chø cã ph¶i ch¬i ®©u. Khæ qu¸ ®i mÊt. Nhµ t«i nã l¹i ®em c¶ mÊy ®øa con ra, võa míi ban tr−a, cã giÕt t«i kh«ng. B©y giê lµm thÕ nµo? ChÞ cho t«i mÊy chÞ. - Nh−ng b©y giê th× lµm sao huy ®éng ®−îc.

282

Sèng m·i víi Thñ ®«

NguyÔn Huy T−ëng

- ThÕ th× b¸c sÜ ®i víi t«i vËy. B¸c sÜ th−¬ng t«i víi. Khæ qu¸, tr−íc th× kh«ng ra cho, b©y giê míi ra. Ng−êi ta th× ®ang t¶n c− kh«ng xong. Mêi b¸c sÜ, mau lªn.

- ¤ng ¬i ®i chËm qu¸. Trêi ®Êt nµy mµ cø bß ra. Ph¶i tËp thÓ dôc ®i «ng nhÐ. Cã tËp míi nhanh nhÑn lªn ®−îc.

Anh gi»ng m¹nh c¸nh tay b¸c sÜ Pha lµm cho nh÷ng qu¶ t¸o r¬i c¶ xuèng hÌ, xuèng ®−êng. B¸c sÜ Pha nãi:

- May qu¸ con ¹. Ph©n ph¸t ®−îc hÕt c¸i kho g¹o cña Tæng héi cøu tÕ råi. B©y giê th× tha hå muèn ®¸nh nhau lóc nµo còng ®−îc. Nµo, qu©n y ®©u, ®i ®i «ng xe. C¸i xõ nµy, cè tËp thÓ dôc ®i nhÐ. Nµo, ®i nµo.

- T«i ®i còng ®−îc, nh−ng t«i míi ë Ph¸p vÒ, cã quen ai ®©u. Sao hä l¹i thÕ ®−îc. Mais c'est de la trahison, mon Dieu!(1) - ThÕ th× mêi b¸c sÜ vÒ ®Ó s¾p xÕp c¸c tæ cøu th−¬ng gióp t«i vËy. B¸c sÜ Qu¸n kh«ng chÞu lµm. - V©ng. Nh−ng cã «ng ë nhµ th× t«i míi biÕt c¸ch lµm. T«i cã biÕt tæ chøc lµ thÕ nµo ®©u. Khæ qu¸. ChØ cã mét m×nh «ng. Nãi víi mäi ng−êi: - ¤ng SÜ, t«i mÕn l¾m. C' est le meilleur des hommes(1). SÜ c−êi m¸t: - T«i lµm tÊt, t«i lµm tÊt. Sao kh«ng tr−ng dông mÑ nã c¸c hiÖu bµo chÕ cßn ®Ó lµm g×. C¸i g× còng ®Õn m×nh th«i. NÕu kh«ng ph¶i lµ vÊn ®Ò chÝnh trÞ th× cho tr«i hÕt. SÜ ®· rÏ ra Hµng Ngang, tiÕng thë dµi Çm Çm cßn ®−a l¹i. Trong khi b¸c sÜ Pha vµ Quyªn lói hói nhÆt t¸o th× mét xe bß chë ®Çy nh÷ng bÞ g¹o léc céc ®Õn. ¤ng Phïng Gia Léc ®i theo, mét tay d¾t xe ®¹p, mét tay ®Èy xe bß. ¤ng ®Ó trÇn c¸i ®Çu hãi bãng. Nhµ thÓ thao cã tuæi chØ ®¸nh c¸i quÇn soãc v¶i, c¸i ¸o s¬-mi phê-la-nen mµu g¹ch kÎ vu«ng. C¸nh tay kháe nh− nh¾c bæng c¸i xe ®¹p lªn. ¤ng nãi: (1) (1)

¤ng c−êi mét c¸ch ®¾c th¾ng, vµ nãi víi con g¸i:

¤ng Léc lµ mét «ng bÇu bãng ®¸ næi tiÕng cña Hµ Néi. Tuy giµ råi, nh−ng «ng vÉn tËp thÓ dôc hµng ngµy. C«ng viÖc nhµ in cña «ng cã bËn mÊy «ng còng kh«ng bá c¸i thãi quen ®· thµnh nghiÖn cña «ng. Tõ khi cã phong trµo kháe v× n−íc, cø n¨m giê s¸ng lµ «ng ®i khua tõng nhµ ë phè Nhµ Thê cña «ng, b¾t anh em ph¶i dËy, cã khi x«ng vµo tËn gi−êng l«i tõng ng−êi dËy råi b¾t cïng «ng ch¹y mét vßng quanh Bê Hå. Bµ Léc mÊt råi. Nhµ chØ cßn hai cha con. Ngoµi c«ng viÖc kinh doanh «ng chØ cßn cã c¸i thó thÓ thao. Oanh còng ph¶i tËp, chÞ th−êng hay cïng bè lªn b¬i ë Qu¶ng B¸ hay ch¬i thuyÒn ë Hå T©y. Oanh nãi víi bè: - Th−a cËu... ¤ng võa ®Èy xe, võa b¶o con g¸i: - Trong tói cËu cã khÈu sóng, con lÊy ra hé cËu. Råi gi÷ lÊy mµ dïng. - Th−a cËu, s¾p tèi råi. Con mêi cËu vÒ ®i. Sóng cña cËu, cËu cho, nh−ng con kh«ng d¸m xin ¹. Cßn c¸i xe nµy, cËu cø ®Ó ®Êy, con xin ®−a vÒ, nh©n tiÖn cã b¸c sÜ vµ em Quyªn ®©y... ¤ng Léc chµo b¸c sÜ Pha:

Nh- thÕ lµ ph¶n béi, Trêi ¬i! §ã lµ mét ng-êi tèt nhÊt.

283

284

Sèng m·i víi Thñ ®« - §©y lµ sè g¹o cña Tæng héi cøu tÕ chóng t«i. Cã mÊy tÊn, sî ®Ó trong kho th× lät vµo tay Ph¸p mÊt. Chóng t«i ®em cóng anh em tù vÖ, cßn ®©y th× ®em l¹i c¸c ngµi. B¸c sÜ Pha mét tay «m t¸o, mét tay ch×a ra: - å, å. Xin c¸m ¬n cô l¾m... Cô lµ... sinh ra chÞ, c«... Oanh nãi: - V©ng ¹. Th−a cËu, cËu vÒ nhÐ. ¤ng Léc nãi: - §−îc, ®Ó cËu ®i cho. Cã g× ®©u. CÇm lÊy sóng, Oanh. ¤ng ®−a khÈu sóng cho Oanh. Oanh nãi: - Con kh«ng d¸m nhËn ®©u ¹. CËu vÒ, cËu nhÐ. Kh«ng muén råi ®Êy cËu ¹. - ViÖc g× mµ muén. - CËu biÕt råi chø ¹? - BiÕt chø. ë phè nhµ, anh em chuÈn bÞ hÕt c¶ råi, s½n sµng c¶ råi. Nh−ng nay b¶o nã ®¸nh, mai b¶o nã ®¸nh. ViÖc m×nh th× cø lµm, chø bá c¶ sao. M×nh biÕt phÇn m×nh chø nã th× biÕt thÕ nµo ®−îc. - Th−a cËu, biÕt chø ¹. Em Quyªn mêi b¸c sÜ vÒ ®i. ¤ng xe cø cho xe ®i theo nhÐ. - §−îc, cËu lµm xong råi vÒ, xe ®¹p phãng mÊy chèc. Nã cã ®¸nh th× còng lµ sau b÷a ¨n cña nã. Chóng nã ®i xem xi-nª cßn thÕ huèng chi lµ ®¸nh nhau. C¸i xe bß × µ × ¹ch l¨n gi÷a phè v¾ng tanh, b¸c phu chuÖnh cho¹ng khi sang ph¶i khi sang tr¸i. B¸c sÜ Pha vµ Quyªn b−íc trªn hÌ thØnh tho¶ng quay l¹i chê. ¤ng Léc d¾t xe ®¹p ®uæi theo xe.

285

NguyÔn Huy T−ëng Nh−ng Oanh qu¨ng xe xuèng ®−êng ch¹y kÐo bè l¹i. Mét tay chÞ ®−a lªn cµi khuy cæ cho bè. Phè Hµng Ngang, ng−êi ta ®ang chuÈn bÞ nh÷ng viÖc cuèi cïng. Mét tèp tù vÖ, l−ng gi¾t lùu ®¹n, ®Êm th×nh th×nh vµo c¸i cöa gç cña mét hiÖu ®ång hå, mét ng−êi thÐt: "Cßn ai trong nhµ kh«ng. §µn bµ trÎ con cho ®i ngay nhÐ". HiÖu t¹p hãa bªn c¹nh, mét thanh niªn d¸n c¸i giÊy: B¶o vÖ tµi s¶n ®ång bµo t¶n c−. Trªn mét g¸c cao ®Çu phè Hµng Bå, hai bãng nam n÷ nh« ng−êi ra khái bao l¬n, chÜa sóng lôc xuèng ®−êng, dø dø nh− b¾n, råi l¹i ch¹y vµo. Hai c« häc sinh ®i xe ®¹p kÌm mét c¸i xe tay tõ §ång Xu©n xuèng, trªn xe chÊt nh÷ng thóng, nh÷ng ræ g¹o nÕp, ®ç xanh, ®ç ®en, nh÷ng bã ®òa con, nh÷ng hép b¸nh, nh÷ng c¸i pha cµ phª, vµ c¶ mét bã hoa lay ¬n hång. Råi c¶nh phè l¹i v¾ng tanh. C¸i ®Òn trªn g¸c ®Çu phè khãi h−¬ng nghi ngót nh− chiÒu ba m−¬i. Giã thæi tung tµ ¸o len xanh cña Oanh, chÞ gi÷ lÊy ¸o. Oanh ngËp ngõng. ChÞ muèn nãi víi bè sù thËt - ChiÕn tranh ®Õn n¬i råi. Ch¼ng cã lý g× chÞ cßn giÊu ng−êi th©n duy nhÊt trªn ®êi chÞ trong lóc nµy: cËu ch−a biÕt g× c¶ thËt. ChÞ mõng thÇm: nh÷ng ®iÒu bÝ mËt cña héi nghÞ ®ªm qua vÉn gi÷ ®−îc. Nh−ng chÞ cµng thÊy th−¬ng th−¬ng ng−êi bè. Oanh r−ng r−ng n−íc m¾t, nòng nÞu nh− håi cßn trÎ d¹i: - CËu ¬i, cËu vÒ cËu nhÐ. Con kh«ng muèn cËu dïng d»ng n÷a. Tèi nay. ThÕ nµo còng chiÕn tranh ®Êy. Con ®i, cËu nhÐ, chç g¹o kia, con lo cho. - §−îc, cËu chiÒu con, cËu vÒ. Cã gÆp Phóc kh«ng? - Th−a cËu, h«m qua, lóc c¸c chÞ Êy ®−îc nã th¶ vÒ con cã gÆp. CËu kh«ng ph¶i lo g× cho chóng con, cËu nhÐ. Th−a cËu, cËu vÒ, kh«ng c¸c anh Êy mong cËu ¹. Con sÏ vÒ lu«n.

286

Sèng m·i víi Thñ ®« - Cßn khÈu sóng nµy? - CËu gi÷ lÊy cËu nhÐ. ¤ng qu¨ng xe ®¹p xuèng ®−êng, råi ®øng tr−íc mÆt con, hai tay kÐo Oanh l¹i gÇn, ngöa mÆt Oanh lªn, mØm c−êi nh×n con, vµ gh× m¸ con vµo m¸ m×nh, theo c¸i c¸ch béc lé t×nh c¶m cña ph−¬ng T©y mµ «ng lµ mét trong nh÷ng ng−êi cha ®Çu tiªn ë Hµ Néi th−êng lµm tr−íc mÆt mäi ng−êi. ¤ng nãi: - Oanh, con lµ ®øa con ®éc nhÊt cña cËu. Con cè lªn. CËu vÒ ®©y. NÕu nã ®¸nh, Ýt nhÊt cËu còng h¹ mét xe t¨ng cña nã. ¤ng nhanh nhÑn nh¶y lªn xe vµ ®¹p ®i, kh«ng ngo¸i cæ l¹i. Oanh lo¹ng cho¹ng suýt ng· xuèng ®−êng. ChÞ khãc nøc në nh− håi nhá nãi dèi bè, lµm cho bè rÊt buån vµ rÊt giËn, v× bè cho nãi dèi lµ tÝnh xÊu nhÊt cña con ng−êi. ChÞ lÊy kh¨n lau n−íc m¾t, lªn xe. §Ìn phè ®· nhÊp nh¸y bËt. ChÞ phãng xe. Giã l¹nh t¸p vµo mÆt. ChÞ run cÇm cËp nh− ng−êi lªn c¬n sèt rÐt.

* * * Loan cho¸ng v¸ng v× c¸i tin TrÇn V¨n ®i mÊt. Anh kh«ng cho lµ TrÇn V¨n ch¹y trèn, nh− cã mÊy ng−êi nãi. Anh nghÜ r»ng cã lÏ TrÇn V¨n ®· bÞ giÕt ë däc ®−êng råi. Anh thÊy ng−êi anh sôp xuèng nh− c©y leo kh«ng cã que chèng. Ch©n tay r· rêi, anh tõ æ t¸c chiÕn cña TrÇn V¨n trë vÒ c¸i tßa b¸o bÝ mËt cña anh. M¾t anh lãa lªn. Mét c¸i ®Çu xe ®iÖn vµ hai toa ®ç gi÷a ®−êng mét c¸ch bÊt th−êng, kh«ng biÕt tõ bao giê, ch¾n ngang c¸i ngâ th«ng vµo phè Gia Ng−. C¸i cÇn ®iÖn bËt ra ngoµi d©y ®iÖn trªn kh«ng. C¸i xe hiÒn lµnh, mµ sao tr«ng nã cã mét vÎ g× bÝ mËt vµ ®e däa. Anh nghe thÊy trèng

287

NguyÔn Huy T−ëng ngùc cña anh ®Ëp, sî h·i nh− khi ng−êi ta ®øng mét m×nh gi÷a mét kho¶ng réng vµ xa l¹. Cã lÏ Quyªn nãi ®óng ch¨ng? Vµ sao TrÇn V¨n l¹i ®i gi÷a lóc nµy? Ch©n anh nh− bÞ ch«n xuèng vØa hÌ kh«ng rót lªn ®−îc. Kh«ng cã mét tiÕng ®éng. TiÕng ®ôc t−êng còng nh− ngõng l¹i. ChiÒu buèt tª. M¾t anh d¸n vµo c¸i h×nh thï kú l¹ ®øng ®Êy lµm g×, sõng s÷ng ë tr−íc mÆt anh, cao lªn, dµi ra, lï lï vµ nh− bÞ thui ®en ®i dÇn. Anh giËt m×nh. MÊy bãng ng−êi ®i hÊp tÊp lÊm lÐt nh×n c¸i xe ®iÖn, ngã tr−íc ngã sau, råi ng−êi ½m con, ng−êi d¾t trÎ, hä ch¹y. Nh÷ng ng−êi t¶n c− cuèi cïng. Mét anh tù vÖ ®eo sóng lôc, giôc giôc mäi ng−êi ®i nhanh b»ng c¸i giäng «n tån mµ trong nh÷ng giê phót nghiªm träng con ng−êi nh− kh«ng cßn hiÒm khÝch thï h»n n÷a, th−êng nãi víi nhau. Mét tiÕng gäi xe ®øt h¬i kh«ng cã tiÕng xe ®¸p l¹i. Bèn bÒ l¹i im lÆng, chØ nghe thÊy tiÕng giã thæi lµm ®éng nh÷ng c¸nh cöa xe, tiÕng d©y thÐp vo vo nh− khi nã kªu ®éc t«n trªn ®−êng s¾t gi÷a c¸nh ®ång. TiÕng giµy tiÕng dÐp, tiÕng nãi r× rµo l−u luyÕn ®· xa ®i, t¾t h¼n trong khÝ l¹nh. Nh÷ng khÈu hiÖu: "Thanh niªn sèng chÕt víi Thñ ®«" la liÖt d¸n hÇu hÕt trªn c¸c c¸nh cöa ®ãng kÝn, mµu ®á vµ tr¾ng bçng bõng lªn, d−íi ¸nh s¸ng cña ®Ìn ®iÖn bËt nh− chíp lße trong mét buæi hoµng h«n n¾ng qu¸i tr−íc c¬n gi«ng. §Çu phè, mét ®«i trai g¸i, nh÷ng ng−êi t×nh nh©n l¹c ®iÖu vµ muén mµng, kho¸c tay nhau trë vÒ hèi h¶ nh− ch¹y m−a. TiÕng ng−êi phô n÷ khãc. Hä «m nhau h«n, véi v·, vông trém vµ rêi nhau, ng−êi thanh niªn biÕn vµo c¸i ngâ tèi mµ xe ®iÖn ®· ch¾n ngang. Loan bçng thÊy nhí quª h−¬ng ë xø HuÕ xa xa, nhí bè mÑ vµ c¸c em, nhí tr−êng häc mµ næi lªn lµ nh÷ng buæi chia tay mçi ng−êi mét ng¶, b©y giê chØ cßn hai ®øa cïng ë mét khu. Anh thÊy nhí TrÇn V¨n. Nçi ®au cø khÝa m·i vµo lßng vµ lµm

288

Sèng m·i víi Thñ ®«

NguyÔn Huy T−ëng

cho anh thªm lo l¾ng. Trong linh tÝnh, anh c¶m thÊy chiÕn tranh s¾p x¶y ra råi. ë ®©y Loan chØ cã mét m×nh. Trªn nh÷ng väng g¸c cao, anh em tù vÖ ®Òu ngöa mÆt lªn nh×n trêi, nh− ®îi mét c¸i g×. Trêi cµng tèi xuèng, hä ra xem cµng nhiÒu. Loan còng ngöa mÆt lªn. Anh ch¼ng thÊy g× c¶. Trong ®¸m m©y ®ang ch¹y, bËp bÒnh vµi ng«i sao...

22

Q

uèc Vinh cói xuèng bµn lµm viÖc, chØ lªn c¸i b¶n ®å thµnh phè, b¸o c¸o víi ®ång chÝ ph¸i viªn cña Khu ñy khu XI ®ang ghi sæ. Anh nãi th× thÇm tiÕng phµo ®i nh− h¬i thë:

- ... Chóng t«i ®· tæ chøc nh÷ng ®éi tù vÖ vµ thanh niªn h−íng dÉn d©n chóng t¶n c− nh− sau. Khi næi hiÖu kh¸ng chiÕn, nh÷ng khu phÝa b¾c vµ t©y Hå G−¬m, tõ Cöa Nam ®Õn hå th× rót vÒ phÝa ®«ng b¾c, tøc phÝa bê s«ng Hång ®Ó ng−îc m·i lªn b·i Phóc X¸ h¹, ChÌm, VÏ. Nh÷ng khu phÝa ®«ng, th× rót xuèng b·i Phóc T©n ®Ó theo däc bê s«ng tiÕn vÒ phÝa C¬ X¸, Thanh Tr×. Nh÷ng khu phÝa nam th× rót vÒ B¹ch Mai vµ Quúnh L«i. Tr−êng hîp kh«ng ch¹y ®−îc th× ë trong nhµ, råi bè trÝ cho ra sau. §ång chÝ ph¸i viªn vµ mÊy ng−êi kh¸c chôm ®Çu cói xuèng lµm cho c¸i b¶n ®å tèi nh− trong bãng r©m. Hä t× xuèng bµn, nh−ng ng−êi nµo còng ®øng, nhÊp nhæm. ChØ nghe thÊy tiÕng thë. Chèc chèc hä l¹i xem ®ång hå. §ång chÝ ph¸i viªn hái:

289

290

Sèng m·i víi Thñ ®« - Cho ®Õn b©y giê, ngoµi thanh niªn kh«ng kÓ, d©n chóng cßn l¹i lµ bao nhiªu? - Con sè cuèi cïng lµ bèn ngh×n. PhÇn th× tiÕc cña, phÇn th× t×nh c¶m l−u luyÕn Thñ ®«, phÇn th× chñ quan, cho lµ Hå Chñ tÞch sÏ l¹i dµn xÕp ®−îc nh− håi mång s¸u th¸ng ba. Tõ s¸ng ngµy, l¹i vËn ®éng riÕt. Ngay b©y giê vÉn cßn ng−êi t¶n c−. C¸i khæ lµ kh«ng nãi thËt ®−îc v× nguyªn t¾t bÝ mËt. - C¸i nµy ®¶m b¶o chø? - Ngay trong ®ång chÝ còng cã ng−êi chóng t«i kh«ng phæ biÕn. - VÊn ®Ò t¶n c− h½ng t¹m nh− thÕ nhØ. §ång chÝ BÝ th− ®Æc biÖt quan t©m ®Õn vÊn ®Ò nµy. Cßn t¸c chiÕn? Quèc Vinh l¹i chØ lªn b¶n ®å: - MÖnh lÖnh cÊp tèc cña ®ång chÝ Khu tr−ëng võa ®−a xuèng buæi chiÒu, c¶ mÖnh lÖnh h−íng dÉn ph¸ ho¹i, lµm ch−íng ng¹i vËt. Nhµ m¸y ®iÖn, m¸y n−íc Yªn Phô, ®· bè trÝ mét ®éi ®Æc vô phèi hîp víi anh em c«ng nh©n ®Ó ph¸ hñy ngay khi cã ph¸o lÖnh. CÇu Long Biªn, mét ®éi quyÕt tö gåm bé ®éi vµ tù vÖ chiÕn ®Êu ®· cã kÕ ho¹ch ph¸ nhÞp gi÷a. KÐt n−íc ë v−ên hoa Hµng §Ëu, nhµ m¸y ®Ìn Bê Hå còng ®· bè trÝ xong. V−ên hoa Cöa Nam th× ®ång chÝ Vi D©n trùc tiÕp ®Æt bom ®Ó ph¸ ®oµn xe cña nã tiÕn vµo ®−êng Trµng Thi. Trong thµnh, x−ëng söa ch÷a vò khÝ cña nã, ®· cã kÕ ho¹ch ph¸ hñy tõ mÊy h«m tr−íc. Anh em c«ng nh©n rÊt quyÕt t©m, rÊt h¨ng... Anh nhoÎn miÖng c−êi: - Chóng t«i ®· h¹ quyÕt t©m thùc hiÖn b»ng ®−îc. Thµnh th× ®ì ®æ m¸u nhiÒu l¾m. Tr−êng bay Gia L©m bªn Êy mµ còng gi¶i quyÕt gän, c¸i kho¶n m¸y bay cña nã mµ bÞ tiªu n÷a th× cã thÓ nãi lµ m×nh ¨n ch¾c.

291

NguyÔn Huy T−ëng Mäi ng−êi c−êi: - NhÊt c¸i kho¶n m¸y bay ®Êy. Nh−ng tiÕng c−êi l¹i tan ngay, l¹c ®iÖu trong giê phót cÊp b¸ch vµ nghiªm träng. NÐt mÆt mäi ng−êi trë l¹i trÇm ng©m. §ång chÝ ph¸i viªn ngõng tay ghi, nãi còng rÊt khÏ: - Bªn Êy c¸c ®ång chÝ chóng ta vµ ®¹i biÓu nh©n d©n t¸m x· còng ®· thÒ tiªu diÖt hoµn toµn tr−êng bay, ®Ó mõng Hå Chñ tÞch. §ång chÝ nãi tiÕp. - H¬n s¸u giê råi. ChÕt chöa. Sao chãng thÕ nµy. Bän m×nh ph¶i ®i. Nãi c¸i chÝnh th«i... Quèc Vinh nãi nhanh: - Nh÷ng viÖc kh¸c, chóng t«i ®· tæ chøc xong hai ®éi c¶m tö xung phong ph¸ chiÕn xa. Bom ba cµng trªn míi cho n¨m chiÕc, ®ang ph¶i huÊn luyÖn gÊp. C¸c d©y nãi tõ khu bé ®Õn c¸c bé phËn trùc thuéc ®· m¾c xong. Chóng t«i ®· ®Æt tõng tr¹m tiÕp tÕ, cøu th−¬ng, tæ chøc c¸c tr¹m thu dung ®Ó thu n¹p c¸c ®éi viªn l¹c lâng. C¸c ban vËn th©u ®· ®−îc chÊn chØnh. §éi b¶o an c¸c khu ®· ®−îc lÖnh triÖt ®Ó thi hµnh canh g¸c vµ ng¨n ngõa tôi gian phi ph¸ ho¹i ®Ó b¶o vÖ an ninh cho d©n chóng t¶n c−... §ång chÝ ph¸i viªn vÆn nhanh nhanh n¾p bót m¸y, gËp cuèn sæ l¹i: - Th«i, t¹m thÕ nhØ? B©y giê m×nh ph¶i vÒ b¸o c¸o. NÕu cã g× kh¸c th× trªn sÏ b¸o ®ång chÝ b»ng v« tuyÕn ®iÖn. B»ng kh«ng th× cø nh− thÕ nµy tiÕn hµnh. M×nh ®i nhÐ. Sî vÒ kh«ng kÞp. Xe ®¹p næ lèp, ®Õn ®©y muén qu¸. Hä ®øng c¶ dËy. Mét tay cuén l¹i ®−a lªn miÖng, Quèc Vinh ®øng nh×n b»ng ®«i m¾t lå lé cña anh. §ång chÝ ph¸i viªn ®ang véi v· cho sæ vµo c¸i xµ-cét. Anh nhËn thÊy râ lµ hä kh«ng ®−îc b×nh tÜnh. Anh nghÜ thÇm: Bän tí cßn m·i trong nµy th× sao? §ång chÝ

292

Sèng m·i víi Thñ ®« ph¸i viªn nh− còng c¶m thÊy cö chØ hÊp tÊp cña m×nh kh«ng ®−îc chØnh l¾m, hái thªm:

NguyÔn Huy T−ëng Anh trë vµo, c¶m thÊy ch©n tay l¹nh buèt. Anh rïng m×nh, ng¸p lu«n mÊy c¸i. Anh xem ®ång hå tay: - §−îc l¾m. Th»ng T©y chã chÕt kh«ng biÕt g× c¶.

- Tinh thÇn c¸n bé, bé ®éi, tù vÖ thÕ nµo? - Nãi chung tèt. Lßng yªu n−íc ghÐt giÆc râ l¾m. Ai còng chØ mong ®−îc ®¸nh. Nh−ng còng cã mét sè c¸c c«, c¸c cËu bá ®i. VÝ dô nh− c¸c tæ cøu th−¬ng b©y giê ®ang thiÕu ng−êi. Ch¹y r¸o c¶. Mét anh tù vÖ rÊt tèt lµ TrÇn V¨n, còng ®i mÊt. Nãi g× quÇn chóng. Mét ®ång chÝ t×nh b¸o míi ®−îc ban chØ huy mÆt trËn göi xuèng ®Ó gióp chóng t«i tæ chøc viÖc phßng gian diÖt phØ ®· mÊt tinh thÇn trèn biÖt. øc nhÊt ®Êy l¹i lµ ®ång chÝ cña m×nh. Khu Long Biªn viÖn lý lµ ë ngoµi b·i, ph¶i chèng gi÷ c¶ mÆt bê s«ng, c¶ cÇu Long Biªn, ®Ò nghÞ cho bé ®éi ra. T«i ®· nãi tr«ng vµo lùc l−îng tù vÖ lµ chÝnh vµ ra lÖnh chiÕn ®Êu ®Õn cïng.

Gian phßng l¹nh vµ trèng ho¸c. Trªn trÇn chØ cßn tr¬ c¸i cöa vâng s¬n then thÕp vµng nh− trong mét cung ®×nh. T−êng v«i ®Òu míi quÐt. Sau l−ng bµn lµm viÖc cña anh, ©m thÇm bøc tranh §øc phèi Cµn-kh«n cña Khæng Phu-tö, treo cao. T−êng bªn tr¸i, tranh anh hïng ®éc lËp vÏ trªn kÝnh lång khung ch¹m cuèn th−, hai bªn lµ ®«i c©u ®èi víi nh÷ng mÆt ®¸ v©n xanh ®ñ c¸c h×nh vu«ng trßn thay cho ch÷ H¸n. Im lÆng. §Ìn èng s¸ng dÞu l¹nh xanh. Giã ë lç t−êng ®ôc bªn ph¶i thæi nh− ®−a tõ hang s©u lªn. Anh thÊy l¹ l¹ cho anh l¹i ë nhµ mét tay triÖu phó cña c¸i phè Hµng B¹c thí lî vµ ham lîi nµy.

MÆt anh ®á lªn v× bùc tøc, bµn tay ph¶i chÐm xuèng kh«ng khÝ mét c¸ch quyÕt liÖt. Anh l¹i ho. §ång chÝ ph¸i viªn nãi:

Anh ®· ®−îc chÝnh thøc cö lµm Phã chñ tÞch ñy ban kh¸ng chiÕn Liªn khu vµ phô tr¸ch c«ng viÖc th−êng trùc. Anh vèn ®· quen c¸i nÕp gi¶i quyÕt c¸c viÖc b»ng häp hµnh. Nh−ng suèt tõ mÊy h«m nay vµ nhÊt lµ tõ s¸ng, anh chØ vïi ®Çu vµo c¸c cuéc häp lín nhá liªn tiÕp vµ thÊy sèt ruét. Ch−a bao giê anh ph¶i ®èi phã víi nhiÒu viÖc lÆt vÆt, phøc t¹p, cïng ®Õn mét lóc nh− trong ngµy h«m nay. Ng−êi anh l¹i yÕu. C¸ch ®©y nöa th¸ng, anh ®· ®i n»m bÖnh viÖn, nh−ng v× t×nh h×nh, l¹i ph¶i trë vÒ c«ng t¸c. Thµy thuèc khuyªn kh«ng nªn thøc qu¸ chÝn giê, nh−ng anh cã thùc hiÖn ®−îc lêi dÆn Êy ®©u. MÊy ®ªm liÒn kh«ng ngñ. Ng−êi anh b· ra, anh ho h¬n tr−íc, toµn th©n ®au ®ín v× hËu qu¶ cña nh÷ng trËn tra ®iÖn, lén mÒ gµ mµ anh ®· ph¶i chÞu håi bÞ mËt th¸m b¾t n¨m bèn m−¬i hai. Anh lo cho søc kháe, kh«ng biÕt cã thÓ ®¶m ®−¬ng c«ng viÖc kh«ng? Mµ c«ng viÖc th× thËt lµ mß mÉm. Anh chØ lµ mét ng−êi thî nhµ in, råi ®i lµm c¸ch m¹ng. Håi bÝ mËt, cã nhiÒu lóc khã kh¨n, anh bÞ ®ãi kh¸t, bÞ

- §óng. Th«i m×nh ®i nhÐ. Th¾ng lîi nhÐ. Quèc Vinh tiÔn hä ra cöa. Bªn ngoµi chØ cã tiÕng giã vµ ¸nh ®Ìn trªn ®−êng vµ trªn hÌ. Phè th¨m th¼m nh− nuèt lÊy ng−êi. Anh tr«ng thÊy mÊy ng−êi theo ®ång chÝ ph¸i viªn t¸i mÆt. Quèc Vinh chØ lªn trêi: - Chèc n÷a nhÐ. T«i göi lêi hái th¨m søc kháe tÊt c¶ c¸c ®ång chÝ vµ nh©n d©n ë ngoµi. Bän chóng t«i xin mét mÊt mét cßn víi Hµ Néi. Anh vÉy tay chµo hä. Phè Hµng §µo, ba anh b¶o an nÐp bªn hÌ ®i tuÇn theo lèi ch÷ chi, nh×n mÊy ng−êi ph¸i viªn phãng xe ®¹p. Anh tho¸ng thÊy NhËt T©n vµ con Lu lu. Tho¸ng trong ®Çu anh h×nh ¶nh Ph−îng.

293

294

Sèng m·i víi Thñ ®«

NguyÔn Huy T−ëng

truy n·, nh−ng viÖc tuyªn truyÒn, vËn ®éng quÇn chóng th¼ng mét chiÒu anh thÊy cßn dÔ. Ngµy bÞ b¾t, vÊn ®Ò chØ lµ c¾n r¨ng chÞu ®ùng ®Ó kh«ng ph¶n béi. C−íp chÝnh quyÒn ë Hµ Néi, sù thËt lµ nhê c¸i uy thÕ cña C¸ch m¹ng, sù h−ëng øng cña quÇn chóng mµ thµnh c«ng, c¸i phÇn ®ãng gãp cña anh ®−îc lµ mÊy? Nh−ng b©y giê th× c«ng viÖc nh− rõng. Anh nh− ng−êi míi thÊy c¸i h−íng ë ®»ng xa, vµ ®ang ®i vµo h−íng ®ã, nh−ng ch−a t×m ®−îc lèi ®i gi÷a mu«n vµn c©y rËm r¹p, mµ kh«ng khÐo vÉn cã thÓ l¹c ngay trong ®ã. Anh chØ nghÜ chung chung mÊy ®iÓm, n¾m v÷ng lùc l−îng ®ång chÝ, dùa vµo quÇn chóng, båi d−ìng tinh thÇn kh¸ng chiÕn quyÕt t©m diÖt ®Þch ®Õn cïng, vµ nh÷ng ®iÓm mµ anh ch−a tr×nh bµy ®−îc mét c¸ch cô thÓ trong héi nghÞ ®ªm qua. TÊt c¶ c¸c ®ång chÝ trong c¸i liªn khu cña anh ®· göi th− lªn Trung −¬ng h¹ quyÕt t©m chiÕn ®Êu. C¸i ý nghÜ Liªn khu I sÏ chèng gi÷ ®Õn cïng lµm cho anh quªn mÖt. C«ng viÖc kÐo anh ®i. Quèc Vinh ®ang sèng c¸i giê phót nghiªm träng, trong nhiÒu giê phót nghiªm träng mµ ®êi ng−êi c¸n bé ®· tr¶i qua, vµ ngËp trong ®ã, lo ng¹i vµ say s−a, d¹n dµy vµ ®au ®ín, c« ®¬n vµ bÞ rµng buéc, hä ph¶i tiÕn lªn g¸nh v¸c nh÷ng tr¸ch nhiÖm ghª gím nã ®ßi hái, th«i thóc, tiªu hao hä.

- Cè lªn. Chèc n÷a chóng nã chÕt. B©y giê míi ®−îc tr−ng dông ®©y. Lµm c¸ch m¹ng khæ thËt, n¾m chÝnh quyÒn mµ cã nhiÒu lóc kh«ng ®−îc sö dông quyÒn. Nhí næ sóng råi míi ra lÖnh nµy nhÐ. §−a tr−íc lé èm ®ßn. XÎng cuèc vÒ ph©n ph¸t cho tù vÖ ph¸ cho ra ph¸.

Anh võa vµo th× ®ång chÝ th− ký ë nhµ bªn chui qua lç t−êng sang, ®−a anh mét tê giÊy ®Ó ký vµ mét sè c«ng v¨n. Anh lÊy trong tói ra con dÊu míi tinh cña ñy ban kh¸ng chiÕn Liªn khu I, tù tay ®Ëp ®Ëp con dÊu vµo hép mùc dÊu. Anh ký vµ ®ãng dÊu, xem l¹i nh÷ng c¸i h×nh trßn ®á −ít trªn giÊy. §©y lµ c¸i lÖnh sè mét tr−ng dông xÎng cuèc nhµ Qu¶ng X−¬ng Long. Anh cho con dÊu vµo tói, quay l¹i, c−êi víi ®ång chÝ th− ký:

- §¸nh nhau mµ l¹i Suèi m¬! Cßn §µn chim ViÖt th× c¸i tªn ®−îc ®Êy. Nãi víi ®ång chÝ tr−ëng ban lµ nh÷ng viÖc lÆt vÆt Êy cø liÖu mµ gi¶i quyÕt. M×nh biÕt bµi nµo vµo bµi nµo. C¸i g× ®éng viªn ®−îc tinh thÇn chiÕn ®Êu th× lµm. B¶o anh Êy chuÈn bÞ m¸y in, cã tµi liÖu cÊp tèc in ngay ®ªm nay. Hái c¸i hiÖu triÖu cña ñy ban ®· xong ch−a? Næ sóng mét c¸i lµ tung ngay c¸i hiÖu triÖu cña Hå Chñ tÞch vµ cña ñy ban.

- ThÕ lµ kh¸ng chiÕn th«i. Vui chø ®ång chÝ?

Anh bãc véi c«ng v¨n. §ång chÝ th− ký nãi: - Th−a anh cßn mÊy viÖc - §ång chÝ nãi. §ång chÝ th− ký ®äc tõng viÖc ghi trong sæ: - Xin anh cho mét c¸i m¸y ch÷. C¸i m¸y ch÷ cña ta xÊu l¾m. §¸nh lµ b¨ng nã rèi tung lªn. - Nh÷ng c¸i nµy ph¶i lo tõ tr−íc chø. B©y giê lÊy ®©u? T¹m vËy. Kh¸ng chiÕn thÕ nµo xong th«i còng ®−îc. - Tuyªn truyÒn ®ang bÝ bµi h¸t. §Ò nghÞ gi¶i quyÕt. - Cã DiÖt ph¸t xÝt, Bao chiÕn sÜ anh hïng, cßn g× n÷a! - Kh«ng ®ñ ¹. - Th× cã cËu g× míi ®Õn ®Êy, b¶o lµm th¬ thªm vµo. - C¸c chÞ ®Ò nghÞ h¸t Suèi m¬, §µn chim ViÖt.

- V©ng. T«i ®· hái råi. ViÖc thø ba, anh em tù vÖ hái khi ®¸nh nhau th× vÊn ®Ò chã thÕ nµo, ®Ó hay giÕt?

- Th−a anh vui l¾m. Mong m·i.

295

296

Sèng m·i víi Thñ ®« - GiÕt. Nhí lµ m×nh ®¸nh du kÝch. - ViÖc thø t−. §ång chÝ SÜ ®Ò nghÞ cho thªm thuèc mª, mét bé ®å gi¶i phÉu. §Ò nghÞ tr−ng dông mÊy nhµ bµo chÕ. - §−îc, lµm nh− ®èi víi Qu¶ng X−¬ng Long. - §ång chÝ SÜ l¹i hái ý kiÕn. B¸c sÜ Qu¸n, c¶ b¸c sÜ Pha ®Òu kh«ng nhËn lµm tr−ëng ban qu©n y, vµ ®Ò nghÞ ®ång chÝ SÜ lµm, hai «ng Êy kh«ng quen tæ chøc. §ång chÝ SÜ kh«ng muèn nhËn, nãi ®©y lµ mét vÊn ®Ò chÝnh trÞ. - §óng. Nh−ng vÒ tæ chøc ph¶i gióp c¸c «ng Êy. Ph¶i ®éng viªn lßng yªu n−íc cña b¸c sÜ Qu¸n, nghe nãi hoang mang l¾m. §èi víi b¸c sÜ Pha ph¶i rÊt träng. Ng−êi ta míi ë Ph¸p, l¹i lµ mét ®¹i trÝ thøc. Ph¶i theo dâi, nh−ng còng ph¶i hÕt søc b¶o vÖ. - §ång chÝ SÜ l¹i xin phÐp ®−a vî con t¶n c− råi vÒ ngay. - B¶o vÒ ngay kh«ng kh«ng kÞp. S¸u r−ìi råi ®©y nµy. §Õn phót cuèi cïng råi mµ cßn lóng tóng. ThÕ mµ lóc nµo còng nãi vÊn ®Ò chÝnh trÞ. B¶o chuÈn bÞ lµm thªm c¸ng ®· lµm ch−a? - Ch−a ®−îc b¸o c¸o. - C¸ng t¶i th−¬ng còng lµ vÊn ®Ò chÝnh trÞ ®Êy. Th«i chø. - Th−a anh, cßn mét vÊn ®Ò n÷a. Cô Chñ tÞch hµnh chÝnh vµ cô Chñ tÞch Liªn ViÖt b¸o c¸o lµ sè d©n chóng cßn ë l¹i kh«ng ph¶i lµ bèn ngh×n... - Bao nhiªu? N¨m ngh×n...

NguyÔn Huy T−ëng ®· dÆn. Phen nµy th× mÊt ®Çu!" Anh nghiªm nÐt mÆt, theo c¸i thãi quen ®· thµnh tù nhiªn chuyÓn rÊt nhanh tõ t×nh c¶m nµy sang t×nh c¶m nä, nhiÒu khi ®ét ngét, khã hiÓu. Anh cè gi÷ b×nh tÜnh: - HÕt chø? ViÖc nµy lµ lín nhÊt, ®¸ng lÏ ®ång chÝ ph¶i b¸o c¸o tõ ®Çu. Th«i ®−îc. Tay anh «m lÊy ®Çu. Anh ho rò xuèng. V¨n ViÖt ®Èy cöa ch¹y vµo, nÐt mÆt hÇm hÇm. C¸i ve ¸o bê-lu-d«ng tÝm cña V¨n ViÖt ®· ®Ýnh c¸i huy hiÖu Hå Chñ tÞch mµ anh chØ ®eo khi cã viÖc quan träng hay trong ngµy lÔ. V¨n ViÖt hái: - ¤ng Quèc Vinh, t«i muèn «ng nãi râ cho t«i. - C¸i g× thÕ anh? T«i t−ëng anh ®ang bè trÝ ë h·ng Sauvage. Quèc Vinh b¾t tay V¨n ViÖt cã ®iÒu kh«ng b»ng lßng. V¨n ViÖt nãi: - Chóng ta chñ ®éng hay nã ®¸nh ta? Tèi nay, m×nh hay lµ nã? T«i lµ ñy viªn qu©n sù, t«i ph¶i biÕt chø? V¨n ViÖt trõng trõng nh×n Quèc Vinh, cuèng häng ®−a lªn ®−a xuèng, c¸i c»m r©u quai nãn ®· xanh h¬n ban s¸ng; Quèc Vinh còng nh×n ng−êi ñy viªn qu©n sù, bµn tay cuén ®Ó tr−íc miÖng, nh−ng anh kh«ng ho. Anh nãi: - TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu anh muèn biÕt råi anh sÏ biÕt. Kh«ng cã ®iÒu g× giÊu anh c¶. KÕ ho¹ch s¸ng ngµy ®· bµn råi, anh cø lµm nh− thÕ. V¨n ViÖt cau mÆt, nhón vai, tay ®Ëp m¹nh vµo bao sóng. Lêi nghÑn trong cæ:

- Kh«ng ¹. Th−a anh ®Õn h¬n hai v¹n. - Hai v¹n ? Quèc Vinh ®ang ngåi ®øng ph¾t dËy, ®Çu cho¸ng nh− bÞ ng−êi bæ m¹nh. Anh thõ ng−êi mét lóc. Anh lÈm bÈm: "§ång chÝ bÝ th−

297

- §−îc. C¸c «ng b¶o lµm g×, t«i lµm c¸i Êy. T«i hoµn toµn chÞu quyÒn chØ huy cña c¸c «ng kia mµ. C¸i kiÕp mét th»ng quÇn chóng vÜnh viÔn lµ nh− thÕ th«i. Nã cã ®−îc biÕt c¸i g× ®©u?

298

Sèng m·i víi Thñ ®« V¨n ViÖt ®ãng rÇm cöa l¹i. Quèc Vinh ®Þnh ®uæi theo th× ®ång chÝ th− ký l¹i chui lç t−êng sang: - Th−a anh, cã th»ng l·nh sù Trung Hoa muèn gÆp. Quèc Vinh l¾c ®Çu: - Sao l¹i ®Ó cho ng−êi ta biÕt m×nh ë ®©y? Ph¶i t×m ngay mét trô së kh¸c. B¶o chê ®Êy, t«i ra ngay. - Nghe nãi bän kh¸ch nã nu«i bèn m−¬i thæ phØ. - Ta ®· cã ®éi kiÓm so¸t. Anh b¶o ®ång chÝ thu dän bµn ®Ó cho viÖc tiÕp kh¸ch ®−îc ®−êng hoµng, råi quay vµo nhµ trong. Quèc Vinh ch¶i l¹i ®Çu, n¾n l¹i c¸i cê-ra-v¸t, ch¶i l¹i bé quÇn ¸o. Tõ khi vÒ c«ng t¸c ë ®©y, anh ®· chó ý ¨n mÆc cho tÒ chØnh, lÞch sù n÷a, ®Ó cho bän nhµ giµu kh«ng coi th−êng ®−îc mét c¸n bé. Trong sù giao thiÖp víi ng−êi n−íc ngoµi, anh thÊy ph¶i gi÷ c¸i thÓ thèng quèc gia. T×nh h×nh cµng nghiªm träng, m×nh cµng ph¶i ®Ünh ®¹c ®Ó hä kh«ng d¸m nhên. Anh nh×n ®ång hå. §· gÇn bÈy giê råi. Cßn h¬n mét tiÕng n÷a th«i. Anh véi nh− löa ®èt ®Çu, nh−ng ®èi víi hä, giê nµy l¹i lµ giê an nhµn nhÊt. Anh nghÜ: bÝ mËt ®−îc gi÷ råi. V¨n ViÖt kh«ng nªn tr¸ch m×nh míi ph¶i. Anh trÞnh träng b−íc ra, niÒm në b¾t tay viªn l·nh sù lµ mét ng−êi cã tuæi, to bÐo nÆng nÒ, nh− ®em theo c¶ c¸i ngËy c¸i bÐo cña nh÷ng xÝu m¹i, xÝu dÒ, nh÷ng buæi trµ b¸nh ngät, liªn miªn hÕt ngµy nµy sang th¸ng kh¸c, gi÷a nh÷ng tiÕng b« b« cña hÇu s¸ng, nh÷ng tiÕng xoa rµo rµo cña m¹t ch−îc. ¤ng ta cã c¸i vÎ trÞch th−îng lé liÔu cña mét ng−êi n−íc lín hßa víi c¸i vÎ ung dung Ých kû cña ng−êi ngoµi cuéc. Tuy nhiªn, «ng ta còng vÉn khóm nóm, thãi quen cña mét anh Hoa kiÒu tr−íc chÝnh quyÒn mét n−íc m×nh ë nhê. Quèc Vinh mêi m·i, «ng gËt gËt lia lÞa, tay khßng khßng co ra duçi vµo mét lóc l©u míi gËt gËt ®Çu ngåi

299

NguyÔn Huy T−ëng xuèng. Sau mét vµi c©u mµo ®Çu, «ng ®i vµo vÊn ®Ò chÝnh. ¤ng nãi tiÕng ViÖt Nam rÊt sâi, vµ Quèc Vinh tù nhiªn cã c¸i thó cña mét ng−êi cã thÕ. ¤ng l·nh sù nãi: - Chóng t«i chØ lµ nh÷ng ng−êi lµm ¨n bu«n b¸n, mong sao ®−îc yªn æn, mét lßng t«n träng ph¸p luËt cña ChÝnh phñ. Nh−ng chóng t«i thÊy t×nh h×nh mçi lóc mét nÆng ra. Cã ®¸nh nhau th× chóng t«i kh«ng biÕt ®i ®©u c¶. Chóng t«i ch¾c r»ng Cô Hå còng t«n träng ng−êi Hoa kiÒu, mµ Ph¸p nã còng ph¶i t«n träng. Chóng t«i ®· d¸n ë cöa mçi nhµ Hoa kiÒu mét c¸i giÊy cã cê Trung Quèc. ñy ban ®· biÕt råi ®Êy. Viªn l·nh sù nh×n Quèc Vinh mét c¸i nh×n lÊm lÐt. Quèc Vinh lµm nh− kh«ng ®Ó ý, chØ ngåi nghe kh«ng tá mét th¸i ®é g×. Nh−ng trong lßng, anh ph¶n øng m¹nh. MÊy anh Hoa kiÒu con bu«n ®Ó ch÷ Ph¸p lªn trªn lµ ®· râ c¶ c¸i th¸i ®é cña hä råi. Anh nghÜ: Chê ®Êy råi xem tôi Ph¸p chóng nã cã b¶o vÖ c¸c anh kh«ng. Viªn l·nh sù l¹i nãi: - T«i biÕt lµ hai bªn ®Òu ph¶i t«n träng ng−êi Hoa kiÒu. S¸ng ngµy ñy ban còng ®· nãi râ chñ tr−¬ng cña ChÝnh phñ råi. Chóng t«i c¶m t¹ l¾m. Nh−ng ®Õn lóc chiÕn tranh th× biÕt thÕ nµo. T«i lµm l·nh sù, t«i ph¶i lo tr−íc cho tÝnh m¹ng, tµi s¶n cña ng−êi Tµu chóng t«i. T«i ®Õn xin c¸c «ng cho chóng t«i h¼n mét khu an toµn, mét khu riªng cña chóng t«i. Trong khu Êy, ng−êi ViÖt Nam kh«ng ë mµ qu©n Ph¸p còng kh«ng tíi. Quèc Vinh cè gi÷ ®Ó khái ho, vµ bùc víi m×nh lµ mÊt vÎ tù nhiªn nghiªm chØnh ®i nhiÒu. Anh ch×a tay cÇm lÊy c¸i th− mµ theo lÖnh cña viªn l·nh sù, ng−êi th− ký lÊy trong cÆp ®−a tr×nh anh. Anh b×nh tÜnh tr¶ lêi:

300

Sèng m·i víi Thñ ®« - ViÖc nµy chóng t«i lµ cÊp d−íi kh«ng cã quyÒn quyÕt ®Þnh. Chóng t«i xin nhËn c¸i th− nµy vµ sÏ ®Ö lªn ChÝnh phñ chóng t«i xÐt. Trong khi chê ®îi lÖnh cña ChÝnh phñ, th× c¸c «ng ë ®©u cø ë ®Êy kh«ng lo g× c¶. ViÖt Nam víi Trung Hoa lµ hai d©n téc anh em, chóng t«i mong r»ng c¸c «ng sÏ ñng hé cuéc chiÕn ®Êu chÝnh nghÜa cña chóng t«i. Hßa b×nh còng nh− trong chiÕn tranh, chÝnh s¸ch cña chóng t«i lµ tuyÖt ®èi t«n träng ng−êi ngo¹i quèc. Tr−íc mÆt «ng, t«i tuyªn bè râ rµng lµ chóng t«i cã nhiÖm vô b¶o vÖ c¸c «ng. Anh em bé ®éi, c«ng an, tù vÖ ®· ®−îc lÖnh rÊt nghiªm lµ kh«ng ®Ó cho mét kÎ nµo x©m ph¹m ®Õn tÝnh mÖnh, tµi s¶n cña c¸c «ng. Kh«ng nh÷ng thÕ, Ên kiÒu vµ Hoa kiÒu, nhÊt lµ Hoa kiÒu, nÕu nh− chiÕn tranh x¶y tíi mµ cÇn ®Õn c¸i g×, chóng t«i sÏ hÕt søc gióp ®ì. §©y lµ ®Êt n−íc chóng t«i, c¸c «ng sèng trªn ®Êt n−íc chóng t«i, chóng t«i lµ ng−êi chñ, chóng t«i ph¶i cã c¸i tr¸ch nhiÖm Êy. Anh nãi tiÕp: - NÕu cã chiÕn tranh, kh«ng mét ng−êi Trung Hoa nµo ®−îc sang khu Ph¸p nÕu kh«ng cã giÊy cña ñy ban. Viªn l·nh sù cói ®Çu mét c¸ch miÔn c−ìng. Nh−ng ng−êi th− ký, mét thanh niªn cã vÎ t©y häc, th× c−êi vµ gËt ®Çu ra ý t¸n thµnh nh÷ng ý kiÕn cña Quèc Vinh. Khi tiÔn hä ra, Quèc Vinh thÊy anh th− ký n¾m tay anh rÊt chÆt, h×nh nh− muèn nãi ®iÒu g× trong n¾m tay Êy. Anh ta lïi l¹i nãi víi Quèc Vinh: - C¸c «ng cã ®iÒu g× cÇn phæ biÕn cho chóng t«i xin cho t«i biÕt. T«i xin dÞch vµ ®¨ng trªn tê b¸o Hoa - ViÖt cña chóng t«i ë ®©y. T«i xin gióp c¸c «ng. Nh− h«m nay «ng nãi, Hoa kiÒu biÕt th× ai còng yªn t©m. ¤ng l·nh sù chóng t«i th× quªn ngay ®Êy. Quèc Vinh c¸m ¬n, quay vµo ghi sæ tay: Ban Hoa vËn chó ý ng−êi th− ký cña l·nh sù Trung Hoa.

301

NguyÔn Huy T−ëng Anh mÖt rò ng−êi xuèng. Anh muèn ng¶ l−ng mét l¸t, nh−ng l¹i th«i. Anh vµo thay véi quÇn ¸o, mÆc l¹i bé ka-ki, ®eo sóng lôc. Mét c«ng v¨n háa tèc ®−a xuèng. Anh më ra xem vµ véi v· ®øng lªn. §Êy lµ c¸i mÖnh lÖnh chuÈn bÞ.

*

* * Quèc Vinh khÏ ®Æt c¸i m¸y nãi xuèng bµn, nh×n Oanh vµ hai ®ång chÝ n÷a ngåi tr−íc mÆt anh. Hä hÑn gÆp nhau tr−íc giê næ sóng. Anh nãi rÊt gän vµ nhá: - Ph¸o ®µi L¸ng chuÈn bÞ ph¸o lÖnh kh¸ng chiÕn. Lêi nãi ©m vang trong lßng mäi ng−êi vµ trong lßng anh. Kh«ng ai nãi. M¾t hä s¸ng lªn, råi l¹i d¸n vµo c¸i ®ång hå ®eo tay cña m×nh. Hä nh− nh÷ng ng−êi ®i thi chê ®îi kÕt qu¶ nh÷ng c«ng viÖc hä ®· lµm. Bèn bÒ sao mµ tÜnh mÞch. TiÕng chu«ng ®ång hå Nhµ thê lín mµ ë ®©y lÇn ®Çu tiªn ng−êi ta nghe thÊy, v¨ng v¼ng vµ thong th¶ ®iÓm t¸m tiÕng. Im lÆng l¹i tr¶ vÒ im lÆng. Kim phót nhÝch rÊt chËm. Th× giê ®i, nÆng nh− kÐo theo sau mét qu¶ nói. Oanh h¬ c¸i ®u«i mét c©y b¹ch l¹p cho nã ch¸y, råi dùng nã lªn bµn. ChÞ gië cuèn sæ con cña chÞ ra. Quèc Vinh cÇm lÊy c¸i ¶nh Hå Chñ tÞch ®Æt lªn bµn råi l¹i ®Ó xuèng. Anh ch−a ®−îc gÇn ng−êi ®ång chÝ giµ Êy bao giê, trõ c¸i ngµy mång hai th¸ng chÝn Êy. §øng d−íi lÔ ®µi ®Ó b¶o vÖ, anh ng−íc lªn, thÊy lÉn víi nhiÒu ng−êi, lÉn víi cê vµ «, nhµ c¸ch m¹ng l¨n lén kh¾p n¨m ch©u bèn bÓ trë vÒ, ®en s¹m v× n¾ng m−a vµ sèt rÐt, võa ho võa ®äc b¶n Tuyªn ng«n §éc lËp cña n−íc ViÖt Nam D©n chñ Céng hßa. Lóc nµy ®©y, l·nh tô ®ang tr«ng ngãng chê anh. §· ®¸nh ®−îc ch−a? Lêi ®ång chÝ BÝ th− l¹i v¨ng v¼ng, vµ còng v¨ng v¼ng lêi nãi cña anh: §¸nh. Trong

302

Sèng m·i víi Thñ ®« c¸i v¾ng lÆng cña mét cuéc ®êi ®ang s¾p thay ®æi lín, anh c¶m thÊy ®Êt ë d−íi ch©n anh chuyÓn ®éng. Anh nh− ®ang tr«ng thÊy, nghe thÊy ®ång chÝ vµ ®ång bµo tiÕn s¸t tíi cÇu Long Biªn, Cöa §«ng, Cöa B¾c; Vi D©n ®· ch«n bom ë Cöa Nam; nh÷ng èng h¬i cña Sinh s¾p næ trong lß than cña x−ëng giÆc trong thµnh; phñ B¾c Bé ®· s½n sµng, c¸c « CÇu DÒn, « Chî Dõa, « CÇu GiÊy ®ang vÝt chóng nã l¹i, tr−êng bay Gia L©m s¾p bèc ch¸y; xa xa CÇu §uèng s¾p ®−îc chiÕm l¹i; xa n÷a, B¾c Ninh, xa n÷a Nam §Þnh, xa n÷a xa n÷a HuÕ, Sµi Gßn ®ang h−íng c¶ vÒ Thñ ®«. Trong c¸i chÊm nhá cña mét thuéc ®Þa con con, tiÕng sóng b¾t buéc s¾p ph¶i næ chèng sù nh¬ nhuèc cña thèng trÞ, chèng c¸i th¶m häa cña ®ãi khæ, bÖnh tËt, dèt n¸t, chèng c¸i v« lý cña hai bªn thï ghÐt. Kim ®ång hå nhÝch dÇn, thu hÑp c¸i mªnh m«ng cña chê ®îi, vµ béi phÇn c¸i lo ©u cña tr¸ch nhiÖm võa l¹nh lïng, võa ®au xãt. Trªn con ®−êng tiÕn lªn ®¹p ®æ mäi ngai vµng vµ xiÒng xÝch, dÉn ®Õn c«ng lý vµ h¹nh phóc, anh ®· tr«ng thÊy nhiÒu m¸u ph¶i ch¶y ra, nhiÒu ®Çu ph¶i rông xuèng. Giê ®· ®Õn mµ sù chÐm giÕt sÏ d÷ déi h¬n n÷a, ®ång bµo anh sÏ tr¶i qua nh÷ng tang tãc lín lao. Nh−ng c¸ch m¹ng cø ph¶i ®i, vµ cuèn theo nã hµng v¹n, hµng triÖu con ng−êi trong ®au th−¬ng vµ trong tin t−ëng, ®øng dËy, lín lªn.

NguyÔn Huy T−ëng TiÕng kªu cña anh ch×m trong nhiÒu tiÕng næ lín. C¨n nhµ chao ®i. §iÖn nª-«ng nh¸y nh¸y nh− c−ìng l¹i. Hä «m choµng lÊy nhau trong bãng tèi, gi÷a nh÷ng tiÕng reo ngoµi phè khi ®Ìn võa t¾t, tiÕng ch©n ch¹y ngoµi ®−êng vµ tiÕng chã sña vang. Mäi sù thay ®æi ®Òu kh«ng cã g× ghª gím ban ®Çu. Hä chuyÒn cho nhau sæ tay ®Ó ký d−íi ¸nh s¸ng lay ®éng vµ nãng nãng cña ngän nÕn. Oanh quay mÆt ®i ®Ó giÊu nh÷ng giät n−íc m¾t ch¶y trªn gß m¸ chÞ. TiÕng mét ng−êi ch¹y ë ngoµi ®−êng nãi nh− hái ai, nh− tr¶ lêi m×nh, nh− ë ®©u ®−a tíi: - Kh¸ng chiÕn råi! L¹i cã tiÕng ïng oµng, lÇn nµy kÐo theo nh÷ng tiÕng t»ng t»ng cña liªn thanh ran ran bèn phÝa cña Thñ ®« b¾t ®Çu ®ªm ®«ng tèi...

Phót cuèi cïng. Vµ phót ®Çu tiªn. Hä nÝn thë l¾ng nghe. Trong c¸i tÜnh m¹c cña thµnh phè bçng cã tiÕng sµnh s¹ch, sµnh s¹ch, tiÕp theo mét tiÕng næ ïng oµng vang trêi. Oanh nÈy ng−êi, gi÷ lÊy ®ång chÝ ngåi bªn, kªu: - Cã lÏ råi... Quèc Vinh ®øng dËy nãi to nh− ®Ó bï nh÷ng chuçi ngµy uÊt øc: - Tiªu diÖt thùc d©n Ph¸p!

303

304

Sèng m·i víi Thñ ®«

NguyÔn Huy T−ëng ng−êi kia còng kªu ró: Ai ®Êy? Anh giËt m×nh. H×nh nh− tiÕng Long ®en. Nh− c¸i m¸y anh run rÈy hái: Cã ph¶i Long ®en kh«ng? TiÕng kªu thÊt thanh: ói giêi ¬i! ¤ng V¨n!

23

T

iÕng tr¸i ph¸ ®Çu tiªn ®· lµm cho TrÇn V¨n tØnh giÊc. Anh tung ch¨n, thoang tho¶ng mïi n−íc hoa vµ phÊn. Gian phßng tèi nh− hò nót. Ng−êi anh bµng hoµng, lÉn lén võa lo sî, võa hèi hËn, võa ch¸n ch−êng, nh− mét buæi, duy nhÊt trong ®êi, anh qu¸ trín theo anh em ®i h¸t c« ®Çu vµ ngñ dËy tr−a. Anh dôi m¾t, ®Þnh thÇn nh×n, vÉn chØ thÊy ®en ®Æc. Kh«ng gian vµ thêi gian hçn lo¹n, míi ®Çu anh kh«ng ph©n biÖt ®−îc. Nh− mét ng−êi lÆn s©u d−íi n−íc næi lªn vµ thÊy thÊp tho¸ng trêi ®Êt, dÇn dÇn anh nhí l¹i nh÷ng sù viÖc ®· x¶y ra trong buæi chiÒu, nh÷ng c«ng viÖc s¸ng ngµy ë khu phè. Trèng ngùc anh ®Ëp m¹nh. C¸i mµ anh chê ®îi vµ nã rÊt khñng khiÕp ®· ®Õn thËt råi. TiÕng sóng næ ran bèn phÝa vµ xe ch¹y Çm Çm mét c¸ch quay cuång. Må h«i anh to¸t ra. §¸nh nhau råi. Vµ sao anh cßn ë ®©y? Anh sÏ vÒ b»ng c¸ch nµo? Anh thÊy lÎ loi mét c¸ch ®¸ng sî. Anh lo¹ng cho¹ng ®øng lªn. M¾t cay, måm ch¸t ®¾ng, cuèng häng kh« nh− c¸t. Anh muèn nèc hÕt c¶ n−íc m¸t ë trªn ®êi. Tay anh bçng quê vµo c¸i nóm bËt ®Ìn. Anh bÊm, ®iÖn kh«ng bËt, anh l¹i bÊm. VÉn kh«ng thÊy g×. §¹n bay rÐo trªn m¸i nhµ. Anh t×m ®−îc cöa ra. Ng−êi chñ nhµ nµy lµ thÕ nµo? Lµ mét ng−êi l−¬ng thiÖn hay lµ mét ViÖt gian? Vµ b©y giê anh ta ë ®©u råi? Anh n»m ë trong nhµ anh ta hay lµ ë mét n¬i kh¸c, hay lµ ë trong tay giÆc? Anh ®ang rê t−êng th× bçng céc ®Çu vµo tr¸n mét bãng ng−êi ë ®©u ®©m sÇm tíi. Anh rông rêi thÐt: Ai ®Êy? TiÕng

305

C¸i bãng ®en lao xuèng cÇu thang, biÕn mÊt. (Mµ ®óng ®Êy lµ Long ®en. Tªn l−u manh ®Þnh lµm mét mÎ lín råi ra ngoµi. Nh−ng ®ang lôc läi th× ®iÖn t¾t, h¾n ï tÐ ch¹y). TrÇn V¨n suýt b−íc hôt cÇu thang. Anh thÊy mØa mai víi chÝnh m×nh. Anh còng chØ lµ mét th»ng ¨n c¾p. Anh thÑn víi c¸c b¹n ë nhµ, víi Quèc Vinh, víi Loan, víi Tu, víi Sên, víi anh. Anh tiÕc ®· kh«ng cã mÆt víi anh em, trong c¸i giê phót quyÕt ®Þnh. Lóc nµy, cã lÏ hä ®ang ®¸nh nhau víi giÆc vµ cã lÏ ®· cã ng−êi ng· xuèng. LÇn mß m·i, anh xuèng ®−îc d−íi nhµ. Buång ¨n ®©y råi. H×nh nh− b÷a r−îu vÉn cßn ®Êy. Anh kh«ng nghÜ t×m c¸i mò phít n÷a. Anh b−íc ra c¸i phßng trèng lóc míi vµo gÆp ng−êi chñ ë ®©y. Anh ®Èy cöa vµ lÊy lµm l¹, cöa kh«ng ®ãng mµ më toang. Anh g¹t c¸i ý nghÜ ng−êi chñ cã thÓ lµ ViÖt gian. ChØ lµ mét anh chµng lËp dÞ. §−êng Hµng Bµi ®©y råi. Bãng tèi chíp chíp, rïng rïng s¸ng råi l¹i t¾t, chËp chên nh− cã ch¸y ë ®©u. Tr−íc mÆt, tr¨ng tr¾ng mê mê d·y cét dµi nhµ G«-®a. §−êng loang lo¸ng. Mét ®¸m ®«ng l«i th«i, lÕch thÕch, bång bÕ con c¸i, lÐo xÐo gäi nhau kh«ng thµnh tiÕng, kªu khãc th¶m thiÕt. TiÕng mét ng−êi ®eo b¨ng hiÖu ë c¸nh tay: - Mau lªn! Xuèng th¼ng B¹ch Mai! TrÇn V¨n hái mét ng−êi ®µn «ng: - T×nh h×nh thÕ nµo, «ng? Lo tranh thñ tõng phót ®Ó ®−a nh÷ng ng−êi yªu quý cña m×nh ra khái n¬i nguy hiÓm h¬n lµ tr¶ lêi mét anh dí dÈn, cßn sÆc mïi

306

Sèng m·i víi Thñ ®« r−îu, ng−êi Êy chØ viÖc giôc vî vµ con ®i. TrÇn V¨n hái lu«n mÊy ng−êi, kh«ng ai tr¶ lêi. Anh cuèng lªn hái mét ng−êi n÷a: - VÒ Hµng §µo cã cßn ®−îc kh«ng «ng? Ng−êi nµy coi bé dÔ tÝnh, vµ cã c¸i lßng tèt tù nhiªn nh− trong nh÷ng c¬n nguy hiÓm ta th−êng gÆp nh÷ng ng−êi nh− thÕ. TiÕng anh ta nãi: - §ang ®¸nh nhau to ë B¾c Bé phñ, ë ThÞ chÝnh, ë nhµ m¸y §Ìn, kh«ng biÕt cã ®i ®−îc kh«ng? Nh−ng bé ®éi th× vÉn ®i. - M×nh cã th¾ng kh«ng? - V©y chÆt nã trong thµnh råi. §ªm nay may xong. - ThÕ th× ch¹y lµm g×? - Êy cho nã ch¾c. TrÇn V¨n thÊy yªn t©m nh−ng l¹i cµng sèt ruét. Anh c¾m ®Çu ch¹y, thuéc ®−êng h¬n lµ tr«ng râ. Võa nh¶y xuèng ®−êng Hµng Khay, anh vÊp ng·, n»m lªn mét x¸c ng−êi, tay anh mã vµo mét khóc ruét lÇy nhÇy. Anh giËt b¾n ng−êi lªn, rïng m×nh vµ nghÑn cæ. Anh kh«ng d¸m quay l¹i nh×n, rót mïi-soa chïi bµn tay gi¬ vµ dÝnh råi vøt ®i. Bãp Hµng Trèng ®ang ®¸nh d÷, h×nh nh− cã nhiÒu xe ïn l¹i. Nhµ H¸t Lín nghe ra còng cã tiÕng sóng. Anh ch¹y nóp vµo trong th¸p B¶o Thiªn, theo c¸i b¶n n¨ng tù vÖ. Mét ®oµn xe tiÕn xuèng Trµng TiÒn, ®Ìn pha cña c¸i ®i ®Çu chiÕu mét vÖt s¸ng dµi. Anh tù hái sao v©y nã trong thµnh råi mµ xe nã vÉn lång ra ®−îc? Phñ B¾c Bé ®−a l¹i nh÷ng tiÕng liªn thanh côc côc râ mån mét, vµ nh÷ng tiÕng sóng tr−êng giãng mét mµ anh cã c¶m t−ëng lµ ng−êi ta ng¾m kü l¾m råi míi b¾n. TiÕng sóng im mét lóc råi l¹i næi lªn nh− m−a sau mét kho¶nh kh¾c yªn tÜnh. Hå G−¬m n»m dói dôi trong bãng tèi. TrÇn

307

NguyÔn Huy T−ëng V¨n chØ c¶m thÊy nã th«i, nh− mét bµi th¬ thuéc lßng tõ thuë bÐ mµ m×nh nhí ra víi c¶ c¸i ©m h−ëng cña ®iÖu nh¹c vµ c¸i d− vÞ cña thêi ®· qua. Bªn kia bê Hµng Trèng, ®en nh− lµng xãm trong ®ªm khuya. Nh−ng n−íc hå bªn nµy th× rùc lªn vµi m¶ng ®á ngÇu, sãng l¨n t¨n. Vµi con ®om ®ãm lÇn ®Çu tiªn anh tr«ng thÊy ë ®©y, bay trong c¸c lïm c©y. N¬i quen thuéc nµy chØ cßn lµ mét c¸i g× réng réng, tr«ng trèng, lµnh l¹nh mµ giã thæi nhiÒu, dËt dê bèn phÝa. Th©n c©y qu»n qu¹i vÆn vÑo, l¸ thÝt lªn ®æ xuèng l¹o x¹o. §Êt rïng rïng, ®éng ®Ëy, thØnh tho¶ng l¹i nh− vì ra trong nh÷ng tiÕng næ khñng khiÕp. Tai anh ï ï, mµng tai c¨ng ra bëi nh÷ng tiÕng tÆc tÆc, ®oµnh ®oµnh, lôc côc, rÝu rÝu xÐ trêi, ran ran nh− ph¸o ®ïng, ph¸o tÐp, kh«ng chõa mét kho¶ng kh«ng khÝ nµo cña Hµ Néi. Qu·ng ®−êng kh«ng xa l¾m, mµ anh thÊy ®i m·i kh«ng hÕt, ®Çy bÊt tr¾c vµ hiÓm nghÌo. Bµn tay võa mã vµo x¸c chÕt cøng cßng cßng. Anh rïng m×nh sën gai èc. Anh n«n äe, nh−ng chØ nhæ mét chót n−íc bät tanh t−ëi. Kh¸t l¹i nh− cµo cuèng häng. Anh thÊy khæ së, vµ tù giËn m×nh ngu ngèc. Anh ch¹y råi l¹i n»m vËt xuèng mçi khi cã mét tiÕng næ to hay lµ giã thæi l¹nh l¹nh bªn tai, sau g¸y. Anh ®i trªn hÌ, phót l¹i lñi vµo bê, «m lÊy mét th©n c©y. Trèng ngùc anh ®ì ®Ëp. Bªn kia, tr−íc c¸i b·i «-t«, gÇn nhµ B−u ®iÖn, lè nhè hai bãng ng−êi. Anh ®Þnh thÇn nh×n th× thÊy hä ®ang lói hói mçi ng−êi chÆt mét c©y. Mét ®oµn xe Ph¸p ch¹y rÇm ré trªn ®−êng Hµng Khay b¾n lÑt ®Ñt sang. TrÇn V¨n nÊp vµo sau mét th©n c©y. Hai ng−êi kia vÉn cø ®øng chÆt. Anh b−íc ra ®−êng, vÊp ph¶i mét ng−êi bªn mét gèc c©y ven ®−êng. Anh nãi xin lçi. Ng−êi kia thÐt: §i ®©u? Nh−ng kh«ng tá vÎ g× lµ riÕt rãng. Anh ta còng ®ang m¶i chÆt c©y. TrÇn V¨n hái: - Sao kh«ng ®¸nh m×n hë anh?

308

Sèng m·i víi Thñ ®« Ng−êi kia nãi: - M×n g«m nh− muçi ®èt voi. M−êi c©y th× m−êi mét c©y kh«ng ®æ. L¹i ph¶i xoay ra chÆt. §Õn s¸ng cã xong ®−îc c©y nµy kh«ng? B×nh thêi ai nãi còng ghª l¾m. Ch¸y nhµ míi ra mÆt chuét, con dao dùa còng ch¼ng cã. Ch¼ng thÊy mét th»ng nµo v¸c mÆt ra. §−êng th«ng thèng thÕ nµy, thËt lµ r−íc cho xe nã ®i. Ph¸ víi ch¼ng ho¹i. Ng−êi Êy l¹i ©m thÇm chÆt b»ng mét thø dao rùa nhá nh− thø ®Ó chÎ l¹t, vµ nãi tiÕp: - ChØ chÕt nh÷ng th»ng lo c«ng lo viÖc th«i. Nhµ B−u ®iÖn Trung −¬ng ån µo nh÷ng tiÕng nãi, tiÕng kªu, tiÕng thÐt, tiÕng chu«ng m¸y nãi, tiÕng a-l« rèi rÝt. L¾ng nghe cã tiÕng lÝu rÝu: xe t¨ng nã hóc ®æ cöa dinh Cô. Nã ®¸nh vµo c¶ bèn cöa. Cã ph¸ ®−îc c¸i xe nµo kh«ng? Bãng hai ng−êi khiªng mét cuén g× trßn trßn ch¹y ra ®−êng. Hä lãa nhãa ®á nh− nung v× ¸nh löa ch¸y. Mét ng−êi kªu: - Nµy, c¸c «ng ¬i! ChÆt ®Õn bao giê cho nã xong. L¹i ®©y cã c¸ch nµy chu h¬n. Ta ch¨ng c¸i d©y c¸p ng¸ng ®−êng, mau lªn anh em. Cã thÕ nµy mµ nghÜ kh«ng ra. Ch¼ng ph¶i v¹ t×m dao t×m kÐo. §µo ®©u ra lóc nhèn nh¸o nµy. Mai s¸ng h½ng hay. Gi÷a tiÕng sóng Çm Çm chung quanh, bèn ng−êi xóm l¹i, cuén d©y c¸p vµo mét gèc c©y råi kÐo sÒn sÖt qua ®−êng mét c¸ch uÓ o¶i, an nhµn, ch¼ng ¨n khíp víi c¸i c¶nh rèi ren ®ïng ®ïng chung quanh. Hä nãi chuyÖn: - Cã giÕt ®−îc nhiÒu kh«ng? - §©u m×nh h¹ ®−îc ba xe t¨ng ë v−ên hoa Con Cãc.

NguyÔn Huy T−ëng - Kh«ng biÕt. §¸nh to l¾m. Nã vµo th»ng nµo, bé ®éi diÖt lu«n th»ng Êy. Thµnh Cöa B¾c m×nh xung phong vµo ®−îc råi. - §¸ng kiÕp cho nã. Cô ®· b¶o nã kh«ng nghe. - M×nh b¾t ®−îc Sainteny(1) råi. - ¸i chµ chµ. - Sao ë ®©y th× cø lo¹c cho¹c thÕ nµo Êy. Bçng cã tiÕng reo hß ë phÝa c«ng an Hµng Trèng, tõ lóc n·y vÉn ®¸nh nhau d÷, tiÕng sóng vµ tiÕng lùu ®¹n næ kh«ng ngít. Mét c¸i xe cao lªnh khªnh ®ang phõng phõng bèc ch¸y. TrÇn V¨n ®ang ng¸n ngÈm cho c¸ch ph¸ ho¹i ë ®©y, th× l¹i trµo lªn vui s−íng v× c¸i th¾ng bªn kia. VÉn cã ng−êi. Cã mét c¸i g× lµm cho anh Êm ¸p, dÞu dÞu. Anh tØnh dÇn dÇn. Giã ë hå l¹nh buèt, l¸ rông rµo rµo. S−¬ng gieo nÆng. Anh thÊy cã c¸i say s−a cña sù thay ®æi, c¸i båi håi nhÑ nhâm cña mét viÖc ®· x¶y ra råi. Anh r−ng r−ng n−íc m¾t quay l¹i nh×n nh÷ng c¸i bãng ®ang lói hói lµm viÖc. C¸i v« t− cña hä lµm cho anh c¶m ®éng. Anh tiÕc tiÕc nh÷ng c¸i c©y r©m m¸t lµm ®Ñp cho c¸i thµnh phè cña anh. Anh thë dµi: ViÖc ph¶i lµm th× cø ph¶i lµm. Anh võa ch¹y khái nhµ B−u ®iÖn th× trªn ®Çu anh, ®¹n bay vÌo vÌo, b¾n tõ bªn kia Bê Hå sang. Anh n»m sÊp xuèng hÌ nh− chÕt. Håi l©u ngít tiÕng sóng, anh ngÈng ®Çu lªn. Bªn v−ên hoa ChÝ Linh thÊy lè nhè bãng ng−êi r× rÇm nãi trong cæ. Hä nh¶y nh− ch©u chÊu sang phÝa ThÞ chÝnh. TiÕng næ ë dinh B¾c Bé Çm Çm. (1)

Trong b¶n th¶o viÕt tay cña t¸c gi¶, c¸c n-íc ngoµi th-êng ®-îc ®Ó nguyªn kh«ng phiªn. xuÊt b¶n, ng-êi ta chuyÓn sang lèi viÕt phiªn nh-ng ®· kh«ng chuyÓn hÕt (nh- tr-êng hîp nµy). gi÷ nguyªn nh- ®· ®-îc in ra.

- Dinh Cô cã viÖc g× kh«ng?

309

310

tªn Khi ©m, Xin

Sèng m·i víi Thñ ®« Vµ cø thÊt thÓu nh− thÕ, TrÇn V¨n c¶m thÊy m×nh nh− ®· v−ît ®−îc bao nhiªu nguy hiÓm. §· gÇn tíi m¸y ®Ìn råi. GÇn tíi nhµ, lßng anh ngæn ngang tr¨m mèi. PhÇn lo cho tÝnh m¹ng ®Õn ®©y råi ®· tho¸t ®−îc ch−a. PhÇn vui vui v× mét vµi tin ®Çu tiªn thu l−îm ®−îc. Nh−ng bao trïm nÆng nÒ, day døt lµ c¸i ý nghÜ s¾p gÆp l¹i anh em. Anh cµng ®au xãt thÊy m×nh lµ mét th»ng hÌn h¹, mét kÎ trèn tr¸nh, mét tªn ®µo ngò. Sù bá ®i cña anh cã thÓ lµm thiÖt nhiÒu ®Õn bao nhiªu c«ng viÖc ë nhµ. Anh ®· lµm thiÖt nhiÒu cho kh¸ng chiÕn. Trong khi mäi ng−êi ®ang x«ng ra giÕt giÆc, hay Ýt ra còng cã nhiÖm vô g× - anh thÌm c¸i c«ng viÖc chÆt c©y thÇm lÆng cña mÊy ng−êi v« danh kia - th× anh cßn ë ®©y, lang thang vµ th¶m h¹i. Anh vÉn chØ lµ mét kÎ ®øng ngoµi ®èi víi cuéc chiÕn ®Êu. Nã kh«ng ph¶i lµ cña ai n÷a mµ lµ cña anh, cña tÊt c¶ mäi ng−êi ViÖt Nam lóc nµy. Anh muèn ®−îc trë vÒ ngay. Anh sÏ cÇm khÈu sóng lôc cña anh x«ng ra trËn, cã gôc chÕt v× ®¹n giÆc, anh còng vui lßng. §¹n vÌo vÌo, anh tù nhñ: TrÇn V¨n ¬i, mµy ®õng chÕt nhÐ. Nh−ng råi anh l¹i nghÜ: Mµ cã chÕt ®i th× còng ®¸ng ®êi! §Çu anh nhøc, lßng trèng kh«ng, miÖng cay ®¾ng. C¸i kh¸t kinh ng−êi cµng lµm cho anh rêi r·, khèn khæ, hoang mang. Anh giËt m×nh thÊy cã mét ®èng lï lï chÆn ngang tr−íc mÆt, lÒu nghÒu x«ng l¹i. Anh kªu lªn, v−íng vµo nh÷ng d©y lo»ng ngo»ng, ng· xuèng, tay «m ph¶i mét c¸i g× ram r¸p. Håi l©u, anh ®Þnh thÇn. Mét c¸i cét ®Ìn ®æ. Anh cuèng quÝt gì m·i kh«ng ra khái nh÷ng d©y ®iÖn giÕt ng−êi. Nh−ng anh kh«ng bÞ giËt g× c¶. Anh cßn sèng. §iÖn cña thµnh phè chÕt råi. Anh ngåi thë. L¸ c©y quÐt vµo mÆt anh. Anh g¹t ra, l¸ l¹i quÐt vµo. Nh×n kü th× lµ mét c¸i c©y bÞ ng¶ ch¾n ngang ®−êng. Hµ Néi ®· ®æ n¸t nhiÒu råi. Anh nh×n vÒ phÝa hå. C¸i th¸p bót n»m nghiªng nghiªng d−íi lïm c©y, hai c¸i trô cæng vµo cÇu Thª Hóc sõng s÷ng cao vót lªn nh− cña mét ng«i ®Òn

311

NguyÔn Huy T−ëng nhµ quª v¾ng vÎ. LÇn ®Çu, gi÷a Hµ Néi, anh nh×n thÊy, c¶ mét kho¶ng trêi ®en, chung quanh ¸nh lªn mét mµu hång nh¹t nh¹t, ®ôc ngÇu nh− m¸u, chíp chíp nh¸y nh¸y, lµm ®en vµ lay ®éng nh÷ng m¸i nhµ cao. Giã ®¸nh c¸c tµn than bay lo¹n trªn kh«ng, lÉn víi mét ®µn chim bay lo¹ng cho¹ng, ng¬ ng¸c. Anh ®øng dËy vµ tèi sÇm mÆt mòi. Anh dôi m¾t, thÊy mét con ®om ®ãm rÊt to l−în nhanh trªn mÆt hå. Anh n¾m chÆt lÊy mét cµnh c©y. Kh«ng ph¶i lµ ®om ®ãm. Phïn phôt tõ phÝa nhµ Moãc-li-e ®¹n b¾n sang phÝa nhµ B−u ®iÖn bªn nµy. Anh lo¹ng cho¹ng b−íc qua cµnh l¸. PhÝa tr−íc ®Òn Bµ KiÖu, mét d·y toa xe ®iÖn mê mê ®øng tr¬ tr¬, bªn nh÷ng hµng liÔu xâa tãc ®en rò r−îi. Trêi ®Êt lóc nµy im lÆng. ChØ cßn cã tiÕng ®¹i b¸c th−a thít trong thµnh, vµi tiÕng sóng tr−êng lÎ tÎ. Anh liªn t−ëng ®Õn c¸i ®ªm mång chÝn th¸ng ba, sau nh÷ng giê ®Çu qu©n NhËt tÊn c«ng d÷ déi, th× thµnh phè im ¾ng vµ ®Êy lµ lóc mµ kh¾p n¬i qu©n Ph¸p ®Çu hµng, chØ cßn mét vµi æ cÇm cù. Ta ®· lµm chñ t×nh thÕ råi ch¨ng? C©u nãi cña anh b¹n trong b÷a tiÖc: Chóng m×nh sÏ lµ nh÷ng libÐrateurs de la capitale(1) l¹i ®Õn víi anh, lµm cho anh buån buån, tiÕc tiÕc mét c¸i g× ®Ñp l¾m. Nh÷ng ®¸m ch¸y chung quanh thµnh phè bõng lªn, lµm cho phè x¸ rùc lªn mµu hoµng h«n. Anh chît tr«ng thÊy mét con chã gièng nh− con Lu lu cña NhËt T©n vµ mõng rì nh− mét ng−êi, tr¶i qua bao nhiªu ba ®µo, trë vÒ gÇn ®Õn quª nhµ vµ gÆp l¹i c¶nh quen ®Çu tiªn. Mét ¸nh ®Ìn pin lãe lªn, chiÕu vµo mÆt anh. Mét tiÕng kªu bªn kia ®−êng: - TrÇn V¨n ®Êy h¶? Sang ®©y!

(1)

312

Nh÷ng ng-êi gi¶i phãng Thñ ®«.

Sèng m·i víi Thñ ®« §óng lµ tiÕng NhËt T©n. Râ c¸i h×nh anh ta víi c¸i mò phít vµ ¸o ra-gê-l¨ng lßa xßa. §èm thuèc l¸ ch¸y tr−íc miÖng. TrÇn V¨n ch¹y sang. L¹i v−íng d©y ®iÖn, anh lóng tóng kh«ng gì ®−îc ra. NhËt T©n ch¹y l¹i: - Kh«ng ph¶i h«m nay th× d©y ®iÖn giËt chÕt råi nhÐ. ChiÕn tranh thÝch thËt. §i ®©u, «ng bè tÕu? Th»ng Ph¸p chÕt råi. Nã chÕt råi. Mõng mõng tñi tñi, TrÇn V¨n b¾t tay NhËt T©n, n¾m chÆt lÊy, nh− ®øa trÎ ví ®−îc mét vËt g× th× kh«ng rêi ra. NhËt T©n vèn ®a nghi, nh−ng anh ta ch−a biÕt viÖc cña TrÇn V¨n, vµ coi anh ®Õn ®©y còng nh− nhiÒu ng−êi ®ang nh¶y bæ vµo nhµ m¸y ®Ìn, c−êi nãi um thiªn ®Þa. Anh ta hái: - §i ®©u? ThÝch qu¸. Xe ®iÖn chÕt lung tung. §óng nh− m×nh dù ®o¸n, kh«ng cÇn lµm ch−íng ng¹i vËt vÊt v¶, chØ cÇn xe ®iÖn tµu háa lµ chÆn ®−îc chóng nã. Vµo nhµ m¸y ®iÖn thu chiÕn lîi phÈm ®Êy chø? TrÇn V¨n cßn dÌ dÆt, ch−a tr¶ lêi ®· nghe tiÕng NhËt T©n c−êi nãi: - M×nh tiªu diÖt chóng nã hÕt råi. Vµo xem, mÊy khi. NhËt T©n ba hoa: - Xong hÕt råi. M×nh vµo thµnh råi, ®ang t−íc vâ khÝ. Tr−êng bay Gia L©m ®èt s¹ch. ChÝn c¸i phãng ph¸o míi l¾p bom tan x¸c ph¸o. C¸c phi c«ng bÞ b¾t hÕt. M×nh lµm chñ hoµn toµn t×nh thÕ. Cõ qu¸. Chóng m×nh nhanh h¬n håi NhËt ®¶o chÝnh. Cõ ghª. ViÖt Nam kh«ng ph¶i xoµng. Hµ Néi ®−îc ®Êy chø. RÊt ¨n ch¬i, rÊt lÞch sù, ®¸nh rÊt h¨ng. G.Q.G. m×nh ®¸nh ®iÖn mõng chiÕn sÜ Thñ ®«. TrÇn V¨n c−êi, miÖng réng ra:

NguyÔn Huy T−ëng - Êy lµ m×nh kh«ng ph¸ ®−îc cÇu Long Biªn. BÝ mËt qu©n sù. §õng nãi víi ai. - Sao biÕt nhiÒu thÕ? - Tí cø ch¹y lo¨ng qu¨ng. §ªm nay mµ ro rã ë nhµ th× chØ cã bän ronds de cuir(1). M×nh ra bê s«ng. Còng nh− anh chø g×. Mai kh«ng xin g× c¶, chØ xin cho gÆp th»ng Sainteny. RÊt khiªm tèn, rÊt lÞch sù, m×nh sÏ nãi víi nã: "Th−a ngµi, chóng t«i trãt lì tay. B©y giê ngµi b¶o thÕ nµo chóng t«i còng xin chÞu". Anh võa nãi võa hoa ch©n móa tay, råi rÊt nghiªm trang, cói m×nh, gi¬ tay lªn tr¸n chµo TrÇn V¨n mét c¸ch rÊt lÝnh tÈy, anh l¹i nãi: - Th«i vµo xem. - Vµo thÕ nµo ®−îc? - Anh ngèc l¾m. Cã chøng minh th− lµ vµo ®−îc tÊt. NhiÒu ng−êi vµo l¾m råi. Hµ Néi c¶ Êy mµ. NhËt T©n ®¸nh diªm hót thuèc, kÐo vµnh mò phít xuèng mét bªn cho lÖch h¼n, cµi cóc ¸o ra-gê-l¨ng cho ®øng ®¾n, huýt s¸o gäi con Lu lu. Anh bÊm ®Ìn pin, kÐo TrÇn V¨n b−íc qua cæng nhµ m¸y. Kh«ng cã ng−êi g¸c, hä cø xång xéc tiÕn vµo. ¸nh ®Ìn lo¸ng trªn x¸c mét tªn lÝnh Ph¸p bÞ t−íc c¶ mò s¾t, th¾t l−ng vµ sóng, n»m gi¹ng hai tay trªn lèi ra vµo l¸t xi-m¨ng. Hä gÆp lu«n ba c¸i x¸c n÷a còng bÞ mÊt nh÷ng thø ®· nãi trªn. ë trong lï lï ®i ra hai c¸i bãng VÖ quèc qu©n víi mò ca-l« vµ ¸o trÊn thñ. Hä võa thë võa khiªng mét c¸i g× nÆng, ch¾c lµ hßm ®¹n. NhËt T©n nãi: - Ng−êi m×nh c¶ ®©y. §−a chóng t«i khiªng gióp. - Kh«ng cÇn. C¸c ®ång chÝ ®i ®©u?

- D'Argenlieu lµm bé m·i. £ h¬n ®èi víi NhËt.

(1)

313

314

Bän c¹o giÊy.

Sèng m·i víi Thñ ®« - Chóng t«i lµ d©n vµo gióp. - Tèt l¾m. Trong kia cßn nhiÒu, c¸c ®ång chÝ vµo th× anh em hoan nghªnh l¾m. Lµm mau lªn, kh«ng nã ph¶n c«ng b©y giê. Nghe mÊy tiÕng "nã ph¶n c«ng", TrÇn V¨n hoang mang lïi l¹i. Anh hái: - C¸c ®ång chÝ diÖt hÕt chóng nã råi chø? - Kh«ng sãt mét th»ng nµo, giÕt kh«ng tiÕc tay. C¸c ®ång chÝ tÝnh, h«m qua, mét th»ng lâ b¾n mét ®ång chÝ m×nh ngay t¹i cæng. BÊm bông chÞu. Sóng næ mét c¸i lµ thÞt ngay th»ng Êy, thÞt lu«n mét lóc c¶ tiÓu ®éi chóng nã. ChØ cßn mét th»ng trèn ®−îc m×nh ®ang lïng trong kia. NhËt T©n hái: - §©u, ®©u?

NguyÔn Huy T−ëng ®«ng rèi rÝt, hÝt hÝt, ®¸nh h¬i nh− t×m kiÕm mét vËt g×. TiÕng ®Ëp ph¸ Çm Ü, trong nhµ giÊy, trong nhµ m¸y. §»ng sau, trong kho cã nh÷ng tiÕng lùu ®¹n næ ®oµnh ®oµnh. Mét tèp c«ng nh©n reo hß ®Èy mét chiÕc xe gÝp. Nh÷ng bãng ng−êi gi·n ra. Nh÷ng tiÕng c−êi, nh÷ng tiÕng vç tay. Ng−êi ta lïi l¹i. Mét anh tù vÖ lÊy ch©n g¹t mét x¸c lÝnh Ph¸p sang bªn, ch©n giÉm lªn ngùc nã mét c¸ch hiªn ngang. TÊt c¶ l¸o nh¸o, bÇn thÇn, ng¬ ng¸c, gÇn nh− ch¼ng cã ai chØ huy c¶. Vµ hä cø ®i, hiÕu kú nhiÒu h¬n lµ h¨ng h¸i. Nh÷ng c¸i bãng l¹i gi¹t ra. Bãng mét anh bé ®éi dÉn ®Õn mét th»ng T©y ñ rò, ®Çu trÇn, måm cßn ngËm tÈu, m×nh kho¸c mét c¸i ¸o ba-®ê-xuy thµnh phè. Nã run b¾n lªn nh− cÇy sÊy. Mét con ®Çm theo sau nã. Næi lªn mµu tr¾ng cña hai ch©n kh«ng ®i bÝt tÊt. Nã cói ®Çu, thë dµi. TiÕng kªu lén xén: - Th»ng gi¸m ®èc, th»ng gi¸m ®èc.

Anh bé ®éi ch−a kÞp chØ th× NhËt T©n ®· ch¹y vµo trong s©n mµ ¸nh löa chiÕu mê mê. Anh huýt s¸o gäi Lu lu, kªu TrÇn V¨n ®i gÊp. TiÕng sóng ë phñ B¾c Bé l¹i næ, vµ nh− tiÕng gµ ban s¸ng ran lªn sau mét lóc nghØ, chung quanh l¹i Çm Çm, Çm Çm, x« x¸t, quyÕt liÖt. TrÇn V¨n vÊp lu«n, hôt ch©n lu«n, nh−ng cè ®uæi s¸t NhËt T©n. Tim anh ®Ëp rén rµng. Trong bãng tèi thØnh tho¶ng le lãi s¸ng, nhèn nh¸o nh÷ng ng−êi, bé ®éi vµ c«ng nh©n, tù vÖ vµ d©n th−êng, lÊp lo¸ng sóng tr−êng, l−ìi lª, m¸c bóp ®a, kiÕm NhËt, gËy, dao g¨m, ng−êi nµo còng cëi më víi nhau. Tõ c¸c nhµ trong së, nhiÒu anh em c«ng nh©n kÐo ra lè nhè, ng−êi ®Çu trÇn, ng−êi bª-rª, ng−êi c¸t-kÐt, ng−êi cÇm bóa, ng−êi l¾c-lª, ng−êi c¸i thuèn, ng−êi xµ beng, tèi tèi nh− nh÷ng bãng trong ®ªm tr¨ng. Mét «ng giµ, ¸ng chõng lµ ng−êi g¸c cæng, tay cÇm mét chïm ch×a khãa rung lªn nh÷ng tiÕng kim khÝ ch¹m nhau. Con Lu lu nh¶y cìn trong ®¸m

- Nã còng b¾n ®Êy, kh«ng võa ®©u. - Cho nã mét nh¸t dao. Ng−êi T©y run rÈy xua tay. NhËt T©n thÐt: - Nã kh«ng gi¬ tay hµng, xua xua c¸i g×. Lóc nµy cßn h¸ch. Anh quai tay, t¸t bèp vµo m¸ nã, c¸i tÈu v¨ng ®i. - Haut les mains, salaud!(1) ¤ng giµ ch×a khãa nh− mñi lßng th−¬ng, nãi: - Th»ng nµy lµ T©y s¬-vin(1), nã kh«ng muèn ®¸nh nhau ®©u. TiÕng thÐt: - Cßn bªnh nã µ?

(1) (1)

315

316

Gi¬ tay lªn, ®å khèn! D©n sù.

Sèng m·i víi Thñ ®«

NguyÔn Huy T−ëng

Viªn gi¸m ®èc Ph¸p, ¸nh c¨m hên n¬i khãe m¾t, nãi å å trong

Trong ¸nh s¸ng bõng lªn, mét ng−êi ch¹y l¹i, võa ®i võa th¾t c¸i th¾t l−ng Mü míi chiÕm ®−îc, reo mõng rì:

- Oui, oui! Vive Hå ChÝ Minh!(2)

- Nã trong nµy, nã trong nµy, t×m thÊy råi. ë trong hÇm cña th»ng gi¸m ®èc.

cæ: - Kh«ng tin ®−îc lêi nãi ®−êng mËt cña kÎ thï! TrÇn V¨n thÊy th»ng Ph¸p tiÒu tôy, run sî, hÌn h¹ vµ anh em th× cã vÎ d÷ déi, tù nhiªn anh kh«ng ®ang t©m, c¸i t×nh c¶m mµ ng−êi ta th−êng cã khi ®øng tr−íc mét con ng−êi bÊt lùc gi÷a mét ®¸m ®«ng ¸p ®¶o, dï ng−êi kia chÝnh lµ kÎ thï mµ mÊy phót tr−íc ®©y th«i m×nh muèn moi gan xÐ x¸c. LÉn lén trong anh c¸i lßng tù hµo cña ng−êi th¾ng thÕ, sù ®ång t×nh ®Çy tr×u mÕn ®èi víi ®ång bµo cña anh, sù tha thø bÞn rÞn ®èi víi kÎ thï ®· trë thµnh v« h¹i. Nã chØ cßn lµ mét con ng−êi khæ së, n¹n nh©n cña c¸i kiÕp ng−êi v« lý ®Õn ngu xuÈn ®Çy thï h»n nµy. Anh can c¸c b¹n vµ nãi víi th»ng gi¸m ®èc b»ng mét thø tiÕng Ph¸p s¸ch vë: - Ne craignez rien. Le PrÐsident Hå a ordonnÐ formellement de bien traiter les prisonniers et civils arrªtÐs. Nos compatriotes ne sont pas mÐchants. Ils sont enthousiastes.(3) Viªn gi¸m ®èc gËt ®Çu lia lÞa:

- §©u ®©u? - TiÕng nhao nhao hái. Vµ c¶ ®¸m ng−êi rÇm ré ch¹y theo ng−êi kia. NhËt T©n ®Èy viªn gi¸m ®èc chói ®Çu xuèng, b¾t cïng ®i. - Suis-moi, assassin. Mais avance, parbleu!(2) Hä vµo c¸i v−ên hoa cña nhµ gi¸m ®èc, b−íc ch©n l¹o x¹o trªn sái. Bªn hµng rµo s¾t, tr«ng sang phßng lôc lé bªn kia ®−êng, lï lï c¸i hÇm tr¸nh m¸y bay x©y b»ng xi-m¨ng cèt s¾t tõ håi chiÕn tranh. Ng−êi dÉn ®−êng nãi: - Th»ng lÝnh Ph¸p trèn vµo trong hÇm nµy. Nã cßn b¾n ng−êi nµy n÷a. Mê mê trªn c¸i bËc lªn nhµ viªn gi¸m ®èc, n»m vËt x¸c mét ng−êi mÆc t©y. NhËt T©n nãi: - Cho nã mét qu¶ lùu ®¹n xuèng. Ng−êi kia nãi:

- Oui! Oui! C'est l'homme providentiel.(1) H¾n nh×n vÒ phÝa ng−êi nãi tá vÎ biÕt ¬n, vµ chó ý nghe tiÕng sóng, chê ®îi qu©n nã ®Õn gi¶i phãng, nh−ng lµm ra bé kh¸ch quan mét c¸ch gi¶ dèi.

- Chóng t«i còng ®· ®Þnh nh− thÕ. Nh−ng nguy hiÓm, v× trong hÇm cã c¶ ®ång bµo. Mäi ng−êi ®øng ®Æc tr−íc cöa hÇm. Cã tiÕng trÎ khãc ë d−íi ®−a lªn, vµ tiÕng ®µn bµ rªn rØ: Cøu t«i víi! Cøu t«i víi! - §ång bµo ë d−íi lªn nhÐ. Cã bé ®éi trªn nµy.

(2)

V©ng, v©ng. Hå ChÝ Minh mu«n n¨m! (3) ¤ng kh«ng ph¶i sî g× c¶. Hå Chñ tÞch ®· ra lÖnh râ rµng lµ ph¶i ®èi xö tèt víi tï binh vµ th-êng d©n bÞ b¾t. §ång bµo chóng t«i kh«ng ¸c. Mµ hä phÊn khÝch th«i. (1) V©ng, v©ng. §ã lµ ng-êi trêi.

317

TiÕng mét ng−êi ®µn «ng:

(2)

§i theo tao, quªn giÕt ng-êi. §i lªn nµo, ®å con t-êu!

318

Sèng m·i víi Thñ ®« - Kh«ng lªn ®−îc, nã gi÷ cöa kh«ng cho lªn. Nã däa ai xuèng th× nã giÕt chóng t«i. NhËt T©n uèn l−ìi giäng Ph¸p, sõng sé víi viªn gi¸m ®èc: - Tu es content, toi? Mais appelle-le, nom de Dieu! Qu'il sorte ou tu es mort!(1) Th»ng T©y vµ con ®Çm sî h·i gäi tªn lÝnh Ph¸p, nöa t¾c tr¸ch, nöa van l¬n. NhËt T©n sèt ruét, g¾t Çm Ü. Trêi tèi, kh«ng cßn ¸nh löa n÷a. Nh÷ng luång ®¹n ®á l−în thµnh nh÷ng h×nh cong trªn mÆt hå, phïn phôt b¾n sang. Bªn tr¸i phñ B¾c Bé, sóng næ d÷ vµ nhµ cöa nh− ®ang ®æ nh¸o nhµo. TiÕng ®µn bµ vÉn nhá nhÎ kªu cÇu cøu. Mét lóc l©u im bÆt, tiÕng trÎ l¹i khãc thÐt lªn, c¸i thø tiÕng nghÑt thë yÕu ít, v« tri vµ tr¸ch mãc nh− cÊt lªn tõ d−íi må ©m u, l¹nh lÏo, vµ xÐ lßng mäi ng−êi. ë bªn hå bçng cã mÊy tiÕng có kªu buån th¶m, tanh t−ëi. LÇn ®Çu tiªn, gi÷a Hµ Néi ng−êi ta nghe thÊy cã c¸i tiÕng ghª rîn b¸o chÕt nµy. Ng−êi TrÇn V¨n l¹nh gi¸, anh rïng m×nh. Mét ng−êi nãi: - Hun khãi, nã ph¶i ra. TiÕng anh bé ®éi g¹t ®i:

NguyÔn Huy T−ëng hai ch©n nã cµo cµo vµo cöa hÇm, th©n nã nghiªng nghiªng nh− muèn xuèng. Råi nã quay l¹i t×m kiÕm NhËt T©n. TiÕng có l¹i ®−a sang, qu¸i gë vµ tèi t¨m. C¸i hÇm nÆng nÒ, kiªn cè, nhíp nh¸p h¬i s−¬ng, vÉn ®−a lªn tiÕng kªu cña ng−êi mÑ, tiÕng khãc cña ®øa con, vµ c¶ sù lÆng im kinh khñng cña tªn lÝnh thùc d©n. Con chã l¹i ®Õn cµo cöa hÇm. NhËt T©n nghiÕn r¨ng, anh n¾m lÊy tãc th»ng gi¸m ®èc, rËp m¹nh ®Çu nã xuèng sái, thÐt: - Appelle-le, je te dis.(1) R¨ng anh nghiÕn kÌn kÑt. TiÕng sóng kªu vang chung quanh, nghe v¨ng v¼ng cã c¶ nh÷ng tiÕng thÐt xung phong. Bãng con Lu lu biÕn mÊt. Nã ®· chui tät xuèng hÇm, gi÷a nh÷ng tiÕng kªu kinh h·i. NhËt T©n kªu nh− nãi víi ng−êi: - Lu lu, Lu lu. C¾n th»ng T©y, ®õng c¾n ng−êi m×nh. Trèng ngùc cña tÊt c¶ anh em bé ®éi, tù vÖ, c«ng nh©n, ®Ëp th×nh thÞch, râ mét c¸ch l¹ lïng. TrÇn V¨n nh− kh«ng nghe thÊy nh÷ng tiÕng sóng chung quanh n÷a. Anh lÇn ®Õn tr−íc cöa hÇm. TiÕng ë d−íi hÇm thÐt lªn. Mäi ng−êi ë trªn ngõng thë. Nghe cã tiÕng lôc ®ôc d−íi hÇm. NhËt T©n n»m toµi trªn sái, ®Çu ghÐ vµo trong hÇm huýt s¸o. Tay vÉy ®»ng sau, anh nãi khÏ víi TrÇn V¨n:

- Cßn em bÐ th× lµm thÕ nµo. Ph¶i cøu em bÐ lªn. T«i xuèng.

- §õng sî, ®õng sî.

- ë d−íi nã b¾n lªn. Nã liÒu nã giÕt em bÐ mÊt.

TiÕng ng−êi ®µn bµ ë d−íi:

Ng−êi ta thÊy cÇn ph¶i g−îng nhÑ, nh− khi cÇm mét c¸i bãng ®Ìn. Nh÷ng bãng ng−êi kh«ng quen nhau nh×n nhau, ©m thÇm. Nh÷ng con m¾t ng¬ ng¸c trong ®ªm tèi, nh− m¾t cña nh÷ng ng−êi bé hµnh l¹c lèi, chia xÎ gi÷a hai con ®−êng. Con Lu lu nh− còng c¶m th«ng víi nçi b¨n kho¨n cña ng−êi, ró lªn mét håi tuyÖt väng,

- Trêi ¬i! Con chã hay c¸i g×? TiÕng reo cña ng−êi ®µn «ng: - Nã c¾n vµo cæ th»ng T©y råi. H×nh nh− d−íi reo lªn. Trªn hÇm ai còng reo theo. NhËt T©n vui s−íng, gäi nhÑ nhµng, th©n mËt:

(1)

Mµy hµi lßng l¾m, h¶? Gäi nã lªn, ®å khèn kiÕp! Nã kh«ng lªn th× mµy chÕt.

319

(1)

320

Gäi nã ®i, tao b¶o mµy.

Sèng m·i víi Thñ ®«

NguyÔn Huy T−ëng

- Lu lu, Lu lu. Bãng anh nhám dËy, biÕn xuèng hÇm. Mét lóc, con chã nh¶y lªn, cong ®u«i nh− mét c¸i vßng ®en. NhËt T©n × ¹ch chui lªn, hai tay «m c¸i ®Çu th»ng lÝnh Ph¸p vµ kÐo c¶ c¸i ng−êi giÉy giôa cña nã lªn, c¸i mò s¾t cña nã va vµo thµnh hÇm, kªu läc cäc. NhËt T©n nãi to:

24

§

- ChÞ Êy ngÊt ®i. Ai xuèng ®ãn em bÐ lªn. TrÇn V¨n nh¶y vµo, trong tèi mß, anh gäi: - Em bÐ ®©u. §−a t«i ®ì. - §©y ®©y, anh mang ra hé. Anh quê qu¹ng, hai tay n©ng c¸i bäc b«ng mÒm mÒm. TiÕng trÎ kh«ng khãc, cã lÏ v× nã sî vµ mÖt qu¸. Nh−ng nã vÉn thót thÝt. Mïi phÊn, mïi n−íc hoa, mïi s÷a. TrÇn V¨n lo¹ng cho¹ng bÕ em lªn. In râ tr−íc cöa hÇm bãng cña NhËt T©n chèng hai tay vµo h¸ng, ch©n xo¹ng ra, c¸i mò phít bÑp dóm. Anh thë mét c¸ch kiªu h·nh, nh− mét ®Êu thñ bãng trßn sau mét trËn th¾ng. Anh gi¬ tay ®ì TrÇn V¨n lªn. Mäi ng−êi reo mõng. Con Lu lu nh¶y, hÝt hÝt tay TrÇn V¨n. Ng−êi ë d−íi hÇm lôc tôc kÐo lªn. Ng−êi mÑ lµ mét phô n÷ mµ bãng tèi kh«ng giÊu ®−îc c¸i th©n h×nh thon th¶ vµ c¸i d¸ng ng−êi ®Ñp. ChÞ ta ch×a tay ra ®ãn lÊy con, bçng kªu lªn: - Trêi ¬i, ai nh− anh V¨n? Anh kªu lªn mét tiÕng èi rÊt to vµ lïi l¹i. Theo mét cö chØ ngoµi ý muèn, anh ®−a bµn tay lªn miÖng nh− ®Ó giÊu sù ng¹c nhiªn. Anh nhËn ra Trinh. Anh hái, giäng tù hµo che chë cña mét ng−êi th¾ng trËn: - Sao bµ l¹i ë ®©y? Trinh kh«ng nãi, rò ra khãc. ¸nh chíp ®¹i b¸c lãe s¸ng. Anh tho¸ng thÊy mÆt Trinh nhît nh¹t.

321

èt c¸i xe gÝp chiÕn lîi phÈm m·i kh«ng ch¸y, hä bµn lµ ch÷a ®i ®Ó dïng vËy, Ýt ra lµ c¸i ®éng c¬. Ng−êi chiÕu ®Ìn pin, ng−êi loay hoay ch÷a. §¹n giÆc b¾n vµo Çm Çm, hä bá ch¹y. Nh−ng tiÕc cña, hä l¹i xóm vµo ch÷a. ChuyÖn næ nh− ph¸o ran. Hä say s−a ®· lËp ®−îc mét chiÕn c«ng rùc rì ban ®Çu. Ph¸ ®−îc nhµ m¸y, giÕt ®−îc giÆc, b¾t ®−îc tï binh, bé ®éi l¹i cho xe gÝp, mãn quµ hËu ®·i nh©n d©n. Cuèi cïng, hä ch÷a ®−îc. NhËt T©n c¾m mét

l¸ cê ®á sao vµng lªn mòi xe cho thªm oai. Hái m·i kh«ng ai biÕt l¸i xe. NhËt T©n chØ nghe lám ®−îc c¸ch më c«ng-t¾c, ®Ò-ma-rª, cµi sè, nh−ng anh còng liÒu nhËn ®Ó v©y víi mäi ng−êi khi Êy ®· cã c¶m t×nh víi anh, vµ ®Ó xøng ®¸ng lµ ng−êi Hµ Néi mÆc nhiªn lµ ph¶i biÕt l¸i «-t«, chôp ¶nh vµ nh¶y ®Çm - hai c¸i mèt sau anh còng th«ng th¹o nh− c¸i mèt tr−íc. Hä chµo anh em bé ®éi ë l¹i g¸c. Ng−êi th× vÒ Lß Sò, ng−êi vÒ phè B¾c Ninh, ng−êi vÒ Hµng BÌ. Hä gi¶i t¸n dÇn, giao cho NhËt T©n ®−a xe vÒ Hµng B¹c tr×nh ñy ban. MÊy ng−êi ngåi lªn xe víi con Lu lu. Mét anh ghÕch khÈu sóng khai hËu lªn c¸i ch¾n giã, tù biÕn thµnh ng−êi b¶o vÖ. §éng c¬ næ phµnh ph¹ch. NhËt T©n l¸i v¨ng tª, c¸i xe lo¹ng cho¹ng, ®©m sang ph¶i ®©m sang tr¸i. Cuèi cïng ng−êi ta x« vµo ®Èy c¸i xe chiÕn th¾ng. Hµo høng, ¸t c¶ nh÷ng tiÕng sóng næ bèn bÒ, hä h¸t vang vang:

322

Sèng m·i víi Thñ ®« Bao chiÕn sÜ anh hïng

NguyÔn Huy T−ëng gi÷a mét ®¸m ng−êi xa l¹, trong c¬n khñng khiÕp, chÞ thÊy anh dï sao còng cßn lµ chç quen biÕt. Trinh mÕu m¸o, ch×a tay ra ®ãn con, mïi n−íc hoa rÊt kÝn ®¸o cña Trinh thoang tho¶ng. TrÇn V¨n nãi:

L¹nh lïng vung g−¬m ra sa tr−êng Qu©n xung phong N−íc non ®ang chê mong tay ng−¬i... Trinh còng ®i trong ®¸m ng−êi Çm Ü Êy mµ chÞ kh«ng quen, kh«ng nh÷ng thÕ, cßn sî. Ng−êi vó em, x¸ch c¸i va-li to vµ nÆng, lu«n lu«n ®æi tay. Ng−êi vó th× thµo: - Mî ¬i! Trong phè cã cßn bu«n b¸n g× kh«ng? HÕt c¶ xµ phßng th¬m råi. C¸i ®Éy con ®eo mÊt ®©u Êy. - Mai ra phè xem. Trinh thë dµi lu«n. ChÞ b¬ v¬ kh«ng cßn biÕt tr«ng vµo ai b©y giê. ChÞ dù ®Þnh ®Õn nhµ Cù L©m tèi nay, råi thu xÕp mai ra tµu vÒ Nam víi mÑ. Rñi ro x¶y ®Õn ®ét ngét chÞ kh«ng thÓ ngê. Bao ®· lÊy ®−îc vÐ m¸y bay ®Ó s¸ng mai cïng ®i víi vî chång viªn gi¸m ®èc sang Ph¸p. Anh sÏ l¹i vµo lµm víi c¸i chøc Tæng gi¸m ®èc c«ng ty ®iÖn §«ng D−¬ng ®Æt ë bªn Êy. ThÕ råi næ sóng, ®iÖn t¾t. Vî chång Trinh vµ vî chång viªn gi¸m ®èc ë trªn g¸c ch¹y xuèng hÇm. Hä cßn ®øng tr−íc thÒm lóng tóng trong bãng tèi th× tªn lÝnh Ph¸p xång xéc tíi. Bao chØ kÞp thÐt Trinh ra hÇm th× ®· bÞ b¾n gôc ngay trªn thÒm. NghÜ ®Õn x¸c chång cßn n»m ®ã, kh«ng ai ch«n cÊt, Trinh l¹i sôt sïi khãc. ChØ trong nh¸y m¾t, c¶ cuéc ®êi ªm ®Òm cña chÞ ®æ sôp. TrÇn V¨n ½m con DiÔm ®i sau Trinh. NghÜ ®Õn anh em mµ anh s¾p gÆp, vµ kh«ng biÕt nãi víi hä thÕ nµo, anh bÊt gi¸c thë dµi. Trinh t−ëng nh− anh nghÜ vÒ mèi t×nh cò, vµ thÊy ®au khæ ®· ph¶i nhê v¶ mét ng−êi mµ m×nh ®· lõa. Tõ lóc gÆp TrÇn V¨n, Trinh ®i tõ ng¹c nhiªn ®Õn bèi rèi, tõ c¶m ®éng ®Õn biÕt ¬n, tõ ®au ®ín hoang mang ®Õn mét c¸i g× d×u dÞu nh− ng−êi ®−îc an ñi. L¹c lâng

323

- ChÞ cø ®Ó tù nhiªn. T«i ½m ch¸u cho, ch¸u ®ang ngñ. Lóc nµy gióp ®ì nhau th«i. ChÞ ®õng ng¹i. Nghe tiÕng "chÞ", Trinh thÊy nã ®ì tr¸ch mãc, chua ch¸t h¬n tiÕng "bµ" anh nãi lóc n·y. Trong bãng tèi, c¸i h×nh cao cao gÇy gÇy, c¸i ®Çu hói ng¾n quen thuéc næi lªn, mê mê. Vai anh khom khom, tay vông vÒ, läng khäng kh«ng biÕt ½m trÎ. Trinh thÊy tiÕc c¸i kh«ng söa ch÷a ®−îc. S−îng sïng, chÞ nhÝch xa anh, ®i gÇn ng−êi vó. N−íc m¾t l¹i trµo ra. Ng−êi vó th× thµo: - ¤ng Êy tèt mî nhØ. Nhµ ta còng quen −, th−a mî? Trinh khÏ ®¸p: - Còng quen. TiÕng sóng vÉn næ. Trêi vÉn chíp chíp. §¸m ch¸y vÒ phÝa bê s«ng ®á rùc. V¨ng v¼ng ®−a l¹i nh÷ng tiÕng chã sña vµ tiÕng ng−êi kªu gµo. Giã ë hå thæi l¹nh ng¨n ng¾t, t¸p vµo mÆt. TrÇn V¨n cuén l¹i c¸i ch¨n ñ con bÐ mµ anh ®· lµm tung ra. TÝnh anh vèn hay bÕ ½m trÎ con, lóc nµy anh l¹i thÊy tha thiÕt c¸i nhu cÇu Êy. Con bÐ sèng sãt cña chiÕn tranh, trë nªn quý gi¸ v« ngÇn. Mïi th¬m cña c¸i ch¨n vµ mïi s÷a hoi hoi nh− ¸t ®−îc mïi tanh t−ëi cña m¸u vµ mïi khÐt cña sóng ®¹n ®Çy trong kh«ng khÝ cña c¸i ®ªm gi¸ l¹nh. Anh kh«ng nãi g× ®Õn chuyÖn Bao chÕt, sî lµm cho Trinh ®au khæ thªm. Anh thËt thµ gióp ®ì Trinh, vµ kh«ng muèn Trinh cã mét chót hiÓu lÇm vÒ th¸i ®é cña anh, cµng kh«ng muèn ®Ó cho ng−êi yªu cò nghÜ ngîi v× chuyÖn tr−íc. §èi víi mèi t×nh ®Çu, anh ®· gÇn nh− nguéi l¹nh, vµ cho ®Êy lµ mét th¾ng lín vÒ t×nh c¶m. Tr−íc

324

Sèng m·i víi Thñ ®« m¾t, Trinh chØ lµ mét ng−êi c¬ nhì, mét n¹n nh©n cña chiÕn tranh. Nh×n Trinh nhá bÐ trong bãng tèi, l¶o ®¶o v× mÖt mái, khuþu lu«n, trËt giµy lu«n, anh thÊy ngËm ngïi th−¬ng h¹i. Anh nghÜ phô n÷ vµ trÎ con lµ nh÷ng ng−êi ph¶i chÞu c¸i g¸nh cña chiÕn tranh nÆng nÒ h¬n c¶, v× lµ nh÷ng ng−êi yÕu ®uèi nhÊt ®êi, máng m¶nh nh− c¸i bãng n−íc chØ mét giät m−a nhÑ còng ®ñ lµm cho tan ®i nh− ®· kh«ng cã. Trong lóc nµy, gióp hä còng lín nh− ®¸nh giÆc.

*

* * §¸m ng−êi vÉn ®Èy c¸i xe gÝp phÇn phËt l¸ cê chiÕn th¾ng. TiÕng guèc, tiÕng giµy, tiÕng dÐp lao xao, Çm Ü. Ng−êi ta h¸t, ng−êi ta gâ nhÞp. TiÕng sóng vÉn ®ïng ®ïng chung quanh. Nh−ng ng−êi ta cø phít, v× thÊy kh«ng nguy hiÓm. L¸c ®¸c nh÷ng bãng ng−êi ë trong c¸c ng¶ phè ®i ra. Mét anh xÝch l«, ngåi trªn yªn c¸i xe kh«ng, ®ç tr−íc r¹p Philharmonique, hái mäi ng−êi vÒ nh÷ng chuyÖn ®· thµnh thêi sù chiÕn tranh: "C¸c «ng c¸c bµ cã biÕt ë B¾c Bé phñ m×nh h¹ ®−îc mÊy xe t¨ng? " Cã tiÕng ®¸p: "NhiÒu l¾m". Anh xe nãi: "Ch¶ biÕt ngµy mai cã xong kh«ng. Håi ®¶o chÝnh, còng nh− thÕ nµy, nh−ng ®−îc c¸i kh«ng t¾t ®Ìn, ch¸u cø ®¹p suèt ®ªm ®i xem, ë b·i Hµng Da mét th»ng quan t− Ph¸p bÞ NhËt chÐm ®øt cæ tr«ng thÊy sî. Xe gÝp m×nh c−íp ®−îc ®Êy ph¶i kh«ng ¹?" TiÕng NhËt T©n: "§· ¨n thua g×. Cßn khèi. Cßn khèi". Anh xe theo mäi ng−êi nh− ®i theo ®¸m r−íc. Hä reo lªn v× thÊy ngæn ngang nhiÒu toa xe ®iÖn tr−íc nhµ s¸ch Nam Ký. TiÕng chÆt c©y chan ch¸t bªn hÌ. Lªn tíi c¸i b·i réng, ®Çu Hµng §µo, NhËt T©n ®øng lªn xe th¼ng ng−êi cho ra vÎ chiÕn sÜ, tay gi¬ lªn cho gièng nh÷ng viªn t−íng duyÖt binh trong nh÷ng phim thêi sù anh ®· ®−îc xem, c¸i mò phít cµng lÖch xuèng mét bªn, c¸i ¸o ra-g¬-l¨ng lïng bïng

325

NguyÔn Huy T−ëng trong giã. Con Lu lu còng ®øng lªn nh− ®Ó t« ®iÓm thªm cho h×nh ¶nh anh hïng cña chñ. Mét ¸nh chíp ®¹i b¸c lµm cho anh rôt xuèng. C¶ c¸i b·i s¸ng lªn. TrÇn V¨n thÊy tho¸ng trong nh¸y m¾t hai ch÷ "C¶m tö" ®á rùc, to lín trªn bøc t−êng ®Çu phè, vµ c¶ mét ®oµn xe ®iÖn ch¹y dµi tõ ®Çu phè Hµng Gai tíi hÕt c¸i ga tµu ®iÖn n»m tr¬ nh− bÞ b¾t quyÕt. Anh trµo n−íc m¾t. Trinh kªu thÊt thanh, ®Çu gèi quþ xuèng. Mét tiÕng næ nh− r¬i vµo tróng ®Çu chÞ. §ång thêi, r©m ran, lén xén, nh©u nh©u nh÷ng tiÕng chã sña gÇn xa, rÝt lªn tõng håi, råi nghÑn ng¾c gÇm gõ, ¨ng ¼ng, råi l¹i rèng lªn khan khan vang ®éng, tha thiÕt nh− lêi cÇu cøu, khi th©n mËt khi d· man, nh÷ng tiÕng kh«ng ph¶i cña thµnh phè, nh− ®−a ng−êi ta vÒ nh÷ng xãm lµng. §øng trªn c¸i xe gÝp, v−¬n ®Çu lªn kiªu h·nh, Lu lu còng ró lªn mét håi dµi. NhiÒu bao c¸t ®· ®−îc dùng lªn ch¾n ngang ®Çu phè Hµng §µo. NhiÒu tñ vµ quÇy hµng ®· ®−îc qu¨ng ra, lñng cñng. NhËt T©n huýt s¸o gäi Lu lu, nh¶y lªn ®èng bao c¸t, ch×a tay vµo. Bªn trong, nhiÒu bµn tay ®−a lªn tranh nhau n¾m lÊy bµn tay anh. NhiÒu c¸nh tay ®ì anh xuèng. Sên, anh thî xÎ ®ang ®øng ë väng g¸c ngöa mÆt lªn nh×n trêi, bång khÈu sóng mót. NhËt T©n lµ ng−êi ®Çu tiªn trë vÒ phè tõ sau khi næ sóng, nh− mang theo nh÷ng tin míi l¹ bªn ngoµi. LËp lße nh÷ng chÊm ®á thuèc l¸ tr−íc mÆt, d−íi ®−êng, trªn g¸c. TiÕng hái: - Ai? NhËt T©n ®Êy µ? Anh nãi: - õ. NhËt T©n ®©y. Anh nh¶y xuèng ®−êng, võa thë võa nãi: - §· b¶o mµ. ChØ mét hiÖp lµ T©y chÕt toi th«i.

326

Sèng m·i víi Thñ ®« Mét sinh viªn hái: - C−íp ®−îc xe gÝp µ? Vui thÕ nµy th× m×nh xin vµo tù vÖ míi ®−îc. - Cßn c¸i g× gi÷ anh n÷a? Bèn n¨m sinh viªn gÝ thuèc l¸ vµo tay NhËt T©n. Ng−êi thanh niªn cÇm cña mçi anh mét ®iÕu. TiÕng cöa më Çm Çm. Ng−êi ta reo mõng gi÷a nh÷ng tiÕng ®Èy ®å ®¹c rÝt rÝt, léc céc, trªn ®−êng va ×nh ×nh vµo thµnh c¸i xe ®iÖn chÕt. H×nh nh÷ng tñ ng¶ nghiªng, nh÷ng tÊm ph¶n quay ngang, quay däc hai bªn xe ®iÖn. C¶ d·y phè ®en ngßm, thØnh tho¶ng hiÖn lªn nh÷ng èng quÇn tr¾ng cña c¸c chÞ ch¹y l¹i. Hä kho¸c m¨ng-t«, tay mang ghÕ. Hä võa ngåi xuèng võa th¾t kh¨n quµng. Mét vµi nhµ h¾t ra ®−êng ¸nh s¸ng le lãi cña ®Ìn dÇu hoÆc nÕn. TiÕng kªu giËn d÷: - T¾t ®i. Ai ®Êy? Nã b¾n chÕt c¶ b©y giê. NhËt T©n vÎ quan träng: - Kh«ng hót thuèc l¸ n÷a. ChiÕn tranh råi. Lé hÕt b©y giê. ¸nh s¸ng t¾t phôt. Nh÷ng chÊm ®á thuèc l¸ biÕn ®i. TiÕng sóng vÉn næ, nh−ng ë ®©y xa tÇm ®¹n giÆc. Ngã ®Çu ra ngoµi cöa, mÊy cô ho sï sô. Cô TÜnh Trai, mét tay thÝch ch¬i hoa, nhµ ë gi÷a phè, chØnh tÒ kh¨n xÕp, cåm cép giµy ban ®i ra. Mäi ng−êi ®· lôc tôc vµo hÕt. Cô hái: - ThÕ nµo c¸c ®ång chÝ? NhËt T©n nãi:

NguyÔn Huy T−ëng m−êi hai giê ®ªm nay në, kh«ng ai ®Õn xem. ChÌ b¸nh s½n c¶. Mêi c¸c ®ång chÝ chèc n÷a vµo ch¬i. Hoa quúnh në lµ hiÕm, l¹i vµo ®óng ®ªm nay. §iÒm lµnh mõng Cô Hå. Tíi c¶ cho vui nhÐ. §óng giê, chØ mÊy phót nã tµn th«i. Ph¶i xem lóc nã ®ang në míi ®Ñp. Cô c−êi khµ khµ, ®−a tay che miÖng. TrÇn V¨n tr«ng thÊy Sên, rÏ mäi ng−êi b−íc tíi. Hai ng−êi cïng kªu lªn. VÉn c¸i väng g¸c anh ®øng g¸c s¸ng ngµy. Anh båi håi nh− Tõ Thøc nhËp Thiªn Thai trë vÒ. Anh t¹m ®−a Trinh vµo trong nhµ cho ®ì rÐt. Anh lÇn vµo ®Õn phßng ¨n. Lè nhè mét sè anh em ®ang r× rÇm bªn mét ngän nÕn ®á. Anh lÆng ng−êi nh×n hä. L¾ng nghe hä kh«ng nãi g× ®Õn anh c¶, mµ nh− ®ang bµn mét viÖc quan träng. Chó Lai tr«ng thÊy anh tr−íc nh¶y ra kÐo anh vµo. Mäi ng−¬i reo lªn qu©y TrÇn V¨n vµo gi÷a. Ng−êi nµo còng cã vÎ nai nÞt nh− s¾p ®i ®©u. Anh ®øng tÇn ngÇn thÊy m×nh nh− xa l¹. Xem ý th× kh«ng cã anh ë nhµ còng kh«ng cã g× lén xén l¾m. Hä l¹i niÒm në, kh«ng l¹nh lïng nh− anh t−ëng. Anh thÊy tÏn nh− ng−êi võa nãi mét c©u chuyÖn v« duyªn. Anh chØ kÓ chuyÖn m¸y ®Ìn vµ hái chuyÖn nhµ. Méng Xu©n nãi: - ¤ng Tu th× ®i råi. Tõ lóc cã tiÕng sóng næ th× mét sè ®i ®µo hè c¸ nh©n, mét sè ®i ng¶ cét ®Ìn. Ngµy mai th× ph¶i lµm c¸i hè chèng xe t¨ng ë ®Çu phè. XÎng cuèc ñy ban cho råi, lÊy ë nhµ Qu¶ng X−¬ng Long hµng n¨m kh«ng hÕt. Cßn chóng t«i ë nhµ, b©y giê ®−îc lÖnh ®i ®©y. Anh hái ®i ®©u. Méng Xu©n rØ tai anh:

- Chóng ch¸u võa ph¸ xong nhµ m¸y ®Ìn. C¸c n¬i xong hÕt råi. - ThÕ lµ mõng. Sau c¸i vô Yªn Ninh, c¸i vô §ång Xu©n, t−ëng lµ chÕt hÕt. May ra yªn ®−îc. T«i ®ang lo cho c¸i hoa quúnh nhµ t«i

327

- §i ®¸nh nhµ Sauvage. Th«i, ta nãi chuyÖn sau. §i th«i, m−êi mét giê råi. C¸c chÞ ®· söa so¹n chê liªn hoan chóng ta th¾ng trËn

328

Sèng m·i víi Thñ ®« trë vÒ. LÖnh ph¶i tiªu diÖt cho b»ng ®−îc bän lÝnh Ph¸p ë ®Êy, thu toµn bé vâ khÝ. - T«i ®i ®−îc chø? - NÕu anh mÖt th× nghØ.

NguyÔn Huy T−ëng - Lùu ®¹n, lùu ®¹n, c¸c ngµi. Méng Xu©n ®Õn tr−íc mÆt v¸i «ng giµ, nh− ®ãng mét ®o¹n chñ kh¸ch thi lÔ trªn s©n khÊu: - §Ö xin rÊt hoan nghªnh ®¹i huynh.

- Kh«ng, t«i sÏ ®i. T«i xin thÒ sèng chÕt trong trËn nµy. - KhÈu sóng vµ lùu ®¹n cña anh, chó Lai gi÷. Chó Lai nghÓn c¸i mÆt ®en ®ñi, m¾t l¸u lØnh nhanh nh− c¾t: - Em ®em cho. Em ®−îc ph¸t chøng minh th− råi. Hä b−íc ra th× «ng giµ T−, vÉn c¸i ¸o ba-®ê-xuy mµu n©u sÉm, vÉn c¸i vÎ s¹ch sÏ, cÈn thËn mäi ngµy, nh−ng tr«ng cã vÎ rôt rÌ, sî sÖt. ¤ng c−êi c−êi lÊy lßng, nhe c¶ bé r¨ng ®en ®· b¹c. ¤ng giµ chµo TrÇn V¨n vµ nãi: - Th−a ngµi, ngµi vÒ, chóng t«i mõng l¾m. Chóng t«i muèn xin th−a ngµi mét c©u chuyÖn. Méng Xu©n cau mÆt, g¹t ®i: - Kh«ng chuyÖn trß g× c¶. B©y giê kh«ng d©n vËn n÷a. - Th−a c¸c ngµi, kh«ng ¹. Chóng t«i xin th−a. Tr−íc kh¸c, b©y giê kh¸c ¹. VÎ hßa nh·, «ng giµ nãi: - B©y giê th× chóng t«i kh«ng cßn lµ ng−êi bï nh×n gi÷ cña n÷a, mµ ph¶i lµ l·o giµ cøu quèc. C¸i nhµ nµy, c¸c ngµi cø dïng. Cã c¸i g×, c¸c ngµi cø lÊy. D¹ th−a c¸c ngµi, kh«ng ph¶i cña t«i, nh−ng t«i xin ñng hé. ¤ng võa nãi xong th× ®· bÞ anh em n¾m tay quay trßn chung quanh c¸i bµn. Tr«ng thÊy nh÷ng qu¶ lùu ®¹n bªn m×nh hä nh¶y nh¶y chØ chùc v¨ng ra, «ng giµ võa mõng võa sî kªu:

329

¤ng giµ cói ®Çu chµo mäi ng−êi vui vÎ ra ®i. TrÇn V¨n th¾t d©y sóng lôc, gi¾t hai qu¶ lùu ®¹n cña anh. Anh nghÜ sÏ kh«ng o¸n th¸n g× nÕu anh ®−îc chÕt trong trËn ®¸nh nµy, ®Ó chuéc l¹i c¸i hµnh ®éng ®¸ng tiÕc cña anh. Mét c©u th¬ cña Victor Hugo ®Õn víi anh. Nh÷ng ng−êi ®i chÕt cho Tæ quèc ®−îc quyÒn cã quÇn chóng ®Õn bªn linh c÷u m×nh khÊn v¸i. Anh b−íc m¹nh ®i tr−íc anh em. Ra ®Õn phßng ngoµi, anh dõng l¹i, nghe thÊy tiÕng Trinh khãc, trong bãng tèi. Trinh ®ang ngåi trªn va-li, bªn c¹nh ng−êi vó em ½m con DiÔm, thÊy cã ng−êi ra th× ®øng dËy. TrÇn V¨n ¸i ng¹i cho Trinh. Anh vÉn ch−a biÕt thu xÕp cho Trinh ¨n ë thÕ nµo cho tiÖn. §¾n ®o mét lóc, anh nãi: - T«i cã nhiÖm vô ph¶i ®i ngay. T«i sÏ nhê «ng cô gi÷ nhµ nµy ®Ó chÞ t¹m nghØ l¹i ®©y ®ªm nay. NÕu t«i ®−îc trë vÒ, t«i sÏ thu xÕp sau. Anh thÊy bÊt nhÉn. M×nh kh«ng trë vÒ th× ai sÏ lo cho Trinh mét c¸ch chu ®¸o. Anh ngËp ngõng. Trinh nãi trong n−íc m¾t: - Th−a anh, em ®Þnh ®Õn nhµ b¸c em ë §ång Xu©n... Trinh c¾n c¸i mïi-soa, vµ quay mÆt ®i. ChÞ l¶o ®¶o, tay chíi víi t×m ng−êi vó em ®Ó vÞn. ChÞ khãc nøc lªn. TrÇn V¨n bµn víi c¸c b¹n, råi quyÕt ®Þnh nhê con TuyÕt, buæi chiÒu ®· ®Õn thæi c¬m cho anh em, ®−a Trinh ®i, v× ®−êng nguy hiÓm mµ kiÓm so¸t l¹i ngÆt. TrÇn V¨n yªn t©m tõ biÖt Trinh vµ hái: - Ch¸u vÉn ngñ chø? - V©ng. - Trinh sïi sôt tr¶ lêi.

330

Sèng m·i víi Thñ ®« * * * §Çu phè, NhËt T©n vÉn ®ang ba hoa kÓ nh÷ng chuyÖn ®· x¶y ra, thªm nhiÒu h¬n lµ bít, víi c¸i thÕ cña mét ng−êi ®· x«ng pha vµo sinh ra tö. Mét sinh viªn lÊy ghÕ mêi anh ngåi. Quªn nh÷ng lêi c¶nh gi¸c vµ khuyªn mäi ng−êi, NhËt T©n ®¸nh diªm hót thuèc. Nh−ng kh«ng ai tr¸ch, cho lµ anh ®−îc ®Æc quyÒn. Nghe anh kÓ, ng−êi ta thi nhau sê vµo tay, sê vµo mò anh. C¸c chÞ, ng−êi th× cói ®Çu nghe, ng−êi th× më to kh«ng chíp ®«i m¾t ©m thÇm ®Çy c¶m phôc nh×n ng−êi thanh niªn. KÓ xong, NhËt T©n nãi ®Ó gi¶i thÝch mét ®iÒu khã hiÓu: - Nh− thÕ lµ ë chç nµo m×nh còng lµm chñ ®−îc t×nh thÕ. MÊy c¸i xe nã cßn ch¹y lµ v× kh«ng trë vÒ vÞ trÝ ®−îc n÷a, ta chiÕm hÕt råi, chóng nã vÒ ®©u? V¶ l¹i ®Ó nã ®i nh− thÕ dÔ tØa. Anh sinh viªn võa mêi anh ngåi ghÕ, n¾m chÆt tay NhËt T©n, rung rung m·i: - Merci. Merci. C¸m ¬n anh. Enfin! Enfin!(1) Mét thanh niªn vui s−íng qu¸, rót sóng lôc, chÜa lªn trêi b¾n mét ph¸t, gi÷a nh÷ng tiÕng kªu lÐo nhÐo cña phô n÷, vµ tiÕng g¾t mÒm yÕu cña mét «ng ®øng tuæi: "Ph¶i tiÕt kiÖm ®¹n, anh em. ñy ban ®· cã lÖnh". Cô TÜnh Trai, tay an nhµn ch¶i chßm r©u: - Nµo xem Hå ChÝ Minh cã d¸m ®¸nh kh«ng. Ta ph¶i thøc suèt ®ªm nay. Anh NhËt T©n, chèc n÷a mêi anh vµo xem hoa quúnh në cho thªm may. NhËt T©n b¶o mäi ng−êi ®i nghØ, nh−ng kÎ ngåi ng−êi ®øng vÉn kh«ng nhóc nhÝch. Ng−êi ta vui nh− trong ngµy héi më ®Çu.

(1)

NguyÔn Huy T−ëng - Anh NhËt T©n! Mét tiÕng án În gäi, vµ mét luång ¸nh s¸ng ®Ìn pin chiÕu th¼ng vµo anh. NhËt T©n nghe râ tiÕng HiÒn. Anh ®øng lªn, ch¹y trong ®ªm tèi: - HiÒn ®Êy µ? Tin NhËt T©n ®em ®−îc xe gÝp vÒ ®· ®−îc ®ån Çm lªn ë nhiÒu n¬i. HiÒn ®ang lo cho NhËt T©n tõ chiÒu kh«ng vÒ. ChÞ d¸n véi mÊy tê hiÖu triÖu cña ñy ban råi véi ch¹y ra ®ãn. ThÊy NhËt T©n ngåi nãi chuyÖn, HiÒn kh«ng vui l¾m, nhÊt lµ l¹i thÊy cã mÊy phô n÷ qu©y lÊy anh. HiÒn gäi NhËt T©n ®Ó cho anh biÕt, nh−ng nguÈy ®i ngay. ThÊy kh«ng cã tiÕng tr¶ lêi, anh hái: - HiÒn ë ®©u ra? Tõ lóc næ sóng cã sî kh«ng? HiÒn khãc: - Anh hái em lµm g× n÷a. Anh nãi chuyÖn víi ai chø cÇn g× nãi chuyÖn víi em. BiÕt HiÒn dçi, anh kÐo HiÒn l¹i: - §¸nh nhau kh«ng ®−îc lµm nòng ®Êy, c« HiÒn nhÐ. Gi÷a lóc Êy, bän TrÇn V¨n rÇm ré ®i ®¸nh nhµ Sauvage. Bãng ng−êi ø l¹i. L¸ch bªn c¸i xe ®iÖn chÕt, mét to¸n ng−êi træ ra nhín nha nhín nh¸c. NhËt T©n nghe cã ng−êi hái: - Cã ai tr«ng thÊy vî chång b¸c sÜ Qu¸n ®©u kh«ng? - Kh«ng. Cã ph¶i «ng ë T©y vÒ kh«ng? - Kh«ng ph¶i, «ng kia cßn ë qu©n y. - L·o Qu¸n hµng mÑ nã Ph¸p råi! NhËt T©n bá HiÒn l¹i, lÇn ®Õn ng−êi võa nãi. Anh qu¨ng ®iÕu thuèc l¸, b¶o ng−êi kia: - Cho tí ®i lïng víi. Tí biÕt l·o Qu¸n tõ l©u råi. §i. HiÒn ¬i, NhËt T©n ®i ®©y. CÊm giËn ®Êy nhÐ.

C¸m ¬n. C¸m ¬n. Cã thÕ chø! Cã thÕ chø!

331

332

Sèng m·i víi Thñ ®«

NguyÔn Huy T−ëng kh«ng ngåi v÷ng, ®Çu vËp vµo c¸i thanh s¾t ch¾n cöa hµng. TuyÕt sèt ruét: - ThÕ nµy th× chÕt c¶ ë ®©y th«i!

25

T

rinh ngåi trªn thÒm mét nhµ ®Çu phè Hµng §−êng, tay «m con DiÔm. ChÞ khãc rò nh− mét ®øa trÎ. DiÔm ®ßi bó còng gµo lªn, gi·y giôa trong c¸nh tay ®· r· rêi cña ng−êi mÑ nhá ch−a bao giê ½m con qu¸ n¨m phót. C¸ch Trinh vµi ba b−íc, x¸c ng−êi vó em n»m nghiªng trªn ®−êng, mét c¸nh tay quÆt sang sau nh− cßn cè víi lÊy c¸i va-li bÞ v¨ng ®i. Trinh ®i tr−íc, chØ nghe thÊy tiÕng næ t¾c bäp, t¾c bäp ®»ng sau vµ tiÕng kªu cña ng−êi vó. Quay l¹i th× chÞ ta ®· ng·, xoay ng−êi mét vßng t−ëng nh− ngåi dËy, råi n»m im. Trinh sî qu¸, suýt tuét tay ®¸nh r¬i con DiÔm. Nhµ Cù L©m chØ cßn c¸ch vµi chôc th−íc mµ Trinh kh«ng sao ®i ®−îc. §Çu gèi Trinh khuþu, nh− cã ai ph¹t ngang ®»ng sau. Trinh ngåi phÞch xuèng, kªu lªn: - Anh Bao ¬i! Sao l¹i bá em gi÷a lóc nµy?

Mét ®¸m tù vÖ ch¹y tíi chç võa míi cã tiÕng sóng næ giÕt ng−êi, hái TuyÕt. Ng−êi ®eo dao g¨m, ng−êi cÇm m¸c, ng−êi nµo còng gi¾t lùu ®¹n. Ng−êi ta ®Êm cöa c¸i nhµ võa cã tiÕng sóng. Trinh sî qu¸, nh¾m nghiÒn m¾t l¹i. TÊt c¶ ®Òu l¹nh lïng ®èi víi ng−êi ®µn bµ quen ®−îc vuèt ve chiÒu chuéng. Hä sõng sé nh− muèn giÕt Trinh. TuyÕt nãi víi ®¸m tù vÖ: - Ch¸u dÉn bµ Êy võa ®Õn ®©y th× ë trong nhµ nµy b¾n ra... Hä cµng ®Êm cöa th×nh th×nh. TuyÕt ®ang nãi th× mét bãng ®µn «ng ë ®Çu Ngâ G¹ch võa ®i tíi. TuyÕt kªu: - Th«i chÕt råi. L¹i th»ng ph¶i giã! TuyÕt ï tÐ ch¹y. C¸i bãng kia ®uæi theo, kªu to: - Con ®Ü §µo, mµy b¾t «ng ®i t×m mµy ®Õn bao giê? Mµy kh«ng vÒ th× «ng ®¸nh bá mÑ mµy!

- GÇn ®Õn råi, ®i ®i bµ. Ch¸u mang va-li cho. Ch¸u cßn ph¶i vÒ ®©y.

Trinh nghe nh− tiÕng th»ng Thõa, em con c« con cËu víi Bao, h«m qua ra ¨n giç vµ ®i t×m con vî nhµ thæ, cã lÏ lµ ng−êi nµy. Trinh rïng m×nh ghª tëm. §· cã mét qu·ng ®−êng, con nhµ thæ ½m DiÔm vµ h«n con bÐ. Nh− mét c¸i m¸y, Trinh lau m¸ cho con. D−íi ¸nh tr¨ng xanh lÐt, Thõa tóm tãc vî, l«i ®i nh− ng−êi ta l«i mét con chã. MÊy ng−êi tù vÖ ch¹y l¹i gi»ng tay Thõa ra. Vî nã tru trÐo:

Trinh ngÈng ®Çu lªn, mÆt tr¾ng xanh d−íi ¸nh s¸ng tr¨ng h¹ tuÇn. Con DiÔm vÉn khãc thÐt. Nã cµng gi·y m¹nh lµm cho Trinh

- Tiªn s− mµy. Bµ ë l¹i kh¸ng chiÕn chø vÒ ®Ó mµy ®... bµ µ? Tiªn s− mµy, th»ng chÕt ®©m chÕt chÐm, chÕt bá nhµ bá cöa kia.

Trinh gôc ®Çu vµo c¸i bäc cña con vµ lÞm ®i, kh«ng d¸m nh×n x¸c ng−êi vó vµ còng kh«ng biÕt g× ®Õn chung quanh n÷a. TiÕng næ lÎ tÎ gÇn xa. Mét tiÕng mÌo kªu ®ªm man rî. TuyÕt ®Õn bªn Trinh nãi:

Mét tiÕng nãi lín:

333

334

Sèng m·i víi Thñ ®« - £... Kh«ng ®−îc c·i nhau. Kh¸ng chiÕn råi. Kh«ng ®−îc ®¸nh ®µn bµ. CÊm chöi. L«i th«i b¾n! TuyÕt gì ®−îc ra, gi¸ng cho th»ng chång mét c¸i t¸t vµ ch¹y biÕn vÒ Hµng Ngang. Trinh nh¾m m¾t, bÞt tai ®Ó khái tr«ng thÊy c¸i c¶nh phò phµng, khái ph¶i nghe nh÷ng lêi th« tôc. Trinh gh× chÆt lÊy con DiÔm: - §õng khãc n÷a, con. Mî biÕt lµm thÕ nµo b©y giê? Trinh giËt m×nh. TiÕng mét ng−êi ®µn «ng ®eo sóng lôc, hái rÊt nhÑ nhµng: - Sao bµ l¹i ngåi ®©y? Nguy hiÓm l¾m. ChiÕn tranh råi. B©y giê yªn, nh−ng l¹i s¾p ®¸nh nhau to. Cßn ViÖt gian, thæ phØ. Cho ch¸u vÒ th«i. Trinh nghe hái, cµng khãc nøc lªn. - Bµ ë ®©u t«i xin dÉn vÒ. Cã ch¸u nhá sao kh«ng t¶n c− tõ tr−íc? BÐ DiÔm cong ng−êi lªn, nh− trong c¬n sµi, bµn tay bÐ nhá nhÐt vµo miÖng, nÝn mét lóc vµ thæn thøc, ®Çu nã róc vµo ngùc mÑ nh− t×m vó. Nã l¹i khãc gµo lªn, b»n bÆt nh− ®øt h¬i. Trinh kh«ng biÕt nùng con, chØ «m chÆt lÊy nã, nh−ng nã l¹i tr−ên ra. M¸ −ít cña Trinh day day vµo m¸ −ít cña con, miÖng nã vå lÊy miÖng Trinh. N−íc m¾t vµ h¬i thë cña hai mÑ con hßa vµo nhau, nh− g¾n hai c¸i miÖng l¹i. Trinh tho¸ng nhí c¸i buång con cña DiÔm. Trong tuyÖt väng, Trinh hèi ®· v× sî mÊt c¸i d¸ng ®Ñp cña m×nh mµ kh«ng gi÷ s÷a vµ Ýt ½m con. Trinh ®−a l−ìi vµo c¸i miÖng ®ãi mÒm yÕu vµ m·nh liÖt cña con vµ thÊy c¸i miÖng nhá nh− ®ang rót hÕt ruét gan m×nh. ChÞ Êp con vµo lßng rung lªn trong th−¬ng yªu vµ ®au khæ.

335

NguyÔn Huy T−ëng Ng−êi ®µn «ng Êy tøc lµ Sinh. Anh võa míi ®¸nh ë Hµng §Ëu. TrËn ®¸nh kh«ng thu ®−îc kÕt qu¶ nh− mong muèn. Tr−íc giê kh¸ng chiÕn, anh dÉn mét tiÓu ®éi tù vÖ ra ch«n hai qu¶ m×n n¨m m−¬i c©n tõ nhµ m¸y n−íc trßn ®Õn quËn c«ng an Hµng §Ëu ®Ó chÆn con ®−êng tõ Cöa B¾c ra ®Çu cÇu Long Biªn. Hä ch«n xong, ®ang vïi th× cã mÊy tiÕng næ lín ë phÝa nhµ m¸y ®iÖn Yªn Phô vµ ®iÖn t¾t. Mét l¸t sau tiÕng sóng næi lªn kh¾p n¬i trong thµnh phè. Mét xe gÝp cña Ph¸p ë Cöa B¾c x«ng l¹i. Sinh h« anh em nÐm lùu ®¹n næ ®oµnh ®oµnh chung quanh xe. Nã lïi vÒ. T¸m chiÕc h¸p-têr¾c bæ ®Õn, dµn hµng ngang tõ ®Çu phè ®Õn nhµ m¸y n−íc, b¾n sang hai bªn. Mét tôi lÝnh nh¶y xuèng th¸o lÊy æ m×n. Tróng lùu ®¹n, mÊy th»ng lo¹ng cho¹ng, kªu rèng lªn. Nh−ng ®oµn xe vÉn cø v−ît lªn ®Çu cÇu, nghiÕn lªn c¸i x¸c bÑp gÝ cña mét anh tù vÖ. Xe giÆc ®−a thoi tõ ®Çu cÇu vÒ Cöa B¾c. Lùc l−îng cña Sinh bÞ c¾t lµm ®«i, anh em ë bªn kia ®−êng, nÐm hÕt lùu ®¹n, ®· theo mét ®oµn d©n chóng t¶n c− rót lªn Yªn Phô. Tèp cña Sinh bªn nµy th× ch¹y c¶ vµo trong phè. Sinh vµ Phóc rót xuèng hÇm, b¾n giÆc b»ng khÈu sóng anh-®«-si-noa cña ®¬n vÞ. Mét chiÕc xe t¨ng ®ç bªn nhµ m¸y n−íc b¾n tËp trung vµo c¸i æ t¸c chiÕn s¬ sµi. Hai anh em kh«ng ngãc ®Çu lªn ®−îc, «m lÊy nhau. Chèc chèc Sinh l¹i nh« lªn b¾n. Hä b¾n mét th× chóng tr¶ lêi m−êi. T×nh thÕ rÊt nguy nh−ng hä kh«ng d¸m rót. ñy ban ®· ra lÖnh cho mäi ng−êi hÔ lïi mét b−íc lµ lÊy ®Çu. Sinh nghÜ ®»ng nµo còng chÕt, thµ chÕt ë ®©y cßn h¬n, cßn viªn ®¹n nµo cßn b¾n. C¸i xe t¨ng tiÕn l¹i. Mét to¸n lÝnh bé còng kÐo sang. Mét th»ng ViÖt gian kªu gäi anh ra hµng. Må h«i anh to¸t ra nh− t¾m. Phóc n»m r¹p xuèng hÇm, chÕt lÞm ®i. Anh b¾n. §¹n kh«ng næ. Anh bÎ sóng ®Ó l¾p ®¹n. Sóng ®· bÞ ®Êt c¸t lµm cho rÝt l¹i. Sinh bçng thÊy o¸n ®¹i ®éi bá mÆc hä ë ®©y suèt tõ chËp tèi ®Õn nöa ®ªm, o¸n «ng chñ tÞch ñy ban, còng cïng ë trong mét c«ng ®oµn

336

Sèng m·i víi Thñ ®« mµ sao ra c¸i lÖnh rÊt h¾c víi anh em. Anh mÖt lö. Anh nghiÕn r¨ng, lÊy mét hßn ®¸ ghÌ khÈu sóng. GhÌ m·i, ghÌ m·i, khÈu sóng vÉn cø tr¬ ra. Anh cho¶ng c¶ hßn ®¸ vµo khÈu sóng, bùc m×nh nh− ®èi víi nh÷ng ng−êi lµm lì viÖc. Phóc kªu: "ë ®©y th× chÕt, rót th«i". Hä luån vµo trong nhµ th× còng võa cã lÖnh cho rót. ChØ cã mét viÖc lµm cho anh phÊn khëi mét chót, Êy lµ sù thµnh c«ng cña c«ng t¸c ph¸ x−ëng söa ch÷a vâ khÝ cña giÆc. Nöa giê sau khi cã ph¸o lÖnh, trong lóc anh ®ang håi hép ®îi chê th× ë phÝa Cöa §«ng, næi lªn, nh− ¸t hÕt c¶ nh÷ng tiÕng næ to kh¸c, hai tiÕng næ nh− sÊm tiÕp liÒn nhau. Anh lÞm ng−êi ®i v× sung s−íng, vµ d−íi luång chíp cña ®¹i b¸c, miÖng thÐt xung phong, anh ch¹y xuèng ®−êng nÐm lùu ®¹n. VÒ gÆp ñy ban, anh ®−îc c¸c ®ång chÝ cho biÕt lµ c¸i x−ëng quan träng cña giÆc ë Cöa §«ng, theo nh÷ng tin tøc ®Çu tiªn míi nhËn ®−îc, ®· bÞ ph¸ hñy hoµn toµn. Theo lÖnh ñy ban, anh ®i gäi anh em ra ph¸ ho¹i. Trong lóc anh chiÕn ®Êu ë ngoµi, th× anh em ë nhµ mÊt tinh thÇn, kh«ng ai d¸m ra ®−êng thùc hiÖn c¸i kÕ ho¹ch ph¸ ho¹i ®· ®Þnh tr−íc. T×nh h×nh khÈn cÊp, ngµy mai c¬ giíi Ph¸p cã thÓ thäc vµo khu phè, cho nªn tõ nay ®Õn tr−a mai, ph¶i lµm cho xong nh÷ng vËt ch−íng ng¹i. Anh võa t×m ®−îc m−¬i ng−êi ph©n c«ng nhau ®i tõng æ ®èc thóc. Hä ®ang ®i th× ë Hµng §−êng cã tiÕng t¾c bäp vµ hä ch¹y tíi. Sinh ®−a Trinh vÒ nhµ Cù L©m. Tr−íc cöa chî, ®· l¸c ®¸c cã mét sè anh em khiªng tñ, khiªng bµn ra ®−êng, vµ trªn Hµng GiÊy, mËp mê d−íi ¸nh tr¨ng, ba bèn ng−êi ®ang xóm vµo mét c¸i d©y ch·o kÐo mét cét ®Ìn mµ c¸i ®Çu ®· nghiªng xuèng... TiÕng c−êi nãi ë trong nhµ lµm cho Trinh ng¹c nhiªn. T−ëng nh− vÉn lµ ®¸m giç ngµy h«m qua vµ Bao cßn ë ®Êy. ChÞ bµng hoµng nh− ®i mét chuyÕn tµu ®ªm vÊt v¶ vÒ tØnh nhá vµ gäi nhµ mét

337

NguyÔn Huy T−ëng ng−êi quen. Nh−ng tiÕng hái ra l¹i kh«ng ph¶i lµ tiÕng ng−êi th©n thuéc mµ lµ mét tiÕng nãi céc lèc, g¹n gïng. Ng−êi ®µn «ng dÉn Trinh vÒ nãi mét c©u g× kh«ng râ, cöa míi më ra. Nhµ trong cã ¸nh s¸ng vµ nh− ®«ng ng−êi l¾m. Phßng kh¸ch th× tr«ng l¹ h¼n. C¸i xal«ng kiÓu Tµu cña «ng Cù L©m ®· nh−êng chç cho hai c¸i gi−êng kª s¸t víi c¸i sËp gô. Sinh vµo tr−íc. Trinh ng¬ ng¸c mét mÑ mét con. ChÞ kh«ng d¸m ngåi, kh«ng d¸m b−íc. C¸nh tay Trinh ®· d¹i ®i. Nh×n ®øa con ®ãi l¶ kh«ng cßn søc ®Ó khãc n÷a, Trinh cùc cho m×nh vµ cùc cho con; chÞ kh«ng o¸n chång ®· kh«ng nghe chÞ, chÞ còng kh«ng tr¸ch ai v× nh÷ng ng−êi chÞ gÆp tõ lóc næ sóng ®Õn giê ®Òu tèt c¶. Trinh o¸n tr¸ch mét c¸i g× tµn b¹o, ngang tr¸i, tù nhiªn ë ®©u ®Õn, chØ trong vµi tiÕng ®ång hå ®· ph¸ tan tÊt c¶ c¸i g× lµ h¹nh phóc cña ®êi Trinh. Trinh sÏ ®i ®©u. Vµ con Trinh sÏ thÕ nµo? H−¬ng ë trong nhµ ch¹y ra. Con bÐ xinh ®Ñp Êy vèn rÊt mÕn Trinh, phôc Trinh lµ ng−êi cã vÎ quý ph¸i, nh−ng sao lóc nµy nã nh− khã chÞu víi Trinh. - Ai ®Êy? Hái cã viÖc g×? Trinh cµng cùc th©n: - C« H−¬ng ®Êy −? ChÞ Bao ®©y. Anh Êy... - µ, chÞ Bao. Anh ®©u chÞ? - Anh kh«ng cßn n÷a! - Sao thÕ chÞ? H−¬ng ®ì Trinh ngåi xuèng ghÕ, kªu tÝu tÝt: - ChÞ Bao! ChÞ Bao! ChÞ Lan ¬i! Trinh thÊy Lan vµ c¶ Oanh, ng−êi b¹n häc tr−êng §ång Kh¸nh ch¹y ra, ®øng tr−íc mÆt m×nh. Oanh ®ì lÊy con DiÔm: - Trinh ë ®©u vÒ?

338

Sèng m·i víi Thñ ®« KÓ qua c©u chuyÖn thª th¶m cña m×nh, Trinh ch×a tay ®ãn con. Oanh nãi: - Trinh mÖt, ®Ó Oanh ½m con cho. Hä dÉn Trinh ñ rò qua c¸i phßng trong. Lè nhè mÊy chôc ng−êi quÇn ¸o xéc xÖch, lÊm l¸p, cã c¶ mÊy ng−êi b¨ng ®Çu, b¨ng tay. Cã vÎ nh− hä míi ®i ®¸nh trËn vÒ, m×nh cßn ®Çy nh÷ng dao g¨m, kiÕm, sóng lôc. Hä ®ang c·i nhau vµ kh«ng chó ý ®Õn ng−êi míi vµo. §å ®¹c ë ®©y ®· dän hÕt, chØ ®Ó mét c¸i bµn dµi ch¹y suèt gian phßng, hai bªn lµ ghÕ. Bµn tr¶i kh¨n tr¾ng. Hai c©y nÕn, ë hai ®Çu bµn chiÕu s¸ng nh÷ng Êm, cèc, t¸ch, nhiÒu ®Üa x«i vß vµ chÐn chÌ sen bµy la liÖt trªn bµn. Trinh quay mÆt ®i, kh«ng d¸m nh×n hä. Lan Ên Trinh vµo buång bµ Cù L©m ë s¸t bªn. Buång tèi om om. Trinh nghe Lan nãi: - C« vµ cËu mî em vÒ quª c¶ råi. ChÞ t¹m ë ®©y. Chóng em còng ngñ ®©y. C¸c anh Êy b¶o mai nã nÐm bom, ë trªn g¸c nguy hiÓm l¾m. Nhµ cã s÷a, chÞ pha cho ch¸u uèng. ChÞ mÖt th× n»m nghØ. Lóc n·y chóng em sî qu¸, chÞ ¹. Anh Phóc th× l¹i ®i ®¸nh nhau. Em bËn ngoµi nµy, c¸c anh Êy míi ®i ®¸nh nhau vÒ. Chèc n÷a em vµo chÞ nhÐ. Trinh pha s÷a cho con. DiÔm ngñ tr−íc khi ¨n hÕt s÷a. LÇn ®Çu tiªn, tõ khi ®Î, Trinh n»m víi con. §¹i b¸c l¹i ïng oµng. §øa con xÊu sè giËt m×nh, c¸nh tay bÐ nhá «m choµng lÊy cæ mÑ. NÈy ng−êi trªn gi−êng, Trinh n¾m lÊy tay con, ®Ó gi÷ nã vµ còng ®Ó gi÷ v÷ng lÊy m×nh. Trinh chØ cßn cã nã. Nã còng chØ cßn cã Trinh. Hai mÑ con cïng mong manh yÕu ®uèi. Trinh chØ cßn cã mét nguyÖn väng. NÕu ph¶i chÕt th× hai mÑ con cïng chÕt mét lóc. NghÜ ®Õn ®©y, Trinh mÕu m¸o mét m×nh. Trinh muèn ngñ. C¸i chÕt sÏ ®Õn mµ Trinh kh«ng biÕt, vµ kh«ng ®au ®ín g×. Nh−ng Trinh cø tr»n träc.

339

NguyÔn Huy T−ëng Nh÷ng tiÕng nãi bªn ngoµi toµn nh÷ng chuyÖn ®¸nh nhau, vµ kh«ng ®−îc lÞch sù l¾m, Çm Ü kh«ng lóc nµo ngít. Gi÷a nh÷ng tiÕng chã sña, mét con chã n»m ë gÇm gi−êng Trinh gõ gõ, chåm ra v−ên kªu o¨ng o¼ng råi lång lén rèng lªn. Trinh «m DiÔm lïi m·i vµo bªn trong gi−êng. Ngoµi v−ên, mét luång s¸ng xanh lÌ, soi kh¾p c¸c phÝa, mét khãm chuèi hiÖn lªn d−íi ¸nh s¸ng, råi l¹i mê mê ¶o ¶o. Trinh lÆng ng−êi bñn rñn. Ph¸p hay lµ ma quû hiÖn h×nh? Mét tiÕng hái: Sao nhµ nµy vÉn ch−a giÕt chã? ¸nh s¸ng ®Ìn pin l¹i lãe, gèc chuèi l¹i hiÖn lªn. Con chã trõng trõng nh×n vµo c¸i ®Ìn s¸ng lãa, gõ gõ vµ ®Þnh quay ®i th× mét l−ìi kiÕm vung lªn, chÐm th¼ng vµo ®Çu nã. Trinh thÐt lªn, ®Çu cho¸ng v¸ng nh− bÞ l−ìi kiÕm bæ vµo. Mét lóc, Trinh nghe tiÕng Oanh nãi th©n mËt, t−ëng nh− khi cßn ë tr−êng: - Trinh ®õng sî, ®õng sî. C¸i g× thÕ Trinh? Trinh n¾m lÊy tay Oanh, mong ®−îc sù che chë bÊt cø ë mét ng−êi nµo. - Mai cã tµu vÒ Nam kh«ng? - Cã lÏ kh«ng ®©u. Kh¸ng chiÕn råi. Trinh h·y t¹m ë ®©y. ñy ban sÏ gióp ®ì cho t¶n c−. §õng sî nhÐ. - Oanh ¬i! Trinh gi÷ Oanh l¹i, ng−îng víi m×nh ®· l¸nh mÆt c¸c b¹n vµ nhiÒu lóc cßn c−êi chóng nã. Oanh ®øng dËy: - M×nh bËn, ph¶i ®i nhiÒu n¬i n÷a, phè Nhµ Thê ®ang ®¸nh nhau mµ m×nh còng ch−a vÒ ®−îc. §õng sî, ®õng sî, Trinh nhÐ. Trinh nghe tiÕng Oanh chµo mäi ng−êi, gãt giµy nÖn nhanh vµ m¹nh, tan ®i trong nh÷ng tiÕng nãi chuyÖn ë phßng bªn vµ nh÷ng

340

Sèng m·i víi Thñ ®«

NguyÔn Huy T−ëng

tiÕng Çm Çm ngoµi phè. Trinh n»m vËt xuèng gi−êng. Sao mµ chóng nã kh¸c m×nh nhiÒu thÕ!

26

L

an rãt mét chÐn n−íc chÌ sen mêi Sinh. Anh ®ì lÊy, ®Æt xuèng bµn, hai bµn tay «m lÊy thµnh chÐn, nh− h¬ vµo lång Êp, ®Ó cho c¸i nãng chuyÒn sang tay l¹nh cãng. H−¬ng th¬m cña sen ngµo ng¹t nh− ®¸nh b¹t mïi thuèc sóng cßn b¸m vµo quÇn ¸o anh vµ quÇn ¸o mäi ng−êi. Anh rÊt c¶m ®éng. Nh−ng anh kh«ng d¸m nh×n Lan, vµ còng rôt rÌ kh«ng uèng. Anh Ýt khi uèng chÌ sen, còng kh«ng bao giê ®−îc th−ëng thøc chÌ sen do nh÷ng tiÓu th− con nhµ giµu cã chÕ. C¸i bµn s¹ch sÏ. Mét bã cóc vµng xÕp rÊt khÐo ®Æt trong mét b×nh sø, lµm rùc rì c¶ buæi liªn hoan, nh÷ng ®Üa x«i, chÐn chÌ, toµn ®å sø vµ bÞt b¹c, nh÷ng th×a b¹c vµ nh÷ng ®òa mun, tr«ng vui m¾t. Trong ®êi, anh ch−a hÒ ®−îc dïng nh÷ng ®å sang träng Êy bao giê. Nh−ng c¸i ®iÒu nã lµm cho anh c¶m ®éng nhÊt, Êy lµ sù cã mÆt cña mÊy c« tiÓu th− con nhµ nµy trong kh¸ng chiÕn cïng víi nh÷ng ng−êi nh− anh. Anh uèng mét híp chÌ th¬m phøc, thÊy nh− nãng ng−êi lªn. Anh chµo mäi ng−êi, ®Ó ®i lo viÖc ph¸ ho¹i. Phóc gi÷ anh l¹i: - Khoan ®· anh Sinh. Anh ®i vµ chóng t«i còng ®i kia mµ. Nh−ng chóng ta ®©y lµ nh÷ng ng−êi võa chiÕn ®Êu vÒ, ng−êi ë Hµng §Ëu, ng−êi ë ®Çu cÇu, chóng ta cã quyÒn nghØ ng¬i mét tÝ, ¨n uèng cho kháe ng−êi ®·.

341

342

Sèng m·i víi Thñ ®« Sinh nãi: - C¸c anh h·y nghØ ®i. B¾t ®Çu tõ b©y giê lµ nhiÒu viÖc l¾m, ph¶i gi÷ søc. ThÞnh, mét anh phô l¸i xe, h¸ miÖng ng¸p dµi vµ nãi: - §óng thÕ. Ta ¨n ®i råi ®i ngñ. MÖt l¾m råi. Nh÷ng th»ng ë nhµ ph¶i ®i mµ ph¸ ho¹i, kh«ng viÖc g× ®Õn m×nh. Cã chÆt ®Çu t«i ®i, t«i còng kh«ng lµm thay cho nh÷ng th»ng l−êi, th»ng d¸t. Anh Sinh n÷a, bá mÑ nã ®Êy mµ ®i ngñ. ViÖc cña ai ng−êi Êy lµm. T«i ®ang lén ruét lªn ®©y. Lóc míi næ sóng, T©y nã ®ang hoang mang, c¸i bèt ®Çu cÇu tr«ng ngon ¬, mµ h« xung phong ch¼ng anh ®Õch nµo lªn ngay, ®Ó cho nã cã ®ñ th× giê chuÈn bÞ míi xung phong th× ch¶ tr¸ch chÕt ®−îc. §ªm ®Çu kh«ng lµm xong th× b¾t ®Çu tõ ngµy mai, ®õng hßng víi nã. èm ®ßn! Cay thËt! TiÕng ån µo: - Lóc ®Çu ch−a quen. Tèi cø nh− b−ng... - Th«i ®i ngñ. C·i nhau lµm ®Õch g×. L¹c ch¹c nh− thÕ nµy th× cßn chÕt. C¸c n¬i kh¸c kh«ng biÕt thÕ nµo, chø toµn nh− ë ®Çu cÇu th× ¨n mµy, ¨n mµy. Ng−êi hót thuèc l¸, ng−êi ¨n x«i chÌ. Sinh l¼ng lÆng rót ®i. Lan, H−¬ng vµ mÊy bµ thay nhau rãt n−íc. Tõ lóc Phóc vÒ, Lan ®· ®ì sî, vµ b©y giê ®· nhanh nhÑn ra. Anh em võa ¨n, võa khen x«i vß vµ chÌ sen cña chÞ. Lan ®−a m¾t nh×n Phóc. Phóc c−êi vµ gËt ®Çu tá ý b»ng lßng. Lan vui l¾m. Nh÷ng c©u chuyÖn cña anh em kh«ng ®−îc nh·, Lan ®á mÆt lu«n. Lan kh«ng d¸m nh×n hä, nh−ng Lan vÉn thÝch nghe. Cã ng−êi, Lan thÊy nh− c¸i nhµ cña m×nh v÷ng thªm lªn. Tõ lóc ®iÖn t¾t, Lan chói ë d−íi bÕp. Lan ®−îc tæ cøu th−¬ng giao cho c«ng viÖc b¨ng bã, nh−ng Lan quªn hÕt. Phóc ®· ®i tõ chËp tèi, dÆn Lan ë nhµ kh«ng viÖc g× ph¶i sî. H−¬ng th× sang nhµ

343

NguyÔn Huy T−ëng mÊy chÞ b¹n ®Ó tËp h¸t, m·i kh«ng vÒ. Lan nÊp vµo c¸i khe gi÷a thµnh bÓ c¹n vµ bøc t−êng ng¨n víi nhµ bªn c¹nh. C¸i khe ®· cã tõ khi Lan cßn bÐ, nh−ng Lan ch−a bao giê vµo ®©y vµ còng ch¼ng ®Ó ý, nh− Lan ch¼ng bao giê ®Ó ý ®Õn viÖc bu«n b¸n cña bè mÑ, ®Õn nhiÒu viÖc kh¸c trong nhµ. Lan chØ cã c¶m gi¸c lµ nã h«i vµ Èm −ít l¾m, nh−ng Lan cø l¸ch vµo, l¸ch m·i vÉn kh«ng vµo ®−îc. Èn ®©u còng kh«ng thÊy ch¾c, nÊp ®©u còng kh«ng thÊy kÝn. C¸i th©n thÓ chØ quen víi sù m¬n trín cña nhung lôa, bçng nhiªn ph¶i va ch¹m vµo g¹ch vµ xi-m¨ng, r¾n ch¾c. §Çu céc vµo thµnh bÓ, mÆt bÞ nh÷ng gai ®©m, bµn tay mòm mÜm bÞ s©y s¸t vµ nh¬ nhíp, c¸i ¸o len dµi cña Lan kÐo lª trªn mÆt ®Êt bÈn. Lan thÊy ®au ®ín, khæ së. Tr−íc mÆt, trªn ®Çu, chung quanh, Lan chØ thÊy sÊm chíp ®ïng ®ïng. Lan lu«n måm kªu trêi, rªn rØ gäi: "Anh Phóc ¬i! Em H−¬ng ¬i! Ai ¬i, cøu t«i víi!" Lan hèi ®· kh«ng theo cËu mî vÒ quª, dï cã bµ gi¸o nh−ng còng cßn h¬n lµ nguy hiÓm. DÇn dÇn, Lan kh«ng khãc ®−îc n÷a. Cæ Lan t¾c l¹i. Lan l¸ch m·i, l¸ch m·i, cuèi cïng ®µnh ngåi ngoµi ®Çu khe, trªn mét ®èng g¹ch vôn, ®Çu mÖt mái tùa vµo c¸i thµnh bÓ l¹nh buèt ®Õn ãc. Lan muèn ch¹y ®i t×m H−¬ng, nh−ng tèi qu¸, Lan kh«ng ®i ®−îc. Lan b¨n kho¨n víi c«ng viÖc cña Lan, sî chÞ em tr¸ch m×nh lµ bu«ng tr«i bá v·i. Lan nh×n c¸i lç t−êng ®ôc ®en ngßm trong bÕp. H«m qua, Phóc ®· b¶o Lan chui thö, nh−ng Lan sî bÈn quÇn ¸o vµ nhÊt lµ v× rôt rÌ e thÑn, Lan chØ ®øng nh×n ng−êi ta chui ra chui vµo, nh− ng−êi xem mét trß ch¬i mµ b¶n th©n kh«ng muèn dù. Lan nh×n c¸i lç, thÊy nã ®en, nã ®éng ®Ëy, nã gÇn l¹i. Lan nÝn thë, t−ëng nh− Ph¸p ®· vµo. DÇn dÇn, cã nhiÒu ng−êi tíi. Kh«ng ph¶i lµ ®µn bµ mµ toµn lµ ®µn «ng. Lan sî hä lµ nh÷ng ng−êi kh«ng l−¬ng thiÖn. Nh−ng sau, qua c¸c c©u chuyÖn, Lan biÕt hä lµ tù vÖ, Lan míi yªn t©m. Hä còng chói vµo chung quanh bÓ n−íc. Mét anh thë hång héc, tr«ng thÊy c¸i khe, bß tíi, giÉm bõa c¶

344

Sèng m·i víi Thñ ®« lªn ®Çu Lan. Lan kªu, anh ta lïi l¹i, xin lçi, nh−ng l¹i b¶o Lan: "Vµo n÷a ®i. Cho t«i vµo mÊy. Nã b¾n chÕt c¶ b©y giê". Lan rªn rØ: "Kh«ng vµo ®−îc". Mét luång chíp xanh lÑt. Cã tiÕng kªu: "Nóp xuèng". MÆt Lan vËp vµo thµnh bÓ, vµ anh kia ng· chói vµo ng−êi Lan, nh− ng−êi ®i tµu bÞ giËt x« ng· vµo nhau. Bçng anh ta s¸t l¹i, hai c¸nh tay gh× chÆt lÊy ngùc Lan, xoay mÆt Lan l¹i, vµ h«n Lan. Lan ó í trong bãng tèi, giÉy ra, bÊt lùc, sî h·i, ®ª mª trong nh÷ng vuèt ve ®iªn d¹i mµ Lan võa chèng l¹i võa muèn cho kÐo dµi. Råi bãng ng−êi ®µn «ng Êy bÞ ®Èy ®i, ng−êi ta tranh nhau t×m nh÷ng chç nóp tèt nhÊt, ch¼ng hái g× Lan. Lan tr¸nh hÕt mäi ng−êi. Cuèi cïng, Lan bÞ ®Èy ra gi÷a s©n. Nghe nh÷ng tiÕng næ, ng−êi ta hÐt nhau im lÆng, nh−ng ng−êi ta kh¸o nhau, anh b¶o ë m¸y n−íc, anh b¶o ë ®Çu cÇu, anh b¶o ë Hµng Khoai, Hµng L−îc, anh b¶o ë phè Míi chî G¹o... Mét ng−êi nãi: "B©y giê ®ªm nã ch−a vµo, mai sím nã vµo th× chÕt hÕt". Mét ng−êi kh¸c nãi: "Vµo kh«ng sî, m×nh luån nhµ nµy sang nhµ kh¸c, chØ sî c¸i m¸y bay, th× ch¹y vµo ®©u". Lan hoang mang, nh×n trong bãng tèi, kh«ng nhËn ra ng−êi nµo ®· «m m×nh lóc n·y, thÑn thß t−ëng nh− ai còng tr«ng thÊy c¸i viÖc cña m×nh. Lan lau miÖng cßn nãng hæi c¸i h«n ®Çu tiªn, vµ xÊu hæ, uÊt øc, ho¶ng hèt. Lan khãc r−ng røc. Gi÷a lóc Êy, th× cã tiÕng thÐt cña mét ng−êi míi ®Õn: - Chói hÕt c¶ vµo ®©y µ? Ai lµ tù vÖ th× ra ngoµi ®−êng. Ai lµ tù vÖ? Kh«ng ai tr¶ lêi, nh−ng hä lãp ngãp bß dËy. - Lµm mÊt hÕt th× giê cña ng−êi ta. Ra hÕt ®Ó ®i ph¸ ho¹i. Ngåi c¶ ®©y ®Ó ngµy mai nã xång xéc vµo µ?

NguyÔn Huy T−ëng cho Lan t¹m thêi tr«ng nom c«ng viÖc thæi x«i, nÊu chÌ ®Ó liªn hoan c¸c chiÕn sÜ s¾p trë vÒ. Lan kh«ng ph¶i ®i ®©u mµ ë ngay nhµ lµm mét viÖc quen h¬n lµ viÖc cøu th−¬ng. Sau khi cËu mî Lan t¶n c−, Phóc ®· ®Ó nhµ cho anh em tù vÖ trong ®¬n vÞ cña Phóc ®ãng. Lan cïng víi mét sè c¸c bµ vµo bÕp. ¸nh löa vµ c¸i c¶nh tÊp nËp ®un nÊu, c¸i lßng sèt s¾ng cña mäi ng−êi muèn cho chiÕn sÜ ®−îc th−ëng thøc nh÷ng mãn ¨n ngon nhÊt trong ®ªm ®Çu, lµm cho Lan dÇn dÇn håi l¹i. L¹i cã c¶ Oanh ®i c«ng t¸c qua còng vµo hái han, Lan v÷ng lßng h¬n. X«i chÌ võa xong th× c¸c chiÕn sÜ còng võa vÒ... ThÞnh vµ mét sè anh em ®· lÇn l−ît ra nhµ ngoµi ®i ngñ. TiÕng ng¸y ®· b¾t ®Çu næi lªn. Phóc gióp Lan vµ H−¬ng thu dän l¹i Êm chÐn bõa b·i trªn bµn. Hä cïng ng¸p mét lóc vµ buån c−êi víi nhau. Phóc nãi khÏ sî ®éng ®Õn giÊc ngñ cña anh em ë ngoµi: - Lan, H−¬ng ch¼ng bao giê ph¶i dän bµn nh− thÕ nµy nhØ? Hai chÞ em mØm c−êi. Lan nãi: - Dän còng ®−îc. Em chØ ng¹i röa th«i. Phóc ¸i ng¹i cho hai em m¾t ®· buån ngñ cøng: - Th«i ®Ó ®Êy vËy, c¸c em ®i ngñ ®i. - Ai l¹i ®Ó anh lµm. - Th«i ®−îc. Mai h½ng hay. Gi¸ c¸c bµ, c¸c chÞ Êy ë l¹i dän gióp th× ph¶i. - Anh còng ®i ngñ ®i. - B©y giê qu¸ giÊc, anh còng kh«ng ngñ ®−îc. Anh ra phè xem. - Anh ®i th× em sî l¾m.

Còng võa lóc Êy H−¬ng vµ mÊy chÞ n÷a vÒ t×m Lan. Lan nÝu lÊy H−¬ng, khãc v× sî, v× tñi. ThÊy Lan s−ít m−ít qu¸, mét chÞ ®Ò nghÞ

345

346

Sèng m·i víi Thñ ®« - Nh−ng b©y giê th× biÕt lµm thÕ nµo? H«m qua, anh ®· b¶o c¸c em vÒ víi cËu mî, c¸c em kh«ng nghe. Anh cßn sî huèng chi lµ hai em. Anh nãi cã ®óng kh«ng? Ngoµi phßng kh¸ch cã nh÷ng tiÕng l¶m nh¶m nãi mª. TiÕng ThÞnh lµu bµu: "Cã mÊy th»ng ë ®Çu cÇu mµ mét trung ®éi ®¸nh v·i cøt kh«ng tiªu diÖt ®−îc". Cã nh÷ng tiÕng nhai tãp tÐp. H−¬ng rôt ®Çu, mét ngãn tay ®Ó lªn c¸i sèng mòi rÊt xinh, nghe ngãng. H−¬ng cè gi−¬ng ®«i m¾t nhung buån ngñ, trë l¹i c©u chuyÖn: - Em cã sî ®©u. Em cßn ®i d¸n ®−îc mÊy tê hiÖu triÖu kia. Míi ®Çu th× mÊy ®øa chóng em còng sî, «m lÊy nhau. Nh−ng sau thÊy còng ch¼ng viÖc g×. Mçi mét tiÕng næ, chóng em l¹i c−êi. ThÕ míi biÕt chÞ Lan d¸t thËt. Lan vÉn ®øng, cói ®Çu nh×n xuèng, ®«i m¾t nhá lµm thµnh hai nÐt cong lªn. Lan ng−îng víi anh vµ em g¸i nh−ng Lan kh«ng d¸m nãi chuyÖn m×nh bÞ «m Êp lóc n·y. Lan lîm giäng, quay ®i nhæ n−íc miÕng. Lan nãi: - Lóc nµo còng cã anh th× em kh«ng sî. Anh Phóc ¹, anh ph¶i ë nhµ lu«n víi chóng em anh nhÐ. Em chØ sî... nã lung tung thÕ nµo Êy. Phóc c−êi: - Lung tung, cßn lung tung n÷a Êy em ¹. Nhµ m×nh b©y giê ch¼ng lung tung µ? §å ®¹c mµ cËu mî gi÷ gi÷ g×n g×n cßn ph¶i vøt ra ®−êng n÷a Êy chø. Nã ë ®Çu cÇu, ë Hµng §Ëu chø xa g×. Kh«ng ph¸ ho¹i th× chØ mét phót lµ nã vµo ®−îc. - Nh−ng anh ë nhµ víi em, anh nhÐ. Anh ®· høa víi chóng em nh− thÕ kia mµ. - §−îc råi. §i ngñ ®i. C¸c c« ®· m¾c mµn ch−a?

347

NguyÔn Huy T−ëng Phóc cÇm c©y nÕn ®−a hai em vµo buång trong. Trinh vÉn cßn më m¾t thao l¸o, nh−ng Trinh kh«ng hái. Phóc bu«ng mµn cho hai em. Bªn ngoµi, ThÞnh thÐt to: "Lªn ®i. Xung phong. §éi tr−ëng ®... g× mµ m¶i nÊp!" ThÊy Trinh giËt m×nh, Phóc nãi: "C¸c anh Êy cay có trËn ®¸nh. Nãi mª ®Êy". Vµi tiÕng lµu bµu, khµn khµn, råi im lÆng. Phóc ®¾p ch¨n cho hai em, cÇm nÕn b−íc ra. TiÕng thÐt l¹i næi lªn: "Cho nã mét ph¸t. Lùu ®¹n ®©y, ngon l¾m. MÑ kiÕp, ®−a ®©y tao nÐm!" Phóc lÈm bÈm: "Mª g× mµ nh− thËt Êy". Anh võa nãi xong th× mét tiÕng næ ®oµng ®oµng lµm cho c¸i nhµ rung lªn. Phóc ng· xuèng, l¨n vµo trong buång. TiÕp theo lµ nh÷ng tiÕng ®æ vì lo¶ng xo¶ng, nh÷ng tiÕng kªu kinh h·i, tiÕng rªn rØ, sÆc sÆc. Lan, H−¬ng vµ Trinh ngåi c¶ dËy, ch©n khua xuèng ®Êt t×m dÐp. Lan «m lÊy H−¬ng: "Nã vµo µ?" Phóc rÝu l−ìi: "Kh«ng ph¶i ®©u..." Mét anh ch¹y b¾n vµo: "Phóc ¬i, Phóc ¬i! Cã lÏ th»ng ThÞnh nã chÕt råi! BÞ th−¬ng hÕt!" Anh ta thë hæn hÓn, bçng ßa lªn khãc. Nh÷ng ng−êi cßn sèng sãt lôc tôc ch¹y vµo, run cÇm cËp, mÆt c¾t kh«ng cßn hét m¸u...

Bªn ngoµi, suèt tõ ®Çu Hµng GiÊy, ng−êi ta ®ang tÊp nËp dùng vËt ch−íng ng¹i. Tr¨ng h¹ tuÇn trong v¾t n»m chªnh chÕch vµ tr¬ träi ®»ng sau phè, trªn nÒn trêi mµ c¸c v× sao ®· l¹c hÕt, chiÕu mét thø ¸nh s¸ng xanh h− h− thùc thùc. Nh÷ng m¸i nhµ nhÊp nh«, nghiªng chóc, in h×nh lÆng lÏ xuèng ®−êng lµm rèi rÝt nh÷ng bãng ng−êi, bãng vËt. N¨m c¸i vßm chî §ång Xu©n tr¾ng to¸t, s¸ng lãa, quang ®i, v× nh÷ng gian hµng xÐn tr−íc cæng chî ®· ®−îc dì qu¨ng ra ®−êng. Mét vµi cét ®Ìn xi-m¨ng ®· ®æ gôc, xâa nh÷ng d©y ®iÖn ®øt lo»ng ngo»ng. Nh÷ng d©y cßn ch−a ®øt m¾c vâng víi mét cét

348

Sèng m·i víi Thñ ®« s¾t ®en lõng l÷ng kh«ng ph¸ ®−îc. Gèc mét cét ®Ìn xi-m¨ng kh¸c, rung lªn nh÷ng tiÕng ®Ëp ph¸ chan ch¸t. C¸c nhµ ®Çu phè nh¶ ra nh÷ng bµn ghÕ, gi−êng ph¶n, nh÷ng tñ ®øng, tñ chÌ, tñ hµng, nh÷ng buýp-phª, nh÷ng bµn giÊy, c¸i ngæn ngang ë gi÷a ®−êng, c¸i cßn ë trªn hÌ, c¸i cßn cháng ch¬ ngoµi cöa, do anh em giËt m×nh v× mét tiÕng næ ®· bá ®Êy ®i t×m chç nÊp. §Çu phè, mét ®èng ®å ®¹c ®· ch¾n ngang ®−êng, chång chÊt lªn nhau. Bèn n¨m c¸i xe bß ngáng cµng kh«ng trËt tù, nh− nh÷ng nßng sóng quay ra bèn phÝa. NhiÒu ®Öm b«ng bÞ tung ra khái gi−êng, r¾c trªn ®−êng nh÷ng ruét b«ng tr¾ng xãa l¨n ng¬ ng¸c trªn nh÷ng m¶nh kÝnh vì, nh÷ng tËp ¶nh, nh÷ng quÇn ¸o, nh÷ng chai lä bÞ v¨ng ra, bay l¬ löng trªn mÆt ®Êt, b¸m vµo c¸c bµn, c¸c tñ nh− cßn luyÕn tiÕc c¶nh Êm cóng trong nhµ. Thanh niªn ®æ ra ®−êng mçi lóc mét ®«ng, tiÕng giµy, tiÕng guèc khua rèi rÝt. Ng−êi ¸o n©u, ng−êi ¸o xanh, ng−êi va-r¬, ng−êi cßn gi÷ nguyªn bé quÇn ¸o diÖn s¾p ®i ch¬i, n¬, cê-ra-v¸t chØnh tÒ, ng−êi cëi ¸o ba-®ê-xuy ra, vøt trªn bµn vµ ch¹y vµo nhËp bän víi nh÷ng ng−êi ®ang khiªng, ®ang ®Èy. Mét anh xÝch-l« du c¸i xe cña m×nh vµo gi÷a nh÷ng ®å ®¹c, kªu to: "Tõ b©y giê th× hÕt c¸i ®êi ngùa!" Tr−íc mét cöa hµng, mét «ng chñ gi»ng co víi tù vÖ ®ang l«i ra mét c¸i sËp gia truyÒn. Mét bµ mÑ l¨n x¶ vµo d·y tñ, bµn ch¾n ngang ®−êng, khãc than: "T«i ch¼ng tiÕc g× ®©u, chØ cho xin l¹i c¸i tñ ®ùng ®å ch¬i cña ch¸u". TiÕng khãc næi lªn: "Tõ khi ch¸u mÊt, hai m−¬i n¨m nay t«i chØ cßn c¸i tñ Êy". Ng−êi ta ®i, ng−êi ta ch¹y, ng−êi ta ®øng thë. MÊy c« trong ban tuyªn truyÒn nhá nhÎ: "C¸c anh ¬i! Cho chóng t«i ®i ®·. Cã hiÖu triÖu cña ñy ban kh¸ng chiÕn ®©y". Mét tèp h« mäi ng−êi gi·n ra, kÐo theo sau nh÷ng con chã míi bÞ ®¸nh chÕt. Mét tiÕng thÐt vang lªn: "Ch¹y c¶ ®i, ®Ó ®¸nh ®æ cét ®Ìn!" Ng−êi ta ch¹y b¾n ra xa, mét sè xóm l¹i kÐo mét c¸i cét

349

NguyÔn Huy T−ëng xi-m¨ng, reo hß Çm Ü. §Çu phè Hµng §−êng, mét tiÕng g¾t gáng: "Sao mÊy h«m nä kh«ng ra s«ng lÊy c¸t? B©y giê c¸c ®ång chÝ lÊy bao c¸t ®©u mµ lµm ch−íng ng¹i, mµ ®¾p ô sóng? §ªm nay kh«ng cã c¸i g× th× sÏ thi hµnh kû luËt qu©n sù". Mét ng−êi kh¸c nãi: "Th−a anh, chóng t«i cã c¸ch råi. Ta lÊy nh÷ng bao ®−êng ra lµm. Råi sau h½ng hay". Ng−êi ta ch¹y µo µo vµo c¸c nhµ, ®Êm cöa Çm Çm. Phè x¸ hçn ®én nh− mét cuéc dän nhµ lín, tiÕng c−êi, tiÕng nãi, tiÕng khãc, tiÕng gäi ¬i íi, tiÕng qu¨ng ®å ®¹c, ch¹m nhau, ph¸ nhau, nèi dµi víi nh÷ng tiÕng ph¸ ho¹i ë c¸c phè chung quanh, chèc chèc l¹i bÞ lÊp ®i v× tiÕng ïng oµng cña ®¹i b¸c mµ ng−êi ta ®· biÕt lµ cña m×nh vµ vui vÎ ®ãn chµo b»ng nh÷ng tiÕng hoan h«. Sinh cïng mét sè anh em, xÎng cuèc trªn vai, ®µo mét c¸i hµo giao th«ng suèt tõ cöa chî sang bªn phè. Nh×n con ®−êng ®· b¾t ®Çu ®ì trèng, anh thë phµo sung s−íng. Ng−êi anh nhÑ nhâm. §øng tr−íc cæng chî, s¸ng lµnh l¹nh, anh bçng nh×n lªn vµnh tr¨ng tr−íc mÆt, l¹ lïng nh− mét c¸i g× bÊt th−êng míi kh¸m ph¸ ra. Anh cói xuèng, lÆng lÏ cïng anh em ph¸ ®−êng. M¶nh tr¨ng chiÕu mét thø ¸nh s¸ng l−u luyÕn xuèng c¸i c¶nh quay cuång mï rèi Êy, chªnh chÕch ng¶ m·i vÒ sau, nh− tõ gi· mét cuéc ®êi kh«ng thÝch hîp, ®Ó phè x¸ tù hñy m×nh trong ®ªm tèi. Nghe tiÕng næ trong nhµ Cù L©m, tiÕp theo ®Õn nh÷ng tiÕng kªu rªn, vµ nh÷ng tiÕng ®æ vì d÷ déi, ng−êi ta ïa c¶ l¹i ng¬ ng¸c. Sinh còng bu«ng cuèc ch¹y sang. Gäi m·i, cöa míi më. Phßng kh¸ch, do ¸nh s¸ng cña ngän nÕn trong nhµ h¾t ra le lãi, bµy ra mét c¶nh t−îng th−¬ng t©m. Trªn gi−êng m¸u ®á lßm phñ ®Çy nh÷ng m¶nh thñy tinh, sµnh, sø, mét c¸i cïi tay cña mét x¸c ng−êi gi¬ lªn. Mét ng−êi bÞ th−¬ng n»m bªn ®ang vËt v·. TÊm

350

Sèng m·i víi Thñ ®« g−¬ng lín bªn t−êng bÞ v¨ng ®i mét nöa. Lèi ®i vµo phßng trong ®á nh÷ng vÕt ch©n ®i. MÊy ng−êi vµo tr−íc hÐt lªn vµ ch¹y ra. Cho ®i gäi kh«ng mét ng−êi cøu th−¬ng nµo d¸m tíi. Bän Phóc chói c¶ ë trong buång. Sinh cuèng quýt kh«ng biÕt lµm thÕ nµo. ChÝnh anh còng ghª sî, kh«ng d¸m nh×n ®èng thÞt. Anh quay ra, uÊt øc v× c¸i chÕt v« lý cña ng−êi b¹n, bùc m×nh v× tæ chøc lo¹c cho¹c cña cøu th−¬ng. Anh ch¹y vÒ ®Òn HuyÒn Thiªn. Ngoµi cöa ®Òn kh«ng thÊy «ng sè 6. Anh thÊt väng, ®Þnh bông nÕu kh«ng cßn ai n÷a th× anh còng liÒu x«ng vµo ch«n cÊt ng−êi xÊu sè. Anh ®Èy cöa c¸i ®Òn v¾ng vÎ, b−íc vµo. Anh t×m m·i, vµ mõng r¬n khi nghe cã tiÕng ng¸y. Anh lÇn ®Õn c¸i lß quay vµ lay ng−êi ®ang ng¸y: - DËy, dËy, nhê mét tÝ. Mau lªn. Kh¸ng chiÕn råi mµ ngñ ®−îc µ? DËy, dËy. Sè 6 ó í vµi tiÕng råi l¹i n»m xuèng. Sinh dùng «ng ta lªn. ¤ng ta ng¬ ng¸c hái: - C¸i g× thÕ? §ang ngñ ngon.

NguyÔn Huy T−ëng råi, viÖc g× mµ ngñ ë ngoµi. Sè 6 nghÜ thÊy ph¶i, c¾p chiÕu trë vµo trong ®Òn. Nh−ng sè 6 kh«ng d¸m n»m ë n¬i thê cóng thiªng liªng, lÇn xuèng bÕp. ë ®©y, cã c¸i lß quay lîn cña mét ng−êi chñ ë thuª còng ®· ch¹y ®©u råi. Sê lªn lß, thÊy cßn nãng h«i hæi. L−ìng lù mét lóc, sè 6 trÌo lªn, n»m qu©y trßn trong lß Êm. M¾t sè 6 lim dim, ng−êi nãng ran vµ dÔ chÞu. Chung quanh kÝn vµ yªn tÜnh, kh¸c h¼n víi nh÷ng ®ªm trèng tr¶i giã s−¬ng ngoµi cæng. Tai vui vui nghe tiÕng sóng. Sè 6 ngñ mét giÊc ngon trong mét ®ªm sung s−íng nhÊt ®êi... C¸i x¸c cña ThÞnh ph¶i ®em ch«n trong v−ên nhµ Cù L©m, ngay ngoµi c¸i phßng mµ Trinh n»m. Trinh trïm kÝn ch¨n, «m chÆt lÊy con. Nghe nh÷ng tiÕng cuèc ®µo ®Êt th×nh thÞch ngoµi v−ên, Trinh sî chÕt khiÕp, cøng ng−êi l¹i, l¹nh nh− m×nh ®ang ë gi÷a mét b·i tha ma. Trinh lÇn sang gi−êng Lan vµ H−¬ng kª s¸t gi−êng m×nh. Hä còng ®ang «m lÊy nhau, n»m im thin thÝt. Trinh hái nh− rªn rØ: - Sao l¹i ®Ó cho ch«n trong nhµ? H−¬ng suþt suþt:

- Cã ng−êi chÕt. DËy ®i, mau lªn. Sè 6 dôi m¾t, b−íc xuèng lß, vµ ®i theo Sinh, theo c¸i thãi quen hÔ ng−êi hµng phè gäi lµ ®i, ®inh ninh ch¾c lµ cã viÖc nÆng nhäc ng−êi ta míi gäi ®Õn m×nh. Buæi tèi, sè 6 ®ang n»m ngñ ngoµi cæng ®Òn th× tiÕng sóng ®ïng ®ïng næi dËy, d÷ h¬n m−a giã sÊm sÐt. §ªm ®¶o chÝnh, «ng thÊy cã nhiÒu tiÕng sóng, vµ h«m sau NhËt dÉn hµng xèc T©y bÞ trãi ra ®−êng bê s«ng, sè 6 rÊt thÝch chÝ. B©y giê l¹i cã tiÕng sóng y nh− ngµy ®ã, ch¾c råi l¹i vui nh− håi Êy. Sè 6 cø ngöa mÆt lªn trêi, xem nh÷ng luång ®¹n xanh xanh ®á ®á, vµnh tai rÊt to vÓnh ra nghe nh÷ng tiÕng næ vang trêi. Mét ng−êi ®i qua, b¶o sè 6 lµ kh¸ng chiÕn råi, ®õng ngñ ë ngoµi n÷a, cô tõ còng ®· t¶n c−

351

- ¤ng sè 6 ®Êy. Giêi ¬i, em ghª c¸i l·o Êy qu¸. - ChÞ chÕt mÊt, chÕt mÊt c¸c c« ¹. - Im chÞ. - ChÞ ®i ®©u ®−îc b©y giê? Kh«ng ai nãi. Trinh ®au khæ v× sù l·nh ®¹m Êy. Trinh «m lÊy con nh−ng tay cø cøng ®ê. Suèt mÊy h«m nay, Trinh chØ nh÷ng thÊy chÕt lµ chÕt. Lï lï nh÷ng x¸c chÕt ®−a nh÷ng c¸nh tay nghÒu ngµo vå lÊy hai mÑ con Trinh. Trinh ngÊt ®i. Sè 6 quÐt röa xong th× trêi còng ®· gÇn s¸ng. ¤ng ta hái Sinh:

352

Sèng m·i víi Thñ ®« - Th−a «ng, «ng cho ch¸u ra khiªng víi c¸c «ng nhí. Tr«ng thÊy vui. C¸c «ng ®Ó thÕ nµy sau ®em tr¶ th× khã. Nh−ng ch¸u còng nhËn ra ®−îc c¶. C¸i tñ nµy cña bµ TiÕn Lîi, c¸i bµn nµy cña cô ph¸n... Sinh nãi: - ¤ng cã mÖt th× vÒ ngñ. - Th−a «ng, ngñ no råi. - ThÕ th× ®i ®µo ®−êng víi chóng t«i. Phóc ch¹y theo bÝu lÊy Sinh, rïng m×nh tr«ng l¹i c¸i nhµ khñng khiÕp cña anh. Nh×n sè 6 phËp phÌo mét ®iÕu thuèc l¸ s©u kÌn mµ «ng ta th−êng hót, anh ®−a cho sè 6 mét bao thuèc mµ anh thÊy nh− ®Çy mïi chÕt. Anh rïng m×nh: - T«i sî qu¸. Ghª qu¸. - Th−a cËu, ngµy ®ãi míi ghª, x¸c tanh mµ l¹nh, sê vµo cø buèt ®Õn x−¬ng. C¸c «ng Êy b©y giê tiÕng r»ng thÕ nh−ng cßn lµ ng−êi, cã da cã thÞt, kh«ng ghª l¾m. Hä ra ngoµi phè. Phóc vÉn bÝu chÆt lÊy Sinh, chèc chèc l¹i giËt m×nh vµ nhæ n−íc bät. Giã l¹nh t¸p vµo mÆt anh nh− xua c¸i khÝ chÕt cßn b¸m c¶ vµo ng−êi. Cöa chî §ång Xu©n hÐ më. Anh em tù vÖ ®ang chuyÓn nh÷ng sät cam, t¸o, rau, trøng, sóp-l¬, su hµo k×n k×n vÒ bªn phè. Anh bçng thÊy Sinh thë dµi, m¾t r¬m rím: - B©y giê míi thÊy xãt xa. NÕu nh− xung phong mµ chÕt th× cßn nãi lµm g×! Nh−ng biÕt lµm thÕ nµo? §¸nh nhau råi, ®· chÕt trËn l¹i cßn chÕt oan n÷a. Råi cã sèng, míi sèng ®−îc víi chóng nã anh nhØ. Anh ngõng mét lóc vµ b¶o Phóc: - Anh nªn vÒ an ñi c¸c c«. M×nh cßn sî n÷a lµ c¸c c«. L¹i c¸i bµ cã ch¸u nhá ®ªm qua!

353

NguyÔn Huy T−ëng Phóc ngÇn ng¹i kh«ng d¸m vÒ. Sinh giôc: - Nhµ m×nh chø nhµ ai. Kh«ng sao ®©u, anh ¹. Phóc cßn tÇn ngÇn th× Sinh vµ «ng sè 6 ®· cói xuèng cuèc ®−êng gi÷a c¸i khu phè hçn ®én, kh«ng th«ng ®−îc víi phè Hµng §−êng, mµ mét bøc t−êng ®· ®−îc dùng lªn, x©y b»ng nh÷ng bao ®−êng chång chÊt lèm ®èm tr¾ng nh− n−íc b¨ng. §øng trªn, mét ng−êi khua mét c¸i loa kÏm lín nãi vang lõng: - A-l«! A-l«! Th−a ®ång bµo yªu quý. §©y lµ nh÷ng tin tøc ®Çu tiªn. ë B¾c Bé phñ, ta chèng cù oanh liÖt, ba ®ît tÊn c«ng cña giÆc b»ng c¶ bé binh vµ thiÕt gi¸p ®Òu bÞ ®¸nh lui. Ba xe t¨ng ®· bÞ ph¸ hñy, mét tr¨m giÆc bÞ tiªu diÖt. Nhµ B−u ®iÖn, ThÞ chÝnh, nhµ Thñy l©m vÉn do qu©n ta ®ãng. Ta ®· tiªu diÖt tÊt c¶ to¸n qu©n giÆc ë nhµ m¸y ®Ìn Bê Hå, thu toµn bé vâ khÝ, b¾t ®−îc mét xe gÝp. Bé Giao th«ng c«ng chÝnh, bé Ngo¹i giao vÉn thuéc vÒ ta. Ta ®· chiÕm l¹i ®−îc nhµ m¸y n−íc ®¸, chiÕm nhµ Majestic, ®ét nhËp nhµ th»ng Sainteny, nã ®· ph¶i trèn ch¹y. Mét tiÕng kªu to gi÷a tiÕng ån µo: - Sao kh«ng b¾t lÊy nã? Giêi! Sao kh«ng b¾t lÊy nã? TiÕng loa vÉn dâng d¹c: - Ta ®· b¾t ®−îc mét con dao quý cã kh¾c tªn nã. - Ng−êi kh«ng b¾t, b¾t dao lµm g×? - A-l«, a-l«! Th−a ®ång bµo yªu quý. ñy ban kh¸ng chiÕn ®· thµnh lËp, kªu gäi toµn thÓ chóng ta ®oµn kÕt, nhÊt trÝ, b×nh tÜnh vµ gan d¹, quyÕt t©m diÖt ®Þch, ra søc ph¸ ho¹i ®Ó gi÷ nhµ, gi÷ phè, chèng gi÷ Thñ ®« ®Õn cïng, xøng ®¸ng víi danh hiÖu lµ ng−êi cña ®Êt ngµn n¨m lÞch sö. Chóng ta h·y thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸i khÈu hiÖu: "Mçi phè lµ mét mÆt trËn, mçi nhµ lµ mét ph¸o ®µi".

354

Sèng m·i víi Thñ ®«

NguyÔn Huy T−ëng

C¸i danh tõ ñy ban kh¸ng chiÕn míi mÎ vµ long träng, b¸o hiÖu chÝnh thøc mét cuéc ®êi kh¸c h¼n cuéc ®êi cña mÊy giê tr−íc, vang lªn trong ®Çu Phóc cßn bì ngì vµ bµng hoµng. MÊy g¸nh rau ®ang tíi tÊp ch¹y ë bªn chî sang bçng dõng l¹i. Mét ®¸m thanh niªn dùa l−ng vµo mét c¸i tñ lín, ®¸nh diªm hót thuèc l¸, ch×a cho nhau xem nh÷ng bµn tay x©y x¸t. §¸m ®«ng nh¶y Çm Çm trªn chång bµn ch¾n ngang ®−êng. NhiÒu c¸i mò tung lªn hoan h« tin chiÕn th¾ng. Sinh ngöng ®Çu lªn nh×n Phóc, c¸i mÆt x−¬ng x−¬ng cña anh bãng nhÉy v× thøc ®ªm. Anh nãi: - NghÜ t−ëng mÊt hÕt råi, kh«ng ngê ®©u vÉn ®Êy. Anh vÒ ®i, nãi cho c¸c c« mõng. Kh«ng lµm sao c¶. §¸nh ®−îc mét ®ªm råi.

27

B

uæi chiÒu h«m Êy, sau khi ¨n b÷a tiÖc ë nhµ T©n ra vÒ, Thu Phong bµng hoµng vµ thÊy cßn thiÕu mét c¸i g×. Anh ®· ký víi tiÖm PoÐma mét hîp ®ång kÐo ®µn ¾c-coãc-®ª-«ng s¸u th¸ng. Trong tói cã h¬n mét ngh×n b¹c n»m kh«ng. Anh ®i t×m mét ng−êi b¹n g¸i cã mét giäng h¸t mª hån, nh−ng kh«ng gÆp. Tíi nhµ T©n nghÖ sÜ, mÊy lÇn ®Òu thÊy ®ãng cöa. Anh lang thang qua ng· t− Hµng §µo. Mét xe gÝp cña Ph¸p lao tíi. V× ®−êng phè ngæn ngang nh÷ng ®Êt míi ®µo, chiÕc xe ph¶i h·m l¹i. Mét th»ng lÝnh ®ang la ã, tr«ng thÊy Thu Phong, chÜa t«m-x¬n ®Þnh b¾n, nh−ng th»ng bªn c¹nh g¹t ®i. Thu Phong thÇm c¸m ¬n tªn lÝnh Ph¸p nµo ®ã. Ýt ra qu©n ®éi nã cßn cã mét ng−êi l−¬ng thiÖn. Anh trë vÒ phè Nhµ Thê lµ phè anh ë th× ®· h¬n b¶y giê. Tíi trô së, anh gÆp ®Çy ®ñ tiÓu ®éi cña anh, vµ giËt m×nh thÊy anh em nai nÞt kh¸c mäi ngµy. Anh ®−îc ph¸t lùu ®¹n, m×n vµ bÞ gäi ®i g¸c ngay. Anh tiÓu ®éi tr−ëng, mét viªn chøc, b¶o ph¶i chÆn cöa. Thu Phong chÆn xong, lªn bè trÝ trªn g¸c, cïng s¸u b¶y ng−êi phÇn lín lµ häc sinh b¾c ghÕ ra ngoµi bao l¬n nh×n xuèng ®−êng. Hµo høng, Thu Phong ngåi «m c©y ¾c-coãc-®ª-«ng kÓ mét ®o¹n ba ®µo trong c¸i ®êi nh¹c sÜ trÎ tuæi cña anh. Håi qu©n T−ëng rót vÒ n−íc, Thu Phong bçng cã méng chu du, ký hîp ®ång sang V©n Nam, lµm cho tiÖm nh¶y cña mét viªn sÜ quan thÊt thÕ cña Long V©n. Nã kh«ng tr¶ tiÒn, Thu Phong vµ ba anh b¹n khæ qu¸, tiÒn kh«ng cã ®Õn nçi ph¶i c¾t tãc cho nhau. Hä ®i chim g¸i ®Ó bßn tiÒn

355

356

Sèng m·i víi Thñ ®« mua thuèc l¸. Mét h«m, kh¸ch s¹n dän mét b÷a c¬m gÇy cßm qu¸, Thu Phong c¸u g¹t hÕt c¶ b¸t ®òa trªn bµn vµ ®¸nh nhau víi viªn qu¶n lý. C¶ mÊy anh em bÞ Ên vµo mét c¸i buång khãa tr¸i cöa l¹i. Thu Phong kÓ: - Khi Êy, chóng tí sèt ruét v× t×nh h×nh ë nhµ. Ph¸p khñng bè ë B¾c Ninh, rôc rÞch chiÕm H¶i Phßng. Anh nµo còng muèn vÒ. Mét tiÖm nh¶y ë Phi LuËt T©n muèn thuª, tr¶ l−¬ng hËu, nh−ng kh«ng ai muèn ®i. Trong khi bÞ giam, thËt lµ ng¸n ngÈm, phÇn th× nhí n−íc, phÇn th× lo cho sè phËn nh− c¸ n»m trªn thít. Cuèi cïng mÊy th»ng bµn nhau ®i cÇu cøu ViÖt Minh, nghÜa lµ anh em ngoµi ga. Tí ®¹p cöa sæ, ch¹y ®i t×m «ng xÕp ga ng−êi m×nh, nhê can thiÖp nÕu nh− chóng gië trß thñ tiªu. Cuèi cïng ®−îc th¶ ra. Anh em cö tí lµm ®¹i biÓu ®i gÆp th»ng chñ tiÖm gäi lµ T¨ng chñ nh©n. Ngåi trªn c¸i xe ngùa lãc cãc, tí t−ëng ®êi thÕ nµo còng tµn, ®i lµ cã thÓ chÕt. Còng may lµ T¨ng ®ang thÊt thÕ, l¹i èm s¾p chÕt, l¹i lo bän m×nh ®em hîp ®ång ra kiÖn. H¾n ®Êu dÞu, b¶o tiÒn th× kh«ng cã, nh−ng cø ë vµi n¨m, h¾n sÏ nu«i vµ cho ®i xem c¶nh ®Ñp. MÊy th»ng ch¸n qu¸, quyÕt ®Þnh vÒ n−íc. Ph¸p lóc Êy chÆn cöa khÈu, kh«ng ®i tµu ®−îc. Tí bÌn nãi víi T¨ng chñ nh©n mua cho vÐ m¸y bay. Ph¸p kh«ng cho. Buån qu¸, quÇn ¸o ph¶i b¸n ®i ®Ó nu«i nhau. HÕt tiÒn ph¶i ®i ®¸nh ®µn ngoµi phè kiÕm ¨n, ®−îc mÊy c« sinh viªn Tµu mª tÝt. C¸c c« rñ ë l¹i, nh−ng bän tí vÉn cø thÊy ph¶i vÒ. Sau chóng tí liÒu ®Õn l·nh sù qu¸n Ph¸p, bï lu bï loa, däa nã r»ng chóng t«i lµ c«ng d©n Ph¸p, nÕu kh«ng cho vÐ m¸y bay th× ®i ¨n mµy ®Ó bªu n−íc Ph¸p. ThÕ lµ ®−îc vÐ. X¸ch va-li tõ biÖt ®Êt con trêi. MÊy c« sinh viªn hái vÒ n−íc ®Ó lµm g×. Tí nãi vÒ cÇm sóng p¨ng p¨ng víi Ph¸p. C¸c c« g¹t n−íc m¾t, nh−ng chóng tí phít tØnh b−íc lªn m¸y bay. Ngåi trªn m¸y bay, th«i th× t¸n Ph¸p nh− kh−íu, nãi n−íc ViÖt Nam sÏ m·i m·i ®øng trong khèi liªn hiÖp Ph¸p. Khi xuèng, mét

357

NguyÔn Huy T−ëng th»ng Ph¸p b¾t tay. ThÕ lµ tho¸t n¹n. §Æt ch©n lªn ®Êt Tæ quèc, tí øa n−íc m¾t. Tõ biÖt h·ng Air France, dâng d¹c gäi xe tay, b¶o ch¹y nhanh. Tí quay l¹i c¸i h·ng, gi¬ tay, miÖng thÐt p¨ng p¨ng nhÆng lªn. Tôi Ph¸p ch¼ng hiÓu ra lµm sao c¶. MÊy «ng m·nh Hµ Néi ®· lµm cho tôi lâ bÐ c¸i nhÇm... MÊy anh tù vÖ häc sinh má tr¾ng h¸ hèc måm nghe, lÊy lµm thó vÞ ®ßi Thu Phong kÓ tiÕp. Anh kho¸i trÝ, ®øng lªn võa kÐo ®µn, võa ®¸nh nhÞp ch©n, nghiªng ng¶ say s−a trong mét ®iÖu rom-ba. Chu«ng Nhµ thê lín ®iÓm t¸m giê võa døt, cßn ng©n vang. Tù nhiªn cã mét tiÕng sÇm, råi Çm Çm, p×nh p×nh, sóng næ ran kh¾p n¬i. Thu Phong hái: §¸nh nhau? Chung quanh chØ nghe cã tiÕng thë, tiÕng run. D−íi ®−êng, lè nhè nh÷ng bãng ®en ®en. TiÕng xe t¨ng r× r× ë phÝa c«ng an quËn mét. Mäi ng−êi nhèn nh¸o kªu Çm lªn. Chît ë d−íi nhµ mét tiÕng thÐt väng lªn: "C¸c anh lµm c¸i g× mµ ån lªn thÕ? Ngåi c¶ ®Êy µ? §i ®èt m×n h¹ c©y ®i chø?" Nghe râ tiÕng «ng Phïng Gia Léc, «ng giµ ®¹i ®éi tr−ëng mµ hä khiÕp sî v× s¸ng nµo còng b¾t hä cëi trÇn ra phè "kháe v× n−íc". Håi l©u, tiÓu ®éi tr−ëng võa run võa th× thµo ra lÖnh: "Th»ng nµo ®i ®èt m×n?" Im lÆng. Mäi ng−êi run b¾n. Mét lóc, anh em chØ ®Ých danh: Thu Phong! Anh sî qu¸, nh−ng còng ph¶i xuèng. Ch¼ng g× còng ®· lµm cho anh em c¶m phôc m×nh v× c©u chuyÖn giang hå míi kÓ. Anh lÇn t×m nh÷ng c¸i lç ®· khoan trong c¸c th©n c©y, lÇn l−ît cho m×n g«m vµo, run rÈy, lÊm lÐt nh×n sang nhµ Moãc-li-e rên rîn, um tïm trong bãng tèi, thÊp thám chØ sî nã b¾n sang. Anh võa nhÐt m×n, võa o¸n lò trÎ con, ®¸ng lÏ m×n ®· ®Æt s½n trong c¸c lç, lóc nµy chØ viÖc ®èt, nh−ng chóng nã thÊy ngät ngät ¨n ®−îc, cø r×nh lÊy ®em vÒ chÐn, nªn tù vÖ kh«ng d¸m ®Æt tr−íc n÷a. Thu Phong ®èt xong, ï

358

Sèng m·i víi Thñ ®« tÐ ch¹y vµo trong nhµ, hai tay bÞt lÊy tai. Nh−ng chØ thÊy tiÕng x× x× nh− ph¸o x×, råi im bÆt. TÊt c¶ hµng c©y vÉn ®øng tr¬ tr¬. Hä ho¶ng hèt khu©n ®å ®¹c trong nhµ vøt ra ®−êng. Ng−êi nµo ng−êi Êy thë hång héc. Chît l¹i cã tiÕng anh tiÓu ®éi tr−ëng th× thµo h¹ lÖnh: "Thu Phong lªn g¸c th−îng th¸m thÝnh t×nh h×nh". Cµng lªn cµng thÊy nguy hiÓm, nhµ lay chuyÓn nh− s¾p ®æ. Võa trÌo, Thu Phong võa o¸n tiÓu ®éi tr−ëng vµ anh em, ®Èy m×nh toµn vµo chç chÕt. Lªn tíi g¸c th−îng, anh r¹p ng−êi xuèng. §¹n rÝt trªn ®Çu nh− chim hãt. Nh×n vÒ phÝa C«ng an Hµng Trèng, ®¹n löa bay lo¹n nh− ®ªm hoa ®¨ng. Nh÷ng tiÕng h« ho¸n väng l¹i. PhÝa tßa b¸o Cøu quèc, mÊy cöa sæ s¸ng rùc. Löa ®èt trong nhµ, cã nh÷ng bãng ®en ®i l¹i. Mét anh cÇm mét bã giÊy nh− ng−êi ra hiÖu råi qu¨ng vµo ®¸m löa. Xa xa, chíp ®¹i b¸c. TiÕng næ r×nh r×nh. L¸c ®¸c cã nh÷ng ®¸m ch¸y. Thu Phong ngao ng¸n, kh«ng biÕt råi m×nh sÏ ®i ®Õn ®©u. Cuéc ®êi cña anh råi sÏ thÕ nµo. Anh mang m¸ng nhí nh− ®· cã ai cho biÕt lµ Hå Chñ tÞch cã nãi: "N−íc ta lµ mét n−íc nh−îc tiÓu, ph¶i ®¸nh l©u dµi". Nh−ng bao giê th× sÏ th¾ng? Anh n¾m c¸i bao sóng lôc, vµ mét qu¶ lùu ®¹n Mü cßn nguyªn vÑn. Tõ ®©y, cã lÏ anh kh«ng cßn bao giê ®−îc ®¸nh ®µn n÷a, mµ chØ cßn dïng nh÷ng thø vâ khÝ nµy. Khi ë C«n Minh vÒ, anh cã ®em theo c¶ mét va-li s¸ch ©m nh¹c vµ mét tËp nh¹c dµy ®Þnh vÒ n−íc tù häc vµ tiÕp tôc c¸i ®êi nh¹c sÜ cña anh. Nh−ng thÕ nµy lµ hÕt råi. Anh nhí b÷a tiÖc ë nhµ c¸i anh thanh niªn kú côc. §óng råi. §Êy chØ cã thÓ lµ cuéc vui cuèi cïng. Anh kh«ng biÕt hä b¶o anh lªn th¸m thÝnh c¸i g× ë trªn c¸i g¸c th−îng rÐt ng¨n ng¾t nµy, nh−ng anh còng kh«ng d¸m xuèng, v× ch−a cã lÖnh. Anh chît nghe thÊy cã tiÕng ng−êi lao xao ë ch©n t−êng sau nhµ. Tõ lóc næ sóng, b©y giê anh míi l¹i ®−îc nghe tiÕng ng−êi ë ®©u tíi, r× rÇm nh− ë d−íi ®Êt ®−a lªn. Anh tôt xuèng nhµ, nghe râ

359

NguyÔn Huy T−ëng tiÕng ng−êi m×nh hiÒn lµnh, ªm ¸i. H×nh nh− hä ®ang ®i t×m ®−êng. Sóng ch¹m nhau l¹ch c¹ch. Hä nh− c«ng kªnh nhau trÌo t−êng vµo. Bãng mò ca-l« vµ ¸o trÊn thñ. Ch¾c lµ bé ®éi råi. TiÕng hä gäi nhau: "§©y, ®©y, vµo lèi nµy". Vµ hä nh¶y c¶ xuèng s©n. Thu Phong mêi hä vµo trong nhµ. Anh em ®èt nÕn. §Êy lµ nh÷ng anh em c«ng an xung phong, võa ®¸nh nhau ë quËn mét vÒ. Ng−êi ta quen nhau qu¸ lµ nhanh chãng. LÇn ®Çu tiªn, Thu Phong gÆp nh÷ng ng−êi chiÕn ®Êu. Hä oang oang kÓ chuyÖn ®øng trªn g¸c th−îng quËn c«ng an nÐm xe t¨ng, vµ hai chiÕc bèc ch¸y. Thu Phong thÊy hä rÊt dÔ th−¬ng, kh«ng th« bØ nh− bän lÝnh khè ®á, khè xanh ngµy tr−íc. Anh thÊy d©n téc m×nh ch−a bao giê cã søc m¹nh nh− thÕ vµ n−íc m¾t anh ch¶y ra, c¶m ®éng nh×n hä cuén giÊy l¹i ®Ó hót thuèc lµo. Mét vµi ng−êi kh¸c lôc tôc kÐo vµo. Mét anh nh×n Thu Phong trõng trõng. Hai ng−êi bçng cïng µ lªn mét tiÕng. §Êy lµ Vò Minh. Mét sù gÆp l¹i kú l¹. Míi trong b÷a tiÖc buæi chiÒu th«i, mµ sao nã ®· xa l¨ng l¾c. Hä vÉn ch−a biÕt tªn nhau, nh−ng còng nh− nh÷ng ng−êi cïng chung mét kû niÖm th× th−êng vå vËp nhau ngay, Thu Phong vµ Vò Minh «m chÇm lÊy nhau, th©n thiÕt nh− ®«i b¹n l©u ®êi. Vò Minh kh«ng ph¶i lµ c«ng an xung phong. Sau b÷a tiÖc ë nhµ T©n, anh ®i t×m ng−êi yªu ë ®−êng Mai H¾c §Õ giôc t¶n c−, nh−ng ng−êi yªu ®· ®i råi. Anh trë vÒ, võa ®Õn quËn c«ng an th× næ sóng, xe giÆc kÐo ®Õn. Anh ch¹y vµo trong quËn cïng chiÕn ®Êu víi anh em, vµ khi anh em rót, th× anh còng trÌo t−êng rót theo. Vò Minh hái: - CËu ë ®©y µ? Thu Phong gËt ®Çu vµ hái: - Cßn cËu?

360

Sèng m·i víi Thñ ®« - Ngâ HuyÖn. Hä ch−a kÞp hái chuyÖn thªm th× bçng cã tiÕng thÐt tuyÖt väng, nh− tiÕng kªu trªn con tµu nguy biÕn: - Xe t¨ng ®Êy! Cã tiÕng hái: "§©u? Nã ®©u?" Thu Phong nhËn ra tiÕng nãi vang lõng rÊt dÔ nhËn cña «ng Phïng Gia Léc. Gi÷a tiÕng ®éng c¬ Çm Çm, «ng Léc thÐt: - Tù vÖ phè Nhµ Thê ®©u? Theo t«i ra ®¸nh xe t¨ng. TiÕng ch©n ng−êi rÇm rËp ngoµi ®−êng. TiÕng nh÷ng thanh niªn lÝu rÝu: - Cô Léc. Kh«ng ®¸nh ®−îc ®©u. LÊy g× mµ ®¸nh? - Cø lùu ®¹n qu¨ng vµo. - Nhµ Ng« Tö H¹ nã phun Ðt-x¨ng b¾n ®¹n löa, ch¸y råi. Râ nh− ban ngµy. NÊp ®©u ®−îc mµ ®¸nh. - Cho nã ®èt, g¹o ta ®· chuyÓn hÕt ®i råi! Thanh niªn ViÖt Nam, tiÕn lªn! H¸t lªn. Kháe v× n−íc kiÕn thiÕt quèc gia... - Cô Léc ¬i! Vµo ®i! Nguy hiÓm ®Êy! - Xung phong ph¸ xe t¨ng, tù vÖ phè Nhµ Thê ®©u, theo t«i! Quªn mäi nguy hiÓm, nhiÒu ng−êi ch¹y ra ®−êng, kh«ng ph¶i ®Ó ®¸p lêi kªu gäi cña «ng ®¹i ®éi tr−ëng, mµ ®Ó kÐo «ng l¹i. Thu Phong, Vò Minh vµ tèp c«ng an xung phong míi tíi, còng nh¶y bæ ra. C¶ khu phè Nhµ Thê s¸ng rùc nh− ban ngµy. Nhµ thê lín sõng s÷ng hai c¸i th¸p cao ngÊt ®en x¹m gi÷a mét hµo quang ®á. Hai chiÕc xe t¨ng lång lén bß qua c¸i v−ên hoa trßn tr−íc mÆt nhµ thê. T−îng §øc MÑ rung lªn nh− trong mét ®¸m r−íc. Mäi ng−êi lïi l¹i, nh−ng «ng Léc ®· tiÕn gÇn c¸i xe tr−íc, tay nÐm lùu ®¹n, miÖng h« xung phong. C¸i ®iÒu mµ ai nÊy ®Òu lo sî ®· x¶y ra. C¸i xe sau nh¶

361

NguyÔn Huy T−ëng ®¹n. Hai tay «m ngùc, ch©n lo¹ng cho¹ng, «ng vÉn g−îng ®øng, vµ thÐt to: - §uæi b¾t c¸i xe t¨ng! Hai c¸i xe rÇm rÇm ch¹y qua nhµ Ng« Tö H¹ ®ang ngïn ngôt ch¸y. ¤ng Léc ng· khuþu xuèng, nh−ng vÉn bß ®uæi theo, tay ph¶i gi¬ khÈu sóng lôc nh»m c¸i xe sau b¾n lu«n mÊy ph¸t. Thu Phong chê m·i kh«ng thÊy ai l«i «ng Léc vµo, anh liÒu ch¹y tíi xèc «ng dËy. Nh−ng «ng vÉn cø lÕt ®i, ®Ó l¹i ®»ng sau mét vÖt m¸u dµi. Ng−êi ë phÝa nhµ gi¸m môc rÇm rËp ch¹y l¹i kªu la: - Nã ®· vµo chiÕm phè Nhµ Chung råi! Nhµ Moãc-li-e rµo rµo b¾n sang. Suèt tõ nhµ thê trë xuèng, kh«ng cßn ®−êng vÒ n÷a. Ng−êi ta ch¹y t¸n lo¹n lªn phè Lý Quèc S−. Mét tiÕng kªu giËn d÷: "B¸c sÜ B×nh tr−íc nhµ gi¸m môc ®· kÐo cê tr¾ng ®em c¶ gia ®×nh hµng Ph¸p råi!" Qua khái ®Òn Lý Quèc S−, «ng Léc n»m vËt xuèng gi÷a ®−êng. Nhµ Ng« Tö H¹ ch¸y cµng to. Thu Phong ®ì «ng Léc ®øng lªn, c¸i ¸o s¬-mi phê-la-nen cña «ng ®á lßm m¸u tõ ngùc trë xuèng. ¤ng nãi phÒu phµo: - MÆc t«i. Ch¹y ®i. Kh«ng ph¶i lo cho t«i. NÕu t«i chÕt th× còng ®· lµm trßn nhiÖm vô cña t«i ®èi víi phè cña chóng ta. Anh ®i ®i. §Ó t«i n»m ë ®©y. Anh cã gÆp con Oanh nhµ t«i th× nãi víi nã lµ t«i ®· ®¸nh xe t¨ng, nh− t«i ®· høa víi nã. Anh cÇm lÊy c¸i sóng nµy vµ b¶o t«i cho nã. T«i ®· cho nã lóc chiÒu mµ nã kh«ng nhËn. Thu Phong cÇm lÊy khÈu sóng lôc trong tay «ng. ¤ng g¾t: - Th«i, ®i ®i. Tay «ng chØ vµo c¸i nhµ Ng« Tö H¹: - G¹o mang ®i hÕt råi, cho chóng mµy ®èt.

362

Sèng m·i víi Thñ ®« L¾ng nghe nh− cã tiÕng «ng Léc c−êi. Hai c¸i xe t¨ng ®· rÏ vÒ Hµng Gai, bçng quay l¹i. Nh©n d©n bÞ kÑt gi÷a hai luång ®¹n, nghÏn l¹i tr−íc nhµ Ng« Tö H¹ ch¸y phõng phõng. Thu Phong chît thÊy «ng Léc l¶o ®¶o ®øng dËy, th©n h×nh cao lín cña «ng tr«ng ngang tµng víi c¸i ngùc në vµ hai vai réng, c¸nh tay ph¶i gi¬ lªn: - ViÖt Nam ®éc lËp mu«n n¨m. Hå Chñ tÞch... ¤ng ng· xuèng, mét t¶ng gç ch¸y tõ nãc nhµ r¬i xuèng ®Ì lªn «ng. Thu Phong ®Þnh ch¹y trë l¹i, nh−ng Vò Minh ®· kÐo anh ch¹y biÕn vµo phè Ch©n CÇm. C¶ khu Ngâ HuyÖn ®· dån c¶ vµo c¸i s©n réng cña mét c¸i nhµ t©y. Chen chóc cã hµng vµi tr¨m ng−êi. TiÕng trÎ con khãc tru trÐo. TiÕng ®µn bµ dç con g¾t gáng. TiÕng c¸c cô giµ ho sï sô. TiÕng phô n÷ lÐo xÐo gäi mÑ, gäi anh. TiÕng ®¹i b¸c næ rÇm, ng−êi ta ng· læng chæng nh− trong mét c¸i toa tµu bÞ giËt m¹nh. Mét bµ mÑ kªu nh− xÐ ruét: "¤ng giÉm chÕt con t«i råi". Vò Minh qu¸t: - Im ®i kh«ng chÕt c¶ b©y giê. Mét tiÕng kªu t¾c trong cæ häng:

NguyÔn Huy T−ëng - Tí ®©y. BiÕn ®i. ë ®©y ®«ng ng−êi, thÕ nµo còng lé. Thu Phong vµ Vò Minh xÐo bõa lªn vai, lªn ®Çu mäi ng−êi, mÆc cho bµ con chöi rña. Hä trÌo t−êng sang nhµ bªn c¹nh. HÕt céc ®Çu l¹i va tr¸n, hä lÇn vµo mét c¸i buång, sê so¹ng th× biÕt ®Êy lµ mét c¸i xa-l«ng. Hä ch−a kÞp ngåi th× ngoµi s©n rÇm mét tiÕng næ nh− bom Mü thêi NhËt, g¹ch ngãi ®æ lÊp kÝn c¶ c¸i cöa võa vµo. §«i b¹n míi «m chÇm lÊy nhau. Hä ch−a hoµn hån th× l¹i cã tiÕng ®Ëp cöa huúnh huþch ë gian nhµ ngoµi. Ngoµi ®−êng vÉn cã tiÕng xe t¨ng r× r×. Nhµ bªn næi lªn nh÷ng tiÕng kªu, tiÕng khãc. Thu Phong nãi khÏ: - Nã vµo bªn Êy råi. Vò Minh ó í: - Cã lÏ nã ®ang giÕt. L¹i cã tiÕng huúnh huþch. §óng T©y råi. Tãc g¸y hai ng−êi dùng ®øng c¶ lªn, må h«i to¸t ra ®Ém c¶ s¬-mi. Tay hai ng−êi bÊm nhau ®Õn ch¸y c¶ thÞt. Cöa ra s©n ®· bÞ lÊp råi. Thu Phong th× thµo: - Nã x¬i nhau víi m×nh råi.

- Nã vµo ®Êy. TiÕng ®Ëp ngoµi cöa th×nh th×nh, nghe ®óng lµ tiÕng T©y x× xå, man rî. Vò Minh hèt ho¶ng, mãc tói lÊy ra c¸i vÝ trong Êy cã c¸i chøng minh th−, t¾c l−ìi, xße tay ra cho nã muèn r¬i ®©u th× r¬i. Hai hµm r¨ng ®¸nh vµo nhau cÇm cËp, anh thë dµi tù ng−îng víi m×nh, vµ lÈn ®i mét chç kh¸c. Bçng anh nghe tiÕng Thu Phong th× thµo: - CËu ®Êy µ? Vò Minh giËt m×nh hái: - Ai ®Êy? CËu ®Êy µ?

- ChÕt kh«ng sî, chØ sî nã tra tÊn. Nã chäc tiÕt nh− ë Yªn Ninh... Mét lóc Thu Phong nãi: - Cã thuèc l¸ kh«ng? Hót cho ®ì sî. - Cßn nöa bao Esquire ®©y, vµ nöa hép Craven A. Sao run b¾n c¶ lªn thÕ nµy? TiÕng sóng næ, tiÕng kªu khãc. Råi l¹i vÉn c¸i tiÕng huúnh huþch, huúnh huþch, kh«ng biÕt chóng nã ®ang lµm g× ngoµi Êy. Thu Phong hót mét h¬i thuèc l¸, nuèt hÕt khãi. Anh nãi: - Ch¶ nhÏ ®Ó cho nã b¾t. Hay lµ tù tö.

363

364

Sèng m·i víi Thñ ®« -??? - §»ng nµo còng chÕt. §Ó nã b¾t ®−îc th× nhôc, mµ tra tÊn th× khã lßng mµ chÞu ®−îc. - Míi ®¸nh nhau ®−îc mÊy giê mµ ®· ®Õn nçi Êy −? Hä cïng thë dµi. §èm löa thuèc l¸ ¸nh lªn hai cÆp m¾t chíp chíp råi l¹i tèi um. Thu Phong hái: - CËu cã lùu ®¹n kh«ng?

NguyÔn Huy T−ëng qu¸n r−îu, nh÷ng ®¨ng-xinh. Anh kh«ng chÕt bªn nh÷ng g¸i trôy l¹c, mµ bªn mét anh b¹n sinh viªn trong tr¾ng. Tõ gi· c©y ®µn. C¸i chÕt cña hai ng−êi thanh niªn tù vÖ Hµ Néi sÏ truyÒn m·i vÒ mu«n ®êi. Anh nãi: - B©y giê th× rót kÝp lùu ®¹n ra. Chóng ta sÏ cïng ®Õm mét hai ba, ®Õn ba th× chóng ta cïng ®Ëp lùu ®¹n. ThÕ cã ®−îc kh«ng? Chóng ta cïng chÕt mét lóc, kh«ng cã ®øa nµo chÕt tr−íc, kh«ng cã ®øa nµo chÕt sau. Lêi thÒ danh dù. §−îc ch−a? - §−îc råi.

Vò Minh nghÑn ngµo: - Cßn mét qu¶. Lùu ®¹n Mü. - Tí còng cßn mét qu¶ lùu ®¹n Mü. CËu cã nhÊt ®Þnh tù tö kh«ng? - CËu thÕ nµo? - NhÊt ®Þnh. - õ th×... còng ®−îc... - Tr−íc khi chÕt, còng nªn biÕt nhau mét chót. Tí lµ nh¹c sÜ Thu Phong, míi ë Tµu vÒ. - M×nh lµ Vò Minh, sinh viªn luËt. TiÕng huúnh huþch cµng d÷. Nã c¹y cöa vµo ®Õn n¬i råi. Thu Phong long träng: - §ªm nay, ®ªm næ sóng ®Çu tiªn, cã hai th»ng thanh niªn ch−a quen biÕt nhau bao giê, míi gÆp nhau trong mét b÷a tiÖc mµ còng ch¼ng biÕt th»ng chñ lµ ai, hai th»ng thanh niªn Êy ®· thÒ sèng chÕt víi Thñ ®«, nay nguyÖn cïng chÕt ®Ó khái sa vµo tay giÆc. Cuéc ®êi giang hå cña anh sÏ ®−îc kÕt thóc ë ®©y, trong c¸i ®ªm ®Çu cña Hµ Néi kh¸ng chiÕn, mµ kh«ng tµn tÖ ª chÒ trong nh÷ng

365

Tuy nãi thÕ, nh−ng Vò Minh cßn trï trõ ch−a muèn rót kÝp. Anh t−ëng anh sÏ lµ ng−êi gi¶i phãng Thñ ®«, h·nh diÖn víi ng−êi yªu. Ngµy Êy anh sÏ ®éi mò s¾t, ®i ñng cao, ®eo kiÕm dµi ®i trong ®oµn chiÕn sÜ hiªn ngang, gi÷a nh÷ng tiÕng hoan h« vang dËy. Cã mu«n ®ãa hoa nÐm xuèng ng−êi anh. Cã lÏ nµo, cuéc ®êi l¹i kÕt côc chãng ®Õn thÕ nµy. Nh−ng Thu Phong ®· rót kÝp lùu ®¹n vµ vøt nã ®i, hái Vò Minh ®· lµm ch−a. Vò Minh tÆc l−ìi. Ng−êi chiÕn sÜ ph¶i lµ ng−êi träng danh dù. Anh rót kÝp, khe khÏ ®Æt c¶ qu¶ lùu ®¹n vµ c¸i kÝp lªn bµn. Thu Phong còng ®Æt qu¶ lùu ®¹n lªn bµn. Tay hai ng−êi ch¹m nhau, vµ cïng rung rung. Vò Minh nãi: - §Ó hót xong ®iÕu thuèc l¸ ®·. Lóc nµo nã vµo ta ®Ëp còng võa. Vµ anh vøt ®iÕu Esquire ®ang hót dë, më hép lÊy mét ®iÕu Craven A, råi ®−a cho Thu Phong: - §»ng Êy hót ®i. B×nh th−êng th× hót Esquire. Nh−ng nh÷ng lóc long träng s¾p chÕt thÕ nµy, th× hót Craven A míi ®óng. Chung quanh yªn tÜnh, vÉn chØ thÊy tiÕng c¹y cöa huúnh huþch. Hai ng−êi, tay gi÷ qu¶ lùu ®¹n, ©m thÇm ngåi hót. Hä hót hÕt ®iÕu nµy l¹i ch©m ®iÕu kh¸c. Hä chê m·i kh«ng thÊy g×. H×nh nh−

366

Sèng m·i víi Thñ ®« kh«ng ai muèn nãi ®Õn chuyÖn lùu ®¹n n÷a, hä nh×n c¸i ®èm ®á cña thuèc l¸ tõ tõ lªn xuèng. Th× giê tr«i ®i. Qua c¸i cöa sæ lín cã chÊn song, Thu Phong l¬ m¬ nh×n lªn trêi. Tr¨ng l−ìi liÒm trong suèt, nh− mét b×a giÊy b¹c, in râ trªn nÒn trêi kh«ng gîn m©y. Hai bªn ®u«i tr¨ng, cã hai ng«i sao s¸ng nh− ngäc. Anh nghÜ: ng−êi ta th−êng b¶o sao bao giê còng xa tr¨ng. Kh«ng hiÓu v× sao ®ªm nay, hai ng«i sao kia ë s¸t ngay tr¨ng mµ s¸ng nh− thÕ ®−îc. §Êy lµ ®iÒm g×? §iÒm ta th¾ng hay ta thua? Anh lµ mét nhµ ®¹o gèc, nh−ng tõ bÐ ®Õn lín, anh kh«ng tin ®¹o. Qu¸i, sao lóc nµy anh bçng lÈm bÈm ®äc kinh, cÇu trêi cho ViÖt Nam chiÕn th¾ng. Vò Minh còng nh×n c¸i c¶nh l¹ lïng Êy, kªu lªn mét tiÕng å khe khÏ, rïng m×nh v× c¸i c« qu¹nh cña tr¨ng sao. Anh thÊy l¹nh vµ nao nao nhí c¸i gi−êng cña anh. Anh muèn chui vµo c¸i ch¨n Êm vµ mai ngñ rÊt tr−a. Thu Phong nãi: - CËu cã thÊy tr¨ng nh− thÕ bao giê kh«ng? - Kh«ng. - Vò Minh võa nãi võa ng¸p. - §ªm nay kh¾p n¬i ai còng ph¶i tr«ng thÊy c¸i c¶nh nµy. Hä l¹i ngåi im, hót thuèc l¸. Thu Phong chît hái: - CËu cã thÊy tiÕc ®êi kh«ng?

NguyÔn Huy T−ëng - Tí ch¼ng ®−îc häc nhiÒu nh− ®»ng Êy. NÕu sèng th× l¹i cø c¸i nghÒ nh¹c sÜ mµ kÐo. KÓ ra chÕt th× còng buån. Lóc n·y, tí nh×n lªn trêi, lßng xao xuyÕn muèn lµm mét b¶n nh¹c gäi lµ Thñ ®« khãi löa. - Th× sèng mµ lµm, téi g× mµ chÕt nhØ. Tí thÊy tiÕc cho cËu. - Tí còng thÊy tiÕc cho cËu. Sao chóng m×nh l¹i chÕt. Céng hai ®øa míi ®−îc bèn m−¬i tuæi hay h¬n mét tÝ chø nhiÒu g× cho cam. V« lý qu¸. Mµ cã g× ®©u? NÕu lµ T©y hay thæ phØ th× nã ph¶i lµm Çm lªn chø, sao l¹i c©m nh− hÕn thÕ nµy. V« lý. ChÕt chöa, «ng giµ Léc «ng Êy cßn göi c¸i sóng lôc cho con Oanh ®©y. Quªn bÐng ®i mÊt. Sao l¹i ló lÊp c¶ ®i nh− thÕ nµy. Ng¾m tr¨ng thÕ mµ còng cã c¸i hay mµy ¹. §¸nh nhau chø viÖc g× mµ chÕt! Hä hèt ho¶ng nh− qu¶ lùu ®¹n s¾p næ tung lµm tan x¸c hä. Hä rîn ng−êi nh− lÇn ®Çu tiªn ta ®Õn gÇn mét thø thuèc næ nguy hiÓm. Thu Phong nãi: - Gi÷ cÈn thËn, nã næ bá mÑ. Vò Minh c−êi khóc khÝch: - ¤ng cho ngu nhÊt lµ hai th»ng m×nh. KÝp ®©u, ®ót vµo.

Vò Minh nghÜ: Ch¾c lµ cu cËu muèn thay ®æi ý kiÕn råi. Tù nhiªn anh thÊy nh− cÊt ®−îc mét g¸nh nÆng trªn m×nh. Anh nãi: - TiÕc l¾m chø. Tí míi hai m−¬i tuæi. Cßn bè mÑ, cã ng−êi yªu, häc giái, cã chÝ h−íng. - Méng t−¬ng lai cña cËu lµ g×? - Tí méng lµm tr¹ng s−, kho¸c ¸o ®en vµo tßa, bªnh vùc cho nh÷ng ng−êi oan øc, lµm cho c«ng lý ®−îc s¸ng tá trªn câi ®êi nµy. Cßn cËu?

367

- KÝp cña tao ®©u. MÑ cha nã kÝp cña tao ®©u. Lóc n·y h¨ng qu¸, tao vÊt mÑ nã ®i ®©u råi Êy mµy ¹. Vò Minh ®· tra kÝp vµo qu¶ lùu ®¹n cña m×nh, vµ yªn trÝ ngåi hót thuèc l¸. Anh thÊy c¸i bãng cña Thu Phong ®ang sê so¹ng trªn nÒn g¹ch hoa ®Ó t×m c¸i kÝp, ®Çu hÕt va vµo bµn l¹i vµo ghÕ, lu«n måm xuýt xoa kªu ®au. Vò Minh «m bông c−êi. Thu Phong qu¸t: - §· ®ång sinh ®ång tö, mµ thÊy tao ho¹n n¹n thÕ nµy, mµy ngåi c−êi ®−îc −? Lóc chÕt th× ghª l¾m, nh−ng lóc sèng th× bá nhau ngay. ¤ hay, m×nh vøt nã xuèng ®©y chø cã vøt ®i ®©u mµ t×m

368

Sèng m·i víi Thñ ®«

NguyÔn Huy T−ëng

kh«ng thÊy. T×m hé tao mµy. Tao cø cuèng c¶ lªn. Hó vÝa! Tao sî qu¸ ®i mÊt th«i, mµy ¹. Sao lóc n·y h¨ng m¸u vÞt thÕ.

gi©y phót hai th»ng tù tö trë l¹i víi ®êi. Hó vÝa! Cha mÑ ¬i, thËt lµ hó vÝa.

§èm thuèc l¸ ®· nh¹t ®i, vµ khãi thuèc l¸ ®· bay râ trong gian phßng. Buæi sím ®· lµm tr¾ng c¸i ®èng v«i g¹ch ngoµi s©n. Hä t×m thÊy c¸i kÝp gi÷a nh÷ng mÈu thuèc l¸ hä võa hót. Hä b−íc ra nhµ ngoµi. Cã tiÕng ng−êi nãi chuyÖn ngoµi phè. Hä yªn t©m. VÉn cã tiÕng huúnh huþch. Hä x«ng tíi mét c¸i buång xÐp cã c¸i tiÕng huúnh huþch l¹ kú. Thu Phong më cöa, trè m¾t nh×n, bçng ph¸ lªn c−êi. Mét con thá tr¾ng to sï sô th¶ láng trong buång xÐp thÊy cöa më nã nh¶y lªn. §óng råi, ®ªm qua ch¾c lµ cu cËu còng sî nh− hai th»ng ®· ch¹y lung tung mµ lµm thµnh c¸i tiÕng huúnh huþch h·i hïng. Anh x«ng vµo b¾t con thá bá ®êi, võa c−êi võa nãi:

- Kh¸ng chiÕn ®¸ng c−êi hay ®¸ng khãc? Cã lÏ c−êi nhiÒu h¬n... Vò Minh võa nãi võa ®øng dËy. NghÜ ®Õn c¸i lè cña m×nh ®ªm qua, anh l¹i nh¨n mÆt, tay bÊm bông, c−êi ngÆt nghÏo. Con thá quay l¹i, mâm l¾p b¾p, m¾t lanh l¸nh, vµ nh¶y chåm ch¹y biÕn. Hä gi÷ lÊy nhau cho khái ng· trong mét trËn c−êi ngÊt nh− ®iªn.

- Tao sÏ ®em mµy ®i xö tö. V× mµy mµ suýt n÷a Hµ Néi mÊt mét tr¹ng s− vµ mét nh¹c sÜ. Con thá ®· xæng ra khái c¸i buång xÐp, ch¹y vµo xa-l«ng. Hä ®uæi theo vµ b¾t ®−îc. Vò Minh ®Æt nã trªn vai, tay vuèt c¸i m×nh tr¾ng m−ît cña nã. §«i b¹n nh×n nhau, võa sî, võa mõng, võa thÊy kh«i hµi. Hä ngåi xuèng ghÕ bµnh, nh×n nhau c−êi ngÊt. Hai tay Vò Minh gi¬ con thá ra tr−íc mÆt, ng¶ ®Çu vµo thµnh ghÕ, c−êi s»ng sÆc. Anh bçng bu«ng con thá cho nã ch¹y, vµ «m bông c−êi ra n−íc m¾t. Anh gi¬ ngãn tay nh− ®e con vËt: - T«i tha cho anh! Anh còng cßn muèn sèng kia mµ! Thu Phong ®øng dËy, ®Õn ngåi bªn c¹nh b¹n míi, rót c¸i mò cal« tù vÖ ®éi lªn ®Çu, söa cho nã lÖch sang mét bªn. Anh n¾n l¹i c¸i cê-ra-v¸t, nãi: - §êi cã lµm sao ®©u. Sèng vÉn cø vui h¬n. TiÕc kh«ng cßn c¸i ¾c-coãc-®ª-«ng lµm mét bµi §ªm thu mµ m×nh rÊt thÝch, mõng c¸i

369

370

Sèng m·i víi Thñ ®«

28

T

iÓu ®éi rót tõ nhµ s¬n RÐsistanco qua ngâ CÊm ChØ ®Ó sang Hµng B«ng vµ trë vÒ khu Hoµn KiÕm. Hä lÇn qua c¸c lç t−êng ®ôc xuyªn nhµ nµy sang nhµ kh¸c, bì ngì vµ ng¹i ngïng, nh− ®i vµo nh÷ng n¬i xa l¹. Hä hµnh qu©n tõ m−êi hai giê ®ªm. Qu·ng ®−êng ngµy th−êng ®i vµi phót mµ ®· l©u l¾m, l©u l¾m hä míi tíi nhµ ch÷a r¨ng Minh Sinh. Còng ®· xa Cöa Nam råi. Trªn g¸c cã ®Ìn s¸ng, ch¾c ch¾n lµ cã TÇu gian. Sî lé, hä kh«ng d¸m më cöa ra ®−êng, quay vµo trong nhµ, trÌo t−êng sang nhµ bªn c¹nh. Hä ®ang lom khom chui, tay lÇn mß lÇn lç t−êng, chît mét tiÕng x¹ch x¹ch nh− lªn ®¹n lµm cho hä giËt m×nh lïi l¹i. Hä nÝn thë l¾ng nghe. Mét tiÕng coong coong khua ®éng. Th¾ng hái kh«ng ra h¬i: "C¸i g× thÕ, c¸c anh?" NhiÒu bµn tay quê qu¹ng, hä «m lÊy chó bÐ. Anh tiÓu ®éi tr−ëng th× thµo: "Hay lµ tiÕng chu«ng ®ång hå? Sao nghe dÔ sî thÕ?" TiÕng chu«ng th¸nh thãt nh− tiÕng ®µn, tù rung lªn trong mét c¨n buång tèi, v¨ng v¼ng nh− tõ ®©u tíi, võa th©n mËt, võa n·o nïng. §· ba giê s¸ng. Míi ®¸nh nhau cã n¨m s¸u giê th«i, mµ nh÷ng tiÕng b×nh th−êng, hiÒn lµnh Êy ®· trë nªn ®ét ngét, xa x¨m, l¹c ®iÖu ®èi víi tai c¸c chiÕn sÜ cßn ï ï nh÷ng tiÕng sóng to, sóng nhá, giê giÊc nh− kh«ng cßn ¨n nhËp g× víi cuéc sèng h·i hïng, v« ®Þnh, x¸o trén ®Õn tËn gèc. TiÓu ®éi tr−ëng nãi: "Kh¸ng chiÕn råi, c¸i g× còng kh¸c. §−êng gÇn th× ®i hãa xa. §ªm th× kh«ng ngñ. §ång hå nghe còng l¹ tai. Lóc nµy ph¶i b×nh tÜnh l¾m, dÔ thÇn hån n¸t thÇn tÝnh. Cã khi giÆc thËt th× kh«ng ch¹y, mµ l¹i giËt m×nh v×

371

NguyÔn Huy T−ëng nh÷ng c¸i ®©u ®©u. B©y giê, ta tiÕn sang bªn kia ®−êng th«i. Lµm thÕ nµo mµ gÆp ®−îc anh D©n b©y giê nhØ". TiÕng qu¶ l¾c ®ång hå chao ®i ®¶o l¹i nghe ®Òu ®Òu, râ mån mét. Thêi gian ®i chÇm chËm nh− kh«ng cïng sèt ruét víi hä. Nh¾c ®Õn tªn D©n, ng−êi nµo còng thÊy bøt røt trong lßng. Hä lo cho D©n. Hä buån cho hä. Hä ®· thÒ chiÕn ®Êu ®Õn cïng ë nhµ s¬n RÐsistanco. Nh−ng hä ®· rót. Hä l¹i lÆng lÏ ®øng dËy b−íc ®i, sóng, lùu ®¹n, kiÕm, dao g¨m ch¹m nhau l¹ch c¹ch, va vµo t−êng lôc côc; ®å ®¹c lñng cñng bÞ x« ®Èy rÝt lªn. B−íc ch©n hä ®i nhÑ nhµng, c©n nh¾c, nh−ng kªu to lªn trªn sµn g¹ch tù nã cã mét thø ©m thanh l¹nh lÏo cña nh÷ng n¬i kh«ng cã ng−êi ë. Th¾ng bçng giÉm lªn mét c¸i g× x¹o x¹o. Chó bÐ rñn c¶ ng−êi. TiÕng kªu vÉn x¹o x¹o nh− cua bß. Th¾ng ví ®−îc tay mét anh. Anh kia rãn rÐn b−íc lªn, c−êi: "KÝnh, kÝnh vì". Hµ Néi tèi t¨m vµ kh¾p n¬i tan n¸t. Giã l¹nh th«ng thèc thæi vµo qua c¸i khung cöa tr¾ng mê mê. Th¾ng reo lªn khe khÏ: "§Õn ®−êng råi!". Mçi khi t×m ra mét c¸i lç, hay mét lèi ®i, Th¾ng ®Òu reo lªn nh− Kha Lu©n Bè t×m ra ®−îc thÕ giíi míi. Chó bÐ lÇn ®−îc c¸i cöa lïa s¾t. §Èy nã thÊy nhÑ tay, b¸nh xe ch¹y tr¬n trªn c¸i r·nh s¾t. Th¾ng ngã ra ngoµi. L¸ c©y rông rµo rµo, bay xµo x¹c trªn con ®−êng nhùa lo¸ng lo¸ng tõng chç nh− cã n−íc. Th¾ng rÝt lªn v× mét trËn giã rÐt. Nh×n tr−íc nh×n sau, ®óng lµ con ®−êng Hµng B«ng, víi con ®−êng xe ®iÖn ®en dÇn dÇn hiÖn râ. Võa míi buæi chiÒu chó ®i liªn l¹c qua ®©y. PhÝa Cöa Nam, × × tiÕng ®éng c¬ xe cña giÆc. Cã nh÷ng tiÕng chã sña nh− hËm hùc, nh− cÇu cøu. LÎ tÎ vÉn cã nh÷ng tiÕng sóng phÝa phñ B¾c Bé, phÝa Cöa §«ng. Nhanh nh− con sãc, Th¾ng b¨ng qua ®−êng, ch¹y vµo mét c¸i nhµ mµ cöa chØ khÐp. C¶ tiÓu ®éi theo sang. Lñng cñng nh÷ng bµn vµ ghÕ. Mái mÖt, hä ngåi xuèng. TiÓu ®éi tr−ëng sê vµo mét c¸i tñ, thÕ nµo l¹i cã nÕn. Anh reo lªn, chia cho

372

Sèng m·i víi Thñ ®« anh em, liÒu th¾p mét c©y. Trong mét gãc nhµ, bçng tr«ng thÊy mét ®«i m¾t më thao l¸o. Mét ng−êi ®µn bµ cã tuæi kªu Çm lªn: "èi giêi ¬i!" Anh t¾t nÕn, hái:

NguyÔn Huy T−ëng kh¸c, luån nhµ xÝ, nhµ bÕp, råi l¹i qua nh÷ng c¸i buång th¬m nøc. Cã lÏ chóng m×nh sÏ sèng m·i nh− thÕ nµy, gi÷a tµn ph¸, gi÷a hoang v¾ng, tr−íc sù lo sî bÊt lùc cña qu©n thï. - Kh«ng nãi chuyÖn d«ng dµi. Cuéc ®êi b©y giê chØ cßn cã hai viÖc: ®¸nh vµ ngñ. §¸nh råi, b©y giê cho ngñ chø.

- Ai ®Êy? TiÕng kªu rÝt lªn:

- §ªm nay th× ngñ lµm sao ®−îc. C¸i con mÑ ®iªn nguy hiÓm qu¸. Hµnh qu©n gÆp con mÑ ®iªn, ch¼ng cßn ra c¸i thèng chÕ g×.

- §õng giÕt t«i. T«i chØ coi nhµ th«i! Anh nãi:

- Bèn phÝa xe t¨ng nã bao v©y. Nã b¾n sËp c¶ nhµ, kh«ng rót thÕ nµo ®−îc.

- Chóng t«i lµ bé ®éi, kh«ng giÕt ®©u. Nh−ng ng−êi ®µn bµ ®· ®øng dËy, «m lÊy mét anh c−êi sÆc sÆc mét c¸ch qu¸i ®¶n, chöi anh lµ ®· phô t×nh m×nh. Th× ra lµ mét ng−êi ®iªn. ChÞ ta më cöa ch¹y ra ®−êng, khãc th¶m thiÕt, råi ró lªn c−êi. Anh tiÓu ®éi tr−ëng ®èt nÕn. Ai nÊy ®Òu ng¬ ng¸c nh− võa míi gÆp ma quû. Mét anh nãi: - Kh«ng biÕt lµ ®iÒm g×? TiÓu ®éi tr−ëng võa ng¸p võa nãi: - §iÒm ng−êi ®iªn chø ®iÒm g×? Mái qu¸. Th¾ng ®©u? Th»ng nhãc luån nh− con ch¹ch. ChØ cã bän m×nh, cø ®i m·i nh− thÕ nµy, th× kh¸ng chiÕn xong, cã lÏ sÏ thµnh mét ®¹o qu©n gåm toµn nh÷ng chiÕn sÜ gï l−ng. C©u chuyÖn trao ®i ®æi l¹i: - Lóc Êy, nh÷ng ng−êi ®i víi nh÷ng c« g¸i Hµ Néi ®Ñp nhÊt l¹i lµ nh÷ng anh gï. - Ch−a ch¾c. Cã khi c¸c c« l¹i ®¸ ®Ýt m×nh ®i. Trß ®êi b¹c l¾m. - Th«i, ®Ó chuyÖn Êy ®Êy. Míi kh¸ng chiÕn ®−îc vµi giê, biÕt bao giê xong mµ nãi. Cã bao giê cuéc ®êi cña chóng m×nh l¹i xoay ra thÕ nµy, y nh− bÇy chuét cèng, chui hÕt t−êng nµy sang t−êng

373

- Kh«ng biÕt anh D©n thÕ nµo? LiÖu cã ®Õn chç chóng m×nh kh«ng? Im lÆng. §· cã tiÕng mét ng−êi ng¸y. Chît nghe tiÕng Th¾ng kªu, tiÓu ®éi tr−ëng ch¹y vµo trong nhµ t×m. Tõ lóc theo ®¬n vÞ rót, Th¾ng cã c¸i thó x«ng pha ®i tr−íc. Chó bÐ thÊy cuéc ®êi rÊt l¹ vµ mçi lóc chó mét d¹n thªm, kh«ng sî nh− khi míi b¾t ®Çu næ sóng. Buæi chiÒu, Th¾ng ®i liªn l¹c vÒ, thÊy tiÓu ®éi nhén nhÞp mét c¸ch kh¸c th−êng. C¸c anh ®ang chia nhau nh÷ng qu¶ lùu ®¹n tèt nhÊt, vµ ngåi nh×n nhau h¸t TiÕn qu©n ca. Th¾ng hái tiÓu ®éi tr−ëng v× sao l¹i cã sù kh¸c mäi ngµy nh− thÕ. Anh beo c¸i m¸ bô bÉm cña Th¾ng vµ nãi: "Chèc n÷a chó sÏ biÕt. §õng sî ®Êy nhÐ". Th¾ng nãi: "Em ch¼ng sî". Anh tiÓu ®éi tr−ëng c−êi nãi víi mäi ng−êi: "Th¾ng nãi thÕ, nhí lÊy ®Êy". Th¾ng hái D©n ®©u, mäi ng−êi chØ c−êi. Anh tiÓu ®éi tr−ëng nãi: "Anh D©n cho Th¾ng c¸i nµy". Vµ anh ®−a cho Th¾ng mét khÈu sóng lôc gç s¬n ®en, mµ D©n ®· lµm cho Th¾ng, ngay sau khi mÑ Th¾ng dÉn Th¾ng ®Õn ë víi bé ®éi. Th¾ng cÇm lÊy khÈu sóng, cã c¶ th¾t l−ng ®Ó Th¾ng ®eo sóng nh− c¸c anh. Th¾ng võa ®eo xong sóng lôc gç th× anh tiÓu ®éi tr−ëng ®· kÐo Th¾ng l¹i, «m lÊy Th¾ng vµ h«n lÊy

374

Sèng m·i víi Thñ ®« h«n ®Ó. H«n xong, anh qu¼ng Th¾ng cho anh kh¸c h«n, vµ Th¾ng bÞ qu¼ng nh− thÕ kh¾p l−ît m−êi mÊy anh trong tiÓu ®éi. Th¾ng chãng c¶ mÆt mòi, c−êi sÆc sôa gi÷a nh÷ng tiÕng c−êi trªu ghÑo cña c¸c anh. Tõ s¸ng h«m kia ®Õn ®©y, Th¾ng ®−îc mäi ng−êi chiÒu, chiÒu h¬n bè Th¾ng håi ch−a ®i Ban Mª Thuét. Nh−ng ch−a bao giê c¸c anh l¹i vui víi Th¾ng nh− buæi tèi nµy. C¸c anh ®øng dËy, gi¬ tay h« "QuyÕt chiÕn" råi ph©n chia nhau ®i bè trÝ. Mét lóc th× ®iÖn t¾t vµ sóng næ ®ïng ®ïng. Th¾ng sî qu¸, ®¸i tung tãe ra quÇn, khãc gäi anh D©n. Nh×n ra phÝa ®−êng tµu ch¹y ngang ®−êng Cét Cê - Trµng Thi, mét chiÕc ®Çu tµu lï lï ch−a ra hÕt. Anh tiÓu ®éi tr−ëng reo: "Cã phèi hîp råi!" ChiÕc ®Çu tµu vµ mét toa tµu ®· ng¨n kÝn con ®−êng tõ Cét Cê xuèng. C¸c anh h« sèng chÕt víi Thñ ®«, Th¾ng còng h« theo. Mét lóc l©u th× anh Toµn ngùa ch¹y vÒ, tay cÇm mét c¸i bóa, ng−êi vÉn cßn run rÈy. Anh võa ®i ph¸ bèt ®iÖn Cöa Nam vÒ. B©y giê Th¾ng míi biÕt lµ D©n ®i bè trÝ ch«n bom ë chî Cöa Nam vµ ë qu·ng ®−êng gÇn bèt ®iÖn ®Ó ®¸nh xe giÆc. Th¾ng l¾ng nghe m·i, vÉn kh«ng cã tiÕng næ ë phÝa Cöa Nam, vµ Th¾ng khãc, lo cho D©n. ThÕ råi, Th¾ng thÊy mét xe gÝp ë ®Çu Hµng §Éy kÐo l¹i, Çm Çm ®i vµo Trµng Thi. Th¾ng tru trÐo: "Bom anh Êy kh«ng næ råi!" Lùu ®¹n cña c¸c anh ®· nÐm ra, h×nh nh− nÐm tróng vµo b¸nh c¸i xe gÝp, chiÕc xe ®æ nghiªng. Mét ®oµn h¸p-tê-r¾c x«ng l¹i, c¸i rÏ vµo Hµng B«ng, c¸i ®i xuèng Trµng Thi. C¸c anh võa nÐm lùu ®¹n, võa reo, v× tr«ng thÊy mÊy th»ng T©y trªn xe chÕt. Nh−ng xe cø ch¹y. Th¾ng ®ì run. Anh tiÓu ®éi tr−ëng tËp hîp anh em l¹i, ®ñ c¶. Thªm hai anh thî giµy nhµ Long Nha vµ mét chÞ vó em ch¹y tíi xin ®i chiÕn ®Êu. C¸c anh ®o¸n lµ mai nã sÏ v©y vµ ph¶i chuÈn bÞ. B¶o chÞ vó em ®i lôc mì nhµ RÐsistanco r¸n b¸nh dµy. C¸c anh kiÓm ®iÓm thÊy lùc l−îng Ýt qu¸, so víi c¸i thÕ cña giÆc rÊt m¹nh. Bªn Anpo cã bèn khÈu ®¹i b¸c, ®¹n hµng ®èng. Mét d·y xe t¨ng

375

NguyÔn Huy T−ëng ®Ëu lï lï ë bèt ®iÖn. Ria nhµ RÐsistanco ®−êng lªn thµnh còng cã ba bèn xe t¨ng. Mäi ng−êi sî qu¸. Xe t¨ng chØ quÖt vµo còng ®ñ chÕt kh«ng nãi ®Õn ®¹i b¸c n÷a. C¶ cöa nhµ chØ cã hai bom m−êi c©n vµ mét bom ba cµng. H×nh nh− bän lÝnh T©y ngñ c¶ trªn n¾p xe t¨ng. C¸c anh bµn liÒu ra ph¸, nh−ng kh«ng ai d¸m ra. Sau c¸c anh tËp trung sóng tr−êng b¾n vµo bèn khÈu ®¹i b¸c. §¹i liªn cña giÆc qu¹t vµo, tèi t¨m mÆt mòi, kh«ng biÕt trêi ®Êt lµ g× n÷a. Råi thÊy mét lò lÝnh th»ng sóng tr−êng, th»ng tiÓu liªn x«ng l¹i. C¸c anh ®èt chøng minh th−, tay l¨m l¨m cÇm lùu ®¹n, ®Þnh nã vµo th× nÐm, råi tù s¸t. Cã ng−êi bµn më mét con ®−êng m¸u ch¹y vÒ Sinh Tõ, nh−ng ®a sè th× kh«ng muèn ra ngoµi, vµ thÊy tèt h¬n hÕt lµ t×m vÒ khu ®Ó ®−îc ë l¹i Hµ Néi tiÕp tôc chiÕn ®Êu... Cuèi cïng, hä ®−îc lÖnh rót. M¾t Th¾ng nh− nh×n râ trong ®ªm tèi. Vµo ®©y, quen ch©n chó ®i t×m lç ®ôc t−êng vµ thäc s©u vµo trong nhµ. Tíi mét c¸i buång tr«ng ra mét c¸i s©n nhá, cöa sæ ®Ó lé vµnh tr¨ng l−ìi liÒm. Th¾ng mõng quýnh, h·nh diÖn m×nh lµ ng−êi tr«ng thÊy sù l¹ Êy ®Çu tiªn. Chît cã tiÕng rÝu rÝu trªn ®Çu. Mét viªn ®¹n ®á l¹c vµo nh− con ®om ®ãm lõ lõ. Th¾ng nghÜ: "Sao nã biÕt m×nh vÒ ®©y mµ nã b¾n". Th¾ng kªu: "Ch¹y ®i, c¸c anh ¬i, lé råi!" Th¾ng n»m sÊp xuèng, nh−ng viªn ®¹n vËp vµo t−êng, xoay tÝt, vên trªn ng−êi Th¾ng. Chó bÐ sî qu¸, bß sang mét gãc kh¸c. Viªn ®¹n x× x×. Th¾ng ch¹y tíi ®©u, viªn ®¹n ®uæi tíi ®ã. Th¾ng hÐt lªn: "C¸c anh ¬i! §¹n nã v©y em råi!" Th¾ng hèt ho¶ng, tay ch¹m ph¶i mét vËt g× kªu tong tong, tong tong. Th¾ng dóm c¶ ng−êi l¹i. Viªn ®¹n vÉn ®uæi chung quanh. Th¾ng kh«ng sao vøt ®−îc c¸i vËt g× kªu tong tong dÝnh chÆt vµo tay. Th¾ng chöi rña, khãc l¨n lén. Chît cã mét ng−êi ë ngoµi s©n ®i vµo. Th¾ng nÊp d−íi gÇm mét bµn thê, thæn thøc, n−íc m¾t

376

Sèng m·i víi Thñ ®« vßng quanh, tay vÉn xoay trßn c¸i vËt kú qu¸i, kªu tong tong kh«ng ngít. Ng−êi cao lín l«i Th¾ng ra. Th¾ng lÝu l−ìi: "Cã ph¶i anh D©n kh«ng? Em ®©y. Th¾ng ®©y!" TiÕng ng−êi ®¸p: "Th¾ng µ. õ anh ®©y". Th¾ng më hai c¸nh tay nhá «m lÊy hai b¾p ch©n cøng nh− s¾t cña D©n, vµ nòng nÞu: - Xuýt n÷a th× em chÕt, anh ¹. Em chê anh m·i. Anh tiÓu ®éi tr−ëng còng võa cÇm nÕn ch¹y vµo. Tr«ng thÊy Th¾ng, l¹i cã c¶ D©n ®øng ®Êy, anh lïi l¹i v× ng¹c nhiªn vµ nh¶y tíi n¾m lÊy tay D©n, kªu: - Cßn sèng c¶, anh ¹. Bªn Êy thÕ nµo? Th¾ng tr¸ch:

NguyÔn Huy T−ëng Th¾ng nhoÎn miÖng c−êi, bÏn lÏn, nh×n c¸i vËt cÇm trong tay th× ra lµ mét c¸i trèng bái. Th¾ng bùc m×nh qu¨ng xuèng, nh−ng l¹i nhÆt lªn, m¾ng c¸i ®å ch¬i: - ThÕ mµ mµy cø nhÝ nho¸y m·i, lµm cho ng−êi ta hÕt hån! Th¾ng l¹i l¾c. TiÕng tong tong nghe vui vui. D©n nãi: - ChiÕn lîi phÈm cña Th¾ng ®Êy. CÇm lÊy mµ ch¬i. B©y giê gäi lµ chó Th¾ng nhÝ nho¸y. Hai ng−êi lín vç tay c−êi, lÝu rÝu: "NhÝ nho¸y, nhÝ nho¸y". Th¾ng nh×n c¸c anh, b»ng lßng víi tªn míi cña m×nh, c¸i trèng bái vÉn xoay tÝt trong tay. D©n ®ót viªn ®¹n vµo tói quÇn cña Th¾ng, vµ nãi: - BiÕu «ng nhÝ nho¸y.

- Em kh«ng ch¬i víi c¸c anh n÷a. §Ó chÕt cho em. Th¾ng kÓ l¹i cuéc phiªu l−u kinh khñng võa x¶y ra. D©n vÉn mÆc bé quÇn ¸o xanh c«ng nh©n, ®éi mò ca-l« tÝm, ¸o vµ mò ®Çy bå hãng, c¸nh tay ph¶i c¾p mét viªn ®¹n moãc-chi-ª nh− ch¼ng bîn ®Õn th©n h×nh cao lín, v÷ng ch·i cña anh. Anh h¸ c¸i miÖng réng, c−êi mét c¸ch thËt thµ. Bçng anh lµm bé sî h·i, ch¹y quanh gian phßng nh− ®Ó tr¸nh ®¹n. Anh nhÆt viªn ®¹n lªn, lÌ l−ìi, rïng m×nh, khiÕn cho anh tiÓu ®éi tr−ëng vµ Th¾ng ®Òu c−êi Çm lªn. Anh ngåi xuèng mét c¸i ghÕ, kÐo Th¾ng l¹i, ®Æt lªn ®ïi. Giäng å å, miÖng leo leo, anh nãi: - Sî qu¸! Sî qu¸! §¸nh cho nã mét trËn nµy!

Anh quay ra hái anh tiÓu ®éi tr−ëng: - Sao l¹i ®Ó cho nhÝ nho¸y ®i mét m×nh thÕ? Nhì ra th× lµm thÕ nµo? Th¾ng nãi: - T¹i em ®Êy. - T¹i em? Tõ b©y giê th«i ®Êy nhí! C©u chuyÖn trë vÒ nh÷ng vÊn ®Ò tr−íc m¾t. Anh hái ng−êi tiÓu ®éi tr−ëng: - Lóc míi næ sóng, cã giËt m×nh kh«ng? TiÓu ®éi tr−ëng ®Æt c©y nÕn lªn bµn thê:

Vµ anh gi¶i thÝch: - §¹n löa ®©y mµ. Nã ®ang ®µ, gÆp søc c¶n, nã ®øng l¹i, nh−ng nã cßn thuèc, nªn nã quay nh− ph¸o. Cã g× ®©u? Cßn sî n÷a kh«ng?

377

- Míi ®Çu còng run, nh−ng råi quen ngay. Còng thÕ th«i. µ, ®Ó gäi c¸c cËu Êy vµo. Ai còng ®ang lo kh«ng biÕt anh thÕ nµo. MÖt qu¸, cËu nµo còng ngñ gµ ngñ gËt. - §Ó cho c¸c cËu Êy ngñ.

378

Sèng m·i víi Thñ ®« Nghe tiÓu ®éi tr−ëng b¸o c¸o t×nh h×nh xong, D©n nãi: - Bªn Hµng B«ng Thî Nhuém, nã ®¸nh d÷ qu¸, nªn còng ph¶i rót qua ngâ Héi Vò vÒ ®©y. T¹i m×nh hÕt, kh«ng tr¸ch vµo ai ®−îc. Anh em nhµ ga phèi hîp rÊt khÐo, ®Çu tµu vµ xe háa ng¸ng ®−êng Cét Cê ®óng lóc. Xe nã ph¶i trµn vÒ ®Çu Cöa Nam, ch¹y rÇm rÇm trªn trËn ®Þa ch«n bom cña m×nh ë ®Çu Cöa Nam vµ Hµng §Éy, ®óng nh− ban chØ huy khu ®· ®o¸n tr−íc. Nã sa vµo bÉy tr«ng ngon qu¸, mµ bom kh«ng næ. Mét qu¶ th«i còng kh«ng næ cho, c¸u qu¸. C©y ë Trµng Thi kh«ng ng¶ ®−îc mÊy, l¹i cµng øc. Con ®−êng thµnh ra th«ng thèng vÒ B¾c Bé phñ, vÒ §ån Thñy. ThÕ lµ m×nh ch¼ng ®ì mét tÝ nµo cho c¸c ®ång chÝ ë d−íi Êy. Còng may mµ cËu Toµn ngùa ph¸ ®−îc bèt ®iÖn Cöa Nam, c¸c cËu h¹ ®−îc mét gÝp. - Khu biÕt th× lµm thÕ nµo? - Khu biÕt còng ch¼ng b»ng m×nh biÕt. Th¾ng hái:

NguyÔn Huy T−ëng bÞ c¶nh s¸t b¾t. Khi anh ®−îc ph©n c«ng vËn ®éng anh em thî h·ng Auto Hall ®×nh c«ng ®ßi t¨ng l−¬ng, anh ch¨m chó vµo viÖc tæ chøc h¬n lµ sî mÊt viÖc hay ë tï. Nh÷ng ngµy lÜnh l−¬ng, anh em vay, hay bµ con b·i Phóc X¸ - anh ë b·i tõ nhá nªn coi nã nh− quª - ®Õn giËt m−în, D©n kh«ng mÊy khi tõ chèi, vµ kh«ng bao giê tÝnh to¸n hä cã tr¶ m×nh hay kh«ng. TÝnh hån nhiªn Êy ®· lµm cho anh cã mét c¸i vÎ phít ®êi. Thùc ra th× anh phít ®èi víi nh÷ng c¸i kh«ng hay cã thÓ x¶y ®Õn víi anh, nh−ng l¹i rÊt kh«ng t¾c tr¸ch ®èi víi nh÷ng viÖc anh ®ang lµm. Sau khi bom kh«ng næ, ®îi cho xe giÆc ®i qua, anh lÇn ®Õn ®Æt bom l¹i ®Ó ®¸nh nh÷ng ®oµn xe sau. Hai lÇn nh− thÕ nh−ng bom ®Òu kh«ng næ. Cho ®Õn khi mÊy c¸i xe t¨ng ®Õn ®ç ë ngay bèt ®iÖn, anh kh«ng ho¹t ®éng ®−îc n÷a míi chÞu trë vÒ, ®èc thóc ®¬n vÞ Hµng B«ng Thî Nhuém chÑn ®¸nh mét ®oµn xe ë Cöa Nam x«ng tíi, råi dÉn mét sè chiÕn sÜ ra ng¶ c©y däc ®−êng Trµng Thi. D©n nãi víi ng−êi tiÓu ®éi tr−ëng:

- Khu cã hái téi kh«ng c¸c anh? - Bao giê khu hái téi h½ng hay. M×nh cø biÕt m×nh ®·. Háng keo nµy, bµy keo kh¸c, sî cãc g×. B©y giê chóng m×nh l¹i gÆp nhau ë ®©y, kh«ng mÊt m¸t mét ai, thÕ lµ ®−îc. Cèt nhÊt lµ m×nh hái m×nh ®· chiÕn ®Êu ch−a, kh«ng ph¶i ®îi ai hái. Téi nÆng hay nhÑ lµ ë m×nh tr−íc hÕt. D©n nghÜ nh− thÕ thËt. Tõ lóc nh÷ng qu¶ bom cña anh ch«n ë Cöa Nam kh«ng næ, anh chØ bøt røt lµ kh«ng lµm trßn ®−îc c¸i nhiÖm vô mµ trªn ®· giao cho anh, mµ kh«ng th¾c m¾c vÒ vÊn ®Ò cã bÞ kû luËt hay kh«ng. §èi víi anh, viÖc lµm lµ chÝnh, ngoµi ra lµ phô c¶. TÝnh anh nh− vËy. Håi tr−íc c¸ch m¹ng, ®em truyÒn ®¬n ®i, anh lo lµm sao d¸n truyÒn ®¬n cho nhiÒu ng−êi ®äc ®−îc h¬n lµ lo

379

- B©y giê nghØ ®·, cho l¹i søc. §¬n vÞ ë Hµng B«ng Thî Nhuém, t«i ®· cho nghØ c¶ ë nhµ c¬m t¸m giß ch¶ B¹ch Ngäc bªn nµy råi. S¸ng mai, cho thæi c¬m, råi sang bªn Êy mµ lÊy ®å ¨n, cã mãn d−a ngon l¾m. Råi ta sÏ tËp hîp anh em l¹i, chuÈn bÞ ®¸nh trËn kh¸c. Nªn nhí lµ bªn nhµ th−¬ng Phñ Do·n, giÆc nã còng vµo råi. Khe khÏ chø, giÆc s¸t n¸ch m×nh chø kh«ng xa ®©u. Anh chØ vµo viªn ®¹n moãc-chi-ª c¾p n¸ch, c−êi nãi: - Thªm mét c¸i may lµ ví ®−îc cu cËu nµy ë däc ®−êng. SÏ biÕn nã thµnh bom, ®¸nh b¸o thï cho bâ tøc c¸i ®ªm nay. NghÜ ®−îc c¸ch biÕn thµnh bom råi. Ta dïng d©y ®èt. §ång chÝ cã ®ång ý víi t«i nh− thÕ kh«ng nµo?

380

Sèng m·i víi Thñ ®« ë trªn g¸c, mét thanh niªn ng−êi tÇm th−íc ®i xuèng. Tãc anh ta ch¶i m−ît, m«i trªn cã mét ®−êng ria nhá. Anh ta xo ro trong mét chiÕc ba-®ê-xuy thµnh phè, miÖng xuýt xoa cã vÎ rÐt. Anh ta hái: - C¸c «ng cã ph¶i lµ qu©n ChÝnh phñ ®Êy kh«ng? - Ph¶i. - D©n ®¸p. - ¤ng cã ph¶i tù vÖ khu phè nµy kh«ng? - Kh«ng ¹. §©y lµ nhµ cËu t«i. T«i ë Hµng Bµi kia. LiÖu cã thÓ vÒ ®−îc kh«ng? - S¸ng ra míi biÕt râ ®−îc. Nh−ng cã mét ®iÒu ch¾c ch¾n lµ xe nã ch¹y däc con ®−êng Trµng Thi, Hµng Khay, Trµng TiÒn. Trë vÒ kh«ng ®−îc ®©u. Tr«ng anh ta cã vÎ ¨n ch¬i, D©n ®· kh«ng thÝch. L¹i thÊy anh ta ¨n nãi ngang ngang, D©n l¹i cµng kh«ng cã thiÖn c¶m. Anh ta ®¸nh diªm hót thuèc l¸ vµ ®−a hép Craven A mêi mäi ng−êi. Nh−ng ai còng tõ chèi. D©n nãi: - Ta vµ Ph¸p ®¸nh nhau råi ®Êy. ¤ng ®· biÕt ch−a? - T«i còng ®o¸n lµ nh− thÕ. - Tõ lóc sóng næ th× «ng lµm g×? - T«i ®îi cËu t«i m·i kh«ng thÊy vÒ. T«i lo qu¸ kh«ng ngñ ®−îc. ThÊy c¸c «ng nãi chuyÖn, t«i ch¹y xuèng. - ¤ng cã theo chóng t«i ®¸nh giÆc kh«ng? C©u hái ®ét ngét lµm cho T©n - ng−êi thanh niªn Êy chÝnh lµ T©n - cho¸ng v¸ng. Anh ø cæ kh«ng nãi ®−îc. Sao th»ng cha l¹i hái ¸c thÕ, ®ång ý còng chÕt, mµ kh«ng ®ång ý còng chÕt. Anh ®øng im, tù tr¸ch m×nh sao l¹i dÉn th©n vµo mét chç khã xö thÕ nµy. NÕu cø ë Hµng Bµi th× ®©u ®Õn nçi. Nguyªn lµ sau b÷a tiÖc, T©n lªn Hµng B«ng ®Ó bµn viÖc bè sang tªn cho anh mÊy c¸i nhµ. Nh−ng bè l¹i ®i

381

NguyÔn Huy T−ëng v¾ng. T©n n¸n l¹i chê. ThÕ råi sóng næ. Anh hÕt ch¹y xuèng nhµ l¹i lªn g¸c. Nöa ®ªm cã hai xe thiÕt gi¸p ®i qua. T©n cho lµ m×nh ®· n»m trong vßng v©y cña Ph¸p råi. TiÕng sóng ngít, T©n ®Þnh liÒu ®i ngñ. Nghe cã tiÕng ng−êi d−íi nhµ, anh t−ëng nh− qu©n Ph¸p xéc vµo. T©n nhí ra r»ng ë phßng lµm viÖc, bè cã mét c¸i hoµnh phi, mét mÆt ®Ò ch÷ nho, mét mÆt ®Ò mét c©u tiÕng Ph¸p: Vive la France(1). Anh rãn rÐn vµo phßng giÊy, lËt c¸i mÆt cã ch÷ Ph¸p ra. Lµm xong c¸i viÖc Êy, anh thÊy yªn trÝ. Anh xèc l¹i quÇn ¸o cho chØnh tÒ, n¾n l¹i cê-ra-v¸t, ch¶i l¹i tãc. Anh ngåi xuèng ghÕ, trong bãng tèi, s¾p s½n trong ®Çu mÊy c©u tiÕng Ph¸p: "Je suis pro français. µ bas les ViÖt Minh. Vive la France!"(2) Anh tin r»ng nã sÏ kh«ng giÕt anh. Anh sÏ lÇn vÒ Hµng Bµi, vµi h«m mäi sù trë l¹i b×nh th−êng, anh sÏ tiÕp tôc cuéc sèng cò. Ph¸p th¾ng hay ViÖt Minh th¾ng th× còng thÕ th«i. Håi l©u, l¾ng nghe tiÕng nãi ë d−íi nhµ, biÕt kh«ng ph¶i lµ Ph¸p, T©n nhón vai, ®Þnh ®i ngñ. Nh−ng anh l¹i nghÜ nÕu hä lªn, hä nghi m×nh lµ ViÖt gian th× còng chÕt. Chi b»ng xuèng tr−íc, nh©n tiÖn hái th¨m t×nh h×nh th× vÉn tèt h¬n. Anh ph©n v©n qu¸ tr−íc c©u hái cña D©n. M×nh ®· muèn ®øng gi÷a, ch¼ng Ph¸p mµ còng ch¼ng ViÖt Minh, b©y giê l¹i theo mét bªn th× cßn g× lµ m×nh n÷a. V¶ l¹i m×nh vèn quen sèng tù do, ®i víi hä th× gß bã, chÞu thÕ nµo ®−îc. L¹i thªm mét mèi lo n÷a. NÕu hä lªn g¸c, tr«ng thÊy c¸i hoµnh phi quèc sØ kia th× m×nh ®Õn ®én thæ mÊt. T©n cßn ®ang lóng tóng th× D©n l¹i hái: - Hay lµ «ng muèn t¶n c−?

(1)

N-íc Ph¸p mu«n n¨m. T«i th©n Ph¸p. §¶ ®¶o bän ViÖt Minh. N-íc Ph¸p mu«n n¨m! (2)

382

Sèng m·i víi Thñ ®« T©n ng¬ ng¸c nh×n ba ng−êi chiÕn sÜ. ChØ cã D©n lµ kháe m¹nh, cßn anh tiÓu ®éi tr−ëng th× nhá bÐ, gÇy yÕu. §iÒu l¹ nhÊt lµ chó bÐ con, cÇm c¸i trèng bái xoay tÝt. §Çu nã ®éi ca-l«, h«ng ®eo mét khÈu sóng lôc gç s¬n ®en, th¾t l−ng gi¾t hai qu¶ lùu ®¹n. Tr«ng nã võa ngé nghÜnh, võa hiªn ngang. Sao nã bÐ thÕ mµ còng vµo bé ®éi. T©n thÊy cã c¸i g× l¹ l¹. §i víi hä Ýt b÷a, ch¾c còng cã nh÷ng c¶m gi¸c hay hay. Anh cßn ®ang ngËp ngõng, th× ë d−íi bÕp ®i lªn mét ®¸m ng−êi, c¶ ®µn «ng lÉn ®µn bµ, cã vÎ lµ nh÷ng ng−êi ch¹y lo¹n. Tr«ng thÊy bé ®éi, hä mõng rèi rÝt. Hä ®øng v©y lÊy mÊy ng−êi chiÕn sÜ hái nh− khi ta võa gÆp ng−êi quen: - Ta ®¸nh nhau víi Ph¸p råi, ph¶i kh«ng c¸c anh? Ngµy mai ®· xong ®−îc ch−a? Chóng t«i ®ang lo, may l¹i ®−îc gÆp c¸c anh, mõng qu¸. LiÖu ta cã lµm ®−îc nh− ngµy NhËt ®¶o chÝnh kh«ng? Sao b©y giê kh«ng b¾n n÷a, h¶ c¸c anh? Hay lµ ta ®· lµm chñ t×nh thÕ råi? C¸c anh cã cÇn g× kh«ng? Cho chóng t«i ®i theo c¸c anh nhÐ. §i víi c¸c anh th× ch¾c lµ kh«ng cßn lo g× n÷a... Mét thanh niªn, mÆt xanh nh− tµu l¸, mÆc mét c¸i ¸o t©y nhµu vµ mét c¸i quÇn tr¾ng nhµ th−¬ng, b−íc tíi tr−íc mÆt Vi D©n. Vai anh ®eo mét khÈu xÝt-ten. Anh nãi b»ng mét giäng yÕu ít: - Th−a anh, gÆp c¸c anh b©y giê t«i míi biÕt lµ m×nh cßn sèng. T«i ®ang n»m ®iÒu trÞ ë nhµ th−¬ng Phñ Do·n. Buæi chiÒu, t«i thÊy t×nh h×nh cã c¸i g× kh¸c kh¸c, t«i ®· nghi råi. §Õn lóc ®iÖn t¾t vµ cã tiÕng sóng næ th× t«i biÕt ngay lµ ®¸nh nhau. Lóc Êy, t«i lo qu¸. Ch¶ lÏ n»m l¹i. T«i kh«ng muèn n»m cho T©y nã b¾t. Xe t¨ng nã cø Çm Çm ngoµi phè Trµng Thi. T«i bÌn trót c¸i ¸o dÊu nhµ th−¬ng, ch¹y ra cæng sau. Ra ®Õn ®−êng, t«i bçng vÊp ph¶i mét c¸i x¸c. Tèi mß mß, h×nh nh− lµ x¸c mét th»ng T©y. Nã ®eo mét khÈu sóng. T«i võa

383

NguyÔn Huy T−ëng sî võa mõng, lÊy lu«n ®eo vµo m×nh. Råi t«i lang thang ®i, vµo nhµ Ph¹m Ngäc Phóc, l¹i sang T©n D©n. Ch¼ng gÆp ®−îc ai. Lo¨ng qu¨ng thÕ nµo l¹i tíi ®©y. Dï sao th× t«i còng kh«ng cßn lµ con bÖnh n÷a. T«i muèn ®−îc ®¸nh Ph¸p nh− c¸c anh. Sóng ®©y, anh xem. D©n cÇm lÊy khÈu sóng, më ra cßn ®−îc t¸m viªn ®¹n. Ng−êi thanh niªn ch¨m chó nh×n xem anh lµm. Khi D©n trao l¹i sóng, anh thanh niªn nãi: - ThÕ lµ t«i häc ®−îc c¸ch më, c¸ch ®ãng, c¸ch lªn ®¹n råi. C¸c anh cho chóng t«i theo chø? Cho ®«ng, cho vui. Nh©n lóc mäi ng−êi nhèn nh¸o, T©n lÎn lªn g¸c. Anh lÇn vµo phßng giÊy, ®Þnh trÌo lªn xoay l¹i c¸i hoµnh phi. Anh chît nghÜ: Hay lµ chuån? Chui vµo c¸i lç bé ®éi th× bao giê ra tho¸t. §i víi ViÖt Minh th× khæ së suèt ®êi. T©n lÈm bÈm: TÈu vi th−îng s¸ch. VÒ Hµng Bµi ®·. Ngñ mét giÊc cho s−íng m¾t, bâ c¸i ®ªm khã chÞu nµy. Trêi ®· mê mê s¸ng. TiÕng sóng ®· im bÆt. Ngoµi ®−êng ch¾c lµ yªn råi. Lóc nµy ®i lµ hay nhÊt. GÆp ViÖt Minh th× lÔ phÐp th−a lµ m×nh ®i t¶n c−. GÆp Ph¸p th× l¹y nã, nãi mÊy c©u tiÕng Ph¸p. M×nh ¨n mÆc sang thÕ nµy, nã sÏ biÕt ngay kh«ng ph¶i ViÖt Minh. Cèt nhÊt lµ nhanh nhÑn, miÖng nãi, tay ®−a thuèc l¸ mêi nã hót... L¾ng nghe h×nh nh− tôi bé ®éi vµ mÊy ng−êi d©n ®· ra c¶ nhµ ngoµi. T©n nhÑ ch©n b−íc xuèng cÇu thang. LÊm lÐt nh− mét th»ng ¨n c¾p, T©n ch¹y th¼ng xuèng bÕp, ®Ó ®i lèi cöa sau. Anh thë dµi. Tho¸t råi. Mét tiÕng thÐt lµm cho anh giËt m×nh: - Ai? §øng l¹i! TiÕng thÐt non choÑt, chua lãi mµ l¹i lµm ra c¸i bé giµ dÆn cña ng−êi lín, khã kh¨n nh− tiÕng trÎ h¸t mét bµi nh¹c kh«ng hîp tuæi.

384

Sèng m·i víi Thñ ®« Tr−íc c¸i lç ®ôc t−êng bÕp th«ng sang nhµ bªn, mét chó bÐ ®øng nghiªm, nh×n anh giËn d÷. Trong c¸i ¸nh s¸ng bÞ gian bÕp nhuém ®en, lãa nhãa mét ng«i sao ®Ýnh trªn c¸i mò ca-l« qu¸ réng ®éi lÖch trªn ®Çu chó bÐ. §Êy lµ em nhá ban n·y, mÆt nã lem luèc vªnh lªn mét c¸ch buån c−êi. Tay vÉn xoay tÝt c¸i trèng bái. Th¾ng ®−îc phÐp sang nhµ B¹ch Ngäc chµo c¸c anh bªn Êy. Chît thÊy T©n, Th¾ng ®øng l¹i, ®øng nghiªm nh− ng−êi g¸c. T©n cø x¨m x¨m b−íc qua bÕp ®Ó chuån ra cöa sau nhµ. Anh nãi: - Cho ®i nhÐ. - §i ®©u? T©n c−êi nh¨n nhë. S½n trong tói cßn mét gãi kÑo, anh ®−a cho Th¾ng vµ nãi: - BiÕu em. Th¾ng ®øng th¼ng ng−êi, −ìn ngùc, mÆt vÓnh lªn nh− muèn sinh sù, c¸i trèng bái cÇm tay kªu tong tong: - Anh vµo ngay. Kh«ng t«i gäi c¸c anh Êy. Th¾ng khum ngãn tay c¸i vµ ngãn tay trá nh− c¸i cµng cua, ®−a lªn miÖng, huýt mét tiÕng cßi dµi, ra ý nh− b¸o hiÖu. T©n lïi l¹i, bµn tay ch×a ra tr−íc mÆt, xua xua rèi rÝt. Anh ch¹y trë vµo, tai lén xén tiÕng cßi, tiÕng thÐt, tiÕng trèng bái. Th»ng o¾t ViÖt Minh mµ còng l«i th«i gím nhØ!...

385

NguyÔn Huy T−ëng

29 ®µn «ng, ®µn bµ, bÊt kú ng−êi giµ, ng−êi trÎ, kh«ng chia "BÊtt«nkúgi¸o, ®¶ng ph¸i, d©n téc, hÔ lµ ng−êi ViÖt Nam th× ph¶i ®øng lªn ®¸nh thùc d©n, cøu Tæ quèc. Ai cã sóng dïng sóng, ai cã g−¬m dïng g−¬m, kh«ng cã g−¬m th× dïng cuèc, thuæng, gËy géc, ai còng ph¶i ra søc chèng thùc d©n cøu n−íc..." Ng−êi ta qu©y lÊy D©n vµo gi÷a, mäi con m¾t ®æ dån vµo tê giÊy b¶n lÌo nhÌo, mµ hai bµn tay to cña anh c¨ng réng. Mét thø ¸nh s¸ng t«i tèi cña mïa ®«ng trong mét gian phßng ®ãng cöa, chiÕu yÕu ít c¸i xa-l«ng cña bè T©n ®Çy ng−êi. Hä ®øng lÊp kÝn c¶ bµn vµ bé ghÕ bµnh. Bé ®éi ®Òu lÆc lÌ lùu ®¹n, sóng kh«ng nhiÒu, cã ng−êi kh«ng cã. Anh nµo còng quµng trªn ¸o trÊn thñ ®−êng may h×nh qu¶ tr¸m nh÷ng ruét t−îng g¹o nh− nh÷ng con r¾n tr¾ng cuén khóc. Hä ®øng thÕ nghiªm, nh×n th¼ng, ch¨m chó nghe lêi kªu gäi. ChØ thÊy m¾t hä chíp chíp. LÎ tÎ mµu xanh ®á sÉm l¹i cña mÊy c¸i ¸o dµi phô n÷, mµu tèi ®en cña nh÷ng ¸o cô giµ. NhiÒu vÖt thon thon cña nh÷ng cê-ra-v¸t cña thanh niªn tù vÖ, ng−êi ®éi mò phít, ng−êi bª-rª, ng−êi ca-l« sao vu«ng. MÆt hä cßn c¸i vÎ ng¬ ng¸c cña nh÷ng kÎ sèng sãt sau mét ®ªm kinh h·i. Mét bµ mÑ kÝn ®¸o n¾n l¹i khuy ¸o cho con g¸i cµi nhÇm trong c¬n hèt ho¶ng véi vµng. Mét thanh niªn mÆc mét bé t©y x¸m xø nãng, ®eo cê-ra-v¸t ®á rî, ®øng c¹nh Vi D©n, ch©n tay kh«ng mÊy lóc ®Ó nguyªn. MÆt anh r¸m ®en,

386

Sèng m·i víi Thñ ®«

NguyÔn Huy T−ëng

vÎ hÝ höng nh− cã mét ®iÒu g× sung s−íng. M¾t anh long lanh, tay ph¶i n¾m l¹i thµnh mét qu¶ ®Êm ch¾c.

"Kh¸ng chiÕn th¾ng lîi mu«n n¨m! Ngµy 20 th¸ng 12 n¨m 1946. Hå ChÝ Minh".

Gi÷a c¸i im lÆng, kh«ng nghe thÊy tiÕng thë, D©n vÉn ®äc ®Òu ®Òu nh− truyÒn nh÷ng lêi nãi xa v¨ng v¼ng:

Giäng anh khÏ xuèng. Nh−ng tªn l·nh tô ©m vang lªn. M¾t anh ®−a ®i ®−a l¹i trªn nh÷ng dßng ch÷ cuèi cïng nh− t×m kiÕm mét vËt g×. Gian phßng im mét c¸ch l¹, nh− mét buæi häp ®ang chê ng−êi ph¸t biÓu ý kiÕn ®Çu tiªn. Bçng bµ mÑ khÏ hái mét chiÕn sÜ ®øng bªn:

"Giê cøu n−íc ®· ®Õn! Ta ph¶i hy sinh ®Õn giät m¸u cuèi cïng ®Ó gi÷ g×n ®Êt n−íc. Dï ph¶i gian lao kh¸ng chiÕn, nh−ng víi mét lßng c−¬ng quyÕt hy sinh, th¾ng lîi nhÊt ®Þnh vÒ d©n téc ta..." Cö ®éng trong gian phßng. TiÕng liªn thanh côc côc ®»ng xa, nh−ng kh«ng ai chó ý. Bµ mÑ ®¾p l¹i c¸i kh¨n quµng nhung trªn vai ng−êi con, mÆt thÉn thê kh«ng son phÊn ®Ó trÇn c¸i n−íc da xØn cña nh÷ng ng−êi sèng nhiÒu ë thµnh phè thiÕu kh«ng khÝ vµ ¸nh s¸ng. §øng riªng mét chç, bªn c¸i tñ chÌ kh¶m trªn cã ®Ó viªn ®¹n ghª gím cña D©n, bªn c¹nh bé tam ®a lín, ®−êng bÖ vµ tháa m·n, T©n lÊm lÐt nh×n ng−êi chiÕn sÜ, ®Ñp mét c¸ch kh«ng ngê. Vai réng, ngùc në, bông thon. Nh÷ng nÐt gãc c¹nh cña khu«n mÆt, víi gß m¸ h¬i cao, víi n−íc da n©u hång nh− ph¬i n¾ng, lµ nh÷ng nÐt cña mét bøc t−îng t¹c trong ®¸. Kh«ng kh¾c khæ l¾m. §«i m«i dµy, nhôc dôc ph¶ng phÊt nh÷ng sîi ria t¬, cã mét søc g× quyÕn rò. Trong mét hoµn c¶nh kh¸c, cã lÏ anh mÕn D©n ngay, v× anh thÝch nh÷ng ng−êi cã søc kháe, nh−ng lóc nµy T©n o¸n anh ta. V× h¾n mµ anh bÞ cÇm tï ë ®©y, kh«ng biÕt råi ®i ®Õn ®©u. Anh nghe lêi kªu gäi, mÆt mçi lóc mét t¸i thªm, ®Õn ®©y th× nhît h¼n. Khã lßng mµ tho¸t ®−îc víi hä. NhÊt ®Þnh hä sÏ b¾t anh ®i ®¸nh nhau. Anh sÏ tõ chèi b»ng c¸ch nµo. Anh thÌm thuèc, nh−ng kh«ng d¸m hót. Hä ®ang nghe ®äc lêi cña cha giµ hä, hót thuèc th× cã thÓ hä b¨m v»m. Anh nhí c¸i nhµ Hµng Bµi, mäi h«m lóc nµy anh cßn n»m ngñ. Anh bÊt gi¸c thë dµi, mÆt b¬ phê, bé ria Mü nh− vÕt nhä tr«ng võa kh«i hµi, võa v« lÔ. TiÕng D©n cÊt lªn, cao giäng:

- Kh¸ng chiÕn thËt råi −, th−a ®ång chÝ? Võa lóc Êy th× cã mÊy tiÕng vç tay lÎ tÎ. TiÕng vç tay lan Çm Çm c¶ gian phßng, nhén nhÞp nh÷ng tiÕng giµy nÖn xuèng g¹ch, nh÷ng tiÕng vâ khÝ ch¹m vµo nhau. TiÕng thÐt cña anh tiÓu ®éi tr−ëng bÐ nhá lót trong ®¸m chiÕn sÜ: - Tiªu diÖt thùc d©n Ph¸p! Hå Chñ tÞch mu«n n¨m! T©n giËt nÈy ng−êi v× tiÕng kªu bÊt ngê vµ d÷ tîn. Anh cê-ra-v¸t ®á bçng nh¶y lªn h«, thóc mäi ng−êi h«, qu¶ ®Êm cña anh gi¬ cao nh− ®e mäi ng−êi, mÆt ®en nhuèm ®á nh− say r−îu, m¾t ®iªn d¹i. Anh reo: - Kh¸ng chiÕn råi. Toµn quèc kh¸ng chiÕn råi. T«i biÕt. T«i biÕt tõ lóc næ sóng kia. S−íng qu¸! Hå Chñ tÞch ®· ra lÖnh. H«m nay tÊt c¶ Nam Bé sÏ ¨n mõng. Nam Bé kh«ng ph¶i mét m×nh chiÕn ®Êu n÷a. M¾t anh long lanh nh− −ít, më thao l¸o, ng¹c nhiªn, bµng hoµng, ®au khæ. C¸i thø tiÕng uèn l−ìi nhiÒu, nhanh nhanh, ngäng ngäng ®èi víi ng−êi B¾c, nghe th©n th©n l¹ l¹. Mäi ng−êi nÝn thë, söng sèt v× sù cã mÆt ®ét ngét cña mét ng−êi ë c¸i xø xa x«i ®· ph¶i g¸nh c¸i g¸nh nÆng nhÊt cña sù chia c¾t ®Êt n−íc. Vi D©n nãi: - §ång chÝ nµy ®ang ®i t×m ñy ban ®Ó xin ®i ®¸nh th× gÆp t«i...

387

388

Sèng m·i víi Thñ ®« Anh thanh niªn c−íp lêi: - §óng. Nam Bé ®©y. T«i ra ®©y cã c«ng t¸c, võa míi ®Õn Hµ Néi h«m qua. Ch−a gÆp ®−îc ChÝnh phñ, ch−a ®−îc gÆp Hå Chñ tÞch. Nh−ng ®−îc nghe lêi hiÖu triÖu nµy th× còng ®· ®êi råi. Ai cã sóng dïng sóng, ai cã g−¬m dïng g−¬m... §óng nh− ë Nam Bé. Trêi! GÆp kh¸ng chiÕn ngay gi÷a Thñ ®«! Anh b¾t tay mÊy chiÕn sÜ, cÇm lÊy tê giÊy ®äc l¹i lêi kªu gäi, Êp nã vµo ngùc. Anh t×m dßng ch÷ Hå ChÝ Minh, g¾n m«i anh lªn l©u l©u trªn ®ã. Anh nãi: - T«i sÏ sèng chÕt ë ®©y cïng víi ®ång bµo miÒn B¾c. T«i ®· tr«ng thÊy nh÷ng khÈu hiÖu ë ®©y råi. §· l¾m! Cho nhËp bän ®−îc kh«ng? Kh«ng còng ®−îc. §¬n th−¬ng ®éc m· còng ®¸nh mµ.

NguyÔn Huy T−ëng ®øt sù liªn l¹c gi÷a Liªn khu I vµ Liªn khu II, ®óng nh− Khu phã ®· nãi tr−íc trong héi nghÞ h«m qua. Mét ®iÒu n÷a còng lµm cho anh nghÜ ngîi, Êy lµ sù thµnh c«ng cña Sinh, anh b¹n thî nguéi phè §ång Xu©n. §ªm qua, nghe hai c¸i tiÕng næ nh− sÐt ë phÝa Cöa §«ng, gi÷a nh÷ng tiÕng ®¹i b¸c næ rÒn, anh nh¶y lªn mõng cho Sinh. X−ëng söa ch÷a vâ khÝ cña giÆc ch¾c ch¾n lµ tan tµnh råi. Nh−ng anh l¹i ng¸n ngÈm cho anh. Ng¸n nhÊt ë chç lu«n lu«n Sinh tù nhËn lµ kÐm, ph¶i häc hái anh nhiÒu. VÞ trÝ bÞ tÊn c«ng d÷, xin liªn l¹c víi Khu kh«ng ®−îc, anh quyÕt ®Þnh rót. Mang tiÕng nhôc vËy cßn h¬n liÒu m¹ng. Anh hái chiÕn sÜ: - ThÕ nµo, c¸c ®ång chÝ?

Anh l¹i b¾t tay mäi ng−êi, anh «m h«n ng−êi mÑ. Anh vÉy vÉy tê hiÖu triÖu. Anh l¹i Êp nã vµo ngùc, toµn th©n anh rung rung. Anh khãc r−ng røc, m¾t ®á hoe:

C¸c chiÕn sÜ nhao nhao:

- §i lÊy ®Çu mÊy th»ng T©y nh¸. Trêi! Sao Hµ Néi nhiÒu sóng thÕ nµy!

- Sèt ruét qu¸, kh«ng biÕt c¸c n¬i thÕ nµo!

Anh ®Õn víi chiÕn sÜ nµy l¹i ®Õn víi chiÕn sÜ nä, rèi rÝt, sèt s¾ng. Hä mØm c−êi, c¸i c−êi dÌ dÆt cña ng−êi B¾c kh«ng quen biÕt víi nh÷ng sù béc lé qu¸ xèc næi cña t×nh c¶m. Nh−ng mÆt hä s¸ng lªn. Hä kh«ng Øu vµ lÇm lÇm nh− tõ lóc rót qu©n. D©n còng thÊy ng−êi anh nhÑ nhâm h¬n tr−íc. Tõ lóc vÒ ®©y, tuy anh vÉn gi÷ c¸i vÎ phít ®êi bÒ ngoµi, nh−ng t©m tr¹ng kh«ng ®−îc yªn. Quèc Vinh ®Æt nhiÒu tin t−ëng vµo c¸i kÕ ho¹ch tiªu diÖt mét bé phËn quan träng cña xe ®Þch ë Cöa Nam, ngay trong nh÷ng giê phót ®Çu kh¸ng chiÕn. KÕ ho¹ch Êy, anh ®· thÊt b¹i. B·i m×n cña anh kh«ng næ, suèt tõ ®ªm qua, xe giÆc ch¹y rÇm rÇm trªn ®−êng Trµng Thi, c¾t

389

- Chóng t«i thÊy nãng ran c¶ ng−êi. - Lóc nµy chØ muèn ®¸nh. D©n nãi: - B©y giê t«i sÏ viÕt th− lªn Khu xin ý kiÕn, mét mÆt th× nghiªn cøu ®¸nh mét trËn ®Ó mõng Hå Chñ tÞch. - §ång ý. C¸c chiÕn sÜ cïng nãi mét lóc vµ kÐo dµi hai c¸i tiÕng Êy mét c¸ch hÓ h¶. - Cßn t×nh h×nh th× t«i ch−a n¾m v÷ng, chØ míi nhËn ®−îc tê hiÖu triÖu nµy. Nh−ng sau mét ®ªm chiÕn ®Êu, t«i ®−îc biÕt mÊy c¸i tin nãi ®Ó c¸c ®ång chÝ râ. GiÆc vÉn bÞ v©y ë trong thµnh. C¸c cöa «, nã kh«ng ra ®−îc. B¾c Bé phñ vÉn ë trong tay chóng ta. N¨m xe t¨ng bÞ ph¸ hñy b»ng chai Ðt-x¨ng cê-rÕp...

390

Sèng m·i víi Thñ ®« C¸c chiÕn sÜ «m choµng lÊy nhau quay tÝt. Tho¸ng trong trÝ anh c¸i d¸ng cao cao cña Hång L−u, c¸i th©n h×nh cßm rám cña NguyÔn Gia §Þnh, ®ang ph¶i ®−¬ng ®Çu víi giÆc bao v©y bèn mÆt. TiÓu ®éi tr−ëng hái: - Cô b©y giê ë ®©u anh cã biÕt kh«ng?

NguyÔn Huy T−ëng - C¸c cô cø yªn t©m, kh«ng cã g× ®¸ng lo ng¹i c¶. Nh−ng sao c¸c cô kh«ng t¶n c− tr−íc, ChÝnh phñ ®· khuyªn råi. B©y giê th× xin c¸c cô cø vÒ, ë trong nhµ, hoÆc ®Õn ë chung víi nhau, chí cã ra ®−êng mµ nguy hiÓm. ñy ban sÏ tæ chøc cho c¸c cô t¶n c−. Cßn c¸c ®ång chÝ tù vÖ th× thÕ nµo?

- Cô võa nãi víi chóng ta ®Êy. GÇn thÕ cßn g× n÷a.

Mét ng−êi Êp óng:

Mäi ng−êi c−êi ré. T©n còng ph¶i nhÕch mÐp c−êi. D©n nãi tiÕp:

- Chóng t«i... kh«ng ®−îc lÖnh g× c¶.

- B©y giê th× t«i ®Ò nghÞ nh− thÕ nµy. Nh− Hå Chñ tÞch kªu gäi th× toµn d©n, toµn quèc ®Òu ph¶i ®øng lªn kh¸ng chiÕn. TÊt c¶ chóng ta ë ®©y ®Òu cã nhiÖm vô b¶o vÖ Thñ ®« ®Õn cïng. Chóng ta ph¶i gi÷ c¸i phè nµy. Mét «ng giµ mÆc quèc phôc nh− mét «ng ph¸n, gËt gËt ®Çu, võa nãi víi D©n, võa nãi víi bµ con trong phè: - V©ng. Tr¨m sù nhê c¸c ®ång chÝ. C¶ ®ªm chóng t«i lo. Cöa Nam Çm Çm. Hµng Da Çm Çm. Phè Nhµ Thê Çm Çm. Xe t¨ng nã vµo phè. Nhµ Ng« Tö H¹ ch¸y. NghÜ t−ëng lµ nã vµo ngay nã giÕt. C¸c ®ång chÝ vÒ ®©y, chóng t«i rÊt mõng. Chóng t«i nh− ng−êi ®−îc sèng l¹i. Tr«ng thÊy c¸c ®ång chÝ nh− ®−îc tr«ng thÊy ChÝnh phñ, thÊy Cô Hå. Gian phßng lén xén. Ng−êi ta chia ra tõng tèp nhá. ChØ cã T©n ®øng mét m×nh víi mét chiÕn sÜ míi ë trªn g¸c ®i xuèng. Vi D©n ®−a m¾t nh×n T©n, råi quay l¹i ®¸m bµ con vµ tù vÖ xóm lÊy m×nh. Bµ mÑ hái: - CËu ch¸u tèi h«m qua xuèng ch¬i B¹ch Mai, b©y giê vÉn kh«ng vÒ. LiÖu cã lµm sao kh«ng ®ång chÝ? Mî ch¸u ®©y khãc c¶ ®ªm. LiÖu ch¸u cã vÒ ®−îc kh«ng? D©n nãi:

391

- Nh−ng b©y giê th× thÕ nµo? Hå Chñ tÞch ®· kªu gäi mäi ng−êi ®øng ra giÕt giÆc. Tæ quèc l©m nguy. C¸c ®ång chÝ lµ thanh niªn, c¸c ®ång chÝ thÊy râ nhiÖm vô cña c¸c ®ång chÝ chø? Bªn c¹nh anh, anh em bé ®éi ®ang nãi chuyÖn víi anh thanh niªn cê-ra-v¸t ®á. Anh nµy n¾m hÕt khÈu sóng nµy ®Õn khÈu sóng kh¸c. Mét chiÕn Ü gi»ng lÊy khÈu xÝt-ten cña anh bÖnh nh©n nhµ th−¬ng Phñ Do·n, ch×a cho anh ta xem, vµ t−¬i c−êi: - Míi c−íp ®−îc ®Êy. KhÈu sóng nµy sÏ sung c«ng. Anh bÖnh nh©n, mÆt xanh nh− tµu l¸, rôt rÌ víi lÊy khÈu sóng cña m×nh, ®−a m¾t nh×n D©n nh− cÇu cøu. D©n nãi sang: - Tr¶ l¹i ®ång chÝ Êy. Ai c−íp ®−îc sóng ng−êi Êy ®−îc dïng. Ph©n minh thÕ míi ®−îc. - Nh−ng anh Êy ch−a biÕt b¾n, phÝ ®i. - §−îc råi. Häc th× khã chø b¾n sóng th× khã g×. B©y giê h½ng cø tr¶ l¹i ®·. §ång chÝ Êy ®ang n»m nhµ th−¬ng mµ h¨ng h¸i xin ®i ®¸nh giÆc, chóng ta ph¶i hÕt søc hoan nghªnh. Kh«ng nªn lµm thÕ. Anh ®éi viªn giao l¹i khÈu sóng cho anh bÖnh nh©n. Anh nµy nhoÎn miÖng c−êi mét c¸ch mái mÖt, ch×a tay nhËn khÈu sóng nh−ng råi l¹i ®Èy khÏ nã vµo tay anh ®éi viªn. Bµ con vÉn xóm xÝt chung quanh D©n, tranh nhau hái vÒ t×nh h×nh. C¸i khèi ng−êi cao

392

Sèng m·i víi Thñ ®« lín cña anh v−ît lªn gi÷a ®¸m ng−êi, mét tói quÇn xanh cña anh phång lªn, rµo rµo nh÷ng tiÕng ®ui ®¹n ch¹m nhau. Anh nãi:

NguyÔn Huy T−ëng - GiÆc nã vµo th× cßn tranh khèi ra ®Êy. T«i ®Ò nghÞ lµ s¸t nhËp vµo víi bé ®éi lµ h¬n c¶.

- B©y giê th× ph¶i chuÈn bÞ gÊp. C¸c cô th× h½ng t¹m l¹i nhµ, ®Ó chóng t«i bè trÝ gi÷ phè. Nã cã thÓ vµo b©y giê. Cßn c¸c anh em tù vÖ th× ë l¹i.

D©n b−íc tíi:

Næi lªn ë mét gãc phßng nh÷ng tiÕng lÝu tÝu cña mÊy anh c«ng an, trinh s¸t, kh«ng ë trong ®¬n vÞ cña D©n. Nghe tin bé ®éi vÒ th× hä ch¹y sang. Y phôc cña hä phøc t¹p, ng−êi va-r¬, ng−êi bê-lud«ng, ng−êi mÆc theo kiÓu bé ®éi. Anh bê-lu-d«ng, ®eo mét khÈu sóng lôc trÔ bªn h«ng, vung tay lªn:

- T«i ë bé phËn trinh s¸t nhµ ga.

- B©y giê th× kh«ng l«i th«i g× c¶. Cßn tranh nhau c¸i g×. C¸c anh kh«ng nhËn ng−êi bªn t«i lµm tiÓu ®éi tr−ëng, chóng t«i còng kh«ng nhËn ng−êi bªn anh chØ huy chóng t«i. VËy th× cø ®éc lËp t¸c chiÕn. Riªng c¸i nhµ A-di-a chóng t«i ®Õn tr−íc, th× chóng t«i gi÷. Mét anh mÆc kiÓu bé ®éi c·i l¹i, nh−ng dÞu dÞt: - §Õn tr−íc lµ thÕ nµo? Anh Nam Bé ch¹y l¹i g¾t: - Sao? Sao? Bªn nµo lµm tiÓu ®éi tr−ëng ch¼ng ®−îc. Trêi! C¸c ®ång chÝ lµm c¸i g× mµ l¹ thÕ! Anh bê-lu-d«ng nãi: - Cã g× ®©u. Nh−ng râ rÖt lµ chóng t«i ®Õn tr−íc, chóng t«i l¹i ®«ng h¬n. §Ó nhµ A-di-a cho chóng t«i lµ ph¶i. TiÕng bé ®éi Çm Çm: - Nhµ nµo ch¼ng ®−îc. ThiÕu g× nhµ lóc nµy mµ ph¶i tranh nhau. Anh bê-lu-d«ng nãi:

393

- C¸c ®ång chÝ ë bé phËn nµo? Anh bê-lu-d«ng nãi: - Cßn c¸c ®ång chÝ kia? - T«i ë c«ng an Hµng Trèng. - Anh mÆc kiÓu bé ®éi tr¶ lêi. - Khi cã lÖnh rót, chóng t«i ch¹y vÒ phè Nhµ Thê. Cha cè thÐt: Chóng bay kh«ng ®−îc vµo ®©y. ThÕ råi nã b¾n. Chóng t«i cßn ®−îc ba anh em vÒ ®©y. - Sao c¸c ®ång chÝ l¹i ®ãng ë A-di-a? - Chóng t«i thÊy kh¸ch s¹n cao mµ kiªn cè, cã thÓ lµ mét vÞ trÝ tèt, l−¬ng thùc l¹i dåi dµo, ng−êi TÇu ®Ó l¹i nhiÒu chim, gµ, ngçng. Cã c¶ mét bÓ c¸ t−¬i. §ñ c¸c lÇu, c¸c s¶nh tha hå Èn nÊp mµ ®¸nh tr−êng kú. TiÕng ån µo trong ®¸m bé ®éi: - HiÓu råi. Th¶o nµo tranh nhau. - T«i xin thÒ kh«ng ph¶i v× ®Êy lµ cao l©u mµ chóng t«i ®ãng. Nh−ng v× ®Êy lµ mét vÞ trÝ tèt. NhÊt ®Þnh kh«ng ®Ó cho nã chiÕm. §Ó nã chiÕm th× c¶ c¸i phè nµy bÞ uy hiÕp. D©n ®−a bµn tay ®Æt lªn vai hai ng−êi c«ng an vµ trinh s¸t: - §óng. B©y giê c¸c ®ång chÝ ®Þnh lµm g×? - Chóng t«i ch−a ®Þnh lµm g×. NÕu c¸c ®ång chÝ ®i ®¸nh ®©u th× cho chóng t«i ®i theo víi. Nghe lêi Cô, chóng t«i thÊy ngøa ng¸y l¾m, muèn ®¸nh ngay.

394

Sèng m·i víi Thñ ®« - C¸c ®ång chÝ c«ng an cã bao nhiªu ng−êi, bao nhiªu vâ khÝ? - Mét sóng tr−êng, mét m«-de t«i ®eo ®©y. Lùu ®¹n chóng t«i cã nhiÒu. VÒ ng−êi chóng t«i cã s¸u anh em tÊt c¶. Mét ng−êi hy sinh. D©n vç vai hai ng−êi, bu«ng tay ra. Anh nãi: - C¸c ®ång chÝ còng ®· nãi råi. Chóng ta ph¶i thèng nhÊt l¹i, t¹m thêi ®Æt d−íi quyÒn chØ huy cña qu©n ®éi. Kh¸ng chiÕn råi, ph¶i tæ chøc chÆt chÏ. Lµm viÖc ph¶i cã bµn b¹c, ®i ®©u ph¶i b¸o c¸o, lµm xong ph¶i kiÓm ®iÓm. Cßn vâ khÝ cña ai ng−êi Êy vÉn gi÷, vÞ trÝ còng vËy. VÞ trÝ nhµ A-di-a rÊt tèt. Bé ®éi kÐo mÊy anh c«ng an, trinh s¸t l¹i. Hä vç tay ®«m ®èp: - T−ëng hôt ®i. Ai ngê l¹i d«i ra. Anh c«ng an quay bµn tay lia lÞa: - Nghe tin c¸c anh vÒ lµ t«i ®· mõng råi kia mµ. D©n hái mÊy anh tù vÖ: - ThÕ nµo c¸c ®ång chÝ? Hä rôt rÌ, nh×n nhau, ®Çu khÏ gËt gËt nh− ®Ó hái ý kiÕn nhau. Mét anh nãi: - Chóng t«i ë l¹i Thñ ®« lµ ®Ó chiÕn ®Êu. Nh−ng chóng t«i hiÖn kh«ng cã vò khÝ. Anh c«ng an nãi sang: - Chóng t«i xin ñng hé. Lùu ®¹n chóng t«i cã nhiÒu. D©n nãi: - Chóng t«i còng cßn nhiÒu. SÏ ph¸t cho c¸c ®ång chÝ. §−îc kh«ng? Mét tr¨m ng−êi, chØ mçi ng−êi mét qu¶ lùu ®¹n th«i lµ thµnh mét lùc l−îng m¹nh. Kh«ng cã lùu ®¹n cßn ®¸nh ®−îc n÷a kia mµ.

395

NguyÔn Huy T−ëng Anh Nam Bé nãi: - §óng råi. §óng råi. Nam Bé còng thÕ th«i. NhËn ®i. Sang ®©y. §¸nh bÓ ®Çu th»ng T©y cho t¬i bêi, m¶nh gi¸p kh«ng cßn. Sang ®©y cho nã Êm. Mong m·i ®−îc biÕt c¸i mïa ®«ng miÒn B¾c. RÐt d÷ h¶. Mäi khi cã rÐt nh− thÕ nµy kh«ng? Mét anh tù vÖ thß thß rôt rôt mét ngãn tay: - V©ng. T«i xin nhËn. T©n cói g»m mÆt xuèng, hai bµn tay cña anh ®ót vµo trong tói quÇn Êm. Anh thÊy kh«ng tiÖn, rót tay ra, nh−ng råi l¹i ®ót vµo. Anh tr¸nh mäi con m¾t nh×n, thÊy xung quanh tèi sÇm c¶ l¹i. Nã th¾t ®Õn m×nh råi. Bá mÑ víi chóng nã ®Õn n¬i råi. T©n ¬i! Sao mµy ngu ngèc ®Õn chèn nµy lµm g×. D©n nãi: - B©y giê th× mçi anh em tù vÖ nhËn lÊy mét qu¶ lùu ®¹n, võa ®Ó gi÷ m×nh, võa ®Ó chiÕn ®Êu. C¸c anh em cã c¸i g× trong nhµ, dao, bóa, gËy géc, gi¸o m¸c, th× còng ®em ra dïng. C¸i g× còng cã thÓ ®¸nh nhau ®−îc. Mét hßn g¹ch còng cã thÓ nÐm vì ®Çu th»ng T©y. Chóng ta ë r¶i r¸c kh¾p n¬i tËp hîp l¹i. Chóng ta sÏ vµo c¸c tæ cña bé ®éi, chia ra ®ãng däc c¸i phè nµy, thùc hiÖn c¸i chiÕn thuËt hãa chØnh vi linh, s½n sµng chiÕn ®Êu, giÆc vµo lµ ®¸nh. NÕu cÇn tËp trung ®Ó ®¸nh trËn to th× sÏ cã lÖnh. Cßn th× ng−êi nµo cø ë vÞ trÝ cña ng−êi Êy, lµm ô chiÕn ®Êu, mét mÆt th× huy ®éng nh©n d©n cßn ë l¹i ra søc ph¸ ho¹i. Còng cÇn thay phiªn nhau mµ ngñ cho l¹i søc. Cßn c¸c cô th× xin cø b×nh tÜnh ë trong nhµ kh«ng nªn ra ®−êng. Mµ ë th× nªn ë d−íi nhµ cã ®¶m b¶o h¬n. ¤ng cô giµ mÆc quèc phôc tiÕn ®Õn tr−íc mÆt D©n: - Chóng t«i b©y giê thËt míi ®−îc yªn lßng. Chóng t«i cã mét con lîn ®Ó ¨n TÕt. H«m nay còng lµ TÕt råi. T«i xin biÕu anh em con lîn ®ã, lµm mét b÷a tiÖc khao qu©n.

396

Sèng m·i víi Thñ ®« D©n n¾m lÊy tay «ng cô: - B©y giê kh¸ng chiÕn råi. Chóng ta sÏ thiÕu thèn nhiÒu, l−¬ng thùc, n−íc n«i, cñi r¶. Chóng ta cø nªn dÌ sÎn. Bëi vËy, xin c¸c cô ®Ó cho khi kh¸c. Chóng t«i vÒ ®©y, ®−îc gÆp ®ång bµo lµ vui mõng l¾m råi. Bµ mÑ d¾t tay ng−êi con g¸i khãc sôt sÞt, ®Þnh ®i ra l¹i quay vµo hái D©n: - §ång chÝ ¬i! CËu ch¸u cã thÓ vÒ ®−îc kh«ng? Bµ cô lÊy tay g¹t n−íc m¾t: - T«i ®· b¶o ch¸u ®õng ®i, nã cø ®i. D©n nãi: - Cô cø chê råi xem thÕ nµo. Kh«ng nªn lo l¾m. Ch−a cã viÖc g× nguy hiÓm l¾m ®©u. C¸c chiÕn sÜ tÝu tÝt ch¹y ®i chia lùu ®¹n cho anh em tù vÖ, trong khi D©n ngåi tr−íc bµn, gië b¶n ®å thµnh phè ra ®¸nh dÊu nh÷ng vÞ trÝ ®ãng qu©n. MÊy anh c¸n bé ch©u ®Çu trªn c¸i b¶n ®å. T©n nh×n bµ con khu phè lÇn l−ît ra vÒ, nh×n bän tù vÖ ®ang ch×a tay ra nhËn lùu ®¹n. RÇy rµ ®Õn m×nh råi. Cã c¸i g× gi÷ anh l¹i kh«ng cho ch¹y. Kh«ng dÔ g× mµ trèn lÏ ph¶i dï biÕt r»ng nã ghª gím vµ trãi buéc m×nh. Anh thÊy tiÕc c¸i Hµ Néi h«m qua. Anh thÌm mét cèc cµphª. Anh nhí c¸i ®ïi con Jeannette. Anh thÊy ®ãi. Anh muèn ¨n mét con chim quay mÒm vµ th¬m cña nhµ Qu¶ng Sinh Long ë ngay phè nµy, hay mét ®Üa xÝu m¹i nhµ Tù H−ng L©u. Anh giËt m×nh. Anh Nam Bé cÇm mét qu¶ lùu ®¹n ®−a cho anh. §êi anh thÕ lµ tµn råi. Anh hái mét c¸ch nghÑn ngµo: - T«i? - Chø sao? Trêi! Sao thÕ?

397

NguyÔn Huy T−ëng - T«i kh«ng ph¶i lµ... - Anh cßn muèn g×? Trong t«i mµ ®−îc nhiÒu nh− thÕ nµy th× tôi Ph¸p chÕt tõ l©u råi. Ýt lùu ®¹n, chØ cã nhiÒu gËy tÇm v«ng... Mét ®éi viªn t¸i xanh t¸i x¸m ë ngoµi ch¹y vµo b¸o c¸o: - Th−a anh, xe nã rôc rÞch ®¸nh vµo Hµng Da. Nhµ thê Tin lµnh bÞ nã chiÕm råi. Nhµ chiÕu bãng ¤-lanh-pi-a m×nh vÉn cßn ®ãng. §−êng Thµnh nã còng kiÓm so¸t råi. Nã vµo nhµ b¸c sÜ LuyÖn, nã biÕt «ng Êy lµ ®¹i biÓu Quèc héi, nã b¾t «ng Êy hµng. ¤ng Êy kh«ng hµng. Nã b¾n chÕt ngay t¹i phßng kh¸ch, c¶ ng−êi con trai «ng Êy. Phè Hµng Nãn th× th»ng Th¸i, chØ ®iÓm cña Ph¸p, tù vÖ b¾t hôt, nã trèn vµo trong thµnh mÊt råi. §«i m«i dµy cña D©n mÝm l¹i. Anh Nam Bé söng sèt: - B¸c sÜ LuyÖn nµo? Cã ph¶i lµ «ng S¶n dôc chØ nam kh«ng? Anh Ên qu¶ lùu ®¹n vµo tay T©n: - Ng−êi Thñ ®« ph¶i thÕ. CÇm lÊy, anh. MÆt T©n nh− ®æ chµm. Anh lïi l¹i, nh−ng tay run rÈy miÔn c−ìng cÇm lÊy c¸i vËt giÕt ng−êi. Ch©n anh nh− kh«ng ®øng v÷ng. Mét tiÕng ®æ rÇm ngoµi ®−êng nh− tiÕng ®¹i b¸c. T©n lo¹ng cho¹ng bÝu lÊy c¸i tñ chÌ. Qu¶ lùu ®¹n r¬i xuèng sµn g¹ch hoa.

398

Sèng m·i víi Thñ ®«

NguyÔn Huy T−ëng - Vui chø lÞ. Chóng t«i chØ mong ®−îc gäi lµ ®ång chÝ th«i. ThÕ b©y giê ta gäi nhau b»ng g×? Gay qu¸ nhØ. T©n c−êi ®Ó lé c¸i hµm r¨ng hun khãi cña anh. Anh nãi: - T«i còng kh«ng biÕt thÕ nµo. Cã lÏ t«i sÏ gäi «ng lµ ®ång chÝ, cßn «ng th× cø gäi t«i nh− th−êng...

30

T

©n ngÇn ng¹i kh«ng muèn ®i theo hai chiÕn sÜ ®−îc ph©n c«ng ë l¹i ®©y. Nhµ anh ®· ®−îc chän lµm mét æ t¸c chiÕn v× nã cao vµ kiªn cè. Kh«ng ®i còng chÕt, mµ ®i còng chÕt. Anh ng¹i cho hai bøc ¶nh to cña bè mÑ treo trªn t−êng, mÑ th× cæ ®Çy vßng nh− h×nh "c« ba", bè th× c©ng c©ng víi chiÕc B¾c ®Èu béi tinh tr−íc ngùc. Mét ng−êi thÇu kho¸n th©n Ph¸p nh− thÕ biÕt ®©u tôi tù vÖ nã kh«ng thñ tiªu råi. Anh lõng khõng th× l¹i cµng tæ chÕt. D©n thÊy T©n nh×n lªn tñ chÌ, t−ëng chñ nhµ tr¸ch khÐo anh ®· ®Ó viªn ®¹n lªn ®Êy. Anh b−íc l¹i lÊy viªn ®¹n ®Æt lªn bµn, bªn c¸i th− anh ®ang viÕt dë cho Quèc Vinh. Anh nãi víi T©n: - Xin lçi ®ång chÝ nhÐ. ThÕ nµo ®ång chÝ? §ång chÝ sÏ kh¸ng chiÕn ngay t¹i nhµ m×nh. Kh«ng ng¹i g× c¶. Giäng D©n rÊt «n tån. Nh−ng T©n cho¸ng v¸ng h¬n lµ khi nghe tiÕng c©y ®æ ngoµi ®−êng. Tai anh trèi v× hai c¸i tiÕng mµ anh vÉn chÕ giÔu, vµ b©y giê ng−êi ta ®em ra gäi anh. C¸i tiÕng Êy sÏ cét cæ anh l¹i. Anh nãi: - Th−a «ng, cã lÏ «ng nhÇm. T«i, ®ång chÝ? Hai chiÕn sÜ ngÈn ng−êi, kh«ng hiÓu. T©n c−êi g−îng ®Ó hä khái phËt ý. Mét ng−êi nãi:

- Nh−ng «ng kh«ng lµ ®ång chÝ th× gäi t«i lµ ®ång chÝ thÕ nµo ®−îc. ¤ng ng¹i g×? - §èi víi riªng «ng t«i rÊt mÕn. ¤ng lµ ng−êi Hµ Néi? - T«i ë ngoµi b·i. - Xin lçi «ng, «ng cã thÓ cho biÕt quý danh kh«ng? Kû niÖm ®−îc gÆp «ng. - T«i Êy µ? Hä NguyÔn, xoµng th«i. C©u chuyÖn bÞ c¾t bëi nh÷ng tiÕng c−êi ré cña T©n vµ hai ng−êi chiÕn sÜ. D©n tíi tr−íc mÆt T©n, v÷ng nh− mét lùc sÜ, khãi miÖng bay ra nh− thë khãi thuèc l¸: - T«i chØ muèn ®−îc gäi rÊt nhiÒu ng−êi lµ ®ång chÝ. Cã lÏ khi mäi ng−êi ®Òu gäi nhau nh− thÕ th× ®êi ®· s−íng l¾m. Sao «ng l¹i ng¹i? Kh«ng. T«i hái thùc. - Cã mÊt tù do kh«ng? - Sao l¹i mÊt? Chóng m×nh ®¸nh Ph¸p ®Ó lÊy l¹i tù do ®Êy. Chóng m×nh tæ chøc nhau l¹i ®Ó ®¸nh giÆc, sao l¹i gäi lµ mÊt tù do? ¤ng thÊy cã cÇn ®¸nh Ph¸p kh«ng? T©n gËt ®Çu mét c¸ch m¬ hå: - §¸nh nhau cã l©u kh«ng? Bao giê th× xong? D©n chØ vµo T©n, vµo hai ng−êi chiÕn sÜ, vµo m×nh:

- §ång chÝ c¶ ®Êy mµ. D©n c−êi, r¨ng tr¾ng nhën, ®Òu t¨m t¾p:

399

400

Sèng m·i víi Thñ ®« - §Êy, ®Êy. Bao giê nhiÒu ®ång chÝ th× xong. Tèt h¬n hÕt lµ cø hái b©y giê m×nh lµm g×? Th«i nhÐ, h½ng cø thÕ ®·. Ta cø gi÷ c¸i nhµ cña ta, giÆc ®Õn th× ®¸nh. Chóng t«i kh«ng cã nhµ cã cöa ë Hµ Néi mµ còng ®¸nh n÷a lµ. - Nh−ng c¸c «ng quen... - ChÕt, chÕt. Ai quen víi c¸i chÕt bao giê. GiÆc ®Õn nhµ ®µn bµ ph¶i ®¸nh th«i. D©n nãi nh− ®ïa. Anh trë l¹i bµn cÇm bót, quay c¸i ngßi mÊy vßng ®Ó lÊy ®µ, theo c¸i thãi quen cña nh÷ng ng−êi viÕt ch−a th¹o. Bµn tay anh nuèt lÊy c¸i bót, Ên m¹nh xuèng tê giÊy. T©n ®øng nh×n D©n. Lóc n·y, nghe D©n nãi cho anh em ngñ ®Ó l¹i søc, T©n nghÜ th»ng nµy kh¸, kh«ng h¾c l¾m. §èi víi ¶nh bè mÑ anh, nã còng kh«ng soi mãi. Ýt ra, lµ mét th»ng cßn biÕt ®iÒu ®«i chót, cã phÇn dÔ d·i, ¨n nãi nhÑ nhµng, còng tuyªn truyÒn nh−ng kh«ng ®Õn nçi sèng s−îng l¾m. Anh kh«ng biÕt nãi thÕ nµo víi c¸i th»ng cha nµy. LÉn lén trong anh c¶ c¶m t×nh lÉn o¸n hËn. Anh mêi Vi D©n hót thuèc, nh−ng anh ta tõ chèi, gi¬ bµn tay ra tr−íc mÆt råi l¹i cói xuèng viÕt. Bçng T©n nghe thÊy bªn ngoµi cã tiÕng ai quen quen. Anh dáng tai. Tim anh ®Ëp m¹nh. Nghe nh− tiÕng NhËt T©n th× ph¶i. Anh x« hai anh ®éi viªn. Cïng mét lóc D©n còng ®øng dËy, më cöa. T©n b−íc theo anh ta. Giã l¹nh bªn ngoµi t¸p vµo mÆt anh. Phè nh− thay ®æi h¼n. §−êng ngæn ngang nh÷ng cµnh c©y gÉy, nh÷ng bµn ghÕ, nh÷ng kiÖn b«ng. Hai c©y ®æ, chÆn mét khóc ®−êng h»n lªn nh÷ng vÕt xe t¨ng. Phè x¸ cã ng−êi mµ tr«ng v¾ng ng¾t tiªu ®iÒu. T©n kªu lªn mét tiÕng. Mét con chã l«ng hung hung, cæ vµ l−ng ®en m−ît ch¹y ngang tr−íc cöa. Gièng con Lu lu qu¸. Anh nh¶y xuèng hÌ, huýt s¸o miÖng. Con chã tr«ng thÊy ng−êi quen, vÉy c¸i ®u«i nh− chong

401

NguyÔn Huy T−ëng chãng. Nã ®øng h¼n lªn, hai ch©n tr−íc ®Æt lªn vai T©n. Tai nã vÓnh lªn, côp xuèng. Anh vç c¸i ®Çu nã: "Sao mµy l¹i ë ®©y. Lu lu, mµy tù do sung s−íng h¬n tao nhiÒu". TiÕng qu¸t th¸o: - §i mau lªn. Tù m×nh lµm khæ chø ai b¶o. Lµm mÊt c¶ th× giê cña bao nhiªu ng−êi! NhËt T©n ®i gi÷a mét ®oµn ng−êi lén xén tiÕn l¹i. VÉn c¸i ra-gêl¨ng x¸m lïng thïng, mò nhung ®en che kÝn m¾t. Tay ph¶i chÜa mét khÈu sóng lôc vµo l−ng mét ng−êi, tay tr¸i chØ vÒ phÝa Hµng Gai. Ng−êi ®µn «ng mµ anh dÉn ®i ®· ®øng tuæi, ®eo kÝnh tr¾ng, ®Ó ria, d¸ng nhá nh¾n, n−íc da tr¾ng trÎo, mÆt cói g»m. Kh¨n xÕp vµ ¸o b«ng dµi kh«ng thÝch hîp víi c¸i vÎ mÆt s¸ng sña cña mét ng−êi cã häc. Bªn c¹nh lµ mét ng−êi ®µn bµ d¾t mét ®øa con trai mÆc ¸o len kÝn tay, mÆt còng cói g»m. - è è è è! NhËt T©n kªu lªn bèn tiÕng khi tr«ng thÊy T©n. MÆt dµi th−ît thén ra. Anh h¸ miÖng nhe c¸i hµm r¨ng khÊp khÓnh, víi ®«i r¨ng nanh qu¸ khæ. Anh ®Êm m¹nh vµo vai T©n, nãi u«m u«m: - Sao l¹i ë ®©y, T©n? Tao t−ëng mµy chÕt ®©u råi kia ®Êy. Kh¸ng chiÕn µ? å å å å! NhËt T©n l¹i kªu lªn bèn tiÕng khi tr«ng thÊy D©n. D©n chØ hai ng−êi: - Quen nhau µ? - RÊt quen. Anh còng quen th»ng nµy µ? Sao mµy, T©n? T©n nh¨n mÆt: - Tao lªn gÆp «ng cô, nh−ng «ng Êy kh«ng vÒ. ThÕ råi ®¸nh nhau. GÇn s¸ng th× bé ®éi ®Õn. Tao lo cho «ng cô tao qu¸.

402

Sèng m·i víi Thñ ®«

NguyÔn Huy T−ëng

- Tèi h«m qua, tao gÆp «ng cô lªn ch¬i cô Ých Th¸i Hµng §Ëu mµ. Th«i tao véi. Ph¶i ®i ngay. Anh D©n, anh ®ãng ë nhµ nã µ? Xin giíi thiÖu víi anh, nã b¾n sóng rÊt giái.

NhËt T©n ghÐ tai D©n:

D©n gËt gï nh×n T©n, vµ mÆt T©n t¸i l¹i. Anh hái NhËt T©n: - B©y giê vÒ cã gÆp anh Quèc Vinh kh«ng, nhê göi c¸i th− nµy. May l¾m. RÊt cÇn. - §−îc. §−îc. ThÕ nµo t«i còng gÆp Quèc Vinh, b¸o c¸o c¸i viÖc nµy. T«i ®−a ngay. NhËt T©n võa nãi võa chØ ng−êi ®µn «ng ®eo kÝnh tr¾ng. - Tõ lóc næ sóng cã gÆp anh Quèc Vinh kh«ng? - Ch−a gÆp. - M×nh muèn gÆp l¾m. Nh−ng ®ang bËn ë ®©y. §−a ngay nhÐ. D©n thØnh tho¶ng ®Õn ch¬i víi Quèc Vinh, nªn quen NhËt T©n. Anh mÕn ng−êi thanh niªn Hµ Néi s«i næi nµy. Sau khi biÕt Quèc Vinh rôc rÞch lÊy Ph−îng, chÞ g¸i NhËt T©n, D©n l¹i th©n víi c¶ gia ®×nh Êy. Anh biÕt hä nghÌo, tuy vÉn gi÷ c¸i h×nh thøc ¨n mÆc bÒ ngoµi cña ng−êi Hµ Néi. Hä l¹i cã c¶m t×nh víi c¸ch m¹ng. §iÒu ®ã lµm cho anh yªn t©m cho Quèc Vinh. D©n må c«i bè mÑ tõ nhá, vµ kh«ng cã anh em. Gia ®×nh NhËt T©n ®· ®em l¹i cho anh nhiÒu phót vui ®Çm Êm. Bµ mÑ rÊt tèt, hy sinh tÊt c¶ cho t¸m ®øa con. ViÖc bµ cô b¸n ruéng ®Ó mua sóng cho NhËt T©n ®· lµm cho anh c¶m ®éng. Tr«ng thÊy NhËt T©n, anh nhí c¸i gia ®×nh Êy. H×nh ¶nh cña Quèc Vinh, h×nh ¶nh th©n yªu nhÊt cña ®êi anh, l¹i næi lªn râ rÖt trong trÝ anh. Tõ lóc vÒ ®©y, anh ch−a ®−îc gÆp mét ®ång chÝ nµo ®Ó hái tin tøc, nªn cµng tha thiÕt muèn gÆp Quèc Vinh. Ýt ra lµ muèn ®−îc biÕt anh ta b©y giê thÕ nµo. Anh vÉn nh− thÊy bµn tay gÇy cña Quèc Vinh cßn vç vç trªn ®ïi m×nh. Anh cßn nghe râ bªn tai lêi Quèc Vinh dÆn dß: "Cè diÖt ®oµn xe nã ë Cöa Nam".

403

- L·o b¸c sÜ Qu¸n anh biÕt kh«ng. §Þnh hµng Ph¸p ®Êy. §ªm h«m qua ®i trèn. Bän m×nh võa tóm ®−îc. Anh lµm ra vÎ bÝ mËt. Sù thËt lµ anh kh«ng d¸m nãi to, sî mÊy anh c«ng an cïng ®i lËt tÈy. §ªm h«m qua, khi nghe tin b¸c sÜ Qu¸n trèn, anh n»n n× xin hä cho ®i theo. Hä sôc s¹o c¶ ®ªm. S¸ng th× hä gÆp tù vÖ Cöa Nam gi¶i b¸c sÜ vÒ. ThÕ lµ NhËt T©n nhËp bän vµ tõ lóc Êy cø lµm nh− m×nh cã c«ng vµo c¸i vô nµy. NhËt T©n hoa ch©n móa tay: - Hay qu¸! Hay qu¸, chóng nã sî nhÊt lµ m×nh ph¸ ®−îc ®iÖn, ®−îc n−íc, thÕ mµ m×nh lµm gän, tôi lâ trë tay kh«ng kÞp. RÇm! Hµ Néi ngõng hÕt c¶ l¹i. §ång hå nhµ ga Hµng Cá chÕt, ®óng t¸m giê n¨m phót, b©y giê vÉn ghi c¸i giê phót lÞch sö Êy. ThÕ mµ cßn cã ng−êi ®Çu hµng. L¹ thËt. LiÒu thËt. Lät sao ®−îc con m¾t cña tù vÖ Hµ Néi. Anh b¾t tay D©n: - Tin t−ëng l¾m. Kh«ng ngê m×nh cõ thÕ! Anh l¹i ghÐ tai D©n: - Anh gi÷ lÊy th»ng b¹n cho t«i nhÐ. Nã chØ ¨n ch¬i, nh−ng ®−îc c¸i nã b¾n sóng giái ®Êy. Nã hµng Ph¸p nh− ch¬i. Nã lung tung l¾m. Anh nãi víi T©n: - Mµy ë ®©y. Råi tao l¹i sau nãi chuyÖn. Theo hiÖu s¸o miÖng cña NhËt T©n, Lu lu phãng lªn tr−íc. T©n ch¹y theo b¹n: - Mµy quen tay D©n µ? Tay Êy mµ diÖn vµo th× nã c−íp hÕt con g¸i Hµ Néi nhµ m×nh.

404

Sèng m·i víi Thñ ®« - Kh«ng nãi nh¶m n÷a. Cõ l¾m ®Êy. C«ng nh©n ®· nµy. L¹i qu©n chÝnh B¾c S¬n nµy. Kh«ng bÞ c¸i chÊt tiÓu nh− bän m×nh, ch¸n bá mÑ. Gi¶ng qu©n sù th× tuyÖt. H¬n c¶ V¨n ViÖt kia. Th«i mµy vÒ ®i. - V¨n ViÖt lµ ai? - BÝ mËt. Tao mong r»ng mµy sÏ kh¸ng chiÕn nh− mäi ng−êi. - Tao lo l¾m. - Tao biÕt tr−íc, tao b¶o mµy tõ h«m qua. Mµy kh«ng nghe tao, cho mµy chÕt. Anh nghÜ ph¶i lµm nhôc b¹n th× nã míi kh¸ ®−îc: - Th«i b−íc, muèn ®i ®©u th× ®i. NÕu mµy kh«ng kh¸ng chiÕn th× mµy chØ nªn chÕt ®i th«i. §Õn ®Çu phè Lamblot, hä ph¶i dõng l¹i, v× c¸i ch−íng ng¹i dùng b»ng nh÷ng kiÖn b«ng, tr«ng nh− xÕp trªn mét bÕn tµu. Tù vÖ vµ nh©n d©n ®ang ïn ïn khiªng thªm nh÷ng kiÖn b«ng vµ bµn ghÕ. Ng−êi ta ®¸nh r¬i lung tung nh÷ng ®Öm, nh÷ng ch¨n míi tinh ra ®−êng. Mét vµi c¸i gèi thªu hoa, thªu loan ph−îng chuÈn bÞ cho mïa c−íi ®· më ra, r¬i v·i trªn hÌ, trªn ®−êng, ®iÓm mµu ®á rùc cho c¸i qu·ng phè tr¾ng tinh. NhËt T©n gi¶i thÝch: - Mµy cã hiÓu t¹i sao kh«ng? §¸m c−íi còng ®¸nh giÆc. Mµ giÆc sî. B«ng cuèn vµo xÝch xe t¨ng th× gì kh«ng ra. Gãc phè cã ng−êi ®øng g¸c sau mét ô c¸t. Ng−êi Êy ®ang nh×n vÒ phÝa nhµ thê. ThÊy cã ng−êi ®i tíi, anh ta quay l¹i, thÐt: - Ai? §øng l¹i! T©n kªu lªn vµ ng−êi kia còng kªu lªn. §Êy lµ Vò Minh, mét trong bèn ng−êi kh¸ch kh«ng quen biÕt ®· dù b÷a tiÖc cuèi cïng cña T©n chiÒu h«m qua. Vò Minh còng nhËn ra T©n, ng−êi chñ nhµ kú l¹. Kh«ng biÕt tªn nhau, hä ®í l−ìi, chØ nh×n nhau c−êi. Nh÷ng cuéc gÆp gì kú thó, hiÕm cã trong cuéc ®êi b×nh th¶n, th−êng l¹i

405

NguyÔn Huy T−ëng hay x¶y ra trong nh÷ng giê phót mµ sù thÕ nh− ®· tan hoang, ng−êi ta kh«ng cßn chê ®îi g× n÷a. Nã lµm cho ng−êi ta ®ang lªnh ®ªnh bçng nh− ®−îc nèi l¹i víi cuéc ®êi. Vò Minh lóng tóng víi khÈu sóng tr−êng, thß c¶ bµn tay ®eo g¨ng da ra khái miÖng ô, n¾m lÊy bµn tay cña T©n ®−a tíi. Buæi s¸ng, sau khi tù tö hôt, Vò Minh vµ Thu Phong l¹i liªn l¹c ®−îc víi anh em tù vÖ khu phè. Anh xung phong g¸c ®Ó anh em ngñ. Anh g¸c ®· h¬n hai tiÕng, nh−ng ch−a muèn ®¸nh thøc Thu Phong ®ang ng¸y Çm Çm ë trong nhµ. Tù nhiªn anh thÊy th−¬ng ng−êi b¹n míi quen. Trêi rÐt c¨m c¨m, giã xo¸y vµo ®Õn tñy. Anh t× sóng lªn miÖng ô, ng−êi xoay ®i xoay l¹i lu«n lu«n cho ®ì tª cãng. Nh−ng m¾t anh kh«ng lóc nµo rêi khái c¸i d·y nhµ cuèi phè, ë ®Êy cã c¸i c¨n nhµ nhá cña gia ®×nh anh. Nã chØ c¸ch chç anh ®øng chõng h¬n tr¨m th−íc, mµ anh kh«ng vÒ ®−îc n÷a. Nã ë ngay tr−íc tßa gi¸m môc mµ qu©n Ph¸p ®· ®Õn ®ãng råi. Qua khãi löa cña nhµ Ng« Tö H¹, anh thÊy Èn Èn hiÖn hiÖn nh÷ng vÖt kÎ tr¨ng tr¾ng cña nh÷ng bøc t−êng s¸t l¹i nhau. Anh nh×n c¸i cét ®Ìn tr−íc cöa sæ nhµ, mµ anh ®· ®ôc s½n gèc. Cöa sæ, cöa ra vµo, míi s¬n mµu n©u ®en, ®Òu ®ãng kÝn mÝt. Anh nhí c¸i bµn häc trªn g¸c, nhí nh÷ng ®øa em g¸i lªn trªu anh nh÷ng khi anh ngåi häc ngñ gËt, nhí c¸i m¸y kh©u cña bè mÑ, vµ nh÷ng c¸i tñ kÝnh ®Çy nh÷ng quÇn ¸o, nh÷ng mò, bÝt tÊt trÎ con xanh xanh hång hång mµ nhµ anh s¶n xuÊt b¸n cho c¸c hiÖu trªn phè vµ göi ®i c¸c tØnh. Bè mÑ anh ®eo kÝnh ngåi víi mÊy ng−êi thî giµ cÆm côi lµm viÖc, nh÷ng ngµy ®Çu thu, thøc m·i ®Õn ®ªm khuya. C¸i phè nhá, kh«ng c©y cèi, víi nh÷ng c¨n nhµ th©m thÊp. Ngµy th−êng, anh thÊy nã tÇm th−êng h¬n nhiÒu phè kh¸c. B©y giê anh chØ mong ®−îc tù nhiªn ®i l¹i trªn con ®−êng trë nªn yªu dÊu l¹ lïng. Con ®−êng th©n mËt, ngµy nµo anh còng ®i qua, khi ch¹y sang nhµ b¹n, khi ®i häc, khi ®i xem xi-

406

Sèng m·i víi Thñ ®« nª. Míi ®©y nã ®· chøng kiÕn c¸i h«n ®Çu tiªn cña anh vµ Mai, trong c¸i buæi chia tay gi÷a kÎ vÒ quª vµ ng−êi ë l¹i. C¸i g× còng ®· thµnh kû niÖm, anh l−u luyÕn c¶ nh÷ng c¸i anh Ýt chó ý: c¸i ®Òn Lý Quèc S− cò kü, còng ©m thÇm nh− nhµ s− ®· d¹y c¸i «ng vua dùng nªn thµnh phè nµy, c¸i ®Òn Phï ñng thê ng−êi anh hïng ®an sät mµ mÑ th−êng ®Õn lÔ. Anh nhí anh b¹n h«m qua nãi phè anh cã mét c¸i th¸p g× ®Ñp l¾m. Anh thÊy phè cña m×nh ®Ñp, l©u ®êi. Anh tù tr¸ch ®· bÊt c«ng víi nã, vµ chØ mong ®−îc ph¸ ®i ®Ó lµm l¹i nh− mét phè ph−¬ng T©y. C¸i phè dèc dèc, nhá nhá, hiÓn hiÖn tr−íc m¾t, bao phñ trong khãi trong s−¬ng. Thµ lµ xa x«i, khuÊt m¾t. §»ng nµy, nh×n thÊy ®−îc mµ chØ biÕt thë dµi. §Çu phè cuèi phè ®· chia hai thÕ giíi. Anh rÐt qu¸. Muèn vÒ lÊy c¸i mò, c¸i phu-la vµ c¸i ¸o ba-®ê-xuy cßn nguyªn vÑn ë nhµ còng kh«ng ®−îc n÷a. Xa n÷a, xanh xanh tèi tèi con ®−êng Trµng Thi lu«n lu«n ®ông ®Ëy. Tõng ®oµn xe giÆc phãng ®i phãng l¹i. Anh rïng m×nh, m¾t trè ra. Kh«ng hiÓu sao, nh÷ng giät n−íc mÆn mÆn tr«i trªn m¸, trªn sèng mòi ch¶y vµo miÖng anh vµ anh nuèt ùc...

NguyÔn Huy T−ëng - Anh còng quen NhËt T©n µ? B¹n t«i ®Êy. - T«i cã gÆp, vµ nhÊt lµ ®−îc nghe tiÕng anh NhËt T©n, xin lçi, ®i ®©u còng cã mét ng−êi b¹n th©n thiÕt ®ång hµnh.

M¾t nh¾m m¾t më, Thu Phong ch¹y ra. Anh trßn xoe m¾t, nh×n T©n nh− mét hiÖn t−îng kú dÞ. Anh dôi m¾t:

Mäi ng−êi ®Òu nh×n Lu lu ®ang nghÓn cæ lªn trªn miÖng ô. NhËt T©n vèn biÕt Thu Phong trong nh÷ng buæi chiÒu ®i b¬i ë hå Qu¶ng B¸, nh−ng kh«ng quen. V¶ l¹i, anh còng kh«ng −a anh ta. NhËt T©n cã c¸i thµnh kiÕn tù nhiªn ®èi víi nh÷ng ng−êi ®¸nh ®µn ë c¸c tiÖm nh¶y. Khi cã ng−êi cho biÕt lµ Thu Phong ®i b¬i vµ tËp thÓ dôc, kh«ng ph¶i v× môc ®Ých kháe ®Ó lµm viÖc, mµ chØ cèt ®Ó ch¬i g¸i cho ®−îc dai søc, th× NhËt T©n cßn khinh anh ta n÷a. Anh ta ®−a tay lªn c¸i mò nhung ®en nh− ®Ó bá ra, nh−ng chØ gËt ®Çu ®¸p lÔ Thu Phong. Tr¸n anh cau l¹i. Cæ s¬-mi cña Thu Phong ®øt cóc, cêra-v¸t tôt xuèng mét c¸ch trÔ trµng, ®Ó lé mét c¸i d©y vµng ®eo th¸nh gi¸. §èi víi ng−êi cã ®¹o nµo, NhËt T©n còng dÌ dÆt, cã phÇn ¸c c¶m. Anh quan niÖm hä lµ ë mét thÕ giíi kh¸c anh, hä kh«ng ph¶i lµ ViÖt Nam, hä nÆng vÒ phÝa ®Þch h¬n lµ vÒ phÝa m×nh, hä kh«ng nh÷ng kh«ng −a c¸ch m¹ng mµ cßn ph¸ vµ lu«n lu«n muèn trë l¹i c¸i ®êi thuéc Ph¸p. Nh×n Thu Phong, anh cã c¸i c¶m gi¸c ®Êy lµ mét ng−êi kh«ng tin ®−îc, mÆc dÇu ng−êi nh¹c sÜ ®éi mò tù vÖ vµ ®eo sóng. Nh−ng anh l¹i kho¸i ë chç Thu Phong biÕt ®Õn tiÕng t¨m cña anh. Anh nãi giäng trÞnh träng cña mét nh©n vËt:

- å! L¹i gÆp. Vò Minh ¬i! NÕu lóc n·y chóng m×nh tù tö th× cßn g× lµ ®êi!

- RÊt h©n h¹nh ®−îc gÆp anh. T«i véi mét chót. §Ó khi kh¸c ta nãi chuyÖn víi nhau nhiÒu.

Vò Minh gäi: - Thu Phong, Thu Phong. L¹ l¾m, cã ng−êi quen.

Anh n¾m c¶ hai tay T©n chao ®i chao l¹i nh− ®−a vâng. T©n nãi: - Cßn ®©u hai ng−êi n÷a. Kh«ng chõng l¹i gÆp...

Anh ng¶ mò, nghiªng m×nh chµo, vµ giôc b¸c sÜ Qu¸n ®i. Sù véi v· lµ mét dÊu hiÖu cña mét ng−êi quan träng. Thu Phong nãi: - Anh biÕt chÞ Oanh chø. ChÞ Oanh con «ng thñ qu©n Léc ë phè Nhµ Thê.

Thu Phong chît tr«ng thÊy NhËt T©n. Anh hái: - Cã ph¶i anh NhËt T©n ®Êy kh«ng? Xin lçi anh...

- V©ng, t«i biÕt l¾m.

407

408

Sèng m·i víi Thñ ®« - Cã thÓ gÆp ®−îc chÞ Êy kh«ng? - Cã thÓ l¾m. Anh hái lµm g×? - T«i muèn gÆp chÞ Êy ®Ó giao l¹i khÈu sóng lôc nµy. Thu Phong lÊy ë trong tói ¸o ra mét khÈu pÝt-t«-lª h¹ng nhì: - ¤ng Phïng Gia Léc ®· hy sinh ë phè Nhµ Thê ®ªm h«m qua. Tr−íc khi chÕt, «ng cô ®−a t«i khÈu sóng nµy ®Ó giao l¹i chÞ Oanh. Kh«ng biÕt chÞ Êy ®· biÕt c¸i tin ®au ®ín nµy ch−a. §i víi anh ch¾c lµ gÆp ®−îc. NhËt T©n phËp phång c¸nh mòi: - §−îc ®−îc. DÔ th«i. - Vµ anh quay l¹i nãi víi b¸c sÜ Qu¸n. B¸c sÜ ®· thÊy ch−a? Mét «ng giµ mµ nh− thÕ ®Êy. B¸c sÜ ph¶i biÕt c¸i téi cña b¸c sÜ míi ®−îc. Anh gi¬ sóng chØ vßm trêi xanh ®ôc vÈn khãi, chØ phè x¸ chung quanh: - Hµ Néi vÉn nh− th−êng, cã g× ®©u mµ sao b¸c sÜ sî thÕ! ThÊy ë Hµng Hßm, d©n phè ®ang ph¸ ho¹i, võa lµm võa ngöa mÆt lªn kh«ng, anh nãi: - Cø tù nhiªn, tù nhiªn. Gia L©m bÞ råi, lµm g× cßn m¸y bay n÷a mµ sî. Cø ®µng hoµng mµ lµm. Anh b¾t tay T©n mét lÇn n÷a. Chît anh nghÜ ra mét ®iÒu. Hay lµ cho nã mét ®ßn. Ph¶i g©y cho nã lßng c¨m thï giÆc. Nã ch−a biÕt c¨m thï. Nã ®ang lo cho «ng cô nã. Nãi bõa lµ «ng cô chÕt, ®· sao. NhËt T©n ®Þnh ®ãng ngay c¸i kÞch Êy. Håi Nam tiÕn, anh lµ linh hån cña nh÷ng ®ªm löa tr¹i. Anh rÊt hay dùng ®øng tin tøc, ch¼ng bao giê quan t©m ®Õn nh÷ng hËu qu¶ cña nh÷ng tin anh bÞa ®Æt ra. Bè trÝ nÐt mÆt, anh s¾p thªu dÖt mét chuyÖn thËt l©m ly. Nh−ng anh nghÜ: lµm ngay lé th× háng. VÒ viÕt cho nã c¸i th−, lêi cho thËt

409

NguyÔn Huy T−ëng thèng thiÕt. Tèt h¬n hÕt lµ b¶o nã vÒ víi D©n. VÒ ®iÓm nµy, anh thµnh thËt víi anh. T©n ë víi Vi D©n sÏ tèt h¬n ë víi ng−êi kh¸c, ngay c¶ víi anh v× nã biÕt anh ®Õn tæ chÊy råi. T©n sÏ häc tËp ®−îc ë anh c«ng nh©n Êy nhiÒu. Thùc ra anh tin D©n v× lµ chç quen th©n h¬n lµ v× anh ta lµ thî. Anh kh«ng hiÓu c«ng nh©n lµ thÕ nµo, chØ thÝch mét ®iÒu lµ hä kh«ng cã c¸i tiÕng tiÓu t− s¶n. Anh hay nãi ®Õn c«ng nh©n ®Ó tá ra m×nh cã tinh thÇn c¸ch m¹ng. Anh nãi: - Råi tao sÏ trë l¹i gÆp mµy. Vi D©n ®ãng ë nhµ mµy lµ mét c¸i phóc ®Êy. µ nµy, mµy c¹o c¸i ria Mü cña mµy ®i. Tr«ng ®Óu l¾m ®Êy. NhËt T©n giôc mäi ng−êi ch¹y trªn hÌ phè Hµng Gai. T©n tr«ng theo, tÇn ngÇn. Chung quanh, ng−êi ta ®ang dùng ch−íng ng¹i vËt. Phè Hµng Hßm chÊt ®Çy vµ læng chæng nh÷ng hßm ®ñ c¸c cì, c¸i cßn nguyªn gç méc, c¸i ®· ®¸nh vÐc-ni, c¸i mµu quang dÇu, c¸i mµu ®á, c¸i mµu gô, c¸i s¬n ®en, khãa kÒn, khãa ®ång loang lo¸ng. TiÕng ch¸t ch¸t chÆt c©y vang nh− ®èn gç trong rõng. TiÕng c−a xÌ xÌ, sµnh s¹ch nh− trong mét x−ëng gç. Cã tiÕng lîn kªu eng Ðc lµm cho c¸i buæi s¸ng rèi beng nµy l¹i cã c¸i an nhµn cña giç ch¹p. Ng−êi ta khu©n, ng−êi ta qu¨ng, ng−êi ta xÕp, rèi rÝt lo¹n xÞ, lÊm lÐt ng−êi nh×n ra ®Çu phè, ng−êi nh×n lªn trêi. T©n ch¹y vÒ nhµ. Anh ®Þnh theo NhËt T©n nh−ng thÊy nã l¹nh lïng. Anh ®Þnh nhËp bän víi c¸nh bän Thu Phong, nh−ng l¹i sî hä coi th−êng. Anh nghÜ: L¹ qu¸, th»ng quen cò, th»ng quen míi kh¸ng chiÕn tÊt. Tr¬ ra mét c¸i th»ng T©n nµy. Nã sÏ ®i ®Õn ®©u? Ngay lóc nµy, nã sÏ ¨n uèng vµo ®©u? H·y vÒ nhµ ®·, Ýt ra cßn cã chç n»m tèt. §îi bè vÒ bµn. Bªn mét c¸i c©y to ë gÇn nhµ T©n, D©n cao lín vµ hiªn ngang nãi víi mÊy anh em tù vÖ:

410

Sèng m·i víi Thñ ®«

NguyÔn Huy T−ëng

- §õng chÆt s¸t gèc qu¸, ®õng chÆt cho c©y l×a ra. ChÆt cao cao lªn mét chót. Lµm nh− thÕ nµy. C©y cã ®æ, nh−ng vÉn dÝnh vµo gèc. Nh− thÕ, xe t¨ng nã míi khã ®i. Anh cói xuèng, hoa con dao chÆt vµo th©n c©y phÝa nh×n ra ®−êng. T©n ®Õn bªn anh nãi: - ¤ng D©n, «ng ®· ¨n g× ch−a? T«i cã thÓ sang A-di-a xin mÊy con chim vÒ quay ta cïng ¨n kh«ng? ViÖc Êy t«i lµm ®−îc...

31

L

oan choµng thøc dËy, thÊy trêi ®· s¸ng râ. Thêi gian tr«i ®i, nh−ng anh vÉn cßn gi÷ nguyªn c¸i c¶m gi¸c cña lóc míi næ sóng. Anh thÊy cã mét c¸i g× lao xao, chuyÓn chuyÓn trong thµnh phè, rÇm rËp nh− s¾p cã c¬n m−a. Mét c¸i g× lµ l¹, bµng hoµng, ®−îm chót say say. Anh cã c¶m t−ëng cña mét kÎ s¾p ®i vµo mét cuéc phiªu l−u ly kú, nguy hiÓm vµ thó vÞ. TiÕng khãc r−ng røc cña bµ Qu¶ng Lîi, chñ nhµ, vµ c« con g¸i lín, hßa víi tiÕng bµn ghÕ kÐo sÒn sÖt ngoµi ®−êng. Mét lóc sau, ®ång chÝ Tr−ëng ban tuyªn truyÒn tíi, gîi ý cho anh lµm mét bµi lôc b¸t h« hµo toµn d©n kh¸ng chiÕn. GÇn s¸ng th× anh lµm xong. Anh cã chót yªn lßng, nh−ng vÉn thÊy ch−a ®ñ. Ngßi bót cña anh cã mét c¸i g× bÏ bµng, nh¹t nhÏo. MÊy bøc t−êng qu¸ yªn tÜnh so víi cuéc chiÕn ®Êu Çm Çm bªn ngoµi. Anh c¶m thÊy anh ch−a thùc sù b−íc vµo chiÕn tranh. Loan ngñ thiÕp ®i lóc nµo kh«ng biÕt, tØnh dËy vÉn thÊy bµng hoµng. Anh dôi m¾t. Lßng ngao ng¸n nh− mÊt mét c¸i g×. MÊy

411

412

Sèng m·i víi Thñ ®« ng−êi b¹n trong Ban tuyªn truyÒn n»m gôc trªn c¸i bµn trßn mÆt ®¸, ngñ mét giÊc ngñ v« t− lù. Bµ chñ vµ c« con g¸i ®· ë hÇm d−íi nhµ lªn. Hä kh«ng khãc n÷a. Cuéc sèng trë l¹i rÊt nhanh. M¾t anh b¾t gÆp c« con g¸i, mét ¶ kh«ng ®Ñp l¾m, ®ang ng¾m vuèt tr−íc g−¬ng, hÊp tÊp vµ giÊu giÕm, thØnh tho¶ng liÕc trém ra ngoµi. Suèt mét ®ªm ®¸nh nhau to, ngay khi ngñ anh còng chËp chên trong tiÕng sóng, nh−ng lóc nµy thµnh phè cã chiÒu yªn tÜnh. Nh×n ra ®−êng, qua cöa kÝnh s¸ng, Loan thÊy chó Lai lo¾t cho¾t ®i men bªn hÌ, th¾t l−ng gµi hai qu¶ lùu ®¹n chµy. Loan ®Èy cöa b−íc ra, c¸i xe ®iÖn chÕt vÉn lï lï tr−íc mÆt. Hµng §µo ®· thµnh mét phè hoang tµn. §−êng ngæn ngang nh÷ng cét ®Ìn ®æ, nh÷ng bµn ghÕ, quÇy tñ, nh÷ng biÓn hµng, nh÷ng kÝnh vì. TÊt c¶ nh− võa qua mét c¬n m−a b·o kh« r¸o. Trêi ®Ñp, buæi s¸ng yªn tÜnh, nh−ng vÉn cã mét c¸i g× nÆng nÒ, thØnh tho¶ng côc côc vµi tiÕng liªn thanh. C¸c bøc t−êng nh− chê ®îi. Khu phè ©m Ø, nh− giÊu bªn trong nh÷ng qu¶ ®Þa l«i bùc tøc s¾p næ. Cã mét tiÕng gäi quen. §Êy lµ Quyªn. Nghe tin ta ®· b¾t ®−îc b¸c sÜ Qu¸n, Quyªn ch¹y ra. Nh−ng sù thËt lµ Quyªn ®ang sèt ruét muèn biÕt tin vÒ cuéc chiÕn ®Êu ë phñ B¾c Bé. Quyªn hái: - Anh cã biÕt tin tøc g× kh«ng? Quyªn mÆc rÊt gän, ¸o s¨ng-®ay mµu tÝm, quÇn ®en, c¸i gän ghÏ lµm cho Quyªn trßn nh− mét qu¶ d−a. M¾t thao l¸o, ng¬ ng¸c. Loan nãi: - Anh V¨n vÒ råi, chÞ biÕt ch−a? - T«i biÕt råi, thÝch nhØ. Nh−ng Loan nµy, Loan cã biÕt tin g× ë B¾c Bé phñ kh«ng? - Kh«ng râ l¾m. ChØ biÕt lµ ®¸nh nhau to.

413

NguyÔn Huy T−ëng - Sao b©y giê Ýt cã tiÕng sóng? Khi ®−îc tin ë phñ B¾c Bé, giÆc tÊn c«ng liªn tiÕp b»ng mét lùc l−îng m¹nh víi rÊt nhiÒu xe t¨ng, Quyªn lo ngay cho Hång L−u. Trong trÝ t−ëng t−îng kh«ng yªn æn, c« häc sinh h×nh dung Hång L−u ®øng ë trªn thÒm dinh Hå Chñ tÞch, chØ huy chiÕn sÜ gi÷a lµn m−a ®¹n. Bé ®éi theo ngãn tay chØ th¼ng cña Hång L−u h¨ng h¸i x«ng ra giÕt giÆc. Hµng ngh×n x¸c giÆc n»m ngæn ngang ngoµi cöa dinh, hµng tr¨m xe t¨ng bèc ch¸y. HÕt ®ît nµy ®Õn ®ît kh¸c, qu©n Ph¸p vÉn kh«ng vµo ®−îc trong dinh. Hång L−u, ng−êi c¸ch m¹ng l·o luyÖn, vÉn ®øng trªn thÒm, oai nghiªm lÉm liÖt. L¾m lóc, Quyªn tù hái: "Anh Êy cã thÓ bÞ th−¬ng kh«ng?" Quyªn mong anh chØ bÞ th−¬ng xoµng. C¸c chÞ cøu th−¬ng b¨ng bã cho anh xong, anh l¹i trë ra chØ huy chiÕn ®Êu. Anh sÏ kh«ng lµm sao, anh sÏ gi÷ ®−îc dinh Cô. Quyªn kh«ng d¸m nghÜ ®Õn kÕt côc th¶m khèc cña ®êi mét ng−êi c¸n bé mµ chÞ cho lµ ®· vµo sinh ra tö, ®· ë tï ë téi, ®· x©y dùng chiÕn khu, ®· trë vÒ Thñ ®« víi ®oµn qu©n gi¶i phãng. Nh−ng bom ®¹n th× biÕt thÕ nµo? Quyªn ch¹y ®i hái dß hÕt ng−êi nµy ®Õn ng−êi kh¸c. Quyªn rèi mï, c¨ng lªn v× nh÷ng tin tr¸i ng−îc, lÉn lén, cïng mét lóc mµ nhiÒu ng−êi nãi kh¸c nhau, cïng mét viÖc mµ mçi ng−êi nãi mét c¸ch, khi l¹c quan, khi tuyÖt väng, khi hoang ®−êng, khi d÷ nh− tiÕng sÐt. Quyªn hoµi nghi mäi tin xÊu, chØ b»ng lßng víi nh÷ng tin vui. Quyªn tin r»ng Hång L−u ch¼ng viÖc g×. §Êy lµ mét ng−êi giái, mét ng−êi rÊt tèt víi Quyªn. Võa råi, ë qu©n y, cã mét ng−êi vÒ b¸o tin r»ng xe t¨ng ®· hóc ®æ hµng rµo s¾t cña dinh Chñ tÞch, Quyªn ®· c·i l¹i anh ta, vµ ®uèi lý, Quyªn khãc. Quyªn ghÐt c¸i ng−êi Êy, coi nh− lµ mét ViÖt gian. Quyªn n¾m lÊy c¸nh tay Loan mét c¸ch rÊt tù nhiªn, khiÕn cho Loan ®á bõng mÆt. M¾t s¸ng rùc, Quyªn kh¼ng ®Þnh:

414

Sèng m·i víi Thñ ®« - Bao nhiªu xe cña nã lµ ë B¾c Bé phñ. M×nh ®èt hÕt c¶ råi. Dinh Cô nã vµo thÕ nµo ®−îc. Loan cã biÕt anh Êy kh«ng? Ph¶i thÕ nµo míi ®−îc gi÷ dinh Cô chø, Loan nhØ? Loan hái: - Ai? - Anh Êy Êy mµ. Giái l¾m. §i theo Cô tõ mÊy chôc n¨m råi. Cô yªu l¾m c¬. Quyªn håi hép chê Loan tr¶ lêi. ThÊy Loan gËt ®Çu, Quyªn nhoÎn miÖng c−êi, biÕt ¬n ng−êi b¹n häc. Cã nh÷ng tiÕng dÐp, tiÕng guèc khua g−îng nhÑ, nh−ng rèi rÝt. Mét ®oµn phô n÷ ë ®Çu Hµng B¹c men vØa hÌ ®i tíi. §Êy lµ c¸c chÞ trong Ban tuyªn truyÒn xung phong vµ mét sè c¸c chÞ cøu th−¬ng, ng−êi «m nh÷ng tê hiÖu triÖu, ng−êi ®eo tói ch÷ thËp ®á. C¸c chÞ vÉn mÆc ¸o dµi mµu nh− th−êng, mét vµi chÞ ®· mÆc quÇn ®en. TuyÕt, ¸o b«ng céc, kh¨n vu«ng má qu¹, g¸nh mét g¸nh ®Çy nh÷ng b¸nh m×, giß ch¶, xóc xÝch, thuèc l¸, r−îu bia, n−íc chanh. NÕu kh«ng biÕt tr−íc, th× còng khã ai nhËn ra TuyÕt lµ con nhµ chøa. Quyªn tr«ng thÊy Oanh trong ®¸m ng−êi Êy. Oanh hái: - Quyªn ra ®©y lµm g×? B¸c sÜ Pha ®©u? KhÐo kh«ng l¹i nh− «ng Qu¸n th× chÕt. Oanh c−êi nh¹t. Loan tho¸ng thÊy tr¸n chÞ ta h¬i cau. Anh sî Oanh cã thÓ hiÓu lÇm. Mµ thùc tÕ, Oanh kh¾t khe ®èi víi nh÷ng chuyÖn trai g¸i, nhÊt lµ ®èi víi nh÷ng ®¸m trÎ h¬n m×nh. Giäng Oanh kh«ng ®−îc mÒm máng l¾m. Nh−ng Quyªn kh«ng nhËn thÊy ®iÒu Êy. Quyªn rØ tai Oanh: - Em b¸o c¸o víi chÞ, b¸c sÜ Pha còng kh«ng tèt ®©u. Râ l¾m råi chÞ ¹. Lóc t¾t ®iÖn, «ng ta kªu: "ThÕ nµy mµ m×nh kh«ng biÕt mua s½n mét c¸i ®Ìn dÇu". ChØ mét viÖc Êy lµ em biÕt «ng Êy o¸n ChÝnh

415

NguyÔn Huy T−ëng phñ m×nh. Cã ai kªu nh− thÕ ®©u. Råi «ng Êy giôc em: "Une lampe, une lampe, mademoiselle"(1). Em tøc qu¸. §¸nh nhau råi mµ vÉn nãi tiÕng Ph¸p, cã vÎ nh− b¸o hiÖu cho nã. Sao ch¼ng lo c¸i g× mµ chØ lo c¸i ®Ìn? Em nghi l¾m. Em nãi: "ChØ cã ViÖt gian nã míi th¾p ®Ìn b©y giê". ¤ng Êy im. Buæi s¸ng, em thÊy «ng Êy viÕt. Em hái th× b¶o lµ viÕt nhËt ký ®Ó ghi c¶m t−ëng ®ªm ®Çu kh¸ng chiÕn. Nh−ng kh«ng cho em xem, ®ót ngay sæ vµo tói. Em ®o¸n lµ ghi nh÷ng ho¹t ®éng cña ta. ThÕ nµo em còng ph¶i lÊy xem b»ng ®−îc. Trong lóc nµy, ng−êi th−êng ai cßn cã th× giê viÕt nhËt ký n÷a. - Khi biÕt tin «ng Qu¸n trèn th× «ng Êy thÕ nµo? - ¤ng Êy lµm ra vÎ tøc l¾m, b¶o nh÷ng ng−êi nh− thÕ lµ l©che(2) lµ lµm nhôc giíi b¸c sÜ. - ThÕ b©y giê «ng Êy lµm g×? - Th−¬ng binh ®Õn th× còng b¨ng bã. Xong l¹i ®äc s¸ch, l¹i b¶o em lµ muèn ®i xem chiÕn ®Êu. ¤ng Êy nãi, «ng y t¸ SÜ kh«ng vÒ th× «ng Êy ch¼ng biÕt lµm thÕ nµo. Xem chõng th× muèn ú ra ®Êy, chÞ ¹. - Quyªn liÖu vÒ ®i. B¸c sÜ Pha mµ trèn th× cßn nguy hiÓm b»ng v¹n b¸c sÜ Qu¸n. Nh−ng Quyªn ph¶i lÞch sù, ®õng g¾t víi «ng Êy, ®õng hái ng−êi ta cho m×nh xem nhËt ký. Ph¶i kÝn ®¸o míi ®−îc. ¤ng Êy th× ®¸ng nghi råi, nh−ng nh÷ng viÖc Quyªn nãi víi chÞ th× ch−a ®ñ. Theo dâi thªm n÷a. Quyªn trßn c¸i miÖng, ngo¶nh mÆt ®i nh− dçi: - Em cho thÕ lµ ®ñ råi, cßn g× n÷a. - Quyªn vÒ ®i. - Ta b¾t ®−îc b¸c sÜ Qu¸n, em ra ®ãn c¸c anh Êy. (1) (2)

416

Mét c¸i ®Ìn, mét c¸i ®Ìn, c« ¬i. HÌn.

Sèng m·i víi Thñ ®« - §¸nh nhau råi, ra phè nguy hiÓm. - Em sèt ruét l¾m. ThÕ c¸c chÞ th× sao? ChÞ ®i ®©u thÕ? - C¸c chÞ ®i d¸n hiÖu triÖu cña Hå Chñ tÞch vµ ®ãn c¸c anh ë B¾c Bé phñ vÒ. - Sao l¹i ®ãn? Cßn ®ang ®¸nh nhau kia mµ. - Nh−ng còng cã anh vÒ. - CÊp chØ huy cã ai viÖc g× kh«ng chÞ?

NguyÔn Huy T−ëng Trªn mét vµi nhµ g¸c, mÊy c¸i ®Çu thß ra. TiÕng hoan h« næi lªn. TiÕng vç tay ®Ìn ®Ñt. Con Lu lu ch¹y rèi rÝt tõ bªn hÌ nµy sang bªn hÌ kia. Oanh vµ ®oµn phô n÷ ch¹y ra. Loan còng b−íc theo hä. Tr«ng thÊy b¸c sÜ Qu¸n, Quyªn quay mÆt ®i, bÜu m«i vµ nh¸y m¾t víi Loan. TiÕng c−êi nãi ån µo. Ng−êi ta xóm xÝt chung quanh NhËt T©n. Anh s¾p ba hoa kÓ chuyÖn th× Thu Phong ch¹y tíi, ®øng tr−íc mÆt Oanh, nghiªng m×nh: - Xin lçi chÞ... ChÞ Oanh, Thu Phong, ng−êi cïng phè víi chÞ.

- Kh«ng râ. Nh−ng m×nh còng cã mÊy ®ång chÝ bÞ hy sinh... - Anh Êy cã lµm sao kh«ng? Anh h«m qua Êy mµ. Ch¾c kh«ng ph¶i anh Êy, chÞ nhØ? §«i m¾t to d−íi lµn mi cong uèn lªn nh− mi cña nh÷ng ng«i sao chiÕu bãng, trõng trõng nh×n Oanh, võa giËn d÷, võa m¬ mµng. Quyªn hái: - ChÞ ®i d¸n tËn ®©u c¬? - §Òn Bµ KiÖu th«i mµ. - ChÞ cho em ®i víi. - ViÖc cña em lµ ë chç b¸c sÜ Pha kia chø. - KÖ «ng Êy. Em ®i víi chÞ... §Çu phè Hµng §µo, cã nh÷ng tiÕng nãi Çm Ü. Lè nhè mét ®¸m thanh niªn, ng−êi lom khom l¸ch qua c¸i hÌ cßn ®Ó hë ch¹y vµo, ng−êi tõ trªn ®èng ch−íng ng¹i dùng b»ng nh÷ng tñ, nh÷ng quÇy hµng, nh¶y xuèng. NhËt T©n vµo trong phè, mét tay d¾t b¸c sÜ Qu¸n, mét tay gi¬ sóng lôc. Anh b¾n mét ph¸t chØ thiªn vµ reo vang lõng: - C¸c ®ång chÝ ¬i! B¾t ®−îc «ng ®èc tê ®µo ngò ®©y råi!

Oanh khÏ gËt ®Çu chµo. ChÞ vÉn khinh anh nh¹c sÜ giang hå vµ tr¸c t¸ng nµy. Tõ h«m anh ta ë V©n Nam vÒ råi vµo tù vÖ khu phè m×nh, Oanh vÉn th−êng dÆn bè ph¶i nªn c¶nh gi¸c víi anh ta. ChÞ t¸i mÆt: - Anh hái t«i? - V©ng ¹. ThÊy c¸c chÞ em nh×n m×nh, Oanh ng−îng, m¸ ®á råi l¹i t¸i ®i. Víi chiÕc gi-lª tr¾ng, Thu Phong cã c¸i vÎ cña mét anh c«ng tö vá ë phè Hµng B¹c kia. Tãc mai dµi uèn cong lµm ®Ëm thªm c¸i nÐt trai l¬. C¸i cê-ra-v¸t ®· n¾n l¹i nh−ng vÉn kh«ng che ®−îc c¸i cæ hë, cµng lµm cho anh kh«ng cã vÎ ®øng ®¾n. C¸i mò ca-l« ®Ýnh sao vu«ng, vµ khÈu sóng lôc ®eo trÔ bªn h«ng, nh− ch»ng ®−îc ë ®©u. Thu Phong còng thÊy râ lµ Oanh l¹nh lïng víi m×nh vµ anh ¸i ng¹i cho chÞ ta. Anh kh«ng nì b¸o ngay c¸i tin ®au ®ín. Oanh ®Þnh ®i. Anh tõ tõ lÊy khÈu sóng cña «ng Léc trong tói ra. Anh nãi: - Cô b¶o t«i ®em l¹i cho chÞ. Cô cho chÞ ®Êy. Anh ®−a khÈu sóng cho Oanh. ChÞ lïi l¹i: - Sao thÕ? ChiÒu h«m qua, t«i ®· kh«ng nhËn kia mµ. §óng lµ khÈu sóng chiÒu h«m qua, lóc chia tay, chÞ ®· tr¶ l¹i bè.

417

418

Sèng m·i víi Thñ ®« - Xin lçi anh. Anh cã thÓ ®em vÒ cho cËu t«i ®−îc kh«ng? T«i còng cã råi. Thu Phong l¾c ®Çu: - ChÞ ph¶i cÇm lÊy th«i. Cô kh«ng cßn n÷a, chÞ ¹. Vèn ®· quen c¸i ®êi sèng ë c¸c tiÖm, ë ®Êy anh ph¶i lu«n lu«n bè trÝ t×nh c¶m ®Ó lÊy lßng chñ vµ kh¸ch hµng, anh rÇu rÇu nÐt mÆt, vµ cè nãi cho thËt c¶m ®éng: - Cô mÊt råi, mÊt trong mét trËn ®¸nh xe t¨ng. TÊt c¶ nh÷ng tiÕng c−êi nãi chung quanh im bÆt. §«i l«ng mµy kÎ cña Oanh rÝu l¹i. Trèng ngùc chÞ ®Ëp m¹nh. ChÞ thÊy Quyªn vµ c¸c chÞ em xÝch l¹i gÇn. Mét chÞ m¾ng khÏ con TuyÕt ®ang c−êi mét c¸ch ngu ngèc. Oanh hái nh− ng−êi hÕt h¬i: - Anh nãi thÕ nµo?

NguyÔn Huy T−ëng Thu Phong r−ng r−ng n−íc m¾t, vµ ®©y lµ mét ®iÒu mµ anh kh«ng ngê. Trong cuéc ®êi v« ®Þnh cña anh, quen víi nh÷ng cuéc truy hoan, víi nh÷ng tiÕng c−êi, tiÕng h¸t, ®· l©u anh gÇn nh− v« t×nh víi nh÷ng nçi ®au th−¬ng cña con ng−êi. Anh nãi: - V©ng. T«i kh«ng ngê t«i cßn sèng ®Ó giao ®−îc khÈu sóng nµy cho chÞ. Xuýt n÷a t«i lµ mét kÎ cã téi! NghÜ ®Õn c¸i vô tù tö hôt mµ ®ªm qua anh ®· c−êi vì bông, lóc nµy Thu Phong l¹i hoe hoe ®á m¾t. Cuéc sèng vÉn cã nghÜa dï chØ ®Ó ®−a ®−îc tin nhµ cho mét ng−êi b¹n chiÕn ®Êu. KhÈu sóng bçng rêi khái tay Oanh, r¬i xuèng ®Êt. Quyªn nhÆt lªn. Oanh nãi: - C¶m ¬n Quyªn. MÆt chÞ trë l¹i tù nhiªn. Oanh hái Thu Phong: - Th−a anh, x¸c cËu t«i b©y giê ë ®©u?

- Cô mÊt råi. Cô x«ng ra ®¸nh xe t¨ng vµ bÞ tróng ®¹n vµo ngùc. Tr−íc khi mÊt, cô ®· h«: "ViÖt Nam ®éc lËp mu«n n¨m". Lóc Êy, t«i ë bªn c¹nh cô, cô nhê t«i giao l¹i cho chÞ c¸i vËt kû niÖm nµy. Oanh mÝm chÆt m«i, c¸i c»m h¬i lÑm cña chÞ nh− ng¾n l¹i. ChÞ cÇm lÊy khÈu sóng, tai v¨ng v¼ng lêi cña bè buæi chiÒu h«m qua: "CÇm lÊy sóng, Oanh". ChÞ ng¾m khÈu sóng, cã kh¾c tªn Phïng Gia Léc. HiÓn hiÖn trªn qu·ng ®−êng nµy h×nh ¶nh cña ng−êi cha nãng hæi, ®Èy xe bß ®em g¹o cøu tÕ cho anh em tù vÖ, vµ cßn vang väng lêi hÑn víi con: "Ýt nhÊt cËu còng h¹ mét xe t¨ng cña nã". ChÞ sÏ kh«ng bao giê ®−îc nãi c¸i sù thËt cho cha mµ chÞ ®· giÊu. Giã ®¸nh c¸i ®u«i kh¨n quµng xanh vËt ®i vËt l¹i trªn c¸i l−ng cói xuèng cña Oanh. ChÞ hái, giäng khe khÏ mµ chÞ cè lµm cho b×nh tÜnh:

Ng−êi nh¹c sÜ nãi dèi: - Chóng t«i ®· ch«n cÊt cho cô råi. - Xin c¸m ¬n c¸c anh. Oanh v¹ch miÖng c¸i tói ®eo bªn m×nh, ®ót khÈu sóng vµo. - Phè ta vÉn gi÷ ®−îc chø anh? - Tõ Ngâ HuyÖn trë lªn ta vÉn gi÷ ®−îc. Nhµ Ng« Tö H¹ vÉn ch¸y. §Òn Lý Quèc S− còng bÞ ph¸ n¸t. Chóng t«i ph¶i dån c¶ vÒ ®Çu phè. Oanh c¸m ¬n Thu Phong mét lÇn n÷a. ChÞ quay b¶o c¸c b¹n phô n÷: - Ta ®i, c¸c chÞ ®i.

- §óng lµ cËu t«i, ph¶i kh«ng anh?

419

420

Sèng m·i víi Thñ ®«

NguyÔn Huy T−ëng

Tay Oanh n¾m chÆt c¸i nßng sóng ch×a ra ngoµi miÖng tói. §oµn ng−êi lÆng lÏ t¶n ®i. Nghe nãi ®Òn Lý Quèc S− bÞ ph¸ n¸t, Loan ®· ®Þnh hái thªm Thu Phong vÒ t×nh h×nh ë ®Êy, nh−ng anh thÊy v« duyªn trong lóc mét ng−êi chØ trong gi©y l¸t ®· mang tang tãc cña chiÕn tranh. C¸i chiÕn tranh mµ ®ªm qua anh chØ cã c¸i c¶m gi¸c lao xao, chuyÓn chuyÓn, th× nay ®· b¾t ®Çu th¶m khèc, ®· giÕt mét ng−êi bè yªu ®êi vµ th−¬ng yªu con g¸i. Råi sÏ lÇn l−ît ®Õn nhiÒu ng−êi kh¸c, ®Õn anh. §Òn Lý Quèc S− bÞ ph¸ n¸t, thÕ lµ tiªu ma hÕt c¶ nh÷ng giÊy m¸ cña anh mµ anh ®· lÇn chÇn kh«ng ®Õn lÊy vÒ: tËp nhËt ký ®Ó l¹i c¶ mét qu·ng ®êi, nh÷ng bøc th− kh«ng thÓ nµo chÐp l¹i, nh÷ng bµi th¬ ch−a cã dÞp ra ®êi. Anh ®· bÞ ®¸nh bËt ra khái qu¸ khø. Ch¼ng tiÕc g× nh÷ng c¸i ®· mÊt. L¹i b¾t ®Çu nh÷ng tËp giÊy míi. Mµ còng ch¼ng biÕt råi cã gi÷ ®−îc kh«ng. Nh−ng anh thÊy rung lªn mét vµi vÇn th¬ trong c¸i buæi s¸ng thø nhÊt cña kh¸ng chiÕn cã mét ng−êi con g¸i tiÕp lÊy sóng cña ng−êi cha chÕt trËn vµ l¹i ®i c«ng t¸c.

421

32

N

óp bªn khung mét c¸i cöa sæ mµ ®¹n giÆc ®· khoÐt thñng mét lç to, chÝnh trÞ viªn NguyÔn Gia §Þnh nh×n ra bªn ngoµi. C¸i hµng rµo s¾t míi s¬n mµu xanh t−¬i ®· ®æ vÆn vÑo. Con ®−êng ch¹y tr−íc mÆt loang læ m¸u, tr¾ng xãa nh÷ng b«ng b¨ng, næi lªn trong ®¸m l¸ xanh vµng. Hai c©y sÊu hai bªn cæng chÝnh ®æ xuèng ®−êng ®· bÞ ®Èy nghiªng ®Ó dÑp lèi cho xe t¨ng ®i. ThÊp tho¸ng sau bôi cµnh l¸, mét c¸i xe h¸p-tê-r¾c ®ang kÐo mét c¸i xe t¨ng tung xÝch vÒ sau v−ên hoa Con Cãc kh«ng phun n−íc n÷a. V−ên hoa tiªu ®iÒu, víi nh÷ng c©y dõa thÊp, nh÷ng c©y ®¹i mèc kh« trôi l¸. Trªn thÒm nhµ b¨ng §«ng D−¬ng tr−íc mÆt, cao vót nh− mét khèi ®¸, hai c¸i xe t¨ng ®Ëu, chÜa sóng sang dinh. Con ®−êng nhá gi÷a v−ên hoa vµ kh¸ch s¹n Mª-t¬-r«-p«n, mét c¸i xe ch÷ thËp hång võa tíi. Mét to¸n phu ViÖt Nam, bÞ mÊy th»ng lÝnh chöi rña, thóc ®Ýt, khiªng nh÷ng x¸c lÝnh Ph¸p lªn xe. C¸i cöa trßn cña kh¸ch s¹n kh«ng quay tÝt nh− mäi ngµy. §øng trong v−ên hoa Con Cãc, lè nhè lÝnh mò ®á hót thuèc l¸ chØ trá c¸i dinh kh«ng cßn tiÕng sóng. R× r× tiÕng ®éng c¬, khi xa khi gÇn, bao lÊy c¸i tßa nhµ chªnh vªnh nh− hßn ®¶o. Mét buæi s¸ng x¸c x¬, l¸ rông lÆng lê chung quanh nh÷ng c©y sÊu cßn ®øng, bay l¶ t¶ tr−íc hµng rµo.

422

Sèng m·i víi Thñ ®« Tõ cæng gi÷a sang cæng bªn tay ph¶i, kh«ng mét chiÕn sÜ nµo cßn sèng. Ng−êi gôc ®Çu trªn miÖng hè, ng−êi n»m ngöa trªn mÆt ®Êt, ng−êi n»m sÊp trªn c¸i thÒm xi-m¨ng, ®Çu chóc xuèng. §Êy lµ nh÷ng ®ång chÝ ®· hy sinh trong mét cuéc chiÕn ®Êu ¸c liÖt nhÊt tõ lóc næ sóng, cuéc chiÕn ®Êu ®· ®¸nh lui ®−îc ®ît tÊn c«ng thø ba vµ cuèi cïng cña ®Þch. Anh khãc, v× kh«ng biÕt lµm c¸ch nµo ®Ó ch«n cÊt hä, vµ nhÊt lµ v× hèi hËn. Anh c¶m nh− chÝnh tay m×nh ®· giÕt c¸c chiÕn sÜ cña m×nh. Cæng bªn tr¸i, ®µo ®−îc mét ®−êng hÇm ch¹y th¼ng vµo trong v−ên, anh em cã ®−êng tiÕn ®−êng lui. Nh−ng c¶ mét d·y bªn ph¶i dinh, hè chØ ®µo c¸ch qu·ng, bé ®éi kh«ng cã ®−êng rót vÒ bªn phñ, ph¶i ®øng trong hè mµ tö chiÕn, ng−êi nµo nh¶y lªn ®Òu bÞ tiªu diÖt. PhÇn lín hä lµ nh÷ng ®ång chÝ ng−êi Thæ, nhiÒu ng−êi ®· tham gia c¸ch m¹ng tõ håi bÝ mËt, ®· xa rõng nói tõ ngµy khëi nghÜa. H¬n mét n¨m ë Hµ Néi, hä vÉn chØ quanh quÈn hoÆc ë trong dinh, hoÆc ë bªn phñ. Nh÷ng ng−êi Ýt nãi, Ýt c−êi vµ kh«ng ®ßi hái. H¬n mét chôc ®ång chÝ ®· n»m xuèng, ®Ó kh«ng bao giê tr«ng thÊy xø së xanh xanh n÷a. §¹i bé phËn ®¬n vÞ ®· theo Hång L−u rót sang nhµ B−u ®iÖn Bê Hå, tõ buæi s¸ng. Anh kh«ng ®−îc tin tøc cña Hång L−u n÷a. Anh nhËn ë l¹i ®©y ®Ó ®¸nh ®Õn cïng. Sau cuéc tÊn c«ng míi cña giÆc, anh chØ cßn l¹i vµi ng−êi, vµ hai ®ång chÝ bÞ th−¬ng nÆng ch−a kÞp mang ®i. Cã tiÕng thë nong nãng bªn g¸y. Anh quay l¹i. §Êy lµ B¶o, ®«i viªn trÎ nhÊt cña ®¹i ®éi, håi khëi nghÜa míi nhËp ngò cßn ®−îc mÖnh danh lµ nhãc con. B¶o th× thµo: - Nã l¹i s¾p tÊn c«ng, anh ¹. Anh nãi: - Nã chê xe t¨ng. KÖ nã. Cßn mét ng−êi còng chèng gi÷ dinh B¸c.

423

NguyÔn Huy T−ëng Hä gËt ®Çu nh×n nhau. C¶ hai ®Òu bÐ nhá, gièng nhau nh− hai anh em. Gia §Þnh vÉn mÆc c¸i ¸o len tÝm hë tay, ®· r¸ch, anh mua tõ håi cßn lµm h−¬ng s−. Mò ca-l« tÝm, ®Ýnh mét ng«i sao vµng vµnh trßn võa míi ®eo ®−îc mÊy h«m nay. Bao sóng lôc kh«ng trÔ xuèng nh− nhiÒu chiÕn sÜ kh¸c. §«i m¾t lê ®ê, mÆt anh vÉn gi÷ nguyªn c¸i vÎ chÞu ®ùng ngËm ngïi cña mét ng−êi d−íi. Nh−ng giäng nãi cña anh døt kho¸t, m¹nh mÏ, cã phÇn cøng cái. Anh nh×n ®ång hå ®eo tay. §· chÝn giê. Cã mÊy tiÕng sóng bªn phñ. TiÕp theo lµ mét trµng liªn thanh ë kh¸ch s¹n b¾n sang. Bªn Êy vÉn cÇm cù. Hai ng−êi quay vµo phßng kh¸ch. Giµy ®inh giÉm lªn nh÷ng m¶nh kÝnh vì rµo r¹o. Gi÷a phßng kh¸ch, mét m¶ng t−êng ®· rông xuèng. V«i v÷a phñ ®Çy th¶m hoa, bµn ghÕ, chËu c¶nh, rÌm nØ vµ nh÷ng tÊm g−¬ng lín, c¸i vì, c¸i cßn. Mïi thuèc sóng khÐt lÑt. Mét tiÕng gäi: - Anh §Þnh, anh §Þnh. §ång chÝ Ých chÕt råi. Hai, mét anh thî xe ®¹p míi vµo bé ®éi ch−a ®−îc mét tuÇn, còng tr¹c tuæi vµ còng bÐ nhá nh− B¶o, ngåi bªn x¸c mét chiÕn sÜ ®· ®øng tuæi, khæ ng−êi to, th«, da ®en ®ñi. §Êy lµ x¸c ®ång chÝ N«ng V¨n Ých, c¸i ¸o trong mµu chµm ®· b¹c thß ra ngoµi ¸o d¹, n¬i cæ ¸o, cæ tay. Ých bÞ th−¬ng ë bông, kh«ng chÞu rót, g¾t gáng ®ßi ra chiÕn ®Êu. ThÊy m×nh kh«ng sèng ®−îc n÷a, Ých ®· cè g−îng bß lªn ®©y ®Ó nh×n l¹i lÇn cuèi c¸i phßng kh¸ch mµ B¸c th−êng hay ®i qua. M¾t ng−êi ®éi viªn thiÓu sè më ti hÝ, vÖt tr¾ng kh«ng cßn mµu s¸ng, mÆt nhÉn nhôc ch¹y nh»ng nhÞt nh÷ng nÐt d¨n. §Þnh cói xuèng, vuèt m¾t cßn mÒm cña ng−êi b¹n chiÕn ®Êu, vµ tuy ch−a lµm thÕ bao giê, anh h«n lªn c¸i tr¸n ng¾n cã nh÷ng r·nh s©u vâng. C¹nh x¸c Ých, mét chiÕn sÜ kh¸c n»m, ®Çu b¨ng kÝn, ®¾p mét c¸i ch¨n d¹ x¸m −ít ®Ém m¸u, lïng bïng, lÖch lÖch mét bªn mÊt c¸nh

424

Sèng m·i víi Thñ ®« tay. Anh ta nh×n §Þnh trõng trõng b»ng ®«i m¾t s¸ng sèt rÐt, vµ thë dµi. §Þnh còng kh«ng nÐn ®−îc tiÕng thë dµi. §Þnh sê tr¸n anh ta: - §ång chÝ thÕ nµo? Anh th−¬ng binh nãi, giäng nãi cña mét ng−êi cßn tØnh, nh−ng ®· yÕu: - B¸o c¸o anh, còng th−êng th«i. Ngoµi Êy thÕ nµo? - Nã chuÈn bÞ tÊn c«ng. T«i sÏ cho ng−êi ®−a ®ång chÝ vÒ trong phè, cã qu©n y. C¸i ®Çu l¾c l¾c mét c¸ch nhäc mÖt, ®«i m¾t nh− c−êi: - Kh«ng nªn. Lµm g× cßn ng−êi. T«i ë ®©y. §em vÒ còng v« Ých. T«i biÕt. Anh ta nghÜ mét lóc: - T«i ®−îc ®¸nh suèt tõ chËp tèi ®Õn giê, chÕt còng s−íng. Kh«ng cßn ®i ®¸nh thuª n÷a. §¸nh cho m×nh. §ªm qua, trong trËn tÊn c«ng cña giÆc lÇn thø hai, anh th−¬ng binh ®· ®¸nh mét trËn lý thó. Lóc Êy, mét ®oµn xe t¨ng ®ang hóc vµo hµng rµo, vµo cöa dinh. Nh÷ng c¸nh cæng rung lªn, c−ìng l¹i, róm rã. Nh÷ng xÝch s¾t kªu lo¶ng xo¶ng, ro·i ra. Lùu ®¹n ë trªn g¸c nÐm xuèng xanh lÌ, næ ®oµng ®oµng kh«ng tróng xe. C¸c chiÕn sÜ chèng gi÷ cæng dinh chØ thÊy s¸ng lãa tr−íc mÆt, cßn th× chung quanh tèi sÇm. M¾t hä qu¸ng lªn kh«ng tr«ng thÊy g×. Nh÷ng chiÕc xe t¨ng lång lén hóc, m¸y ró nh− ®iªn cuång, x¶ träng liªn b¾n. Träng liªn cña giÆc ®Æt ë nhµ b¨ng, ë kh¸ch s¹n côc côc nh¶ ®¹n kh«ng ngít. C¶ c¸i tßa nhµ ®å sé bËt lªn bËt xuèng gi÷a nh÷ng tiÕng næ xÐ trêi chuyÓn ®Êt, xen lÉn víi nh÷ng tiÕng ®å sø vì lo¶ng xo¶ng, ®å ®ång r¬i choang choang. Trong c¸i ®ªm mï mÞt, vßm trêi ngang däc nh÷ng tµn löa ch¸y tõ bê s«ng bay vµo, mét gãc dinh bèc ch¸y. Lùu ®¹n ë trªn g¸c kh«ng næ xuèng n÷a. Sau d·y hµng

425

NguyÔn Huy T−ëng rµo bÞ hóc qu»n ®i, c¸c chiÕn sÜ n»m chói trong hè, kh«ng sao ngãc ®Çu lªn ®−îc. Anh th−¬ng binh lóc Êy nãi víi Gia §Þnh: "Ph¶i chäc thñng m¾t xe t¨ng, kh«ng th× nã vµo mÊt". Anh nguyªn lµ mét lÝnh khè ®á ®· ®¸nh nhau ë Ph¸p håi ®¹i chiÕn thø hai. Sau ngµy c¸ch m¹ng, anh vµo VÖ quèc. Anh chÜa khÈu tê-rom-bê-l«ng V.B. nh»m mét ®Ìn pha cña mét xe t¨ng. §Ìn t¾t phôt. Anh b¾n lu«n c¸i ®Ìn thø hai còng t¾t, lµm nÈy lªn nh÷ng tiÕng reo mõng. Anh phÊn khëi, nh¶y lªn khái hÇm, b¾n mét m¹ch s¸u c¸i pha, nh− ng−êi ta lÇn l−ît t¾t tõng ngän ®Ìn ®iÖn. C¶ mét nöa hµng rµo bªn tr¸i l¹i ch×m trong ®ªm tèi. Cïng mét lóc, c¸nh cæng dinh bªn ph¶i bÞ dòi ®æ, mét xe t¨ng ®éi cæng bß vµo, hai c¸i tia cña ®Ìn pha ®−a lªn ®−a xuèng, nh− hai c¸i r©u con thiÕn tãc khæng lå ngoe nguÈy t×m ®−êng. Mét tiÕng næ lín tiÕp theo mét tiÕng næ lín n÷a. §Ìn pha t¾t ngÊm. Tróng m×n ch«n ë sau cæng, c¸i xe t¨ng bÞ hÊt tung, lén ng−îc l¹i ®»ng sau, ®æ rÇm xuèng ®Êt. Bèn bÒ l¹i ch×m trong bãng tèi. Lùu ®¹n ë trªn g¸c l¹i nÐm xuèng, sóng l¹i b¾n ra ®uæi ®oµn xe t¨ng th¸o ch¹y. Anh th−¬ng binh n»m im, nhí l¹i trËn ®¸nh lïi ®ît tÊn c«ng thø hai cña giÆc. Anh bçng hái ng−êi chÝnh trÞ viªn: - C¸c n¬i thÕ nµo? Gia §Þnh nãi: - Tin tèt c¶. Trong thµnh phè, ta vÉn gi÷ nguyªn vÑn. Nhµ m¸y n−íc ®¸, nhµ X«-va bê s«ng, ta chiÕm ®−îc. Nhµ m¸y diªm m×nh còng lÊy l¹i. Nhµ dÇu Sen cña nã ë Kh©m Thiªn ch¸y hÕt. Tr¹i VÖ quèc ®oµn, Qu©n ñy héi, B−u ®iÖn, ThÞ chÝnh, cßn gi÷ ®−îc c¶. Trong thµnh, h×nh nh− ta ®¸nh vµo Cöa §«ng. §Êy lµ nh÷ng tin anh biÕt ®−îc tõ qu¸ nöa ®ªm. Sau ®ã th× d©y nãi kh«ng dïng ®−îc n÷a. Anh nãi tiÕp:

426

Sèng m·i víi Thñ ®« - §ång chÝ cø yªn t©m. Cã ®au ®ín l¾m kh«ng? C¸i ®Çu l¹i l¾c l¾c. Anh th−¬ng binh nãi nh− lµm mét ®éc tho¹i néi t©m, giäng yÕu dÇn: - T«i ®· ®i lÝnh cho Ph¸p ba n¨m. B©y giê míi biÕt thÕ nµo lµ vui. Håi ®¶o chÝnh, t«i ë trong thµnh. Ph¸p nã ch¹y nh− chuét. §ªm Êy buån qu¸. Theo nã th× kh«ng muèn, trë vÒ th× ®ång bµo hái téi, hµng NhËt th× nhôc n÷a. BiÕt ®i ®©u? T«i ngåi bªn mét ®èng ®¹n, tay cÇm mét khÈu sóng Anh-®«-si-noa. Ch¼ng biÕt lµm g×, ch¼ng biÕt ®i ®©u. T«i cø ngåi nh¾m c¸i cét ®Ìn tr−íc mÆt mµ b¾n. B¾n m·i cho ®Õn s¸ng. C¸i cét ®Ìn ®á rùc lªn, t«i míi th«i. Lóc Êy, sèng mµ nh− chÕt. B©y giê s−íng lµ ®−îc b¾n thùc d©n, kh«ng ph¶i b¾n cét ®Ìn. T«i kh«ng ch¾c ®· sèng ®−îc ®Ó chiÕn ®Êu n÷a. T«i biÕt. Anh kh«ng ph¶i nghÜ ngîi g× vÒ t«i c¶. T«i kh«ng ngê l¹i ®−îc n»m ë dinh Hå Chñ tÞch. §«i m¾t nh×n c¸i phßng kh¸ch, l−u luyÕn. Gia §Þnh còng ®−a m¾t nh×n quanh c¸i phßng dµi ®æ n¸t, nh−ng vÉn nh− ph¶ng phÊt sù cã mÆt cña Chñ tÞch míi h«m qua cßn ®Õn ®©y lµm viÖc. Trong cïng, tÊm s¬n mµi lín, treo tõ thêi Ph¸p, mµu son vµ mµu ®en lÊp lo¸ng nh− kÝnh, vÏ nh÷ng h×nh phô n÷ ng¶ nghiªng nh− trong mét c¬n giã d÷. MÊy m¶nh cña bøc tranh s¾p bËt ra khái t−êng. Nh÷ng bån c©y, nh÷ng bµn, nh÷ng ghÕ bµnh vÉn gi÷ nguyªn c¸i trËt tù hµng ngµy, nh−ng phñ ®Çy v«i bôi, vung v·i nh÷ng m¶nh thñy tinh, m¶nh pha lª. Nh÷ng ®Ìn chïm rông xuèng. Nh÷ng rÌm nØ huyÕt dô rñ tõ trªn nh÷ng vßm cöa cao réng th¶y ®Òu xéc xÖch, thñng n¸t. Trong mét gãc, chïa Mét Cét thu nhá, c¾m trªn mét c¸i cét son, lÊp l¸nh mµu vµng c©u ®èi. Kh«ng mét c¸i chãe sø nµo lµnh lÆn. Trªn lß s−ëi ®¸ hoa ë ®Çu phßng kh¸ch, chËu c¸ c¶nh vu«ng h×nh ch÷ nhËt vÉn ®Çy n−íc, vµ, vËt duy nhÊt cßn nh¾c l¹i nh÷ng ngµy

427

NguyÔn Huy T−ëng thanh b×nh lµ bÇy c¸ vµng ãng ¸nh nhën nh¬ l−în trong nh÷ng cµnh rªu mê. TÊt c¶ ®Òu gîi nhí. Anh nhí nh÷ng tiÕng ho cña «ng Cô, nhí nh÷ng ngµy TÇu tr¾ng vµ bän Quèc d©n ®¶ng lµm g¨ng, «ng Cô lµm viÖc kh«ng nghØ, nh−ng ¨n c¬m xong, vÉn ®i gÆp bé ®éi nãi chuyÖn. Anh nhí c¸i líp häc ë phñ B¾c Bé mµ «ng cô lµ mét gi¶ng viªn; mét h«m «ng Cô hái anh em bê biÓn ViÖt Nam dµi bao nhiªu c©y sè, vµ kh«ng ai tr¶ lêi ®óng c¶. Anh nhí c©u chuyÖn «ng Cô kÓ vÒ c¸c chiÕn sÜ thµnh C« T« kh«ng chÞu hµng NhËt ®· hy sinh ®Õn ng−êi cuèi cïng... Còng nh− hä, anh sÏ kh«ng rêi khái n¬i nµy. Tr−íc khi chÕt, anh sÏ kh«ng ®Ó cho c¸i dinh lät vµo tay giÆc. Nh÷ng lêi c¨n dÆn cña ®ång chÝ BÝ th−, ®ång chÝ Khu phã trong buæi héi nghÞ h«m qua v¨ng v¼ng ®−a l¹i. TÊt c¶ ®¬n vÞ ®· rót ®−îc an toµn. Anh sÏ cho B¶o vµ Hai ®i nèt. Hä cßn trÎ vµ hä cÇn ph¶i sèng. Anh kh«ng thÊy lßng bÞn rÞn chót nµo. Anh sÏ gi÷ trän lêi thÒ ®èi víi c¸i n¬i mµ §¶ng ®· giao cho anh b¶o vÖ. Gia §Þnh nh×n mÊy ng−êi b¹n. Mét ng−êi ®· chÕt. Mét ng−êi bÞ th−¬ng nÆng. Anh s¾p tiªu diÖt qu©n thï b»ng c¸i chÕt cña anh. Anh nãi víi B¶o vµ Hai: - B©y giê t«i ®Þnh nh− thÕ nµy. Hai ®ång chÝ sÏ rót sang B−u ®iÖn ®Ó cïng víi ®ång chÝ Hång L−u tiÕp tôc chiÕn ®Êu. B¶o söng sèt: - Chóng t«i? Ng−êi chÝnh trÞ viªn chØ anh lÝnh cùu khè ®á: - C¸c ®ång chÝ c¸ng ®ång chÝ ®i theo. Anh nãi thÕ th«i, chø còng biÕt lµ t×nh tr¹ng cña ng−êi ®ång chÝ Êy ®· tuyÖt väng. Anh th−¬ng binh l¾c l¾c ®Çu. B¶o hái: - Chóng t«i? ThÕ cßn anh?

428

Sèng m·i víi Thñ ®« Gia §Þnh nãi:

NguyÔn Huy T−ëng

- Kh«ng anh ¹. Chóng t«i thµ ë ®©y cïng chÕt víi anh cßn h¬n lµ ®i víi ®ång chÝ Hång L−u!

tr¸nh, nghe thÊy h¬i thë cña nhau. MÊy con c¸ vµng tõ trong c¸i chËu vì theo n−íc th¸o ra, gi·y giôa trªn c¸i sµn lªnh l¸ng. N−íc tr«i nhanh ®Ó l¹i mÊy c¸nh rªu. Ba ng−êi dôi m¾t, mò ¸o ®Çy bôi tr¾ng. B¶o vç vµo khÈu sóng ®eo vai:

- C¸c ®ång chÝ ph¶i sèng. Kh¸ng chiÕn cßn l©u dµi, cßn cÇn ®Õn c¸c ®ång chÝ.

- T«i cßn khÈu sóng nµy, cßn t¸m viªn ®¹n. Hai chóng t«i cßn tÊt c¶ b¶y qu¶ lùu ®¹n. VÉn cã thÓ chiÕn ®Êu ®−îc.

- T«i ®· cã c¸ch.

Anh biÕt hai ng−êi thanh niªn nµy ghÐt Hång L−u, v× Hång L−u hay m¾ng, hay ph¹t giam. Hai míi vµo ®−îc mét tuÇn lÔ ®· bÞ nhèt mét ngµy. B¶o th× ®· bÞ ba lÇn. Anh nÓ Hång L−u nªn kh«ng d¸m can. Anh biÕt c¸c chiÕn sÜ mÕn anh h¬n, vµ thÊy vÒ ®iÒu ®ã, anh h¬n h¼n Hång L−u.

Gia §Þnh nãi: - Mét m×nh t«i ë ®©y lµ ®ñ. Lêi nãi cña B¶o rung lªn nh− khãc: - Anh ë ®©y mét m×nh thÕ nµo ®−îc. Anh yÕu l¾m. NÕu kh«ng th× ®Ó mét m×nh Hai ®i. T«i ë l¹i víi anh.

Ba ng−êi cïng ®øng, ngang ®Çu nhau. B¶o vµ Hai run lªn v× rÐt. C¶ hai ®Òu mÆc quÇn soãc ka-ki vµng, mét thø quÇn cña qu©n nhu Ph¸p. èng rÊt réng lµm cho ®ïi hä cµng kh¼ng khiu. Anh thÊy nao nao th−¬ng hä, nhÊt lµ Hai. Hai vèn lµm nghÒ ch÷a xe ®¹p ®Çu ®−êng. MÊy tªn Quèc d©n ®¶ng b¾t Hai ®i biÓu t×nh ®Ó chèng ChÝnh phñ. Hai van l¹y kh«ng ®−îc. Chóng xóm l¹i ®¸nh vµ ph¸ tan c¶ c¸i xe hµng. Hai lang thang hÕt hiÖu nµy ®Õn hiÖu kh¸c lµm c«ng, cuèi cïng kh«ng sèng næi anh nhê mét ng−êi b¹n giíi thiÖu vµo bé ®éi. Hai nãi:

- Nã tÊn c«ng ®Õn n¬i råi ®Êy. C¶ hai ®ång chÝ ph¶i rót ngay. LiÖu mµ gióp ®ì nhau. Gi÷ lÊy sóng, gi÷ lÊy ®¹n, gi÷ lÊy lùu ®¹n.

- Anh cho t«i ë ®©y víi anh... Cã mÊy anh em, sèng cïng sèng, chÕt cïng chÕt.

- Th«i c¸c ®ång chÝ ®i ®i. Chia tay víi c¸c ®ång chÝ nhÐ. Mau lªn, c¸c ®ång chÝ.

TiÕng ®éng c¬ xe t¨ng næ Çm Çm ngoµi ®−êng, m¹nh ¸t c¶ nh÷ng c©u cuèi cïng cña Hai. NhiÒu tiÕng ®éng c¬ xe kh¸c n÷a. Ba ng−êi ®ang tôm l¹i bçng t¶n ra, mÆt ng−êi nµo còng t¸i l¹i. L¾ng nghe cã nh÷ng tiÕng x× xå cña qu©n Ph¸p bªn v−ên hoa Con Cãc. Mét m¶ng trÇn trªn lß s−ëi r¬i xuèng rµo rµo. Hä ch¹y vµo trong ®Ó

B¶o vµ Hai quay mÆt ®i. Hä hõng hùc khãc. B·i n−íc tõ tõ lan tíi x¸c ®ång chÝ Ých, lan tíi c¸i ch¨n cña anh lÝnh cùu khè ®á, biÕn thµnh mµu hång. Anh th−¬ng binh n»m im, miÖng ng¸p ng¸p. Tay run run, Gia §Þnh cëi d©y da ®eo sóng ®−a cho B¶o. Anh lÇn tói, lÊy ra cuèn sæ tay, c¸i bót m¸y Ên vµo tay Hai, kh«ng nãi. Hä võa

429

Hai ng−êi vÉn dïng d»ng. Anh h¹ thÊp giäng, thñ thØ, m¾t lê ®ê nh×n hai ng−êi kh«ng chíp: - C¸c ®ång chÝ ph¶i nghe t«i. NhiÖm vô cña c¸c ®ång chÝ cßn nÆng nÒ. Chóc c¸c ®ång chÝ quyÕt chiÕn quyÕt th¾ng. C¸c ®ång chÝ ®i ngay th«i. BiÕt ®−êng chø? Sang bªn phñ råi luån sang B−u ®iÖn. Hai ng−êi vÉn ®øng im, ®−a m¾t nh×n nhau. §Þnh nãi:

430

Sèng m·i víi Thñ ®«

NguyÔn Huy T−ëng

míi cÇm th× c¸i dinh ®· rung lªn trong nh÷ng tiÕng sóng næ, tiÕng ®éng c¬ ró, tiÕng thÐt man rî. Anh ®Èy hä ®i. B¶o nÝu lÊy tay anh: - T«i ë l¹i cho. ViÖc Êy t«i lµm còng ®−îc. Gia §Þnh thÐt:

33

- Mau lªn! T«i göi lêi chµo tÊt c¶ c¸c ®ång chÝ. TiÕng thÐt cña anh ch×m trong tiÕng ®éng ®inh tai. §«i b¹n bÐ nhá cuèng quÝt ch¹y xuèng c¸i thÒm ®¸ cao. Hä bß nhanh trªn c¸i v−ên hoa réng. Trªn ®Ønh cét cê gi÷a v−ên, l¸ cê n−íc bay vËt vê. NguyÔn Gia §Þnh ch¹y véi vµo gÇm cÇu thang, nh×n hai qu¶ m×n mét tr¨m c©n mµ c¸ch ®©y ngãt mét n¨m anh ®· lÊy ë §ån Thñy vÒ. Anh ngåi xuèng, chê giÆc. Anh nghe râ tiÕng xe t¨ng hóc hµng rµo s¾t, tiÕng bän chØ huy Ph¸p thÐt qu©n lÝnh ®¸nh vµo...

B

¶o vµ Hai ch−a kÞp tíi c¸i bôi r©m bôt th× ®· thÊy phÝa ®èi diÖn, mét xe t¨ng ®ang hóc c¸i cæng hËu vµo trong v−ên hoa, träng liªn b¾n x¶ vÒ phÝa hai ng−êi. Hä toµi vµo sau hµng r©m bôt. B¶o n»m rò xuèng. Hai kÐo B¶o dËy:

- Ch¹y kh«ng nã vµo th× bá mÑ b©y giê. B¶o võa ch¹y võa hæn hÓn: - §ang vui... - Mau lªn mµy. Dinh ®· mê trong khãi sóng. TiÕng sóng næ mçi lóc mét d÷. Hai kÐo B¶o chui qua c¸i cæng con sang bªn phñ. ë ®©y, t−¬ng ®èi yªn tÜnh h¬n. Hä lß dß trong d·y hµnh lang chÝnh gi÷a, v¾ng tanh, l¹nh lÏo, cöa ®ãng kÝn, tèi ©m ©m. Hai hái: - §i ®−êng nµo sang ®−îc B−u ®iÖn? Chît hä thÊy ®Çu hµnh lang, ch¸i nhµ bªn ph¶i, mét ng−êi ngåi trªn c¸i mò s¾t NhËt, ®Çu gôc xuèng b¸ng mét sóng tr−êng ®Æt trong lç ch©u mai chÜa sang phÝa hiÖu S¸p-ph¨ng-gi«ng. Nghe tiÕng ®éng, ng−êi Êy quay l¹i, nheo m¾t: - Hai th»ng ®Õn ®ãn tao ®Êy ph¶i kh«ng?

431

432

Sèng m·i víi Thñ ®« Anh ta vÉn ngåi trªn c¸i mò s¾t, bé tãc rÊt rËm bï lªn. §Êy lµ Quý, mét ng−êi lùc l−ìng, tr¹c ngoµi hai m−¬i, m¾t xÕch mµ mét c¸i sÑo bªn mi ph¶i cµng lµm t¨ng c¸i vÎ ngæ ng¸o. Quý qu¾c m¾t: - Sao b©y giê míi ®Õn ®ãn tao? B¶o nãi: - Kh«ng ph¶i. Bän tao ë bªn dinh sang. - Kh«ng ®øa nµo ®Õn ®ãn c¶ µ? Bá chÕt bè mµy ®©y µ? Quý ®øng dËy, mÆt d÷ tîn, ch¹y l¹i tóm lÊy B¶o. Hai bµn tay cøng nh− s¾t, bãp c¸i cæ bÐ nhá cña B¶o. R¨ng rÝt ken kÐt. B¶o ó í, l−ìi lÌ ra, tay ch¾p l¹i v¸i lia lÞa. Hai ®Ëp ®Ëp vµo c¸nh tay Quý, n¨n nØ: - Bu«ng ra. Bu«ng ra. Xe nã vµo trong v−ên hoa råi! Bªn dinh, tiÕng sóng vÉn næ vang. TiÕng ®éng c¬ r× r×. Bèn bÒ chuyÓn ®éng. Hai cuèng lªn, nh−ng kh«ng d¸m kªu to. Quý nh− kh«ng ®Ó ý ®Õn c¸i t×nh h×nh cÊp b¸ch. Anh ®Èy B¶o dói vµo t−êng, c−êi mét c¸ch ®iªn d¹i, m¾t xÕch lªn d−íi ®«i l«ng mµy rËm, s¾c nh− l−ìi m¸c. B¶o nghÑn ngôa: - Bän tao ë bªn dinh. Bªn Êy chØ cßn anh §Þnh. Mµy kh«ng biÕt nã ®ang ®¸nh Çm Çm ®Êy µ. Sang B−u ®iÖn lèi nµo? Quý rÝt lªn: - Tao kh«ng biÕt. Tao kh«ng biÕt. Tao chØ biÕt bªn nµy th«i. MÑ cha c¸i th»ng Hång L−u, nã rót lóc nµo nã kh«ng b¶o tao. ¤ng gÆp nã th× «ng nuèt sèng. Quý ch¹y ®Õn lÊy c¸i mò, l¹i qu¨ng ®i, ch¹y l¹i, rÏ sang hµnh lang nhµ gi÷a, biÕn vµo hµnh lang bªn tr¸i. TiÕng chöi vang ®éng c¸i phñ v¾ng:

433

NguyÔn Huy T−ëng - §... mÑ tiªn s− nh÷ng th»ng hÌn nh¸t. Rót ®i kh«ng b¸o g× cho bè nã c¶. ¤ng kh«ng sî ®©u. ¤ng chöi cha c¶ lß c¸i th»ng Hång L−u. TiÓu ®oµn c¸i g× nã. GiÆc ch−a ®¸nh nã ®· bá ch¹y. Ngµy th−êng, nã nhèt «ng, ®¸nh nhau nã tèng «ng ra chç ®Çu sãng ngän giã, lóc rót kh«ng b¸o cho «ng. ¤ng mµy ®¸nh suèt tõ chËp tèi ®Õn giê, kh«ng thÊy mÆt nã lóc nµo c¶. Nã ®Ó «ng mµy võa ®ãi võa kh¸t thÕ nµy. Mét trµng liªn thanh b¾n vµo d·y hµnh lang chÝnh. B¶o vµ Hai c¾m ®Çu c¾m cæ ch¹y. Nh−ng Quý ®· ®Õn tr−íc mÆt hai ng−êi: - Sî µ? Tao mét m×nh ë ®©y tõ s¸ng ®Õn giê th× sao? Tay Quý giËt ®øt mét mí tãc: - Nã b¶o dinh kh«ng cã thÕ gi÷. Bªn nµy míi cã thÕ. Nµo lµ thÕ ch÷ U. Nµo lµ nhiÒu buång, nhiÒu ng¸ch. Nµo lµ cã c¶ thÕ c«ng lÉn thÕ thñ. Nghe s−íng c¸i lç tai. ThÕ nh−ng nã ®· lµm g×? Nã ë ®©u? Nã rót tõ bao giê? Sao kh«ng b¸o cho ng−êi ta? B¶o nãi: - Tao l¹y mµy. Ch¹y ®i. ChÕt hÕt c¶ b©y giê. Mµy gÆp «ng Êy mµ nãi, chø chöi g× chóng tao. Cïng lµ mét c¸nh ngoµi hµng rµo c¶, h¬n chã g×. Mµy kh«ng sang bªn B−u ®iÖn th× ®Ó tao víi th»ng Hai ®i vËy. - Tao ch−a ®−îc ai b¶o g×, tao liÒu ë ®©y. Nã muèn ®Ó giÆc nã giÕt tao, tao cßn l¹ g×. Chóng mµy tin r»ng hä cßn ë bªn B−u ®iÖn µ? Ch¹y mÑ nã råi kh«ng biÕt chõng. Gi÷ th× sao kh«ng gi÷ ngay ë ®©y. B¶o lo l¾ng: - Cø sang xem thÕ nµo.

434

Sèng m·i víi Thñ ®« - µ ®øa nµo cã n−íc, cho tao mét ngôm, tao kh¸t qu¸. VÆn hÕt c¸c vßi kh«ng cã mét giät. §... mÑ, c¶ ®ãi lÉn kh¸t. Mang danh ng−êi b¶o vÖ B¾c Bé phñ mµ nhôc thÕ nµy! - §µo ®©u ra n−íc b©y giê. Sang bªn Êy xem cã kh«ng. §i ®i. Chóng tao kh«ng biÕt lèi. - §−îc. §îi mét tÝ. Tao mÖt qu¸. Quý ®· ngu«i ngu«i, ch¹y ®Õn nhÆt c¸i mò s¾t, óp nã xuèng, ngåi lªn. B¶o vµ Hai ®Þnh ch¹y. Quý nãi: - Khoan ®·. Ch¹y tao b¾n chÕt. §îi ®Êy, tao ®i víi chóng mµy. Sang bªn Êy mµ kh«ng cßn ®øa nµo n÷a th× cø theo nh− h«m qua ®· phæ biÕn, t×m c¸ch ra bê s«ng, råi chuån ra ngoµi. Ra ngoµi ®¸nh nhau. - Cø sang ®· råi h½ng hay. §i mau lªn! Quý th¸o khÈu sóng ë lç ch©u mai, ®eo lªn vai, chôp c¸i mò s¾t lªn ®Çu: - Tao gÆp th»ng Hång L−u, tao sÏ chöi vµo mÆt nã. Råi tßa ¸n binh th× tßa ¸n binh. Nã bá «ng tõ s¸ng ®Õn giê ë ®©y! Anh ®i gi÷a, dang tay b¸ vai B¶o vµ Hai, kÑp l¹i nh− hai gäng k×m, lµm cho hai c¸i ®Çu chôm l¹i tr−íc ngùc anh. Quý c−êi mét c¸ch ®¾c chÝ, vµ cø thÕ lao ®i gi÷a tiÕng kªu ®au oai o¸i cña hai anh b¹n nhá. Quý nãi: - MÑ cha nã, ®¸nh nhau nã còng kh«ng cho m×nh biÕt tr−íc. Tao chØ mong gÆp «ng Cô, tao nãi hÕt. Chóng mµy cßn nhí ngµy nµo tao bÞ nã giam, tao kªu Çm lªn, ®Õn ®−îc tai «ng Cô. ¤ng Cô s¹t cho mét mÎ, tõ ®Êy cã d¸m nhèt tao n÷a ®©u. §... mÑ, nghÜ còng liÒu. Sao l¹i ba th»ng v« kû luËt ë ®©y thÕ nµy. MÑ kiÕp, ngoµi hµng

435

NguyÔn Huy T−ëng rµo th× ngoµi hµng rµo, chø ®¸nh nh− ®ªm h«m qua còng s−íng ch¸n. T©y b¾n thÊy «ng bµ «ng v¶i nhÐ. Hä ch¹y vôt qua c¸i s©n trèng. §oµng ®oµng tiÕng sóng b¾n theo. Quý dói B¶o vµ Hai vµo mét c¸i lç t−êng ®ôc. Hä chui vµo hÇm b·i dÇu. Võa lóc Êy th× cã mét tiÕng næ rÊt to bªn phÝa dinh nh− long trêi lë ®Êt. B¶o vµ Hai th× thµo: - Cã ph¶i m×n cña anh Êy kh«ng? Th«i thÕ lµ xong! Quý nãi: - Chóng m×nh råi còng thÕ hÕt. §¸nh nhau l·i ®−îc mét th»ng giÆc nµo lµ lµm ®i, kh«ng chÕt l¹i hèi. Chóng m×nh b©y giê cã chÕt còng kh«ng ©n hËn b»ng xõ Hång L−u ®©u. Ch¼ng g× tao còng xùc ®−îc ba xe t¨ng ®ñ nãi chuyÖn víi ®êi. Chóng mµy còng kh«ng xoµng l¾m. §¸nh trËn béi thñy mµ l¹i. C¶ ba ®Òu ë trong mét tiÓu ®éi ®−îc bè trÝ ngoµi hµng rµo ®Ó ®¸nh xe t¨ng. Hä gåm toµn nh÷ng ng−êi mµ Hång L−u cho lµ ®Çu bß ®Çu b−íu. Quý bÞ ph¹t lu«n, v× ®ªm hay trÌo hµng rµo ra ngoµi ®Ó xem chiÕu bãng, hoÆc ®i c−íp sóng. Anh nguyªn lµ tµi xÕ cña mét h·ng bu«n NhËt, håi tr−íc c¸ch m¹ng th−êng dïng xe «-t« cña chñ lµm ph−¬ng tiÖn ®Ó ®em truyÒn ®¬n ®i d¸n hoÆc ®i ph©n ph¸t. Hai chØ v× trèn thÓ dôc mµ bÞ nhèt. B¶o th× ngµy 17 bÞ giam lÇn thø ba. H«m x¶y ra vô Yªn Ninh, B¶o ®i liªn l¹c tíi Nhµ m¸y n−íc ®¸. ThÊy anh em c«ng nh©n bµn lªn cøu, B¶o xin nhËp bän, cïng anh em rÇm ré kÐo ®i. §Õn n¬i th× Ph¸p ®· lµm xong c¸i téi ¸c cña chóng, lªn xe rÇm ré ra vÒ. Kh«ng cã sóng, anh em kh«ng lµm g× ®−îc. Hä gióp nh©n d©n nhÆt nh¹nh c¸c ®Çu l©u, ch«n cÊt nh÷ng ng−êi bÞ giÕt, quÐt dän nh÷ng nhµ bÞ khñng bè. M·i ®Õn chiÒu, B¶o míi vÒ. Hång L−u däa ®−a B¶o ra tßa ¸n binh. S¸ng 19, B¶o ®−îc th¶ ra ®Ó tuyªn thÖ vµ ®−îc lÖnh lµ ph¶i lËp c«ng chuéc téi. B¶o lµ

436

Sèng m·i víi Thñ ®« mét thî tiÖn tËp sù cña Së m¸y n−íc ®¸. Ngµy c¸ch m¹ng, B¶o xin ®i biÓu t×nh, bè mÑ cÊm v× B¶o cßn nhá. B¶o trèn ®i. B¶o theo anh em c«ng nh©n vµo c−íp dinh. Mét anh ®−a cho B¶o mét l¸ cê. B¶o võa ch¹y võa h« khÈu hiÖu. ThÕ råi anh em khuyªn B¶o ë l¹i, ¨n uèng ®· cã ChÝnh phñ, vµ cßn ®−îc ph¸t sóng n÷a. B¶o thÝch l¾m. ë ®−îc vµi h«m, ¨n toµn ch¸o ®Æc, B¶o bá vÒ víi bè mÑ, anh em ®Õn t×m, nãi: "CËu ®· cã tªn trong danh s¸ch råi, kh«ng vÒ ®−îc". B¶o l¹i trë vµo vµ ®−îc ph¸t hai qu¶ lùu ®¹n NhËt, mét con dao g¨m. Mét h«m, cã tin lµ Cô Hå ë chiÕn khu vÒ. B¶o hái mét ng−êi ®éi viªn Thæ: "Hå Chñ tÞch lµ g×?" Anh Thæ nãi: "Lµ ®øng ®Çu n−íc, gi÷ ®éc lËp cho nh©n d©n". Buæi chiÒu cã lÖnh g¸c nghiªm. Mét «ng giµ ¸o ka-ki, dÐp con hæ, ®i víi nhiÒu ng−êi vµo. ThÊy mäi ng−êi h« mu«n n¨m, B¶o còng h«. B¶o ®o¸n ®Êy lµ Hå Chñ tÞch, v× anh em ®· cho xem ¶nh tr−íc. B¶o thÊy l¹. Nghe nãi vua quan ngµy x−a ghª l¾m, sao b©y giê «ng Chñ tÞch l¹i gi¬ mò chµo, mµ ¨n mÆc th× xoµng qu¸. H«m sau, Cô gäi anh em vµo nãi lµ h«m nay tuyªn bè ®éc lËp, vµ chia b¸nh kÑo, thuèc l¸, kh¨n mÆt cho mäi ng−êi. B¶o vÒ khoe víi gia ®×nh. Bè mÑ nãi: "Mµy ngu l¾m. Hå Chñ tÞch ë tËn ®©u ®©u, mµy biÕt thÕ nµo. ¤ng giµ nµo ®Êy. Chñ tÞch nµo l¹i nãi chuyÖn víi lÝnh". B¶o c·i ®Õn ph¸t khãc mµ bè mÑ vÉn kh«ng tin. Nh−ng B¶o tin ch¾c ch¾n ®Êy lµ Cô Hå råi. Tõ ®Êy, B¶o yªn t©m ë bé ®éi, nh−ng thØnh tho¶ng nhí nhµ vÉn vÒ. Hai lÇn ë nhµ qu¸ phÐp, B¶o bÞ Hång L−u m¾ng thËm tÖ vµ ph¹t giam... ChiÒu h«m qua, hä ®−îc nghe phæ biÕn lµ Ph¸p sÏ ®¸nh óp, ph¶i chuÈn bÞ kh¸ng chiÕn. Hä rÊt mõng, v× ®ang hËm hùc muèn ®¸nh. Nh−ng hä còng ch−a tin l¾m. ë c¸i phñ B¾c Bé nµy, hä ®· gÇn nh− tr¬ ra víi nh÷ng lÖnh b¸o ®éng, nµo håi Quèc d©n ®¶ng ph¸ rèi, nµo håi mång s¸u th¸ng ba, nµo håi Ph¸p ®¸nh H¶i Phßng. §ªm nµo hä

437

NguyÔn Huy T−ëng ch¼ng khÝ giíi s½n sµng. §ªm nay, trong linh tÝnh hä thÊy t×nh h×nh cã vÎ nghiªm träng, nh−ng hä vÉn cho lµ råi Cô Hå sÏ dµn xÕp hÕt. Hä ®−îc lÖnh bè trÝ däc hÌ tõ dinh sang phñ. Mçi ng−êi nÊp sau mét c©y sÊu. Mïi xµo nÊu bªn kh¸ch s¹n ®−a sang. C¸i cöa ra vµo kh¸ch s¹n kh«ng ngít quay trßn. Hä ®îi m·i. Quý vai ®eo mét c¸i tói dÕt ®ùng bèn chai Ðt-x¨ng cê-rÕp, tay c¾p mÊy khóc gç vu«ng ng¾n vµ to b¶n, rãn rÐn ®Õn rØ vµo tai B¶o, th× thµo: - §¸nh ®Êy. B¶o hái: - §¸nh thÕ nµo? - Nã ®Þnh ®¸nh óp m×nh, m×nh ®¸nh tr−íc. §»ng sau, còng thÊy cã nh÷ng tiÕng th× thµo, bÝ mËt. Trong ¸nh s¸ng cña c¨n g¸c ®Çu d·y ch¸i nhµ bªn tr¸i, tr«ng ngay ra ®−êng, Hång L−u ®øng nh×n sang kh¸ch s¹n, nh×n vÒ phÝa Trµng TiÒn, råi l¹i xem ®ång hå. Mét th»ng vâ quan Ph¸p nh¶y xuèng c¸i xe gÝp ®ç xÞch tr−íc kh¸ch s¹n, ®−a m¾t lÊm lÐt nh×n sang phñ, sang dinh. B¶o hái Quý: - §¸nh thËt µ? Sao b©y giê míi nãi? - Im. MÊt ®Çu. - Quý ¬i! Lµm thÕ nµo b¸o cho nhµ mét c¸i? B¶o ch¹y l¹i th× thµo víi Hai. Råi l¹i ®îi. B¶o nãi: - §¸nh th× ®¸nh lu«n ®i. Cho ngay mét ph¸t sóng vµo c¸i cöa trßn. RËp r×nh m·i. Quý nãi: - §−îc. Chèc n÷a tha hå. Tao sÏ cho mµy vµo Mª-tê-r«-p«n. §Çm trÇn truång van nh− tÕ sao.

438

Sèng m·i víi Thñ ®« - §õng nãi nh¶m n÷a. B¶o täng m×n g«m vµo mét lç c©y sÊu ®· chäc s½n. C¸ch ba c©y sÊu, Hai còng ®ang nhÐt m×n vµo c©y mµ h¾n ®−îc ph©n c«ng ®¸nh ®æ. Mçi ng−êi phô tr¸ch n¨m c©y. Quý ®· vÒ chç l¹i ch¹y sang b¶o khÏ: - Nã bªn kia tr«ng thÊy th× lé hÕt. V¹ch quÇn ra, gi¶ lµm ®i ®¸i. B¶o nãi: - Ng−îng bá mÑ. - §¸nh giÆc chø ngñ víi vî ®©u mµ ng−îng. Tr«ng tao lµm ®©y nµy. Quý ch¹y sang mét gèc c©y, lµm theo nh− ®· nãi, råi l¹i giôc B¶o: - Mau lªn! Mau lªn! Kh«ng ®æ th× mÊt ®Çu. ¤ng Hång L−u «ng Êy trï mµy h¬n tao råi. Cè mµ lµm nªn c«ng c¸n ®ªm nay kh«ng th× bá mÑ. H«m nay, còng may mµ tao kh«ng trÌo t−êng trèn, hót chÕt. §−îc, cø ®Ó cho chóng nã ë trong nhµ. MÊy th»ng ®Çu bß ®Çu b−íng ë chç ®Çu sãng ngän giã, ®¸nh cho hä biÕt tay, cho xøng ®¸ng hä nhµ bß. Quý kÐo B¶o vµ Hai ®Õn mét c¸i hè ë sau mét gèc c©y th× thÇm: - §©y lµ chç tao nÊp ®Ó ®¸nh xe t¨ng. Nã ®Õn, hÊp, tao nh¶y ra. Mµy vµ th»ng Hai ph¶i gióp tao. §õng hèt. Tao dÆn nµy. Tao sÏ lïa khóc gç nµy vµo xÝch xe t¨ng. Lóc nµo tao h«: B¶o, Hai ®©u lµ chóng mµy ch¹y ra ngay, vßng sau xe mµ ®¸nh. Lóc nµo tao b¶o ch¹y th× míi ®−îc ch¹y. §... mÑ, bªn «-ten chóng nã xµo c¸i g× mµ th¬m thÕ. §i ¨n c−íp n−íc ng−êi ta, phÌ phìn l¾m vµo, l¸t n÷a th× khãc c¸c con ¹.

439

NguyÔn Huy T−ëng L¸ sÊu rông rµo rµo xuèng hÌ, xuèng ®−êng, nh− ®æ mét trËn m−a to. Xe Ph¸p ch¹y rÇm rÇm phè Trµng TiÒn. Vµi c¸i xe xÝch-l« kÐo T©y ®i xem chiÕu bãng. Gi÷a khung cöa s¸ng trªn g¸c, Hång L−u l¹i hiÖn ra, d¸ng cao gÇy. B¶o nghe Quý nãi khÏ: "ChuÈn bÞ ®¸nh råi ®Êy". Tim B¶o ®Ëp nh− vì ngùc. RÇm. Nh÷ng bãng ®iÖn chao ®i råi t¾t phôt. C©y cèi ng¶ nghiªng. B¶o «m chÇm lÊy gèc c©y cña anh. TiÕng Quý thÐt: "GiËt m×n ®i!" TiÕng Hång L−u: "C¸c ®ång chÝ tiÕn lªn, tiªu diÖt thùc d©n Ph¸p!" ¸nh chíp s¸ng lËp lße. TiÕng cßi «-t« Ph¸p róc inh ái. Nghe tiÕng m¸y nãi trªn g¸c. B¶o b¾n lu«n ba ph¸t sóng vµo c¸i cöa kÝnh quay trßn. Anh cuèng lªn trong ®ªm tèi. Liªn thanh ë kh¸ch s¹n b¾n sang nh− m−a. Sóng tõ nhµ Con gµ sèng vµng cña Ph¸p b¾n däc theo vØa hÌ. §¹n rÝu rÝu trªn ®Çu, vÌo vÌo bªn tai B¶o. Nh÷ng cµnh c©y r¾c r¾c, bÇn bËt, l¸ rµo rµo trót xuèng. KhÈu liªn thanh trªn g¸c phñ b¾n sang Mª-tê-r«-p«n. Çm Çm nh÷ng tiÕng ®ãng cöa, nh÷ng tiÕng ®Çm kªu ró lªn, nh÷ng tiÕng giµy lép cép, nh÷ng tiÕng ®Üa b¸t r¬i lo¶ng xo¶ng. Nh÷ng luång ®¹n ®á vun vót, vun vót b¾n sang bªn dinh. TiÕng ®¹i b¸c næ oµng oµng gÇn l¾m. B¶o tho¸ng thÊy bãng mÊy ng−êi b¹n dói vµo gèc c©y. Anh muèn ch¹y vµo trong nhµ, nh−ng ®¹n nh− ken l−íi chung quanh. TiÕng Quý g¾t: "Ph¸ c©y ®i". TiÕng m×n næ. Hai c©y ë hai bªn B¶o rung lªn, nghiªng ®i, vµ c¶ c¸i khèi nÆng ®en s× ®æ xuèng, Çm Çm nh− nói lë. Trêi quang ra, mê mê. B¶o cho¸ng v¸ng. Anh run rÈy sê so¹ng gèc c©y t×m lç ®Æt m×n. Anh ch¹y xa. M×n næ. Anh thÊy ®au, kªu lªn: "Quý ¬i! Tao bÞ th−¬ng råi!" TiÕng Quý: "BÞ th−¬ng mµ cßn nãi ®−îc. Bá mÑ, sao thÕ kia, c©y mµy kh«ng ®æ µ?" B¶o ®Þnh thÇn nh×n. C©y cña anh vÉn ®øng sõng s÷ng, ®en ngßm. Anh to¸t må h«i, kªu: "Lµm thÕ nµo Quý ¬i!" TiÕng Quý thÐt: "Im!" TiÕng ®éng c¬ r× r× mçi lóc mét râ. PhÝa Trµng TiÒn cµnh l¸

440

Sèng m·i víi Thñ ®« c©y ®æ bçng s¸ng xanh lªn. Bãng ng−êi n»m chói xuèng. TiÕng Quý gäi: - B¶o ®©u, Hai ®©u? Quªn c¶ r»ng ®¹n bay vÌo vÌo chung quanh, hai ng−êi vÊp vÊp ng· ng·, lÇn mß ch¹y l¹i. §Ìn pha chiÕu s¸ng rùc trong ®ªm tèi ®ïng ®ïng sÊm sÐt. TiÕng m¸y næ Çm Çm, ×nh ×nh. Bãng Quý nhÊp nhám trong hè thÐt: - Th»ng B¶o, th»ng Hai ®©u. Xe t¨ng ®Êy.

NguyÔn Huy T−ëng sóng næ chung quanh d÷ déi. Loang lo¸ng phÝa Trµng TiÒn nh÷ng vÖt s¸ng cña «-t« ch¹y xuèng Nhµ h¸t. B¶o vµ Hai v−íng vµo cµnh c©y, hä n»m thë, sÆc sôa v× mïi Ðt-x¨ng, tèi t¨m mÆt mòi, tai nhøc lªn v× nh÷ng tiÕng ×nh ×nh, xÞch xÞch. Nhanh nh− c¾t, Quý lïa mét khóc gç cña anh vµo ng¸ng c¸i b¸nh xÝch cña xe t¨ng. Nã r−ín lªn, chïn l¹i, l¹i r−ín lªn, dõng l¹i, l¶o ®¶o, c¶ c¸i khèi s¾t rung lªn, giËt giËt. §Ìn pha phôt t¾t. Trong bãng tèi, tiÕng Quý kªu khe khÏ: - B¶o ®©u, Hai ®©u? Quý ®Ëp c¸i chai Ðt-x¨ng cê-rÕp vµo thµnh xe, võa lµm võa nãi:

- Mµy ë ®©u?

- §¸nh diªm cho tao.

B¶o b−íc hôt vµo c¸i hè cña Quý. Quý g¾t:

B¶o rªn rØ:

- Míi cã thÕ mµ ®· cuèng c¶ lªn. Hai c¸i xe t¨ng men ®−êng bªn kia, chåm lªn chåm xuèng. §Ìn pha ®· tíi gÇn. Quý nãi: - B©y giê cïng nh¶y ra. §Ó c¸i ®Çu ®i tr−íc. §¸nh c¸i sau. Nã mµ më n¾p xe t¨ng, th× chóng mµy b¾n cho tao lµm viÖc. Mét ®¸m löa lËp lße, l¬ löng trªn kh«ng, phÝa gãc dinh, n¬i Hå Chñ tÞch vÉn lµm viÖc. §¹n löa ë kh¸ch s¹n, ë nhµ b¨ng tua tña bay sang. §¹i b¸c vÉn ïng oµng. TiÕng sóng phÝa ThÞ chÝnh, phÝa m¸y ®Ìn næ rÒn. PhÝa Nhµ h¸t thµnh phè Çm Çm. Hai c¸i xe t¨ng nghiÕn trªn nh÷ng cµnh c©y r¨ng r¾c, l¸ sét so¹t. TiÕng m¸y ró lªn rïng rîn, khã nhäc. Mïi Ðt-x¨ng khÐt lÑt. B¶o vµ Hai tóm lÊy Quý l½ng nh½ng ch¹y sang ®−êng. C¸i xe ®Çu ®· v−ît khái ®¸m c©y ®æ, ph¨ng ph¨ng tiÕn l¹i. Quý ®· nh¶y tíi bªn c¸i xe thø hai ®ang rèng lªn. Anh n»m sÊp xuèng. B¶o vµ Hai thë hång héc n¾m lÊy giµy Quý. Quý ®¹p m¹nh. Khèi s¾t vÉn rung lªn, r−ín lªn r−ín xuèng. Quý biÕn vµo trong ®¸m cµnh l¸, khe khÏ gäi hai ng−êi. C¸i xe nh− con vËt bÞ c¾t tiÕt thë hång héc. Quý s¸t tíi c¸i thµnh xe. TiÕng

441

- Tao kh«ng ®em diªm. - §... mÑ, ®¸nh giÆc mµ kh«ng ®em diªm. Tiªn s− nã, diªm tao ®©u råi. Bãng c¸i xe t¨ng vÉn qu»n qu¹i, lång lén, chåm chåm. Quý ®· t×m ®−îc bao diªm cña anh, reo lªn. Anh nãi: - Che giã cho tao. Anh trËt c¸i mò s¾t ra. Tay B¶o run run sê so¹ng, lóng tóng trong ®¸m l¸ c©y. Hä ®¸nh ®−îc diªm. Cê-rÕp tÈm Ðt-x¨ng ch¸y bïng lªn. B¶o tho¸ng thÊy Quý c−êi, ®«i m¾t xÕch chíp chíp. Hä ®Þnh ch¹y vµo. Quý nãi: - Khoan ®·. ThÕ nµo nã còng ph¶i chui ra. S½n sµng lùu ®¹n. Löa ch¸y loang trªn thµnh xe. Ba anh em n»m nÊp bªn c¸i th©n c©y sÊu ®æ. Quý c−êi khóc khÝch: - DÔ thÕ nµy th× x¬i cha nã c¶ c¸i xe kia ®i!

442

Sèng m·i víi Thñ ®«

NguyÔn Huy T−ëng

Hä nh×n c¸i xe bèc ch¸y, håi hép chê. C¸i n¾p xe tõ tõ më. Hä nh¶y tíi. Mét c¸i ®Çu T©y võa thß lªn, th× ba qu¶ lùu ®¹n ®· qu¨ng vµo. Quý h« B¶o vµ Hai ch¹y vÒ vÞ trÝ cò. Bãng tèi chËp chên, loang læ ¸nh s¸ng. Tr−íc cæng chÝnh cña dinh, lï lï chiÕc xe t¨ng ®Çu, ®Ìn pha tia vµo. Träng liªn ®ang nh¶ ®¹n. Gãc dinh bªn kia ch¸y bõng bõng. Hä võa ch¹y ®−îc sang bªn ®−êng th× tiÕng lùu ®¹n næ vang. Mét tiÕng kªu: "Mon Dieu!"(1) C¶ c¸i xe nÈy lªn. TiÕng ®éng c¬ im bÆt. Thµnh xe vÉn bèc ch¸y. Quý hái: - Chóng mµy cã sî kh«ng? - B©y giê th× kh«ng sî n÷a råi. - H«m nay ra ngâ gÆp trai. L·i mét xe råi. Tao cßn ba chai, Ýt nhÊt lµ cßn h¹ ®−îc ba c¸i n÷a. §ªm h«m Êy, hä ph¸ ®−îc thªm mét xe. GÇn s¸ng mét bé phËn ®−îc ®iÒu sang bªn dinh, trong Êy cã B¶o vµ Hai. Quý diÖt mét xe n÷a. S¸ng râ mÆt ng−êi míi rót vµo trong phñ.

34

P

hßng giao dÞch cña nhµ B−u ®iÖn nhèn nh¸o nh÷ng ng−êi lµ ng−êi, ®«ng nh− ë mét nhµ ga ng−êi ta ®ang tranh nhau lÊy vÐ. Hä ®øng ®Çy ngoµi c¸i quÇy lín giãng s¾t, ch¹y suèt gian phßng, c¸c cöa ghi-sª ®Òu ®ãng kÝn. Hai c¸i hép trßn truyÒn giÊy m¸ víi trªn g¸c, c¸i d−íi c¸i trªn treo l¬ löng ë hai c¸i d©y c¸p nhá kh«ng ®éng. Cöa tr«ng ra Hå G−¬m ®Òu ®ãng kÝn. §øng trªn c¸i bµn con viÕt th− cña kh¸ch, bÕt hå vµ mùc tÝm, Hång L−u ®ang nãi víi mäi ng−êi. MÆt bãng nhÉy v× thøc ®ªm. Anh ®éi lÖch trªn ®Çu c¸i ca-l« VÖ quèc qu©n ®Ýnh sao vµnh, nh−ng c¸i ¸o ga-ba-®in mµu cøt ngùa víi nh÷ng tói ®Ýnh khuy ®ång næi h×nh má neo, l¹i lµm hiÖn nguyªn h×nh mét ngµi ®éi quª quª, h¸ch h¸ch. R©u ria ®· lón phón mäc trªn mÐp, trªn c»m. MÊy anh bé ®éi ë trong héc tèc ch¹y ra, ®øng nghiªm chê lÖnh. Mäi ng−êi nh×n nhau ng¬ ng¸c, råi l¹i nh×n Hång L−u. Hä lµ nh÷ng c«ng an, tù vÖ, c«ng nh©n viªn chøc B−u ®iÖn vµ d©n chóng ch¹y vµo tr¸nh n¹n. L¸c ®¸c cã ng−êi ®eo sóng. Mét bµ cô giµ nhµ quª ngåi ®un n−íc ë bªn ngoµi, nãi vµo: - N−íc s«i råi, c¸c ®ång chÝ ¹. Kh«ng ai chó ý. TiÕng sóng ë bªn dinh ®· th−a, nh−ng tiÕng ®éng c¬ xe t¨ng mçi lóc mét gÇn. Mét trµng liªn thanh rÑt rÑt rÑt rÑt. Hång L−u nãi:

(1)

Trêi ¬i!

443

444

Sèng m·i víi Thñ ®« - TÊt c¶ vâ khÝ, sóng tr−êng, sóng lôc, lùu ®¹n, ®¹n cña anh em tù vÖ vµ nh©n d©n trong së, h·y tËp trung c¶ l¹i nh−êng cho bé ®éi chiÕn ®Êu... Mäi ng−êi x«n xao. Cã nh÷ng tiÕng nãi: - ChÕt! Sao l¹i thÕ nhØ!...

NguyÔn Huy T−ëng lÊy sóng cña nh÷ng anh phÊt ph¬ bæ sung cho ®¬n vÞ ®· thiÕu vò khÝ, mµ trong khi rót l¹i cã ng−êi ®Ó mÊt. MÊy anh bé ®éi len trong ®¸m ng−êi ®Ó thu sóng. Hä cói g»m mÆt xuèng v× ng−îng. Mét «ng giµ ¸o xanh c«ng nh©n ®−a cho hä hai qu¶ lùu ®¹n, nãi víi hä vµ còng nh− muèn khuyªn gi¶i mäi ng−êi: - §ång chÝ gi÷ hé. Vµo tay bé ®éi cµng ch¾c.

Hång L−u vç c¸i bao sóng lôc cña anh: - B©y giê gÊp. Kh«ng bµn g× c¶. Chóng t«i kh«ng ai muèn lµm c¸i viÖc nµy, nh−ng t×nh thÕ b¾t ph¶i lµm. Anh em ai nÊy ®Òu cã tinh thÇn c¶, v× thÕ l¹i cµng ph¶i gióp cho bé ®éi ®¸nh giÆc. Anh chØ mÊy ng−êi ®éi viªn: - C¸c ®ång chÝ t−íc ngay khÝ giíi cña anh em ph¸t cho nh÷ng ®ång chÝ ch−a cã. Lªn g¸c ngay, chuÈn bÞ chiÕn ®Êu. Lµm ngay, giÆc ®¸nh sang ®Õn n¬i råi. Anh nh¶y tõ trªn bµn xuèng, d¸ng nhanh nhÑn. X× xµo trong gian phßng. Nh÷ng ng−êi ®eo sóng, mÆt nhît nh¹t, m¾t ng¬ ng¸c lãe s¸ng bùc tøc. Ng−êi ta x« ®Õn chung quanh Hång L−u. Mét thanh niªn, quÇn ¸o t©y, mò ca-l« tù vÖ, vai ®eo sóng, gi¬ tay: - Cho t«i nãi. Bé ®éi ®· cã sóng cña ChÝnh phñ, ®©y lµ sóng cña chóng t«i s¾m lÊy. Chóng t«i lÊy g× mµ chiÕn ®Êu. NhiÒu c¸nh tay gi¬ lªn, ng−êi ta tranh nhau nãi, v©y kh«ng cho Hång L−u ®i. Anh rót khÈu sóng lôc: - C¸c b¹n lµ nh÷ng ng−êi yªu n−íc. §©y còng lµ dÞp tá lßng yªu n−íc cña c¸c b¹n. T«i rÊt ®au lßng mµ ra c¸i lÖnh nµy. Nh−ng t«i tin r»ng c¸c b¹n sÏ hiÓu. Bé ®éi chiÕn ®Êu cho d©n kh«ng ph¶i cho riªng m×nh. Lêi nãi vµ hµnh ®éng th−êng ®Ñp h¬n ®éng c¬. Trong th©m t©m, anh kh«ng tin tù vÖ, bÊt cø hä ë thµnh phÇn nµo. Anh thÊy cã quyÒn

445

Mét chiÕn sÜ cÇm lÊy lùu ®¹n, thanh minh: - Chóng ch¸u cã muèn ®©u. LÖnh th× ph¶i theo. Nh÷ng ng−êi kh«ng cã vò khÝ nãi lao nhao: - §−a cho bé ®éi lµ ph¶i råi. Anh thanh niªn r¬m rím n−íc m¾t. Anh cµu nhµu: - T«i giao cho bé ®éi còng ch¼ng tiÕc. Nh−ng øc lµ ®ång chÝ l¹i nãi lµ t−íc vò khÝ cña chóng t«i. Khinh chóng t«i qu¸, coi chóng t«i nh− Ph¸p kh«ng b»ng. Nh−ng b©y giê th× chóng t«i lµm g×? Hång L−u quay l¹i: - Bµ con ë ®©u vÒ ®Êy. ë ®©y sÏ ®¸nh nhau to. §Ò nghÞ ®Ó cho bé ®éi lµm phËn sù. Mäi ng−êi cµng ng¬ ng¸c. Vµi c©u v¨ng tôc, mét vµi ng−êi ®· t¶n ra ngoµi. Võa lóc Êy th× bän Quý lß dß ®Õn. Nh¸c thÊy Hång L−u, Quý gi−¬ng ®«i m¾t xÕch r¸o ho¶nh, kªu to: - ¤ng Hång L−u, sao ®¬n vÞ rót kh«ng cho t«i biÕt? ¤ng ®Ó chÕt cho t«i µ? ë bªn Êy ®¸nh ®−îc, sao l¹i rót sang bªn nµy? MÊy ng−êi tù vÖ thÊy cã anh bé ®éi hiªn ngang nãi cÊp chØ huy ch¼ng ra lµm sao, c−êi khÈy sung s−íng, nh− ®−îc cã ng−êi gi¶i hËn cho m×nh. Quý ®Þnh lµm Çm lªn, th× bµ cô giµ ®· ch¹y tíi:

446

Sèng m·i víi Thñ ®« - Quý ®Êy −? MÑ ra t×m mµy tõ tr−a h«m qua ®©y. Khèn khæ thÕ nµy. Cã lµm sao kh«ng? §Êy lµ mÑ nu«i cña Quý. Hai mÑ con rÝu rÝt. ThÊy cã n−íc, Quý sµ ®Õn, võa thæi võa hóp, ch¼ng cßn nghÜ ®Õn chuyÖn tr¸ch mãc Hång L−u. Ng−êi mÑ hái: - B©y giê th× lµm thÕ nµo mµ mÑ vÒ ®−îc h¶ mµy? Quý ngåi xÖp xuèng ®Êt. Bµ cô ®−a mét n¾m c¬m n¾m cho Quý vµ nãi: - C¸c «ng Êy b¶o u n¾m c¬m gióp tõ s¸ng ngµy. §¸nh nhau to qu¸. U lo qu¸. Thµy ë nhµ th× sèt ruét l¾m. Quý nãi víi bµ cô: - U kh«ng lo. Con sÏ ®−a u vÒ. U ngåi ®©y, ®Ó con s¹t cho c¸i l·o Hång L−u mét mÎ. Bµ cô nÝu lÊy con: - Mµy cø chøng nµo vÉn tËt Êy, thÊy ng−êi lµ thÊy g©y gæ. Hång L−u hái B¶o vµ Hai qua loa vÒ t×nh h×nh bªn dinh, råi b¶o hai ng−êi theo anh lªn g¸c. Anh rÊt sî Quý lµm rÇy rµ tr−íc mÆt mäi ng−êi. Kh«ng nh÷ng Hång L−u ghÐt Quý mµ cßn ng¹i, c¸i ng¹i cña mét ng−êi ®èi víi mét kÎ ®· n¾m ®−îc c¸i yÕu cña m×nh vµ hay lËt tÈy. Tõ lóc rót, kh«ng thÊy Quý, anh tr¸ch lÊy lÖ bé ®éi sao kh«ng b¸o cho Quý biÕt, nh−ng anh thÊy yªn lßng. §ì mét th»ng ba gai nãi l¸o. Anh chét d¹ khi thÊy Quý lï lï vÒ, vµ anh biÕt tr−íc thÕ nµo nã còng kªu vÒ c¸i viÖc rót. Anh kh«ng muèn ai nªu l¹i vÊn ®Ò nµy. Anh cã nhiÒu lý do ®Ó rót qu©n. C¸c chiÕn sÜ ®· ph¸ ®−îc bèn xe t¨ng, ®èt ch¸y ®−îc mét h¸p-t¬-r¾c, giÕt ®−îc hai trung ®éi giÆc. Nh−ng m×nh còng thiÖt h¹i nhiÒu. Hai tiÓu ®éi võa bÞ chÕt, võa bÞ th−¬ng. §¹n b¾n nhiÒu ®· c¹n. KhÈu trung liªn duy nhÊt cña ®¹i

447

NguyÔn Huy T−ëng ®éi, mét khÈu r¬-manh-t«ng cò rÝch, gÇn s¸ng th× t¾c kh«ng b¾n ®−îc. Ngoµi ®−êng, chØ cã vµi c©y sÊu ®æ, cßn th× vÉn ®øng tr¬ tr¬ v× m×n g«m kh«ng næ. Lùu ®¹n còng cã nhiÒu qu¶ kh«ng næ. Mét qu¶ Phan §×nh Phïng ch−a nÐm ®· næ chÕt mét chiÕn sÜ. Anh cµng tr¸ch cÊp trªn kh«ng t¨ng c−êng ng−êi vµ vò khÝ cho c¸i n¬i xung yÕu bËc nhÊt nµy. Cã lóc, thÊy chiÕn sÜ mÊt tinh thÇn, anh chöi thÇm Quèc Vinh ®· nãi anh lµ vâ khÝ ®éc t«n. Anh nghÜ: "Cho cËu ®Õn ®©y cho cËu biÕt. §em c¸i chÝnh trÞ su«ng ra mµ b¾n". Anh giËn l©y c¶ NguyÔn Gia §Þnh, trong héi nghÞ h«m qua ®· kh«ng t¸n thµnh ý kiÕn cña anh. Còng ¨n ph¶i c¸i b¶ chÝnh trÞ mét chiÒu cña Quèc Vinh. Nöa ®ªm, bÞ tÊn c«ng d÷, anh gäi d©y nãi cho ph¸o ®µi L¸ng, nhê b¾n vµo nhµ b¨ng vµ kh¸ch s¹n, th× l¹i c¶ mét chuyÖn bùc m×nh. Qu¶ ®Çu tiªn r¬i ngay vµo v−ên hoa dinh. Anh ®Ò nghÞ chØnh lý. Qu¶ thø hai næ ë v−ên hoa ChÝ Linh. D©y nãi cø rÐo lªn: "Hång L−u ®©u? Nhµ b¨ng nµy, Mª-tê-r«-p«n nµy", nh−ng ®¹i b¸c cø næ b¹t m¹ng. Anh c¸u qu¸, qu¨ng c¶ c¸i m¸y nghe ®i. GiÆc cµng b¾n d÷. ThÊt väng, anh cho ®¬n vÞ rót, tháa thuËn víi Gia §Þnh lµ mét ng−êi ë l¹i cÇm cù, mét ng−êi vÒ B−u ®iÖn cè thñ. Nghe B¶o vµ Hai võa khãc võa kÓ l¹i phót chia tay víi Gia §Þnh, anh c¶m thÊy nh− hä mØa mai m×nh. Anh phËt ý nhiÒu h¬n lµ tiÕc b¹n. Anh cµng ng¹i c¸i th»ng Quý lç m·ng.

* * * Trªn c¸i hÇm ngÇm mµ tiÓu ®éi ë ®©y ®· ®µo s½n, ng¨n v−ên hoa bªn dinh víi nhµ B−u ®iÖn, mét xe t¨ng cña giÆc bÞ tróng m×n vµ sa hè ®æ nghiªng. Nh−ng bªn v−ên hoa, hai c¸i kh¸c chåm chåm bß l¹i, gi÷a ®¸m bôi mï, kh¹c ®¹n n· vµo nhµ B−u ®iÖn. Mét to¸n lÝnh

448

Sèng m·i víi Thñ ®« mò ®á lom khom tiÕn theo. Hai c¸i xe nghiÕn n¸t mét bôi r©m bôt, dõng l¹i tr−íc miÖng hÇm, x¶ sóng b¾n vµo. Nh÷ng tiÕng h« man rî cña lÝnh Ph¸p vang lªn. Mét lò ViÖt gian låm ngåm bß tr−íc. D©n chóng ë d−íi nhµ kªu khãc, ch¹y t¸n lo¹n. Ng−êi ch¹y ra ®»ng tr−íc nhµ B−u ®iÖn, ng−êi nóp vµo trong c¸c phßng, ng−êi ch¹y lªn g¸c, quÈn lÊy ch©n bé ®éi. TiÕng mét th»ng ViÖt gian lÐo nhÐo ë d−íi nhµ: - Chóng mµy hµng ®i, c¸c quan sÏ kh«ng giÕt. C¸c quan ®· chiÕm hÕt c¸c n¬i trong thµnh phè råi, bän ViÖt Minh kh¾p n¬i ®· nép sóng hµng. Chóng mµy ®Þch lµm sao ®−îc víi xe t¨ng ®¹i b¸c. Kh«n hån th× hµng ®i. C¸c quan sÏ tha téi cho. Mét th»ng kh¸c nãi tiÕp: - Anh em d¹i l¾m, kh«ng nªn nghe nh÷ng lêi tuyªn truyÒn cña tôi c¸n bé ViÖt Minh mµ chèng l¹i n−íc Ph¸p. Cô Hå th× ®· ch¹y th¸o th©n, bá chÕt l¹i cho anh em. Cïng lµ ng−êi ViÖt Nam, t«i thµnh thËt khuyªn anh em nép sóng. ChÝnh phñ Ph¸p sÏ khoan hång. Hång L−u thÐt:

NguyÔn Huy T−ëng C¸c chiÕn sÜ tùa vµo cöa sæ khãi bôi bèc lªn mï mÞt, võa hß reo, võa nÐm lùu ®¹n. GiÆc liÒu m¹ng x«ng vµo. Cã nh÷ng tiÕng kªu oai o¸i d−íi nhµ: - Giêi ¬i! Nã vµo ®Êy... TiÕng chöi cña ViÖt gian. TiÕng mét sÜ quan Ph¸p thÐt lÝnh tiÕn. TiÕng sóng, tiÕng lùu ®¹n næ. TiÕng vang cña nh÷ng nhµ chung quanh väng l¹i. Hång L−u gi»ng lÊy khÈu sóng tr−êng cña mét chiÕn sÜ, r−ín ng−êi lªn, nh»m mét th»ng Ph¸p ®ang bß l¹i, c¸i mò ®á mËp mê trong khãi. Anh nghiÕn r¨ng bãp cß. Tªn giÆc cè bß, nh−ng c¸i ®Çu gôc xuèng. ChiÕn sÜ reo lªn, tranh nhau b¾n, tranh nhau nÐm lùu ®¹n. Hång L−u quay vµo trong phßng, qu¸t m¾ng mÊy ng−êi d©n cuèng cuång ch¹y ®i ch¹y l¹i. MÊy sè kh¸c th× nóp d−íi gÇm mét c¸i bµn giÊy nÆng nÒ. Hä kªu, hä gäi inh ái. Mét ng−êi run rÈy, lÝu l−ìi: - C¸c anh ¬i! Nã lªn th× lµm thÕ nµo. Hång L−u m¾ng: - Tiªn s− khØ. Ai cho lªn. Im cho ng−êi ta lµm viÖc! Hai ®· l¨n mét c¸i thïng x¨ng ®Õn ®Çu cÇu thang, lÊm lÐt nh×n Hång L−u:

- BÞt miÖng mÊy c¸i th»ng ViÖt gian b¸n n−íc. NÐm! Anh nh« ®Çu ra khái cöa sæ nÐm mét qu¶ lùu ®¹n xuèng. TÊt c¶ c¸c chiÕn sÜ nhÊt tÒ qu¨ng lùu ®¹n. TiÕng næ ®oµnh ®oµnh, khãi bèc um. Bän lÝnh Ph¸p vµ ViÖt gian lïi l¹i, gi·n ra. Nhµ B−u ®iÖn rung lªn nh− hßn ®¶o chung quanh sãng vç. Sóng c¸c cì cña giÆc b¾n vµo. Bªn kia, nhµ Khai trÝ tiÕn ®øc còng b¾t ®Çu b¾n sang. TiÕng d©n chóng kªu th¶m thiÕt. TiÕng th»ng ViÖt gian: - §... mÑ chóng mµy. ¤ng ®· b¶o kh«ng nghe th× «ng sÏ giÕt hÕt bän ViÖt Minh phiÕn lo¹n.

449

- Th−a anh, cã mÊy th»ng vµo ë d−íi nhµ råi. §· ®èt ®−îc ch−a? Hång L−u kh«ng nãi. TiÕng Quý oang oang ngoµi cöa sæ: - §... mÑ tr«ng th»ng r©u xåm kia ngon qu¸. HÕt bè nã ®¹n råi. §−a tao khÈu sóng cña mµy, B¶o. Nµy, ®... mÑ §¹i Ph¸p nµy. TiÕng giµy ®inh cåm cép ë d−íi nhµ. Cã nh÷ng tiÕng l¹y van quan lín rèi rÝt. MÆt Hai tr¾ng to¸t nh− nÕn. Anh hái: - Nã vµo... Nã vµo... §· ®èt ®−îc ch−a? TiÕng mét th»ng ViÖt gian d−íi nhµ hái mét ng−êi nµo:

450

Sèng m·i víi Thñ ®«

Hång L−u nÐp bªn ®Çu cÇu thang, nh×n xuèng, khÈu sóng lôc s½n sµng. §Êy lµ mét th»ng Ph¸p cßn trÎ, cã vÎ nh− cay có v× ®Ó mÊt oan khÈu sóng. Nã ®øng ë chç quÆt cña cÇu thang vµ ®ang quay l¹i, vÉy tay gäi mÊy th»ng kh¸c lªn. Nã rón vai bùc tøc. Hai rØ tai mét anh b¹n:

- Anh cã ph¶i lµ ViÖt gian kh«ng? TiÕng tiÕp: - V©ng, th−a quan lín, chóng t«i lµ ViÖt gian. TiÕng mét th»ng Ph¸p x× xå: - ViÖt gian? Bon, bon. Prends ce machin(1), ViÖt gian!

- T«m-x¬n! T«m-x¬n! B¾n yÓm hé cho t«i.

Hång L−u bÜu m«i, ®Þnh b¶o Hai chuÈn bÞ ®èt, th× mét ng−êi leo th×nh th×nh lªn cÇu thang, nhanh nh− giã. Hai ch−a kÞp rót lùu ®¹n th× ng−êi Êy ®· vµo. KhÈu sóng cña Hång L−u ®· chÜa vµo mÆt, anh ta võa thë võa xua xua tay. §Êy lµ mét thanh niªn ¨n mÆc rÊt lÞch sù, tay cÇm mét khÈu mót-c¬-t«ng. Anh ta gÝ vµo tay Hång L−u: - Nã t−ëng t«i lµ ViÖt gian, nã cho. Hång L−u nãi: - Tèt l¾m. Giao cho bé ®éi. Nã vµo nhiÒu ch−a? - Míi cã bèn n¨m th»ng. Nã cßn ®îi vµo nhiÒu ®·.

Anh gi»ng lÊy khÈu sóng cña anh thanh niªn, b−íc xuèng cÇu thang, rãn rÐn, tay xua xua b¶o anh em ®õng b¾n. Hai xuèng tíi gi÷a cÇu thang, th× th»ng Ph¸p còng võa b−íc lªn. TiÕng næ vÉn r©m ran, c¸i cÇu thang rung rung. Nh÷ng viªn ®¹n b¾n lªn g¸c, ®©m vµo trÇn nhµ, r¬i l¶ t¶ xuèng cÇu thang, cïng víi v«i v÷a, m¶nh bãng ®Ìn. Hång L−u vµ mäi ng−êi nÝn thë. Kh«ng ai d¸m kªu. Mét vµi ng−êi nhÊp nhám ®Þnh lao xuèng. Th»ng Ph¸p tr«ng thÊy Hai. Nã gi¬ khÈu t«m-x¬n, thÐt Hai ®Çu hµng. Hai tõ tõ gi¬ tay. MÊy chiÕn sÜ nh×n Hång L−u th× thµo: - Th»ng Hai nã hµng råi!

Hång L−u gäi mÊy chiÕn sÜ:

Nhanh nh− c¾t, Hai ®· cÇm khÈu sóng cña anh phang vµo khÈu t«m-x¬n. KhÈu sóng cña tªn Ph¸p b¨ng ®i. Hai ®¹p b¾n tªn giÆc ng· lén xuèng cÇu thang. Anh c−íp lÊy khÈu t«m-x¬n, kªu Çm lªn:

- Theo t«i, xuèng d−íi nhµ tiªu diÖt mÊy th»ng Êy. Anh quay vÒ phÝa cöa sæ: - §¸nh m¹nh h¬n n÷a. CÇm chõng µ? TiÕng næ vÉn ®inh tai, nhøc ãc. Quý vµ B¶o cïng víi ®¸m chiÕn sÜ mçi lÇn nÐm mét qu¶ lùu ®¹n lµ l¹i nh¶y cìn lªn. §¹n cña giÆc ë d−íi b¾n lªn tua tña, bay rµo rµo. Mét chiÕn sÜ ng· vËt vµo trong nhµ, ®Çu céc m¹nh xuèng c¸i sµn g¹ch hoa tãe m¸u. TiÕng giµy ®inh rin rÝt trªn cÇu thang. Anh thanh niªn kªu:

- S−íng qu¸. S−íng qu¸. Sao thÕ nµy, t«i kh«ng lªn ®−îc n÷a. L«i tao lªn chóng mµy! L«i tao lªn, mau lªn! C¸c chiÕn sÜ reo hß nh¶y nhãt, ®æ x« xuèng, kÐo Hai lªn. Tay anh cÇm c¶ hai khÈu sóng chËp l¹i. Hång L−u n¾m lÊy tay Hai. Anh c−êi ®Ó lé mÊy chiÕc r¨ng vµng. Anh nãi: - C¸c cËu ®¸nh lùu ®¹n. §−a ta khÈu t«m-x¬n.

- C¸i th»ng nã cho t«i sóng ®Êy...

(1)

NguyÔn Huy T−ëng

Anh giËt lÊy khÈu sóng míi c−íp ®−îc. Mét tuÇn lÔ vµo bé ®éi, Hai chØ thÊy Hång L−u cau cã. §©y lµ lÇn ®Çu, anh thÊy cÊp chØ huy c−êi víi m×nh, lêi nãi còng nhÑ nhµng. Anh giao sóng cho Hång

Tèt, tèt. CÇm lÊy c¸i nµy.

451

452

Sèng m·i víi Thñ ®« L−u, hÝ höng nh− anh häc trß biÕt thÇy gi¸o kh«ng trï m×nh n÷a, vµ l¹i ch¹y tíi c¸i thïng Ðt-x¨ng. Hång L−u dÉn mét sè chiÕn sÜ x«ng xuèng. Anh lia sóng, mÊy th»ng giÆc l¶o ®¶o ng·. TiÕng anh thÐt s¸t ph¹t, h« anh em ®uæi. C¸c chiÕn sÜ ë trªn g¸c nøc lßng cµng ®¸nh kháe. Trong phßng, thªm ba bèn ng−êi bÞ hy sinh, m¸u ®· ®á ngßm c¸i sµn g¹ch. MÊy th»ng giÆc bÞ ®¸nh bËt ra, nh−ng hai c¸i xe t¨ng ®· v−ît ®−îc hÇm, tiÕn l¹i, dän ®−êng cho ®¹i bé phËn lùc l−îng ë bªn dinh ®¸nh sang. Chóng å ¹t x«ng vµo. Lùu ®¹n vµ ®¹n cña c¸c chiÕn sÜ ®· b¾t ®Çu c¹n, søc cÇm cù yÕu ít. D−íi nhµ ®· lè nhè nh÷ng c¸i ®Çu mò ®á. Hai nãi: - Lµm thÕ nµo? Cã ®èt kh«ng?

lªn. TiÕng th»ng chØ huy g¾t gáng, thóc giôc. L¹i cã nh÷ng tiÕng Ph¸p qu¸t th¸o, tiÕng ®Êm ®¸ thïm thôp. TiÕng ViÖt gian van l¬n: "L¹y quan lín chóng con lªn ®©y". TiÕng mét th»ng ViÖt gian: "Tiªn s− chóng mµy, kh«ng hµng cho «ng khæ". Quý vß c¸i ®Çu rèi bï, m¾t r¸o ho¶nh xÕch lªn: - §. mÑ mÊy th»ng ViÖt gian. §å chã ¨n cøt. ThÕ mµ kh«ng biÕt nhôc. Anh qu¼ng mét qu¶ lùu ®¹n xuèng, thÐt: - Kh«ng ®øa nµo chØ huy n÷a µ? §èt ®i! Anh rót l−ìi lª s¸ng lo¸ng, m¾m m«i m¾m lîi. Gi÷a nh÷ng tiÕng kªu oai o¸i ë d−íi nhµ, Quý vung l−ìi lª ®©m thñng c¸i thïng x¨ng: - L¨n mÑ nã xuèng cho tao, Hai!

B¶o hái:

Ng−êi ta xóm l¹i, x« c¸i thïng xuèng g¸c, x¨ng b¾n ra tung tãe, äc äc ch¶y kh¾p c¸i cÇu thang. Quý nÐm lu«n mét qu¶ lùu ®¹n theo. ChØ trong nh¸y m¾t, löa bèc ®ïng ®ïng. Khãi ®en khÐt lÑt bèc lªn, bèc lªn, hun kh¾p c¸i gian phßng. CÇu thang chØ cßn lµ mét c¸i hang löa. Nh÷ng tiÕng giµy ®inh ch¹y b¾n ra ngoµi. L¾ng nghe cã nh÷ng tiÕng xµ lï, nh÷ng tiÕng c−êi rïng rîn cña qu©n Ph¸p. Löa bõng bõng ch¸y, t¹t c¶ vµo trong phßng. C¸c chiÕn sÜ ch¹y gi¹t vµo mét gãc. Hä sÆc sôa ng¹t thë trong ®¸m m©y ®en khãi khÐt, cuån cuén cuån cuén. Mòi thë h¾t ra. Löa h¾t vµo nh÷ng mÆt ®á bõng, r¸t báng. Nh÷ng chiÕn sÜ ®øng ë bªn cöa sæ chöi Çm lªn:

- ¤ng Hång L−u ®©u? - Kh«ng biÕt. Nã ®¸nh bËt ®i ®©u råi Êy. Quý g¾t um lªn: - §. mÑ thÕ th× ai ra lÖnh b©y giê? C¸c chiÕn sÜ nhao nhao: - ¤ng Êy ®· b¶o ®èt th× cø ®èt. - §èt ®i. Kh«ng nã vµo nhiÒu thÕ kia, nã lªn th× bá mÑ c¶. - §èt nhÐ. - §èt mÑ nã ®i.

- B©y giê th× ®i ®©u?

Lùu ®¹n nÐm xuèng cÇu thang. Qu©n giÆc lïi c¶ l¹i. Cã nh÷ng tiÕng kªu rªn rØ. TiÕng chöi rña. TiÕng T©y thÐt: ViÖt gian, avancez!(1) NhiÒu qu¶ lùu ®¹n cña chiÕn sÜ nÐm xuèng l¹i bÞ nÐm (1)

NguyÔn Huy T−ëng

- §øa nµo ra lÖnh ®èt? Quý bùc tøc: - ¤ng Hång L−u chø ai. - ¤ng Êy l¹i bá chÕt anh em ë ®©y µ?

TiÕn!

453

454

Sèng m·i víi Thñ ®« - D¹i nh− con chã c¶. Anh thanh niªn, mét viªn chøc B−u ®iÖn, ®Êm c¸i cöa th«ng sang phßng bªn c¹nh. Anh xoay mét c¸ch bùc tøc c¸i qu¶ ®Êm. Cöa khãa tr¸i, kh«ng sao më ®−îc. Nh÷ng l−ìi lª, nh÷ng thanh kiÕm chÐm vµo c¸i cöa tr¬ tr¬. NhiÒu tê giÊy ë trong nhµ bay v× giã hót, bèc ch¸y. Ng−êi ta nh« ®Çu ra khái cöa sæ ®Ó hÝt kh«ng khÝ. Bªn kia dinh, gi÷a v−ên hoa, l¸ cê ®· bÞ h¹ xuèng. Ngay bªn cét cê, lè nhè nh÷ng lÝnh Ph¸p bÞ th−¬ng n»m. MÊy con ®Çm ®ang b¨ng bã. N¨m s¸u c¸i c¸ng ®ang ®−îc khiªng tíi. Xa xa trªn thÒm dinh ®i xuèng v−ên, mét tèp lÝnh Ph¸p ®ang khu©n tõ trong phßng kh¸ch ra nh÷ng tÊm g−¬ng, nh÷ng bøc tranh, nh÷ng bµn ghÕ, c¶ c¸i chïa Mét Cét vµng chãe, ®Æt lªn c¸i xe cam-nh«ng ®Ëu tr−íc thÒm. B¶o nh×n trõng trõng c¸i thÒm, võa lóc n·y anh cßn ®øng bªn Gia §Þnh. N−íc m¾t anh øa ra, anh lÈm bÈm: - T«i còng chÕt ®©y, anh ¹. Anh nh×n anh em, chiÕn sÜ vµ d©n th−êng, ch¹y lung tung trong gian phßng, kªu la trêi ®Êt, mÆt ng−êi nµo còng rõng rùc. Löa mçi lóc mét ch¸y to. Khãi ®en ®Æc. RÇm. RÇm. C¸i cÇu thang ®· g·y rêi mét m¶ng. ChØ cßn mét c¸i kho¶ng s©u ho¾m khãi ®en lïa xoay tÝt. Quý vµ Hai ®øng bªn cöa sæ phÝa v−ên hoa ChÝ Linh. Mét «ng viªn chøc, khãc khãc mÕu mÕu ch¹y tíi, tuyÖt väng: - Lµm thÕ nµo c¸c anh ¬i! Ch¶ nhÏ chÕt ë ®©y −? Khèn n¹n mî ch¸u t¶n c− cã biÕt ®©u... Quý nãi: - Lµm g× mµ rèi lªn thÕ. ChÕt th× ®· sao? Anh nh×n xuèng v−ên hoa, nh×n ra hå. MÆt n−íc ph¼ng nh− g−¬ng, xanh biÕc. Ng−êi anh nãng h¬n nh÷ng ngµy hÌ gay g¾t nhÊt.

455

NguyÔn Huy T−ëng Anh ®íp ®íp c¸i luång giã thæi l¹i. Khãi ®en vËt vµo, råi l¹i phïn phôt cuån cuén bèc ra, ®Æc kÞt. - ChÕt mÊt, mµy ¹. - Anh nãi víi Hai, bÐ nhá ®øng bªn. Hai chØ c¸i cét ®Ìn s¾t tr−íc mÆt: - Hay lµ ®øng lªn cöa sæ nh¶y ra «m lÊy cét ®Ìn råi tuån xuèng. Hai ng¾m nghÝa mét lóc: - §−îc ®Êy. Tao lµm tr−íc cho. - C¸i g× thÕ? C¸i g× thÕ? - Mäi ng−êi x« l¹i. Mét tiÕng kªu th¶m thiÕt ë bªn v−ên hoa: - Quý ¬i! Quý ¬i! U ®©y. Xuèng ®i! Ng−êi mÑ nu«i cña Quý vÉy vÉy tay mét c¸ch tuyÖt väng. Quý còng ch×a tay vÉy vÉy, nãi to: - Kh«ng xuèng ®−îc. U ®õng khãc. U vÒ ®i, ®øng ®Êy lµm g×? Sao u l¹i ra lóc nµy c¬ chø. - Quý ¬i! Mäi ng−êi ®øng nh×n hai c¸i cét ®Ìn dùng ë tËn s¸t vØa hÌ. Hä l¹i nh×n xuèng c¸i hÌ g¹ch. Hä l¾c ®Çu. Thang g¸c l¹i ®æ Çm Çm. Hai nãi: - LiÒu nµy. Tí xung phong cho. Mét anh nãi: - Mçi th»ng mét cét nµo. Hai ng−êi trÌo lªn hai cöa sæ. Ng−êi ta ch−a kÞp ng¨n l¹i th× hä ®· nh¶y ra, gi÷a nh÷ng tiÕng kªu kinh h·i cña mäi ng−êi. MiÖng ó í, tay chíi víi, Hai r¬i xuèng. B¶o bçng khãc hu hu. Hai vµ anh b¹n kia ®· n»m im kh«ng ®éng ®Ëy trªn hÌ g¹ch loang ®á...

456

Sèng m·i víi Thñ ®« Qu¸ tr−a h«m Êy, Quý, B¶o vµ h¬n hai chôc ng−êi rót vÒ ®−îc tíi ®Òn Bµ KiÖu. Hä lÔ mÔ sóng ®¹n, nh−ng ng−êi nµo còng chØ ®ãng mét c¸i quÇn ®ïi. Hä ®· ph¶i xÐ quÇn ¸o buéc lµm d©y dßng tõ trªn g¸c xuèng. Quý ngÈn ng¬ nh− trong c¬n mª. Anh t−ëng r»ng Hµ Néi ®· mÊt hÕt råi. Anh kh«ng ngê phè x¸ vÉn cßn nguyªn. Xa xa Hµng Gai, Hµng §µo vÉn vui m¾t víi nh÷ng nhµ xanh xanh hång hång tr¾ng tr¾ng. Tr−íc ®Òn, bµ con rÊt ®«ng. D©n chóng ë ngoµi b·i lôc tôc ch¹y vµo trong phè, bång con bÕ c¸i. Trong ®¸m ®«ng, cã rÊt nhiÒu phô n÷. C¸c chÞ vÉn tha th−ít ¸o dµi xanh ®á. Bªn nh÷ng d·y xe ®iÖn chÕt ®øng, nh÷ng d©y ®iÖn ngæn ngang, lång ngång, nh÷ng cµnh c©y ®æ, c¸c chÞ tr«ng nh− nh÷ng c¸nh b−ím trªn nh÷ng rµo giËu tan hoang. Hä ®on ®¶ ®−a cho c¸c chiÕn sÜ, kh«ng ph¶i c¬m n¾m muèi võng mµ lµ b¸nh m×, xóc xÝch, cam vµ r−îu bia. Anh em tù vÖ CÇu Gç, Hµng BÌ ®em quÇn ¸o t©y ra cho hä mÆc. §Òn Bµ KiÖu vµ nh÷ng nhµ c¸c phè gÇn ®Êy nhan nh¶n nh÷ng khÈu hiÖu vµ hiÖu triÖu cña Cô Hå. Quý nh− con chim mÊt tæ, mái c¸nh bay r· rêi, bçng l¹i t×m ®−îc mét cµnh c©y ®Ó ®Ëu. Anh ®Ëp cæ mét chai bia, tu õng ùc. Mét c« g¸i n−íc da ng¨m ng¨m ®en, ng−êi trßn nh− h¹t mÝt, ¨n mÆc nh− mét T©y con, ngËp ngõng mét lóc råi hái anh: - CÊp chØ huy cã ai viÖc g× kh«ng anh? Ng−êi hái lµ Quyªn. S¸ng ngµy, Quyªn theo Oanh ra ®ãn bé ®éi. Nh−ng chØ cã vµi ng−êi lÎ tÎ vÒ, nãi ë phñ B¾c Bé vÉn ®¸nh nhau to. C¸c chÞ yªn t©m trë vÒ. Nh−ng Quyªn th× sèt ruét. Tuy kh«ng ph¶i phËn sù m×nh, nh−ng chèc chèc Quyªn l¹i theo mét vµi chÞ ra. Nh×n trong ®¸m chiÕn sÜ trë vÒ, kh«ng thÊy Hång L−u, Quyªn lo l¾m. Quý nèc bia, khµ mét c¸ch khoan kho¸i, vµ nãi víi c« thiÕu n÷, giäng mØa mai:

457

NguyÔn Huy T−ëng - CÊp chØ huy Êy µ? CÊp chØ huy th× chÕt thÕ nµo ®−îc. ChÞ muèn hái cÊp chØ huy nµo? Cao hay thÊp? Quyªn lóng tóng, m¸ ®á öng, khã chÞu v× c©u nãi kh«ng lÞch sù cña ng−êi chiÕn sÜ. Quý c−êi mét c¸ch l¸o x−îc, khiÕn cho Quyªn ph¶i quay mÆt ®i. Quyªn kh«ng d¸m nh×n c¸i m¾t xÕch cã sÑo cña anh ta. Quyªn kh«ng b»ng lßng c¸i th¸i ®é hçn hµo ®èi víi cÊp chØ huy vµ qu¸ khinh th−êng ®èi víi m×nh nh− thÕ. ChÞ phông phÞu, lñi vµo ®¸m ®«ng. Quý nh¸y m¾t, nh×n B¶o, theo mÊy chÞ dÉn vÒ khu. Anh vµ B¶o ®−îc vÒ nghØ ë nhµ Giang Ch©u, mét hiÖu nhuém lín ë Hµng §µo. Hä cho¸ng v¸ng v× sù léng lÉy cña c¸i nhµ nµy. Nµo lµ tñ r−îu ®Çy s©m-banh vµ quy-ra-cao. Nµo lµ pi-a-n«. Nµo lµ kÐt b¹c. B¶o run lªn: - Sao l¹i ë ®©y? Quý nãi: - Mµy sî µ? ë m¹nh chø sao l¹i kh«ng ë? Cø nhÌ nhµ giµu mµ ë. Téi ®Õch g×. Quý kÐo B¶o ®Õn c¸i gi−êng rÊt sang träng, gç l¸t v©n bãng lo¸ng, mµn trÇn, ®Öm tr¾ng tinh. Trªn ®Öm lµ c¶ mét bé da hæ, mÆt con thó d÷ to b»ng c¸i nãn. B¶o lïi l¹i. Quý reo lªn: - Ch¨n hæ mµy ¹. Nhµ giµu hä kh«n. §¾p Êm ph¶i biÕt. Anh sê nh÷ng c¸i mãng hæ cßn nguyªn vµ c−êi khanh kh¸ch. Anh lËt c¸i lÇn trong ra, th× lµ mét c¸i lãt nhung ®á th¾m. Anh l¹i c−êi, kÐo b¹n lªn gi−êng, ®¾p c¶ con hæ lªn trªn. Hä thÊy Êm r©m ran. Quý ô Þ trong ch¨n: - S−íng qu¸. S−íng qu¸. KÖ sù ®êi. Ngñ ®·. §. mÑ, tôi nhµ giµu nã s−íng thËt.

458

Sèng m·i víi Thñ ®«

NguyÔn Huy T−ëng

Anh «m chÇm lÊy B¶o: - §¸nh nhau còng ly kú thËt. B¶o nghÜ ®Õn NguyÔn Gia §Þnh, ®Õn Hai vµ r−ng røc khãc. Quý bçng ngåi nhám dËy, hít h¬ hít h¶i: - Th«i chÕt, cßn mÑ nu«i tao n÷a. §©u råi? Bá mÑ! Hä kh«ng ngñ ®−îc, ®Çu nh« ra khái c¸i mÆt hæ, m¾t më thao l¸o.

35

S

au khi nhê ®−îc TuyÕt ®−a hai mÑ con Trinh lªn §ång Xu©n, TrÇn V¨n h¨ng h¸i theo anh em ®i ®¸nh nhµ X«-va. Anh cã mét quyÕt t©m lín. Anh nghÜ chØ cßn c¸ch lµ l¨n x¶ vµo cuéc chiÕn ®Êu ®Ó chuéc l¹i c¸i lçi lÇm cña m×nh. Anh vÉn bøt røt v× ®· dù c¸i b÷a tiÖc kú côc ë Hµng Bµi. Anh em kh«ng nãi ra, nh−ng nhÊt ®Þnh lµ hä ph¶i dÞ nghÞ. Anh vèn sî nh÷ng lêi dÞ nghÞ, nhÊt lµ nh÷ng lêi dÞ nghÞ sau l−ng. Tõ tr−íc tíi nay, trong mäi viÖc, anh ®Òu hÕt søc gi÷ g×n, ®Ó kh«ng ai cã thÓ nãi anh vµo ®©u ®−îc. Khi nhËn mét c«ng viÖc g×, anh muèn lµm ®Õn n¬i ®Õn chèn. HÑn hß víi ai, anh còng kh«ng ®Ó lì. Anh kh«ng thÊt tÝn víi ai bao giê, vµ còng kh«ng muèn ai thÊt tÝn víi anh. Anh lÊy lµm ®au khæ r»ng trong c¸i ®ªm träng ®¹i nµy, anh l¹i lµm mét viÖc mÊt hÕt c¶ lßng tin cËy cña anh em. Quèc Vinh sÏ khinh anh l¾m. C¸i b÷a tiÖc th¶m h¹i vµ th¶m h¹i cho ng−êi dù tiÖc! Dï ph¶i hy sinh trong trËn nµy, anh còng kh«ng

459

460

Sèng m·i víi Thñ ®« cã mét chót ©n hËn. Anh t−ëng t−îng mét trËn ®¸nh gay go, quyÕt liÖt, qu©n giÆc sÏ gi÷ tõng c¨n phßng, tõng bËc thang. §¸nh nhau d−íi nhµ, ®¸nh nhau trªn g¸c. Qu©n ta sÏ c¾m l¸ cê lªn nãc c¸i h·ng tµu thñy cña th»ng t− b¶n Ph¸p ®· c−íp hÕt nh÷ng tµu cña «ng B¹ch Th¸i B−ëi, ng−êi ViÖt Nam ®Çu tiªn ®· d¸m c¹nh tranh víi Ph¸p. Nh−ng c¸i hµo høng cña anh tan ®i cïng víi trËn ®¸nh. Trong ®ªm tèi, bé ®éi vµ tù vÖ v©y lÊy c¸i h·ng, b¾n sóng vµ nÐm lùu ®¹n. GiÆc kh«ng d¸m b¾n ra. §¸nh m·i, ®¸nh m·i, ®Õn nöa tiÕng ®ång hå. Ta trÌo vµo trong s©n, tiÕn s¸t tíi cöa, ®Ëp cöa Çm Çm. Ng−êi ta x«ng µo µo vµo trong nhµ, h« chiÕn th¾ng vang lõng. Ng−êi ë d−íi nhµ ch¹y lªn g¸c, ng−êi ë trªn g¸c ch¹y xuèng nhµ, vµo buång nµy, sang buång kia, gäi nhau Ý íi, ån µo nh− vì chî. Sôc m·i kh«ng t×m ®−îc mét tªn giÆc, kh«ng thu ®−îc mét viªn ®¹n. D©n chóng chung quanh nghe tin chiÕm l¹i ®−îc nhµ X«-va, ch¹y l¹i reo mõng. Ai nÊy t−ng höng. Qu©n giÆc ®· rót tõ t¸m kiÕp råi. Ng−êi ta tù an ñi b»ng c¸ch ®èt giÊy m¸, vµ ®i h«i cña. Trªn g¸c, mÊy anh ë ngoµi khu Long Biªn, cã vÎ lµ tay anh chÞ, x«ng vµo c−íp c¸c m¸y ch÷, c−íp ch¨n mµn. Tù vÖ khu §«ng Kinh NghÜa Thôc gi÷ l¹i, chØ cho ng−êi khu kh¸c lÊy bµn ghÕ. Long Biªn c·i lµ bªn m×nh chiÕm tr−íc, chöi §«ng Kinh NghÜa Thôc lµ qu©n b¹c nh− v«i, n÷ d©m nam tr¸. §«ng Kinh chöi Long Biªn lµ bän l−u manh tø chiÕng. Råi hä t¸t nhau, ®Êm nhau, ®¸ nhau, vung dao, vung m¸c ®Þnh giÕt nhau. Ng−êi ta qu¨ng m¸y ch÷ xuèng ®−êng. TrÇn V¨n ®au ®ín tr−íc c¸i c¶nh t−îng kh«ng ®Ñp m¾t Êy. Nã tr¸i víi sù t−ëng t−îng cña anh. ¤ng cha ta ngµy x−a ®¸nh giÆc cøu n−íc cã tÇm th−êng nh− thÕ nµy kh«ng. Sao nh÷ng ng−êi ®· thÒ sèng chÕt víi Thñ ®« l¹i cã thÓ ®¸nh nhau v× mét chót quyÒn lîi nhá. Tranh nhau mét c¸i m¸y ch÷, th× lµm sao cã thÓ cã nh÷ng hy

461

NguyÔn Huy T−ëng sinh cao c¶, nh÷ng cö chØ anh hïng. Anh kh«ng biÕt c¸c n¬i kh¸c nh− thÕ nµo. Anh thÊy lo lo cho kh¸ng chiÕn. Tæ quèc ®au th−¬ng, sao lóc nµy cßn cã nh÷ng ng−êi kh«ng biÕt nghÜ, kh«ng thÊy c¸i häa mÊt n−íc mét lÇn n÷a ®ang ®e däa h·i hïng. L¹i cßn bé ®éi mµ anh tin t−ëng, sao hä còng lí ngí thÕ nµo, giÆc rót ®i tõ bao nhiªu l©u råi mµ còng kh«ng biÕt g× c¶. Hµ Néi sÏ ®i ®Õn ®©u? Cµng nghÜ, anh cµng n¶n. Cã lÏ anh kh«ng ®Õn ®©y th× h¬n. Anh tiÕc ®· kh«ng gióp ®ì Trinh mét c¸ch chu ®¸o ®Ó lµm trßn c¸i tr¸ch nhiÖm cña m×nh ®èi víi mét ng−êi ®µn bµ yÕu ®uèi, kh«ng biÕt bÊu vÝu vµo ®©u. Trinh cã thÓ cho lµ anh cßn giËn, cßn thï. Anh sî cã sù hiÓu lÇm Êy. Anh x«ng vµo can, bÞ mét ng−êi chöi l¹i. Anh uÊt lªn v× sù bÊt lùc cña m×nh. Gi÷a lóc Êy th× V¨n ViÖt ë d−íi g¸c ch¹y lªn. Anh ta thÐt m¾ng: - C¸c anh kh«ng biÕt xÊu hæ µ? Míi cã thÕ mµ ®· kh«ng b¶o ®−îc nhau. Th»ng Ph¸p nã ë cÇu Long Biªn, ë Lu-y Phi-n« kia k×a. Bu«ng ra. §i ®¸nh giÆc hay ®i ¨n c−íp? Thu dän chiÕn tr−êng hay lµ ®i chî? C¸c ®ång chÝ khu §«ng Kinh NghÜa Thôc mµ còng thÕ µ? T«i h¹ lÖnh: chia ®«i. Råi vÒ nghØ. Ai muèn ë l¹i gióp bé ®éi phßng thñ th× ë l¹i. TÊt c¶ mäi ng−êi vç tay, tháa m·n v× c¸ch gi¶i quyÕt cña V¨n ViÖt. Ng−êi ta chia m¸y ch÷, chia ch¨n mµn, b¾t tay xin lçi nhau vµ gi¶i t¸n. Ng−êi ta ch¹y xuèng cÇu thang Çm Çm. Anh em tù vÖ cña TrÇn V¨n ë l¹i xin gióp bé ®éi. Anh ®Þnh xuèng th× V¨n ViÖt gi÷ l¹i, nh− muèn ®Ó thanh minh vÒ trËn ®¸nh. MÆt ng−êi ñy viªn qu©n sù nh− say r−îu. Anh ta nheo m¾t, c−êi c¸i c−êi tñm tØm cña mét bÒ trªn, nhón vai nh×n ®¸m d©n chóng ån µo xuèng g¸c. Anh ta l¾c ®Çu, miÖng thæi phï phï: - ChÕt víi c¸c bè!

462

Sèng m·i víi Thñ ®« V¨n ViÖt mÆc rÊt gän ghÏ. §«i giµy ®en bãng. ChiÕc bê-lu-d«ng tÝm ®Ýnh c¸i huy hiÖu cña Hå Chñ tÞch. R©u quai nãn c¹o nh½n. Ra trËn ph¶i lÞch sù. TrËn ®¸nh ®Çu cµng ph¶i lÞch sù. Anh hái TrÇn V¨n: - ThÕ nµo, nhµ gi¸o, cã vui kh«ng? TrÇn V¨n chíp chíp m¾t, tay vç vç lªn tr¸n. V¨n ViÖt nãi cã vÎ ch¸n ch−êng: - ThÕ ®Êy. ThÕ ®Êy. - Nã rót tõ lóc nµo? - TrÇn V¨n hái. V¨n ViÖt bu«ng c¶ hai tay xuèng. C©u hái cña TrÇn V¨n kÝch thÝch anh. Anh nãi: - M×nh lµ quÇn chóng, ai cho biÕt mµ chñ ®éng ®−îc. Anh vÉn hËm hùc víi Quèc Vinh. ChØ cã mét ®iÒu lµm cho anh h¨ng h¸i khi ra trËn. Êy lµ c¸i ý nghÜ sÏ ®¸nh mét trËn ra trß, tiªu diÖt hoµn toµn vÞ trÝ X«-va, ®Ó cho c¸c «ng ®oµn thÓ biÕt r»ng dï bÞ thµnh kiÕn, mét th»ng quÇn chóng khi nhËn nhiÖm vô, vÉn lµm ®©u vµo ®Êy, vÉn cõ. Khi biÕt lµ ®· ®¸nh mét vÞ trÝ kh«ng ng−êi, anh cho¸ng ®i, nh− bÞ sÐt ®¸nh. Anh cµng giËn Quèc Vinh. GiÆc kh«ng tiªu diÖt ®−îc, ®oµn thÓ thµnh kiÕn, m×nh mÊt uy tÝn, kh«ng lËp ®−îc c«ng trong ®ªm ®Çu. Anh khãc v× tøc, v× xÊu hæ. Bé ®éi rèi rÝt ch¹y tõ phßng nµy sang phßng kh¸c. Chèc chèc l¹i cã ng−êi ®Õn xin ý kiÕn V¨n ViÖt. Anh dÆn dß c¸ch phßng thñ vÞ trÝ, råi quay ra nãi chuyÖn víi TrÇn V¨n. Anh muèn trót niÒm t©m sù víi mét ng−êi còng lµ quÇn chóng nh− anh, kh«ng nh÷ng thÕ, cßn phôc anh lµ ®»ng kh¸c. Ngoµi b·i, nh÷ng xãm nhµ l¸ ch¸y s¸ng rùc. Löa bèc lªn cao, löa ch¹y dµi suèt tõ cÇu Long Biªn, qua ViÖn b¶o tµng, ®Õn m·i bÕn Phµ §en, vµ cßn xa h¬n n÷a, lµm thµnh mét con suèi löa ngo»n

463

NguyÔn Huy T−ëng ngoÌo, bÊt kham, dÒnh lªn, vËt xuèng, xo¸y tÝt, cuån cuén nh÷ng ngän sãng ®á nghÒu ngoµo nhän ho¾t. Vät lªn trêi nh÷ng cét khãi ®ïn ®ïn, lång lén, nh− phun ra tõ hå l« cña nh÷ng bän ¸c t¨ng cæ qu¸i. Nh÷ng tµn than bay tø tung, lËp lße v« ®Þnh. Nhµ cöa phè Bê S«ng, Hµng Tre ®ôc ngµu m¸u. Con ®−êng bê s«ng ch¹y dµi tr−íc mÆt nhµ X«-va loang læ, tÝm bÇm, hçn ®én nh÷ng nåi ®Êt óp låm ngåm lay ®éng. Mét d·y xe bß bªn ®ª, chæng lªn nh÷ng c¸i cµng ng¬ ng¸c còng hång hång ®á. Bªn tr¸i, cÇu Long Biªn næi lªn nh÷ng nhÞp m¾c vâng ®en thui, nèi ®u«i nhau gµy gµy dµi ngo½ng, nhÊp nh« trªn mét nÒn trêi s−ng tÊy, giËt g©n, h×nh ¶nh nÆng nÒ, ñ rò, ®Çy ®e däa cña mét n¬i ®· vµo tay giÆc. Xa xa, ngoµi b·i, chèc chèc l¹i lo¸ng lªn dßng n−íc phï sa cña s«ng Hång ph¶n chiÕu ¸nh löa, nh− nh÷ng giät n−íc m¾t trµo ra råi l¹i kh« ®i. TÊt c¶ rïng rïng trong sù quay cuång cña khãi löa, gµo lªn nh÷ng tiÕng giã, tiÕng ®æ nhµ ®æ cöa, rÝt lªn nh÷ng lêi kªu khãc cÇu cøu, ró lªn nh÷ng tiÕng chã sña, lÉn lén, x¸o trén trong nh÷ng tiÕng côc côc, t»ng t»ng cña liªn thanh, tiÕng ïng oµng cña ®¹i b¸c, tiÕng ®éng c¬ cña ca n« giÆc ë ngoµi s«ng b¾n vµo, tiÕng cuèc gÊp gÊp ®µo hÇm d−íi nhµ, trong phè. Trêi ®Êt ®¶o ®iªn vµ s¸ng tèi nhËp nhßa, t−ëng nh− thêi kú qu¶ ®Êt cßn ®ang bèc ch¸y. Hai ng−êi ®øng t× tay lªn mét cöa sæ, kh«ng nh÷ng mÆt hä ®á mµ c¶ ®Õn quÇn ¸o, tãc còng ph¬n phít hång. TrÇn V¨n kh«ng muèn nh×n c¸i c¶nh th¶m khèc Êy. Anh còng kh«ng muèn ®øng ë ®©y, v× nguy hiÓm. Nhµ X«-va trèng mét c¸ch ghª rîn. ThØnh tho¶ng sóng giÆc ë cÇu b¾n tíi. PhÝa §ån Thñy × × tiÕng xe Ph¸p ch¹y. Con ®−êng bê s«ng, ch−a ph¸ ho¹i, xe t¨ng cã thÓ ®Õn bÊt cø lóc nµo. Nh−ng V¨n ViÖt th× b×nh tÜnh nh− kh«ng. §øng tr−íc TrÇn V¨n, anh l¹i cµng ph¶i tá râ c¸i ngang tµng cña mét nhµ qu©n sù khinh th−êng nguy hiÓm. Anh chØ c¸i ®¸m ch¸y vµ nãi:

464

Sèng m·i víi Thñ ®« - Bi qu¸. Tõ khi t«i vµo bé ®éi, ch−a bao giê thÊy bi nh− thÕ nµy. Håi Nam tiÕn, khæ th× cã khæ, nh−ng l¹i cã lóc rÊt th¬. T«i nhí nhÊt nh÷ng c¶nh khai héi trong rõng. Chóng t«i kh«ng cÇn ®Ìn ®ãm, mµ ®èt mÊy c©y trong rõng lµm mét thø ®uèc thiªn nhiªn, ngåi chung quanh th¶o luËn, ®¸nh ®µn, ca h¸t, ng©m th¬. Nh−ng vÒ ë ngay Thñ ®« lµ n¬i m×nh rÊt thÝch, th× l¹i kh«ng vui. N¸t bÐt hÕt. Nh−ng n¸t kh«ng ph¶i lµ ë chç ch¸y kia, còng kh«ng ph¶i lµ c¸i trËn ®¸nh võa råi, mµ theo t«i lµ ë mÊy «ng ®oµn thÓ. QuyÒn hµnh hä n¾m hÕt, viÖc g× hä còng biÕt tr−íc. Nh−ng hä kh«ng bµn b¹c g× víi ng−êi ngoµi c¶. Ngay c¸i viÖc ®ªm nay, m×nh còng ch¼ng biÕt. NÕu t«i biÕt lµ m×nh chñ ®éng, th× chØ mét tiÓu ®éi th«i t«i còng cã thÓ b¾t sèng ®−îc bän nã ë ®©y, bao nhiªu vâ khÝ thu hÕt. Ýt ra lµ g©y ®−îc thanh thÕ ®ªm ®Çu. TrÇn V¨n nãi: - Nh−ng nh− s¸ng h«m qua, anh nãi víi t«i th× t«i hiÓu r»ng anh ®· ®o¸n ®−îc. Sao m×nh ra muén thÕ? - Khæ l¾m anh ¹. M×nh cã quyÒn ®©u. Kh«ng biÕt hä sî m×nh c¸i g× mµ gi÷ bÝ mËt ghª thÕ. C¸c «ng Êy tr¸ch m×nh c¸i g×? M×nh chØ cã hai téi. Téi thø nhÊt lµ tiÓu t− s¶n. Téi thø hai to h¬n lµ ng−êi ngoµi ®oµn thÓ. C¸c «ng Êy cø thÇm thÇm th× th×, thËm thµ thËm thôt, óp óp më më. ThÊy m×nh th× c−êi c−êi nãi nãi, vç vç vÒ vÒ. Anh thÕ nµo chø t«i th× kh«ng chÞu ®−îc mÊy c¸i cËu cø bÝ bÝ mËt mËt, giÊu giÊu giÕm giÕm, viÖc g× còng lµm ra vÎ quan träng, ng−êi ®oµn thÓ. Anh nµo còng nh− ®øa trÎ giÊu bµi kh«ng cho b¹n cãp. Anh kh«ng ®Ó ý µ? - Ch¾c anh còng biÕt tÝnh t«i. Cho biÕt th× cµng tèt. Cßn kh«ng cho biÕt th× ®Êy lµ viÖc riªng cña ng−êi ta.

NguyÔn Huy T−ëng - Anh sung s−íng thËt. Anh kh«ng thÊy chóng m×nh lµ bï nh×n −? TrÇn V¨n lÊy lµm l¹ sao V¨n ViÖt cø hay th¾c m¾c víi ng−êi ®oµn thÓ. Anh kh«ng quan t©m ®Õn c¸i viÖc Êy bao giê. Anh ng¾t chuyÖn: - Ta ®· xuèng ch−a h¶ anh? Nh−ng V¨n ViÖt chØ vµo ngùc, chØ vµo c¸i huy hiÖu ®eo trªn ve ¸o, c−êi g»n: - M×nh ®· tõng Nam tiÕn, ®· tõng ®ãng ë B¾c Bé phñ, ®· tõng ®−îc Cô th−ëng cho c¸i huy hiÖu nµy. ThÕ mµ hä vÉn kh«ng tin m×nh! TrÇn V¨n thÊy anh ta c−êi g»n, g©n m¸ giËt giËt. Anh biÕt lµ trong khi nãi, V¨n ViÖt muèn ¸m chØ Quèc Vinh. Anh kh«ng thÝch nh÷ng chuyÖn hôc hÆc gi÷a ng−êi nµy víi ng−êi kh¸c, còng nh− kh«ng thÝch cuéc ®¸nh lén lóc n·y. Löa cµng ch¸y to. Löa kh«ng nh÷ng ch¸y d−íi ®Êt mµ cßn theo giã b¾n lªn trêi, quay lén trong khãi ®Æc. TrÇn V¨n nh×n mét khèi löa lao xuèng mÆt ®−êng vÉn ®ïng ®ïng bèc ch¸y. Nh÷ng tiÕng næ cña tre nøa ®«m ®èp, bem bÐp. Anh nãi: - Lóc nµy mµ c¸c anh kh«ng vui vÎ víi nhau th× ®¸ng lo l¾m. Anh nªn nãi th¼ng víi anh Quèc Vinh... - Nãi th¼ng! Nãi th¼ng! Cã lÏ b»ng c¸ch kh¸c... V¨n ViÖt hÊt hµm, hái mét anh ®éi viªn ë d−íi nhµ ®i lªn, ®á nh− trong háa ngôc: - Xong ch−a? Ng−êi ®éi viªn ®øng th¼ng: - B¸o c¸o anh, bè trÝ xong råi. HÇm ®ang ®µo.

465

466

Sèng m·i víi Thñ ®« - §−îc. T«i ®i xem b©y giê. Anh kÐo TrÇn V¨n xuèng nhµ, ra tËn gi÷a ®−êng, vÎ rÊt ung dung. Anh gi¶ng cho TrÇn V¨n mét bµi häc thùc hµnh vÒ qu©n sù: - Anh kh«ng lo. Võa råi t«i nãi chuyÖn thÕ, nh−ng kh«ng cã nghÜa lµ bá c«ng viÖc ®©u. VÉn h¨ng chø. C¸c «ng Êy cµng kh«ng tin th× m×nh l¹i cµng ph¶i lµm cho c¸c «ng Êy kh«ng thÓ coi th−êng m×nh ®−îc. Kh«ng râ «ng Quèc Vinh cã biÕt hÕt c¸i tÇm quan träng cña c¸i vÞ trÝ nµy kh«ng. T«i d¸m tù hái nh− thÕ. V¨n ViÖt gi¬ bµn tay ®eo g¨ng da chØ chung quanh mét c¸ch th«ng th¹o. Nhµ X«-va, víi mét tÇng g¸c, ch¹y dµi nh− mét tr−êng häc, cao v−ît lªn nhiÒu nhµ hai bªn. Bªn tr¸i, c¸i khèi ba tÇng cña nhµ Giao th«ng c«ng chÝnh næi râ, xa n÷a nhµ §oan, ViÖn b¶o tµng. Bªn ph¶i, c¸i cét ®ång hå lÎ loi víi c¸i vµnh trßn bá trèng. TÊt c¶ l« nh«, nhuèm mét thø mµu ®á nh¸ nhem. V¨n ViÖt nãi: - Anh xem, vÞ trÝ nµy tr«ng ra b·i rau. §Êy sÏ lµ con ®−êng liªn l¹c víi ngoµi, mét ®»ng vÒ VÜnh Tuy, mét ®»ng qua gÇm cÇu, lªn ChÌm, VÏ. Anh nh×n c¸i cét ®ång hå kia. Sau l−ng lµ c¸c phè trong khu m×nh, Hµng M¾m, Hµng Muèi, Hµng Tre, Hµng B¹c, Hµng Ngang, Hµng Buåm... Anh thÊy ngay th«i: Nã xa cÇu, mµ gÇn c¸c phè khu §«ng Kinh, ngoµi liªn l¹c vµo, trong liªn l¹c ra, chç Êy lµ lîi nhÊt. Cã thÓ nãi ®Êy chç cæ häng chóng ta, vµ ph¶i b¶o vÖ ®Õn cïng. Nhµ X«-va nµy chÝnh lµ ph¶i g¸nh v¸c c¸i nhiÖm vô Êy. Sèng chÕt còng ph¶i gi÷ lÊy nhµ X«-va. MÊt, tøc lµ tù m×nh cøa cæ m×nh, t¾c hÕt, nghÏn hÕt. Anh t−ëng t−îng xem, T©y nã ®ãng ë ®©y th× m×nh ra vµo ®−êng nµo? Nã ngu nªn nã rót, m×nh ngèc nÕu m×nh kh«ng gi÷. TrÇn V¨n trè m¾t nh×n V¨n ViÖt, gËt gï th¸n phôc. Anh ta nhËn thÊy nh÷ng vÞ trÝ ë n¬i mµ m×nh chØ thÊy cã nhµ cöa. Gi¸ trÞ cña

467

NguyÔn Huy T−ëng nh÷ng phè Hµ Néi ®· bÞ chiÕn tranh lén nhµo hÕt. TiÕng cuèc ®µo hÇm huúnh huþch trong nhµ. V¨n ViÖt nãi: - §óng, anh ¹! Ph¶i lµm cho kh«ng ai coi th−êng m×nh ®−îc. Cïng lµ phông sù Tæ quèc, ch¼ng cã ai h¬n ai c¶. Trong lêi nãi cña V¨n ViÖt cã lÉn c¶ tù phô vµ hËm hùc. Nh−ng TrÇn V¨n bçng còng bïi ngïi cho anh ta. Anh dÔ ®ång t×nh víi nh÷ng ng−êi cã tµi mµ kh«ng ®−îc dïng. Anh thÊy ®ì n¶n. LÊy ®−îc X«-va vÉn lµ mét th¾ng lîi cña c¸i ®ªm ®Çu kh¸ng chiÕn. Anh ch¹y xuèng ®µo hÇm. S¸ng b¶nh, anh míi cïng anh em trë vÒ. Anh muèn tiÖn ®−êng ®Õn gÆp Quèc Vinh ®Ó tr×nh bµy râ vÒ c¸i tr−êng hîp cña anh, ®ång thêi còng nãi lu«n chuyÖn cña V¨n ViÖt. §−êng Hµng B¹c ®ang ph¸ ho¹i. Ng−êi ta ®ang ®µo hÇm ë ®Çu phè th«ng ra Hµng §µo. Mét c¸i cét ®Ìn ®æ, ®Çu ghÕch lªn mét c¸i g¸c cò nhá nh− mét c¸i cöa sæ, ng¾n nh− mét tÊm b¶ng. C¶ c¸i x¸c äp Ñp l©u ®êi bÑp róm d−íi søc nÆng. V¨n ViÖt vÒ tr−íc còng ®· ë ®©y. §øng bªn c¸i biÓn qu¶ng c¸o, dùng bªn hÌ, vÏ mét c¸i khuyªn vµng to lín, anh qu¾c m¾t nh×n mét ®¸m ng−êi toµn ®µn «ng côc mÞch vÎ ng−êi lao ®éng, kÎ dao, ng−êi m¸c, tõ Hµng BÌ, tõ Gia Ng−, tõ Hµng M¾m ch¹y l¹i. Hä x« c¶ nh÷ng thanh niªn vµ mÊy chÞ phô n÷ trong phè ®ang khiªng bµn ghÕ ra ®−êng. V¨n ViÖt gi÷ lÊy mét ng−êi, cau mÆt hái: - §i ®©u? §i ®©u? ë ®©u tíi? §øng l¹i hÕt. Cã ph¶i ng−êi ngoµi b·i kh«ng? - V©ng v©ng. - TiÕng ®¸p ån µo. - Nã ®èt hÕt. Chóng t«i suýt chÕt c¶. - Vµo ®©y lµm g×? - Chóng t«i mÊt ®Êt. Xin vµo nhê trong nµy. - Cã ph¶i tù vÖ kh«ng?

468

Sèng m·i víi Thñ ®« - Ph¶i, ph¶i. Khu Long Biªn, khu Hång Hµ ®©y.

NguyÔn Huy T−ëng lùc vµ quay ra nh− muèn ph©n bua víi mäi ng−êi. TrÇn V¨n còng võa ch¹y tíi, lÔ phÐp chµo anh g¸c vµ xin vµo. Anh g¸c thÐt d÷ déi:

V¨n ViÖt ®· ®Þnh quay ®i th× mét ng−êi nãi:

- §i ®©u? §øng l¹i!

- Chóng t«i ®· cã mét ®ång chÝ vµo gÆp «ng Quèc Vinh. V¨n ViÖt chåm lªn: - §Ó lµm g×? - §Ó xin vµo nhê c¶ trong nµy. V¨n ViÖt qu¸t: - C¸c anh ph¶i sèng chÕt víi khu. Sao l¹i vµo trong nµy? M¾t anh long lªn. Tay vç vµo ngùc −ìn ra: - Ai cho c¸c anh vµo? T«i phô tr¸ch c¸i khu §«ng Kinh NghÜa Thôc nµy, sao c¸c anh kh«ng hái? T«i lµ c¸i g× ë ®©y? T«i kh«ng nhËn cho c¸c anh vµo ®©y. Cã nh÷ng tiÕng th× thµo: - ¤ng V¨n ViÖt. Ho ra löa ®Êy. - H¸ch gím nhØ? - Cèt nhÊt lµ «ng Quèc Vinh, ng−êi ®oµn thÓ... V¨n ViÖt hÇm hÇm ®Õn tr−íc trô së, ®Èy cöa. Mét anh tù vÖ ®øng g¸c ng¨n V¨n ViÖt l¹i. V¨n ViÖt cµng c¸u: - §ång chÝ kh«ng biÕt t«i lµ ai µ? - Cã, nh−ng nhiÖm vô cña t«i... - NhiÖm vô, nhiÖm vô. Anh g¹t m¹nh ng−êi g¸c ra, b−íc vµo. Còng nh− nhiÒu ng−êi g¸c, trong nh÷ng ngµy ph«i thai cña d©n chñ, rÊt nguyªn t¾c, nh−ng còng rÊt dÔ d·i víi ng−êi quen, rÊt nÓ nh÷ng ng−êi cã thÕ, rÊt ng¹i nh÷ng anh ngang b−íng, anh tù vÖ chØ l−êm V¨n ViÖt mét c¸ch bÊt

469

TrÇn V¨n n»n n×. Anh g¸c l¾c ®Çu mét c¸ch c−¬ng quyÕt, chÜa l−ìi lª ra, l¹nh lïng, cøng nh− nguyªn t¾c. Gi÷a lóc Êy næi lªn nh÷ng tiÕng kªu rªn nh− trong mét nhµ th−¬ng. Mét ®¸m ng−êi ®i tíi. Ng−êi nµo th©n h×nh còng nh− gÉy gËp. Hä tr¸nh c¸i hè ®µo ngang ®Çu Hµng B¹c, rÏ sang hai bªn hÌ hÑp, x« nhau ®i. Ng−êi «m bäc, ng−êi x¸ch va-li, ng−êi ®eo ba l«, ng−êi gång g¸nh, ng−êi bång con, bÕ c¸i. §ñ c¸c h¹ng ng−êi, «ng giµ bµ l·o, thanh niªn nam n÷. Cã nh÷ng «ng cô bµ cô n»m Ñp trªn nh÷ng ng−êi câng. Cã nh÷ng ng−êi xo ro «m ®µn. Mét nhµ kh¶o cæ mµ TrÇn V¨n biÕt tay kh− kh− «m mét c¸i cÆp phång lªn. Mét ng−êi bÖ vÖ nh− mét viªn tri huyÖn, kh¨n xÕp ®Æt n«ng choÌn trªn c¸i ®Çu to, «m mét c¸i bäc lÊm lÐt nh×n mäi ng−êi. Mét ng−êi tãc bï lªn nh− kiÓu nghÖ sÜ, ®i lÉn víi mét «ng tõ ch©n guèc, ¸o ®á kh¨n thªu. LÉn trong ®¸m cã c¶ mét gi¸o s− tiÕng Anh gµn dë, mÆc nh− mét t©y giµ, mò d¹ ®éi chªnh vªnh trªn mét mí tãc dµi nh− bé tãc gi¶, n¸ch kÑp mét c¸i roi con, tay «m tr−íc ngùc mét c¸i va-li. Phô n÷ ng−êi ¸o dµi, ng−êi ¸o ng¾n. TÊt c¶ c¸i Hµ Néi phøc t¹p hiÖn lªn trong c¸i mí ng−êi hçn ®én nµy. Th−¬ng h¹i nhÊt vÉn lµ nh÷ng ®øa trÎ con khãc nh− ri, nh÷ng ng−êi lam lò r¸ch r−íi, nh÷ng ng−êi ®µn bµ bông mang d¹ chöa, kÐo lª ®i kh«ng ®−îc, lom khom ®i nh− nh÷ng c¸i bãng. MÊy «ng trong ban t¶n c− l¨ng x¨ng dÉn hä ®i vÒ r¹p Tè Nh−, vÒ ®×nh Hµng B¹c. Hä ®Èy nhau, hä chen nhau, hä giôc nhau. Khãc thÐt lªn mét ng−êi mÑ mµ ®øa con ng· bÞ nh÷ng bµn ch©n ®Ì lªn, hÊt ®i. TrÇn V¨n cau mÆt mét c¸ch ®au ®ín, anh thë dµi vµ nghe thÊy nh÷ng tiÕng thë dµi bªn tai. Anh bçng tr«ng thÊy Trinh nhá nh¾n

470

Sèng m·i víi Thñ ®« «m con ®i trong ®¸m ®«ng ®en ngßm, ®Çu quÊn c¸i kh¨n quµng nh− h«m anh gÆp ë ga. Trinh bÞ hÕt líp nµy ®Õn líp kh¸c ®Èy lïi l¹i, vµ nh− kh«ng cßn søc n÷a, nÐp vµo mét bøc t−êng nh« ra hÌ cña mét c¸i nhµ thÊp ®Çu phè, sî h·i nh− mét ng−êi bÞ b¾t. Anh rÏ dßng ng−êi b−íc l¹i. TiÕng reo vµ tiÕng khãc cña Trinh ®Õn cïng mét lóc. Anh ch×a tay ½m con DiÔm. Trinh ®−a con cho anh mét c¸ch tù nhiªn, tay chÞ ®· r· rêi, vµ lÊy c¸i mïi-soa cÇm s½n trong tay lau c¸i mÆt kh«ng röa. Trinh hái: - Anh ë nhµ ra? Anh l¾c ®Çu. Tõ h«m ®Õn æ t¸c chiÕn, anh vÉn ch−a vÒ nhµ, tuy nã ch¼ng cã xa x«i g×. Trinh ng¶ ®Çu vµo t−êng, tay vÞn vµo c¸i cét ®Ìn s¾t dùng ngay ®Çu ®−êng. Trinh l¹i hái: - Bao giê th× ra ®−îc h¶ anh? MÆt Trinh thÉn thê nh− ng−êi sèt. §oµn ng−êi vÉn µo µo ®i. Trinh sî bÞ x« ®Èy cµng nÐp s©u vµo gãc t−êng, nh− muèn liÒu ë ®ã. Sau khi biÕt chuyÖn vó em chÕt, TrÇn V¨n thÊy m×nh kh«ng thÓ bá Trinh ë ®©y ®−îc. Anh ½m DiÔm, dÑp ®−êng cho Trinh ®i. Trong khi véi v·, còng kh«ng ý tø n÷a, anh n¾m lÊy bµn tay Trinh, kÐo Trinh lªn tr−íc mÆt, ®Ó anh ®i sau chÆn dßng ng−êi. Anh bu«ng nhanh bµn tay Êy ra, cã mét c¶m gi¸c quen quen...

NguyÔn Huy T−ëng

36

M

Æt hèc h¸c, ®«i m¾t lå lé nh×n ng−êi ®ång chÝ phô tr¸ch khu Long Biªn, Quèc Vinh nãi, giäng anh kh¶n ®Æc, v× c¶ mét ®ªm ph¶i b¸o c¸o t×nh h×nh cho bªn ngoµi, gäi d©y nãi, hái t×nh h×nh chiÕn ®Êu c¸c n¬i, tr¶ lêi d©y nãi, truyÒn lÖnh, gi¶i quyÕt nh÷ng viÖc dån dËp tíi... Anh kh«ng ®−îc b×nh tÜnh l¾m: - CÇn nãi th¼ng, ®ång chÝ nh− thÕ lµ ®µo ngò. Mét ®¶ng viªn nh− vËy, t«i kh«ng nãi chuyÖn n÷a. §ång chÝ ®i ®i. Ng−êi ®ång chÝ nãi: - Anh ®Ó cho t«i tr×nh bµy. Khu Long Biªn toµn nhµ l¸... - Sao t«i l¹i kh«ng biÕt ®iÒu Êy? §Êy kh«ng ph¶i lµ mét lý do. Kh«ng cã lÖnh sao ®ång chÝ bá vÒ mét m×nh? §ång chÝ bá anh em tù vÖ, bá chÕt d©n ngoµi Êy µ? - Nhµ h¸t lín mµ c¸c ®ång chÝ cßn rót. Quèc Vinh ®øng dËy vµ ng−êi ®ång chÝ còng ®øng dËy. Anh nãi: - §ång chÝ cø biÕt c¸i viÖc cña ®ång chÝ. §ång chÝ chØ huy Nhµ h¸t sÏ bÞ kû luËt. Sao chØ biÕt mét viÖc Êy mµ kh«ng biÕt viÖc thø hai, viÖc ng−êi g¸c ë ®Êy ®· chiÕn ®Êu ®Õn h¬i thë cuèi cïng b»ng c¸i thanh kiÕm cña s©n khÊu? - §ång chÝ ®Ó cho t«i nãi...

471

472

Sèng m·i víi Thñ ®« - Kh«ng ®ång chÝ víi anh. Anh ph¶i trë vÒ khu ngay, b¶o toµn lùc l−îng ë ®Êy, lo cho d©n chóng t¶n c−. NÕu kh«ng th× ®õng tr«ng thÊy t«i n÷a. Ng−êi ®ång chÝ võa ra th× V¨n ViÖt còng võa ®Èy cöa ch¹y vµo, mÆt tèi sÇm, giäng x½ng, l−ìi nh− rÝt l¹i: - Sao anh kh«ng cho t«i biÕt tr−íc? Anh coi t«i lµ ng−êi thÕ nµo mµ giÊu t«i? T«i lµ ñy viªn qu©n sù ®Ó lµm v× µ? Quèc Vinh nãi: - Chóng ta cø b×nh tÜnh mµ nãi chuyÖn.

NguyÔn Huy T−ëng - §Ó c¸c anh ®õng quen c¸i thãi khinh th−êng quÇn chóng! Quèc Vinh nh×n V¨n ViÖt ®øng run b¾n ng−êi lªn. Anh cau tr¸n, lo¸ng mét ¸nh s¸ng n¬i ®u«i m¾t. Nh−ng mÆt anh l¹i trë l¹i tù nhiªn. Anh nãi: - B©y giê anh ®ang nãng. §Ó mét dÞp kh¸c ta sÏ nãi víi nhau vÒ chuyÖn nµy. Cã vÊn ®Ò g× kh¸c n÷a kh«ng, anh V¨n ViÖt? V¨n ViÖt nh− mét c¸i d©y ®ang c¨ng, bçng nhiªn chïng xuèng. Nh−ng vÉn trªn ®µ tøc giËn, anh nãi: - C¸c anh biÕt tr−íc c¶, nh−ng c¸c anh ®· lµm g×, hay chØ ®−a chóng t«i ra, cßn c¸c anh th× ngåi ë gi÷a bèn bøc t−êng...

- C¸c anh b×nh tÜnh, chø chóng t«i kh«ng b×nh tÜnh ®−îc. §èi víi c¸c ®ång chÝ, Quèc Vinh còng cã khi nãng n¶y, v× anh quan niÖm r»ng hä ®· ë trong hµng ngò th× ph¶i ®Êu tranh m¹nh, cã khi tµn nhÉn còng kh«ng sao. Nh−ng ®èi víi quÇn chóng th× bao giê anh còng gi÷ ®−îc c¸i lÔ ®é vµ c¸i mÒm máng cÇn thiÕt. Anh dÞu dÞu: - Cø b×nh tÜnh, anh ¹. T«i nghÜ r»ng viÖc th× cã c¸i nãi tr−íc, cã c¸i nãi sau, ng−êi th× cã ng−êi nãi tr−íc, cã ng−êi nãi sau... Toµn th©n V¨n ViÖt rung lªn, hai hµm r¨ng ®¸nh vµo nhau, m«i nhît nh¹t vµ run run. Anh chåm lªn: - ThÕ nghÜa lµ chóng t«i lµ nh÷ng ng−êi lµm th× lµm tr−íc, biÕt th× biÕt sau chø g×! V× kh«ng biÕt nªn giÆc nã rót hÕt ë X«-va kia k×a. øc v× trËn ®¸nh hôt, anh kªu lªn, mÆt ®á bõng, m¾t l¸c v× ®iªn d¹i: - Anh gi÷ bÝ mËt thÕ µ? Kh«ng k×m næi tøc giËn n÷a, anh gi¸ng mét c¸i t¸t vµo mét m¸ hãp cña Quèc Vinh. Quèc Vinh lïi l¹i kh«ng kÞp. V¨n ViÖt nãi:

473

Anh kh«ng nãi ®−îc hÕt c©u, lo¹ng cho¹ng ®Õn ghÕ ngåi. Quèc Vinh ®ì anh ®i. Sau c¸i phót kÝch thÝch ®Õn cao ®é, anh nh− ng−êi mÊt th¨ng b»ng. Anh thë dµi, mÖt mái, mÒm nhòn. Quèc Vinh kÐo ghÕ, ngåi tr−íc mÆt anh: - Anh ®ang nãng nªn nãi thÕ th«i. Cã ph¶i chóng t«i ®Òu ngåi ë gi÷a bèn bøc t−êng ®©u, hay còng ®Òu cã mÆt trªn kh¾p c¸c mÆt trËn. Cßn t«i, ®oµn thÓ giao cho viÖc nµy th× t«i lµm hÕt c¸i søc cña t«i ë ®©y, mai ®iÒu ®éng ®i c«ng t¸c kh¸c, th× t«i l¹i lµm viÖc ë ®Êy. Tïy sù ph©n c«ng cña c¸ch m¹ng th«i. Anh nghÜ xem cã ph¶i nh− thÕ kh«ng? V¨n ViÖt ngåi im, mét lóc l©u anh nãi: - T«i ®· qu¸ nãng vµ ®Êy lµ mét ®iÒu t«i rÊt hèi. T«i chØ ®Ò nghÞ lµ tõ b©y giê chóng ta cø th¼ng th¾n víi nhau, kh«ng nªn mçi lóc l¹i rÐo c¸i tiÓu t− s¶n cña nhau ra. Bùc l¾m. Quèc Vinh ®ang gËt ®Çu víi c©u trªn cña V¨n ViÖt th× l¹i ngÈn ra, khi nghe c©u d−íi. Anh nghiªng mÆt l¾ng nghe. Anh nãi:

474

Sèng m·i víi Thñ ®« - Cã lÏ anh hiÓu nhÇm, hoÆc lµ trong khi nãi chóng t«i kh«ng cã mét th¸i ®é ®óng. Nh−ng sao ta l¹i kh«ng gäi th¼ng c¸i bÖnh ra? Cã ph¶i lµ ¸m chØ riªng anh ®©u. Bän m×nh ®Òu cã c¸i chÊt Êy hÕt. Gi÷ lµm g× h¶ anh? T«i mong r»ng cuéc kh¸ng chiÕn cña chóng ta quÐt s¹ch giÆc Ph¸p th× còng quÐt lu«n c¶ c¸i chÊt tiÓu t− s¶n trong ng−êi chóng ta n÷a. V¨n ViÖt ch−a thùc t¸n thµnh ý kiÕn cña Quèc Vinh, nh−ng anh kh«ng c·i. Anh kh«ng muèn lµm phËt ý Quèc Vinh, ®Ó chuéc c¸i lçi cña m×nh. Anh ®øng dËy. Quèc Vinh còng ®øng dËy, vµ nãi: - Cßn c¸i viÖc mµ tõ h«m qua ®Õn nay ®· lµm anh kh«ng vui, th× t«i sÏ kiÓm ®iÓm. Chóng ta sÏ nãi chuyÖn sau. Nh−ng dï sao th× bÝ mËt vÉn lµ mét nguyªn t¾c mµ chóng ta lµ nh÷ng ng−êi ho¹t ®éng c¸ch m¹ng ph¶i hÕt søc ®¶m b¶o, anh ¹. Anh cø tin r»ng tr−íc hay sau, ®oµn thÓ kh«ng giÊu g× anh c¶. Anh ®· hÕt giËn t«i ch−a? Riªng t«i, t«i kh«ng giËn g× anh c¶. Anh cã thÓ nãng, t«i cã thÓ sai, nh−ng chóng ta cïng chung mét nhiÖm vô sèng chÕt víi Thñ ®«. Th«i, chuyÓn sang chuyÖn c«ng t¸c, vui h¬n. Ph¶i biÕn mçi phót mçi gi©y thµnh mét th¾ng lîi, kh«ng th× téi to víi Tæ quèc, anh ¹. Nghe V¨n ViÖt b¸o c¸o vÒ t×nh h×nh X«-va xong, anh nãi: - Ph¶i gi÷ ®Õn cïng nhµ X«-va, rÊt ®ång ý víi anh. HiÖn nay, ngoµi viÖc chiÕn ®Êu, cã mét viÖc rÊt quan träng, cã thÓ lµ quan träng bËc nhÊt, lµ tæ chøc cho nh÷ng ng−êi kh«ng t¸c chiÕn ®−îc t¶n c−. T«i ®· cho tËp trung ë ®×nh Hµng B¹c, ë r¹p Tè Nh−. §ång bµo vÉn cßn ®ang kÐo ®Õn ®Êy. T«i võa míi sang ®×nh Hµng B¹c. Nheo nhãc l¾m. ViÖc tiÕp tÕ cho d©n b©y giê rÊt lµ khã kh¨n. T«i nghÜ con ®−êng tèt nhÊt vÉn lµ qua cét ®ång hå, ra b·i, lªn Yªn Phô råi tuèt lªn ChÌm, VÏ. Mét mÆt th× b¶o vÖ nhµ X«-va, nh−ng mÆt kh¸c ph¶i më mét con ®−êng cho nh©n d©n ®i. CÇn ph¶i ®iÒu tra tr−íc. Ph¶i cã c¸n bé ®i xem tr−íc.

475

NguyÔn Huy T−ëng - T«i ®i ®−îc kh«ng? - Anh ®i th× rÊt tèt. Còng cÇn bè trÝ mét lùc l−îng bé ®éi vµ tù vÖ ®Ó b¶o vÖ nh©n d©n t¶n c−, hy sinh bao nhiªu còng ph¶i chÞu. - T«i sÏ bè trÝ. M¾t Quèc Vinh lå lé s¸ng. Anh mØm c−êi kÝn ®¸o: - TuyÖt ®èi bÝ mËt, anh nhÐ. Quan hÖ ®Õn hµng v¹n tÝnh m¹ng ®ång bµo. V¨n ViÖt c−êi rò. Quèc Vinh còng c−êi, nh−ng vÉn theo c¸i thãi quen dÌ dÆt, Ýt lé liÔu cña mét ng−êi c¸n bé mµ nh÷ng lo ©u lµm cho dÌ sÎn ®Õn c¶ c¸i c−êi. Anh ch×a tay b¾t tay V¨n ViÖt: - Chóng ta b¾t tay nhau ®−îc ch−a, anh V¨n ViÖt? V¨n ViÖt n¾m lÊy tay Quèc Vinh, vµ thÊy c¸i m¸ hãp cña Quèc Vinh cßn h»n ®á, anh nh¶y lªn «m lÊy ng−êi c¸n bé bÐ nhá, chØ thÊy x−¬ng. Quèc Vinh ho sï sô. V¨n ViÖt nh×n trªn bµn cuèn sæ häc trß cña Quèc Vinh ghi tØ mØ: 20 giê 03

T¾t ®Ìn, tiÕng chã kªu nhiÒu (bÞ giÕt).

20 " 05

TiÕng bom næ.

20 " 17

TiÕng ®¹i b¸c næ. TiÕng sóng næ lÎ tÎ.

20 " 30

MÖnh lÖnh cho c¸c khu cho biÕt tin tøc hµng giê.

21 " 00

Ngoµi ®−êng kh«ng cã tù vÖ g¸c. Riªng ë Hµng ThiÕc vµ tr−íc TrÝ Tri cã mÊy ng−êi (tin giao th«ng cho biÕt).

21 " 45

Sóng næ nhiÒu. ChiÕm nhµ m¸y ®Ìn.

22 " 00

B¾c Bé phñ ph¸ 2 xe t¨ng. Ph¸p chÕt h¬n 100.

22 " 05

¸m hiÖu ®á ë Hµng §−êng.

476

Sèng m·i víi Thñ ®« 22 " 15

NhËn ®−îc b¸o c¸o sè 1 cña khu §«ng Thµnh. Ph¸p ®¸nh Hµng Da.

23 " 07

Quèc gia Ên th− côc, 1 tiÓu ®éi bÞ c« ®éc. Ph¶i ë l¹i ®Õn cïng.

23 " 10

B¸o c¸o cña khu Hoµn KiÕm. Hoa kiÒu tá vÎ th©n thiÖn.

23 " 30

nguÖch ngo¹c cña ng−êi ®ång chÝ mµ anh ®· gi¸c ngé. Sau c¸i viÖc x¶y ra gi÷a V¨n ViÖt vµ anh, bøc th− ®−a l¹i niÒm vui nhiÒu h¬n lµ bùc béi v× sù thÊt b¹i ë Cöa Nam. Anh viÕt véi cho D©n mÊy ch÷, vµ cho liªn l¹c chuyÓn ®i. §Êy còng lµ lóc mµ sau ba bèn giê yªn tÜnh tõ s¸ng sím, sóng l¹i næ d÷ ë phÝa phñ B¾c Bé.

* * *

MÖnh lÖnh cho khu §ång Xu©n: 1. Cè thñ vÞ trÝ. 2. §iÒu ®éng l¹i hai ®éi trong khu. 3. T×m c¸ch ph¸ hñy xe t¨ng.

0 " 10

NguyÔn Huy T−ëng

Mét VÖ quèc ®oµn vÒ b¸o ë Ga, m×nh chiÕm mét xe t¨ng, 2 tiÓu ®éi Ph¸p xin hµng, nép cho ta vâ khÝ. Yªu cÇu cho ¨n tö tÕ. v.v...

V¨n ViÖt ®i råi, Quèc Vinh tho¸ng nghÜ nh− tù kiÓm ®iÓm: "Chñ quan. Nh−ng th¸i ®é thÕ còng ®−îc". Anh l−ít xem cuèn sæ, ®äc c¸c b¸o c¸o míi, chuÈn bÞ ®−a nh÷ng tin tøc ®Çu tiªn ra ngoµi. Anh c¶m thÊy lóng tóng, ch−a n¾m ®−îc t×nh h×nh cô thÓ. C¸c ®ång chÝ ®¸nh h¨ng, nh−ng b¸o c¸o thiªn binh. D©y nãi kh«ng dïng ®−îc n÷a. Ph−¬ng tiÖn s¬ sµi, nh−ng tinh thÇn tèt. B»ng v¹n th»ng Ph¸p, ®Çy ®ñ sóng èng mµ håi NhËt ®¶o chÝnh, kh«ng ®Çy vµi giê ®· kÐo cê hµng kh¾p câi §«ng D−¬ng. M×nh suèt ®ªm kh«ng cã mét tr−êng hîp ®Çu hµng nµo c¶. Nh÷ng kÕ ho¹ch t¸c chiÕn thùc hiÖn ®−îc. D©n tèt kh«ng ngê. VËt ch−íng ng¹i lÊp kÝn c¸c phè. Hång L−u kh«ng tin nh©n d©n Hµ Néi, ng−êi Hµ Néi ®· tr¶ lêi cËu ta. Gi÷a lóc Êy, Quèc Vinh nhËn ®−îc th− cña D©n, b¸o c¸o vÒ trËn Cöa Nam mµ anh ®· biÕt tin tõ ®ªm qua. Anh nh×n nh÷ng ch÷

477

D©n ®· vÒ ®ãng ë Hµng Gai ®Ó chuÈn bÞ mét trËn ®¸nh tèi nay. Anh s¾p lªn g¸c ®Ó xem t×nh h×nh Hµ Néi vµ vÞ trÝ nhµ Moãc-li-e, th× ®−îc th− cña Quèc Vinh. Anh reo lªn nh− mét ®øa trÎ, ®−a c¸i m¶nh giÊy cho Th¾ng ngåi bªn vµ nãi: - §ång chÝ Quèc Vinh vÉn cßn ®©y. Nh− ®«i chim kh¶m kh¾c ë rõng ViÖt B¾c, ®ªm ®ªm mçi con ë mét ®Çu nói, chØ b»ng vµi tiÕng gäi nhau, tha thiÕt mµ ®i tíi gÇn nhau vµ s¸ng ra l¹i gÆp, D©n nghe v¨ng v¼ng tiÕng gäi cña Quèc Vinh. Vui s−íng khi, gi÷a c¬n rèi ren cña chiÕn ®Êu, ng−êi ta ®−îc tin mét ng−êi b¹n cßn sèng, ®ang cïng ta lo chung c«ng viÖc, ®ang theo dâi b−íc ch©n ta. ChØ cã m¶nh giÊy con con mµ anh ®äc ®i ®äc l¹i, nh÷ng dßng ch÷ quen thuéc, viÕt t¾t mµ l¹i nhßa: "C¸c ®ång chÝ nhí m×nh lµ ng−êi ®oµn thÓ, h·y quyÕt t©m hoµn thµnh nhiÖm vô. Cè gi÷ khu Hoµn KiÕm. §iÒu ®éng l¹i lùc l−îng trong khu. Xem t×nh h×nh th× bé binh nã ch−a d¸m tiÕn s©u vµo trong c¸c phè. T×m hÕt c¸ch ph¸ xe t¨ng. B¸o c¸o ®Òu. ChuÈn bÞ häp ®ång chÝ. Cã khã kh¨n, nh−ng kh«ng ®¸ng ng¹i. CÇm cù ®−îc m−êi bèn giê råi. Chµo sèng chÕt kÐo dµi cuéc chiÕn ®Êu ë Thñ ®« - NguyÔn Quèc Vinh". C©u kÐo dµi cuéc chiÕn ®Êu g¹ch ®Ýt. D−íi tªn chua:

478

Sèng m·i víi Thñ ®« 20.12.46. 10 giê 05. D©n chØ vµo mÊy con sè Êy, ch×a cho Th¾ng xem vµ nãi: - Qu©n sù ghª ch−a. Th− tõ 10 giê s¸ng mµ ba giê chiÒu míi tíi. Phè Hµ Néi b©y giê dµi qu¸! Anh vui vÎ: - §i ch¬i Bê Hå ®i. NhÝ nho¸y ®i. Anh ®ang vui, nh−ng võa lªn tíi g¸c th−îng cña c¸i nhµ ba tÇng, anh bçng thÊy nhãi trong tim. Xa xa, b·i Phóc X¸ cña anh ®ang ch¸y. ¤ §èng M¸c ch¸y. Kh©m Thiªn ch¸y. Sinh Tõ ch¸y. Ngót trêi khãi ®en, trong Êy cã tiÕng ®éng c¬ m¸y bay × ×. Phè Trµng TiÒn, n¬i b¸n hoa, lo¸ng tho¸ng mÊy tµ ¸o mµu, ch¾c ch¾n lµ cña mÊy con mô me t©y. Lê ®ê mÊy c¸i xe xÝch-l«. Anh bÊt gi¸c thë dµi. Bôi cuèn nh÷ng xe Ph¸p trªn ®−êng Hµng Khay, Trµng TiÒn. Khu Êy thÕ lµ nã ®· chiÕm hoµn toµn. Mét vµi c©y ®æ mµ c¶ Bê Hå x¬ x¸c. Sau nh÷ng rÆng liÔu ñ rò, bê phÝa ®Òn Bµ KiÖu ®øng im l×m nh÷ng toa xe ®iÖn cháng ch¬ nh− mÊy qu¸n hµng chî v¾ng. L¸c ®¸c mét vµi bãng ng−êi. Anh nh×n xuèng Hå G−¬m, víi c¸i th¸p rïa bÐ nhá, tr¨ng tr¾ng. Anh nuèt n−íc bät. Trªn ®Ønh th¸p kh«ng cßn l¸ cê n−íc n÷a. Nghe cã tiÕng sóng ë trong b¾n ra. Hµ Néi råi sÏ nh− thÕ kia hÕt th¶y. Trªn nãc Nhµ h¸t thµnh phè, nhµ B¶o tµng b¸c cæ, ®· c¾m l¸ cê tam tµi. L¸ cê Êy ®· nhiÒu h¬n lµ cê m×nh chØ l¬ th¬ mét c¸i trªn nãc nhµ Giao th«ng c«ng chÝnh. Phñ B¾c Bé, dinh B¾c Bé võa qua mét cuéc chiÕn ®Êu, tr«ng l¹nh lÏo bªn nh÷ng hµng c©y xanh kh«ng ®éng. PhÝa b¾c Hå G−¬m, sau l−ng anh, nhÊp nh« nh÷ng c¸i nhµ m¶nh kh¶nh, m¸i mèc nghiªng nghiªng ®æ xuèng d−íi ®−êng, tÇng cao tÇng thÊp nh− ch¾p v¸, óp mÆt vµo nhau kÝn c¶ lèi ®i. TÊt c¶ mét mµu g¹ch ngãi, nh− mét c¸i thung lòng oi ¶ gi÷a mét vµnh ®ai xanh cña nh÷ng phè t©y cò. Anh cè t×m trong c¸i ®èng nhµ cöa hçn ®én Êy, Quèc Vinh ®ãng ë n¬i nµo.

479

NguyÔn Huy T−ëng Trªn nãc mét nhµ cao, m¸i cong nh− ®Òn, le lãi chót ¸nh n¾ng, mÊy con chim bå c©u ®ç xuèng, råi l¹i bay lªn chËp cho¹ng trong khãi ®Æc. Chî §ång Xu©n cßn chÊm ®á mét l¸ cê, kÒ bªn c¸i cÇu s«ng C¸i ch¹y m·i ra ngoµi Hµ Néi, xa xa ph¶ng phÊt mµu xanh xanh hång hång, ªm ¶ cña nh÷ng c¸nh ®ång Gia L©m. Gi÷ c¸i ®»ng sau, ®¸nh c¸i tr−íc mÆt. TÊn c«ng ®Ó phßng ngù. §øng trªn cao, anh cµng thÊy râ c¸i ®iÒu Êy. Anh chØ c¸i nhµ tªn t−íng giÆc Moãc-li-e, chªnh vªnh ë Bê Hå bªn nµy, um tïm trong bãng c©y, bªn c¸i s©n nhµ Quèc héi, vÉn cßn cét ®¸ t−îng vua Lª. Anh hái Th¾ng: - NhÝ nho¸y cã muèn nhæ c¸i l¸ cê tam tµi trªn g¸c nhµ Moãc-lie kh«ng? Khãi bay mï mÞt, bÇu trêi ®en ngßm lµm x¸m ngoÐt nh÷ng l¸ cê tam tµi. Buæi chiÒu d÷ trong mét c¬n giËn ngïn ngôt bèc lªn tõ tÊt c¶ c¸c nhµ, c¸c phè. D©n bÕ Th¾ng lªn nh− ®Ó che chë ®øa bÐ må c«i.

* * * Hä chia ra hai mòi tiÕn qu©n, mét mòi ®i ®−êng Hµng Trèng, mét mòi vßng Hµng Gai ra Thñy T¹. Hä ®i víi mét quyÕt t©m ghª gím. Hä kh«ng ph¶i lµ ngåi chê giÆc ®Õn nh− ®ªm qua mµ ®i ®¸nh chóng ngay ë sµo huyÖt tªn t−íng chØ huy. Th¾ng khãc ®ßi ®i. ChÞ vó em vµ hai chÞ cøu th−¬ng míi t×nh nguyÖn xin vµo ®¬n vÞ, còng n»n n× theo. D©n ®i víi to¸n Hµng Gai. Trêi kh«ng tèi l¾m, cã phÇn h¬i s¸ng. Nh÷ng ®¸m ch¸y chung quanh thµnh phè nhÊp nh¸y nh− chíp giËt khe khÏ. §ªm ®Çu du kÝch, ng−êi ta b¾t ®Çu kh«ng cã c¶m t×nh víi

480

Sèng m·i víi Thñ ®« ¸nh s¸ng. Ra ®Õn Bê Hå. Hä nh− nh÷ng ng−êi tr¶i qua mét c¬n b·o t¸p lín trë vÒ quª h−¬ng, vµ thÊy quª h−¬ng còng ch¼ng ®−îc yªn lµnh. Giã nh− tr«ng thÊy ng−êi, xo¸y vµo chiÕn sÜ. Giã buèt, buèt thªm v× khÝ n−íc, nh− mµi quÇn ¸o cña hä máng ®i, kh«ng cßn ®−îm mét chót h¬i Êm. Hä bß lom khom d−íi lïm c©y bªn Thñy T¹ vµ c¶m thÊy tõ nhµ gi¶i kh¸t cña bµ BÐo, tõ nhµ Cô Hå ë cò, tõ nhµ gi¸m ®èc B−u ®iÖn, cã nh÷ng con m¾t nguy hiÓm ®ang nh×n l¹i, r×nh mß. R¨ng hä ®¸nh vµo nhau cÇm cËp, râ mån mét trong bãng tèi. Cã nh÷ng tiÕng th× thÇm: Im, lé mÑ nã hÕt, sî µ, chÝnh cËu run chø ai run... R¨ng vÉn cø run lªn. L¹i cã tiÕng khe khÏ: MÑ cha nã, sao rÐt thÕ nµy. MÊy chÞ phô n÷ thë hæn hÓn. Nghe nh÷ng tiÕng thë yÕu ít, nhÑ nhµng Êy, D©n ¸i ng¹i. Anh nãi: - Th«i, c¸c chÞ ë ®©y th«i. Chèc, chóng t«i vÒ ®ãn. Anh nh×n con ®−êng Lª Th¸i Tæ mê mê cong cong l−în gi÷a Bê Hå vµ c¸i v−ên hoa um tïm rên rîn cña nhµ Moãc-li-e. - Nguy hiÓm ®Êy, c¸c chÞ ¹. Tù nhiªn anh thÊy tiÕc tiÕc, kh«ng nì ®Ó cho mÊy ng−êi phô n÷ ®i vµo chç chiÕn tr−êng, chÕt th× uæng. C¸c chÞ kh«ng vÒ, xin ngåi bªn ®−êng ®Ó xem c¸c anh ®¸nh trËn. D©n lom khom dÉn anh em ra ria hå, tuån xuèng, ®i nÐp bªn bê cho khái lé. Ch©n tay hä l¹nh cãng. TiÕng giun dÕ cÊt ran ran. Giã ï ï. Trêi sang s¸ng. N−íc ¸nh lªn. Loang lo¸ng mÊy c¸i l−ìi lª. Mét chám mò s¾t bãng lªn d−íi vÖt s¸ng cña mét con ®om ®ãm. Hä ®i hµng mét, tay bÝu vµo th¾t l−ng nhau. R¨ng vÉn ®¸nh cÇm cËp. Giµy vµ èng quÇn −ít sòng. T»ng, t»ng, t»ng, t»ng. Nh÷ng viªn ®¹n liªn thanh cña giÆc ë phÝa Hµng Trèng b¾n tíi, r¬i lâm bâm xuèng hå. Anh bÖnh nh©n giËt m×nh ®¸nh r¬i sóng. Anh ta kªu cuèng c¶ lªn, võa khãc võa t×m. Hä ph¶i dõng c¶ l¹i. D©n nãi th× thÇm:

481

NguyÔn Huy T−ëng - Kh«ng sî, cø ®i, mai t×m. Tíi ngang nhµ B−u ®iÖn, hä rÏ sang ®−êng vµ n»m dµi xuèng bªn rÖ. Qu©n r¶i ra suèt tõ nhµ B−u ®iÖn ®Õn nhµ Moãc-li-e. Hä t−ëng nh− hä chØ cã mét m×nh. Nh−ng ®Õn ®©y th× cã rÊt nhiÒu ng−êi nhËp bän, lµm nhiÖm vô h− tr−¬ng thanh thÕ cho bé ®éi tÊn c«ng. Hái ra th× kh«ng ph¶i chØ cã c«ng an, cã tù vÖ, mµ cßn cã v« sè d©n th−êng. Tõ c¸c phè Hµng B«ng, Hµng Gai, tõ c¸c phè Nhµ Thê, Hµng Trèng, tõ c¸c ngâ B¶o Kh¸nh, Hµng Hµnh, xa n÷a tõ c¸c phè Hµng Hßm, Hµng Qu¹t, ngâ Hµng Mµnh, ngâ T« TÞch khu §«ng Thµnh, xa n÷a tõ c¸c phè Hµng §µo, Gia Ng−, CÇu Gç, khu §«ng Kinh NghÜa Thôc, ng−êi ta ®· rñ nhau, gäi nhau ®i. Mét cuéc héi s− l¹ lïng, gÇn nh− cã mÆt hÕt c¶ nh÷ng ng−êi Hµ Néi cßn ë l¹i. Sau c¸i ®ªm ®Çu hoang mang, ng−êi ta nh− tØnh dÇn dÇn. Giã chiÕn tranh míi l−ít qua. Hä chØ míi thÊy chiÕn tranh lµ mét trß ch¬i nguy hiÓm. Ng−êi th× cã c¸i kÝch thÝch cña mét cuéc phiªu l−u, ng−êi th× n¸o nøc muèn chiÕn ®Êu ®Ó khi Hµ Néi ®−îc gi¶i phãng, hä kh«ng ph¶i ©n hËn lµ nh÷ng kÎ ®øng ngoµi r×a. Nh÷ng ng−êi s¾p söa t¶n c− còng ®i cho biÕt mïi vÞ cña Thñ ®« khãi löa ®Ó khi ra, cßn thuËt l¹i cho bµ con. Ng−êi Hµ Néi ham mª héi hÌ, kh¸nh tiÕt, cßn thÊy ë trËn ®i ®¸nh ®ªm nµy mét dÞp ®Ó tr¶ thï nh÷ng ngµy uÊt øc vµ tÎ ng¾t võa qua. §a sè quen víi mét h×nh thøc ån µo h¬n tõ ngµy khëi nghÜa, h¨m hë nh− ®i dù mét cuéc mÝt tinh vâ trang tuÇn hµnh. Cø nh− thÕ, ng−êi ta ®æ ®Õn nhµ Moãc-li-e, im h¬i lÆng tiÕng nh− nh÷ng chiÕn sÜ trong tiÓu thuyÕt Trung Quèc xuÊt trËn ng−êi ngËm t¨m, kÎ buéc ngùa. D©n ch¹y lªn ch¹y xuèng, dÆn dß c¸c chiÕn sÜ ®Ó chuÈn bÞ ra lÖnh xung phong. Lßng anh håi hép. Th¾ng vÉn lÏo ®Ïo theo bªn. Anh kh«ng nì b¶o nã vÒ, vµ còng kh«ng muèn cho nã ®i.

482

Sèng m·i víi Thñ ®« Th¾ng hái D©n: - S¾p ®¸nh ch−a anh? D©n kh«ng tr¶ lêi. Anh chît thÊy ë bªn hÌ ®Çu ngâ B¶o Kh¸nh lê mê miÖng mét c¸i hè. Anh nhÊc Th¾ng, cho nã xuèng hè. C¸i hè rÊt s©u. Th¾ng nh− tuét xuèng mét c¸i giÕng. D©n ch¹y lªn phÝa nhµ Moãc-li-e. V−ên xµo x¹c nh÷ng l¸ kh« rông. Anh bß tíi s¸t hµng rµo nh×n vµo c¸i nhµ mê mê tr¾ng tr¾ng. Cã tiÕng x× xå ë trong. Anh xuýt kªu lªn v× vui s−íng. Giã ë ngoµi hå thæi l¹nh buèt tai vµ cæ c¸c chiÕn sÜ n»m dµi bªn hµng rµo. Hä håi hép, nÝn thë, r¨ng cµng khua m¹nh. D©n nghiÕn r¨ng h« hai tiÕng xung phong dâng d¹c. Bèn bÒ næi dËy nh÷ng tiÕng xung phong nh− gµo thÐt, lµm vang ®éng nh÷ng lïm c©y µo µo giã thæi. - C¸c ®ång chÝ theo t«i, tiÕn lªn! D©n nh¶y tr−íc lªn c¸i hµng rµo. Trong bãng tèi, c¸c chiÕn sÜ µo ¹t leo lªn. Bªn trong, cã nh÷ng tiÕng kªu ViÖt Minh, mÑc, xµ lï rèi rÝt, tiÕng giµy ch¹y rÇm rËp, tiÕng ®ãng cöa sÇm sÇm. Bªn cæng phÝa Hµng Trèng ®· cã nh÷ng tiÕng sóng cña c¸c chiÕn sÜ b¾n vµo ®Ìn ®Ñt. C¸i khèi cao lín cña D©n ®· lao xuèng c¸i thÒm mËp mê tr−íc cöa. TiÕng h« xung phong vang dËy bèn bÒ, nhiÒu h¬n nh÷ng tiÕng sóng b¾n cña c¸c chiÕn sÜ. Bé ®éi låm ngåm trªn nh÷ng cäc s¾t, nh¶y nh− choi choi vµo trong nhµ, ¸nh l−ìi lª lÊp lo¸ng, nhän ho¾t, lè nhè nh÷ng c¸i ®Çu bª-rª, ca-l«, mò s¾t, trßn trßn, dÑp dÑp, tïm hôp. TiÕng sóng ë trong nhµ ®· b¾n ra, lùu ®¹n ë trªn g¸c ®· qu¨ng xuèng gi÷a nh÷ng tiÕng reo hß cña chiÕn sÜ. Lén xén nh÷ng tiÕng giµy, tiÕng dÐp, tiÕng guèc khua inh ái gi÷a ®−êng. - Anh Minh chÕt råi!

483

NguyÔn Huy T−ëng TiÕng kªu thÊt thanh ch×m trong nh÷ng tiÕng h«, tiÕng thÐt, tiÕng ®¹n rÝt, tiÕng giã thæi ngoµi hå. Bãng mét chiÕn sÜ lñng l¼ng trªn cäc s¾t, tay chíi víi, tiÕng v¶i r¸ch so¹t so¹t. TiÕng kªu rèi rÝt: - §Èy tao vµo mµy. §Èy tao vµo mµy. TiÕng reo næi lªn nh− sÊm ë phÝa cæng Hµng Trèng. Ng−êi ta ®· ph¸ ®−îc cæng, ®ïn ®ïn vµo nh− n−íc. Mét bãng lÝnh Ph¸p ch¹y b¾n vµo trong v−ên, giµy ®inh l¹o x¹o trªn sái. C¶ mét ®¸m ng−êi, kh«ng ph©n biÖt ai lµ chiÕn sÜ, ai lµ d©n ®uæi theo, v©y lÊy nã. Mét ¸nh l−ìi kiÕm vung lªn. Mét tiÕng nãi: - §Ó hái cung ®·... Nh−ng l−ìi kiÕm ®· chÐm x¶ xuèng vai th»ng lÝnh Ph¸p. NhiÒu l−ìi lª tua tña ®©m vµo. Ng−êi gi»ng mò, ng−êi t−íc sóng, ng−êi ta nhín nh¸c ®¸nh vµo trong nhµ: - B¾t sèng th»ng Moãc-li-e! - Nã ®©u, nã ®©u? C¸nh cöa tr«ng ra Bê Hå bËt tung. Ng−êi ta ïa vµo trong hµnh lang. D©n ®i tr−íc. Anh cßn ®ang tèi t¨m mÆt mòi kh«ng tr«ng thÊy g× c¶, th× mét trµng tiÓu liªn rÑt rÑt b¾n ra. Anh n»m xuèng, thÐt anh em n»m xuèng. TiÕng giµy T©y lép cép, mÊy th»ng Ph¸p thë hång héc ch¹y vót ra ngoµi thoang tho¶ng mïi n−íc hoa vµ h¬i r−îu. D©n nhám dËy ®uæi theo, quê qu¹ng tóm ®−îc mét th»ng, nã kªu lªn nh− bÞ chäc tiÕt, c©y sóng r¬i xuèng ®Êt. Nã cói xuèng nhÆt, th× D©n ®· giÉm ch©n lªn, mét tay ®Êm m¹nh vµo mÆt nã. Nã n»m l¨n, rªn rØ. Ng−êi ta ®uæi theo b¾n nhau víi nh÷ng tªn giÆc ch¹y ra ngoµi. Ng−êi ta ch¹y lªn g¸c, t×m tªn t−íng giÆc. Mét tªn lÝnh Ph¸p ch¹y ra bÞ ®¸m ng−êi x«ng lªn ®uæi b¾t, dån nã ®Õn cöa sæ, n¾m lÊy hai ch©n qu¨ng chóc ®Çu xuèng. Nh÷ng ng−êi ë d−íi x« l¹i, võa xØa l−ìi lª, võa nãi:

484

Sèng m·i víi Thñ ®« - GiÕt ng−êi nµy. HiÕp d©m nµy. C−íp n−íc nµy! TiÕng c−êi vang vang. TiÕng hß reo bªn ngoµi Çm Çm. C¸i v−ên hoa thªnh thang, c¸i s©n réng ®· ®Æc kÝn nh÷ng ng−êi. §¸ sái rµo r¹o ®iÓm vui thªm cho chiÕn th¾ng. Ng−êi ta tra hái mét anh båi xem Moãc-li-e ®©u. Nghe tin nã kh«ng ë trong nhµ, ng−êi ta thë dµi Çm Çm, ngÈn ng¬ nh− mÊt cña. Anh båi dÉn mét chiÕn sÜ ®Õn mét c¸i hÇm ë v−ên hoa, b¸o cßn cã mÊy th»ng Ph¸p trèn trong ®ã. Ng−êi ta b¾t mét anh sèp-ph¬ ®¸nh mét c¸i xe «-t« Ford ra gi÷a s©n. TiÕng mét ng−êi ®Ò nghÞ: - Xin cho ®èt, cña nã thay cho nã vËy! Ng−êi sèp-ph¬ ®æ c¶ mét thïng x¨ng vµo xe. Löa ch¸y bïng lªn. C¸i s©n s¸ng rùc, nh÷ng c©y cèi trong v−ên còng hiÖn lªn, chËp chên huyÒn ¶o. Trong phßng ¨n cña tªn t−íng giÆc, Vò Minh, Thu Phong vµ T©n còng theo ®i ®¸nh vµ gÆp nhau ë ®©y, ví ®−îc r−îu vang. Trong bãng tèi, hä n©ng cèc mõng chiÕn th¾ng. Hä ®ót ®Çy tói nh÷ng bao thuèc l¸ th¬m. T©n kÌm theo mét hép kÑo l¹c. Thu Phong ngåi trªn cöa sæ, m¾t lim dim liÕc nh×n c¸i xe bèc ch¸y, vµ mét c¸i x¸c Ph¸p n»m sÊp trong vòng m¸u, tay lµm bé ®¸nh ®µn. Trong ®¸m löa, mét l¸ cê bçng phÊt cao lªn. Ng−êi cÇm cê lµ mét anh chµng quÇn ¸o n©u, choµng ngoµi mét c¸i ¸o sîi. Anh ta ®Ò nghÞ: - Xin cho c¾m quèc kú lªn nãc c¸i nhµ nµy. - §Ó ®Êy t«i c¾m cho. Gi÷a nh÷ng tiÕng vç tay vµ nh÷ng tiÕng reo hß, anh ta cÇm lÊy cê, ch¹y lªn g¸c. Mét ng−êi phô n÷, ¸o b«ng ng¾n, kh¨n vu«ng má qu¹ c−êi nh− n¾c nÎ, ch¹y lªn theo. §Êy lµ Sên vµ TuyÕt. Nghe tin bé ®éi ®¸nh to ë nhµ Moãc-li-e, hä sÊp sÊp ngöa ngöa ch¹y ®i vµ còng võa míi tíi. Ng−êi ta ®øng tô hai bªn. Cuéc chiÕn th¾ng biÕn thµnh mét cuéc mÝt tinh lín. Kh«ng ai muèn trë ra vÒ. ThËt lµ khã

485

NguyÔn Huy T−ëng kh¨n, D©n míi thu l¹i ®−îc qu©n m×nh. TËp hîp c¸c chiÕn sÜ xong, anh nãi víi mäi ng−êi: - B©y giê th× bµ con ta ai vÒ nhµ nÊy, nghØ cho sung søc råi ngµy mai l¹i ®¸nh giÆc. Ta bÊt ngê ®¸nh nã nªn th¾ng trËn, nh−ng ta ph¶i rót ngay. §−êng chung quanh ch−a ph¸ ho¹i, xe nã ®¸nh ®Õn b©y giê. Trong nhµ, ngoµi s©n, ngoµi v−ên l¹i vang dËy lªn nh÷ng tiÕng hoan h« bé ®éi. Ng−êi ta võa vÈy Ðt-x¨ng ®èt nhµ tªn t−íng giÆc, th× tiÕng ®éng c¬ xe t¨ng ë Hµng Trèng × ×. Ng−êi ta x« nhau ch¹y b¾n ®i c¸c ng¶. D©n kÐo qu©n vÒ. Tíi c¸i hè, anh gäi: - NhÝ nho¸y! NhÝ nho¸y! Anh kÐo Th¾ng lªn. Nã ngñ kh«ng biÕt g× c¶. Anh câng Th¾ng, tay n¾m hai c¸i ch©n nhá gi¸ buèt cña nã. §Çu nã gôc xuèng mét bªn vai anh. Quay l¹i ®»ng sau, anh thÊy löa ch¸y ë nhµ Moãc-li-e ®· lµm ®o ®á mÆt n−íc hå. ë nhµ, nh©n d©n ®· bµy s½n tiÖc: ch¸o gµ, chÌ sen. §Ìn m¨ngs«ng th¾p s¸ng. Bé ®éi vÉn say s−a víi chiÕn th¾ng, kh«ng ai muèn ®i ngñ. Anh em tù vÖ khu phè còng ch¹y l¹i. NhiÒu chÞ phô n÷ tíi xem mÆt c¸c chiÕn sÜ, vµ ng−êi chØ huy. Thu Phong ®· t×m l¹i ®−îc c¸i ¾c-coãc-®ª-«ng cña m×nh. Anh võa hót thuèc l¸, võa nghiªng ®Çu nghiªng cæ giËm ch©n kÐo ®µn. T©n rØ tai Thu Phong: - CËu tr«ng, mÊy c« mª tÝt th»ng cha Êy ®i råi! Vò Minh ®Õn mêi D©n mét ®iÕu thuèc l¸: - ¤ng hót víi t«i mét ®iÕu. D©n l¾c ®Çu. Anh hái: - TrËn ®¸nh thÕ nµo? ý kiÕn anh em bµ con.

486

Sèng m·i víi Thñ ®« Vò Minh nãi: - §¹i th¾ng! §¹i th¾ng! ThÇn xuÊt quû nhËp. Hµ Néi gi¶i phãng ®Õn n¬i råi. Trêi ¬i! H«m qua cã hai th»ng ®Þnh tù tö. Thu Phong ngõng ®µn: - Tèt l¾m! Tèt l¾m! Hai ng−êi ®Þnh tö tö Êy lµ t«i víi anh. Anh l¹i ng¶ nghiªng ng−êi kÐo ®µn. TiÓu ®éi tr−ëng nãi: - Ng−êi kh«ng ai chÕt. KhÝ giíi chØ mÊt hai khÈu, nh−ng l¹i thªm n¨m, hai c¸c-bin míi. ChØ ph¶i c¸i téi khÝ ®«ng mét tÝ. Ng−êi ta h«i mÊt ®Õn ba bèn khÈu. Kh«ng cßn ra lµm sao c¶. C¸c chiÕn sÜ c−êi Çm Ü: - Vui th× cã vui, nh−ng cø lo¹n xÞ lªn. - Nã kh«ng b¾n ®−îc nhiÒu, chø nã b¾n nhiÒu th× m×nh chÕt ph¶i biÕt. - Kh«ng biÕt cã ai chÕt kh«ng? D©n nãi: - NghÜa lµ cã thµnh c«ng, nh−ng h¬i v« phÌng. Mäi ng−êi c−êi rò r−îi. MÊy chÞ phô n÷ ch−a quen víi nh÷ng tiÕng nãi côc mÞch Êy, ®−a kh¨n mïi-soa lªn che miÖng, c−êi chóm chÝm, nh−ng vÉn liÕc trém D©n. T©n nh×n hä trõng trõng. Hä quay mÆt ®i, ngoÑo ®Çu, c−êi khóc khÝch. D©n nãi: - B©y giê th× ®i nghØ. Ch¬i mét trËn thÕ th«i, trong lóc nã bÊt ngê, chø ®¸nh m·i nh− thÕ kh«ng ®−îc. Ph¶i ®¸nh tØa kia. §ªm nay l¹i ph¸ ho¹i riÕt n÷a. Khu ®· ra lÖnh.

NguyÔn Huy T−ëng tr¸n. Th¾ng ®øng dËy, hai tay bu«ng th¼ng cøng cái nh− mét chiÕn sÜ. Th¾ng nh×n th¼ng vµo mÆt D©n, vªnh mÆt lªn: - B¸o c¸o ®ång chÝ. §ång chÝ cã mét khuyÕt ®iÓm. Sao ®ang chiÕn ®Êu, ®ång chÝ l¹i ®Èy t«i xuèng hè? Tr«ng bé d¹ng Th¾ng ng−êi ta buån c−êi. Nghe Th¾ng nãi, ng−êi ta l¹i cµng ré lªn c−êi. Th¾ng cau tr¸n l−êm mäi ng−êi, nÐt mÆt nghiªm nghÞ, m¾t qu¾c lªn nh×n D©n, bÜu m«i. Mét chÞ ®Èy chÐn chÌ tíi tr−íc mÆt chó bÐ. Th¾ng g¹t ®i, giËn d÷. D©n nãi: - T«i thÊy ®ång chÝ bß, t«i sî nã b¾n ®ång chÝ, nªn ph¶i ®Èy ®ång chÝ xuèng hè. Nh−ng ®ång chÝ phª b×nh th× t«i xin chÞu. Anh khoanh tay t× lªn bµn nh×n Th¾ng. Th¾ng vÉn tøc, miÖng mÐo xÖch. Th¾ng gôc ®Çu xuèng bµn khãc v× tñi. D©n vßng quanh bµn, ch¹y sang ngåi bªn Th¾ng, dø dø kÐo tay nã. Th¾ng ®−a khuûu tay hÝch m¹nh vµo vai, vµo ngùc D©n, vµ l¹i khãc nøc lªn. Mäi ng−êi xóm xÝt chung quanh chó bÐ. Thu Phong ngõng kÐo ®µn. TiÕng sóng næ ran ran trong thµnh phè. Dâng d¹c, tiÕng ®¹i b¸c cña ta næ ïng oµng, ïng oµng, nghe gißn gi· h¬n ®ªm qua. D©n nãi khÏ bªn tai Th¾ng, tay giËt giËt c¸i khuûu tay nhá vïng v»ng. - Xin lçi. Xin lçi. Kh¸ng chiÕn ®−îc hai ®ªm råi. Cßn nhiÒu ®ªm n÷a, lo g×. Th¾ng nµy, Th¾ng nµy. Th¾ng ngöng mÆt lªn, ®«i m¸ bµu bµu lÊp l¸nh n−íc, tai l¾ng nghe tiÕng ®¹i b¸c ïng oµng.

1958

Anh ®Èy ghÕ ®øng lªn. Tõ lóc vÒ, Th¾ng hÇm hÇm kh«ng chÞu ¨n g×. §Õn ®©y Th¾ng bçng gi¬ mét ngãn tay bÐ nhá lªn xin nãi. §«i m¾t to më thao l¸o, c¸i mò ca-l« qu¸ réng ®éi chôp xuèng s¸t

487

488

Sèng m·i víi Thñ ®«

489

NguyÔn Huy T−ëng

490