Sirat-nabavi-sallaby-1-pdf.pdf

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ‬ ‫)ﲢﻠﻴﻞ وﻗﺎﻳﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﻴﺎﻣﱪ اﻛﺮم ج(‬ ‫ﺟﻠﺪ اول‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ‪:‬‬

‫ﻋﻠﯽ ﻣﺤﻤﺪ اﻟﺼﻼﺑﯽ‬

‫ﻣﺘﺮﺟﻢ‪:‬‬ ‫ﻫﯿﺌﺖ ﻋﻠﻤﯽ اﻧﺘﺸﺎرات ﺣﺮﻣﯿﻦ‬

‫ﻋﻨﻮان ﮐﺘﺎب‪:‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ‬

‫ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه‪:‬‬

‫ﻋﻠﯽ ﻣﺤﻤﺪ اﻟﺼﻼﺑﯽ‬

‫ﻣﺘﺮﺟﻢ‪:‬‬

‫ﻫﯿﺌﺖ ﻋﻠﻤﯽ اﻧﺘﺸﺎرات ﺣﺮﻣﯿﻦ‬

‫ﻣﻮﺿﻮع‪:‬‬

‫ﺳﯿﺮه ﻧﺒﻮی‬

‫ﻧﻮﺑﺖ اﻧﺘﺸﺎر‪:‬‬

‫اول )دﯾﺠﯿﺘﺎل(‬

‫ﺗﺎرﯾﺦ اﻧﺘﺸﺎر‪:‬‬

‫دی )ﺟﺪی( ‪۱۳۹۴‬ﺷﻤﺴﯽ‪ ،‬رﺑﯿﻊ اﻷول ‪ ۱۴۳۷‬ﻫﺠﺮی‬

‫ﻣﻨﺒﻊ‪:‬‬

‫اﯾﻦ ﮐﺘﺎب از ﺳﺎﯾﺖ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﮥ ﻋﻘﯿﺪه داﻧﻠﻮد ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪www.aqeedeh.com‬‬

‫اﯾﻤﯿﻞ‪:‬‬

‫‪[email protected]‬‬

‫ﺳﺎﯾﺖﻫﺎی ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ﻣﻮﺣﺪﯾﻦ‬ ‫‪www.mowahedin.com‬‬

‫‪www.aqeedeh.com‬‬

‫‪www.videofarsi.com‬‬

‫‪www.islamtxt.com‬‬

‫‪www.zekr.tv‬‬

‫‪www.shabnam.cc‬‬

‫‪www.mowahed.com‬‬

‫‪www.sadaislam.com‬‬

‫‪[email protected]‬‬

‫��ﻢ اﷲ ا����ﻦ ا����ﻢ‬ ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬ ‫ﺳﺨﻦ ﻧﺎﺷﺮ ‪١٩....................................................................‬‬ ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‪٢١ .........................................................................‬‬

‫ﺑﺨﺶ اول‪ :‬ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ وﻗﺎﯾﻊ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻗﺒﻞ از ﺑﻌﺜﺖ‬

‫ﻓﺼﻞ ّاول ﺗﻤﺪﻧﻬﺎی ﺣﺎﮐﻢ و ادﯾﺎن ﻗﺒﻞ از ﺑﻌﺜﺖ ‪٣٤ ..............................‬‬

‫‪ -۱‬اﻣﭙﺮاﻃﻮری روم ‪٣٤ ................................. ................................‬‬ ‫‪ -۲‬اﻣﭙﺮاﻃﻮری اﯾﺮان ‪٣٥ ............................... ................................‬‬ ‫‪ -۳‬ھﻨﺪوﺳﺘﺎن ‪٣٦ ...................................... ................................‬‬ ‫اوﺿﺎع دﯾﻨﯽ ﺟﮫﺎن ﻗﺒﻞ از ﺑﻌﺜﺖ ‪٣٧ ..................................................‬‬

‫ﻓﺼﻞ ّ‬ ‫دوم اﻋﺮاب و ﺗﻤﺪن آﻧﻬﺎ ‪٤٢ ................................................‬‬

‫اﺻﻮل ﻋﺮب ‪٤٢ ........................................... ................................‬‬ ‫ﺗﻤﺪﻧﮫﺎی ﺷﺒﻪ ﺟﺰﯾﺮه ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ‪٤٤ ....................................................‬‬

‫‪ -۱‬ﺗﻤﺪن ﺳﺒﺎ ‪۴۴ .......... ................................ ................................‬‬ ‫‪ -۲‬ﺗﻤﺪن ﻋﺎد در اﺣﻘﺎف ‪۴۵ ............................. ................................‬‬ ‫‪ -۳‬ﺗﻤﺪن ﺛﻤﻮد در ﺣﺠﺎز ‪۴۶ ............................. ................................‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم اوﺿﺎع دﯾﻨﯽ‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدی‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و اﺧﻼﻗﯽ اﻋﺮاب‪٤٨ ...‬‬

‫وﺿﻌﯿﺖ دﯾﻨﯽ‪٤٨ ........................................ ................................‬‬ ‫دوم‪ :‬وﺿﻌﯿﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ ‪٥٠ .............................. ................................‬‬ ‫وﺿﻌﯿﺖ اﻗﺘﺼﺎدی ‪٥٢ ................................... ................................‬‬

‫‪٢‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫وﺿﻌﯿﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ‪٥٥ ................................... ................................‬‬ ‫‪ -۱‬اﻓﺘﺨﺎر ﺑﯿﺶ از ﺣﺪ ﺑﻪ ﺣﺴﺐ و ﻧﺴﺐ ‪۵۵ ........... ................................‬‬ ‫‪ -۲‬اﻓﺘﺨﺎر ﺑﻪ ﺳﺨﻨﻮری و ﻗﺪرت آن ﺑﻪ وﯾﮋه ﺷﻌﺮ ‪۵۵ .. ................................‬‬ ‫‪ -۳‬زن در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻋﺮﺑﯽ ‪۵۵ ............................... ................................‬‬ ‫‪ -۴‬ﻧﮑﺎح ‪۵۸ ................ ................................ ................................‬‬ ‫‪ -۵‬ﻃﻼق ‪۶۰ ............... ................................ ................................‬‬ ‫‪ -۶‬ﺟﻨﮓھﺎ‪ ،‬ﯾﻮرشھﺎ و ﻏﺎرتھﺎ ‪۶۲ ..................... ................................‬‬

‫ﺧﻮاﻧﺪن و ﻧﻮﺷﺘﻦ‪٦٣ .................................... ................................‬‬ ‫اوﺿﺎع اﺧﻼﻗﯽ ‪٦٣ ....................................... ................................‬‬ ‫‪ -۱‬ذﮐﺎوت و ھﻮﺷﯿﺎری ‪۶۴ ............................... ................................‬‬ ‫‪ -۲‬ﺳﺨﺎوت و ﺑﺰرﮔﻮاری ‪۶۴ .............................. ................................‬‬ ‫‪ -۳‬ﺷﺠﺎﻋﺖ و ﻣﺮداﻧﮕﯽ‪۶۵ ............................... ................................‬‬ ‫‪ -۴‬ﻋﺸﻖ آزادی و ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺘﻦ ذﻟﺖ و ﺧﻮاری‪۶۵ ........ ................................‬‬ ‫‪ -۵‬وﻓﺎی ﻋﮫﺪ و ﺻﺮاﺣﺖ و ﺻﺪاﻗﺖﮔﻮﯾﯽ ‪۶۶ ........... ................................‬‬ ‫‪ -۶‬ﺑﺮدﺑﺎری‪ ،‬ﺣﻮﺻﻠﻪ و آراﻣﺶ ‪۶۷ ....................... ................................‬‬ ‫‪ -۷‬ﻗﺪرت ﺑﺪن و ﻋﻈﻤﺖ روح ‪۶۸ ........................ ................................‬‬ ‫‪ -۸‬ﮔﺬﺷﺖ ﺑﻪ ھﻨﮕﺎم ﻗﺪرت و ﺣﻤﺎﯾﺖ از ھﻤﺴﺎﯾﻪ ‪۶۸ .. ................................‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم اوﺿﺎع دﯾﻨﯽ‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدی‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و اﺧﻼﻗﯽ اﻋﺮاب ‪٧٠‬‬

‫‪ -۱‬ﺣﻔﺮ ﭼﺎه زﻣﺰم ﺗﻮﺳﻂ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ )ﺟﺪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ( ‪٧٠ ............................‬‬ ‫‪ -۲‬داﺳﺘﺎن اﺻﺤﺎب ﻓﯿﻞ ‪٧٢ ........................... ................................‬‬ ‫اھﻤﯿﺖ ﺣﺎدﺛﮥ اﺻﺤﺎب ﻓﯿﻞ از دﯾﺪﮔﺎه ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‪٧٣ ...........................‬‬ ‫درسھﺎﯾﯽ از ﺣﺎدﺛﻪ ﻓﯿﻞ ‪٧٦ ........................... ................................‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ از ﺗﻮﻟﺪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺗﺎ ﭘﯿﻤﺎن ﺣﻠﻒ اﻟﻔﻀﻮل ‪٨١ ...................‬‬

‫ﻧﺴﺐ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ‪٨١ ................................ ................................‬‬ ‫ازدواج ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ‪٨٣ ....................................................‬‬ ‫ﺗﻮﻟﺪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ‪٨٥ ................................. ................................‬‬ ‫ﺣﻠﯿﻤﻪ ﺳﻌﺪﯾﻪ داﯾﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ در ﺑﻨﯽﺳﻌﺪ ‪٨٦ ...........................................‬‬

‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬

‫‪٣‬‬

‫درﺳﮫﺎ و آﻣﻮﺧﺘﻪھﺎی اﯾﻦ واﻗﻌﻪ ‪۸۹ ...................... ................................‬‬

‫ﭼﻮﭘﺎﻧﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ‪٩٣ ............................. ................................‬‬ ‫‪ -۷‬ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ در دوران ﻗﺒﻞ از ﺑﻌﺜﺖ ‪٩٧ ........................‬‬ ‫ﻣﻼﻗﺎت ﺑﺤﯿﺮا راھﺐ ﻧﺼﺮاﻧﯽ ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‪٩٩ ...................................‬‬ ‫ﻧﮑﺘﻪھﺎی آﻣﻮزﻧﺪۀ داﺳﺘﺎن ﺑﺤﯿﺮا ‪١٠٠ ................................................‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﻓﺠﺎر ‪١٠٠ ......................................... ................................‬‬ ‫ﺣﻠﻒ اﻟﻔﻀﻮل ‪١٠١ ...................................... ................................‬‬ ‫درﺳﮫﺎ‪ ،‬ﻓﻮاﺋﺪ و ﻋﺒﺮتھﺎی آﻣﻮزﻧﺪة ﺣﻠﻒ اﻟﻔﻀﻮل ‪١٠٣ .............................‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ از ازدواج ﺑﺎ ﺧﺪﯾﺠﻪ ﺗﺎ ﺑﻌﺜﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ‪١٠٦ ...................‬‬

‫درسھﺎ و ﻓﻮاﺋﺪ ‪١٠٧ .................................... ................................‬‬ ‫ﻣﺸﺎرﮐﺖ در ﺑﺎزﺳﺎزی ﮐﻌﺒﻪ ‪١٠٩ ......................................................‬‬ ‫درﺳﮫﺎ‪ ،‬ﻓﻮاﺋﺪ و ﻋﺒﺮتھﺎ ‪١١١ .......................... ................................‬‬ ‫آﻣﺎدﮔﯽ ﻣﺮدم ﺑﺮای اﺳﺘﻘﺒﺎل از ﻧﺒﻮت ﻣﺤﻤﺪ ‪١١٢ ...................................‬‬

‫‪ -۱‬ﻣﮋده ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﻗﺒﻠﯽ ﺑﻪ رﺳﺎﻟﺖ ﻣﺤﻤﺪ ‪۱۱۲ ........ ................................‬‬ ‫‪ -۲‬ﻣﮋده دادن ﻋﻠﻤﺎی اھﻞ ﮐﺘﺎب ﺑﻪ ﻧﺒﻮت ﻣﺤﻤﺪ ‪۱۱۷ ..............................‬‬ ‫‪ -۳‬اوﺿﺎع ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﺮدم در آن زﻣﺎن ‪۱۱۸ ............. ................................‬‬ ‫‪ -۴‬دﻻﯾﻞ ﻗﺒﻞ از ﺑﻌﺜﺖ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﻧﺒﻮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪۱۱۹ .............................‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬ ‫ﻓﺼﻞ اول ﻧﺰول وﺣﯽ ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ‪١٢٢ ....................................‬‬

‫‪ -۱‬روﯾﺎی ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ ‪١٢٣ ................................ ................................‬‬ ‫‪ -۲‬ﺧﻠﻮت ﮔﺰﯾﻨﯽ ‪١٢٤ ................................. ................................‬‬ ‫‪ -۳‬ﻧﺰول وﺣﯽ در ﻏﺎر ﺣﺮا ‪١٢٥ ....................... ................................‬‬ ‫‪ -۴‬ﻧﺰول وﺣﯽ و ﻣﺸﮑﻼت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ‪١٢٧ .....................................‬‬ ‫‪ -۵‬اﻧﻮاع وﺣﯽ ‪١٣١ ..................................... ................................‬‬ ‫‪ -۱‬رؤﯾﺎی ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ ‪۱۳۱ .. ................................ ................................‬‬

‫‪٤‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫‪ -۲‬اﻟﮫﺎم ‪۱۳۱ .............. ................................ ................................‬‬ ‫‪ -۳‬ﻧﺰول وﺣﯽ ﺑﺎ ﺻﺪاﯾﯽ ھﻤﺎﻧﻨﺪ ﺻﺪای ﺑﺎﻧﮓ ﺟﺮس ‪۱۳۱ ...........................‬‬ ‫‪ -۴‬ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﺎ ﺧﺪا ‪۱۳۲ ....... ................................‬‬ ‫‪ -۵‬ﻧﺰول ﻓﺮﺷﺘﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت اﺻﻠﯽ ﺧﻮﯾﺶ ‪۱۳۲ ......... ................................‬‬ ‫‪ -۶‬ﺗﺠﺴﻢ ﻓﺮﺷﺘﻪ وﺣﯽ ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﻗﺎﻟﺐ ﯾﮏ ﻓﺮد ﻋﺎدی و ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ‬ ‫‪۱۳۲ ........................ ................................ ................................‬‬

‫‪ -۶‬ﻧﻘﺶ ﺧﺪﯾﺠﻪ ل در ﮔﺴﺘﺮش اﺳﻼم ‪١٣٣ ....................................‬‬ ‫‪ -۷‬وﻓﺎداری ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺧﺪﯾﺠﻪ ل ‪١٣٧ ...................................‬‬ ‫‪ -۸‬ﺳﻨﺖ دروغ اﻧﮕﺎﺷﺘﻦ و ﺗﮑﺬﯾﺐ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ‪١٣٨ ..................................‬‬ ‫‪ -۹‬ﻓﺘﺮت وﺣﯽ ‪١٣٩ .................................... ................................‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم دﻋﻮت ﭘﻨﻬﺎﻧﯽ ‪١٤١.....................................................‬‬

‫دﺳﺘﻮر ﺧﺪاوﻧﺪ درﺑﺎره اﺑﻼغ رﺳﺎﻟﺖ ‪١٤١ .............................................‬‬ ‫آﻏﺎز دﻋﻮت ﭘﻨﮫﺎﻧﯽ ‪١٤٣ ................................ ................................‬‬ ‫‪ -۱‬اﺳﻼم آوردن ﺧﺪﯾﺠﻪ ل ‪۱۴۳ .................... ................................‬‬ ‫‪ -۲‬اﺳﻼم آوردن ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻃﺎﻟﺐ س ‪۱۴۳ .......... ................................‬‬ ‫‪ -۳‬اﺳﻼم آوردن زﯾﺪ ﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ ‪۱۴۴ .................... ................................‬‬ ‫‪ -۴‬دﺧﺘﺮان ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ‪۱۴۴ .............................. ................................‬‬ ‫‪ -۵‬اﺳﻼم اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻﺪﯾﻖ س ‪۱۴۷ ........................ ................................‬‬ ‫‪ -۶‬ﻣﺮﺣﻠﻪ دوم ‪۱۴۹ ...... ................................ ................................‬‬ ‫‪ -۷‬ﻣﺮﺣﻠﮥ ﺳﻮم ‪۱۴۹ ...... ................................ ................................‬‬

‫ﺧﺴﺘﮕﯽ ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ ﺑﻮدن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم س در دﻋﻮت ‪١٥٢ ..............................‬‬ ‫‪ -۱‬ﺗﺪاﺑﯿﺮ اﻣﻨﯿﺘﯽ ‪۱۵۲ .... ................................ ................................‬‬ ‫‪ -۲‬ﺧﺎﻧﻪ ارﻗﻢ ﺑﻦ اﺑﯽ ارﻗﻢ‪ ،‬ﻣﻘﺮ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪھﯽ ‪۱۵۷ ....... ................................‬‬

‫ﻣﮫﻢﺗﺮﯾﻦ وﯾﮋﮔﯽھﺎی ﺗﺮﺑﯿﺖ ﯾﺎﻓﺘﮕﺎن ﺻﺪر اﺳﻼم ‪١٥٧ ..............................‬‬ ‫‪ -۱‬ﭘﺬﯾﺮش وﺣﯽ و ﺗﺒﻌﯿﺖ از آن ‪۱۵۷ ................... ................................‬‬ ‫‪ -۲‬ﺗﺄﺛﺮ روﺣﯽ ﻋﻤﯿﻖ از وﺣﯽ و اﯾﻤﺎن ‪۱۵۹ ............ ................................‬‬

‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬

‫‪٥‬‬

‫ﺗﺄﺛﯿﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﭘﺮورش رھﺒﺮان ‪١٦٠ ........................................‬‬ ‫ﻣﺤﻮر اﺻﻠﯽ ﺗﻌﺎﻟﯿﻢ ﺧﺎﻧﻪ ارﻗﻢ ‪١٦٢ ....................................................‬‬ ‫ﻋﻠﻞ اﻧﺘﺨﺎب ﺧﺎﻧﻪی ارﻗﻢ‪١٦٣ ......................... ................................‬‬ ‫وﯾﮋﮔﯽھﺎی ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺻﺪر اﺳﻼم ‪١٦٤ ...............................................‬‬ ‫دﻋﻮت ﻋﻠﻨﯽ اﺳﻼم ‪١٦٧ ................................ ................................‬‬ ‫ﺳﺎزﻧﺪﮔﯽ ﻋﻘﯿﺪﺗﯽ در دوران ﻣﮑﯽ‪١٦٩ ...............................................‬‬ ‫‪ -۱‬ﺣﮑﻤﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج درﺗﻌﺎﻣﻞ ﺑﺎ ﺳﻨﺖھﺎ‪۱۶۹ .. ................................‬‬ ‫‪ -۲‬ﺳﻨﺖ ﺗﻐﯿﯿﺮ و ارﺗﺒﺎط آن ﺑﺎ ﺳﺎزﻧﺪﮔﯽ ﻋﻘﯿﺪﺗﯽ ‪۱۷۳ ...............................‬‬ ‫‪ -۳‬ﻧﻘﺶ اﺳﻼم ﺑﺮ اﻋﺘﻘﺎدات اﺻﺤﺎب ‪۱۷۶ ............. ................................‬‬

‫وﺻﻒ ﺑﮫﺸﺖ در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ و ﺗﺄﺛﯿﺮ آن ﺑﺮ ﺻﺤﺎﺑﻪ ‪١٨٦ .............................‬‬ ‫‪ -۱‬ﺑﯽﻧﻈﯿﺮ ﺑﻮدن ﺑﮫﺸﺖ ‪۱۸۸ ........................... ................................‬‬ ‫‪ -۲‬درﺟﻪھﺎ و ﻣﻘﺎﻣﮫﺎی ﺑﮫﺸﺖ ‪۱۸۸ .................... ................................‬‬ ‫‪ -۳‬ﻧﮫﺮھﺎی ﺑﮫﺸﺖ ‪۱۸۹ .. ................................ ................................‬‬ ‫‪ -۴‬ﭼﺸﻤﻪھﺎی ﺑﮫﺸﺖ ‪۱۹۰ .............................. ................................‬‬ ‫‪ -۵‬ﺗﻮﺻﯿﻒ ﺑﺮﺧﯽ از درﺧﺖھﺎی ﺑﮫﺸﺖ ‪۱۹۱ ......... ................................‬‬ ‫‪ -۶‬ﺧﻮراک و ﻧﻮﺷﯿﺪﻧﯽھﺎی اھﻞ ﺑﮫﺸﺖ ‪۱۹۲ ......... ................................‬‬ ‫‪ -۷‬ﻧﻮﺷﯿﺪﻧﯽھﺎی اھﻞ ﺑﮫﺸﺖ ‪۱۹۳ ..................... ................................‬‬ ‫‪ -۸‬ﺧﻮراﮐﯽھﺎ و ﻧﻮﺷﯿﺪﻧﯽھﺎی اھﻞ ﺑﮫﺸﺖ‪ ،‬آﻟﻮدﮔﯽ ﺑﻪ ھﻤﺮاه ﻧﺪارد ‪۱۹۴ .........‬‬ ‫‪ -۹‬ﻟﺒﺎس و زﯾﻮرآﻻت اھﻞ ﺑﮫﺸﺖ ‪۱۹۴ ................. ................................‬‬ ‫‪ -۱۰‬اﺟﺘﻤﺎع اھﻞ ﺑﮫﺸﺖ و ﺳﺨﻨﺎن آﻧﺎن ‪۱۹۶ ......... ................................‬‬ ‫‪ -۱۱‬زﻧﺎن اھﻞ ﺑﮫﺸﺖ ‪۱۹۷ .............................. ................................‬‬ ‫‪ -۱۲‬ﺣﻮران ﺑﮫﺸﺘﯽ ‪۱۹۷ ................................ ................................‬‬ ‫‪ -۱۳‬ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ھﺪﯾﮥ اھﻞ ﺑﮫﺸﺖ ‪۱۹۹ .................... ................................‬‬ ‫‪ -۱۴‬ﺳﺨﻦ ﭘﺎﯾﺎن ﺑﺨﺶ ﻣﺠﻠﺲ ﺑﮫﺸﺘﯿﺎن ‪۲۰۰ ........ ................................‬‬

‫وﺻﻒ ﺟﮫﻨﻢ در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ و ﺗﺄﺛﯿﺮ آن در وﺟﻮد ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ‪٢٠١ ......‬‬ ‫‪ -۱‬ﺧﻮراک اھﻞ ﺟﮫﻨﻢ و ﻧﻮﺷﯿﺪﻧﯿﮫﺎ و ﻟﺒﺎﺳﮫﺎﯾﺸﺎن ‪۲۰۲ .............................‬‬ ‫‪ -۲‬ﻟﺒﺎس دوزﺧﯿﺎن ‪۲۰۶ . ................................ ................................‬‬

‫‪٦‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫‪ -۳‬اﻧﻮاع ﻋﺬاب دوزخ ‪۲۰۶ ............................... ................................‬‬

‫ﻣﻔﮫﻮم ﻗﻀﺎ و ﻗﺪر و اﺛﺮ آن در ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺻﺤﺎﺑﻪ ‪٢١٤ ...................................‬‬ ‫ﺷﻨﺎﺧﺖ اﺻﺤﺎب از ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺧﻠﻘﺖ اﻧﺴﺎن ‪٢١٧ ......................................‬‬ ‫‪ -۱‬اﻓﺘﺨﺎر اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺪا اﯾﺸﺎن را ﺑﺎ دﺳﺘﺎن ﺧﻮد ﺳﺎﺧﺖ ‪۲۱۹ ..........................‬‬ ‫‪ -۲‬ﺻﻮرت زﯾﺒﺎ و ﻗﺎﻣﺖ ﻧﯿﮑﻮ ‪۲۲۰ ....................... ................................‬‬ ‫‪ -۳‬ﺑﺨﺸﯿﺪن ﻋﻘﻞ‪ ،‬ﻧﻄﻖ و ﻗﺪرت ﺗﺸﺨﯿﺺ ‪۲۲۰ ....... ................................‬‬ ‫‪ -۴‬ﻣﺴﺨﺮ ﻧﻤﻮدن ﻣﻮﺟﻮدات آﺳﻤﺎن و زﻣﯿﻦ ﺑﺮای اﻧﺴﺎن ‪۲۲۰ ......................‬‬ ‫‪ -۵‬ﺑﺮﺗﺮی دادن اﻧﺴﺎن ﺑﺮ ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻮﺟﻮدات ‪۲۲۱ ........ ................................‬‬ ‫‪ -۶‬ﮔﺮاﻣﯿﺪاﺷﺖ اﻧﺴﺎن ﺑﺎ ارﺳﺎل ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ‪۲۲۱ ........ ................................‬‬ ‫‪ -۷‬دوﺳﺘﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻧﺴﺎن و ﯾﺎد او در ﻣﻼء اﻋﻠﯽ ‪۲۲۲ ....................‬‬ ‫‪ -۸‬ﺣﻔﺎﻇﺖ و ﻣﺮاﻗﺒﺖ از اﻧﺴﺎن ‪۲۲۳ ................... ................................‬‬

‫ﺗﺼﻮر اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج از داﺳﺘﺎن ﺷﯿﻄﺎن و آدم÷ ‪٢٢٣ ........‬‬ ‫‪ -۱‬آدم ÷ ﺟﺪ و ﻧﺴﺐ اﺻﻠﯽ ھﻤﮥ اﻧﺴﺎنھﺎﺳﺖ‪۲۲۶ ...............................‬‬ ‫‪ -۲‬اﺳﻼم‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ اﻃﺎﻋﺖ ﻣﻄﻠﻖ و ﺑﯽﭼﻮن و ﭼﺮا از ﺧﺪاوﻧﺪ ‪۲۲۷ ....................‬‬ ‫‪ -۳‬ﻓﺮاھﻢ ﺑﻮدن زﻣﯿﻨﮥ ﺧﻄﺎ در اﻧﺴﺎن ‪۲۲۷ ............ ................................‬‬ ‫‪ -۴‬اﺷﺘﺒﺎه آدم ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬ﺗﻮﮐﻞ ﺑﻪ ﺧﺪا را آﻣﻮزش ﻣﯽدھﺪ ‪۲۲۸ ...................‬‬ ‫‪ -۵‬ﺿﺮورت ﺗﻮﺑﻪ و ﻃﻠﺐ آﻣﺮزش ‪۲۲۹ ................... ................................‬‬ ‫‪ -۶‬ﭘﺮھﯿﺰ از ﺣﺴﺪ و ﺗﮑﺒﺮ ‪۲۳۰ ........................... ................................‬‬ ‫‪ -۷‬اﺑﻠﯿﺲ دﺷﻤﻦ آدم و ھﻤﺴﺮش و ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺸﺎن اﺳﺖ ‪۲۳۱ .........................‬‬ ‫‪ -۸‬اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺑﺎ دﯾﮕﺮان از ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ واژﮔﺎن‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﻧﻤﻮدﻧﺪ ‪۲۳۳ .. ................................ ................................‬‬ ‫‪ -۹‬ﻧﮕﺮش ﺻﺤﺎﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ھﺴﺘﯽ و زﻧﺪﮔﯽ و ﺑﺮﺧﯽ از آﻓﺮﯾﺪهھﺎ‪۲۳۷ .............‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻋﺒﺎدی و اﺧﻼﻗﯽ در دوران ﻣﮑﯽ ‪٢٤٦ ......................‬‬

‫ﻋﺒﺎدتھﺎ ﻋﺎﻣﻞ اﺻﻠﯽ ﺗﺰﮐﯿﻪ و ﭘﺎک ﮐﺮدﻧﺪ دلھﺎی ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺻﺪر اﺳﻼم ‪٢٤٦ .‬‬

‫‪ -۱‬ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ اواﻣﺮ ﺧﺪا و اﻇﮫﺎر ﺑﻨﺪﮔﯽ ‪۲۵۲ ............ ................................‬‬ ‫‪ -۲‬ﻣﻨﺎﺟﺎت و ﻧﯿﺎﯾﺶ ﺑﺎ ﭘﺮوردﮔﺎر ‪۲۵۴ .................. ................................‬‬ ‫‪ -۳‬آراﻣﺶ روح و روان ‪۲۵۵ ............................. ................................‬‬

‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬

‫‪٧‬‬

‫‪ -۴‬ﻧﻤﺎز ﻣﺎﻧﻊ ﮔﻨﺎھﺎن ‪۲۵۵ ............................... ................................‬‬

‫ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻋﻘﻠﯽ ﺻﺤﺎﺑﻪ ‪٢٥٩ ............................... ................................‬‬ ‫‪ -۱‬ﻧﯿﺎز اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﺧﻮراک و ﻧﻮﺷﯿﺪﻧﯽ‪۲۶۴ ............. ................................‬‬ ‫‪ -۲‬ﻧﯿﺎز اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﻟﺒﺎس و ﻣﺴﮑﻦ ‪۲۶۴ .................. ................................‬‬ ‫‪ -۳‬ﻧﯿﺎز اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﻣﺴﮑﻦ و ﭘﻨﺎھﮕﺎه‪۲۶۴ ................ ................................‬‬ ‫‪ -۴‬ﻧﯿﺎز اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ازدواج و ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺧﺎﻧﻮاده ‪۲۶۵ ...... ................................‬‬ ‫‪ -۵‬ﻧﯿﺎز اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﺳﯿﺎدت و ﻣﺎﻟﮑﯿﺖ‪۲۶۵ ............... ................................‬‬ ‫‪ -۶‬ﺗﺤﺮﯾﻢ ﺳﯿﺎدت و رھﺒﺮی ﻇﻠﻢ و ﺗﺠﺎوز ﺑﻪ ﺣﻘﻮق دﯾﮕﺮان ‪۲۶۵ ...................‬‬ ‫‪ -۷‬ﻧﯿﺎز اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﮐﺎر و ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ ‪۲۶۶ ................... ................................‬‬ ‫‪ -۸‬ﺑﺮ ﺣﺬر داﺷﺘﻦ از ﺧﻮدﺧﻮاھﯽ‪ ،‬ﺳﺨﻦ ﺑﯿﮫﻮده ﮔﻔﺘﻦ و ﻣﻐﺮور ﺷﺪن ﺑﻪ ﻧﻌﻤﺘﮫﺎ‬ ‫‪۲۶۷ ........................ ................................ ................................‬‬

‫ﺗﺮﺑﯿﺖ اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﮑﺎرم اﺧﻼق و زدودن رذاﺋﻞ‬ ‫‪٢٦٧ ...................................................... ................................‬‬ ‫ﺗﺮﺑﯿﺖ اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺮ اﺳﺎس داﺳﺘﺎﻧﮫﺎی ﻗﺮآﻧﯽ‪٢٨٢ ..........‬‬ ‫ﻣﮫﻢﺗﺮﯾﻦ وﯾﮋﮔﯿﮫﺎی رھﺒﺮ ﻣﺪﯾﻨﮥ ﻓﺎﺿﻠﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪۲۸۳ .............................. :‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪ :‬دﻋﻮت آﺷﮑﺎر و روشﻫﺎی ﻣﺸﺮﮐﺎن در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ آن‬ ‫ﻓﺼﻞ اول آﺷﮑﺎر ﺳﺎﺧﺘﻦ دﻋﻮت ‪٢٩٢ ............................................‬‬

‫ﻣﻮﺿﻌﮕﯿﺮی ﮐﻔﺎر در ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ‪٣٠٥ ...........................................‬‬ ‫اﻧﮕﯿﺰهھﺎی ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺘﻦ و اﻧﮑﺎر دﻋﻮت اﺳﻼﻣﯽ در دوران ﻣﮑﯽ ‪٣٠٨ ................‬‬

‫ﻓﺼﻞ دوم اﻣﺘﺤﺎن و آزﻣﺎﯾﺶ ‪٣١٤ ...............................................‬‬

‫ﺣﮑﻤﺖ آزﻣﺎﯾﺶھﺎی اﻟﮫﯽ و ﻓﻮاﯾﺪ آن ‪٣١٥ ...........................................‬‬

‫‪ -۱‬ﺗﺼﻔﯿﻪ و ﭘﺎﮐﺴﺎزی ﺻﻒھﺎ ‪۳۱۶ ...................... ................................‬‬ ‫‪ -۲‬ﺗﺮﺑﯿﺖ ﮔﺮوه ﻣﺴﻠﻤﺎن ‪۳۱۶ ........................... ................................‬‬ ‫‪ -۳‬ﭘﺮده ﺑﺮداﺷﺘﻦ از راز دلھﺎ ‪۳۱۶ ..................... ................................‬‬ ‫‪ -۴‬آﻣﺎدﮔﯽ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺑﺮای ﺑﺮ ﻋﮫﺪه ﮔﺮﻓﺘﻦ اﻣﺎﻧﺖ ‪۳۱۶ ................................‬‬ ‫‪ -۵‬ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺣﻘﯿﻘﺖ وﺟﻮد ‪۳۱۷ ......................... ................................‬‬

‫‪٨‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫‪ -۶‬ﺷﻨﺎﺧﺖ ارزش و اھﻤﯿﺖ ‪۳۱۷ ....................... ................................‬‬ ‫‪ -۷‬دﻋﻮت ﺑﻪ ﺳﻮی دﯾﻦ ‪۳۱۷ ............................ ................................‬‬ ‫‪ -۸‬ﺟﺬب ﻧﻤﻮدن ﺑﺮﺧﯽ ﻋﻨﺼﺮھﺎی ﻗﻮی ﺑﺮای دﻋﻮت ‪۳۱۸ ...........................‬‬ ‫‪ -۹‬ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻦ درﺟﺎت ﻧﺰد ﺧﺪا ﻣﻮﺟﺐ ﮐﻔﺎرۀ ﮔﻨﺎھﺎن ‪۳۱۸ ...........................‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم ﺷﯿﻮهﻫﺎی ﻣﺒﺎرزه ﻣﺸﺮﮐﺎن ﺑﺎ دﻋﻮت ‪٣١٩ ...........................‬‬

‫ﺗﻼش ﻗﺮﯾﺶ ﺑﺮای ﻣﻨﺼﺮف ﮐﺮدن اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ از ﯾﺎری و ﺣﻤﺎﯾﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫‪٣١٩ ...................................................... ................................‬‬ ‫ﺗﻼش ﺑﺮای ﺑﺪﻧﺎم ﮐﺮدن دﻋﻮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ‪٣٢٣ ..........................................‬‬ ‫‪ -۱‬اﺳﻼم آوردن ﺿﻤﺎد ازدی ‪۳۲۵ ...................... ................................‬‬ ‫‪ -۲‬اﺳﻼم آوردن ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺒﺴﻪ س ‪۳۲۷ ............. ................................‬‬ ‫‪ -۳‬اﺳﻼم آوردن ﺣﺼﯿﻦ‪ ،‬ﭘﺪر ﻋﻤﺮان س ‪۳۳۰ ......... ................................‬‬ ‫‪ -۴‬اﺳﻼم آوردن اﺑﻮذر ﻏﻔﺎری س ‪۳۳۱ ................. ................................‬‬

‫درسھﺎ و ﻓﻮاﯾﺪ ‪٣٣٢ .................................... ................................‬‬ ‫اﻧﻮاع اذﯾﺖ و آزار ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در راه دﻋﻮت ‪٣٣٧ ................................‬‬ ‫ﻧﻤﻮﻧﻪھﺎﯾﯽ از اذﯾﺖ و آزار ﻣﺸﺮﮐﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ‪۳۳۷ ...................‬‬

‫اذﯾﺖ و آزار ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ‪٣٤٢ ................................................‬‬ ‫درسھﺎ و آﻣﻮﺧﺘﻨﯽھﺎ ‪٣٤٤ ............................ ................................‬‬ ‫اﻧﺘﺨﺎب وﻗﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮای اﺟﺮای ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ‪٣٤٥ ..................................‬‬ ‫‪ -۱‬ﺑﻼل س ‪۳۴۶ .......... ................................ ................................‬‬ ‫‪ -۲‬ﻋﻤﺎر ﺑﻦ ﯾﺎﺳﺮ و ﭘﺪر و ﻣﺎدرش ‪۳۴۹ ................. ................................‬‬ ‫‪ -۳‬ﺳﻌﺪ ﺑﻦ اﺑﯽوﻗﺎص س ‪۳۵۲ .......................... ................................‬‬ ‫‪ -۴‬ﻣﺼﻌﺐ ﺑﻦ ﻋﻤﯿﺮ س ‪۳۵۳ ............................ ................................‬‬ ‫‪ -۵‬ﺧﺒﺎب ﺑﻦ ارت س ‪۳۵۵ ............................... ................................‬‬ ‫‪ -۶‬ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد س ‪۳۵۸ ......................... ................................‬‬ ‫‪ -۷‬ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ ﺳﻌﯿﺪ ﺑﻦ ﻋﺎص س ‪۳۶۰ ................... ................................‬‬ ‫‪ -۸‬ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻣﻈﻌﻮن س ‪۳۶۰ ......................... ................................‬‬

‫‪٩‬‬

‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬

‫ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺧﻮدداری ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج از ﺟﻨﮓ در ﻣﮑﻪ و اھﺘﻤﺎم ﺑﻪ ﺗﺮﺑﯿﺖ و ﺳﺎﻣﺎن‬ ‫دادن اوﺿﺎع داﺧﻠﯽ ‪٣٦٢ ............................... ................................‬‬ ‫ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ در ﺑﺎﻻﺑﺮدن ﻣﻌﻨﻮﯾﺎت اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ‪٣٧١ .....‬‬ ‫اﺳﻠﻮب ﮔﻔﺘﮕﻮ ‪٣٧٧ ...................................... ................................‬‬ ‫درسھﺎ و اﻧﺪرزھﺎ ‪٣٧٨ ................................. ................................‬‬ ‫ھﺮ ﮐﺲ از ﻋﻘﯿﺪه و ﮐﯿﺶ ﺧﻮد ﭘﯿﺮوی ﻧﻤﺎﯾﺪ ‪٣٨١ ..................................‬‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده از روش ﻣﺠﺎدﻟﻪ و ﺗﻼش ﺑﺮای ﺧﻨﺜﯽ ﮐﺮدن ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت دﺷﻤﻦ ‪٣٨٦ ......‬‬ ‫‪ -۱‬ﺷﯿﻮۀ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ‪۳۸۶ .... ................................ ................................‬‬ ‫‪ -۲‬ﺷﯿﻮۀ واداﺷﺘﻦ ﺑﻪ اﻗﺮار و اﻋﺘﺮاف ‪۳۸۷ ............. ................................‬‬ ‫‪ -۳‬ﺷﯿﻮۀ اھﻤﯿﺖ ﻗﺎﺋﻞ ﻧﺸﺪن ﺑﻪ ﺳﺨﻨﺎن ﻣﺸﺮﮐﺎن و ﺑﺎﻃﻞ ﻧﻤﻮدن آﻧﺎن ‪۳۸۹ .......‬‬

‫ﻧﻘﺶ ﯾﮫﻮدﯾﺎن در دوران ﻣﮑﯽ و ﮐﻤﮏ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺸﺮﮐﺎن ﻣﮑﻪ از آﻧﮫﺎ ‪٣٩٤ .........‬‬ ‫ﻣﺤﺎﺻﺮۀ اﻗﺘﺼﺎدی و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ در اواﺧﺮ ﺳﺎل ھﻔﺘﻢ ﺑﻌﺜﺖ ‪٤٠٥ ...................‬‬ ‫درسھﺎ و آﻣﻮﺧﺘﻨﯽھﺎ ‪٤٠٩ ............................ ................................‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﻫﺠﺮت ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ‪ ،‬ﻣﺸﮑﻼت ﺳﻔﺮ ﺑﻪ ﻃﺎﺋﻒ و ﺳﻔﺮ‬ ‫اﺳﺮاء‬ ‫ﻓﺼﻞ اول ﺗﻌﺎﻣﻞ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺎ ﺳﻨﺖ اﺳﺘﻔﺎده از اﺳﺒﺎب ‪٤٢٠ ................‬‬

‫ﻣﺴﺌﻠﻪ ي ﺗﻮﮐﻞ ﺑﺮ ﺧﺪا و اﺳﺘﻔﺎده از اﺳﺒﺎب‪٤٢٣ ....................................‬‬

‫ﻓﺼﻞ دوم ﻫﺠﺮت ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ ‪٤٢٧ .................................................‬‬

‫ھﺠﺮت اول ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺣﺒﺸﻪ ‪٤٢٨ .................. ................................‬‬ ‫‪ -۱‬دﻻﯾﻞ ھﺠﺮت ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ ‪۴۲۸ ........................ ................................‬‬ ‫‪ -۲‬دﻻﯾﻞ اﻧﺘﺨﺎب ﺣﺒﺸﻪ ﺑﺮای ﻣﮫﺎﺟﺮت از ﻃﺮف ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ‪۴۳۱ .............‬‬ ‫‪ -۳‬ﺧﺮوج ﻣﮫﺎﺟﺮان و ﭘﻨﮫﺎﻧﯽ ﺑﻮدن ھﺠﺮت و رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ‪۴۳۴ ...............‬‬

‫دﻻﯾﻞ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﻣﮑﻪ ﺑﻌﺪ از ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ھﺠﺮت ‪٤٣٦ ....................‬‬ ‫‪ -۱‬ﺷﺒﮫﮥ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻣﮫﺎﺟﺮان ﺑﻪ ﺳﺒﺐ داﺳﺘﺎن ﻏﺮاﻧﯿﻖ ‪۴۳۶ ..........................‬‬ ‫‪ -۲‬اﺑﻄﺎل و ﺗﮑﺬﯾﺐ اﯾﻦ اﻓﺴﺎﻧﻪ ‪۴۳۸ .................... ................................‬‬

‫‪١٠‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫‪ -۳‬دﻻﯾﻞ اﺻﻠﯽ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از ﺣﺒﺸﻪ ‪۴۴۰ .... ................................‬‬

‫ھﺠﺮت دوم ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ ‪٤٤٢ ................................................‬‬ ‫ﻧﯿﺮﻧﮓ ﻗﺮﯾﺶ ﺑﻪ ﻣﮫﺎﺟﺮان‪٤٤٣ ........................ ................................‬‬ ‫‪ -۱‬ﺗﻼش ﻗﺮﯾﺶ ﺑﺮای ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪن ﻣﮫﺎﺟﺮان‪۴۴۳ ...... ................................‬‬ ‫‪ -۲‬ﮔﻔﺘﮕﻮی ﺟﻌﻔﺮ و ﻧﺠﺎﺷﯽ ‪۴۴۵ ...................... ................................‬‬ ‫‪ -۳‬ﺗﻼﺷﯽ دﯾﮕﺮ ﺑﺮای ﺑﻪ ھﻢ زدن ﻣﯿﺎﻧﻪ ﻣﮫﺎﺟﺮان و ﻧﺠﺎﺷﯽ ‪۴۴۶ ...................‬‬

‫اﺳﻼم آوردن ﻧﺠﺎﺷﯽ ‪٤٤٧ ............................. ................................‬‬ ‫درسھﺎ و آﻣﻮﺧﺘﻨﯽھﺎ ‪٤٤٨ ............................ ................................‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم ﺳﺎل اﻧﺪوه و رﻧﺞ و آزﻣﻮن ﺟﺎﻧﮑﺎه ﻃﺎﺋﻒ ‪٤٦١ ......................‬‬

‫‪ -۱‬وﻓﺎت اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ ‪٤٦١ ................................ ................................‬‬

‫‪ -۲‬وﻓﺎت ﺧﺪﯾﺠﻪ ل ‪٤٦١ .......................... ................................‬‬ ‫ﺳﻔﺮ رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﻪ ﻃﺎﺋﻒ ‪٤٦٢ ......................... ................................‬‬ ‫‪ -۱‬دﻻﯾﻞ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﮫﺮ ﻃﺎﺋﻒ ﺑﺮای دﻋﻮت ‪۴۶۴ ....... ................................‬‬ ‫‪ -۲‬رھﺒﺮی و ﻧﯿﺮوی ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮی ﻃﺎﺋﻒ ‪۴۶۴ ......... ................................‬‬ ‫‪ -۳‬ﺗﻀﺮع و دﻋﺎ ‪۴۶۷ ...... ................................ ................................‬‬ ‫‪ -۴‬ﻣﮫﺮﺑﺎﻧﯽ و ﺷﻔﻘﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻣﺖ ‪۴۶۹ ............................‬‬ ‫‪ -۵‬ﺷﯿﻮهھﺎی ﺗﻐﯿﯿﺮ ‪۴۶۹ . ................................ ................................‬‬ ‫‪ -۶‬داﺳﺘﺎن ﻋﺪاس ﻧﺼﺮاﻧﯽ و اﺳﻼم آوردن ﺟﻦھﺎ ‪۴۷۵ ..............................‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم اﺳﺮاء و ﻣﻌﺮاج ‪٤٨١ ................................................‬‬

‫داﺳﺘﺎن اﺳﺮاء و ﻣﻌﺮاج ﺑﺮاﺳﺎس اﺣﺎدﯾﺚ و رواﯾﺎت ‪٤٨٣ ............................‬‬ ‫اﻧﺪرزھﺎ‪ ،‬درسھﺎ و آﻣﻮﺧﺘﻨﯽھﺎ ‪٤٨٧ ..................................................‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻋﺮﺿﮥ اﺳﻼم ﺑﺮ ﻗﺒﺎﺋﻞ ‪،‬و ﻫﺠﺮت اﺻﺤﺎب ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ‬ ‫ﻓﺼﻞ اول ﮔﺸﺖ و ﮔﺬار در ﻣﯿﺎن ﻗﺒﺎﯾﻞ‪ ،‬و ﻫﺠﺮت اﺻﺤﺎب ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ‪٥٠٠ ........‬‬

‫ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺑﺎ ﺑﻨﯽ ﻋﺎﻣﺮ ‪٥٠٣ ................................ ................................‬‬ ‫ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺑﺎ ﺑﻨﯽﺷﯿﺒﺎن ‪٥٠٤ ............................... ................................‬‬ ‫درسھﺎ و اﻧﺪرزھﺎ ‪٥٠٦ ................................. ................................‬‬

‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬

‫‪١١‬‬

‫ﻓﺼﻞ دوم دﺳﺘﻪﻫﺎی ﺧﯿﺮ و ﻃﻠﯿﻌﻪﻫﺎی ﻧﻮر ‪٥١٠ ...............................‬‬

‫ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﻣﻼﻗﺎت اﻧﺼﺎر ﺑﺎ رﺳﻮل ﺧﺪا در ﻣﻮﺳﻢ ﺣﺞ و ﻋﻤﺮه ‪٥١٠ .................‬‬

‫‪ -۱‬اﺳﻼم ﺳﻮﯾﺪ ﺑﻦ ﺻﺎﻣﺖ ‪۵۱۰ ......................... ................................‬‬ ‫‪ -۲‬ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪن اﯾﺎس ﺑﻦ ﻣﻌﺎذ ‪۵۱۱ .................. ................................‬‬

‫اﺳﻼم اﻧﺼﺎر ‪٥١٢ ........................................ ................................‬‬ ‫ﺑﯿﻌﺖ ﻋﻘﺒﮥ اول ‪٥١٤ .................................... ................................‬‬ ‫داﺳﺘﺎن اﺳﻼم آوردن اﺳﯿﺪ ﺑﻦ ﺣﻀﯿﺮ و ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻣﻌﺎذس ‪٥١٦ ....................‬‬ ‫درسھﺎ و آﻣﻮﺧﺘﻨﯽھﺎ ‪٥١٨ ............................ ................................‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم ﺑﯿﻌﺖ ﻋﻘﺒﻪ دوم ‪٥٢٣ .................................................‬‬

‫درسھﺎ و آﻣﻮﺧﺘﻨﯽھﺎ ‪٥٢٥ ............................ ................................‬‬

‫اﯾﻦ داﺳﺘﺎن ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﭼﻨﺪ ﻣﻮﺿﻮع اﺳﺖ‪۵۲۹ ............ ................................ :‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم ﻫﺠﺮت ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ‪٥٣٣ ..............................................‬‬

‫آﻣﺎدﮔﯽ ﺑﺮای ھﺠﺮت ‪٥٣٣ .............................. ................................‬‬ ‫‪ -۱‬آﻣﺎده ﮐﺮدن ﻣﮫﺎﺟﺮان ‪۵۳۳ .......................... ................................‬‬ ‫‪ -۲‬زﻣﯿﻨﻪﺳﺎزی در ﯾﺜﺮب ‪۵۳۴ ........................... ................................‬‬

‫ﺗﺄﻣﻼﺗﯽ در ﺑﺮﺧﯽ از آﯾﻪھﺎی ﺳﻮرۀ ﻋﻨﮑﺒﻮت ‪٥٣٥ ...................................‬‬ ‫ﻣﮫﺎﺟﺮان ﭘﯿﺸﺘﺎز ‪٥٣٨ ................................... ................................‬‬ ‫ﺷﯿﻮهھﺎی ﻗﺮﯾﺶ در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻣﮫﺎﺟﺮان و ﻣﻈﺎھﺮ ﺷﮑﻮه در ھﺠﺮت ‪٥٣٩ .........‬‬ ‫‪ -۱‬ﺟﺪاﮐﺮدن ﺷﻮھﺮ از ھﻤﺴﺮ و ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ ‪۵۴۰ ...... ................................‬‬ ‫‪ -۲‬ﮔﺮوﮔﺎﻧﮕﯿﺮی ﻗﺮﯾﺶ ‪۵۴۳ ............................. ................................‬‬ ‫‪ -۳‬ﺷﯿﻮه زﻧﺪاﻧﯽ ﮐﺮدن ‪۵۴۷ ............................. ................................‬‬ ‫‪ -۴‬ﻣﺼﺎدرۀ اﻣﻮال ‪۵۴۷ ... ................................ ................................‬‬

‫ﺧﺎﻧﻪھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﮫﺎﺟﺮان را ﺑﻪ آﻏﻮش ﮔﺮﻓﺖ ‪٥٤٩ .....................................‬‬ ‫وﯾﮋﮔﯽھﺎی ﺟﺎﻣﻌﮥ اﺳﻼﻣﯽ ﺟﺪﯾﺪ ‪٥٥٣ ................................................‬‬ ‫ﻋﻠﻞ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺮﮐﺰ دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ ‪٥٥٤ .............................‬‬ ‫ﻓﻀﺎﯾﻞ ﻣﺪﯾﻨﻪ‪٥٥٥ ....................................... ................................‬‬ ‫‪ -۱‬زﯾﺎد ﺑﻮدن ﻧﺎمھﺎی ﻣﺪﯾﻨﻪ ‪۵۵۶ ....................... ................................‬‬

‫‪١٢‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫‪ّ -۲‬‬ ‫ﻣﺤﺒﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ و ﺗﻘﺎﺿﺎی دﻓﻊ اﻧﻮاع اﻣﺮاض و ﺑﯿﻤﺎریھﺎ‬ ‫‪۵۵۷ ........................ ................................ ................................‬‬ ‫‪ -۳‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج از ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ دو ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﮑﻪ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﺮﮐﺖ دھﺪ‪۵۵۸ ..‬‬ ‫‪ -۴‬ﻣﺼﻮن ﺑﻮدن ﻣﺪﯾﻨﻪ از دﺟﺎل و ﻃﺎﻋﻮن ﺑﻪ ﺑﺮﮐﺖ دﻋﺎی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ‪۵۵۸ ...‬‬ ‫‪ -۵‬ﻓﻀﯿﻠﺖ ﺻﺒﺮ و ﺑﺮدﺑﺎری ﺑﺮ ﺳﺨﺘﯽھﺎی ﻣﺪﯾﻨﻪ ‪۵۵۹ ...............................‬‬ ‫‪ -۶‬ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻣﺮدن در ﻣﺪﯾﻨﻪ ‪۵۵۹ ........................ ................................‬‬ ‫‪ -۷‬ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻣﺮﮐﺰ اﯾﻤﺎن اﺳﺖ و ﻧﺎﭘﺎﮐﯽھﺎ را از ﺧﻮد دور ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪۵۵۹ ................‬‬ ‫‪ -۸‬ﻣﺪﯾﻨﻪ ﮔﻨﺎھﺎن را از ﺑﯿﻦ ﻣﯽﺑﺮد‪۵۶۰ ............... .................................‬‬ ‫‪ -۹‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺪﯾﻨﻪ را از ﺷﺮ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻗﺼﺪ ﺳﻮﺋﯽ ﻋﻠﯿﻪ آن داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺣﻔﺎﻇﺖ‬ ‫ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ‪۵۶۰ .............. ................................ ................................‬‬ ‫‪ -۱۰‬ﺣﺮم ﻗﺮار دادن ﻣﺪﯾﻨﻪ ‪۵۶۱ ........................ ................................‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﻫﺠﺮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و رﻓﯿﻖ ﺳﻔﺮش‪ ،‬اﺑﻮﺑﮑﺮ‬ ‫ﺻﺪﯾﻖس‬ ‫ﻓﺼﻞ اول ﺷﮑﺴﺖ ﻧﻘﺸﮥ ﻣﺸﺮﮐﺎن و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی دﻗﯿﻖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺮای‬ ‫ﻫﺠﺮت ‪٥٦٤ .......................................................................‬‬

‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺮای ھﺠﺮت ‪٥٦٦ .......................................‬‬ ‫از ﻣﮑﻪ ﺗﺎ ﻏﺎر ﺛﻮر ‪٥٦٧ ................................... ................................‬‬ ‫دﻋﺎی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ھﻨﮕﺎم ﺧﺮوج از ﻣﮑﻪ ‪٥٦٨ ..............................................‬‬ ‫ﻋﻨﺎﯾﺖ و ﺣﻔﺎﻇﺖ وﯾﮋة ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪاوﻧﺪ ‪٥٦٩ ......................‬‬ ‫ﮔﺬر ﺑﺮ ﺧﯿﻤﺔ ام ﻣﻌﺒﺪ در ﻣﺴﯿﺮ ھﺠﺮت ‪٥٧٣ ........................................‬‬ ‫ﺳﺮاﻗﻪ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ و ﺗﻌﻘﯿﺐ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪٥٧٥ .................................................‬‬ ‫ﭘﺎک اﺳﺖ ﺧﺪاﯾﯽ ﮐﻪ دﮔﺮﮔﻮن ﮐﻨﻨﺪه دﻟﮫﺎﺳﺖ ‪٥٧٧ ................................‬‬ ‫اﺳﺘﻘﺒﺎل اﻧﺼﺎر از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ج ‪٥٧٨ .................................................‬‬ ‫درسھﺎ و آﻣﻮﺧﺘﻨﯽھﺎ ‪٥٨١ ............................ ................................‬‬

‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬

‫‪١٣‬‬

‫ﻓﺼﻞ دوم ﺳﺘﺎﯾﺶ ﻣﻬﺎﺟﺮان و ﻧﻮﯾﺪ و ﻣﮋده ﺑﻪ آﻧﺎن و ﻫﺸﺪار و وﻋﯿﺪ ﺑﺮای‬ ‫ﻣﺘﺨﻠﻔﺎن ﻫﺠﺮت ‪٦٠٥ ............................................................‬‬

‫ﻧﺨﺴﺖ‪ :‬ﺳﺘﺎﯾﺶ ﻣﮫﺎﺟﺮان ﺑﺎ ﺻﻔﺖھﺎی ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه ‪٦٠٦ .............................‬‬

‫‪ -۱‬اﺧﻼص ‪۶۰۶ ........... ................................ ................................‬‬ ‫‪ -۲‬ﺻﺒﺮ‪۶۰۶ ............... ................................ ................................‬‬ ‫‪ -۳‬ﺻﺪاﻗﺖ و راﺳﺘﯽ ‪۶۰۷ ................................ ................................‬‬ ‫‪ -۴‬ﺟﮫﺎد و ﺟﺎنﻓﺪاﯾﯽ ‪۶۰۸ .............................. ................................‬‬ ‫‪ -۵‬ﻣﮫﺎﺟﺮان‪ ،‬ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش را ﯾﺎری ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ‪۶۰۹ . ................................‬‬ ‫‪ -۶‬ﺗﻮﮐﻞ ﮐﺮدن ﺑﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻷ ‪۶۱۰ ..................... ................................‬‬ ‫‪ -۷‬اﻣﯿﺪ ‪۶۱۱ .............. ................................ ................................‬‬ ‫‪ -۸‬اﺗﺒﺎع و ﭘﯿﺮوی از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ‪۶۱۱ .............. ................................‬‬ ‫‪ -۹‬ﭘﯿﺸﯽ ﮔﺮﻓﺘﻦ و ﺳﺒﻘﺖ در اﯾﻤﺎن و ﻋﻤﻞ ‪۶۱۳ ..... ................................‬‬ ‫‪ -۱۰‬رﺳﺘﮕﺎری ‪۶۱۵ ...... ................................ ................................‬‬ ‫‪ -۱۱‬اﯾﻤﺎن ﺣﻘﯿﻘﯽ و راﺳﺘﯿﻦ ‪۶۱۶ ..................... ................................‬‬

‫دوم‪ :‬ﻧﻮﯾﺪ ﺑﻪ ﻣﮫﺎﺟﺮان ‪٦١٧ ............................ ................................‬‬ ‫‪ -۱‬روزی ﻓﺮاوان در دﻧﯿﺎ ‪۶۱۷ ........................... ................................‬‬ ‫‪ -۲‬زدودن ﺑﺪیھﺎی آﻧﺎن و آﻣﺮزش ﮔﻨﺎھﺎﻧﺸﺎن ‪۶۱۹ . ................................‬‬ ‫‪ -۳‬ارزش و ﻣﻘﺎم ﻣﻌﻨﻮی آﻧﺎن ﻧﺰد ﭘﺮوردﮔﺎر ‪۶۲۰ ...... ................................‬‬ ‫‪ -۴‬آﻧﮫﺎ ﺳﺰاوار ﺑﮫﺸﺖ و ھﻤﯿﺸﻪ ﻣﺎﻧﺪن در آن ھﺴﺘﻨﺪ‪۶۲۱ ..........................‬‬ ‫‪ -۵‬رﺳﺘﮕﺎری ﺑﺰرگ و ﺧﺸﻨﻮدی ﺧﺪاوﻧﺪ از آﻧﮫﺎ ‪۶۲۲ . ................................‬‬

‫ﺳﻮم‪ :‬وﻋﯿﺪ و ھﺸﺪار ﺑﻪ ﻣﺘﺨﻠﻔﺎن ھﺠﺮت ‪٦٢٤ ......................................‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬ ‫ﻓﺼﻞ اول ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺰرگ ﻣﺪﯾﻨﻪ‪ ،‬اوﻟﯿﻦ ﺳﺘﻮن ﺣﻤﺎﯾﺖ از دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ‬ ‫‪٦٣١ ..............................................................................‬‬

‫ﻧﺨﺴﺖ‪ :‬ﺧﺎﻧﻪھﺎی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺟﺰﺋﯽ از ﻣﺴﺠﺪ ﺑﻮدﻧﺪ ‪٦٣٢ ....................‬‬ ‫دوم‪ :‬ﺗﺸﺮﯾﻊ اذان در ﻣﺪﯾﻨﻪ ‪٦٣٣ ......................................................‬‬

‫‪١٤‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﺳﻮم‪ :‬اوﻟﯿﻦ ﺧﻄﺒﺔ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﻣﺪﯾﻨﻪ‪٦٣٤ ...................................‬‬ ‫ﭼﮫﺎرم‪ :‬ﺻﻔﻪ ﺟﺰﺋﯽ از ﻣﺴﺠﺪ ﻧﺒﻮی ‪٦٣٥ .............................................‬‬ ‫‪ -۱‬اھﻞ ﺻﻔﻪ‪۶۳۶ ......... ................................ ................................‬‬ ‫‪ -۲‬ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﺨﺎرج اھﻞ ﺻﻔﻪ و ﺗﻮﺟﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و ﯾﺎراﻧﺶ ﺑﻪ آﻧﮫﺎ ‪۶۳۷ .........‬‬ ‫‪ -۳‬اھﻞ ﺻﻔﻪ و اﺷﺘﻐﺎل ﺑﻪ ﻋﻠﻢ و ﻋﺒﺎدت و ﺟﮫﺎد ‪۶۳۹ ................................‬‬ ‫‪ -۴‬ﺗﻌﺪاد و اﺳﺎﻣﯽ اھﻞ ﺻﻔﻪ ‪۶۴۱ ....................... ................................‬‬

‫ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬درسھﺎ و آﻣﻮﺧﺘﻨﯽھﺎ ‪٦٤٤ ....................................................‬‬ ‫‪ -۱‬ﻣﺴﺠﺪ ﯾﮑﯽ از ﻣﮫﻢﺗﺮﯾﻦ ﭘﺎﯾﮕﺎهھﺎ در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﻼﻣﯽ ‪۶۴۴ ..............‬‬ ‫‪ -۲‬ﻣﺴﺠﺪ ﻧﺸﺎن ﻓﺮاﮔﯿﺮ ﺑﻮدن اﺳﻼم اﺳﺖ ‪۶۴۵ ....... ................................‬‬ ‫‪ -۳‬ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺑﺎ اراﺋﻪ اﻟﮕﻮی ﻋﻤﻠﯽ ‪۶۴۷ .................... ................................‬‬ ‫‪ -۴‬ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﮫﺎرت و ﺗﺨﺼﺺ ‪۶۵۰ ..................... ................................‬‬ ‫‪ -۵‬ﺷﻌﺎر دوﻟﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎن ‪۶۵۰ ............................ ................................‬‬ ‫‪ -۶‬ﻣﺤﮑﻢ ﮐﺎری در ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﺴﺎﺟﺪ و ﺗﺰﺋﯿﻦ آن ‪۶۵۲ ................................‬‬ ‫‪ -۷‬ﻓﻀﺎﺋﻞ ﻣﺴﺠﺪ ﻧﺒﻮی ‪۶۵۴ ............................ ................................‬‬ ‫‪ -۸‬آﯾﻪای ﮐﻪ درﺑﺎره اھﻞ ﺻﻔﻪ و ﻓﻘﺮای ﻣﮫﺎﺟﺮﯾﻦ ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ‪۶۵۶ ........... :‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم ﭘﯿﻤﺎن ﺑﺮادری ﻣﯿﺎن ﻣﻬﺎﺟﺮان و اﻧﺼﺎر ‪٦٥٧ ...........................‬‬

‫ﭘﯿﻤﺎن ﺑﺮادری در ﻣﺪﯾﻨﻪ ‪٦٦٠ .......................... ................................‬‬ ‫درسھﺎ و آﻣﻮﺧﺘﻨﯽھﺎ ‪٦٦٦ ............................ ................................‬‬

‫‪ -۱‬اﻋﺘﻘﺎد ﻣﺸﺘﺮک‪ ،‬اﺳﺎس ارﺗﺒﺎط اﺳﺖ ‪۶۶۶ .......... ................................‬‬ ‫‪ -۲‬ﻣﺤﺒﺖ در راه ﺧﺪا اﺳﺎس ﺑﻨﯿﺎن ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺪﻧﯽ ‪۶۷۱ ...............................‬‬ ‫‪ -۳‬ﺧﯿﺮﺧﻮاھﯽ ﻣﯿﺎن ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺧﺪا ﺑﺮادر ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ‪۶۷۳ ..................‬‬ ‫‪ -۴‬از اﺑﻮھﺮﯾﺮه س رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺼﺎر ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬درﺧﺘﺎن ﺧﺮﻣﺎ را‬ ‫ﻣﯿﺎن و ﻣﺎ ﺑﺮادران ﻣﺎ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﻦ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺖ‪ .‬اﻧﺼﺎر ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺷﻤﺎ ﮐﺎر‬ ‫ﮐﻨﯿﺪ و ﻣﺎ ﺷﻤﺎ را در ﻣﯿﻮهھﺎ ﺷﺮﯾﮏ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﭘﺬﯾﺮای اﯾﻦ اﻣﺮ ھﺴﺘﯿﻢ‪۶۷۴ ...‬‬ ‫‪ -۵‬ارث ﺑﺮدن ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﺑﺮادری ‪۶۷۵ .................... ................................‬‬ ‫‪ -۶‬ارزشھﺎی اﻧﺴﺎﻧﯽ و ﻣﺒﺎدی ﻧﻤﻮﻧﻪ ‪۶۷۷ ............ ................................‬‬ ‫‪ -۷‬از ﺑﯿﻦ ﺑﺮدن ﺗﻔﺎوتھﺎی اﻗﻠﯿﻤﯽ و ﻗﺒﯿﻠﻪای ‪۶۷۸ .. ................................‬‬

‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬

‫‪١٥‬‬

‫‪ -۸‬ﻣﻮاﺧﺎت ﻋﺎﻣﻞ اﺻﻠﯽ ﻗﺪرت ﯾﺎﻓﺘﻦ ﻣﻌﻨﻮی ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ‪۶۷۹ ........................‬‬ ‫‪ -۹‬ﻓﻀﺎﯾﻞ اﻧﺼﺎر ‪۶۸۲ ..... ................................ ................................‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم ﭘﯿﻤﺎنﻧﺎﻣﻪ ﯾﺎ ﻗﺮارداد ﺻﻠﺢ‪٦٨٦ ......................................‬‬

‫اوﻟﯿﻦ ﭘﯿﻤﺎنﻧﺎﻣﻪای ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﯿﻦ ﻣﮫﺎﺟﺮان و اﻧﺼﺎر و ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﻧﻮﺷﺖ‬ ‫‪٦٨٧ ...................................................... ................................‬‬ ‫ﻣﺘﻦ ﭘﯿﻤﺎنﻧﺎﻣﻪ ‪۶۸۷ ....... ................................ ................................‬‬

‫دوم‪ :‬درﺳﮫﺎ و ﻋﺒﺮﺗﮫﺎی ﭘﻨﺪآﻣﻮز اﯾﻦ ﭘﯿﻤﺎنﻧﺎﻣﻪ ‪٦٩١ ...............................‬‬ ‫‪ -۱‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﭼﺎرﭼﻮب ﻣﻌﻨﯽ اﻣﺖ‪۶۹۱ .................... ................................‬‬ ‫‪ -۲‬ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش ﺑﺎﻻﺗﺮﯾﻦ ﻣﺮﺟﻊ ھﺴﺘﻨﺪ ‪۶۹۴ ...... ................................‬‬ ‫‪ -۳‬ﻗﻠﻤﺮو دوﻟﺖ ‪۶۹۶ ..... ................................ ................................‬‬ ‫‪ -۴‬آزادﯾﮫﺎ و ﺣﻘﻮق اﻧﺴﺎن ‪۶۹۸ ......................... ................................‬‬

‫ﺳﻮم‪ :‬ﯾﮫﻮدﯾﺎن در ﻣﺪﯾﻨﻪ ‪٧٠٥ .......................... ................................‬‬ ‫‪ -۱‬ﺗﻼش ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﺑﺮای اﯾﺠﺎد ﺷﮑﺎف و دو دﺳﺘﮕﯽ در ﺟﺒﮫﻪ داﺧﻠﯽ ‪۷۰۶ ........‬‬ ‫‪ -۲‬ھﺠﻮم ﺗﺒﻠﯿﻐﺎﺗﯽ ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﻋﻠﯿﻪ ذات اﻟﮫﯽ ‪۷۰۸ ..... ................................‬‬ ‫‪ -۳‬ﺑﯽادﺑﯽ و ﺗﻮھﯿﻦ ﯾﮫﻮد ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ‪۷۱۱ ............‬‬ ‫‪ -۴‬ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﯾﮫﻮدﯾﺎن از ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن و ﺗﻮﻃﺌﻪﭼﯿﻨﯽ ﺑﻪ ھﻤﺮاه آﻧﮫﺎ ‪۷۱۴ ...............‬‬ ‫‪ -۵‬ﻃﻌﻨﮥ ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﺑﻪ ﯾﮑﯽ از ﻋﺎﻟﻤﺎن ﯾﮫﻮد ﺑﻪ ﻧﺎم ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﺳﻼم ﺑﻪ دﻟﯿﻞ‬ ‫ﮔﺮاﯾﺶ ﺑﻪ اﺳﻼم ‪۷۱۶ ..... ................................ ................................‬‬ ‫‪ -۶‬ﭘﺨﺶ ﺷﺎﯾﻌﺎت و ﻧﺎﺳﺰاﮔﻮﯾﯽ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ‪۷۱۸ ................‬‬ ‫‪ -۷‬ﻣﻮﺿﻊ ﯾﮫﻮدﯾﺎن در ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻗﺒﻠﻪ ‪۷۱۹ ........... ................................‬‬ ‫‪ -۸‬ﺑﺮﺧﯽ از ﺻﻔﺖھﺎی ﯾﮫﻮدﯾﺎن در ﻗﺮآن ‪۷۲۸ ........ ................................‬‬

‫ﭼﮫﺎرم‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﺎر ﻓﺴﺎدﮐﻨﻨﺪﮔﺎن را درﺳﺖ و اﺻﻼح ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ ‪٧٣٧ .............‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم ﻣﻘﺎوﻣﺖ و دﻓﺎع و ﺷﺮوع ﺳﺮﯾﻪﻫﺎ ‪٧٤٢ ...........................‬‬

‫اول‪ :‬ﺷﯿﻮه ﻣﻘﺎوﻣﺖ و دﻓﺎع ‪٧٤٢ ....................... ................................‬‬ ‫‪ -۱‬ﺗﻮﺟﯿﻪ و رھﻨﻤﻮد ﻣﻌﻨﻮی ‪۷۴۶ ....................... ................................‬‬ ‫‪ -۲‬اﺳﻠﻮب ﻋﻠﻤﯽ ‪۷۴۶ .... ................................ ................................‬‬ ‫‪ -۳‬آزاد ﮐﺮدن ﻧﻔﺲ از ﺷﯿﻔﺘﮕﯽ زﻧﺪﮔﯽ دﻧﯿﺎ و واﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ آن ‪۷۴۸ ...............‬‬

‫‪١٦‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ ﭘﺎک ﮔﺮداﻧﯿﺪن ﻧﻔﺲ و آﻣﻮزش دادن آن ﺑﻪ ﺻﺒﺮ و ﺟﺎن ﻓﺪاﯾﯽ ‪۷۴۹ .............‬‬‫‪ -‬ﺟﮫﺎد ﺑﺎﻋﺚ ﻋﺰت ﻧﻔﺲ و ﻗﺪرت آن ﻣﯽﺷﻮد ‪۷۵۰ ... ................................‬‬

‫دوم‪ :‬اھﺪاف ﺟﮫﺎد در راه ﺧﺪا ‪٧٥١ ...................................................‬‬ ‫‪ -۱‬ﺣﻤﺎﯾﺖ از آزادی ﻋﻘﯿﺪه ‪۷۵۱ ........................ ................................‬‬ ‫‪ -۲‬ﺣﻤﺎﯾﺖ از ﺷﻌﺎﺋﺮ و ﻋﺒﺎدات ‪۷۵۲ ..................... ................................‬‬ ‫‪ -۳‬دﻓﻊ ﻓﺴﺎد از زﻣﯿﻦ ‪۷۵۳ .............................. ................................‬‬ ‫‪ -۴‬آزﻣﺎﯾﺶ و ﺗﺮﺑﯿﺖ و اﺻﻼح ‪۷۵۴ ...................... ................................‬‬ ‫‪ -۵‬ﺗﺮﺳﺎﻧﺪن و ﺧﻮار ﻧﻤﻮدن ﮐﺎﻓﺮان وﺗﻀﻌﯿﻒ ﺗﻮﻃﺌﮥ آﻧﺎن ‪۷۵۷ ......................‬‬ ‫‪ -۶‬رﺳﻮاﯾﯽ ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن‪۷۵۸ . ................................ ................................‬‬ ‫‪ -۷‬اﻗﺎﻣﮥ ﺣﮑﻢ ﺧﺪا و ﻧﻈﺎم اﺳﻼﻣﯽ در زﻣﯿﻦ ‪۷۵۸ .... ................................‬‬ ‫‪ -۸‬دﻓﻊ ﺗﺠﺎوز ﮐﺎﻓﺮان ‪۷۵۹ .............................. ................................‬‬

‫ﺳﻮم‪ :‬ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺳﺮاﯾﺎ و ﻏﺰوات ﻗﺒﻞ از ﺟﻨﮓ ﺑﺪر ‪٧٦٣ ..............................‬‬ ‫‪ -۱‬ﻏﺰوۀ اﺑﻮاء ‪۷۶۶ ........ ................................ ................................‬‬ ‫‪ -۲‬ﺳﺮﯾﻪ ﻋﺒﯿﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﺣﺎرث ‪۷۶۶ ....................... ................................‬‬ ‫‪ -۳‬ﺳﺮﯾﻪ ﺣﻤﺰه ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ‪۷۶۶ ................... ................................‬‬ ‫‪ -۴‬ﻏﺰوه ﺑﻮاط ‪۷۶۷ ....... ................................ ................................‬‬ ‫‪ -۵‬ﻏﺰوه ﻋﺸﯿﺮه ‪۷۶۷ ..... ................................ ................................‬‬ ‫‪ -۶‬ﺳﺮﯾﻪ ﺳﻌﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ وﻗﺎص ‪۷۶۷ ...................... ................................‬‬ ‫‪ -۷‬ﻏﺰوه ﺑﺪر اوﻟﯽ ‪۷۶۸ ... ................................ ................................‬‬ ‫‪ -۸‬ﺳﺮﯾﻪ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﺟﺤﺶ اﺳﺪی ﺑﻪ ﻧﺨﻠﻪ ‪۷۶۸ ..... ................................‬‬

‫ﭼﮫﺎرم‪ :‬درسھﺎ و آﻣﻮﺧﺘﻨﯽھﺎ ‪٧٦٩ ...................................................‬‬ ‫‪ -۱‬ﺟﮫﺎد ﭼﻪ زﻣﺎﻧﯽ ﻣﺸﺮوع ﮔﺮدﯾﺪ؟ ‪۷۶۹ .............. ................................‬‬ ‫‪ -۲‬ﺗﻔﺎوت ﺳﺮﯾﻪ و ﻏﺰوه ‪۷۶۹ ............................. ................................‬‬ ‫‪ -۳‬ﺳﺮﺷﻤﺎری ﺳﺎﮐﻨﺎن ﻣﺪﯾﻨﻪ و ارﺗﺒﺎط آن ﺑﺎ ﺳﺮﯾﻪھﺎ ‪۷۷۰ ...........................‬‬ ‫‪ -۴‬ﭘﺎﺳﺪاری اﺻﺤﺎب از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ج ‪۷۷۰ ........... ................................‬‬ ‫‪ -۵‬ﻣﺘﻦ ﭘﯿﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺑﻨﯽ ﺿﻤﺮ ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪ ‪۷۷۱ ....... ................................‬‬ ‫‪ -۶‬اوﻟﯿﻦ ﻣﺮدی ﮐﻪ در راه ﺧﺪا ﺗﯿﺮاﻧﺪاﺧﺖ ‪۷۷۳ ...... ................................‬‬ ‫‪ -۷‬ﻣﺘﻦ ﭘﯿﻤﺎنﻧﺎﻣﻪای ﮐﻪ ﺑﺎ ﺟﮫﯿﻨﻪ ﻣﻨﻌﻘﺪ ﮔﺮدﯾﺪ ‪۷۷۳ ...............................‬‬

‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬

‫‪١٧‬‬

‫‪ -۸‬ﺳﺮﯾﻪ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﺟﺤﺶ و ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺣﺎﺻﻠﻪ از آن ‪۷۷۵ ..............................‬‬ ‫‪ -۹‬اھﺪاف ﺳﺮﯾﻪھﺎ و دﺳﺘﻪھﺎی ﻧﻈﺎﻣﯽ ‪۷۷۸ ........... ................................‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ اﺳﺘﻤﺮار ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ و ﻋﻠﻤﯽ ‪٧٨٤ ...............................‬‬

‫‪ -۱‬ﺗﮑﺮار ﺳﺨﻦ ‪٧٨٦ ................................... ................................‬‬ ‫‪ -۲‬آھﺴﺘﻪ و ﺷﻤﺮده ﺷﻤﺮده ﺣﺮف زدن ‪٧٨٦ .......................................‬‬ ‫‪ -۳‬ﻣﯿﺎﻧﻪروی در ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ و اﻧﺘﺨﺎب وﻗﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐ ‪٧٨٧ .......................‬‬ ‫‪ -۴‬ﻣﺜﺎل زدن ‪٧٨٧ ..................................... ................................‬‬ ‫‪ -۵‬ﻃﺮح ﺳﺆال و ﭘﺮﺳﺶ‪٧٨٨ ......................... ................................‬‬ ‫‪ -۶‬اﻟﻘﺎی ﻣﻔﺎھﯿﻢ ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﮐﻪ ﭘﺮﺳﺶ و اھﺘﻤﺎم ورزﯾﺪن ﺑﻪ آن را در ﭘﯽ‬ ‫داﺷﺖ‪٧٨٩ ............................................... ................................‬‬ ‫‪ -۷‬اﺳﺘﻔﺎده از وﺳﺎﯾﻞ ﺗﻮﺿﯿﺤﯽ و روﺷﻨﮕﺮی ‪٧٩٠ ..................................‬‬ ‫‪ -۸‬اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮدن از ﮐﻠﻤﺎت و ﺟﻤﻼت ﻟﻄﯿﻒ و زﯾﺒﺎ ‪٧٩١ .........................‬‬ ‫‪ -۱‬ﺳﮑﻮت ﮐﺎﻣﻞ و ﮔﻮش ﻓﺮادادن ‪٧٩٥ ..............................................‬‬ ‫‪ -۲‬ﺗﺮک ﺟﺮ و ﺑﺤﺚ و ﻗﻄﻊ ﻧﮑﺮدن ﮐﻼم ﮔﻮﯾﻨﺪه ‪٧٩٦ ..............................‬‬ ‫‪ -۳‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻣﺮﺟﻌﯽ ﺑﺮای ﺣﻞ ﻣﺸﮑﻼت ‪٧٩٦ ...............................‬‬ ‫‪ -۴‬ﯾﺎدآوری اﺣﺎدﯾﺚ‪٧٩٧ .............................. ................................‬‬ ‫‪ -۵‬ﺳﺆال در ﺟﮫﺖ ﮐﺴﺐ ﻋﻠﻢ و ﻋﻤﻞ ﺑﻪ آن ‪٧٩٨ ..................................‬‬ ‫‪ -۶‬ﺳﺨﺘﮕﯿﺮی ﻧﻤﻮدن و ﻧﭙﺮﺳﯿﺪن از ﻣﺘﺸﺎﺑﻪ ‪٧٩٨ .................................‬‬ ‫‪ -۷‬ﻧﭙﺮﺳﯿﺪن از ﻣﺴﺌﻠﻪای ﮐﻪ ﺷﺎرع در ﻣﻮرد آن ﺳﮑﻮت ﮐﺮده اﺳﺖ ‪٧٩٩ .......‬‬ ‫‪ -۸‬ﻏﻨﯿﻤﺖ ﺷﻤﺮدن ﺗﻨﮫﺎﯾﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و ﺳﺆال ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ از اﯾﺸﺎن ‪٧٩٩ .....‬‬ ‫‪ -۹‬رﻋﺎﯾﺖ ﺣﺎﻟﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و ﭘﺎﻓﺸﺎری ﻧﮑﺮدن ﺑﺮ ﭘﺮﺳﯿﺪن ﺳﺆال از اﯾﺸﺎن‬ ‫‪٨٠٠ ...................................................... ................................‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ رﺧﺪادﻫﺎ و وﺿﻊ ﻗﺎﻧﻮن ‪٨٠١ ........................................‬‬

‫ﻧﺨﺴﺖ‪ :‬ﺣﻞ ﻣﺸﮑﻞ ﺑﺤﺮان اﻗﺘﺼﺎدی‪٨٠١ ...........................................‬‬ ‫ﺗﺸﺮﯾﻌﺎت و ﻗﻮاﻧﯿﻦ ‪٨٠٨ ................................ ................................‬‬ ‫‪ -۱‬ﺗﺸﺮﯾﻊ ﻓﺮﯾﻀﮥ روزه‪۸۰۸ .............................. ................................‬‬

‫‪١٨‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫‪ -۲‬ﺗﺸﺮﯾﻊ زﮐﺎت ﻓﻄﺮ ‪۸۰۹ ................................ ................................‬‬ ‫‪ -۳‬ﻧﻤﺎز ﻋﯿﺪ ‪۸۱۰ ......... ................................ ................................‬‬ ‫‪ -۴‬ﻣﺸﺮوع ﺷﺪن زﮐﺎت ‪۸۱۱ ............................. ................................‬‬ ‫‪ -۵‬ازدواج ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺎ ﻋﺎﯾﺸﻪ ‪۸۱۷ ............... ................................‬‬

‫ﺳﺨﻦ ﻧﺎﺷﺮ‬ ‫در آﺳﺘﺎﻧﻪ ﻗﺮن ﺷﺸﻢ ﻣﯿﻼدی و ﺑﺎ ﻗﺮارﮔﺮﻓﺘﻦ ﺟﮫﺎن در ﺣﺎﻟﺘﯽ از ھﺮج و ﻣﺮج و‬ ‫ﺑﯽﺑﻨﺪوﺑﺎری‪ ،‬ﻣﺮدﻣﺎن آن ﻗﺮن‪ ،‬ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻇﮫﻮر ﭘﯿﺸﻮاﯾﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ آﺷﻔﺘﮕﯽ ﺳﺎﻣﺎن‬ ‫ﺑﺨﺸﺪ و ﻗﻮاﻧﯿﻦ اﺑﺪی ﻃﺒﯿﻌﺖ و آﺋﯿﻦ ﭼﮕﻮﻧﻪ زﯾﺴﺘﻦ را در ﻣﺴﯿﺮ اﺻﻠﯽ و ﺟﺎوﯾﺪ آن‬ ‫ھﺪاﯾﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ و رﺷﺘﻪھﺎی ﮔﺴﯿﺨﺘﻪ ﻧﻈﺎمھﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ را ﺑﻪ ھﻢ ﭘﯿﻮﻧﺪ دھﺪ و ﺷﺎھﺮاه‬ ‫زﻧﺪﮔﯽ را در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﺴﺘﮕﺎن وادی ﻃﻠﺐ و رھﺮوان ﻣﺴﺘﻌﺪ ﺑﮕﺸﺎﯾﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬وﺟﻮد و‬ ‫ﻇﮫﻮر ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻣﺴﺘﻌﺪ ﺑﻮد ﺗﺎ ﭼﻨﯿﻦ وﻇﯿﻔﻪ ﺑﺰرگ و ﺷﮕﺮﻓﯽ را اﻧﺠﺎم دھﺪ و ﺑﺘﻮاﻧﺪ‬ ‫وﺟﻮد ﺗﺸﻨﮕﺎن ﻋﺪل و آزادی و ﺑﺮادری و ﺑﺮاﺑﺮی را ﺳﯿﺮاب ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬ ‫از آن زﻣﺎن ﺗﺎﮐﻨﻮن ﻣﺆﻟﻔﺎن و ﺻﺎﺣﺐﻧﻈﺮان زﯾﺎدی در ﺳﯿﺮۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫ﻗﻠﻢﻓﺮﺳﺎﯾﯽ ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ و ھﺮ ﯾﮏ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪای ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ در ﺑﺮاﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﻮۀ ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎر ﺑﻪ‬ ‫ادای ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﺑﭙﺮدازﻧﺪ‪ّ ،‬اﻣﺎ اھﻤﯿﺖ ﺗﺮﺟﻤﮥ اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ اﺳﺘﺎدﮔﺮ ﮔﺮاﻧﻘﺪر‬ ‫ﺟﻨﺎبآﻗﺎی دﮐﺘﺮ ﻋﻠﯽ ﻣﺤﻤﺪ ﺻﻼﺑﯽ ﺑﻪ رﺷﺘﻪ ﺗﺤﺮﯾﺮ درآﻣﺪه اﺳﺖ و ﺗﻮﺳﻂ ھﯿﺌﺖ ﻋﻠﻤﯽ‬ ‫اﻧﺘﺸﺎرات ﺣﺮﻣﯿﻦ ﯾﻌﻨﯽ آﻗﺎﯾﺎن ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ رﯾﮕﯽ اﺣﻤﺪی‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﺤﮑﯿﻢ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ و ﻣﺤﻤﺪﮔﻞ‬ ‫ﮔﻤﺸﺎدزھﯽ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪ ،‬از اﯾﻦ ﺟﮫﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺆﻟﻒ ﮐﻮﺷﯿﺪه اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﺮﺧﻼف‬ ‫ﺳﺎﯾﺮ ﮐﺘﺎﺑﮫﺎی ﺳﯿﺮه ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ ﺳﯿﺮه ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﭘﺮداﺧﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮر‬ ‫ﻣﻔﺼﻞ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ ﺣﻮادث ﺳﯿﺮه ﺑﭙﺮدازد و در ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ ھﺮ ﯾﮏ از اﯾﻦ ﺣﻮادث‪ ،‬اھﻤﯿﺖ‬ ‫آن را ﺑﺮای ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻗﺸﺮھﺎی ﺟﺎﻣﻌﻪ از ﺟﻤﻠﻪ‪ :‬دﻋﻮﺗﮕﺮان‪ ،‬ﻣﺮﺑﯿﺎن‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪھﺎن ﻧﻈﺎﻣﯽ‪،‬‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﺘﻤﺪاران‪ ،‬ﻋﻠﻤﺎ‪ ،‬ﺗﺎﺟﺮان و ‪ ...‬ﺑﯿﺎن ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺷﺮاﯾﻂ ﺗﺤﻘﻖ ﺟﺎﻣﻌﻪای اﯾﺪهآل و ﻧﻤﻮﻧﻪ‬ ‫واﻣﺘﯽ ﻣﺆﻣﻦ و ﻧﻤﻮﻧﻪ را ﺑﯿﺎن ﻧﻤﺎﯾﺪ؛ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﯽ دﯾﮕﺮ ﻣﺆﻟﻒ درﺻﺪد آن اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ‬ ‫ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﭙﺮدازد ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﻮاﻧﺴﺖ از ﻋﺮبھﺎی ﺻﺤﺮاﻧﺸﯿﻦ و ﺑﺪوی ﮐﻪ‬ ‫راهﺟﻮﯾﯽ ﺑﻪ ﺳﯿﻨﮥ ﭘﺮﮐﯿﻨﻪ آﻧﺎن دﺷﻮار ﺑﻮد و ﺑﺎ ھﺮ ﺗﭙﺶ ﻗﻠﺒﺸﺎن‪ ،‬ﻧﻔﺮت از ﻣﺤﻤﺪ ج را‬ ‫ﻣﺘﺬﮐﺮ ﻣﯽﮔﺮدﯾﺪﻧﺪ و ﻋﺎﻃﻔﻪ را ﺑﻪ ﮐﺸﺘﺎرﮔﺎه ﻓﺎﺟﻌﻪ ﻣﯽﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺘﯽ ﺳﺎﺧﺖ ﮐﻪ در روز‬

‫‪٢٠‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫رﺣﻠﺖ اﯾﺸﺎن ﯾﮏ درﯾﺎ اﺷﮏ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ داﺷﺘﻨﺪ و ﯾﮏ دﻧﯿﺎ ﻏﻢ ﺑﻪ دل و ﺑﻌﺪ از رﺣﻠﺖ آن‬ ‫ﺣﻀﺮت ﻧﯿﺰ در راﺳﺘﺎی اﻋﺘﻼی دﯾﻦ اﺳﻼم از ھﯿﭻ ﮐﻮﺷﺸﯽ درﯾﻎ ﻧﻮرزﯾﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﯿﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ اﯾﻦ ﻋﻤﻞ را ﺧﺎﻟﺺ در ﺟﮫﺖ رﺿﺎی ﺧﻮﯾﺶ ﺑﮕﺮداﻧﺪ و ﮔﺎﻣﯽ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ در راﺳﺘﺎی ھﺪاﯾﺖ ﺟﺎﻣﻌﮥ ﺑﺸﺮی از ﻇﻠﻤﺖ و اﻧﺤﺮاﻓﯽ ﮐﻪ در آن ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽﺑﺮد‪.‬‬ ‫اﻧﺘﺸﺎرات ﺣﺮﻣﯿﻦ‬ ‫ﺑﮫﺎر ‪۸۵‬‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬ ‫ﺑﺮرﺳﯽ ﺳﯿﺮۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺮای ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬ﺣﺎﺋﺰ اھﻤﯿﺖ اﺳﺖ؛ ﭼﺮاﮐﻪ ﭼﻨﺪﯾﻦ‬ ‫ھﺪف را ﺗﺤﻘﻖ ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ و ﯾﮑﯽ از ﻣﮫﻢﺗﺮﯾﻦ آﻧﮫﺎ اﻗﺘﺪا ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ‬ ‫ﺷﻨﺎﺧﺖ از ﻃﺮﯾﻖ ﺷﺨﺼﯿﺖ‪ ،‬ﮐﺎرھﺎ‪ ،‬ﺳﺨﻨﺎن و ﺗﻘﺮﯾﺮات اﯾﺸﺎن ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﯽ‬ ‫ﺳﯿﺮۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﯿﺶ از ﭘﯿﺶ اﺣﺴﺎس ﻣﺤﺒﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‬ ‫و اﯾﻦ ﻣﺤﺒﺖ‪ ،‬در وﺟﻮدﺷﺎن رﺷﺪ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﯽ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺎ‬ ‫زﻧﺪﮔﯽ ﯾﺎران آن ﺣﻀﺮت ﮐﻪ در ﮐﻨﺎر او ﺟﮫﺎد ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﻧﯿﺰ آﺷﻨﺎ ﻣﯽﺷﻮد و اﯾﻦ ﺑﺮرﺳﯽ‪ ،‬او‬ ‫را ﺑﻪ دوﺳﺖ داﺷﺘﻦ آﻧﺎن و ﺣﺮﮐﺖ در ﻣﺴﯿﺮ آﻧﮫﺎ و ﭘﯿﺮوی از راھﺸﺎن ﻓﺮا ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬ﺳﯿﺮۀ‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ‪ ،‬زﻧﺪﮔﯽ آن ﺣﻀﺮت را ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﺟﺰﺋﯿﺎت از وﻻدت ﺗﺎ وﻓﺎت از ﺟﻤﻠﻪ‪:‬‬ ‫ﮐﻮدﮐﯽ‪ ،‬ﺟﻮاﻧﯽ‪ ،‬زﻧﺪﮔﯽ‪ ،‬دﻋﻮت و ﺟﮫﺎد و ﺷﮑﯿﺒﺎﯾﯽھﺎ و ﭘﯿﺮوزیھﺎﯾﺶ ﺑﺮ دﺷﻤﻨﺎن را‬ ‫ﺑﺮای ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬روﺷﻦ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ اﺛﺒﺎت ﻣﯽﮔﺮدد ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻋﻼوه ﺑﺮ‬ ‫ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﺧﻄﯿﺮ رﺳﺎﻟﺖ‪ ،‬ﭘﺪر‪ ،‬ھﻤﺴﺮ‪ ،‬رھﺒﺮ‪ ،‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ ،‬ﺣﺎﮐﻢ‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﺘﻤﺪار‪ ،‬ﻣﺮﺑﯽ‪ ،‬دﻋﻮﺗﮕﺮ و‬ ‫زاھﺪ و ﻗﺎﺿﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻪھﺎی ﺧﻮﯾﺶ را در ﺳﯿﺮۀ‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻣﯽﯾﺎﺑﻨﺪ‪.‬‬ ‫دﻋﻮﺗﮕﺮ در ﺳﯿﺮۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج روشھﺎی دﻋﻮت و ﻣﺮاﺣﻞ آن را ﻣﯽآﻣﻮزد‪ .‬ﺑﺎ ﺷﯿﻮۀ‬ ‫ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮای ھﺮ ﻣﺮﺣﻠﻪ از ﻣﺮاﺣﻞ دﻋﻮت‪ ،‬آﺷﻨﺎ ﻣﯽﺷﻮد و از اﯾﻦ راھﮑﺎرھﺎ در ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ‬ ‫ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻣﺮدم و دﻋﻮت آﻧﮫﺎ ﺑﻪ اﺳﻼم اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺑﻪ ﮐﻮﺷﺶ ﺑﺰرﮔﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل‬ ‫اﮐﺮم ﺑﺮای اﻋﻼی ﮐﻠﻤﻪ اﻟﻠﻪ ﻣﺒﺬول داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﯽ ﻣﯽﺑﺮد و ﻣﯽداﻧﺪ ﮐﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫ﻣﺸﮑﻼت و ﻣﻮاﻧﻊ و دﺷﻮاریھﺎ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻋﻤﻞ ﮐﻨﺪ و ﻣﻮﺿﻊ درﺳﺘﯽ ﮐﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﺨﺘﯽھﺎ‬ ‫و ﻣﺸﮑﻼت ﺑﺎﯾﺪ اﺗﺨﺎذ ﺷﻮد‪ ،‬ﮐﺪام اﺳﺖ؟‬ ‫ﻣﺮﺑﯽ‪ ،‬در ﺳﯿﺮۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج درسھﺎﯾﯽ در ﻣﻮرد ﺗﺮﺑﯿﺖ و ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻦ‬ ‫ﺑﺮ ﻣﺮدم ﺑﻪ ﻃﻮر ﻋﻤﻮم و ﺑﺮ ﺻﺤﺎﺑﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺧﺎص ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﭘﯽ ﻣﯽﺑﺮد ﮐﻪ‬ ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ از آﻧﮫﺎ ﻧﺴﻞ ﺗﺮﺑﯿﺖ ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﺑﯽﻧﻈﯿﺮی ﺑﻪ وﺟﻮد آورد و اﻣﺘﯽ ﺳﺎﺧﺖ ﮐﻪ اﻣﺮ ﺑﻪ‬

‫‪٢٢‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﻣﻌﺮوف ﻧﮫﯽ از ﻣﻨﮑﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺑﻪ ﺧﺪا اﯾﻤﺎن دارد و ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ آﻧﺎن دوﻟﺘﯽ ﺗﺸﮑﯿﻞ داد‬ ‫ﮐﻪ ﻋﺪاﻟﺖ را در ﺷﺮق و ﻏﺮب ﻋﺎﻟﻢ‪ ،‬ﮔﺴﺘﺮش داد‪.‬‬ ‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪھﺎن ﻧﻈﺎﻣﯽ در ﺳﯿﺮۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺎ ﻧﻈﻤﯽ دﻗﯿﻖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪای ھﺪﻓﺪار در‬ ‫ﻓﻨﻮن ﻓﺮﻣﺎﻧﺪھﯽ ﻟﺸﮑﺮھﺎ و ﻗﺒﺎﯾﻞ و ﻣﻠﺘﮫﺎ و اﻣﺘﮫﺎ آﺷﻨﺎ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﻧﻤﻮﻧﻪھﺎی روﺷﻨﯽ در‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی و دﻗﺖ در ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﯿﺮی و اﺟﺮا ﻧﻤﻮدن ﻃﺮحھﺎ ﻣﯽﯾﺎﺑﻨﺪ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﭘﯽ‬ ‫ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺮای ﺗﺒﻠﻮر ﻣﺒﺎدی ﻋﺪاﻟﺖ و اﺣﯿﺎی ﻗﻮاﻋﺪ ﺷﻮرا و ﻧﻈﺎم ﻣﺸﻮرﺗﯽ‬ ‫ﻣﯿﺎن ﻟﺸﮑﺮ و ﻓﺮﻣﺎﻧﺪھﺎن و ﺣﺎﮐﻢ و ﻣﺮدم‪ ،‬ﺳﻌﯽ و ﺗﻼش ﺑﯽوﻗﻔﻪ ﻣﯽﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﺘﻤﺪاران ﻧﯿﺰ از ﺳﯿﺮۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻧﺤﻮۀ رﻓﺘﺎرش را ﺑﺎ ﺳﺮﺳﺨﺖﺗﺮﯾﻦ دﺷﻤﻨﺎن‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﯽاش ﻣﯽآﻣﻮزﻧﺪ؛ دﺷﻤﻨﺎﻧﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺑﻦ ﺳﻠﻮل ﮐﻪ اﻇﮫﺎر اﺳﻼم‬ ‫ﻣﯽﮐﺮد و در درون ﺧﻮد‪ ،‬ﮐﻔﺮ و دﺷﻤﻨﯽ ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج را ﭘﻨﮫﺎن ﻣﯽﻧﻤﻮد و ﻋﻠﯿﻪ او‬ ‫ﺗﻮﻃﺌﻪ ﻣﯽﮐﺮد و اﻗﺪام ﺑﻪ ﺷﺎﯾﻌﻪ ﭘﺮاﮐﻨﯿﮫﺎﯾﯽ ﻣﯽﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻧﺎراﺣﺘﯽ رﺳﻮل اﮐﺮم‬ ‫ﻣﯽﮔﺮدﯾﺪ و ھﺪﻓﺶ اﯾﻦ ﺑﻮد ﺗﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج را ﻣﺴﺘﺄﺻﻞ ﺳﺎزد و ﻣﺮدم را از او ﮔﺮﯾﺰان و‬ ‫ﻣﺘﻨﻔﺮ ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎ او رﻓﺘﺎر ﮐﺮد و ﭼﮕﻮﻧﻪ او را ﺑﺎ ﮐﯿﻨﻪھﺎﯾﺶ ﺗﺤﻤﻞ‬ ‫ﻧﻤﻮد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺑﺮای ھﻤﻪ آﺷﮑﺎر ﺷﺪ و ﻣﺮدم او را ﺗﺮک ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ .‬ﺣﺘﯽ‬ ‫ﻧﺰدﯾﮏﺗﺮﯾﻦ اﻓﺮادش او را رھﺎ ﮐﺮدﻧﺪ و ھﻤﻪ ﻣﻄﯿﻊ دﺳﺘﻮر و ﻓﺮاﻣﯿﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﮔﺸﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻋﻠﻤﺎ ﻧﯿﺰ از ﺳﯿﺮۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﺑﻪ آﻧﺎن در ﻓﮫﻤﯿﺪن و ﻓﮫﻤﺎﻧﺪن ﮐﺘﺎب‬ ‫ﺧﺪا ﮐﻤﮏ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﻣﯽآﻣﻮزﻧﺪ؛ زﯾﺮا ﻋﻤﻞ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ اﺳﺖ و در‬ ‫ﺳﯿﺮه‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ اﺳﺒﺎب ﻧﺰول آﯾﺎت ﭘﯽ ﺑﺮد ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬آﺷﻨﺎﯾﯽ ﺑﺎ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫ﻋﻠﻤﺎ و داﻧﺸﻤﻨﺪان را ﺑﺮای ﻓﮫﻤﯿﺪن و ﻓﮫﻤﺎﻧﺪن آﯾﺎت ﻗﺮآن و اﺳﺘﺪﻻل از آن و ﺑﻪ‬ ‫ﺳﺮﺑﺮدن ﺑﺎ ﺣﻮادث آن‪ ،‬ﯾﺎری ﻣﯽﮐﻨﺪ و آﻧﮫﺎ اﺣﮑﺎم ﺷﺮﻋﯽ و اﺻﻮل ﺳﯿﺎﺳﺖ اﺳﻼﻣﯽ را از‬ ‫آن‪ ،‬اﺳﺘﺨﺮاج ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و ﺑﻪ ﻣﻌﺎرف درﺳﺘﯽ در ﻋﻠﻮم ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺳﻼﻣﯽ دﺳﺖ ﻣﯽﯾﺎﺑﻨﺪ و‬ ‫در ﭘﺮﺗﻮ ﺳﯿﺮۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻠﻤﺎ‪ ،‬ﻧﺎﺳﺦ و ﻣﻨﺴﻮخ و دﯾﮕﺮ ﻋﻠﻮم را درک‬ ‫ّ‬ ‫ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و روح اﺳﻼم و اھﺪاف واﻻی آن را درﻣﯽﯾﺎﺑﻨﺪ‪ .‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ اﻧﺴﺎنھﺎی ﻣﺘﻘﯽ و‬ ‫ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎر ﺑﺎ ﻣﻔﺎھﯿﻢ زھﺪ و ﺣﻘﯿﻘﺖ و ھﺪﻓﺶ آﺷﻨﺎ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﯿﺮۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺮای ﺗﺎﺟﺮان ﻧﯿﺰ اﻟﮕﻮ و ﻧﻤﻮﻧﻪ اﺳﺖ؛ ﭼﺮاﮐﻪ ﺗﺎﺟﺮان‪ ،‬از ﺳﯿﺮه‪،‬‬ ‫ﻣﻘﺎﺻﺪ ﺗﺠﺎرت و ﻗﻮاﻧﯿﻦ و راهھﺎی آن را ﻣﯽآﻣﻮزﻧﺪ و آﻧﮫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻣﺸﮑﻼت ھﺴﺘﻨﺪ‪،‬‬ ‫ﺑﺎﻻﺗﺮﯾﻦ درﺟﺎت ﺻﺒﺮ و ﭘﺎﯾﺪاری را از ﺳﯿﺮۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺮا ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫‪٢٣‬‬

‫ارادهھﺎﯾﺸﺎن ﺑﺮای ﺣﺮﮐﺖ در راه دﻋﻮت ﺑﻪ اﺳﻼم‪ ،‬ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻣﯽﮔﺮدد و اﻋﺘﻤﺎدﺷﺎن ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰوﺟﻞ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﻪ ﻃﻮر ﺣﺘﻢ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﭘﯽ ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ ﮐﻪ ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬از‬ ‫آن ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎران اﺳﺖ ‪.١‬‬ ‫آﺧﺮاﻻﻣﺮ اﯾﻨﮑﻪ اﻣﺖ‪ ،‬از ﺳﯿﺮه ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج آداب واﻻ و اﺧﻼق ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه و ﻋﻘﺎﯾﺪ‬ ‫ﺳﺎﻟﻢ و ﻋﺒﺎدت درﺳﺖ و روح ﺑﻠﻨﺪ و ﭘﺎﮐﯿﺰﮔﯽ ﻗﻠﺐ و ﻣﺤﺒﺖ ﺟﮫﺎد در راه ﺧﺪا و ﺷﻮق‬ ‫ﺷﮫﺎدت را ﻣﯽآﻣﻮزد‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﺟﮫﺖ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﻟﺤﺴﯿﻦ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﺎ ﻏﺰوهھﺎی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫را ھﻤﺎﻧﻨﺪ ﺳﻮرهھﺎی ﻗﺮآن ﯾﺎد ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﯿﻢ« و از ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از‬ ‫ﻋﻤﻮﯾﻢ زھﺮی ﻣﯽﮔﻔﺖ‪ :‬در داﻧﺶ ﻏﺰوهھﺎ‪ ،‬داﻧﺶ دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت ﻧﮫﻔﺘﻪ اﺳﺖ و اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ‬ ‫ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺳﻌﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ وﻗﺎص ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭘﺪرم ﺟﻨﮓھﺎی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ را ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﯽآﻣﻮﺧﺖ و آن را‬ ‫ﺑﺮای ﻣﺎ ﺗﮑﺮار ﻣﯽﮐﺮد« و ﻣﯽﮔﻔﺖ‪» :‬اﯾﻨﮫﺎ ﺷﺎھﮑﺎر ﭘﺪراﻧﺘﺎن اﺳﺖ‪ ،‬آﻧﮫﺎ را از ﯾﺎد ﻧﺒﺮﯾﺪ« ‪.٢‬‬ ‫ﺑﺮرﺳﯽ ﺳﯿﺮه و رھﻨﻤﻮدھﺎی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﺗﺮﺑﯿﺖ اﻣﺖ و ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺣﮑﻮﻣﺖ‪ ،‬ﺑﻪ‬ ‫ﻋﻠﻤﺎ و رھﺒﺮان و ﻓﻘﮫﺎ وﺣﺎﮐﻤﺎن ﮐﻤﮏ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻋﻮاﻣﻞ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ و ﺳﻘﻮط‪،‬‬ ‫راه ﻗﺪرت ﯾﺎﻓﺘﻦ اﺳﻼم و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را درﯾﺎﺑﻨﺪ و ﺑﺎ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﮐﺎﻣﻞ ﺳﯿﺮۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫در ﺗﺮﺑﯿﺖ اﻓﺮاد و ﭘﺮورش اﻧﺴﺎنھﺎی ﻣﺆﻣﻦ و اﺣﯿﺎی ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﺑﺮﭘﺎﯾﯽ دوﻟﺖ‪ ،‬آﺷﻨﺎ ﺷﻮﻧﺪ و‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺣﺮﮐﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج را در ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻣﺮاﺣﻞ دﻋﻮت و ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ او را در ﻣﻮاﺟﻪ‬ ‫ﺷﺪن ﺑﺎ روشھﺎی ﻣﺸﺮﮐﺎن درﺑﺎرۀ ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ دﻋﻮت‪ ،‬ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﻨﺪ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی دﻗﯿﻖ اورا‬ ‫در ھﺠﺮت ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ و ﺗﻼش اﯾﺸﺎن ﺑﺮای ﻗﺎﻧﻊ ﮐﺮدن اھﻞ ﻃﺎﺋﻒ ﺑﺎ دﻋﻮت و ﻋﺮﺿﻪ ﮐﺮدن‬ ‫اھﺪاف ﺧﻮد در ﻣﻮﺳﻢ ﺣﺞ ﺑﺮ ﻗﺒﺎﯾﻞ و دﻋﻮت ﺗﺪرﯾﺠﯽ آن ﺣﻀﺮت از اﻧﺼﺎر‪ ،‬ﺑﺮای ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ‬ ‫اﺳﻼم و ﺳﭙﺲ ھﺠﺮت ﻣﺒﺎرک اﯾﺸﺎن ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ را ﻣﺸﺎھﺪه ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺎ ﺗﻔﮑﺮ و اﻧﺪﯾﺸﯿﺪن در واﻗﻌﻪ ھﺠﺮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی و اﺟﺮای‬ ‫آن و ﻣﻘﺪﻣﺎت ھﺠﺮت و آﻧﭽﻪ ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺧﻮاھﯿﻢ رﺳﯿﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﻣﻨﺒﻊ اﺻﻠﯽ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج وﺣﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی در ﮐﺎرھﺎ‪،‬‬ ‫ﺟﺰﺋﯽ از ﺳﻨﺖ و ﺑﺨﺸﯽ از ﺗﮑﻠﯿﻒ اﻟﮫﯽ در ھﻤﮥ اﻣﻮری اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬ﺧﻮاﺳﺘﻪ‬ ‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬از روش ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﻓﻨﻮن ﻓﺮﻣﺎﻧﺪھﯽ ﺟﻨﮓ و ﻣﮫﺎرت در‬ ‫ادارۀ ھﺮ ﻣﺮﺣﻠﻪ و ﻣﮫﺎرت در اﻧﺘﻘﺎل از ﺳﻄﺤﯽ ﺑﻪ ﺳﻄﺤﯽ دﯾﮕﺮ را ﻣﯽآﻣﻮزﻧﺪ و ﻓﺮا‬ ‫‪ -١‬ﻣﺪﺧﻞ اﻟﺪراﺳﺔ اﻟﺴﯿﺮة‪ ،‬ﯾﺤﯿﯽ اﻟﯿﺤﯿﯽ‪ ،‬ص ‪.۴‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺒﺪاﯾﺔ واﻟﻨﮫﺎﯾﺔ‪ ،‬ج‪ ،۲‬ص‪.۲۴۲‬‬

‫‪٢٤‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎ ﻗﺪرﺗﮫﺎﯾﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﯾﮫﻮدﯾﺎن و ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن و ﮐﻔﺎر و‬ ‫ﻧﺼﺎری ﺑﺮﺧﻮرد ﻧﻤﻮدﻧﺪ و ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺮ ھﻤﮥ اﯾﻦ دﺷﻤﻨﺎن ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﺗﻮﻓﯿﻖ اﻟﮫﯽ و ﭘﺎﯾﺒﻨﺪی ﺑﻪ‬ ‫ﺷﺮاﯾﻂ ﭘﯿﺮوزی و اﺳﺒﺎﺑﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ در ﮐﺘﺎﺑﺶ ﺑﻪ آن راھﻨﻤﺎﯾﯽ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﯿﺮوز‬ ‫ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﮫﻢﺗﺮﯾﻦ و اﺻﻠﯽﺗﺮﯾﻦ ﻋﺎﻣﻞ ﻗﺪرت ﯾﺎﻓﺘﻦ و دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻋﺰت و ﻗﺪرت ﮔﺬﺷﺘﻪ و‬ ‫ﺣﺎﮐﻢ ﻗﺮار دادن ﺷﺮﯾﻌﺖ ﭘﺮوردﮔﺎر در زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﭘﯿﺮوی از رھﻨﻤﻮدھﺎی‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﺖ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ُ ۡ َ ُ ْ َّ َ َ َ ُ ْ‬ ‫َ َ َ َّ ْ َ َّ َ َ‬ ‫َُّ ََ ُ‬ ‫ِيعوا ٱ َّلر ُسول ۖ فإِن ت َول ۡوا فإِ� َما عل ۡيهِ َما �ِل َوعل ۡي�م َّما‬ ‫﴿قل أطِيعوا ٱ� وأط‬ ‫ُ ُ ُ ََُۡ ْ ََ ََ‬ ‫ُّۡ‬ ‫� ٱ َّلر ُسول إ َّ� ٱ ۡ�َ َ� ٰ ُغ ٱل ۡ ُمب ُ‬ ‫�ِل ُت ۡمۖ �ن ت ِطيعوه �هتد ۚوا وما‬ ‫�‪] ﴾٥٤‬اﻟﻨﻮر‪.[۵۴ :‬‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫»ﺑﮕﻮ از ﺧﺪا و از ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ اﻃﺎﻋﺖ ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺳﺮﭘﯿﭽﯽ ﮐﺮدﯾﺪ و روﯾﮕﺮدان ﺷﺪﯾﺪ‪ ،‬ﺑﺮ او‬ ‫)ﻣﺤﻤﺪ( اﻧﺠﺎم ﭼﯿﺰی واﺟﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﻋﮫﺪۀ وی ﻧﮫﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ھﻢ اﻧﺠﺎم‬ ‫ﭼﯿﺰی واﺟﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﻋﮫﺪۀ ﺷﻤﺎ ﻧﮫﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ اﮔﺮ از او اﻃﺎﻋﺖ ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬ھﺪاﯾﺖ‬

‫ﺧﻮاھﯿﺪ ﯾﺎﻓﺖ )در ھﺮ ﺣﺎل( ﺑﺮ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺟﺰ اﺑﻼغ روﺷﻦ و ﺗﺒﻠﯿﻎ آﺷﮑﺎر ﻧﯿﺴﺖ«‪.‬‬ ‫ﻣﻀﻤﻮن آﯾﻪ ﺑﺮ اﯾﻦ اﻣﻮر دﻻﻟﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺮوی از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺗﻨﮫﺎ راه اﺻﻠﯽ‬ ‫ﻋﺰت و ﻗﺪرت ﯾﺎﻓﺘﻦ اﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ اﺳﺖ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َۡ‬ ‫َ َ َ َّ ُ َّ َ َ ُ ْ‬ ‫ُ ۡ َ َ ُ ْ َّ ٰ َ ٰ َ‬ ‫ۡ َ‬ ‫ت ليَ ۡس َتخل ِف َّن ُه ۡم ِ� ٱ� ِ‬ ‫�ض‬ ‫﴿وعد ٱ� ٱ�‬ ‫ِين َءامنوا مِن�م وع ِملوا ٱل�ل ِ� ِ‬ ‫َّ‬ ‫َۡ َ َ‬ ‫َۡ ۡ َ َُ َ ّ‬ ‫ِن ل َ ُه ۡم د َ‬ ‫ك َ َّ‬ ‫َك َما ٱ ۡس َت ۡخلَ َف ٱ َّ� َ‬ ‫ِين ُه ُم ٱ�ِي ٱرت ٰ‬ ‫� ل ُه ۡم‬ ‫ِين مِن �بل ِ ِهم و�م‬ ‫ََ‬ ‫َ َ ُ َ ّ َ َّ ُ ّ ۢ َ ۡ َ ۡ ۡ َ ۡ ٗ َ ۡ ُ ُ َ َ ُ ۡ ُ َ‬ ‫َ ۡٗ‬ ‫�ا ۚ َو َمن �ف َر َ� ۡع َد‬ ‫��ون ِ� ش ٔ‬ ‫و�بدِ�هم ِمن �ع ِد خوف ِ ِهم أمنا ۚ �عبدون ِ� � � ِ‬ ‫َ َ ُ ْ َّ َ ٰ َ َ َ ُ ْ َّ َ ٰ َ َ َ ُ ْ َّ ُ َ‬ ‫َ ٰ َ َ ُ ْ َ ٰٓ َ ُ ُ ۡ َ ٰ ُ َ‬ ‫سقون‪ ٥٥‬وأ�ِيموا ٱلصلوة وءاتوا ٱلزكوة وأطِيعوا ٱلرسول‬ ‫�ل ِك فأو��ِك هم ٱل� ِ‬ ‫َ َ َّ ُ ۡ ُ َ ُ َ‬ ‫لعل�م ت ۡر�ون‪] ﴾٥٦‬اﻟﻨﻮر‪.[۵۶-۵۵ :‬‬ ‫»ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ از ﺷﻤﺎ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن آوردهاﻧﺪ و ﮐﺎرھﺎی ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﻧﺠﺎم دادهاﻧﺪ‪ ،‬وﻋﺪه‬ ‫ً‬ ‫ﻣﯽدھﺪ ﮐﻪ آﻧﺎن را ﻗﻄﻌﺎ ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ در زﻣﯿﻦ ﺧﻮاھﺪ ﮐﺮد‪ .‬ھﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﭘﯿﺸﯿﻨﯿﺎن را‬ ‫ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﻗﺒﻞ از آﻧﺎن ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ آﺋﯿﻦ اﯾﺸﺎن را ﮐﻪ ﺑﺮای آﻧﺎن ﻣﯽﭘﺴﻨﺪد‪،‬‬ ‫ً‬ ‫ﺣﺘﻤﺎ ﭘﺎﺑﺮﺟﺎ و ﺑﺮﻗﺮار ﺧﻮاھﺪ ﺳﺎﺧﺖ و ﻧﯿﺰ ﺧﻮف و ھﺮاس آﻧﺎن را ﺑﻪ اﻣﻨﯿﺖ و آراﻣﺶ‬ ‫ﻣﺒﺪل ﻣﯽﺳﺎزد‪ .‬آن ﮔﺎه ﻣﺮا ﻣﯽﭘﺮﺳﺘﻨﺪ و ﭼﯿﺰی را ﺷﺮﯾﮑﻢ ﻧﻤﯽﮔﺮداﻧﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از اﯾﻦ‬ ‫ً‬ ‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﮐﺎﻓﺮ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬آﻧﺎن ﮐﺎﻣﻼ ﻓﺎﺳﻘﺎن ھﺴﺘﻨﺪ و ﻧﻤﺎز را ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ و زﮐﺎت را ﺑﭙﺮدازﯾﺪ‬

‫و از ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ اﻃﺎﻋﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ رﺣﻢ ﺷﻮد«‪.‬‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫‪٢٥‬‬

‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و ﯾﺎراﻧﺶ ﻗﺒﻞ از ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺣﮑﻮﻣﺖ و دوﻟﺖ در ﻣﺪﯾﻨﻪ‪ ،‬ﺷﺮاﯾﻂ دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ‬ ‫ﺑﻪ ﻗﺪرت و ﺣﮑﻮﻣﺖ را ﻣﺤﻘﻖ ﻧﻤﻮدﻧﺪ؛ ﭼﺮاﮐﻪ آﻧﺎن ﻣﺆﻣﻨﺎﻧﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم اﻋﻤﺎل‬ ‫ﺻﺎﻟﺢ و ﺧﻮﺑﯿﮫﺎ و ﻧﯿﮑﯽھﺎ و ﺑﻪ ﭘﯿﺮوی از دﺳﺘﻮرات و ﻓﺮاﻣﯿﻦ ﭘﺮوردﮔﺎر در ﺗﻤﺎﻣﯽ‬ ‫زﻣﯿﻨﻪھﺎی زﻧﺪﮔﯽ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ و ﺑﺎ ﺷﺮک و اﻧﻮاع ﻣﻈﺎھﺮ ﻧﮫﺎﻧﯽ و ﭘﻮﺷﯿﺪه آن ﻣﺒﺎرزه ﻧﻤﻮدﻧﺪ‬ ‫و از اﺳﺒﺎب ﻣﺎدی و ﻣﻌﻨﻮی ﭘﯿﺮوزی و دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ در ﺳﻄﺢ ﻓﺮد و ﺟﺎﻣﻌﻪ‪،‬‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻌﺪ از آن ﺑﻪ ﮔﺴﺘﺮش دﯾﻦ ﺧﺪا در ﻣﯿﺎن ﻣﻠﺘﮫﺎ و اﻣﺘﮫﺎ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻋﻘﺐﻣﺎﻧﺪﮔﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از رھﺒﺮی ﺟﮫﺎن از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ رﺳﺎﻟﺖ ﺧﻮﯾﺶ را ﺑﻪ ﻓﺮاﻣﻮﺷﯽ‬ ‫ﺳﭙﺮدﻧﺪ و ﺟﺎﯾﮕﺎه آن را ﭘﺎﯾﯿﻦ آورده و ﻣﻨﺒﻊ آن را ﺑﺎ اﻧﺒﻮه ﺳﮫﻤﮕﯿﻨﯽ از اوھﺎم ﻣﮑﺪر‬ ‫ﻧﻤﻮده و ﺳﻨﺘﮫﺎی ﺧﺪاوﻧﺪ را ﻧﺎدﯾﺪه ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ و ﮔﻤﺎن ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ و ﻗﺪرت ﺑﺎ‬ ‫آرزوھﺎ و ﺧﯿﺎﻻت ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪ ،‬ﻧﺘﯿﺠﻪای ﺣﺘﻤﯽ و ﺑﺠﺎﺳﺖ‪.‬‬ ‫ّ‬ ‫ﻋﻠﺖ اﺻﻠﯽ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﺪن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﻧﺎﺗﻮاﻧﯽ اﯾﻤﺎﻧﯽ و ﭘﮋﻣﺮدﮔﯽ روﺣﯽ و ﺣﯿﺮت‬ ‫ﻓﮑﺮی و آﺷﻔﺘﮕﯽ رواﻧﯽ و ﺗﺸﺘﺖ ذھﻨﯽ و اﻧﺤﻄﺎط اﺧﻼﻗﯽ را ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﺷﮑﺎف‬ ‫ﺑﺰرﮔﯽ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﯿﻦ اﻣﺖ و ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ و رھﻨﻤﻮد ﻧﺒﻮی و ﻣﯿﺎن اﻣﺖ و رھﻨﻤﻮدھﺎی‬ ‫ﻋﺼﺮ ﺧﻠﻔﺎی راﺷﺪﯾﻦ و ﻧﮑﺎت ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ و درﺧﺸﺎن ﺗﺎرﯾﺦ اﺳﻼم‪ ،‬ﭘﺪﯾﺪ آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﯾﮑﯽ از ﻧﻤﻮﻧﻪھﺎی ﺑﺎرز و ﻋﯿﻨﯽ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع را ﻣﯽﺗﻮان اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ذﮐﺮ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﻌﻀﯽ‬ ‫از داﻋﯿﺎن اﺳﻼم‪ ،‬از ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ و رھﻨﻤﻮدھﺎی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و ﺳﯿﺮۀ ﺧﻠﻔﺎی راﺷﺪﯾﻦ‪،‬‬ ‫اﻃﻼع ﮐﺎﻓﯽ ﻧﺪارﻧﺪ و در ﺳﺨﻨﺮاﻧﯿﮫﺎی ﺧﻮد واژهھﺎی ﺟﺪﯾﺪ و ﻣﻔﺎھﯿﻢ ﺳﺴﺖ و ﺑﯽﭘﺎﯾﻪای‬ ‫ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺘﯿﺠﮥ ﺷﮑﺴﺖ رواﻧﯽ آﻧﮫﺎ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﻤﺪن ﻏﺮب اﺳﺖ و ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻨﮑﻪ‬ ‫ﻣﻘﺎﻻت و ﮐﺘﺎﺑﮫﺎﯾﯽ در ﻣﻮرد ﻓﻠﺴﻔﮥ زﻧﺪﮔﯽ و ﺟﮫﺎن و اﻧﺴﺎن و روشھﺎی ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ‬ ‫ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ از ﺳﺨﻨﺎن و ﻣﻘﺎﻻﺗﺸﺎن ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺘﻨﺒﺎط ﻣﯽﮔﺮدد ﮐﻪ آﻧﺎن در ﻓﮫﻢ ﺗﻤﮑﯿﻦ‬ ‫و دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﻗﺪرت و درک ﺳﻨﺖھﺎی ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﻠﺘﮫﺎ و ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺣﮑﻮﻣﺖ از ﺧﻼل‬ ‫ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ و روش ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﯾﺎ از ﺧﻼل دﻋﻮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﺑﻪ ﻣﻠﺘﮫﺎﯾﺸﺎن و ﯾﺎ از‬ ‫رھﮕﺬر ﺑﺮرﺳﯽ ﺗﺎرﯾﺦ اﺳﻼم‪ ،‬ﺑﮫﺮۀ واﻓﺮی ﻧﺪارﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ ﻧﮫﻀﺖ ﮐﺴﺎﻧﯽ‬ ‫را ﮐﻪ در ﺗﺮﺑﯿﺖ اﻣﺖ و ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺣﮑﻮﻣﺖ‪ ،‬راه ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج را در ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬اراﺋﻪ‬ ‫دھﻨﺪ‪ .‬ﻋﻮاﻣﻠﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ ﻧﮫﻀﺖ ﮐﺴﺎﻧﯽ ھﻤﺎﻧﻨﺪ ﻧﻮراﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﻮد و ﺻﻼحاﻟﺪﯾﻦ‪،‬‬ ‫ﯾﻮﺳﻒ ﺑﻦ ﺗﺎﺷﻔﯿﻦ‪ ،‬ﻣﺤﻤﻮد ﻏﺰﻧﻮی و ﻣﺤﻤﺪ ﻓﺎﺗﺢ و دﯾﮕﺮ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در زﻣﯿﻨﮥ ﺗﺮﺑﯿﺖ‬ ‫اﻣﺖ و ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺣﮑﻮﻣﺖ راه ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج را در ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﮔﺮدﯾﺪ و ﻧﻪ ﺗﻨﮫﺎ‬ ‫اﻃﻼﻋﯽ از ﺳﯿﺮه و روش ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻧﺪارﻧﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮﯾﻪھﺎ و دﯾﺪﮔﺎهھﺎی ﺑﺮﺧﯽ از‬

‫‪٢٦‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﺳﯿﺎﺳﺘﻤﺪاران ﯾﺎ ﻣﺘﻔﮑﺮان و ﻓﺮھﻨﮕﯿﺎن ﺷﺮﻗﯽ و ﻏﺮﺑﯽ و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ از وﺣﯽ و ﺗﻌﺎﻟﯿﻢ اﻟﮫﯽ‬ ‫ﺑﯽاﻃﻼع ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﺳﺘﺪﻻل ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻨﺪه ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻣﻠﺖھﺎ و اﻣﺖھﺎ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻧﯿﺴﺘﻢ؛ ﺑﻠﮑﻪ‬ ‫ﻣﻌﺘﻘﺪم ﺣﮑﻤﺖ‪ ،‬ﮔﺸﻤﺪۀ ﻣﺆﻣﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ھﺮ ﮐﺠﺎ آن را ﺑﯿﺎﺑﺪ‪ ،‬از دﯾﮕﺮان ﺑﻪ آن ﺳﺰاوارﺗﺮ‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎ ﻧﻈﺮﯾﻪ و دﯾﺪﮔﺎه ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻣﺨﺎﻟﻔﻢ ﮐﻪ روش رﺑﺎﻧﯽ و ﺧﺪاﯾﯽ را ﻧﻤﯽداﻧﻨﺪ ﯾﺎ‬ ‫ﺗﺠﺎھﻞ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﻦ اﻣﺖ را ﮐﻪ ﺳﺮﺷﺎر از درﺳﮫﺎ و اﻧﺪرزھﺎﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺎدﯾﺪه ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‬ ‫و ﺗﻼش ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻧﻈﺮﯾﻪھﺎ و دﯾﺪﮔﺎھﮫﺎی ﺧﻮد ﮐﻪ از ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ و رھﻨﻤﻮدھﺎی‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺮﺳﻨﮓھﺎ ﻓﺎﺻﻠﻪ دارد‪ ،‬رھﺒﺮی ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺑﻪ ﻋﮫﺪه ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪ .‬اﺑﻦ ﻗﯿﻢ در‬ ‫اﯾﻦ ﻣﻮرد ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬ ‫و اﷲ ﻣﺎ ﺧﻮﻓﯽ ﻣﻦ اﻟﺬﻧﻮب ﻓﺎﻧـﻬـﺎ ﻟﻌﻠﯽ‬

‫ﻃﺮﻳﻖ‬

‫اﻟﻌﻔﻮ‬

‫واﻟﻐﻔﺮان‬

‫ﻟﻜﻨﻤـﺎ اﺧﺸﯽ اﻧﺴﻼخ اﻟﻘﻠﺐ ﻋﻦ ﲢﻜﻴﻢ‬

‫ﻫﺬا‬

‫اﻟﻮﺣﯽ‬

‫واﻟﻘﺮآن‬

‫ورﺿ ﹰﺎ‬

‫ﺑﺂراء‬

‫اﻟﺮﺟﺎل‬

‫وﺧﺮﺻﻬﺎ‬

‫ﻻﻛﺎن‬

‫ذاك‬

‫ﺑﻤﻨﻪ‬

‫اﻟﺮﲪﻦ‬

‫»ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﻣﻦ از ﮔﻨﺎھﺎن ﻧﻤﯽﺗﺮﺳﻢ؛ زﯾﺮا ﮔﻨﺎھﺎن‪ ،‬ﺑﺨﺸﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ّ ،‬اﻣﺎ از اﯾﻦ‬ ‫ﻣﯽﺗﺮﺳﻢ ﮐﻪ دلھﺎ ﺑﻪ ﺣﺎﮐﻢ ﻗﺮار دادن ﻗﺮآن راﺿﯽ ﻧﮕﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ آراء و ﻧﻈﺮﯾﻪھﺎی ﻣﺮدم و‬ ‫ﺣﺪس و ﮔﻤﺎن آﻧﮫﺎ راﺿﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻣﯿﺪ اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ ﻣﺎ ﻣﻨﺖ ﻧﮫﺪ و ﻣﺎ را از ﻣﺒﺘﻼ‬ ‫ﺷﺪن ﺑﻪ ﭼﻨﯿﻦ اﻣﺮی ﺑﺮھﺎﻧﺪ«‪.‬‬ ‫در ﺗﺮﺑﯿﺖ اﻣﺖ و ﺗﺸﮑﯿﻞ دوﻟﺖ ﺑﻪ ﺷﻨﺎﺧﺖ روش ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و ﺳﻨﺖھﺎی ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫در ﻣﯿﺎن ﻣﻠﺘﮫﺎ و دوﻟﺖھﺎ ﻧﯿﺎز ﻣﺒﺮم دارﯾﻢ و ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ رﻓﺘﺎر ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺎ‬ ‫دوﻟﺖھﺎ و ﻣﻠﺘﮫﺎ و ﻣﺮدم‪ ،‬ﺑﻌﺪ از اﯾﻨﮑﻪ ﺣﺎﻣﻞ ﭘﯿﺎم اﻟﮫﯽ ﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻤﺎﯾﯿﻢ ﺗﺎ ﺑﺎ ﺷﻨﺎﺧﺖ‬ ‫اﯾﻦ ﻧﮑﺎت از رھﻨﻤﻮدھﺎی آن ﺣﻀﺮت راه درﺳﺖ دﻋﻮت و ﺣﺎﮐﻢ ﻗﺮار دادن اﺳﻼم ﺑﺮ ﺳﺎﯾﺮ‬ ‫ادﯾﺎن را ﺑﯿﺎﺑﯿﻢ و اﺳﺎس و ﺷﺎﻟﻮدۀ ﺣﺮﮐﺖ ﺧﻮﯾﺶ را ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪ روﺷﯽ ﺳﺎﻟﻢ ﮐﻪ اﺻﻮل و ﻓﺮوع‬ ‫آن ﻧﺸﺄت ﮔﺮﻓﺘﻪ از ﮐﺘﺎب و ﺳﻨﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻨﺎ ﻧﮫﯿﻢ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َّ ُ ۡ َ ٌ َ َ َ ‪ۡ َ َّ ْ ُ ۡ َ َ َ َ ّ ٞ‬‬ ‫َُ‬ ‫َّ َ ۡ َ َ َ ُ ۡ‬ ‫ول ٱ�ِ أسوة حسنة ل ِمن �ن يرجوا ٱ‬ ‫� َوٱ�َ ۡو َم ٱ�خ َِر‬ ‫﴿لقد �ن ل�م ِ� رس ِ‬ ‫َ َ َّ َ َ ٗ‬ ‫َوذك َر ٱ� كثِ��‪] ﴾٢١‬اﻷﺣﺰاب‪.[۲۱ :‬‬ ‫»ﺑﺮای ﺷﻤﺎ در )رﻓﺘﺎر و ﮔﻔﺘﺎر( ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺧﺪا‪ ،‬ﺳﺮﻣﺸﻖ و اﻟﮕﻮی زﯾﺒﺎﺋﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮای‬

‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﻣﯿﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا داﺷﺘﻪ و ﺟﻮﯾﺎی ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺧﺪای را ﺑﺴﯿﺎر ﯾﺎد ﮐﻨﻨﺪ«‪.‬‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫‪٢٧‬‬

‫روش ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﺗﺮﺑﯿﺖ اﻣﺖ و ﺗﺸﮑﯿﻞ دوﻟﺖ‪ ،‬ﻓﺮاﮔﯿﺮ و ﻧﮕﺮﺷﯽ ھﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ و‬ ‫ﻣﺘﻮازن ﺑﻮد و او در ﺑﯿﺪاری و اﺣﯿﺎی ﻣﻠﺘﮫﺎ و ﺗﺄﺳﯿﺲ دوﻟﺖ‪ ،‬ھﻤﺮاه ﺳﻨﺘﮫﺎی ﻣﻮﺟﻮد اﻟﮫﯽ‬ ‫در ﺟﻮاﻣﻊ‪ ،‬ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽﻧﻤﻮد ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬اﯾﺸﺎن در ﻧﮫﺎﯾﺖ ﻓﺮزاﻧﮕﯽ و ھﻮﺷﯿﺎری ﺑﺎ اﯾﻦ ﺳﻨﺘﮫﺎ‬ ‫رﻓﺘﺎر ﻧﻤﻮد؛ ﭘﺲ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج از ھﺮ ﯾﮏ از ﻗﻮاﻧﯿﻦ اﻟﮫﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﻨﺖ دﻋﻮت ﺗﺪرﯾﺠﯽ‪،‬‬ ‫ﺗﺪاﻓﻊ‪ ،‬ﺳﻨﺖ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﺪن ﺑﻪ ﻣﺸﮑﻼت و ﻧﺎھﻤﻮارﯾﮫﺎ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از اﺳﺒﺎب و ﺗﻐﯿﯿﺮ اﻧﺴﺎﻧﮫﺎ‬ ‫ﺑﻪ ﺷﯿﻮهای ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد و ﻋﻼوه ﺑﺮ آن در وﺟﻮد ﯾﺎراﻧﺶ ﻣﻨﮫﺞ رﺑﺎﻧﯽ و ﺳﺎﯾﺮ‬ ‫ﻣﻔﺎھﯿﻢ‪ ،‬ارزﺷﮫﺎ‪ ،‬ﻋﻘﺎﯾﺪ ﺻﺤﯿﺢ را در ﻣﻮرد ﺧﺪا‪ ،‬اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﺟﮫﺎن‪ ،‬زﻧﺪﮔﯽ‪ ،‬ﺑﮫﺸﺖ‪ ،‬ﺟﮫﻨﻢ و‬ ‫ﻗﻀﺎ و ﻗﺪر را اﺳﺘﻮار ﻧﻤﻮد و ﺑﺮ اﺛﺮ اﯾﻦ ﺷﯿﻮۀ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻮد ﮐﻪ اﺻﺤﺎب ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﺗﻮان‪ ،‬ﺗﺤﺖ‬ ‫ﺗﺄﺛﯿﺮ روش ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ رﺳﻮل ﺧﺪا ج ﻗﺮار ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻣﯽﮐﻮﺷﯿﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ رھﻨﻤﻮدھﺎی‬ ‫اﯾﺸﺎن ﭘﺎﯾﺒﻨﺪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و اﮔﺮ ﮐﺴﯽ در ﺳﻔﺮ ﺑﻮد‪ ،‬ھﻨﮕﺎم ﺑﺎزﮔﺸﺖ از ﺳﻔﺮ از ﯾﺎراﻧﺶ در ﻣﻮرد‬ ‫آﻧﭽﻪ در اﯾﻦ ﻓﺎﺻﻠﻪ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج دﯾﺪه و ﺷﻨﯿﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و از رھﻨﻤﻮدھﺎ و ﺗﻌﺪاد آﯾﺎﺗﯽ‬ ‫ﮐﻪ در ﻏﯿﺎب او ﻧﺎزل ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺟﻮﯾﺎ ﻣﯽﺷﺪ و ﺧﻼﺻﻪ اﯾﻨﮑﻪ‪ ،‬ﯾﺎران رﺳﻮل اﮐﺮم ج ﮔﺎم ﺑﻪ‬ ‫ﮔﺎم از او ﭘﯿﺮوی ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و اﯾﻦ اﻃﺎﻋﺖ ﮐﺎﻣﻞ‪ ،‬ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﺧﻮد آﻧﺎن ﻧﺒﻮد؛ ﺑﻠﮑﻪ آن را ﺑﻪ‬ ‫ﻓﺮزﻧﺪان و اﻃﺮاﻓﯿﺎن ﺧﻮد‪ ،‬اﻧﺘﻘﺎل ﻣﯽدادﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺑﺮرﺳﯽ ﺳﯿﺮۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ اﺣﻮال ﺟﮫﺎن ﻗﺒﻞ از‬ ‫ﺑﻌﺜﺖ و ﺗﻤﺪﻧﮫﺎی ﺣﺎﮐﻢ در آن زﻣﺎن و ﺣﺎﻻت ﺳﯿﺎﺳﯽ و اﻗﺘﺼﺎدی و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و اﺧﻼﻗﯽ‬ ‫زﻣﺎن ﺑﻌﺜﺖ ﻣﯽﭘﺮدازد و از رﺧﺪادھﺎی ﻣﮫﻢ ﻗﺒﻞ از ﺗﻮﻟﺪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮاﮐﺮم ج و از ﻧﺰول وﺣﯽ و‬ ‫ﻣﺮاﺣﻞ دﻋﻮت‪ ،‬ﺑﺤﺚ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺳﺎﺧﺘﺎر اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژﯾﮑﯽ و اﺧﻼﻗﯽ و ﻋﺒﺎدی در دوران ﻣﮑﯽ‬ ‫را ﺑﯿﺎن ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و روﺷﮫﺎی ﻣﺸﺮﮐﺎن را در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ دﻋﻮت ﺑﯿﺎن ﻣﯽدارد و از ھﺠﺮت ﺑﻪ‬ ‫ﺣﺒﺸﻪ و واﻗﻌﻪ ﻃﺎﺋﻒ و ﺳﻔﺮ اﺳﺮاء و ﻣﻌﺮاج و دﻋﻮت ﻗﺒﺎﯾﻞ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ و ﺑﻪ‬ ‫ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ وﺿﻌﯿﺖ اﻧﺴﺎﻧﮫﺎی ﻧﮑﻮﻧﺎم و ﭘﺬﯾﺮش دﻋﻮت از ﺟﺎﻧﺐ ﻣﺮدم ﯾﺜﺮب و ﺑﻪ ھﺠﺮت‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻣﯽﭘﺮدازد‪ .‬اﯾﻦ ﮐﺘﺎب‪ ،‬ﺿﻤﻦ ﺑﯿﺎن ﺣﻮادث و رﺧﺪادھﺎ‪ ،‬درﺳﮫﺎﯾﯽ ﮐﻪ از آن‬ ‫آﻣﻮﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد و ﻓﻮاﯾﺪی ﮐﻪ از آن ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد را ﺑﺎ ﺧﻮاﻧﻨﺪه در ﻣﯿﺎن ﻣﯽﮔﺬارد ﺗﺎ‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در دﻧﯿﺎی ﻣﻌﺎﺻﺮ از آن اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫اﮐﺮم ج از زﻣﺎن ورودش ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺗﺎ ﻟﺤﻈﻪ وﻓﺎﺗﺶ‪ ،‬ﻣﯽﭘﺮدازد و روش ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در‬ ‫ﺗﺤﮑﯿﻢ ﭘﺎﯾﻪھﺎی ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﺗﺮﺑﯿﺖ آن و راھﮑﺎرھﺎی اﯾﺸﺎن در ﺗﺸﮑﯿﻞ دوﻟﺖ را ﺑﯿﺎن‬ ‫ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و از ﻣﺒﺎرزۀ آن ﺣﻀﺮت ﺑﺎ دﺷﻤﻨﺎن داﺧﻠﯽ و ﺧﺎرﺟﯽ ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ‬

‫‪٢٨‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫آن‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﭘﯿﻤﺎن ﺑﺴﺘﻦ ﺑﺎ اھﻞ ﮐﺘﺎب ﮐﻪ در‬ ‫ﻋﮫﺪﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺛﺒﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺣﺮﮐﺘﮫﺎی ﺟﮫﺎدی و راهﺣﻠﮫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی و ﺗﻼش آن ﺣﻀﺮت‬ ‫ﺑﺮای ارﺗﻘﺎی ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﺳﻮی ﻣﻔﺎھﯿﻢ واﻻی اﯾﻦ دﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻧﺠﺎت اﻧﺴﺎﻧﮫﺎ از‬ ‫ﺗﺎرﯾﮑﯿﮫﺎ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﯽﭘﺮدازد و ﻣﯽﮐﻮﺷﺪ ﺗﺎ ﺷﮑﻞ ﺧﻼﺻﻪﻧﻮﯾﺴﯽ ﺳﯿﺮه ﻧﺒﻮی را ﮐﻪ در‬ ‫اذھﺎن ﺑﺴﯿﺎری از ﻓﺮزﻧﺪان اﻣﺖ ﺟﺎی ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﻞ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬در ﺳﺎﻟﮫﺎی ﮔﺬﺷﺘﻪ‬ ‫ھﺮﭼﻨﺪ ﭘﮋوھﺶ و ﺑﺮرﺳﯿﮫﺎی ارزﻧﺪهای در زﻣﯿﻨﻪ ﺳﯿﺮه ﻧﺒﻮی ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﺘﺎب اﻟﺮﺣﯿﻖ‬ ‫اﻟﻤﺨﺘﻮم اﺛﺮ ﺻﻔﯽ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺒﺎرﮐﻔﻮری‪ ،‬ﻓﻘﻪ اﻟﺴﯿﺮة ﻏﺰاﻟﯽ‪ ،‬ﻓﻘﻪ اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ ﺑﻮﻃﯽ و‬

‫اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ اﺛﺮ اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ﻧﺪوی اﻧﺠﺎم ﺷﺪه و ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل اﻣﺖ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﻪ ﭼﺎپ و‬ ‫اﻧﺘﺸﺎر آﻧﮫﺎ اﻗﺪام ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ اﯾﻦ ﺑﺮرﺳﯿﮫﺎ ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺑﻮده و ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺣﻮادث و رﺧﺪادھﺎی‬ ‫ﺳﯿﺮه ﻧﺒﻮی را ﺑﯿﺎن ﻧﻨﻤﻮدهاﻧﺪ‪ .‬و ﺑﺮﺧﯽ از داﻧﺸﮕﺎھﮫﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﺘﺎﺑﮫﺎ اﮐﺘﻔﺎ ﮐﺮده و ﺑﻌﻀﯽ‬ ‫از داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن ﮔﻤﺎن ﺑﺮدهاﻧﺪ ﮐﻪ ھﺮ ﮐﺲ اﯾﻦ ﮐﺘﺎﺑﮫﺎ را ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻤﺎم‬ ‫ﺳﯿﺮۀ ﻧﺒﻮی را ﻓﺮا ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ دﯾﺪﮔﺎھﯽ‪ ،‬اﺷﺘﺒﺎھﯽ ﺑﺰرگ و ﺧﻄﺮﻧﺎک در‬ ‫ﻣﻮرد ﺳﯿﺮه ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج اﺳﺖ و اﯾﻦ ﻃﺮز ﺗﻔﮑﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﺮﺧﯽ از اﺋﻤﻪ ﻣﺴﺎﺟﺪ و رھﺒﺮان‬ ‫ﺣﺮﮐﺖھﺎی اﺳﻼﻣﯽ ﻧﯿﺰ ﺳﺮاﯾﺖ ﻧﻤﻮده و اﺛﺮ ﻣﻌﮑﻮس ﺑﺮ آﻧﮫﺎ ﻧﮫﺎده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﺟﮫﺖ‪،‬‬ ‫ﺑﺴﯿﺎری از ﻣﺮدم‪ ،‬ﺗﺼﻮر ﻧﺎﻗﺼﯽ از ﺳﯿﺮه ﻧﺒﻮی دارﻧﺪ و ﺷﯿﺦ ﻣﺤﻤﺪ ﻏﺰاﻟﯽ در ﭘﺎﯾﺎن‬ ‫ﮐﺘﺎﺑﺶ )ﻓﻘﻪ اﻟﺴﲑه( ﺧﻄﺮ اﯾﻦ ﺗﺼﻮر در ﻣﻮرد ﺳﯿﺮه ﻧﺒﻮی را ﺑﯿﺎن داﺷﺘﻪ و ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﺑﺎ‬ ‫ﺑﺮرﺳﯽ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج از ﺗﻮﻟﺪ ﺗﺎ وﻓﺎت ﺷﺎﯾﺪ در ذھﻦ‪ ،‬اﯾﻦ ﮔﻤﺎن ﺑﻪ وﺟﻮد آﯾﺪ ﮐﻪ‬ ‫زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺤﻤﺪ را ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﺮدهای‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ اﺷﺘﺒﺎه ﺑﺰرﮔﯽ اﺳﺖ؛‬ ‫زﯾﺮا ھﺮﮔﺰ ﺳﯿﺮه را ﺑﻪ ﺻﻮرت واﻗﻌﯽ ﻧﺨﻮاھﯽ ﻓﮫﻤﯿﺪ ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ و ﺳﻨﺖ را‬ ‫ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﻨﯽ و ﺑﻪ اﻧﺪازهای ﮐﻪ از ﻗﺮآن و ﺳﻨﺖ درک ﻣﯽﮐﻨﯽ‪ ،‬راﺑﻄﻪ ﺗﻮ ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم ﺑﻪ‬ ‫ھﻤﺎن اﻧﺪازه ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد« ‪.١‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬در اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﺑﻪ ﺑﯿﺎن ﺑﺨﺶھﺎﯾﯽ از ﻗﺮآن ﮐﻪ ﺑﺎ ﺳﯿﺮه ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ارﺗﺒﺎط‬ ‫دارد‪ ،‬ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﻏﺰوۀ ﺑﺪر‪ ،‬اﺣﺰاب‪ ،‬ﺑﻨﯽﻧﻀﯿﺮ‪ ،‬ﺻﻠﺢ ﺣﺪﯾﺒﯿﻪ و ﻏﺰوه‬ ‫ﺗﺒﻮک‪ .‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ در اﯾﻦ ﮐﺘﺎب‪ ،‬درﺳﮫﺎ‪ ،‬آﻣﻮزهھﺎ و ﺳﻨﺖھﺎی اﻟﮫﯽ در ﺷﮑﺴﺖ و ﭘﯿﺮوزی‬ ‫ﺑﯿﺎن ﺷﺪه و از ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﻋﻼج ﺑﯿﻤﺎرﯾﮫﺎی ﻧﻔﺴﺎﻧﯽ از ﺧﻼل ﺣﻮادث و وﻗﺎﯾﻊ‪ ،‬ﺳﺨﻦ ﺑﻪ‬

‫‪ -١‬ﻓﻘﻪ اﻟﺴﯿﺮة‪ ،‬ﻏﺰاﻟﯽ‪ ،‬ص ‪.۴۷۶‬‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫‪٢٩‬‬

‫ﻣﯿﺎن آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺳﯿﺮه ﻧﺒﻮی ﺑﻪ ھﺮ ﻧﺴﻠﯽ‪ ،‬آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﺑﺮای او در آن دوران زﻧﺪﮔﯽ‪،‬‬ ‫ﻣﻔﯿﺪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﯽآﻣﻮزد و ﺑﺮای ھﺮ زﻣﺎن و ﻣﮑﺎﻧﯽ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ و ﺑﺎﻋﺚ اﺻﻼح ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ اﯾﺎم زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮد را ﻣﺸﻐﻮل ﭘﮋوھﺶ در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ و ﺳﯿﺮه ﻧﺒﻮی ﻧﻤﻮدم‪ .‬در‬ ‫ﻃﯽ دورۀ ﭘﮋوھﺶ‪ ،‬ﻏﺮﺑﺖ و دوری از وﻃﻦ را ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﻤﻮدم و ﺑﺎ ﮔﻨﺠﯿﻨﻪھﺎ و ﮔﻮھﺮھﺎی‬ ‫ﻣﻮﺟﻮد در ﻻﺑﻼی ﻣﺮاﺟﻊ و ﻣﺼﺎدر ﻣﺸﻐﻮل ﺷﺪم و ﺑﻪ ﺟﻤﻊآوری‪ ،‬ﻣﺮﺗﺐ و ﻣﻨﻈﻢ ﻧﻤﻮدن‬ ‫آﻧﮫﺎ ﭘﺮداﺧﺘﻢ ﺗﺎ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻓﺮزﻧﺪان اﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﻗﺮار ﮔﯿﺮد و ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ رﺳﯿﺪم‬ ‫ﮐﻪ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن ﺳﯿﺮه ﻧﺒﻮی در ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﺣﺎل در ﺑﯿﺎن درسھﺎ و ﻋﺒﺮتھﺎ و ﻓﻮاﺋﺪ و‬ ‫رﺧﺪادھﺎ‪ ،‬دﯾﺪﮔﺎه ﻣﺸﺘﺮﮐﯽ ﻧﺪارﻧﺪ؛ ﭼﺮاﮐﻪ دﯾﺪﮔﺎھﮫﺎی ﻣﻮرﺧﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ ھﻤﺎﻧﻨﺪ اﺑﻦ‬ ‫ھﺸﺎم‪ ،‬ذھﺒﯽ و اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ و ﻋﻼوه ﺑﺮ آن‪ ،‬ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن ﻣﻌﺎﺻﺮ ﻧﯿﺰ ھﻤﺎﻧﻨﺪ‬ ‫ﺳﺒﺎﻋﯽ و ﻏﺰاﻟﯽ ﻧﯿﺰ از اﯾﻦ اﻣﺮ ﻣﺴﺘﺜﻨﯽ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ؛ ھﻤﭽﻨﯿﻦ در ﺗﻔﺴﯿﺮ و ﺷﺮوح اﺣﺎدﯾﺚ‬ ‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻓﺘﺢ اﻟﺒﺎری و ﺷﺮوح ﻧﻮوی و ﮐﺘﺎبھﺎی ﻓﻘﮫﺎ ﺑﻪ ﻧﺘﺎﯾﺠﯽ رﺳﯿﺪم ﮐﻪ ﮐﺘﺎﺑﮫﺎی ﺳﯿﺮه‬ ‫ﻧﻪ در ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﻧﻪ در ﺣﺎل‪ ،‬از آن ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺗﻮﻓﯿﻖ داد ﮐﻪ اﯾﻦ‬ ‫درﺳﮫﺎ و ﻋﺒﺮﺗﮫﺎ و ﻓﻮاﺋﺪ را ﺟﻤﻊآوری ﻧﻤﻮدم و آﻧﮫﺎ را ﺑﻪ رﺷﺘﻪ ﺗﺤﺮﯾﺮ در آوردم ﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﮐﻤﮏ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﺳﺎدﮔﯽ‪ ،‬از اﯾﻦ ﺛﻤﺮات‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﻟﺬا اﯾﻦ ﮐﺘﺎب‬ ‫ﻣﺤﺼﻮل ﻧﺘﺎﯾﺞ و اﻓﮑﺎر ﻋﻤﻠﯽای اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺻﺪھﺎ ﻣﺮﺟﻊ و ﻣﻨﺒﻊ‪ ،‬ﺟﻤﻊآوری ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫در راﺳﺘﺎی ﺗﺤﻘﻖ ﺑﺨﺸﯿﺪن اﯾﻦ ھﺪف ﺑﺰرگ‪ ،‬داﻧﺸﻤﻨﺪان ﺑﺴﯿﺎری از ﮐﺸﻮرھﺎی ﻟﯿﺒﯽ‪،‬‬ ‫ﯾﻤﻦ‪ ،‬ﻋﺮاق‪ ،‬ﻣﺼﺮ‪ ،‬ﺳﻮدان‪ ،‬ﺳﻌﻮدی‪ ،‬اﻣﺎرات‪ ،‬ﻗﻄﺮ و ﺷﺎم ﺑﺎ ﮔﻔﺘﮕﻮ و ﻣﻨﺎﻗﺸﻪ و ﮔﺮدھﻢآﯾﯽ‪،‬‬ ‫ﻣﺮا ﯾﺎری دادهاﻧﺪ و ﺑﻪ ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﺮاﺟﻊ و ﻣﻨﺎﺑﻊ ﮐﻤﯿﺎب راھﻨﻤﺎﯾﯽ ﮐﺮده و آﻧﮫﺎ را ﺑﺮاﯾﻢ‬ ‫ﺗﮫﯿﻪ ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ و دﯾﺪﮔﺎه ﺑﻌﻀﯽ از آﻧﺎن اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ‪ :‬در ﻧﮕﺎرش ﺳﯿﺮه‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ روﺷﮫﺎ و‬ ‫ﻗﻮاﻧﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا‪ ،‬در ﺣﺮﮐﺖ ﻣﺒﺎرﮐﺶ ﺑﻪ آﻧﮫﺎ ﻋﻤﻞ ﻣﯽﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺄﮐﯿﺪ ﺑﯿﺸﺘﺮی‬ ‫ﺷﻮد؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ رﻓﺘﺎر ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﺎ ﻣﺸﺮﮐﺎن در ﻓﺘﺢ ﺧﯿﺒﺮ و ﻣﮑﻪ و دﯾﺪﮔﺎه ﻋﺪهای دﯾﮕﺮ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ‬ ‫ﺳﯿﺮۀ ﺗﺎرﯾﺨﯽ آن ﺣﻀﺮت ج ﺑﺎ ﺳﯿﺮه رﻓﺘﺎری وی ﮐﻪ ﺑﺎ ﺣﺪﯾﺚ و ﯾﺎ رﻓﺘﺎری از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫ﺑﯿﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬وﻓﻖ داده ﺷﻮد‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ روش ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﻧﯿﺰ ﭼﻨﯿﻦ روﺷﯽ اﺳﺖ؛ زﯾﺮا‬ ‫اﯾﻦ ﮐﺎر از ﻧﺴﻞ ﺟﺪﯾﺪ‪ ،‬اﻓﺮادی ﻋﺎﻟﻢ‪ ،‬ﺑﺎ ﻓﮫﻤﯽ ﻋﻤﯿﻖ و ﻋﺎﻃﻔﻪای ﺟﻮﺷﺎن ﺧﻮاھﺪ ﺳﺎﺧﺖ‪،‬‬ ‫ﻟﺬا ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺳﯿﺮه ﻧﺒﻮی ﻏﺬای روح اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻋﻘﻠﮫﺎ‪ ،‬ﻓﺮھﻨﮓ و ﺑﻪ دﻟﮫﺎ‪ ،‬ﺣﯿﺎت‬ ‫ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ و اﻧﺴﺎن را ﭘﺎﮐﯿﺰه ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﯿﺮۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻧﯿﺰ در ﺗﻤﺎم اﺑﻌﺎد روﻧﺪ دﻋﻮت اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬دارای راهﺣﻠﮫﺎی‬ ‫ﻣﻔﯿﺪی اﺳﺖ؛ زﯾﺮا ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﺣﺎﻟﯽ از ﺟﮫﺎن ﭼﺸﻢ ﻓﺮوﺑﺴﺖ و ﺑﻪ ﻣﻸ اﻋﻠﯽ‬

‫‪٣٠‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﭘﯿﻮﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﻮاﺑﻖ زﯾﺎدی در دﻋﻮت و ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ و ﺟﮫﺎد و ﺗﻤﺎم ﺷﺌﻮن زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺮای‬ ‫ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﺑﻪ او اﻗﺘﺪا ﻧﻤﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺟﺎ ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬ھﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ژرفﻧﮕﺮی در ﺳﯿﺮه‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﮐﻤﮏ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﺑﺰرگ اﺧﻼﻗﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫را از ﺗﻤﺎم اﻧﺴﺎﻧﮫﺎ ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬آﺷﻨﺎ ﺷﻮد و ﺑﺎ ﺻﻔﺎت ﭘﺴﻨﺪﯾﺪۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﮐﻪ ﺑﺎ آﻧﮫﺎ‬ ‫در دﻧﯿﺎی اﻧﺴﺎﻧﮫﺎ زﻧﺪﮔﯽ ﻧﻤﻮد‪ ،‬آﺷﻨﺎ ﺷﻮد و ﺑﻪ ﻣﺼﺪاق ﮔﻔﺘﮥ ﺣﺴﺎن ﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺮﺳﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫واﲨﻞ ﻣﻨﻚ ﻟـﻢ ﺗﺮ ﻗﻂ ﻋﻴﻨﯽ‬

‫واﻓﻀﻞ ﻣﻨﻚ ﻟـﻢ ﺗﻠﺪ اﻟﻨﺴﺎء‬

‫»ﻫﺮﮔﺰ ﭼﺸﲈﻧﻢ زﻳﺒﺎﺗﺮ از ﺗﻮ ﻧﺪﻳﺪهاﻧﺪ و ﻫﻴﭻ زﻧﯽ ﻓﺮزﻧﺪی ﲠﱰ از ﺗﻮ ﺑﻪ دﻧﻴﺎ ﻧﻴﺎورده اﺳﺖ«‪.‬‬

‫ﺧﻠﻘﺖ‬

‫ﻣﱪ ﹰأ‬

‫ﻣﻦ‬

‫ﻛﻞ‬

‫ﻋﻴﺐ‬

‫ﻛﺎﻧﻚ ﻗﺪ ﺧﻠﻘﺖ ﻛﻤـﺎ ﺗﺸﺎء‬

‫»ﺑﻪ دور از ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﻋﻴﺐ آﻓﺮﻳﺪه ﺷﺪهای‪ .‬ﮔﻮﻳﺎ آن ﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ دﻟﺖ ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ‪ ،‬آﻓﺮﻳﺪه ﺷﺪهای«‪.‬‬

‫ﻣﻦ ادﻋﺎ ﻧﻤﯽﮐﻨﻢ ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﺎن ﻧﻤﻮدهام‪ ،‬ﭘﯿﺸﯿﻨﯿﺎن ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ آن را ﺑﯿﺎن ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ؛‬ ‫زﯾﺮا ﺷﺄن و ﻣﻨﺰﻟﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا‪ ،‬ﺑﺰرگ اﺳﺖ و ﺗﻮﺿﯿﺢ ﺑﺮﺧﯽ از ﻧﺸﺎﻧﻪھﺎی ﺳﯿﺮۀ او ﺑﻪ ﻗﻠﺒﯽ‬ ‫رﻗﯿﻖﺗﺮ و ﺑﯿﻨﺸﯽ دﻗﯿﻖﺗﺮ و ھﻮﺷﯿﺎرﯾﯽ ﺑﺰرگﺗﺮ و اﯾﻤﺎﻧﯽ ژرفﺗﺮ ﻧﯿﺎز دارد و ادﻋﺎی اﯾﻦ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع ﻧﯿﺰ ﮐﻪ ﮐﺎر ﻣﻦ از ھﺮ ﮔﻮﻧﻪ اﺷﺘﺒﺎه دور و ﮐﺎری در ﺣﺪ ﮐﻤﺎل اﺳﺖ‪ ،‬ادﻋﺎﯾﯽ ﺑﯽﻣﻮرد‬ ‫اﺳﺖ؛ زﯾﺮا ﻋﺼﻤﺖ‪ ،‬از ﺻﻔﺎت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان اﺳﺖ و ھﺮ ﮐﺲ ﮔﻤﺎن ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻤﺎم داﻧﺸﮫﺎ را آﻣﻮﺧﺘﻪ‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ راﺳﺘﯽ ﮐﻪ ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ را ﻧﺸﻨﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ؛ زﯾﺮا ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ُّ ُ ۡ َ ۡ َ ّ َ َ ٓ ُ ُ ّ َ ۡ ۡ َّ‬ ‫ُ‬ ‫ََۡ َُ َ َ‬ ‫ك َع ِن ٱ ُّلر ِ‬ ‫وح� ق ِل ٱلروح مِن أم ِر ر ِ� وما أوت ِيتم مِن ٱلعِل ِم إِ�‬ ‫�لون‬ ‫﴿و� ٔ‬ ‫َ‬ ‫َ ٗ‬ ‫ََ‬ ‫ََ‬ ‫ۡ َ َ َ ۡ َ َ َّ َّ ٓ ۡ َ ۡ َ ٓ َ ۡ َ ُ َّ َ َ َ َ‬ ‫� ُد لك بِهِۦ عل ۡي َنا‬ ‫قل ِي�‪ ٨٥‬ول�ِن شِئنا �ذه� ب ِٱ�ِي أوحينا إِ�ك �م � ِ‬ ‫ً‬ ‫َو� ِي�‪] ﴾٨٦‬اﻹﺳﺮاء‪.[۸۶-۸۵ :‬‬ ‫»ﺗﻮ را در ﻣﻮرد روح ﻣﯽﭘﺮﺳﻨﺪ‪ ،‬ﺑﮕﻮ روح از اواﻣﺮ ﭘﺮوردﮔﺎرم اﺳﺖ و ﺷﻤﺎ داﻧﺶ اﻧﺪﮐﯽ‬

‫داده ﺷﺪهاﯾﺪ«‪.‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻋﻠﻢ و داﻧﺶ درﯾﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺎﺣﻞ ﻧﺪارد و ﺷﺎﻋﺮ ﭼﻪ زﯾﺒﺎ ﺳﺮوده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫وﻗﻞ ﻟـﻤﻦ ﻳﺪﻋﯽ ﻓﻠﯽ اﻟﻌﻠﻢ ﻓﻠﺴﻔﺔ‬

‫ﺣﻔﻈﺖ ﺷﻴﺌﺎ وﻏﺎﺑﺖ ﻋﻨﻚ اﺷﻴﺎء‬

‫»ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ادﻋﺎ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻓﯿﻠﺴﻮف ﻋﻠﻢ و داﻧﺶ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﮕﻮ ﭼﯿﺰی را ﺣﻔﻆ‬ ‫ﻧﻤﻮدهای وﻟﯽ ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ زﯾﺎدی از ﺗﻮ ﭘﻨﮫﺎن ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ«‪.‬‬

‫‪٣١‬‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫ﺛﻌﺎﻟﺒﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ھﺮ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪهای ﮐﻪ ﮐﺘﺎﺑﯽ ﺑﻨﻮﯾﺴﺪ‪ ،‬ﭘﺲ از ﮔﺬﺷﺖ ﯾﮏ ﺷﺐ ﺑﺎ ﺧﻮد‬ ‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﮐﺎش ﻓﻼن ﻣﻄﻠﺐ را ﺑﻪ آن ﻣﯽاﻓﺰودم ﯾﺎ از آن ﮐﻢ ﻣﯽﮐﺮدم‪ .‬اﯾﻦ ﭘﺲ از ﮔﺬﺷﺖ‬ ‫ﯾﮏ ﺷﺐ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ اﮔﺮ ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﺑﮕﺬرد ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ؟ و ﻋﻤﺎد اﺻﻔﮫﺎﻧﯽ ﮔﻔﺘﻪ‬ ‫اﺳﺖ‪ :‬از ﻧﻈﺮ ﻣﻦ ﮐﺴﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ اﻣﺮوز ﮐﺘﺎﺑﯽ ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﻓﺮدا ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﮔﺮ‬ ‫اﯾﻦ را ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽدادم ﯾﺎ ﻓﻼن ﻣﻄﻠﺐ را اﺿﺎﻓﻪ ﻣﯽﮐﺮدم ﺑﮫﺘﺮ ﺑﻮد و اﮔﺮ ﻓﻼن ﻣﻄﻠﺐ ﻣﻘﺪم‬ ‫ﻣﯽﺷﺪ و ﯾﺎ ﻣﻄﻠﺒﯽ را ذﮐﺮ ﻧﻤﯽﻧﻤﻮدم‪ ،‬زﯾﺒﺎﺗﺮ ﺑﻮد و اﯾﻦ ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﻋﺒﺮت و دﻟﯿﻠﯽ اﺳﺖ‬ ‫ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺗﻤﺎم اﻧﺴﺎﻧﮫﺎ و ﮐﺎرھﺎﯾﺸﺎن ﻧﺎﻗﺺاﻧﺪ‪.‬‬ ‫در ﭘﺎﯾﺎن اﻣﯿﺪوارم ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر‪ ،‬ﺧﺎﻟﺺ ﺑﺮای ﺧﺪا ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺮای ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﺪا ﻣﻔﯿﺪ واﻗﻊ‬ ‫ﺷﻮد و ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺮا در ﻣﻘﺎﺑﻞ ھﺮ ﺣﺮﻓﯽ ﮐﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪام‪ ،‬ﭘﺎداش دھﺪ و آن را در ﺗﺮازوی‬ ‫اﻋﻤﺎل ﻧﯿﮑﻢ ﻗﺮار دھﺪ و ﺑﻪ ﺑﺮادراﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺮا ﺑﺎ ﺗﻤﺎم وﺟﻮد‪ ،‬در ﺗﺄﻟﯿﻒ اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﯾﺎری‬ ‫ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺎداش ﻧﯿﮏ ﺑﺪھﺪ‪ .‬ﺷﺎﻋﺮ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬ ‫اﺳﲑ ﺧﻠﻒ رﻛﺎب اﻟﻘﻮم ذاﻋﺮج‬

‫ﻣﺆﻣﻼ ﺟﱪ ﻣﺎ ﻻﻗﻴﺖ ﻣﻦ ﻋﻮج‬

‫»ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﮐﺎروان‪ ،‬ﻟﻨﮓ ﻟﻨﮕﺎن ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽﮐﻨﻢ؛ ﺑﻪ اﻣﯿﺪ اﯾﻨﮑﻪ ﺗﺄﺧﯿﺮ ﺧﻮد را از آﻧﺎن‪،‬‬ ‫ﺟﺒﺮان ﮐﻨﻢ«‪.‬‬ ‫ﻓﺎن ﳊﻘﺖ ﲠﻢ ﻣﻦ ﺑﻌﺪ ﻣﺎﺳﺒﻘﻮا‬

‫ﻓﻜﻢ ﻟﺮب اﻟﺴﻤـﺎء ﻓﯽ اﻟﻨﺎس ﻣﻦ ﻓﺮج‬

‫»اﮔﺮ ﺑﻪ آﻧﺎن ﮐﻪ از ﻣﻦ ﺳﺒﻘﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ ﺑﺮﺳﻢ‪ ،‬ﻟﻄﻒ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺣﺎﻟﻢ‬ ‫ﺷﺪه و اوﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻮﻓﯿﻘﯽ ﺑﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ ﻣﯽدھﺪ«‪.‬‬ ‫وان ﻇﻠﻠﺖ ﺑﻘﻔﺮ اﻻرض ﻣﻨﻘﻄﻌﺎ‬

‫ﻣﺎ ﻋﻠﯽ اﻋﺮج ﰲ ذﻟﻚ ﻣﻦ ﺣﺮج‬

‫»و اﮔﺮ در ﺑﯿﺎﺑﺎن ﺑﺎز ﺑﻤﺎﻧﻢ‪ ،‬ﺑﺮای ﻓﺮد ﻟﻨﮓ اﺷﮑﺎﻟﯽ ﻧﺪارد«‪.‬‬ ‫ﺳﺒﺤﺎﻧﻚ اﻟﻠﻬﻢ وﺑﺤﻤﺪك أﺷﻬﺪ أن ﻻ إﻟﻪ إﻻ أﻧﺖ أﺳﺘﻐﻔﺮك وأﺗﻮب إﻟﻴﻚ‪.‬‬ ‫اﻟﻔﻘﯿﺮ إﻟﯽ ﻋﻔﻮ رﺑﻪ و ﻣﻐﻔﺮﺗﻪ و رﺿﻮاﻧﻪ‬

‫ﻋﻠﯽ ﻣﺤﻤﺪ اﻟﺼﻼﺑﯽ‬ ‫‪ ۱۴۲۲‬ھ ‪ ۲۰۰۱ -‬م‪.‬‬

‫ﺑﺨﺶ اول‪:‬‬ ‫ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ وﻗﺎﯾﻊ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻗﺒﻞ از ﺑﻌﺜﺖ‬

‫ﻓﺼﻞ ّاول‬ ‫ﺗﻤﺪﻧﻬﺎی ﺣﺎﮐﻢ و ادﯾﺎن ﻗﺒﻞ از ﺑﻌﺜﺖ‬ ‫‪ -۱‬اﻣﭙﺮاﻃﻮری روم‬

‫اﻣﭙﺮاﻃﻮر روم ﺷﺮﻗﯽ‪ ،‬ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ اﻣﭙﺮاﻃﻮر ﺑﯿﺰاﻧﺲ ﮐﻪ ﻗﻠﻤﺮو آن در آن زﻣﺎن ﺷﺎﻣﻞ‬ ‫ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﯾﻮﻧﺎن‪ ،‬ﺑﺎﻟﮑﺎن‪ ،‬آﺳﯿﺎ‪ ،‬ﺳﻮرﯾﻪ و ﻓﻠﺴﻄﯿﻦ‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﺣﻮزه درﯾﺎی ﻣﺪﯾﺘﺮاﻧﻪ‪ ،‬ﻣﺼﺮ و‬ ‫ﮐﻠﯿﻪ ﺳﺮزﻣﯿﻨﮫﺎی ﺷﻤﺎل آﻓﺮﯾﻘﺎ ﻣﯽﮔﺮدﯾﺪ و ﻣﺮﮐﺰ آن‪ ،‬ﻗﺴﻄﻨﻄﻨﯿﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ ﺳﺘﻤﮕﺮ‬ ‫داﺷﺖ ﮐﻪ ﻇﻠﻢ و ﺳﺘﻢ را ﺑﺮ ﻣﻠﺘﮫﺎی ﯾﺎد ﺷﺪه ﺗﺤﻤﯿﻞ ﻣﯽﮐﺮد و آﺷﻔﺘﮕﯽ‪ ،‬ھﺮج و ﻣﺮج‬ ‫ھﻤﻪ ﺟﺎ را ﻓﺮاﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﺎ ﻋﯿﺶ و ﻋﺸﺮت زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ‬ ‫اﯾﻦ وﺟﻮد ﻣﺼﺮ‪ ،‬ﻋﺮﺻﮥ ﻇﻠﻢ ﻣﺬھﺒﯽ و ﺑﺪﺗﺮﯾﻦ ﻧﻮع اﺳﺘﺒﺪاد ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺷﺪه ﺑﻮد و ﺑﺮای‬ ‫روﻣﯿﮫﺎ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﮥ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪی ﺑﻮد ﮐﻪ از ﺷﯿﺮ آن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ آن ﻋﻠﻮﻓﻪ ﮐﺎﻓﯽ‬ ‫ﻧﻤﯽدادﻧﺪ‪.‬‬ ‫در ﺳﻮرﯾﻪ ﻧﯿﺰ اﻧﻮاع ﻇﻠﻢ و ﺑﯿﮕﺎری و ﺑﺮدﮔﯽ رواج ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد و روﻣﯿﮫﺎ ﺑﺮای رھﺒﺮی و‬ ‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﯾﯽ آﻧﺎن‪ ،‬ﻓﻘﻂ از زور و ﻗﺪرت ﮐﻤﮏ ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻋﻼوه ﺑﺮ آﻧﮑﻪ ﻣﻮرد ﺗﺎﺧﺖ و ﺗﺎز‬ ‫ﻗﺮار داده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﯿﮕﺎﻧﮕﺎﻧﯽ ﺑﺮ آن ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﯾﯽ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺟﺰ ﻣﻨﻄﻖ زور‪ ،‬ﭼﯿﺰی‬ ‫را ﻧﻤﯽﺷﻨﺎﺳﻨﺪ و ھﯿﭻ ﻧﻮع ﻧﺮﻣﺸﯽ ﺑﺎ آﻧﮫﺎ ﻧﺸﺎن ﻧﻤﯽدادﻧﺪ ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﺮدم ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﺮای‬ ‫ﭘﺮداﺧﺖ واﻣﮫﺎی ﺧﻮد‪ ،‬ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺸﺎن را ﻣﯽﻓﺮوﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪ روم‪ ،‬ﻣﻤﻠﻮ از ﺗﻨﺎﻗﺾ و آﺷﻔﺘﮕﯽ ﺑﻮد و اﯾﻦ وﺿﻌﯿﺖ در ﮐﺘﺎب ﺗﻤﺪن در ﮔﺬﺷﺘﻪ‬ ‫و ﺣﺎل ﭼﻨﯿﻦ ﺑﯿﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ﺗﻨﺎﻗﺾ وﺣﺸﺘﻨﺎﮐﯽ ﺑﺮ زﻧﺪﮔﯽ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﯿﺰاﻧﺲ ﺣﺎﮐﻢ و ﮔﺮاﯾﺶ ﺑﻪ دﯾﻦ‪ ،‬در اذھﺎن‬ ‫روﻣﯿﮫﺎ رﺳﻮخ ﮐﺮده ﺑﻮد؛ رھﺒﺎﻧﯿﺖ و ﮔﻮﺷﻪﮔﯿﺮی‪ ،‬ﻓﺮاﮔﯿﺮ و در ﺗﻤﺎم ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮐﺸﻮر‬ ‫ﮔﺴﺘﺮش ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬اﻓﺮاد ﺑﯽاﻃﻼع در ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻋﻤﯿﻖ دﯾﻨﯽ و ﻣﺒﺎﺣﺜﻪ ﺑﯿﺰاﻧﺴﯽ دﺧﺎﻟﺖ‬ ‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ آن ﻣﯽﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ .‬زﻧﺪﮔﯽ ﻋﺎدی‪ ،‬رﻧﮓ ﻣﺬھﺒﯽ ﺑﻪ ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ از‬ ‫ﻃﺮﻓﯽ ھﻤﯿﻦ ﻣﺮدم‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺪت ﺑﻪ اﻧﻮاع ﺑﺎزﯾﮫﺎ‪ ،‬ﺳﺮﮔﺮﻣﯿﮫﺎ و ﺧﻮﺷﮕﺬراﻧﯿﮫﺎ ﻋﻼﻗﻤﻨﺪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺨﺶ اول‪ :‬ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ وﻗﺎﯾﻊ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻗﺒﻞ از ﺑﻌﺜﺖ‬

‫‪٣٥‬‬

‫ﻣﯿﺪاﻧﮫﺎی ورزﺷﯽ ﺑﺰرﮔﯽ وﺟﻮد داﺷﺖ ﮐﻪ ھﺸﺘﺎد ھﺰار ﻧﻔﺮ ﺗﻤﺎﺷﺎﭼﯽ را در ﺧﻮد ﺟﺎی‬ ‫ﻣﯽداد‪ .‬ﻣﺮدم در آﻧﺠﺎ ﮐﺸﺘﯽ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺮدان ﺑﺎ ﻣﺮدان و ﮔﺎھﯽ ﻣﺮدان ﺑﺎ درﻧﺪﮔﺎن را ﺗﻤﺎﺷﺎ‬ ‫‪١‬‬ ‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ‪.‬‬ ‫ﻣﺮدم ﺑﻪ ﻧﮋادھﺎی ﻣﺘﻔﺎوت ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬آﻧﮫﺎ زﯾﺒﺎﯾﯽ را دوﺳﺖ داﺷﺘﻨﺪ و ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺸﻮﻧﺖ و ﻇﻠﻢ‪ ،‬ﻋﺸﻖ ﻣﯽورزﯾﺪﻧﺪ و ﺑﺎزﯾﮫﺎﯾﺸﺎن ﺑﯿﺸﺘﺮ اوﻗﺎت ﺑﺎزﯾﮫﺎی ﺧﻮﻧﯿﻨﯽ ﺑﻮد و‬ ‫ﺷﮑﻨﺠﻪھﺎﯾﺸﺎن ﻧﯿﺰ ﺧﯿﻠﯽ ﺳﺨﺖ و ھﻮﻟﻨﺎک و زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺰرﮔﺎن و رؤﺳﺎﯾﺸﺎن ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ از‬ ‫‪٢‬‬ ‫ﺧﻮﺷﮕﺬراﻧﯽ و ﺗﻮﻃﺌﻪ و ﺗﺸﺮﯾﻔﺎت ﺑﯽﺟﺎ و ﻋﺎدﺗﮫﺎی زﺷﺖ و ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ ﺑﻮد ‪.‬‬ ‫‪ -۲‬اﻣﭙﺮاﻃﻮری اﯾﺮان‬

‫اﻣﭙﺮاﻃﻮری اﯾﺮان‪ ،‬ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ ﻓﺎرس ﯾﺎ ﮐﺴﺮی از ﻧﻈﺮ وﺳﻌﺖ از اﻣﭙﺮاﻃﻮری روم‬ ‫ﺷﺮﻗﯽ‪ ،‬ﺑﺰرگﺗﺮ ﺑﻮد و ادﯾﺎن زﯾﺎدی ﻣﺎﻧﻨﺪ زرﺗﺸﺘﯽ و ﻣﺎﻧﻮی در آن رواج داﺷﺖ‪ .‬در اواﯾﻞ‬ ‫ﻗﺮن ﺳﻮم ﻣﯿﻼدی‪ ،‬ﺷﺨﺼﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﺎﻧﯽ‪ ،‬آﯾﯿﻦ ﻣﺎﻧﻮی را ﺑﻪ وﺟﻮد آورد؛ ﺳﭙﺲ در اواﺋﻞ‬ ‫ﻗﺮن ﭘﻨﺠﻢ ﻣﯿﻼدی آﯾﯿﻦ ﻣﺰدک ﻇﮫﻮر ﮐﺮد ﮐﻪ اﺳﺎس آن ﺑﺮ ﭘﺎﯾﮥ ﺑﯽﺑﻨﺪوﺑﺎری و ﻟﺠﺎم‬ ‫ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ ﺑﻨﯿﺎن ﻧﮫﺎده ﺷﺪه ﺑﻮد و اﻣﻮال و داراﯾﯽھﺎی ﻣﺮدم ﺑﺮای ھﻤﻪ‪ ،‬ﻣﺒﺎح ﺷﻤﺮده‬ ‫ﻣﯽﺷﺪ و اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﻮرش ﮐﺸﺎورزان و ﺳﺒﺐ زﯾﺎد ﺷﺪن ﭼﭙﺎوﻟﮕﺮاﻧﯽ ﮔﺮدﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﮐﺎﺧﮫﺎ ﯾﻮرش ﻣﯽﺑﺮدﻧﺪ و ﺛﺮوت و داراﯾﯽ ﻣﻮﺟﻮد در آﻧﮫﺎ را ﺑﻪ ﯾﻐﻤﺎ ﻣﯽﺑﺮدﻧﺪ و زﻧﺎن را ﺑﻪ‬ ‫اﺳﺎرت ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و اﻣﻼک و زﻣﯿﻨﮫﺎی ﻣﺮدم را ﺗﺼﺮف ﻣﯽﻧﻤﻮدﻧﺪ ﮐﻪ در ﻧﺘﯿﺠﮥ آن‪،‬‬ ‫ً‬ ‫زﻣﯿﻨﮫﺎ و ﺧﺎﻧﻪھﺎ ﺧﺎﻟﯽ از ﺳﮑﻨﻪ ﺷﺪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪای ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ اﺣﺴﺎس ﻣﯽﺷﺪ ﮐﻪ اﺻﻼ در‬ ‫آﻧﺠﺎ ﮐﺴﯽ ﻧﺒﻮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﭘﺎدﺷﺎھﺎن‪ ،‬ﺳﻠﻄﻨﺖ را از ﭘﺪراﻧﺸﺎن ﺑﻪ ارث ﻣﯽﺑﺮدﻧﺪ و ﺧﻮد را ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﺳﺎﯾﺮ اﻧﺴﺎﻧﮫﺎ‬ ‫ﺗﺼﻮر ﻣﯽﻧﻤﻮدﻧﺪ و ﺧﻮدرا از ﻧﺴﻞ ﺧﺪاﯾﺎن ﻣﯽﭘﻨﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺛﺮوت و درآﻣﺪ ﮐﺸﻮر در اﻧﺤﺼﺎر‬ ‫آﻧﮫﺎ ﺑﻮد و آن را ﺻﺮف ﺗﺠﻤﻞﮔﺮاﯾﯽ و ﺧﻮﺷﮕﺬراﻧﯽ ﻣﯽﻧﻤﻮدﻧﺪ و زﻧﺪﮔﯽ آﻧﺎن ﺑﻪ زﻧﺪﮔﯽ‬ ‫ﺣﯿﻮاﻧﺎت ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻮد ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎری از ﮐﺸﺎورزان ﺑﺮای در اﻣﺎن ﺑﻮدن از ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﮫﺎی‬ ‫ﺳﻨﮕﯿﻦ و ﺧﺪﻣﺖ اﺟﺒﺎری ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ ،‬ﮐﺎرﺷﺎن را ﺗﺮک ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ دﯾﺮھﺎ و ﻋﺒﺎدﺗﮕﺎھﮫﺎ‬ ‫ﭘﻨﺎه ﻣﯽﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺮدم‪ ،‬در ﻣﯿﺎن ﺟﻨﮕﮫﺎی ﺧﻮﻧﯿﻦ و ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮاﻧﺪاز اﯾﺮان و روم ﮐﻪ ﺳﺎﻟﮫﺎ‬ ‫ﻃﻮل ﻣﯽﮐﺸﯿﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ھﯿﺰم ﺑﯽارزﺷﯽ ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪ .‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ‬ ‫‪ -١‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬ﻧﺪوی‪ ،‬ص ‪.۳۱‬‬ ‫‪ -٢‬ھﻤﺎن‪.‬‬

‫‪٣٦‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﺟﻨﮓھﺎ ھﯿﭻ ﻋﺎﯾﺪی ﺑﺮای ﻣﻠﺖ ﻧﺪاﺷﺖ و ﺗﻨﮫﺎ ﭼﯿﺰی ﮐﻪ ﻋﺎﯾﺪ ﮐﺸﻮر ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬اﺟﺮای‬ ‫‪١‬‬ ‫ﻓﺮﻣﺎن ﭘﺎدﺷﺎھﺎن ﺑﻮد ‪.‬‬ ‫‪ -۳‬ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن‬

‫ﻋﻘﯿﺪۀ ﻣﻮرﺧﺎن ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺎرﯾﮏﺗﺮﯾﻦ دوران ھﻨﺪوﺳﺘﺎن از ﻧﻈﺮ ﻣﺬھﺒﯽ‪،‬‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬اﺧﻼﻗﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ از اواﺋﻞ ﻗﺮن ﺷﺸﻢ ﺷﺮوع ﺷﺪ‪ .‬از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻣﺬھﺐ ﺑﻪ‬ ‫ﺑﯽﺑﻨﺪوﺑﺎری رﻧﮓ ﺗﻘﺪس داده ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در ھﻤﻪ ﺟﺎ ﺣﺘﯽ در ﻣﻌﺎﺑﺪ ﻧﯿﺰ رواج ﯾﺎﻓﺖ‪.‬‬ ‫زن ھﯿﭻ ارزﺷﯽ ﻧﺪاﺷﺖ و ﻣﺮﺳﻮم ﺑﻮد ﮐﻪ زن‪ ،‬ﺑﻌﺪ از درﮔﺬﺷﺖ ﺷﻮھﺮش ﺧﻮد را زﻧﺪه‬ ‫ﻣﯽﺳﻮﺧﺖ‪ .‬ھﻨﺪ از ﺗﻤﺎم ﮐﺸﻮرھﺎی ﺟﮫﺎن ﺑﺮای داﺷﺘﻦ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ و ﺗﺒﻌﯿﺾ ﻧﮋادی‪،‬‬ ‫ﻣﻌﺮوفﺗﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﻧﺒﻮد ﻣﺴﺎوات و وﺟﻮد ﺗﺒﻌﯿﺾ‪ ،‬ﺟﺰﺋﯽ از ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺪﻧﯽ‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻣﺬھﺒﯽ‬ ‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻣﺬھﺒﯽ ھﻨﺪی آن را وﺿﻊ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﺨﺸﯽ از ﻗﺎﻧﻮن ﮐﻠﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ و‬ ‫آﯾﯿﻦ زﻧﺪﮔﯿﺸﺎن ﮔﺮدﯾﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﺟﮫﺖ‪ ،‬ھﻨﺪ دﭼﺎر ھﺮج و ﻣﺮج و از ھﻢ ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ ﮔﺮدﯾﺪ‬ ‫و ﺣﮑﻮﻣﺘﮫﺎی زﯾﺎدی ﺗﺸﮑﯿﻞ ﮔﺮدﯾﺪ ﮐﻪ ھﻤﯿﺸﻪ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ در ﺟﻨﮓ و ﺳﺘﯿﺰ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ً‬ ‫در ﭼﻨﯿﻦ دوراﻧﯽ ھﻨﺪ‪ ،‬ﮐﺎﻣﻼ در اﻧﺰوا ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽﺑﺮد و ﺟﻤﻮد ﻓﮑﺮی و ﻗﺸﺮیﮔﺮی و‬ ‫اﻓﺮاط و ﺗﻔﺮﯾﻂ در ﻋﺎدات و رﺳﻮم ﻣﺮدم ﺣﺎﮐﻢ ﺑﻮد و ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ و ﺗﻌﺼﺐ ﻓﺎﻣﯿﻠﯽ‬ ‫ﻣﺸﮫﻮد و ﺑﺎرز ﺑﻮد‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﻣﻮرﺧﺎن ھﻨﺪی ﮐﻪ اﺳﺘﺎد ﺗﺎرﯾﺦ ﯾﮑﯽ از داﻧﺸﮕﺎھﮫﺎی ھﻨﺪ‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬در ﻣﻮرد ھﻨﺪ ﭘﯿﺶ از اﺳﻼم ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺮدم ھﻨﺪ از ﺟﮫﺎن‪ ،‬ﻣﻨﺰوی و ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﺧﻮد‬ ‫ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻮدﻧﺪ؛ از اوﺿﺎع ﺟﮫﺎن آ ﮔﺎھﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و اﯾﻦ ﺟﮫﺎﻟﺖ و ﺑﯽﺧﺒﺮی‪ ،‬ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ آﻧﺎن‬ ‫را ﺑﺴﯿﺎر ﺿﻌﯿﻒ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ .‬ﺟﻤﻮد‪ ،‬در ﻣﯿﺎن آﻧﮫﺎ ﭘﺎﯾﺪار ﺷﺪ و ﻧﺸﺎﻧﻪھﺎی اﻧﺤﻄﺎط و ﭘﺴﺘﯽ‬ ‫ً‬ ‫در آﻧﺎن ﮐﺎﻣﻼ ھﻮﯾﺪا ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ادﺑﯿﺎت‪ ،‬در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺑﯽروح ﺷﺪه ﺑﻮد؛ ﻓﻦ ﻣﻌﻤﺎری و‬ ‫‪٢‬‬ ‫ﻧﻘﺎﺷﯽ و ھﻨﺮھﺎی زﯾﺒﺎی دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ ﻣﻄﻠﻮب ﻧﺒﻮد ‪.‬‬ ‫رﮐﻮد و ﺟﻤﻮد‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ھﻨﺪی را ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﺑﺮ اﺛﺮ آن ﻓﺎﺻﻠﻪ و ﺗﺒﻌﯿﺾ ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﯿﻦ‬ ‫ﻃﺒﻘﺎت و ﺧﺎﻧﻮادهھﺎ وﺟﻮد داﺷﺖ‪ .‬ﺑﻪ زﻧﺎن ﺑﯿﻮه اﺟﺎزۀ ازدواج ﻧﻤﯽدادﻧﺪ و در ﻣﻮرد‬ ‫ﺧﻮردﻧﯿﮫﺎ و ﻧﻮﺷﯿﺪﻧﯿﮫﺎ ﺑﺮ ﺧﻮد ﺳﺨﺖﮔﯿﺮی ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﮔﺮوھﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻧﺠﺲھﺎ‬ ‫‪٣‬‬ ‫)ﭘﺎﯾﯿﻦﺗﺮﯾﻦ ﻃﺒﻘﻪ ﻣﺮدم( ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﯿﺮون از ﺷﮫﺮ و آﺑﺎدی زﻧﺪﮔﯽ ﮐﻨﻨﺪ ‪.‬‬ ‫‪ -١‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬ﻧﺪوی‪ ،‬ص ‪.۳۳- ۳۲‬‬ ‫‪ -٢‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۳۸‬‬ ‫‪ -٣‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۳۹‬‬

‫ﺑﺨﺶ اول‪ :‬ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ وﻗﺎﯾﻊ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻗﺒﻞ از ﺑﻌﺜﺖ‬

‫‪٣٧‬‬

‫ﻣﺮدم ھﻨﺪوﺳﺘﺎن ﺑﻪ ﭼﮫﺎر ﻃﺒﻘﻪ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪:‬‬

‫‪ -۱‬ﻃﺒﻘﻪ رﺟﺎل دﯾﻦ و ﮐﺎھﻨﺎن ﮐﻪ ﺑﻪ آﻧﮫﺎ »ﺑﺮاھﻤﻪ« ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ -۲‬ﻣﺮدان ﺟﻨﮕﯽ و ﺳﺮﺑﺎزان ﮐﻪ »ﺷﺘﺮی« ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ -۳‬ﮐﺸﺎورزان و ﭘﯿﺸﻪوران ﮐﻪ ﺑﻪ »وﯾﺶ« ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ -۴‬ﺧﺪﻣﺘﮕﺰاران و ﺑﺮدﮔﺎن‪.‬‬ ‫ﻃﺒﻘﻪ ﭼﮫﺎرم‪ ،‬ﭘﺎﯾﯿﻦﺗﺮﯾﻦ ﻃﺒﻘﮥ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﮔﺮدﯾﺪ و ﺑﺮ اﯾﻦ ﻋﻘﯿﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‬ ‫ﮐﻪ آﻓﺮﯾﺪﮔﺎر ﺟﮫﺎن‪ ،‬اﯾﺸﺎن را از ﭘﺎی ﺧﻮد آﻓﺮﯾﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺎرﺷﺎن ﻓﻘﻂ ﺧﺪﻣﺘﮕﺰاری‬ ‫ﻃﺒﻘﺎت ﺳﻪﮔﺎﻧﻪ و ﺗﺄﻣﯿﻦ آﺳﺎﯾﺶ آﻧﮫﺎ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﻗﺎﻧﻮن‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﺮاھﻤﻪ ﺟﺎﯾﮕﺎه و ارزش ﺧﺎﺻﯽ داده ﺑﻮد ﮐﻪ ھﯿﭻ ﮐﺲ ﺑﺎ آﻧﮫﺎ ﺑﺮاﺑﺮی‬ ‫ﻧﻤﯽﮐﺮد و اﮔﺮ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﮔﻨﺎه ﻣﯽﮔﺮدﯾﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎز ھﻢ ﻣﻌﺼﻮم و ﺑﯽﮔﻨﺎه ﺑﻪ ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﯽآﻣﺪﻧﺪ و از دﯾﮕﺮ اﻣﺘﯿﺎزات آﻧﮫﺎ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ از آﻧﮫﺎ ﻣﺎﻟﯿﺎت ﻧﻤﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و در ھﯿﭻ ﺣﺎل‪،‬‬ ‫ﻣﺤﮑﻮم ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﻧﻤﯽﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻃﺒﻘﮥ ﻧﺠﺴﮫﺎ‪ ،‬ﺟﻤﻊآوری ﻣﺎل و ﺛﺮوت و ﻧﯿﺰ ﺣﻖ ﻣﺠﺎﻟﺴﺖ‬ ‫‪١‬‬ ‫ﺑﺎ ﺑﺮھﻤﻨﮫﺎ را ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﻓﺮاﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﮐﺘﺐ ﻣﻘﺪس ﺑﺮای آﻧﮫﺎ ﻣﻤﻨﻮع ﺑﻮد ‪.‬‬ ‫اوﺿﺎع دﯾﻨﯽ ﺟﻬﺎن ﻗﺒﻞ از ﺑﻌﺜﺖ‬

‫ﭘﯿﺶ از ﻃﻠﻮع ﻓﺠﺮ اﺳﻼم‪ ،‬اﻧﺴﺎن ﭘﺴﺖﺗﺮﯾﻦ دوران اﻗﺘﺼﺎدی و ﺳﯿﺎﺳﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‬ ‫ﺗﺎرﯾﺦ ﺧﻮد را ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻣﯽﮔﺬاﺷﺖ و از ھﺮج و ﻣﺮج ﻓﺮاﮔﯿﺮ در ﺗﻤﺎم اﻣﻮر زﻧﺪﮔﯽ رﻧﺞ‬ ‫ﻣﯽﺑﺮد؛ ﭼﺮاﮐﻪ روش ﺟﺎھﻠﯽ‪ ،‬ﺑﺮ ﻋﻘﺎﯾﺪ و اﻓﮑﺎر‪ ،‬ﺣﺎﮐﻢ ﺑﻮد و ﺑﺎرزﺗﺮﯾﻦ ﻧﺸﺎﻧﻪھﺎی آن؛‬ ‫ﯾﻌﻨﯽ‪ ،‬ﺟﮫﺎﻟﺖ و ھﻮاﭘﺮﺳﺘﯽ و ﺑﯽﺑﻨﺪوﺑﺎری و ﻓﺴﺎد و ﺗﮑﺒﺮ و ﻇﻠﻢ و ﺧﺸﻮﻧﺖ‪ ،‬ﺑﺮ ﻣﺮدم‪،‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫ﻣﺴﻠﻂ ﺷﺪه ﺑﻮد ‪.‬‬ ‫ادﯾﺎن آﺳﻤﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺗﺄﺛﯿﺮی ﺑﺮ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺮدم ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﺗﺤﺮﯾﻒ و دﮔﺮﮔﻮﻧﯽ‪،‬‬ ‫اھﻤﯿﺖ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﯿﺎم اﻟﮫﯽ ﺑﻪ ﻣﺮدم‪ ،‬از دﺳﺖ ﻣﯽدادﻧﺪ و اﻓﺮاد ﻣﺬھﺒﯽ و دﯾﻨﯽ‬ ‫درﮔﯿﺮ ﮐﺸﻤﮑﺸﮫﺎی ﻋﻘﯿﺪﺗﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ورود اﻓﮑﺎر ﺧﻮد ﺳﺎﺧﺘﻪ اﻧﺴﺎﻧﯽ و اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژﯾﮫﺎی‬ ‫ﻓﺎﺳﺪ‪ ،‬در اﯾﻦ ادﯾﺎن ﺑﻪ وﺟﻮد آورده ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﮐﺸﻤﮑﺸﮫﺎ ﭼﻨﺎن ﺷﺪت ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻨﺠﺮ‬ ‫ﺑﻪ ﺟﻨﮕﮫﺎی ﺧﻮﻧﯿﻨﯽ ﻣﯿﺎن ﻣﺮدان ﻣﺬھﺒﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ از ﺗﺤﺮﯾﻒ و ﺗﻐﯿﯿﺮ دﯾﻦ‪،‬‬ ‫ﺧﻮدداری ﻣﯽﻧﻤﻮدﻧﺪ ﺑﺴﯿﺎر اﻧﺪک ﺑﻮدﻧﺪ؛ آﻧﮫﺎ ﺑﻪ اﻣﯿﺪ ﻧﺠﺎت ﺧﻮد و ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻧﺎاﻣﯿﺪ ﺷﺪن‬ ‫‪ -١‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺪﻧﯽ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﺑﺎ ﺑﮫﺎی ‪ ۹ ،۸ ،۲ ،۱‬و ‪ ،۱۰‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬ص ‪.۳۸‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﻐﺮﺑﺎء اﻻوﻟﻮن‪ ،‬ﺳﻠﻤﺎن اﻟﻌﻮده‪ ،‬ص ‪.۵۷‬‬

‫‪٣٨‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫از دﯾﮕﺮان ﺑﺮای اﺻﻼح ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﺰﻟﺖ و ﮔﻮﺷﻪﻧﺸﯿﻨﯽ ﭘﻨﺎه ﺑﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻓﺴﺎد‪ ،‬در ﻣﯿﺎن‬ ‫ﺗﻤﺎم ﻗﺸﺮھﺎی ﺟﺎﻣﻌﻪ و در ﺗﻤﺎم زﻣﯿﻨﻪھﺎی زﻧﺪﮔﯽ آﻧﺎن رواج ﭘﯿﺪا ﮐﺮده ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺮدم از ﻧﻈﺮ‬ ‫ً‬ ‫اﻋﺘﻘﺎدی ﯾﺎ ﻣﺮﺗﺪ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﯾﺎ اﺻﻼ دﯾﻦ را ﻧﻤﯽﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻨﺪ ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﺗﺤﺮﯾﻒ ادﯾﺎن‬ ‫آﺳﻤﺎﻧﯽ ﻣﯽﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ و در وﺿﻊ ﻗﻮاﻧﯿﻦ‪ ،‬ﺷﺮﯾﻌﺖ ﺧﺪا را ﻧﺎدﯾﺪه ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻗﻮاﻧﯿﻨﯽ‬ ‫وﺿﻊ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻋﻘﻞ و ﻓﻄﺮت ﺳﺎزﮔﺎر ﻧﺒﻮد و وﺿﻊ ﭼﻨﯿﻦ ﻗﻮاﻧﯿﻨﯽ ﺑﺎ ﻗﻮاﻧﯿﻦ اﻟﮫﯽ‬ ‫ﻣﻐﺎﯾﺮت داﺷﺖ‪.‬‬ ‫رھﺒﺮان ﻣﻠﺖ ﮐﻪ ﮐﺸﯿﺶ و ارﺑﺎب و ﭘﺎدﺷﺎه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬رﯾﺎﺳﺖ اﯾﻦ اﻣﻮر ﻓﺴﺎد را ﺑﻪ ﻋﮫﺪه‬ ‫داﺷﺘﻨﺪ و ﺗﺎرﯾﮑﯽ‪ ،‬ﺳﺮاﺳﺮ ﺟﮫﺎن را ﻓﺮاﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد و دﻧﯿﺎ در ﺷﺒﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﺗﺎرﯾﮏ و ﻇﻠﻤﺎﻧﯽ‬ ‫و در اﻧﺤﺮاف از آﯾﯿﻦ اﻟﮫﯽ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽﺑﺮد‪.‬‬ ‫آﯾﯿﻦ ﯾﮫﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪای از ﻋﺎدات و رﺳﻮم ﺑﯽروح و ﻓﺎﻗﺪ ﺣﯿﺎت ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﺪه و ﺗﺤﺖ‬ ‫ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻋﻘﺎﯾﺪ ﻣﻠﺘﮫﺎی ﻣﺠﺎور و ﻣﻘﺘﺪر ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﺑﺴﯿﺎری از ﻋﺎدات ﻣﺸﺮﮐﺎﻧﻪ و‬ ‫ﺟﺎھﻼﻧﻪ را ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﻮرﺧﺎن ﯾﮫﻮدی ﻧﯿﺰ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ اﻋﺘﺮاف ﮐﺮدهاﻧﺪ ‪.١‬‬ ‫در داﯾﺮةاﻟﻤﻌﺎرف ﯾﮫﻮد آﻣﺪه اﺳﺖ‪» :‬ﺧﺸﻢ و رﺿﺎﯾﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان از ﭘﺮﺳﺘﺶ ﺑﺘﮫﺎ‪،‬‬

‫دﻻﻟﺖ ﺑﺮ اﯾﻦ دارد ﮐﻪ ﭘﺮﺳﺘﺶ ﺑﺘﮫﺎ و ﺧﺪاﯾﺎن ﻣﺘﻌﺪد در اﻋﺘﻘﺎدات ﺑﻨﯽاﺳﺮاﺋﯿﻞ رﺳﻮخ‬ ‫ﭘﯿﺪا ﮐﺮده ﺑﻮد و ﺗﺎ زﻣﺎن ﺑﺎزﮔﺸﺖ آﻧﺎن از ﺗﺒﻌﯿﺪ ﺑﺎﺑﻞ ھﻤﭽﻨﺎن ﺑﺎﻗﯽ ﺑﻮد و ﺑﺴﯿﺎری از‬ ‫ﻋﻘﺎﯾﺪ ﺧﺮاﻓﯽ و ﺷﺮکآﻣﯿﺰ را ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻠﻤﻮد ﻧﯿﺰ ﮔﻮاھﯽ ﻣﯽدھﺪ ﮐﻪ ﺑﺖﭘﺮﺳﺘﯽ‬ ‫‪٢‬‬ ‫ﺟﺎذﺑﮥ ﺧﺎﺻﯽ ﺑﺮای ﯾﮫﻮدﯾﺎن داﺷﺖ ‪.‬‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﮥ ﯾﮫﻮد‪ ،‬ﻗﺒﻞ از ﺑﻌﺜﺖ رﺳﻮل اﮐﺮم دﭼﺎر ﻋﻘﺐﻣﺎﻧﺪﮔﯽ ﻋﻘﻠﯽ و ﻓﺴﺎد دﯾﻨﯽ ﺷﺪه‬ ‫ﺑﻮد‪ .‬ﺗﻠﻤﻮد ﺑﺎﺑﻞ ﮐﻪ ﯾﮫﻮدﯾﺎن آن را ﺧﯿﻠﯽ ﻣﻘﺪس ﻣﯽﺷﻤﺎرﻧﺪ و در ﻣﯿﺎن ﯾﮫﻮدﯾﺎن در ﻗﺮن‬ ‫ﺷﺸﻢ ﻣﯿﻼدی ﻣﺘﺪاول ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻤﻠﻮ از ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻧﺎدرﺳﺖ و ﮔﻔﺘﺎرھﺎی ﻏﯿﺮﻣﻨﻄﻘﯽ و ﺟﺴﺎرت‬ ‫‪٣‬‬ ‫ﺑﻪ ﺧﺪا و ﻧﺎدﯾﺪه اﻧﮕﺎﺷﺘﻦ ﺣﻘﺎﯾﻖ و دﯾﻦ و ﻋﻘﻞ ﺑﻮد ‪.‬‬ ‫ﻧﺼﺎری ﻧﯿﺰ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺗﺤﺮﯾﻒ اﻓﺮاﻃﯿﮫﺎ و ﺗﺄوﯾﻞ ﺟﺎھﻼن ﺷﺪه ﺑﻮد و ﻧﻮر ﺗﻮﺣﯿﺪ واﺧﻼص‬ ‫‪٤‬‬ ‫ﻋﺒﺎدت ﺧﺪا‪ ،‬ﭘﺸﺖ اﺑﺮھﺎی ﻣﺘﺮاﮐﻢ ﻧﺎﭘﺪﯾﺪ ﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮد ‪.‬‬

‫‪ -١‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬ﻧﺪوی‪ ،‬ص ‪.۲۰‬‬ ‫‪ -٢‬ھﻤﺎن‪.‬‬ ‫‪ -٣‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۲۱‬‬ ‫‪ -٤‬ھﻤﺎن‪.‬‬

‫ﺑﺨﺶ اول‪ :‬ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ وﻗﺎﯾﻊ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻗﺒﻞ از ﺑﻌﺜﺖ‬

‫‪٣٩‬‬

‫ﺟﻨﮕﮫﺎی ﺷﺪﯾﺪی ﻣﯿﺎن ﻧﺼﺎری ﺷﺎم‪ ،‬ﻋﺮاق و ﻣﺼﺮ در ﻣﻮرد ﺣﻘﯿﻘﺖ و ﻣﺎھﯿﺖ ﻣﺴﯿﺢ‬ ‫در ﮔﺮﻓﺖ و ﺧﺎﻧﻪھﺎ‪ ،‬ﻣﺪارس و ﮐﻠﯿﺴﺎھﺎ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎھﮫﺎی اﺻﻠﯽ ﺟﻨﮓ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﺪﻧﺪ و در‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﮥ ﻣﺴﯿﺤﯽ‪ ،‬ﺑﺖﭘﺮﺳﺘﯽ ﺑﻪ اﺷﮑﺎل و ﻣﻈﺎھﺮ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﭘﺪﯾﺪار ﮔﺸﺖ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در ﮐﺘﺎب‬ ‫ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ در ﭘﺮﺗﻮ ﻋﻠﻢ ﮐﻨﻮﻧﯽ آﻣﺪه اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ً‬ ‫»اﮔﺮﭼﻪ ﺑﺖﭘﺮﺳﺘﯽ ﭘﺎﯾﺎن ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﮐﺎﻣﻼ ﻧﺎﺑﻮد ﻧﺸﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ درون دﻟﮫﺎ ﺳﺮاﯾﺖ‬ ‫ﮐﺮد و ﺑﺖﭘﺮﺳﺘﯽ زﯾﺮ ﻟﻮای ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ اداﻣﻪ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬آﻧﺎن ﮐﻪ از ﺧﺪاﯾﺎن و ﺷﺨﺼﯿﺘﮫﺎی‬ ‫ﻣﺬھﺒﯽ ﺧﻮد ﮐﻨﺎرهﮔﯿﺮی ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﯾﮑﯽ از ﺷﮫﺪای ﺧﻮد ﺻﻔﺎت ﺧﺪاﯾﯽ ﻣﯽدادﻧﺪ و‬ ‫ﺑﺮای او ﺗﻨﺪﯾﺲ و ﻣﺠﺴﻤﻪ درﺳﺖ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و اﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺮک و ﺑﺖﭘﺮﺳﺘﯽ ﺷﮫﺪای‬ ‫ﻣﺤﻠﯽ رواج ﯾﺎﻓﺖ و در اﯾﻦ ﻗﺮن ﻧﯿﺰ ﻋﺒﺎدت ﺷﮫﺪا و اوﻟﯿﺎء ﻓﺮاﮔﯿﺮ ﺷﺪ و ﻋﻘﺎﯾﺪ ﺟﺪﯾﺪی ﺑﻪ‬ ‫وﺟﻮد آﻣﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ ﮐﻪ اوﻟﯿﺎء دارای ﺻﻔﺎت ﺧﺪاﯾﯽ ھﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﻋﻘﺎﯾﺪ‬ ‫»ارﯾﺴﯿﻦ« اوﻟﯿﺎء و ﻗﺪﯾﺴﻮن واﺳﻄﮥ ﻣﯿﺎن ﺧﺪا و اﻧﺴﺎن ﺑﻮدﻧﺪ و اوﻟﯿﺎء‪ ،‬ﺳﻤﺒﻞ ﺗﻘﺪس و‬ ‫ﭘﺎرﺳﺎﯾﯽ ﻗﺮون وﺳﻄﯽ ﺗﻠﻘﯽ ﮔﺮدﯾﺪﻧﺪ و اﻋﯿﺎد و ﺟﺸﻨﮫﺎی ﺑﺖﭘﺮﺳﺘﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻧﺎﻣﮫﺎی ﺟﺪﯾﺪی‬ ‫ﺗﻐﯿﯿﺮ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪای ﮐﻪ در ﺳﺎل ‪ ۴۰۰‬ﻣﯿﻼدی ﻋﯿﺪ ﻗﺪﯾﻢ ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻋﯿﺪ ﻣﺴﯿﺢ‬ ‫‪١‬‬ ‫ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﺎم داد ‪.‬‬ ‫در داﺋﺮة اﻟﻤﻌﺎرف ﺟﺪﯾﺪ ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ آﻣﺪه اﺳﺖ‪» :‬اﯾﻦ ﻋﻘﯿﺪه ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺮﮐﺐ از ﺳﻪ‬

‫اﻗﻨﻮم اﺳﺖ‪ ،‬از اواﺧﺮ ﻗﺮن ﭼﮫﺎرم‪ ،‬در ﺟﮫﺎن ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ و اﻧﺪﯾﺸﮥ آن‪ ،‬ﺳﺮاﯾﺖ ﻧﻤﻮد و ﺑﻪ‬ ‫ﻋﻘﯿﺪهای رﺳﻤﯽ و ﻣﺴﻠﻢ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﺪ ﮐﻪ در ﺳﺮاﺳﺮ ﺟﮫﺎن ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل واﻗﻊ‬ ‫ﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺳﺮاﻧﺠﺎم در ﻧﯿﻤﻪ دوم ﻗﺮن ﻧﻮزدھﻢ ﻣﯿﻼدی از ﺗﺤﻮل ﻋﻘﯿﺪه ﺗﺜﻠﯿﺚ و راز آن‬ ‫‪٢‬‬ ‫ﭘﺮده ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺷﺪ« ‪.‬‬ ‫ﺟﻨﮕﮫﺎی ﺳﺨﺘﯽ ﻣﯿﺎن ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن در ﮔﺮﻓﺖ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪای ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﮑﻔﯿﺮ و ﻗﺘﻞ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ‬ ‫ﻣﯽﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ و ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮرت ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻓﺴﺎد و اﺻﻼح وﺿﻌﯿﺖ ﺧﻮد و دﻋﻮت اﻣﺘﮫﺎ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ‬ ‫‪٣‬‬ ‫ﻣﺎﯾﮥ ﺑﮫﺒﻮد و ﺻﻼح ﺑﺸﺮ‪ ،‬اﺳﺖ ﻓﺮاﻣﻮش ﮔﺮدﯾﺪ و ﻧﺼﺮاﻧﯽ ھﺎ ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﺸﻐﻮل ﺷﺪﻧﺪ ‪.‬‬ ‫ﻣﺠﻮﺳﯽھﺎ ھﻢ از دﯾﺮﺑﺎز ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻃﺒﯿﻌﯽ )ﮐﻪ ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ آﻧﮫﺎ آﺗﺶ ﺑﻮد(‬ ‫ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در ﺳﺮاﺳﺮ ﮐﺸﻮر ﺧﻮد آﺗﺸﮑﺪهھﺎﯾﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﺎ ﺗﻤﺎم‬

‫‪ -١‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۲۳‬‬ ‫‪ -٢‬داﺋﺮة اﻟﻤﻌﺎرف اﻟﮑﺎﺋﻮ ﻟﯿﮑﯿﻪ اﻟﺠﺪﯾﺪه‪ ،‬ﻣﻘﺎل اﻟﺘﺜﻠﯿﺚ‪ ،‬ج ‪ ،۱۴‬ص‪.۳۹۵‬‬ ‫‪ -٣‬ﻓﺘﺢ اﻟﻌﺮب ﻣﺼﺮ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ اﺑﻮﺣﺪﯾﺪ‪ ،‬ص ‪.۴۸ × ۳۸ × ۳۷‬‬

‫‪٤٠‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫وﺟﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺘﺶ آﺗﺶ ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در ﻋﺒﺎدﺗﮕﺎھﮫﺎ‪ ،‬ﺑﺮای آﺗﺶﭘﺮﺳﺘﺎن آداب و ﻗﻮاﻧﯿﻦ‬ ‫ﺧﺎص ﻣﻨﻈﻤﯽ وﺿﻊ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﯽ در ﺑﯿﺮون از ﻋﺒﺎدﺗﮕﺎه‪ ،‬ﭘﯿﺮوان ﻣﺠﻮﺳﯿﺖ آزاد ﺑﻮدﻧﺪ و‬ ‫ﻃﺒﻖ ﻣﯿﻞ و ﺧﻮاﺳﺘﻪھﺎﯾﺸﺎن زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﻣﯿﺎن آﻧﮫﺎ و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ آﺗﺶﭘﺮﺳﺘﯽ‬ ‫اﻋﺘﻘﺎدی ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻗﯽ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ ﻣﻮرخ داﻧﻤﺎرﮐﯽ در ﮐﺘﺎب ﺧﻮد اﯾﺮان در ﻋﮫﺪ‬ ‫ﺳﺎﺳﺎﻧﯿﺎن در ﻣﻮرد ﻃﺒﻘﻪ ﭘﯿﺸﻮاﯾﺎن دﯾﻨﯽ و وﻇﯿﻔﮥ آﻧﺎن ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﺑﺮ آﻧﮫﺎ ﻻزم ﺑﻮد‬ ‫ﭼﮫﺎر ﺑﺎر ﺧﻮرﺷﯿﺪ را ﺑﭙﺮﺳﺘﻨﺪ و ﻋﻼوه ﺑﺮ آن‪ ،‬ﻣﻮﻇﻒ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺎه و آﺗﺶ و آب را ﻧﯿﺰ‬ ‫ﺑﭙﺮﺳﺘﻨﺪ و ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﻪ ھﻨﮕﺎم ﺧﻮاب و ﺑﯿﺪار ﺷﺪن و ﺣﻤﺎم رﻓﺘﻦ و ﭘﻮﺷﯿﺪن زﻧﺎر و ﻏﺬا‬ ‫ﺧﻮردن و ﻋﻄﺴﻪ زدن و ﺗﺮاﺷﯿﺪن ﻣﻮ و ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻧﺎﺧﻦ و ﻗﻀﺎی ﺣﺎﺟﺖ و روﺷﻦ ﮐﺮدن‬ ‫ﭼﺮاﻏﮫﺎ‪ ،‬ﻣﻮﻇﻒ ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﺪن دﻋﺎھﺎی وﯾﮋهای ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﺮ آﻧﺎن ﻻزم ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﮕﺬارﻧﺪ آﺗﺶ‬ ‫ﺧﺎﻣﻮش ﺷﻮد ﯾﺎ آب و آﺗﺶ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺗﻤﺎس ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و ﻧﮕﺬارﻧﺪ ﻣﻌﺎدن‪ ،‬زﻧﮓ ﺑﺰﻧﻨﺪ؛‬ ‫‪١‬‬ ‫زﯾﺮا ﻣﻌﺎدن ﻧﺰد آﻧﮫﺎ ﻣﻘﺪس ﺑﻮدﻧﺪ« ‪.‬‬ ‫اﯾﺮاﻧﯿﺎن‪ ،‬ھﻨﮕﺎم ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز‪ ،‬رو ﺑﻪ آﺗﺶ ﻣﯽاﯾﺴﺘﺎدﻧﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﯾﺰدﮔﺮد‪ ،‬آﺧﺮﯾﻦ‬ ‫ﭘﺎدﺷﺎه ﺳﺎﺳﺎﻧﯿﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﻣﯽﮐﺮد و ﻣﯽﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﻪ ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﺧﺪاﺳﺖ‪ ،‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﻣﯽﮐﻨﻢ«‪ .‬آﺗﺶﭘﺮﺳﺘﺎن در ھﺮ ﻋﺼﺮی ﺑﻪ دوﮔﺎﻧﮕﯽ ﺧﺪا‬ ‫ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮدﻧﺪ و اﯾﻦ ﺷﻌﺎر آﻧﮫﺎ ﺑﻮد و ﺑﻪ دو ﺧﺪا اﯾﻤﺎن داﺷﺘﻨﺪ‪ :‬ﯾﮑﯽ ﺧﺪای ﻧﻮر ﯾﺎ ﺧﻮﺑﯽ و‬ ‫‪٢‬‬ ‫دوﻣﯽ ﺧﺪای ﺗﺎرﯾﮑﯽ ﯾﺎ ﺑﺪی ‪.‬‬ ‫ﻣﺬھﺐ ﺑﻮداﯾﯽ ﮐﻪ در ھﻨﺪ و آﺳﯿﺎی ﻣﯿﺎﻧﻪ رواج داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻪ آﯾﯿﻦ ﺑﺖﭘﺮﺳﺘﯽ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﺪه‬ ‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ھﺮ ﺟﺎ ﻣﯽرﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺘﮫﺎ را ھﻤﺮاه ﺧﻮد ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ و ﺑﺎ رﺳﯿﺪن و اﻗﺎﻣﺖ در ھﺮ‬ ‫‪٣‬‬ ‫ﻣﮑﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﻌﺒﺪ ﻣﯽﺳﺎﺧﺘﻨﺪ و ﻣﺠﺴﻤﻪھﺎی ﺑﻮدا را ﻧﺼﺐ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ‪.‬‬ ‫ﻣﺬھﺐ ﺑﺮھﻤﺎﯾﯽ ﻧﯿﺰ ﮐﻪ دﯾﻦ اﺻﻠﯽ ﻣﺮدم ھﻨﺪ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﯽآﻣﺪ‪ ،‬ﺑﺮﺟﺴﺘﻪﺗﺮﯾﻦ‬ ‫ﺷﺎﺧﺼﻪاش‪ ،‬ﮐﺜﺮت ﺧﺪاﯾﺎن و ﻣﻌﺒﻮدھﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺑﻮد ﮐﻪ در ﻗﺮن ﺷﺸﻢ ﻣﯿﻼدی ﺑﻪ اوج‬ ‫ﺧﻮد رﺳﯿﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺗﺮدﯾﺪی ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ آﯾﯿﻨﮫﺎی ﺑﺮھﻤﺎﯾﯽ و ﺑﻮداﯾﯽ‪ ،‬دو دﯾﻦ ﺑﺖﭘﺮﺳﺖ ﺑﻮدﻧﺪ‬ ‫و دﻧﯿﺎ از اﻗﯿﺎﻧﻮس اﻃﻠﺲ ﺗﺎ اﻗﯿﺎﻧﻮس آرام‪ ،‬ﻏﺮق در ﺑﺖﭘﺮﺳﺘﯽ ﺑﻮد و ﮔﻮﯾﺎ ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ و‬ ‫ﯾﮫﻮدﯾﺖ و ﺑﺮھﻤﺎﯾﯽ در ﺑﺰرﮔﺪاﺷﺖ و ﺗﻘﺪﯾﺲ ﺑﺘﮫﺎ ﺑﺴﺎن اﺳﺒﮫﺎی ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ‪ ،‬ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﻪ‬ ‫رﻗﺎﺑﺖ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج روزی در ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽاش ﺑﻪ اﯾﻦ ﻓﺴﺎد ﻓﺮاﮔﯿﺮ ﻣﻠﺘﮫﺎ‬ ‫‪ -١‬اﯾﺮان ﻓﯽ ﻋﮫﺪ اﻟﺴﺎﺳﺎﻧﯿﯿﻦ‪ ،‬ص ‪ ،۱۵۵‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬ﻧﺪوی‪ ،‬ص ‪.۲۷‬‬ ‫‪ -٢‬ھﻤﺎن‪.‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬ﻧﺪوی‪ ،‬ص ‪.۲۸‬‬

‫ﺑﺨﺶ اول‪ :‬ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ وﻗﺎﯾﻊ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻗﺒﻞ از ﺑﻌﺜﺖ‬

‫‪٤١‬‬

‫اﺷﺎره ﻧﻤﻮد و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭘﺮوردﮔﺎر ﺑﻪ ﻣﻦ ﻓﺮﻣﺎن داد ﺗﺎ آﻧﭽﻪ را ﻧﻤﯽداﻧﯿﺪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﯿﺎﻣﻮزم و‬ ‫از ﺟﻤﻠﻪ ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﻣﺮوز ﺑﻪ ﻣﻦ آﻣﻮﺧﺖ‪ ،‬اﯾﻨﮑﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ھﺮ ﭼﯿﺰی ﮐﻪ ﺑﻪ ھﺮ ﮐﺴﯽ‬ ‫دادهام‪ ،‬ﺣﻼل اﺳﺖ و ﻣﻦ ھﻤﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﻢ را ﺑﺮاﺳﺎس ﻓﻄﺮﺗﯽ ﭘﺎک و ﯾﮑﺘﺎﭘﺮﺳﺖ آﻓﺮﯾﺪم‪ ،‬اﻣﺎ‬ ‫ﺷﯿﻄﺎن آﻧﺎن را ﮔﻤﺮاه ﻧﻤﻮد و آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﺣﻼل ﻧﻤﻮدهام‪ ،‬ﺑﺮ آﻧﺎن ﺣﺮام ﮐﺮد‪ ،‬ﻣﻦ‬ ‫ﺑﻪ آﻧﺎن ﻓﺮﻣﺎن دادم ﺗﺎ آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﺑﺮای آن دﻟﯿﻠﯽ ﻓﺮو ﻧﻔﺮﺳﺘﺎدهام‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﻦ ﺷﺮﯾﮏ ﻧﮕﯿﺮﯾﺪ‬ ‫ﺑﺎ ﯾﭙﺶ آﻣﺪن ﭼﻨﯿﻦ وﺿﻌﯿﺘﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﯿﺰ ﻏﯿﺮ از ﺗﻌﺪادی از اھﻞ ﮐﺘﺎب‪ ،‬ﺑﻘﯿﮥ ﺳﺎﮐﻨﺎن‬ ‫‪١‬‬ ‫زﻣﯿﻦ ﭼﻪ ﻋﺮب و ﭼﻪ ﻋﺠﻢ را ھﻼک ﻧﻤﻮد« ‪.‬‬ ‫از اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺘﻨﺒﺎط ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺟﺎﻣﻌﮥ ﺑﺸﺮی در اﺑﻌﺎد ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬ ‫ﺷﺮک ورزﯾﺪن ﺑﻪ ﺧﺪا‪ ،‬ﭘﯿﺮوی ﻧﮑﺮدن از ﺷﺮﯾﻌﺖ‪ ،‬ﻓﺴﺎد ﭘﯿﺸﻮاﯾﺎن ادﯾﺎن آﺳﻤﺎﻧﯽ و ﮔﺮاﯾﺶ‬ ‫‪٢‬‬ ‫آﻧﮫﺎ ﺑﻪ اﻧﺤﺮاف ﻗﻮم ﺧﻮد دﭼﺎر اﻧﺤﺮاف ﺷﺪه اﺳﺖ ‪.‬‬

‫‪ -١‬ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺠﻨﻪ‪ ،‬ﺑﺎب اﻟﺼﻔﺎت‪ ،‬ج ‪ ،۴‬ص ‪ ،۲۱۹۴‬ﺷﻤﺎرۀ ‪.۲۱۹۷‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﻐﺮﺑﺎء اﻻوﻟﻮن‪ ،‬ص ‪.۵۹‬‬

‫ﻓﺼﻞ ّ‬ ‫دوم‬ ‫اﻋﺮاب و ﺗﻤﺪن آﻧﻬﺎ‬ ‫اﺻﻮل ﻋﺮب‬

‫ﻣﻮرﺧﺎن‪ ،‬اﻗﻮام و ﻃﻮاﯾﻒ ﻋﺮب را ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻧﺴﺒﮫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ آﻧﮫﺎ ﻣﻨﺴﻮﺑﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ‬ ‫‪١‬‬ ‫ﺳﻪ دﺳﺘﻪ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪. :‬‬ ‫‪ -1‬ﻋﺮب ﺑﺎﺋﺪه‪ :‬ﻗﺒﺎﯾﻞ ﻋﺎد‪ ،‬ﺛﻤﻮد‪ ،‬ﻋﻤﺎﻟﻘﻪ‪ ،‬ﻃﺴﻢ‪ ،‬ﺟﺪﯾﺲ‪ ،‬أﻣﯿﻢ‪ ،‬ﺟﺮھﻢ و ﺣﻀﺮﻣﻮت و‬ ‫ﻗﺒﺎﺋﻠﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﺒﯿﻠﻪ ﺣﻀﺮﻣﻮت ﻣﻨﺴﻮﺑﻨﺪ‪ ،‬ﺟﺰو ﻋﺮب ﺑﺎﺋﺪه ھﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻗﺒﺎﺋﻞ‪،‬‬ ‫ﻗﺒﻞ از اﺳﻼم از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻪاﻧﺪ و در زﻣﺎن ﺧﻮد ﭘﺎدﺷﺎھﺎﻧﯽ داﺷﺘﻪاﻧﺪ ﮐﻪ ﻗﻠﻤﺮو‬ ‫‪٢‬‬ ‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﯾﯽ آﻧﮫﺎ ﺗﺎ ﺷﺎم و ﻣﺼﺮ اﻣﺘﺪاد داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ‪.‬‬ ‫‪ -2‬ﻋﺮب ﻋﺎرﺑﻪ‪ :‬ﻋﺮﺑﮫﺎﯾﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ از ﺧﺎﻧﺪان ﯾﻌﺮب ﺑﻦ ﯾﺸﺠﺐ ﺑﻦ ﻗﺤﻄﺎن‬ ‫ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻋﺮب ﻗﺤﻄﺎﻧﯿﻪ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ‪ ٣‬و ﺑﻪ ﻋﺮب ﺟﻨﻮب ﻣﻌﺮوفاﻧﺪ ‪ ٤‬و‬ ‫‪٥‬‬ ‫ﭘﺎدﺷﺎھﺎن ﯾﻤﻦ و ﻣﻌﯿﻦ و ﺳﺒﺄ و ﺣﻤﯿﺮ از آﻧﮫﺎ ھﺴﺘﻨﺪ ‪.‬‬ ‫‪ -3‬ﻋﺮب ﻋﺪﻧﺎﻧﯽ‪ :‬ﺑﻪ ﻋﺪﻧﺎن‪ ،‬ﻣﻨﺴﻮباﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﺴﺐ ﻋﺪﻧﺎن ﺑﻪ اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﺑﻦ اﺑﺮاھﯿﻢ‬ ‫ﻋﻠﯿﮫﻤﺎ اﻟﺼﻠﻮه و اﻟﺴﻼم ﻣﯽرﺳﺪ و ﺑﻪ ﻋﺮب ﻣﺴﺘﻌﺮﺑﻪ ﻣﻌﺮوفاﻧﺪ؛ ﯾﻌﻨﯽ‪ ،‬ﺑﺎ ﻧﮋاد‬ ‫ّ‬ ‫ﻏﯿﺮﻋﺮب آﻣﯿﺨﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﯾﻦ آﻣﯿﺨﺘﮕﯽ زﺑﺎن ﻋﺮﺑﯽ آﻣﯿﺨﺘﻪ و ﺗﺎزهای‬ ‫ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪ ﮐﻪ وﻃﻦ اﺻﻠﯽ ﻋﺪﻧﺎﻧﯿﮫﺎ ﻣﮑﻪ ﺑﻮد و ﺑﻪ ﻋﺮﺑﮫﺎی ﺷﻤﺎل ﻣﻌﺮوف‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ؛ آﻧﮫﺎ از ﻓﺮزﻧﺪان اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ÷ و اﻓﺮاد ﻗﺒﯿﻠﻪ ﺟﺮھﻢ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ‬ ‫اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ‪ ،‬زﺑﺎن ﻋﺮﺑﯽ را از آﻧﮫﺎ آﻣﻮﺧﺖ و ﺑﺎ ازدواج ﺑﺎ ﯾﮑﯽ از زﻧﺎن اﯾﻦ ﻗﺒﯿﻠﻪ ﺑﺎ‬ ‫‪ -١‬ﻓﻘﻪ اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬ﻏﻀﺒﺎن‪ ،‬ص ‪.۴۵‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﯽ ﺷﮫﺒﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۴۴‬‬ ‫‪ -٣‬ﻓﻘﻪ اﻟﺴﯿﺮة‪ ،‬ﻏﻀﺒﺎن‪ ،‬ص ‪.۴۵‬‬ ‫‪ -٤‬ﻣﺪﺧﻞ ﻟﻔﮫﻢ اﻟﺴﯿﺮة‪ ،‬ص ‪.۹۸‬‬ ‫‪ -٥‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﯽ ﺷﮫﺒﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۴۷‬‬

‫ﺑﺨﺶ اول‪ :‬ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ وﻗﺎﯾﻊ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻗﺒﻞ از ﺑﻌﺜﺖ‬

‫‪٤٣‬‬

‫آﻧﮫﺎ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪ ﺷﺪ و ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ ھﻤﭽﻮن اﻗﻮام ﻣﺎدری ﺧﻮد‪ ،‬ﻋﺮب ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬از‬ ‫ﻣﻌﺮوفﺗﺮﯾﻦ ﻓﺮزﻧﺪان و ﻧﻮادﮔﺎن اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ‪ ،‬ﻋﺪﻧﺎن‪ ،‬ﭘﺪر ﺑﺰرگ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺒﺎﯾﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻋﺮب‪ ،‬از دودﻣﺎن ﻋﺪﻧﺎن ھﺴﺘﻨﺪ و ﭘﺲ از او ﻓﺮزﻧﺪش‬ ‫ﺳﻌﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﻧﺰار و ﭘﺲ از او ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ ﻣﻀﺮو رﺑﯿﻌﻪ ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ .‬ﻓﺮزﻧﺪان و ﻧﻮادﮔﺎن‬ ‫رﺑﯿﻊ ﺑﻦ ﻧﺰار در ﺷﺮق اﻗﺎﻣﺖ ﮔﺰﯾﺪﻧﺪ‪ .‬ﻋﺒﺪاﻟﻘﯿﺲ در ﺑﺤﺮﯾﻦ اﻗﺎﻣﺖ ﮔﺰﯾﺪ و‬ ‫ﺣﻨﯿﻔﻪ در ﯾﻤﺎﻣﻪ ﺳﺎﮐﻦ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﻮﺑﮑﺮ ﺑﻦ واﺋﻞ در ﻣﯿﺎن ﺑﺤﺮﯾﻦ و ﯾﻤﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺟﺎی‬ ‫ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﻨﻮ ﺗﻐﻠﺐ از ﻓﺮات ﻋﺒﻮر ﮐﺮدﻧﺪ و در ﺷﺒﻪ ﺟﺰﯾﺮه ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‪ ،‬ﻣﯿﺎن دﺟﻠﻪ و‬ ‫‪١‬‬ ‫ﻓﺮات ﻣﻘﯿﻢ ﺷﺪﻧﺪ و ﺗﻤﯿﻢ‪ ،‬در ﺻﺤﺮای ﺑﺼﺮه‪ ،‬ﺳﮑﻨﯽ ﮔﺰﯾﺪﻧﺪ ‪.‬‬ ‫ﻓﺮزﻧﺪان ﻣﻀﺮ ﻧﯿﺰ ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺳﻠﯿﻢ‪ ،‬ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﺪﯾﻨﻪ و ﺛﻘﯿﻒ در ﻃﺎﺋﻒ‪ ،‬اﻗﺎﻣﺖ‬ ‫ﮔﺰﯾﺪﻧﺪ و ﺳﺎﯾﺮ اﻓﺮاد ﻗﺒﯿﻠﻪ ھﻮازن‪ ،‬در ﺷﺮق ﻣﮑﻪ ﺟﺎی ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻗﺒﯿﻠﻪ اﺳﺪ‪ ،‬از ﺷﺮق‬ ‫ﺗﯿﻤﺎء ﺗﺎ ﻏﺮب ﮐﻮﻓﻪ ﺳﺎﮐﻦ ﺷﺪﻧﺪ و ﻗﺒﯿﻠﮥ ذﺑﯿﺎن و ﻋﺒﺲ‪ ،‬از ﺗﯿﻤﺎء ﺗﺎ ﺣﻮران ﺳﮑﻮﻧﺖ‬ ‫‪٢‬‬ ‫ﮔﺰﯾﺪﻧﺪ ‪.‬‬ ‫اﮐﺜﺮ ﻋﻠﻤﺎی اﻧﺴﺎب‪ ،‬ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺗﻘﺴﯿﻢﺑﻨﺪی ﻓﻮق ﻋﺮﺑﮫﺎ را ﺑﻪ دو ﻗﺒﯿﻠﮥ ﻋﺮب ﻋﺪﻧﺎﻧﯽ و‬ ‫‪٣‬‬

‫ﻗﺤﻄﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺗﻘﺴﯿﻢﺑﻨﺪی ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و ﻧﺴﺐ آﻧﮫﺎ را ﺑﻪ ﺣﻀﺮت اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ÷ ﻣﯽرﺳﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺨﺎری اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ را در ﺻﺤﯿﺤﺶ در ﺑﺎب ﻧﺴﺒﺖ ﯾﻤﻦ ﺑﻪ اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ذﮐﺮ ﮐﺮده اﺳﺖ‬ ‫و در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﺣﺪﯾﺜﯽ از ﺳﻠﻤﻪ رواﯾﺖ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺮ ﮔﺮوھﯽ‬ ‫وارد ﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ ﺗﯿﺮاﻧﺪازی ﻣﯽدادﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻓﺮزﻧﺪان اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ! ﺗﯿﺮاﻧﺪازی ﮐﻨﯿﺪ و‬ ‫ﻣﻦ ھﻤﺮاه ﻓﻼن ﺗﯿﺮه ھﺴﺘﻢ‪ ،‬آن ﮔﺎه آﻧﮫﺎ از ﺗﯿﺮاﻧﺪازی دﺳﺖ ﮐﺸﯿﺪﻧﺪ؛ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﭼﻪ ﺷﺪه‬ ‫اﺳﺖ ﺷﻤﺎ را؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﯿﺮاﻧﺪازی ﮐﻨﯿﻢ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﺎ ﺑﻨﻮﻓﻼن ھﺴﺘﯿﺪ؟‬ ‫ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺗﯿﺮاﻧﺪازی ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﺎ ھﻤﻪ ﺷﻤﺎ ھﺴﺘﻢ ‪ ٤‬و در ﺑﻌﻀﯽ رواﯾﺎت آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬ای‬ ‫ﻓﺮزﻧﺪان اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ! ﺗﯿﺮاﻧﺪازی ﮐﻨﯿﺪ؛ زﯾﺮا ﭘﺪرﺗﺎن ﺗﯿﺮاﻧﺪاز ﺑﻮده اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫ﺑﺨﺎری ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﺳﻠﻢ اﺑﻦ اﻓﺺ ﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺎﻣﺮ از ﻗﺒﯿﻠﮥ ﺧﺰاﻋﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن‬ ‫‪٥‬‬ ‫ﺷﺪ‪ .‬ﺧﺰاﻋﻪ ﮔﺮوھﯽ اﺳﺖ از ﻗﺒﯿﻠﻪھﺎی ﺳﺒﺎ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﺳﯿﻞ وﯾﺮاﻧﮕﺮ ارم ﻣﺘﻔﺮق ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ -١‬ﻣﺪﺧﻞ ﻟﻔﮫﻢ اﻟﺴﯿﺮة‪ ،‬ص ‪.۹۹ × ۹۸‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﻄﺮﯾﻖ اﻟﯽ اﻟﻤﺪاﺋﻦ‪ ،‬ﻋﺎدل ﮐﻤﺎل‪ ،‬ص ‪.۴۰‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﯽ ﺷﮫﺒﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۴۸‬‬ ‫‪ -٤‬اﻟﺒﺨﺎری‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺠﮫﺎد و اﻟﺴﯿﺮ‪ ،‬ج‪ ،۳‬ص ‪ ،۲۹۸‬ﺷﻤﺎره ‪.۲۸۹۹‬‬ ‫‪ -٥‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﯽ ﺷﮫﺒﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۴۸‬‬

‫‪٤٤‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج از ﻗﺒﯿﻠﮥ ﻣﻀﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺨﺎری از ﮐﻠﯿﺐ ﺑﻦ واﺋﻞ رواﯾﺖ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫زﯾﻨﺐ دﺧﺘﺮ اﺑﻮﺳﻠﻤﻪ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج او را ﭘﺮورش داده ﺑﻮد‪ ،‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬آﯾﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫‪١‬‬ ‫از ﻗﺒﯿﻠﻪ ﻣﻀﺮ ﺑﻮد ﮔﻔﺖ‪ :‬آری‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ از ﺗﯿﺮۀ ﺑﻨﻮﻧﻀﺮ ﺑﻦ ﮐﻨﺎﻧﻪ ﺑﻮد ‪.‬‬ ‫ﻗﺮﯾﺶ از دودﻣﺎن ﮐﻨﺎﻧﻪ ﺑﻮد و آﻧﮫﺎ ﻓﺮزﻧﺪان ﻓﮫﺮ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﺑﻦ ﻧﻀﺮ ﺑﻦ ﮐﻨﺎﻧﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و‬ ‫ﻗﺮﯾﺶ ﺑﻪ ﻗﺒﯿﻠﻪھﺎی ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻌﺮوفﺗﺮﯾﻦ آﻧﮫﺎ‪ ،‬ﺟﻤﺢ و ﺳﮫﻢ و ﻋﺪی و‬ ‫ﻣﺨﺰوم و ﺗﯿﻢ و زھﺮه و ﺑﻄﻮن ﻗﺼﯽ ﺑﻦ ﮐﻼب ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬ﻋﺒﺪاﻟﺪار ﺑﻦ ﻗﺼﯽ و‬ ‫اﺳﺪﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰی ﺑﻦ ﻗﺼﯽ و ﻋﺒﺪ ﻣﻨﺎف ﺑﻦ ﻗﺼﯽ‪ .‬از ﻋﺒﺪ ﻣﻨﺎف ﭼﮫﺎر ﺗﯿﺮه ﭘﺪﯾﺪ آﻣﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬ﻋﺒﺪ ﺷﻤﺲ و ﻧﻮﻓﻞ و ﻣﻄﻠﺐ و ھﺎﺷﻢ و ﺧﺎﻧﺪان ھﺎﺷﻢ ھﻤﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫از آن‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ را ﺑﺮﮔﺰﯾﺪ ‪ .٢‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬از‬ ‫ﻣﯿﺎن ﻓﺮزﻧﺪان اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ‪ ،‬ﮐﻨﺎﻧﻪ را و از ﺑﻨﯽ ﮐﻨﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻗﺮﯾﺶ را و از ﻗﺮﯾﺶ ﺑﻨﯽھﺎﺷﻢ را‬ ‫‪٣‬‬ ‫ﺑﺮﮔﺰﯾﺪ و از ﺑﻨﯽھﺎﺷﻢ‪ ،‬ﻣﺮا ﺑﺮﮔﺰﯾﺪ« ‪.‬‬ ‫ﺗﻤﺪﻧﻬﺎی ﺷﺒﻪ ﺟﺰﯾﺮه ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‬

‫از دﯾﺮ ﺑﺎز در ﺳﺮزﻣﯿﻨﮫﺎی ﻋﺮب‪ ،‬ﺗﻤﺪﻧﮫﺎی اﺻﯿﻞ و رﯾﺸﻪداری وﺟﻮد داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﻌﺮوفﺗﺮﯾﻦ آﻧﮫﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬ ‫‪ -۱‬ﺗﻤﺪن ﺳﺒﺎ‬ ‫ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﻤﺪن اﺷﺎره ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺮدم ﯾﻤﻦ از آب ﺑﺎران و ﺳﯿﻼبھﺎﯾﯽ ﮐﻪ‬

‫در ﻣﯿﺎن ﺷﻨﮫﺎ ﺑﻪ ھﺪر ﻣﯽرﻓﺖ و ﺑﻪ درﯾﺎھﺎ ﻣﯽرﯾﺨﺖ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬آﻧﮫﺎ ﺑﺮای ﻣﮫﺎر اﯾﻦ‬ ‫آﺑﮫﺎ‪ ،‬ﺳﺪھﺎ و آب اﻧﺒﺎرھﺎی ھﻨﺪﺳﯽ ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪای ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻌﺮوفﺗﺮﯾﻦ اﯾﻦ ﺳﺪھﺎ‪ ،‬ﺳﺪ‬ ‫»ﻣﺄرب« ﺑﻮد و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ از اﯾﻦ آﺑﮫﺎ ﺑﺮای ﮐﺸﺎورزان و آﺑﯿﺎری درﺧﺘﺎن اﺳﺘﻔﺎده‬ ‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫َ َ ُُ ْ‬ ‫َ ۡ َ‬ ‫ُ‬ ‫كنِه ۡم َءايَة‪َ ۖ ٞ‬ج َّن َت َ َ‬ ‫ََ ۡ َ َ َ َ‬ ‫ال� �وا مِن ّرِ ۡز ِق َر ّ�ِ� ۡم‬ ‫ِ‬ ‫﴿لقد �ن ل ِسبإ ٖ ِ� مس ِ‬ ‫� وشِم ٖ‬ ‫ان عن ي ِم ٖ‬ ‫َ ۡ‬ ‫ََ ۡ ُ ْ ََ ۡ َ َ‬ ‫‪ٞ‬‬ ‫َُ‬ ‫َ ۡ ُ ُ ْ َُ ََۡ ‪ٞ‬‬ ‫�ة َط ّي ِ َبة َو َر ٌّب �فور‪ ١٥ٞ‬فأع َرضوا فأ ۡر َسل َنا عل ۡي ِه ۡم َس ۡيل ٱل َع ِر ِم‬ ‫وٱشكروا � ۚۥ ب‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ۡ َ‬ ‫َ َ َّ ۡ َ ٰ ُ َ َّ َ ۡ ۡ َ َّ َ ۡ َ َ َ ۡ ُ َ ۡ‬ ‫َ َ‬ ‫�ء ّ‬ ‫� ٖط َو�ثۡل َو َ ۡ‬ ‫ِيل‪ٰ� ١٦‬ل ِك‬ ‫م‬ ‫� ذوا� أ� ٍل‬ ‫ل‬ ‫ق‬ ‫ر‬ ‫ِد‬ ‫س‬ ‫ِن‬ ‫ٖ‬ ‫و�دل�هم ِ�نتي ِهم جنت ِ‬ ‫ٖ‬ ‫ٖ‬ ‫ٖ‬ ‫‪ -١‬ﺑﺨﺎری‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﻤﻨﺎﻗﺐ‪ ،‬ج ‪ ،۴‬ص ‪ ،۱۸۵‬ﺷﻤﺎرۀ ‪.۳۴۹۱‬‬ ‫‪ -٢‬ﻓﻘﻪ اﻟﺴﯿﺮة‪ ،‬ﻏﻀﺒﺎن‪ ،‬ص ‪.۴۷‬‬ ‫‪ -٣‬ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﺑﺎب ﻓﻀﻞ ﻧﺴﺐ اﻟﻨﺒﯽ‪ ،‬ج ‪ ،۴‬ص ‪ ،۱۷۸۲‬ﺷﻤﺎره ‪.۲۲۷۶‬‬

‫ﺑﺨﺶ اول‪ :‬ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ وﻗﺎﯾﻊ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻗﺒﻞ از ﺑﻌﺜﺖ‬

‫َ َۡ ُ‬

‫ََ‬

‫ْ َۡ ُ َ‬

‫َّ‬

‫ۡ َُ‬

‫‪٤٥‬‬

‫ي إ� ٱلكف َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ٓ‬ ‫ور‪] ﴾١٧‬ﺳﺒﺄ‪.[۱۷-۱۵ :‬‬ ‫جز��ٰهم بِما �ف ُر ۖوا وهل ن�ٰ ِز ِ‬

‫»ﺑﺮای اھﺎﻟﯽ ﺳﺒﺎ در ﻣﺤﻞ ﺳﮑﻮﻧﺘﺸﺎن ﻧﺸﺎﻧﻪای )از ﻗﺪرت ﺧﺪا( ﺑﻮد‪ .‬دو ﺑﺎغ در ﺳﻤﺖ‬ ‫راﺳﺖ و ﭼﭗ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬از روزی ﭘﺮوردﮔﺎرﺗﺎن ﺑﺨﻮرﯾﺪ و ﺷﮑﺮ او را ﺑﻪ ﺟﺎی آورﯾﺪ‪ .‬ﺷﮫﺮی‬ ‫اﺳﺖ ﭘﺎک و ﭘﺎﮐﯿﺰه و ﭘﺮوردﮔﺎری اﺳﺖ ﺑﺲ آﻣﺮزﻧﺪه‪ .‬اﻣﺎ آﻧﺎن روﯾﮕﺮدان ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ‬ ‫ﺳﺒﺐ ﻣﺎ ﺳﯿﻞ وﯾﺮاﻧﮕﺮی را ﺑﻪ ﺳﻮﯾﺸﺎن ﺟﺎری ﺳﺎﺧﺘﯿﻢ و ﺑﺎﻏﮫﺎی اﯾﺸﺎن را ﺑﻪ ﺑﺎﻏﮫﺎﯾﯽ ﺑﺎ‬ ‫ﻣﯿﻮهھﺎی ﺗﻠﺦ و درﺧﺘﮫﺎی ﺷﻮره ﮔﺰ و اﻧﺪﮐﯽ درﺧﺖ ﺳﺪر ﻣﺒﺪل ﺳﺎﺧﺘﯿﻢ‪ .‬اﯾﻦ ﭼﯿﺰی‬ ‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﮐﻔﺮان ﻧﻌﻤﺖ‪ ،‬اﯾﺸﺎن را ﺑﺪان ﮐﯿﻔﺮ دادﯾﻢ‪ .‬ﻣﮕﺮ ﻣﺎ ﺟﺰ ﻧﺎﺳﭙﺎس را‬

‫ﻣﺠﺎزات ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ«‪.‬‬ ‫ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﺑﻪ وﺟﻮد آﺑﺎدﯾﮫﺎی ﺑﻪ ھﻢ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪای اﺷﺎره ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ از ﯾﻤﻦ ﺗﺎ ﺣﺠﺎز‬ ‫و ﺷﺎم اداﻣﻪ داﺷﺖ و ﮐﺎرواﻧﮫﺎی ﺗﺠﺎری و ﻣﺴﺎﻓﺮاﻧﯽ ﮐﻪ از ﯾﻤﻦ ﺑﻪ ﺷﺎم ﻣﯽرﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ھﺮﮔﺰ‬ ‫در اﯾﻦ ﻣﺴﯿﺮ ﺑﺎ ﮐﻤﺒﻮد آب و ﻏﺬا و ﺳﺎﯾﻪ روﺑﺮو ﻧﻤﯽﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫﴿ َو َج َع ۡل َنا بَ ۡي َن ُه ۡم َو َ� ۡ َ‬ ‫ِيها ٱ َّ‬ ‫ِيها قُ ٗرى َ�ٰه َر ٗة َوقَ َّد ۡرنَا � َ‬ ‫� ٱ ۡل ُق َرى ٱ َّل� َ� ٰ َر ۡ� َنا � َ‬ ‫لس ۡ َ‬ ‫�ۖ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫اما َءا ِمن َ‬ ‫ا� َو َ�يَّ ً‬ ‫ِ�وا ْ � َ‬ ‫س ُ‬ ‫ِيها َ�َ ِ َ‬ ‫ِ�‪� ١٨‬قالوا َر�نا �ٰعِد َ�� أسفارِنا َوظل ُم ٓوا أنف َس ُه ۡم‬ ‫َ َ َ ۡ َ ُ ۡ َ َ َ َ َ َّ ۡ َ ُ ۡ ُ َّ‬ ‫ّ ُّ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫َٰ َ‬ ‫ِ� َص َّ‬ ‫� ُم َم َّ‬ ‫ٰ‬ ‫�‬ ‫�‬ ‫ن‬ ‫إ‬ ‫ق‬ ‫ز‬ ‫فجعل�ٰهم أحادِيث ومزق�ٰهم‬ ‫ار‬ ‫ب‬ ‫ل‬ ‫ت‬ ‫��‬ ‫ِك‬ ‫ل‬ ‫�‬ ‫ٖ‬ ‫ٍ ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ٖ‬ ‫َ ُ‬ ‫شكورٖ‪] ﴾١٩‬ﺳﺒﺄ‪.[۱۹-۱۸ :‬‬ ‫»ﻣﯿﺎن آﻧﺎن و ﺷﮫﺮھﺎی دﯾﮕﺮی ﮐﻪ ﭘﺮﺑﺮﮐﺖ و ﭘﺮﻧﻌﻤﺖ ﮐﺮده ﺑﻮدﯾﻢ‪ ،‬ﺷﮫﺮﮐﮫﺎ و روﺳﺘﺎھﺎﯾﯽ‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺑﻮدﯾﻢ ﮐﻪ ﻧﻤﺎﯾﺎن ﺑﻮد و در ﻣﯿﺎن آﻧﮫﺎ ﻓﺎﺻﻠﻪھﺎی ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ ھﻢ‬ ‫ﺗﺮﺗﯿﺐ داده ﺑﻮدﯾﻢ )و ﺑﺪﯾﺸﺎن ﭘﯿﺎم دادﯾﻢ ﮐﻪ( ﺷﺒﮫﺎ و روزھﺎ در اﻣﻦ و اﻣﺎن در آﻧﺠﺎ ﺳﯿﺮ و‬ ‫ﺳﻔﺮ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﯾﺸﺎن ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﭘﺮوردﮔﺎرا! ﻓﺎﺻﻠﻪھﺎی ﺳﻔﺮھﺎی ﻣﺎ را زﯾﺎد ﺑﻔﺮﻣﺎ و ﺑﺪﯾﻦ وﺳﯿﻠﻪ‬ ‫ﺑﻪ ﺧﻮد ﺳﺘﻢ ﮐﺮدﻧﺪ و آﻧﺎن را ﺳﺨﻨﺎﻧﯽ )ﺑﺮ ﺳﺮ زﺑﺎﻧﮫﺎ( ﻧﻤﻮدﯾﻢ و ﺳﺨﺖ ﻣﺘﻼﺷﯽ ﺳﺎﺧﺘﯿﻢ‪.‬‬ ‫ً‬ ‫ﻗﻄﻌﺎ در اﯾﻦ ﺳﺮﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﻪھﺎی ﻋﺒﺮت ﺑﺮای ھﻤﮥ ﺷﮑﯿﺒﺎﯾﺎن ﺳﭙﺎﺳﮕﺰار اﺳﺖ«‪.‬‬

‫‪ -۲‬ﺗﻤﺪن ﻋﺎد در اﺣﻘﺎف‬

‫‪ ‬را ﺑﻪ‬ ‫اﻗﻮام ﻋﺎد در ﺷﻤﺎل ﺣﻀﺮﻣﻮت زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش ھﻮد‬ ‫ﺳﻮی آﻧﮫﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ .‬آﻧﺎن دارای ﺧﺎﻧﻪھﺎﯾﯽ ﻣﺤﮑﻢ و ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪھﺎی ﻣﺘﻌﺪد و ﺑﺎﻏﮫﺎ و‬ ‫ﮐﺸﺘﺰارھﺎ و ﭼﺸﻤﻪھﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ّ‬ ‫ٌ‬ ‫َ ُ َ‬ ‫َ ُ‬ ‫ۡ َ َ َُ ۡ َ ُ ُ‬ ‫وه ۡم ُه ٌ‬ ‫ت َ� ٌد ٱل ۡ ُم ۡر َسل َ‬ ‫﴿ َك َّذبَ ۡ‬ ‫ود �� � َّتقون‪ ١٢٤‬إ ِ ِ� ل� ۡم َر ُسول‬ ‫ِ�‪ ١٢٣‬إِذ قال لهم أخ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ََٓ ََُۡ ُ‬ ‫أَم ‪ٞ‬‬ ‫� َوأَط ُ‬ ‫ِ�‪ ١٢٥‬فَٱ َّ� ُقوا ْ ٱ َّ َ‬ ‫� ۡم َعلَ ۡيهِ م ِۡن أ ۡجر� إ ِ ۡن أ ۡجر َي إ ِ َّ� َ َ ٰ‬ ‫ٔ‬ ‫�‬ ‫أ‬ ‫ا‬ ‫م‬ ‫و‬ ‫‪١٢٦‬‬ ‫ون‬ ‫ِيع‬ ‫�‬ ‫ل‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ٍ‬

‫‪٤٦‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ُّ‬ ‫َ َ َّ ُ َ‬ ‫ٗ َۡ ُ َ‬ ‫َ ّ َۡ َ َ ََُۡ َ‬ ‫َ َّ ُ‬ ‫خذون َم َصان َِع ل َعل� ۡم‬ ‫�ع َءايَة �ع َبثون‪ ١٢٨‬و�ت ِ‬ ‫ب ٱل�ٰل ِم�‪� ١٢٧‬تبنون بِ� ِل رِ ٍ‬ ‫ر ِ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫َ َّ ُ‬ ‫َۡ ُُ َ‬ ‫َّ َ َ ُ‬ ‫ِيعون‪َ ١٣١‬وٱ َّ� ُقوا ٱ� ٓ‬ ‫َ َ َ ۡ ُ َ َ ۡ ُ ۡ َ َّ َ‬ ‫ِي‬ ‫��ون‪� ١٢٩‬ذا �طشتم �طشتم جبارِ�ن‪ ١٣٠‬فٱ�قوا ٱ� وأط ِ‬ ‫َ َ َّ ُ َ َ ۡ َ ُ َ َ َ َّ ُ‬ ‫�م ب َ�نۡ َ�ٰ� َو َ�ن َ‬ ‫�‪َ ١٣٣‬و َج َّ�ٰت َو ُ� ُ‬ ‫ون‪] ﴾١٣٤‬اﻟﺸﻌﺮاء‪:‬‬ ‫ي‬ ‫أمد�م بِما �علمون‪ ١٣٢‬أمد‬ ‫ِ‬ ‫ٖ‬ ‫ِ ٖ‬ ‫ٍ‬

‫‪.[۱۳۴-۱۲۳‬‬

‫»ﻗﻮم ﻋﺎد‪ ،‬ﭘﯿﻐﻤﺒﺮان را ﺗﮑﺬﯾﺐ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪاﻧﮕﺎه ﮐﻪ ﺑﺮادرﺷﺎن ھﻮد ﺑﺪﯾﺸﺎن ﮔﻔﺖ‪ :‬ھﺎن!‬ ‫ﺗﻘﻮا ﭘﯿﺸﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ اﻣﯿﻨﯽ ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ھﺴﺘﻢ‪ .‬از ﺧﺪا ﺑﺘﺮﺳﯿﺪ و از ﻣﻦ ﭘﯿﺮوی‬ ‫ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ﻣﻦ ھﯿﭻ اﺟﺮ و ﭘﺎداﺷﯽ در ﺑﺮاﺑﺮ اﯾﻦ دﻋﻮت از ﺷﻤﺎ ﻧﻤﯽﺧﻮاھﻢ‪ .‬اﺟﺮ و ﭘﺎداش ﻣﻦ‬ ‫ﺟﺰ ﺑﺮ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺟﮫﺎﻧﯿﺎن ﻧﻤﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬آﯾﺎ ﺷﻤﺎ ﺑﺎﻻی ھﺮ ﺑﻠﻨﺪی و ﻣﮑﺎن ﻣﺮﺗﻔﻌﯽ ﮐﺎخ ﺳﺮ‬ ‫ﺑﻪ ﻓﻠﮏ ﮐﺸﯿﺪهای ﻣﯽﺳﺎزﯾﺪ و ﺑﻪ ﺧﻮﺷﮕﺬراﻧﯽ و ﮐﺎرھﺎی ﺑﯿﮫﻮده ﻣﯽﭘﺮدازﯾﺪ؟ و دژھﺎ و‬ ‫ﻗﻠﻌﻪھﺎﯾﯽ ﻣﯽﺳﺎزﯾﺪ ﮐﻪ اﻧﮕﺎر ﺟﺎوداﻧﻪ ﻣﯽﻣﺎﻧﯿﺪ؟ و ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﺠﺎزات ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ از ﺣﺪ‬ ‫ﺗﺠﺎوز ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ و ھﻤﭽﻮن ﺳﺘﻤﮕﺮان و ﺳﺮﮐﺸﺎن ﮐﯿﻔﺮ ﻣﯽدھﯿﺪ‪ .‬از ﺧﺪا ﺑﺘﺮﺳﯿﺪ و از ﻣﻦ‬ ‫اﻃﺎﻋﺖ ﮐﻨﯿﺪ و ﺑﺘﺮﺳﯿﺪ از ﺧﺪاﯾﯽ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ را ﺑﺎ ﻧﻌﻤﺘﮫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﯽداﻧﯿﺪ ﺷﻤﺎ را ﯾﺎری داده‬

‫اﺳﺖ ﺑﺎ ﭼﮫﺎرﭘﺎﯾﺎن و ﭘﺴﺮان و ﺑﺎ ﺑﺎﻏﮫﺎ و ﭼﺸﻤﻪھﺎ ﯾﺎری داده اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫‪ -۳‬ﺗﻤﺪن ﺛﻤﻮد در ﺣﺠﺎز‬ ‫ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﺑﻪ وﺟﻮد ﺗﻤﺪﻧﯽ در ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺣﺠﺮ و ﺑﻪ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ اﻓﺮاد آن ﺑﺮای ﺳﺎﺧﺘﻦ‬

‫ﺧﺎﻧﻪھﺎﯾﯽ در دل ﮐﻮھﮫﺎ و ﺑﻪ ﭼﺸﻤﻪﺳﺎرھﺎ و ﺑﺎﻏﮫﺎ و ﮐﺸﺘﺰارھﺎﯾﯽ ﮐﻪ در اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺘﻨﺪ‪،‬‬ ‫اﺷﺎره ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ َ َ َ‬ ‫َ َ ُ َ‬ ‫ُ ُ َ‬ ‫ّ َ ُ‬ ‫َ َّ َ ۡ َ ُ ُ‬ ‫ود ٱل ۡ ُم ۡر َسل َ‬ ‫ِ�‪ ١٤١‬إِذ قال ل ُه ۡم أخوه ۡم �ٰل ٌِح �� � َّتقون‪ ١٤٢‬إ ِ ِ� ل� ۡم‬ ‫﴿كذبت �م‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ََٓ َُۡ ُ ََ‬ ‫َُ ٌ‬ ‫ۡ‬ ‫ول أَم ‪ٞ‬‬ ‫� َوأط ُ‬ ‫ِ�‪ ١٤٣‬فَٱ َّ� ُقوا ْ ٱ َّ َ‬ ‫�ٔل� ۡم عل ۡيهِ م ِۡن أ ۡج ٍر� إِن أ ۡج ِر َي‬ ‫ون‪ ١٤٤‬وما أ‬ ‫ِيع‬ ‫رس‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫َّ َ َ‬ ‫َُُۡ َ‬ ‫� َر ّب ٱ ۡل َ�ٰلَم َ‬ ‫ون � َما َ�ٰ ُه َنا ٓ َءا ِمن َ‬ ‫ِ�‪َ � ١٤٦‬ج َّ�ٰ َ ُ ُ‬ ‫ون‪١٤٧‬‬ ‫�‪���� ١٤٥‬‬ ‫ِ‬ ‫ٖ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫إِ� ٰ ِ‬ ‫ت و�ي ٖ‬ ‫َ َۡ َ ۡ ُ َ َ ‪ٗ ُُ َ ۡ َ َ ُ َۡ َ ٞ‬‬ ‫وتا َ�ٰره َ‬ ‫ُ‬ ‫ِ�‪ ١٤٩‬فَٱ َّ� ُقوا ْ ٱ َّ َ‬ ‫�‬ ‫ال �ي‬ ‫ضيم‪ ١٤٨‬و�ن ِ‬ ‫َوز ُروعٖ و� ٖل طلعها ه ِ‬ ‫�ب ِ‬ ‫حتون مِن ٱ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ََ ُ‬ ‫ون‪] ﴾١٥٠‬اﻟﺸﻌﺮاء‪.[۱۵۰-۱۴۱ :‬‬ ‫وأطِيع ِ‬ ‫»ﻗﻮم ﺛﻤﻮد‪ ،‬ﭘﯿﻐﻤﺒﺮان را دروﻏﮕﻮ ﻧﺎﻣﯿﺪﻧﺪ آن زﻣﺎن ﮐﻪ ﺑﺮادرﺷﺎن ﺻﺎﻟﺢ ﺑﻪ آﻧﮫﺎ ﮔﻔﺖ‪ :‬آﯾﺎ‬ ‫ﺗﻘﻮا ﭘﯿﺸﻪ ﻧﻤﯽﺳﺎزﯾﺪ؟ ﻣﻦ ﺑﯽﮔﻤﺎن ﺑﺮاﯾﺘﺎن ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ اﻣﯿﻨﯽ ھﺴﺘﻢ‪ .‬ﭘﺲ از ﺧﺪا ﺑﺘﺮﺳﯿﺪ و‬ ‫از ﻣﻦ اﻃﺎﻋﺖ ﮐﻨﯿﺪ و در ﻗﺒﺎل ﺗﺒﻠﯿﻎ دﻋﻮت‪ ،‬اﺟﺮ و ﭘﺎداﺷﯽ از ﺷﻤﺎ درﺧﻮاﺳﺖ ﻧﻤﯽﮐﻨﻢ‪.‬‬ ‫اﺟﺮ و ﭘﺎداش ﻣﻦ ﺟﺰ ﺑﺮ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺟﮫﺎﻧﯿﺎن ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬آﯾﺎ ﺷﻤﺎ در ﻧﮫﺎﯾﺖ اﻣﻦ و اﻣﺎن در ﻧﺎز‬ ‫و ﻧﻌﻤﺖ ﺟﮫﺎن رھﺎ ﻣﯽﺷﻮﯾﺪ؟ در ﻣﯿﺎن ﺑﺎﻏﮫﺎ و ﭼﺸﻤﻪﺳﺎرھﺎ؟ و در ﻣﯿﺎن ﮐﺸﺘﺰارھﺎ و‬

‫ﺑﺨﺶ اول‪ :‬ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ وﻗﺎﯾﻊ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻗﺒﻞ از ﺑﻌﺜﺖ‬

‫‪٤٧‬‬

‫ﻧﺨﻠﺴﺘﺎﻧﮫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﯿﻮهھﺎی ﻧﺮم و ﺷﺎداب و رﺳﯿﺪه دارﻧﺪ و ﻣﺎھﺮاﻧﻪ در دل ﮐﻮھﮫﺎ و‬

‫ﺧﺎﻧﻪھﺎﯾﯽ ﻣﯽﺗﺮاﺷﯿﺪ‪ .‬از ﺧﺪا ﺑﺘﺮﺳﯿﺪ و از ﻣﻦ اﻃﺎﻋﺖ ﮐﻨﯿﺪ«‪.‬‬ ‫و ﻧﯿﺰ در ﻣﻮرد آﻧﮫﺎ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ َّ ُ َ‬ ‫َ ۡ ُ ُ ٓ ْ ۡ َ َ َ ُ ۡ ُ َ َ ٓ َ ِ ۢ َ ۡ َ َ َ َّ ُ‬ ‫� ۡم ِ� ٱ� ِ‬ ‫خذون مِن‬ ‫﴿وٱذكروا إِذ جعل�م خلفاء من �ع ِد �دٖ و�وأ‬ ‫�ض �ت ِ‬ ‫َۡ‬ ‫ٗ َ ۡ ُ ْ َ ٓ َّ َ َ َ ْ‬ ‫ُ ُ َ ُ ُ ٗ ََۡ ُ َ ۡ َ‬ ‫� َبال ُ� ُيوتاۖ فٱذك ُر ٓوا َءا� َء ٱ�ِ َو� � ۡعث ۡوا ِ� ٱ� ِ‬ ‫�ض‬ ‫سهول ِها قصور� و�ن ِ‬ ‫حتون ٱ ِ‬ ‫ۡ‬ ‫سد َ‬ ‫ِين‪] ﴾٧٤‬اﻷﻋﺮاف‪.[۷۴ :‬‬ ‫ُمف ِ‬ ‫»و ﺑﻪ ﯾﺎد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﺷﻤﺎ را ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ ﻗﻮم ﻋﺎد ﮐﺮده اﺳﺖ و در ﺳﺮزﻣﯿﻦ‬ ‫اﺳﺘﻘﺮار ﺑﺨﺸﯿﺪه اﺳﺖ )ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﺪ( در دﺷﺘﮫﺎی آن‪ ،‬ﮐﺎﺧﮫﺎ ﺑﺮاﻓﺮازﯾﺪ و در ﮐﻮھﮫﺎی‬ ‫آن ﺧﺎﻧﻪھﺎ ﺑﺘﺮاﺷﯿﺪ و ﺑﺴﺎزﯾﺪ؛ ﭘﺲ ﻧﻌﻤﺘﮫﺎی ﺧﺪا را ﺑﻪ ﯾﺎد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ‪ .‬و در زﻣﯿﻦ‬

‫ﺗﺒﺎھﮑﺎراﻧﻪ ﻓﺴﺎد راه ﻣﯿﻨﺪازﯾﺪ«‪.‬‬ ‫ﺗﻤﺪنھﺎی ﯾﺎد ﺷﺪه از دﯾﺮﺑﺎز از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻨﺪ و ﻧﺎﺑﻮد ﺷﺪﻧﺪ و ﺟﺰ آﺛﺎر و ﻧﺸﺎﻧﻪھﺎ و ﺗﭙﻪھﺎ‪،‬‬ ‫ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮی از آﻧﮫﺎ ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪ .‬آﺑﺎدﯾﮫﺎ و ﺷﮫﺮھﺎ از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻨﺪ و ﺧﺎﻧﻪھﺎ و ﻗﺼﺮھﺎ‬ ‫وﯾﺮان ﺷﺪﻧﺪ و ﭼﺸﻤﻪھﺎ ﺧﺸﮑﯿﺪﻧﺪ و درﺧﺘﺎن ﻧﺎﺑﻮد ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﺎغھﺎ و ﮐﺸﺘﺰارھﺎ ﺑﻪ زﻣﯿﻦ‬ ‫‪١‬‬ ‫ﺧﺸﮏ و ﺑﺪون ﻣﺤﺼﻮل ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﺪﻧﺪ ‪.‬‬

‫‪ -١‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﯽ ﺷﮫﺒﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۵۱‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‬ ‫اوﺿﺎع دﯾﻨﯽ‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدی‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و اﺧﻼﻗﯽ اﻋﺮاب‬ ‫وﺿﻌﯿﺖ دﯾﻨﯽ‬

‫ﻣﻠﺖ ﻋﺮب ﺑﻪ ارﺗﺠﺎع دﯾﻨﯽ ﺷﺪﯾﺪ و ﺑﺖﭘﺮﺳﺘﯽ زﺷﺘﯽ ﮐﻪ ﻧﻈﯿﺮ ﻧﺪاﺷﺖ و ﺑﻪ اﻧﺤﺮاﻓﺎت‬ ‫اﺧﻼﻗﯽ و ھﺮج وﻣﺮج ﺳﯿﺎﺳﯽ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﺪه ﺑﻮد و ﺑﺪﯾﻦ ﺟﮫﺖ ارزش و اھﻤﯿﺖ ﺧﻮد را از دﺳﺖ‬ ‫داده ﺑﻮدﻧﺪ و در اﻧﺰوای ﺗﺎرﯾﺦ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﺮای آﻧﺎن اﯾﻦ ﺑﻮد‬ ‫ﮐﻪ دﻧﺒﺎﻟﻪرو دوﻟﺖ ﻓﺎرس ﯾﺎ روم ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﯿﺮوی از ﻓﺮھﻨﮓ آﺑﺎء و اﺟﺪادی‪ ،‬ھﺮ ﭼﻨﺪ ﮐﻪ آ ﮐﻨﺪه از‬ ‫اﻧﺤﺮاف و ﮔﻤﺮاھﯽ ﺑﻮد‪ّ ،‬اﻣﺎ ﺳﺮاﺳﺮ وﺟﻮد آﻧﮫﺎ را ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﺑﻪ ھﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ ﺑﺘﮫﺎ را ﭘﺮﺳﺘﺶ‬ ‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ھﺮ ﻗﺒﯿﻠﻪ‪ ،‬ﺑﺮای ﺧﻮد ﺑﺘﯽ داﺷﺖ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻗﺒﯿﻠﮥ ھﺬﯾﻞ ﺑﻦ ﻣﺪرﮐﻪ‪» ،‬ﺳﻮاع« را‬ ‫ﻣﯽﭘﺮﺳﺘﯿﺪ و ﺑﺖ ﻗﺒﯿﻠﻪ ﮐﻠﺐ‪» ،‬ود« ﺑﻮد و ﻗﺒﯿﻠﻪ ﻣﺬﺣﺞ‪» ،‬ﯾﻐﻮث« را ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و‬ ‫»ﯾﻌﻮق«‪ ،‬ﺑﺖ ﻗﺒﯿﻠﻪ ﺧﯿﻮان ﺑﻮد‪» ،‬ﻧﺴﺮ« ﺑﺖ ﻗﺒﯿﻠﻪ ﺣﻤﯿﺮ ﺑﻮد و ﺧﺰاﻋﻪ و ﻗﺮﯾﺶ »اﺳﺎف و ﻧﺎﺋﻠﻪ«‬ ‫را ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و »ﻣﻨﺎه« در ﺳﺎﺣﻞ درﯾﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ ھﻤﻪ ﻋﺮبھﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻋﺎم و ﻗﺒﯿﻠﻪ اوس و‬ ‫ﺧﺰرج ﺑﻪ ﻃﻮر ﺧﺎص ﺑﻪ ﺗﻌﻈﯿﻢ و ﭘﺮﺳﺘﺶ آن ﻣﯽﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪» .‬ﻻت« در ﺛﻘﯿﻒ و »ﻋﺰی« ﺑﺎﻻی‬ ‫‪١‬‬ ‫ذات ﻋﺮق‪ ،‬ﻗﺮار داﺷﺖ و ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﺑﺖ ﻗﺮﯾﺶ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽرﻓﺖ ‪.‬‬ ‫ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﺘﮫﺎی ﺑﺰرگ و ﻣﺸﮫﻮر‪ ،‬ﺑﺘﮫﺎی ﮐﻮﭼﮏ ﺑﯽﺷﻤﺎری وﺟﻮد داﺷﺖ ﮐﻪ ﺣﻤﻞ‬ ‫و ﻧﻘﻞ آﻧﮫﺎ در ﺳﻔﺮ و ﮔﺬاﺷﺘﻦ آﻧﮫﺎ در ﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬آﺳﺎن ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﺨﺎری در ﺻﺤﯿﺢ ﺧﻮد از اﺑﯽ رﺟﺎء ﻋﻄﺎردی رواﯾﺖ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﺎ ﺳﻨﮓ را‬ ‫ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ و ھﺮﮔﺎه ﺳﻨﮕﯽ ﺑﮫﺘﺮ از آن ﻣﯽﯾﺎﻓﺘﯿﻢ‪ ،‬ﭘﺮﺳﺘﺶ ﺳﻨﮓ اوﻟﯽ را رھﺎ‬ ‫ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ و آن را ﻋﺒﺎدت ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ و اﮔﺮ ﺳﻨﮕﯽ ﻧﻤﯽﯾﺎﻓﺘﯿﻢ‪ ،‬ﺗﻮدهای ﺧﺎک ﺟﻤﻊ‬ ‫ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ ﭘﺲ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪی ﻣﯽآوردﯾﻢ و روی آن ﻣﯽدوﺷﯿﺪﯾﻢ آن ﮔﺎه آن را ﻃﻮاف‬ ‫ﻣﯽﻧﻤﻮدﯾﻢ«!!!‪.‬‬ ‫‪ -١‬اﻟﻐﺮﺑﺎء اﻻوﻟﻮن‪ ،‬ص ‪.۶۰‬‬

‫‪٤٩‬‬

‫ﺑﺨﺶ اول‪ :‬ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ وﻗﺎﯾﻊ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻗﺒﻞ از ﺑﻌﺜﺖ‬

‫ﺑﺖﭘﺮﺳﺘﯽ راﯾﺞ اﻋﺮاب‪ ،‬ﻣﯿﺎن آﻧﺎن و ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺧﺪا و ﺗﻌﻈﯿﻢ و اﯾﻤﺎن ﺑﻪ وی و روز‬ ‫ﻗﯿﺎﻣﺖ‪ ،‬ﺣﺎﯾﻞ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ اﻋﺮاب ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽﭘﻨﺪاﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺑﺘﮫﺎ ﻓﻘﻂ واﺳﻄﮥ ﻣﯿﺎن‬ ‫آﻧﮫﺎ و ﺧﺪا ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ اﺣﺘﺮام و ﻣﻘﺎم اﯾﻦ ﺧﺪاﯾﺎن ﺧﯿﺎﻟﯽ‪ ،‬ﺑﺮ دﻟﮫﺎ و اﻋﻤﺎل و ﮐﺎرھﺎﯾﺸﺎن‬ ‫ﺳﺎﯾﻪ اﻓﮑﻨﺪه ﺑﻮد و ﺗﻤﺎم اﺑﻌﺎد زﻧﺪﮔﯽ آﻧﮫﺎ را ﺗﺤﺖاﻟﺸﻌﺎع ﻗﺮار داده و ﻋﻈﻤﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ را‬ ‫در دﻟﮫﺎﯾﺸﺎن ﮐﻢرﻧﮓ ﮐﺮده ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ً‬ ‫آﯾﯿﻦ اﺑﺮاھﯿﻢ ÷ ﻧﯿﺰ دﺳﺘﺨﻮش ﺗﺤﺮﯾﻒ و ﺗﻐﯿﯿﺮ و دﮔﺮﮔﻮﻧﯽ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺜﻼ‪ ،‬ﺣﺞ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﺮاﺳﻤﯽ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ اﻓﺘﺨﺎرات ﺧﻮد را ﺑﻪ رخ دﯾﮕﺮان ﻣﯽﮐﺸﯿﺪﻧﺪ و ﺗﮑﺒﺮ و‬ ‫ﻣﺒﺎھﺎت ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬آﯾﯿﻦ ﯾﮑﺘﺎﭘﺮﺳﺘﯽ از ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺧﻮد ﻣﻨﺤﺮف ﮔﺸﺘﻪ و ﺧﺮاﻓﺎت و‬ ‫اﻓﺴﺎﻧﻪھﺎی زﯾﺎد ﺑﻪ آن ﻣﻠﺤﻖ ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻦ‪ ،‬ﺑﺮﺧﯽ اﻓﺮاد از ﭘﺮﺳﺘﺶ ﺑﺘﮫﺎ و ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﮐﺮدن ﺑﺮای آﻧﮫﺎ‪ ،‬ﺳﺮﺑﺎز ﻣﯽزدﻧﺪ‬ ‫ﮐﻪ زﯾﺪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻧﻔﯿﻞ ﯾﮑﯽ از اﯾﻦ اﻓﺮاد ﺑﻮد‪ ،‬او ﺑﺮای ﺑﺘﮫﺎ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﻧﻤﯽﮐﺮد وﮔﻮﺷﺖ‬ ‫ﺣﯿﻮان ﺧﻮد ﻣﺮده را ﻧﻤﯽﺧﻮرد و ﺧﻮن ﻧﻤﯽﻧﻮﺷﯿﺪ و ﻣﯽﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫واﺣﺪ ﹰا‬

‫أر ﹼﺑ ﹰﺎ‬

‫أﻟﻒ‬

‫أم‬

‫رب؟‬

‫ادﻳﻦ‬

‫اذ ﹰا‬

‫ﺗﻘﺴﻤﺖ‬

‫اﻻﻣﻮر؟‬

‫»آﯾﺎ ﯾﮏ ﺧﺪا ﺑﮫﺘﺮ اﺳﺖ ﯾﺎ ھﺰار ﺧﺪا؟ آﯾﺎ وﻗﺘﯽ ﮐﺎرھﺎ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷﻮد‪ ،‬اﯾﻦ دﯾﻦ اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫ﻋﺰﻟﺖ‬

‫واﻟﻌﺰی‬

‫اﻟـﻼت‬

‫ﲨﻴﻌﺎ‬

‫ﻛﺬﻟﻚ‬

‫ﻳﻔﻌﻞ‬

‫اﳉﻠﺪ‬

‫اﻟﺼﺒﻮر‬

‫»از ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻻت و ﻋﺰی ﺗﺒﺮی ﻣﯽﺟﻮﯾﻢ و ﻓﺮد دﻟﯿﺮ و ﺷﮑﯿﺒﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﺪ«‪.‬‬ ‫ادﻳﻦ‬

‫ﻓﻼﻋﺰی‬

‫وﻻ‬

‫اﺑﻨﺘﻴﻬﺎ‬

‫وﻻﺻﻨﻤﯽ‬

‫ﺑﻨﯽ‬

‫ﻋﻤﺮو‬

‫أزور‬

‫»ﻧﻪ ﻋﺰی و ﻧﻪ دو دﺧﺘﺮش را ﻣﯽﭘﺮﺳﺘﻢ و ﻧﻪ دو ﺑﺖ ﺑﻨﻮ ﻋﻤﺮو را زﯾﺎرت ﻣﯽﮐﻨﻢ«‪.‬‬ ‫وﻻ‬

‫ﻏﻨﻤــﺎ‬

‫ادﻳﻦ‬

‫وﻛﺎن‬

‫رﺑ ﹰﺎ‬

‫ﻟﻨﺎ ﻓﯽ اﻟﺪﻫﺮ اذا ﺣﻠﻤﯽ ﻳﺴﲑ‬

‫»ﻏﻨﻢ را ﻧﻤﯽﭘﺮﺳﺘﻢ و ﻏﻨﻢ در ﮔﺬﺷﺘﮥ ﻃﻮﻻﻧﯽ وﻗﺘﯽ ﺧﺮدﺳﺎل ﺑﻮدم‪ ،‬ﺧﺪای ﻣﺎ ﺑﻮد«‪.‬‬ ‫وﻟﻜﻦ‬

‫اﻋﺒﺪ‬

‫اﻟﺮﲪﻦ‬

‫رﺑﯽ‬

‫ﻟﻴـﻐﻔﺮ‬

‫ذﻧﺒﯽ‬

‫اﻟﺮب‬

‫اﻟﻐﻔﻮر‬

‫‪١‬‬

‫»ﺑﻠﮑﻪ ﭘﺮوردﮔﺎرم‪ ،‬ﺧﺪای ﻣﮫﺮﺑﺎن‪ ،‬را ﻣﯽﭘﺮﺳﺘﻢ ﺗﺎ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺑﺨﺸﻨﺪه‪ ،‬ﮔﻨﺎھﺎﻧﻢ را ﺑﯿﺎﻣﺮزد«‪.‬‬ ‫ﺑﺮﺧﯽ ﻧﯿﺰ ﭘﯿﺮو آﯾﯿﻦ و ﺷﺮﯾﻌﺖ اﺑﺮاھﯿﻢ و اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﻋﻠﯿﮫﺎ اﻟﺼﻠﻮه و اﻟﺴﻼم ﺑﻮدﻧﺪ‬ ‫ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﻗﺲ ﺑﻦ ﺳﺎﻋﺪه اﯾﺎدی‪ .‬او ﻓﺮدی ﺳﺨﻨﻮر و ﻋﺎﻗﻞ و داﻧﺎ و دارای ﻓﻀﻞ و ﺑﺮﺗﺮی ﺑﻮد‬

‫‪ -١‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۱۶۳‬‬

‫‪٥٠‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫و ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﺗﻮﺣﯿﺪ و ﯾﮕﺎﻧﻪ داﻧﺴﺘﻦ ﺧﺪا و ﭘﺮﺳﺘﺶ او و ﺗﺮک ﻋﺒﺎدت ﺑﺘﮫﺎ‪ ،‬دﻋﻮت ﻣﯽﮐﺮد‬ ‫و ﻧﯿﺰ ﺑﻪ زﻧﺪه ﺷﺪن ﭘﺲ از ﻣﺮگ‪ ،‬اﯾﻤﺎن داﺷﺖ و ﺑﻪ آﻣﺪن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬ﻣﮋده ﻣﯽداد‪ .‬اﺑﻮﻧﻌﯿﻢ‬ ‫در دﻻﺋﻞ اﻟﻨﺒﻮة از اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﭼﻨﯿﻦ رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪» :‬ﻗﺲ ﺑﻦ ﺳﺎﻋﺪه در ﺑﺎزار ﻋﮑﺎظ‬ ‫ﺑﺮای ﻗﻮﻣﺶ ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ زودی از اﯾﻦ ﻃﺮف‪ ،‬ﺣﻘﯽ ﻧﻤﺎﯾﺎن ﻣﯽﺷﻮد × و‬ ‫ﺑﺎ دﺳﺖ ﺑﻪ ﺳﻮی ﻣﮑﻪ اﺷﺎره ﻧﻤﻮد‪ × .‬ﻣﺮدم ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬آن ﺣﻖ ﭼﯿﺴﺖ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺮدی اﺳﺖ‬ ‫از ﻓﺮزﻧﺪان ﻟﻮی ﺑﻦ ﻏﺎﻟﺐ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﮐﻠﻤﻪ اﺧﻼص و زﻧﺪﮔﯽ ﺟﺎوداﻧﮕﯽ و ﻧﻌﻤﺘﯽ ﮐﻪ‬ ‫ھﺮﮔﺰ از ﺑﯿﻦ ﻧﻤﯽرود دﻋﻮت ﻣﯽدھﺪ‪ ،‬ﭘﺲ اﮔﺮ ﺷﻤﺎ را دﻋﻮت داد‪ ،‬دﻋﻮﺗﺶ را ﺑﭙﺬﯾﺮﯾﺪ و‬ ‫اﮔﺮ ﻣﻦ ﺗﺎ زﻣﺎن ﺑﻌﺜﺖ او زﻧﺪه ﺑﻤﺎﻧﻢ‪ ،‬اوﻟﯿﻦ ﻧﻔﺮی ﺧﻮاھﻢ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ وی اﯾﻤﺎن ﺧﻮاھﻢ‬ ‫‪١‬‬

‫آورد‪ ،‬ﻗﺲ زﻣﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج را درﯾﺎﻓﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻗﺒﻞ از ﺑﻌﺜﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ‪ ،‬درﮔﺬﺷﺖ‬ ‫او در اﺷﻌﺎرش ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽﺳﺮود‪.‬‬ ‫»در رﻓﺘﮕﺎن ﺑﺮای ﻣﺎ‪ ،‬ﻣﺎﯾﮥ ﭘﻨﺪ و ﻋﺒﺮت اﺳﺖ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﻣﺮﮔﻢ را ﻣﯽﺑﯿﻨﻢ ﮐﻪ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪای‬ ‫ﻧﺪارد و ﻣﯽﺑﯿﻨﻢ ﮐﻪ ﻣﺮدم ﭼﻪ ﮐﻮﭼﮏ و ﭼﻪ ﺑﺰرگ دﻋﻮت او را ﻟﺒﯿﮏ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ و ﻣﯽﺑﯿﻨﻢ‬ ‫ﮐﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺎز ﻧﻤﯽﮔﺮدد و ﺣﺎل ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﯽﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬ﯾﻘﯿﻦ دارم ﮐﻪ ﻣﻦ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ زودی ﺑﻪ‬ ‫رﻓﺘﮕﺎن ﻣﯽﭘﯿﻮﻧﺪم«‪.‬‬ ‫آﺧﺮاﻻﻣﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺮﺧﯽ از اﻋﺮاب‪ ،‬ﻧﺼﺮاﻧﯽ و ﺑﺮﺧﯽ ﺑﻪ دﯾﻦ ﯾﮫﻮد ﮔﺮوﯾﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ‬ ‫ﺑﯿﺸﺘﺮ آﻧﺎن‪ ،‬ﺑﺖﭘﺮﺳﺖ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪.‬‬

‫دوم‪ :‬وﺿﻌﯿﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ‬

‫ﻣﺮدم ﺟﺰﯾﺮه اﻟﻌﺮب‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﯿﺎﺑﺎنﻧﺸﯿﻦ ﯾﺎ ﺷﮫﺮﻧﺸﯿﻦ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ و ﻧﻈﺎم ﺣﺎﮐﻢ ﻣﯿﺎن‬ ‫آﻧﮫﺎ ﻧﻈﺎم ﻗﺒﯿﻠﻪای ﺑﻮد‪ ،‬ﺣﺘﯽ در ﺳﺮزﻣﯿﻨﮫﺎی ﻣﺘﻤﺪﻧﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﯾﻤﻦ در ﺟﻨﻮب و ﺣﯿﺮه در‬ ‫ﺷﻤﺎل ﺷﺮﻗﯽ ﺟﺰﯾﺮه اﻟﻌﺮب و ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﻏﺴﺎﺳﻨﻪ در ﺷﻤﺎل ﻏﺮﺑﯽ‪ ،‬ﻧﻈﺎم ﻗﺒﯿﻠﻪای ﺣﮑﻤﻔﺮﻣﺎ‬ ‫ﺑﻮد و ﻣﺮدﻣﯽ ﮐﻪ در آﻧﺠﺎ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬دارای ﻣﻠﺖ واﺣﺪی ﻧﺒﻮدﻧﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ از ﻗﺒﺎﯾﻞ‬ ‫ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺠﻤﻮﻋﻪای ﻣﻨﺴﺠﻢ ﻣﯽزﯾﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻗﺒﯿﻠﮥ ﻋﺮﺑﯽ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪای از ﻣﺮدم ﺑﻮد ﮐﻪ وﺣﺪت ﺧﻮن )ﻧﺴﺐ( و وﺣﺪت ﮔﺮوه‪ ،‬آﻧﺎن را‬ ‫ﺑﻪ ھﻢ ﭘﯿﻮﻧﺪ ﻣﯽداد و در ﭘﺮﺗﻮ اﯾﻦ ﭘﯿﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﻋﺮﻓﯽ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ رواﺑﻂ ﻓﺮد و‬ ‫اﺟﺘﻤﺎع را ﺑﺮ اﺳﺎس ھﻤﮑﺎری در ﺣﻘﻮق و واﺟﺒﺎت‪ ،‬ﺗﻨﻈﯿﻢ ﻣﯽﻧﻤﻮد و ﻗﺒﯿﻠﻪ‪ ،‬در ﻧﻈﺎم‬

‫‪ -١‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ ﻓﯽ ﺿﻮء اﻟﻘﺮآن و اﻟﺴﻨﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۸۰‬‬

‫‪٥١‬‬

‫ﺑﺨﺶ اول‪ :‬ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ وﻗﺎﯾﻊ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻗﺒﻞ از ﺑﻌﺜﺖ‬ ‫‪١‬‬

‫ﺳﯿﺎﺳﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺧﻮد‪ ،‬ﭘﺎﯾﺒﻨﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﻋﺮﻓﯽ ﺑﻮد‬ ‫ﺷﺮاﯾﻂ رﺳﯿﺪن رﺋﯿﺲ ﻗﺒﯿﻠﻪ ﺑﺮای رھﺒﺮی ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺟﺎﯾﮕﺎھﺶ در ﻗﺒﯿﻠﻪ‪ ،‬ﺻﻔﺎت و‬ ‫وﯾﮋﮔﯿﮫﺎﯾﺶ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﺠﺎﻋﺖ و ﺟﻮاﻧﻤﺮدی و ﺳﺨﺎوت و اﻣﺜﺎل آن ﻧﯿﺰ ﺑﻮد‪ .‬او دارای ﺣﻘﻮق‬ ‫ادﺑﯽ و ﻣﺎدی ﺑﻮد‪ .‬ﻣﮫﻢﺗﺮﯾﻦ ﺣﻘﻮق ادﺑﯽ رﺋﯿﺲ ﻗﺒﯿﻠﻪ‪ ،‬اﺣﺘﺮام و ﺑﺰرﮔﺪاﺷﺖ او و ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ‬ ‫و اﻃﺎﻋﺖ دﺳﺘﻮر و ﻗﻀﺎوت و ﻓﺮﻣﺎﻧﺶ ﺑﻮد‪ .‬ﺣﻘﻮق ﻣﺎدی او ﻧﯿﺰ ﻋﺒﺎرت ﺑﻮد از اﯾﻨﮑﻪ ھﺮ‬ ‫ﻏﻨﯿﻤﺘﯽ ﮐﻪ ﻋﺎﯾﺪ ﻗﺒﯿﻠﻪ ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﯾﮏ ﭼﮫﺎرم آن ﺑﻪ وی ﺗﻌﻠﻖ ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ و »ﺻﻔﺎﯾﺎ« ﯾﻌﻨﯽ‬ ‫آﻧﭽﻪ ﻗﺒﻞ از ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻏﻨﯿﻤﺖ‪ ،‬ﺑﺮای ﺧﻮد ﺑﺮﻣﯽﮔﺰﯾﺪ و ﻧﯿﺰ »ﻧﺸﯿﻄﻪ« ﯾﻌﻨﯽ آﻧﭽﻪ از ﻣﺎﻟﮫﺎی‬ ‫دﺷﻤﻦ ﻗﺒﻞ از درﮔﯿﺮی ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآورد‪ ،‬ﻧﯿﺰ از ﺣﻘﻮق ﻣﺎدی رﺋﯿﺲ ﻗﺒﯿﻠﻪ ﺑﻮد و ﺑﻪ او‬ ‫ﺗﻌﻠﻖ ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ و »ﻓﻀﻮل« ﯾﻌﻨﯽ آﻧﭽﻪ از ﻣﺎل ﻏﻨﯿﻤﺖ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷﺪن آن ﻣﻤﮑﻦ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﻧﯿﺰ‬ ‫ﺑﻪ رﺋﯿﺲ ﻗﺒﯿﻠﻪ ﺗﻌﻠﻖ ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺷﺎﻋﺮ ﻋﺮب‪ ،‬ﻣﻮارد ﻓﻮق را ﭼﻨﯿﻦ ﺧﻼﺻﻪ ﻧﻤﻮده‬ ‫اﺳﺖ‪:‬‬ ‫‪.‬‬

‫ﻟﻚ‬

‫اﻟـﻤﺮﺑﺎع‬

‫ﻓﻴﻨﺎ‬

‫واﻟﺼﻔﺎﻳﺎ‬

‫وﺣﻜﻤﻚ‬

‫واﻟﻨﺸﻴﻄﻪ‬

‫واﻟﻔﻀﻮل‬

‫‪٢‬‬

‫»از ﻏﻨﺎﯾﻢ ﯾﮏ ﭼﮫﺎرم و آﻧﭽﻪ ﺑﻪ دﻟﺨﻮاه اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﯽ و آﻧﭽﻪ ﻓﺮﻣﺎن دھﯽ و آﻧﭽﻪ‬ ‫ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷﺪن آن ﻣﻤﮑﻦ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ھﻤﻪ از آن ﺗﻮﺳﺖ«‪.‬‬ ‫اﻣﺎ در ﺑﺮاﺑﺮ اﯾﻦ ﺣﻖ‪ ،‬رﺋﯿﺲ ﻗﺒﯿﻠﻪ ﻧﯿﺰ دارای وﻇﺎﯾﻒ و ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺘﮫﺎﯾﯽ ﺑﻮد‪ .‬او ھﻨﮕﺎم‬ ‫ﺻﻠﺢ‪ ،‬ﺑﺨﺸﻨﺪه و ﺑﺰرﮔﻮار ﺑﻮد و ھﻨﮕﺎم ﺟﻨﮓ در ﺻﻒ ﻣﻘﺪم‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺒﺮد ﻣﯽﭘﺮداﺧﺖ؛‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺻﻠﺢ ﮐﺮدن و ﭘﯿﻤﺎن ﺑﺴﺘﻦ ﺑﻪ ﻋﮫﺪۀ او ﺑﻮد‪.‬‬ ‫در ﻧﻈﺎم ﻗﺒﯿﻠﻪای‪ ،‬آزادی‪ ،‬ﺣﮑﻤﻔﺮﻣﺎ ﺑﻮد؛ زﯾﺮا ﻋﺮب‪ ،‬در ﻣﺤﯿﻄﯽ آزاد رﺷﺪ ﻧﻤﻮده ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬آزادی از ﺑﺎرزﺗﺮﯾﻦ وﯾﮋﮔﯿﮫﺎﯾﺶ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﯽآﻣﺪ‪ .‬آﻧﮫﺎ ﺑﻪ آزادی ﻋﺸﻖ‬ ‫ﻣﯽورزﯾﺪﻧﺪ و ذﻟﺖ و ﺧﻮاری را ﻧﻤﯽﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻨﺪ و ھﺮ ﻓﺮدی‪ ،‬از ﻗﺒﯿﻠﻪ ﺧﻮد ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻣﯽﻧﻤﻮد‬ ‫و ﺑﻪ اﻓﺘﺨﺎرات آن ﻣﯽﺑﺎﻟﯿﺪ و از ﺗﻤﺎم اﻓﺮاد ﻗﺒﯿﻠﻪ‪ ،‬ﺧﻮاه ﺑﺮ ﺣﻖ ﺑﻮدﻧﺪ ﯾﺎ ﺑﺮ ﺑﺎﻃﻞ‪ ،‬ﺣﻤﺎﯾﺖ‬ ‫ﻣﯽﮐﺮد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ اﯾﻦ اﺷﻌﺎر‪» :‬ﺑﺮادرت را ﯾﺎری ﮐﻦ‪ .‬ﺧﻮاه ﻇﺎﻟﻢ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﻣﻈﻠﻮم« از اﺻﻮل و‬ ‫ارزﺷﮫﺎی آﻧﺎن ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽرﻓﺖ‪.‬‬ ‫و ﺷﺎﻋﺮان آن دوره ﻧﯿﺰ ﭼﻨﯿﻦ ﻋﻘﯿﺪه داﺷﺘﻨﺪ‪:‬‬ ‫ﻻﻳﺴﺎﻟﻮن‬

‫اﺧﺎﻫﻢ‬

‫ﺣﲔ‬

‫ﻳﻨﺪﺑـﻬﻢ‬

‫‪ -١‬ھﻤﺎن‪.‬‬ ‫‪ -٢‬ﻣﮑﺔ واﻟﻤﺪﯾﻨﺔ ﻓﻲ اﻟﺠﺎھﻠﯿﺔ وﻋﺼﺮ اﻟﺮﺳﻮل‪ ،‬ص ‪.۳۱‬‬

‫ﰲ اﻟﻨﺎﺋﺒﺎت ﻋﻠﯽ ﻣﺎ ﻗﺎل ﺑﺮﻫﺎﻧﺎ‬

‫‪٥٢‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫»آﻧﺎن از ﺑﺮادرﺷﺎن ﮐﻪ ﺑﻪ ھﻨﮕﺎم ﻣﺼﯿﺒﺖ از آﻧﮫﺎ ﯾﺎری ﺑﻄﻠﺒﺪ‪ ،‬دﻟﯿﻠﯽ ﻧﻤﯽﺧﻮاھﻨﺪ«‪.‬‬ ‫ﻧﻈﺮﯾﮥ ﻓﺮد ﺑﻪ ﺗﻨﮫﺎﯾﯽ دارای ارزش ﻧﺒﻮد؛ ﺑﻠﮑﻪ ﻣﯽﺑﺎﯾﺴﺖ ﺑﻪ ﻧﻈﺮﯾﻪھﺎی ﻗﺒﯿﻠﻪ اﺣﺘﺮام‬ ‫ﻣﯽﮔﺬاﺷﺖ و ﺗﺒﻌﯿﺖ از ﻧﻈﺮﯾﻪھﺎی ﻗﺒﯿﻠﻪ ﺑﺮ او اﻟﺰاﻣﯽ ﺑﻮد؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ درﯾﺪ ﺑﻦ اﻟﺼﻤﻪ‬ ‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬ ‫وﻫﻞ اﻧﺎ اﻻ ﻣﻦ ﻏﺰﻳﻪ إن ﻏﻮت‬

‫ﻏﻮﻳﺖ وإن ﺗﺮﺷﺪ ﻏﺰﻳﻪ ارﺷﺪ‬

‫‪١‬‬

‫»آﯾﺎ ﻣﻦ از ﻃﺎﺋﻔﮥ ﻏﺰﯾﻪ ﻧﯿﺴﺘﻢ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﻪ اﻧﺤﺮاف ﺑﺮود‪ ،‬ﻣﻨﺤﺮف ﻣﯽﺷﻮم و اﮔﺮ ھﺪاﯾﺖ‬ ‫ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻦ ھﻢ ھﺪاﯾﺖ ﻣﯽﺷﻮم«‪.‬‬ ‫ھﺮ ﻗﺒﯿﻠﻪ‪ ،‬دارای ﺷﺨﺼﯿﺘﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ وﺿﻌﯿﺖ ﺑﺎ ﻗﺒﯿﻠﻪھﺎی‬ ‫دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﭘﯿﻤﺎن ﻣﯽﺑﺴﺖ و ﯾﺎ ﺑﺎ آﻧﮫﺎ ﻣﯽﺟﻨﮕﯿﺪ‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ از ﻣﻌﺮوفﺗﺮﯾﻦ ﭘﯿﻤﺎﻧﮫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﯿﺎن‬ ‫‪٢‬‬ ‫ﻗﺒﯿﻠﻪھﺎی ﻋﺮب ﻣﻨﻌﻘﺪ ﺷﺪ‪ ،‬ﭘﯿﻤﺎن »ﺣﻠﻒ اﻟﻔﻀﻮل« ﯾﺎ »ﺣﻠﻒ اﻟﻤﻄﯿﺒﯿﻦ« ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﮔﺎھﯽ ﻣﯿﺎن ﻗﺒﺎﯾﻞ ﻋﺮب‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ ﺑﯽارزش‪ ،‬ﺟﻨﮓ و ﻧﺰاع در ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬ ‫ﯾﮑﯽ از ﻣﻌﺮوفﺗﺮﯾﻦ اﯾﻦ ﺟﻨﮕﮫﺎ‪ ،‬ﺟﻨﮓ ﻓﺠﺎر ﺑﻮد ‪ .٣‬ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺟﻨﮕﮫﺎی ﺑﺰرگ‪ ،‬درﮔﯿﺮﯾﮫﺎی‬ ‫ﻓﺮدی ﺑﺮ اﺛﺮ اﻧﮕﯿﺰهھﺎی ﺷﺨﺼﯽ ﯾﺎ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﺎﯾﺤﺘﺎج زﻧﺪﮔﯽ ﻧﯿﺰ ﻣﯿﺎن ﻗﺒﯿﻠﻪھﺎ‬ ‫ﺻﻮرت ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ؛ ﭼﺮاﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ از ﻗﺒﺎﯾﻞ ﻋﺮب‪ ،‬ﻧﯿﺎزھﺎی ﺧﻮد را از راه ﺟﻨﮓ و ﺑﺎ ﺷﻤﺸﯿﺮ‪،‬‬ ‫ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ھﯿﭻ ﻗﺒﯿﻠﻪای از اﯾﻨﮑﻪ ﻗﺒﯿﻠﻪای دﯾﮕﺮ ﭼﮫﺎر ﭘﺎﯾﺎن و داراﯾﯽ او‬ ‫‪٤‬‬ ‫را ﺑﻪ ﯾﻐﻤﺎ ﺑﺒﺮد و ﺧﺎﻧﻪھﺎﯾﺶ را وﯾﺮان ﻧﻤﺎﯾﺪ در ھﯿﭻ ﻟﺤﻈﻪای در اﻣﺎن ﻧﺒﻮد ‪.‬‬ ‫وﺿﻌﯿﺖ اﻗﺘﺼﺎدی‬

‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺷﺒﻪﺟﺰﯾﺮۀ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن را ﺻﺤﺮاھﺎی ﮔﺴﺘﺮده و ﺑﯿﺎﺑﺎﻧﮫﺎی ﭘﮫﻨﺎور‬ ‫ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽدھﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ دﻟﯿﻞ ﮐﺸﺎورزی در آن ﺑﻪ ﺟﺰ در ﺑﻌﻀﯽ ﻧﻮاﺣﯽ آن ﺑﻪ وﯾﮋه در‬ ‫ﯾﻤﻦ و ﺷﺎم و ﺑﺮﺧﯽ از ﺑﯿﺎﺑﺎﻧﮫﺎی ﺟﺰﯾﺮه ﻋﺮﺑﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﺑﺎدﯾﻪ ﻧﺸﯿﻨﺎن ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ‬ ‫ﭼﺮاﻧﯿﺪن ﺷﺘﺮ و ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻮدﻧﺪ و ﻗﺒﯿﻠﻪھﺎ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﭼﺮاﮔﺎھﮫﺎ از ﻧﺎﺣﯿﻪای ﺑﻪ‬ ‫ﻧﺎﺣﯿﮥ دﯾﮕﺮ ﻧﻘﻞ ﻣﮑﺎن ﻣﯽدادﻧﺪ و ﻓﻘﻂ ﺑﻌﺪ از اﺗﻤﺎم ﺑﺮﭘﺎﯾﯽ ﺧﯿﻤﻪھﺎﯾﺸﺎن‪ ،‬از ﺣﺮﮐﺖ ﺑﺎز‬ ‫ﻣﯽاﯾﺴﺘﺎدﻧﺪ‪ .‬اﻋﺮاب ﺑﺎ ﺻﻨﻌﺖ آﺷﻨﺎﯾﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و ﺑﯿﺶ از ھﻤﮥ ﻣﻠﺘﮫﺎ ﺑﺎ ﺻﻨﻌﺖ ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ‬ ‫‪ -١‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﯽ ﺷﮫﺒﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۶۱‬‬ ‫‪ -٢‬دراﺳﺔ ﺗﺤﻠﯿﻠﯿﺔ ﻟﺸﺨﺼﯿﺔ اﻟﺮﺳﻮل‪ ،‬دﮐﺘﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﻗﻠﻌﺠﯽ‪ ،‬ص ‪.۳۱‬‬ ‫‪ -٣‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۳۵ - ۳۳‬‬ ‫‪ -٤‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۳۵‬‬

‫ﺑﺨﺶ اول‪ :‬ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ وﻗﺎﯾﻊ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻗﺒﻞ از ﺑﻌﺜﺖ‬

‫‪٥٣‬‬

‫ﺑﻮدﻧﺪ و آﻧﺎن از ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ ﺻﻨﻌﺖ اﺑﺎء ﻣﯽورزﯾﺪﻧﺪ و اﻣﻮر ﺳﺎﺧﺖ و ﺻﻨﻌﺖ را ﺑﻪ ﻋﺠﻤﮫﺎ و‬ ‫ﺑﺮدﮔﺎن واﮔﺬار ﻣﯽﻧﻤﻮدﻧﺪ؛ ﺣﺘﯽ وﻗﺘﯽ ﻗﺼﺪ ﺑﺎزﺳﺎزی ﮐﻌﺒﻪ را داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬از ﻣﺮدی ﻗﺒﻄﯽ ﮐﻪ از‬ ‫‪١‬‬ ‫ﮐﺸﺘﯽ ﻏﺮق ﺷﺪهای در ﺟﺪه ﻧﺠﺎت ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد و در ﻣﮑﻪ اﻗﺎﻣﺖ ﮔﺰﯾﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻤﮏ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ‪.‬‬ ‫ھﺮﭼﻨﺪ ﺑﺮ اﺛﺮ دارا ﺑﻮدن ﺷﺮاﯾﻂ ﻓﻮق‪ ،‬ﺷﺒﻪﺟﺰﯾﺮۀ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن از ﻧﻌﻤﺖ ﮐﺸﺎورزی و‬ ‫ﺻﻨﻌﺖ ﻣﺤﺮوم ﺑﻮد‪ّ ،‬اﻣﺎ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﮏ آن‪ ،‬ﮐﻪ در واﻗﻊ ﻣﯿﺎن آﻓﺮﯾﻘﺎ و ﺷﺮق و ﻏﺮب‬ ‫آﺳﯿﺎ واﻗﻊ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮای اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺮﮐﺰی ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ در ﺗﺠﺎرت ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ آن روز ﻗﺮار‬ ‫ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬آﻣﺎدﮔﯽ داﺷﺖ‪ .‬ﺑﺴﯿﺎری از ﺷﮫﺮﻧﺸﯿﻨﺎن ﺷﺒﻪﺟﺰﯾﺮۀ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺑﻪ وﯾﮋه ﻣﺮدم ﻣﮑﻪ‬ ‫ﺑﻪ ﺗﺠﺎرت ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻮدﻧﺪ و ﺟﺎﯾﮕﺎه ﻣﻤﺘﺎز در ﺗﺠﺎرت داﺷﺘﻨﺪ و از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ در ﺟﻮار ﺧﺎﻧﮥ‬ ‫ﺧﺪا زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬در ﻧﺰد ﻋﺮﺑﮫﺎ از ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺧﺎﺻﯽ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﮐﺴﯽ ﺑﻪ‬ ‫ﺟﺎن و ﻣﺎل و ﺗﺠﺎرﺗﺸﺎن ﺗﻌﺮض ﻧﻤﯽﮐﺮد و ﺧﺪاوﻧﺪ اﯾﻦ ﻣﻨﺖ را در ﻗﺮآن ﺑﯿﺎن ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ََ ۡ‬ ‫َ َ َ ۡ َ َ ۡ ْ َ َّ َ َ ۡ َ َ َ ً َ ٗ َ ُ َ َ‬ ‫خ َّط ُف ٱ�َّ ُ‬ ‫اس م ِۡن َح ۡول ِ ِه ۡ ۚم أفب ِٱل َ�ٰ ِط ِل‬ ‫﴿أو لم يروا �نا جعلنا حرما ءامِنا و�ت‬ ‫َّ َ ۡ ُ َ‬ ‫ُۡ ُ َ‬ ‫ۡ‬ ‫يؤمِنون َو�ِن ِع َمةِ ٱ� ِ ي�ف ُرون‪] ﴾٦٧‬اﻟﻌﻨﮑﺒﻮت‪.[۶۷ :‬‬ ‫»ﻣﮕﺮ ﻧﺪﯾﺪهاﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺣﺮم اﻣﻨﯽ ﻗﺮار دادهاﯾﻢ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ از دور و ﺑﺮ آﻧﺎن ﻣﺮدم رﺑﻮده‬ ‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ؟ آﯾﺎ ﺑﻪ ﺑﺎﻃﻞ اﯾﻤﺎن ﻣﯽآورﻧﺪ و ﺑﻪ ﻧﻌﻤﺖ ﺧﺪا ﮐﻔﺮ ﻣﯽورزﻧﺪ«؟!‪.‬‬ ‫ﻗﺮﯾﺶ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺳﻔﺮھﺎﯾﯽ در اﯾﺎم ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳﺎل‪ ،‬دو ﮐﻮچ و ﺳﻔﺮ ﺑﺰرگ و ﻣﻌﺮوف‬ ‫داﺷﺘﻨﺪ‪ :‬ﺣﺮﮐﺖ و ﮐﻮچ زﻣﺴﺘﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﯾﻤﻦ و ﮐﻮچ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺷﺎم و اﯾﻦ ﺳﻔﺮھﺎ ھﺮ ﭼﻨﺪ ﺑﺎ‬ ‫اﻣﻨﯿﺘﯽ ﮐﺎﻣﻞ ﺻﻮرت ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ‪ّ ،‬اﻣﺎ در ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻨﺎﻃﻖ‪ ،‬اﻣﻮال ﻣﺮدم ﺑﻪ ﻏﺎرت ﺑﺮده ﻣﯽﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ در ﻣﻮرد دو ﺳﻔﺮ ﻣﮫﻢ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎﻧﯽ و زﻣﺴﺘﺎﻧﯽ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ْ‬ ‫َۡ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫ۡ ََ ّ‬ ‫ُ ۡ‬ ‫لش َتآءِ َوٱ َّ‬ ‫لص ۡي ِف‪ ٢‬فل َي ۡع ُب ُدوا َر َّب �ٰذا‬ ‫﴿ ِ ِ�ي� ٰ ِف ق َر� ٍش‪ ١‬إ ِۦ�ٰفِ ِه ۡم رِحلة ٱ ِ‬ ‫ََُ ّ ۡ َ‬ ‫ٱ ۡ�َ ۡيت‪ ٣‬ٱ َّ� ٓ َ ۡ َ ُ ّ ُ‬ ‫ف‪] ﴾٤‬ﻗﺮﯾﺶ‪.[۴-۱ :‬‬ ‫ِ‬ ‫ِي أطع َمهم مِن جوعٖ َو َءامنهم مِن خ ۡو ِۢ‬ ‫»ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﻧﺲ و اﻟﻔﺖ اﯾﺸﺎن ﺑﻪ ﮐﻮچ زﻣﺴﺘﺎﻧﯽ و ﺗﺎﺑﺴﺘﺎﻧﯽ )ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺳﻮی ﯾﻤﻦ و‬ ‫ﺷﺎم( ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﭘﺮوردﮔﺎر اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻪ را ﺑﭙﺮﺳﺘﻨﺪ‪ .‬ﭘﺮوردﮔﺎری ﮐﻪ اﯾﺸﺎن را از ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ‬

‫رھﺎﻧﯿﺪه و ﺧﻮراﮐﺸﺎن داده اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫ﻗﺎﻓﻠﻪھﺎی ﻋﻄﺮو ﮐﻨﺠﺪ و ﺷﯿﺮ و ادوﯾﻪ و ﺧﺮﻣﺎ و ﭼﻮب و ﻋﺎج و ﻣﮫﺮه و ﭘﻮﺳﺖ و‬ ‫ﻟﺒﺎسھﺎی ﭼﯿﻨﯽ و ﭘﺎرﭼﻪھﺎی اﺑﺮﯾﺸﻤﯽ و اﺳﻠﺤﻪ و دﯾﮕﺮ ﺻﺎدرات و واردات ﺟﺰﯾﺮه ﻋﺮﺑﯽ‬

‫‪ -١‬ﻓﻘﻪ اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬ﻣﻨﯿﺮ اﻟﻐﻀﺒﺎن‪ ،‬ص ‪.۶۰‬‬

‫‪٥٤‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫را ﺑﻪ ﺷﺎم و دﯾﮕﺮ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﯽﺑﺮدﻧﺪ و از آن ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺑﺎ ﺑﺎر ﮔﻨﺪم و داﻧﻪھﺎ و ﮐﺸﻤﺶ و‬ ‫زﯾﺘﻮن و ﭘﺎرﭼﻪھﺎی ﺷﺎﻣﯽ ﺑﻪ ﺟﺰﯾﺮه ﻋﺮﺑﯽ ﺑﺎز ﻣﯽﮔﺸﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺮدم ﯾﻤﻦ ﺑﻪ ﺗﺠﺎرت ﻣﻌﺮوف‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ و آﻧﮫﺎ در درﯾﺎ و ﺧﺸﮑﯽ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﺳﻮاﺣﻞ آﻓﺮﯾﻘﺎ‪ ،‬ھﻨﺪ‪ ،‬اﻧﺪوﻧﺰی‪،‬‬ ‫ﺳﻮﻣﺎﺗﺮا و دﯾﮕﺮ ﮐﺸﻮرھﺎی آﺳﯿﺎﯾﯽ و ﺟﺰﯾﺮه اﻗﯿﺎﻧﻮس ھﻨﺪ ﺳﻔﺮ ﻣﯽﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﺎﺟﺮان‬ ‫ﺑﻌﺪ از ﭘﺬﯾﺮش اﺳﻼم‪ ،‬در ﻧﺸﺮ آن در اﯾﻦ ﮐﺸﻮرھﺎ ﻧﻘﺶ ﺑﺴﺰاﯾﯽ اﯾﻔﺎ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫داد و ﺳﺘﺪ ﺑﺮاﺳﺎس رﺑﺎ رواج داﺷﺖ و ﺷﺎﯾﺪ اﯾﻦ ﺑﯿﻤﺎری ﻣﮫﻠﮏ از ﯾﮫﻮدیھﺎ ﺑﻪ اﻋﺮاب‬ ‫ﺳﺮاﯾﺖ ﮐﺮده ﺑﻮد ‪ .١‬اﺷﺮاف و ﻣﺮدم ﻋﺮب ﻣﻌﺎﻣﻼت رﺑﻮی اﻧﺠﺎم ﻣﯽدادﻧﺪ و ﮔﺎھﯽ ﺻﺪ‬ ‫درﺻﺪ ﺑﮫﺮه ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ‪ .٢‬ﺑﺎزارھﺎی ﻣﻌﺮوف اﻋﺮاب ﻋﺒﺎرت ﺑﻮدﻧﺪ از‪ :‬ﻋﮑﺎظ‪ ،‬ذواﻟﻤﺠﺎز و‬ ‫ﻣﺠﻨﻪ‪ .‬ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن آ ﮔﺎه از اﺧﺒﺎر ﻣﮑﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬اﻋﺮاب از آﻏﺎز ﻣﺎه ذی اﻟﻘﻌﺪه در ﻋﮑﺎظ‬ ‫اﻗﺎﻣﺖ ﻣﯽﮔﺰﯾﺪﻧﺪ و ﭘﺲ از ﻣﺎه ذی اﻟﻘﻌﺪه ﺑﻪ ﻣﺠﻨﻪ ﻣﯽرﻓﺘﻨﺪ و ﺑﺎ روﯾﺖ ھﻼل ﻣﺎه ذی‬ ‫اﻟﺤﺠﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ذی اﻟﻤﺠﺎز ﻣﯽرﻓﺘﻨﺪ و ھﺸﺖ ﺷﺐ را در آن ﺟﺎ ﻣﯽﮔﺬراﻧﺪﻧﺪ و ﺳﭙﺲ ﺑﺎ اﻗﺎﻣﺖ‬ ‫در ﻋﺮﻓﻪ و ﻣﻨﯽ از ﺧﺮﯾﺪ و ﻓﺮوش دﺳﺖ ﻣﯽﮐﺸﯿﺪﻧﺪ و ﺑﺎ ورود اﺳﻼم دادوﺳﺘﺪ در اﯾﻦ‬ ‫ﻣﮑﺎنھﺎ ﺑﺮای آﻧﺎن ﻣﺒﺎح و ﺟﺎﯾﺰ ﺷﻤﺮده ﺷﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ ۡ َ َ َ ۡ ُ ۡ ُ َ ٌ َ َ ۡ َ ُ ْ َ ۡ ٗ ّ َّ ّ ُ ۡ َ َ ٓ َ ۡ ُ ّ ۡ َ َ َ‬ ‫ٰ‬ ‫ت‬ ‫�‬ ‫﴿ليس علي�م جناح أن تبتغوا فض� مِن ر�ِ� ۚم فإِذا أفضتم مِن عر ٖ‬ ‫َ‬ ‫َ ۡ َ ۡ َ َۡ َ ِ َ ۡ ُ ُ ُ َ َ َ َ ٰ ُ‬ ‫� ۡم �ن ُك ُ‬ ‫فَٱ ۡذ ُك ُروا ْ ٱ َّ َ‬ ‫نتم ّمِن � ۡبلِهِۦ‬ ‫� عِند ٱلمشع ِر ٱ�رام� وٱذكروه كما هدٮ‬ ‫َ‬ ‫َّ ّ َ‬ ‫ل ِم َن ٱلضآل ِ�‪] ﴾١٩٨‬اﻟﺒﻘﺮة‪.[۱۹۸ :‬‬ ‫»ﮔﻨﺎھﯽ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﻧﯿﺴﺖ اﯾﻨﮑﻪ از ﻓﻀﻞ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﻮد ﺑﺮﺧﻮردار ﺷﻮﯾﺪ و ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ از‬ ‫ﻋﺮﻓﺎت روان ﺷﺪﯾﺪ‪ ،‬ﺧﺪا را در ﻧﺰد ﻣﺸﻌﺮ اﻟﺤﺮام ﯾﺎد ﮐﻨﯿﺪ و ھﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ را‬

‫رھﻨﻤﻮن ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬او را ﯾﺎد ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ ﭘﯿﺶ از آن از ﮔﻤﺮاھﺎن ﺑﻮده ﺑﺎﺷﯿﺪ«‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﺑﺎزارھﺎ ﺗﺎ ﭘﺲ از اﺳﻼم ﻧﯿﺰ رواج داﺷﺖ‪ّ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﻣﺮور زﻣﺎن از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻨﺪ و آﻧﮫﺎ‬ ‫ﻓﻘﻂ ﺑﺮای ﺗﺠﺎرت ﻧﺒﻮدﻧﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﻣﯿﺎدﯾﻨﯽ ﺑﺮای ﻋﺮﺿﮥ ادب و ﺷﻌﺮ و ﺳﺨﻨﻮری ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ‬ ‫در آن ﺷﺎﻋﺮان زﺑﺪه و ﺳﺨﻨﻮران ﻣﺎھﺮ ﮔﺮد ﻣﯽآﻣﺪﻧﺪ و ﺷﺐھﺎ در ﺑﯿﺎن اﻓﺘﺨﺎرات و‬ ‫ﺷﺎھﮑﺎرھﺎی ﻧﯿﺎﮐﺎﻧﺸﺎن ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ ﻣﯽدادﻧﺪ و اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ در ﮐﻨﺎر ﺛﺮوت ﺗﺠﺎری‪ ،‬ﺳﺮﻣﺎﯾﮥ‬ ‫‪٣‬‬ ‫ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﺮای ادب و ﻟﻐﺖ ﻋﺮﺑﯽ اﻧﺪوﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﺪ ‪.‬‬ ‫‪ -١‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﯽ ﺷﮫﺒﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۱۰۱ - ۹۸‬‬ ‫‪ -٢‬دراﺳﺔ ﺗﺤﻠﯿﻠﯿﺔ ﻟﺸﺨﺼﯿﻪ اﻟﺮﺳﻮل ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ص ‪.۱۹‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﯽ ﺷﮫﺒﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۱۰۲‬‬

‫ﺑﺨﺶ اول‪ :‬ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ وﻗﺎﯾﻊ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻗﺒﻞ از ﺑﻌﺜﺖ‬

‫‪٥٥‬‬

‫وﺿﻌﯿﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‬

‫زﻧﺪﮔﯽ اﻋﺮاب ﺑﺮ ﭘﺎﯾﮥ ﺳﻨﺖھﺎ و ﻋﺎدات آﺑﺎء و اﺟﺪادی ﺑﻨﺎ ﺷﺪه ﺑﻮد و در ﺣﺴﺐ و‬ ‫ﻧﺴﺐ و رواﺑﻂ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﻓﺮدی دارای ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻋﺮﻓﯽ وﯾﮋهای ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﺣﺎﻟﺖ‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ آﻧﮫﺎ را اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺧﻼﺻﻪ ﮐﺮد‪:‬‬

‫‪ -۱‬اﻓﺘﺨﺎر ﺑﯿﺶ از ﺣﺪ ﺑﻪ ﺣﺴﺐ و ﻧﺴﺐ‬ ‫اﻋﺮاب ﺑﺮای ﺣﻔﻆ ﻧﺴﺐ ﺧﻮد اھﻤﯿﺘﯽ ﺧﺎص ﻗﺎﺋﻞ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻗﺒﻞ از اﺳﻼم ﺑﺎ‬

‫دﯾﮕﺮان ازدواج ﻧﻤﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﺳﻼم اﯾﻦ اﻣﺘﯿﺎز را ﻟﻐﻮ ﻧﻤﻮد و ﻣﻌﯿﺎر ﺑﺮﺗﺮی و ﻓﻀﯿﻠﺖ را‬ ‫ﺗﻘﻮا و ﻋﻤﻞ ﺻﺎﻟﺢ داﻧﺴﺖ‪.‬‬ ‫‪ -۲‬اﻓﺘﺨﺎر ﺑﻪ ﺳﺨﻨﻮری و ﻗﺪرت آن ﺑﻪ وﯾﮋه ﺷﻌﺮ‬ ‫ﺳﺨﻦ ﺷﯿﻮا و رﺳﺎ‪ ،‬آﻧﺎن را دﻟﺒﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽﮐﺮد و ﺷﻌﺮ‪ ،‬ﺳﻨﺪ اﻓﺘﺨﺎر و ﺷﺮاﻓﺖ و ﻧﺴﺒﺖ و‬

‫دﯾﻮان ﻣﻌﺎرف و ﻋﻮاﻃﻒ آﻧﺎن ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽرﻓﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬از ﻓﺮزاﻧﮕﺎن ﺷﻌﺮ و ﺳﺨﻨﻮری‬ ‫اﻋﺮاب ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺗﻌﺠﺐ ﮐﺮد؛ زﯾﺮا ﯾﮏ ﺑﯿﺖ ﺷﻌﺮ‪ ،‬ﻣﻌﯿﺎر ﺑﺮﺗﺮی و ﯾﺎ ﺗﻨﺰل اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﯾﮏ ﻗﺒﯿﻠﻪ‬ ‫ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﯽآﻣﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻇﮫﻮر ﯾﮏ ﺷﺎﻋﺮ در ﻗﺒﯿﻠﻪ‪ ،‬ﺑﺮای آﻧﮫﺎ ﺑﯿﺶ از ھﺮ ﭼﯿﺰ‪،‬‬ ‫ﺷﺎدیآﻓﺮﯾﻦ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫‪ -۳‬زن در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻋﺮﺑﯽ‬ ‫زن در ﺑﺴﯿﺎری از ﻗﺒﯿﻠﻪھﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﺎﻻﯾﯽ ﺑﯽارزش ﺑﻮد و ﺑﻪ ارث ﺑﺮده ﻣﯽﺷﺪ و ﭘﺴﺮ‬

‫ﺑﺰرگﺗﺮ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻌﺪ از ﻣﺮگ ﭘﺪرش ﺑﺎ زن ﭘﺪر‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﻏﯿﺮ ﻣﺎدرش‪ ،‬ازدواج ﻧﻤﺎﯾﺪ و اﯾﻦ‬ ‫زن ﭘﺪر را از ازدواج ﺑﺎز دارد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ اﺳﻼم ازدواج ﭘﺴﺮ ﺑﺎ زن ﭘﺪر‬ ‫ﺣﻖ را ﻧﯿﺰ داﺷﺖ ﮐﻪ ِ‬ ‫را ﺣﺮام ﻧﻤﻮد ‪ ١‬و اﯾﻦ آﯾﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪ‪:‬‬ ‫َ َ َ ُ ْ َ َ َ َ َ َ ٓ ُ ُ ّ َ ّ َ ٓ َّ َ َ ۡ َ َ َ َّ ُ َ َ َ ٰ َ ٗ‬ ‫حشة‬ ‫ف إِنهۥ �ن � ِ‬ ‫﴿و� تنكِحوا ما ن�ح ءاباؤ�م مِن ٱلنِساءِ إِ� ما قد سل ۚ‬ ‫َۡٗ َ ٓ َ ً‬ ‫َومقتا َوسا َء سبِي�‪] ﴾٢٢‬اﻟﻨﺴﺎء‪.[۲۲ :‬‬ ‫»و ﺑﺎ زﻧﺎﻧﯽ ازدواج ﻧﮑﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﭘﺪران ﺷﻤﺎ ﺑﺎ آﻧﮫﺎ ازدواج ﮐﺮدهاﻧﺪ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر ﻋﻤﻞ‬ ‫ﺑﺴﯿﺎر زﺷﺘﯽ اﺳﺖ و ﻣﺒﻐﻮض ﺑﻮده و روش ﺑﺴﯿﺎر ﻧﺎدرﺳﺘﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﮕﺮ آﻧﭽﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ‬

‫اﺳﺖ )و در زﻣﺎن ﺟﺎھﻠﯿﺖ ﺑﻮده اﺳﺖ(«‪.‬‬

‫‪ -١‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﻦ ﺷﮫﺒﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۸۷‬‬

‫‪٥٦‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫اﻋﺮاب‪ ،‬ﻧﮑﺎح ﺑﺎ ﻣﺎدر و ﻣﺎدر ﺑﺰرگ و ﺑﺎ دﺧﺘﺮان و ﻓﺮزﻧﺪان آﻧﮫﺎ و ﺧﻮاھﺮان و ﺧﺎﻟﻪ و‬ ‫‪١‬‬ ‫ﻋﻤﻪ را ﺣﺮام ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ ‪.‬‬ ‫از ﻧﻈﺮ ﻋﺮبھﺎ‪ ،‬ارث ﺗﻨﮫﺎ ﺑﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺗﻌﻠﻖ ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﺟﻨﮕﯿﺪن ﺑﺎ اﺳﺐ را‬ ‫داﺷﺘﻨﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬دﺧﺘﺮان و زﻧﺎن وﮐﻮدﮐﺎن از ارث ﻣﺤﺮوم ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﺤﺮوم ﺑﻮدن آﻧﺎن از ارث‪،‬‬ ‫ﻋﺮف و ﺳﻨﺘﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ آن ﻋﻤﻞ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ اوس ﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ‪ ،‬در زﻣﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫درﮔﺬﺷﺖ و دو دﺧﺘﺮ و ﯾﮏ ﭘﺴﺮ ﺑﻪ ﺟﺎ ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬دو ﭘﺴﺮ ﻋﻤﻮﯾﺶ‪ ،‬ﮐﻪ وارﺛﺎن ﭘﺪری او‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬آﻣﺪﻧﺪ و ﺗﻤﺎم ارث را ﺑﺮای ﺧﻮد ﺑﺮداﺷﺘﻨﺪ‪ .‬زن اوس ﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻪ آﻧﮫﺎ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺎ‬ ‫دﺧﺘﺮاﻧﻢ ازدواج ﺑﮑﻨﯿﺪ اﻣﺎ آﻧﮫﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﺪﻗﯿﺎﻓﻪ ﺑﻮدن آﻧﮫﺎ‪ ،‬ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ او ﻧﺰد‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا! اوس‪ ،‬وﻓﺎت ﮐﺮده و ﯾﮏ ﭘﺴﺮ ﮐﻮﭼﮏ و دو‬ ‫دﺧﺘﺮ ﺑﻪ ﺟﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺴﺮ ﻋﻤﻮھﺎﯾﺶ؛ ﺳﻮﯾﺪ و ﻋﺮﻓﻄﻪ‪ ،‬ﺗﻤﺎم داراﺋﯽ او را از آن ﺧﻮد‬ ‫ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ .‬رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ھﯿﭻ ﭼﯿﺰی از ﻣﺎل او را از ﺟﺎﯾﺶ ﺗﮑﺎن ﻧﺪھﯿﺪ«‪ .‬ﺗﺎ‬ ‫اﯾﻨﮑﻪ ﻓﺮﻣﻮده اﻟﮫﯽ در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﻧﺎزل ﺷﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫‪َ ٓ َ ّ َ َ ُ َ ۡ ۡ َ َ ٰ َ ۡ َ َ َ َّ ّ ٞ‬‬ ‫ّ ّ َ َ‬ ‫‪َ َ ۡ َ َ َ َّ ّ ٞ‬‬ ‫ان‬ ‫ان وٱ�قر�ون ول ِلنِساءِ ن ِصيب مِما ترك ٱل� ٰ ِ� ِ‬ ‫ِلرجا ِل ن ِصيب مِما ترك ٱل� ِ� ِ‬ ‫﴿ل َ ِ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ ۡ ۡ َ ُ َ َّ َ َّ ۡ ُ ۡ ُ َ َ ٗ َّ ۡ ٗ‬ ‫صيبا مف ُروضا‪] ﴾٧‬اﻟﻨﺴﺎء‪.[۷ :‬‬ ‫وٱ�قر�ون مِما قل مِنه أو ك�ۚ ن ِ‬ ‫»ﺑﺮای ﻣﺮدان و ﺑﺮای زﻧﺎن از آﻧﭽﻪ ﭘﺪر و ﻣﺎدر و ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان از ﺧﻮد ﺑﻪ ﺟﺎی‬ ‫ﻣﯽﮔﺬارﻧﺪ‪ ،‬ﺳﮫﻤﯽ اﺳﺖ؛ ﺧﻮاه آن ﺗﺮﮐﻪ ﮐﻢ ﺑﺎﺷﺪ و ﯾﺎ زﯾﺎد‪ .‬ﺳﮫﻢ ھﺮ ﯾﮏ را ﺧﺪاوﻧﺪ‬

‫ﻣﺸﺨﺺ و واﺟﺐ ﮔﺮداﻧﯿﺪه اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫ﻋﺮبھﺎ داﺷﺘﻦ دﺧﺘﺮ را ﺑﻪ دﻟﯿﻞ اﯾﻨﮑﻪ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﺟﻨﮕﯿﺪن‪ ،‬ﮐﺎر و ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ و دﻓﺎع در‬ ‫ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺘﺠﺎوزان را ﻧﺪاﺷﺖ و اﮔﺮ در ﺟﻨﮕﯽ اﺳﯿﺮ ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬دﺷﻤﻨﺎن از او اﺳﺘﻔﺎده ﺟﻨﺴﯽ‬ ‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﻣﺠﺒﻮر ﻣﯽﺷﺪ ﺗﺎ روﺳﭙﯿﮕﺮی را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺣﺮﻓﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﻋﯿﺐ‬ ‫و ﻧﻨﮓ ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ‪ .‬از اﯾﻦ رو وﻗﺘﯽ دﺧﺘﺮی در ﺧﺎﻧﮥ ﮐﺴﯽ ﺑﻪ دﻧﯿﺎ ﻣﯽآﻣﺪ‪ ،‬ﺗﺼﻮر اﯾﻦ‬ ‫آﯾﻨﺪه اﺳﻔﺒﺎر ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺮﻣﺴﺎری ﭘﺪر ﻣﯽﺷﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﺣﺎﻟﺖ ﮐﺴﯽ را ﮐﻪ‬ ‫دﺧﺘﺮی ﺑﺮاﯾﺶ ﻣﺘﻮﻟﺪ ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ ﺑﯿﺎن ﮐﺮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫َ ُّ َ‬ ‫ُۡ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫ٗ‬ ‫َ‬ ‫ن� َظ َّل َو ۡج ُه ُهۥ ُم ۡس َو ّدا َو ُه َو ك ِظ ‪ٞ‬‬ ‫﴿�ذا � ِ َ‬ ‫يم‪َ �َ ٥٨‬ت َ� ٰ َر ٰ‬ ‫� أ َح ُد ُهم ب ِٱ� َ ٰ‬ ‫ى م َِن ٱلق ۡو ِم‬ ‫ُ ٓ َ ُّ َ ٓ َُ ۡ ُ ُ ََ‬ ‫ََ‬ ‫ٓ‬ ‫� ُهون أَ ۡم يَ ُد ُّس ُهۥ � ٱ ُّ َ‬ ‫ٰ‬ ‫اب �� َسا َء َما‬ ‫ل�‬ ‫مِن سوءِ ما � ِ� بِهِۚۦ ��مسِ كهۥ‬ ‫ِ�‬ ‫ِ‬ ‫ٍ‬ ‫َۡ ُ َ‬ ‫�ك ُمون‪] ﴾٥٩‬اﻟﻨﺤﻞ‪.[۵۹-۵۸ :‬‬ ‫‪ -١‬دراﺳﺔ ﺗﺤﻠﯿﻠﯿﺔ ﻟﺸﺨﺼﯿﻪ اﻟﺮﺳﻮل ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ص ‪.۲۴ - ۲۲‬‬

‫ﺑﺨﺶ اول‪ :‬ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ وﻗﺎﯾﻊ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻗﺒﻞ از ﺑﻌﺜﺖ‬

‫‪٥٧‬‬

‫»و ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﯾﮑﯽ از آﻧﺎن ﻣﮋده دﺧﺘﺮ داده ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﺻﻮرﺗﺶ ﺳﯿﺎه ﻣﯽﮔﺮدﯾﺪ و‬ ‫ﻣﻤﻠﻮ از ﺧﺸﻢ و ﻏﻀﺐ و ﻏﻢ و اﻧﺪوه ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬از ﻗﻮم و ﻗﺒﯿﻠﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﯾﻦ ﻣﮋدۀ ﺑﺪی ﮐﻪ‬ ‫ﺑﻪ او داده ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﺧﻮد را ﭘﻨﮫﺎن ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬آﯾﺎ اﯾﻦ ﻧﻨﮓ را ﺑﺮ ﺧﻮد ﺑﭙﺬﯾﺮد و دﺧﺘﺮ را ﻧﮕﺎه‬

‫دارد و ﯾﺎ او را در زﯾﺮ ﺧﺎک زﻧﺪه ﺑﻪ ﮔﻮر ﺳﺎزد؟ ھﺎن! ﭼﻪ ﻗﻀﺎوت ﺑﺪی ﮐﻪ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ«‪.‬‬ ‫ﺑﯿﺸﺘﺮ آﻧﮫﺎ‪ ،‬زﻧﺪه ﺑﻪ ﮔﻮر ﮐﺮدن دﺧﺘﺮان ﺑﯽﮔﻨﺎه را ﺗﺮﺟﯿﺢ ﻣﯽدادﻧﺪ‪ .‬ﻗﺮآن‪ ،‬آﻧﺎن را ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺎﻃﺮ اﯾﻦ ﻋﻤﻞ زﺷﺖ ﻣﻮرد اﻋﺘﺮاض و ﻧﮑﻮھﺶ ﻗﺮار داده و ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫َ ّ َ‬ ‫َ‬ ‫ُ َ ۡ‬ ‫�ذا ٱل ۡ َم ۡو ُءۥ َد ُة ُس�لَ ۡ‬ ‫ت‪ ٨‬بِأ ِي‬ ‫�ب قتِلت‪] ﴾٩‬اﻟﺘﮑﻮﯾﺮ‪.[۹-۸ :‬‬ ‫ذ‬ ‫﴿‬ ‫ِ‬ ‫ٖ‬ ‫»و وﻗﺘﯽ ﮐﻪ از دﺧﺘﺮ زﻧﺪه ﺑﻪ ﮔﻮر ﺷﺪه ﺳﺆال ﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﺪام ﮔﻨﺎه ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ«؟‬ ‫ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻣﻮرد ﻓﻮق‪ ،‬ﺑﺮﺧﯽ ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﻮد را ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻓﻘﺮ و ﯾﺎ از ﺗﺮس ﻓﻘﺮ ﻣﯽﮐﺸﺘﻨﺪ‪،‬‬ ‫اﻣﺎ ﺑﺎ ورود اﺳﻼم اﯾﻦ ﮐﺎر ﺣﺮام و ﻣﻤﻨﻮع ﮔﺮدﯾﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ۡ‬ ‫ُ ۡ َ َ َ ۡ ْ َ ۡ ُ َ َ َّ َ َ ُّ ُ ۡ َ َ ۡ ُ ۡ َ َّ ُ ۡ ُ ْ‬ ‫َ ۡٗ‬ ‫��وا بِهِۦ ش�ٔاۖ َو� ِٱل َ� ٰ ِ َ�يۡ ِن‬ ‫﴿قل �عالوا �تل ما حرم ر��م علي�مۖ �� � ِ‬ ‫ۡ َ ٰ ٗ َ َ َ ۡ ُ ُ ٓ ْ َ ۡ َ ٰ َ ُ ّ ۡ ۡ َ ٰ َّ ۡ ُ َ ۡ ُ ُ ُ ۡ َّ ُ ۡ َ َ َ ۡ َ ُ ْ‬ ‫إِح�ناۖ و� �قتلوا أو�د�م مِن إِم� ٖق �ن نرزق�م �ياهمۖ و� �قر�وا‬ ‫ۡ َ َ َ َ َ َ َ ۡ َ َ َ َ َ َ َ َ َ ۡ ُ ُ ْ َّ ۡ َ َّ‬ ‫� إ َّ� بٱ ۡ َ ّ‬ ‫َ َّ َ َّ ُ‬ ‫ق‬ ‫� ِ�‬ ‫ٱلف�ٰحِش ما ظهر مِنها وما �طنۖ و� �قتلوا ٱ�فس ٱل ِ� حرم ٱ ِ ِ‬ ‫َ َ َّ ُ ۡ َ ۡ ُ َ‬ ‫َ ُ ۡ َّ ُ‬ ‫�ٰل ِ�م َوصٮٰ�م بِهِۦ لعل�م �عقِلون‪] ﴾١٥١‬اﻷﻧﻌﺎم‪.[۱۵۱ :‬‬ ‫»ﺑﮕﻮ ﺑﯿﺎﺋﯿﺪ ﺗﺎ آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﭘﺮوردﮔﺎرﺗﺎن ﺑﺮاﯾﺘﺎن ﺣﺮام ﻗﺮار داده اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻼوت ﮐﻨﻢ‪ .‬اﯾﻨﮑﻪ‬ ‫ﺑﺎ ﺧﺪا ﭼﯿﺰی را ﺷﺮﯾﮏ ﻧﺴﺎزﯾﺪ و ﺑﺎ ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ رﻓﺘﺎر ﮐﻨﯿﺪ و ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺘﺎن را از‬ ‫ﺗﺮس ﻓﻘﺮ وﮔﺮﺳﻨﮕﯽ ﻧﮑﺸﯿﺪ‪ .‬ﻣﺎ ﺷﻤﺎ را و ھﻢ آﻧﺎن را روزی ﻣﯽدھﯿﻢ و ﺑﻪ ﮐﺎرھﺎی ﻓﺤﺶ‬ ‫و ﻧﺎﺳﺰا ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﺸﻮﯾﺪ‪ .‬ﭼﻪ ﻇﺎھﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﭼﻪ ﺑﺎﻃﻦ و ﭘﻮﺷﯿﺪه و ﻧﮑﺸﯿﺪ ﻧﻔﺴﯽ را ﮐﻪ‬ ‫ﺧﺪا ﮐﺸﺘﻦ آن را ﺣﺮام ﻗﺮار داده ﻣﮕﺮ ﺑﻪ ﺣﻖ‪ ،‬اﯾﻨﮫﺎ اﻣﻮری ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﺪا ﺷﻤﺎ را ﺑﺪاﻧﮫﺎ‬

‫ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻔﮫﻤﯿﺪ و ﺑﺮ ﺳﺮ ﻋﻘﻞ ﺑﯿﺎﺋﯿﺪ«‪.‬‬ ‫و ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َۡ ُ ْ َ َ ُ َ ۡ َ‬ ‫ۡ َ ُ‬ ‫َ‬ ‫ٗ‬ ‫ُ َّ َ ۡ‬ ‫﴿ َو� �ق ُتل ٓوا أ ۡو� ٰ َد� ۡم خش َية إ ِ ۡم� ٰ ٖق� � ُن ن ۡر ُز� ُه ۡم �يَّا� ۡ ۚم إِن �تل ُه ۡم �ن خ ِۡ�ٔا‬ ‫َ ٗ‬ ‫كبِ��‪] ﴾٣١‬اﻹﺳﺮاء‪.[۳۱ :‬‬

‫»و ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﻮد را از ﺗﺮس ﻓﻘﺮ و ﺗﻨﮕﺪﺳﺘﯽ ﻧﮑﺸﯿﺪ‪ .‬ﻣﺎ ﺑﻪ آﻧﮫﺎ و ھﻢ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ روزی‬

‫ﻣﯽدھﯿﻢ‪ .‬ھﻤﺎﻧﺎ ﻗﺘﻞ آﻧﺎن ﮔﻨﺎه ﺑﺰرﮔﯽ اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫ﺑﺮﺧﯽ از ﻗﺒﯿﻠﻪھﺎ ﻧﯿﺰ دﺧﺘﺮان را زﻧﺪه ﺑﻪ ﮔﻮر ﻧﻤﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ زﯾﺪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو‬

‫‪٥٨‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﺑﻦ ﻧﻔﯿﻞ اﯾﻦ ﮐﺎر را زﺷﺖ ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ ‪ ١‬ﺑﺮﺧﯽ دﯾﮕﺮ از ﻗﺒﯿﻠﻪھﺎ ﺑﻪ زن اﺣﺘﺮام‬ ‫ﻣﯽﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ و ﻧﻈﺮ او را در ازدواج ﺟﻮﯾﺎ ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬زن آزاد ﻋﺮب از اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺎ ﮐﺴﯽ ﻏﯿﺮ از‬ ‫ﺷﻮھﺮش ھﻤﺒﺴﺘﺮ ﺷﻮد‪ ،‬اﺑﺎ ﻣﯽورزﯾﺪ و ﺷﺠﺎﻋﺖ از ﻧﺸﺎﻧﻪھﺎی ﺑﺎرز آن ﺑﻮد و دﻧﺒﺎل‬ ‫ﺟﻨﮕﺠﻮﯾﺎن ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽﮐﺮد و آﻧﮫﺎ را ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻣﯽﻧﻤﻮد و در ﺻﻮرت ﻧﯿﺎز در ﺟﻨﮓ ﺷﺮﮐﺖ‬ ‫ﻣﯽﮐﺮد؛ ھﻤﭽﻨﯿﻦ زن ﺑﺎدﯾﻪﻧﺸﯿﻦ ﻋﺮب‪ ،‬ﺑﺎ ﺷﻮھﺮش در ﭼﺮاﻧﺪن ﭼﮫﺎر ﭘﺎﯾﺎن و آب دادن‬ ‫آﻧﮫﺎ ﻣﺸﺎرﮐﺖ ﻣﯽﻧﻤﻮد و ﭘﺸﻢ و ﻣﻮ ﺗﮫﯿﻪ ﻣﯽﻧﻤﻮد و ﻟﺒﺎس و ﻋﺒﺎی ﻣﺮداﻧﻪ ﻣﯽﺑﺎﻓﺖ و در‬ ‫ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﭘﺎﮐﺪاﻣﻦ ﺑﻮد ‪.٢‬‬ ‫‪ -۴‬ﻧﮑﺎح‬ ‫ازدواج در ﻋﮫﺪ ﺟﺎھﻠﯿﺖ ﺑﻪ ﭼﻨﺪﯾﻦ روش ﻣﺘﻌﺎرف ﺑﻮد ﮐﻪ اﻧﺠﺎم آن را ﺑﺮ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻋﯿﺐ‬

‫ﻧﻤﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻋﺎﯾﺸﻪلﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ازدواج در ﺟﺎھﻠﯿﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﭼﮫﺎر ﺷﯿﻮه ﺻﻮرت‬ ‫ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ؛ ﺷﯿﻮۀ اول ھﻤﺎن ازدواﺟﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ اﻣﺮوزه در ﻣﯿﺎن ﻣﺮدم ﻣﻌﻤﻮل اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮد‬ ‫ﺑﻪ ﺳﺮاغ ﻣﺮدی دﯾﮕﺮ ﻣﯽرود و از دﺧﺘﺮ ﯾﺎ زﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ اوﺳﺖ‪ ،‬ﺧﻮاﺳﺘﮕﺎری‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻣﮫﺮﯾﻪ آن را ﻣﯽﭘﺮدازد و ﺑﺎ او ازدواج ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺷﯿﻮۀ دوم اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺮد ﺑﻪ‬ ‫زﻧﺶ ﺑﻌﺪ از اﯾﻨﮑﻪ از ﺣﯿﺾ ﭘﺎک ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﻣﯽﮔﻔﺖ ﺑﻔﺮﺳﺖ ﻓﻼن ﻣﺮد ﺑﯿﺎﯾﺪ و ﺑﺎ او آﻣﯿﺰش‬ ‫ﮐﻦ و ﺷﻮھﺮ آن زن از او دوری ﻣﯽﮐﺮد و ھﯿﭻ وﻗﺖ ﻧﺰدﯾﮑﺶ ﻧﻤﯽرﻓﺖ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺸﺨﺺ‬ ‫ﻣﯽﺷﺪ ﮐﻪ زن از ﻣﺮدی ﮐﻪ ﺑﺎ او آﻣﯿﺰش ﻧﻤﻮده ﺣﺎﻣﻠﻪ اﺳﺖ و ﭼﻮن ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽﺷﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﺣﺎﻣﻠﻪ اﺳﺖ‪ ،‬اﮔﺮ ﺷﻮھﺮ دوﺳﺖ داﺷﺖ ﺑﺎ آن آﻣﯿﺰش ﻣﯽﻧﻤﻮد و اﯾﻦ ﮐﺎر را ﺑﻪ اﯾﻦ ﺧﺎﻃﺮ‬ ‫اﻧﺠﺎم ﻣﯽداد ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﻓﺮزﻧﺪی از ﻧﻈﺮ ﻃﺒﻘﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻧﺠﯿﺐﺗﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻪ‬ ‫اﯾﻦ ﻧﻮع ازدواج‪ ،‬اﺳﺘﺒﻀﺎع ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ؛ ﯾﻌﻨﯽ‪ ،‬ﻃﻠﺐ آﻣﯿﺰش ﺗﺎ زن ﺣﺎﻣﻠﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺷﯿﻮۀ دﯾﮕﺮ از اﯾﻦ ﻗﺮار ﺑﻮد ﮐﻪ ﮔﺮوھﯽ از ﻣﺮدان ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد آﻧﮫﺎ ﮐﻤﺘﺮ از ده ﻧﻔﺮ ﺑﻮد‪،‬‬ ‫ﺟﻤﻊ ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ و ﺑﺎ ﯾﮏ زن آﻣﯿﺰش ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از اﯾﻦ زن‪ ،‬ﺣﺎﻣﻠﻪ ﻣﯽﺷﺪ و وﺿﻊ‬ ‫ﺣﻤﻞ ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﮐﺴﯽ را ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آن ﻣﺮدان ﻣﯽﻓﺮﺳﺘﺎد و ھﯿﭻ ﯾﮏ از آﻧﺎن ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ از‬ ‫ﺣﻀﻮر ﭘﯿﺪا ﻧﮑﺮدن ﻧﺰد آن زن ﺧﻮدداری ﮐﻨﺪ‪ .‬آن ﮔﺎه رو ﺑﻪ ﯾﮑﯽ ﻣﯽﮐﺮد و ﻣﯽﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻦ‬ ‫ﻓﺮزﻧﺪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺗﻮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و او ﻧﯿﺰ راھﯽ ﺟﺰ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ ﻓﺮزﻧﺪ ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬

‫‪ -١‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﯽ ﺷﮫﺒﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۹۲‬‬ ‫‪ -٢‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۸۸‬‬

‫ﺑﺨﺶ اول‪ :‬ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ وﻗﺎﯾﻊ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻗﺒﻞ از ﺑﻌﺜﺖ‬

‫‪٥٩‬‬

‫ﭼﮫﺎرﻣﯿﻦ ﺷﯿﻮۀ ازدواج از اﯾﻦ ﻗﺮار ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻌﻀﯽ از زﻧﺎن ﭘﺮﭼﻢھﺎی ﺧﺎﺻﯽ روی ﺑﺎم‬ ‫ﺧﺎﻧﻪھﺎﯾﺸﺎن ﻧﺼﺐ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ھﺮ ﮐﺲ ﻧﺰد آن زن ﻣﯽرﻓﺖ ﺑﺮای او ﻣﺎﻧﻌﯽ از ﻧﻈﺮ‬ ‫آﻣﯿﺰش ﺟﻨﺴﯽ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪ از اﯾﻨﮑﻪ ﻓﺮزﻧﺪی ﺑﻪ دﻧﯿﺎ ﻣﯽآوردﻧﺪ‪ ،‬او را ﺑﻪ ﯾﮑﯽ از‬ ‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ او آﻣﯿﺰش ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ و از ﻧﻈﺮ ﻗﯿﺎﻓﻪ ﺑﺎ ﻧﻮزاد ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﻣﯽدادﻧﺪ‪.‬‬ ‫اوﺿﺎع اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺟﺎﻣﻌﮥ دوران ﺟﺎھﻠﯿﺖ ﺗﺎ ﻗﺒﻞ از ورود اﺳﻼم ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻮد‪ّ ،‬اﻣﺎ اﺳﻼم‬ ‫ﺗﻨﮫﺎ ﯾﮏ ﻧﻮع ازدواج را ﺟﺎﯾﺰ داﻧﺴﺖ و ﺳﻪ ﻧﻮع ازدواج دﯾﮕﺮ را ﺑﺎﻃﻞ ﻧﻤﻮد ‪.١‬‬ ‫ﺑﺮﺧﯽ از ﻋﻠﻤﺎ اﻧﻮاع دﯾﮕﺮی از ازدواجھﺎی ﺟﺎھﻠﯽ را ﺑﯿﺎن ﮐﺮدهاﻧﺪ ﮐﻪ ﻋﺎﯾﺸﻪ ﺑﯿﺎن‬ ‫ﻧﮑﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﮑﺎح )ﺧﺪن( ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ در ﻗﺮآن ﺑﻪ آن اﺷﺎره ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫﴿ َو َ� ُم َّتخ َ� ٰ َ ۡ َ‬ ‫ان﴾ ]اﻟﻨﺴﺎء‪.[۲۵ :‬‬ ‫ِ ِ‬ ‫ت أخد ٖ‬ ‫ﻋﻘﯿﺪۀ آﻧﮫﺎ ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ اﮔﺮ رواﺑﻂ زن و ﻣﺮد ﭘﻮﺷﯿﺪه اﻧﺠﺎم ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬اﺷﮑﺎﻟﯽ ﻧﺪارد‪،‬‬ ‫ّاﻣﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت آﺷﮑﺎرا ﻣﻮرد ﻧﮑﻮھﺶ اﺳﺖ و اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﻪ زﻧﺎ ﻧﺰدﯾﮏﺗﺮ اﺳﺖ ﺗﺎ ازدواج‪.‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ازدواج ﻣﻮﻗﺖ ﯾﺎ ﻣﺘﻌﻪ و ﻧﮑﺎح ﺑﺪل ﮐﻪ ﻣﺮدی ﺑﻪ ﻣﺮدی دﯾﮕﺮ ﻣﯽﮔﻔﺖ‪ :‬ﺗﻮ ﺑﺎ زن‬ ‫‪٢‬‬ ‫ﻣﻦ آﻣﯿﺰش ﮐﻦ و ﻣﻦ ﺑﺎ زن ﺗﻮ آﻣﯿﺰش ﻣﯽﮐﻨﻢ‪ ،‬ﻧﯿﺰ رواج داﺷﺖ ‪.‬‬ ‫از ﺟﻤﻠﻪ ازدواﺟﮫﺎی ﺑﺎﻃﻞ‪ ،‬ﻧﮑﺎح ﺷﻐﺎر ﺑﻮد؛ ﯾﻌﻨﯽ‪ ،‬اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺮدی دﺧﺘﺮش را ﺑﻪ ازدواج‬ ‫ﻣﺮد دﯾﮕﺮی ﻣﯽداد ﺗﺎ او ﻧﯿﺰ دﺧﺘﺮش را ﺑﻪ ازدواج او در ﺑﯿﺎورد و در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﻧﯿﺎزی ﺑﻪ‬ ‫‪٣‬‬ ‫ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﮫﺮﯾﻪ ﻧﺒﻮد ‪.‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ اﻋﺮاب ﺑﻪ ﻧﮑﺎح در آوردن دو ﺧﻮاھﺮ را در ﻋﻘﺪ ﯾﮏ ﻣﺮد ﺟﺎﯾﺰ ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ و‬ ‫ﻣﺮد ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺎ زﻧﺎن ﺑﯽﺷﻤﺎری ازدواج ﻧﻤﺎﯾﺪ و ھﯿﭻ ﺣﺪ و اﻧﺪازهای ﻧﺪاﺷﺖ ‪ ٤‬اﻣﺎ‬ ‫اﺳﻼم ﺗﻌﺪد زوﺟﺎت را ﺣﺮام داﻧﺴﺖ و در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺷﻮھﺮ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻣﺨﺎرج آﻧﮫﺎ را ﺗﺄﻣﯿﻦ‬ ‫ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺑﯿﻦ آﻧﮫﺎ ﺑﻪ ﻋﺪاﻟﺖ رﻓﺘﺎر ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﺗﻌﺪاد آﻧﺎن را ﺑﻪ ﭼﮫﺎر زن ﻣﺤﺪود ﻧﻤﻮد‪ّ ،‬اﻣﺎ اﮔﺮ‬ ‫ﺑﯿﻢ اﯾﻦ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﻣﯿﺎن زﻧﺎن ﺧﻮد ﺑﻪ اﻧﺼﺎف رﻓﺘﺎر ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﯾﮑﯽ‬ ‫ﺑﺴﻨﺪه ﮐﻨﺪ‪ .‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ اﻋﺮاب در دوران ﺟﺎھﻠﯿﺖ ﺑﻪ رﻓﺘﺎر ﻋﺎدﻻﻧﻪ ﻣﯿﺎن زﻧﺎن ﭘﺎﯾﺒﻨﺪ‬ ‫ﻧﺒﻮدﻧﺪ و ﺣﻘﻮق زﻧﺎن را ﭘﺎﯾﻤﺎل ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ّاﻣﺎ ﺑﺎ ورود اﺳﻼم‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ رﻓﺘﺎر ﻋﺎدﻻﻧﻪ و‬

‫‪ -١‬ﺑﺨﺎری‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﻨﮑﺎح ﺑﺎب ﻻﻧﮑﺎح اﻻ ﺑﻮﻟﯽ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪.۵۱۲۷‬‬ ‫‪ -٢‬ﻓﺘﺢ اﻟﺒﺎری‪ ،‬ج ‪ ،۹‬ص ‪.۱۵‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﯽ ﺷﮫﺒﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۹۰‬‬ ‫‪ -٤‬دراﺳﺔ ﺗﺤﻠﯿﻠﯿﻪ ﻟﺸﺨﺼﯿﻪ اﻟﺮﺳﻮل ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ص ‪.۲۴ ،۲۵‬‬

‫‪٦٠‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻓﺮﻣﻮد و ﺑﺮای آﻧﮫﺎ ﺣﻘﻮﻗﯽ ﻣﻘﺮر ﮐﺮد ﮐﻪ ھﺮﮔﺰ ﭼﻨﯿﻦ ﺗﺼﻮری ھﻢ‬ ‫‪١‬‬ ‫ﻧﻤﯽﮐﺮدﻧﺪ ‪.‬‬ ‫‪ -۵‬ﻃﻼق‬ ‫اﻋﺮاب در ھﻨﮕﺎم ﻃﻼق دادن زﻧﺎن ﺧﻮد‪ ،‬ﭘﺎﯾﺒﻨﺪ ﺗﻌﺪاد ﻣﻌﯿﻨﯽ در ﻃﻼق ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺮد‪،‬‬

‫زﻧﺶ را ﻃﻼق ﻣﯽداد و ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻣﯽﮐﺮد و ﺑﺮای ھﻤﯿﺸﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽﮐﺮد و در ﺻﺪر اﺳﻼم‬ ‫ﺑﻪ ھﻤﯿﻦ ﺷﯿﻮه ﻋﻤﻞ ﻣﯽﺷﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬اﯾﻦ آﯾﻪ را ﻧﺎزل ﮐﺮد‪:‬‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ ُ ُ ْ‬ ‫َ ۡ َ ۡ ُ ۢ ۡ َ ٰ َ َ َ ُّ َ ُ‬ ‫لط َ� ٰ ُق َم َّرتَ َ ۡ َ ُ َ ۡ‬ ‫﴿ٱ َّ‬ ‫ۡ‬ ‫��ح �ِإِح� ٖن� و� �ِل ل�م أن تأخذوا‬ ‫ان� فإِمساكۢ بِمع ُر ٍ‬ ‫ِ‬ ‫وف أو � ِ‬ ‫َّ ٓ َ َ ۡ ُ ُ ُ َّ َ ۡ ً َّ ٓ َ َ َ َ ٓ َ َّ ُ َ ُ ُ َ‬ ‫ود ٱ َّ�ِۖ فَإ ۡن خ ِۡف ُت ۡم َ� َّ� يُقِ َ‬ ‫يما‬ ‫مِما ءاتيتموهن ش�ٔا إِ� أن �افا �� يقِيما حد‬ ‫ِ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫ُ ُ َ َّ َ َ ُ َ َ َ َ‬ ‫َ َۡ ۡ‬ ‫ُ َّ َ َ ۡ َ َ‬ ‫َ‬ ‫اح عل ۡي ِه َما �‬ ‫حدود ٱ�ِ ف� جن‬ ‫ِيما ٱ�ت َدت بِهِۗۦ ت ِلك ُح ُدود ٱ�ِ ف� �عت ُدوها ۚ‬ ‫ُ‬ ‫َ َ َ َ َ َّ ُ ُ َ َّ َ ْ َ ٰٓ َ ُ َّ‬ ‫َ‬ ‫ومن �تعد حدود ٱ�ِ فأو‬ ‫��ِك ه ُم ٱل�ٰل ُِمون‪] ﴾٢٢٩‬اﻟﺒﻘﺮة‪.[۲۲۹ :‬‬ ‫»ﻃﻼق )رﺟﻌﯽ( دوﺑﺎر اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪ از آن ﯾﺎ ﻧﮕﮫﺪاری ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪای ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ و ﯾﺎ رھﺎ ﮐﺮدن ﺑﺎ‬ ‫ﻧﯿﮑﯽ اﺳﺖ و ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ﺣﻼل ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﭼﯿﺰی از آﻧﭽﻪ ﺑﺪﯾﺸﺎن دادهاﯾﺪ‪ ،‬ﺑﺎز ﭘﺲ‬ ‫ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ‪ .‬ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ )ﻃﺮﻓﯿﻦ( ﺑﺘﺮﺳﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺣﺪود ﺧﺪا را ﭘﺎ ﺑﺮﺟﺎ دارﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ اﮔﺮ‬ ‫ﺑﯿﻢ داﺷﺘﯿﺪ ﮐﻪ ﺣﺪود اﻟﮫﯽ را رﻋﺎﯾﺖ ﻧﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻨﺎھﯽ ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ زن ﻓﺪﯾﻪ و‬ ‫ﻋﻮﺿﯽ ﺑﭙﺮدازد‪ .‬اﯾﻨﮫﺎ ﺣﺪود و ﻣﺮزھﺎی )ﺷﺮﻋﯽ( اﻟﮫﯽ اﺳﺖ و از آﻧﮫﺎ ﺗﺠﺎوز ﻣﮑﻨﯿﺪ و ھﺮ‬

‫ﮐﺲ از آن ﺗﺠﺎوز ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﯽﮔﻤﺎن ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺳﺘﻤﮕﺮاﻧﺪ«‪.‬‬ ‫اﺳﻼم‪ ،‬ﺗﻌﺪاد ﻃﻼﻗﮫﺎ را ﻧﯿﺰ ﻣﺤﺪود ﻧﻤﻮد و ﺑﻪ ﺷﻮھﺮ ﻓﺮﺻﺘﯽ داد ﺗﺎ ﭘﺲ از ﯾﮏ و ﯾﺎ دو‬ ‫ﻃﻼق ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﺎر ﺧﻮد ﺑﭙﺮدازد و اﮔﺮ ﺻﻼح داﻧﺴﺖ دوﺑﺎره ﺑﻪ زﻧﺶ رﺟﻮع ﮐﻨﺪ‪ّ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎ‬ ‫ً‬ ‫ﻃﻼق دادن ﺑﺮای ﺑﺎر ﺳﻮم ﭘﯿﻮﻧﺪ ﻧﮑﺎح ﮐﺎﻣﻼ ﮔﺴﺴﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد و زن ﺑﺮای ﺷﻮھﺮ ﺣﻼل‬ ‫ﻧﺨﻮاھﺪ ﺑﻮد ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺎ ﺷﻮھﺮی دﯾﮕﺮ ازدواج ﮐﻨﺪ و آن ﺷﻮھﺮ او را ﻃﻼق ﺑﺪھﺪ‪ ،‬آن ﮔﺎه‬ ‫ﺑﺮای ﺷﻮھﺮ اوﻟﯽ ﺣﻼل ﻣﯽﺷﻮد؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ آﻣﺪه اﺳﺖ‪:‬‬ ‫َّ َ َ َ َ ُّ َ‬ ‫َّ َ َ َ‬ ‫ۢ َ ۡ ُ َ َّ ٰ َ َ َ ۡ ً َ ۡ َ َ‬ ‫َ‬ ‫�هُ ۗۥ فإِن َطلق َها ف�‬ ‫﴿فإِن َطلق َها ف� �ِل ُ�ۥ ِمن �عد ح� تنكِح زوجا �‬ ‫ُ َّ‬ ‫َ َّ‬ ‫ۡ َ‬ ‫ُج َن َ‬ ‫� َ‬ ‫اج َعا ٓ إن َظ َّنا ٓ أَن يُقِ َ‬ ‫اح َعلَ ۡيه َما ٓ أَن َ� َ َ‬ ‫يما ُح ُدود ٱ�ِۗ َوت ِلك ُح ُدود ٱ�ِ يُبَ ّي ِ ُن َها‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ ََۡ َ‬ ‫ل ِق ۡو ٖ� �عل ُمون‪] ﴾٢٣٠‬اﻟﺒﻘﺮة‪.[۲۳۰ :‬‬

‫‪ -١‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﯽ ﺷﮫﺒﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۸۸‬‬

‫ﺑﺨﺶ اول‪ :‬ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ وﻗﺎﯾﻊ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻗﺒﻞ از ﺑﻌﺜﺖ‬

‫‪٦١‬‬

‫»ﺑﻌﺪ از آن اﮔﺮ ﻃﻼﻗﺶ داد‪ ،‬ﺑﺮاﯾﺶ ﺣﻼل ﻧﻤﯽﺷﻮد ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺎ ﺷﻮھﺮی دﯾﮕﺮ ازدواج‬ ‫ﺑﮑﻨﺪ؛ اﮔﺮ او ﻃﻼﻗﺶ داد‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﺮ آﻧﺎن ﺑﺎﮐﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ دوﺑﺎره ﺑﺎ ھﻢ ازدواج ﺑﮑﻨﻨﺪ؛ اﮔﺮ‬ ‫ﺑﻪ ﮔﻤﺎﻧﺸﺎن ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺣﺪود ﺧﺪا را رﻋﺎﯾﺖ ﺑﮑﻨﻨﺪ و اﯾﻦ ﺣﺪود ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای‬

‫ﻣﻠﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﯽداﻧﻨﺪ و درک ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﯿﺎن ﻣﯽدارد«‪.‬‬ ‫در دوران ﺟﺎھﻠﯿﺖ از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻮاردی ﮐﻪ زن را ﺑﺮ ﻣﺮد ﺣﺮام ﻣﯽﺳﺎﺧﺖ‪ ،‬ﻇﮫﺎر ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﻇﮫﺎر ﯾﻌﻨﯽ ﺷﻮھﺮ ﺑﻪ زﻧﺶ ﻣﯽﮔﻔﺖ‪ :‬ﺗﻮ ﺑﺮای ﻣﻦ ﭼﻮن ﭘﺸﺖ ﻣﺎدرم ھﺴﺘﯽ و ﭼﻨﯿﻦ‬ ‫ﺣﺮﻓﯽ ﺑﺮای ھﻤﯿﺸﻪ زن را ﺑﺮای ﺷﻮھﺮش ﺣﺮام ﻣﯽﻧﻤﻮد‪ّ ،‬اﻣﺎ اﺳﻼم ﻇﮫﺎر را ﺳﺨﻨﯽ‬ ‫زﺷﺖ و ﺑﯽﭘﺎﯾﻪ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﺮد و ﺑﻪ ﺷﻮھﺮ راھﯽ ﺑﺮای ﺧﺮوج از اﯾﻦ ﻣﺨﻤﺼﻪ ﻧﺸﺎن داد و آن‬ ‫اﯾﻨﮑﻪ ﺷﻮھﺮ ﮐﻔﺎره ﺑﭙﺮدازد‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َّ ُ َّ ُ َّ َ ۡ ۡ ُ َّ َ ُ ُ ۡ َّ َّ‬ ‫ّ ٓ‬ ‫َ‬ ‫َّ َ َ‬ ‫ُ‬ ‫ِين يُ�ٰ ِه ُرون مِن�م ّمِن � َِسا� ِ ِهم ما هن أم�ٰت ِ ِهمۖ إِن أم�ٰتهم إِ� ٱ ٰٓ� ِـٔي‬ ‫﴿ٱ�‬ ‫َّ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ َ ۡ َ ُ ۡ َّ ُ ۡ َ ُ َ ُ َ‬ ‫َّ‬ ‫�ن ٱ َّ َ‬ ‫نك ٗر� ّم َِن ٱل َق ۡول َو ُز ٗ‬ ‫� ل َع ُف ٌّو َ� ُفور‪َ ٢ٞ‬وٱ� َ‬ ‫ِين‬ ‫ور ۚ�‬ ‫و��ه ۚم ��هم �قولون م‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ ٓ‬ ‫ّ َ ٓ ۡ ُ َّ َ ُ ُ َ َ َ ُ َ َ ۡ ُ َ ّ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫يُ�ٰ ِه ُرون مِن � ِسا� ِ ِهم �م �عودون ل ِما قالوا �تح ِر‬ ‫�ر َر� َبةٖ مِن � ۡب ِل أن َ�ت َما َّسا ۚ‬ ‫َ َّ ُ َ َ ۡ َ ُ َ َ ‪َ ُ َ َ ۡ َ ۡ َّ َ َ ٞ‬‬ ‫َ ُ ۡ ُ َ ُ َ‬ ‫ام ش ۡه َر ۡ� ِن‬ ‫�د ف ِصي‬ ‫�ٰل ِ�م تو�ظون بِهِۚۦ وٱ� بِما �عملون خبِ�‪� ٣‬من لم ِ‬ ‫ََُ َۡ‬ ‫َ ۡ َ َ َ َ ٓ َّ َ َ َّ ۡ َ ۡ َ ۡ َ ۡ َ ُ ّ َ ۡ ٗ َ َ‬ ‫� مِن �ب ِل أن �تماساۖ �من لم �ست ِطع فإِطعام سِتِ� مِسك‬ ‫ِينا ۚ �ٰل ِك‬ ‫متتابِع ِ‬ ‫َ َ َ ٌ َ‬ ‫ۡ َ‬ ‫ُ َّ‬ ‫ۡ ْ َّ‬ ‫ۡ َ‬ ‫�ِ ُؤم ُِنوا ب ِٱ�ِ َو َر ُس ِ‬ ‫و�ِۚۦ َوت ِلك ُح ُدود ٱ�ِۗ َول ِل� ٰ ِف ِر‬ ‫�ن عذاب أ ِ� ٌم‪] ﴾٤‬اﻟﻤﺠﺎدﻟﺔ‪:‬‬ ‫‪.[۴-۲‬‬

‫»آﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ھﻤﺴﺮاﻧﺸﺎن ﻇﮫﺎر ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬آﻧﮫﺎ در واﻗﻊ ﻣﺎدراﻧﺸﺎن ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ )زﯾﺮا(‬ ‫ﻣﺎدراﻧﺸﺎن ﺟﺰ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ آﻧﮫﺎ را ﺑﻪ دﻧﯿﺎ آوردهاﻧﺪ‪ ،‬ﮐﺴﺎﻧﯽ دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ و اﯾﻦ ﺳﺨﻨﺸﺎن‬ ‫)ﮐﻪ ھﻤﺴﺮان ﺧﻮد را ﻣﺎدر ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ( ﺳﺨﻨﯽ زﺷﺖ و دروغ اﺳﺖ و ﺧﺪا در ﮔﺬرﻧﺪه و‬ ‫ﺑﺨﺸﻨﺪه اﺳﺖ و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ھﻤﺴﺮاﻧﺸﺎن ﻇﮫﺎر ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ و ﺳﭙﺲ ﻣﯽﺧﻮاھﻨﺪ ﺑﺮﮔﺮدﻧﺪ‬ ‫و از آﻧﭽﻪ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺸﯿﻤﺎن ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﺑﺮ آﻧﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮدهای آزاد ﮐﻨﻨﺪ ﻗﺒﻞ از اﯾﻨﮑﻪ‬ ‫ﺟﻤﺎع ﺑﮑﻨﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ درس و ﭘﻨﺪی اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ داده ﻣﯽﺷﻮد و ﺧﺪا آ ﮔﺎه از آن ﭼﯿﺰی‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ھﺮ ﮐﺲ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ‪ ،‬ﭘﺲ دو ﻣﺎه ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ھﻢ روزه ﺑﮕﯿﺮد ﻗﺒﻞ از‬ ‫آﻣﯿﺰش ﺟﻨﺴﯽ و ھﺮ ﮐﺲ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﺷﺼﺖ ﻣﺴﮑﯿﻦ را ﺧﻮراک ﺑﺪھﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺪان‬ ‫ﻟﺤﺎظ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﮥ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا و رﺳﻮﻟﺶ اﯾﻤﺎن ﺑﯿﺎورﯾﺪ و اﯾﻦ اﺳﺖ ﻣﻘﺮرات‬

‫ﺧﺪا و ﺑﺮای ﮐﺎﻓﺮان ﻋﺬاب دردﻧﺎک اﺳﺖ«‪.‬‬

‫‪٦٢‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫‪ -۶‬ﺟﻨﮓھﺎ‪ ،‬ﯾﻮرشھﺎ و ﻏﺎرتھﺎ‬ ‫ﺟﻨﮓ در ﻣﯿﺎن ﻋﺮﺑﮫﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﻣﻮر ﺳﺎده‪ ،‬اﺗﻔﺎق ﻣﯽاﻓﺘﺎد؛ ﻣﺜﻼ‪ :‬آﻧﮫﺎ ﺟﮫﺖ دﻓﺎع از‬

‫ارزﺷﮫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻓﺎﻗﺪ ارزش ﮐﻪ ﺑﻪ آن ﺧﻮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎﮐﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺣﻮادث ﺗﺎرﯾﺨﯽ‬ ‫ﮐﻪ ﻣﯿﺎن اﻋﺮاب اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد‪ ،‬ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ روﺣﯿﮥ ﺟﻨﮕﯽ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ اﻋﺮاب و ﻏﺎﻟﺐ ﺑﺮ ﻋﻘﻞ و اﻧﺪﯾﺸﮥ‬ ‫آﻧﮫﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﯾﮑﯽ از اﯾﻦ ﻣﻮارد روز »ﺑﺴﻮس« اﺳﺖ ﮐﻪ در اﯾﻦ روز ﺟﻨﮓ ﻣﯿﺎن ﺑﮑﺮ و ﺗﻐﻠﺐ ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺎﻃﺮ ﺷﺘﺮ ﻓﺮدی ﺑﻪ ﻧﺎم ﺟﺮﻣﯽ ﮐﻪ ھﻤﺴﺎﯾﻪ ﺑﺴﻮس دﺧﺘﺮ ﻣﻨﻘﺬ‪ ،‬ﺧﺎﻟﻪ ﺟﺴﺎس ﺑﻦ ﻣﺮه‪ ،‬ﺑﻮد‬ ‫در ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﮐﻠﯿﺐ‪ ،‬ﺳﺮدار ﻗﺒﯿﻠﻪ ﺗﻐﻠﺐ‪ ،‬ﺑﺮای ﺷﺘﺮاﻧﺶ ﻣﮑﺎن ﺧﺎﺻﯽ را ﻗﺮق ﮐﺮده ﺑﻮد‪ .‬او‬ ‫ﺷﺘﺮ ﺟﺮﻣﯽ را در ﭼﺮاﮔﺎه ﺷﺘﺮان ﺧﻮد ﻣﺸﺎھﺪه ﮐﺮد و ﺑﻪ ﺳﻮی آن ﺷﺘﺮ ﺗﯿﺮ اﻧﺪاﺧﺖ‪ ،‬ﺟﺮﻣﯽ‬ ‫داد و ﻓﺮﯾﺎد ﮐﺮد و ﺑﺴﻮس ﺷﯿﻮن ﺳﺮ داد‪ .‬ﺟﺴﺎس وﻗﺘﯽ اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ را دﯾﺪ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺑﻮد ﺗﺎ‬ ‫وﻗﺘﯽ ﺑﺮای ﮐﺸﺘﻦ ﮐﻠﯿﺐ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺑﯿﺎﯾﺪ و ﺑﺎﻻﺧﺮه او را ﮐﺸﺖ و ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﯾﻦ ﺟﻨﮓھﺎی‬ ‫‪١‬‬ ‫ﺧﻮﻧﯿﻦ و ﺷﺪﯾﺪی ﻣﯿﺎن دو ﻗﺒﯿﻠﻪ درﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﺗﺎ ﻣﺪت ﭼﮫﻞ ﺳﺎل اداﻣﻪ ﯾﺎﻓﺖ ‪.‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ روز داﺣﺲ و ﻏﺒﺮا ﮐﻪ ﻋﻠﺖ آن ﻣﺴﺎﺑﻘﻪای ﺑﻮد ﻣﯿﺎن دو اﺳﺐ ﺑﻪ ﻧﺎﻣﮫﺎی‬ ‫داﺣﺲ ﮐﻪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻗﯿﺲ ﺑﻦ وھﺐ و ﻏﺒﺮا ﮐﻪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺣﺬﯾﻔﻪ ﺑﻦ ﺑﺪر ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺮدی را‬ ‫ﻓﺮﺳﺘﺎد ﺗﺎ در دره ﺑﺎﯾﺴﺘﺪ و اﮔﺮ دﯾﺪ ﮐﻪ داﺣﺲ ﺟﻠﻮ اﻓﺘﺎد آن را ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ و آن‬ ‫ﻣﺮد ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺮد و ﺑﻪ اﺳﺐ ﺷﻼق زد و آن را در آب اﻧﺪاﺧﺖ و ﺑﺮﻧﺪۀ ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ ﻏﺒﺮا ﺷﺪ و ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺎﻃﺮ آن ﺟﻨﮓ و ﺧﻮﻧﺮﯾﺰی ﺷﺪﯾﺪ در ﮔﺮﻓﺖ و ﺗﺎ ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺳﺎل اداﻣﻪ ﯾﺎﻓﺖ ‪ .٢‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ‬ ‫ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﺟﻨﮓھﺎی ﺑﯿﻦ اوس و ﺧﺰرج در زﻣﺎن ﺟﺎھﻠﯿﺖ اﺷﺎره ﻧﻤﻮد‪ ،‬آﻧﺎن ﺑﺎ وﺟﻮد‬ ‫اﯾﻨﮑﻪ ﻋﻤﻮزاده ﺑﻮدﻧﺪ‪ّ ،‬اﻣﺎ ﺟﻨﮓ و ﻧﺰاع ﻣﯿﺎن آﻧﺎن ھﻔﺘﺎد ﺳﺎل ﺑﻪ ﻃﻮر اﻧﺠﺎﻣﯿﺪ و آﺧﺮﯾﻦ‬ ‫روز ﻧﺒﺮدﺷﺎن )ﺑﻌﺎث( ﺑﻮد ﮐﻪ ھﻢﭘﯿﻤﺎﻧﺎن ﯾﮫﻮدی ﻗﺒﯿﻠﮥ اوس‪ ،‬ﭘﯿﻤﺎﻧﺸﺎن را ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ‬ ‫ﺣﻤﺎﯾﺖ از ﻗﺒﯿﻠﮥ اوس ﺗﺠﺪﯾﺪ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻻزم ﺑﻪ ذﮐﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺎﻣﻼن اﺻﻠﯽ اﮐﺜﺮ‬ ‫درﮔﯿﺮﯾﮫﺎی ﻣﯿﺎن اوس و ﺧﺰرج ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ اﯾﻦ دو ﻗﺒﯿﻠﻪ را ﺗﻀﻌﯿﻒ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺮای‬ ‫ھﻤﯿﺸﻪ رﯾﺎﺳﺖ ﯾﺜﺮب را ﺑﻪ ﻋﮫﺪه ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ ‪.٣‬‬ ‫ﻧﺰاع و درﮔﯿﺮی ﻣﯿﺎن ﻗﺒﺎﯾﻞ ﻧﯿﺰ در دوران ﺟﺎھﻠﯿﺖ ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﭼﭙﺎول اﻣﻮال و ﺑﻪ اﺳﺎرت‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺮدان آزاد و ﻓﺮوﺧﺘﻦ آﻧﮫﺎ )ﻣﺎﻧﻨﺪ زﯾﺪ ﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ ﮐﻪ ﯾﮏ ﻋﺮب آزاد ﺑﻮد و ﺳﻠﻤﺎن‬ ‫ﻓﺎرﺳﯽ ﮐﻪ ﻓﺎرﺳﯽ آزاد ﺑﻮد( اﻧﺠﺎم ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ‪ّ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎ ورود اﺳﻼم در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪای‬ ‫‪ -١‬اﻟﮑﺎﻣﻞ ﻓﯽ اﻟﺘﺎرﯾﺦ‪ ،‬اﺑﻦ اﺛﯿﺮ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۳۱۲‬‬ ‫‪ -٢‬ھﻤﺎن‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۳۴۳‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﺘﺎرﯾﺦ اﻻﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬د ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﯾﺰ اﻟﺤﻤﯿﺪی‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۵۵‬‬

‫ﺑﺨﺶ اول‪ :‬ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ وﻗﺎﯾﻊ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻗﺒﻞ از ﺑﻌﺜﺖ‬

‫‪٦٣‬‬

‫آراﻣﺶ و اﻣﻨﯿﺖ ﺣﺎﮐﻢ ﺷﺪ ﮐﻪ زن و ﻣﺮد از ﺻﻨﻌﺎ ﺑﻪ ﺣﻀﺮﻣﻮت ﻣﯽرﻓﺘﻨﺪ و ﺟﺰ از ﺧﺪا و‬ ‫اﯾﻨﮑﻪ ﮔﺮگ‪ ،‬ﮔﻮﺳﻔﻨﺪاﻧﺸﺎن را ﺑﺨﻮرد‪ ،‬ﺑﯿﻤﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ‪.١‬‬ ‫ﺧﻮاﻧﺪن و ﻧﻮﺷﺘﻦ‬

‫ﻋﺮبھﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﯾﮫﻮدﯾﺎن و ﻧﺼﺮاﻧﯿﺎن اھﻞ ﻋﻠﻢ و داﻧﺶ ﻧﺒﻮدﻧﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ اﻧﺴﺎنھﺎﯾﯽ ﺑﯿﺴﻮاد‬ ‫و ﺟﺎھﻞ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻓﻘﻂ ﺗﻌﺪاد اﻧﺪﮐﯽ از آﻧﺎن ﻗﺎدر ﺑﻪ ﻧﻮﺷﺘﻦ و ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻋﺮبھﺎ ﺑﺎ‬ ‫وﺟﻮد ﺑﯽﺳﻮادی و ﺷﻨﺎﺧﺖ ﮐﻢ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ ذﮐﺎوت و ھﻮﺷﯿﺎری و ﺗﯿﺰھﻮﺷﯽ و اﺳﺘﻌﺪاد و‬ ‫آﻣﺎدﮔﯽ ﺑﺮای ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ ﻋﻠﻢ و ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷﮫﺮت داﺷﺘﻨﺪ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺑﺎ ورود اﺳﻼم آﻧﮫﺎ داﻧﺸﻤﻨﺪ‬ ‫و ﻓﻘﯿﻪ ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﯿﺴﻮادی راﯾﺞ ﻣﯿﺎن آﻧﺎن از ﺑﯿﻦ رﻓﺖ و داﻧﺶ و ﻣﻌﺮﻓﺖ از ﺑﺎرزﺗﺮﯾﻦ‬ ‫وﯾﮋﮔﯽھﺎی آﻧﺎن ﮔﺮدﯾﺪ و در ﻣﯿﺎن آﻧﮫﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ در ﻋﻠﻢ ردﯾﺎﺑﯽ و ﻗﯿﺎﻓﻪﺷﻨﺎﺳﯽ‬ ‫ﻣﺎھﺮ ﺑﻮدﻧﺪ و در ﻣﯿﺎن آﻧﮫﺎ اﻃﺒﺎﯾﯽ ﭼﻮن ﺣﺎرث ﺑﻦ ﮐﻠﺪه وﺟﻮد داﺷﺖ ﮐﻪ ﻃﺒﺎﺑﺖ آﻧﮫﺎ ﺑﺮ‬ ‫‪٢‬‬ ‫اﺳﺎس ﺗﺠﺮﺑﻪھﺎﯾﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ از زﻧﺪﮔﯽ و ﻣﺤﯿﻂ ﺑﻪ دﺳﺖ آورده ﺑﻮدﻧﺪ ‪.‬‬ ‫اوﺿﺎع اﺧﻼﻗﯽ‬

‫اوﺿﺎع اﺧﻼﻗﯽ اﻋﺮاب ﻧﺎﺑﺴﺎﻣﺎن ﺷﺪه ﺑﻮد؛ آﻧﮫﺎ دﻟﺒﺎﺧﺘﮥ ﺷﺮاب و ﻗﻤﺎر ﺑﻮدﻧﺪ؛ ﻏﺎرت و‬ ‫راھﺰﻧﯽ و ﯾﻮرش ﺑﺮ ﻗﺎﻓﻠﻪھﺎ‪ ،‬ﺗﻌﺼﺐ‪ ،‬ﺳﺘﻢ‪ ،‬ﺧﻮﻧﺮﯾﺰی‪ ،‬ﮔﺮﻓﺘﻦ اﻧﺘﻘﺎم‪ ،‬ﻏﺼﺐ اﻣﻮال و‬ ‫ﺧﻮردن ﻣﺎل ﯾﺘﯿﻤﺎن و داد و ﺳﺘﺪ ﺑﺮاﺳﺎس رﺑﺎ و دزدی و زﻧﺎ ﻣﯿﺎن آﻧﺎن رواج ﭘﯿﺪا ﮐﺮده‬ ‫ﺑﻮد‪ .‬زﻧﺎ در ﻣﯿﺎن ﮐﻨﯿﺰھﺎ و روﺳﭙﯽھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﭘﺮﭼﻢ ﺑﺮ ﺧﺎﻧﻪھﺎﯾﺸﺎن ﻣﯽاﻓﺮاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬وﺟﻮد‬ ‫داﺷﺖ و زﻧﺎن آزاده ﮐﻤﺘﺮ ﻣﺮﺗﮑﺐ زﻧﺎ ﻣﯽﮔﺸﺘﻨﺪ و ادﻋﺎی ﻣﺎ ﺑﺮ ﺻﺤﺖ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع اﯾﻦ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﻌﺪ از ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ وﻗﺘﯽ ﺧﻮاﺳﺖ از زﻧﺎن ﺑﯿﻌﺖ ﺑﮕﯿﺮد ﺧﻄﺎب ﺑﻪ آﻧﺎن‬ ‫ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺑﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺷﺮﯾﮏ ﻧﮕﯿﺮﯾﺪ و دزدی و زﻧﺎ ﻧﮑﻨﯿﺪ‪ .‬ھﻨﺪ دﺧﺘﺮ ﻋﺘﺒﻪ و ھﻤﺴﺮ‬ ‫‪٣‬‬ ‫اﺑﻮﺳﻔﯿﺎن ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﮕﺮ زن آزاده زﻧﺎ ﻣﯽﮐﻨﺪ؟! ‪.‬‬ ‫ﭘﺲ اﯾﻦ ﺑﺪان ﻣﻌﻨﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺗﻤﺎﻣﯽ اﻋﺮاب ﭘﺎﯾﺒﻨﺪ اﺻﻮل اﺧﻼﻗﯽ ﻧﺒﻮدﻧﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ‬ ‫ﺑﺴﯿﺎری از آﻧﺎن از زﻧﺎ‪ ،‬ﺧﻮردن ﺷﺮاب‪ ،‬رﯾﺨﺘﻦ ﺧﻮن دﯾﮕﺮان‪ ،‬ﻇﻠﻢ ﻧﻤﻮدن‪ ،‬ﺧﻮردن ﻣﺎل‬ ‫ﯾﺘﯿﻢ و از داد و ﺳﺘﺪ ﺑﺮاﺳﺎس رﺑﺎ ﭘﺮھﯿﺰ ﻣﯽﻧﻤﻮدﻧﺪ ‪ ٤‬و دارای ﺧﺼﻠﺖھﺎی ﻧﯿﮏ و‬ ‫‪ -١‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﯽ ﺷﮫﺒﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۹۳‬‬ ‫‪ -٢‬ھﻤﺎن‪.‬‬ ‫‪ -٣‬ھﻤﺎن‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۹۴‬‬ ‫‪ -٤‬ھﻤﺎن‪.‬‬

‫‪٦٤‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫وﯾﮋﮔﯽھﺎی ارزﺷﻤﻨﺪی ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ آﻧﮫﺎ را ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﺳﺎﺧﺖ ﮐﻪ ﭘﺮﭼﻢ اﺳﻼم را ﺑﻪ دوش ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‬ ‫و از ﺟﻤﻠﻪ ﻋﺎدتھﺎ و وﯾﮋﮔﯽھﺎی ارزﺷﻤﻨﺪ و ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ اﻣﻮر ذﯾﻞ اﺷﺎره ﮐﺮد‪:‬‬ ‫‪ -۱‬ذﮐﺎوت و ھﻮﺷﯿﺎری‬ ‫اﻋﺮاب از ﻗﻠﺒﮫﺎﯾﯽ ﺑﺪون ﮐﯿﻨﻪ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ و ﻓﻠﺴﻔﻪ‪ ،‬ﺧﺮاﻓﺎت و ﺳﻔﺴﻄﻪ ﮐﻪ‬

‫زدودن آن از دﻟﮫﺎ ﻣﺸﮑﻞ اﺳﺖ آن ﻃﻮر ﮐﻪ در ﻣﻠﺘﮫﺎی ھﻨﺪی‪ ،‬روﻣﯽ‪ ،‬ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ و ﻓﺎرﺳﯽ‬ ‫ﻧﻔﻮذ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬در دﻟﮫﺎی ﻋﺮبھﺎ ﻧﻔﻮذ ﻧﮑﺮده ﺑﻮد‪ .‬ﮔﻮﯾﺎ دﻟﮫﺎی اﻋﺮاب از ﻗﺒﻞ ﺑﺮای ﺣﻤﻞ‬ ‫ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ رﺳﺎﻟﺖ اﻟﮫﯽ ﯾﻌﻨﯽ دﻋﻮت اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬آﻣﺎده ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬ ‫اﻋﺮاب ﺑﺎ ﺣﺎﻓﻈﻪﺗﺮﯾﻦ ﻣﻠﺖ ﻋﺼﺮ ﺧﻮد ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ و از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻗﺪرتھﺎی ﻓﮑﺮی و‬ ‫ً‬ ‫اﺳﺘﻌﺪادھﺎی ﻓﻄﺮی و ﻃﺒﯿﻌﯽ آﻧﺎن ﻗﺒﻼ در ﻓﻠﺴﻔﻪھﺎی ﺧﯿﺎﻟﯽ و ﻣﺠﺎدﻟﻪھﺎی ﺑﯽﻧﺘﯿﺠﮥ‬ ‫ﺑﯿﺰاﻧﺴﯽ و ﻣﺬاھﺐ ﭘﯿﭽﯿﺪه ﮐﻼﻣﯽ ﺻﺮف ﻧﺸﺪه و از ﺑﯿﻦ ﻧﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد ‪ ،١‬ﻟﺬا اﺳﻼم‪ ،‬اﺳﺘﻌﺪاد‪،‬‬ ‫ﺣﺎﻓﻈﻪ و ھﻮﺷﯿﺎری آﻧﮫﺎ را در راه دﯾﻦ ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺴﺖ و ﮔﺴﺘﺮدﮔﯽ ادﺑﯿﺎت و ﻧﻌﻤﺘﮫﺎﯾﺸﺎن‬ ‫دﻟﯿﻠﯽ ﺑﺮ اﺳﺘﻌﺪاد ﻓﻮق اﻟﻌﺎده و ﻗﻮت ﺣﺎﻓﻈﻪ آﻧﮫﺎ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﻋﺴﻞ ھﺸﺘﺎد‪ ،‬روﺑﺎه‬ ‫دوﯾﺴﺖ‪ ،‬ﺷﯿﺮ ﭘﺎﻧﺼﺪ‪ ،‬ﺷﺘﺮ ﻧﺮ ھﺰار و ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺷﻤﺸﯿﺮ‪ ،‬دارای ﻧﺎمھﺎی ﻣﺘﻌﺪد و ﻓﺎﺟﻌﻪ‬ ‫ﭼﮫﺎر ھﺰار ﻧﺎم داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺷﮑﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﯾﺎدﮔﯿﺮی ھﻤﻪ اﯾﻦ اﺳﻢھﺎ ﺑﻪ ﺣﺎﻓﻈﻪای ﻗﻮی‬ ‫‪٢‬‬ ‫و ذھﻨﯽ ﻣﺴﺘﻌﺪ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﺑﻮده اﺳﺖ ‪.‬‬ ‫ھﻮﺷﯿﺎری و ﺗﯿﺰھﻮﺷﯽ آﻧﮫﺎ ﺗﺎ ﺣﺪی ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﮫﺎ ﺑﺎ ﺗﻠﻔﻆ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ اﺷﺎره ﻧﯿﺰ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬ ‫‪٣‬‬ ‫را ﻣﯽﻓﮫﻤﯿﺪﻧﺪ و ﻣﺜﺎلھﺎ و ﻧﻤﻮﻧﻪھﺎی زﯾﺎدی ﺑﺮ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﮔﻮاه اﺳﺖ ‪.‬‬ ‫‪ -۲‬ﺳﺨﺎوت و ﺑﺰرﮔﻮاری‬ ‫ﺳﺨﺎوت و ﺑﺨﺸﺶ‪ ،‬رﯾﺸﻪ در اﺧﻼق ﻋﺮﺑﮫﺎ داﺷﺖ؛ ﺣﺘﯽ اﮔﺮ ﻓﺮدی از آﻧﮫﺎ ﺟﺰ ﯾﮏ‬

‫اﺳﺐ ﯾﺎ ﺷﺘﺮ ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺎ آﻣﺪن ﻣﮫﻤﺎن ﺷﺘﺎﺑﺎن اﺳﺐ ﯾﺎ ﺷﺘﺮش را ذﺑﺢ ﻣﯽﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺑﻌﻀﯽ ﺗﻨﮫﺎ‬ ‫ﺑﻪ ﻏﺬا دادن اﻧﺴﺎنھﺎ اﮐﺘﻔﺎ ﻧﻤﯽﮐﺮدﻧﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺣﯿﻮاﻧﺎت وﺣﺸﯽ و ﭘﺮﻧﺪﮔﺎن را ﻧﯿﺰ ﺧﻮراک‬ ‫ﻣﯽدادﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺳﺨﺎوت ﺣﺎﺗﻢ ﻃﺎﺋﯽ ﺿﺮباﻟﻤﺜﻞ ﺑﻮد و ﮐﺎرواﻧﯿﺎن ﺧﺒﺮ آن را ﺑﻪ ھﺮ ﺳﻮ‬ ‫‪٤‬‬ ‫ﻣﯽﺑﺮدﻧﺪ ‪.‬‬ ‫‪ -١‬اﻟﺴﯿﺮة ‪ -‬ﻧﺪوی‪ ،‬ص ‪.۱۲‬‬ ‫‪ -٢‬ﺑﻠﻮغ اﻻرب‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۴۰-۳۸‬‬ ‫‪ -٣‬ﻣﺪﺧﻞ ﻓﻘﻪ اﻟﺴﯿﺮة‪ ،‬ص ‪.۸۰-۷۹‬‬ ‫‪ -٤‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﯽ ﺷﮫﺒﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۹۵‬‬

‫ﺑﺨﺶ اول‪ :‬ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ وﻗﺎﯾﻊ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻗﺒﻞ از ﺑﻌﺜﺖ‬

‫‪٦٥‬‬

‫‪ -۳‬ﺷﺠﺎﻋﺖ و ﻣﺮداﻧﮕﯽ‬ ‫اﻋﺮاب‪ ،‬اھﻞ ﺷﺠﺎﻋﺖ و ﺟﻮاﻧﻤﺮدی ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮای آﻧﺎن ﻣﺮگ در ﻧﺒﺮد از ﻣﺮگ ﺑﺮ روی‬

‫ﺑﺴﺘﺮ‪ ،‬ﺧﻮﺷﺎﯾﻨﺪﺗﺮ ﺑﻮد و اﮔﺮ ﮐﺴﯽ در ﻧﺒﺮد ﮐﺸﺘﻪ ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﻓﺘﺨﺎر ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻗﺒﻞ از او‬ ‫ﭘﺪر و ﺑﺮادر و ﻋﻤﻮﯾﺶ ﻧﯿﺰ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ! و ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺎ ﺑﺎ ﺳﺮ ﻧﯿﺰهھﺎ و زﯾﺮ ﺳﺎﯾﻪ‬ ‫ﺷﻤﺸﻤﯿﺮھﺎ ﺧﻮاھﯿﻢ ﻣﺮد‪.‬‬ ‫ً‬ ‫ﻋﺮبھﺎ ﻓﻄﺮﺗﺎ اﻧﺴﺎنھﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﺷﮫﺎﻣﺖ و دﻟﯿﺮ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﭘﺎﯾﻤﺎل ﮐﺮدن ﺣﻖ ﺿﻌﯿﻒ‬ ‫ﺗﻮﺳﻂ ﻗﻮی را اﻣﺮی ﻧﺎﺷﺎﯾﺴﺖ ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ و ھﺮ ﮐﺲ ﻧﺰد آﻧﺎن ﭘﻨﺎھﻨﺪه ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﭘﻨﺎھﺶ‬ ‫ﻣﯽدادﻧﺪ و ﭘﻨﺎهﻧﺪادن ﺑﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺨﺼﯽ را ﺧﻮاری و ذﻟﺖ ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ -۴‬ﻋﺸﻖ آزادی و ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺘﻦ ذﻟﺖ و ﺧﻮاری‬ ‫ً‬ ‫ﻋﺮب ﻓﻄﺮﺗﺎ ﺑﻪ آزادی ﻋﺸﻖ ﻣﯽورزﯾﺪ و ﺑﺮای آن زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﺮد و در راه آن ﻣﯽﻣﺮد؛‬

‫ﭼﺮاﮐﻪ ﻋﺮب ﺑﺎ آزادی رﺷﺪ ﮐﺮده ﺑﻮد و ھﯿﭻ ﮐﺴﯽ ﺑﺮ او ﺳﻠﻄﻪای ﻧﺪاﺷﺖ و ﻧﻤﯽﭘﺬﯾﺮﻓﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺎ ذﻟﺖ زﻧﺪﮔﯽ ﮐﻨﺪ ﯾﺎ ﺷﺮاﻓﺖ و آﺑﺮوﯾﺶ ﻣﻮرد ﺗﻌﺮض و دﺳﺘﺨﻮش ﻗﺮار ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬ﮔﺮﭼﻪ‬ ‫‪١‬‬ ‫ﺑﻪ ﻗﯿﻤﺖ زﻧﺪﮔﯽاش ﺗﻤﺎم ﻣﯽﺷﺪ ‪.‬‬ ‫ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ھﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺎدﺷﺎه ﺣﯿﺮه‪ ،‬از ﻣﺸﺎوران ﺧﻮد ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ :‬آﯾﺎ از ﻋﺮبھﺎ ﮐﺴﯽ را ﺳﺮاغ‬ ‫دارﯾﺪ ﮐﻪ ﻣﺎدرش از ﺧﺪﻣﺘﮕﺰاری ﻣﺎدرم اﺑﺎء ورزد؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺑﻠﻪ ﻣﺎدر ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﮐﻠﺜﻮم‪،‬‬ ‫ﺷﺎﻋﺮ ﻓﻘﯿﺮ‪ ،‬از ﺧﺪﻣﺘﮕﺰاری ﻣﺎدرت اﺑﺎء ﻣﯽورزد‪.‬‬ ‫ﭘﺎدﺷﺎه‪ ،‬ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﮐﻠﺜﻮم و ﻣﺎدرش را ﺑﻪ ﺣﻀﻮر ﺧﻮاﺳﺖ و ﺑﻪ ﻣﺎدرش ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﺲ از‬ ‫ﺻﺮف ﻏﺬا‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺎدر ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﮐﻠﺜﻮم ﺑﮕﻮ ﻇﺮﻓﯽ را ﮐﻪ در ﮐﻨﺎرش اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻮ ﺑﺪھﺪ‪ .‬ﻣﺎدر‬ ‫ﭘﺎدﺷﺎه ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺮد‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﺎدر ﻋﻤﺮو ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺖ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﻮدت ﺑﻠﻨﺪ ﺷﻮ و آن را ﺑﺮدار و‬ ‫ﭼﻮن ﻣﺎدر ﭘﺎدﺷﺎه ﺑﻪ ﻃﺮز ﺣﺎﮐﻤﺎﻧﻪای ﺧﻮاﺳﺘﻪاش راﺗﮑﺮار ﮐﺮد‪ ،‬ﻣﺎدر ﻋﻤﺮو ﻓﺮﯾﺎد زد و‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ :‬وای ﺑﺮ ذﻟﺘﯽ ﮐﻪ داﻣﻨﮕﯿﺮ ﻗﺒﯿﻠﮥ ﺗﻐﻠﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺴﺮش ﺻﺪای ﻣﺎدر را ﺷﻨﯿﺪ و‬ ‫ﺑﻪ ﺷﺪت ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ ﺷﺪ و ﺷﻤﺸﯿﺮ ﭘﺎدﺷﺎه را ﮐﻪ در ﺧﯿﻤﻪ آوﯾﺰان ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮداﺷﺖ و ﺳﺮ‬ ‫ﭘﺎدﺷﺎه )ﻋﻤﺮوﺑﻦ ھﻨﺪ( را ﺑﺮﯾﺪ و ﺑﺎ ﻗﺒﯿﻠﮥ ﺑﻨﻮ ﺗﻐﻠﺐ ﺑﻪ ﻏﺎرت اﻣﻮال آﻧﮫﺎ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ‬ ‫ﺷﻌﺮی ﺳﺮود ﮐﻪ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﭘﺎدﺷﺎه ﻣﯽﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫ﻣﺎ را آھﺴﺘﻪ آھﺴﺘﻪ ﺗﮫﺪﯾﺪ ﻣﯽﮐﻨﯽ و ﻣﯽﺗﺮﺳﺎﻧﯽ؟ ﭼﻪ زﻣﺎﻧﯽ ﻣﺎ ﮐﻠﻔﺖ ﻣﺎدرت‬ ‫ﺑﻮدهاﯾﻢ؟ اﮔﺮ ﭘﺎدﺷﺎه ﺣﻖ ﻣﺮدم را زﯾﺮ ﭘﺎ ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺑﻪ آﻧﮫﺎ زور ﺑﮕﻮﯾﺪ ﻣﺎ ﻧﻤﯽﭘﺬﯾﺮﯾﻢ ﮐﻪ ذﻟﺖ‬ ‫‪ -١‬ھﻤﺎن‪.‬‬

‫‪٦٦‬‬ ‫را در ﻣﯿﺎن ﺧﻮد ﻗﺮار دھﯿﻢ‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬ ‫‪١‬‬

‫‪.‬‬

‫‪ -۵‬وﻓﺎی ﻋﮫﺪ و ﺻﺮاﺣﺖ و ﺻﺪاﻗﺖﮔﻮﯾﯽ‬ ‫دروﻏﮕﻮﯾﯽ را ﻋﯿﺐ ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﻋﮫﺪ و ﭘﯿﻤﺎن ﺧﻮد وﻓﺎدار ﺑﻮدﻧﺪ؛ از اﯾﻦ رو ﺑﺮای‬

‫ﭘﺬﯾﺮش اﺳﻼم ﮔﻮاھﯽ دادن زﺑﺎﻧﯽ آﻧﺎن ﮐﺎﻓﯽ ﺑﻮد‪ .‬ھﺮ ﭼﻨﺪ درﮔﯿﺮی ﻣﯿﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫و ﻗﺮﯾﺶ ﺑﻪ ﺷﺪت رواج داﺷﺖ‪ّ ،‬اﻣﺎ وﻗﺘﯽ ھﺮﻗﻞ ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج را از‬ ‫اﺑﻮﺳﻔﯿﺎن ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ ،‬او ﺑﺎ ﮐﻤﺎل ﺻﺮاﺣﺖ ﺑﻪ ﺑﯿﺎن وﯾﮋﮔﯿﮫﺎی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﭘﺮداﺧﺖ و‬ ‫درﺑﺎرۀ اﯾﻦ اﻣﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﯽﺗﺮﺳﯿﺪم ﮐﻪ دروﻏﯽ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺛﺒﺖ ﺷﻮد و اﮔﺮ ﻧﻪ در ﻣﻮرد او‬ ‫دروغ ﻣﯽﮔﻔﺘﻢ ‪ .٢‬ﻧﻌﻤﺎن ﺑﻦ ﻣﻨﺬر ﺑﻪ ﮐﺴﺮی در ﻣﻮرد وﻓﺎداری ﻋﺮبھﺎ ﮔﻔﺖ‪» :‬اﮔﺮ ﻓﺮدی‬ ‫از آﻧﺎن ﺳﺨﻨﯽ ﺑﮕﻮﯾﺪ ﯾﺎ اﺷﺎرهای ﺑﻨﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﭘﺲ آن ﮔﺮھﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺑﺎز ﮐﺮدن آن ﻣﮕﺮ‬ ‫ﺟﺎﻧﺶ را ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ و اﮔﺮ ﮐﺲ ﭼﻮﺑﯽ را رھﻦ ﺑﮕﺬارد‪ ،‬رھﻦ او ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد و ذﻣﻪاش‬ ‫ﻧﻘﺾ و ﺗﺤﻘﯿﺮ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ .‬آﻧﮫﺎ ﭼﻨﯿﻦاﻧﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﻪ ﻓﺮدی از آﻧﺎن ﺧﺒﺮ ﺑﺮﺳﺪ ﮐﻪ ﻓﻼﻧﯽ ﺑﻪ او‬ ‫ﭘﻨﺎھﻨﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﺎﺿﺮ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺗﻤﺎم ﻗﺒﯿﻠﻪاش را در راه ﺣﻔﺎﻇﺖ آن ﺷﺨﺺ از‬ ‫دﺳﺖ ﺑﺪھﺪ‪ .‬ھﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ اﮔﺮ ﻓﺮدی ﺑﺎ ﭘﻨﺎھﻨﺪۀ او درﮔﯿﺮ ﺷﻮد‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﻗﺒﯿﻠﻪ آن ﺷﺨﺺ را‬ ‫‪٣‬‬ ‫ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪ« ‪.‬‬ ‫وﻓﺎداری از ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت اﺧﻼﻗﯽ رﯾﺸﻪدار در ﻋﺮبھﺎ ﺑﻮد و ﺑﺎ ورود اﺳﻼم وﻓﺎداری‬ ‫اﻋﺮاب ﺑﻪ ﺳﻤﺖ و ﺳﻮﯾﯽ ﺳﺎﻟﻢ و درﺳﺖ ﺳﻮق داده ﺷﺪ و ﭘﻨﺎه دادن ﺑﻪ ﺑﺮده‪ ،‬ﺧﺎﺋﻦ و‬ ‫ﺑﺪﻋﺖﮔﺰار‪ ،‬ھﺮ ﭼﻨﺪ از ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان و دارای ﻣﻘﺎم ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺮی ﻧﺎدرﺳﺖ ﺷﻤﺮده‬ ‫ﮔﺮدﯾﺪ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪» :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻟﻌﻨﺖ ﮐﻨﺪ ﮐﺴﯽ را ﮐﻪ‬ ‫‪٤‬‬ ‫ﺧﺎﺋﻦ و ﺑﺪﻋﺖﮔﺰاری را ﭘﻨﺎه ﺑﺪھﺪ« ‪.‬‬ ‫از داﺳﺘﺎنھﺎﯾﯽ ﮐﻪ دﻻﻟﺖ ﺑﺮ وﻓﺎداری ﻋﺮﺑﮫﺎ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬داﺳﺘﺎن ﺣﺎرث ﺑﻦ ﻋﺒﺎد اﺳﺖ‪:‬‬ ‫)ﺣﺎرث ﺑﻦ ﻋﺒﺎد‪ ،‬ﻗﺒﯿﻠﮥ ﺑﮑﺮ را ﺑﺮای ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻗﺒﯿﻠﮥ ﺗﻐﻠﺐ و رھﺒﺮﺷﺎن ﻣﮫﻠﮫﻞ ﮐﻪ ﭘﺴﺮ وی‬ ‫را ﮐﺸﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺴﯿﺞ ﮐﺮد‪ .‬ﺣﺎرث‪ ،‬ﻣﮫﻠﮫﻞ را ﺑﻪ اﺳﺎرت ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬اﻣﺎ او را ﻧﻤﯽﺷﻨﺎﺧﺖ‪ .‬ﺑﻪ‬ ‫وی ﮔﻔﺖ‪ :‬اﮔﺮ ﻣﮫﻠﮫﻞ ﺑﻦ رﺑﯿﻌﻪ را ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﺸﺎن ﺑﺪھﯽ ﺗﻮ را رھﺎ ﻣﯽﮐﻨﻢ‪ .‬ﻣﮫﻠﮫﻞ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺎ‬ ‫‪ -١‬ﺷﺮح اﻟﻤﻌﻠﻘﺎت‪ ،‬ﺣﺴﯿﻦ اﻟﺰوزﻧﯽ‪ ،‬ص ‪.۲۰۴ - ۱۹۶‬‬ ‫‪ -٢‬ﺻﺤﯿﺢ اﻟﺒﺨﺎری‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﺑﺪء اﻟﻮﺣﯽ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪.۷‬‬ ‫‪ -٣‬ﺑﻠﻮغ اﻻرب‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۱۵۰‬‬ ‫‪ -٤‬ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻻﺿﺎﺣﯽ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪.۱۹۷۸‬‬

‫ﺑﺨﺶ اول‪ :‬ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ وﻗﺎﯾﻊ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻗﺒﻞ از ﺑﻌﺜﺖ‬

‫‪٦٧‬‬

‫ﻣﻦ ﻋﮫﺪ ﺑﺒﻨﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ او را ﺑﻪ ﺗﻮ ﻧﺸﺎن دادم ﻣﺮا رھﺎ ﮐﻨﯽ‪ ،‬ﮔﻔﺖ ﻋﮫﺪ ﻣﯽﺑﻨﺪم‪ .‬ﻣﮫﻠﮫﻞ ﺑﻌﺪ‬ ‫از اﯾﻨﮑﻪ ﺧﻮد را ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﺮد‪ ،‬ﺣﺎرث او را آزاد ﮐﺮد و ﭼﻨﯿﻦ وﻓﺎدارﯾﯽ ﺷﺎﯾﺴﺘﮥ ﺗﻘﺪﯾﺮ و‬ ‫ﺑﺰرﮔﺪاﺷﺖ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻣﻮارد ﻓﻮق ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ اﯾﻦ داﺳﺘﺎن ﻧﯿﺰ اﺷﺎره ﮐﺮد؛ از‬ ‫آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻧﻌﻤﺎن ﺑﻦ ﻣﻨﺬر از ازدواج دﺧﺘﺮش ﺑﺎ ﮐﺴﺮی اﻣﺘﻨﺎع ورزﯾﺪه ﺑﻮد‪ ،‬اﺳﻠﺤﻪ و‬ ‫ﺧﺎﻧﻮادهاش را ﺑﻪ ھﺎﻧﯽ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﺷﯿﺒﺎﻧﯽ ﺳﭙﺮد و ﺧﻮدش ﺑﻪ ﺳﻮی ﮐﺴﺮی رﻓﺖ‪.‬‬ ‫ﮐﺴﺮی او را دﺳﺘﮕﯿﺮ ﮐﺮد و ﺳﭙﺲ ﮐﺴﯽ را ﻧﺰد ھﺎﻧﯽ ﻓﺮﺳﺘﺎد و از او ﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫اﻣﺎﻧﺘﮫﺎی ﻧﻌﻤﺎن را ﺑﻪ او ﺑﺪھﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ھﺎﻧﯽ از دادن اﻣﺎﻧﺖھﺎ اﺑﺎ ورزﯾﺪ‪ .‬ﮐﺴﺮی ﻟﺸﮑﺮی ﺑﺮای‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ھﺎﻧﯽ آﻣﺎده ﺳﺎﺧﺖ‪ ،‬ھﺎﻧﯽ ﺟﻨﮕﺠﻮﯾﺎن اﺑﻦ ﺑﮑﺮ را ﺟﻤﻊ ﮐﺮد و ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ‬ ‫ﻧﻤﻮد و ﮔﻔﺖ‪» :‬ای ﮔﺮوه ﺑﮑﺮ! ﻓﺮد ﻣﻌﺬوری ﮐﻪ ﻣﯽﻣﯿﺮد ﺑﮫﺘﺮ از ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺠﺎت‬ ‫ﺑﯿﺎﺑﺪ و ﻓﺮار ﺑﮑﻨﺪ‪ .‬اﺣﺘﯿﺎط و ﭘﺮھﯿﺰ‪ ،‬اﻧﺴﺎن را از دﺳﺖ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻧﺠﺎت ﻧﻤﯽدھﺪ و‬ ‫ﺷﮑﯿﺒﺎﯾﯽ از ﻋﻮاﻣﻞ ﭘﯿﺮوزی اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺮگ را ﺑﺎﯾﺪ ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ ﻧﻪ ذﻟﺖ را‪ ،‬ﺑﻪ اﺳﺘﻘﺒﺎل ﻣﺮگ‬ ‫رﻓﺘﻦ ﺑﮫﺘﺮ از ﻓﺮار از آن اﺳﺖ‪ ،‬زﺧﻢ ﻧﯿﺰه ﺧﻮردن در ﺳﯿﻨﻪ ﺑﮫﺘﺮ از زﺧﻢ ﺧﻮردن در ﭘﺸﺖ‬ ‫و ﮐﻤﺮ اﺳﺖ‪ .‬ای آل ﺑﮑﺮ! ﺑﺠﻨﮕﯿﺪ؛ ﭼﺮاﮐﻪ از ﻣﺮگ و ﻣﺼﯿﺒﺖ راه ﮔﺮﯾﺰ و ﭼﺎرهای‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ ‪ .«١‬ﺧﻼﺻﻪ ﺑﻨﻮ ﺑﮑﺮ ﺗﻮﺳﻂ اﯾﻦ ﻣﺮد ﮐﻪ زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺎ ذﻟﺖ و ﺧﻮاری را ﺑﯽارزش‬ ‫ﻣﯽداﻧﺴﺖ و در راه وﻓﺎداری ﺑﻪ ﭘﯿﻤﺎن ﺧﻮد‪ ،‬از ﻣﺮدن ﺑﺎﮐﯽ ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺮدم‬ ‫اﯾﺮان را در ﻣﺤﻞ ذی ﻗﺎر ﺷﮑﺴﺖ دھﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ -۶‬ﺑﺮدﺑﺎری‪ ،‬ﺣﻮﺻﻠﻪ و آراﻣﺶ‬ ‫از ﭘﺮﺧﻮری ﭘﺮھﯿﺰ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ؛ ﭼﺮاﮐﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺮﺧﻮری ذھﻦ و اﻧﺪﯾﺸﻪ را ﮐﻨﺪ‬

‫ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﺷﺎﻋﺮﺷﺎن ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬ ‫اذا ﻣﺪت اﻻﻳﺪی اﻟﯽ اﻟﺰاد ﻟـﻢ اﻛﻦ‬

‫ﺑﺎﻋﺠﻠﻬﻢ اذا اﺟﺸﻊ اﻟﻘﻮم اﻋﺠﻞ‬

‫‪٢‬‬

‫»ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ دﺳﺖھﺎ ﺑﻪﺳﻮی ﺗﻮﺷﻪ و ﻏﺬا دراز ﻣﯽﺷﻮد ﻣﻦ‪ ،‬ﻗﺒﻞ از ھﻤﻪ ﺑﺎ ﻋﺠﻠﻪ‬ ‫دﺳﺖ دراز ﻧﻤﯽﮐﻨﻢ؛ زﯾﺮا ﺧﺼﻮﺻﯿﺖ اﻓﺮاد ﺣﺮﯾﺺ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫ّ‬ ‫ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ اﻋﺮاب در ﺗﺤﻤﻞ ﻣﺸﻘﺘﮫﺎ و ﺷﮑﯿﺒﺎﯾﯽ در ﺳﺨﺘﯿﮫﺎ زﺑﺎﻧﺰد ﺑﻮد و ﺷﺎﯾﺪ ﻋﻠﺖ اﯾﻦ‬ ‫ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ زﻧﺪﮔﯽ در ﺳﺮزﻣﯿﻦ و ﺑﯿﺎﺑﺎﻧﯽ ﺧﺸﮏ و ﺑﺪون آب و ﮐﺸﺘﺰار ﺑﻮد ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪،‬‬ ‫‪ -١‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻃﺒﺮی‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۲۰۷‬‬ ‫‪ -٢‬ﺑﻠﻮغ اﻻرب‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۳۷۷‬‬

‫‪٦٨‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻦ ﺑﺮ ﮐﻮهھﺎی دﺷﻮار و ﺣﺮﮐﺖ در ﮔﺮﻣﺎی ﻇﮫﺮ را ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻧﻤﻮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﮔﺮﻣﯽ و‬ ‫ﺳﺮدی راه و دوری ﻣﺴﺎﻓﺖ و ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ و ﺗﺸﻨﮕﯽ آﻧﮫﺎ را از ﭘﺎی در ﻧﻤﯽآورد و ﺑﻌﺪ از‬ ‫اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ اﺳﻼم ﮔﺮوﯾﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺻﺒﺮ و ﺗﺤﻤﻞ آﻧﺎن ﺑﯽﻣﺜﺎل و ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﻮد؛ ﭼﺮاﮐﻪ آﻧﺎن ﺑﻪ آب و‬ ‫ﻏﺬای اﻧﺪک ﻗﺎﻧﻊ ﺑﻮدﻧﺪ؛ ﻣﺜﻼ‪ ،‬ﯾﮑﯽ از آﻧﮫﺎ ﭼﻨﺪﯾﻦ روز‪ ،‬راه ﻣﯽرﻓﺖ و ﺑﻪ ﭼﻨﺪ داﻧﻪ ﺧﺮﻣﺎ‬ ‫‪١‬‬ ‫و ﻣﻘﺪار اﻧﺪﮐﯽ آب‪ ،‬اﮐﺘﻔﺎ ﻣﯽﮐﺮد ‪.‬‬ ‫‪ -۷‬ﻗﺪرت ﺑﺪن و ﻋﻈﻤﺖ روح‬ ‫اﻋﺮاب از ﻧﻈﺮ ﻧﯿﺮوی ﺑﺪﻧﯽ و ﻋﻈﻤﺖ ﻧﻔﺲ و ﻗﺪرت روﺣﯽ ﻣﺸﮫﻮر ﺑﻮدﻧﺪ و ﺗﻮان و‬

‫ﻗﺪرت روﺣﯽ ﺗﻮأم ﺑﺎ ھﻢ ﺷﮕﻔﺘﯽ ﻣﯽآﻓﺮﯾﻨﺪ و ﻧﺘﯿﺠﮥ اﯾﻦ ﺷﮕﻔﺘﯽ ﺑﻌﺪ از ورود اﺳﻼم‪،‬‬ ‫ﻧﻤﺎﯾﺎن ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬ ‫‪ -۸‬ﮔﺬﺷﺖ ﺑﻪ ھﻨﮕﺎم ﻗﺪرت و ﺣﻤﺎﯾﺖ از ھﻤﺴﺎﯾﻪ‬ ‫اﻋﺮاب ﺑﺎ دﺷﻤﻨﺎن و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ از ﻧﻈﺮ ﻧﯿﺮو و ﻗﺪرت ﺑﺎ دﺷﻤﻨﺎن و آﻧﮫﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺒﺎرزه‬

‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻌﺪ از اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺮ آﻧﮫﺎ ﭘﯿﺮوز ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬آﻧﮫﺎ را ﻣﯽﺑﺨﺸﯿﺪﻧﺪ و رھﺎﯾﺸﺎن ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و‬ ‫از ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ زﺧﻤﯿﺎن اﺑﺎ ﻣﯽورزﯾﺪﻧﺪ و ﺣﻖ ھﻤﺴﺎﯾﮕﺎن را ﺑﻪ وﯾﮋه زﻧﺎن را رﻋﺎﯾﺖ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و‬ ‫آﺑﺮو و ﺣﯿﺜﯿﺖ ﮐﺴﯽ را ﻣﻮرد ﺗﻌﺮض ﻗﺮار ﻧﻤﯽدادﻧﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺷﺎﻋﺮﺷﺎن ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬ ‫وأﻏﺾ ﻃﺮﻓﯽ ان ﺑﺪت ﻟﯽ ﺟﺎرﺗﯽ‬

‫ﺣﺘﯽ‬

‫ﻳﻮاری‬

‫ﺟﺎرﺗﯽ‬

‫ﻣﺄواﻫﺎ‬

‫»اﮔﺮ زن ھﻤﺴﺎﯾﻪ را ﺑﺒﯿﻨﻢ‪ ،‬ﻧﮕﺎھﻢ را ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﯽاﻧﺪازم ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ زن ھﻤﺴﺎﯾﻪام از ﻧﮕﺎھﻢ‬ ‫ﭘﻨﮫﺎن ﺷﻮد«‪.‬‬ ‫و ھﺮ ﮔﺎه ﻓﺮدی ﺑﻪ آﻧﺎن ﭘﻨﺎه ﻣﯽﺑﺮد‪ ،‬اورا ﭘﻨﺎه ﻣﯽدادﻧﺪ و ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﺟﺎن و ﻣﺎل و ﻓﺮزﻧﺪ‬ ‫ﺧﻮد را در اﯾﻦ راه ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﻓﻀﯿﻠﺘﮫﺎ و اﺧﻼق ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺧﻼﻗﯽ را‬ ‫رﺷﺪ داد و ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻧﻤﻮد و آن را ﺑﻪ ﺳﻮی ﺧﻮﺑﯽ و ﺣﻖ ﺳﻮق داد ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻧﺒﺎﯾﺪ از اﯾﻦ اﻣﺮ‬ ‫ﺷﮕﻔﺖزده ﮔﺮدﯾﺪ ﮐﻪ آﻧﺎن وﻗﺘﯽ ﭼﻮن ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﭘﺎک از ﺻﺤﺮاھﺎ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬دﻧﯿﺎ‬ ‫را ﻓﺘﺢ ﻧﻤﻮده و ﭘﺲ از آﻧﮑﻪ آ ﮐﻨﺪه از ﮐﻔﺮ و ﺑﯽﻋﺪاﻟﺘﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﺮﺷﺎر از اﯾﻤﺎن و ﻋﺪاﻟﺖ‬ ‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻌﺪ از آﻧﮑﻪ زﺷﺘﯽھﺎ آن را ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻤﻠﻮ از ﺧﻮﺑﯽھﺎ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ و ﺑﻌﺪ از‬ ‫‪٢‬‬ ‫اﯾﻨﮑﻪ ﺟﮫﺎن ﻣﻤﻠﻮ از ﺑﺪی و زﺷﺘﯽ ﺑﻮد آن را از ﺧﯿﺮ و ﺧﻮﺑﯽ ﭘﺮ ﮐﺮدﻧﺪ ‪.‬‬

‫‪ -١‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﯽ ﺷﮫﺒﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۹۷ - ۹۶‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﯽ ﺷﮫﺒﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۹۷‬‬

‫ﺑﺨﺶ اول‪ :‬ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ وﻗﺎﯾﻊ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻗﺒﻞ از ﺑﻌﺜﺖ‬

‫‪٦٩‬‬

‫اوﺿﺎع اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و اﺧﻼﻗﯽ اﻋﺮاب ﻗﺒﻞ از اﺳﻼم ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﺲ آن را ﻣﯽﺗﻮان ﯾﮑﯽ‬ ‫از ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ﺟﻮاﻣﻊ آن روز داﻧﺴﺖ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻧﯿﺰ در ﺟﺎﻣﻌﻪای ﺑﺮﮔﺰﯾﺪه ﺷﺪ ﮐﻪ در‬ ‫ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ ﻓﺎرس و روم و ھﻨﺪ و ﯾﻮﻧﺎن از ﻣﺤﯿﻄﯽ ﺑﯽﻧﻈﯿﺮ و ﻣﮑﺎﻧﯽ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮﺧﻮردار‬ ‫ﺑﻮد‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج از ﻓﺎرسھﺎ ﺑﺎ داﻧﺶ و ﻣﻌﺎرف ﮔﺴﺘﺮدۀ آﻧﺎن و از ھﻨﺪوھﺎ ﺑﺎ وﺟﻮد‬ ‫ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻋﻤﯿﻘﺸﺎن و از روﻣﯿﮫﺎ ﺑﺎ اﻃﻼﻋﺎت ﮔﺴﺘﺮده آﻧﺎن از ﻓﻨﻮن و از ﯾﻮﻧﺎﻧﯽھﺎ ﺑﺎ وﺟﻮد‬ ‫ﻣﮫﺎرت آﻧﺎن در ﺷﻌﺮﮔﻮﯾﯽ و رﻣﺎنﻧﻮﯾﺴﯽ ﺑﺮﮔﺰﯾﺪه ﻧﺸﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ از ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﮑﺮ و دﺳﺖ‬ ‫ﻧﺨﻮردهای اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪ؛ زﯾﺮا ﻣﻠﺘﮫﺎی ﻓﻮق ﮔﺮﭼﻪ دارای ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرﻓﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ از‬ ‫‪١‬‬ ‫ﺳﻼﻣﺖ ﻓﻄﺮی و آزادی ﺿﻤﯿﺮ و روﺣﯿﮥ واﻻی اﻋﺮاب ﺑﺮﺧﻮردار ﻧﺒﻮدﻧﺪ ‪.‬‬

‫‪-١‬ﻧﻈﺮات ﻓﯽ اﻟﺴﯿﺮه‪ ،‬ﺣﺴﻦ اﻟﺒﻨﺎ‪ ،‬ص ‪.۱۴‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‬ ‫اوﺿﺎع دﯾﻨﯽ‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدی‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و اﺧﻼﻗﯽ اﻋﺮاب‬ ‫ﺧﻮاﺳﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﻮد ﺗﺎ ﺑﺮ ﺟﺎﻣﻌﮥ اﻧﺴﺎﻧﯽ اﺣﺴﺎن ﻧﻤﺎﯾﺪ و آن را ﺑﻨﻮازد؛ ﭼﺮاﮐﻪ زﻣﺎن‬ ‫ﻧﺠﺎت ﺑﺸﺮ ﺑﺎ ﻓﺮارﺳﯿﺪن ﻣﺒﻌﺚ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺮا رﺳﯿﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﻗﺒﻞ از ﺑﯿﺎن ﻣﯿﻼد و ﭘﺮورش‬ ‫آن ﺣﻀﺮت و ﺣﻤﺎﯾﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ از وی و ﺳﯿﺮت ﻋﻄﺮآﮔﯿﻦ ﻗﺒﻞ از ﺑﻌﺜﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ‬ ‫ﺑﯿﺎن ﻋﻼﯾﻢ و ﺣﻮادث ﺑﺰرﮔﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ از ﻣﯿﻼد وی اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎده اﺳﺖ ﻣﯽﭘﺮدازم‪ .‬اﺗﻔﺎﻗﺎﺗﯽ‬ ‫ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از وﻻدت آن ﺣﻀﺮت ﭘﺪﯾﺪ آﻣﺪ‪ ،‬ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ آﯾﻨﺪهای روﺷﻦ و درﺧﺸﺎن ﺑﻮد؛ ﭼﺮاﮐﻪ‬ ‫ﻗﺎﻧﻮن ﺧﺪاوﻧﺪ ھﻤﻮاره ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻮده و ھﺴﺖ ﮐﻪ ﮔﺸﺎﯾﺶ و ﻓﺮج ﺑﻌﺪ از ﺳﺨﺘﯽ و روﺷﻨﯽ‬ ‫ﺑﻌﺪ از ﺗﺎرﯾﮑﯽ و آﺳﺎﻧﯽ ﺑﻌﺪ از ﺳﺨﺘﯽ ﻓﺮاھﻢ ﺧﻮاھﺪ ﮔﺮدﯾﺪ ‪.١‬‬ ‫از ﻣﮫﻢﺗﺮﯾﻦ ﺣﻮادﺛﯽ ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﺣﻮادث‬ ‫ذﯾﻞ اﺷﺎره ﮐﺮد‪:‬‬ ‫‪ -۱‬ﺣﻔﺮ ﭼﺎه زﻣﺰم ﺗﻮﺳﻂ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ )ﺟﺪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ(‬ ‫ﺷﯿﺦ اﺑﺮاھﯿﻢ ﻋﻠﯽ در ﮐﺘﺎب ارزﺷﻤﻨﺪ ﺧﻮد‪ ،‬ﺻﺤﯿﺢ اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬رواﯾﺖ ﺻﺤﯿﺤﯽ‬

‫در ﻣﻮرد داﺳﺘﺎن ﺣﻔﺮ ﭼﺎه زﻣﺰم ﺗﻮﺳﻂ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻃﺎﻟﺐ ﺑﯿﺎن‬ ‫ﻧﻤﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ از اﯾﻦ ﻗﺮار اﺳﺖ‪ :‬ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﻣﻦ در ﺣﺠﺮه ﺧﻮاﺑﯿﺪه ﺑﻮدم‬ ‫ﺧﻮاب دﯾﺪم ﺷﺨﺼﯽ ﻧﺰد ﻣﻦ آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ ﻃﯿﺒﻪ را ﺣﻔﺮ ﮐﻦ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻢ ﻃﯿﺒﻪ ﭼﯿﺴﺖ؟‬ ‫ﺳﭙﺲ آن ﻣﺮد رﻓﺖ‪.‬‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬روز ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﻣﺤﻞ ﺧﻮاﺑﻢ رﻓﺘﻢ و ﺧﻮاﺑﯿﺪم‪ ،‬دوﺑﺎره ھﻤﺎن ﻣﺮد ﺑﻪ‬ ‫ﺧﻮاﺑﻢ آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺮه را ﺣﻔﺮ ﮐﻦ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﺑﺮه ﭼﯿﺴﺖ؟ ﭼﯿﺰی ﻧﮕﻔﺖ و رﻓﺖ‪ .‬ﺑﺎز ﻓﺮدای‬ ‫آن روز ﺑﻪ ﻣﺤﻞ ﺧﻮاﺑﻢ رﻓﺘﻢ و ﺧﻮاﺑﯿﺪم‪ ،‬ﺑﺎز ھﻢ او را دﯾﺪم ﮐﻪ آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ ﻣﻀﻨﻮﻧﻪ )ﭼﯿﺰ‬ ‫ﮔﺮاﻧﺒﮫﺎ و ارزﺷﻤﻨﺪ( را ﺣﻔﺮ ﮐﻦ‪ .‬ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﮔﻔﺘﻢ ﻣﻀﻨﻮﻧﻪ ﭼﯿﺴﺖ؟ ﺟﻮاﺑﯽ‬ ‫‪ -١‬ھﺬا اﻟﺤﺒﯿﺐ ﯾﺎﻣﺤﺐ‪ ،‬ﺟﺰاﺋﺮی‪ ،‬ص ‪.۵۱‬‬

‫ﺑﺨﺶ اول‪ :‬ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ وﻗﺎﯾﻊ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻗﺒﻞ از ﺑﻌﺜﺖ‬

‫‪٧١‬‬

‫ﻧﺪاد و رﻓﺖ‪ .‬ﺑﺎز ﻓﺮدای روز ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ھﻤﺎن ﻣﺤﻞ ﺳﺎﺑﻖ رﻓﺘﻢ‪ ،‬آن ﻣﺮد ﺑﻪ ﺧﻮاﺑﻢ آﻣﺪ و‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ :‬زﻣﺰم را ﺣﻔﺮ ﮐﻦ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻢ زﻣﺰم ﭼﯿﺴﺖ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﻪ آﺑﺶ ﺗﻤﺎم ﻣﯽﺷﻮد و ﻧﻪ ﺑﻪ ﻋﻤﻖ‬ ‫آن ﮐﺴﯽ ﻣﯽرﺳﺪ؛ ﺑﻪ ﺣﺎﺟﯿﺎن آب ﻣﯽدھﺪ و در ﺣﺪ ﻓﺎﺻﻞ ﻣﺤﻞ اﺳﺒﮫﺎ و ﻣﺤﻞ ذﺑﺢ‬ ‫ﺣﯿﻮاﻧﺎت و در ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﮐﻼغ ﻣﻨﻘﺎرش را ﻣﯽزﻧﺪ و ﺟﺎی ﺗﺠﻤﻊ ﻣﻮرﭼﻪھﺎ‪ ،‬واﻗﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫وﻗﺘﯽ اھﻤﯿﺖ آن را ﺑﯿﺎن ﮐﺮد و ﺟﺎﯾﺶ را ﻧﺸﺎن داد‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ او راﺳﺖ‬ ‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ .‬ﮐﻠﻨﮕﯽ ﺑﺮداﺷﺖ و ﺑﻪ ھﻤﺮاه ﻓﺮزﻧﺪش ﺣﺎرث ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ﮐﻪ در آن روز‬ ‫ﻓﺮزﻧﺪی دﯾﮕﺮ ﻏﯿﺮ از او ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻪ آن ﺟﺎ رﻓﺖ و ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺣﻔﺮ ﮐﺮدن ﻧﻤﻮد‪ .‬ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﭼﺎه ﺑﺮای ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ﭘﺪﯾﺪار ﺷﺪ ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻔﺖ‪ .‬ﻗﺮﯾﺶ داﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ او ﺑﻪ آﻧﭽﻪ‬ ‫ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ‪ ،‬رﺳﯿﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﺳﻮی او رﻓﺘﻨﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ای ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ اﯾﻦ ﭼﺎه ﻣﺘﻌﻠﻖ‬ ‫ﺑﻪ ﭘﺪرﻣﺎن اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ اﺳﺖ و ﻣﺎ ﻧﯿﺰ در آن ﺣﻘﯽ دارﯾﻢ‪ .‬ﭘﺲ ﻣﺎ را ﺑﺎ ﺧﻮدت ﺷﺮﯾﮏ ﮐﻦ‪.‬‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﻨﯿﻦ ﻧﻤﯽﮐﻨﻢ‪ ،‬اﯾﻦ ﭼﯿﺰی اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻨﮫﺎ ﻣﺎل ﻣﻦ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻣﻦ‬ ‫ﺑﺨﺸﯿﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺮﯾﺶ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﻣﺎ ﺑﻪ داوری ﺑﻨﺸﯿﻨﯽ؛ زﯾﺮا ﻣﺎ ﺗﺎ ﺑﺎ ﺗﻮ در اﯾﻦ‬ ‫ﻣﻮرد ﻣﺠﺎدﻟﻪ ﻧﮑﻨﯿﻢ‪ ،‬رھﺎﯾﺖ ﻧﻤﯽﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ھﺮ ﮐﺲ را ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاھﯿﺪ ﻣﻌﯿﻦ ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎ‬ ‫ﻧﺰد او ﺑﺮای داوری ﺑﺮوﯾﻢ‪ .‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬زﻧﯽ ﮐﺎھﻦ از ﻗﺒﯿﻠﻪ ﺑﻨﻮ ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ھﺬﯾﻢ ﮐﻪ در ﺷﺎم‬ ‫زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ھﻤﺮاه ﺑﺎ اﻓﺮادی از ﻗﺒﯿﻠﮥ ﺑﻨﯽ اﻣﯿﻪ و ﻗﺮﯾﺶ ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﺷﺎم ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ‬ ‫اﯾﻨﮑﻪ در اﺛﻨﺎی راه ﺑﻪ ﮐﻮﯾﺮی رﺳﯿﺪﻧﺪ‪ .‬آﺑﯽ ﮐﻪ ﮔﺮوه ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ھﻤﺮاه داﺷﺘﻨﺪ ﺗﻤﺎم‬ ‫ً‬ ‫ﺷﺪ‪ .‬آﻧﮫﺎ ﺷﺪﯾﺪا ﺗﺸﻨﻪ و درﻣﺎﻧﺪه ﺷﺪﻧﺪ و ﯾﻘﯿﻦ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺟﺰ ﻣﺮگ راه دﯾﮕﺮی در ﭘﯿﺶ‬ ‫ّ‬ ‫ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬ﻗﺒﺎﯾﻞ دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﮐﻤﺒﻮد آب از دادن آب ﺑﻪ آﻧﮫﺎ ﺧﻮدداری ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ ھﺮ ﯾﮏ اﮐﻨﻮن ﮐﻪ ﻗﺪرت دارﯾﻢ‪ ،‬ﭼﺎﻟﻪای ﺑﺮای ﺧﻮد ﺑﮑﻨﯿﻢ‬ ‫و ﭼﻮن ﻣﺮدﯾﻢ‪ ،‬ھﺮ ﮐﻪ زﻧﺪه ﺑﻮد‪ ،‬او را در ﭼﺎﻟﻪای ﮐﻪ ﮐﻨﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﯿﻨﺪازد و ﺧﺎک ﺑﺮﯾﺰد ﺗﺎ‬ ‫اﯾﻨﮑﻪ در آﺧﺮ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮرت ﺟﺴﺪ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ روی زﻣﯿﻦ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﮫﺘﺮ اﺳﺖ از اﯾﻨﮑﻪ اﺟﺴﺎد ھﻤﻪ روی زﻣﯿﻦ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ .‬آﻧﮫﺎ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻨﺪ و ھﺮ ﮐﺲ ﺑﺮای‬ ‫ﺧﻮد‪ ،‬ﭼﺎﻟﻪای ﺣﻔﺮ ﮐﺮد و ﺑﻪ اﻧﺘﻈﺎر ﻣﺮگ در ﮐﻨﺎر آن ﻧﺸﺴﺖ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ﺑﻪ‬ ‫ﯾﺎراﻧﺶ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺧﻮد را ﺗﺤﻮﯾﻞ ﻣﺮگ ﻣﯽدھﯿﻢ و ﻧﻪ ﺑﻪ ﺳﻮﯾﯽ‬ ‫ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ و ﻧﻪ ﭼﺎرهای ﻣﯽاﻧﺪﯾﺸﯿﻢ‪ ،‬ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﻧﺎﺗﻮاﻧﯽ ﻣﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ در‬ ‫ﺳﺮزﻣﯿﻨﯽ ﺑﻪ ﻣﺎ آﺑﯽ ارزاﻧﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ‪ ،‬ﺷﺘﺮش را ﺣﺮﮐﺖ‬ ‫داد‪ ،‬ﻧﺎﮔﮫﺎن از زﯾﺮ ﺳﻢ ﺷﺘﺮش‪ ،‬ﭼﺸﻤﻪای ﺷﯿﺮﯾﻦ ﺟﻮﺷﯿﺪ‪ .‬ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻔﺖ و‬

‫‪٧٢‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ھﻤﺮاھﺎﻧﺶ ﻧﯿﺰ ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ از ﺷﺘﺮ ﭘﺎﯾﯿﻦ آﻣﺪ و آب ﻧﻮﺷﯿﺪ و‬ ‫ھﻤﺮاھﺎﻧﺶ ﻧﯿﺰ آب ﻧﻮﺷﯿﺪﻧﺪ و ﺑﺎ ﺧﻮد آب ﺑﺮداﺷﺘﻨﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻇﺮﻓﮫﺎﯾﺸﺎن ﭘﺮ از آب ﺷﺪ‪،‬‬ ‫ﺳﭙﺲ ﻗﺒﯿﻠﻪھﺎی ﻗﺮﯾﺶ را ﮐﻪ ﻧﻈﺎرهﮔﺮ اﺣﻮال اﯾﻨﮫﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺻﺪا ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﯿﺎﯾﯿﺪ‪ ،‬آب‬ ‫ﺑﺮدارﯾﺪ‪ .‬آﻧﮫﺎ آب ﺑﺮداﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﺗﻮ ﻗﻀﺎوت ﮐﺮد‬ ‫و ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺧﻮردﻧﺪ ﮐﻪ ھﺮﮔﺰ در ﻣﻮرد زﻣﺰم ﺑﺎ ﺗﻮ ﻣﺨﺎﺻﻤﻪ ﻧﺨﻮاھﯿﻢ ﮐﺮد‪ .‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در اﯾﻦ‬ ‫ﺑﯿﺎﺑﺎن اﯾﻦ آب را ﺑﻪ ﺗﻮ داد‪ ،‬ھﻤﺎن ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ زﻣﺰم را ﺑﻪ ﺗﻮ داده اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﭘﯿﺮوزﻣﻨﺪ‬ ‫و ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ آب ﺧﻮد ﺑﺮﮔﺮد‪ .‬ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ﺑﺮﮔﺸﺖ و آﻧﮫﺎ ﻧﯿﺰ ھﻤﺮاه اوﺑﺎزﮔﺸﺘﻨﺪ‪ .‬اﺑﻦ اﺳﺤﺎق‬ ‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ اﯾﻦ ﭼﯿﺰی اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻃﺎﻟﺐ در ﻣﻮرد زﻣﺰم ﺑﻪ ﻣﻦ رﺳﯿﺪه اﺳﺖ ‪.١‬‬ ‫در ﻣﻮرد ﻓﻀﯿﻠﺖ آب زﻣﺰم‪ ،‬اﺣﺎدﯾﺚ زﯾﺎدی ذﮐﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ از آن ﺟﻤﻠﻪ ﺣﺪﯾﺜﯽ اﺳﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻢ در ﺻﺤﯿﺢ ﺧﻮد در داﺳﺘﺎن اﺳﻼم آوردن اﺑﻮذر ﺑﯿﺎن ﻧﻤﻮده ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج‬ ‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬زﻣﺰم‪ ،‬ﺧﻮراﮐﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﯿﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ :‬و دار ﻗﻄﻨﯽ و ﺣﺎﮐﻢ‪ ،‬از اﺑﻦ ﻋﺒﺎس س از‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ رواﯾﺖ ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ ﮐﻪ‪» :‬آب زﻣﺰم ﺑﺮای ھﺮ ھﺪﻓﯽ ﻧﻮﺷﯿﺪه ﺷﻮد ﺑﺮآورده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ‬ ‫آن را ﺑﻨﻮﺷﯽ ﮐﻪ ﺗﻮ را ﺷﻔﺎ دھﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻮ را ﺷﻔﺎ ﻣﯽدھﺪ و اﮔﺮ ﺑﻨﻮﺷﯽ ﮐﻪ ﺗﻮ را ﺳﯿﺮ‬ ‫ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻮ را ﺳﯿﺮ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و اﮔﺮ آن را ﺑﺮای رﻓﻊ ﺗﺸﻨﮕﯽ ﺑﻨﻮﺷﯽ‪ ،‬ﺗﺸﻨﮕﯽات رﻓﻊ‬ ‫ﻣﯽﺷﻮد و زﻣﺰم ﺿﺮﺑﮥ ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ و ﻧﻮﺷﯿﺪﻧﯽ اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ او داده اﺳﺖ« ‪.٢‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﻣﺤﻤﺪ اﺑﻮﺷﮫﺒﻪ ‪ /‬ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ :‬ﺣﺎﻓﻆ دﻣﯿﺎﻃﯽ‪ ،‬ﮐﻪ از ﺣﻔﺎظ ﻣﺘﺄﺧﺮﯾﻦ اﺳﺖ‪،‬‬ ‫ﺣﺪﯾﺚ »ﻣﺎء زﻣﺰم ﻟﻤﺎ ﺷﺮب ﻟﻪ« را ﺻﺤﯿﺢ ﻗﺮار داده و ﺣﺎﻓﻆ ﻋﺮاﻗﯽ ﻧﻈﺮ او را درﺳﺖ‬ ‫داﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ ‪.٣‬‬ ‫‪ -۲‬داﺳﺘﺎن اﺻﺤﺎب ﻓﯿﻞ‬

‫اﯾﻦ واﻗﻌﻪ در ﻗﺮآن و ﺳﻨﺖ ﺑﻪ ﺛﺒﺖ رﺳﯿﺪه و ﺗﻔﺎﺻﯿﻞ آن در ﮐﺘﺎﺑﮫﺎی ﺳﯿﺮت و ﺗﺎرﯾﺦ‬ ‫آﻣﺪه اﺳﺖ و ﻣﻔﺴﺮان آن را در ﮐﺘﺎﺑﮫﺎﯾﺸﺎن ذﮐﺮ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ در اﯾﻦ ﻣﻮرد‬ ‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫‪ -١‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﻦ ھﺸﺎم‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪ × ۱۵ ،۱۴۲‬اﻟﺴﯿﺮ و اﻟﻤﻐﺎزی‪ ،‬اﺑﻦ اﺳﺤﺎق‪ ،‬ص ‪۲۵ ،۲۴‬‬ ‫ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺳﮫﻞ زﮐﺎر × اﻟﺪﻻﺋﻞ‪ ،‬ﺑﯿﮫﻘﯽ‪ ،‬ج‪ ،۱‬ص ‪ .۹۳ × ۹۵‬و ﺻﺮح اﺑﻦ اﺳﺤﺎق ﺑﺎﻟﺴﻤﺎع ﻓﺴﻨﺪه‬ ‫ﺻﺤﯿﺢ و ﻟﻪ ﺷﺎھﺪ ﻣﺮﺳﻞ ﻣﻦ اﻟﺰھﺮی ﻓﺎﻟﺤﺪﯾﺚ ﺻﺤﯿﺢ ﻋﻦ ﻃﺮﯾﻖ اﻟﺒﯿﮫﻘﯽ و اﺑﻦ ھﺸﺎم‪.‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ اﻟﺼﺤﯿﺤﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۱۵۸‬‬ ‫‪ -٣‬ﻣﻘﺪﻣﻪ اﺑﻦ اﻟﺼﻼح و ﺷﺮﺣﮫﺎ‪ ،‬ﺣﺎﻓﻆ اﻟﻌﺮاﻗﯽ‪ ،‬ص ‪.۱۳‬‬

‫ﺑﺨﺶ اول‪ :‬ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ وﻗﺎﯾﻊ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻗﺒﻞ از ﺑﻌﺜﺖ‬

‫‪٧٣‬‬

‫ۡ‬ ‫َ ۡ‬ ‫ََۡ َۡ‬ ‫َ َ ۡ َ َ َ ۡ َ َ َ َ َ ُّ َ‬ ‫ك بأَ ۡص َ‬ ‫� َع ۡل َك ۡي َد ُه ۡ‬ ‫ٰ‬ ‫ِيل‪٢‬‬ ‫ل‬ ‫ض‬ ‫ت‬ ‫�‬ ‫م‬ ‫م‬ ‫ل‬ ‫�‬ ‫‪١‬‬ ‫يل‬ ‫ف‬ ‫ل‬ ‫ٱ‬ ‫�‬ ‫ب‬ ‫﴿�لم تر كيف �عل ر�‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ٖ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫ََۡ َ َ َ َۡ ۡ َ ًۡ ََ َ‬ ‫ار� ّمِن س ّ‬ ‫يل‪ ٣‬تَ ۡرمِيهم � َ‬ ‫ِج َ‬ ‫ج َعل ُه ۡم ك َع ۡص ٖف‬ ‫يل‪ ٤‬ف‬ ‫ِج‬ ‫ٖ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫وأرسل علي ِهم ط�ا �با� ِ‬ ‫ٖ‬ ‫َّ ۡ ُ‬ ‫و‬ ‫�‬ ‫مأ‬ ‫ل‪] ﴾٥‬اﻟﻔﯿﻞ‪.[۵-۱ :‬‬ ‫ِۢ‬ ‫»آﯾﺎ ﻧﺪﯾﺪﯾﺪ ﭘﺮوردﮔﺎرت ﺑﺎ ﺻﺎﺣﺒﺎن ﻓﯿﻞ ﭼﻪ ﮐﺮد‪ .‬ﻣﮕﺮ ﺗﻮﻃﺌﮥ آﻧﺎن را ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ ﻧﮕﺮداﻧﯿﺪ و‬ ‫ﺑﺮ آﻧﺎن ﻣﺮﻏﺎن را دﺳﺘﻪ دﺳﺘﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﮐﻪ آﻧﺎن را ﺑﺎ ﺳﻨﮕﮫﺎﯾﯽ از ﮔﻞ ﺧﺸﮑﯿﺪه ﻣﯽزدﻧﺪ و‬

‫آﻧﺎن را ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﺎھﯽ ﺟﻮﯾﺪه ﺷﺪه ﻗﺮار داد«‪.‬‬ ‫اﻫﻤﯿﺖ ﺣﺎدﺛﮥ اﺻﺤﺎب ﻓﯿﻞ از دﯾﺪﮔﺎه ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫در زﻣﺎن ﺻﻠﺢ ﺣﺪﯾﺒﯿﻪ وﻗﺘﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﻣﮑﻪ ﺧﺎرج ﺷﺪ ﺑﻪ درهای رﺳﯿﺪ‬ ‫ﮐﻪ از آن ﺑﺮ ﻗﺮﯾﺶ ﻓﺮود ﻣﯽآﻣﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ھﻨﮕﺎم‪ ،‬ﺷﺘﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺧﻮاﺑﯿﺪ‪ .‬ﻣﺮدم‬ ‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪َ » :‬ﺣﻞ‪َ ،‬ﺣﻞ« )ﮐﻠﻤﻪای اﺳﺖ ﺑﺮای ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮدن ﺷﺘﺮ(‪ .‬اﻣﺎ ﺷﺘﺮ ﺑﻠﻨﺪ ﻧﺸﺪ‪ .‬ﻣﺮدم‬ ‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻗﺼﻮا )ﻧﺎم ﺷﺘﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ( از رﻓﺘﻦ‪ ،‬ﻓﺮو ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻗﺼﻮاء از رﻓﺘﻦ‬ ‫ﻓﺮو ﻧﻤﺎﻧﺪه اﺳﺖ و ﭼﻨﯿﻦ ﻋﺎدﺗﯽ ھﻢ ﻧﺪارد؛ ﺑﻠﮑﻪ ھﻤﺎن ﮐﺲ ﮐﻪ ﻓﯿﻞ اﺑﺮھﻪ را از رﻓﺘﻦ ﺑﺎز‬ ‫داﺷﺖ‪ ،‬اﯾﻦ ﺷﺘﺮ را ﻧﯿﺰ ﺑﺎز داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫در ﮐﺘﺎب اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﻪ اﺑﻮﺣﺎﺗﻢ‪ ،‬در ﻣﻮرد واﻗﻌﮥ اﺻﺤﺎب ﻓﯿﻞ ﭼﻨﯿﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ‬ ‫»ﭘﺎدﺷﺎھﯽ ﺣﺒﺸﯽ ﺑﺮ ﯾﻤﻦ ﭼﯿﺮه ﺷﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ اﺑﺮھﻪ ﻧﺎم داﺷﺖ‪ .‬او ﮐﻠﯿﺴﺎﯾﯽ در »ﺻﻨﻌﺎ«‬ ‫ﺳﺎﺧﺖ و آن را )ﻗﻠﯿﺲ( ﻧﺎم ﻧﮫﺎد و ﺑﺎ ﺳﺎﺧﺘﻦ اﯾﻦ ﻣﻌﺒﺪ ﻗﺼﺪ داﺷﺖ ﺗﺎ ﺣﺞ ﮔﺰاران ﻋﺮب‬ ‫را ﺑﻪ ﺳﻮی آن ﻣﻌﺒﺪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﮐﻨﺪ و ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺧﻮرد ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﻌﺒﻪ ﺑﺮود و آن را ﻣﻨﮫﺪم ﺳﺎزد‪.‬‬ ‫ﭘﺎدﺷﺎھﯽ از ﭘﺎدﺷﺎھﺎن ﺣﻤﯿﺮ ﺑﻪ ﻧﺎم »ذو ﻧﻔﺮ« ﺑﺎ اﻓﺮادی از ﻗﻮﻣﺶ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ اﺑﺮھﻪ رﻓﺖ و‬ ‫ﺑﺎ او ﺟﻨﮕﯿﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﺑﺮھﻪ او را ﺷﮑﺴﺖ داد و دﺳﺘﮕﯿﺮ ﮐﺮد‪ .‬وﻗﺘﯽ ذو ﻧﻔﺮ را ﻧﺰد او ﺑﺮدﻧﺪ‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ای ﭘﺎدﺷﺎه! ﻣﺮا ﻣﮑﺶ؛ زﯾﺮا زﻧﺪه ﻧﮕﺎه داﺷﺘﻦ ﻣﻦ ﺑﺮاﯾﺖ از ﮐﺸﺘﻨﻢ ﺑﮫﺘﺮ ﺧﻮاھﺪ‬ ‫ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬اﺑﺮھﻪ او را زﻧﺪه ﮔﺬاﺷﺖ و ﺑﻪ او اﻋﺘﻤﺎد ﮐﺮد‪ ،‬ﺳﭙﺲ اﺑﺮھﻪ راه ﺧﻮد را ﺑﻪ‬ ‫ﺳﻮی ﮐﻌﺒﻪ اداﻣﻪ داد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺧﺜﻌﻢ ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪ‪ .‬ﻧﻔﯿﻞ ﺑﻦ ﺣﺒﯿﺐ ﺧﺜﻌﻤﯽ و‬ ‫اﻓﺮاد دﯾﮕﺮی از ﻗﺒﯿﻠﻪھﺎی ﯾﻤﻦ ﮐﻪ در اﻃﺮاف او ﺟﻤﻊ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺎ اﺑﺮھﻪ ﺟﻨﮕﯿﺪﻧﺪ‪،‬‬ ‫اﺑﺮھﻪ آﻧﺎن را ﻧﯿﺰ ﺷﮑﺴﺖ داد و ﻧﻔﯿﻞ را دﺳﺘﮕﯿﺮ ﮐﺮد‪ .‬ﻧﻔﯿﻞ ﺑﻪ ﭘﺎدﺷﺎه ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ از ﻧﻈﺮ‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﻋﺮﺑﮫﺎ را ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﻢ‪ ،‬ﻣﺮا ﻧﮑﺶ‪ .‬اﺑﺮھﻪ او را زﻧﺪه ﮔﺬاﺷﺖ و ﻧﻔﯿﻞ‬ ‫ھﻤﺮاه اﺑﺮھﻪ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮد و او را راھﻨﻤﺎﯾﯽ ﻣﯽﻧﻤﻮد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﻃﺎﺋﻒ رﺳﯿﺪﻧﺪ‪ .‬در ﻃﺎﺋﻒ‬ ‫ﻣﺴﻌﻮد ﺑﻦ ﻣﻌﺘﺐ ﺑﺎ ﻣﺮداﻧﯽ از ﻗﺒﯿﻠﻪ ﺛﻘﯿﻒ ﻧﺰد اﺑﺮھﻪ آﻣﺪﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ای ﭘﺎدﺷﺎه! ﻣﺎ‬

‫‪٧٤‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﺑﺮدﮔﺎن ﺗﻮ ھﺴﺘﯿﻢ و ﺑﺎ ﺗﻮ ﻣﺨﺎﻟﻔﺘﯽ ﻧﺪارﯾﻢ و ﺗﻮ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺧﺪای ﻣﺎ )ﻻت( ﮐﺎری ﻧﺪاﺷﺘﻪ‬ ‫ﺑﺎش؛ ﭼﺮاﮐﻪ ﺗﻮ ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﺗﺨﺮﯾﺐ ﺧﺎﻧﻪای آﻣﺪهای ﮐﻪ در ﻣﮑﻪ ﻗﺮار دارد‪ .‬ﻣﺎ ﻧﯿﺰ ﮐﺴﯽ را‬ ‫ھﻤﺮاه ﺗﻮ ﻣﯽﻓﺮﺳﺘﯿﻢ ﮐﻪ ﺗﻮ را ﺑﻪ آن راھﻨﻤﺎﯾﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻏﻼﻣﯽ از ﻏﻼﻣﺎن ﺧﻮد ﺑﻪ‬ ‫ﻧﺎم اﺑﻮ رﻏﺎل را ھﻤﺮاه اﺑﺮھﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ .‬اﺑﻮ رﻏﺎل ھﻤﺮاه آﻧﮫﺎ ﺑﯿﺮون آﻣﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﻣﻐﻤﺲ‬ ‫رﺳﯿﺪﻧﺪ‪ .‬اﺑﻮ رﻏﺎل در آﻧﺠﺎ در ﮔﺬﺷﺖ و او ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺒﺮش ﺳﻨﮕﺒﺎران ﺷﺪ‪ .‬اﺑﺮھﻪ از‬ ‫ﻣﻐﻤﺲ ﻣﺮدی ﺑﻪ ﻧﺎم اﺳﻮد ﺑﻦ ﻣﻘﺼﻮد را ﭘﯿﺸﺎﭘﯿﺶ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ .‬اھﻞ ﺣﺮم ﭘﯿﺶ او ﮔﺮد آﻣﺪﻧﺪ‬ ‫و اﺑﺮھﻪ در ﻣﻨﻄﻘﮥ ارک دوﯾﺴﺖ ﺷﺘﺮ از ﺷﺘﺮان ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ را ﺗﺼﺎﺣﺐ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ .‬ﺳﭙﺲ‬ ‫اﺑﺮھﻪ‪ ،‬ﺣﻨﺎﻃﻪ ﺣﻤﯿﺮی را ﺑﻪ ﻣﮑﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﺗﺎ از اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع اﻃﻼع ﭘﯿﺪا ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺳﺮدار و‬ ‫ﺑﺰرگ آﻧﮫﺎ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ھﺴﺖ و ﺳﭙﺲ از ﺟﺎﻧﺐ اﺑﺮھﻪ ﺑﻪ او ﺧﺒﺮ دھﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﺮای ﺟﻨﮓ‬ ‫ﻧﯿﺎﻣﺪهام؛ ﺑﻠﮑﻪ آﻣﺪهام ﺗﺎ اﯾﻦ ﺑﯿﺖ را ﻣﻨﮫﺪم ﮐﻨﻢ‪ .‬ﺣﻨﺎﻃﻪ ﺑﻪ راه اﻓﺘﺎد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ وارد ﻣﮑﻪ‬ ‫ﺷﺪ و ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ﺑﻦ ھﺎﺷﻢ را ﻣﻼﻗﺎت ﻧﻤﻮد و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﺎدﺷﺎه ﻣﺮا ﻓﺮﺳﺘﺎده اﺳﺖ ﺗﺎ ﺗﻮ را‬ ‫ﺧﺒﺮ ﺑﺪھﻢ ﮐﻪ او ﺑﺮای ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﺷﻤﺎ ﻧﯿﺎﻣﺪه اﺳﺖ؛ ﻓﻘﻂ ﻣﯽﺧﻮاھﺪ اﯾﻦ ﺑﯿﺖ را ﻣﻨﮫﺪم‬ ‫ﮐﻨﺪ و ﺑﺮﮔﺮدد‪ .‬ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺎ ﺑﺎ او ﺟﻨﮕﯽ ﻧﺪارﯾﻢ و راه را ﺑﻪ ﺳﻮی ﮐﻌﺒﻪ ﺑﺎز‬ ‫ﻣﯽﮔﺰارﯾﻢ‪ .‬اﮔﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﮐﺎرش ﮐﺎری ﻧﺪاﺷﺖ ﻣﺎ ﺗﻮاﻧﯽ در ﺑﺮاﺑﺮ او ﻧﺪارﯾﻢ‪ .‬ﺣﻨﺎﻃﻪ‬ ‫ﺣﻤﯿﺮی ﮔﻔﺖ‪ :‬ھﻤﺮاه ﻣﻦ ﺑﯿﺎ ﺗﺎ ﻧﺰد ﭘﺎدﺷﺎه ﺑﺮوﯾﻢ‪ .‬ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ﺑﺎ او ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ‬ ‫ﺑﻪ ﻣﺤﻞ اردوی ﻟﺸﮑﺮ آﻣﺪﻧﺪ‪» .‬ذو ﻧﻔﺮ« دوﺳﺖ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ﺑﻮد‪ ،‬او ﻧﺰد ذو ﻧﻔﺮ آﻣﺪ و‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ای ذوﻧﻔﺮ ﺷﻤﺎ در آﻧﭽﻪ ﺑﺮای ﻣﺎ ﭘﯿﺶ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺪاﺧﻠﻪ ﻧﻤﯽﮐﻨﯿﺪ؟ ﮔﻔﺖ ﻓﺮدی‬ ‫ﮐﻪ در اﺳﺎرت اﺳﺖ و ﻧﻤﯽداﻧﺪ ﮐﻪ ﺻﺒﺢ ﯾﺎ ﺷﺎم ﮐﺸﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﭼﻪ ﮐﺎری از دﺳﺘﺶ‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ؟ اﻣﺎ ﻓﺮﻣﺎﻧﺮوای ﻟﺸﮑﺮ ﻓﯿﻞ را ﻣﯽﻓﺮﺳﺘﻢ ﺗﺎ ﻧﺰد ﭘﺎدﺷﺎه ﺑﺮاﯾﺖ ﺳﻔﺎرش ﻧﻤﺎﯾﺪ‬ ‫و ﺟﺎﯾﮕﺎه و ﻣﻘﺎم ﺗﻮ را ﻧﺰد او ﺑﺎﻻ ﺑﺒﺮد و ﮐﺴﯽ را ﺑﻪ دﻧﺒﺎل او ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻦ ﻣﺮد‪،‬‬ ‫ﺳﺮدار ﻗﺮﯾﺶ و ﺻﺎﺣﺐ ﭼﺸﻤﮥ ﻣﮑﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮدم را ﻏﺬا و ﺣﯿﻮاﻧﺎت را در ﮐﻮهھﺎ ﺧﻮراک‬ ‫ﻣﯽدھﺪ‪ .‬ﭘﺎدﺷﺎه‪ ،‬دوﯾﺴﺖ ﺷﺘﺮ از ﺷﺘﺮان او را ﺗﺼﺎﺣﺐ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬اﮔﺮ از دﺳﺘﺖ ﮐﺎری‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﺮاﯾﺶ اﻧﺠﺎم ده‪ .‬او ﻧﺰد اﺑﺮھﻪ رﻓﺖ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ای ﭘﺎدﺷﺎه اﯾﻦ ﻣﺮد ﺳﺮدار ﻗﺮﯾﺶ‬ ‫و ﺻﺎﺣﺐ ﭼﺸﻤﮥ ﻣﮑﻪ اﺳﺖ‪ .‬در آﺑﺎدﯾﮫﺎ‪ ،‬ﻣﺮدم را و در ﺑﯿﺎﺑﺎﻧﮫﺎ‪ ،‬ﺣﯿﻮاﻧﺎت را ﻏﺬا ﻣﯽدھﺪ‪،‬‬ ‫اﺟﺎزۀ ورود ﻣﯽﺧﻮاھﺪ و ﻗﺼﺪ ﺟﻨﮓ ﻧﺪارد‪ .‬از آﻧﺠﺎﮐﻪ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ﻣﺮد ﺗﻨﻮﻣﻨﺪ و ﺧﻮش‬ ‫اﻧﺪاﻣﯽ ﺑﻮد وﻗﺘﯽ اﺑﺮھﻪ او را دﯾﺪ‪ ،‬ﻣﻮرد اﺣﺘﺮام ﻗﺮار داد و ﭼﻮن ﻧﻤﯽﭘﺴﻨﺪﯾﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ در ﮐﻨﺎرش ﺑﺮ ﺗﺨﺖ او ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ و ﻧﯿﺰ ﻧﻤﯽﭘﺴﻨﺪﯾﺪ ﮐﻪ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ﺑﺮ زﻣﯿﻦ‬ ‫ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ و او ﺑﺮ ﺗﺨﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺧﻮد از ﺗﺨﺖ ﭘﺎﯾﯿﻦ آﻣﺪ و ھﻤﺮاه ﺑﺎ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ﺑﺮ‬

‫ﺑﺨﺶ اول‪ :‬ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ وﻗﺎﯾﻊ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻗﺒﻞ از ﺑﻌﺜﺖ‬

‫‪٧٥‬‬

‫زﻣﯿﻦ ﻧﺸﺴﺖ‪ .‬ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ﮔﻔﺖ‪ :‬ای ﭘﺎدﺷﺎه! ﻣﺎل زﯾﺎدی از ﻣﺎﻟﮫﺎﯾﻢ را ﮔﺮﻓﺘﻪای‪ ،‬آن را ﺑﻪ‬ ‫ﻣﻦ ﺑﺎز ﮔﺮدان‪ .‬ﭘﺎدﺷﺎه ﮔﻔﺖ‪ :‬وﻗﺘﯽ ﺗﻮ را دﯾﺪم ارزش و ﻣﻘﺎم ﺗﻮ ﺑﺮاﯾﻢ آﺷﮑﺎر ﮔﺮدﯾﺪ و اﮐﻨﻮن‬ ‫ﺑﻪ ﺗﻮ ﻋﻼﻗﻪای ﻧﺪارم؛ ﭼﺮاﮐﻪ ﻣﻦ آﻣﺪهام ﺗﺎ ﺧﺎﻧﻪای را ﮐﻪ دﯾﻦ ﺗﻮ و ﭘﺪراﻧﺖ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وﯾﺮان‬ ‫ﮐﻨﻢ‪ .‬ﺗﻮ درﺑﺎره آن ﺑﺎ ﻣﻦ ﺳﺨﻦ ﻧﻤﯽﮔﻮﯾﯽ و درﺑﺎره دوﯾﺴﺖ ﺷﺘﺮ ﺧﻮد ﺑﺎ ﻣﻦ ﺳﺨﻦ‬ ‫ﻣﯽﮔﻮﯾﯽ! ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﺻﺎﺣﺐ ﺷﺘﺮان ﺧﻮد ھﺴﺘﻢ و ﺑﺮای اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻪ ﻧﯿﺰ ﺻﺎﺣﺐ‬ ‫و ﭘﺮوردﮔﺎری اﺳﺖ ﮐﻪ از آن ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬اﺑﺮھﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ آن را از ﺷﺮ ﻣﻦ‬ ‫ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺷﻤﺎ ﺑﺪاﻧﯿﺪ و او‪ .‬اﺑﺮھﻪ دﺳﺘﻮر داد ﺷﺘﺮان ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ‬ ‫را ﺑﻪ او ﺑﺎزﮔﺮداﻧﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از آن ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ اﯾﻦ ﺟﺮﯾﺎن را ﺑﻪ اﻃﻼع ﻗﺮﯾﺶ رﺳﺎﻧﺪ و آﻧﮫﺎ را‬ ‫دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ در درهھﺎی اﻃﺮاف ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﺑﺮھﻪ در ﻣﻐﻤﺲ ﺑﺮای ورود ﺑﻪ ﻣﮑﻪ آﻣﺎده‬ ‫ﺷﺪه ﺑﻮد و ﻟﺸﮑﺮ ﺧﻮد را ﺳﺎﻣﺎن داد و آﻣﺎده ﻧﺒﺮد ﮐﺮد‪ .‬ﻓﯿﻞ اﺑﺮھﻪ را ﻧﯿﺰ ﻧﺰد او آوردﻧﺪ و‬ ‫آﻧﭽﻪ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﺑﺮ آن ﺑﺎر ﮐﺮد‪ ،‬اﻣﺎ ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻓﯿﻞ را ﺣﺮﮐﺖ داد‪ ،‬ﻓﯿﻞ اﯾﺴﺘﺎد و‬ ‫ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﺧﻮدش را ﺟﻤﻊ ﮐﻨﺪ و ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﺑﺨﻮاﺑﺪ ﺑﺎ ﮐﻠﻨﮓ ﺑﻪ ﺳﺮش زدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻠﻨﺪ ﻧﺸﺪ‬ ‫ﺳﺮ ﺧﻤﯿﺪه ﮐﻠﻨﮓ را زﯾﺮ ﺷﺎخھﺎ و زﯾﺮ ﺑﻐﻠﺶ ﻓﺮو ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻠﻨﺪ ﻧﺸﺪ؛ ﺳﭙﺲ آن را ﺑﻪ‬ ‫ﺳﻮی ﯾﻤﻦ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺷﺮوع ﺑﻪ دوﯾﺪن ﮐﺮد‪ .‬ﺑﺎز ﭼﮫﺮه او را ﺑﻪ ﺳﻮی ﺣﺮم ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪﻧﺪ‪،‬‬ ‫اﯾﺴﺘﺎد و ﺑﻪ ﮐﻮھﯽ از ﮐﻮھﮫﺎ ﮔﺮﯾﺨﺖ‪ .‬در آن اﺛﻨﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﺮﻧﺪﮔﺎﻧﯽ از ﻃﺮف درﯾﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪.‬‬ ‫ھﺮ ﭘﺮﻧﺪهای ﺳﻪ ﺳﻨﮓ ھﻤﺮاه داﺷﺖ‪ ،‬دو ﺳﻨﮓ در ﭘﺎھﺎﯾﺶ و ﯾﮏ ﺳﻨﮓ در ﻣﻨﻘﺎرش‪،‬‬ ‫ﺳﻨﮓھﺎ ﺑﻪ اﻧﺪازه داﻧﻪ ﻧﺨﻮد و ﻋﺪس ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﺑﺮ ﻓﺮاز ﻟﺸﮑﺮ رﺳﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺳﻨﮓھﺎ را ﺑﺮ‬ ‫آﻧﺎن اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺳﻨﮓ ﮐﻮﭼﮏ ﺑﻪ ھﯿﭻ ﮐﺲ ﻧﻤﯽﺧﻮرد ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ او را ھﻼک ﻣﯽﮐﺮد‪.‬‬ ‫اﻟﺒﺘﻪ ﺳﻨﮕﺮﯾﺰهھﺎ ﺑﻪ ھﻤﮥ آﻧﺎن‪ ،‬اﺻﺎﺑﺖ ﻧﮑﺮد‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ۡ‬ ‫َ ۡ‬ ‫ََۡ َۡ‬ ‫َ َ ۡ َ َ َ ۡ َ َ َ َ َ ُّ َ‬ ‫ك بأَ ۡص َ‬ ‫� َع ۡل َك ۡي َد ُه ۡ‬ ‫ٰ‬ ‫ِيل‪٢‬‬ ‫ل‬ ‫ض‬ ‫ت‬ ‫�‬ ‫م‬ ‫م‬ ‫ل‬ ‫�‬ ‫‪١‬‬ ‫يل‬ ‫ف‬ ‫ل‬ ‫ٱ‬ ‫�‬ ‫ب‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫﴿�لم تر كيف �عل ر� ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ٖ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫ََۡ َ َ َ َۡ ۡ َ ًۡ ََ َ‬ ‫ار� ّمِن س ّ‬ ‫يل‪ ٣‬تَ ۡرمِيهم � َ‬ ‫ِج َ‬ ‫ج َعل ُه ۡم ك َع ۡص ٖف‬ ‫يل‪ ٤‬ف‬ ‫ِج‬ ‫ٖ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫وأرسل علي ِهم ط�ا �با� ِ‬ ‫ِ ٖ‬ ‫َّ ۡ ُ‬ ‫و‬ ‫�‬ ‫مأ‬ ‫ل‪] ﴾٥‬اﻟﻔﯿﻞ‪.[۵-۱ :‬‬ ‫ِۢ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬اﺑﺮھﻪ را ﺑﻪ ﺑﯿﻤﺎری ﺷﺪﯾﺪی دﭼﺎر ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﺳﭙﺎھﯿﺎن اﺑﺮھﻪ در ھﻨﮕﺎم ﺑﺮﮔﺸﺖ‬ ‫ﯾﮑﯽ ﯾﮑﯽ ﺟﺎن ﺧﻮد را از دﺳﺖ ﻣﯽدادﻧﺪ‪ .‬اﻧﮕﺸﺘﺎن اﺑﺮھﻪ ﻣﯽاﻓﺘﺎد و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آن ﻣﺪﺗﯽ‬ ‫ﺧﻮن و ﭼﺮک ﻣﯽآﻣﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﯾﻤﻦ رﺳﯿﺪ و در ﻣﯿﺎن ﮐﺴﺎﻧﯽ از ھﻤﺮاھﺎﻧﺶ ﮐﻪ ﻣﺎﻧﺪه‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪای ﺣﻘﺎرت آﻣﯿﺰ در ﮔﺬﺷﺖ ‪.١‬‬ ‫‪ -١‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﯽ ﺣﺎﺗﻢ اﻟﺴﺒﺘﯽ‪ ،‬ص ‪ × ۳۹ ،۳۴‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۳۷ × ۳۰‬‬

‫‪٧٦‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫اﺑﻦ ھﺸﺎم ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از اﺑﻦ اﺳﺤﺎق در ﺳﯿﺮۀ ﺧﻮد ﭼﻨﯿﻦ ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ‬ ‫ﺑﻪ ﺣﻠﻘﮥ دروازۀ ﮐﻌﺒﻪ ﭼﺴﺒﯿﺪ و ﺑﺎ ﮔﺮوھﯽ از ﻗﺮﯾﺶ ﺷﺮوع ﺑﻪ دﻋﺎ ﮐﺮدﻧﺪ و از ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺗﺎ آﻧﮫﺎ را در ﺑﺮاﺑﺮ اﺑﺮھﻪ و ﻟﺸﮑﺮش ﯾﺎری ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺣﻠﻘﻪ‬ ‫دروازه ﮐﻌﺒﻪ را در دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﻣﯽﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫ﺧﺪاﯾﺎ! از ھﺘﮏ ﺣﺮﻣﺖ ﮐﻌﺒﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺖ‪ ،‬ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی ﮐﻦ‪ .‬ﺧﺪاﯾﺎ! ﻟﺸﮑﺮ آﻧﺎن در‬ ‫ﻣﺤﻠﯽ ﮐﻪ ﺗﻮ ﻣﻮرد ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮی‪ ،‬ﭘﯿﺮوز ﻧﮕﺮدد و اﮔﺮ ﺗﻮ ﺻﻼح ﻣﯽداﻧﯽ ﮐﻪ ﻗﺒﻠﮥ‬ ‫ﻣﺎ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻧﺎن ﺑﯿﻔﺘﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ھﺮ ﭼﻪ ﺻﻼح ﻣﯽداﻧﯽ اﻧﺠﺎم ده‪.‬‬ ‫ﺳﭙﺲ ﺣﻠﻘﮥ دروازۀ ﮐﻌﺒﻪ را رھﺎ ﮐﺮد و ﺑﺎ دﯾﮕﺮ اﻓﺮاد ﻗﺮﯾﺶ ﺑﻪ درهھﺎ و ﺷﮑﺎفھﺎی‬ ‫ﮐﻮهھﺎ ﭘﻨﺎه ﺑﺮدﻧﺪ و در اﻧﺘﻈﺎر ورود اﺑﺮھﻪ و ﺣﻮادث ﺑﻌﺪ از آن ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ ‪.١‬‬ ‫درسﻫﺎﯾﯽ از ﺣﺎدﺛﻪ ﻓﯿﻞ‬

‫‪ -۱‬ﺑﯿﺎن ﺷﺮاﻓﺖ ﮐﻌﺒﻪ‪ :‬ﮐﻌﺒﻪ اوﻟﯿﻦ ﺧﺎﻧﻪای اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻋﺒﺎدت ﭘﺮوردﮔﺎر ﺑﻨﺎ ﻧﮫﺎده‬ ‫ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻣﺸﺮﮐﺎن ﻋﺮب ﻧﯿﺰ آن را ﺗﻌﻈﯿﻢ ﻣﯽﻧﻤﻮدﻧﺪ و ﻣﻘﺪس ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ و‬ ‫ھﯿﭻ ﭼﯿﺰی را ﺑﺮ آن ﻣﻘﺪم ﻧﻤﯽﺷﻤﺮدﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺟﺎﯾﮕﺎه و اھﻤﯿﺖ ﮐﻌﺒﻪ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ آﺛﺎر ﺑﻪ‬ ‫ﺟﺎ ﻣﺎﻧﺪه از آﯾﯿﻦ اﺑﺮاھﯿﻢ و اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﻋﻠﯿﮫﻤﺎ اﻟﺴﻼم ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪ -۲‬ﺣﺴﺎدت و ﮐﯿﻨﻪورزی ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن ﺑﺎ ﻣﮑﻪ و ﻋﺮبھﺎ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺑﯿﺖ را ﺗﻌﻈﯿﻢ‬ ‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬اﺑﺮھﻪ ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﺎ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﮐﻠﯿﺴﺎی ﻗﻠﯿﺲ‪ ،‬ﻋﺮﺑﮫﺎ را از ﺗﻌﻈﯿﻢ‬ ‫ﮐﻌﺒﻪ ﻣﻨﺼﺮف ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻨﮑﻪ او از ﺷﯿﻮهھﺎی ﺗﺸﻮﯾﻖ و ﺗﺮﺳﺎﻧﺪن اﺳﺘﻔﺎده‬ ‫ﮐﺮد‪ ،‬اﻣﺎ ﻋﺮبھﺎ اﻣﺘﻨﺎع ورزﯾﺪﻧﺪ و ﺗﻨﻔﺮ آﻧﺎن ﺑﻪ ّ‬ ‫ﺣﺪی رﺳﯿﺪ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از ﻋﺮبھﺎ ﺑﺎ‬ ‫ََ‬ ‫ﻗﻀﺎی ﺣﺎﺟﺖ در ﮐﻠﯿﺴﺎی ﻗﻠﯿﺲ‪ ،‬آن را آﻟﻮده ﮐﺮد‪ .‬رازی ‪ /‬در ﺗﻔﺴﯿﺮ ﴿�ل ۡم‬ ‫َ ۡ‬ ‫ََۡۡ َۡ َ ُ ۡ‬ ‫ِيل‪] ﴾٢‬اﻟﻔﯿﻞ‪ .[٢ :‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﮐﯿﺪ ﯾﻌﻨﯽ اﯾﻨﮑﻪ اﻧﺴﺎن‬ ‫�عل كيدهم ِ� تضل ٖ‬ ‫ﺑﺨﻮاھﺪ ﻣﺨﻔﯿﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﮐﺴﯽ دﯾﮕﺮ زﯾﺎﻧﯽ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد‪ :‬ﭼﺮا ﮐﺎر اﺑﺮھﻪ‬ ‫»ﮐﯿﺪ« ﻧﺎﻣﯿﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ او ﺑﻪ ﺻﺮاﺣﺖ ﻣﯽﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﯽﺧﻮاھﺪ‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﮐﻌﺒﻪ را ﻣﻨﮫﺪم ﺳﺎزد؟ در ﺟﻮاب ﻣﯽﮔﻮﯾﯿﻢ‪ :‬آﻧﭽﻪ اﺑﺮھﻪ ﺧﻮاﺳﺘﺎر اﻧﺠﺎم آن‬ ‫ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮ از آن ﭼﯿﺰی ﺑﻮد ﮐﻪ اﻇﮫﺎر ﮐﺮده ﺑﻮد؛ زﯾﺮا او ﺑﺎ ﻋﺮبھﺎ‪ ،‬ﮐﯿﻨﻪ داﺷﺖ‬ ‫و از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻋﺮبھﺎ ﺑﻪ ﮐﻌﺒﻪ اﺣﺘﺮام ﺧﺎﺻﯽ ﻗﺎﺋﻞ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻟﺬا ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﺎ ﺳﺎﺧﺘﻦ‬

‫‪ -١‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﻦ ھﺸﺎم‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۹۱ × ۸۴‬‬

‫ﺑﺨﺶ اول‪ :‬ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ وﻗﺎﯾﻊ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻗﺒﻞ از ﺑﻌﺜﺖ‬

‫‪٧٧‬‬

‫ﮐﻠﯿﺴﺎی ﻗﻠﯿﺲ‪ ،‬ﺗﻮﺟﻪ اﻋﺮاب را از ﻣﮑﻪ ﺑﻪ ﯾﻤﻦ ﻣﻌﻄﻮف دارد ‪.١‬‬ ‫‪ -۳‬ﺟﺎن ﻓﺪاﯾﯽ در راه ﻣﻘﺪﺳﺎت‪ :‬ﭘﺎدﺷﺎھﯽ از ﭘﺎدﺷﺎھﺎن ﺣﻤﯿﺮ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻟﺸﮑﺮ اﺑﺮھﻪ‬ ‫ﻗﯿﺎم ﮐﺮد و اﯾﻦ ﭘﺎدﺷﺎه اﺳﯿﺮ ﺷﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻧﻔﯿﻞ اﺑﻦ ﺣﺒﯿﺐ و دﯾﮕﺮ ﻗﺒﯿﻠﻪھﺎﯾﯽ ﮐﻪ از‬ ‫ﯾﻤﻦ ھﻤﺮاه او ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﺑﺮھﻪ ﺟﻨﮕﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻟﺸﮑﺮ ﺑﺰرگ اﺑﺮھﻪ ﺷﮑﺴﺖ‬ ‫ﺧﻮردﻧﺪ و ﺧﻮﻧﺸﺎن را در راه دﻓﺎع از ﻣﻘﺪﺳﺎت ﺧﻮد ﺗﻘﺪﯾﻢ ﮐﺮدﻧﺪ؛ ﭼﺮاﮐﻪ دﻓﺎع از‬ ‫ﻣﻘﺪﺳﺎت و ﺟﺎنﻓﺪاﯾﯽ در راه آن‪ ،‬اﻣﺮی ﻓﻄﺮی در ﺳﺮﺷﺖ اﻧﺴﺎن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ -۴‬ﺧﺎﺋﻨﺎن ﻗﻮم ﺗﻤﺎم اﻓﺮادی ﮐﻪ اﺑﺮھﻪ را در ﺟﺮﯾﺎن رﺳﯿﺪن و ﺧﺮاﺑﯽ ﮐﻌﺒﻪ‪،‬‬ ‫راھﻨﻤﺎﯾﯽ و ﻣﺪد ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ ،‬در دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت ﻣﻮرد ﻟﻌﻦ و ﻧﻔﺮﯾﻦ ﺧﺪا و ﻣﺮدم ﻗﺮار‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻗﺒﺮ ﯾﮑﯽ از اﯾﻦ اﻓﺮاد ﺑﻪ ﻧﺎم اﺑﻮ رﻏﺎل‪ ،‬ﻧﻤﺎد ﺧﯿﺎﻧﺖ و ﻣﺰدوری ﻗﺮار‬ ‫ﮔﺮﻓﺖ و اﯾﻦ ﻣﺮد ﻣﻮرد ﻧﻔﺮت ﻣﺮدم ﺷﺪ و ھﺮ ﮐﺲ از ﮐﻨﺎر ﻗﺒﺮ او ﻣﯽﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺮ‬ ‫آن ﺳﻨﮕﯽ ﻣﯽاﻧﺪاﺧﺖ‪.‬‬ ‫‪ -۵‬ﻧﺒﺮد ﻣﯿﺎن ﺧﺪا و دﺷﻤﻨﺎﻧﺶ‪ :‬در اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ﮐﻪ »ﻣﺎ اﺑﺮھﻪ و ﮐﻌﺒﻪ را‬ ‫ﻣﯽﮔﺬارﯾﻢ اﮔﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ او ﮐﺎری ﻧﺪاﺷﺖ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﮐﻪ ﻣﺎ ﺗﻮاﻧﯽ در‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮش ﻧﺪارﯾﻢ«‪ .‬اﺛﺒﺎت دﻗﯿﻖ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻧﺒﺮد ﻣﯿﺎن ﺧﺪا و دﺷﻤﻨﺎن اﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪،‬‬ ‫ھﺮ ﭼﻨﺪ ﻧﯿﺮوی دﺷﻤﻦ و ﺳﭙﺎھﺶ ﻗﻮی ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻟﺤﻈﻪای ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ‬ ‫ﻗﺪرت ﺧﺪا و ﻋﺬاب اﻟﮫﯽ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﻨﺪ؛ ﭘﺲ زﻧﺪﮔﯽ را ﺧﺪا ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ و ھﺮ وﻗﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺨﻮاھﺪ آن را ﻣﯽﺳﺘﺎﻧﺪ ‪.٢‬‬ ‫اﺳﻠﻤﯽ ‪ /‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﮐﺎﺷﺎﻧﯽ ‪ /‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬داﺳﺘﺎن اﺻﺤﺎب ﻓﯿﻞ ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ و‬ ‫واﻗﻌﻪ آﻧﮫﺎ ﺑﻪ زﻣﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻮده اﺳﺖ و اﯾﻦ ﯾﮑﯽ از ﻧﺸﺎﻧﻪھﺎی ﻗﺪرت اﻟﮫﯽ‬ ‫و اﺛﺮی از ﺧﺸﻢ ﺧﺪاوﻧﺪی ﺑﺮ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ھﺘﮏ ﺣﺮم او ﻣﺒﺎدرت ﻣﯽورزد ‪.٣‬‬ ‫‪ -۶‬ﺗﻌﻈﯿﻢ ﻣﺮدم ﺑﺮای ﺑﯿﺖ اﻟﻠﻪ و اھﻞ آن‪ :‬ھﺮ ﭼﻨﺪ اﺣﺘﺮام و ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ و ﻣﻨﺰﻟﺖ ﮐﻌﺒﻪ‬ ‫ﻧﺰد ﻋﺮبھﺎ ﻣﺸﺨﺺ ﺑﻮد‪ّ ،‬اﻣﺎ ﺑﻌﺪ از واﻗﻌﮥ ﻓﯿﻞ و اﺛﺒﺎت اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻪ آﻧﺎن ﮐﻪ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ آن را از اﯾﻨﮑﻪ ﻣﻮرد ﺑﺎزﯾﭽﮥ ﺗﺒﺎھﮑﺎران و دﺳﺘﺨﻮش ﺗﻮﻃﺌﻪ ﮔﺮان ﻗﺮار ﮔﯿﺮد ‪،٤‬‬

‫‪ -١‬ﺗﻔﺴﯿﺮ رازی‪.۹۴ × ۳۲ ،‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮی‪ ،‬اﺑﯽ ﻓﺎرس‪ ،‬ص ‪.۱۱۲‬‬ ‫‪ -٣‬ﻣﺤﺎﺳﻦ اﻟﺘﻔﺴﯿﺮ‪ ،‬ﻗﺎﺳﻤﯽ‪ ،‬ج ‪ ،۱۷‬ص ‪.۲۶۲‬‬ ‫‪ -٤‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﯽ ﻓﺎرس‪ ،‬ص ‪.۱۱۲‬‬

‫‪٧٨‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﺑﺮ اھﻤﯿﺖ ﮐﻌﺒﻪ و ﻗﺮﯾﺶ اﻓﺰوده ﮔﺮدﯾﺪ و اﻋﺮاب ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ رﺳﯿﺪﻧﺪ ﮐﻪ‪ :‬اﯾﻨﮫﺎ‬ ‫دوﺳﺖ ﺧﺪا ھﺴﺘﻨﺪ؛ ﭼﺮاﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ دﻓﺎع از آﻧﮫﺎ ﺑﺎ دﺷﻤﻨﺎﻧﺸﺎن ﺟﻨﮕﯿﺪ و آﻧﮫﺎ‬ ‫را ﻧﺠﺎت داد و اﯾﻦ ﻧﺸﺎﻧﻪای از ﻧﺸﺎﻧﻪھﺎی ﺧﺪاوﻧﺪ و ﻣﻘﺪﻣﻪای ﺑﻮد ﺑﺮای ﺑﻌﺜﺖ‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮی ﮐﻪ ﻗﺮار ﺑﻮد از ﻣﮑﻪ ﻣﺒﻌﻮث ﮔﺮدد و ﮐﻌﺒﻪ را از ﺑﺘﮫﺎ ﭘﺎک ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺟﺎﯾﮕﺎه‬ ‫و ﻣﻘﺎم واﻗﻌﯽ آن را ﺑﺎز ﮔﺮداﻧﺪ ‪.١‬‬ ‫‪ -۷‬داﺳﺘﺎن اﺻﺤﺎب ﻓﯿﻞ از ﻧﺸﺎﻧﻪھﺎی ﻧﺒﻮت اﺳﺖ‪ :‬ﺑﺮﺧﯽ از ﻋﻠﻤﺎ از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺎوردی‬ ‫ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ‪ :‬ﺣﺎدﺛﻪ اﺻﺤﺎب ﻓﯿﻞ از ﺷﻮاھﺪ و ﻧﺸﺎﻧﻪھﺎی ﻧﺒﻮت اﺳﺖ‪ .‬او ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬ ‫ﻧﺸﺎﻧﻪھﺎی ﭘﺎدﺷﺎھﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ و ﺷﻮاھﺪ ﻧﺒﻮت روﺷﻦ و آﺷﮑﺎر اﺳﺖ و ﻣﺒﺎدی آن‬ ‫ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ و ﮔﻮاه ﻋﻮاﻗﺒﺶ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ؛ زﯾﺮا دروغ ﺑﺎ راﺳﺘﯽ و ﺳﺨﻦ ﺧﻮد ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﺎ‬ ‫ﺣﻖ‪ ،‬ﯾﺎرای ﺑﺮاﺑﺮی ﻧﺪارد‪ .‬ﺑﺎ ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪن زﻣﺎن وﻻدت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫ﻧﺸﺎﻧﻪھﺎی ﻋﻄﺮ رﺳﺎﻟﺘﺶ ﺑﻪ ﻣﺸﺎم ﻣﯽرﺳﯿﺪ و ﻧﺸﺎﻧﻪھﺎی ﺑﺮﮐﺖ او ﭘﺪﯾﺪار ﺷﺪ ﮐﻪ‬ ‫از ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ‪ ،‬ﻣﮫﻢﺗﺮﯾﻦ و آﺷﮑﺎرﺗﺮﯾﻦ آﻧﮫﺎ واﻗﻌﻪ اﺻﺤﺎب ﻓﯿﻞ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ در‬ ‫زﻣﺎن واﻗﻌﻪ ﻓﯿﻞ در ﺷﮑﻢ ﻣﺎدرش و در ﻣﮑﻪ ﺑﻮد و ﭘﻨﺠﺎه روز ﺑﻌﺪ از واﻗﻌﻪ ﻓﯿﻞ و‬ ‫ﺑﻌﺪ از ﻣﺮگ ﭘﺪرش در روز دوﺷﻨﺒﻪ دوازدھﻢ رﺑﯿﻊ اﻻول ﺑﻪ دﻧﯿﺎ آﻣﺪ‪ .‬از دو ﺟﮫﺖ‬ ‫واﻗﻌﻪ ﻓﯿﻞ از ﻧﺸﺎﻧﻪھﺎی ﻧﺒﻮت او ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽرود‪:‬‬ ‫اول اﯾﻨﮑﻪ اﮔﺮ ﻟﺸﮑﺮﯾﺎن ﻓﯿﻞ ﭘﯿﺮوز ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬زﻧﺎن و ﻣﺮدان را ﺑﻪ ﮐﻨﯿﺰی ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‬ ‫ﮐﻪ در آن ﻣﯿﺎن رﺳﻮل اﻟﻠﻪ و ﻣﺎدرش ﻧﯿﺰ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻧﺎن ﻣﯽاﻓﺘﺎدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺧﺪا آﻧﮫﺎ را‬ ‫ﻧﺎﺑﻮد ﮐﺮد ﺗﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش را از اﺳﺎرت و ﺑﺮدﮔﯽ ﻧﺠﺎت دھﺪ‪.‬‬ ‫دوم اﯾﻨﮑﻪ ﻗﺮﯾﺶ از ﻧﻈﺮ اﻋﺘﻘﺎدی ﻧﻪ ﺧﺪاﭘﺮﺳﺖ و ﻧﻪ اھﻞ ﮐﺘﺎب ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺪﯾﻦ وﺳﯿﻠﻪ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ آﻧﺎن را از ﺷﺮ دﺷﻤﻨﯽ اﺻﺤﺎب ﻓﯿﻞ ﻣﺼﻮن دارد؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺖﭘﺮﺳﺖ و زﻧﺪﯾﻖ ﺑﻮدﻧﺪ‪،‬‬ ‫اﻣﺎ ﭼﻮن ﺧﻮاﺳﺖ و ارادۀ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ اﯾﻦ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ اﺳﻼم از آﻧﺠﺎ ﻇﮫﻮر ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ‬ ‫وﺳﯿﻠﮥ ﻗﺼﮥ اﺻﺤﺎب ﻓﯿﻞ ﺑﺮ ﻣﻘﺎم و ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﻣﮑﻪ و ﺣﺮم و ﻗﺮﯾﺶ اﻓﺰوده ﮔﺮدﯾﺪ و ﻣﻮرد‬ ‫اﺣﺘﺮام و ﺗﻌﻈﯿﻢ ھﻤﮕﺎن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬آﻧﺎن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﺮدهدار ﮐﻌﺒﻪ و ﺧﺎدﻣﺎن ﺣﺠﺎج‪،‬‬ ‫ﻣﻘﺎم و ﻣﻨﺰﻟﺖ ﺧﺎﺻﯽ ﺑﻪ دﺳﺖ آوردﻧﺪ و از اﺻﺤﺎب ﻓﯿﻞ داﺳﺘﺎﻧﯽ ﻋﺒﺮت آﻣﻮز ﺑﻪ ﺟﺎ‬ ‫ﻣﺎﻧﺪ ‪.٢‬‬

‫‪ -١‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬ﻧﺪوی‪ ،‬ص ‪.۹۲‬‬ ‫‪ -٢‬اﻋﻼم اﻟﻨﺒﻮة‪ ،‬ﻣﺎوردی‪ ،‬ص ‪.۱۸۹ × ۱۸۵‬‬

‫ﺑﺨﺶ اول‪ :‬ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ وﻗﺎﯾﻊ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻗﺒﻞ از ﺑﻌﺜﺖ‬

‫‪٧٩‬‬

‫اﺑﻦ ﺗﯿﻤﯿﻪ ‪ /‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺷﮑﺴﺖ اﺑﺮھﻪ ھﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎ وﻻدت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬ ‫از ﻧﻈﺮ اﻋﺘﻘﺎدی ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﺟﻮار ﮐﻌﺒﻪ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﻣﺸﺮﮐﺎﻧﯽ ﺑﺖﭘﺮﺳﺖ ﺑﻮدﻧﺪ و‬ ‫اﺑﺮھﻪ از ﻧﻈﺮ اﻋﺘﻘﺎدی اھﻞ ﮐﺘﺎب و ﻧﺼﺮاﻧﯽ ﺑﻮد و دﯾﻦ ﻧﺼﺎری ﺑﺮ ﺷﺮک و ﺑﺖﭘﺮﺳﺘﯽ‬ ‫ارﺟﺤﯿﺖ داﺷﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﯽﺗﻮان ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﺷﮑﺴﺖ اﺑﺮھﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ھﻤﺴﺎﯾﮕﺎن‬ ‫آن وﻗﺖ ﮐﻌﺒﻪ ﻧﺒﻮد؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﮐﻌﺒﻪ ﺑﻮد )ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺻﺤﺎب ﻓﯿﻞ را ھﻼک ﮐﺮد( ﯾﺎ‬ ‫ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮی ﺑﻮد ﮐﻪ در آن ﺳﺎل در ﺟﻮار ﮐﻌﺒﻪ ﺑﻪ دﻧﯿﺎ آﻣﺪ ﯾﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ھﺮ دو‬ ‫)ﮐﻌﺒﻪ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ( ﺑﻮد‪ .‬ﺷﮑﺴﺖ اﺑﺮھﻪ ﺑﻪ ھﺮ ﯾﮏ از اﯾﻦ دو دﻟﯿﻞ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬از ﻧﺸﺎﻧﻪ ھﺎی‬ ‫ﻧﺒﻮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﮔﺮدد ‪.١‬‬ ‫اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ ‪ /‬در ﺑﺎب ﺑﯿﺎن واﻗﻌﻪ اﺻﺤﺎب ﻓﯿﻞ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﯾﻦ واﻗﻌﻪ ﻧﺸﺎﻧﻪ و ﻣﻘﺪﻣﻪای‬ ‫ﺑﺮای ﻣﺒﻌﺚ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﺑﻮد؛ زﯾﺮا ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻃﺒﻖ ﻣﻌﺮوفﺗﺮﯾﻦ اﻗﻮال در آن ﺳﺎل ﺑﻪ‬ ‫دﻧﯿﺎ آﻣﺪه اﺳﺖ و زﺑﺎن ﺣﺎل ﻗﺪرت اﻟﮫﯽ ﺑﻪ ﻗﺮﯾﺸﯿﺎن ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭘﯿﺮوزی ﺷﻤﺎ ﺑﺮ ﺣﺒﺸﻪ ﺑﻪ‬ ‫دﻟﯿﻞ ﺑﺮﺗﺮی ﺷﻤﺎ ﻧﺰد ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﺒﻮد؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ از ﺑﯿﺖ ﻋﺘﯿﻖ ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ‬ ‫ﺷﻮد ﮐﻪ آن را ﺑﺎ ﺑﻌﺜﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﻣﯽ و ﺧﺎﺗﻢ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﻣﻮرد اﮐﺮام و ﺑﺰرﮔﺪاﺷﺖ ﻗﺮار‬ ‫ﺧﻮاھﯿﻢ داد ‪.٢‬‬ ‫‪ -۸‬ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ از ﺑﯿﺖ ﻋﺘﯿﻖ‪ :‬ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮرت ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮای اھﻞ ﮐﺘﺎب ﯾﻌﻨﯽ‬ ‫اﺑﺮھﻪ و ﻟﺸﮑﺮﯾﺎﻧﺶ‪ ،‬اﻧﮫﺪام ﺑﯿﺖ اﻟﻠﻪ اﻟﺤﺮام و ﭼﯿﺮه ﺷﺪن ﺑﺮ آن را ﻣﯿﺴﺮ ﻧﮑﺮد و‬ ‫اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﮐﻌﺒﻪ ﺑﺎ ﺷﺮک‪ ،‬آﻟﻮده و اﺳﯿﺮ دﺳﺖ ﻣﺸﺮﮐﺎن ﺑﻮد‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫ﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﯿﺘﺶ‪ ،‬از دﺳﺖ ﺳﻠﻄﻪﮔﺮان آزاد و از ﺗﻮﻃﺌﻪ ﺗﻮﻃﺌﻪﮔﺮان ﻣﺼﻮن‬ ‫ﺑﻤﺎﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺴﺘﺮی ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮای رﺷﺪ و ﭘﺮورش آﺋﯿﻦ و ﻋﻘﯿﺪۀ ﺟﺪﯾﺪ ﺑﺎﺷﺪ و ھﯿﭻ‬ ‫ﻗﺪرﺗﯽ ﺑﺮ آن ﻏﺎﻟﺐ ﻧﺸﻮد و ھﯿﭻ ﻃﺎﻏﻮﺗﯽ در اﯾﻦ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﻃﻐﯿﺎن ﻧﮑﻨﺪ و ھﯿﭻ‬ ‫دﯾﻨﯽ ﺑﺮ اﯾﻦ دﯾﻦ ﮐﻪ ﻗﺮار اﺳﺖ ﺑﺮ ﺳﺎﯾﺮ ادﯾﺎن و ﺑﻨﺪﮔﺎن ﭼﯿﺮه ﮔﺮدد‪ ،‬ﻣﺴﻠﻂ‬ ‫ﻧﮕﺮدد؛ ﭼﻮن دﯾﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای رھﺒﺮی آﻣﺪه اﺳﺖ ﻧﻪ ﺑﺮای اﯾﻨﮑﻪ دﻧﺒﺎﻟﻪرو‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ و اﯾﻦ ﺗﺪﺑﯿﺮ اﻟﮫﯽ ﺑﺮای ﺧﺎﻧﻪ و دﯾﻨﺶ ﺑﻮد ﻗﺒﻞ از اﯾﻨﮑﻪ ﮐﺴﯽ ﺑﺪاﻧﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ دﯾﻦ ﺟﺪﯾﺪ‪ ،‬در آن ﺳﺎل ﻣﺘﻮﻟﺪ ﻣﯽﺷﻮد ‪.٣‬‬ ‫‪ -١‬اﻟﺠﻮاب اﻟﺼﺤﯿﺢ‪ ،‬ج ‪ ،۴‬ص ‪۱۲۲‬‬ ‫‪ -٢‬ﺗﻔﺴﯿﺮ اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ‪ ،‬ج ‪ ،۴‬ص ‪.۵۴۹ × ۵۴۸‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮی‪ ،‬اﺑﯽ ﻓﺎرس‪ ،‬ص ‪.۱۱۳‬‬

‫‪٨٠‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫اﻣﺮوز ﻣﺎ ﺑﺎ اﻟﮫﺎم از اﯾﻦ واﻗﻌﻪ‪ ،‬ﺧﻮد را در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺗﻮﻃﺌﻪھﺎی ﻓﺎﺳﺪ و ﻣﮑﺎر ﺻﮫﯿﻮﻧﯿﺰم‬ ‫ﺟﮫﺎﻧﯽ و ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ ﮐﻪ درﺻﺪد ﺗﺨﺮﯾﺐ اﻣﺎﮐﻦ ﻣﻘﺪس ھﺴﺘﻨﺪ و ﺑﻪ آن ﭼﺸﻢ ﻃﻤﻊ‬ ‫ً‬ ‫دوﺧﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻄﻤﺌﻦ ﻣﯽ ﺑﯿﻨﻢ ﮐﻪ ﯾﻘﯿﻨﺎ ﻧﺨﻮاھﻨﺪ ﺗﻮاﻧﺴﺖ‪ ،‬ﮐﺎری ﭘﯿﺶ ﺑﺒﺮﻧﺪ و اﯾﻦ‬ ‫ﻃﻤﻌﮫﺎی ﻓﺎﺟﺮاﻧﻪ و ﻣﮑﺎراﻧﻪ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﭘﻮﺷﯿﺪه و ﻧﺎﺟﻮاﻧﻤﺮداﻧﻪای ﮐﻪ آرام ﻧﻤﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪،‬‬ ‫ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ ﺧﻮاھﻨﺪ ﻣﺎﻧﺪ؛ زﯾﺮا ﺧﺪاوﻧﺪی ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻪاش را از اھﻞ ﮐﺘﺎب و ﺑﺎرﮔﺎھﺶ را از وﺟﻮد‬ ‫ﻣﺸﺮﮐﺎن ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻧﻤﻮد‪ ،‬آن را و ﺷﮫﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش را از ﺗﻮﻃﺌﮥ ﺗﻮﻃﺌﻪﮔﺮان و ﻣﮑﺮ ﻣﮑﺎران‬ ‫ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﺧﻮاھﺪ ﻧﻤﻮد ‪.١‬‬ ‫‪ -۹‬ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ اﯾﻦ ﺣﺎدﺛﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺒﺪأ ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺮای ﻋﺮب‪ :‬آﻧﭽﻪ ﺑﺮای اﺻﺤﺎب ﻓﯿﻞ‬ ‫رخ داد‪ ،‬ﻋﺮﺑﮫﺎ آن را ﺗﺎرﯾﺦ ﻗﺮار دادﻧﺪ و ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ اﯾﻦ ﮐﺎر در ﻋﺎم اﻟﻔﯿﻞ رخ داده‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﻓﻼﻧﯽ در ﻋﺎم اﻟﻔﯿﻞ ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﺪه و ﯾﺎ ﻓﻼن ﮐﺎر ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﺑﻌﺪ از ﻋﺎم اﻟﻔﯿﻞ‬ ‫اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ و ‪ ...‬ﻋﺎم اﻟﻔﯿﻞ ﻣﺼﺎدف ﺑﺎ ﺳﺎل ‪ ۵۷۰‬ﻣﯿﻼدی ﺑﻮد ‪.٢‬‬

‫‪ -١‬ﻓﯽ ﻇﻼل اﻟﻘﺮآن‪ ،‬ج ‪ ،۶‬ص ‪.۳۹۸۰‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮی‪ ،‬ﻧﺪوی‪ ،‬ص ‪.۹۳‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‬ ‫از ﺗﻮﻟﺪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺗﺎ ﭘﯿﻤﺎن ﺣﻠﻒ اﻟﻔﻀﻮل‬ ‫ﻧﺴﺐ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج دارای ﺷﺮﯾﻒﺗﺮﯾﻦ ﻧﺴﺐ و از ﻧﻈﺮ ﺟﺴﻤﯽ و اﺧﻼﻗﯽ ﮐﺎﻣﻞﺗﺮﯾﻦ ﻣﺮدم‬ ‫ﺑﻮد و در ﺷﺮاﻓﺖ ﻧﺴﺐ او اﺣﺎدﯾﺚ ﺻﺤﯿﺤﯽ وارد ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ ﺣﺪﯾﺜﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﺴﻠﻢ رواﯾﺖ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺧﺪا از ﻓﺮزﻧﺪان اﺑﺮاھﯿﻢ‪ ،‬اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ‬ ‫را ﺑﺮﮔﺰﯾﺪ و از ﻓﺮزﻧﺪان اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﮐﻨﺎﻧﻪ را و از ﮐﻨﺎﻧﻪ ﻗﺮﯾﺶ را و از ﻗﺮﯾﺶ ﺑﻨﯽھﺎﺷﻢ را و از‬ ‫ﺑﻨﯽھﺎﺷﻢ ﻣﺮا اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻤﻮد« ‪.١‬‬ ‫اﻣﺎم ﺑﺨﺎری ﻧﺴﺐ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ را ذﮐﺮ ﻧﻤﻮده و ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪» :‬او اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ‬ ‫ﺑﻦ ھﺎﺷﻢ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ ﻣﻨﺎف ﺑﻦ ﻗﺼﯽ ﺑﻦ ﮐﻼب ﺑﻦ ﻣﺮه ﺑﻦ ﮐﻌﺐ ﺑﻦ ﻟﻮی ﺑﻦ ﻏﺎﻟﺐ ﺑﻦ‬ ‫ﻓﮫﺮﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﺑﻦ اﻟﻨﻀﺮ ﺑﻦ ﮐﻨﺎﻧﻪ ﺑﻦ ﺧﺰﯾﻤﻪ ﺑﻦ ﻣﺪرﮐﻪ ﺑﻦ اﻟﯿﺎس ﺑﻦ ﻣﻀﺮ ﺑﻦ ﻧﺰار ﺑﻦ‬ ‫ﻣﻌﺪﺑﻦ ﻋﺪﻧﺎن اﺳﺖ« ‪.٢‬‬ ‫ﺑﻐﻮی در ﺷﺮح اﻟﺴﻨﺔ ﺑﻌﺪ از ﺑﯿﺎن ﻧﺴﺐ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﺎ ﻋﺪﻧﺎن ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪» :‬ﺑﻌﺪ از‬ ‫ﻋﺪﻧﺎن ﺣﻔﻆ ﻧﺴﺐ اﯾﺸﺎن دﻗﯿﻖ ﻧﯿﺴﺖ« ‪.٣‬‬ ‫اﺑﻦ ﻗﯿﻢ ﻧﯿﺰ ﺑﻌﺪ از ﺑﯿﺎن ﻧﺴﺐ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺗﺎ ﻋﺪﻧﺎن‪ ،‬ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪» :‬ﺗﺎ اﯾﻨﺠﺎ ﺻﺤﺖ‬ ‫ﻧﺴﺐ ﻣﻌﻠﻮم و ﻣﻮرد اﺗﻔﺎق ﺗﻤﺎم ﻋﻠﻤﺎی اﻧﺴﺎب اﺳﺖ و ھﯿﭻ اﺧﺘﻼﻓﯽ در آن ﻧﯿﺴﺖ و ﺑﻌﺪ‬ ‫از ﻋﺪﻧﺎن ﻣﻮرد اﺧﺘﻼف اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ در اﯾﻨﮑﻪ ﻋﺪﻧﺎن از ﻓﺮزﻧﺪان اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ÷ اﺳﺖ‪،‬‬ ‫اﺧﺘﻼﻓﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد« ‪.٤‬‬ ‫اﺑﻦ ﺳﻌﺪ در ﻃﺒﻘﺎت ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬در ﻣﻮرد ﻧﺴﺐ ﻧﺎﻣﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج از ﻋﺪﻧﺎن ﺗﺎ‬ ‫‪ -١‬ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﻔﻀﺎﺋﻞ‪ ،‬ﺑﺎب ﻓﻀﻞ ﻧﺴﺐ اﻟﻨﺒﯽ ج ‪ ،‬ج ‪ ،۴‬ص ‪ ،۱۷۸۲‬ﺷﻤﺎرۀ ‪.۲۷۷۶‬‬ ‫‪ -٢‬ﺑﺨﺎری‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﻣﻨﺎﻗﺐ اﻻﻧﺼﺎر‪ ،‬ﺑﺎب ﻣﺒﻌﺚ اﻟﻨﺒﯽ‪ ،‬ج ‪ ،۴‬ص ‪ ،۲۸۸‬ﺷﻤﺎرۀ ‪.۳۸۵۱‬‬ ‫‪ -٣‬ﺷﺮح اﻟﺴﻨﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۱۳‬ص ‪.۱۹۳‬‬ ‫‪ -٤‬زاد اﻟﻤﻌﺎد‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۷۱‬‬

‫‪٨٢‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﻣﯽﺑﺎﯾﺴﺖ ﺳﮑﻮت ﻧﻤﻮد« ‪.١‬‬ ‫از ﻋﺮوه اﺑﻦ زﺑﯿﺮ رواﯾﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﻣﺸﮫﻮرﺗﺮﯾﻦ و ﻋﺎﻟﻢﺗﺮﯾﻦ ﻋﺎﻟﻤﺎن‬ ‫اﻧﺴﺎب‪ ،‬ﻋﺪﻧﺎن و ﻗﺤﻄﺎن اﺳﺖ« ‪.٢‬‬ ‫ذھﺒﯽ ‪ /‬در ﮐﺘﺎب اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﻧﻈﺮﯾﮥ اﮐﺜﺮ ﻋﻠﻤﺎ ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‬

‫ﻋﺪﻧﺎن از ﻓﺮزﻧﺪان اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﺑﻦ اﺑﺮاھﯿﻢ ﻋﻠﯿﮫﻤﺎ اﻟﺴﻼم اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ در ﻣﯿﺎن ﭘﺪراﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﻦ‬ ‫ﻋﺪﻧﺎن و اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﺧﺘﻼفﻧﻈﺮ وﺟﻮد دارد« ‪.٣‬‬ ‫ﻣﺴﺌﻠﮥ ﺷﺮاﻓﺖ ﻧﺴﺐ در ﻣﯿﺎن اﻋﺮاب دارای اھﻤﯿﺖ ﺧﺎﺻﯽ ﺑﻮده و ھﺴﺖ؛ زﯾﺮا ﮐﺴﯽ‬ ‫ﮐﻪ از ﻧﻈﺮ ﻧﺴﺐ در ردۀ ﺑﺎﻻﯾﯽ ﻗﺮار دارد و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﯾﺎ ﭘﺎدﺷﺎه ﺑﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ رھﺒﺮی و‬ ‫رﯾﺎﺳﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﻣﻮرد اﻋﺘﺮاض ﻗﺮار ﻧﻤﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬اﻣﺎ اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﺮای ﮐﺴﯽ ﮐﻪ از ﻧﻈﺮ ﻧﺴﺐ در‬ ‫ردۀ ﭘﺎﯾﯿﻨﯽ ﻗﺮار دارد‪ ،‬ﻣﻮرد اﻋﺘﺮاض ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ دارای ﻧﺴﺐ واﻻﯾﯽ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻓﺮاد زﯾﺎدی دوﺳﺖ ﺧﻮاھﻨﺪ داﺷﺖ ﺗﺎ زﯾﺮ ﭘﺮﭼﻢ او ﮔﺮد ﺑﯿﺎﯾﻨﺪ و از آن ﺟﺎ ﮐﻪ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻗﺼﺪ داﺷﺖ ﺗﺎ ّ‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ را ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮی ﺑﺮﮔﺰﯾﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﺴﺐ ﻣﻤﺘﺎزی را ﺑﺮای او‬ ‫ﺗﺪارک دﯾﺪ ﺗﺎ زﻣﯿﻨﻪ ﮔﺮد آﻣﺪن ﻣﺮدم زﯾﺮ ﻟﻮای او ﻓﺮاھﻢ ﮔﺮدد ‪.٤‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج دارای ﻧﮋادی ﭘﺎﮐﯿﺰه و ارزﺷﻤﻨﺪ و از ﻧﺴﻞ اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ذﺑﯿﺢ اﻟﻠﻪ و‬ ‫اﺑﺮاھﯿﻢ ﺧﻠﯿﻞ اﻟﻠﻪ و ﻧﺘﯿﺠﻪ ﭘﺬﯾﺮش دﻋﺎﯾﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ اﺑﺮاھﯿﻢ ÷ ﺑﻪ درﮔﺎه ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺮﺿﻪ‬ ‫داﺷﺘﻪ ﺑﻮد؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﻮد اﯾﺸﺎن ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﻧﺘﯿﺠﮥ دﻋﺎی ﭘﺪرم؛ اﺑﺮاھﯿﻢ و ﻣﮋدۀ ﺑﺮادرم؛‬ ‫ﻋﯿﺴﯽ ھﺴﺘﻢ ‪.٥‬‬ ‫ﺑﯽﺗﺮدﯾﺪ در ﻣﯿﺎن اﻋﺮاب ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدن از ﻧﮋاد ﭘﺎک و ﻧﺴﺐ ﺑﺎﻻ اﻧﺴﺎن را از ﮐﺎرھﺎی‬ ‫ﺑﯽاھﻤﯿﺖ و ﺑﯽارزش دور ﻣﯽداﺷﺖ و داﻋﯿﮥ ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ ﮐﺎرھﺎی واﻻ و ارزﺷﻤﻨﺪ را در‬ ‫او ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽآورد‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان و دﻋﻮﺗﮕﺮان ﺑﺮای ﭘﺎﮐﯿﺰه ﮐﺮدن ﻧﺴﺐھﺎی ﺧﻮد‬ ‫ﻣﯽﮐﻮﺷﯿﺪﻧﺪ و ﻧﺰد ﻣﺮدم ﺑﻪ ﭘﺎﮐﯽ ﻧﺴﺐ ﻣﻌﺮوف ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻣﻮرد اﺣﺘﺮام و اﻋﺘﻤﺎد‬ ‫ﻣﺮدم ﻗﺮار ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ‪.٦‬‬ ‫‪ -١‬اﺑﻦ ﺳﻌﺪ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۵۸‬‬ ‫‪ -٢‬ھﻤﺎن‪.‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮی‪ ،‬ذھﺒﯽ‪ ،‬ص ‪.۱‬‬ ‫‪ -٤‬دراﺳﺔ ﺗﺤﻠﯿﻠﯿﻪ ﻟﺸﺨﺼﯿﻪ اﻟﺮﺳﻮل ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ص ‪.۹۶‬‬ ‫‪ -٥‬اﻟﺤﺎﮐﻢ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۶۰۰‬‬ ‫‪ -٦‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﻮﻓﺎرس‪ ،‬ص ‪.۱۰۲‬‬

‫ﺑﺨﺶ اول‪ :‬ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ وﻗﺎﯾﻊ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻗﺒﻞ از ﺑﻌﺜﺖ‬

‫‪٨٣‬‬

‫ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﯽ ﻧﺴﺐ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯽرﺳﯿﻢ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل‪ ،‬ﻋﺮب را از‬ ‫ﻧﻈﺮ ﻧﺴﺐ ﺑﺮ ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺮدم و ﻗﺮﯾﺶ را ﺑﺮ ﻗﺒﯿﻠﻪھﺎی دﯾﮕﺮ ﻋﺮب ﺑﺮﺗﺮی داده اﺳﺖ و ﻣﺤﺒﺖ‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج اﻗﺘﻀﺎ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﻗﻮﻣﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﻣﯿﺎن آﻧﮫﺎ ﻇﮫﻮر ﮐﺮد و‬ ‫ﻗﺒﯿﻠﻪای ﮐﻪ در آن ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻮرد ﻣﺤﺒﺖ ﻗﺮار ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ و ﻣﺤﺒﺖ ﺑﺎ آﻧﺎن ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﻠﯿﺖ و‬ ‫ﻧﮋاد ﻧﯿﺴﺖ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻮدن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ آن و اﻃﺎﻋﺖ آﻧﺎن از رﺳﻮل‬ ‫اﻟﻠﻪ اﺳﺖ‪ّ ،‬اﻣﺎ ﺑﺮﺧﯽ از ﻗﺮﯾﺶ راه ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ را در ﭘﯿﺶ ﻧﮕﺮﻓﺘﻨﺪ و اﯾﻦ اﻧﺤﺮاف و‬ ‫اﻧﺤﻄﺎط ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽﺷﻮد ﺗﺎ ﻧﺴﺒﺘﯽ ﮐﻪ آﻧﺎن ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ دارﻧﺪ‪ ،‬از اﻋﺘﺒﺎر ﺳﺎﻗﻂ و ﻟﻐﻮ ﮔﺮدد ‪.١‬‬ ‫ازدواج ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ‬

‫ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ از ﻣﯿﺎن ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ را ﺑﯿﺸﺘﺮ از ھﻤﻪ دوﺳﺖ ﻣﯽداﺷﺖ و ﺑﻌﺪ از‬ ‫ّ‬ ‫اﯾﻨﮑﻪ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ﺻﺪ ﺷﺘﺮ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻧﺠﺎت ﯾﺎﻓﺘﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ‪ ،‬ﻓﺪﯾﻪ داد‪ ،‬آﻣﻨﻪ ﺑﻨﺖ وھﺐ اﺑﻦ‬ ‫ﻋﺒﺪ ﻣﻨﺎف ﺑﻦ زھﺮه ﺑﻦ ﮐﻼب ﮐﻪ از ﺷﺮﯾﻒﺗﺮﯾﻦ زﻧﺎن ﻣﮑﻪ از ﻧﻈﺮ ﻧﺴﺐ ﺑﻮد را ﺑﻪ ازدواج‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ در آورد ‪.٢‬‬ ‫ھﻨﻮز ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺘﻮﻟﺪ ﻧﺸﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ در ﮔﺬﺷﺖ و در ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻧﯿﺰ داﯾﯿﮫﺎﯾﺶ )ﺑﻨﻮ‬ ‫ﻋﺒﺪ ﺑﻦ ﻧﺠﺎر( ﺑﻪ ﺧﺎک ﺳﭙﺮده ﺷﺪ‪ .‬او ﺑﺮای ﺗﺠﺎرت ﺑﻪ ﺷﺎم رﻓﺘﻪ ﺑﻮد و در ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪ ،‬ﺑﻪ‬ ‫ﻣﺪﯾﻨﻪ رﻓﺖ و ﺷﺎﯾﺪ ﺗﻘﺪﯾﺮ ﺑﻪ او ﻣﯽﮔﻔﺖ‪ :‬وﻇﯿﻔﻪ ﺗﻮ در راﺳﺘﺎی ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻓﺮزﻧﺪت ﺗﻤﺎم ﺷﺪ و‬ ‫ﺗﺮﺑﯿﺖ اﯾﻦ ﺟﻨﯿﻦ ﭘﺎک ﺑﺮای رھﺒﺮی ﺑﺸﺮ از ﺗﺎرﯾﮑﯿﮫﺎ ﺑﻪ ﺳﻮی ﻧﻮر‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﮫﺪۀ ﺧﺪای ﺑﺎ‬ ‫ﺣﮑﻤﺖ و ﻣﮫﺮﺑﺎن ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ازدواج ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﺎ آﻣﻨﻪ‪ ،‬ﺗﻨﮫﺎ ﻋﺎﻣﻞ اﺻﻠﯽ ﺗﻮﻟﺪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج ﻧﺒﻮد؛ ﺑﻠﮑﻪ دﻋﺎ و ﻣﮋدۀ‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮاﻧﯽ ھﻤﺎﻧﻨﺪ اﺑﺮاھﯿﻢ و ﻋﯿﺴﯽ ﻋﻠﯿﮫﻤﺎ اﻟﺴﻼم ﻧﯿﺰ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻮد؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻣﻦ ﻧﺘﯿﺠﮥ دﻋﺎی ﭘﺪرم اﺑﺮاھﯿﻢ و ﻣﮋده ﻋﯿﺴﯽ ھﺴﺘﻢ‪ ،‬ﻣﺎدرم دﯾﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﻮری‬ ‫از او ﺑﯿﺮون ﻣﯽآﯾﺪ ﮐﻪ از آن ﻗﺼﺮھﺎی ﺷﺎم روﺷﻦ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ‪.٣‬‬

‫‪ -١‬ﻓﻘﻪ اﻟﺴﻨﺔ‪ ،‬ﺑﻮﻃﯽ‪ ،‬ص ‪.۴۵‬‬ ‫‪ -٢‬وﻗﻔﺎت ﺗﺮﺑﻮﯾﻪ ﻣﻊ اﻟﺴﯿﺮة‪ ،‬اﺣﻤﺪ ﻓﺮﯾﺪ‪ ،‬ص ‪.۴۶‬‬ ‫‪ -٣‬اﺣﻤﺪ‪ ،‬ج ‪ ،٥‬ص ‪ × ٢٦٢‬اﻟﺤﺎﮐﻢ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪ × ۶۰۰‬ﻣﺠﻤﻊ اﻟﺰواﺋﺪ‪ ،‬ج ‪ ،۸‬ص ‪ ۲۲۲‬و اﺳﻨﺎد اﺣﻤﺪ‬ ‫ﺣﺴﻦ وﻟﻪ ﺷﻮاھﺪ ﺗﻘﻮﯾﻪ و ﻗﺎل اﻟﺤﺎﮐﻢ ﺻﺤﯿﺢ اﻻﺳﻨﺎد و ﻟﻢ ﯾﺨﺮﺟﺎه و واﻓﻘﻪ اﻟﺬھﺒﯽ‪.‬‬

‫‪٨٤‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫دﻋﺎی اﺑﺮاھﯿﻢ ÷‪ ،‬در ﻗﺮآن ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮرت اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ۡ‬ ‫َۡ ۡ‬ ‫ۡ َ ُ ٗ ّ ۡ ُ ۡ َ ۡ ُ ْ َ َۡ ۡ َ َٰ َ‬ ‫َّ َ‬ ‫ك َو ُ� َع ّل ُِم ُه ُم ٱلك َِ�ٰ َ‬ ‫ب‬ ‫﴿ َر�نا َوٱ�عث �ِي ِهم رسو� مِنهم �تلوا علي ِهم ءا�ت ِ‬ ‫َ ۡ ۡ َ َ َ ُ َ ّ ۡ َّ َ َ َ ۡ َ ُ ۡ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫وٱ� ِكمة و�ز� ِي ِهمۖ إِنك أنت ٱلعزِ�ز ٱ�كِيم‪] ﴾١٢٩‬اﻟﺒﻘﺮة‪.[۱۲۹ :‬‬

‫»ﭘﺮوردﮔﺎرا‪ ،‬از ﻣﯿﺎن آﻧﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮی ﺑﺮﮔﺰﯾﻦ ﮐﻪ آﯾﺎت ﺗﻮ را ﺑﺮ آﻧﺎن ﺗﻼوت ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺑﻪ آﻧﺎن‬

‫ﮐﺘﺎب و ﺣﮑﻤﺖ ﺑﯿﺎﻣﻮزد و آﻧﺎن را ﺗﺰﮐﯿﻪ ﺑﮑﻨﺪ‪ .‬ھﻤﺎﻧﺎ ﺗﻮ ﻏﺎﻟﺐ و ﺑﺎ ﺣﮑﻤﺘﯽ«‪.‬‬ ‫اﺑﻦ رﺟﺐ در ﻣﻮرد ﺳﺨﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﺎدرم دﯾﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﻮری از او‬ ‫ﺑﯿﺮون ﻣﯽآﯾﺪ ﮐﻪ از آن‪ ،‬ﻗﺼﺮھﺎی ﺷﺎم روﺷﻦ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ«‪ .‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﯿﺮون آﻣﺪن اﯾﻦ ﻧﻮر‬ ‫ﺑﻪ ھﻨﮕﺎم ﺗﻮﻟﺪ اﯾﺸﺎن‪ ،‬اﺷﺎره ﺑﻪ ﻧﻮر ھﺪاﯾﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اھﻞ زﻣﯿﻦ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ آن ھﺪاﯾﺖ‬ ‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﻇﻠﻤﺖ ﺷﺮک از ﺑﯿﻦ ﻣﯽرود‪ .‬ھﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُۡ َ‬ ‫َ ٰٓ َ ۡ َ ۡ َ ٰ َ ۡ َ ٓ َ ُ ۡ َ ُ ُ َ ُ َ ّ ُ َ ُ‬ ‫� ۡم َكث ِ ٗ‬ ‫�� ّم َِّما كن ُت ۡم �فون م َِن‬ ‫ب قد جاء�م رسو�ا يب ِ� ل‬ ‫﴿�أهل ٱلكِ� ِ‬ ‫َ‬ ‫ٓ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ۡ َ َ ُ‬ ‫ۡ َٰ َ َ ۡ ُ ْ َ‬ ‫ب ُّمب ‪ٞ‬‬ ‫�م ّم َِن ٱ َّ�ِ نور‪َ ٞ‬و� َِ�ٰ ‪ٞ‬‬ ‫� � ق د جاء‬ ‫�‪ۡ �َ ١٥‬هدِي بِهِ‬ ‫ِ‬ ‫ٱلكِ� ِ‬ ‫ب و�عفوا عن كث ِ ٖ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َّ ُ َ َّ َ َ ۡ َ َ ُ ُ ُ َ َّ َ‬ ‫ۡ‬ ‫ُّ َ‬ ‫ّ‬ ‫ۡ ُ‬ ‫ت إِ� ٱ�ُّورِ �ِإِذنِهِۦ‬ ‫ٱ� م ِن ٱ�بع رِض�ٰنهۥ سبل ٱ‬ ‫لس� ٰ ِم َو ُ�خ ِرج ُهم م َِن ٱلظل� ٰ ِ‬ ‫َو َ� ۡهدِيه ۡم إ َ ٰ� َ ُّ ۡ َ‬ ‫ي�‪] ﴾١٦‬اﻟﻤﺎﺋﺪة‪.[۱۶-۱۵ :‬‬ ‫ِ ِ ِ‬ ‫ص� ٰ ٖط مست ِق ٖ‬ ‫»ای اھﻞ ﮐﺘﺎب‪ ،‬رﺳﻮل ﻣﺎ )ﻣﺤﻤﺪ( ﻧﺰد ﺷﻤﺎ آﻣﺪه ﺗﺎ ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ﺑﺴﯿﺎری از ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ را‬ ‫ﮐﻪ از ﮐﺘﺎب )ﺗﻮرات و اﻧﺠﯿﻞ( ﭘﻨﮫﺎن ﻣﯽﮐﺮدﯾﺪ‪ ،‬ﺑﯿﺎن ﮐﻨﺪ و از ﺑﺴﯿﺎری )از ﻣﺴﺎﺋﻞ ﮐﻪ‬ ‫ﻧﯿﺎزی ﺑﺪانھﺎ ﻧﯿﺴﺖ( ﻣﯽﮔﺬرد‪ .‬از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪا ﻧﺰد ﺷﻤﺎ ﻧﻮر و ﮐﺘﺎب روﺷﻨﮕﺮی آﻣﺪه‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺎ آن‪ ،‬ﮐﺴﯽ را ﺑﻪ راھﮫﺎی اﻣﻦ و اﻣﺎن ھﺪاﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ در ﭘﯽ ﮐﺴﺐ‬ ‫ﺧﺸﻨﻮدی وی ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺑﺎ ﺧﻮاﺳﺖ و ﻓﺮﻣﺎن ﺧﻮد‪ ،‬آﻧﺎن را از ﺗﺎرﯾﮑﯿﮫﺎ ﺑﯿﺮون ﻣﯽآورد و ﺑﻪ‬

‫ﺳﻮی ﻧﻮر ﻣﯽﺑﺮد و ﺑﻪ راه راﺳﺖ رھﻨﻤﻮد ﻣﯽﺷﻮد«‪.‬‬ ‫اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬اﺧﺘﺼﺎص ﯾﺎﻓﺘﻦ ﺷﺎم ﺑﻪ ﭘﺮﺗﻮ ﻧﻮر رﺳﺎﻟﺖ اﺷﺎره ﺑﻪ اﺳﺘﻘﺮار و ﭘﺎ ﺑﺮ‬ ‫ﺟﺎ ﺷﺪن دﯾﻦ در ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺷﺎم دارد‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺷﺎم در آﺧﺮ اﻟﺰﻣﺎن‪ ،‬ﭘﺎﯾﮕﺎھﯽ ﺑﺮای اﺳﻼم و‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﯽﮔﺮدد و ﻋﯿﺴﯽ ﺑﻦ ﻣﺮﯾﻢ در دﻣﺸﻖ در ﻣﻨﺎره ﺷﺮﻗﯽ ﺑﯿﻀﺎء ﻧﺰول ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ« و‬ ‫در ﺻﺤﯿﺤﯿﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ‪» :‬ھﻤﻮاره ﮔﺮوھﯽ از اﻣﺖ ﻣﻦ ﺑﺮ ﺣﻖ ﺧﻮاھﻨﺪ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ھﺮ ﮐﺲ آﻧﺎن را‬ ‫ﺧﻮار و ﯾﺎ ﺑﺎ آﻧﺎن ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ آﻧﺎن زﯾﺎﻧﯽ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ و ﺗﺎ ﻗﯿﺎم ﻗﯿﺎﻣﺖ آﻧﺎن در‬ ‫ﻣﺴﯿﺮ ﺣﻖ ﺑﺎﻗﯽ ﺧﻮاھﻨﺪ ﻣﺎﻧﺪ«‪ .‬و در ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎری آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﮫﺎ در ﺷﺎم ﺧﻮاھﻨﺪ ﺑﻮد ‪.١‬‬ ‫‪ -١‬ﺗﻔﺴﯿﺮ اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪ × ۱۸۴‬اﻟﺒﺨﺎری‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻻﻋﺘﺼﺎم ﺑﺎﻟﮑﺘﺎب واﻟﺴﻨﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۸‬ص ‪،۱۸۹‬‬ ‫ﺷﻤﺎرۀ ‪.۷۳۱۱‬‬

‫‪٨٥‬‬

‫ﺑﺨﺶ اول‪ :‬ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ وﻗﺎﯾﻊ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻗﺒﻞ از ﺑﻌﺜﺖ‬

‫ﺗﻮﻟﺪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫ﻣﻮرﺧﺎن ﺑﺮ اﯾﻦ ﻋﻘﯿﺪهاﻧﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج روز دوﺷﻨﺒﻪ ﺑﻪ دﻧﯿﺎ آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ اﮐﺜﺮ آﻧﺎن‪ ،‬ﺗﻮﻟﺪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج را در دوازدھﻢ رﺑﯿﻊ اﻻول درﺳﺖ ﻣﯽداﻧﻨﺪ ‪.١‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ اﺟﻤﺎع ﮐﺮدهاﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﺸﺎن در ﻋﺎماﻟﻔﯿﻞ ‪ ٢‬ﺑﻪ دﻧﯿﺎ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎدرش ﺑﻪ‬ ‫ھﻨﮕﺎم ﺗﻮﻟﺪ او در ﺧﺎﻧﻪ اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ در ﺷﻌﺐ ﺑﻨﯽھﺎﺷﻢ ﺑﻮد ‪.٣‬‬ ‫اﺣﻤﺪ ﺷﻮﻗﯽ در ﻣﻮرد ﻣﯿﻼد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬ ‫اﻟـﻬﺪی‬

‫وﻟﺪ‬

‫ﻓﺎﻟﻜﺎﺋﻨﺎت‬

‫ﺿﻴﺎء‬

‫وﻓﻢ‬

‫ﺗﺒﺴﻢ‬

‫اﻟﺰﻣﺎن‬

‫وﺛﻨﺎء‬

‫»ھﺪاﯾﺖ ﺑﻪ دﻧﯿﺎ آﻣﺪ؛ ﭘﺲ ﺟﮫﺎن روﺷﻦ ﺷﺪ و ﺗﺒﺴﻢ و ﺳﺘﺎﯾﺶ ﺑﺮ ﻟﺒﺎن زﻣﺎن‬ ‫ﻧﺸﺴﺖ«‪.‬‬ ‫واﻟـﻤﻸ‪،‬‬

‫اﻟﺮوح‪،‬‬

‫اﻟـﻤﻼﺋﻚ‬

‫ﺣﻮﻟﻪ‬

‫ﻟﻠﺪﻳﻦ‬

‫ﺑﻪ‬

‫واﻟﺪﻧﻴﺎ‬

‫ﺑﴩاء‬

‫»ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ و ﺳﺎﯾﺮ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن اﻃﺮاف او‪ ،‬ﻣﮋدۀ دﯾﻦ و دﻧﯿﺎ دادﻧﺪ«‪.‬‬ ‫ﻳﺰﻫﻮ‬

‫واﻟﻌﺮش‬

‫اﳊﻈﲑه‬

‫ﺗﺰدﻫﯽ‬

‫واﻟـﻤﻨﺘﻬﯽ‬

‫اﻟﻌﺼﻤـﺎء‬

‫اﻟﺴﺪره‬

‫»ﻋﺮش ﻣﯽدرﺧﺸﯿﺪ و زﻣﯿﻦ و ﺳﺪره درﺧﺸﺎن ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﯽﺑﺎﻟﯿﺪﻧﺪ«‪.‬‬ ‫ﺑﻚ‬

‫ﺑﴩ‬

‫اﷲ‬

‫اﻟﺴﻤـﺎء‬

‫ﻓﺰﻳﻨﺖ‬

‫وﺗﻀﻮﻋﺖ‬

‫ﻣﺴﻜ ﹰﺎ‬

‫ﺑﻚ‬

‫اﻟﻐﱪاء‬

‫»آﺳﻤﺎن را ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﺗﻮ ﻣﮋده داد‪ ،‬ﭘﺲ آراﺳﺘﻪ ﺷﺪ و زﻣﯿﻦ ﺑﺎ ﻗﺪوﻣﺖ ﻋﻄﺮ اﻓﺸﺎﻧﯽ‬ ‫ﮔﺮدﯾﺪ«‪.‬‬ ‫ﻳﻮم‬

‫ﻳﺘﻴﻪ‬

‫ﻋﻠﯽ‬

‫اﻟﺰﻣﺎن‬

‫ﺻﺒﺎﺣﻪ‬

‫ﺑﻤﺤﻤﺪ‬

‫وﻣﺴﺎءه‬

‫وﺿﺎء‬

‫»روزی ﮐﻪ ﺻﺒﺢ و ﺷﺎم در ﺣﯿﺮت و ﺳﺮﮔﺮداﻧﯽ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽﺑﺮد ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪ روﺷﻦ ﺷﺪ«‪.‬‬ ‫ذﻋﺮت‬

‫ﻋﺮوش‬

‫اﻟﻈﺎﻟـﻤﲔ‬

‫ﻓﺰﻟﺰﻟﺖ‬

‫وﻋﻠﺖ‬

‫ﻋﻠﯽ‬

‫ﺗﻴﺠﺎﳖﻢ‬

‫اﺻﺪاء‬

‫»ﺗﺨﺘﮫﺎی ﺳﺘﻤﮑﺎران را ﻧﺎﮔﮫﺎن ﺑﻪ ھﺮاس اﻧﺪاﺧﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﻣﺘﺰﻟﺰل ﺷﺪﻧﺪ و ﺗﺎﺟﮫﺎﯾﺸﺎن‬ ‫زﻧﮓ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ«‪.‬‬ ‫واﻟﻨﺎر‬

‫ﺧﺎوﻳﻪ‬

‫اﳉﻮاﻧﺐ‬

‫ﺣﻮﻟـﻬﻢ‬

‫‪ -١‬ﺻﺤﯿﺢ اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮی‪ ،‬اﺑﺮاھﯿﻢ اﻟﻌﻠﯽ‪ ،‬ص ‪.۴۱‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۲۰۳‬‬ ‫‪ -٣‬وﻗﻔﺎت ﺗﺮﺑﻮﯾﺔ ﻣﻊ اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬ص ‪.۴۷‬‬

‫ﲨﻌﺖ ذواﺋﺒﻬﺎ وﻏﺎض اﻟــﻤـﺎء‬

‫‪٨٦‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫»و آﺗﺶ ﺑﺮاﻓﺮوﺧﺘﻪ آﻧﮫﺎ از ﺑﯿﻦ رﻓﺖ و ﮔﯿﺴﻮھﺎﯾﺶ را ﺟﻤﻊ ﮐﺮد و آب ﮐﺎھﺶ ﯾﺎﻓﺖ«‪.‬‬ ‫واﻵی‬

‫ﺗﱰی‬

‫واﳋﻮارق‬

‫ﲨﻪ‬

‫ﺟﱪﻳﻞ‬

‫رواح‬

‫ﲠـﺎ‬

‫ﻏﺪﹼ اء‬

‫»ﻧﻌﻤﺖھﺎ و ﻣﻌﺠﺰات‪ ،‬ﻓﺮاوان ﮔﺮدﯾﺪ و ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﺻﺒﺢ و ﺷﺎم ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻧﺎزل‬ ‫ﻣﯽﮔﺸﺖ«‪.‬‬ ‫دوران ﺷﯿﺮﺧﻮارﮔﯽ و داﯾﮕﺎن آن ﺣﻀﺮت‬

‫ام اﯾﻤﻦ ﮐﻨﯿﺰ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ او را ﭘﺮورش داد و اوﻟﯿﻦ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺷﯿﺮ داد ﺛﻮﯾﺒﻪ؛ ﮐﻨﯿﺰ‬ ‫اﺑﻮﻟﮫﺐ ﺑﻮد ‪ .١‬در ﺣﺪﯾﺚ زﯾﻨﺐ دﺧﺘﺮ اﺑﯽ ﺳﻠﻤﻪ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ام ﺣﺒﯿﺒﻪ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺎ ﺧﻮاھﺮم؛ دﺧﺘﺮ اﺑﻮﺳﻔﯿﺎن ازدواج ﮐﻦ‪ .‬رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬دوﺳﺖ داری ﭼﻨﯿﻦ‬ ‫ﺑﮑﻨﻢ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻠﯽ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ دوﺳﺖ ﻧﺪارم ﻧﺰد ﮐﺴﯽ دﯾﮕﺮ ﺑﺮوی وﻟﯽ اﮔﺮ ﻗﺮار ﺑﺎﺷﺪ ﮐﺴﯽ در‬ ‫اﯾﻦ ﺧﯿﺮ ﺷﺮﯾﮏ ﺑﺸﻮد‪ ،‬ﺗﺮﺟﯿﺢ ﻣﯽدھﻢ ﺧﻮاھﺮ ﻣﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻦ ﺑﺮای ﻣﻦ‬ ‫ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﮔﻔﺖ ﻣﺎ ﺷﻨﯿﺪﯾﻢ ﻣﯽﺧﻮاھﯽ ﺑﺎ دﺧﺘﺮ ھﻤﺴﺮت‪ ،‬ام ﺳﻠﻤﻪ‪ ،‬ازدواج ﺑﮑﻨﯽ؟‬ ‫رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬او اﮔﺮ دﺧﺘﺮ ھﻤﺴﺮم ﻧﺒﻮد و در داﻣﺎن ﻣﻦ زﻧﺪﮔﯽ ﻧﻤﯽﮐﺮد ﺑﺎز ھﻢ ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺎﻃﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﭘﺪرش‪ ،‬اﺑﻮﺳﻠﻤﻪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﻦ از ﺛﻮﯾﺒﻪ ﺷﯿﺮ ﺧﻮرده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮاﯾﻢ ﺟﺎﯾﺰ ﻧﺒﻮد و اﻓﺰود‬ ‫ﮐﻪ دﺧﺘﺮان و ﺧﻮاھﺮاﻧﺘﺎن را ﺑﺮای ازدواج ﺑﻪ ﻣﻦ ﭘﯿﺸﻨﮫﺎد ﻧﮑﻨﯿﺪ ‪ .٢‬ام اﯾﻤﻦ‪ ،‬ﻣﺎدر اﺳﺎﻣﻪ‬ ‫ﺑﻦ زﯾﺪ و ﮐﻨﯿﺰ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ‪ ،‬اھﻞ ﺣﺒﺸﻪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﻌﺪ از ﺗﻮﻟﺪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‪ ،‬ﭘﺮورش و ﺗﺮﺑﯿﺖ او را ام اﯾﻤﻦ ﺑﺮﻋﮫﺪه ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﻌﺪ از‬ ‫ﮔﺬﺷﺖ دوران ﮐﻮدﮐﯽ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج او را آزاد ﮐﺮد‪ ،‬ﺳﭙﺲ زﯾﺪ ﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ ﺑﺎ او ازدواج‬ ‫ﮐﺮد و ﭘﻨﺞ ﻣﺎه ﺑﻌﺪ از وﻓﺎت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ام اﯾﻤﻦ ﻧﯿﺰ ﭼﺸﻢ از ﺟﮫﺎن ﻓﺮو ﺑﺴﺖ ‪.٣‬‬ ‫ﺣﻠﯿﻤﻪ ﺳﻌﺪﯾﻪ داﯾﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ در ﺑﻨﯽﺳﻌﺪ‬

‫ﺣﻠﯿﻤﻪ ﺳﻌﺪﯾﻪ آﺛﺎر ﺑﺮﮐﺎت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج را ﮐﻪ در وﺟﻮد ﻓﺮزﻧﺪان و ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان ﺧﻮد‬ ‫اﺣﺴﺎس ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ ﺣﮑﺎت ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬ ‫از ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﺟﻌﻔﺮ س رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ دﻧﯿﺎ‬ ‫آﻣﺪ‪ ،‬ﺣﻠﯿﻤﻪ ﺑﻨﺖ اﻟﺤﺎرث ﺑﻪ ھﻤﺮاه زﻧﺎﻧﯽ از ﻗﺒﯿﻠﻪ ﺑﻨﯽ ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﺑﮑﺮ ﺑﻪ ﺟﺴﺘﺠﻮی‬ ‫‪ -١‬وﻗﻔﺎت ﺗﺮﺑﻮﯾﺔ ﻣﻊ اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬ص ‪.۴۸‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺒﺨﺎری‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﻨﮑﺎح‪ ،‬ﺑﺎب )واﻣﻬﺎﺗﻜﻢ اﻟﻼﺋﯽ ارﺿﻌﻨﻜﻢ(‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪.۵۱۰۱‬‬ ‫‪ -٣‬ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺠﮫﺎد‪ ،‬ﺑﺎب رد اﻟﻤﮫﺎﺟﺮﯾﻦ اﻟﯽ اﻻﻧﺼﺎر‪ ،‬ﺷﻤﺎرۀ ‪.۱۷۷۱‬‬

‫ﺑﺨﺶ اول‪ :‬ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ وﻗﺎﯾﻊ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻗﺒﻞ از ﺑﻌﺜﺖ‬

‫‪٨٧‬‬

‫ﺷﯿﺮﺧﻮاری ﺑﻪ ﻣﮑﻪ آﻣﺪﻧﺪ‪ .‬ﺣﻠﯿﻤﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻪ ھﻤﺮاه ﺗﻨﯽ ﭼﻨﺪ از زﻧﺎن ﻗﺒﯿﻠﻪ‪ ،‬ﺳﻮار ﺑﺮ‬ ‫ﻣﺎده اﻻﻏﯽ ﺳﻔﯿﺪ رﻧﮓ ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﺳﺮخ‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﻣﮑﻪ ﺑﯿﺮون رﻓﺘﻢ‪ .‬ﺷﻮھﺮم‪ ،‬ﺣﺎرث ﺑﻦ‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰی‪ ،‬ھﻤﺮاه ﻣﻦ ﺑﻮد‪ .‬ﺳﻤﮫﺎی ﭘﺎی ﻣﺎده اﻻغ ﻣﺎ ﺧﻮﻧﯿﻦ ﺷﺪه ﺑﻮد؛ ﻣﺎده ﺷﺘﺮ ﭘﯿﺮی‬ ‫ﻧﯿﺰ ھﻤﺮاه داﺷﺘﯿﻢ‪ .‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﮏ ﻗﻄﺮه ﺷﯿﺮ ﻧﻤﯽداد! و آن ﺳﺎﻟﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ‬ ‫ﺧﺸﮑﺴﺎﻟﯽ و ﻗﺤﻄﯽ ھﻤﻪ ﺟﺎ را ﻓﺮاﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺗﻮان ﻣﺮدم ﺑﺮ اﺛﺮ ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺗﻤﺎم ﺷﺐ را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﮔﺮﯾﻪ ﭘﺴﺮ ﺑﭽﻪام از ﻓﺮط ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ ﻧﻤﯽﺧﻮاﺑﯿﺪم و ﭼﯿﺰی ﻧﺪاﺷﺘﻢ‬ ‫ﮐﻪ او را ﺳﯿﺮ ﮐﻨﻢ‪ ،‬اﻣﺎ ﭼﻮن ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ داﺷﺘﯿﻢ اﻣﯿﺪوار ﺑﻮدﯾﻢ ﮐﻪ ﺑﺎراﻧﯽ ﺑﺒﺎرد و اوﺿﺎع‬ ‫ﺑﮫﺒﻮد ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﺑﻪ ﻣﮑﻪ رﺳﯿﺪﯾﻢ‪ ،‬ھﯿﭻ زﻧﯽ ھﻤﺮاه ﻣﺎ ﻧﺒﻮد ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﺮ او‬ ‫ﻋﺮﺿﻪ ﻣﯽﺷﺪ و آﻧﮫﺎ از ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ وی ﺧﻮدداری ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ؛ زﯾﺮا ﺑﺎ ﺧﻮد ﻣﯽﮔﻔﺘﯿﻢ اﯾﻦ‬ ‫ﮐﻮدک ﯾﺘﯿﻢ اﺳﺖ و ﻣﺨﺎرج داﯾﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﭘﺪر ﮐﻮدک ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﯽﮔﺮدد و ﻣﻄﻤﺌﻦ ﻧﺒﻮدﯾﻢ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﺨﺎرج زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﭘﺪر ﺑﺰرگ‪ ،‬ﻣﺎدر و ﯾﺎ ﻋﻤﻮﯾﺶ ﺗﺄﻣﯿﻦ ﮔﺮدد‪ .‬ﺗﻤﺎم ھﻤﺮاھﺎﻧﻢ‬ ‫ﺷﯿﺮﺧﻮاراﻧﯽ ﺑﺮای ﺧﻮدﺷﺎن ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﻦ وﻗﺘﯽ ﺟﺰ او ﮐﺴﯽ را ﻧﯿﺎﻓﺘﻢ و از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ‬ ‫دوﺳﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻢ ﺑﯽآﻧﮑﻪ ﮐﻮدﮐﯽ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ‪ ،‬ﺑﮕﺮدم‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﻪ ﺷﻮھﺮم ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ‬ ‫ﺑﻪ ﺳﺮاغ آن ﯾﺘﯿﻢ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ﻣﯽروم و ﺣﺘﻤﺎ او را ﻣﯽﮔﯿﺮم‪ ،‬اﻣﯿﺪ اﺳﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺎ را ﺑﻪ‬ ‫وﺳﯿﻠﮥ او ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﺑﮕﺮداﻧﺪ و ﺷﻮھﺮم ﻧﯿﺰ ﺑﺎ اﯾﻦ درﺧﻮاﺳﺖ ﻣﻦ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻧﻤﻮد‪.‬‬ ‫ﺣﻠﯿﻤﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﺳﺮاغ آن ﮐﻮدک ﯾﺘﯿﻢ رﻓﺘﻢ و او را ﺗﺤﻮﯾﻞ ﮔﺮﻓﺘﻢ و ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﻪ‬ ‫ﺳﻮی ﮐﺎروان ﺑﺮدم‪ .‬دﯾﺮی ﻧﮕﺬﺷﺖ ﮐﻪ ﭘﺴﺘﺎﻧﮫﺎﯾﻢ ﭘﺮ از ﺷﯿﺮ ﺷﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ او و ﺑﺮادرش را‬ ‫ﺳﯿﺮ ﻧﻤﻮدم‪ .‬ﭘﺪرش ﺑﻪ ﺳﺮاغ ﺷﺘﺮﻣﺎن رﻓﺖ‪ ،‬ﺷﺘﺮ ﻧﯿﺰ ﭘﺴﺘﺎﻧﮫﺎﯾﺶ ﭘﺮ از ﺷﯿﺮ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬آن‬ ‫را دوﺷﯿﺪ و ﻣﺎ ﺳﯿﺮ ﺧﻮردﯾﻢ‪ .‬ﺷﻮھﺮم ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺣﻠﯿﻤﻪ! ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻣﻮﺟﻮد ﻣﺒﺎرﮐﯽ را ﺑﺎ‬ ‫ﺧﻮد آوردهای و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﺎ ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ ﺑﺨﺸﯿﺪ ﮐﻪ ﻓﮑﺮش را ﻧﻤﯽﮐﺮدﯾﻢ‪ .‬آن ﺷﺐ را ﺑﻪ‬ ‫ﺧﯿﺮ و ﺧﻮﺷﯽ و ﺑﻪ راﺣﺘﯽ ﺧﻮاﺑﯿﺪﯾﻢ؛ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ در ﺷﺒﮫﺎی ﮔﺬﺷﺘﻪ ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ ﻓﺮزﻧﺪم‪،‬‬ ‫ﺧﻮاب را از ﻣﻦ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﻓﺮدای آن روز ﺑﻪ اﺗﻔﺎق زﻧﺎن ھﻤﺮاھﻢ ﺑﻪﺳﻮی ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺧﻮد‬ ‫ﺑﺮﮔﺸﺘﯿﻢ‪ .‬ﺑﺮ ﻣﺎده اﻻغ ﺧﻮد ﺳﻮار ﺷﺪم و آن ﮐﻮدک را ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﺮداﺷﺘﻢ‪ .‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ‬ ‫ذاﺗﯽ ﮐﻪ ﺟﺎن ﺣﻠﯿﻤﻪ در دﺳﺖ اوﺳﺖ آن ﭼﻨﺎن از ھﻤﺴﻔﺮان ﺧﻮد ﺟﻠﻮ اﻓﺘﺎدم ﮐﻪ زﻧﺎن‬ ‫ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻗﺪری ﺑﻪ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺧﻮد ﺑﻨﮕﺮ و ﻣﻼﺣﻈﮥ ﻣﺎ را ﺑﮑﻦ‪ .‬ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ھﻤﺎن ﻣﺎده‬ ‫اﻻﻏﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ آن ﺑﻪ ﺳﻔﺮ آﻣﺪه ﺑﻮدی؟ ﮔﻔﺘﻢ ﺑﻠﻪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ آﻣﺪﯾﻢ‪ ،‬ﺳﻤﮫﺎﯾﺶ‬ ‫ﺧﻮﻧﯿﻦ ﺷﺪه ﺑﻮد اﮐﻨﻮن آن را ﭼﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ؟ ﺣﻠﯿﻤﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﭘﺴﺮ ﺑﺎ ﺑﺮﮐﺘﯽ‬ ‫ﺑﺮ آن ﺳﻮار ﻧﻤﻮدهام‪ .‬ﺣﻠﯿﻤﻪ ﻣﯽاﻓﺰاﯾﺪ‪ :‬وﺿﻌﯿﺖ ﻣﺎ ھﺮ روز‪ ،‬ﺑﮫﺘﺮ از روز ﻗﺒﻞ ﻣﯽﺷﺪ ﺗﺎ‬

‫‪٨٨‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺧﻮد رﺳﯿﺪﯾﻢ‪ .‬ﺧﺸﮑﺴﺎﻟﯽ ھﻤﻪ آن ﺟﺎ را ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻮﭘﺎنھﺎی ﻣﺎ‬ ‫ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان را ﻣﯽﺑﺮدﻧﺪ وﻟﯽ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان ﺑﻨﯽ ﺳﻌﺪ ﺷﺎﻣﮕﺎھﺎن ﮔﺮﺳﻨﻪ ﺑﺮ ﻣﯽﮔﺸﺘﻨﺪ و‬ ‫ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان ﻣﻦ ﺑﺎ ﺷﮑﻢ و ﺑﺎ ﭘﺴﺘﺎﻧﮫﺎﯾﯽ ﭘﺮ از ﺷﯿﺮ ﻣﯽآﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﻣﺎ ﺷﯿﺮ ﻣﯽدوﺷﯿﺪﯾﻢ و‬ ‫ﺷﯿﺮ ﻣﯽﻧﻮﺷﯿﺪﯾﻢ‪ .‬ﻣﺮدم ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﭼﺮا ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان ﺣﺎرث ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰی و ﺣﻠﯿﻤﻪ‬ ‫ﺷﺎﻣﮕﺎه ﺳﯿﺮ و ﺑﺎ ﭘﺴﺘﺎنھﺎﯾﯽ ﭘﺮ از ﺷﯿﺮ ﺑﺮ ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ و ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان ﺷﻤﺎ ﮔﺮﺳﻨﻪ ﻣﯽآﯾﻨﺪ؟ و‬ ‫ای ﺑﺮ ﺷﻤﺎ! ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺟﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﭼﺮا ﺑﺒﺮﯾﺪ ﮐﻪ ﭼﻮﭘﺎن آﻧﮫﺎ‪ ،‬ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان را ﺑﻪ‬ ‫ﭼﺮا ﻣﯽﺑﺮد‪ .‬ﭘﺲ ﭼﻮﭘﺎﻧﮫﺎﯾﺸﺎن ھﻤﺮاه ﭼﻮﭘﺎن ﻣﺎ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪاﻧﺸﺎن را ﻣﯽﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ھﻤﭽﻨﺎن‬ ‫ﻏﺮوب ﮔﺮﺳﻨﻪ ﺑﺮ ﻣﯽﮔﺸﺘﻨﺪ و ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان ﻣﻦ ﺳﯿﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ ﭼﻨﺎن رﺷﺪ ﻣﯽﮐﺮد و ﺑﺰرگ ﻣﯽﺷﺪ ﮐﻪ ھﯿﭻ ﯾﮏ از ﺑﭽﻪھﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ او رﺷﺪ‬ ‫ﻧﻤﯽﮐﺮد‪ .‬رﺷﺪ او در ﯾﮏ روز ﺑﻪ اﻧﺪازۀ رﺷﺪ ﯾﮏ ﺳﺎل ﺑﭽﻪھﺎی دﯾﮕﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻮن دو ﺳﺎل‬ ‫او ﺗﮑﻤﯿﻞ ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻦ و ﭘﺪرش او را ﺑﻪ ﻣﮑﻪ آوردﯾﻢ و ﺑﺎ ﺧﻮدﻣﺎن ﮔﻔﺘﯿﻢ ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ھﺮﮔﺰ‬ ‫از او ﺟﺪا ﻧﻤﯽﺷﻮﯾﻢ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﻧﺰد ﻣﺎدرش آﻣﺪﯾﻢ ﮔﻔﺘﯿﻢ‪ :‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ھﺮﮔﺰ ﮐﻮدﮐﯽ ﺑﺎ‬ ‫ﺑﺮﮐﺖﺗﺮ از او ﻧﯿﺎﻓﺘﻪاﯾﻢ و ﻣﺎ ﻣﯽﺗﺮﺳﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﯿﻤﺎرﯾﮫﺎی ﻣﮑﻪ ﻣﺒﺘﻼ ﺷﻮد‪ ،‬ﭘﺲ او را ﺑﮕﺬار‬ ‫ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﺮﮔﺮداﻧﯿﻢ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺗﻮ از ﺑﯿﻤﺎرﯾﺖ ﺑﮫﺒﻮد ﯾﺎﺑﯽ‪ .‬ھﻤﭽﻨﺎن ﺑﺎ او ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﯿﻢ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ‬ ‫اﺟﺎزه داد و ﻣﺎ او را ﮔﺮﻓﺘﯿﻢ و ﺑﺮﮔﺸﺘﯿﻢ‪ .‬ﺳﻪ ﯾﺎ ﭼﮫﺎر ﻣﺎه ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ روزی ﺑﻪ اﺗﻔﺎق‬ ‫ﺑﺮادرش ﺑﺎ ﺑﺰﻏﺎﻟﻪھﺎ ﺑﺎزی ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ﻧﺎﮔﮫﺎن دﯾﺪﯾﻢ ﺑﺮادرش دوان دوان آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ دو ﻣﺮد‬ ‫ﺳﻔﯿﺪ ﭘﻮش آﻣﺪﻧﺪ و ﺑﺮادر ﻗﺮﯾﺸﯽام را ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﭘﮫﻠﻮ ﺧﻮاﺑﺎﻧﺪﻧﺪ و ﺷﮑﻤﺶ را ﭘﺎره‬ ‫ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﻦ و ﭘﺪرش‪ ،‬ﺷﺘﺎﺑﺎن ﺑﯿﺮون آﻣﺪﯾﻢ‪ .‬دﯾﺪﯾﻢ ﮐﻪ اﯾﺴﺘﺎده و رﻧﮕﺶ ﭘﺮﯾﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫وﻗﺘﯽ ﻣﺎ را دﯾﺪ ﮔﺮﯾﻪ ﮐﺮد‪ .‬ﺣﻠﯿﻤﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ و ﭘﺪرش او را ﺑﻪ آﻏﻮش ﮔﺮﻓﺘﯿﻢ و ﺑﻪ‬ ‫ﺧﻮد ﭼﺴﺒﺎﻧﺪﯾﻢ و ﮔﻔﺘﯿﻢ‪ :‬ﭘﺪر وﻣﺎدرﻣﺎن ﻓﺪاﯾﺖ ﺑﺎد ﭼﻪ اﺗﻔﺎﻗﯽ اﻓﺘﺎده اﺳﺖ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬دو‬ ‫ﻣﺮد آﻣﺪﻧﺪ و ﻣﺮا ﺧﻮاﺑﺎﻧﺪﻧﺪ و ﺷﮑﻢ ﻣﺮا ﭘﺎره ﮐﺮدﻧﺪ و در آن ﭼﯿﺰی ﮔﺬاﺷﺘﻪ و ﺳﭙﺲ آن را‬ ‫ﺑﻪ ھﻤﺎن ﺻﻮرت ﮐﻪ ﺑﻮد ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﭘﺪرش ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﮐﻪ ﻓﺮزﻧﺪم ﺑﻪ ﺑﻼﯾﯽ‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺰد ﺧﺎﻧﻮادهاش ﺑﺮو و او را ﺑﻪ آﻧﺎن ﺑﺎز ﮔﺮدان ﻗﺒﻞ از اﯾﻨﮑﻪ اﺗﻔﺎﻗﯽ‬ ‫ﺑﺮای او رخ دھﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ از او ﺑﯿﻤﻨﺎﮐﯿﻢ‪ .‬ﺣﻠﯿﻤﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ او را ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﭘﯿﺶ ﻣﺎدرش‬ ‫آوردﯾﻢ‪ .‬ﻣﺎدرش وﻗﺘﯽ ﻣﺎ را دﯾﺪ‪ ،‬ﺗﻌﺠﺐ ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﻪ ﭼﯿﺰی ﺷﻤﺎ را واداﺷﺖ ﺗﺎ او را‬ ‫ﻗﺒﻞ از اﯾﻨﮑﻪ از ﺷﻤﺎ ﺑﺨﻮاھﻢ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﺮﮔﺮداﻧﯿﺪ ﺑﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﺮای ﻧﮕﺎه داﺷﺘﻦ او ﺳﺨﺖ‬ ‫ﻋﻼﻗﻤﻨﺪ ﺑﻮدﯾﺪ؟ ﮔﻔﺘﯿﻢ ﭼﯿﺰی ﻧﯿﺴﺖ ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺪت ﺷﯿﺮﺧﻮارﮔﯽاش ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﯿﺪه‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬آﻣﻨﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﮔﺮ ﭼﯿﺰی ھﺴﺖ ﻣﺮا ﺧﺒﺮ ﮐﻨﯿﺪ؟ ﻣﺎ را ﻧﮕﺬاﺷﺖ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ او را آ ﮔﺎه‬

‫ﺑﺨﺶ اول‪ :‬ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ وﻗﺎﯾﻊ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻗﺒﻞ از ﺑﻌﺜﺖ‬

‫‪٨٩‬‬

‫ﮐﺮدﯾﻢ‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ھﺮﮔﺰ ﺧﺪا ﺑﺎ ﻓﺮزﻧﺪم ﭼﻨﯿﻦ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻓﺮزﻧﺪم را ﺟﺎﯾﮕﺎه‬ ‫واﻻﯾﯽ اﺳﺖ‪ .‬آﯾﺎ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺧﺒﺮ ﺑﺪھﻢ ﮐﻪ وﻗﺘﯽ او را در ﺷﮑﻢ داﺷﺘﻢ‪ ،‬ﺑﺎری را ﺑﻠﻨﺪ‬ ‫ﻧﻤﯽﮐﺮدم ﻣﮕﺮ اﺣﺴﺎس ﻣﯽﮐﺮدم ﭼﯿﺰی ﺑﺮ دوﺷﻢ ﻧﯿﺴﺖ و وﻗﺘﯽ ﺣﺎﻣﻠﻪ ﺑﻮدم در ﺧﻮاب‬ ‫دﯾﺪم ﮐﻪ ﻧﻮری از ﻣﻦ ﺑﯿﺮون آﻣﺪ ﮐﻪ ﮔﺮدنھﺎی ﺷﺘﺮان در ﺑﺼﺮی از آن روﺷﻦ ﺷﺪ‪ ،‬ﯾﺎ‬ ‫ﮔﻔﺖ ﻗﺼﺮھﺎی ﺑﺼﺮی را روﺷﻦ ﺳﺎﺧﺖ‪ ،‬و ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺗﻮﻟﺪ او ﺑﺎ ﺗﻮﻟﺪ ﺳﺎﯾﺮ ﮐﻮدﮐﺎن ﻣﺘﻔﺎوت‬ ‫ﺑﻮد؛ ﭼﺮاﮐﻪ او در ﺣﺎﻟﯽ ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﺪ ﮐﻪ دو دﺳﺘﺶ را ﺑﺮ زﻣﯿﻦ زده ﺑﻮد و ﺑﻪ آﺳﻤﺎن ﻧﮕﺎه‬ ‫ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬آن ﮔﺎه آﻣﻨﻪ ﻓﺮزﻧﺪش را ﺗﺤﻮﯾﻞ ﮔﺮﻓﺖ و ﻣﺎ رﻓﺘﯿﻢ ‪.١‬‬ ‫درﺳﮫﺎ و آﻣﻮﺧﺘﻪھﺎی اﯾﻦ واﻗﻌﻪ‬

‫اﻟﻒ × ﺑﺎ ﺑﺮﮐﺖ ﺑﻮدن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺮای ﺣﻠﯿﻤﻪ‪ :‬آﺛﺎر اﯾﻦ ﺑﺮﮐﺖ ﺑﺮای ﺣﻠﯿﻤﮥ ﺳﻌﺪﯾﻪ‬ ‫در ھﺮ ﭼﯿﺰ آﺷﮑﺎر ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺮﮐﺖ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭘﺮ ﺷﺪن ﭘﺴﺘﺎﻧﮫﺎی او از ﺷﯿﺮ و ھﻤﭽﻨﯿﻦ‬ ‫ً‬ ‫ﭘﺴﺘﺎنھﺎی ﺷﺘﺮش و ھﻤﭽﻨﯿﻦ در ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان ﻻﻏﺮ و ﺑﯽﺷﯿﺮ ﺣﻠﯿﻤﻪ ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ھﯿﭻ ﺷﯿﺮی‬ ‫ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و ﻧﯿﺰ در آرام ﮔﺮﻓﺘﻦ ﮐﻮدک ﺣﻠﯿﻤﻪ ﻧﻤﺎﯾﺎن ﮔﺮدﯾﺪ ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از آن ﺑﺮ اﺛﺮ ﮔﺮﯾﮥ‬ ‫زﯾﺎد‪ ،‬ﺧﻮاب را از ﭼﺸﻤﺎن ﻣﺎدرش ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ب × اﯾﻦ ﺑﺮﮐﺖھﺎ ﻧﻮﻋﯽ ﺑﺰرﮔﺪاﺷﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺗﻮﺳﻂ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻮد و ﺧﺎﻧﻪ ﺣﻠﯿﻤﻪ‬ ‫ﺳﻌﺪﯾﻪ ﮐﻪ اﻓﺘﺨﺎر ﺷﯿﺮدھﯽ او را داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺒﺐ او ﻣﻮرد اﮐﺮام ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ‬ ‫اﻣﺮی ﻏﯿﺮﻣﻨﺘﻈﺮه ﻧﯿﺴﺖ ‪.٢‬‬ ‫ﺣﮑﻤﺖ اﯾﻦ ﺑﺮﮐﺖ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﺎ اھﻞ آن ﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬اﯾﻦ ﮐﻮدک را دوﺳﺖ و ﮔﺮاﻣﯽ ﺑﺪارﻧﺪ‬ ‫و ﺑﺎ او ﻣﮫﺮﺑﺎﻧﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و در ﺗﺮﺑﯿﺖ و ﭘﺮورش او ﮐﻮﺗﺎھﯽ ﻧﮑﻨﻨﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ آﻧﮫﺎ ﻣﺤﻤﺪ را‬ ‫ﺣﺘﯽ از ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮ دوﺳﺖ داﺷﺘﻨﺪ ‪.٣‬‬ ‫ج × ﭼﯿﺰی را ﮐﻪ ﺧﺪا اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﺑﮫﺘﺮ و ﺑﺎ ﺑﺮﮐﺖ اﺳﺖ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ اﯾﻦ ﮐﻮدک ﯾﺘﯿﻢ را‬ ‫ﺑﺮای ﺣﻠﯿﻤﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮد و ﺣﻠﯿﻤﻪ او را ﺑﺎ ﺑﯽﻣﯿﻠﯽ ﺗﺤﻮﯾﻞ ﮔﺮﻓﺖ؛ ﭼﻮن ﮐﻮدک دﯾﮕﺮی‬ ‫ﻏﯿﺮ از او ﻧﯿﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﻧﺘﯿﺠﻪھﺎی اﯾﻦ ﺧﯿﺮ در اﺑﺘﺪای ﺗﺤﻮﯾﻞ ﮔﺮﻓﺘﻦ او آﺷﮑﺎر ﺷﺪ و اﯾﻦ‬ ‫درﺳﯽ اﺳﺖ ﺑﺮای ھﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺗﺎ ﻗﻠﺒﺶ ﺑﻪ ﺗﻘﺪﯾﺮ و اﻧﺘﺨﺎب اﻟﮫﯽ آرام ﺑﮕﯿﺮد و ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﻮد‬ ‫و ﺑﻪ آن راﺿﯽ ﮔﺮدد و ﺑﺮ ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﺑﺮ آﻧﭽﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻘﺪر ﻧﮑﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺸﯿﻤﺎن ﻧﺸﻮد‪.‬‬ ‫‪ -١‬ﻣﺠﻤﻊ اﻟﺰواﺋﺪ‪ ،‬اﺑﻮﯾﻌﻠﯽ‪ ،‬ج ‪ ،۸‬ص ‪.۲۲۱‬‬ ‫‪ -٢‬ﻓﻘﻪ اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬ﺑﻮﻃﯽ‪ ،‬ص ‪.۴۴‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﯽ ﻓﺎرس‪.۱۰۵ ،‬‬

‫‪٩٠‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫د × اﺛﺮ ﺑﯿﺎﺑﺎن در ﺳﻼﻣﺘﯽ ﺟﺴﻢ و ﺻﻔﺎی وﺟﻮد و ھﺸﯿﺎری ﻋﻘﻞھﺎ‪ :‬ﺷﯿﺦ ﻣﺤﻤﺪ‬ ‫ﻏﺰاﻟﯽ ‪ /‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭘﺮورش ﯾﺎﻓﺘﻦ ﮐﻮدﮐﺎن در ﺑﯿﺎﺑﺎن ﺑﺮای اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ در آﻏﻮش‬ ‫ﻃﺒﯿﻌﺖ رﺷﺪ ﮐﻨﻨﺪ و از ﻣﺤﯿﻄﯽ آزاد ﺑﮫﺮهﻣﻨﺪ ﮔﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﺗﺰﮐﯿﻪ ﻓﻄﺮی و رﺷﺪ اﻋﻀﺎء و‬ ‫اﺣﺴﺎﺳﺎت و آزادی اﻓﮑﺎر و ﻋﻮاﻃﻒ ﺑﺮﺳﻨﺪ‪ .‬ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪان ﻣﺎ در ﻣﺠﺘﻤﻊھﺎی‬ ‫ﻣﺴﮑﻮﻧﯽ و ﺧﺎﻧﻪھﺎی ﺑﻪ ھﻢ ﭼﺴﺒﯿﺪه ﮐﻪ ﮔﻮﯾﺎ ﺟﻌﺒﻪای اﺳﺖ ﮐﻪ دروازهاش ﺑﻪ روی‬ ‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در آن ھﺴﺘﻨﺪ ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و اﯾﻦ آﭘﺎرﺗﻤﺎﻧﮫﺎ آﻧﮫﺎ را از‬ ‫ﻟﺬت ﺗﻨﻔﺲ ھﻮای ﻋﻤﯿﻖ و روح ﺑﺨﺶ ﻣﺤﺮوم ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﯽﺗﺮدﯾﺪ ﭘﺮﯾﺸﺎﻧﯽ روان و ﻧﺎراﺣﺘﯽھﺎی ﻋﺼﺒﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻤﺪن ﺟﺪﯾﺪ ھﻤﺮاه اﺳﺖ ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺎﻃﺮ دوری از ﻃﺒﯿﻌﺖ و ﻏﺮق ﺷﺪن در اﻣﻮر ﺻﻨﻌﺘﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ و روی آوردن اھﻞ‬ ‫ﻣﮑﻪ ﺑﻪ ﺑﯿﺎﺑﺎن وﺻﺤﺮا ﺗﺎ ﻣﯿﺪاﻧﮫﺎی وﺳﯿﻊ آن ﺟﻮﻻﻧﮕﺎه اﯾﺎم ﮐﻮدﮐﯽ آﻧﺎن ﺑﺎﺷﺪ را ﺗﻘﺪﯾﺮ‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺑﺴﯿﺎری از ﻣﺮﺑﯿﺎن و ﺻﺎﺣﺐ ﻧﻈﺮان ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ای ﮐﺎش داﻣﺎن ﻃﺒﯿﻌﺖ اوﻟﯿﻦ‬ ‫ﻣﺪرﺳﻪ ﮐﻮدﮐﺎن ﻗﺮار ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ ﺗﺎ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯿﮫﺎی ﻓﮑﺮی و ﻗﻮای ذھﻨﯽ آﻧﺎن ﺑﺎ ﺣﻘﺎﯾﻖ ھﺴﺘﯽ‬ ‫ﺳﺎزﮔﺎر و ھﻤﺎھﻨﮓ ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬وﻟﯽ اﯾﻦ آرزوﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺤﻘﻖ ﺷﺪن آن در ﻋﺼﺮ ﺣﺎﺿﺮ‪،‬‬ ‫ﻣﺸﮑﻞ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ ‪.١‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﺑﺎدﯾﻪ ﺑﻨﯽ ﺳﻌﺪ زﺑﺎن ﻓﺼﯿﺢ ﻋﺮﺑﯽ را آﻣﻮﺧﺖ و از ﻓﺼﯿﺢﺗﺮﯾﻦ ﻣﺮدم‬ ‫ﺷﺪ و ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﮐﺴﯽ را از ﺗﻮ ﻓﺼﯿﺢﺗﺮ ﻧﺪﯾﺪهام‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬آری ﻣﻦ‬ ‫ﻗﺮﯾﺸﯽ ھﺴﺘﻢ و در ﻗﺒﯿﻠﮥ ﺑﻨﯽﺳﻌﺪ ﺷﯿﺮ ﺧﻮردهام ‪.٢‬‬ ‫ﺣﺎدﺛﮥ ﺷﻖ ﺻﺪر ﮐﻪ ﺑﺮای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ در زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﻣﯿﺎن ﺧﯿﻤﻪھﺎی ﺑﻨﯽﺳﻌﺪ زﻧﺪﮔﯽ‬ ‫ﻣﯽﮐﺮدرخ داد‪ ،‬از ﻣﻘﺪﻣﺎت ﻧﺒﻮت و از دﻻﺋﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ اﻧﺘﺨﺎب وی ﺑﺮای ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖ‬ ‫ﻣﮫﻤﯽ اﺳﺖ ‪.٣‬‬ ‫اﻣﺎم ﻣﺴﻠﻢ در ﺻﺤﯿﺢ ﺧﻮد‪ ،‬ﺣﺎدﺛﻪ ﺷﻖ ﺻﺪر را ﮐﻪ در ﮐﻮدﮐﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ر خ‬ ‫داده اﺳﺖ از اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﭼﻨﯿﻦ رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪» :‬ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ آﻣﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ‬ ‫او ﺑﺎ ﺑﭽﻪھﺎ ﺑﺎزی ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬او را ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﺧﻮاﺑﺎﻧﺪ؛ ﺳﯿﻨﻪاش را ﺷﮑﺎﻓﺖ و ﻗﻠﺐ او‬ ‫را در آورد و از آن‪ ،‬ﻟﺨﺘﻪ ﺧﻮن ﺳﯿﺎه رﻧﮓ را ﺑﯿﺮون ﮐﺸﯿﺪ و ﮔﻔﺖ اﯾﻦ اﺳﺖ ﺑﮫﺮه ﺷﯿﻄﺎن‬ ‫‪ -١‬ﻓﻘﻪ اﻟﺴﯿﺮة‪ ،‬ص ‪.۶۱ ،۶۰‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺮوض اﻻﻧﻒ‪ ،‬ﺳﮫﯿﻠﯽ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۱۸۸‬‬ ‫‪ -٣‬ﻓﻘﻪ اﻟﺴﯿﺮة‪ ،‬ﺑﻮﻃﯽ‪ ،‬ص ‪.۴۷‬‬

‫ﺑﺨﺶ اول‪ :‬ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ وﻗﺎﯾﻊ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻗﺒﻞ از ﺑﻌﺜﺖ‬

‫‪٩١‬‬

‫از ﺗﻮ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻗﻠﺐ او را در ﻃﺸﺘﯽ ﻃﻼﯾﯽ ﺑﺎ آب زﻣﺰم ﺷﺴﺖ و ﺳﭙﺲ آن را ﺳﺮ ھﻢ ﮐﺮد و‬ ‫در ﺟﺎﯾﺶ ﻗﺮار داد‪ .‬ﺑﭽﻪھﺎ ﺑﻪ ﺳﻮی ﻣﺎدرش )ﺣﻠﯿﻤﻪ( دوﯾﺪﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺸﺘﻪ‬ ‫ﺷﺪ‪ .‬آﻧﺎن ﺑﻪ ﺳﻮی ﻣﺤﻤﺪ ﺷﺘﺎﻓﺘﻨﺪ و او را در ﺣﺎﻟﯽ ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ رﻧﮓ ﭼﮫﺮهاش ﭘﺮﯾﺪه ﺑﻮد‪.‬‬ ‫اﻧﺲ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﻣﻦ اﺛﺮ ﭘﺎرﮔﯽ را در ﺳﯿﻨﮥ رﺳﻮل ﺧﺪا ﻣﯽدﯾﺪم ‪.١‬‬ ‫ﺷﮑﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﭘﺎک ﮐﺮدن ﻗﻠﺐ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج از ﺑﮫﺮۀ ﺷﯿﻄﺎن‪ ،‬ﻣﻘﺪﻣﻪای ﺑﺮای‬ ‫ﻧﺒﻮت و ﻧﻮﻋﯽ آﻣﺎدﮔﯽ ﺑﺮای ﻣﺼﻮﻧﯿﺖ ازﺷﺮ ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻏﯿﺮ اﻟﻠﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﺲ در دل ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫ﭼﯿﺰی ﺟﺰ ﺗﻮﺣﯿﺪ ﺧﺎﻟﺺ ﺟﺎی ﻧﻤﯽﮔﺮﻓﺖ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺣﻮادث ﮐﻮدﮐﯽاش ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ‬ ‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬آن ﺣﻀﺮت ھﯿﭻ ﮔﺎه ﻣﺮﺗﮑﺐ ﮔﻨﺎھﯽ ﻧﺸﺪ و ﺑﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺖﭘﺮﺳﺘﯽ رواج داﺷﺖ‪،‬‬ ‫ً‬ ‫وﻟﯽ اﺻﻼ ﺑﺮای ﻏﯿﺮ اﻟﻠﻪ ﺳﺠﺪه ﻧﮑﺮد ‪.٢‬‬ ‫دﮐﺘﺮ ﺑﻮﻃﯽ ﺣﮑﻤﺖ ﻣﺎﺟﺮای ﺷﻖ ﺻﺪر را ﭼﻨﯿﻦ ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ :‬ﺣﮑﻤﺖ اﯾﻦ ﮐﺎر‪،‬‬ ‫آﺷﮑﺎر ﮐﺮدن اﻣﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ و اﯾﺠﺎد زﻣﯿﻨﻪ از ﮐﻮدﮐﯽ ﺑﺎ وﺳﺎﯾﻞ ﻣﺎدی ﺑﺮای ﻋﺼﻤﺖ و وﺣﯽ‬ ‫ﺑﻮده اﺳﺖ ﺗﺎ اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﺮدم ﺑﮫﺘﺮ ﺑﻪ او اﯾﻤﺎن ﺑﯿﺎورﻧﺪ و رﺳﺎﻟﺖ او را ﺗﺼﺪﯾﻖ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻣﺎﺟﺮای ﺷﻖ ﺻﺪر در واﻗﻊ ﻋﻤﻠﯽ ﺟﺮاﺣﯽ و ﻣﻌﻨﻮی ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ اﯾﻦ ﺷﮑﻞ ﻣﺎدی‬ ‫ﻣﺤﺴﻮس را ﺑﻪ ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺖ ﺗﺎ ﻣﺮدم اﻋﻼن اﻟﮫﯽ را ﺑﮫﺘﺮ درک ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ‪ .٣‬ﺑﯿﺮون آوردن‬ ‫ﻟﺨﺘﻪ ﺧﻮن ﺑﺮای اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ از ﺣﺎﻻت و ﺑﺎزﯾﮫﺎی ﺑﯿﮫﻮده ﮐﻮدﮐﯽ اﺟﺘﻨﺎب‬ ‫ﺑﻮرزد و ﺑﻪ وﯾﮋﮔﯽھﺎی ﺟﺪﯾﺖ و ﻗﺎﻃﻌﯿﺖ وﺗﻮازن و دﯾﮕﺮ ﺻﻔﺘﮫﺎی ﻣﺮداﻧﮕﯽ ﻣﺘﺼﻒ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ھﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﺎﺟﺮا ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﻋﻨﺎﯾﺖ و ﺗﻮﺟﻪ ﺧﺪا در اﻣﺮ ﺣﻔﺎﻇﺖ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ‪.٤‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻌﺪ از وﻓﺎت ﻣﺎدرش‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﮐﻔﺎﻟﺖ ﺟﺪ و ﻋﻤﻮی ﺑﺰرﮔﻮارش ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد‬

‫ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﺷﺶ ﺳﺎل ﺳﻦ داﺷﺖ ﮐﻪ ﻣﺎدرش در ﻣﻨﻄﻘﻪ »اﺑﻮا« واﻗﻊ ﺑﯿﻦ ﻣﮑﻪ و ﻣﺪﯾﻨﻪ‬ ‫درﮔﺬﺷﺖ‪ .‬او ﺑﺮای دﯾﺪار داﯾﯽھﺎﯾﺶ‪ ،‬ﺑﻨﯽ ﻋﺪی اﺑﻦ ﻧﺠﺎر‪ ،‬رﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ھﻨﮕﺎم ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ‬ ‫ﺳﻮی ﻣﮑﻪ زﻧﺪﮔﯽ را ﺑﺪرود ﮔﻔﺖ ‪ ٥‬و در ھﻤﺎﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﺧﺎک ﺳﭙﺮده ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﻣﺮگ ﻣﺎدر‪،‬‬ ‫ﭘﺪر ﺑﺰرﮔﺶ ﯾﻌﻨﯽ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ او را ﺑﻪ ﻋﮫﺪه ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺗﺤﺖ‬ ‫ﮐﻔﺎﻟﺖ و ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ او زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﻧﻤﻮد‪ .‬ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ او را ﺑﺮ ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﻮد ﯾﻌﻨﯽ ﻋﻤﻮھﺎی‬ ‫‪ -١‬ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻻﯾﻤﺎن‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪ ،۴۵‬ﺷﻤﺎره ‪.۲۵۹‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ اﻟﺼﺤﯿﺤﺔ‪ ،‬ﻋﻤﺮی‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۱۰۴‬‬ ‫‪ -٣‬ﻓﻘﻪ اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬ص ‪.۴۷‬‬ ‫‪ -٤‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﯽ ﻓﺎرس‪ ،‬ص ‪.۱۰۷ - ۱۰۶‬‬ ‫‪ -٥‬اﻟﺴﯿﺮه اﺑﻦ ھﺸﺎم‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۱۶۸‬‬

‫‪٩٢‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺗﺮﺟﯿﺢ ﻣﯽداد‪ .‬اوﻣﺮد ﺑﺎ ھﯿﺒﺘﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ھﯿﭻ ﮐﺪام از ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ ﺑﺮ زﯾﺮاﻧﺪاز او‬ ‫ﻧﻤﯽﻧﺸﺴﺘﻨﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﻣﺤﻤﺪ روی زﯾﺮاﻧﺪاز ﺟﺪش ﻣﯽﻧﺸﺴﺖ‪ .‬ﻋﻤﻮھﺎﯾﺶ ﺗﻼش ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ‬ ‫او را از ﻧﺸﺴﺘﻦ روی زﯾﺮاﻧﺪاز ﭘﺪرﺷﺎن ﻣﻨﻊ ﺑﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﭘﺪر ﺑﺰرگ ﻣﯽﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺎ او ﮐﺎری‬ ‫ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ‪ .‬ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ﻧﺸﺎﻧﻪھﺎی ﺧﯿﺮ را در ﺳﯿﻤﺎی ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺸﺎھﺪه ﻣﯽﮐﺮد و‬ ‫ﻣﯽداﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ زودی ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺑﺰرﮔﯽ ﺧﻮاھﺪ داﺷﺖ ‪ .١‬ﭘﺪر ﺑﺰرگ‪ ،‬او را ﺧﯿﻠﯽ دوﺳﺖ‬ ‫ﻣﯽداﺷﺖ و ھﺮ ﮐﺎری ﺑﻪ او ﻣﺤﻮل ﻣﯽﻧﻤﻮد‪ ،‬آﺛﺎر ﺧﯿﺮ و ﺑﺮﮐﺖ را ﻣﺸﺎھﺪه ﻣﯽﻧﻤﻮد‪ .‬روزی‬ ‫او را ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺷﺘﺮی ﻓﺮﺳﺘﺎد ﻣﺪﺗﯽ ﮔﺬﺷﺖ و از ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺒﺮی ﻧﺸﺪ‪ ،‬آن ﮔﺎه ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ‬ ‫در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﮐﻌﺒﻪ را ﻃﻮاف ﻣﯽﻧﻤﻮد ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽﮔﻔﺖ‪.٢ :‬‬ ‫رب‬

‫رد‬

‫راﻛﺒﯽ‬

‫ﳏﻤﺪا‬

‫رده‬

‫ﻟﯽ‬

‫واﺻﻨﻊ‬

‫ﻋﻨﺪی‬

‫ﻳﺪا‬

‫»ﭘﺮوردﮔﺎرا! ﺳﻮارم‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬را ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﺮﮔﺮدان و در ﺣﻖ ﻣﻦ ﻟﻄﻒ ﮐﻦ«‪.‬‬ ‫ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺮﮔﺸﺖ و ﺷﺘﺮ را آورد‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻓﺮزﻧﺪم! ﻣﻦ‬

‫ھﻤﺎﻧﻨﺪ زﻧﺎن ﺑﺮاﯾﺖ ﻧﮕﺮان ﺷﺪم ‪.٣‬‬

‫در ﺳﻦ ھﺸﺖ ﺳﺎﻟﮕﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ درﮔﺬﺷﺖ و ﻓﺮزﻧﺪش‪ ،‬اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ‪ ،‬را‬ ‫در ﻣﻮرد او ﺳﻔﺎرش ﻧﻤﻮد‪ .‬از آن ﭘﺲ اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ او را ﺑﻪ ﻋﮫﺪه ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﺎ او‬ ‫ﻣﮫﺮﺑﺎﻧﯽ ﻣﯽﻧﻤﻮد ‪.٤‬‬ ‫اﻗﺘﻀﺎی ﺣﮑﻤﺖ اﻟﮫﯽ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﯾﺘﯿﻢ ﺑﺎﺷﺪ و ﺗﻨﮫﺎ ﻣﻮرد ﻋﻨﺎﯾﺖ و ﺗﻮﺟﻪ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﻗﺮار ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬ﺑﻪ دور از دﺳﺘﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای راھﻨﻤﺎﯾﯽ او ﺗﻼش ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و ﻣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫رﻓﺎه او ﮐﻤﮏ ﮐﻨﺪ‪ ،‬رﺷﺪ ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺷﯿﻔﺘﮥ ﻣﺎل و ﻣﻘﺎم ﻧﮕﺮدد و از رﯾﺎﺳﺖ و رھﺒﺮی ﻣﺘﺄﺛﺮ‬ ‫ﻧﺸﻮد ﺗﺎ ﺗﻘﺪس ﻧﺒﻮت ﺑﺮای ﻣﺮدم ﺑﺎ ﻣﻘﺎﻣﮫﺎی دﻧﯿﻮی ﻣﺸﺘﺒﻪ ﻧﮕﺮدد و اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺮدم ﭼﻨﯿﻦ‬ ‫ﻧﭙﻨﺪارﻧﺪ ﮐﻪ ھﺪف وی از ادﻋﺎی ﻧﺒﻮت‪ ،‬رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﻣﺎل و ﻣﻘﺎم اﺳﺖ ‪ .٦ ،٥‬ﻣﺼﯿﺒﺖھﺎﯾﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج از دوران ﮐﻮدﮐﯽ ﺑﺎ آن ﻣﻮاﺟﻪ ﮔﺮدﯾﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ وﻓﺎت ﭘﺪر و ﻣﺤﺮوم ﺷﺪن از‬ ‫‪ -١‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﻮ ﻓﺎرس‪ ،‬ص ‪.۱۰۱‬‬ ‫‪ -٢‬ﺻﺤﯿﺢ اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬ﻋﻠﯽ‪ ،‬ص ‪.۵۶‬‬ ‫‪ -٣‬اﺧﺮﺟﻪ اﻟﻄﺒﺮاﻧﯽ ﻓﯽ اﻟﮑﺒﯿﺮ ‪ ۵۵۲۴ :‬و ﺻﺤﺤﻪ اﺑﺮاھﯿﻢ اﻟﻌﻠﯽ ﻓﯽ ﺻﺤﯿﺢ اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬ص ‪.۵۶‬‬ ‫‪ -٤‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﯽ ﻓﺎرس‪ ،‬ص ‪.۱۰۱‬‬ ‫‪ -٥‬ﻣﺪﺧﻞ ﻟﻔﮫﻢ اﻟﺴﯿﺮة‪ ،‬اﻟﯿﺤﯿﯽ‪ ،‬ص ‪.۱۹۱‬‬ ‫‪ -٦‬ﻓﻘﻪ اﻟﺴﯿﺮة‪ ،‬ﺑﻮﻃﯽ‪ ،‬ص ‪.۴۶‬‬

‫ﺑﺨﺶ اول‪ :‬ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ وﻗﺎﯾﻊ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻗﺒﻞ از ﺑﻌﺜﺖ‬

‫‪٩٣‬‬

‫ﻣﮫﺮ ﻣﺎدری و وﻓﺎت ﭘﺪر ﺑﺰرﮔﺶ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺎرھﺎ ﻃﻌﻢ ﻏﻢ را ﺑﭽﺸﺪ و اﯾﻦ ﻣﺼﯿﺒﺖھﺎ او‬ ‫را ﻣﮫﺮﺑﺎن و دارای درﮐﯽ ﻋﻈﯿﻢ ﻧﻤﻮده ﺑﻮد؛ زﯾﺮا ﻏﻢ و اﻧﺪوه‪ ،‬آﻻﯾﺸﮫﺎ و ﭼﺮکھﺎی‬ ‫ﺳﻨﮕﺪﻟﯽ و ﺗﮑﺒﺮ و ﻏﺮور را از ﻗﻠﺐ و وﺟﻮد اﻧﺴﺎن ﻣﯽزداﯾﺪ و او را ﻣﮫﺮﺑﺎنﺗﺮ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬ ‫در ﮔﺬﺷﺖ ﭘﺪر وﻣﺎدرش در دھﻪ ﺑﯿﺴﺖ ﺑﮫﺎر زﻧﺪﮔﯽ آﻧﺎن‪ ،‬ﺑﺮ اﺛﺮ ﻻﻏﺮی و ﻧﺎﺗﻮاﻧﯽ‬ ‫ﺟﺴﻤﯽ و ﯾﺎ ﻧﺎﺷﯽ از ﺑﯿﻤﺎری ﺧﺎﺻﯽ ﻧﺒﻮد؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ آﻧﮫﺎ را ﭘﺲ از اﯾﻨﮑﻪ وﻇﯿﻔﻪ ﺧﻮد‬ ‫را اﻧﺠﺎم دادﻧﺪ از ﺟﮫﺎن ﺑﺮد ﺗﺎ ھﺮ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﭘﺪر و ﻣﺎدرش ﯾﺎ ﯾﮑﯽ از آﻧﮫﺎ را از دﺳﺖ‬ ‫ﻣﯽدھﺪ و ﯾﺘﯿﻢ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ را اﻟﮕﻮی ﺧﻮد ﻗﺮار ﺑﺪھﺪ و ﺑﺮای اﯾﻨﮑﻪ ادب و اﺧﻼق‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻨﮑﻪ ﯾﺘﯿﻢ ﺑﻮد دﻟﯿﻠﯽ ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﺮﺑﯿﺖ و ﭘﺮورش او را ﺑﻪ‬ ‫ﻋﮫﺪه ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ او را ﯾﺘﯿﻢ ﮔﺮداﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ارادهای ﻗﻮی و ﻣﺼﻤﻢ و ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ‬ ‫در ﮐﺎرھﺎﯾﺶ ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﺗﮑﯿﻪ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬رﺷﺪ ﮐﻨﺪ و ﻧﯿﺰ ﺗﺎ ﭘﺪر و ﻣﺎدرش ھﯿﭻ اﺛﺮی در دﻋﻮت‬ ‫او ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ‪ ١‬و ﺗﺎ دﺳﺖ اﻧﺴﺎﻧﯽ در ﺗﺮﺑﯿﺖ و ﺗﻮﺟﯿﻪ او دﺧﺎﻟﺘﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﺗﻨﮫﺎ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺮﺑﯽ او ﺑﺎﺷﺪ و ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ از ﻣﻔﺎھﯿﻢ و ﺳﻨﺖھﺎی ﺟﺎھﻠﯿﺖ ﭼﯿﺰی را ﻓﺮا ﻧﮕﯿﺮد و‬ ‫ﭼﯿﺰی ﺑﻪ او ﺗﻠﻘﯿﻦ ﻧﺸﻮد؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺗﻨﮫﺎ از ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺮزاﻧﻪ و آ ﮔﺎه آﻣﻮزش ﺑﺒﯿﻨﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﺪر‬ ‫ﺑﺰرگ و ﻋﻤﻮﯾﺶ را ﺑﺮای ﺗﮫﯿﻪ و ﺗﺪارک اﻣﻮر ﻣﺎدی زﻧﺪﮔﯽاش ﺑﺮﮔﻤﺎﺷﺖ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﺗﺮﺑﯿﺖ رواﻧﯽ و اﺧﻼﻗﯽ و ﻓﮑﺮی او ﺑﺮ اﺛﺮ ﻋﻨﺎﯾﺖ اﻟﮫﯽ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ ‪.٢‬‬ ‫ﭼﻮﭘﺎﻧﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ‪ ،‬ﻓﺮدی ﺗﻨﮕﺪﺳﺖ و ﻓﻘﯿﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺮای اﯾﻨﮑﻪ ﮐﻤﮑﯽ ﺑﻪ ﻋﻤﻮﯾﺶ‬ ‫ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﭼﺮاﻧﯿﺪن ﮔﻮﺳﻔﻨﺪاﻧﺶ ﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬او در ﻣﻮرد ﺧﻮد ودﯾﮕﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﻓﺮﻣﻮده‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﭼﺮاﻧﯿﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﺳﻨﯿﻦ ﻧﻮﺟﻮاﻧﯽ ﺑﺮای ﻣﺮدم ﻣﮑﻪ‬ ‫ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﻣﯽﭼﺮاﻧﺪ و ﻣﺰدش را درﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬در ﺣﺪﯾﺚ ﺻﺤﯿﺢ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ھﯿﭻ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮی را ﻣﺒﻌﻮث ﻧﮑﺮد ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﭼﺮاﻧﯿﺪه‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬اﺻﺤﺎب ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ‪ :‬ﺷﻤﺎ ھﻢ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﭼﺮاﻧﯿﺪهاﯾﺪ؟ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻣﻦ ﺑﺮای اھﻞ ﻣﮑﻪ در‬ ‫ﻗﺒﺎل ﭼﻨﺪ ﻗﯿﺮاط‪ ،‬ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﻣﯽﭼﺮاﻧﯿﺪم« ‪ .٣‬ﭼﺮاﻧﯿﺪن ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ آراﻣﺸﯽ را ﮐﻪ وﺟﻮد‬ ‫ﺑﺰرﮔﻮار او ﻧﯿﺎز داﺷﺖ‪ ،‬ﻓﺮاھﻢ ﻣﯽﻧﻤﻮد و ﻓﺮﺻﺖ ﺑﮫﺮهﻣﻨﺪی از زﯾﺒﺎﯾﯽ ﺻﺤﺮا را در اﺧﺘﯿﺎر‬ ‫‪ -١‬رﺳﺎﺋﻞ اﻻﻧﺒﯿﺎء‪ ،‬ﻋﻤﺮ اﺣﻤﺪ‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪.۲۰‬‬ ‫‪ -٢‬ﻓﻘﻪ اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬ﻏﻀﺒﺎن‪ ،‬ص ‪.۸۵ ،۸۴‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﺒﺨﺎری‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻻﻃﻌﻤﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۹‬ص ‪ ،۴۸۸‬ﺷﻤﺎره ‪.۲۲۶۲‬‬

‫‪٩٤‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫او ﻗﺮار ﻣﯽداد و ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ ﻣﻈﺎھﺮ ﺷﮑﻮه ﺧﺪاوﻧﺪی در ﭘﮫﻨﺎی ﺟﮫﺎن آﻓﺮﯾﻨﺶ ﭼﺸﻢ‬ ‫ﺑﺪوزد و ﻧﯿﺰ در آراﻣﺶ ﺷﺐ و در ﭘﺮﺗﻮ ﻣﺎه و در ﻣﯿﺎن ﻧﺴﯿﻢ درﺧﺘﺎن ﻓﺮﺻﺖ ﻣﻨﺎﺟﺎت را‬ ‫ﺑﺮای او ﻓﺮاھﻢ ﻣﯽﻧﻤﻮد‪ .‬ﺷﺒﺎﻧﯽ ﺑﺮای آن ﺣﻀﺮت ﻧﻮﻋﯽ ﺗﺮﺑﯿﺖ رواﻧﯽ ﺑﻮد؛ زﯾﺮا ﺑﺮدﺑﺎری و‬ ‫ﺷﮑﯿﺒﺎﯾﯽ و ﻣﮫﺮﺑﺎﻧﯽ و ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﺎﺗﻮان و ﮐﺎوش ﺑﺮای ﯾﺎﻓﺘﻦ ﺟﺎھﺎی ﺳﺮﺳﺒﺰ و دوری از‬ ‫ﻣﻮاﻗﻊ ﻧﺎﺑﻮدی و ﺗﺮس‪ ،‬ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ در زﻧﺪﮔﯽ دور از ﺑﯿﺎﺑﺎن ﺑﻪ دﺳﺖ ﻧﻤﯽآﯾﻨﺪ ‪.١‬‬ ‫ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﭼﺮاﻧﯿﺪن رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج ﻣﻮﺟﺐ ﮔﺮدﯾﺪ ﺗﺎ اﺣﺎدﯾﺜﯽ را ﺑﯿﺎن دارﻧﺪ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﯽﺑﺎﯾﺴﺖ ﺑﺎ ﺣﯿﻮاﻧﺎت ﺑﻪ ﻧﯿﮑﯽ رﻓﺘﺎر ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ‪ .٢‬ﭘﺲ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﭼﺮاﻧﯿﺪن اﯾﺸﺎن‬ ‫ﺗﻤﺮﯾﻨﯽ ﺑﻮد ﺑﺮای ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ اﻣﻮر ﻣﻠﺘﮫﺎ و ﻓﺮﺻﺘﯽ ﺑﻮد ﺑﺮای ﻓﺮاﮔﯿﺮی ﺧﺼﻠﺖھﺎی زﯾﺮ‪:‬‬ ‫‪ -1‬ﺻﺒﺮ‪ :‬ﻓﺮدی ﮐﻪ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﻣﯽﭼﺮاﻧﺪ از ﻃﻠﻮع ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﺗﺎ ﻏﺮوب ﺻﺒﺮ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ؛‬ ‫زﯾﺮا ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ آھﺴﺘﻪ آھﺴﺘﻪ ﻣﯽﺧﻮرد ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﭼﻮﭘﺎن ﺑﻪ ﺻﺒﺮ و ﺗﺤﻤﻞ ﻧﯿﺎز دارد‬ ‫و ﺗﺮﺑﯿﺖ اﻧﺴﺎن ﻧﯿﺰ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ ‪.٣‬‬ ‫ﭼﻮﭘﺎن‪ ،‬در ﻗﺼﺮی ﺑﺎﺷﮑﻮه و در ﻧﺎز و ﻧﻌﻤﺖ زﻧﺪﮔﯽ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ در ﻓﻀﺎﯾﯽ ﺑﻪ‬ ‫ﺷﺪت ﮔﺮم ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﺷﺒﻪ ﺟﺰﯾﺮه ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﮐﻪ ﺧﯿﻠﯽ ﮔﺮم اﺳﺖ زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮد را‬ ‫ﺳﭙﺮی ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﻟﺬا ﭼﻮﭘﺎن ﺑﻪ آب ﻓﺮاوان ﻧﯿﺎز دارد ﺗﺎ ﺗﺸﻨﮕﯽاش را رﻓﻊ ﻧﻤﺎﯾﺪ و او ﺟﺰ‬ ‫ً‬ ‫ﺳﺨﺘﯽ در زﻧﺪﮔﯽ و ﻏﺬای ﺧﺸﮏ ﭼﯿﺰی ﻧﻤﯽﯾﺎﺑﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺎ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺗﺤﻤﻞ اﯾﻦ‬ ‫ﺷﺮاﯾﻂ ﺳﺨﺖ وادار ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺑﻪ آن اﻧﺲ ﻣﯽﮔﯿﺮد و ﺻﺒﺮ را ﭘﯿﺸﻪ ﻣﯽﺳﺎزد ‪.٤‬‬ ‫‪ -2‬ﻓﺮوﺗﻨﯽ‪ :‬ﯾﮑﯽ از ﺧﺼﻠﺖھﺎی ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ ﮐﻪ ﭼﻮﭘﺎن ﻓﺮا ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬ﺗﻮاﺿﻊ و ﻓﺮوﺗﻨﯽ‬ ‫اﺳﺖ؛ زﯾﺮا وﻇﯿﻔﮥ ﭼﻮﭘﺎن ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﺧﺪﻣﺖ رﺳﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان و ﻧﻈﺎرت‬ ‫و ﻣﻮاﻇﺒﺖ آﻧﺎن ﺑﻪ ھﻨﮕﺎم زاﯾﯿﺪن و ﭘﺎﺳﺪاری از آﻧﺎن و ﺧﻮاﺑﯿﺪن در ﮐﻨﺎر‬ ‫ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان و ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﺑﺎ ادرار و ﺳﺮﮔﯿﻦ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان آﻟﻮده ﺷﺪن ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ‬ ‫ﺗﮑﺒﺮ و ﺧﻮد ﺑﺰرگ ﺑﯿﻨﯽ از وﺟﻮد ﭼﻮﭘﺎن رﺧﺖ ﻣﯽﺑﻨﺪد و ﺧﺼﻠﺖ ﻓﺮوﺗﻨﯽ و‬ ‫ﺗﻮاﺿﻊ ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ آن ﻣﯽﮔﺮدد ‪ .٥‬در ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ھﺮ ﮐﺲ ﺑﻪ اﻧﺪازه داﻧﻪ ﺧﺮدﻟﯽ ﺗﮑﺒﺮ در دل داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وارد ﺑﮫﺸﺖ‬ ‫‪ -١‬ﻣﺤﻤﺪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ اﻟﺼﺎدق ﻋﺮﺟﻮن‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۱۷۷‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ اﻟﺼﺤﯿﺤﺔ‪ ،‬ﻋﻤﺮی‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۱۰۶‬‬ ‫‪ -٣‬ﻣﺪﺧﻞ ﻟﻔﮫﻢ اﻟﺴﯿﺮة‪ ،‬اﻟﯿﺤﯿﯽ‪ ،‬ص ‪.۱۲۴‬‬ ‫‪ -٤‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﯽ ﻓﺎرس‪ ،‬ص ‪.۱۱۵ ،۱۱۴‬‬ ‫‪ -٥‬ھﻤﺎن‪.‬‬

‫ﺑﺨﺶ اول‪ :‬ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ وﻗﺎﯾﻊ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻗﺒﻞ از ﺑﻌﺜﺖ‬

‫‪٩٥‬‬

‫ﻧﺨﻮاھﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﺮدی ﮔﻔﺖ‪ :‬ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﮐﺴﯽ دوﺳﺖ دارد ﮐﻪ ﻟﺒﺎس ﺧﻮب‬ ‫ﺑﭙﻮﺷﺪ؟ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ زﯾﺒﺎﺳﺖ و زﯾﺒﺎﯾﯽ را دوﺳﺖ دارد‪ .‬ﺗﮑﺒﺮ ﯾﻌﻨﯽ ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺘﻦ‬ ‫ﺣﻖ و ﺗﺤﻘﯿﺮ ﻣﺮدم« ‪.١‬‬ ‫ً‬ ‫‪ -3‬ﺷﺠﺎﻋﺖ‪ :‬ﻣﻌﻤﻮﻻ ﭼﻮﭘﺎن ﺑﺎ ﺣﯿﻮاﻧﺎت وﺣﺸﯽ و درﻧﺪه ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ‬ ‫در ﺣﺪ زﯾﺎدی ﺷﺠﺎع ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﺪ درﻧﺪﮔﺎن را از درﯾﺪن ﮔﻮﺳﻔﻨﺪاﻧﺶ ﺑﺎز دارد ‪.٢‬‬

‫‪ -4‬ﻣﮫﺮﺑﺎﻧﯽ و ﻋﻄﻮﻓﺖ‪ :‬ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان اﮔﺮ ﺑﯿﻤﺎر ﺷﻮﻧﺪ ﯾﺎ دﺳﺖ و ﭘﺎی ﮔﻮﺳﻔﻨﺪی ﺑﺸﮑﻨﺪ‬ ‫ﯾﺎ ﻣﺸﮑﻠﯽ ﺑﺮای آﻧﮫﺎ ﭘﯿﺶ ﺑﯿﺎﯾﺪ ﻧﺎﮔﺰﯾﺮ ﭼﻮﭘﺎن ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺘﺎری آﻧﮫﺎ ﻣﯽﭘﺮدازد و ﻧﺴﺒﺖ‬ ‫ﺑﻪ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان ﻣﮫﺮﺑﺎن ﻣﯽﺷﻮد و ھﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺣﯿﻮاﻧﺎت ﻣﮫﺮﺑﺎن ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎ اﻧﺴﺎﻧﮫﺎ‬ ‫ﻣﮫﺮﺑﺎنﺗﺮ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد ﺑﻪ وﯾﮋه اﮔﺮ آن ﻓﺮد از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮای راھﻨﻤﺎﯾﯽ اﻧﺴﺎنھﺎ‬ ‫وﻧﺠﺎﺗﺸﺎن از آﺗﺶ ﺟﮫﻨﻢ و ﺳﻌﺎدت آﻧﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮی ﻣﺒﻌﻮث ﺷﻮد ‪.٣‬‬ ‫ً‬ ‫‪ -5‬ﮐﺴﺐ درآﻣﺪ از ﻃﺮﯾﻖ ﺗﻼش و ﮐﻮﺷﺶ‪ :‬ﯾﻘﯿﻨﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ را از‬ ‫ﭼﺮاﻧﯿﺪن ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان ﺑﯽﻧﯿﺎز ﺳﺎزد‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﺑﻪ او و اﻣﺘﺶ ﻟﺬت اﺳﺘﻔﺎده‬ ‫ﻧﻤﻮدن از ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺗﻼش و زﺣﻤﺘﺸﺎن را ﺑﭽﺸﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ وﯾﮋه ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺐ دﻋﻮت‬ ‫اﺳﺖ ﺑﺎﯾﺪ از آﻧﭽﻪ ﻣﺮدم دارﻧﺪ ﺑﯽﻧﯿﺎز ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺎ دﻋﻮﺗﺶ ﺑﺮ آﻧﺎن ﻣﺘﮑﯽ ﻧﺒﺎﺷﺪ؛‬ ‫زﯾﺮا ھﺮ ﮔﺎه از ﻣﺮدم ﺑﯽﻧﯿﺎز ﺑﺎﺷﺪ ارزش اوھﻤﭽﻨﺎن ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ و ﺟﺎﯾﮕﺎه‬ ‫ﺑﻠﻨﺪی ﺧﻮاھﻨﺪ داﺷﺖ و ﮐﺎرش ﺧﺎﻟﺼﺎﻧﻪ ﺑﺮای ﺧﺪا اﻧﺠﺎم ﻣﯽﮔﯿﺮد و ﺷﺒﮫﮥ‬ ‫ﮐﺎﻓﺮان ﺳﺘﻤﮕﺮ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻣﺮدم ﭼﻨﯿﻦ واﻧﻤﻮد ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ھﺪف ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان از‬ ‫دﻋﻮﺗﺸﺎن رﺳﯿﺪن ﺑﻪ اھﺪاف دﻧﯿﻮی ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺮدود ﻣﯽﮔﺮدد ‪.٤‬‬ ‫َ ُ ٓ ْ َ ۡ َ َ َ ۡ َ َ َ َّ َ َ ۡ َ َ َ ۡ َ َ ٓ َ َ َ َ ُ َ َ ُ َ ۡ ۡ َ ٓ‬ ‫ُ‬ ‫ِ��اء ِ�‬ ‫﴿قالوا أ ِ‬ ‫جئتنا �ِ لفِتنا �ما وجدنا عليهِ ءاباءنا وت�ون لكما ٱلك ِ‬ ‫َۡ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ ۡ‬ ‫ۡ َ‬ ‫ٱ� ِ‬ ‫�ض َوما � ُن لك َما ب ِ ُمؤ ِمن ِ�‪] ﴾٧٨‬ﯾﻮﻧﺲ‪.[۷۸ :‬‬

‫»ﮔﻔﺘﻨﺪ‪) :‬ای ﻣﻮﺳﯽ!( آﯾﺎ ﺑﻪ ﭘﯿﺶ ﻣﺎ آﻣﺪهای ﺗﺎ ﻣﺎ را از ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ ﻣﻨﺼﺮف ﮔﺮداﻧﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﭘﺪران و ﻧﯿﺎﮐﺎن ﺧﻮد را ﺑﺮ آن دﯾﺪه و ﯾﺎﻓﺘﻪاﯾﻢ و ﻣﯽﺧﻮاھﯿﺪ ﺑﺰرﮔﯽ در زﻣﯿﻦ ﺑﺮای ﺷﻤﺎ‬ ‫دو ﻧﻔﺮ ﺑﺎﺷﺪ؟ ﻣﺎ ﺑﻪ ھﯿﭻ وﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ اﯾﻤﺎن ﻧﻤﯽآورﯾﻢ«‪.‬‬ ‫‪ -١‬ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ش ‪.۱‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﯽ ﻓﺎرس‪ ،‬ص ‪.۱۱۴‬‬ ‫‪ -٣‬ﻣﺪﺧﻞ ﻟﻔﮫﻢ اﻟﺴﯿﺮة‪ ،‬ص ‪.۱۲۷‬‬ ‫‪ -٤‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۱۳۷‬‬

‫‪٩٦‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫اﯾﻦ ﺑﻮد ﺳﺨﻦ ﻓﺮﻋﻮن ﺑﻪ ﻣﻮﺳﯽ و از آن ﺟﺎ ﮐﻪ ﺻﺤﺒﺖ دﻧﯿﺎ و اﻣﻮال آن ﺑﺮ ﻋﻘﻠﮫﺎﯾﺸﺎن‬ ‫ﭼﯿﺮه ﺑﻮد ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽﭘﻨﺪاﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ھﺮ اﻧﺪﯾﺸﻪ و ھﺮ ﺣﺮﮐﺖ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ دﻧﯿﺎ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬و ﭼﻮن‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﺑﻪ اﯾﻦ اﻣﻮر ﻧﯿﺎزی ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﻗﻮاﻣﺸﺎن ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ ۡ َ ٓ َ ۡ َ ُ ُ ۡ َ َ ۡ َ ً ۡ َ ۡ َ َّ َ َ‬ ‫� ٱ َّ�ِ َو َما ٓ �نَا ۠ ب َطاردِ ٱ َّ� َ‬ ‫﴿و� ٰقو ِم � أ�ٔل�م عليهِ ما� ۖ إِن أج ِري إِ�‬ ‫ِين‬ ‫ۚ‬ ‫ِ ِ‬ ‫َ َ ُ ٓ ْ َّ ُ ُّ َ ٰ ُ ْ َ ّ ۡ َ َ ٰ ّ ٓ َ ُ َ ٗ َ ۡ َ ُ َ‬ ‫ِ� أ َرٮٰ� ۡم ق ۡوما �هلون‪] ﴾٢٩‬ھﻮد‪.[۲۹ :‬‬ ‫ءامن ۚوا إِ�هم م�قوا ر� ِ ِهم و�ك ِ‬ ‫»ای ﻗﻮم ﻣﻦ! ﻣﻦ در ﺑﺮاﺑﺮ آن‪ ،‬از ﺷﻤﺎ ﻣﺎﻟﯽ ﻧﻤﯽﺧﻮاھﻢ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﻣﺰد ﻣﻦ ﺟﺰ ﺑﺮ ﻋﮫﺪۀ‬ ‫ﺧﺪا ﻧﯿﺴﺖ و ﻣﻦ ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ اﯾﻤﺎن آوردهاﻧﺪ‪ ،‬از ﺧﻮد ﻧﻤﯽراﻧﻢ‪ .‬آﻧﺎن ﺧﺪای ﺧﻮد را‬

‫ﻣﻼﻗﺎت ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و اﻣﺎ ﻣﻦ ﺷﻤﺎ را ﮔﺮوه ﻧﺎداﻧﯽ ﻣﯽداﻧﻢ«‪.‬‬ ‫ﺑﺨﺎری از ﻣﻘﺪام س و او از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ھﯿﭻ ﮐﺲ ﻏﺬاﯾﯽ‬

‫ﺑﮫﺘﺮ از دﺳﺘﺮﻧﺞ ﺧﻮد ﻧﺨﻮرده اﺳﺖ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا‪ ،‬داوود از دﺳﺘﺮﻧﺞ ﺧﻮد ﻣﯽﺧﻮرد ‪.١‬‬ ‫ﺷﮑﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺗﮑﯿﻪ ﺑﺮ درآﻣﺪ ﺣﻼل‪ ،‬ﺑﻪ اﻧﺴﺎن آزادی ﮐﺎﻣﻞ و ﻗﺪرت ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ و‬ ‫آﺷﮑﺎر ﮐﺮدن ﺣﻖ ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ ‪ ٢‬و ﭼﻪ ﺑﺴﺎﻣﺮداﻧﯽ ﮐﻪ ﺳﺮھﺎﯾﺸﺎن را در ﺑﺮاﺑﺮ ﻃﺎﻏﻮﺗﯿﺎن ﭘﺎﯾﯿﻦ‬ ‫ﻣﯽاﻧﺪازﻧﺪ و در ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﻃﻞ ﺳﮑﻮت اﺧﺘﯿﺎر ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺎ ھﻮاﺧﻮاھﯽ آﻧﺎن ھﻤﺮاھﯽ‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ از ﺗﺮس اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺒﺎدا ﺣﻘﻮﻗﺸﺎن ﻗﻄﻊ ﺑﺸﻮد ‪.٣‬‬ ‫ھﻤﺎﻧﺎ ﺻﺎﺣﺐ ھﺮ دﻋﻮﺗﯽ‪ ،‬اﮔﺮ ﻣﺨﺎرج زﻧﺪﮔﯽ او ﭘﺲ از دﻋﻮﺗﺶ ﺗﺄﻣﯿﻦ ﺷﻮد ﯾﺎ ﺑﺮاﺳﺎس‬ ‫ﺑﺨﺸﺶ و ﺻﺪﻗﺎت ﻣﺮدم‪ ،‬ﺗﺄﻣﯿﻦ ﮔﺮدد‪ ،‬از اھﻤﯿﺖ دﻋﻮت او در ﻣﯿﺎن ﻣﺮدم ﮐﺎﺳﺘﻪ ﺧﻮاھﺪ‬ ‫ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬داﻋﯿﺎن دﻋﻮت اﺳﻼﻣﯽ ﺑﯿﺶ از دﯾﮕﺮان ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﺎﯾﺤﺘﺎج زﻧﺪﮔﯽ‬ ‫ﺧﻮد ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ؛ ﭼﺮاﮐﻪ ھﯿﭻ ﮐﺲ ﺑﺮ او ﻣﻨﺖ و ﻓﻀﻠﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ او را از آﺷﮑﺎر ﮐﺮدن‬ ‫ﺣﻖ ﺑﺎز ﺑﺪارد‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻤﯽداﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ زودی دﻋﻮت و رﺳﺎﻟﺖ اﻟﮫﯽ ﺑﻪ او ﺳﭙﺮده‬ ‫ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬اﻣﺎ روﺷﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮای زﻧﺪﮔﯽ او ﺗﺪارک دﯾﺪه ﺑﻮد‪ ،‬اﯾﻦ ﺣﮑﻤﺖ را در ﺑﺮدارد‬ ‫و روﺷﻦ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﭼﻨﯿﻦ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ زﻧﺪﮔﯽ ﻗﺒﻞ از ﺑﻌﺜﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫ﺑﺎ زﻧﺪﮔﯽ ﺑﻌﺪ از ﺑﻌﺜﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﭼﻨﺪان ﺗﻔﺎوﺗﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﻣﺎﻧﻌﯽ ﺑﺮ ﺳﺮ راه‬ ‫دﻋﻮت او ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻣﻨﻔﯽ ﺑﺮ آن ﺑﮕﺬارد ‪.٤‬‬ ‫‪ -١‬اﻟﺒﺨﺎری‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺒﯿﻮع‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪.۲۰۷۲‬‬ ‫‪ -٢‬ﻣﺪﺧﻞ ﻟﻔﮫﻢ اﻟﺴﯿﺮة‪ ،‬ص ‪.۱۲۸‬‬ ‫‪ -٣‬ﻓﻘﻪ اﻟﺴﯿﺮة‪ ،‬ﻏﻀﺒﺎن‪ ،‬ص ‪.۹۳‬‬ ‫‪ -٤‬ﻓﻘﻪ اﻟﺴﯿﺮة‪ ،‬ﺑﻮﻃﯽ‪ ،‬ص ‪.۵۰‬‬

‫ﺑﺨﺶ اول‪ :‬ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ وﻗﺎﯾﻊ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻗﺒﻞ از ﺑﻌﺜﺖ‬

‫‪٩٧‬‬

‫روی آوردن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﻪ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﭼﺮاﻧﯽ‪ ،‬ﺟﮫﺖ ﮐﺴﺐ روزی و ﺗﺄﻣﯿﻦ زﻧﺪﮔﯽ ﺑﻪ دﻻﺋﻞ‬ ‫ﻣﮫﻤﯽ در ﺷﺨﺼﯿﺖ ﻣﺒﺎرک او اﺷﺎره ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ از آن ﺟﻤﻠﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ اﻣﻮر ذﯾﻞ اﺷﺎره‬ ‫ﻧﻤﻮد‪:‬‬ ‫ً‬ ‫اوﻻ‪ :‬اﺣﺴﺎس دﻗﯿﻖ و ﺳﻠﯿﻘﻪ ﺧﻮﺷﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش را ﺑﻪ آن آراﺳﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ‬ ‫آﻧﮑﻪ ﻋﻤﻮﯾﺶ او را ﮐﺎﻣﻼ ﻣﻮرد ﻋﻨﺎﯾﺖ و ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﻣﯽداد و در ﻣﮫﺮﺑﺎﻧﯽ و ﺷﻔﻘﺖ ﺑﺎ‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﭼﻮن ﭘﺪری ﻣﮫﺮﺑﺎن ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ ﻣﺤﺾ اﯾﻨﮑﻪ اﺣﺴﺎس ﮐﺮد ﮐﻪ‬ ‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﮐﺴﺐ و ﮐﺎر ﺑﭙﺮدازد‪ ،‬ﺷﺮوع ﺑﻪ ﮐﺎر ﮐﺮد و ﺣﺘﯽ ﺧﻮد را ﺑﺮای ﮐﻤﮏ ﺑﻪ ﻋﻤﻮﯾﺶ‬ ‫در ﻣﺨﺎرج زﻧﺪﮔﯽ آﻣﺎده ﻧﻤﻮد و اﯾﻦ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﺷﮫﺎﻣﺖ ﻃﺒﻊ و ﻧﯿﮑﻮﮐﺎری و ﺗﻼش وی ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ‪.١‬‬ ‫ً‬ ‫ﺛﺎﻧﯿﺎ‪ :‬ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﻧﻮع زﻧﺪﮔﯿﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮای ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ در ﺳﺮای دﻧﯿﺎ ﻣﯽﭘﺴﻨﺪد‪.‬‬ ‫ً‬ ‫ﻃﺒﻌﺎ ﺑﺮای ﺧﺪاوﻧﺪ آﺳﺎن ﺑﻮد ﮐﻪ در اﺑﺘﺪا ﺑﺮای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش اﺳﺒﺎب رﻓﺎه و آﺳﺎﯾﺶ و وﺳﺎﺋﻞ‬ ‫زﻧﺪﮔﯽ را ﺑﻪ اﻧﺪازهای ﻓﺮاھﻢ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﺗﺎ او را از زﺣﻤﺖ و ﮐﺎر و ﭼﺮاﻧﯿﺪن ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺎﻃﺮﺗﺄﻣﯿﻦ زﻧﺪﮔﯽ ﺑﯽﻧﯿﺎز ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺣﮑﻤﺖ اﻟﮫﯽ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﯽآﻣﻮزد ﮐﻪ ﺑﺪاﻧﯿﻢ ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ﻣﺎل‬ ‫آن اﺳﺖ ﮐﻪ از دﺳﺘﺮﻧﺞ ﺧﻮد ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺻﺮف ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ و ھﻤﻨﻮﻋﺎﻧﺶ ﺑﺎﺷﺪ‬ ‫و ﺑﺪﺗﺮﯾﻦ ﻣﺎل آن اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﺪون ﺗﻼش آن را ﮐﺴﺐ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ در راه‬ ‫ﺑﺪﺳﺖ آوردن آن ﺧﺴﺘﮕﯽ و رﻧﺠﯽ ﺑﺒﯿﻨﺪ و ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ ﮐﻮﭼﮏﺗﺮﯾﻦ ﻓﺎﯾﺪهای از ﻣﺎﻟﺶ ﺑﻪ‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ ‪.٢‬‬ ‫‪ -۷‬ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ در دوران ﻗﺒﻞ از ﺑﻌﺜﺖ‬

‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش را از ﺷﺮک و ﻋﺒﺎدت ﺑﺘﮫﺎ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻣﺎم اﺣﻤﺪ در‬ ‫ﻣﺴﻨﺪ از ھﺸﺎم ﺑﻦ ﻋﺮوه و او از ﭘﺪرش رواﯾﺖ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ھﻤﺴﺎﯾﻪای از‬ ‫ھﻤﺴﺎﯾﮕﺎن ﺧﺪﯾﺠﻪ ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ‪ :‬از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺷﻨﯿﺪه ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺪﯾﺠﻪ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬ ‫»ای ﺧﺪﯾﺠﻪ! ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﮐﻪ ﻻت و ﻋﺰی را ﻧﻤﯽﭘﺮﺳﺘﻢ«‪ .‬ﻻت و ﻋﺰی ﻧﺎم دو ﺑﺖ‬ ‫ﻣﻮرد ﭘﺮﺳﺘﺶ آﻧﮫﺎ ﺑﻮد ‪ .٣‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ‪ ،‬ﮔﻮﺷﺖ ﺣﯿﻮاﻧﺎﺗﯽ را ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺑﺘﮫﺎ‬ ‫ذﺑﺢ ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻤﯽﺧﻮرد و زﯾﺪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻧﻔﯿﻞ در اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﺎ او ﻣﻮاﻓﻖ ﺑﻮد ‪.٤‬‬ ‫‪ -١‬ھﻤﺎن‪.‬‬ ‫‪ -٢‬ھﻤﺎن‪.‬‬ ‫‪ -٣‬وﻗﻔﺎت ﺗﺮﺑﻮﯾﻪ‪ ،‬اﺣﻤﺪ ﻓﺮﯾﺪ‪ ،‬ص ‪.۵۱‬‬ ‫‪ -٤‬ھﻤﺎن‪.‬‬

‫‪٩٨‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ً‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش را در ﺟﻮاﻧﯽ از ﮐﺸﻤﮑﺶ و ﮔﺮاﯾﺸﮫﺎی ﻧﺎدرﺳﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ در‬ ‫دوران ﺟﻮاﻧﯽ‪ ،‬اﻧﺴﺎن ﺑﻪ آﻧﮫﺎ روی ﻣﯽآورد و ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﺎ وﻗﺎر و رھﺒﺮان آﯾﻨﺪه‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﻧﻤﻮد ‪.١‬‬ ‫از ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻃﺎﻟﺐ س رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫»ﻗﺼﺪ ھﯿﭻ ﮐﺎر زﺷﺘﯽ ﮐﻪ اھﻞ ﺟﺎھﻠﯿﺖ اﻧﺠﺎم ﻣﯽدادﻧﺪ‪ ،‬ﻧﮑﺮدم ﻣﮕﺮ دوﺑﺎر ﭼﻨﯿﻦ ﺗﺼﻤﯿﻤﯽ‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻢ و در ھﺮ دو ﺑﺎر ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺮا ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺷﺒﯽ ﺑﻪ ﺟﻮاﻧﯽ از ﻗﺮﯾﺶ ﮐﻪ ﺑﺎ ھﻢ‬ ‫ﮔﻮﺳﻔﻨﺪاﻧﻤﺎن را ﺑﻪ ﭼﺮا ﺑﺮده ﺑﻮدﯾﻢ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻣﻮاﻇﺐ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪاﻧﻢ ﺑﺎش ﺗﺎ اﻣﺸﺐ در ﻣﮑﻪ‬ ‫ﺷﺐﻧﺸﯿﻨﯽ ﮐﻨﻢ آن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺟﻮاﻧﺎن ﺷﺐھﺎ ﺑﯿﺪار ﻣﯽﻣﺎﻧﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﻣﻮاﻓﻘﺖ او ﺑﻪ ﺳﻤﺖ‬ ‫ﻣﮑﻪ ﺑﻪ راه اﻓﺘﺎدم ﺗﺎ ﺑﻪ ﻧﺰدﯾﮏﺗﺮﯾﻦ ﺧﺎﻧﻪ از ﺧﺎﻧﻪھﺎی ﻣﮑﻪ رﺳﯿﺪم‪ .‬ﺻﺪای ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ و ﺗﺮاﻧﻪ‬ ‫و ﻃﺒﻞھﺎ را ﺷﻨﯿﺪم‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﭼﻪ ﺧﺒﺮ اﺳﺖ؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻓﻼﻧﯽ ﺑﺎ ﻓﻼن زن ﻋﺮوﺳﯽ ﮐﺮده اﺳﺖ‪،‬‬ ‫)ﻣﺮدی از ﻗﺮﯾﺶ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ زﻧﯽ از ﻗﺮﯾﺶ ازدواج ﮐﺮده ﺑﻮد( ﺑﻪ ﺻﺪای ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ و ﺗﺮاﻧﻪ‬ ‫ً‬ ‫ﻋﻼﻗﻤﻨﺪ ﺷﺪم‪ ،‬ﻓﻮرا ﺧﻮاﺑﯽ ﺑﺮ ﻣﻦ ﻣﺴﻠﻂ ﺷﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﮔﺮﻣﺎی ﺧﻮرﺷﯿﺪ روز ﺑﻌﺪ ﻣﺮا ﺑﯿﺪار‬ ‫ﮐﺮد‪ .‬دوﺳﺘﻢ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﻪ ﮐﺎر ﮐﺮدی؟ او را از ﻣﺎﺟﺮا آﮔﺎه ﺳﺎﺧﺘﻢ‪ .‬ﺑﺎز ﺷﺒﯽ دﯾﮕﺮ ﺑﻪ او ھﻤﺎن‬ ‫ﺳﺨﻦ ﮔﺬﺷﺘﻪ را ﮔﻔﺘﻢ‪ .‬ﻗﺒﻮل ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻣﮑﻪ ﺑﻪ راه اﻓﺘﺎدم و ﺑﺎز ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ و ‪ ...‬ﺷﻨﯿﺪم‪،‬‬ ‫ً‬ ‫ﭘﺮﺳﯿﺪم ﻣﺎﺟﺮا ﭼﯿﺴﺖ؟ آﻧﭽﻪ ﻗﺒﻼ ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﺷﻨﯿﺪم ﺳﺮﮔﺮم‬ ‫ﺷﺪم ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﺧﻮاب رﻓﺘﻢ و دوﺑﺎره ﮔﺮﻣﺎی ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﻣﺮا ﺑﯿﺪار ﮐﺮد؛ ﺳﭙﺲ ﻧﺰد دوﺳﺘﻢ‬ ‫ﺑﺮﮔﺸﺘﻢ‪ .‬او ﮔﻔﺖ ﭼﻪ ﮐﺎر ﮐﺮدی؟ ﮔﻔﺘﻢ ﮐﺎری اﻧﺠﺎم ﻧﺪادم‪.‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از آن ﻗﺼﺪ اﻧﺠﺎم ھﯿﭻ ﮐﺎر ﺑﺪی ﮐﻪ اھﻞ‬ ‫‪٢‬‬ ‫ﺟﺎھﻠﯿﺖ اﻧﺠﺎم ﻣﯽدادﻧﺪ ﻧﻨﻤﻮدم ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺮا ﺑﺎ رﺳﺎﻟﺖ ﺧﻮﯾﺶ اﮐﺮام ﻧﻤﻮد‪.‬‬ ‫از ﺣﺪﯾﺚ ﻓﻮق ﻣﻄﺎﻟﺐ زﯾﺮ اﺳﺘﻨﺒﺎط ﻣﯽﮔﺮدد‪:‬‬

‫‪ -۱‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج دارای ﺗﻤﺎم وﯾﮋﮔﯽھﺎی اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺑﻮد و ﮔﺮاﯾﺶھﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن‬ ‫ﻓﻄﺮی ﮐﻪ ﺑﻪ اﻗﺘﻀﺎی ﺣﮑﻤﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ در ﺳﺮﺷﺖ اﻧﺴﺎن ﻗﺮار دارد و ھﺮ ﺟﻮاﻧﯽ‬ ‫آن را اﺣﺴﺎس ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬در وﺟﻮد او ﻧﯿﺰ ﻗﺮار داﺷﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺷﺐﻧﺸﯿﻨﯽ و‬ ‫ﺳﺮﮔﺮﻣﯽ و ﻟﺬت آن را اﺣﺴﺎس ﻣﯽﮐﺮد و دوﺳﺖ داﺷﺖ ﺗﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ دﯾﮕﺮان از اﯾﻦ‬ ‫ﺳﺮﮔﺮﻣﯽھﺎ ﺑﮫﺮهﻣﻨﺪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪ -١‬ﻣﺤﻤﺪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ‪ّ ،‬‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺮﺟﻮن‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۵۱‬‬ ‫‪ -٢‬ﺻﺤﯿﺢ اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮی‪ ،‬اﺑﺮاھﯿﻢ اﻟﻌﻠﯽ‪ ،‬ص ‪.۵۷‬‬

‫ﺑﺨﺶ اول‪ :‬ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ وﻗﺎﯾﻊ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻗﺒﻞ از ﺑﻌﺜﺖ‬

‫‪٩٩‬‬

‫‪ -۲‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻦ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ او را از ﺗﻤﺎم ﻣﻈﺎھﺮ اﻧﺤﺮاف و از ھﺮ آﻧﭽﻪ ﺑﺎ ﻣﻘﺘﻀﯿﺎت دﻋﻮﺗﯽ‬ ‫ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ او را ﺑﺮای آن آﻣﺎده ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﻧﻤﻮد ‪.١‬‬ ‫ﻣﻼﻗﺎت ﺑﺤﯿﺮا راﻫﺐ ﻧﺼﺮاﻧﯽ ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫ﺑﺎزرﮔﺎﻧﺎن ﻗﺮﯾﺶ ھﺮ ﺳﺎل‪ ،‬ﯾﮏ ﺑﺎر ﺑﻪ ﺳﻮی ﺷﺎم ﻣﯽرﻓﺘﻨﺪ‪ .‬اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ ﻧﯿﺰ ﭼﻮن ﺗﺼﻤﯿﻢ‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد در ﺳﻔﺮ ﺳﺎﻻﻧﮥ آﻧﺎن ﺷﺮﮐﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﻟﺬا ھﻤﺮاه ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و ﻋﺪهای از‬ ‫ﺑﺰرﮔﺎن ﻗﺮﯾﺶ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺷﺎم ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬در ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺑﺼﺮی راھﺒﯽ ﻣﺴﯿﺤﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم‬ ‫ﺑﺤﯿﺮا در ﺻﻮﻣﻌﮥ ﻣﺨﺼﻮص ﺧﻮد ﻣﺸﻐﻮل ﻋﺒﺎدت و اﺣﺘﺮام ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن ﺑﻮد و ﮐﺎروانھﺎی‬ ‫ﺗﺠﺎری در آن ﻧﻘﻄﻪ ﺗﻮﻗﻒ ﻣﯽﻧﻤﻮدﻧﺪ و ﺑﺮای ﺗﺒﺮک ﺑﻪ ﺣﻀﻮر او ﻣﯽرﺳﯿﺪﻧﺪ؛ ﭼﻮن ﺑﻪ‬ ‫راھﺐ رﺳﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎر اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ و راھﺐ ﺑﻪ ﺳﻮی آﻧﺎن ﺑﯿﺮون آﻣﺪ و ﭘﯿﺶ از اﯾﻦ ھﯿﭻ ﮔﺎه‬ ‫راھﺐ ﺑﻪ ﺳﻮی آﻧﮫﺎ ﺑﯿﺮون ﻧﻤﯽآﻣﺪ‪ .‬در ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ آﻧﮫﺎ ﺑﺎرھﺎﯾﺸﺎن را ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﯽآوردﻧﺪ و‬ ‫ﺑﺎز ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬راھﺐ در ﻣﯿﺎن آﻧﮫﺎ راه ﻣﯽرﻓﺖ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج را دﯾﺪ و دﺳﺖ‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ را ﮔﺮﻓﺖ و ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻦ ﺳﺮور ﺟﮫﺎﻧﯿﺎن‪ ،‬ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺧﺪا‪ ،‬اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ او را ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﮥ‬ ‫رﺣﻤﺘﯽ ﺑﺮای ھﻤﻪ ﺟﮫﺎﻧﯿﺎن ﺑﺮﺧﻮاھﺪ اﻧﮕﯿﺨﺖ‪ .‬ﺑﺰرﮔﺎﻧﯽ از ﻗﺮﯾﺶ ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺗﻮ از ﮐﺠﺎ‬ ‫ﻣﯽداﻧﯽ؟! ﮔﻔﺖ وﻗﺘﯽ ﺷﻤﺎ ﺑﺮ ﺗﭙﮥ ورودی ﺷﮫﺮ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﯿﺪ‪ ،‬ھﯿﭻ ﺳﻨﮓ و ھﯿﭻ درﺧﺘﯽ‬ ‫ﻧﻤﺎﻧﺪ ﻣﮕﺮ آﻧﮑﻪ ﺑﻪ ﺳﺠﺪه اﻓﺘﺎدﻧﺪ و ﺳﻨﮓھﺎ و درﺧﺘﺎن در ﭘﯿﺸﮕﺎه ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﺧﺪا ﺳﺠﺪه‬ ‫ﺑﻪ ﺟﺎی ﻣﯽآورﻧﺪ! و ﻣﻦ از روی ﻣﮫﺮ ﻧﺒﻮت ﮐﻪ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﯾﮏ داﻧﻪ ﺳﯿﺐ در ﻗﺴﻤﺖ ﭘﺎﯾﯿﻦ‬ ‫ﺷﺎﻧﻪ راﺳﺖ او ﻗﺮار دارد‪ ،‬او را ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﻢ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﺮﮔﺸﺖ و ﺑﺮای آﻧﺎن ﻏﺬاﯾﯽ ﺗﮫﯿﻪ ﮐﺮد و‬ ‫ﭼﻮن ﻏﺬا را ﺑﺮ اﯾﺸﺎن آورد‪ ،‬ﮐﺴﯽ را ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﮐﻪ ﻣﻮاﻇﺐ ﺷﺘﺮان ﺑﻮد‬ ‫ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ اﺑﺮی ﺑﺎﻻی ﺳﺮش ﺳﺎﯾﻪ اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬آﻣﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﺑﻪ‬ ‫ﻗﻮم ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪ‪ ،‬دﯾﺪ ﮐﻪ آﻧﮫﺎ زﯾﺮ ﺳﺎﯾﻪ درﺧﺖ ﻧﺸﺴﺘﻪاﻧﺪ و ﺟﺎﯾﯽ ﺑﺮای او ﻧﻤﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫وﻗﺘﯽ ﻧﺸﺴﺖ‪ ،‬ﺳﺎﯾﮥ درﺧﺖ ﺑﻪ ﻃﺮف او ﻣﺎﯾﻞ ﺷﺪ‪ .‬راھﺐ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ ﺳﺎﯾﻪ درﺧﺖ ﻧﮕﺎه ﮐﻨﯿﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺮ او ﻣﺎﯾﻞ ﺷﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ آﻧﮫﺎ را ﺳﻮﮔﻨﺪ داد ﺗﺎ اﯾﻦ ﺟﻮان را ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﻪ روم ﻧﺒﺮﻧﺪ؛ زﯾﺮا‬ ‫ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد اﮔﺮ روﻣﯽھﺎ او را ﺑﺸﻨﺎﺳﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻮاھﻨﺪ ﮐﺸﺖ‪ .‬در آن اﺛﻨﺎ ھﻔﺖ ﻧﻔﺮ از ﻧﺎﺣﯿﮥ روم‬ ‫ﻧﺰد راھﺐ آﻣﺪﻧﺪ‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺮای ﭼﻪ آﻣﺪهاﯾﺪ؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﻣﺎ ﺧﺒﺮ رﺳﯿﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫آﺧﺮاﻟﺰﻣﺎن در اﯾﻦ ﻣﺎه از ﺷﮫﺮش ﺑﯿﺮون ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺮﺳﯿﺪ ﮐﺴﯽ از ﺷﻤﺎ آ ﮔﺎهﺗﺮ وﺟﻮد‬

‫‪ -١‬ﻓﻘﻪ اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬ﺑﻮﻃﯽ‪ ،‬ص ‪.۵۱ ،۵۰‬‬

‫‪١٠٠‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫دارد؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺧﯿﺮ‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬اﮔﺮ ﺧﺪا ﭼﯿﺰی را اراده ﺑﮑﻨﺪ‪ ،‬آﯾﺎ ﺷﻤﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﺪ ﺟﻠﻮی آن را‬ ‫ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺧﯿﺮ‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﺲ ﺑﺎ او ﺑﯿﻌﺖ ﮐﻨﯿﺪ و اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ ورزﯾﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﻪ وﻓﺪ‬ ‫ﻗﺮﯾﺶ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﮐﺪام ﯾﮏ از ﺷﻤﺎ از ﻧﻈﺮ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪی ﺑﻪ او ﻧﺰدﯾﮏﺗﺮ ھﺴﺘﯿﺪ؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪:‬‬ ‫اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ‪ .‬ﺑﻪ اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ ﺳﻮﮔﻨﺪ داد و ﮔﻔﺖ‪ :‬او را ﺑﻪ ﻣﮑﻪ ﺑﺎزﮔﺮدان و اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ را ﺑﻪ‬ ‫ﻣﮑﻪ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ ‪.١‬‬ ‫ﻧﮑﺘﻪﻫﺎی آﻣﻮزﻧﺪۀ داﺳﺘﺎن ﺑﺤﯿﺮا‬

‫‪ -۱‬راﺳﺘﮕﻮﯾﺎن از راھﺒﺎن اھﻞ ﮐﺘﺎب داﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻋﺎﻟﻤﯿﺎن اﺳﺖ و اﯾﻦ‬ ‫را از ﻧﺸﺎﻧﻪھﺎ و ﺻﻔﺖھﺎی ﺑﯿﺎن ﺷﺪه در ﮐﺘﺎﺑﮫﺎﯾﺸﺎن ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ -۲‬اﺛﺒﺎت ﺳﺠﺪه درﺧﺖ و ﺳﻨﮓ ﺑﺮای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ و ﺳﺎﯾﻪ اﻧﺪاﺧﺘﻦ اﺑﺮ و ﻣﺘﻤﺎﯾﻞ ﺷﺪن‬ ‫ﺳﺎﯾﮥ درﺧﺖ ﺑﺮ اﯾﺸﺎن‪.‬‬ ‫‪ -۳‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج از ﮔﺸﺖ و ﮔﺬار ﺧﻮد ﺑﺎ ﻋﻤﻮﯾﺶ و ﺑﻪ ﺧﺼﻮص از ھﻤﺮاھﯽ ﺑﺎ‬ ‫ﺑﺰرﮔﺎن ﻗﺮﯾﺶ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد و از ﺗﺠﺮﺑﻪھﺎی دﯾﮕﺮان و داﻧﺶ آﻧﺎن اﻃﻼع ﯾﺎﻓﺖ و‬ ‫از آرای آﻧﺎن اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد؛ زﯾﺮا آﻧﮫﺎ اھﻞ آ ﮔﺎھﯽ و داﻧﺶ ﺑﻮدﻧﺪ و اﯾﻦ ﺳﻔﺮ‬ ‫ﺗﺠﺮﺑﻪای ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ در ﺳﻦ ﺧﻮد ﺗﺎ آن زﻣﺎن ﺑﺪان دﺳﺖ ﻧﯿﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫‪ -۴‬ﺑﺤﯿﺮا آﻧﺎن را از ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن ﺑﺮ ﺣﺬر داﺷﺖ وﺑﯿﺎن ﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن اﮔﺮ ﺑﺪاﻧﻨﺪ‬ ‫ﮐﻪ او ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ آﺧﺮ زﻣﺎن اﺳﺖ او را ﺧﻮاھﻨﺪ ﮐﺸﺖ و ﻋﻤﻮی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ و ﺑﺰرﮔﺎن ﻣﮑﻪ‬ ‫را ﺳﻮﮔﻨﺪ داد ﺗﺎ او را ﺑﺎ ﺧﻮد ﻧﺒﺮﻧﺪ؛ زﯾﺮا روﻣﯿﮫﺎ وﻗﺘﯽ ﻧﺸﺎﻧﻪ و ﺻﻔﺎت اورا‬ ‫ﺑﺸﻨﺎﺳﻨﺪ‪ ،‬او را ﺧﻮاھﻨﺪ ﮐﺸﺖ‪ .‬روﻣﯽھﺎ ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﺎﻟﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫ﺑﻪ ﻧﻔﻮذ اﺳﺘﻌﻤﺎری آﻧﮫﺎ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﭘﺎﯾﺎن ﻣﯽدھﺪ و ﺑﻪ زودی ﻣﻨﺎﻓﻊ دوﻟﺘﻤﺮدان‬ ‫روم را ﻧﺎﺑﻮد ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و اﯾﻦ ﻣﻨﺎﻓﻊ را ﺑﻪ ﺻﺎﺣﺒﺎن آن ﺑﺮﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ و ﻋﺎﻣﻞ اﺻﻠﯽ‬ ‫دﻟﮫﺮه و ھﺮاس روﻣﯿﮫﺎ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺟﻨﮓ ﻓﺠﺎر‬

‫اﯾﻦ ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﻣﯿﺎن ﻗﺮﯾﺶ و ﻗﺒﯿﻠﻪ ﮐﻨﺎﻧﻪ از ﯾﮏ ﻃﺮف و ﻗﺒﯿﻠﻪ ھﻮازن از ﻃﺮﻓﯽ دﯾﮕﺮ‬ ‫درﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻋﻠﺖ اﺻﻠﯽ درﮔﯿﺮی اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻋﺮوه اﻟﺮﺣﺎل ﺑﻦ ﻋﺘﺒﻪ ﺑﻦ ھﻮازن‪ ،‬ﯾﮑﯽ از‬ ‫ﮐﺎرواﻧﮫﺎی ﺗﺠﺎری ﻧﻌﻤﺎن ﺑﻦ ﻣﻨﺬر را ﮐﻪ ﺣﺎﻣﻞ ﮐﺎﻻھﺎی ﺗﺠﺎری‪ ،‬ﻋﻄﺮ و ﭘﺎرﭼﻪ ﺑﻮد در‬ ‫‪ -١‬ﺻﺤﯿﺢ اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬ص ‪.۵۹ - ۵۸‬‬

‫ﺑﺨﺶ اول‪ :‬ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ وﻗﺎﯾﻊ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻗﺒﻞ از ﺑﻌﺜﺖ‬

‫‪١٠١‬‬

‫ﺑﺎزار ﻋﮑﺎظ ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﺧﻮد ﺟﺎی داد‪ .‬ﺑﺮاض ﺑﻦ ﻗﯿﺲ ﺑﻦ ﮐﻨﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻋﺮوه ﮔﻔﺖ‪ :‬آﯾﺎ در‬ ‫ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮐﻨﺎﻧﻪ ھﻢ از آﻧﺎن دﻓﺎع ﻣﯽﮐﻨﯽ؟ ﻋﺮوه ﮔﻔﺖ‪ :‬آری و در ﻣﻘﺎﺑﻞ ھﻤﮕﺎن‪ .‬ﻋﺮوه ﺑﻪ‬ ‫ھﻤﺮاه ﮐﺎروان ﺑﻪ راه اﻓﺘﺎد و از ﻃﺮﻓﯽ ﺑﺮاض ھﻢ ﺑﻪ راه اﻓﺘﺎد ﺗﺎ او را ﻏﺎﻓﻠﮕﯿﺮ ﮐﺮد و ﺑﻪ‬ ‫ﻗﺘﻞ رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﻗﺒﯿﻠﻪ ﮐﻨﺎﻧﻪ آھﺴﺘﻪ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ از ﻣﮑﻪ ﺑﮕﺮﯾﺰﻧﺪ‪ .‬ﻗﺒﯿﻠﮥ ھﻮازن وﻗﺘﯽ از‬ ‫اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع اﻃﻼع ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻌﻘﯿﺐ آﻧﺎن ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ و ﻗﺒﻞ از ورود ﺑﻪ ﺣﺮم ﺑﻪ آﻧﮫﺎ‬ ‫رﺳﯿﺪﻧﺪ و ﺟﻨﮓ ﻣﯿﺎن آﻧﮫﺎ در ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺟﻨﮕﯿﺪﻧﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺷﺐ ﺷﺪ و داﺧﻞ‬ ‫ﺣﺮم رﻓﺘﻨﺪ و از ﺟﻨﮓ دﺳﺖ ﮐﺸﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬ﭼﻨﺪﯾﻦ روز دﯾﮕﺮ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ‬ ‫ﺟﻨﮕﯿﺪﻧﺪ و ﻗﺮﯾﺶ‪ ،‬ﮐﻨﺎﻧﻪ را ﮐﻤﮏ ﮐﺮد و ﻣﺤﻤﺪ ﻧﯿﺰ در ﮐﻨﺎر ﻋﻤﻮھﺎﯾﺶ در ﺟﻨﮓ ﺷﺮﮐﺖ‬ ‫ﻧﻤﻮد‪ .‬و اﯾﻦ روز ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺣﺮﻣﺖ ﻣﮑﻪ در آن ﺷﮑﺴﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬روز ﻓﺠﺎر )ﻓﺴﻖ و‬ ‫ﻓﺠﻮر( ﻧﺎﻣﮕﺬاری ﺷﺪ ‪.١‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ در ﻣﻮرد اﯾﻦ ﺟﻨﮓ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪» :‬ﻣﻦ ﺑﺮای ﻋﻤﻮھﺎﯾﻢ ﺗﯿﺮ آﻣﺎده ﻣﯽﮐﺮدم و ﺑﻪ‬ ‫آﻧﮫﺎ ﻣﯽدادم« ‪.٢‬‬ ‫ﺳﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ در آن زﻣﺎن ﭼﮫﺎرده ﯾﺎ ﭘﺎﻧﺰده ﺳﺎل ﺑﯿﺶ ﻧﺒﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻌﻀﯽ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ او‬ ‫ﺑﯿﺴﺖ ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﻗﻮل اول ﺑﺮ ﻗﻮل دوم ﺗﺮﺟﯿﺢ دارد؛ زﯾﺮا اوﺗﯿﺮھﺎ را ﺟﻤﻊ‬ ‫ﻣﯽﻧﻤﻮد و ﺑﻪ دﺳﺖ ﻋﻤﻮھﺎﯾﺶ ﻣﯽدادﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﺳﻦ وﺳﺎل ﮐﻢ او ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫اﯾﺸﺎن ﺑﺎ اﯾﻦ ﮐﺎر‪ ،‬ﺟﺮأت و ﺷﮫﺎﻣﺖ را ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺖ و از ﺳﻨﯿﻦ ﻧﻮﺟﻮاﻧﯽ‪ ،‬ﺟﻨﮓ راﺗﻤﺮﯾﻦ‬ ‫ﮐﺮد‪ّ ،‬اﻣﺎ ﺑﻌﺪ از رﺳﺎﻟﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺗﻤﺎﻣﯽ دﺷﻤﻨﯽھﺎ و ﺟﻨﮓھﺎی ﺧﻮﻧﯿﻦ اﻋﺮاب‪،‬‬ ‫ﺟﺎی ﺧﻮد را ﺑﻪ اﻟﻔﺖ و ﻣﮫﺮﺑﺎﻧﯽ دادﻧﺪ و ﭘﺎﯾﺎن ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻨﺪ ‪.٣‬‬ ‫ﺣﻠﻒ اﻟﻔﻀﻮل‬

‫ﺑﻌﺪ از ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻗﺮﯾﺶ از ﺟﻨﮓ ﻓﺠﺎر ﭘﯿﻤﺎﻧﯽ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان »ﺣﻠﻒ اﻟﻔﻀﻮل« ﻣﻨﻌﻘﺪ‬ ‫ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ﺳﺒﺐ اﻧﻌﻘﺎد اﯾﻦ ﭘﯿﻤﺎن اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺮدی از زﺑﯿﺪ ‪ ٤‬ﮐﺎﻻﺋﯽ را ﺑﻪ ﻣﮑﻪ آورد‪ .‬ﻋﺎص‬ ‫ﺑﻦ واﺋﻞ آﻧﮫﺎ را از او ﺧﺮﯾﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﮫﺎی آن را ﻧﭙﺮداﺧﺖ‪ .‬زﺑﯿﺪی از اﺷﺮاف ﻗﺮﯾﺶ ﮐﻤﮏ‬

‫‪ -١‬وﻗﻔﺎت ﺗﺮﺑﻮﯾﺔ ﻣﻊ اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬ص ‪.۵۳‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﻦ ھﺸﺎم‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪ – ۲۲۴ ،۲۲۱‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﺤﻠﺒﯿﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۱۲۹ – ۱۲۷‬‬ ‫‪ -٣‬وﻗﻔﺎت ﺗﺮﺑﻮﯾﻪ‪ ،‬ص ‪.۵۳‬‬ ‫‪ -٤‬ﺷﮫﺮی در ﯾﻤﻦ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪١٠٢‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﺧﻮاﺳﺖ اﻣﺎ آﻧﮫﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﻨﺰﻟﺖ و ﺟﺎﯾﮕﺎه ﻋﺎص‪ ،‬از ﮐﻤﮏ ﺑﻪ او ﺧﻮدداری ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬او در‬ ‫ﮐﻨﺎر ﮐﻌﺒﻪ اﯾﺴﺘﺎد و از آل ﻓﮫﺮ و ﺟﻮاﻧﻤﺮدان ﮐﻤﮏ ﺧﻮاﺳﺖ و ﺑﺎ ﺻﺪای ﺑﻠﻨﺪ ﺻﺪا زد‪:‬‬ ‫آل‬

‫ﻳﺎ‬

‫ﻟـﻤﻈﻠﻮم‬

‫ﻓﻬﺮ‬

‫ﺑﺒﻄﻦ‬

‫ﺑﻀﺎﻋﺘﻪ‬

‫ﻣﻜﻪ‬

‫ﻧﺎﺋﯽ‬

‫اﻟﺪار‬

‫واﻟﻨﻔﺮ‬

‫»ای آل ﻓﮫﺮ! ﺑﻪ ﯾﺎری ﻣﻈﻠﻮﻣﯽ ﺑﺸﺘﺎﺑﯿﺪ ﮐﻪ در ﻣﺮﮐﺰ ﻣﮑﻪ‪ ،‬ﮐﺎﻻھﺎﯾﺶ را از او ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و‬ ‫او از ﺧﺎﻧﻪ و ﮐﺴﺎن ﺧﻮد دور اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫ﻳﺎ ﻟﻠﺮﺟﺎل وﺑﲔ ﹺ‬ ‫اﳊﺠﺮ واﳊﹶ ﹶﺠﺮ‬ ‫وﳏﺮم اﺷﻌﺚ ﻟـﻢ ﻳﻘﺾ ﻋﻤﺮﺗﻪ‬ ‫ج‬

‫»ﺑﻪ داد ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در اﺣﺮام ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽﺑﺮد و ھﻨﻮز ﻋﻤﺮهاش را ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن ﻧﺒﺮده و ﻣﯿﺎن‬ ‫ﺣﺠﺮ اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ و ﺣﺠﺮ اﻻﺳﻮد ﻗﺮار دارد‪ ،‬ﺑﺮﺳﯿﺪ«‪.‬‬ ‫اﳊﺮام‬

‫ان‬

‫ﻟـﻢ‬

‫ﺗـﻤﺖ‬

‫وﻻﺣﺮم‬

‫ﻛﺮاﻣﺘﻪ‬

‫ﻟﺜﻮب‬

‫اﻟﻔﺎﺟﺮ‬

‫اﻟﻐﺪر‬

‫‪١‬‬

‫»ﺣﺮﻣﺖ اﯾﻦ ﻣﮑﺎن از ﺑﯿﻦ ﻧﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﻧﯿﺮﻧﮓﺑﺎز و ﺗﺒﮫﮑﺎر ﺣﺮﻣﺘﯽ ﻧﺪارد«‪.‬‬ ‫زﺑﯿﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﺮا اﯾﻦ ﻣﺮد ﺗﻨﮫﺎ و ﺑﯽﯾﺎر و ﻣﺪدﮐﺎر ﻣﺎﻧﺪه‬ ‫اﺳﺖ؟ ﺑﻨﯽ ھﺎﺷﻢ‪ ،‬زھﺮه و ﺑﻨﻮﺗﯿﻢ ﺑﻦ ﻣﺮه در ﺧﺎﻧﻪ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﺟﺪﻋﺎن ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻧﺪ و او‬ ‫ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﻏﺬاﯾﯽ درﺳﺖ ﮐﺮد و در ﻣﺎه ﺣﺮام ذی اﻟﻘﻌﺪه ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ھﻢ ﺳﻮﮔﻨﺪ و ھﻢ ﭘﯿﻤﺎن‬ ‫ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺧﻮردﻧﺪ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻗﻄﺮه آﺑﯽ در درﯾﺎھﺎ ﺑﺎﻗﯽ اﺳﺖ و ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ‬ ‫ﮐﻪ زﻣﯿﻦ و آﺳﻤﺎن ﺑﺮﺟﺎ اﺳﺖ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ھﺮ ﺳﺘﻤﮕﺮی ﺑﺎﯾﺴﺘﻨﺪ ﺗﺎ آن ھﻨﮕﺎم ﮐﻪ ﺣﻖ‬ ‫ﺳﺘﻤﺪﯾﺪه را ﺑﻪ وی ﺑﺎزﮔﺮداﻧﻨﺪ ‪ .٢‬ﺳﭙﺲ ﭘﯿﺶ ﻋﺎص ﺑﻦ واﺋﻞ رﻓﺘﻨﺪ وﮐﺎﻻی زﺑﯿﺪی را از او‬ ‫ﭘﺲ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺑﻪ زﺑﯿﺪی دادﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻗﺮﯾﺶ اﯾﻦ ﭘﯿﻤﺎن را »ﺣﻠﻒ اﻟﻔﻀﻮل« ﻧﺎﻣﯿﺪﻧﺪ و ﻋﻤﻞ ﺑﺎﻧﯿﺎن اﯾﻦ ﭘﯿﻤﺎن را ﺳﺘﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫و زﺑﯿﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ در ﻣﻮرد اﯾﻦ ﭘﯿﻤﺎن ﭼﻨﯿﻦ ﺳﺮود‪:‬‬ ‫ان‬

‫اﻟﻔﻀﻮل‬

‫ﺗﻌﺎﻗﺪوا‬

‫وﲢﺎﻟﻔﻮا‬

‫اﻻ‬

‫ﻳﻘﻴﻢ‬

‫ﺑﺒﻄﻦ‬

‫ﻣﻜﻪ‬

‫ﻇﺎﻟـﻢ‬

‫»اﻓﺮادی ﮐﻪ در ﺣﻠﻒ اﻟﻔﻀﻮل ﺷﺮﮐﺖ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮ اﯾﻦ ھﻢﭘﯿﻤﺎن ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ در ﻣﮑﻪ‬ ‫ھﯿﭻ ﺳﺘﻤﮕﺮی‪ ،‬ﺳﺘﻢ ﻧﮑﻨﺪ«‪.‬‬ ‫اﻣﺮ‬

‫ﻋﻠﻴﻪ‬

‫ﺗﻌﺎﻗﺪوا‬

‫وﺗﻮاﺛﻘﻮا‬

‫ج‬

‫ﻓﺎﳉﺎر‬

‫واﻟـﻤﻌﱰ‬

‫ﻓﻴﻬﻢ‬

‫ﺳﺎﻟـﻢ‬

‫»اﯾﻦ اﻣﺮی ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮ آن ھﻢﭘﯿﻤﺎن ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻋﮫﺪ ﺑﺴﺘﻨﺪ و از اﯾﻦ ﭘﺲ‬ ‫‪ -١‬اﻟﺮوض اﻻﻧﻒ‪ ،‬ﺳﮫﯿﻠﯽ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۱۵۶ × ۱۵۵‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﯽ ﺷﮫﺒﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۲۱۳‬‬

‫ﺑﺨﺶ اول‪ :‬ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ وﻗﺎﯾﻊ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻗﺒﻞ از ﺑﻌﺜﺖ‬

‫‪١٠٣‬‬

‫ھﻤﺴﺎﯾﮕﺎن و زاﺋﺮان اﯾﻦ ﺷﮫﺮ از ھﺮ ﮔﺰﻧﺪی اﯾﻤﻦ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد«‪.‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در اﯾﻦ ﭘﯿﻤﺎن ﮐﻪ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ آن دژ ﺳﺘﻢ را ﻧﺎﺑﻮد ﮐﺮدﻧﺪ و ﭘﺮﭼﻢ ﺣﻖ را‬ ‫ﺑﺮاﻓﺮاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺣﻀﻮر داﺷﺖ و اﯾﻦ ﭘﯿﻤﺎن از اﻓﺘﺨﺎرات ﻋﺮﺑﮫﺎ ﺷﻤﺮده ﻣﯽﺷﻮد ‪ ١‬و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬در ﭘﯿﻤﺎن ﭘﺎﮐﺎن ھﻤﺮاه ﺑﺎ ﻋﻤﻮھﺎﯾﻢ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻧﻮﺟﻮان ﺑﻮدم ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻢ و‬ ‫ﺣﺘﯽ دوﺳﺖ ﻧﺪارم ﮐﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺷﺘﺮان ﺳﺮخ ﻣﻮ آن را ﺑﺸﮑﻨﻢ« ‪.٢‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬در ﺧﺎﻧﻪ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﺟﺪﻋﺎن ﺷﺎھﺪ ﭘﯿﻤﺎﻧﯽ ﺑﻮدم ﮐﻪ دوﺳﺖ ﻧﺪارم‬ ‫اﯾﻦ ﭘﯿﻤﺎن را ﺑﺎ ﺷﺘﺮان ﺳﺮخ ﻣﻮی ﻓﺮاوان ﻋﻮض ﮐﻨﻢ و اﮔﺮ در اﺳﻼم ﻧﯿﺰ ﺑﻪ آن ﻓﺮا‬ ‫ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮم‪ ،‬اﺟﺎﺑﺖ ﺧﻮاھﻢ ﮐﺮد« ‪.٣‬‬ ‫درﺳﻬﺎ‪ ،‬ﻓﻮاﺋﺪ و ﻋﺒﺮتﻫﺎی آﻣﻮزﻧﺪة ﺣﻠﻒ اﻟﻔﻀﻮل‬

‫‪ -۱‬ﻋﺪاﻟﺖ‪ ،‬ارزﺷﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺮﭼﺸﻤﮥ آن ﻧﺴﺐ ﻧﯿﺴﺖ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ ﻣﺸﺎرﮐﺖ‬ ‫ﺧﻮد در ﺗﺤﮑﯿﻢ اﺻﻞ ﻋﺪاﻟﺖ ﻗﺒﻞ از ﺑﻌﺜﺖ‪ ،‬اﻓﺘﺨﺎر ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ارزﺷﮫﺎی ﻣﺜﺒﺖ‬ ‫اﮔﺮﭼﻪ از ﺳﻮی اھﻞ ﺟﺎھﻠﯿﺖ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺷﺎﯾﺴﺘﮥ ﺗﻘﺪﯾﺮاﻧﺪ ‪.٤‬‬ ‫‪ -۲‬ﺣﻠﻒ اﻟﻔﻀﻮل ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ درﺧﺸﯽ در ﺗﺎرﯾﮑﯽ دوران ﺟﺎھﻠﯿﺖ ﺑﻮد‪ ،‬اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ‬ ‫را ﻧﯿﺰ ﺑﻪ اﺛﺒﺎت رﺳﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﺷﯿﻮع ﻓﺴﺎد در ﻧﻈﺎم و ﺟﺎﻣﻌﻪای ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺧﺎﻟﯽ ﺑﻮدن‬ ‫آن از ﺳﺎﯾﺮ ارزشھﺎ و ﺧﻮﺑﯽھﺎ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻣﮑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪای ﺟﺎھﻠﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺖﭘﺮﺳﺘﯽ‬ ‫و ﺳﺘﻢ و اﺧﻼق زﺷﺖ و ﻇﻠﻢ و زﻧﺎ و رﺑﺎﺧﻮاری آن را ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ّ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎ وﺟﻮد‬ ‫اﯾﻦ در ﻣﮑﻪ ﺟﻮاﻧﻤﺮدان و ﻏﯿﺮﺗﻤﻨﺪاﻧﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻇﻠﻢ را ﻧﻤﯽﭘﺴﻨﺪﯾﺪﻧﺪ و اﺟﺎزه‬ ‫ﻇﻠﻢ را ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﻧﻤﯽدادﻧﺪ و اﯾﻦ درس ﺑﺰرﮔﯽ اﺳﺖ ﺑﺮای دﻋﻮﺗﮕﺮاﻧﯽ ﮐﻪ در‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﮥ آﻧﮫﺎ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ دﺳﺘﻮرات اﺳﻼم ﺣﮑﻢ ﻧﻤﯽﺷﻮد ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺮﺧﯽ ﺑﺎ اﺳﻼم‬ ‫ﻣﺒﺎرزه ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ‪.٥‬‬ ‫‪ -۳‬ﻇﻠﻢ ﺑﻪ ھﺮ ﻧﺤﻮ و ﺷﮑﻠﯽ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻨﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﺮای ﻗﯿﺎم ﻋﻠﯿﻪ ﺳﺘﻤﮕﺮان ﻓﻘﻂ اﯾﻦ‬ ‫ﺷﺮط ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ دﻋﻮﺗﮕﺮان راه ﺧﺪا ﺳﺘﻢ روا دارﻧﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﺳﺘﻤﮕﺮان‬

‫‪ -١‬ھﻤﺎن‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۲۱۴‬‬ ‫‪ -٢‬ﺻﺤﯿﺢ اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﺮاھﯿﻢ اﻟﻌﻠﯽ‪ ،‬ص ‪ ۵۹‬و ﺻﺤﺢ اﻵﻟﺒﺎﻧﯽ ‪./‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﻦ ھﺸﺎم‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪ - ۱۳۴‬ﻓﻘﻪ اﻟﺴﯿﺮة‪ ،‬ﻏﻀﺒﺎن‪ ،‬ص ‪.۱۰۲‬‬ ‫‪ -٤‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ اﻟﺼﺤﯿﺤﺔ‪ ،‬ﻋﻤﺮی‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۱۱۲‬‬ ‫‪ -٥‬ﻓﻘﻪ اﻟﺴﯿﺮة‪ ،‬ﻏﻀﺒﺎن‪ ،‬ص ‪.۱۱۰‬‬

‫‪١٠٤‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﺣﺘﯽ اﮔﺮ ﺑﺮ ﭘﺎﯾﯿﻦﺗﺮﯾﻦ ﻃﺒﻘﮥ ﻣﺮدم ﺳﺘﻢ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺒﺎرزه ﮔﺮدد ‪ .١‬اﺳﻼم ﺑﺎ ﻇﻠﻢ‬ ‫ﻣﺒﺎرزه ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و از ﻣﻈﻠﻮم ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ رﻧﮓ و دﯾﻦ و وﻃﻦ و ﻣﻠﯿﺖ وی‬ ‫ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ‪.٢‬‬ ‫‪ -۴‬ﺟﻮاز ﺑﺴﺘﻦ ﭘﯿﻤﺎن و ﺗﻌﮫﺪ ھﻤﮑﺎری‪ :‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ آن ﻓﺮﻣﺎن‬ ‫داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬ ‫َ َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َّ َ‬ ‫َّ ۡ َ َ َ َ َ ۡ‬ ‫ْ َ ُ ُّ ْ‬ ‫�� ُّ� َها ٱ َّ� َ‬ ‫﴿ ٰٓ‬ ‫ِين َء َام ُنوا � �ِلوا َش َ ٰٓ‬ ‫ام َو� ٱل َه ۡد َي َو�‬ ‫�� ِ َر ٱ�ِ َو� ٱلشهر ٱ�ر‬ ‫ُ َ َ ۡ ٗ‬ ‫ۡ ٗ َ َۡ‬ ‫َۡ َ‬ ‫� َر َ‬ ‫�� َد َو َ�ٓ َءا ٓ ّم َ‬ ‫� ۡي َ‬ ‫ِ� ٱ ۡ َ‬ ‫ت ٱ َۡ‬ ‫ام يَ ۡب َتغون فض� ّمِن َّر ّ� ِ ِه ۡم َورِض َ�ٰنا ۚ �ذا َحلل ُت ۡم‬ ‫ٱلق ٰٓ ِ‬ ‫َ‬ ‫َ ۡ َ ُ ْ َ َ َ ۡ َ َّ ُ ۡ َ َ َ ُ َ ۡ َ َ ُّ ُ‬ ‫و� ۡم َعن ٱل ۡ َم ۡ‬ ‫ج ِد ٱ ۡ َ‬ ‫� َر ِام أن‬ ‫س‬ ‫فٱصطاد ۚوا و� � ِرمن�م ش�ٔان قو ٍ� أن صد‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ ۡ َ ُ ۘ ْ َ َ َ َ ُ ْ َ َ ۡ ّ َ َّ ۡ َ ٰ َ َ َ َ َ ُ ْ َ َ ۡ ۡ َ ۡ ُ ۡ َ ٰ َ َّ ُ ْ َّ َ َّ‬ ‫�ۖ إِن‬ ‫� وٱ�قوىۖ و� �عاونوا � ٱ ِ�ث ِم وٱلعد� ِ �ن وٱ�قوا ٱ‬ ‫�عتدوا و�عاونوا � ٱل ِ ِ‬ ‫َّ َ َ ُ ۡ َ‬ ‫اب‪] ﴾٢‬اﻟﻤﺎﺋﺪة‪.[۲ :‬‬ ‫ٱ� شدِيد ٱل ِعق ِ‬

‫»ای ﻣﺆﻣﻨﺎن! ﺷﻌﺎﺋﺮ ﺧﺪا را ﺑﺮای ﺧﻮد ﺣﻼل ﻧﺪاﻧﯿﺪ و ﻧﻪ ﻣﺎه ﺣﺮام را و ﻧﻪ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽھﺎی‬ ‫ﺑﯽﻧﺸﺎن و ﻧﻪ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽھﺎی ﻧﺸﺎﻧﺪاری را و ﻧﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ آھﻨﮓ آﻣﺪن ﺑﻪ ﺧﺎﻧﮥ ﺧﺪا را‬ ‫دارﻧﺪ و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻟﻄﻒ و ﺧﺸﻨﻮدی ﺧﺪاﯾﻨﺪ‪ .‬ھﺮ وﻗﺖ ﮐﻪ از اﺣﺮام ﺑﺪر آﻣﺪﯾﺪ و از‬ ‫ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺣﺮم ﺧﺎرج ﺷﺪﯾﺪ‪ ،‬ﺷﮑﺎر ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬و )ﻣﻮاﻇﺐ ﺑﺎﺷﯿﺪ ﮐﻪ( ﺷﻤﺎ را دﺷﻤﻨﯽ ﺑﺎ ﻗﻮﻣﯽ‬ ‫ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻊ آﻣﺪن ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪاﻟﺤﺮام ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬وادار ﻧﮑﻨﺪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ از ﺣﺪ ﺗﺠﺎوز ﺑﮑﻨﯿﺪ و‬ ‫ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﺮ ﻧﯿﮑﻮﮐﺎری و ﺗﻘﻮا ھﻤﮑﺎری داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ و ﺑﺮ ﮔﻨﺎه و ﺗﺠﺎوز ھﻤﺪﯾﮕﺮ‬

‫ھﻤﮑﺎری ﻧﮑﻨﯿﺪ و از ﺧﺪا ﺑﺘﺮﺳﯿﺪ‪ ،‬ھﻤﺎﻧﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ دارای ﻣﺠﺎزات ﺷﺪﯾﺪی اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫ﭘﺲ ﺑﺮای ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﭼﻨﯿﻦ ﺣﺎﻟﺘﯽ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﭘﯿﻤﺎن ﺑﺒﻨﺪﻧﺪ؛ ﭼﻮن‬ ‫اﯾﻦ ﺗﺄﮐﯿﺪ ﺑﻪ اﻣﺮی اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻧﻈﺮ ﺷﺮﻋﯽ ﻣﻄﻠﻮب اﺳﺖ ﺑﻪ ﺷﺮط اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﻀﯿﻪ‬ ‫ﻣﺴﺠﺪ ﺿﺮار ﻧﺒﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﻤﺎن ﺑﺮ ﺿﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﺑﺮای وارد ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻇﻠﻢ و ﺳﺘﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬ ‫اﻣﺎ ﭘﯿﻤﺎن ﺑﺴﺘﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎ ﻏﯿﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺮای دﻓﻊ ﻇﻠﻢ ﯾﺎ اﯾﺴﺘﺎدن در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻇﺎﻟﻢ‪،‬‬ ‫ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺷﺮط اﯾﻨﮑﻪ در آن ﻣﺼﻠﺤﺖ ﮐﻨﻮﻧﯽ و ﻣﻨﺎﻓﻊ آﯾﻨﺪه ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ‬ ‫ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ ‪.٣‬‬

‫‪ -١‬ھﻤﺎن‪.‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﯽ ﻓﺎرس‪ ،‬ص ‪.۱۲۱‬‬ ‫‪ -٣‬اﻻﺳﺎس ﻓﯽ اﻟﺴﻨﺔ و ﻓﻘﮫﺎ‪ ،‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۱۷۲ - ۱۷۱‬‬

‫ﺑﺨﺶ اول‪ :‬ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ وﻗﺎﯾﻊ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻗﺒﻞ از ﺑﻌﺜﺖ‬

‫‪١٠٥‬‬

‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬دوﺳﺖ ﻧﺪارم ﺑﻪ ﺟﺎی اﯾﻦ ﭘﯿﻤﺎن‪ ،‬ﺷﺘﺮان ﺳﺮخ ﻣﻮی‬ ‫ﻓﺮاوان ﺑﻪ ﻣﻦ داده ﻣﯽﺷﺪ« ‪ .١‬و ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﮔﺮ در اﺳﻼم ﺑﻪ آن ﻓﺮا ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮم‪،‬‬ ‫اﺟﺎﺑﺖ ﺧﻮاھﻢ ﮐﺮد«‪.‬‬ ‫ﭘﺲ آﻧﭽﻪ ﻋﺪاﻟﺖ را ﺗﺤﻘﻖ ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ و ﯾﺎ از ﻇﻠﻤﯽ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻤﯽﺗﻮان ﺑﺎ‬ ‫ﭼﯿﺰی دﯾﮕﺮ ﻣﻌﺎوﺿﻪ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺷﺘﺮان ﺳﺮخ ﻣﻮ ﺣﺎﺿﺮ ﻧﯿﺴﺖ اﯾﻦ‬ ‫ﭘﯿﻤﺎن را ﺑﺸﮑﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ -۵‬ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺎﯾﺪ در ﺟﺎﻣﻌﮥ ﺧﻮد ﻋﻨﺼﺮی ﻣﺜﺒﺖ و ﮐﺎرآﻣﺪ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﺴﺎﺋﻞ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺟﺎﻣﻌﮥ ﺧﻮد ﻧﻘﺸﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﺟﺎﻣﻌﮥ‬ ‫ﺧﻮد ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﮐﻪ اﻟﮕﻮی دﯾﮕﺮان ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد و در ﻣﯿﺎن آﻧﮫﺎ ﺿﺮب اﻟﻤﺜﻞ‬ ‫ﺑﻮد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ اﻣﯿﻦ ﻣﻠﻘﺐ ﮔﺮدﯾﺪ و زﻧﺎن و ﻣﺮدان او را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﺧﻼق ﺧﻮﺑﯽ‬ ‫ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ وی ﺑﺨﺸﯿﺪه ﺑﻮد‪ ،‬دوﺳﺖ داﺷﺘﻨﺪ و اﯾﻦ اﺧﻼق ﺧﻮب ھﻤﭽﻨﺎن‬ ‫رﺷﺪ ﻣﯽﮐﺮد و ﻣﯽﺑﺎﻟﯿﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻗﻮﻣﺶ ﺑﻪ او دﻟﺒﺴﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ و اﯾﻦ ﺗﺼﻮﯾﺮی زﻧﺪه‬ ‫از ارزش اﺧﻼق و اﺣﺘﺮام و ﺑﺰرﮔﺪاﺷﺖ ﻓﺮد ﻣﺘﺨﻠﻖ ﺑﻪ اﺧﻼق ﻧﯿﮏ ﺣﺘﯽ در‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﮥ ﻣﻨﺤﺮف ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ‪.٢‬‬

‫‪ -١‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﻦ ھﺸﺎم‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۱۳۴‬‬ ‫‪ -٢‬ﻓﻘﻪ اﻟﺴﯿﺮة‪ ،‬ﻏﻀﺒﺎن‪ ،‬ص ‪.۱۱۱ - ۱۱۰‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‬ ‫از ازدواج ﺑﺎ ﺧﺪﯾﺠﻪ ﺗﺎ ﺑﻌﺜﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫ﺧﺪﯾﺠﻪ‪ ،‬زﻧﯽ ﺑﯿﻮه و ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ ﺑﻮد‪ .‬وﻗﺘﯽ راﺳﺘﮕﻮﯾﯽ و اﻣﺎﻧﺘﺪاری و آوازۀ اﺧﻼق ﻧﯿﮏ‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﮔﻮش وی رﺳﯿﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﭘﯿﺸﻨﮫﺎد ﮐﺮد ﮐﻪ ھﻤﺮاه ﮐﺎرواﻧﮫﺎی ﺗﺠﺎری ﺑﻪ‬ ‫ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﯽ از وی ﺑﻪ ﺷﺎم ﺑﺮود و ﺑﺮای او ﻣﺰدی ﺑﯿﺸﺘﺮ از دﯾﮕﺮان در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ‬ ‫ﺑﺎ ﻣﯿﺴﺮه‪ ،‬ﻏﻼم ﺧﺪﯾﺠﻪ‪ ،‬ﻋﺎزم ﺷﺎم ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ در اﯾﻦ ﺳﻔﺮ ﺳﻮد ﮐﻼﻧﯽ ﻧﺼﯿﺐ‬ ‫ً‬ ‫ﺧﺪﯾﺠﻪ ﮔﺮدﯾﺪ و ﻋﻼوه ﺑﺮ آن رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج ازﺷﮫﺮھﺎی زﯾﺎدی از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻌﺪا‬ ‫ﻣﺮﮐﺰ دﻋﻮﺗﺶ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬دﯾﺪن ﮐﺮد و ﺑﺎ آﻧﮫﺎ آﺷﻨﺎ ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ اﯾﻦ ﺳﻔﺮ ﻣﻘﺪﻣﻪای‬ ‫ﺑﺮای ازدواج رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺎ ﺧﺪﯾﺠﻪ ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ﻣﯿﺴﺮه ﺑﺎ ﺧﺪﯾﺠﻪ از اﺧﻼق ﻧﯿﮏ و ﺻﺪاﻗﺖ و‬ ‫اﻣﺎﻧﺖ وی ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد ‪ ،١‬ﺧﺪﯾﺠﻪ ﮔﻤﺸﺪهاش را ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬او راز ﺧﻮد را ﺑﺎ ﻧﻔﯿﺴﻪ‪،‬‬ ‫دﺧﺘﺮ ﻣﻨﺒﻪ‪ ،‬در ﻣﯿﺎن ﮔﺬاﺷﺖ ‪ .٢‬ﻧﻔﯿﺴﻪ از اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج را آ ﮔﺎه ﻧﻤﻮد و‬ ‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم وی ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﻋﻤﻮﯾﺶ‪ ،‬ﺣﻤﺰه‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻮاﺳﺘﮕﺎری ﺧﺪﯾﺠﻪ رﻓﺖ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫ﻣﮫﺮﯾﮥ ﺧﺪﯾﺠﻪ را ﺑﯿﺴﺖ ﻣﺎده ﺷﺘﺮ ﺟﻮان ﻗﺮار دادﻧﺪ‪ .‬ﺧﺪﯾﺠﻪ‪ ،‬ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ زﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﺎ او ازدواج ﮐﺮد و ﺑﺎ زﻧﯽ دﯾﮕﺮ ﺗﺎ ﺧﺪﯾﺠﻪ ل از ﺟﮫﺎن ﭼﺸﻢ ﻓﺮوﺑﺴﺖ‪ ،‬ازدواج‬ ‫ﻧﻨﻤﻮد ‪ .٣‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج از ﺧﺪﯾﺠﻪ ﺻﺎﺣﺐ دو ﭘﺴﺮ و ﭼﮫﺎر دﺧﺘﺮ ﺷﺪ‪ .‬ﭘﺴﺮان او ﻗﺎﺳﻢ و‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻧﺎم داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﮐﻨﯿﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻗﺎﺳﻢ ﺑﻮد و ﻃﺎھﺮ و ﻃﯿﺐ ﻟﻘﺐھﺎی ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ‬ ‫ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻓﺮزﻧﺪان ﭘﺴﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪ ،‬ﻗﺎﺳﻢ و ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ‪ ،‬در ﮐﻮدﮐﯽ وﻓﺎت ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ّ ،‬اﻣﺎ دﺧﺘﺮان ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫اﮐﺮم ج زﯾﻨﺐ‪ ،‬رﻗﯿﻪ‪ ،‬ام ﮐﻠﺜﻮم و ﻓﺎﻃﻤﻪ ھﻤﮕﯽ دوران اﺳﻼم را درک ﻧﻤﻮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ‬ ‫ھﺠﺮت ﻧﻤﻮدﻧﺪ و ازدواج ﮐﺮدﻧﺪ و ھﻤﮕﯽ آﻧﺎن در ﻃﻮل ﺣﯿﺎت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج وﻓﺎت‬ ‫‪ -١‬رﺳﺎﻟﻪ اﻻﻧﺒﯿﺎء‪ ،‬ﻋﻤﺮ اﺣﻤﺪ ﻋﻤﺮ‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪.۲۷‬‬ ‫‪ -٢‬ﻣﻮاﻗﻒ ﺗﺮﺑﻮﯾﯿﻪ‪ ،‬ص ‪.۵۶‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﯽ ﻓﺎرس‪ ،‬ص ‪.۱۲۲‬‬

‫ﺑﺨﺶ اول‪ :‬ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ وﻗﺎﯾﻊ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻗﺒﻞ از ﺑﻌﺜﺖ‬

‫‪١٠٧‬‬

‫ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﻏﯿﺮ از ﻓﺎﻃﻤﻪ ﮐﻪ ﺷﺶ ﻣﺎه ﺑﻌﺪ از وﻓﺎت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج درﮔﺬﺷﺖ ‪.١‬‬ ‫ﺳﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ھﻨﮕﺎم ازدواج ﺑﺎ ﺧﺪﯾﺠﻪ ﺑﯿﺴﺖ و ﭘﻨﺞ ﺳﺎل و ﻋﻤﺮ ﺧﺪﯾﺠﻪ ﭼﮫﻞ‬ ‫ﺳﺎل ﺑﻮد ‪.٢‬‬ ‫درسﻫﺎ و ﻓﻮاﺋﺪ‬

‫‪ -۱‬اﻣﺎﻧﺘﺪاری و ﺻﺪاﻗﺖ‪ ،‬ﻣﮫﻢﺗﺮﯾﻦ وﯾﮋﮔﯿﮫﺎی ﯾﮏ ﺗﺎﺟﺮ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽروﻧﺪ و‬ ‫اﻣﺎﻧﺘﺪاری و ﺻﺪاﻗﺖ ﻣﺤﻤﺪ اوﺻﺎﻓﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﺪﯾﺠﻪ را ﻋﻼﻗﻤﻨﺪ ﺳﺎﺧﺖ ﺗﺎ‬ ‫اﻣﻮال ﺧﻮد را ﺑﻪ او ﺑﺴﭙﺎرد و ﺑﻪ ﺗﺠﺎرت ﺑﭙﺮدازد و ﺑﻪ ﺷﺎم ﺳﻔﺮ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﯿﺰ‬ ‫ﺑﻪ ﺗﺠﺎرت ﺧﺪﯾﺠﻪ ﺑﺮﮐﺖ داد و دروازهھﺎﯾﯽ از ﺧﯿﺮ ﺑﻪ ﻓﻀﻞ و ﮐﺮﻣﺶ ﺑﺮ وی‬ ‫ﮔﺸﻮد‪.‬‬ ‫‪ -۲‬ﺗﺠﺎرت‪ ،‬ﯾﮑﯽ از ﻣﻨﺎﺑﻊ درآﻣﺪی ﺑﻮد ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش در دوران ﻗﺒﻞ از‬ ‫ﺑﻌﺜﺖ ﻣﮫﯿﺎ ﮐﺮد و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻓﻨﻮن ﺗﺠﺎرت را آﻣﻮﺧﺖ و ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺗﺎﺟﺮ راﺳﺘﮕﻮی‬ ‫اﻣﺎﻧﺘﺪار ﺑﺎ ﺻﺪﯾﻘﺎن و ﺷﮫﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﺣﺸﺮ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺗﺠﺎرت‪ ،‬ﺷﻐﻞ ﻣﮫﻤﯽ ﺑﺮای‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﺳﺖ و ﺗﺎﺟﺮ ﺗﺤﺖ ﺳﯿﻄﺮه و ﺑﺮدﮔﯽ و ﺳﺘﻢ و ﺗﺤﻘﯿﺮ دﯾﮕﺮان ﻗﺮار‬ ‫ﻧﻤﯽﮔﯿﺮد؛ زﯾﺮا او ﺑﻪ آﻧﺎن ﻧﯿﺎزی ﻧﺪارد؛ ﺑﻠﮑﻪ دﯾﮕﺮان ﺑﻪ آ ﮔﺎھﯽ و اﻣﺎﻧﺘﺪاری و‬ ‫ﭘﺎﮐﺪاﻣﻨﯽ او ﻧﯿﺎز دارﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ -۳‬ازدواج ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺎ ﺧﺪﯾﺠﻪ ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﻘﺪﯾﺮ اﻟﮫﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﺑﺮای‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش ھﻤﺴﺮی اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮد ﮐﻪ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ او ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ او ھﻤﮑﺎری ﻣﯽﮐﺮد و‬ ‫ﻣﺼﯿﺒﺘﮫﺎ را ﻣﯽﮐﺎﺳﺖ و او را در ﺣﻤﻞ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺘﮫﺎی رﺳﺎﻟﺘﺶ ﯾﺎری ﻣﯽﻧﻤﻮد و‬ ‫در ﻏﻤﮫﺎﯾﺶ ﺷﺮﯾﮏ ﺑﻮد ‪.٣‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﻣﺤﻤﺪ ﻏﺰاﻟﯽ ‪ /‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺧﺪﯾﺠﻪ ﻧﻤﻮﻧﮥ زﯾﺒﺎ ﺑﺮای زﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ زﻧﺪﮔﯽ‬ ‫ﻣﺮدی ﺑﺰرگ را ﺗﮑﻤﯿﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺑﺎ او در زﻧﺪﮔﯽ ﺷﺮﯾﮏ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺻﺎﺣﺒﺎن رﺳﺎﻟﺖھﺎ‬ ‫دﻟﮫﺎی ﺑﺴﯿﺎر ﺣﺴﺎﺳﯽ دارﻧﺪ و ﺑﺎ ﻓﺮﯾﺒﮑﺎری ﺑﺰرﮔﯽ از وﺿﻌﯿﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاھﻨﺪ آن را‬ ‫دﮔﺮﮔﻮن ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﺟﮫﺎد ﺑﺰرﮔﯽ را در راه ﺧﯿﺮی ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاھﻨﺪ آن را‬ ‫‪ -١‬رﺳﺎﻟﺔ اﻻﻧﺒﯿﺎء‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪.۲۸‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﯽ ﻓﺎرس‪ ،‬ص ‪.۱۲۲‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﯽ ﺷﮫﺒﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۱۲۳ × ۱۲۲‬‬

‫‪١٠٨‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﺗﺜﺒﯿﺖ ﮐﻨﻨﺪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽدھﻨﺪ و ﺳﺨﺘﯽھﺎی آن را ﺗﺤﻤﻞ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬آﻧﮫﺎ ﺑﯿﺶ از‬ ‫دﯾﮕﺮان ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﮐﺴﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ در زﻧﺪﮔﯽ ﺧﺼﻮﺻﯽ‪ ،‬آﻧﺎن را ﺷﺎدﻣﺎن و ﺳﺮﺣﺎل ﮐﻨﺪ و‬ ‫ﺧﺪﯾﺠﻪ در داﺷﺘﻦ اﯾﻦ ﺧﺼﻠﺘﮫﺎ‪ ،‬ﮔﻮی ﺳﺒﻘﺖ را از ھﻤﻪ رﺑﻮده ﺑﻮد و در زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺤﻤﺪ ج‬ ‫اﺛﺮ ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﻪ ﺟﺎ ﮔﺬاﺷﺖ ‪.١‬‬ ‫‪ -۴‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻃﻌﻢ ﺗﻠﺦ از دﺳﺖ دادن ﻓﺮزﻧﺪان را ﭼﺸﯿﺪ ھﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از‬ ‫آن ﻃﻌﻢ ﺗﻠﺦ از دﺳﺖ دادن ﭘﺪر و ﻣﺎدر را ﭼﺸﯿﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺧﻮاﺳﺖ ﺧﺪا ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻮد‪،‬‬ ‫و او ﺣﮑﯿﻢ و داﻧﺎﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ھﯿﭻ ﯾﮏ از ﻓﺮزﻧﺪان ﭘﺴﺮش زﻧﺪه ﻧﻤﺎﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺮای ﺑﻌﻀﯽ‬ ‫ﺑﮫﺎﻧﻪ و دﺳﺘﺎوﯾﺰی ﺑﺮای ﻣﺒﺘﻼ ﺷﺪن ﺑﻪ ﻓﺘﻨﻪ ﻧﺸﻮﻧﺪ‪ .‬ﺣﮑﻤﺖ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻧﻤﻮدن‬ ‫ﻓﺮزﻧﺪان ﭘﺴﺮ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪاوﻧﺪ اﯾﻦ ﺑﻮد ﺗﺎ ﺳﺮﺷﺖ اﻧﺴﺎﻧﯽ او‬ ‫ﺗﮑﻤﯿﻞ ﮔﺮدد و ﻧﯿﺎزھﺎی ﻧﻔﺴﺎﻧﯽ او ﺑﺮﻃﺮف ﮔﺮدد و ﻋﻼوه ﺑﺮ آن ھﯿﭻ ﺧﻮدﺧﻮاه و‬ ‫ﮐﯿﻨﻪﺗﻮزی ﮐﻤﺎل ﻣﺮداﻧﮕﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ را ﺧﺮده ﻧﮕﯿﺮد و دروغﭘﺮدازی ﺑﻪ او دروﻏﯽ‬ ‫ﻧﺴﺒﺖ ﻧﺪھﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ در ﻋﮫﺪ ﮐﻮدﮐﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺴﺮاﻧﺶ را از وی ﮔﺮﻓﺖ ﺗﺎ ﻣﻮرد‬ ‫دﻟﺠﻮﯾﯽ و ﺗﺴﻠﯿﺘﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮای ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻓﺮزﻧﺪ ﭘﺴﺮ ﻧﺪارﻧﺪ ﯾﺎ ﺻﺎﺣﺐ ﭘﺴﺮ‬ ‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﺳﭙﺲ ﭘﺴﺮاﻧﺸﺎن ﻣﯽﻣﯿﺮﻧﺪ و ﻧﯿﺰ در ﮔﺬﺷﺖ ﭘﺴﺮان ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫ﻧﻮﻋﯽ آزﻣﺎﯾﺶ و ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﺪن ﺑﻪ ﻣﺼﯿﺒﺖ ﺑﻮد؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﺑﯿﺶ از دﯾﮕﺮان ﺑﻪ‬ ‫ﻣﺼﯿﺒﺖ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ‪ ٢‬و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﻮد ﺗﺎ دﻟﺴﻮزی و ﻏﻤﺨﻮاری را‬ ‫ﺑﺨﺸﯽ از وﺟﻮد او ﺑﮕﺮداﻧﺪ؛ زﯾﺮا ﻣﺮداﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ رھﺒﺮی ﻣﻠﺖھﺎ و ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ‬ ‫اﻣﻮرﺷﺎن ﻣﯽﭘﺮدازﻧﺪ ﺑﻪ ﺳﻨﮕﺪﻟﯽ ﮔﺮاﯾﺶ ﻧﻤﯽﯾﺎﺑﻨﺪ ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﻗﻠﺒﺸﺎن ﺑﺎ ﺳﻨﮕﺪﻟﯽ‬ ‫و ﻣﻘﺪم داﺷﺘﻦ ﺧﻮد‪ ،‬ﺧﻮی ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و در ﺷﺎدیھﺎﯾﯽ زﯾﺴﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ھﯿﭻ اﻣﺮ‬ ‫ﻧﺎﺧﻮﺷﺎﯾﻨﺪی ﺻﻔﺎی آن را ﺗﯿﺮه ﻧﮑﺮده اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﺮدی ﮐﻪ دردھﺎ را ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐﺮده‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﮫﺘﺮ از ھﻤﮥ ﻣﺮدم ﺑﻪ ھﻤﺪردی ﻏﻤﺰدهھﺎ و ﻣﺪاوای زﺧﻤﯿﺎن ﻣﯽﺷﺘﺎﺑﺪ ‪.٣‬‬ ‫‪ -۵‬از ﺧﻼل داﺳﺘﺎن ازدواج ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺎ ﺧﺪﯾﺠﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯽرﺳﯿﻢ ﮐﻪ‬ ‫ھﺪف ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج از ازدواج ﺑﺎ ﺧﺪﯾﺠﻪ ﺑﺮآورده ﮐﺮدن ﻟﺬتھﺎی ﺟﺴﻤﯽ و‬ ‫اھﺘﻤﺎم ﺑﻪ اﯾﻦ اﻣﻮر ﻧﺒﻮد؛ زﯾﺮا اﮔﺮ او ﻣﺎﻧﻨﺪ دﯾﮕﺮ ﺟﻮاﻧﺎن ﺑﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ اھﻤﯿﺖ‬ ‫‪ -١‬ﻓﻘﻪ اﻟﺴﯿﺮة‪ ،‬ﻏﺰاﻟﯽ‪ ،‬ص ‪.۷۵‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﯽ ﺷﮫﺒﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۲۲۴ × ۲۲۳‬‬ ‫‪ -٣‬ﻓﻘﻪ اﻟﺴﯿﺮة‪ ،‬ﻏﺰاﻟﯽ‪ ،‬ص ‪.۷۸‬‬

‫ﺑﺨﺶ اول‪ :‬ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ وﻗﺎﯾﻊ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻗﺒﻞ از ﺑﻌﺜﺖ‬

‫‪١٠٩‬‬

‫ﻣﯽداد‪ ،‬دﻟﺒﺎﺧﺘﮥ زﻧﯽ ﻣﯽﮔﺮدﯾﺪ ﮐﻪ از ﻧﻈﺮ ﺳﻨﯽ از او ﮐﻮﭼﮏﺗﺮ ﯾﺎ ھﻢ ﺳﻦ او‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﻪ ﺷﺮاﻓﺖ و ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺧﺪﯾﺠﻪ در ﻣﯿﺎن ﻗﻮﻣﺶ ﻋﻼﻗﻤﻨﺪ ﺑﻮد؛‬ ‫زﯾﺮا در ﺟﺎھﻠﯿﺖ ﺑﻪ ﭘﺎﮐﺪاﻣﻨﯽ و ﭘﺎﮐﯿﺰﮔﯽ ﻣﻌﺮوف ﺑﻮد‪.‬‬ ‫‪ -۶‬ازدواج ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺎ ﺧﺪﯾﺠﻪ زﺑﺎن و ﻗﻠﻢ ﺧﺎور ﺷﻨﺎﺳﺎن و ﻣﺰدوران‬ ‫ﺳﮑﻮﻻرﯾﺴﺖ آﻧﮫﺎ را ﻣﯽﺑﻨﺪد؛ آﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﮐﯿﻨﻪ اﺳﻼم و ﺑﻐﺾ ﻗﺪرت ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﯾﯽ آن‬ ‫را در دل دارﻧﺪ و ﮔﻤﺎن ﺑﺮدهاﻧﺪ ﮐﻪ در ﻣﻮﺿﻮع ازدواج ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻣﯿﺪاﻧﯽ‬ ‫ﯾﺎﻓﺘﻪاﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ در آن ﺑﺘﺎزﻧﺪ و ﺑﻪ اﺳﻼم ﺿﺮﺑﻪ ﺑﺰﻧﻨﺪ‪ ،‬آﻧﮫﺎ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫ﺳﯿﻤﺎی ﻣﺮدی ﺷﮫﻮت ران ﮐﻪ ﻏﺮق در ﻟﺬت و ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺷﺨﺼﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﺗﺼﻮﯾﺮ‬ ‫ﮐﺸﯿﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﻏﺎﻓﻞ از اﯾﻨﮑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺗﺎ ﺑﯿﺴﺖ و ﭘﻨﺞ ﺳﺎﻟﮕﯽ در ﻣﺤﯿﻄﯽ ﺟﺎھﻠﯽ و‬ ‫آزاد‪ ،‬ﺑﺎ ﭘﺎﮐﺪاﻣﻨﯽ زﻧﺪﮔﯽ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﺳﻮی ﻣﺤﯿﻄﮫﺎی ﻓﺎﺳﺪی‬ ‫ﮐﻪ ﭘﯿﺮاﻣﻮن او وﺟﻮد داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮود‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﺎ زﻧﯽ ﺳﺎﻟﻤﻨﺪ ازدواج ﻣﯽﮐﻨﺪ‬ ‫ً‬ ‫ﮐﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ دو ﺑﺮاﺑﺮ او ﺳﻦ دارد و ﺑﺎ او زﻧﺪﮔﯽ را اداﻣﻪ ﻣﯽدھﺪ‪ .‬ﺧﺪﯾﺠﻪ در ﺳﻦ‬ ‫ﺷﺼﺖ و ﭘﻨﺞ ﺳﺎﻟﮕﯽ دار ﻓﺎﻧﯽ را وداع ﮔﻔﺖ و در اﯾﻦ زﻣﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫ﭘﻨﺠﺎه ﺳﺎل داﺷﺖ‪ .‬در ﻃﯽ ﻣﺪت زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺎ ﺧﺪﯾﺠﻪ در ﻓﮑﺮ ازدواج ﻣﺠﺪد ﻧﯿﻔﺘﺎد‪.‬‬ ‫ﺣﺴﺎسﺗﺮﯾﻦ دورۀ زﻧﺪﮔﯽ ھﺮ اﻧﺴﺎﻧﯽ از ﻧﻈﺮ اﻧﮕﯿﺰهھﺎ و ﻏﺮاﯾﺰ ﺟﻨﺴﯽ و ﺗﻤﺎﯾﻞ‬ ‫داﺷﺘﻦ ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ھﻤﺴﺮی‪ ،‬ﺳﻦ ﺑﯿﺴﺖ ﺗﺎ ﭘﻨﺠﺎه ﺳﺎﻟﮕﯽ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ در اﯾﻦ دوران‪،‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺎ اﯾﻦ وﺟﻮد ﺑﻪ اﯾﻦ ﻓﮑﺮ ﻧﯿﻔﺘﺎد ﮐﻪ زن ﯾﺎ ﮐﻨﯿﺰ دﯾﮕﺮی ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ‬ ‫ﺑﯿﺎورد‪.‬‬ ‫ﺑﻌﺪ از ﻓﻮت اﯾﺸﺎن‪ ،‬ازدواج ﺑﺎ ﻋﺎﯾﺸﻪ و دﯾﮕﺮ اﻣﮫﺎت اﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ ﺣﮑﻤﺖ و ﺳﺒﺒﯽ دارد‬ ‫ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻘﻮﯾﺖ اﯾﻤﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻪ ﻋﻈﻤﺖ ﻣﺤﻤﺪ و ﺟﺎﯾﮕﺎه واﻻ و ﮐﻤﺎل اﺧﻼﻗﯽ وی‬ ‫ﻣﯽﮔﺮدد ‪.١‬‬ ‫ﻣﺸﺎرﮐﺖ در ﺑﺎزﺳﺎزی ﮐﻌﺒﻪ‬

‫در ﺳﻦ ﺳﯽ و ﭘﻨﺞ ﺳﺎﻟﮕﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻗﺮﯾﺶ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﻪ ﺑﺎزﺳﺎزی ﮐﻌﺒﻪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺮ اﺛﺮ‬ ‫آﺗﺶﺳﻮزی و ﺳﯿﻞ‪ ،‬دﯾﻮارھﺎﯾﺶ آﺳﯿﺐ دﯾﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﮐﻌﺒﻪ ھﻤﭽﻨﺎن ﺑﺮاﺳﺎس ﺑﻨﺎی‬ ‫اﺑﺮاھﯿﻢ ﺑﻮد و از ﺳﻨﮓھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ھﺮ ﯾﮏ ﺑﻪ اﻧﺪازۀ ﻗﺎﻣﺖ ﯾﮏ اﻧﺴﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه‬

‫‪ -١‬ﻓﻘﻪ اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬ﺑﻮﻃﯽ‪ ،‬ص ‪.۵۴ - ۵۳‬‬

‫‪١١٠‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﺑﻮد‪ .‬ﻗﺮﯾﺶ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ آن را ﻣﻨﮫﺪم ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ھﻤﻪ ﻣﯽﺗﺮﺳﯿﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺗﺨﺮﯾﺐ آن‬ ‫ﺑﮑﻨﻨﺪ‪ .‬وﻟﯿﺪ ﺑﻦ ﻣﻐﯿﺮه ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ اﻧﮫﺪام آن را آﻏﺎز ﻣﯽﮐﻨﻢ‪ .‬ﮐﻠﻨﮓ را ﺑﺮداﺷﺖ و ﺑﺎﻻ رﻓﺖ‬ ‫و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺎر ﺧﺪاﯾﺎ ﻣﻨﺤﺮف ﻧﺸﺪهاﯾﻢ و ﺟﺰ ﮐﺎر ﺧﯿﺮ‪ ،‬ھﺪﻓﯽ ﻧﺪارﯾﻢ‪ .‬ﺳﭙﺲ از ﻧﺎﺣﯿﻪ دو‬ ‫رﮐﻦ )ﺣﺠﺮ اﻻﺳﻮد و ﯾﻤﺎﻧﯽ( آن را ﻣﻨﮫﺪم ﮐﺮد‪ .‬ﻣﺮدم آن ﺷﺐ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪:‬‬ ‫اﮔﺮ وﻟﯿﺪ ﺑﻪ ﺑﻼﯾﯽ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﻮد‪ ،‬ﭼﯿﺰی از ﮐﻌﺒﻪ را ﺧﺮاب ﻧﺨﻮاھﯿﻢ ﮐﺮد و ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻗﺒﻠﯽ‬ ‫ﺑﺮ ﻣﯽﮔﺮداﻧﯿﻢ و اﮔﺮ ﺑﻪ ﺑﻼﯾﯽ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻧﺸﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺧﺪاوﻧﺪ از آﻧﭽﻪ اﻧﺠﺎم دادهاﯾﻢ راﺿﯽ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺻﺒﺢ ﻓﺮدا‪ ،‬وﻟﯿﺪ دوﺑﺎره ﺷﺮوع ﺑﻪ اﻧﮫﺪام ﺧﺎﻧﮥ ﮐﻌﺒﻪ ﻧﻤﻮد و ﻣﺮدم ﻧﯿﺰ ﺑﺎ او ھﻤﮑﺎری‬ ‫ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﺳﻨﮕﯽ ﺳﺒﺰ ﺑﺴﺎن ﮐﻮھﺎن ﺷﺘﺮ ﮐﻪ ﺑﻪ ھﻢ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﻮد رﺳﯿﺪﻧﺪ‪ .‬ﮐﺎر‬ ‫ﺗﺨﺮﯾﺐ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ھﺮ ﮔﻮﺷﻪای را ﺑﻪ ﻗﺒﯿﻠﻪای اﺧﺘﺼﺎص دادﻧﺪ؛ ﺳﺮداران و ﺑﺰرﮔﺎن‬ ‫ﻗﺮﯾﺶ در ﻧﻘﻞ و آوردن ﺳﻨﮕﮫﺎ و ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮدن آن ﻣﺸﺎرﮐﺖ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ و ﻋﻤﻮﯾﺶ‪،‬‬ ‫ﻋﺒﺎس‪ ،‬ﻧﯿﺰ ﻣﺸﺎرﮐﺖ داﺷﺘﻨﺪ و ﺳﻨﮓ ﻣﯽآوردﻧﺪ‪ .‬ﻋﺒﺎس ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫ﺟﺎﻣﻪات را ﺑﺮﮔﺮدﻧﺖ ﺑﯿﻨﺪاز ﺗﺎ از ﺳﻨﮓھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺷﺎﻧﻪ ﻣﯽﮔﺬاری آﺳﯿﺐ ﻧﺒﯿﻨﯽ‪ .‬ﻧﺎﮔﮫﺎن‬ ‫ﺑﯿﮫﻮش ﺑﻪ زﻣﯿﻦ اﻓﺘﺎد و ﭼﺸﻤﺎﻧﺶ ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﺧﯿﺮه ﺷﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ھﻮش آﻣﺪ وﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫ﺟﺎﻣﻪام‪ ،‬ﺟﺎﻣﻪام و ﺟﺎﻣﻪاش ﺑﻪ ﮐﻤﺮش ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮد ‪.١‬‬ ‫ﺑﻌﺪ از ﺑﺎزﺳﺎزی ﮐﻌﺒﻪ ﻧﻮﺑﺖ ﻧﺼﺐ ﺣﺠﺮاﻻﺳﻮد رﺳﯿﺪ و از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻧﺼﺐ ﺣﺠﺮاﻻﺳﻮد‬ ‫ﺗﻮﺳﻂ ھﺮ ﻗﺒﯿﻠﻪای ﺻﻮرت ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺑﺮای آن ﻗﺒﯿﻠﻪ اﻣﺘﯿﺎز ﺧﺎﺻﯽ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﮔﺮدﯾﺪ‪،‬‬ ‫ﻟﺬا اﺧﺘﻼف ﻗﺒﺎﯾﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ آﻏﺎز ﮔﺮدﯾﺪ و اﮔﺮ اﺑﻮ اﻣﯿﻪ ﺑﻦ ﻣﻐﯿﺮه ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﻧﺰدﯾﮏ‬ ‫ﺑﻮد ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ وارد ﺟﻨﮓ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﺑﻮ اﻣﯿﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ای ﻗﺮﯾﺶ! ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ وارد‬ ‫ﻣﺴﺠﺪ ﻣﯽﺷﻮد درﺑﺎرۀ اﺧﺘﻼﻓﯽ ﮐﻪ در ﻣﯿﺎن ﺷﻤﺎ ﭘﯿﺶ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ ،‬داور ﻗﺮار دھﯿﺪ‪ .‬آﻧﮫﺎ‬ ‫ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ وارد ﻣﺴﺠﺪ ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ ورود ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫ھﻤﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻣﺤﻤﺪ اﻣﯿﻦ اﺳﺖ و داوری او را ﻗﺒﻮل دارﯾﻢ‪ .‬رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﭘﺎرﭼﻪای ﺧﻮاﺳﺖ و‬ ‫ﺣﺠﺮاﻻﺳﻮد را ﺑﺎ دﺳﺖھﺎی ﺧﻮد در آن ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺳﺮداران ﻗﻮم ﮔﻔﺖ‪ :‬ھﺮ ﮐﺪام‬ ‫ﮔﻮﺷﻪای از ﭘﺎرﭼﻪ را ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ و ﺑﻠﻨﺪ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬آن ﮔﺎه آن را ﺑﺎ دﺳﺘﺎن ﺧﻮد در ﻣﺤﻠﺶ ﻗﺮار داد‪.‬‬ ‫ارﺗﻔﺎع ﮐﻌﺒﻪ ھﺠﺪه ذراع ﺷﺪ و دروازهاش را ﭼﻨﺎن از زﻣﯿﻦ ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻧﺮدﺑﺎن‬ ‫ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎﻻ ﻣﯽرﻓﺘﻨﺪ و ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮرت از ورود ﺳﯿﻞ ﺑﻪ داﺧﻞ ﮐﻌﺒﻪ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﺮ‬ ‫ﺷﺶ ﺳﺘﻮن ﭼﻮﺑﯽ ﺳﻘﻒ ﮐﻌﺒﻪ را زدﻧﺪ و ﭼﻮن ﻣﺘﻌﮫﺪ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺎل ﺣﻼل ﮐﻌﺒﻪ را‬ ‫‪ -١‬اﻟﺒﺨﺎری‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺤﺞ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪.۱۵۸۳‬‬

‫ﺑﺨﺶ اول‪ :‬ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ وﻗﺎﯾﻊ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻗﺒﻞ از ﺑﻌﺜﺖ‬

‫‪١١١‬‬

‫ﺑﺎزﺳﺎزی ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻟﺬا ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ آن را ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺎزﺳﺎزی ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺨﺸﯽ از ﺣﺠﺮ اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ‬ ‫را ﻣﺘﺮوک ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ و ﻓﻘﻂ ﮔﺮد آن دﯾﻮار ﮐﻮﭼﮑﯽ ﺑﻨﺎ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﺸﺎﻧﯽ از آن ﺑﻤﺎﻧﺪ ‪.١‬‬ ‫درسﻫﺎ‪ ،‬ﻓﻮاﺋﺪ و ﻋﺒﺮتﻫﺎ‬

‫‪ -۱‬ﮐﻌﺒﻪ ﻧﺰد ﻗﺮﯾﺸﯿﺎن از اھﻤﯿﺖ و ﺗﻘﺪﺳﯽ ﺧﺎص ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد و ﺑﺮای ﻣﻘﺪس‬ ‫ﺑﻮدن ﮐﻌﺒﻪ ھﻤﯿﻦ ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺑﺮاھﯿﻢ و ﻓﺮزﻧﺪش اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﺑﻪ دﺳﺘﻮر ﺧﺪا‬ ‫اﺳﺎس آن را ﺑﻨﺎ ﻧﮫﺎدﻧﺪ و ﭘﺎﯾﻪھﺎﯾﺶ را ﺑﺎﻻ ﺑﺮدﻧﺪ ﺗﺎ اوﻟﯿﻦ ﺧﺎﻧﻪای ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺮای‬ ‫ﻋﺒﺎدت ﺧﺪاوﻧﺪ ﯾﮑﺘﺎ در زﻣﯿﻦ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ -۲‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﮐﻌﺒﻪ ﭼﮫﺎر ﺑﺎر ﺑﺎزﺳﺎزی ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺑﺎر اﺑﺮاھﯿﻢ ÷ آن‬ ‫را ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﻓﺮزﻧﺪش‪ ،‬اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﻣﺮﺗﺒﮥ دوم ﻗﺮﯾﺶ ﺑﻨﺎی آن را ﺗﺠﺪﯾﺪ‬ ‫ﻧﻤﻮدﻧﺪ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻧﯿﺰ در آن ﻣﺸﺎرﮐﺖ داﺷﺖ و ﻣﺮﺗﺒﮥ ﺳﻮم در زﻣﺎن ﯾﺰﯾﺪ‬ ‫ﺑﻦ ﻣﻌﺎوﯾﻪ ﺑﺮ اﺛﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺣﺼﯿﻦ ﺳﮑﻮﻧﯽ اﺑﻦ زﺑﯿﺮ را ﻣﺤﺎﺻﺮه ﮐﺮد ﺗﺎ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺷﻮد‬ ‫دﭼﺎر آﺗﺶﺳﻮزی ﮔﺮدﯾﺪ و وﯾﺮان ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﺑﻦ زﺑﯿﺮ آن را ﺑﺎزﺳﺎزی ﮐﺮد و‬ ‫ﻣﺮﺗﺒﮥ ﭼﮫﺎرم در زﻣﺎن ﻋﺒﺪاﻟﻤﻠﮏ ﺑﻦ ﻣﺮوان ﺑﻌﺪاز ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪن اﺑﻦ زﺑﯿﺮ ﺑﻮد ﮐﻪ‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﻤﻠﮏ ﺑﻦ ﻣﺮوان ﮐﻌﺒﻪ را ﺑﻪ ھﻤﺎن ﺑﻨﺎی ﺳﺎﺑﻖ ﻗﺮﯾﺶ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ ﮐﻪ در زﻣﺎن‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﻮد؛ زﯾﺮا اﺑﻦ زﺑﯿﺮ ﮐﻌﺒﻪ را ﺑﻠﻨﺪﺗﺮ ﻧﻤﻮده ﺑﻮد و ﺷﺶ ذراﻋﯽ ﮐﻪ در ﺑﻨﺎی‬ ‫ﻗﺮﯾﺶ از آن ﺑﯿﺮون ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد ﺑﻪ آن اﺿﺎﻓﻪ ﻧﻤﻮد و ﺑﺮای ﮐﻌﺒﻪ دو دروازه ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬ ‫آﻧﭽﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻮﺳﻌﮥ ﮐﻌﺒﻪ ﺗﻮﺳﻂ اﺑﻦ زﺑﯿﺮ ﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬ﺣﺪﯾﺜﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺎﯾﺸﻪ از‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا رواﯾﺖ ﻧﻤﻮده ﺑﻮد ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﮔﺮ ﻗﻮم ﺗﻮ ﺗﺎزه ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪،‬‬ ‫دﺳﺘﻮر ﻣﯽدادم ﮐﻪ ﮐﻌﺒﻪ را ﺑﻪ ھﻤﺎن ﺑﻨﺎی ﻗﺒﻠﯽ ﺑﺴﺎزﻧﺪ و دروازهای از ﻧﺎﺣﯿﻪ‬ ‫ﻣﺸﺮق و دروازهای از ﻧﺎﺣﯿﻪ ﻣﻐﺮب ﺑﺮای آن ﻣﯽﮔﺸﻮدم و آﻧﮫﺎ را ﺑﻪ زﻣﯿﻦ‬ ‫ﻣﯽﭼﺴﺒﺎﻧﺪم؛ آن وﻗﺖ ﮐﻌﺒﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﻪھﺎی اﺑﺮاھﯿﻢ ﺑﺮﻣﯽﮔﺸﺖ« ‪.٢‬‬ ‫‪ -۳‬ﺣﻞ اﺧﺘﻼف ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ آﻣﯿﺰ و ﻋﺎدﻻﻧﻪ ﮐﻪ ھﻤﻪ ﺑﻪ آن راﺿﯽ ﺷﺪﻧﺪ و از ﺟﻨﮓھﺎی‬ ‫ﺧﻮﻧﯿﻨﯽ ﮐﻪ در آﺳﺘﺎﻧﮥ درﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﻮد‪ ،‬ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی ﮐﺮد و ھﻤﻪ ﻗﺒﯿﻠﻪھﺎ آن را‬ ‫ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮرت اﻓﺘﺨﺎر ﻧﺼﺐ ﺣﺠﺮاﻻﺳﻮد ﺗﻨﮫﺎ ﺑﻪ ﯾﮏ ﻗﺒﯿﻠﻪ اﺧﺘﺼﺎص‬ ‫‪ -١‬وﻗﻔﺎت ﺗﺮﺑﻮﯾﻪ‪ ،‬ص ‪ - ۵۷‬رﺳﺎﻟﺔ اﻻﻧﺒﯿﺎء‪ ،‬ﻋﻤﺮ اﺣﻤﺪ ﻋﻤﺮ‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪.۳۰ × ۲۹‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺒﺨﺎری‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﻌﻠﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪.۱۲۶‬‬

‫‪١١٢‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﻧﯿﺎﻓﺖ و ﺗﺪﺑﯿﺮ و دراﯾﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺮای ﺣﻞ اﯾﻦ ﺑﺤﺮان دﺷﻮار و ﺣﻞ‬ ‫ﻧﺸﺪﻧﯽ ﺗﻘﺪﯾﺮاﻟﮫﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﻗﺮﯾﺶ ﻧﯿﺰ اﯾﻦ ﺣﮑﻤﯿﺖ را ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻨﺪ؛ زﯾﺮا ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬اﻣﯿﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺘﻢ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ و از ﮐﺴﯽ ﻃﺮﻓﺪاری ﻧﻤﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و اﻣﯿﻦ‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ و روﺣﮫﺎ و ﺧﻮﻧﮫﺎﺳﺖ ‪.١‬‬ ‫‪ -۴‬واﻗﻌﻪ ﺗﺠﺪﯾﺪ ﺑﻨﺎی ﮐﻌﺒﻪ ﺟﺎﯾﮕﺎه ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج را در ﻣﯿﺎن ﻗﺮﯾﺶ اﻓﺰود ‪ ٢‬و در‬ ‫اﯾﻦ ﻣﺎﺟﺮا ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ دو اﻣﺘﯿﺎز دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺖ‪ :‬ﯾﮑﯽ اﻓﺘﺨﺎر ﺣﻞ اﺧﺘﻼف و‬ ‫ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی از ﺟﻨﮓ ﮐﻪ اﻧﺘﻈﺎر ﻣﯽرﻓﺖ ﺑﯿﻦ ﻗﺒﯿﻠﻪھﺎی ﻗﺮﯾﺶ در ﺑﮕﯿﺮد و اﻓﺘﺨﺎر‬ ‫دﯾﮕﺮ ﻧﺼﺐ ﺣﺠﺮاﻻﺳﻮد ﮐﻪ ﺳﺮان ﻗﺮﯾﺶ ﺑﺮای ﮐﺴﺐ اﯾﻦ اﻓﺘﺨﺎر ﺑﻪ رﻗﺎﺑﺖ ﭘﺮداﺧﺘﻪ‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ و ﺧﻮاﺳﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ اﯾﻦ ﺑﻮد ﺗﺎ ﻧﺼﺐ آن ﺗﻮﺳﻂ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج اﻧﺠﺎم ﮔﯿﺮد ‪.٣‬‬ ‫‪ -۵‬در ﻣﺎﺟﺮای ﺗﺠﺪﯾﺪ ﺑﻨﺎی ﮐﻌﺒﻪ‪ ،‬ﺣﻔﺎﻇﺖ و ﺗﻮﻓﯿﻖ ﮐﺎﻣﻞ ﺧﺪاوﻧﺪی را در ﺳﯿﺮۀ‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻣﺸﺎھﺪه ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﺤﺮان ﺑﺰرﮔﯽ را ﺑﻪ‬ ‫ﺳﺎدهﺗﺮﯾﻦ ﺷﯿﻮه‪ ،‬ﺣﻞ ﻧﻤﺎﯾﺪ و اﯾﻦ از ﻧﺸﺎﻧﻪھﺎی رﺳﺎﻟﺘﺶ ﺑﻮد؛ زﯾﺮا ھﺪف رﺳﺎﻟﺖ‬ ‫اﯾﺸﺎن‪ ،‬رﺳﺎﻧﯿﺪن ﻣﺮدم ﺑﻪ ﺣﻘﯿﻘﺖ از ﻧﺰدﯾﮏﺗﺮﯾﻦ راه و ﺣﻞ ﻣﺸﮑﻼت ﺑﺎ‬ ‫ﺳﺎدهﺗﺮﯾﻦ و ﮐﺎﻣﻞﺗﺮﯾﻦ ﺷﯿﻮه ﺑﻮد و اﻣﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺮ اﺛﺮ ﺑﺎﻻ زدن ﺟﺎﻣﻪاش‪ ،‬ﺑﯿﮫﻮش‬ ‫ﺷﺪ و ﺑﻪ زﻣﯿﻦ اﻓﺘﺎد‪ ،‬ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ اوج ﺣﯿﺎ و وﻗﺎر آن ﺣﻀﺮت ﺣﺘﯽ در اﯾﺎم ﺟﻮاﻧﯽ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫آﻣﺎدﮔﯽ ﻣﺮدم ﺑﺮای اﺳﺘﻘﺒﺎل از ﻧﺒﻮت ﻣﺤﻤﺪ‬

‫ﺣﮑﻤﺖ اﻟﮫﯽ ﭼﻨﯿﻦ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ زﻣﯿﻨﮥ اﺳﺘﻘﺒﺎل ﻣﺮدم از ﻧﺒﻮت ﻣﺤﻤﺪ را ﺑﺎ‬ ‫ﺷﯿﻮهھﺎی ﻣﺘﻌﺪد آﻣﺎده ﻧﻤﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫‪ -۱‬ﻣﮋده ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﻗﺒﻠﯽ ﺑﻪ رﺳﺎﻟﺖ ﻣﺤﻤﺪ‬ ‫اﺑﺮاھﯿﻢ دﻋﺎ ﮐﺮد و از ﭘﺮوردﮔﺎرش ﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﯿﺎن ﻋﺮﺑﮫﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮی از ﺧﻮدﺷﺎن‬

‫ﻣﺒﻌﻮث ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺤﻤﺪ را در اﺟﺎﺑﺖ دﻋﺎی او ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻓﺮﺳﺘﺎد؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ‬ ‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬

‫‪ -١‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﯽ ﻓﺎرس‪ ،‬ص ‪.۱۲۵‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ اﻟﺼﺤﯿﺤﺔ‪ ،‬ﻋﻤﺮی‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۱۱۶‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮی‪ ،‬اﺑﯽ ﻓﺎرس‪ ،‬ص ‪.۱۲۶ - ۱۲۵‬‬

‫ﺑﺨﺶ اول‪ :‬ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ وﻗﺎﯾﻊ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻗﺒﻞ از ﺑﻌﺜﺖ‬

‫‪١١٣‬‬

‫َۡ ۡ‬ ‫ۡ َ ُ ٗ ّ ۡ ُ ۡ َ ۡ ُ ْ َ َۡ ۡ َ َٰ َ‬ ‫َّ َ‬ ‫ك َو ُ� َع ّل ُِم ُه ُم ٱ ۡلك َِ�ٰ َ‬ ‫ب‬ ‫﴿ َر�نا َوٱ�عث �ِي ِهم رسو� مِنهم �تلوا علي ِهم ءا�ت ِ‬ ‫َ ۡ ۡ َ َ َ ُ َ ّ ۡ َّ َ‬ ‫ك أَ َ‬ ‫�ك ُ‬ ‫نت ٱ ۡل َعز ُ‬ ‫�ز ٱ ۡ َ‬ ‫وٱ� ِكمة و�ز� ِي ِهمۖ إِن‬ ‫ِيم‪] ﴾١٢٩‬اﻟﺒﻘﺮة‪.[۱۲۹ :‬‬ ‫ِ‬ ‫»ﭘﺮوردﮔﺎرا در ﻣﯿﺎن آﻧﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮی از ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﺮاﻧﮕﯿﺰ ﺗﺎ ﺑﺮ آﻧﺎن آﯾﺎت ﺗﻮ را ﺗﻼوت ﻧﻤﺎﯾﺪ‬ ‫و ﺑﻪ آﻧﺎن ﮐﺘﺎب و ﺣﮑﻤﺖ ﺑﯿﺎﻣﻮزد و آﻧﺎن را ﺗﺰﮐﯿﻪ ﮐﻨﺪ‪ .‬ھﻤﺎﻧﺎ ﺗﻮ ﻏﺎﻟﺐ و ﺑﺎ ﺣﮑﻤﺘﯽ«‪.‬‬

‫ﺑﺮاﺳﺎس آﯾﻪھﺎی ﻗﺮآن‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻇﮫﻮر ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج را در ﮐﺘﺎﺑﮫﺎی آﺳﻤﺎﻧﯽ‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣﮋده داده اﺳﺖ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َّ َ َ َّ ُ َ َّ ُ َ َّ َّ ۡ ُ ّ َّ َّ‬ ‫َ ُ َُ َ ۡ‬ ‫َ ُ‬ ‫ك ُت ً‬ ‫ِنده ۡم ِ� ٱ َّ� ۡو َرٮ ٰ ِة‬ ‫و�ا ع‬ ‫�دونهۥ م‬ ‫﴿ٱ�ِين يتبِعون ٱلرسول ٱ� ِ� ٱ� ِ‬ ‫� ٱ�ِي ِ‬ ‫َ ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ ُ ُّ‬ ‫ۡ ُ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ ۡ‬ ‫لط ّي َ�ٰت َو ُ� َ‬ ‫ح ّ ِر ُم‬ ‫�‬ ‫�‬ ‫يل يَأ ُم ُرهم ب ِٱل َمع ُر ِ‬ ‫حل ل ُه ُم ٱ َّ ِ ِ‬ ‫وف َو َ�ن َهٮ ٰ ُه ۡم ع ِن ٱل ُمنك ِر و� ِ‬ ‫ِ‬ ‫وٱ ِ ِ‬ ‫َ َ ۡ ُ ۡ َ َ ٰٓ َ َ َ َ ُ َ ۡ ُ ۡ ۡ َ ُ ۡ َ ۡ َ ۡ َ ٰ َ َّ َ َ ۡ َ َ ۡ ۡ َ َّ َ َ َ ُ ْ‬ ‫علي ِهم ٱ���ِث و�ضع �نهم إِ�هم وٱ�غ�ل ٱل ِ� �نت علي ِه ۚم فٱ�ِين ءامنوا‬ ‫َ َ َّ ُ ُ َ َ َ ُ ُ َ َّ َ ُ ْ ُّ َ َّ ٓ ُ َ‬ ‫ُ َ َ ُ ۡ ۡ‬ ‫َ‬ ‫نزل َم َع ُه ٓۥ أ ْو ٰٓ��ِك ه ُم ٱل ُمفل ُِحون‪﴾١٥٧‬‬ ‫بِهِۦ وعزروه ون�وه وٱ�بعوا ٱ�ور ٱ�ِي أ ِ‬ ‫]اﻷﻋﺮاف‪.[۱۵۷ :‬‬

‫»)رﺣﻤﺖ ﺧﺪا را اﺧﺘﺼﺎص ﻣﯽدھﯿﻢ ﺑﻪ( ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺮوی ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ از ﻓﺮﺳﺘﺎده و‬ ‫ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ اﻣﯽ ﮐﻪ )وﺻﻒ او را( در ﺗﻮرات و اﻧﺠﯿﻞ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽﯾﺎﺑﻨﺪ‪ .‬او آﻧﺎن را ﺑﻪ ﮐﺎر ﻧﯿﮏ‬ ‫دﺳﺘﻮر ﻣﯽدھﺪ و از ﮐﺎر زﺷﺖ ﺑﺎز ﻣﯽدارد و ﭘﺎﮐﯿﺰهھﺎ را ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﺣﻼل ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و‬ ‫ﻧﺎﭘﺎﮐﯿﮫﺎ را ﺑﺮ آﻧﺎن ﺣﺮام ﻣﯽﺳﺎزد و ﺑﻨﺪ و زﻧﺠﯿﺮ )اﺣﮑﺎم ﻃﺎﻗﺖ ﻓﺮﺳﺎی ﻗﺒﻠﯽ( را ﮐﻪ ﺑﺮ‬ ‫آﻧﺎن ﺑﻮد ﺑﺪر ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻓﺮو ﻣﯽاﻧﺪازد‪ .‬ﭘﺲ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ او اﯾﻤﺎن ﺑﯿﺎورﻧﺪ و از او ﺣﻤﺎﯾﺖ‬ ‫ﮐﻨﻨﺪ و وی را ﯾﺎری دھﻨﺪ و از ﻧﻮر ﭘﯿﺮوی ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ھﻤﺮاه او ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ‪،‬‬

‫ﺑﯽﮔﻤﺎن آﻧﺎن رﺳﺘﮕﺎراﻧﻨﺪ«‪.‬‬ ‫ﻋﯿﺴﯽ ÷ از ﺟﻤﻠﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮاﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺒﻮت ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺸﺎرت داده اﺳﺖ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ۡ ُ َ ۡ َ َ َ َ ٓ ۡ َ ٰٓ َ ّ َ ُ ُ َّ َ ۡ ُ ُّ َ ّ ٗ َّ‬ ‫ۡ‬ ‫�ذ قَ َال ع َ‬ ‫ِي� ٱ�ن مر�م �ٰب ِ� إِس�ءِيل إ ِ ِ� رسول ٱ�ِ إِ��م مصدِقا ل ِما‬ ‫﴿‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫ۡ ُُٓ َۡ ََ‬ ‫ٓ ُ‬ ‫َ� ۡ َ‬ ‫� يَ َد َّي م َِن ٱ َّ� ۡو َرٮٰةِ َو ُمبَ ّ ِ َ‬ ‫�ۢ� ب ِ َر ُسو ٖل يَأ ِ� ِم ۢن َ� ۡعدِي ٱسمهۥ أ‬ ‫� ُدۖ فل َّما َجا َءهم‬ ‫بٱ ۡ�َ ّي َ�ٰت قَالُوا ْ َ�ٰ َذا ۡ ‪ٞ ُّ ٞ‬‬ ‫سحر مبِ�‪] ﴾٦‬اﻟﺼﻒ‪.[۶ :‬‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ ِ‬ ‫»و ﺧﺎﻃﺮ ﻧﺸﺎن ﺳﺎز زﻣﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﻋﯿﺴﯽ ﺑﻦ ﻣﺮﯾﻢ ﮔﻔﺖ‪ :‬ای ﺑﻨﯽ اﺳﺮاﺋﯿﻞ! ﻣﻦ ﻓﺮﺳﺘﺎدۀ‬ ‫ﺧﺪا ﺑﻪ ﺳﻮی ﺷﻤﺎ ھﺴﺘﻢ و ﺗﻮراﺗﯽ را ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از ﻣﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺼﺪﯾﻖ ﻣﯽﮐﻨﻢ و ﺑﻪ‬ ‫ﭘﯿﻐﻤﺒﺮی ﮐﻪ ﺑﻌﺪاز ﻣﻦ ﻣﯽآﯾﺪ و ﻧﺎم او ﻣﺤﻤﺪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﮋده ﻣﯽدھﻢ‪ ...‬اﻣﺎ ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ آن‬

‫‪١١٤‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ )اﺣﻤﺪ ﻧﺎم( ھﻤﺮاه ﺑﺎ ﻣﻌﺠﺰات روﺷﻦ و دﻻﺋﻞ ﻣﺤﮑﻢ ﭘﯿﺶ اﯾﺸﺎن آﻣﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪:‬‬

‫اﯾﻦ ﺟﺎدوی آﺷﮑﺎری اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ھﻤﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان را از ﺑﻌﺜﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج آ ﮔﺎه و ﺑﻪ آﻧﺎن دﺳﺘﻮر داده اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﻪ ﭘﯿﺮوان ﺧﻮد ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ‪ :‬اﮔﺮ زﻣﺎن او را درﯾﺎﻓﺘﻨﺪ ﺑﻪ او اﯾﻤﺎن ﺑﯿﺎورﻧﺪ ‪١‬؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ۡ ُ‬ ‫َ‬ ‫ۡ َ َ َ َّ ُ َ ٰ َ َّ ّ َ َ َ ٓ َ َ ۡ ُ ُ‬ ‫ٓ ُ‬ ‫�م ّ‬ ‫ٰ‬ ‫م‬ ‫﴿�ذ أخذ ٱ� مِي�ق ٱ�ب ِ ِ�ۧن لما ءاتيت‬ ‫ب َوحِك َمةٖ � َّم َجا َء� ۡم‬ ‫ِ�‬ ‫ك‬ ‫ِن‬ ‫ٖ‬ ‫َ َ َ ُ ُ َّ ُ َ َ َ َ ۡ َ ۡ ُ ۡ َ َ َ ۡ ُ ۡ َ َٰ‬ ‫َ ُ ‪ُ َ َ َ ّ ٞ ّ َ ُّ ٞ‬‬ ‫� ۡم َ�ُ ۡؤم ُ َّ‬ ‫رسول مصدِق ل ِما مع‬ ‫ِن بِهِۦ و�ن�نه ۚۥ قال ءأقرر�م وأخذ�م �‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ ُْٓ َۡ ۡ َ َ َ َ ۡ َ ُ َ َ۠ َ َ ُ‬ ‫َ ُ ۡ ۡ‬ ‫ل�هد َ‬ ‫�م ّ ِم َن ٱ َّ ِٰ‬ ‫�ي� قالوا أقررنا ۚ قال فٱشهدوا و�نا مع‬ ‫ِين‪] ﴾٨١‬آل‬ ‫�ٰل ِ�م إ ِ ِ‬ ‫ﻋﻤﺮان‪.[۸۱ :‬‬

‫»ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﯿﺎور ھﻨﮕﺎﻣﯽ را ﮐﻪ ﺧﺪا ﭘﯿﻤﺎن ﻣﻮﮐﺪ از ﭘﯿﻐﻤﺒﺮان ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﭼﻮن ﮐﺘﺎب و‬ ‫ﺣﮑﻤﺖ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ دھﻢ و ﭘﺲ از آن ﭘﯿﻐﻤﺒﺮی آﯾﺪ و آﻧﭽﻪ را ﺑﺎ ﺧﻮد دارﯾﺪ‪ ،‬ﺗﺼﺪﯾﻖ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪،‬‬ ‫ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮ او اﯾﻤﺎن ﺑﯿﺎورﯾﺪ و وی را ﯾﺎری دھﯿﺪ‪) .‬آن ﮔﺎه( ﮔﻔﺖ‪ :‬آﯾﺎ اﻗﺮار دارﯾﺪ و ﭘﯿﻤﺎن ﻣﺮا‬ ‫ﺑﺮ اﯾﻦ ﮐﺎر ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﯿﺪ؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬اﻗﺮار ﮐﺮدﯾﻢ )و ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﯿﻢ( ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﺲ ﮔﻮاه ﺑﺎﺷﯿﺪ و ﻣﻦ ھﻢ‬

‫از ﮔﻮاھﺎﻧﻢ«‪.‬‬ ‫ﻧﺴﺨﻪھﺎی ﻓﻌﻠﯽ ﺗﻮرات و اﻧﺠﯿﻞ ﺑﻪ ﺟﺰ ﺗﻮرات ﺳﺎﻣﺮه و اﻧﺠﯿﻞ ﺑﺮﻧﺎﺑﺎ ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از اﺳﻼم‬ ‫وﺟﻮد داﺷﺖ و در اواﺧﺮ ﻗﺮن ﭘﻨﺠﻢ ﻣﯿﻼدی‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎر و ﺗﻼوت آن را ﺣﺮام ﻧﻤﻮد و‬ ‫ﻧﺴﺨﻪھﺎی ﺧﻄﯽ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه از ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺤﺮﻣﯿﺖ )درﯾﺎی ﻣﺮده( دﺳﺘﺨﻮش ﺗﺤﺮﯾﻒ‬ ‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ و اﻗﺪام ﺑﻪ ﺣﺬف ﻧﺎم ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻧﻤﻮدﻧﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در اﻧﺠﯿﻞ ﺑﺮﻧﺎﺑﺎ‬ ‫ﻋﺒﺎرﺗﮫﺎﯾﯽ آﻣﺪه ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﺮاﺣﺖ اﺳﻢ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در آن ذﮐﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ آﻧﭽﻪ در‬ ‫اﺻﺤﺎح ﭼﮫﻞ و ﯾﮑﻢ آﻣﺪه اﺳﺖ و ﻣﺘﻦ ﻋﺒﺎرت ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪» :‬ﻓﺎﺣﺘﺠﺐ اﷲ وﻃﺮدﻫﻤﺎ‬

‫اﻟـﻤﻼك ﻣﻴﺨﺎﻳﻴﻞ ﻣﻦ اﻟﻔﺮدوس« »ﺧﺪاوﻧﺪ آﻧﺎن را ﭘﻮﺷﺎﻧﺪ و آن دو را ﻓﺮﺷﺘﮥ ﻣﯿﺨﺎﺋﯿﻞ از‬ ‫ﺑﮫﺸﺖ ﺑﯿﺮون راﻧﺪ«‪» .‬ﻓﻠﻤﺎ اﺘﻟﻔﺖ آدم رأي مﻜﺘﻮ�ﺎ ﻓﻮق اﺒﻟﺎب‪ :‬ﻻ اﻪﻟ اﻻ اﷲ �ﻤﺪ رﺳﻮل‬

‫اﷲ«‪» .‬وﻗﺘﯽ آدم ﻧﮕﺎه ﮐﺮد‪ ،‬دﯾﺪ ﺑﺎﻻی در ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﻻ اﻟﻪ اﻻ اﷲ ﳏﻤﺪ رﺳﻮل‬

‫اﷲ« ‪.٢‬‬

‫‪ -١‬دراﺳﺔ ﺗﺤﻠﯿﻠﯿﺔ ﻟﺸﺨﺼﯿﺔ اﻟﺮﺳﻮل ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ص ‪.۱۰۲ - ۱۰۱‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ اﻟﺼﺤﯿﺤﺔ‪ ،‬ﻋﻤﺮی‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۱۱۸‬‬

‫ﺑﺨﺶ اول‪ :‬ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ وﻗﺎﯾﻊ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻗﺒﻞ از ﺑﻌﺜﺖ‬

‫‪١١٥‬‬

‫اﺑﻦ ﺗﯿﻤﯿﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﮐﻪ اھﻞ ﮐﺘﺎب ﺻﻔﺎت ﻣﺤﻤﺪ را در ﮐﺘﺎبھﺎی‬ ‫ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣﯽداﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ ﺑﻪ ﺗﻮاﺗﺮ از ﺧﻮدﺷﺎن ﻧﻘﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ«‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬از‬ ‫ﺷﯿﻮهھﺎی ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﻣﮋدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﻇﮫﻮر ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﭘﯽ‬ ‫ﺑﺮد‪ :‬اول از ﻧﻮﺷﺘﻪھﺎی ﮐﺘﺎبھﺎی ﻣﻮﺟﻮد در دﺳﺖ اھﻞ ﮐﺘﺎب‪ .‬دوم‪ :‬ﺑﺮاﺳﺎس اﻋﺘﺮاﻓﺎت‬ ‫ً‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻗﺒﻼ اھﻞ ﮐﺘﺎب ﺑﻮدهاﻧﺪ و ﺑﻌﻀﯽ از اھﻞ ﮐﺘﺎب ﻧﯿﺰ ﺗﺼﺮﯾﺢ ﮐﺮدهاﻧﺪ ﮐﻪ ذﮐﺮ‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ در ﮐﺘﺎﺑﮫﺎﯾﺸﺎن آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬و ادﻋﺎی ﻣﺎ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﺻﺤﺖ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع‪ ،‬اﻇﮫﺎراﺗﯽ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ از اﻧﺼﺎر ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﻪ ﺗﻮاﺗﺮ ﻧﻘﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ھﻤﺴﺎﯾﮕﺎن اھﻞ ﮐﺘﺎﺑﺸﺎن آﻧﺎن را از‬ ‫ﻣﺒﻌﺚ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺧﺒﺮ ﻣﯽدادﻧﺪ و ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬او ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪاﺳﺖ و ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻇﮫﻮرش‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ از ﻣﯿﺎن ﻣﺎ ﻇﮫﻮر ﺧﻮاھﺪ ﮐﺮد‪ .‬وﻗﺘﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‪ ،‬اﻧﺼﺎر را ﺑﻪ اﺳﻼم‬ ‫ً‬ ‫دﻋﻮت داد‪ ،‬ﻓﻮرا اﯾﻤﺎن آوردﻧﺪ و ﺑﺎ او ﺑﯿﻌﺖ ﻧﻤﻮدﻧﺪ ‪.١‬‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در ﺣﺪﯾﺚ ﺳﻠﻤﻪ ﺑﻦ ﺳﻼﻣﻪ ﺑﺪری آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﺎ ھﻤﺴﺎﯾﻪای ﯾﮫﻮدی‬ ‫در ﺑﻨﯽ ﻋﺒﺪاﻻﺷﮫﻞ داﺷﺘﯿﻢ‪ .‬اﻧﺪﮐﯽ ﻗﺒﻞ از ﺑﻌﺜﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﻣﺠﻠﺲ ﻋﺒﺪاﻻﺷﮫﻞ‬ ‫ﺣﺎﺿﺮ ﺷﺪ‪ .‬ﺳﻠﻤﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﻣﻦ از ھﻤﻪ ﮐﻮﭼﮏﺗﺮ ﺑﻮدم و ﭼﺎدری روی ﻣﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ در آن ﺑﻪ‬ ‫ﭘﮫﻠﻮ در ﮐﻨﺎر ﺧﺎﻧﻮادهام دراز ﮐﺸﯿﺪه ﺑﻮدم‪ .‬آن ﯾﮫﻮدی از رﺳﺘﺎﺧﯿﺰ و ﻗﯿﺎﻣﺖ و ﺣﺴﺎب و‬ ‫ﻣﯿﺰان و ﺑﮫﺸﺖ و دوزخ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺖ‪ .‬ﺣﺎﺿﺮان ﮐﻪ ﻣﺸﺮک و ﺑﺖﭘﺮﺳﺖ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ آﻧﮫﺎ زﻧﺪه‬ ‫ﺷﺪن ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﭼﯿﺰ دﺷﻮاری ﺑﻮد‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ و ای ﺑﺮ ﺗﻮ ای ﻓﻼﻧﯽ! ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺗﻮ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽﺷﻮد‬ ‫ﮐﻪ ﻣﺮدم ﭘﺲ از ﻣﺮﮔﺸﺎن در ﺟﮫﺎﻧﯽ زﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ در آن ﺑﮫﺸﺖ و ﺟﮫﻨﻢ وﺟﻮد دارد و‬ ‫ﺳﺰای اﻋﻤﺎﻟﺸﺎن را ﻣﯽﺑﯿﻨﻨﺪ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻠﻪ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ذاﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ او ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺧﻮرده ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ‬ ‫ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ و ﮔﻔﺖ دوﺳﺖ دارم ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﺗﻨﻮر دﻧﯿﺎ ﺑﺮاﻓﺮوﺧﺘﻪ ﺷﻮد و ﺳﭙﺲ ﻣﺮا داﺧﻞ آن‬ ‫ﺑﯿﻨﺪازﻧﺪ و درش را ﺑﺒﻨﺪﻧﺪ و در ﻋﻮض‪ ،‬ﻓﺮدای ﻗﯿﺎﻣﺖ از آﺗﺶ دوزخ ﻧﺠﺎت ﯾﺎﺑﻢ‪.‬‬ ‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬وای ﺑﺮ ﺗﻮ! ﻧﺸﺎﻧﮥ آن ﭼﯿﺴﺖ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﺸﺎﻧﻪ آن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮی اﺳﺖ ﮐﻪ از اﯾﻦ‬ ‫ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﻣﺒﻌﻮث ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﺎ دﺳﺘﺶ ﺑﻪ ﺳﻮی ﻣﮑﻪ و ﯾﻤﻦ اﺷﺎره ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﮐﯽ او را ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ؟ ﺳﻠﻤﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ او ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﮕﺎه ﮐﺮد‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﻦ از‬ ‫ھﻤﻪ ﮐﻮﭼﮏﺗﺮ ﺑﻮدم‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬اﮔﺮ اﯾﻦ ﭘﺴﺮ ﺑﭽﻪ ﻋﻤﺮی داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ او را درﺧﻮاھﺪ ﯾﺎﻓﺖ‪.‬‬ ‫ﺳﻠﻤﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬دﯾﺮی ﻧﮕﺬﺷﺖ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش را ﻣﺒﻌﻮث ﮐﺮد و آن ﯾﮫﻮدی‬ ‫در ﻣﯿﺎن ﻣﺎ زﻧﺪه ﺑﻮد ﭘﺲ ﻣﺎ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج اﯾﻤﺎن آوردﯾﻢ و او از روی ﺳﺮﮐﺸﯽ و‬ ‫‪ -١‬اﻟﺠﻮاب اﻟﺼﺤﯿﺢ‪ ،‬اﺑﻦ ﺗﯿﻤﯿﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۳۴۰‬‬

‫‪١١٦‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﺣﺴﺎدت ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﮐﻔﺮ ورزﯾﺪ‪ .‬ﻣﺎ ﮔﻔﺘﯿﻢ‪ :‬و ای ﺑﺮ ﺗﻮای ﻓﻼﻧﯽ! ﺗﻮ ھﻤﺎن ﮐﺴﯽ ﻧﯿﺴﺘﯽ ﮐﻪ‬ ‫در ﻣﻮرد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﺎ ﻣﺎ ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻔﺘﯽ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻠﻪ وﻟﯽ ھﺪﻓﻢ اﯾﻦ ﺷﺨﺺ ﻧﺒﻮد« ‪.١‬‬ ‫اﺑﻦ ﺗﯿﻤﯿﻪ ‪ /‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﻣﻦ ﻧﺴﺨﻪھﺎﯾﯽ از زﺑﻮر را دﯾﺪهام ﮐﻪ ﺑﻪ ذﮐﺮ ﻧﺎم ﻣﺤﻤﺪ و‬ ‫ﻧﺒﻮت او ﺗﺼﺮﯾﺢ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻧﺴﺨﻪ دﯾﮕﺮی از زﺑﻮر را دﯾﺪم اﻣﺎ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع را در آن‬ ‫ﻧﯿﺎﻓﺘﻢ‪ ،‬ﭘﺲ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ در ﺑﻌﻀﯽ از ﻧﺴﺨﻪھﺎ ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ از ﺻﻔﺎت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ذﮐﺮ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‬ ‫ﮐﻪ در ﻧﺴﺨﻪھﺎی دﯾﮕﺮ وﺟﻮد ﻧﺪارد« ‪.٢‬‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو س ﺻﻔﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا را در ﺗﻮرات ﺑﯿﺎن ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ‪ ...» :‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺪا او ھﻤﭽﻨﺎن ﮐﻪ در ﻗﺮآن ﺗﻮﺻﯿﻒ ﺷﺪه‪ ،‬در ﺗﻮرات ﺑﻪ ھﻤﯿﻦ ﺻﻮرت ﺻﻮرت وﺻﻒ ﺷﺪه‬ ‫اﺳﺖ«‪ .‬در ﺗﻮرات آﻣﺪه اﺳﺖ‪» :‬ﻳﺎ اﳞــﺎ اﻟﻨﺒﯽ اﻧﺎ ارﺳﻠﻨﺎ ﺷﺎﻫﺪا وﻣﺒﴩا و ﻧﺬﻳﺮا وﺣﺮزا‬ ‫ﻟﻼﻣﻴﲔ أﻧﺖ ﻋﺒﺪی ورﺳﻮﻟﯽ‪ ،‬ﺳﻤﻴﺘﻚ اﻟـﻤﺘﻮﻛﻞ‪ ،‬ﻟﻴﺲ ﺑﻔﻆ وﻻ ﻏﻠﻴﻆ وﻻ ﺳﺨﺎب ﰲ‬

‫اﻻﺳﻮاق‪ .‬وﻻ ﻳﺪﻓﻊ ﺑﺎﻟﺴﻴﺌﻪ اﻟﺴﺌﻴﻪ وﻟﻜﻦ ﻳﻌﻔﻮ وﻳﺼﻔﺢ وﻟﻦ ﻳﻘﺒﻀﻪ اﷲ ﺣﺘﯽ ﻳﻘﻴﻢ ﺑﻪ اﻟـﻤـﻠﺔ‬

‫ﺻﻤـﺎ وﻗﻠﻮ ﹰﺑﺎ ﻏﻠ ﹰﻔﺎ« ‪.٣‬‬ ‫اﻟﻌﻮﺟﺎء ﺑﺎن ﻳﻘﻮﻟﻮا‪ :‬ﻻ اﻟﻪ اﻻ اﷲ وﻳﻔﺘﺢ ﺑﻪ اﻋﻴﻨﹰﺎ ﻋﻤ ﹰﻴﺎ وآذاﻧﹰﺎ ﹰ‬

‫»ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻣﺎ ﺗﻮ را ﮔﻮاه و ﻣﮋده دھﻨﺪه و ﺑﯿﻢ دھﻨﺪه و ﻣﺤﺎﻓﻆ اﻣﯽھﺎ )ﺑﯽﺳﻮادان(‬ ‫ﻓﺮﺳﺘﺎدهاﯾﻢ؛ ﺗﻮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ و رﺳﻮﻟﻢ ھﺴﺘﯽ؛ ﺗﻮ را ﻣﺘﻮﮐﻞ ﻧﺎﻣﯿﺪهام؛ درﺷﺖ ﺧﻮ و ﺑﺪﺧﻮ‬ ‫ﻧﯿﺴﺘﯽ و ﻧﻪ در ﺑﺎزارھﺎ ﻓﺮﯾﺎد ﺑﺮ ﻣﯽآوری و در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﺪی‪ ،‬ﺑﺪی ﻧﻤﯽﮐﻨﯽ؛ ﺑﻠﮑﻪ‬ ‫ﻣﯽﺑﺨﺸﯽ و ﮔﺬﺷﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻮ را ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﻠﺖ ﻣﻨﺤﺮف ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ ﺗﻮ‬ ‫ھﺪاﯾﺖ ﯾﺎﺑﻨﺪ و ﻻ اﻟﻪ اﻻ اﻟﻠﻪ ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ و ﭼﺸﻢھﺎی ﮐﻮر‪ ،‬ﺑﺎز و ﮔﻮشھﺎی ﮐﺮ‪ ،‬ﺷﻨﻮا و دلھﺎی‬ ‫ﺑﺴﺘﻪ ﺑﺎز و ﻧﻔﺲھﺎی ﺷﯿﻄﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻣﻄﻤﺌﻨﻪ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﮔﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻮ را از ﺑﯿﻦ ﻧﺨﻮاھﺪ ﺑﺮد«‪.‬‬ ‫ﮐﻌﺐ اﻻﺣﺒﺎر ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺻﻔﺎت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﺗﻮرات ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ‪،‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪاﺳﺖ‪ .‬ﺑﺪاﺧﻼق و درﺷﺖ ﺧﻮ ﻧﯿﺴﺖ و در ﺑﺎزارھﺎ ﻓﺮﯾﺎد ﺑﺮ ﻧﻤﯽآورد و در ﻣﻘﺎﺑﻞ‬ ‫ﺑﺪی‪ ،‬ﺑﺪی ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﮔﺬﺷﺖ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ‪ .‬اﻣﺖ او ﺳﺘﺎﯾﺸﮕﺮاﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫را در ھﺮ ﻣﻘﺎم دﻧﯿﻮی‪ ،‬ﺳﺘﺎﯾﺶ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و در ﺑﻠﻨﺪی ﺗﮑﺒﯿﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﭘﺎﭼﻪھﺎی‬ ‫ﺷﻠﻮارﺷﺎن ﺑﻠﻨﺪ و ﺗﺎ ﻧﺼﻒ ﺳﺎق اﺳﺖ و آﻧﮫﺎ اﻋﻀﺎی ﺧﻮد را ﺑﺎ آب وﺿﻮ ﻣﯽﺷﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﺻﻒ‬ ‫‪ -١‬ﺻﺤﯿﺢ اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﺮاھﯿﻢ اﻟﻌﻠﯽ‪ ،‬ص ‪.۳۱‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺠﻮاب اﻟﺼﺤﯿﺢ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۳۴۰‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﺒﺨﺎری‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺘﻔﺴﯿﺮ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪.۴۸۳۸‬‬

‫ﺑﺨﺶ اول‪ :‬ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ وﻗﺎﯾﻊ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻗﺒﻞ از ﺑﻌﺜﺖ‬

‫‪١١٧‬‬

‫آﻧﮫﺎ در ﻧﻤﺎز و ﺻﻒ آﻧﮫﺎ در ﺟﻨﮓ ﯾﮑﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻨﺎدی آﻧﺎن در ﻓﻀﺎی آﺳﻤﺎﻧﯽ ﻧﺪا ﻣﯽدھﺪ‪.‬‬ ‫در دل ﺷﺐ زﻣﺰﻣﮥ ﻧﯿﺎﯾﺶ آﻧﺎن ﭼﻮن ﺻﺪای زﻧﺒﻮر ﻋﺴﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺤﻞ وﻻدﺗﺶ ﻣﮑﻪ و‬ ‫ﻣﺤﻞ ھﺠﺮﺗﺶ ﻃﺎﺑﻪ و ﻣﺤﻞ ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﺋﯽاش ﺷﺎم ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد« ‪.١‬‬ ‫‪ -۲‬ﻣﮋده دادن ﻋﻠﻤﺎی اھﻞ ﮐﺘﺎب ﺑﻪ ﻧﺒﻮت ﻣﺤﻤﺪ‬ ‫ﺳﻠﻤﺎن ﻓﺎرﺳﯽ در داﺳﺘﺎن ﻣﻌﺮوف اﺳﻼم آوردﻧﺶ از راھﺐ ﻋﻤﻮرﯾﻪ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ در‬

‫آﺳﺘﺎﻧﻪ ﻣﺮگ ﻗﺮار داﺷﺖ ﻧﻘﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻠﻤﺎن ﮔﻔﺖ‪» :‬زﻣﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮی ﮐﻪ ﺑﺎ دﯾﻦ‬ ‫اﺑﺮاھﯿﻢ ﻣﺒﻌﻮث ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻓﺮا رﺳﯿﺪه اﺳﺖ‪ .‬او در ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﻋﺮبھﺎ ﻣﺒﻌﻮث ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ و‬ ‫ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﻣﯿﺎن دو ﺳﻨﮕﻼخ ﻗﺮار دارد و ﻣﯿﺎن آن ﺳﻨﮕﻼخھﺎ درﺧﺖ ﺧﺮﻣﺎ وﺟﻮد‬ ‫دارد ھﺠﺮت ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬او دارای ﻋﻼﯾﻤﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﻮﺷﯿﺪه ﻧﻤﯽﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ھﺪﯾﻪ را ﻣﯽﭘﺬﯾﺮﯾﺪ‬ ‫اﻣﺎ ﭼﯿﺰی ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺻﺪﻗﻪ ﻗﺒﻮل ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ .‬در ﻣﯿﺎن ﺷﺎﻧﻪھﺎﯾﺶ ﻣﮫﺮ ﻧﺒﻮت وﺟﻮد دارد؛‬ ‫اﮔﺮ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯽ ﺑﻪ آن ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﻣﺴﺎﻓﺮت ﻧﻤﺎﯾﯽ‪ ،‬ﭘﺲ اﯾﻦ ﮐﺎر را اﻧﺠﺎم ﺑﺪه« ‪.٢‬‬ ‫ﺳﭙﺲ ﺳﻠﻤﺎن ﺧﺒﺮ آﻣﺪﻧﺶ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ و ﺣﻮادث دوران ﺑﺮدﮔﯽ و دﯾﺪارش ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫اﮐﺮم ج را در زﻣﺎن ھﺠﺮت و دادن ﻏﺬاﯾﯽ ﺑﻪ او ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺻﺪﻗﻪ و ﺧﻮدداری ﮐﺮدن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ از‬ ‫ﺧﻮردن آن را ﺑﺎزﮔﻮ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺳﭙﺲ ﺑﻪ او ﻏﺬاﯾﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ھﺪﯾﻪ داد و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ آن را‬ ‫ﺧﻮرد و ﭘﺲ از آن از دﯾﺪن ﻣﮫﺮ ﻧﺒﻮت ﺑﯿﻦ ﺷﺎﻧﻪھﺎﯾﺶ و اﺳﻼم آوردﻧﺶ ﺣﮑﺎﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ‪.٣‬‬ ‫ﯾﮑﯽ دﯾﮕﺮ از ﻣﻮاردی ﮐﻪ ﺑﻪ ﻇﮫﻮر ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج دﻻﻟﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﮋدۀ داﻧﺸﻤﻨﺪان و‬ ‫ﻣﺮدان ﺑﺰرگ ﯾﮫﻮدی ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻮدن ﺑﻌﺜﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮان‬ ‫داﺳﺘﺎن اﺑﯽ ﺗﯿﮫﺎن را ذﮐﺮ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ او از ﺷﺎم ﺑﯿﺮون آﻣﺪ و ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻧﺰد ﺑﻨﯽ ﻗﺮﯾﻈﻪ‬ ‫اﻗﺎﻣﺖ ورزﯾﺪ و دو ﺳﺎل ﻗﺒﻞ از ﺑﻌﺜﺖ وﻓﺎت ﻧﻤﻮد و ھﻨﮕﺎم ﻣﺮﮔﺶ‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﻨﯽ ﻗﺮﯾﻈﻪ ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫ای ﮔﺮوه ﯾﮫﻮدﯾﺎن! ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺷﻤﺎ ﭼﻪ ﭼﯿﺰی ﻣﺮا از ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺷﺮاب و ﻧﺎن ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﻓﻘﺮ و‬ ‫ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ ﯾﻌﻨﯽ ﺣﺠﺎز آورد؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺗﻮ ﺑﮫﺘﺮ ﻣﯽداﻧﯽ‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺷﮫﺮ آﻣﺪم و در‬ ‫اﻧﺘﻈﺎر ﻇﮫﻮر ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ آﺧﺮ اﻟﺰﻣﺎن ﺑﻮدم ﺗﺎ ﺑﻪ او اﯾﻤﺎن ﺑﯿﺎورم‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﻣﯿﺎن ﯾﮫﻮدﯾﺎن و دﯾﮕﺮان ﺷﺎﯾﻊ ﺷﺪ و ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﺑﻪ اھﻞ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪:‬‬ ‫زﻣﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮی ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﻣﺒﻌﻮث ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻣﺎ ﺑﻪ اﺗﻔﺎق او ﺷﻤﺎ را‬ ‫‪ -١‬ﺻﺤﯿﺢ اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬ص ‪.۳۰‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۳۰۰‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ اﻟﺼﺤﯿﺤﺔ‪ ،‬ﻋﻤﺮی‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۱۲۲‬‬

‫‪١١٨‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ً‬ ‫ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻗﻮام ﻋﺎد و ارم ﺧﻮاھﯿﻢ ﮐﺸﺖ ‪ ١‬ﮐﻪ اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺑﻌﺪا ﺳﺒﺐ اﺳﻼم آوردن ﻣﺮداﻧﯽ از‬ ‫اﻧﺼﺎر ﮔﺮدﯾﺪ و آﻧﮫﺎ ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﻋﻼوه ﺑﺮ رﺣﻤﺖ اﻟﮫﯽ و ھﺪاﯾﺖ ﺧﺪاوﻧﺪی از ﺟﻤﻠﻪ‬ ‫ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﺎ را ﺑﻪ اﺳﻼم ﻓﺮا ﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﮋده ﻋﺎﻟﻤﺎن ﯾﮫﻮدی ﺑﻪ ﻇﮫﻮر ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺎ ﻣﺸﺮک و ﺑﺖﭘﺮﺳﺖ ﺑﻮدﯾﻢ و آﻧﮫﺎ اھﻞ ﮐﺘﺎب ﺑﻮدﻧﺪ و داﻧﺸﯽ داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ‬ ‫ﻧﺪاﺷﺘﯿﻢ و ھﻤﻮاره ﻣﯿﺎن ﻣﺎ و آﻧﮫﺎ ﺷﺮ و ﻓﺘﻨﻪ ﺑﺮﭘﺎ ﻣﯽﺷﺪ و ﭼﻮن ﻋﻤﻠﯽ را اﻧﺠﺎم ﻣﯽدادﯾﻢ‬ ‫ﮐﻪ ﻧﻤﯽﭘﺴﻨﺪﯾﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬زﻣﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮی ﮐﻪ اﯾﻨﮏ ﻣﺒﻌﻮث ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻓﺮا رﺳﯿﺪه اﺳﺖ‬ ‫و ﻣﺎ ھﻤﺮاه او ﺷﻤﺎ را ھﻤﭽﻮن اﻗﻮام ﻋﺎد و ارم ﺧﻮاھﯿﻢ ﮐﺸﺖ ‪.٢‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ھﺮﻗﻞ‪ ،‬ﭘﺎدﺷﺎه روم‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﻪ دﺳﺘﺶ رﺳﯿﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻦ از‬ ‫ﺑﻌﺜﺖ او آ ﮔﺎھﯽ داﺷﺘﻢ‪ ،‬اﻣﺎ ﮔﻤﺎن ﻧﻤﯽﮐﺮدم ﮐﻪ او از ﺷﻤﺎﺳﺖ« ‪.٣‬‬ ‫‪ -۳‬اوﺿﺎع ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﺮدم در آن زﻣﺎن‬ ‫اﺳﺘﺎد ﻧﺪوی اوﺿﺎع اﻋﺮاب ﻗﺒﻞ از اﺳﻼم و ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺮدم را ﭼﻨﯿﻦ ﺧﻼﺻﻪ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪:‬‬

‫ﻓﺴﺎد وﺿﻌﯿﺖ ﻣﺮدم در ﻧﯿﻤﻪ ﻗﺮن ﺷﺸﻢ ﻣﯿﻼدی ﺑﺰرگﺗﺮ از اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺼﻠﺤﺎن و‬ ‫ﻣﻌﻠﻤﺎن ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ اﺻﻼح آن ﻗﯿﺎم ﮐﻨﻨﺪ؛ ﭼﻮن ﻣﺸﮑﻞ ﺗﻨﮫﺎ اﯾﻦ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﻋﻘﯿﺪهای از‬ ‫ﻋﻘﺎﯾﺪ و ﻋﺎدﺗﯽ از ﻋﺎدتھﺎ اﺻﻼح ﺷﻮد ﯾﺎ ﻋﺒﺎدﺗﯽ از ﻋﺒﺎدﺗﮫﺎ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد ﯾﺎ ﺟﺎﻣﻌﻪای از‬ ‫ﺟﻮاﻣﻊ اﺻﻼح ﮔﺮدد؛ زﯾﺮا ﺑﺮای ﭼﻨﯿﻦ اﻣﻮری ﻣﺼﻠﺤﺎن و ﻣﻌﻠﻤﺎﻧﯽ در ھﺮ زﻣﺎن و‬ ‫ﺳﺮزﻣﯿﻨﯽ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ اﺳﺖ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺸﮑﻞ اﺳﺎﺳﯽ و ﻣﮫﻢ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻓﺮھﻨﮓ ﺟﺎھﻠﯿﺖ و‬ ‫ﺑﺖﭘﺮﺳﺘﯽ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮاﻧﺪاز ﮐﻪ در ﻃﻮل ﻗﺮﻧﮫﺎ و روزﮔﺎران‪ ،‬ﻧﮫﺎدﯾﻨﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬رﯾﺸﻪﮐﻦ ﮔﺮدد‪.‬‬ ‫ﺟﺎھﻠﯿﺘﯽ ﮐﻪ ﺗﻌﺎﻟﯿﻢ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان و ﮐﻮﺷﺶ ﻣﺼﻠﺤﺎن در زﯾﺮ آوارھﺎی آن ﻣﺪﻓﻮن و ﻧﺎﭘﺪﯾﺪ‬ ‫ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﺗﺄﺳﯿﺲ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻣﺤﮑﻢ و ﮔﺴﺘﺮدهای داﺷﺖ ﮐﻪ ﺗﻤﺎم دﻧﯿﺎ را در‬ ‫ﺑﺮﺑﮕﯿﺮد و ﭘﻨﺎھﮕﺎھﯽ ﺑﺮای ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻣﻠﺖھﺎ ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﯽﺑﺎﯾﺴﺖ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺟﺪﯾﺪ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮد ﮐﻪ‬ ‫در ھﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﺑﺎ اﻧﺴﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻓﺮق داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؛ ﮔﻮﯾﯽ ﺗﺎزه ﺑﻪ دﻧﯿﺎ آﻣﺪه اﺳﺖ و ﯾﺎ از ﻧﻮ‬ ‫ﻣﯽﺧﻮاھﺪ زﻧﺪﮔﯽ را آﻏﺎز ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ َ َّ َ ُُ‬ ‫﴿أَ َو َمن َ� َن َم ۡي ٗتا فَأَ ۡح َي ۡي َ�ٰ ُه َو َج َع ۡل َنا َ ُ�ۥ نُ ٗ‬ ‫ور� َ� ۡم ِ� بِهِۦ ِ� ٱ�َّ ِ‬ ‫اس كمن مثلهۥ ِ�‬ ‫ُّ ُ َ ٰ َ‬ ‫َ‬ ‫ّ ۡ َ َ َٰ َ ُ ّ َ ۡ َ ٰ َ َ َ ُ ْ َ ۡ ُ َ‬ ‫ت ل ۡي َس ِ�ارِ ٖج مِنها ۚ ك�ل ِك ز�ِن ل ِل� ِف ِر‬ ‫�ن ما �نوا �ع َملون‪] ﴾١٢٢‬اﻷﻧﻌﺎم‪.[۱۲۲ :‬‬ ‫ٱلظل� ِ‬ ‫‪ -١‬دراﺳﺔ ﺗﺤﻠﯿﻠﯿﻪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻗﻠﻌﺠﯽ‪ ،‬ص ‪.۱۰۷‬‬ ‫‪ -٢‬اﺑﻦ ھﺸﺎم ﺑﺎ ﺳﻨﺪ ﺣﺴﻦ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۲۳۱‬‬ ‫‪ -٣‬ﺻﺤﯿﺢ اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬ص ‪.۱۴۶‬‬

‫ﺑﺨﺶ اول‪ :‬ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ وﻗﺎﯾﻊ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻗﺒﻞ از ﺑﻌﺜﺖ‬

‫‪١١٩‬‬

‫»آﯾﺎ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﺮدهای ﺑﻮده اﺳﺖ و ﻣﺎ او را )ﺑﺎ دادن اﯾﻤﺎن و ﻗﺮآن( زﻧﺪه ﮐﺮدهاﯾﻢ و‬ ‫ﻧﻮری ﻓﺮا راه او داﺷﺘﻪاﯾﻢ ﮐﻪ در ﭘﺮﺗﻮ آن‪ ،‬ﻣﯿﺎن ﻣﺮدﻣﺎن راه ﻣﯽرود‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ‬ ‫ﮐﻪ در ﺗﺎرﯾﮑﯿﮫﺎ ﻓﺮو رﻓﺘﻪ اﺳﺖ و از آن ﺗﺎرﯾﮑﯿﮫﺎ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﯿﺮون ﺑﯿﺎﯾﺪ‪ .‬ھﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ‬

‫اﻋﻤﺎل ﮐﺎﻓﺮان در ﻧﻈﺮﺷﺎن زﯾﺒﺎ ﺟﻠﻮه داده ﺷﺪه اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع و ھﺪف اﺳﺎﺳﯽ‪ ،‬رﯾﺸﻪ ﮐﻦ ﮐﺮدن ﻓﺴﺎد و ﺑﺖﭘﺮﺳﺘﯽ و از ﺑﯿﺦ ﮐﻨﺪن آن ﺑﻮد؛‬ ‫ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪای ﮐﻪ اﺛﺮی از آن ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪ و ﺑﻪ ﺟﺎی آن ﻋﻘﯿﺪه ﺗﻮﺣﯿﺪ در اﻋﻤﺎق دل و ﺟﺎن‬ ‫اﻧﺴﺎﻧﮫﺎ ﭼﻨﺎن ﻏﺮس ﮔﺮدد ﮐﻪ ﺑﺎﻻﺗﺮ از آن در ﺗﺼﻮر ﻧﮕﻨﺠﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﮥ آن اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺳﺎﺧﺘﻪ‬ ‫ﺷﻮد ﮐﻪ ﮔﺮاﯾﺶ ﺑﻪ راﺿﯽ ﮐﺮدن ﺧﺪا و ﭘﺮﺳﺘﺶ او و ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻪ اﻧﺴﺎﻧﮫﺎ و ﺣﻖ ﻃﻠﺒﯽ ﺑﺮ‬ ‫ھﺮ ﺧﻮاھﺶ و ﮔﺮاﯾﺶ دﯾﮕﺮ ﻏﺎﻟﺐ ﮔﺮدد و اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ھﺮ ﻧﻮع ﺷﮫﻮت ﻣﺒﺎرزه ﮐﻨﺪ‬ ‫ً‬ ‫و ﺧﻼﺻﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﻗﻀﯿﻪ اﺳﺎﺳﯽ ﻧﻪ ﺗﻨﮫﺎ ﻧﺠﺎت ﺑﺸﺮی ﺑﻮد ﮐﻪ ﮐﺎﻣﻼ ﺧﻮد را ﺑﺮای ﺧﻮدﮐﺸﯽ‬ ‫و ﺳﻘﻮط در ﺟﮫﻨﻢ دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت آﻣﺎده ﮐﺮده ﺑﻮد؛ ﺑﻠﮑﻪ ﻣﯽﺑﺎﯾﺴﺖ اﻧﺴﺎن را ﺑﻪ راھﯽ‬ ‫رھﻨﻤﻮن ﻣﯽﺳﺎﺧﺖ ﮐﻪ ﮔﺎم ﻧﮫﺎدن در آن ﺳﻌﺎدﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺎرﻓﺎن ﻣﺆﻣﻦ ﺑﻪ ﺧﺪا از آن‬ ‫ﺑﮫﺮهﻣﻨﺪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﭘﺎﯾﺎن آن ﺑﮫﺸﺖ ﺟﺎوﯾﺪاﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎران ﻧﻮﯾﺪ داده ﺷﺪه‬ ‫اﺳﺖ ‪ ١‬و در اﯾﻦ ﻣﻮرد ھﯿﭻ ﺗﺼﻮﯾﺮی ﮔﻮﯾﺎﺗﺮ و رﺳﺎﺗﺮ از اﯾﻦ ﮔﻔﺘﺎر اﻟﮫﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ در ﻣﻘﺎم‬ ‫ﻣﻨﺖ و اﺣﺴﺎن در ﻣﻮرد ﺑﻌﺜﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ْ‬ ‫ۡ‬ ‫َّ َ ٗ َ َ َ َ َّ ُ ۚ ْ َ ۡ ُ ُ ْ ۡ َ َ َّ َ َ ۡ ُ‬ ‫� ۡم إ ۡذ ُك ُ‬ ‫نت ۡم‬ ‫﴿ َوٱ� َت ِص ُموا ِ�َ ۡب ِل ٱ�ِ �ِيعا و� �فرقوا وٱذكروا ن ِعمت ٱ�ِ علي‬ ‫ِ‬ ‫َ ۡ َ ٓ ٗ َ َ َّ َ َ ۡ َ ُ ُ‬ ‫ُ‬ ‫� ۡم فَأَ ۡص َب ۡح ُتم بن ِۡع َمتهِۦٓ إ ۡخ َ� ٰ ٗنا َو ُ� ُ‬ ‫� َش َفا ُح ۡف َر� ٖ ّمِنَ‬ ‫نت ۡم َ َ ٰ‬ ‫ِ ِ ِ‬ ‫أعداء ف�لف �� قلو� ِ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ ُ ۡ ََُۡ َ‬ ‫َ َ َ َ ُ ّ ۡ َ َ َ ُ َ ّ ُ َّ ُ ُ ۡ َ‬ ‫ٱ�َّارِ فأنقذ�م مِنهاۗ ك� ٰل ِك يب ِ� ٱ� ل�م َءا�ٰتِهِۦ لعل�م �هتدون‪] ﴾١٠٣‬آل‬ ‫ﻋﻤﺮان‪.[۱۰۳ :‬‬

‫»و ھﻤﮕﯽ ﺑﻪ رﯾﺴﻤﺎن ﺧﺪا ﭼﻨﮓ ﺑﺰﻧﯿﺪ و ﻣﺘﻔﺮق ﻧﺸﻮﯾﺪ و ﻧﻌﻤﺖ ﺧﺪا را ﯾﺎد ﺑﯿﺎورﯾﺪ آن ﮔﺎه‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ دﺷﻤﻦ ﺑﻮدﯾﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺧﺪا ﺑﯿﻦ دلھﺎﯾﺘﺎن ﻣﺤﺒﺖ اﯾﺠﺎد ﻧﻤﻮد و ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ ﻧﻌﻤﺖ‬ ‫ﺧﺪا ﺑﺮادراﻧﯽ ﺷﺪﯾﺪ و ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺮ ﻟﺒﮥ ﭘﺮﺗﮕﺎھﯽ از آﺗﺶ ﺑﻮدﯾﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺧﺪا ﺷﻤﺎ را از آن ﻧﺠﺎت‬

‫داد‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮرت ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﻪھﺎی ﺧﻮد را ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ﺑﺎزﮔﻮ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﺗﺎ راھﯿﺎب ﺷﻮﯾﺪ«‪.‬‬ ‫‪ -۴‬دﻻﯾﻞ ﻗﺒﻞ از ﺑﻌﺜﺖ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﻧﺒﻮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم‬ ‫از ﺟﻤﻠﻪ ﻧﺸﺎﻧﻪھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ از ﻧﺒﻮت او ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻘﺪﻣﻪای ﺑﺮ ﻧﺒﻮﺗﺶ ﮔﻮاھﯽ‬

‫ﻣﯽداد‪ ،‬ﺳﻼم ﮔﻔﺘﻦ ﺳﻨﮓ ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻮد؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ از ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﺳﻤﺮه رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‬ ‫‪ -١‬اﻻﺳﺎس ﻓﻲ اﻟﺴﻨﺔ وﻓﻘﮫﺎ اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬ﺳﻌﯿﺪ ﺣﻮی‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۱۸۱ - ۱۸۰‬‬

‫‪١٢٠‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺳﻨﮕﯽ را در ﻣﮑﻪ ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﻢ ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮی‬ ‫ﻣﺒﻌﻮث ﺷﻮم ﺑﺮ ﻣﻦ ﺳﻼم ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ﻣﻦ آن را اﮐﻨﻮن ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﻢ« ‪.١‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺧﻮابھﺎی راﺳﺘﯿﻦ از ﺟﻤﻠﻪ ﻧﺸﺎﻧﻪھﺎی ﭘﯿﺶ از ﻧﺒﻮت اﯾﺸﺎن ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻮابھﺎی راﺳﺘﯿﻦ‪ ،‬اوﻟﯿﻦ ﺑﺨﺶ از وﺣﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮای او ﭘﺪﯾﺪار ﺷﺪ و او ﺧﻮاﺑﯽ ﻧﻤﯽدﯾﺪ‬ ‫ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﭙﯿﺪه ﺻﺒﺢ ﺗﺤﻘﻖ ﻣﯽﯾﺎﻓﺖ ‪.٢‬‬ ‫ﻗﺒﻞ از ﺑﻌﺜﺖ‪ ،‬ﮔﻮﺷﻪﻧﺸﯿﻨﯽ و ﺧﻠﻮت ﮔﺰﯾﻨﯽ ﺑﺮای ﻋﺒﺎدت ﺑﯿﺶ از ھﻤﻪ ﭼﯿﺰ‪ ،‬ﻣﻮرد‬ ‫ﻋﻼﻗﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻏﺎر ﺣﺮا‪ ،‬ﮐﻪ ﮐﻮھﯽ واﻗﻊ در ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺷﻤﺎل ﻏﺮﺑﯽ ﻣﮑﻪ اﺳﺖ‪،‬‬ ‫ﻣﯽرﻓﺖ و آنﺟﺎ ﺧﻠﻮت ﻣﯽﮔﺰﯾﺪ و ﭼﻨﺪ ﺷﺐ را در آن ﺟﺎ ﺑﺎ ﻋﺒﺎدت ﻣﯽﮔﺬراﻧﺪ‪ .‬ﮔﺎھﯽ ده‬ ‫ﺷﺐ و ﮔﺎھﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺗﺎ ﯾﮏ ﻣﺎه ﺑﻪ ﺧﻠﻮت ﮔﺰﯾﻨﯽ و ﻋﺒﺎدت در ﻏﺎر ﺣﺮا ﻣﺸﻐﻮل ﻣﯽﺷﺪ و‬ ‫ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪاش ﺑﺎز ﻣﯽﮔﺸﺖ و دﯾﺮی ﻧﻤﯽﮔﺬﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﺎز ﺗﻮﺷﻪاش را ﺟﻤﻊ ﻣﯽﻧﻤﻮد ﺗﺎ‬ ‫ﺑﻪ ﺧﻠﻮت ﮔﺰﯾﻨﯽ دﯾﮕﺮی ﺑﺮود و ﺑﻪ ﻏﺎر ﺣﺮا ﺑﺮﻣﯽﮔﺸﺖ و اﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺎر او اداﻣﻪ داﺷﺖ‬ ‫ﺗﺎ وﺣﯽ ﺑﺮ اوﻧﺎزل ﮔﺮدﯾﺪ ‪.٣‬‬

‫‪ -١‬ﻣﺴﻠﻢ ﻓﯽ اﻟﺼﺤﯿﺢ‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﻔﻀﺎﺋﻞ‪ ،‬ﺑﺎب ﻓﻀﻞ ﻧﺴﺐ اﻟﻨﺒﯽ وﺗﺴﻠﯿﻢ اﻟﺤﺠﺮ ﻋﻠﯿﻪ ﻗﺒﻞ اﻟﻨﺒﻮة‪ ،‬ﺷﻤﺎره‬ ‫‪.۲۲۷۷‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺒﺨﺎری‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﺑﺪء اﻟﻮﺣﯽ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪.۳‬‬ ‫‪ -٣‬ﻓﻘﻪ اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬ﺑﻮﻃﯽ‪ ،‬ص ‪.۶۰‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪:‬‬ ‫ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫ﻓﺼﻞ اول‬ ‫ﻧﺰول وﺣﯽ ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﭼﮫﻞ ﺳﺎﻟﮕﯽ و ﺣﺘﯽ ﻗﺒﻞ از آن‪ ،‬در ﻏﺎر ﺣﺮا ﺑﻪ ﺧﻠﻮت و ﺗﻔﮑﺮ در‬ ‫ﻣﻮرد ﺟﮫﺎن ھﺴﺘﯽ و آﻓﺮﯾﺪﮔﺎرش ﻣﯽﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬ﺷﺐھﺎی زﯾﺎدی را در ﻏﺎر ﺣﺮا ﺑﺎ ﻋﺒﺎدت‬ ‫ﺳﭙﺮی ﻣﯽﻧﻤﻮد و ﺑﻌﺪ از اﯾﻨﮑﻪ ﺗﻮﺷﻪاش ﺗﻤﺎم ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮ ﻣﯽﮔﺸﺖ و ﺑﺮای ﺷﺐ‬ ‫ھﺎی دﯾﮕﺮ ﺗﻮﺷﻪ ﺑﺮ ﻣﯽداﺷﺖ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ روز دوﺷﻨﺒﻪ ﻣﺎه رﻣﻀﺎن‪ ،‬ﻧﺎﮔﮫﺎن ﺑﺮای اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر‬ ‫ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ داﺧﻞ ﻏﺎر ﺣﺮا آﻣﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺑﺨﺎری در ﺻﺤﯿﺢ ﺧﻮد از ﻋﺎﯾﺸﻪ رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﻧﺰول وﺣﯽ ﺑﺮ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ ﺧﻮابھﺎ و رؤﯾﺎھﺎی راﺳﺘﯿﻦ آﻏﺎز ﺷﺪ و‬ ‫آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ در ﻋﺎﻟﻢ رؤﯾﺎ ﻣﯽدﯾﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ روﺷﻨﯽ ﺻﺒﺢ‪ ،‬ﺗﺤﻘﻖ ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﺑﻌﺪھﺎ رﺳﻮل‬ ‫ﺧﺪا ﺑﻪ ﻋﺰﻟﺖ و ﮔﻮﺷﻪﻧﺸﯿﻨﯽ ﻋﻼﻗﻤﻨﺪ ﮔﺮدﯾﺪ و در ﻏﺎر ﺣﺮا ﺑﻪ ﮔﻮﺷﻪﻧﺸﯿﻨﯽ ﭘﺮداﺧﺖ و‬ ‫ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺷﺒﺎﻧﻪروز ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﯿﺎﯾﺪ در آﻧﺠﺎ ﻋﺒﺎدت ﻣﯽﮐﺮد و ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﺗﻮﺷﻪاش ﺗﻤﺎم ﻣﯽﺷﺪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﯽآﻣﺪ و ﺗﻮﺷﻪ ﺑﺮ ﻣﯽداﺷﺖ‪ .‬ﺧﺪﯾﺠﻪ ﺗﻮﺷﮥ او را آﻣﺎده‬ ‫ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬در ﯾﮑﯽ از روزھﺎ ﮐﻪ در ﻏﺎر ﻣﺸﻐﻮل ﻋﺒﺎدت ﺑﻮد‪ ،‬ﻓﺮﺷﺘﻪای ﻧﺰد او آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫ﺑﺨﻮان‪ .‬رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻣﻦ ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﻠﺪ ﻧﯿﺴﺘﻢ‪ .‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻓﺮﺷﺘﻪ ﻣﺮا در ﺑﻐﻞ ﮔﺮﻓﺖ و‬ ‫ﻓﺸﺮد‪ .‬ﺳﭙﺲ رھﺎﯾﻢ ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺨﻮان‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﻠﺪ ﻧﯿﺴﺘﻢ‪ .‬ﺑﺎر دوم ﻣﺮا در ﺑﻐﻞ‬ ‫ﮔﺮﻓﺖ و ﻓﺸﺮد‪ .‬وﻗﺘﯽ ﺑﺎر ﺳﻮم ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺑﻠﺪ ﻧﯿﺴﺘﻢ‪ ،‬ﻣﺮا در ﺑﻐﻞ ﮔﺮﻓﺖ و ﻓﺸﺮد و‬ ‫ۡ ۡ‬ ‫َ‬ ‫ﮔﻔﺖ‪﴿:‬ٱق َرأ ب ِٱ ۡس ِم َر ّ�ِك …﴾ ]اﻟﻌﻠﻖ‪» .[١ :‬ﺑﺨﻮان ﺑﻪ ﻧﺎم ﭘﺮوردﮔﺎرت ﮐﻪ اﻧﺴﺎن را از ﺧﻮن‬ ‫ﺑﺴﺘﻪ آﻓﺮﯾﺪ«‪ .‬ﺑﻌﺪ از آن رﺳﻮل ﺧﺪا در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻗﻠﺒﺶ ﻣﯽﺗﭙﯿﺪ‪ ،‬ﻧﺰد ﺧﺪﯾﺠﻪ ﺑﺮﮔﺸﺖ و‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺮا ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﯿﺪ‪ ،‬ﻣﺮا ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﯿﺪ‪ .‬آﻧﮫﺎ او را ﭘﻮﺷﺎﻧﯿﺪﻧﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺗﺮس و دﻟﮫﺮهاش ﺑﺮﻃﺮف‬ ‫ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬آن ﮔﺎه ﺟﺮﯾﺎن را ﺑﺮای ﺧﺪﯾﺠﻪ ﺑﺎزﮔﻮ ﻧﻤﻮد و ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻣﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺟﺎن ﺧﻮد‬ ‫اﺣﺴﺎس ﺧﻄﺮ ﻣﯽﮐﻨﻢ‪ .‬ﺧﺪﯾﺠﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ھﺮﮔﺰ ﺗﻮ را ﺿﺎﯾﻊ ﻧﺨﻮاھﺪ ﮐﺮد؛ ﭼﻮن ﺗﻮ‬ ‫ﺻﻠﮥ رﺣﻢ را ﺑﺮﻗﺮار ﻣﯽﮐﻨﯽ و ﺑﻪ ﻣﺴﺘﻤﻨﺪان ﻣﯽرﺳﯽ و از ﻣﮫﻤﺎﻧﺎن ﭘﺬﯾﺮاﺋﯽ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ‬ ‫ﻣﯽآوری و در راه ﺣﻖ ﺷﮑﯿﺒﺎﯾﯽ ﻣﯽورزی‪ .‬آن ﮔﺎه ﺧﺪﯾﺠﻪ او را ﻧﺰد ﭘﺴﺮ ﻋﻤﻮی ﺧﻮد‪،‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫‪١٢٣‬‬

‫ورﻗﻪ ﺑﻦ ﻧﻮﻓﻞ‪ ،‬ﺑﺮد‪ .‬او ﻣﺮدی ﻣﺴﯿﺤﯽ و ﺑﺰرﮔﺴﺎل و ﻧﺎﺑﯿﻨﺎ ﺑﻮد‪ .‬رﺳﻮل اﻟﻠﻪ آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ‬ ‫ﻣﺸﺎھﺪه ﻧﻤﻮده ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮای ورﻗﻪ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﺮد‪ .‬ورﻗﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻦ ھﻤﺎن ﻓﺮﺷﺘﻪای اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ‬ ‫ﻣﻮﺳﯽ ﻧﺎزل ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬ای ﮐﺎش روزی ﮐﻪ ﻗﻮﻣﺖ ﺗﻮ را از ﺷﮫﺮﺷﺎن ﺑﯿﺮون ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ زﻧﺪه‬ ‫ﺑﻮدم‪ .‬رﺳﻮل ﺧﺪا ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﮕﺮ آﻧﺎن ﻣﺮا ﺑﯿﺮون ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ؟! ورﻗﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﯽ را ﮐﻪ ﺗﻮ‬ ‫آوردهای ھﯿﭻ ﮐﺲ ﻧﯿﺎورده اﺳﺖ ﻣﮕﺮ ﻗﻮﻣﺶ ﺑﺎ او دﺷﻤﻨﯽ ورزﯾﺪه واو را از ﺷﮫﺮ ﺑﯿﺮون‬ ‫راﻧﺪهاﻧﺪ‪ .‬ای ﮐﺎش زﻧﺪه ﺑﻮدم و از ﺗﻮ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻣﯽﮐﺮدم‪ .‬ﺳﭙﺲ دﯾﺮی ﻧﮕﺬﺷﺖ ﮐﻪ ورﻗﻪ از‬ ‫دﻧﯿﺎ رﻓﺖ و ﺟﺮﯾﺎن وﺣﯽ ﻧﯿﺰ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺣﺪﯾﺚ ﻓﻮق ﻣﯽﺗﻮان ﻗﻀﺎﯾﺎی ﻣﮫﻤﯽ درﺑﺎرۀ ﺳﯿﺮۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج اﺳﺘﻨﺒﺎط‬ ‫ﻧﻤﻮد ﮐﻪ از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ اﻣﻮر ذﯾﻞ اﺷﺎره ﮐﺮد‪:‬‬ ‫‪ -۱‬روﯾﺎی ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ‬

‫ﺑﺮای اوﻟﯿﻦ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﮐﻪ وﺣﯽ ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻧﺎزل ﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﯿﻮۀ روﯾﺎی ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ‬ ‫ﺑﻮد و ﻣﻨﻈﻮر از آن ﺧﻮاب زﯾﺒﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻧﺴﺎن ﺷﺮح ﺻﺪر ﻣﯽدھﺪ و روح او را‬ ‫ﭘﯿﺮاﺳﺘﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ و رﺷﺪ ﻣﯽدھﺪ و ﺷﺎﯾﺪ ﺣﮑﻤﺖ اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮای اوﻟﯿﻦ ﻣﺮﺗﺒﻪ وﺣﯽ را‬ ‫ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش در ﺧﻮاب ﻧﺎزل ﻓﺮﻣﻮد‪ ،‬اﯾﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ وﺣﯽ را ﺑﺎ روﯾﺎ آﻏﺎز ﻧﻤﯽﮐﺮد‬ ‫و ﻧﺎﮔﮫﺎن ﻓﺮﺷﺘﻪ ﺑﻪ ﺳﺮاغ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻣﯽآﻣﺪ‪ ،‬اﻣﮑﺎن داﺷﺖ دﭼﺎر ﻧﻮﻋﯽ اﺿﻄﺮاب و‬ ‫ﭘﺮﯾﺸﺎﻧﯽ ﻣﯽﺷﺪ و ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ از ﻓﺮﺷﺘﻪ ﭼﯿﺰی ﻓﺮا ﺑﮕﯿﺮد‪ .‬از اﯾﻦ رو ﺣﮑﻤﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫ﻣﺘﻌﺎل اﻗﺘﻀﺎ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ در اﺑﺘﺪا در ﺧﻮاب ﺑﺮ اﯾﺸﺎن وﺣﯽ ﺑﻔﺮﺳﺘﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ آن ﺧﻮ ﺑﮕﯿﺮد ‪ ١‬و‬ ‫روﯾﺎی ﺻﺎﻟﺤﻪ آن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ در ﺣﺪﯾﺚ ﺷﺮﯾﻒ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺨﺸﯽ از ﭼﮫﻞ و ﺷﺶ ﻗﺴﻤﺖ‬ ‫ﻧﺒﻮت اﺳﺖ ‪ ٢‬و ﻋﺪهای از ﻋﻠﻤﺎ از ﺟﻤﻠﻪ ﺑﯿﮫﻘﯽ ﻣﺪت روﯾﺎی ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ راﺷﺶ ﻣﺎه داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺎﯾﺪ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﭼﯿﺰی از آﯾﺎت ﻗﺮآن در ﺣﺎل ﺧﻮاب ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻧﺎزل ﻧﺸﺪه‬ ‫اﺳﺖ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺗﻤﺎم ﻗﺮآن در ﺣﺎل ﺑﯿﺪاری ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ و روﯾﺎی ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ‬ ‫ﻧﻮﻋﯽ ﺑﺸﺎرت در دﻧﯿﺎ اﺳﺖ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج رواﯾﺖ ﺷﺪه ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬از ﺑﺸﺎرﺗﮫﺎ در‬ ‫زﻧﺪﮔﯽ دﻧﯿﺎ‪ ،‬ﺧﻮاب ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ و ﻧﯿﮑﻮﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﺨﺺ ﯾﺎ ﮐﺴﯽ دﯾﮕﺮ اﻟﮫﺎم ﻣﯽﮔﺮدد« ‪.٣‬‬

‫‪ -١‬ﻣﻨﺎﻣﺎت اﻟﺮﺳﻮل‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﻘﺎدر‪ ،‬اﻟﺸﯿﺦ اﺑﺮاھﯿﻢ‪ ،‬ص ‪.۵۷‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺮوﯾﺎ ﺿﻮاﺑﻂھﺎ و ﺗﻔﺴﯿﺮھﺎ‪ ،‬ھﺸﺎم اﺣﻤﺼﯽ‪ ،‬ص ‪.۷‬‬ ‫‪ -٣‬اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﺗﻌﺒﯿﺮ اﻟﺮوﯾﺎ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،۳۸۹۹‬ﺣﺴﻦ اﻻﺳﻨﺎد‪.‬‬

‫‪١٢٤‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫آن ﺣﻀﺮت ﻗﺒﻞ از ﻧﺰول ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ در ﻏﺎر ﺣﺮا‪ ،‬ﺧﻮاﺑﮫﺎی زﯾﺒﺎﯾﯽ ﻣﯽدﯾﺪ و در ﺣﺎﻟﯽ‬ ‫ﺑﯿﺪار ﻣﯽﺷﺪ ﮐﻪ ﺷﺮح ﺻﺪر ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﺮد و درﯾﭽﮥ ﻗﻠﺒﺶ ﺑﻪ روی ﺗﻤﺎم زﯾﺒﺎﯾﯽھﺎی زﻧﺪﮔﯽ‬ ‫ﮔﺸﻮده ﻣﯽﺷﺪ ‪ .١‬ﺗﻤﺎم رواﯾﺘﮫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﻣﻮرد آﻏﺎز وﺣﯽ وﺟﻮد دارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮ اﯾﻦ اﺟﻤﺎع دارﻧﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﺳﺮآﻏﺎز وﺣﯽ ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ روﯾﺎھﺎی ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺧﻮاب ھﺮ ﭼﻪ‬ ‫ً‬ ‫ﻣﯽدﯾﺪ‪ ،‬ﻋﯿﻨﺎ در ﺑﯿﺪاری ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮐﺎﻣﻞ ﺗﺤﻘﻖ ﻣﯽﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﮐﻪ از‬ ‫ﻓﺼﯿﺢﺗﺮﯾﻦ ﻋﺮبھﺎ ﺑﻮد روﺷﻨﯽ ﺧﻮاب ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج را ﺑﻪ روﺷﻨﺎﯾﯽ ﺻﺒﺢ ﮐﻪ ﺗﺎرﯾﮑﯽ‬ ‫ﺷﺐ را ﻣﯽزداﯾﺪ‪ ،‬ﺗﺸﺒﯿﻪ ﮐﺮده اﺳﺖ و اﯾﻦ ﺗﺼﻮﯾﺮی اﺳﺖ ﮐﻪ دﻧﯿﺎی ﻋﺮب اﮔﺮ ﺧﺮﻣﻦ‬ ‫ﺑﺰرگ ﻓﺼﺎﺣﺖ و ﺑﻼﻏﺖ ﺧﻮد را ﻏﺮﺑﺎل ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﮐﻠﻤﻪای رﺳﺎﺗﺮ از اﯾﻦ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﯿﺎﺑﻨﺪ ‪.٢‬‬ ‫‪ -۲‬ﺧﻠﻮت ﮔﺰﯾﻨﯽ‬

‫ﺧﻠﻮت ﮔﺰﯾﻨﯽ ﺑﯿﺶ از ھﻤﻪ ﭼﯿﺰ‪ ،‬ﻣﻮرد ﻋﻼﻗﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻮد‪ .‬او در ﻏﺎر ﺣﺮا‬ ‫ﻣﯽﻧﺸﺴﺖ و ﺑﻪ ﻋﺒﺎدت ﻣﯽﭘﺮداﺧﺖ ﺗﺎ از ﻣﺸﻐﻮﻟﯿﺖھﺎی زﻧﺪﮔﯽ و ھﻤﻨﺸﯿﻨﯽ ﺑﺎ ﻣﺮدم دور‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ و ﻗﻮای ذھﻨﯽ و ﻓﮑﺮیاش و اﺣﺴﺎﺳﺎت روﺣﯽ و رواﻧﯽ و ﺗﻮاﻧﺎﯾﯿﮫﺎی ﻋﻘﻠﯽاش را‬ ‫ﺑﺮای ﻣﻨﺎﺟﺎت ﺑﺎ آﻓﺮﯾﻨﻨﺪه ﺟﮫﺎن ھﺴﺘﯽ ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﯿﺮد ‪.٣‬‬ ‫ﻏﺎری ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ آن رﻓﺖ و آﻣﺪ ﻣﯽﻧﻤﻮد‪ ،‬اﻧﺴﺎن را ﺑﻪ ﺗﺄﻣﻞ و ﺗﻔﮑﺮ وا‬ ‫ﻣﯽدارد؛ ﭼﺮاﮐﻪ ﺑﺎ ﻧﮕﺎه ﮐﺮدن ﺑﻪ ھﺮ ﺳﻮ ﮐﻮھﮫﺎﯾﯽ را ﻣﯽﺑﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﮔﻮﯾﺎ آرام در ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫ﻋﻈﻤﺖ ﺧﺪا ﺳﺮ ﺑﻪ ﺳﺠﺪه ﮔﺬاﺷﺘﻪاﻧﺪ و ﺟﺰ آﺳﻤﺎﻧﯽ ﺻﺎف و ﮔﺴﺘﺮده ﭼﯿﺰی دﯾﮕﺮ‬ ‫ﺗﻮﺟﻪات را ﺑﺮ ﻧﻤﯽاﻧﮕﯿﺰد و ﺷﺎﯾﺪ ﻓﺮدی ﮐﻪ ﻧﮕﺎھﺶ ﺗﯿﺰ ﺑﺎﺷﺪ از آﻧﺠﺎ ﻣﮑﻪ را ﺑﺒﯿﻨﺪ ‪.٤‬‬ ‫اﯾﻦ ﺧﻠﻮت ﮔﺰﯾﻨﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ آن ﺗﻤﺎﯾﻞ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻮﻋﯽ آﻣﺎدﮔﯽ وﯾﮋه و‬ ‫ﭘﺎﮐﺴﺎزی وﺟﻮد از واﺑﺴﺘﮕﯽھﺎی ﻣﺎدی و اﻧﺴﺎﻧﯽ و اﻟﺰام ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻧﻔﺲ ﺑﻪ ﺗﺮﺑﯿﺖ اﻟﮫﯽ و‬ ‫ﺗﺄدﯾﺐ رﺑﺎﻧﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﻋﺒﺎدت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻗﺒﻞ از ﻧﺒﻮت‪ ،‬ﺗﻔﮑﺮ در ﺷﮕﻔﺘﯽ آﻓﺮﯾﻨﺶ‬ ‫آﺳﻤﺎنھﺎ و ﻧﮕﺎه ﺑﻪ ﻧﺸﺎﻧﻪھﺎی ﺧﺪاوﻧﺪ در ھﺴﺘﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﻧﻮآوری و ﺷﮕﻔﺘﯽ‬ ‫آﻓﺮﯾﻨﺶ و ﻗﺪرت ﺑﺰرگ اﻟﮫﯽ و ﻧﻈﻢ ﻣﺤﮑﻢ و اﺑﺪاع ﺑﺰرگ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ ‪.٥‬‬ ‫‪ -١‬ﻃﺮﯾﻖ اﻟﻨﺒﻮة و اﻟﺮﺳﺎﻟﻪ‪ ،‬ص ‪.۲۲‬‬ ‫‪ -٢‬ﻣﺤﻤﺪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﺻﺎدق ﻋﺮﺟﻮن‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۲۵۴‬‬ ‫‪ -٣‬ھﻤﺎن‪.‬‬ ‫‪ -٤‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﯽ ﺷﮫﺒﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۲۵۶‬‬ ‫‪ -٥‬ﻣﺤﻤﺪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺻﺎدق ﻋﺮﺟﻮن‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۴۶۹‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫‪١٢٥‬‬

‫از ﺳﻨﺖھﺎی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬ﺳﻨﺖ اﻋﺘﮑﺎف در رﻣﻀﺎن اﺳﺖ ‪ .١‬اﯾﻦ ﺳﻨﺖ ﺑﺮای ھﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ‪،‬‬ ‫اﻋﻢ از ﺣﺎﮐﻢ‪ ،‬ﻋﺎﻟﻢ‪ ،‬رھﺒﺮ ﺗﺎﺟﺮ و ﯾﺎ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻗﺸﺮھﺎی ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬ﺑﺮای زدودن آﻻﯾﺶھﺎی‬ ‫وﺟﻮدش ﻣﮫﻢ اﺳﺖ؛ ﭼﺮاﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ وﺿﻌﯿﺖ ﺧﻮد را در ﭘﺮﺗﻮ ﻗﺮآن و ﺳﻨﺖ درﺳﺖ ﮐﻨﯿﻢ و ﻗﺒﻞ‬ ‫از اﯾﻨﮑﻪ ﻣﻮرد ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ و ﺑﺎزﺧﻮاﺳﺖ ﻗﺮار ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ‪ ،‬ﺧﻮدﻣﺎن از ﺧﻮد ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ ‪.٢‬‬ ‫دﻋﻮﺗﮕﺮان ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺪﺗﯽ از وﻗﺘﺸﺎن را ﺑﻪ ﺑﺎزﯾﺎﺑﯽ و ﺑﺮرﺳﯽ ﻓﺮاﮔﯿﺮ و ﺗﻮﺑﻪ و اﻧﺪﯾﺸﯿﺪن در‬ ‫وﺿﻌﯿﺖ دﻋﻮت و ﺿﻌﻒ و ﺗﻮان ﺧﻮد و ﭘﯽ ﺑﺮدن ﺑﻪ ﻋﺎﻣﻞ ﮐﺎﺳﺘﯿﮫﺎ و ﺷﻨﺎﺧﺖ وﺿﻌﯿﺖ‬ ‫ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﺸﺎن ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﺗﻔﺎﺻﯿﻞ و ﺧﻮﺑﯽھﺎ و ﺑﺪیھﺎی آن‪ ،‬اﺧﺘﺼﺎص ﺑﺪھﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ‬ ‫ھﺮ ﮔﺎه ﻓﺴﺎد‪ ،‬ﺷﯿﻮع ﯾﺎﺑﺪ و دﻧﯿﺎ ﺗﺮﺟﯿﺢ داده ﺷﻮد و ﭘﯿﺮوی از ھﻮاھﺎی ﻧﻔﺴﺎﻧﯽ ﻣﻄﻠﻮب‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﮔﻮﺷﻪﻧﺸﯿﻨﯽ و ﺧﻠﻮت اﺷﮑﺎﻟﯽ ﻧﺪارد‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺧﻠﻮت ﮔﺰﯾﻨﯽ ﻣﺜﺒﺖ ﺑﻮده و ﻣﻨﻔﯽ‬ ‫ﻧﺒﺎﺷﺪ و ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻣﻘﺘﻀﺎی راه ﺣﻞ ﭘﯿﺶ ﺑﺮود ‪.٣‬‬ ‫در ﻣﻮرد ﮔﻮﺷﻪﻧﺸﯿﻨﯽ و ﺧﻠﻮت ﮔﺰﯾﻨﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ‪ ،‬ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫اﮐﺮم ج ﺷﺐھﺎی ﻣﺘﻮاﻟﯽ ﺑﻪ ﻋﺒﺎدت ﻣﯽﭘﺮداﺧﺖ«‪ .‬ﺷﯿﺦ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ دراز ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬ ‫»اﯾﻦ ﮐﻨﺎﯾﻪ اﺳﺖ از اﯾﻨﮑﻪ اﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﺷﺐھﺎ ﻧﻪ ﺧﯿﻠﯽ زﯾﺎد ﺑﻮد و ﻧﻪ ﺧﯿﻠﯽ ﮐﻢ و اﯾﻦ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ‬ ‫ﻣﯿﺎﻧﻪروی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ در ﮐﺎرھﺎ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺒﻞ و ﺑﻌﺪ از ﺑﻌﺜﺖ ﺑﻪ آن ﭘﺎﯾﺒﻨﺪ ﺑﻮد‪ .‬و ﻣﯿﺎﻧﻪروی‬ ‫ﺷﻌﺎر ﻣﻠﺖ اﺳﻼم و رﻣﺰ رھﻨﻤﻮد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﺰرﮔﻮار اﺳﺖ« ‪.٤‬‬ ‫‪ -۳‬ﻧﺰول وﺣﯽ در ﻏﺎر ﺣﺮا‬

‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ در ﻏﺎر ﺣﺮا ﺑﻮد‪ ،‬ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﻧﺰد او آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺨﻮان‪.‬‬

‫ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻣﻦ ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﻠﺪ ﻧﯿﺴﺘﻢ‪ .‬ﭘﺲ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج را در ﺑﺮﮔﺮﻓﺖ و ﺑﺮای ﺑﺎر ﺳﻮم ﻣﺮا‬ ‫ﺳﺨﺖ ﻓﺸﺎر داد و ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ َ ۡ ۡ َ ّ َ َّ‬ ‫ََ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫ك ٱ�ِي َخلَ َق‪َ ١‬خلَ َق ٱ ِ� َ ٰ‬ ‫�� َن م ِۡن عل ٍق‪ ٢‬ٱق َرأ َو َر ُّ�ك‬ ‫﴿ٱقرأ ب ِٱس ِم ر� ِ‬ ‫َّ‬ ‫َ َّ َ ۡ َ َ‬ ‫َۡ ۡ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ٱ��رم‪ ٣‬ٱ�ِي علم ب ِٱلقل ِم‪] ﴾٤‬اﻟﻌﻠﻖ‪.[۴-۱ :‬‬ ‫»ای ﻣﺤﻤﺪ! ﺑﺨﻮان ﭼﯿﺰی را ﮐﻪ ﺑﺮ ﺗﻮ وﺣﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺨﻮان ﺑﻪ ﻧﺎم ﭘﺮوردﮔﺎرت‪ .‬آن‬ ‫ﮐﻪ )ھﻤﻪ ﭼﯿﺰ را( آﻓﺮﯾﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻧﺴﺎن را از ﺧﻮن ﺑﺴﺘﻪ آﻓﺮﯾﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺨﻮان و‬

‫‪ -١‬اﻻﺳﺎس ﻓﻲ اﻟﺴﻨﺔ وﻓﻘﮫﺎ × اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬ﺳﻌﯿﺪ ﺣﻮی‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۱۹۵‬‬ ‫‪ -٢‬ﻓﻘﻪ اﻟﺴﯿﺮة‪ ،‬ﻏﻀﺒﺎن‪.‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﻄﺮﯾﻖ اﻟﯽ اﻟﻤﺪﯾﻨﺔ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺒﺪه‪.‬‬ ‫‪ -٤‬اﻟﻤﺨﺘﺎر ﻣﻦ ﮐﻨﻮز اﻟﺴﻨﺔ‪ ،‬ص ‪ ،۱۹‬ﭼﺎپ دوم‪ ،۱۹۷۸ ،‬داراﻻﻧﺼﺎر‪ ،‬اﻟﻘﺎھﺮه‪.‬‬

‫‪١٢٦‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﭘﺮوردﮔﺎرت ﺑﺰرﮔﻮارﺗﺮ و ﺑﺨﺸﻨﺪهﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬ھﻤﺎن ﺧﺪاﺋﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ ﻗﻠﻢ آﻣﻮﺧﺖ«‪.‬‬ ‫اوﻟﯿﻦ آﯾﻪھﺎی ﻧﺎزل ﺷﺪه ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‪ ،‬آﯾﻪھﺎی ﺳﻮرۀ ﻋﻠﻖ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ در آن ﺑﻪ‬ ‫آﻓﺮﯾﻨﺶ اﻧﺴﺎن از ﺧﻮن ﺑﺴﺘﻪای ﻣﯽﭘﺮدازد و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ اﻧﺴﺎن ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ آﻣﻮﺧﺘﻪ ﮐﻪ‬ ‫ﻧﻤﯽداﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﺧﺪاوﻧﺪ اﻧﺴﺎن را ﺑﺎ داﻧﺶ‪ ،‬ﻣﻮرد اﺣﺘﺮام و ﺷﺮاﻓﺖ ﻗﺮار داده اﺳﺖ‬ ‫و اﯾﻦ اﻣﺘﯿﺎزی ﺑﻮد ﮐﻪ آدم ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ آن ﺑﺮ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﺑﺮﺗﺮی ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬داﻧﺶ‪ ،‬ﮔﺎھﯽ در ذھﻦ‬ ‫و ﮔﺎھﯽ در زﺑﺎن اﺳﺖ و ﮔﺎھﯽ ﺑﺎ ﻧﻮﺷﺘﻦ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﺎ اﯾﻦ آﯾﻪھﺎ رﺳﺎﻟﺖ ﻣﺤﻤﺪ آﻏﺎز‬ ‫ﮔﺮدﯾﺪ و اﯾﻦ ﺣﺎدﺛﻪای ﺑﺰرگ ﺑﻮد؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺳﯿﺪ ﻗﻄﺐ در ﻓﯽ ﻇﻼل ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ‪ :‬اﯾﻦ رﺧﺪاد‬ ‫ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﻮد و ﺗﻼش ﻣﺎ در ﺟﮫﺖ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺑﺰرﮔﯽ و ﻋﻈﻤﺖ اﯾﻦ رﺧﺪاد ﺧﺎرج از ﺗﺼﻮر ﻣﺎ‬ ‫ﺑﺎﻗﯽ ﺧﻮاھﺪ ﻣﺎﻧﺪ؛ ﭼﺮاﮐﻪ آن ﯾﮏ رﺧﺪاد ﺑﺰرگ و ﺣﻘﯿﻘﺘﯽ ﻋﻈﯿﻢ ﺑﻮد‪ .‬دﻻﻟﺖ آن ﻧﯿﺰ‬ ‫ﺑﺰرگ و آﺛﺎر و ﭘﯿﺎﻣﺪھﺎی آن در ﺗﻤﺎم زﻧﺪﮔﯽ اﻧﺴﺎﻧﮫﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﺰرگ ﺑﻮد‪ ...‬و ﻟﺤﻈﻪای ﮐﻪ اﯾﻦ‬ ‫رﺧﺪاد اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد‪ ،‬ﺑﺪون ﮔﺰاﻓﻪﮔﻮﯾﯽ ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﻟﺤﻈﻪ در زﻣﯿﻦ و در ﻃﻮل ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﻮده‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺣﻘﯿﻘﺖ اﺗﻔﺎﻗﯽ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻟﺤﻈﻪ رخ داد ﭼﯿﺴﺖ؟ ﺣﻘﯿﻘﺖ آن اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ و ﺟﺒﺎر و ﻗﮫﺎر و ﻣﺘﮑﺒﺮ و ﭘﺎدﺷﺎه ﺗﻤﺎم ﺟﮫﺎن ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﺮ ﻣﻮﺟﻮد ﮐﻮﭼﮑﯽ ﺑﻪ‬ ‫ﻧﺎم اﻧﺴﺎن و ﺳﺎﮐﻦ در ﮔﻮﺷﻪای از ھﺴﺘﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم زﻣﯿﻦ رﺣﻢ ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ اﯾﻦ ﻣﻮﺟﻮد‬ ‫را ﺑﺎ اﻧﺘﺨﺎب ﻓﺮدی از آﻧﮫﺎ ﺑﺮای اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺤﻞ ﻓﺮود ﻧﻮر ﺧﺪاوﻧﺪی و ﻣﮑﺎﻧﯽ ﺑﺮای ﺑﻪ ودﯾﻌﺖ‬ ‫ﻧﮫﺎدن ﺣﮑﻤﺘﺶ و ﻣﺤﻞ ﻓﺮود ﺳﺨﻨﺎن وی ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻮرد اﮐﺮام و ﺑﺰرﮔﺪاﺷﺖ ﻗﺮار داده اﺳﺖ ‪.١‬‬ ‫در آﻏﺎز وﺣﯽ اﻟﮫﯽ از ﻗﻠﻢ و اھﻤﯿﺖ آن و داﻧﺶ ﺗﻘﺪﯾﺮ ﺷﺪه و از ﺟﺎﯾﮕﺎه آن در ﺳﺎﺧﺖ‬ ‫و ﭘﺮورش ﻣﻠﺖھﺎ و اﻣﺖھﺎ ﺗﻘﺪﯾﺮ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آﻣﺪه اﺳﺖ و ﺑﻪ اﯾﻦ اﺷﺎره ﺷﺪه ﮐﻪ ﺑﺎرزﺗﺮﯾﻦ‬ ‫وﯾﮋﮔﯽ اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﻋﻠﻢ و ﻣﻌﺮﻓﺖ اﺳﺖ ‪.٢‬‬ ‫در اﯾﻦ رﺧﺪاد ﺑﺰرگ‪ ،‬ﺟﺎﯾﮕﺎه ﻋﻠﻢ در اﺳﻼم روﺷﻦ ﻣﯽﺷﻮد؛ ﭼﺮاﮐﻪ اوﻟﯿﻦ ﺳﺨﻨﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻧﺎزل ﻣﯽﮔﺮدد‪ ،‬دﺳﺘﻮر ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﺪن اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ۡ ۡ ۡ ّ َ َّ‬ ‫َ ََ‬ ‫﴿ٱق َرأ ب ِٱس ِم َر�ِك ٱ�ِي خلق‪] ﴾١‬اﻟﻌﻠﻖ‪.[۱ :‬‬ ‫»ﺑﺨﻮان ﺑﻪ ﻧﺎم ﭘﺮوردﮔﺎرت ﮐﻪ آﻓﺮﯾﺪه اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫اﺳﻼم ھﻤﻮاره ﺑﻪ داﻧﺶ ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺑﻪ آن دﺳﺘﻮر ﻣﯽدھﺪ و ﻣﻘﺎم اھﻞ ﻋﻠﻢ را‬ ‫ﺑﺎﻻ ﻣﯽﺑﺮد و آﻧﮫﺎ را ﺑﺮ دﯾﮕﺮان ﻣﻤﺘﺎز ﻣﯽﺷﻤﺎرد‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﻓﯽ ﻇﻼل اﻟﻘﺮآن‪ ،‬ج ‪ ،۶‬ص ‪.۳۹۳۶‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﯽ ﺷﮫﺒﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۲۶۰‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫‪١٢٧‬‬

‫ُ ۡ َ َّ َ ُ ُ ْ ۡ ۡ‬ ‫ْ‬ ‫َ َ‬ ‫��وا ْ يَ ۡرفَعِ ٱ َّ ُ‬ ‫� ٱ َّ� َ‬ ‫��وا ْ فَٱ ُ ُ‬ ‫ِيل ٱ ُ ُ‬ ‫ِين أوتوا ٱلعِل َم‬ ‫ِين َء َام ُنوا مِن�م وٱ�‬ ‫﴿�ذا �‬ ‫ََ َ‬ ‫َۡ ُ َ َ ‪ٞ‬‬ ‫َّ ُ‬ ‫ت َوٱ� ب ِ َما �ع َملون خبِ�﴾ ]اﻟﻤﺠﺎدﻟﺔ‪.[۱۱ :‬‬ ‫در� ٰ ٖ �‬ ‫»وﻗﺘﯽ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﺑﺮﺧﯿﺰﯾﺪ! ﺑﺮﺧﯿﺰﯾﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ از‬

‫ﺷﻤﺎ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن دارﻧﺪ و از ﻋﻠﻢ ﺑﮫﺮه ﺑﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬درﺟﺎت ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ«‪.‬‬ ‫و ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ُۡ‬ ‫َ َّ ۡ ُ َ َ ٰ ٌ َ َ ٓ َ َّ ۡ َ ٗ َ ٓ َ ۡ َ‬ ‫ََ ََۡ ُ ْ َََۡ‬ ‫�ة َر ّ�ِهِۗۦ قل‬ ‫جدا َوقا� ِ ٗما �ذ ُر ٱ�خِرة و�رجوا ر‬ ‫﴿أمن هو �ن ِت ءاناء ٱ� ِل سا ِ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َۡ َۡ َ‬ ‫َّ َ َ ۡ َ ُ َ َ َّ َ َ َ ۡ َ ُ َ َّ َ َ َ َ َّ ُ ْ ُ ْ ۡ ۡ َ‬ ‫ب‪﴾ ٩‬‬ ‫هل �ستوِي ٱ�ِين �علمون وٱ�ِين � �علمونۗ إِ�ما �تذكر أولوا ٱ�ل�ٰ ِ‬ ‫]اﻟﺰﻣﺮ‪.[۹ :‬‬

‫»)ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺨﺺ ﻣﺸﺮﮐﯽ ﺑﮫﺘﺮ اﺳﺖ( ﯾﺎ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در اوﻗﺎت ﺷﺐ ﺳﺠﺪهﮐﻨﺎن و اﯾﺴﺘﺎده‬ ‫ﺑﻪ ﻃﺎﻋﺖ و ﻋﺒﺎدت ﻣﺸﻐﻮل ﻣﯽﺷﻮد و از ﻏﺬاب آﺧﺮت ﺧﻮد را دور ﻣﯽدارد؟ و اﻣﯿﺪوار‬ ‫رﺣﻤﺖ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﻮﯾﺶ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﮕﻮ‪ :‬آﯾﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻋﻠﻢ و داﻧﺶ دارﻧﺪ و ﻣﯽداﻧﻨﺪ ﺑﺎ‬

‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﯽداﻧﻨﺪ ﺑﺮاﺑﺮاﻧﺪ؟ ﺗﻨﮫﺎ ﺧﺮدﻣﻨﺪان ﭘﻨﺪ و اﻧﺪرز ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ«‪.‬‬ ‫ﻣﻨﺒﻊ ﻋﻠﻢ ﻣﻔﯿﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ‪ .‬اوﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن را ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ ﻗﻠﻢ‪ ،‬ﻋﻠﻢ آﻣﻮﺧﺖ و ﺑﻪ‬ ‫اﻧﺴﺎن ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ آﻣﻮﺧﺖ ﮐﻪ ﻧﻤﯽداﻧﺴﺖ‪ .‬ھﺮﮔﺎه اﻧﺴﺎﻧﮫﺎ از اﯾﻦ روش و ﺷﯿﻮه دور ﺷﻮد و‬ ‫داﻧﺶ او از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺷﯿﻮه ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﺟﺪا ﺷﻮد‪ ،‬ﻋﻠﻤﺶ اﺳﺒﺎب ﻧﺎﺑﻮدی او ﻣﯽﮔﺮدد ‪.١‬‬ ‫‪ -۴‬ﻧﺰول وﺣﯽ و ﻣﺸﮑﻼت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج را ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﻓﺸﺎر داد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ او را ﺧﺴﺘﻪ ﮐﺮد و از آن ﭘﺲ‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﺎ ﺳﺨﺘﯽ و ﺧﺴﺘﮕﯽ و ﺳﻨﮕﯿﻨﯽ وﺣﯽ را ﻓﺮا ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬آن ﻃﻮر ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل‬ ‫ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫َّ َ ُ ۡ َ َ ۡ َ َ ٗ َ ً‬ ‫﴿إِنا سنل ِ� عليك ق ۡو� ث ِقي�‪] ﴾٥‬اﻟﻤﺰﻣﻞ‪.[۵ :‬‬ ‫ﺣﮑﻤﺖ ﻧﺰول وﺣﯽ ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺑﯿﺎن اھﻤﯿﺖ اﯾﻦ دﯾﻦ و‬ ‫ﻋﻈﻤﺖ آن و اھﺘﻤﺎم ورزﯾﺪن ﺑﻪ آن و ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﯿﺎن اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﮐﻪ اﻣﺖ اﺳﻼم ﭘﺲ از‬ ‫ﺳﺨﺘﯽ و رﻧﺞ ﻓﺮاون ﺑﻪ اﯾﻦ دﯾﻦ رﺳﯿﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ‪.٢‬‬

‫‪ -١‬اﻟﻮﺣﯽ وﺗﺒﻠﯿﻎ اﻟﺮﺳﺎﻟﺔ‪ ،‬ﯾﺤﯿﯽ اﻟﯿﺤﯿﯽ‪ ،‬ص ‪.۳۴‬‬ ‫‪ -٢‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۳۱ - ۳۰‬‬

‫‪١٢٨‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﭘﺪﯾﺪۀ وﺣﯽ ﻣﻌﺠﺰهای اﺳﺖ ﺑﺮﺧﻼف ﺳﻨﺖھﺎ و ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‪،‬‬ ‫ﺳﺨﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ )ﻗﺮآن( را ﺗﻮﺳﻂ ﻓﺮﺷﺘﻪ )ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ( ﻓﺮا ﻣﯽﮔﯿﺮد و از روی اﻟﮫﺎم و ﺗﺄﻣﻞ‬ ‫دروﻧﯽ و اﺣﺴﺎس و ﻋﻮاﻃﻒ ﻧﯿﺴﺖ؛ ﺑﻠﮑﻪ وﺣﯽ ﺑﯿﺮون از وﺟﻮد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺗﺤﻘﻖ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ و‬ ‫وﻇﯿﻔﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺣﻔﻆ و رﺳﺎﻧﺪن آن ﺑﻪ اﻣﺖ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﯿﺎن و ﺗﻔﺴﯿﺮ وﺣﯽ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ‬ ‫اﺣﺎدﯾﺚ و ﻓﺮﻣﺎﯾﺸﺎت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﻮد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد ‪.١‬‬ ‫در ﺣﻘﯿﻘﺖ‪ ،‬وﺣﯽ اﺳﺎﺳﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻤﺎم ﺣﻘﺎﯾﻖ دﯾﻦ از ﻗﺒﯿﻞ ﻋﻘﺎﯾﺪ و اﺣﮑﺎم دﯾﻨﯽ ﺑﺮ‬ ‫اﺳﺎس آن ﻣﺮﺗﺐ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻣﺴﺘﺸﺮﻗﺎن و ﻗﺒﻞ از آﻧﺎن ﻣﻠﺤﺪان ﺑﻪ ﻃﻌﻨﻪ زدن و‬ ‫اﯾﺠﺎد ﺷﮏ و ﺗﺮدﯾﺪ در وﺣﯽ ﭘﺮداﺧﺘﻪ و ﮐﻮﺷﯿﺪهاﻧﺪ ﺗﺎ ﭘﺪﯾﺪه وﺣﯽ را ﺗﺄوﯾﻞ ﮐﻨﻨﺪ و‬ ‫واﻗﻌﯿﺖ و ﺣﻘﯿﻘﺖ آن را ﻃﻮری ﮐﻪ از ﻃﺮﯾﻖ ﺻﺤﺎح ﺳﺘﻪ و ﻣﻮرﺧﺎن ﻣﻮرد اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ ﻣﺎ‬ ‫رﺳﯿﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺤﺮﯾﻒ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺑﺮﺧﯽ از ﻣﺴﺘﺸﺮﻗﺎن و ﻣﻠﺤﺪان ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪» :‬ﻣﺤﻤﺪ‬ ‫ﻗﺮآن و اﺻﻮل اﺳﻼم را از ﺑﺤﯿﺮای راھﺐ آﻣﻮﺧﺘﻪ اﺳﺖ و ﺑﺮﺧﯽ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ‪ :‬ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺮدی‬ ‫ﺑﻮده ﮐﻪ دارای ﺣﺎﻟﺖ ﻋﺼﺒﯽ و ﺟﻨﻮن ﯾﺎ ﻣﺒﺘﻼ ﺑﻪ ﺑﯿﻤﺎری ﺻﺮع ﺑﻮده اﺳﺖ« ‪.٢‬‬ ‫اﻣﺎ ﺑﺮﺧﻼف ﮔﻔﺘﻪھﺎی ﻧﺎدرﺳﺖ و ﻏﯿﺮﻣﻨﻄﻘﯽ آﻧﺎن‪ ،‬در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻣﺤﻤﺪ در ﻏﺎر ﺣﺮا ﺑﻪ‬ ‫ﺳﺮ ﻣﯽﺑﺮد ﮐﻪ ﻧﺎﮔﮫﺎن ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﺑﺎ ﭘﯿﺎم اﻟﮫﯽ ﺑﺮ او ﻧﺎزل ﺷﺪ و ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺨﻮان و اﯾﻦ‬ ‫ﭘﺪﯾﺪه ﻓﺮاﯾﻨﺪی ذاﺗﯽ و داﺧﻠﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ از ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ ﺑﺎ ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ و اﺣﺴﺎس دروﻧﯽ‬ ‫ﻣﺤﺾ ﻧﺸﺄت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ وﺣﯽ‪ ،‬اﺳﺘﻘﺒﺎل و ﻓﺮاﮔﺮﻓﺘﻦ از ﺣﻘﯿﻘﺘﯽ ﺑﯿﺮوﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﺎ ذات و درون او ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﻧﺪارد و اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﮐﻪ ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﺳﻪ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج را‬ ‫ﺑﻪ ﺷﺪت ﻓﺸﺎر ﻣﯽدھﺪ و ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﺑﺨﻮان« ﺗﺄﯾﯿﺪی اﺳﺖ ﺑﺮای اﯾﻨﮑﻪ وﺣﯽ از ﺑﯿﺮون‬ ‫آﻣﻮﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد و اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺗﻔﮫﯿﻢ ھﻤﯿﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﺑﻮده ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ‬ ‫ﺗﺼﻮر ﺷﻮد ﮐﻪ وﺣﯽ از ﯾﮏ ﺧﯿﺎل دروﻧﯽ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج از آﻧﭽﻪ دﯾﺪ‬ ‫و ﺷﻨﯿﺪ‪ ،‬دﭼﺎر ﺗﺮس و ھﺮاس ﮔﺮدﯾﺪ و در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻟﺮزه ﺑﻪ اﻧﺪاﻣﺶ اﻓﺘﺎده ﺑﻮد‪ ،‬ﺷﺘﺎﺑﺎن ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺎﻧﻪاش ﺑﺎزﮔﺸﺖ و اﯾﻦ دﻻﻟﺖ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ رﺳﺎﻟﺖ و ﻧﺒﻮﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫زودی ﺑﺎر ﮔﺮان آن ﺑﻪ دوش او ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ و ﺑﻪ رﺳﺎﻧﺪن آن ﺑﻪ ﻣﺮدم ﻣﻮﻇﻒ‬ ‫ﻣﯽﮔﺮدد‪ ،‬ﺷﻮق و ﻋﻼﻗﻪای ﻧﺪاﺷﺖ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﺑﺎ ﺗﺄﯾﯿﺪ و ﺗﺄﮐﯿﺪ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ‬ ‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫‪ -١‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ اﻟﺼﺤﯿﺤﺔ‪ ،‬ﻋﻤﺮی‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۱۲۹‬‬ ‫‪ -٢‬ﻓﻘﻪ اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬ﺑﻮﻃﯽ‪ ،‬ص ‪.۶۴‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫‪١٢٩‬‬

‫َ َ َٰ َ َ ۡ َ ۡ َ ٓ َ ۡ َ‬ ‫ب َو َ� ٱ ۡ� َ‬ ‫ك ُر ٗ‬ ‫وحا ّ ِم ۡن أَ ۡمرنَا ۚ َما ُك َ‬ ‫نت تَ ۡدري َما ٱ ۡلك َِ�ٰ ُ‬ ‫ي� ٰ ُن‬ ‫﴿و��ل ِك أوحينا إِ�‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ ۡ َ ٰ ُ ُ ٗ َّ‬ ‫َ َّ َ ٓ ُ ۡ َ َ َّ َ‬ ‫ك �َ ۡهد ٓ‬ ‫ص َ� ٰ ٖط‬ ‫ور� � ۡهدِي بِهِۦ من �شاء مِن عِبادِنا ۚ �ن‬ ‫�ن جعل�ه ن‬ ‫ِي إ ِ ٰ� ِ‬ ‫َو� ٰ ِ‬ ‫َۡ‬ ‫َ َ ٓ َ َّ‬ ‫ُّ ۡ َ‬ ‫لس َ� ٰ َ� ٰ َ َ‬ ‫ص َ� ٰ ِط ٱ َّ�ِ ٱ َّ�ِي َ ُ�ۥ َما � ٱ َّ‬ ‫�ض �� إِ� ٱ�ِ‬ ‫ِ‬ ‫ي�‪ِ ٥٢‬‬ ‫ت وما ِ� ٱ� ِ �‬ ‫ِ‬ ‫مستقِ ٖ‬ ‫تَ ِص ُ‬ ‫� ٱ ۡ�ُ ُم ُ‬ ‫ور‪] ﴾٥٣‬اﻟﺸﻮری‪.[۵۳-۵۲ :‬‬ ‫»ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﻪ ﺗﻮ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﺧﻮد روﺣﯽ را )ﮐﻪ ﻗﺮآن اﺳﺖ و ﻣﺎﯾﻪ ﺣﯿﺎت ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ(‬ ‫ً‬ ‫وﺣﯽ ﮐﺮدﯾﻢ‪ .‬ﺗﻮ ﻗﺒﻼ ﻧﻤﯽداﻧﺴﺘﯽ ﮐﻪ ﮐﺘﺎب ﭼﯿﺴﺖ‪ .‬وﻟﯽ ﻣﺎ ﻗﺮآن را ﻧﻮر ﻋﻈﯿﻤﯽ ﻗﺮار‬ ‫ً‬ ‫دادﯾﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ آن ھﺮ ﮐﻪ را از ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﻤﺎن ﺑﺨﻮاھﯿﻢ‪ ،‬ھﺪاﯾﺖ ﮐﻨﯿﻢ و ﺗﻮ ﻗﻄﻌﺎ ﺑﻪ راه‬

‫راﺳﺖ رھﻨﻤﻮد ﻣﯽﺳﺎزی«‪.‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫َۡ ُ َ‬ ‫َ ُ ۡ َٰ َ َ ۡ ۡ َ َ ُ‬ ‫ون ل َِقا ٓ َءنَا ٱئۡت ب ُق ۡر َء َ ۡ‬ ‫ا� َنا َ� ّي َ�ٰت قَ َال ٱ� َ‬ ‫ِين � يرج‬ ‫﴿�ذا �ت� علي ِهم ءاي‬ ‫ِ ٖ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ٍ‬ ‫ان ��ِ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َّ‬ ‫َٰ َ ٓ َۡ َ ّ ُۡ ُۡ َ َ ُ ُ‬ ‫� أ ۡن �بَ ّد َ ُ‬ ‫ون ِ ٓ‬ ‫ِ�ۥ مِن ت ِۡل َقا ٓ ِٕي َ� ۡف ِ ٓ‬ ‫�� إ ِ ۡن �تَّب ِ ُع إِ� َما يُ َ ٰٓ‬ ‫و�‬ ‫�ذا أو بدِ� ۚ قل ما ي�‬ ‫َ َّ ّ ٓ َ َ ُ‬ ‫ََ ُ‬ ‫ت َر ّ� َع َذ َ‬ ‫اب يَ ۡو� َع ِظي�‪ ١٥‬قُل َّل ۡو َشا ٓ َء ٱ َّ ُ‬ ‫اف إ ۡن َع َص ۡي ُ‬ ‫� َما تل ۡوت ُهۥ‬ ‫إِ� ۖ إ ِ ِ� أخ‬ ‫ِ‬ ‫ٍ‬ ‫ٖ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ََ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫َ َۡ ُ ۡ ََ ٓ ۡ َ ٰ ُ‬ ‫�م بهِۦ َ� َق ۡد َ� ۡث ُ‬ ‫ت �ِي� ۡم � ُم ٗر� ّمِن � ۡبلِهِۚۦٓ أف�‬ ‫علي�م و� أدرٮ‬ ‫ِۖ‬ ‫ِ‬ ‫َۡ ُ َ‬ ‫�عقِلون‪] ﴾١٦‬ﯾﻮﻧﺲ‪.[۱۶-۱۵ :‬‬ ‫»وﻗﺘﯽ آﯾﺎت روﺷﻦ ﻣﺎ ﺑﺮ آﻧﮫﺎ ﺗﻼوت ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻼﻗﺎت ﻣﺎ اﻣﯿﺪی ﻧﺪارﻧﺪ‪،‬‬ ‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﻗﺮآﻧﯽ ﻏﯿﺮ از اﯾﻦ ﺑﯿﺎر ﯾﺎ آن را ﻋﻮض ﮐﻦ‪ .‬ﺑﮕﻮ‪ :‬ﻣﻦ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻢ آن را از ﻃﺮف‬ ‫ﺧﻮد ﻋﻮض ﮐﻨﻢ‪ .‬ﻣﻦ ﭘﯿﺮوی ﻧﻤﯽﮐﻨﻢ ﻣﮕﺮ از وﺣﯿﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻣﻦ در ﺻﻮرت‬

‫ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ‪ ،‬از ﻋﺬاب روز ﺑﺰرگ ﭘﺮوردﮔﺎرم ﻣﯽﺗﺮﺳﻢ«‪.‬‬ ‫ﺗﺪاوم وﺣﯽ و ﺣﺪﯾﺚ ﺻﺤﯿﺢ ﻋﺎﯾﺸﻪل در ﻣﻮرد ﺣﻘﯿﻘﺖ وﺣﯽ‪ ،‬ﺧﻂ ﺑﻄﻼﻧﯽ اﺳﺖ‬ ‫ﺑﺮ ﻋﻘﺎﯾﺪ و دﯾﺪﮔﺎهھﺎی ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﻣﻮرد آن ﺷﮏ و ﺗﺮدﯾﺪ دارﻧﺪ‪ .‬دﮐﺘﺮ ﺑﻮﻃﯽ در اﯾﻦ‬ ‫ﻣﻮرد‪ ،‬زﯾﺒﺎ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻪ و ﭼﻨﺪ ﻣﺴﺌﻠﻪ را ﺑﯿﺎن داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬ ‫‪ -۱‬ﺗﻔﺎوت واﺿﺤﯽ ﮐﻪ ﻣﯿﺎن ﻗﺮآن و ﺣﺪﯾﺚ وﺟﻮد دارد اﯾﻨﮑﻪ‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﻗﺮآن ﻧﺎزل‬ ‫ً‬ ‫ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﻓﻮرا ﺑﻪ دﺳﺘﻮر رﺳﻮل ﺧﺪا‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ در ﻣﻮرد ﺣﺪﯾﺚ‬ ‫ﺑﻪ ھﻤﯿﻦ اﮐﺘﻔﺎ ﻣﯽﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﯾﺎراﻧﺶ آن را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﺴﭙﺎرﻧﺪ؛ زﯾﺮا ﻗﺮآن ﺑﺎ ھﻤﺎن‬ ‫ﮐﻠﻤﺎت و ﺣﺮوف ﺗﻮﺳﻂ ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﻧﺎزل ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﮐﻠﻤﺎت ﺣﺪﯾﺚ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﺒﻮد؛‬ ‫ﺑﻠﮑﻪ ﮐﻠﻤﺎت و ﺗﺮﮐﯿﺐ آن از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﻮد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﻮد و ﻓﻘﻂ ﻣﻌﻨﺎﯾﺶ از ﺟﺎﻧﺐ‬

‫‪١٣٠‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﺧﺪا ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬رﺳﻮل اﻟﻠﻪ‪ ،‬از اﯾﻦ ﭘﺮھﯿﺰ ﻣﯽﮐﺮد ﮐﻪ ﺳﺨﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺎ ﺳﺨﻨﺎن‬ ‫وی ﻣﺨﻠﻮط ﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪ -۲‬وﻗﺘﯽ دﯾﺪﮔﺎه ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج را در ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺟﻮﯾﺎ ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ ﯾﺎ ﭘﺎﺳﺦ آن را‬ ‫ﻧﻤﯽداد و ﯾﺎ ﮔﺎھﯽ زﻣﺎﻧﯽ ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺳﮑﻮت اﺧﺘﯿﺎر ﻣﯽﮐﺮد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ آﯾﻪای از ﻗﺮآن‬ ‫در ﻣﻮرد آن ﭘﺮﺳﺶ ﻧﺎزل ﻣﯽﺷﺪ و ﮔﺎھﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﺑﻌﻀﯽ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺑﻪ‬ ‫ﺻﻮرت ﺷﺨﺼﯽ ﻋﻤﻞ ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬آن ﮔﺎه آﯾﻪای ﻧﺎزل ﻣﯽﺷﺪ و او را ﺗﻮﺟﯿﻪ ﻣﯽﻧﻤﻮد‬ ‫و ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ آن ﻣﻮرد ﻋﺘﺎب و ﺳﺮزﻧﺶ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬ ‫‪ -۳‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﯽﺳﻮاد ﺑﻮد و اﻣﮑﺎن ﻧﺪارد ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ ﻣﮑﺎﺷﻔﮥ دروﻧﯽ‪ ،‬ﺣﻘﺎﯾﻘﯽ‬ ‫‪ ‬و ﺣﮑﺎﯾﺖ ﻣﺎدر ﻣﻮﺳﯽ ﮐﻪ ﻧﻮزادش را ﺑﻪ درﯾﺎ‬ ‫از ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﺎﻧﻨﺪ داﺳﺘﺎن ﯾﻮﺳﻒ‬ ‫اﻧﺪاﺧﺖ و داﺳﺘﺎن ﻓﺮﻋﻮن و دﯾﮕﺮان را ﺑﺪاﻧﺪ و ﺑﯿﺴﻮادی وی ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ‬ ‫ﺣﮑﻤﺘﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺧﺪا ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ‪:‬‬ ‫ََ ُ َ َُۡ ْ‬ ‫ََ َُ‬ ‫َ‬ ‫َۡ‬ ‫� ُّط ُهۥ � َي ِمين َِك إ ٗذا َّ� ۡرتَ َ‬ ‫اب‬ ‫ب و�‬ ‫ۖ ِ‬ ‫ِ‬ ‫﴿وما كنت �تلوا مِن �بلِهِۦ مِن كِ�ٰ ٖ‬ ‫ُۡۡ ُ َ‬ ‫طلون‪] ﴾٤٨‬اﻟﻌﻨﮑﺒﻮت‪.[۴۸ :‬‬ ‫ٱلمب ِ‬

‫»اﮔﺮ درﺑﺎره ﭼﯿﺰی ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻮ ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬در ﺷﮏ و ﺗﺮدﯾﺪ ھﺴﺘﯽ‪ ،‬از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺳﺆال‬ ‫ﮐﻦ ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از ﺗﻮ ﮐﺘﺎبھﺎی آﺳﻤﺎﻧﯽ را ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﺑﯽﮔﻤﺎن ﺣﻖ از ﺟﺎﻧﺐ ﭘﺮوردﮔﺎرت‬

‫ﺑﺮای ﺗﻮ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ از زﻣﺮۀ ﻣﺘﺮددان ﻣﺒﺎش«‪.‬‬ ‫‪ -۴‬ﺳﺎﺑﻘﻪ راﺳﺘﮕﻮﯾﯽ و ﺻﺪاﻗﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺗﺎ ﭼﮫﻞ ﺳﺎﻟﮕﯽ در ﻣﯿﺎن ﻗﻮﻣﺶ‬ ‫ﻣﺴﺘﺪﻋﯽ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از آن ﺑﺎ ﺧﻮد راﺳﺘﮕﻮ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ‬ ‫در ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺑﺮﺳﯽ ﺧﻮد از ﭘﺪﯾﺪه وﺣﯽ‪ ،‬در ﻣﻮرد آن ﭘﺪﯾﺪه ﻗﻀﺎوت ﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ‬ ‫آﯾﺎ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ او وﺣﯽ آورده اﺳﺖ‪ ،‬ﻓﺮﺷﺘﻪای از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪاﺳﺖ و ﯾﺎ دﭼﺎر‬ ‫ﻧﻮﻋﯽ ﺗﺮدﯾﺪ و ﺧﯿﺎل ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ ّ ّ َّ ٓ َ َ ۡ َ ٓ َ ۡ َ َ ۡ َ َّ َ َ ۡ َ ُ َ‬ ‫َۡ َ‬ ‫ون ٱ ۡلك َِ�ٰ َ‬ ‫َ ُ َ‬ ‫ِك‬ ‫ل‬ ‫ب‬ ‫�‬ ‫ِن‬ ‫م‬ ‫ب‬ ‫ك مِما أنز�ا إِ�ك ف�ٔ ِل ٱ�ِين �قرء‬ ‫﴿فإِن كنت ِ� ش ٖ‬ ‫ۚ‬ ‫َّ‬ ‫َّ ّ َ َ َ َ ُ َ‬ ‫َ َ ُ َ‬ ‫� َ‬ ‫و� َّن م َِن ٱل ۡ ُم ۡم َ� َ‬ ‫لَ َق ۡد َجا ٓ َء َك ٱ ۡ َ‬ ‫ين‬ ‫� ُّق مِن ر�ِك ف� ت�‬ ‫�ن‪َ ٩٤‬و� ت�و� َّن م َِن ٱ ِ‬ ‫ِ‬ ‫َّ َ َ ُ َ َ ۡ َ‬ ‫َ َّ ْ َ‬ ‫�ٰ ِ� َ‬ ‫ت ٱ�ِ �تكون مِن ٱل‬ ‫�ن‪] ﴾٩٥‬ﯾﻮﻧﺲ‪.[۹۵-۹۴ :‬‬ ‫كذبُوا �� ٰ ِ‬ ‫ِ‬ ‫»اﮔﺮ ﺗﻮ در آﻧﭽﻪ ﺑﺮ ﺗﻮ ﻧﺎزل ﮐﺮدهاﯾﻢ‪ ،‬ﺷﮏ و ﺗﺮدﯾﺪ داری‪ ،‬ﭘﺲ از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﮐﺘﺎب ﻗﺒﻞ‬ ‫از ﺗﻮ را ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ ﺑﭙﺮس و ﺣﻖ از ﺟﺎﻧﺐ ﭘﺮوردﮔﺎرت ﻧﺰد ﺗﻮ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ از ﺷﮏ‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫‪١٣١‬‬

‫ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﻣﺒﺎش و از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻣﺒﺎش ﮐﻪ آﯾﺎت ﺧﺪا را ﺗﮑﺬﯾﺐ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬آن ﮔﺎه از ﺧﺴﺎرت‬

‫دﯾﺪﮔﺎن ﻣﯽﺷﻮی«‪.‬‬ ‫رواﯾﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻌﺪ از ﻧﺰول اﯾﻦ آﯾﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺷﮏ ﻧﻤﯽﮐﻨﻢ و‬ ‫ﻧﻤﯽﭘﺮﺳﻢ« ‪.١‬‬ ‫‪ -۵‬اﻧﻮاع وﺣﯽ‬ ‫از ﻧﻈﺮ ﻋﻠﻤﺎ و اﺑﻦ ﻗﯿﻢ اﻧﻮاع و ﻣﺮاﺗﺐ وﺣﯽ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫‪ -۱‬رؤﯾﺎی ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ‬ ‫آﻏﺎز وﺣﯽ ﺑﺎ رؤﯾﺎی ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ ﺑﻮد و آن ﺣﻀﺮت ﺧﻮاﺑﯽ ﻧﻤﯽدﯾﺪ ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬

‫روﺷﻨﺎﯾﯽ ﺻﺒﺢ ﺗﺤﻘﻖ ﻣﯽﯾﺎﻓﺖ و در ﺣﺪﯾﺚ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﺧﻮاب ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ وﺣﯽ اﺳﺖ و‬ ‫‪ ‬ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل در ﺣﻖ اﺑﺮاھﯿﻢ و اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ‬ ‫َ َُ ّ َ‬ ‫ََۡ ِ َ ّٓ َۡ َُ َ‬ ‫َ‬ ‫� إِ ِ ٓ‬ ‫ٰ‬ ‫﴿� ٰب َّ‬ ‫� أرى ِ� ٱلمنام � ِ� أذ�ك﴾ ]اﻟﺼﺎﻓﺎت‪.[۱۰۲ :‬‬ ‫»ای ﻓﺮزﻧﺪم درﺧﻮاب ﻣﯽﺑﯿﻨﻢ ﮐﻪ ﺗﻮ را ذﺑﺢ ﻣﯽﮐﻨﻢ«‪.‬‬

‫‪ -۲‬اﻟﮫﺎم‬ ‫اﻟﮫﺎم ﯾﻌﻨﯽ اﯾﻨﮑﻪ ﻓﺮﺷﺘﻪ در ﻗﻠﺒﺶ ﭼﯿﺰی اﻟﻘﺎء ﮐﻨﺪ ﺑﺪون آﻧﮑﻪ او ﻓﺮﺷﺘﻪ را ﺑﺒﯿﻨﺪ؛‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪» :‬إن روح اﻟﻘﺪس ﻧﻔﺚ ﻰﻓ روﻰﻋ« ‪» .٢‬ﻟﻦ ﺗﻤﻮت ﻧﻔﺲ ﺣﻰﺘ‬

‫�ﺴﺘﻜﻤﻞ رزﻗﻬﺎ و اﺟﻠﻬﺎ ﻓﺎﺗﻘﻮا اﷲ واﻤﺟـﻠﻮا ﻰﻓ اﻟﻄﻠﺐ« ‪ ٣‬ﯾﻌﻨﯽ روح اﻟﻘﺪس اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ را‬ ‫در ﻗﻠﺒﻢ اﻟﻘﺎء ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ھﯿﭻ ﮐﺲ ﻣﺰه ﻣﺮگ را ﻧﺨﻮاھﺪ ﭼﺸﯿﺪ ﻣﮕﺮ آﻧﮑﻪ ﭘﯿﺶ از آن‬ ‫روزیاش را در دﻧﯿﺎ ﺑﻪ ﺗﻤﺎم و ﮐﻤﺎل درﯾﺎﻓﺖ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭘﺲ از ﺧﺪا ﺑﺘﺮﺳﯿﺪ و زﯾﺒﺎ‬ ‫ﺑﺨﻮاھﯿﺪ‪.‬‬ ‫‪ -۳‬ﻧﺰول وﺣﯽ ﺑﺎ ﺻﺪاﯾﯽ ھﻤﺎﻧﻨﺪ ﺻﺪای ﺑﺎﻧﮓ ﺟﺮس‬

‫اﯾﻦ وﺣﯽ ﺳﺨﺖﺗﺮﯾﻦ و ﺳﻨﮕﯿﻦﺗﺮﯾﻦ ﻧﻮع وﺣﯽ ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻮد؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در‬ ‫ﺣﺪﯾﺚ ﻋﺎﯾﺸﻪ ل آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﮔﺎھﯽ وﺣﯽ ﺑﺮ ﻣﻦ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺻﺪای زﻧﮓ ﻣﯽآﯾﺪ‬ ‫‪ -١‬اﺧﺮﺟﻪ اﻟﻄﺒﺮاﻧﯽ‪ × ۱۷۹۰۸ ،۱۷۹۰۶ ،‬ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻗﺮﻃﺒﯽ‪ ،‬ج ‪ ،۸‬ص ‪.۳۴۰‬‬ ‫‪ -٢‬ﺣﺪﯾﺚ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺸﻮاھﺪه‪ ،‬زاد اﻟﻤﻌﺎد‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪ ،۷۹‬ﻣﺆﺳﺴﻪ اﻟﺮﺳﺎﻟﻪ‪.‬‬ ‫‪ -٣‬ھﻤﺎن‪.‬‬

‫‪١٣٢‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﮐﻪ از ھﻤﮥ اﻧﻮاع وﺣﯽ ﺑﺮ ﻣﻦ ﺳﺨﺖﺗﺮ اﺳﺖ و از ﻣﻦ در ﺣﺎﻟﯽ ﺟﺪا ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ آﻧﭽﻪ را‬ ‫ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺘﻪام و ﮔﺎھﯽ ﻧﯿﺰ ﻓﺮﺷﺘﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﯾﮏ ﻣﺮد ﺑﺮاﯾﻢ ﻇﺎھﺮ ﻣﯽﺷﻮد و‬ ‫آﻧﭽﻪ را ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﺣﻔﻆ ﻣﯽﮐﻨﻢ ‪.١‬‬ ‫‪ -۴‬ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﺎ ﺧﺪا‬ ‫در اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ وﺣﯽ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺪون وﺳﺎﻃﺖ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪،‬‬

‫ھﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﻮﺳﯽ ﺑﻦ ﻋﻤﺮان ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺖ و اﯾﻦ ﻣﺮﺗﺒﻪ از وﺣﯽ ﺑﺮای ﻣﻮﺳﯽ ﺑﻪ ﻃﻮر‬ ‫ﻗﻄﻌﯽ ﺑﺎ ﻧﺺ ﻗﺮآن ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ‪ّ ،‬اﻣﺎ ﺑﺮای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج از ﻃﺮﯾﻖ ﺣﺪﯾﺚ اﺳﺮاء ﺑﻪ اﺛﺒﺎت‬

‫ﻣﯽرﺳﺪ ‪.٢‬‬

‫‪ -۵‬ﻧﺰول ﻓﺮﺷﺘﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت اﺻﻠﯽ ﺧﻮﯾﺶ‬ ‫اﯾﻨﮑﻪ ﻓﺮﺷﺘﻪ وﺣﯽ را ﺑﻪ ﺻﻮرت اﺻﻠﯽاش ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ آن را ﺑﻪ آن ﺻﻮرت آﻓﺮﯾﺪه اﺳﺖ‪،‬‬

‫ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ و آﻧﭽﻪ را ﺧﺪاوﻧﺪ اراده ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﺑﺮ او وﺣﯽ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬ ‫‪ -۶‬ﺗﺠﺴﻢ ﻓﺮﺷﺘﻪ وﺣﯽ ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﻗﺎﻟﺐ ﯾﮏ ﻓﺮد ﻋﺎدی و ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ‬ ‫در اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ از وﺣﯽ‪ ،‬آن ﺣﻀﺮت را ﻣﻮرد ﺧﻄﺎب ﻗﺮار ﻣﯽدھﺪ و او ھﺮ آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ‬

‫ﻓﺮﺷﺘﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ در ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ و ﻓﺮا ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﺮﺗﺒﻪ از وﺣﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﺎھﯽ ﺻﺤﺎﺑﻪ‬ ‫ﻧﯿﺰ ﻓﺮﺷﺘﻪ وﺣﯽ را ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﺒﯿﻨﻨﺪ ‪.٣‬‬ ‫ﻧﺰول وﺣﯽ ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا آﻏﺎز دوران ﺟﺪﯾﺪی در ﺣﯿﺎت ﺟﺎﻣﻌﮥ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﭘﺲ از اﯾﻨﮑﻪ‬ ‫ﺑﺸﺮ در ﻇﻠﻤﺘﮑﺪه‪ ،‬راه را ﮔﻢ ﮐﺮده و ﺳﺮﮔﺮدان ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﯽآﻣﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺮاﺳﺎس ﻧﺺ ﺣﺪﯾﺚ ﻧﺰول وﺣﯽ ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻨﮑﻪ او از ھﻤﻪ ﻣﺮدم‬ ‫دﻟﯿﺮﺗﺮ و ﻗﻮیﺗﺮ ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در ﺧﻼل ﺑﯿﺴﺖ و ﺳﻪ ﺳﺎل زﻧﺪﮔﯽ دوران رﺳﺎﻟﺖ ﺣﻮادث‬ ‫ّ‬ ‫ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﭘﺪﯾﺪ آﻣﺪ ﮐﻪ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﺷﺠﺎﻋﺖ و ﻗﻮت ﻗﻠﺐ وی ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬دﺷﻮار ﺑﻮد و ﻋﻠﺖ‬ ‫دﺷﻮاری وﺣﯽ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﮐﻼم ﺧﺪا ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺰرگ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﺑﺮ ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﻓﺮد ﺑﺸﺮ ﻧﺎزل‬ ‫ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ راﺳﺘﯽ ﮐﻪ وﺿﻌﯿﺘﯽ ﺗﺮﺳﻨﺎک و ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﻮد ﺑﺮای ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺗﻮان‬ ‫ﺗﺤﻤﻞ آن را ﻧﺪاﺷﺖ ﻣﮕﺮ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ او را ﺑﺮای ﺑﻪ دوش ﮔﺮﻓﺘﻦ اﯾﻦ رﺳﺎﻟﺖ و‬ ‫‪ -١‬ﺑﺨﺎری‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﺑﺪء اﻟﻮﺣﯽ‪ ،‬ﺷﻤﺎرۀ ‪.۲‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺮوی و اﻻﺣﻼم ﻓﻲ اﻟﻨﺼﻮص اﻟﺸﺮﻋﯿﺔ‪ ،‬اﺳﺎﻣﻪ ﻋﺒﺪاﻟﻘﺎدر‪ ،‬ﺷﻤﺎرۀ ‪.۱۰‬‬ ‫‪ -٣‬زاداﻟﻤﻌﺎد ﻓﯽ ھﺪی ﺧﯿﺮ اﻟﻌﺒﺎد‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۳۴ × ۳۳‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫‪١٣٣‬‬

‫رﺳﺎﻧﺪن آن ﺑﺮﮔﺰﯾﺪه ﺑﺎﺷﺪ ‪.١‬‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در رواﯾﺘﯽ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻟﻘﺪ ﺧﺸﻴﺖ ﻰﻠﻋ ﻧﻔﻰﺴ« ﺑﺮ‬ ‫ﺟﺎن ﺧﻮد ﻣﯽﺗﺮﺳﻢ و اﺣﺴﺎس ﺧﻄﺮ ﻣﯽﮐﻨﻢ‪ .‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﻋﺎﯾﺸﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫ﺑﻌﺪ از ﻧﺰول اوﻟﯿﻦ آﯾﺎت وﺣﯽ در ﺣﺎﻟﯽ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﮐﻪ ﻗﻠﺒﺶ ﺑﻪ ﺷﺪت ﻣﯽﺗﭙﯿﺪ‪ ،‬ﻧﺰد ﺧﺪﯾﺠﻪ‬ ‫آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﺮا ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﯿﺪ ﻣﺮا ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﯿﺪ« آﻧﮫﺎ او را ﭘﻮﺷﺎﻧﺪﻧﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺗﺮس و ھﺮاس از او‬ ‫دور ﺷﺪ«‪ .‬و در رواﯾﺘﯽ دﯾﮕﺮ ﮐﻪ ﺑﺨﺎری و ﻣﺴﻠﻢ از ﻋﺎﯾﺸﻪ رواﯾﺖ ﮐﺮدهاﻧﺪ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﻦ او‬ ‫را دﯾﺪهام‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ را‪ ،‬ﮐﻪ در روز ﺧﯿﻠﯽ ﺳﺮد وﺣﯽ ﺑﺮ او ﻧﺎزل ﻣﯽﺷﺪ و در ﺣﺎﻟﯽ‬ ‫ﻧﺰول وﺣﯽ ﺗﻤﺎم ﻣﯽﺷﺪ و از او ﺟﺪا ﻣﯽﮔﺸﺖ ﮐﻪ از ﭘﯿﺸﺎﻧﯽاش ﻋﺮق ﺳﺮازﯾﺮ ﺑﻮد« ‪.٢‬‬ ‫ﻋﺒﺎده ﺑﻦ ﺻﺎﻣﺖ س ﻧﯿﺰ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬وﻗﺘﯽ وﺣﯽ ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻧﺎزل ﻣﯽﺷﺪ از‬ ‫ﺷﺪت آن اﻧﺪوھﮕﯿﻦ و ﭼﮫﺮهاش ﻣﺘﻐﯿﺮ ﻣﯽﺷﺪ« ‪.٣‬‬ ‫‪ -۶‬ﻧﻘﺶ ﺧﺪﯾﺠﻪ ل در ﮔﺴﺘﺮش اﺳﻼم‬

‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻗﻠﺒﺶ ﺑﻪ ﺷﺪت ﻣﯽﺗﭙﯿﺪ و ﻧﺰد ﺧﺪﯾﺠﻪ ﺑﻨﺖ ﺧﻮﯾﻠﺪ‬

‫ﺑﺮﮔﺸﺖ و ﮔﻔﺖ ﻣﺮا ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﯿﺪ! او را ﭘﻮﺷﺎﻧﺪﻧﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ھﺮاس از او دور ﺷﺪ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫ﻣﺎﺟﺮا را ﺑﻪ اﻃﻼع ﺧﺪﯾﺠﻪ رﺳﺎﻧﯿﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺮ ﺧﻮدم ﻣﯽﺗﺮﺳﻢ و اﺣﺴﺎس ﺧﻄﺮ ﻣﯽﮐﻨﻢ‪.‬‬ ‫ﺧﺪﯾﺠﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﻪ ھﺮﮔﺰ‪ ،‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻮرا ﺧﻮار ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ؛ ﺗﻮ ﭘﯿﻮﻧﺪ‬ ‫ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪی را ﺑﺮﻗﺮار ﻣﯽداری و ﺑﯿﻨﻮاﯾﺎن را ﮐﻤﮏ ﻣﯽﮐﻨﯽ و ﺑﺎر دﯾﮕﺮان را ﺑﺮ دوش‬ ‫ﻣﯽﮐﺸﯽ و ﻣﮫﻤﺎنﻧﻮاز ھﺴﺘﯽ و ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ در راه ﺣﻖ دﭼﺎر ﮔﺮﻓﺘﺎری و ﻣﺸﮑﻼت‬ ‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﯾﺎری ﻣﯽدھﯽ‪.‬‬ ‫ﮔﻔﺘﺎر ﺧﺪﯾﺠﻪ ﺑﺮ ﻗﻮت ﻗﻠﺐ او دﻻﻟﺖ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ؛ زﯾﺮا او از ﺷﻨﯿﺪن اﯾﻦ ﺧﺒﺮ ﭘﺮﯾﺸﺎن‬ ‫ﻧﺸﺪ و ﻧﺘﺮﺳﯿﺪ و ﺑﺎ آراﻣﺶ از ﻣﺎﺟﺮای اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎده اﺳﺘﻘﺒﺎل ﮐﺮد و ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦ رﻓﺘﻦ او‬ ‫ﻧﺰد ورﻗﻪ ﺑﻦ ﻧﻮﻓﻞ و ﺑﺎزﮔﻮ ﮐﺮدن ﻣﺎﺟﺮا ﺑﺮای او ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﻗﻮت ﻗﻠﺐ ﺧﺪﯾﺠﻪ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ‪.٤‬‬ ‫واﮐﻨﺶ ﺧﺪﯾﺠﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﺒﺮ وﺣﯽ ﺑﺮ ﮔﺴﺘﺮدﮔﯽ ادراک او دﻻﻟﺖ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ؛ ﭼﺮاﮐﻪ او‬ ‫آﻧﭽﻪ را ﺷﻨﯿﺪه ﺑﻮد ﺑﺎ وﺿﻌﯿﺖ واﻗﻌﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﮐﺮد و ﻓﮫﻤﯿﺪ ﮐﻪ ﭼﻮن ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺮ‬ ‫‪ -١‬اﻟﺘﺎرﯾﺦ اﻻﺳﻼﻣﯽ ﻣﻮاﻗﻒ و ﻋﺒﺮ‪ ،‬ﺣﻤﯿﺪی‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۶۰‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺒﺨﺎری‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﺑﺪء اﻟﻮﺣﯽ‪ ،‬ﺷﻤﺎرۀ ‪ - ۳‬ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﻔﻀﺎﺋﻞ‪ ،‬ﺷﻤﺎرۀ ‪.۲۳۳۳‬‬ ‫‪ -٣‬ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﻔﻀﺎﺋﻞ‪ ،‬ﺷﻤﺎرۀ ‪.۲۳۳۴‬‬ ‫‪ -٤‬اﻟﺘﺎرﯾﺦ اﻻﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﺣﻤﯿﺪی‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۶۱‬‬

‫‪١٣٤‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﺧﻮﺑﯿﮫﺎی اﺧﻼﻗﯽ ﺧﻮ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ھﯿﭻ ﮔﺎه ﺧﺪاوﻧﺪ او راﺧﻮار ﻧﺨﻮاھﺪ ﮐﺮد و اﯾﻦ‬ ‫ﺗﻮﺻﯿﻒ ﺧﺪﯾﺠﻪ در ﻣﻮرد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﮐﻪ ﭘﯿﻮﻧﺪ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪی را ﺑﺮﻗﺮار ﻣﯽدارد ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ اﯾﻦ‬ ‫ﻣﻄﻠﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ھﺮ ﮐﺲ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﻨﺪ‪ ،‬آﻣﺎدﮔﯽ ﻻزم را دارد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺮدم ﺧﯿﺮ و ﺧﻮﺑﯽ‬ ‫ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ؛ زﯾﺮا رﻓﺘﺎر اﻧﺴﺎن ﺑﺎ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪاﻧﺶ آﯾﯿﻨﻪای ﺑﺮای ھﻮﯾﺪا ﺷﺪن اﺧﻼق او اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ‬ ‫در ﺑﻪ دﺳﺖ آوردن و ﺟﻤﻊ ﻧﻤﻮدن ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪاﻧﺶ ﺑﺎ ﺧﻮﺑﯽ ﮐﺮدن ﺑﻪ آﻧﮫﺎ ﻣﻮاﻓﻖ ﺷﻮد‪،‬‬ ‫ﻃﺒﯿﻌﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺑﻪ دﺳﺖ آوردن دﯾﮕﺮان ﻣﻮﻓﻖﺗﺮ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد ‪.١‬‬ ‫ام اﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ ﺧﺪﯾﺠﻪ ل ﺑﺮاﺳﺎس ﻓﻄﺮت و ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺧﻮد از ﺳﻨﺖھﺎی ﺧﺪا در‬ ‫آﻓﺮﯾﻨﺶ اﻟﮫﯽ و ﺑﺮاﺳﺎس ﯾﻘﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﺑﺰرگ اﺧﻼﻗﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج داﺷﺖ ﮐﻪ‬ ‫ھﯿﭻ اﻧﺴﺎﻧﯽ در زﻧﺪﮔﯽ ﻋﺎدی ﺧﻮد و در ﺑﺮﺧﻮردﺑﺎ ﻣﺮدم از ﭼﻨﯿﻦ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪای ﺑﺮﺧﻮردار‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ و ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺎ اﻟﮫﺎم از ﺳﻮاﺑﻖ ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ ﻣﻮرد ﻋﻨﺎﯾﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻮد و ﻧﺸﺎن ﻣﯽداد‬ ‫ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻮرد ﺑﺰرﮔﺪاﺷﺖ ﺧﺪاﺳﺖ‪ ،‬اﯾﻤﺎن آورد ‪.٢‬‬ ‫ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت ذاﺗﯽ و دروﻧﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺧﺪﯾﺠﻪ را واداﺷﺖ ﺗﺎ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ اﯾﻤﺎن‬ ‫ﺑﯿﺎورد؛ زﯾﺮا او ﯾﻘﯿﻦ داﺷﺖ ﮐﻪ ﺷﻮھﺮش دارای ﺳﺮﺷﺖ و ﺧﺼﻠﺘﮫﺎی ﻧﯿﮏ ﮐﺎﻣﻞ اﺳﺖ و‬ ‫ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ و ﮐﺎﻣﻞﺗﺮﯾﻦ ﺧﺼﻠﺘﮫﺎ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ اﻧﺴﺎن را ﺗﻀﻤﯿﻦ ﺑﮑﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪،‬‬ ‫ﺧﺪﯾﺠﻪ از ﻣﺘﺼﻒ ﺑﻮدن ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ آن ﺻﻔﺎت و وﯾﮋﮔﯿﮫﺎی ﮐﻤﺎل ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺘﻨﺒﺎط ﮐﺮد ﮐﻪ‬ ‫او ھﺮﮔﺰ در ﻣﻌﺮض ﺧﻮاری ﻗﺮار ﻧﺨﻮاھﺪ ﮔﺮﻓﺖ؛ ﭼﻮن ﺧﺪاوﻧﺪ او را ﺑﺮ ﺧﻮﺑﯽھﺎی اﺧﻼﻗﯽ‬ ‫ﺳﺮﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﻃﻮری ﮐﻪ در داﺷﺘﻦ ﮐﻤﺎﻻت و ﺧﻮﺑﯿﮫﺎی اﺧﻼﻗﯽ ﺿﺮب اﻟﻤﺜﻞ ﺑﻮد و ﺳﺎﺑﻘﻪ‬ ‫ﻧﺪاﺷﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﯾﮑﯽ از ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ را ﺑﺎ ﺻﻔﺎت و اﺧﻼق ﻧﯿﮏ ﺑﯿﺎراﯾﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ او را در‬ ‫زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮار و ذﻟﯿﻞ ﺑﮕﺮداﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ در اوج ﺻﻔﺎت ﮐﻤﺎل اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ‬ ‫ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ؟! ‪.٣‬‬ ‫ﺧﺪﯾﺠﻪ ﺗﻨﮫﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ اﮐﺘﻔﺎ ﻧﮑﺮد؛ ﺑﻠﮑﻪ ﻧﺰد ﭘﺴﺮ ﻋﻤﻮﯾﺶ‪ ،‬ﻋﺎﻟﻢ ﺑﺰرﮔﻮار ورﻗﻪ ﺑﻦ ﻧﻮﻓﻞ‪،‬‬ ‫رﻓﺖ‪ .‬ورﻗﻪ ﮐﻪ ﻋﺎﻟﻤﯽ ﻧﺼﺮاﻧﯽ ﺑﻮد و از ﺗﻌﺎﻟﯿﻢ اﻧﺠﯿﻞ آ ﮔﺎھﯽ داﺷﺖ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻇﮫﻮر اﯾﺸﺎن‬ ‫ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﺨﻨﺎن ارزﻧﺪهای ﮔﻔﺖ ﮐﻪ اﺛﺮ ﺧﻮﺑﯽ در ﭘﺎ ﺑﺮﺟﺎﯾﯽ و ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻗﻠﺐ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﮔﺬاﺷﺖ‪.‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ورﻗﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ را ﺧﺒﺮ داد ﮐﻪ رازدار ﺑﺰرگ ﺑﺎ او ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﻔﯿﺮ ﻣﯿﺎن‬

‫‪ -١‬ھﻤﺎن‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۶۴‬‬ ‫‪ -٢‬ﻣﺤﻤﺪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬اﻟﺼﺎدق ﻋﺮﺟﻮن‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۳۰۷‬‬ ‫‪ -٣‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۲۳۲‬‬

‫‪١٣٥‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮاﻧﺶ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬از اﺷﻌﺎر ورﻗﻪ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯽرﺳﯿﻢ ﮐﻪ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻣﺒﻌﺚ‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ﻟـﺠﺠﺖ وﻛﻨﺖ ﰲ اﻟﺬﻛﺮی ﻟـﺠﻮﺟﺎ‬ ‫ووﺻﻒ ﻣﻦ ﺧﺪﳚﻪ ﺑﻌﺪ وﺻﻒ‬ ‫ﺑﺒﻄﻦ‬ ‫ﺑﻤـﺎ‬ ‫ﺑﺎن‬

‫اﻟـﻤﻜﱠﺘﲔ‬ ‫ﺧﱪﺗﻨﺎ‬ ‫ﱠ‬

‫ﳏﻤﺪا‬

‫ﻋﻠﯽ‬ ‫ﻣﻦ‬

‫ﻗﻮل‬ ‫ﺳﻴﺴﻮد‬

‫ﳍـ ﱟﻢ‬

‫ﻓﻘﺪ‬

‫رﺟﺎﺋﯽ‬ ‫ﹺﻗ ﱟﺲ‬ ‫ﻓﻴﻨﺎ‬

‫ﻃﺎﻟــﻤـﺎ‬ ‫ﻃﺎل‬

‫ﺑﻌﺚ‬

‫اﻧﺘﻈﺎری‬

‫اﻟﻨﺸﻴﺠﺎ‬ ‫ﻳﺎ‬

‫ﺧﺪﳚﺎ‬

‫ﺣﺪﻳﺜﮏ ان اری ﻣﻨﻪ ﺧﺮوﺟﺎ‬ ‫ﻣﻦ‬

‫اﻟﺮﻫﺒﺎن‬

‫اﻛﺮاه‬

‫ان‬

‫ﻳﻌﻮﺟﺎ‬

‫وﳜﺼﻢ ﻣﻦ ﻳﻜﻮن ﻟﻪ ﺣﺠﻴﺠﺎ‬

‫‪١‬‬

‫»ﻧﺎﺑﯿﻨﺎ ﺷﺪهام و ﺣﺎﻓﻈﻪام ﯾﺎری ﻧﻤﯽدھﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﻧﺪوھﯽ ﮐﻪ از دﯾﺮﺑﺎز اﺷﮏھﺎ را‬ ‫ﺟﺎری ﻣﯽﺳﺎزد‪ .‬ﺧﺪﯾﺠﻪ ﻣﮑﺮر ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻧﻤﻮد و اﻧﺘﻈﺎر ﻣﻦ ای ﺧﺪﯾﺠﻪ ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺮﺣﺴﺐ ﮔﻔﺘﻪھﺎی ﺗﻮ ﻣﻦ اﻣﯿﺪوارم ﮐﻪ در دل ﺷﮫﺮ ﻣﮑﻪ ﻇﮫﻮر ﺑﮑﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﮔﻔﺘﻪھﺎی ﺗﻮ و ﺑﺮاﺳﺎس ﺳﺨﻦ راھﺒﺎن ﻣﻦ اﻣﯿﺪوارم ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ زودی ﺳﺮور ﻣﺎ ﺑﺸﻮد و‬ ‫ﺑﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻋﻠﯿﻪ او ﻗﯿﺎم ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺠﻨﮕﺪ«‪.‬‬ ‫ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮرت ورﻗﻪ ﺑﻦ ﻧﻮﻓﻞ رﺳﺎﻟﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج را ﺗﺼﺪﯾﻖ ﻧﻤﻮد و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ در ﻣﻮرد‬ ‫ورﻗﻪ ﮔﻮاھﯽ داد ﮐﻪ در ﺑﮫﺸﺖ اﺳﺖ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ از ﻋﺎﯾﺸﻪ ل رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﻪ ورﻗﻪ ﻧﺎﺳﺰا ﻧﮕﻮﯾﯿﺪ‪ ،‬ﻣﻦ ﺑﺮای او ﯾﮏ ﯾﺎ دو ﺑﺎغ )در ﺑﮫﺸﺖ( دﯾﺪهام« ‪.٢‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ از ﻋﺎﯾﺸﻪ ل رواﯾﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪﯾﺠﻪ ل از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در‬ ‫ﻣﻮرد ورﻗﻪ ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬در ﺧﻮاب او را دﯾﺪم ﮐﻪ ﻟﺒﺎس ﺳﻔﯿﺪ ﺑﺮ ﺗﻦ داﺷﺖ‪ ،‬ﭘﺲ‬ ‫ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽﭘﻨﺪارم ﮐﻪ اﮔﺮ اھﻞ دوزخ ﻣﯽﺑﻮد‪ ،‬ﻟﺒﺎس ﺳﻔﯿﺪ ﺑﺮ ﺗﻦ ﻧﻤﯽداﺷﺖ«‪.‬‬ ‫اﺑﻮﯾﻌﻠﯽ ﺑﺎ ﺳﻨﺪ ﺣﺴﻦ از ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ رواﯾﺖ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در‬ ‫ﻣﻮرد ورﻗﻪ ﺑﻦ ﻧﻮﻓﻞ ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬در ﺧﻮاب دﯾﺪم ﮐﻪ او در ﺑﮫﺸﺖ اﺳﺖ و ﻟﺒﺎس‬ ‫اﺑﺮﯾﺸﻤﯽ ﺑﺮ ﺗﻦ دارد« ‪.٣‬‬ ‫ﺧﺪﯾﺠﻪ ﻧﻘﺶ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﮫﻤﯽ در زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج اﯾﻔﺎ ﻧﻤﻮد؛ زﯾﺮا در ﺟﺎﻣﻌﻪ و‬ ‫ﻗﻮﻣﺶ دارای ﺷﺨﺼﯿﺖ ﻣﮫﻤﯽ ﺑﻮد و از ﻧﻈﺮ ﻣﮫﺮﺑﺎﻧﯽ و ﺑﺮدﺑﺎری و ﻓﺮزاﻧﮕﯽ و ﻗﺎﻃﻌﯿﺖ و‬ ‫‪ -١‬ﺳﯿﺮه‪ ،‬اﺑﻦ ھﺸﺎم‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۱۹۴‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﻤﺴﺘﺪرك‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۶۰۹‬‬ ‫‪ -٣‬ﻣﺠﻤﻊ اﻟﺰواﺋﺪ‪ ،‬ج ‪ ،۹‬ص ‪.۴۱۶‬‬

‫‪١٣٦‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫دﯾﮕﺮ ﺧﻮﺑﯽھﺎی اﺧﻼﻗﯽ دارای ﮐﻔﺎﯾﺖ ﺑﻮد و ﺣﮑﻤﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ در ﻣﻮرد ازدواج ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫و ﺧﺪﯾﺠﻪ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﻟﮕﻮی ﺟﮫﺎﻧﯿﺎن و ﺑﻪ وﯾﮋه ﺳﺮﻣﺸﻖ دﻋﻮﺗﮕﺮان ﺑﻪﺳﻮی ﺧﺪا‬ ‫ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﺲ ازدواج اﯾﺸﺎن و ﺧﺪﯾﺠﻪ در واﻗﻊ اﻟﮫﺎﻣﯽ اﺳﺖ از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﺗﻤﺎﻣﯽ‬ ‫ﺣﺎﻣﻼن دﻋﻮت اﺳﻼﻣﯽ ﮐﻪ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﺑﻪ داﻋﯽ ﺑﺰرگ ﺗﺄﺳﯽ ﺑﺠﻮﯾﻨﺪ ﺗﺎ اھﺪاف ﺑﻠﻨﺪی‬ ‫ﮐﻪ آﻧﺎن ﺑﺮای ﺗﺤﻘﻖ آن ﺗﻼش ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﻣﺤﻘﻖ ﺷﻮد ‪.١‬‬ ‫ﺧﺪﯾﺠﻪ‪ ،‬ﻧﻤﻮﻧﻪای زﯾﺒﺎ و اﻟﮕﻮﯾﯽ واﻻ ﺑﺮای ھﻤﺴﺮان داﻋﯿﺎن دﯾﻦ اﺳﺖ؛ زﯾﺮا داﻋﯿﺎن‬ ‫راه ﺧﺪا ﺑﺎ ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺮداﻧﯽ ﮐﻪ از زﯾﺮ ﺑﺎر دﻋﻮت ﺷﺎﻧﻪ ﺧﺎﻟﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻔﺎوت دارﻧﺪ و ھﯿﭻ‬ ‫ﮔﻮﻧﻪ ﺷﺒﺎھﺘﯽ ﺑﯿﻦ داﻋﯿﺎن و دﯾﮕﺮان وﺟﻮد ﻧﺪارد؛ ﭼﺮاﮐﻪ او ﺻﺎﺣﺐ ھﺪف و رﺳﺎﻟﺖ اﺳﺖ‬ ‫و از اﯾﻨﮑﻪ اﻣﺖ ﺗﺒﺎه ﻣﯽﺷﻮد و ﻓﺴﺎد ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻣﯽﮔﺮدد و ﻗﺪرت ﻣﻔﺴﺪان ﻓﺰوﻧﯽ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪،‬‬ ‫اﻧﺪوھﮕﯿﻦ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬داﻋﯽ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﺸﮑﻼﺗﯽ از ﻗﺒﯿﻞ ﺗﻮﻃﺌﻪھﺎی دﺷﻤﻨﺎن اﺳﻼم و ﺳﺘﻢ‬ ‫ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ و ﺗﺤﻘﯿﺮی ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﺷﺮق و ﻏﺮب ﺑﻪ آن ﮔﺮﻓﺘﺎراﻧﺪ‪ ،‬اﻧﺪوھﮕﯿﻦ اﺳﺖ و‬ ‫از آواره ﺷﺪن و ﺷﮑﻨﺠﻪ ﮔﺮدﯾﺪن و در ﺗﻨﮕﻨﺎ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ دﻋﻮﺗﮕﺮان رﻧﺞ ﻣﯽﺑﺮد‪ .‬داﻋﯽ‪،‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ ﭘﯿﺎﻣﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ واﺟﺐ اﺳﺖ آن را ﺑﻪ دﯾﮕﺮان ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ و ﭼﻨﯿﻦ وﻇﯿﻔﻪ و‬ ‫ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺘﯽ‪ ،‬ﻓﺮﺻﺖ زﯾﺎدی ﻣﯽﺧﻮاھﺪ ﮐﻪ اوﻗﺎت ﺧﻮاب و اﺳﺘﺮاﺣﺖ و اوﻗﺎت ھﻤﺴﺮ و‬ ‫ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ را از او ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ‪ ،‬ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﮐﺮدن ﻣﺎل و وﻗﺖ و ﺗﻤﺎم دﻧﯿﺎ را‬ ‫ﻣﯽﻃﻠﺒﺪ ﺑﻪ ﺷﺮﻃﯽ ﮐﻪ دﻋﻮت در راه ﺧﺪا و ﺑﺮای رﺿﺎی ﺧﺪا ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬دﻋﻮﺗﮕﺮ ﺑﻪ ھﻤﺴﺮی‬ ‫ﻧﯿﺎز دارد ﮐﻪ ﻓﺮﯾﻀﮥ دﻋﻮت اﻟﯽ اﻟﻠﻪ و اھﻤﯿﺖ آن را درک ﮐﻨﺪ وﺗﻤﺎم ﮐﺎرھﺎﯾﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﺷﻮھﺮش اﻧﺠﺎم ﻣﯽدھﺪ و ﺳﺨﺘﯽھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﺘﺤﻤﻞ ﻣﯽﮔﺮدد و دﺷﻮاریھﺎﯾﯽ ﮐﻪ از آن‬ ‫رﻧﺞ ﻣﯽﺑﺮد را درک ﻧﻤﺎﯾﺪ و آن ﮔﺎه ﺑﺎ ﺣﻤﺎﯾﺖ از او ﮐﺎرش را آﺳﺎن ﻧﻤﺎﯾﺪ و او را در آن‬ ‫ﯾﺎری دھﺪ ﻧﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺎﻧﻊ وﺧﺎری ﺑﺮ ﺳﺮ راه ﺷﻮھﺮش ﺑﺎﺷﺪ ‪ .٢‬زن ﻧﯿﮏ و ﭘﺎرﺳﺎ ﻧﻘﺶ‬ ‫ﻣﮫﻤﯽ در ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ دﻋﻮت دارد و ﺧﺪﯾﺠﻪل ﻧﻪ ﺗﻨﮫﺎ راه ﮐﻤﺎل و ﺗﺮﻗﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫را ﻧﺴﺒﺖ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺧﻮد او ﻧﯿﺰ در ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻣﻘﺎﻃﻊ ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﺣﺘﯽ از اوﻟﯿﻦ ﻟﺤﻈﻪھﺎی ﻧﺰول‬ ‫وﺣﯽ ھﻤﺎﻧﻨﺪ ﺑﺎﻟﯽ ﺟﮫﺖ ﭘﺮواز ﺳﺮﯾﻊﺗﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺑﺪون ﺗﺮدﯾﺪ زن ﺻﺎﻟﺢ و‬ ‫ﻧﯿﮑﻮﮐﺎر ﮐﻪ آﻣﺎدﮔﯽ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ ﭼﻨﯿﻦ رﺳﺎﻟﺘﯽ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻘﺶ ﺑﺰرﮔﯽ در ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ‬ ‫ﺷﻮھﺮ در رﺳﯿﺪن ﺑﻪ اھﺪاﻓﺶ دارد؛ ﺑﻪ وﯾﮋه در ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﺨﺎﻃﺒﺎن اﺻﻠﯽ آﻧﮫﺎ‪،‬‬

‫‪ -١‬اﻟﺘﺎرﯾﺦ اﻻﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﺣﻤﯿﺪی‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۶۹‬‬ ‫‪ -٢‬وﻗﻔﺎت ﺗﺮﺑﻮﯾﻪ ﻣﻦ اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﻟﺒﻼﻟﯽ‪ ،‬ص ‪.۴۰‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫‪١٣٧‬‬

‫ﻣﺮدم ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬دﻋﻮت ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﺑﺎری اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن آن را ﺑﻪ دوش‬ ‫ﻣﯽﮐﺸﺪ‪ ،‬ﭘﺲ اﮔﺮ داﻋﯽ راه ﺧﺪا‪ ،‬ﻣﻮﻓﻖ ﺷﻮد ﺑﺎ ھﻤﺴﺮی ﻧﯿﮑﻮﮐﺎر و دارای ﮐﻔﺎﯾﺖ ازدواج‬ ‫ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬در رﻓﺘﺎر ﺑﺎ دﯾﮕﺮان ﻧﯿﺰ ﻣﻮﻓﻖ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد ‪.١‬‬ ‫ﭘﺲ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ زﯾﺒﺎ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ‪» :‬اﺪﻟﻧﻴﺎ ﻣﺘﺎع وﺧ� ﻣﺘﺎع اﺪﻟﻧﻴﺎ اﻟـﻤﺮأة الﺼﺎﺤﻟﻪ«‬

‫»دﻧﯿﺎ‪ ،‬ﻣﺘﺎع و ﮐﺎﻻﯾﯽ اﺳﺖ و ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ﻣﺘﺎع دﻧﯿﺎ‪ ،‬زن ﺻﺎﻟﺢ و ﻧﯿﮑﻮﮐﺎر اﺳﺖ« ‪.٢‬‬

‫‪ -۷‬وﻓﺎداری ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺧﺪﯾﺠﻪ ل‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻧﻤﻮﻧﻪای واﻻ در وﻓﺎداری و ﻧﯿﮑﯽ ﮐﺮدن ﺑﺎ اھﻞ ﻧﯿﮑﯽ ﺑﻮد‪ .‬او ﻧﺴﺒﺖ‬ ‫ﺑﻪ ھﻤﺴﺮ ﻣﺨﻠﺺ ﺧﻮد در زﻧﺪﮔﯽ و ﭘﺲ از ﻣﺮﮔﺶ ﻧﮫﺎﯾﺖ وﻓﺎدار ﺑﻮد و او را در زﻧﺪﮔﯽ ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺎﻧﻪای در ﺑﮫﺸﺖ ﻣﮋده داد وﺳﻼم ﺧﺪا و ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ را ﺑﻪ او رﺳﺎﻧﯿﺪ‪ .‬از اﺑﻮھﺮﯾﺮه س‬ ‫رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ اﯾﻦ ﺧﺪﯾﺠﻪ اﺳﺖ ﭘﯿﺶ‬ ‫ﺗﻮ آﻣﺪه وﻇﺮﻓﯽ ﭘﺮ از آب و ﻏﺬا ھﻤﺮاه دارد‪ ،‬ﭼﻮن ﺑﻪ ﻧﺰد ﺗﻮ آﻣﺪ از ﺟﺎﻧﺐ ﭘﺮوردﮔﺎرش و از‬ ‫ﺟﺎﻧﺐ ﻣﻦ ﺑﻪ او ﺳﻼم ﺑﺮﺳﺎن و ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪای ﻃﻼﯾﯽ در ﺑﮫﺸﺖ ﻣﮋدهاش ﺑﺪه ﮐﻪ ھﯿﭻ ﺳﺮ و‬ ‫ﺻﺪا و ﮐﺪورت و رﻧﺠﯽ در آن ﻧﺨﻮاھﺪ ﺑﻮد« ‪.٣‬‬ ‫ﻋﺎﯾﺸﻪ وﻓﺎداری ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺧﺪﯾﺠﻪ ﭘﺲ از ﻣﺮگ وی ﭼﻨﯿﻦ ﺑﯿﺎن ﻣﯽدارد‪» :‬ﺑﺮ‬ ‫ھﯿﭻ ﯾﮏ از زﻧﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﺧﺪﯾﺠﻪ رﺷﮏ ﻧﻤﯽﺑﺮدم‪ .‬ﻣﻦ او را ﻧﺪﯾﺪه ﺑﻮدم‪ ،‬اﻣﺎ‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ ﮐﺜﺮت از او ﯾﺎد ﻣﯽﮐﺮد و ﮔﺎھﯽ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪی را ﻣﯽﮐﺸﺖ و ﺳﭙﺲ آن را‬ ‫ﻗﻄﻌﻪ ﻗﻄﻌﻪ ﻣﯽﻧﻤﻮد و ﺑﻪ دوﺳﺘﺎن ﺧﺪﯾﺠﻪ ﻣﯽﻓﺮﺳﺘﺎد‪ .‬ﮔﺎھﯽ ﺑﻪ او ﻣﯽﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﮔﻮﯾﺎ در‬ ‫دﻧﯿﺎ زﻧﯽ ﻏﯿﺮ از ﺧﺪﯾﺠﻪ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ؟ ﻣﯽﻓﺮﻣﻮد‪ :‬او ﭼﻨﯿﻦ و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد و ﻣﻦ از او‬ ‫ﻓﺮزﻧﺪ داﺷﺘﻢ« ‪ .٤‬و ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از ﺧﻮاھﺮان ﺧﺪﯾﺠﻪ اﺟﺎزۀ ورود ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫ﺧﻮاﺳﺖ‪ ،‬اﯾﺸﺎن اﻇﮫﺎر ﺷﺎدﻣﺎﻧﯽ و ﺳﺮور ﻧﻤﻮد؛ ﭼﻮن ﺑﻪ ﯾﺎد ﺧﺪﯾﺠﻪ اﻓﺘﺎد‪ .‬از ﻋﺎﯾﺸﻪ ل‬ ‫رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ھﺎﻟﻪ ﺑﻨﺖ ﺧﻮﯾﻠﺪ‪ ،‬ﺧﻮاھﺮ ﺧﺪﯾﺠﻪ اﺟﺎزه ﺧﻮاﺳﺖ ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﯿﺎﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اورا از ﺻﺪاﯾﺶ ﮐﻪ ﺷﺒﯿﻪ ﺻﺪای ﺧﺪﯾﺠﻪ ﺑﻮد ﺷﻨﺎﺧﺖ و ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺷﺪ وﮔﻔﺖ‬

‫‪ -١‬اﻟﺘﺎرﯾﺦ اﻻﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﺣﻤﯿﺪی‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۶۸‬‬ ‫‪ -٢‬ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎرۀ ‪ ،۱۴۶۷‬ص ‪ ،۱۰۹۰‬ﮐﺘﺎب اﻟﺮﺿﺎع‪.‬‬ ‫‪ -٣‬ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﻓﻀﺎﺋﻞ اﻟﺼﺤﺎﺑﻪ‪ ،‬ص ‪ ،۱۸۸۷‬ﺷﻤﺎرۀ ‪.۲۴۳۲‬‬ ‫‪ -٤‬اﻟﺒﺨﺎری‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﻣﻨﺎﻗﺐ اﻻﻧﺼﺎر‪ ،‬ج ‪ ،۷‬ص ‪.۱۳۲‬‬

‫‪١٣٨‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﺧﺪاﯾﺎ! ھﺎﻟﻪ ﺑﻨﺖ ﺧﻮﯾﻠﺪ اﺳﺖ! ﻣﻦ از ﺷﺪت رﺷﮏ ﺑﺮ ﺧﺪﯾﺠﻪ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﭼﻘﺪر ﺗﻮ‪ ،‬ﭘﯿﺮزﻧﯽ از‬ ‫ﭘﯿﺮزﻧﺎن ﻗﺮﯾﺶ را ﯾﺎد ﻣﯽﮐﻨﯽ ﮐﻪ دﻧﺪاﻧﮫﺎﯾﺶ از ﭘﯿﺮی اﻓﺘﺎده ﺑﻮد ودﯾﺮ زﻣﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫وﻓﺎت ﮐﺮده و ﺧﺪاوﻧﺪ زﻧﺎن ﺑﮫﺘﺮی ﺑﻪ ﺗﻮ داده اﺳﺖ« ‪.١‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج زﻧﺎﻧﯽ را ﮐﻪ در زﻣﺎن ﺧﺪﯾﺠﻪ ﻧﺰد آﻧﮫﺎ ﻣﯽآﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻮرد‬ ‫اﺣﺘﺮام ﻗﺮار ﻣﯽداد و ﻣﯽﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺣﻔﻆ ﭘﯿﻤﺎن و رواﺑﻂ از اﯾﻤﺎن اﺳﺖ ‪.٢‬‬ ‫‪ -۸‬ﺳﻨﺖ دروغ اﻧﮕﺎﺷﺘﻦ و ﺗﮑﺬﯾﺐ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان‬

‫ورﻗﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ای ﮐﺎش ﻣﻦ ﺗﺎ زﻣﺎن دﻋﻮت ﺗﻮ ﻧﯿﺮوﻣﻨﺪ ﻣﯽﺑﻮدم! ﮐﺎش ﺗﺎ آن زﻣﺎن ﮐﻪ‬

‫ﻗﻮﻣﺖ ﺗﻮ را از وﻃﻦ ﺑﯿﺮون ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬زﻧﺪه ﺑﻮدم‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬آﯾﺎ آﻧﺎن ﻣﺮا‬ ‫ﺑﯿﺮون ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻠﻪ‪ .‬ھﯿﭻ ﻣﺮدی ھﻤﺎﻧﻨﺪ آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﺗﻮ آوردهای‪ ،‬ﻧﯿﺎورده اﺳﺖ‬ ‫ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ھﻤﮕﺎن ﺑﺎ او دﺷﻤﻨﯽ آﻏﺎز ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ روزﮔﺎر ﺗﻮ را درﯾﺎﺑﻢ‪ ،‬ﺗﻮ را ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﯾﺎری‬ ‫ﺧﻮاھﻢ ﮐﺮد ‪ .٣‬اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﯾﮑﯽ از ﺳﻨﺘﮫﺎ و ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻣﻠﺘﮫﺎ در ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ داﻋﯿﺎن ﺧﺪا‬ ‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و آن ﺳﻨﺖ ﺗﮑﺬﯾﺐ و ﺑﯿﺮون راﻧﺪن اﺳﺖ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ در ﻣﻮرد ﻗﻮم ﻟﻮط‬ ‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َّ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ٓ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ َ َ َ‬ ‫ّ ََۡ ُ‬ ‫� ۡم إ َّ� ُه ۡم �نَ ‪ٞ‬‬ ‫ۡ ُ‬ ‫اس‬ ‫﴿� َما �ن ج َواب ق ۡو ِمهِۦٓ إِ� أن قال ٓوا أخ ِرج ٓوا َءال ل ٖ‬ ‫وط مِن قر�ت ِ ۖ ِ‬ ‫َ َ َ َّ َ‬ ‫�تطه ُرون‪] ﴾٥٦‬اﻟﻨﻤﻞ‪.[۵۶ :‬‬ ‫»ﭘﺎﺳﺦ ﻗﻮم او ﺟﺰ اﯾﻦ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻟﻮط و ﭘﯿﺮواﻧﺶ را از ﺷﮫﺮ و دﯾﺎر ﺧﻮد ﺑﯿﺮون‬

‫ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬آﻧﺎن ﻣﺮدﻣﺎﻧﯽ ﭘﺎﮐﺪاﻣﻦ و ﺑﯿﺰار از ﻧﺎﭘﺎﮐﯿﮫﺎ ھﺴﺘﻨﺪ«‪.‬‬ ‫و آن ﻃﻮر ﮐﻪ ﻗﻮم ﺷﻌﯿﺐ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪:‬‬ ‫َّ‬ ‫َ َ ۡ َ َ ُ َّ َ ۡ َ ۡ َ ُ ْ‬ ‫َ‬ ‫ْ َ‬ ‫َ ُ ۡ َ َّ َ‬ ‫ك َ� ٰ ُش َع ۡي ُ‬ ‫ب َوٱ� َ‬ ‫ِين َء َام ُنوا َم َعك‬ ‫�وا مِن ق ۡو ِمهِۦ �خ ِرجن‬ ‫﴿قال ٱلم� ٱ�ِين ٱستك‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ ٓ َ ۡ َ ُ ُ َّ‬ ‫َّ َ َ َ َ ُ َّ َ‬ ‫َ‬ ‫مِن ق ۡر�تِنا أو �َعودن ِ� مِلتِنا ۚ قال أ َول ۡو كنا � ٰ ِرهِ�‪] ﴾٨٨‬اﻷﻋﺮاف‪.[۸۸ :‬‬ ‫ً‬ ‫»اﺷﺮاف و ﺳﺮان ﻣﺘﮑﺒﺮ ﻗﻮم ﺷﻌﯿﺐ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ای ﺷﻌﯿﺐ! ﺣﺘﻤﺎ ﺗﻮ و ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻮ‬ ‫اﯾﻤﺎن آوردهاﻧﺪ از ﺷﮫﺮ و آﺑﺎدی ﺧﻮد ﺑﯿﺮون ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ آﺋﯿﻦ ﻣﺎ درآﺋﯿﺪ‪.‬‬ ‫ﺷﻌﯿﺐ ﮔﻔﺖ‪ :‬آﯾﺎ ﻣﺎ ﺑﻪ آﺋﯿﻦ ﺷﻤﺎ در ﻣﯽآﺋﯿﻢ‪ .‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ دوﺳﺖ ﻧﻤﯽدارﯾﻢ و‬ ‫‪ -١‬ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﻓﻀﺎﺋﻞ اﻟﺼﺤﺎﺑﻪ‪ ،‬ص ‪ ،۱۸۸۹‬ﺷﻤﺎرۀ ‪.۲۴۳۷‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺘﺎرﯾﺦ اﻻﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﺣﻤﯿﺪی‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۷۱‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﺒﺨﺎری‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﻮﺣﯽ ‪ -‬ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۲۰۴ × ۱۹۷‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫‪١٣٩‬‬

‫ﻧﻤﯽﭘﺴﻨﺪﯾﻢ«؟!‪.‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ َّ َ َ َ ْ‬ ‫َٓ ۡ ََ ُ ُ‬ ‫َ ۡ َ َّ ُ ّ‬ ‫ود َّن ِ� م َِّلت ِ َناۖ فَأ ۡو َ ٰٓ‬ ‫�‬ ‫�ضنا أو �ع‬ ‫﴿وقال ٱ�‬ ‫ِين �ف ُروا ل ُِر ُسل ِ ِه ۡم �ُخ ِرجن�م م ِۡن أ ِ‬ ‫َّ‬ ‫َ ۡ ۡ ُّ ُ ۡ َ ۡ َ‬ ‫َ‬ ‫� ِهم َر�هم �ُهل ِ� َّن ٱل�ٰل ِ ِم�‪] ﴾١٣‬إﺑﺮاھﯿﻢ‪.[۱۳ :‬‬ ‫إِ‬

‫»ﮐﺎﻓﺮان ﺑﻪ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮان ﺧﻮد ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﯾﺎ ﺑﻪ آﺋﯿﻦ ﻣﺎ ﺑﺎز ﻣﯽﮔﺮدﯾﺪ ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺷﻤﺎ را از‬ ‫ً‬ ‫ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺧﻮد ﺑﯿﺮون ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﭘﺲ ﭘﺮوردﮔﺎرﺷﺎن ﺑﻪ آﻧﺎن ﭘﯿﺎم ﻓﺮﺳﺘﺎد ﮐﻪ ﺣﺘﻤﺎ‬

‫ﺳﺘﻤﮑﺎران را ﻧﺎﺑﻮد ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ«‪.‬‬ ‫‪ -۹‬ﻓﺘﺮت وﺣﯽ‬

‫ﺳﯿﺮهﻧﻮﯾﺴﺎن در ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﺣﺎل از ﻓﺘﺮت وﺣﯽ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ اﺑﻦ ﺣﺠﺮ‬ ‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻓﺘﺮت وﺣﯽ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ ﺗﺄﺧﯿﺮ اﻓﺘﺎدن ﻧﺰول وﺣﯽ ﺑﺮای ﻣﺪﺗﯽ و ﻋﻠﺖ اﯾﻦ اﻣﺮ زاﯾﻞ‬ ‫ﺷﺪن وﺣﺸﺖ و ھﺮاس دروﻧﯽ ای ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ آن دﭼﺎر ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻟﺬا ﻓﺘﺮت‬ ‫وﺣﯽ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻧﺰول ﻣﺠﺪد وﺣﯽ اﺷﺘﯿﺎق ﭘﯿﺪا ﻧﻤﺎﯾﺪ ‪ .١‬از ﺟﺎﺑﺮﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ‬ ‫اﻧﺼﺎری رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﻣﻮرد ﻓﺘﺮت وﺣﯽ ﮔﻔﺖ‪» :‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ راه‬ ‫ﻣﯽرﻓﺘﻢ ﻧﺎﮔﮫﺎن ﺻﺪاﯾﯽ ﺷﻨﯿﺪم‪ .‬ﭼﺸﻤﮫﺎﯾﻢ را ﺑﻪ ﺑﺎﻻ دوﺧﺘﻢ و دﯾﺪم ﻓﺮﺷﺘﻪای ﮐﻪ در ﻏﺎر‬ ‫ﺣﺮا ﻧﺰد ﻣﻦ آﻣﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮ ﮐﺮﺳﯿﯽ در ﻣﯿﺎن آﺳﻤﺎن و زﻣﯿﻦ ﻧﺸﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺮﺳﯿﺪم‪ .‬ﭘﺲ‬ ‫ﺑﺎزﮔﺸﺘﻢ و ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻣﺮا ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﯿﺪ‪ .‬آن ﮔﺎه ﺧﺪاوﻧﺪ اﯾﻦ آﯾﻪھﺎ را ﻧﺎزل ﻧﻤﻮد‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ َ َّ َ َ َ‬ ‫َ َ‬ ‫كّۡ‬ ‫ُ ۡ ََ ۡ‬ ‫﴿ َ ٰٓ ُّ َ ۡ ُ َّ ّ ُ‬ ‫�‪َ ٣‬و� َِيابَك � َط ّ ِه ۡر‪َ ٤‬وٱ ُّلر ۡج َز‬ ‫���ها ٱلمدث ِر‪� ١‬م فأنذِر‪ ٢‬ور�ك ف ِ‬ ‫َ ۡ ُ‬ ‫فٱهج ۡر‪] ﴾٥‬اﻟﻤﺪﺛﺮ‪.[۵-۱ :‬‬ ‫»ای ﺟﺎﻣﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ ﮐﺸﯿﺪه‪ ،‬ﺑﺮﺧﯿﺰ و ﺑﺘﺮﺳﺎن و ﺗﻨﮫﺎ ﭘﺮوردﮔﺎرت را ﺑﻪ ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﺴﺘﺎی و‬

‫ﺟﺎﻣﮥ ﺧﻮﯾﺶ را ﭘﺎﮐﯿﺰه دار و ﺧﻮد را از آﻟﻮدﮔﯿﮫﺎ ﭘﺎک ﮔﺮدان«‪.‬‬ ‫از آن ﭘﺲ وﺣﯽ‪ ،‬ﻣﺮﺗﺐ ﻧﺎزل ﻣﯽﺷﺪ ‪ .٢‬ﺻﻔﯽ اﻟﺮﺣﻤﻦ ﻣﺒﺎرک ﻓﻮری ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رواﯾﺖ‬ ‫اﺑﻦ ﺳﻌﺪ از اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﺑﺮ آن دﻻﻟﺖ دارد ﮐﻪ ﻣﺪت ﻓﺘﺮت وﺣﯽ ﭼﻨﺪ روز ﺑﯿﺶ ﻧﺒﻮده‬ ‫اﺳﺖ و ﺑﻌﺪ از ﺑﺮرﺳﯽ ھﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ھﻤﯿﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯽرﺳﯿﻢ‪ ،‬اﻣﺎ آﻧﭽﻪ ﻣﺸﮫﻮر اﺳﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﻣﺪت زﻣﺎن ﻓﺘﺮت وﺣﯽ ﺳﻪ ﺳﺎل ﯾﺎ دو ﺳﺎل و ﻧﯿﻢ ﺑﻮده اﺳﺖ ﺑﻪ ھﯿﭻ وﺟﻪ درﺳﺖ‬ ‫‪ -١‬ﻓﺘﺢ اﻟﺒﺎری‪ ،‬ج ‪ ، ۱‬ص ‪.۳۶‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺒﺨﺎری‪ ،‬ﺑﺪء اﻟﻮﺣﯽ‪ ،‬ﺷﻤﺎرۀ ‪.۴‬‬

‫‪١٤٠‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﺎﯾﺪ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در دوران ﻓﺘﺮت‪ ،‬اﻧﺪوھﮕﯿﻦ و دﭼﺎر ﺣﯿﺮت و‬ ‫دھﺸﺖ ﺑﻮد ‪ ١‬و آﻧﭽﻪ ﺑﺮﺧﯽ از ﺳﯿﺮهﻧﻮﯾﺴﺎن ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ ﮐﻪ او ﺑﺮ ﻓﺮاز ﻗﻠﮥ ﮐﻮهھﺎ ﻣﯽرﻓﺖ ﺗﺎ‬ ‫ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ را ﺑﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺑﯿﻨﺪازد و ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﺑﺮای او آﺷﮑﺎر ﻣﯽﺷﺪ و او را ﻣﮋده ﻣﯽداد ﮐﻪ‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ و رﺳﻮل ﺧﺪا اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﺪﯾﺚ ﻣﺮﺳﻞ و ﺿﻌﯿﻔﯽ اﺳﺖ و ﺑﺎ ﻋﺼﻤﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﺗﻀﺎد دارد ‪.٢‬‬

‫‪ -١‬اﻟﺮﺣﯿﻖ اﻟﻤﺨﺘﻮم‪ ،‬ص ‪.۸۰ × ۷۹‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺮوض اﻻﻧﻒ‪ ،‬ﺳﮫﯿﻠﯽ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۴۳۴ × ۴۳۳‬‬

‫ﻓﺼﻞ دوم‬ ‫دﻋﻮت ﭘﻨﻬﺎﻧﯽ‬ ‫دﺳﺘﻮر ﺧﺪاوﻧﺪ درﺑﺎره اﺑﻼغ رﺳﺎﻟﺖ‬

‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﯾﻘﯿﻦ رﺳﯿﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪای ﻣﮫﺮﺑﺎن و ﺑﺰرﮔﻮار ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ و ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ‬ ‫ﺑﺮای ﺑﺎر دوم ﻧﺎزل ﮔﺮدﯾﺪ و اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮدۀ اﻟﮫﯽ را ﺑﻪ او اﺑﻼغ ﻧﻤﻮد‪:‬‬ ‫َ ٰٓ َ ُّ َ ۡ َّ ّ‬ ‫َّ َ َ َ ّ ۡ‬ ‫َ َ ََ ّ‬ ‫ُ ۡ ََ ۡ‬ ‫���ها ٱل ُمدث ُِر‪� ١‬م فأنذِر‪َ ٢‬و َر�ك فك ِ�‪َ ٣‬و� َِيابك �ط ِه ۡر‪] ﴾٤‬اﻟﻤﺪﺛﺮ‪.[۴-۱ :‬‬ ‫﴿‬ ‫اﯾﻦ آﯾﻪھﺎ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ ﭘﺲ از دﯾﮕﺮی ﻧﺎزل ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬در ﺣﻘﯿﻘﺖ اﻋﻼﻣﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫اﮐﺮم ج ﮐﻪ زﻣﺎن اﺳﺘﺮاﺣﺖ و ﺧﻮاب و آراﻣﺶ ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺳﺖ و اﯾﻨﮏ ﮐﺎر ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﺮ ﻋﮫﺪۀ‬ ‫ﺗﻮ اﺳﺖ ﮐﻪ آﻣﺎدﮔﯽ و ﺑﯿﺪاری ﻣﯽﻃﻠﺒﺪ‪ .‬وﻗﺖ آن رﺳﯿﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﺎﻟﺖ را ﺑﺎ ﺗﻤﺎم‬ ‫ﺳﻨﮕﯿﻨﯽ و ﺧﻄﯿﺮ ﺑﻮدن آن ﺑﻪ دوش ﺑﮕﯿﺮی و درﺻﺪد ﺗﺒﻠﯿﻎ و ﺗﺒﺸﯿﺮ و اﻧﺬار ﻣﺮدم ﺑﺮآﯾﯽ‬ ‫و ﺑﺎ وﺣﯽ ﻧﯿﺰ اﻧﺲ ﺑﮕﯿﺮی و ﻋﻼوه ﺑﺮ آن ﻣﯽﺑﺎﯾﺴﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﺴﺘﮕﯽ وﺣﯽ ﻗﻮی ﺑﺎﺷﯽ؛‬ ‫زﯾﺮا وﺣﯽ ﻣﻨﺒﻊ رﺳﺎﻟﺖ و ﯾﺎور دﻋﻮت ﺗﻮ اﺳﺖ ‪.١‬‬ ‫اﯾﻦ آﯾﻪھﺎ ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ اوﻟﯿﻦ دﺳﺘﻮر ﺗﺒﻠﯿﻎ و دﻋﻮت ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽروﻧﺪ‪ ،‬در آن ﻧﯿﺰ‬ ‫ﺧﻼﺻﮥ رﺳﺎﻟﺖ ﻣﺤﻤﺪ ج ﺑﯿﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺒﺎرتاﻧﺪ از‪ :‬ﯾﮑﺘﺎﭘﺮﺳﺘﯽ‪ ،‬اﯾﻤﺎن داﺷﺘﻦ ﺑﻪ‬ ‫روز ﻗﯿﺎﻣﺖ‪ ،‬ﭘﺎﮐﯿﺰه ﮐﺮدن وﺟﻮد و دور ﮐﺮدن ﻓﺴﺎد از ﺟﻤﺎﻋﺖ و ﺟﻠﺐ ﻓﺎﯾﺪه ‪.٢‬‬ ‫اﯾﻦ آﯾﻪھﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج را ﺗﺤﺮﯾﮏ ﻣﯽﻧﻤﻮد ﺗﺎ ﺑﺮای ﺑﻪ دوش ﮔﺮﻓﺘﻦ و ﺗﺒﻠﯿﻎ‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﮫﺎی ﭘﺮوردﮔﺎرش ﺑﭙﺎﺧﯿﺰد و ﺑﺎ دﻋﻮت ﺧﻮﯾﺶ ﺑﻪ ﺟﻠﻮ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻨﺪ و ﺑﻪ ﻣﻮاﻧﻊ ﺗﻮﺟﮫﯽ‬ ‫َ َ‬ ‫ۡ ّ‬ ‫ﻧﻨﻤﺎﯾﺪ‪ .‬آﯾﮥ ﴿ ٰٓ‬ ‫�� ُّ� َها ٱل ُم َّدث ُِر‪] ﴾١‬اﻟﻤﺪﺛﺮ‪ .[١ :‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﻧﺪاﺋﯽ ﻣﻤﻠﻮ از ﻟﻄﻒ و ﻣﮫﺮﺑﺎﻧﯽ‬

‫ﺑﻮد‪ ،‬در ﺣﻘﯿﻘﺖ اﻋﻼﻣﯽ ﺑﻮد ﺑﺮای ﺗﺤﺮﯾﮏ اراده و دوری ﮔﺰﯾﺪن از اوﻗﺎت ﺧﻮاب و‬ ‫ُ‬ ‫اﺳﺘﺮاﺣﺖ و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل اﯾﻦ ﻧﺪا دﺳﺘﻮر ﻗﻄﻌﯽ ﺑﻪ ﺑﺮﺧﻮاﺳﺘﻦ داده ﺷﺪ‪» :‬ﻗ ْﻢ« )ﺑﺮﺧﯿﺰ( و ﺑﺎ‬ ‫‪ -١‬ﻓﻘﻪ اﻟﺴﯿﺮة‪ ،‬ﻏﺰاﻟﯽ‪ ،‬ص ‪.۹۰‬‬ ‫‪ -٢‬دوﻟﺔ اﻟﺮﺳﻮل ﻣﻦ اﻟﺘﮑﻮﯾﻦ اﻟﯽ اﻟﺘﻤﮑﯿﻦ‪ ،‬ﮐﺎﻣﻞ ﺳﻼﻣﻪ‪ ،‬ص ‪.۱۸۱‬‬

‫‪١٤٢‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ارادهای ﻗﺎﻃﻊ و ﺟﺪی ﺟﮫﺖ ﻣﺤﻘﻖ ﻧﻤﻮدن وﻇﯿﻔﻪ اﺑﻼغ ﭘﯿﺎم اﻟﮫﯽ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻦ و ﺑﭙﺎ‬ ‫ﺧﯿﺰ‪ .‬و اﯾﻨﮑﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪ » :‬ﹶأﻧ ﹺﹾﺬ ﹾر« )ﺑﯿﻢ ده( ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ آن اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ دﻋﻮت ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﺷﮑﯿﺒﺎﺋﯽ و‬ ‫َّ َ َ َ ّ ۡ‬ ‫ﺟﮫﺎد اﺳﺖ و ﺳﭙﺲ ﺑﺮای ﺗﻘﻮﯾﺖ ارادۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮد‪َ ﴿ :‬و َر�ك فك ِ�‪] ﴾٣‬اﻟﻤﺪﺛﺮ‪:‬‬ ‫‪ .[٣‬ﯾﻌﻨﯽ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻮاﻧﻊ و ﻣﺸﮑﻼت راه‪ ،‬ھﺮﭼﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺰرگ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻮﺟﻪ ﻧﮑﻦ و اﻣﻮر ﻣﺮدم‬ ‫را ﺑﺰرگ ﻣﭙﻨﺪار و اﺣﺴﺎس ﺿﻌﻒ ﻧﻨﻤﺎ و ﺟﺰ ﭘﺮوردﮔﺎرت ھﯿﭻ ﮐﺴﯽ را ﺗﻌﻈﯿﻢ ﻣﮑﻦ ﮐﻪ ﺗﻮ‬ ‫را زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﮐﻤﺮ ﭘﺪر و ﺷﮑﻢ ﻣﺎدر ﺑﻮدی‪ ،‬ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻧﻤﻮد و ﺑﺮ ﺳﻔﺮه ﻓﻀﻞ ﺧﻮﯾﺶ‬ ‫ﭘﺮورش داد و ﺑﺎ اﺣﺴﺎن وﺟﻮد ﺧﻮﯾﺶ‪ ،‬ﻣﻮرد ﻋﻨﺎﯾﺘﺖ ﻗﺮار داد ﺑﻌﺪ از آﻧﮑﻪ ﺗﻮ را از ﻧﻈﺮ‬ ‫ﺟﺴﻤﯽ و اﺧﻼﻗﯽ ﺑﺮای ﺑﺮﻋﮫﺪه ﮔﺮﻓﺘﻦ اﻣﺎﻧﺖ ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ رﺳﺎﻟﺖ ﺧﻮﯾﺶ آﻣﺎده ﻧﻤﻮد و ﺑﻪ‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮی ﺑﺮﮔﺰﯾﺪ‪.‬‬ ‫َ َ َّ َ َ َ‬ ‫كّۡ‬ ‫�‪] ﴾٣‬اﻟﻤﺪﺛﺮ‪ .[٣ :‬ﭘﺲ ھﺮ ﺗﻌﻈﯿﻢ و ﺗﮑﺒﯿﺮ و ﺑﺰرﮔﺪاﺷﺘﯽ ﺗﻨﮫﺎ ﺑﺮای‬ ‫﴿و ر�ك ف ِ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺠﺎﺳﺖ و ھﯿﭻ ﮐﺴﯽ و ھﯿﭻ ﭼﯿﺰی از آﻓﺮﯾﺪهھﺎﯾﺶ ﺑﺎ او در آن ﻣﺸﺎرﮐﺖ ﻧﺪارد ‪.١‬‬ ‫َ َ‬ ‫و ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪َ ﴿ :‬و� َِيابَك � َط ّ ِه ۡر‪] ﴾٤‬اﻟﻤﺪﺛﺮ‪ .[٤ :‬ﮔﻮﯾﺎ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه‬ ‫ً‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﮔﺮﭼﻪ ﺗﻮ ﻓﻄﺮﺗﺎ ﭘﺎک و ﭘﺎﮐﯿﺰه ھﺴﺘﯽ و ﺑﺎ ﺧﻮﺑﯽھﺎی اﺧﻼﻗﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻮ را ﺑﻪ‬ ‫آن آراﺳﺘﻪ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ و در اوج و ﮐﻤﺎل اﻧﺴﺎﻧﯿﺖ ﻣﯽﺑﺎﺷﯽ و ﺑﺎ رﺳﺎﻟﺘﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﺗﻮ‬ ‫ﺑﺨﺸﯿﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻮ را ﺑﺮای اﯾﻦ روز آﻣﺎده ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﭘﺎﮐﯿﺰه داﺷﺘﻦ‬ ‫ﺧﻮدداری؛ ﭘﺲ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯿﮫﺎ در زﻧﺪﮔﯽ و رﻓﺘﺎر ﺧﻮد ﺑﺎ اﻧﺴﺎﻧﮫﺎ و ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻮﺟﻮدات ﺑﯿﻔﺰا؛‬ ‫ﭼﺮاﮐﻪ ﺗﻮ اﻣﺮوز ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﺑﺮای ﺟﮫﺎﻧﯿﺎن ھﺴﺘﯽ و ﮐﻤﺎل رﺳﺎﻟﺖ و ﭘﯿﻐﺎم ﺧﺪاوﻧﺪی در‬ ‫ﮐﻤﺎل اﺧﻼق اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﺘﺒﻠﻮر ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ و ﺻﺒﺮ و ﺑﺮدﺑﺎری و ﺑﺨﺸﺶ و ﻧﯿﮑﻮﮐﺎری ﻧﮑﺎت‬ ‫ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ اﺧﻼق اﺟﺘﻤﺎﻋﯽاﻧﺪ و ﺑﺎﯾﺪ در ﺗﺒﻠﯿﻎ دﻋﻮت ﺑﻪ ﺳﻮی ﺧﺪا ﮐﻮﺷﺎ ﺑﺎﺷﯽ و ھﯿﭻ‬ ‫اذﯾﺖ و آزاری و ﺑﻼھﺎی ﮐﻤﺮﺷﮑﻦ ﺗﻮ را از رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺳﻮی ھﺪف ﺑﺎز ﻧﺪارد ‪.٢‬‬ ‫َ ۡ‬ ‫و در اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﻪ ﴿ َوٱ ُّلر ۡج َز فٱه ُج ۡر‪] ﴾٥‬اﻟﻤﺪﺛﺮ‪ .[٥ :‬ﮔﻮﯾﺎ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫ً‬ ‫ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ آﻧﭽﻪ ﻓﻄﺮﺗﺎ و ﻃﺒﻌﺎ ﺗﺮک ﻧﻤﻮدهای‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﻗﺼﺪ و ﻧﯿﺖ ﺗﻮ در ﺗﺮک ﮔﻔﺘﻦ‬ ‫آن‪ ،‬ﻋﻤﻞ ﺑﻪ وﻇﯿﻔﻪ و ﺑﻪ ﺟﺎ آوردن ﻋﺒﺎدت ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﺮای اﻣﺖ اﻟﮕﻮ ﻗﺮار ﮔﯿﺮی و در ﭘﺮﺗﻮ‬ ‫رھﻨﻤﻮد رﺳﺎﻟﺖ ﺗﻮ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﭘﺎﮐﯽ اﻣﺖ ﺗﻮ ﺑﺎﺷﺪ ‪.٣‬‬ ‫‪ -١‬ﻣﺤﻤﺪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ‪ ،‬ﺻﺎدق ﻋﺮﺟﻮن‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۵۹۱ × ۵۸۹‬‬ ‫‪ -٢‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۵۹۲‬‬ ‫‪ -٣‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۵۹۳‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫‪١٤٣‬‬

‫آﻏﺎز دﻋﻮت ﭘﻨﻬﺎﻧﯽ‬

‫ﺑﻌﺪ از ﻧﺎزل ﺷﺪن آﯾﻪھﺎی ﺳﻮره ﻣﺪﺛﺮ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭘﻨﮫﺎﻧﯽ دﻋﻮت ﺧﻮد‬ ‫را ﺷﺮوع ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ از ﺧﺎﻧﻮاده و دوﺳﺘﺎن و ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪاﻧﺶ آﻏﺎز ﻣﯽﮐﺮد‪.‬‬ ‫‪ -۱‬اﺳﻼم آوردن ﺧﺪﯾﺠﻪ ل‬

‫ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ زﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج اﯾﻤﺎن آورد و ﯾﺎ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﻓﺮدی ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﺸﺎن‬ ‫اﯾﻤﺎن آورد‪ ،‬ﺧﺪﯾﺠﻪ ل ﺑﻮد‪ .‬او اوﻟﯿﻦ ﮐﺴﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ وﺣﯽ اﻟﮫﯽ را از زﺑﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫ﺷﻨﯿﺪ و اوﻟﯿﻦ ﮐﺴﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻗﺮآن را ﺗﻼوت ﮐﺮد و ﻧﯿﺰ اوﻟﯿﻦ ﮐﺴﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﻤﺎز را از‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﯾﺎد ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺪﯾﺠﻪ ﺑﻌﺪ از ﻏﺎر ﺣﺮا ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﻣﮑﺎﻧﯽ اﺳﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج آﯾﻪھﺎی اﻟﮫﯽ را ﺗﻼوت ﻧﻤﻮد ‪.١‬‬ ‫اوﻟﯿﻦ ﭼﯿﺰی ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻌﺪ از اﻗﺮار ﺑﻪ ﺗﻮﺣﯿﺪ ﻓﺮض ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺑﺮ ﭘﺎداﺷﺘﻦ ﻧﻤﺎز ﺑﻮد و در‬ ‫رواﯾﺎت ﺣﺪﯾﺚ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ ھﻤﺴﺮش‪ ،‬ﺧﺪﯾﺠﻪ‪ ،‬وﺿﻮ و ﻧﻤﺎز را‬ ‫آﻣﻮﺧﺖ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﺑﻌﺪ از ﻓﺮض ﺷﺪن ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج آﻣﺪ و ﻃﺮﯾﻘﻪ وﺿﻮ‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻦ و ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن را ﺑﻪ اﯾﺸﺎن آﻣﻮﺧﺖ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻧﯿﺰ ھﻤﺎﻧﻨﺪ ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ وﺿﻮ‬ ‫ﮔﺮﻓﺖ و ﺳﭙﺲ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﻧﻤﺎز را ادا ﻧﻤﻮد و ﺑﻌﺪ از آن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﻧﺰد ﺧﺪﯾﺠﻪ‬ ‫آﻣﺪ و وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺧﺪﯾﺠﻪ ھﻤﺎﻧﻨﺪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﺎ ﺧﺪﯾﺠﻪ ﻧﻤﺎز‬ ‫ﺧﻮاﻧﺪ آن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﺑﺎ او ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪه ﺑﻮد ‪.٢‬‬ ‫‪ -۲‬اﺳﻼم آوردن ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻃﺎﻟﺐ س‬ ‫ﺑﻌﺪ از ﺧﺪﯾﺠﻪ‪ ،‬ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻃﺎﻟﺐ‪ ،‬از ﻣﯿﺎن ﮐﻮدﮐﺎن‪ ،‬ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﮐﺴﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ اﯾﻤﺎن‬ ‫آورد‪ .‬ﺑﺮاﺳﺎس اﻗﻮال ﻃﺒﺮی و اﺑﻦ اﺳﺤﺎق ‪ ٣‬ﻋﻠﯽ در آن وﻗﺖ ده ﺳﺎل ﺳﻦ داﺷﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ ﻋﻠﯽ ﻣﻨﺖ ﮔﺬاﺷﺖ ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از اﺳﻼم در آﻏﻮش و داﻣﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ رﺷﺪ و ﭘﺮورش‬ ‫ﯾﺎﻓﺖ؛ ﭼﺮاﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج درﺻﺪد ﺟﺒﺮان زﺣﻤﺎﺗﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ در دوران ﮐﻮدﮐﯽ‬ ‫او ﻣﺘﺤﻤﻞ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻟﺬا ﻋﻠﯽ از ھﻤﺎن ﮐﻮدﮐﯽ در داﻣﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج رﺷﺪ ﻧﻤﻮد ‪.٤‬‬ ‫‪ -١‬اﻟﻤﺮاة ﻓﯽ اﻟﻌﮫﺪ اﻟﻨﺒﻮی‪ ،‬ﻋﺼﻤﻪ اﻟﺪﯾﻦ ﮐﺮﮐﺮ‪ ،‬ص ‪.۳۶‬‬ ‫‪ -٢‬اﺑﻦ ھﺸﺎم‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪ × ۲۴۴‬ﻣﻌﯿﻦ اﻟﺴﯿﺮة‪ ،‬ﺻﺎﻟﺢ اﻟﺸﺎﻣﯽ‪ ،‬ص ‪.۴۱‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﯽ ﺷﮫﺒﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۲۸۴‬‬ ‫‪ -٤‬اﺑﻦ ھﺸﺎم‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۲۴۶‬‬

‫‪١٤٤‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﻋﻠﯽ ﺑﻌﺪ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و ﺧﺪﯾﺠﻪ‪ ،‬ﺳﻮﻣﯿﻦ ﻧﻔﺮی ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ ‪.١‬‬ ‫ﺑﺮﺧﯽ از ﻋﻠﻤﺎ ﺑﺮ اﯾﻦ ﻋﻘﯿﺪهاﻧﺪ ﮐﻪ ھﻨﮕﺎم ﻓﺮا رﺳﯿﺪن وﻗﺖ ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ‬ ‫درهھﺎی اﻃﺮاف ﻣﮑﻪ ﻣﯽرﻓﺖ و ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﯽﻃﺎﻟﺐ ﺑﺎ ﭘﻨﮫﺎن ﮐﺮدن ﻣﺎﺟﺮا از ﭘﺪر و ﺳﺎﯾﺮ‬ ‫اﻓﺮاد ﺧﺎﻧﻮادهاش ھﻤﺮاه رﺳﻮل ﺧﺪا ﻣﯽرﻓﺖ و ھﺮ دو در آن ﺟﺎ ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ و ﭼﻮن‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻓﺮا ﻣﯽرﺳﯿﺪ‪ ،‬ﺑﻪ آن ﺧﺎﻧﮥ ﭘﺎﮐﯿﺰه و آراﺳﺘﻪ و ﺳﺮﺷﺎر از اﯾﻤﺎن و ﺻﺪاﻗﺖ و وﻓﺎداری‬ ‫ﮐﻪ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﺧﻮﺑﯿﮫﺎ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮﻣﯽﮔﺸﺘﻨﺪ و آرام ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ‪.٢‬‬ ‫‪ -۳‬اﺳﻼم آوردن زﯾﺪ ﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ‬

‫اوﻟﯿﻦ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ از ﺑﺮدﮔﺎن اﯾﻤﺎن آورد‪ ،‬ﺑﺮدۀ آزاد ﺷﺪۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و ﭘﺴﺮ ﺧﻮاﻧﺪه‬ ‫او‪ ،‬زﯾﺪ ﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ ﮐﻠﺒﯽ‪ ،‬ﺑﻮد‪ .‬وﻗﺘﯽ ﭘﺪر و ﻋﻤﻮی زﯾﺪ ﺑﺮای آزادی او ﺑﻪ ﻣﮑﻪ آﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ‬ ‫وﺟﻮد اﯾﻨﮑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج اﺧﺘﯿﺎر اﻣﺮ را ﺑﻪ او ﺳﭙﺮده ﺑﻮد‪ ،‬او ﺑﺮدﮔﯽ را ﺑﻪ ﺷﺮط در‬ ‫ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻮدن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﻪ آزادی ﺑﺪون ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺗﺮﺟﯿﺢ داد و ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫ﻋﺮض ﮐﺮد‪ :‬ﻣﻦ ھﺮﮔﺰ ﮐﺴﯽ را ﺑﺮ ﺗﻮ ﺗﺮﺟﯿﺢ ﻧﺨﻮاھﻢ داد؛ ﭼﺮاﮐﻪ ﺗﻮ ﭘﺪر و ﻋﻤﻮ و ھﻤﻪ ﮐﺎرۀ‬ ‫ﻣﻨﯽ‪ .‬ﻋﻤﻮ و ﭘﺪرش ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬وای ﺑﺮ ﺗﻮ! ﺑﺮدﮔﯽ را ﺑﺮ آزادی ﺗﺮﺟﯿﺢ ﻣﯽدھﯽ؟ ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫ﺑﻠﻪ ﻣﻦ ﭼﯿﺰی از اﯾﻦ ﻣﺮد دﯾﺪهام ﮐﻪ ھﯿﭻ ﮐﺲ را ﺑﺮ او ﺑﺮﻧﻤﯽﮔﺰﯾﻨﻢ ‪.٣‬‬ ‫‪ -۴‬دﺧﺘﺮان ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‬

‫دﺧﺘﺮان ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻧﯿﺰ ﺑﯽدرﻧﮓ اﺳﻼم را ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬زﯾﻨﺐ و ام ﮐﻠﺜﻮم و ﻓﺎﻃﻤﻪ‬ ‫و رﻗﯿﻪ‪ ،‬ﻗﺒﻞ از ﺑﻌﺜﺖ از رﻓﺘﺎر ﻧﯿﮑﻮی ﭘﺪرﺷﺎن ﮐﻪ از اﻋﻤﺎل اھﻞ ﺟﺎھﻠﯿﺖ از ﻗﺒﯿﻞ‬ ‫ﭘﺮﺳﺘﺶ ﺑﺘﮫﺎ و ارﺗﮑﺎب ﮔﻨﺎھﺎن ﭘﺮھﯿﺰ ﻣﯽﻧﻤﻮد و ﻧﯿﺰ از رﻓﺘﺎر ﻣﺎدر ﻣﮫﺮﺑﺎﻧﺸﺎن ﻣﺘﺄﺛﺮ ﺷﺪه‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﻌﺪ از ﺑﻌﺜﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺷﺘﺎﺑﺎن اﯾﻤﺎن آوردﻧﺪ ‪.٤‬‬ ‫ﺑﺎ ﮔﺮوﯾﺪن دﺧﺘﺮان ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ اﺳﻼم‪ ،‬ﺧﺎﻧﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬اوﻟﯿﻦ ﺧﺎﻧﻪای ﺑﻮد ﮐﻪ‬ ‫ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل اﯾﻤﺎن داﺷﺖ و ﭘﯿﺮو ﺷﺮﯾﻌﺖ و آﯾﯿﻦ اﺳﻼم ﺑﻮد و ﺗﺎ ﻣﺪﺗﯽ ﻓﻘﻂ‬ ‫ھﻤﺎن ﯾﮏ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺮﮐﺰ اﯾﻤﺎن و ﻧﻤﺎز وﺗﻼوت ﻗﺮآن و دﻋﻮت اﺳﻼم ﺑﻮد ‪ .٥‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ‬ ‫‪ -١‬ﻋﯿﻮن اﻻﺛﺮ‪ ،‬اﺑﻦ ﺳﯿﺪ اﻟﻨﺎس‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۱۱۵‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﻤﺮاة ﻓﯽ اﻟﻌﮫﺪ اﻟﻨﺒﯽ‪ ،‬ﻋﺼﻤﻪ اﻟﺪﯾﻦ‪ ،‬ص ‪.۴۲‬‬ ‫‪ -٣‬دراﺳﺔ ﺗﺤﻠﯿﻠﯿﺔ ﻟﺸﺨﺼﯿﻪ اﻟﺮﺳﻮل‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻗﻠﻌﺠﯽ‪ ،‬ص ‪.۱۹۱‬‬ ‫‪ -٤‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﯽ ﺷﮫﺒﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۲۸۴‬‬ ‫‪ -٥‬اﻟﻤﺮاة ﻓﯽ اﻟﻌﮫﺪ اﻟﻨﺒﻮی‪ ،‬دﻋﺼﻤﻪ‪ ،‬ص ‪.۴۳‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫‪١٤٥‬‬

‫اﺳﺖ‪ ،‬اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻪ اﻟﮕﻮﯾﯽ ﺑﺮای ھﻤﻪ ﺧﺎﻧﻪھﺎی ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﺻﺎﺣﺐ اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ زﻧﺪهای‬ ‫ﺑﺮای ﺗﻤﺎم زﻧﺎن و ﻣﺮدان ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺎﺷﺪ؛ ﭼﺮاﮐﻪ ﮐﺪﺑﺎﻧﻮی اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻪ زﻧﯽ ﭘﺎک و ﺑﺎ اﯾﻤﺎن و‬ ‫ﻣﺨﻠﺺ و وزﯾﺮ ﺻﺪاﻗﺖ و اﻣﻨﯿﺖ اﺳﺖ و ﭘﺴﺮ ﻋﻤﻮﯾﯽ ﮐﻪ ﭘﺮورش داده اﺳﺖ‪ ،‬دﻋﻮت را‬ ‫اﺟﺎﺑﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺑﺎزو و ﯾﺎور و ھﻤﺮاه ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻣﯽﮔﺮدد و ﭘﺴﺮﺧﻮاﻧﺪۀ اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻣﺆﻣﻦ‬ ‫راﺳﺘﮕﻮ و ﯾﺎر و ﻣﺪدﮐﺎر اﺳﺖ‪ .‬دﺧﺘﺮان ﻧﯿﺰ ﺗﺼﺪﯾﻖ ﮐﻨﻨﺪه و ﭘﺬﯾﺮای ﺣﻖ و ﺑﺎ اﯾﻤﺎن و‬ ‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮدار ھﺴﺘﻨﺪ ‪.١‬‬ ‫اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎ زﯾﺒﺎﺗﺮﯾﻦ و درﺧﺸﻨﺪهﺗﺮﯾﻦ ﻧﮕﺎرهھﺎی اﯾﻤﺎن آراﺳﺘﻪ ﺷﺪه و ﮔﻮﺷﻪھﺎی آن‬ ‫را ﺷﻌﻠﻪھﺎی ﻧﻮر ﺗﺼﺪﯾﻖ رﺳﺎﻟﺖ روﺷﻦ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬زن و ﺷﻮھﺮ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ھﻤﺎھﻨﮕﯽ و‬ ‫ھﻤﮑﺎری دارﻧﺪ و در ﻣﻮرد ﭼﻨﯿﻦ ﺧﺎﻧﻪای‪ ،‬اﯾﻦ ﻧﺪای اﻟﮫﯽ ﺻﺪق ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬ ‫ُ َّ‬ ‫ُ َ ََ‬ ‫َّ ۡ‬ ‫َ ََ ُ‬ ‫َ ۡ‬ ‫﴿ه َو ٱ�ِي خلق�م ّمِن �ف ٖس َ�ٰح َِدة ٖ َو َج َعل مِن َها َز ۡو َج َها ل ِيَ ۡس� َن إ ِ ۡ� َهاۖ فل َّما‬ ‫َ‬ ‫َ َ َّ َ َ َ َ ۡ َ ۡ ً َ ٗ َ َ َّ ۡ‬ ‫َ‬ ‫ت بهِۦ فَلَ َّما ٓ َ� ۡ� َقلَت َّد َع َوا ٱ َّ َ‬ ‫� َر َّ� ُه َما ل� ِ ۡن َءات ۡي َت َنا‬ ‫�غشٮٰها �لت �� خفِيفا �مر ِ ۖ‬ ‫َ ٰ ٗ َّ َ ُ َ َّ َ َّ‬ ‫ل�كِر َ‬ ‫ٰ‬ ‫�ل ِحا �كو�ن مِن ٱ‬ ‫�ن‪] ﴾١٨٩‬اﻷﻋﺮاف‪.[۱۸۹ :‬‬ ‫ِ‬ ‫»او آن ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ را از ﯾﮏ ﺟﻨﺲ آﻓﺮﯾﺪ و ھﻤﺴﺮان ﺷﻤﺎ را از ﺟﻨﺲ ﺷﻤﺎ‬ ‫ﺳﺎﺧﺖ ﺗﺎ ﺷﻮھﺮان در ﮐﻨﺎر ھﻤﺴﺮان ﺑﯿﺎﺳﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺷﻮھﺮان ﺑﺎ ھﻤﺴﺮان‬ ‫آﻣﯿﺰش ﺟﻨﺴﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ھﻤﺴﺮان ﺑﺎر ﺳﺒﮑﯽ )ﺟﻨﯿﻦ( ﺑﺮ ﻣﯽدارﻧﺪ و ﺑﻪ آﺳﺎﻧﯽ ﺑﺎ آن‬ ‫روزﮔﺎر را ﺑﺴﺮ ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ وﻗﺘﯽ ﺑﺎر ﺳﻨﮕﯿﻦ ﻣﯽﺷﻮد آن روز‪ ،‬ﺧﺪا را ﺻﺪا ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و‬

‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬اﮔﺮ ﻓﺮزﻧﺪ ﺳﺎﻟﻢ و ﺻﺎﻟﺤﯽ ﺑﻪ ﻣﺎ ﺑﺪھﯽ ﺳﭙﺎﺳﮕﺰار ﻣﯽﺷﻮﯾﻢ«‪.‬‬ ‫آﻧﭽﻪ ﻧﯿﺰ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در زﻣﯿﻨﻪ ﺗﺮﺑﯿﺖ رواﯾﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺼﺪﯾﻖ ﮐﻨﻨﺪۀ اﯾﻦ‬ ‫ً‬ ‫ﻣﺪﻋﺎﺳﺖ‪» :‬ﻧﻮزاد ﺑﺮ ﻓﻄﺮت ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻪ دﻧﯿﺎ ﻣﯽآﯾﺪ و ﺑﻌﺪا ﭘﺪر و ﻣﺎدرش او را ﯾﮫﻮدی ﯾﺎ‬ ‫ﻧﺼﺮاﻧﯽ ﯾﺎ ﻣﺠﻮﺳﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ« ‪.٢‬‬ ‫دﺧﺘﺮان ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺮ اﺛﺮ ﺗﺮﺑﯿﺖ درﺳﺖ‪ ،‬از ﭘﯿﺸﺘﺎزان ﺗﺼﺪﯾﻖ و اﯾﻤﺎن ﺑﻪ‬ ‫رﺳﺎﻟﺘﺶ ﺑﻮدﻧﺪ و اﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﺧﺎﻧﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ در ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺟﺎﯾﮕﺎه ﻗﺮار داﺷﺖ و وﺿﻌﯿﺖ‬ ‫ﺣﺎﮐﻢ در ﺧﺎﻧﻮاده ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺮای ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از آن ﺟﮫﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ در ﭘﺮﺗﻮ‬ ‫رھﻨﻤﻮدھﺎی آن زﻧﺪﮔﯽ ﺳﻌﺎدﺗﻤﻨﺪاﻧﻪای داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺮای ﻏﯿﺮﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﺧﺪا را ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﻮد ﻣﯽداﻧﻨﺪ و ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﺒﯽ اﯾﻤﺎن دارﻧﺪ‪ ،‬اﻟﮕﻮ و ﻧﻤﻮﻧﮥ‬ ‫‪ -١‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۴۵‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﻤﺮاة ﻓﻲ اﻟﻌﮫﺪ اﻟﻨﺒﻮی‪ ،‬ص ‪.۴۶‬‬

‫‪١٤٦‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﮐﺎﻣﻠﯽ در ﺻﺪاﻗﺖ و راﺳﺘﮕﻮﯾﯽ اﺳﺖ‪ .‬آﻧﭽﻪ در ﻣﻨﮫﺞ اﻟﮫﯽ روﺷﻦ اﺳﺖ اﯾﻨﮑﻪ ﺗﺮﺑﯿﺖ و‬ ‫ﭘﺮورش ﻓﺮد و ﺧﺎﻧﻮاده ﺻﺎﻟﺢ‪ ،‬اوﻟﯿﻦ ﺣﻠﻘﮥ اﺻﻼح و ﺗﺮﺑﯿﺖ اﺳﺖ و ﭘﺲ از آن ﻧﻮﺑﺖ ﺗﺮﺑﯿﺖ‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﯽرﺳﺪ‪ .‬از اﯾﻦ رو اﺳﻼم ﺑﻪ ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻓﺮد اھﻤﯿﺖ وﯾﮋهای ﻗﺎﺋﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ؛ زﯾﺮا او‬ ‫ﺧﺸﺘﯽ ﻣﺤﮑﻢ در ﺑﻨﺎی ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد و ﭼﻮن ﺧﺎﻧﻮاده‪ ،‬ﻓﺮد را از ﺑﺪو ﺗﻮﻟﺪ در‬ ‫ﮐﺎﻧﻮن ﺧﻮد ﻣﯽﭘﺬﯾﺮد و ﻣﺪت درازی از زﻧﺪﮔﯽاش را در آن ﻣﯽﮔﺬراﻧﺪ ﻋﻼوه ﺑﺮ آن ﺗﻤﺎم‬ ‫دوران زﻧﺪﮔﯽ ﻓﺮد را در اﺣﺎﻃﻪ دارد و ﻧﺸﺎﻧﻪھﺎ و وﯾﮋﮔﯽھﺎ و ﺻﻔﺎت و اﺑﻌﺎد ﺷﺨﺼﯿﺘﯽ‬ ‫ﻓﺮد ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ آن ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽﮔﺮدد و واﺳﻄﻪ ﺑﯿﻦ ﻓﺮد و ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﺖ؛ ﭘﺲ ھﺮ ﮔﺎه اﯾﻦ‬ ‫واﺳﻄﻪ‪ ،‬ﺳﺎﻟﻢ و ﻗﻮی ﺑﺎﺷﺪ ھﺮ دو ﺟﻨﺒﻪ‪ ،‬ﻓﺮد و ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﺳﺎﻟﻢ و ﻗﻮی ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ‪.١‬‬ ‫از دﯾﺪﮔﺎه اﺳﻼم‪ ،‬ﺧﺎﻧﻮاده از اھﻤﯿﺘﯽ ﻓﻮق اﻟﻌﺎده ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻣﻌﯿﺎرھﺎ و‬ ‫ﻣﻼﮐﮫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای آن ﻗﺮار داده اﺳﺖ‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ رﺷﺪ و ﺑﻘﺎی آن ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد و آن را ﺑﻪ‬ ‫ﺳﻤﺖ و ﺳﻮﯾﯽ ﺳﻮق ﻣﯽدھﺪ ﮐﻪ ﺣﻠﻘﻪای ﻗﻮی در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺟﺎﻣﻌﻪ و دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ؛‬ ‫ﭼﺮاﮐﻪ ﺗﻼش اﯾﻦ دو ﻧﮫﺎد‪ ،‬اﯾﺠﺎد ﺗﻤﺪن ﺧﺪاﯾﯽ در دﻧﯿﺎ اﺳﺖ ‪.٢‬‬ ‫اﯾﻦ اھﺘﻤﺎم ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮاده از ﮔﺎﻣﮫﺎی ﻧﺨﺴﺖ دﻋﻮت اﺳﻼﻣﯽ آﺷﮑﺎر ﻣﯽﺷﻮد؛ زﯾﺮا ﺗﻘﺪﯾﺮ‬ ‫اﻟﮫﯽ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ اوﻟﯿﻦ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ اﺳﻼم اﯾﻤﺎن آورد‪ ،‬زﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ )ﺧﺪﯾﺠﻪ( ﺗﺎ اﺳﻼم‪،‬‬ ‫از ﺟﺎﯾﮕﺎه زن ﺗﻘﺪﯾﺮ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﺑﯿﺎورد و داﻧﺴﺘﻪ ﺷﻮد ﮐﻪ ﭘﺎﯾﻪھﺎی اﺳﻼم در ﺧﺎﻧﻮاده اﺳﺘﻮار‬ ‫ﻣﯽﮔﺮدد و ﺑﻮدن ﮐﻮدﮐﯽ در ﻣﯿﺎن ﭘﯿﺸﺘﺎزان ﺑﻪ اﺳﻼم ﺑﻪ ﻧﺎم ﻋﻠﯽ اﺷﺎره ﺑﻪ اﯾﻦ دارد ﮐﻪ‬ ‫دﻋﻮت ﺑﻪ ﺷﮑﻮﻓﻪھﺎی ﺟﺪﯾﺪ ﻧﯿﺎز دارد و ﺑﻪ ﻧﺴﻞ ﻧﻮﺑﺎوﮔﺎن اھﻤﯿﺖ ﻣﯽدھﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﭘﯿﻤﻮدن‬ ‫‪٣‬‬ ‫ﻣﺮاﺣﻞ درﺳﺖ ﺑﺮای ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﺳﭙﺲ دوﻟﺖ و ﺑﻌﺪ از آن اﻣﭙﺮاﻃﻮری اﺳﻼﻣﯽ‬ ‫ﻗﺪم ﺑﺮدارد‪ .‬ﺑﺎ ﺗﺄﻣﻞ و ﺗﻔﮑﺮ در اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﮐﻪ ﭘﺲ از ﺑﻌﺜﺖ‪ ،‬اﯾﻦ دﻋﻮت در ﻣﺮاﺣﻞ اوﻟﯿﻪ‬ ‫و ﻧﺨﺴﺖ ﺑﻪ زﻧﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﺪﯾﺠﻪ و ﺑﺮدهای ﭼﻮن زﯾﺪ ﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ و ﮐﻮدﮐﯽ ﭼﻮن ﻋﻠﯽ ﺑﻦ‬ ‫اﺑﯽﻃﺎﻟﺐ و دﯾﮕﺮ ﺧﺎﻧﻮاده ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻋﺮﺿﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺧﻮاھﯿﻢ رﺳﯿﺪ ﮐﻪ‬ ‫دﻋﻮت اﺳﻼﻣﯽ ﺧﻄﺎﺑﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ ھﻤﻪ ﻣﺮدم ﮐﻮﭼﮏ و ﺑﺰرگ‪ ،‬ﻣﺮد و زن‪ ،‬آﻗﺎ و ﺑﺮده؛ ﭘﺲ‬ ‫ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻗﺸﺮھﺎی ﺟﺎﻣﻌﻪ از ﻗﺒﯿﻞ ﻣﺮدان و زﻧﺎن‪ ،‬ﮐﻮدﮐﺎن و ﺑﺮدﮔﺎن ﺑﺎﯾﺪ ﻧﻘﺶ ﺧﻮد را در‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﻦ اﺟﺘﻤﺎع و ﺑﺮﭘﺎﯾﯽ دوﻟﺖ و ﮔﺴﺘﺮش ﺗﻤﺪن اﯾﻔﺎ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ‪.٤‬‬ ‫‪ -١‬دوﻟﺔ اﻟﺮﺳﻮل ﻣﻦ اﻟﺘﮑﻮﯾﻦ ﺣﺘﯽ اﻟﺘﻤﮑﯿﻦ‪ ،‬ﮐﺎﻣﻞ ﺳﻼﻣﻪ‪ ،‬ص ‪.۲۰۸‬‬ ‫‪ -٢‬ھﻤﺎن‪.‬‬ ‫‪ -٣‬اﻻﺧﻮات اﻟﻤﺴﻠﻤﺎت و ﺑﻨﺎء اﻻﺳﺮة اﻟﻤﺴﻠﻤﻪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﻮد اﻟﺠﻮاھﺮی‪ ،‬ص ‪.۷‬‬ ‫‪ -٤‬دوﻟﺔ اﻟﺮﺳﻮل ﻣﻦ اﻟﺘﮑﻮﯾﻦ ﺣﺘﯽ اﻟﺘﻤﮑﯿﻦ‪ ،‬ص ‪.۲۰۸‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫‪١٤٧‬‬

‫‪ -۵‬اﺳﻼم اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻﺪﯾﻖ س‬

‫اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻﺪﯾﻖ از ﻣﯿﺎن ﻣﺮدان آزاد و اﺷﺮاف‪ ،‬ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﮐﺴﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫اﯾﻤﺎن آورد‪ .‬او از ﺻﻤﯿﻤﯽﺗﺮﯾﻦ ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻗﺒﻞ از ﺑﻌﺜﺖ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﻣﻮرد او‬ ‫رﺳﻮل ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪» :‬ھﯿﭻ ﮐﺲ را ﺑﻪ اﺳﻼم ﻓﺮا ﻧﺨﻮاﻧﺪهام ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺘﺮدد‬ ‫ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ و ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ؛ ﺑﻪ ﺟﺰ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﮐﻪ ﭼﻮن او را ﺑﻪ اﺳﻼم دﻋﻮت دادم‪ ،‬ﺑﯽدرﻧﮓ‬ ‫ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ« ‪.١‬‬ ‫اﺑﻮﺑﮑﺮ رﻓﯿﻖ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ و در واﻗﻊ ﯾﮑﯽ از ﺣﺴﻨﺎت آن ﺣﻀﺮت ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽرود‪.‬‬ ‫اﺳﻼم آوردن او‪ ،‬اﺳﻼم آوردن ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ﻧﺒﻮد؛ ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪن او ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﮥ ﻣﺴﻠﻤﺎن‬ ‫ﺷﺪن ﯾﮏ ﻣﻠﺖ ﺑﻮد؛ ﭼﺮاﮐﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ در ﻣﯿﺎن ﻗﺮﯾﺶ از ﺟﺎﯾﮕﺎه ﻣﮫﻤﯽ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد؛‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ اﺑﻦ اﺳﺤﺎق ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪» :‬او ﻣﺮدی دوﺳﺖ داﺷﺘﻨﯽ و ﻧﺮم ﺧﻮ و ﻣﻮرد ﭘﺴﻨﺪ‬ ‫ﻗﺮﯾﺶ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ اﻧﺴﺎب ﻗﺮﯾﺶ ﺑﯿﺶ از ھﻤﻪ آ ﮔﺎھﯽ داﺷﺖ و ﺧﻮب و ﺑﺪ آن را ﻣﯽداﻧﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﭘﯿﺸﻪاش ﺗﺠﺎرت ﺑﻮد و ﺑﻪ اﺧﻼق ﺧﻮب و ﻧﯿﮑﻮﮐﺎری ﺷﮫﺮت داﺷﺖ‪ .‬ﻣﺮدان ﻗﻮﻣﺶ ﻧﺰد او‬ ‫ﻣﯽآﻣﺪﻧﺪ و ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ آ ﮔﺎھﯽ و ﺗﺠﺎرﺗﺶ و ﻣﺠﺎﻟﺴﺖ ﺧﻮش و ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺧﻮﺑﯿﮫﺎی زﯾﺎدی‬ ‫ﮐﻪ داﺷﺖ‪ ،‬او را دوﺳﺖ ﻣﯽداﺷﺘﻨﺪ« ‪.٢‬‬ ‫اﺑﻮﺑﮑﺮ ﮔﻨﺠﯿﻨﻪای از ﮔﻨﺠﯿﻨﻪھﺎی ﺧﺪا ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش ذﺧﯿﺮه ﮐﺮده ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﻣﻮرد او ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪» :‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻣﺖ ﻣﻦ از دﯾﮕﺮان ﻣﮫﺮﺑﺎنﺗﺮ‬ ‫اﺳﺖ«‪ .‬ﻋﻠﻢ اﻧﺴﺎب و ﺗﺎرﯾﺦ از ﻣﮫﻢﺗﺮﯾﻦ داﻧﺶھﺎ ﻧﺰد اﻋﺮاب ﺷﻤﺮده ﻣﯽﺷﺪ و اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﮫﺮه‬ ‫ﻓﺮاواﻧﯽ از اﯾﻦ دو داﻧﺶ داﺷﺖ‪ .‬ﻗﺮﯾﺶ اﻋﺘﺮاف ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﻪ ﻧﺴﺐ ﻗﺮﯾﺶ از‬ ‫ھﻤﻪ آ ﮔﺎهﺗﺮ اﺳﺖ و از ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺟﻨﺒﻪھﺎی ﺗﺎرﯾﺦ ﻗﺮﯾﺶ آ ﮔﺎھﯽ داﺷﺖ‪ .‬ﻃﺒﻘﻪ ﻓﺮھﻨﮕﯽ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﺠﻠﺲ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻣﯽآﻣﺪﻧﺪ ﺗﺎ از داﻧﺶ وی ﺑﮫﺮهﻣﻨﺪ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬آﻧﺎن ﻧﺨﺒﮕﺎن ﻓﮑﺮی و ﻓﺮھﻨﮕﯽ‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ دوﺳﺖ داﺷﺘﻨﺪ اﯾﻦ داﻧﺶھﺎ را از اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻓﺮا ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ﻃﺒﻘﻪ ﮐﺎرﮔﺮ و داﻣﺪار ﻣﮑﻪ‬ ‫ﻧﯿﺰ از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺠﻠﺲ اﺑﻮﺑﮑﺮ آﻣﺪ و ﺷﺪ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ اﺑﻮﺑﮑﺮ اوﻟﯿﻦ ﺗﺎﺟﺮ ﻣﮑﻪ‬ ‫ﻧﺒﻮد‪ ،‬اﻣﺎ از ﻣﻌﺮوفﺗﺮﯾﻦ ﺗﺎﺟﺮان ﻣﮑﻪ ﺑﻮد ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺻﺎﺣﺒﺎن ﻣﻨﺎﻓﻊ و ﻋﻤﻮم ﻣﺮدم ﺑﻪ دﻟﯿﻞ‬ ‫اﺧﻼق ﭘﺴﻨﺪﯾﺪهاش ﻧﺰد او رﻓﺖ و آﻣﺪ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و او ﻣﯿﺰﺑﺎﻧﯽ ﺧﻮشﺧﻮ و ﻣﮫﺮﺑﺎن ﺑﻮد ﮐﻪ‬ ‫از آﻣﺪن ﻣﮫﻤﺎﻧﺎﻧﺶ ﺷﺎد و ﺧﻮﺷﺤﺎل ﻣﯽﺷﺪ و ﺑﺎ آﻧﺎن اﻧﺲ ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﮐﻮﺗﺎه ﺳﺨﻦ اﯾﻨﮑﻪ‬ ‫‪ -١‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﯽ ﺷﮫﺒﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۲۸۴‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﻦ ھﺸﺎم‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۳۷۱‬‬

‫‪١٤٨‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﻃﺒﻘﺎت و ﻗﺸﺮھﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﮑﻪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪای ﺑﺎ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺳﺮ و ﮐﺎر داﺷﺘﻨﺪ و اﯾﺸﺎن از‬ ‫ﻧﻈﺮ ﻋﻠﻤﯽ‪ ،‬ادﺑﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ دارای ﺟﺎﯾﮕﺎه وﯾﮋهای ﺑﻮد ‪ .١‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ وﻗﺘﯽ داﻋﯽ اﺳﻼم‬ ‫ﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺨﺒﮕﺎن ﺟﺎﻣﻌﮥ ﻣﮑﻪ دﻋﻮت او را ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻋﺒﺎرتاﻧﺪ از‪:‬‬ ‫ ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻋﻔﺎن س در ﺳﻦ ﺳﯽ و ﭼﮫﺎر ﺳﺎﻟﮕﯽ‪.‬‬‫ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﻋﻮف س ﻋﻨﻪ در ﺳﯽ ﺳﺎﻟﮕﯽ‪.‬‬‫ ﺳﻌﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ وﻗﺎص س در ھﻔﺪه ﺳﺎﻟﮕﯽ‪.‬‬‫‪ -‬زﺑﯿﺮ ﺑﻦ ﻋﻮام س در دوازده ﺳﺎﻟﮕﯽ‪.‬‬

‫‪ -‬ﻃﻠﺤﻪ ﺑﻦ ﻋﺒﯿﺪاﻟﻠﻪ س در ﺳﯿﺰده ﺳﺎﻟﮕﯽ ‪.٢‬‬

‫اﯾﻦ ﭘﻨﺞ ﻗﮫﺮﻣﺎن‪ ،‬ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﻣﯿﻮهھﺎی درﺧﺖ دﻋﻮت اﺑﻮﺑﮑﺮ س ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ آﻧﺎن را ﺑﻪ‬ ‫اﺳﻼم دﻋﻮت داد و آﻧﮫﺎ دﻋﻮت او را ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻨﺪ و ﯾﮑﯽ ﯾﮑﯽ ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج آﻣﺪﻧﺪ و‬ ‫ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﭘﺎﯾﻪھﺎی دژ دﻋﻮت را ﺗﺸﮑﯿﻞ دادﻧﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻮﺳﻂ اﯾﻦ ﮔﺮوه‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش را‬ ‫ﯾﺎری ﻧﻤﻮد و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آﻧﮫﺎ ﻣﺮدم ﯾﮑﯽ ﭘﺲ از دﯾﮕﺮی ﺑﻪ اﺳﻼم ﮔﺮوﯾﺪﻧﺪ و ھﺮ ﯾﮏ از اﯾﻦ‬ ‫اﻓﺮاد‪ ،‬ﻃﻼﯾﻪ داران دﻋﻮت ﺑﻪ دﯾﻦ ﺧﺪا ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ ﺗﻌﺪادﺷﺎن اﻧﺪک ﺑﻮد وﻟﯽ دژ ﻣﺤﮑﻢ‬ ‫دﻋﻮت و رﺳﺎﻟﺖ اﺳﻼم ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽرﻓﺘﻨﺪ و در ﺗﺎرﯾﺦ اﺳﻼم ﭘﺲ از آﻧﮫﺎ ھﯿﭻ ﮐﺲ ﺑﻪ‬ ‫ﺟﺎﯾﮕﺎه آﻧﮫﺎ دﺳﺖ ﻧﺨﻮاھﺪ ﯾﺎﻓﺖ ‪.٣‬‬ ‫در ﺣﺮﮐﺖ و دﻋﻮت اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﻪ ﺧﺪا‪ ،‬ﺗﺼﻮﯾﺮی از اﯾﻤﺎن ﺑﻪ دﯾﻦ و اﺟﺎﺑﺖ ﺑﻪ ﻧﺪای ﺧﺪا و‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش ﻣﺠﺴﻢ ﻣﯽﺷﻮد؛ ﺗﺼﻮﯾﺮی از اﻧﺴﺎن ﻣﺆﻣﻨﯽ ﮐﻪ ﻟﺤﻈﻪای آرام ﻧﻤﯽﮔﯿﺮد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ‬ ‫آﻧﭽﻪ او ﺑﻪ آن اﯾﻤﺎن دارد‪ ،‬در دﻧﯿﺎ ﻣﺤﻘﻖ ﺷﻮد و ﺣﺮﮐﺘﺶ از روی ﻋﺎﻃﻔﻪ و اﺣﺴﺎﺳﺎت‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺧﯿﻠﯽ زود ﺧﺎﻣﻮش ﺷﻮد و از ﺑﯿﻦ ﺑﺮود؛ ﺑﻠﮑﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ و ﻧﺸﺎط اﺑﻮﺑﮑﺮ و ﺣﻤﺎﺳﻪ‬ ‫و ﺧﺮوش اﯾﻤﺎﻧﯽ او ﺗﺎ دم ﻣﺮگ ھﻤﭽﻨﺎن اداﻣﻪ داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ ﺿﻌﯿﻒ ﺑﺸﻮد و ﯾﺎ‬ ‫ﺧﺴﺘﻪ و ﻧﺎﺗﻮان ﮔﺮدد و از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ اﻓﺮاد دارای ﻣﻘﺎم و ﺟﺎﯾﮕﺎه اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬اﺛﺮ ﺑﺰرﮔﯽ در‬ ‫ﺑﺪﺳﺖ آوردن ﯾﺎر و اﻧﺼﺎر ﺑﺮای دﻋﻮت دارﻧﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻣﺜﺒﺖ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﺮای اﺳﻼم‬ ‫ﺑﯿﺸﺘﺮ از دﯾﮕﺮان ﺑﻮده اﺳﺖ ‪.٤‬‬ ‫‪ -١‬اﻟﺘﺮﺑﯿﺔ اﻟﻘﯿﺎدﯾﻪ‪ ،‬ﻏﻀﺒﺎن‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۱۱۵‬‬ ‫‪ -٢‬ھﻤﺎن‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۱۱۶‬‬ ‫‪ -٣‬ﻣﺤﻤﺪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ‪ ،‬ﻋﺮﺟﻮن‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۵۳۳‬‬ ‫‪ -٤‬اﻟﻮﺣﯽ و ﺗﺒﻠﯿﻎ اﻟﺮﺳﺎﻟﻪ‪ ،‬ﯾﺤﯿﯽ اﻟﯿﺤﯿﯽ‪ ،‬ص ‪.۶۲‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫‪١٤٩‬‬

‫ھﻤﺮاھﯽ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و ﻣﺤﺒﺘﺶ ﮐﻪ ﺗﺎ ﻗﺒﻞ از ﺑﻌﺜﺖ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﺑﺮاﺳﺎس رواﺑﻂ‬ ‫ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪی و اﺧﻼﻗﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﺑﻌﺜﺖ ﺑﻪ ﻣﺤﺒﺘﯽ ﺑﺮاﺳﺎس اﯾﻤﺎن و ھﻤﮑﺎری در اﻣﺮ‬ ‫دﻋﻮت ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﺪ و ﻋﻼوه ﺑﺮ آﻧﮑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ دارای روﺣﯿﻪ ﻗﻮی و ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺑﻠﻨﺪ در ﭘﯿﺸﮕﺎه‬ ‫ﺧﺪا و ﻣﺮدم ﺑﻮد‪ ،‬از ﻣﻨﺰﻟﺖ اﺑﻮﺑﮑﺮ و آﺷﻨﺎﯾﯽ او ﺑﺎ ﻣﺮدم در دﻋﻮت ﺧﻮد اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد ‪.١‬‬ ‫]دﻋﻮت ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭘﻨﮫﺎﻧﯽ و ﻓﺮدی ﺑﺮاﺳﺎس ﮔﺰﯾﻨﺶ و اﻧﺘﺨﺎب ﻋﻨﺎﺻﺮی ﮐﻪ ﺷﺎﯾﺴﺘﮕﯽ آن‬ ‫را داﺷﺖ ﮐﻪ ﮔﺮوه ﻣﺆﻣﻨﺎن از آن ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﻮد‪ ،‬اداﻣﻪ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﮔﺮوھﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ زودی ﺑﺮای‬ ‫اﻗﺎﻣﻪ دوﻟﺖ اﺳﻼم و دﻋﻮت ﻣﺮدم ﺑﻪ ﺳﻮی ﭘﺮوردﮔﺎر ﺑﺎﯾﺪ ﮐﻮﺷﺶ ﻣﯽﮐﺮد و دوﻟﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫زودی ﺗﻤﺪﻧﯽ اﻟﮫﯽ و ﺑﯽﻣﺎﻧﻨﺪ اراﺋﻪ ﻣﯽداد‪.‬‬ ‫‪ -۶‬ﻣﺮﺣﻠﻪ دوم‬ ‫ﺑﻌﺪ از اﺳﻼم آوردن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺻﺪر اﺳﻼم‪ ،‬اوﻟﯿﻦ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﻣﺮﺣﻠﻪ دوم اﯾﻤﺎن‬

‫آوردﻧﺪ‪ ،‬ﻋﺒﺎرت ﺑﻮدﻧﺪ از‪ :‬اﺑﻮﻋﺒﯿﺪة ﺑﻦ ﺟﺮاح‪ ،‬اﺑﻮﺳﻠﻤﻪ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻻﺳﺪ ﺑﻦ ﻣﺨﺰوم‬ ‫ﺑﻦ ﻣﺮه ﭘﺴﺮ ﻋﻤﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ )ﺑﺮه دﺧﺘﺮ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ‪ ،(...‬ارﻗﻢ ﺑﻦ اﺑﯽ اﻻرﻗﻢ ﻣﺨﺰوﻣﯽ‪،‬‬ ‫ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻣﻈﻌﻮن ﺟﻤﺤﯽ‪ ،‬ﻋﺒﯿﺪه ﺑﻦ ﺣﺎرث ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ‪ ،‬ﺳﻌﯿﺪ ﺑﻦ زﯾﺪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ‬ ‫ﻧﻔﯿﻞ‪ ،‬ﻗﺪاﻣﻪ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻗﺼﯽ‪ ،‬ﻓﺎﻃﻤﻪ ﺑﻨﺖ ﺧﻄﺎب )ﺧﻮاھﺮ ﻋﻤﺮﺑﻦ ﺧﻄﺎب(‪ ،‬اﺳﻤﺎء‬ ‫دﺧﺘﺮ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻﺪﯾﻖ و ﺧﺒﺎب ﺑﻦ ارت ھﻢ ﭘﯿﻤﺎن ﺑﻨﻮ زھﺮه ‪.٢‬‬ ‫‪ -۷‬ﻣﺮﺣﻠﮥ ﺳﻮم‬ ‫در ﻣﺮﺣﻠﮥ ﺳﻮم‪ ،‬ﻋﻤﯿﺮ ﺑﻦ اﺑﯽ وﻗﺎص ﺑﺮادر ﺳﻌﺪ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد‪ ،‬اﺑﻦ اﻟﺤﺎرث ﺑﻦ‬

‫ﺷﻤﺦ ﺑﻦ ﻣﺨﺰوم ﺑﻦ ھﺬﯾﻞ‪ ،‬ﻣﺴﻌﻮد ﺑﻦ اﻟﻘﺎری ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺴﻌﻮد ﺑﻦ رﺑﯿﻌﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو و اﺑﻦ‬ ‫ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰی ﺑﻦ ﺣﻤﺎﻟﻪ اﺳﻼم آوردﻧﺪ و ﺳﻠﯿﻂ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو و ﺑﺮادرش ﺣﺎﻃﺐ ﺑﻦ‬ ‫ﻋﻤﺮو و ﻋﯿﺎش ﺑﻦ اﺑﯽ رﺑﯿﻌﻪ و زﻧﺶ اﺳﻤﺎء ﺑﻨﺖ ﺳﻼﻣﻪ و ﺧﻨﯿﺲ ﺑﻦ ﺣﺬاﻓﻪ اﻟﺴﮫﻤﯽ و‬ ‫ﻋﺎﻣﺮ ﺑﻦ رﺑﯿﻌﻪ ھﻢ ﭘﯿﻤﺎن آل ﺧﻄﺎب و ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﺟﺤﺶ و ﺑﺮادرش اﺣﻤﺪ و ﺟﻌﻔﺮ ﺑﻦ‬ ‫اﺑﯽ ﻃﺎﻟﺐ و زﻧﺶ اﺳﻤﺎء ﺑﻨﺖ ﻋﻤﯿﺲ و ﺣﺎﻃﺐ ﺑﻦ ﺣﺎرث و زﻧﺶ ﻓﺎﻃﻤﻪ ﺑﻨﺖ ﻣﺠﻠﻞ و‬ ‫ﺑﺮادرش ﺧﻄﺎب ﺑﻦ ﺣﺎرث و زﻧﺶ ﻓﮑﯿﮫﻪ ﺑﻨﺖ ﯾﺴﺎر و ﺑﺮادرﺷﺎن ﻣﻌﻤﺮ ﺑﻦ ﺣﺎرث و ﺳﺎﺋﺐ‬ ‫ﺑﻦ ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻣﻈﻌﻮن و ﻣﻄﻠﺐ ﺑﻦ ازھﺮ و زﻧﺶ رﻣﻠﻪ ﺑﻨﺖ اﺑﯽ ﻋﻮف و ﻧﺤﺎم ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ‬

‫‪ -١‬ﺧﺎﺗﻢ اﻟﻨﺒﯿﯿﻦ‪ ،‬اﺑﯽ زھﺮه‪ ،‬ص ‪.۳۹۸‬‬ ‫‪ -٢‬دوﻟﺔ اﻟﺮﺳﻮل ﻣﻦ اﻟﺘﮑﻮﯾﻦ اﻟﯽ اﻟﺘﻤﮑﯿﻦ‪ ،‬ص ‪.۲۱۲‬‬

‫‪١٥٠‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﺑﻦ اﺳﯿﺪ و ﻋﺎﻣﺮ ﺑﻦ ﻓﮫﯿﺮ ﻏﻼم آزاد ﺷﺪه اﺑﻮﺑﮑﺮ و ﻓﮫﯿﺮه و ﻣﺎدرش‪ ،‬ﮐﻪ ﻏﻼم ﻃﻔﯿﻞ ﺑﻦ‬ ‫ﺣﺎرث ﺑﻦ ﺳﺨﺒﺮه ﺑﻮد و ﺗﻮﺳﻂ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻﺪﯾﻖ ﺧﺮﯾﺪاری و آزاد ﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬و ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ ﺳﻌﯿﺪ‬ ‫ﺑﻦ ﻋﺎص ﺑﻦ اﻣﯿﻪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ ﺷﻤﺲ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ ﻣﻨﺎف ﺑﻦ ﻗﺼﯽ و زﻧﺶ اﻣﯿﻨﻪ ﺑﻨﺖ ﺧﻠﻒ و اﺑﻮ‬ ‫ﺣﺬﯾﻔﻪ ﺑﻦ ﻋﺘﺒﻪ ﺑﻦ رﺑﯿﻌﻪ ﺑﻦ ﺷﻤﺲ و واﻗﺪﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ ﻣﻨﺎف و ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ ﻋﺎﻣﺮ و‬ ‫ﻋﺎﻗﻞ و اﯾﺎس ﻓﺮزﻧﺪان ﺑﮑﯿﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪﯾﺎ ﻟﯿﻞ و ﻋﻤﺎر ﺑﻦ ﯾﺎﺳﺮ ھﻢ ﭘﯿﻤﺎن ﻣﺨﺰوم ﺑﻦ ﯾﻘﻈﻪ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﻪ ﻗﻮل اﺑﻦ ھﺸﺎم ﻋﻨﺴﯽ و از ﻗﺒﯿﻠﻪ ﻣﺬﺣﺞ ﺑﻮده اﺳﺖ و ﺻﮫﯿﺐ ﺑﻦ ﺳﻨﺎن ﮐﻪ از روﻣﯽھﺎ‬ ‫ﭘﯿﺶ از ھﻤﻪ اﺳﻼم آورد و از ﺟﻤﻠﻪ ﭘﯿﺸﮕﺎﻣﺎن اﺳﻼم اﺑﻮذر ﻏﻔﺎری و ﺑﺮادرش اﻧﯿﺲ و‬ ‫ﻣﺎدرش ﺑﻮدﻧﺪ ‪.١‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﻼل ﺑﻦ رﺑﺎح ﺣﺒﺸﯽ از ﭘﯿﺸﮕﺎﻣﺎن ﺑﻮد و ﺳﺎﯾﺮ ﭘﯿﺸﮕﺎﻣﺎن اﺳﻼم‪ ،‬ھﻤﻪ از‬ ‫ﺗﯿﺮهھﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻗﺮﯾﺶ ﺑﻮدﻧﺪ و اﺑﻦ ھﺸﺎم آﻧﮫﺎ را ﺑﯿﺶ از ﭼﮫﻞ ﻧﻔﺮ ﺑﺮ ﺷﻤﺮده اﺳﺖ ‪.٢‬‬ ‫اﺑﻦ اﺳﺤﺎق ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺳﭙﺲ زﻧﺎن و ﻣﺮدان‪ ،‬ﯾﮑﯽ ﭘﺲ از دﯾﮕﺮی ﺑﻪ اﺳﻼم ﮔﺮوﯾﺪﻧﺪ ﺗﺎ‬ ‫اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺒﺮ اﺳﻼم ھﻤﻪ ﺟﺎی ﻣﮑﻪ را ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺖ و از آن ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﺪ ‪.٣‬‬ ‫ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ اﺳﻼم ﮔﺮوﯾﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ‬ ‫ﻣﯽرﺳﯿﻢ ﮐﻪ آﻧﺎن‪ ،‬از ﻣﻨﺘﺨﺒﺎن ﻗﺒﺎﯾﻞ ﺧﻮد ﺑﻮدهاﻧﺪ و آن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ دﺷﻤﻨﺎن اﺳﻼم واﻧﻤﻮد‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺸﺘﺎزان اﺳﻼم‪ ،‬از ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪﮔﺎن و ﺑﺮدﮔﺎن ﺑﻮدهاﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺑﺎ‬ ‫ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ اﺳﻼم‪ ،‬آزادی ﺧﻮد را ﺑﺎز ﯾﺎﺑﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺮی ﻧﺎدرﺳﺖ اﺳﺖ و ﻧﯿﺰ ﺑﺮﺧﯽ از ﺳﯿﺮه ﻧﮕﺎران‬ ‫وﻗﺘﯽ ﮐﻪ از ﭘﯿﺸﮕﺎﻣﺎن اﺳﻼم ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺮﺗﮑﺐ اﯾﻦ اﺷﺘﺒﺎه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﯾﮑﯽ‬ ‫از آﻧﺎن در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ‪ :‬ﺳﯿﺮه ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ اﺳﻼم را‬ ‫ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮﺷﺎن از ﻓﻘﺮا و ﺿﻌﯿﻔﺎن و ﺑﺮدﮔﺎن ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﺣﮑﻤﺖ اﯾﻦ ﭼﯿﺴﺖ؟ ‪.«٤‬‬ ‫ﺳﭙﺲ ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ‪» :‬ﺑﻌﺪ از ﮔﺬﺷﺖ ﺳﻪ ﺳﺎل از دﻋﻮت‪ ،‬ﺣﺎﺻﻞ ﺗﻼش آن ﭼﮫﻞ ﻣﺮد و زن‬ ‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮﺷﺎن از ﻓﻘﺮا و ﻣﺴﺘﻀﻌﻔﯿﻦ و ﺑﺮدﮔﺎن آزاد ﺷﺪه ﯾﺎ ﺑﺮدﮔﺎن ﻏﯿﺮآزاد ﺷﺪه‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ و در ﭘﯿﺸﺎﭘﯿﺶ آﻧﮫﺎ ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ از ﻋﺠﻢھﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺻﮫﯿﺐ روﻣﯽ و ﺑﻼل ﺣﺒﺸﯽ ﻗﺮار‬ ‫داﺷﺘﻨﺪ« ‪.٥‬‬ ‫‪ -١‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﯽ ﺷﮫﺒﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۲۸۷‬‬ ‫‪ -٢‬ﺳﯿﺮه اﺑﻦ ھﺸﺎم‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪ ۲۴۵‬ﺗﺎ ‪.۲۶۲‬‬ ‫‪ -٣‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۲۶۲‬‬ ‫‪ -٤‬ﻓﻘﻪ اﻟﺴﯿﺮة‪ ،‬ﺑﻮﻃﯽ‪ ،‬ص ‪.۷۷‬‬ ‫‪ -٥‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۷۹‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫‪١٥١‬‬

‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪاﻧﺪ‪» :‬ﮔﺮوھﯽ از ﻣﺮدان ﺿﻌﯿﻒ و زﻧﺎن و ﺑﺮدﮔﺎن آزاد ﺷﺪه ﺑﻪ او اﯾﻤﺎن‬ ‫آوردﻧﺪ« ‪.١‬‬ ‫ﭘﮋوھﺶ دﻗﯿﻖ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ﻓﻘﺮا و ﻣﺴﺘﻀﻌﻔﺎن و ﺑﺮدﮔﺎن آزاد ﺷﺪه و‬ ‫ﺑﺮدﮔﺎن در ﻗﯿﺪ ﺑﺮدﮔﯽ و ﺗﻌﺪادی از ﻋﺠﻤﮫﺎ ﺳﯿﺰده ﻧﻔﺮ ﺑﻮدﻧﺪ و اﯾﻦ ﺗﻌﺪاد ﺷﻤﺎر ﮐﻠﯽ‬ ‫ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ اﺳﻼم آوردهاﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻧﻤﯽداد‪ .‬آﻧﮫﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن آوردﻧﺪ ھﯿﭻ ﮐﺪام اﻧﮕﯿﺰۀ‬ ‫دﻧﯿﻮی ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ؛ ﭼﺮاﮐﻪ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ اﺳﻼم ﺑﺮای آﻧﮫﺎ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ از دﺳﺖ دادن ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﺎدی‬ ‫ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽرﻓﺖ‪ .‬آﻧﮫﺎ اﺳﻼم را ﺑﻪ دﻻﯾﻞ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ؛ ﭼﺮاﮐﻪ آﻧﮫﺎ اﺳﻼم را‬ ‫ﺣﻖ ﻣﻄﻠﻖ ﻣﯽﭘﻨﺪاﺷﺘﻨﺪ و درﺻﺪد ﺧﺸﻨﻮدی ﺧﺪاوﻧﺪ و ﯾﺎری رﺳﺎﻧﺪن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش ﺑﻮدﻧﺪ و‬ ‫ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ در ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ اﯾﻦ ﺣﻖ‪ ،‬ﺑﺮده و ﻓﻘﯿﺮ و ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ ﺑﺎ ھﻢ ﻓﺮﻗﯽ ﻧﺪارﻧﺪ و اﺑﻮﺑﮑﺮ‬ ‫و ﺑﻼل و ﻋﺜﻤﺎن و ﺻﮫﯿﺐش در ﮐﻨﺎر ھﻢ و ﺑﺎ ھﻢ ﻗﺮار دارﻧﺪ ‪.٢‬‬ ‫اﺳﺘﺎد ﺻﺎﻟﺢ ﺷﺎﻣﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺎ ﻣﻨﮑﺮ وﺟﻮد ﺿﻌﯿﻔﺎن و ﺑﺮدﮔﺎن در ﻣﯿﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬ ‫ﺻﺪر اﺳﻼم ﻧﯿﺴﺘﯿﻢ‪ ،‬اﻣﺎ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﮐﻪ آﻧﮫﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﺗﻌﺪاد ﭘﯿﺸﮕﺎﻣﺎن را ﺗﺸﮑﯿﻞ‬ ‫ﻣﯽدادهاﻧﺪ‪ ،‬ﺻﺤﺖ ﻧﺪارد و اﮔﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽﺑﻮد‪ ،‬ﭘﺲ دﻋﻮت اﺳﻼم دﻋﻮﺗﯽ ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ‬ ‫در آن ﺿﻌﯿﻔﺎن و ﺑﺮدﮔﺎن ﺑﺮ ﺿﺪ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪان و ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪان ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺎﯾﺮﺣﺮﮐﺖھﺎﯾﯽ ﮐﻪ از‬ ‫درون رھﺒﺮی ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻗﯿﺎم ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اوﻟﯿﻪ از اﻣﺘﯿﺎزات ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ‬ ‫ﺑﻪ ﺷﺪت ﻣﺘﻨﻔﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬آﻧﮫﺎ ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺎس اﺳﻼم را ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ھﻢ ﺑﺮادر و در زﯾﺮ‬ ‫ﭘﺮﭼﻢ واﺣﺪ ﻗﺮار ﮔﯿﺮﻧﺪ و اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﻗﻮت دﻋﻮت اﺳﻼم اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺪهای از‬ ‫اﺷﺮاف ﻗﻮم ﺑﻪ آن ﮔﺮوﯾﺪﻧﺪ و در راه آن‪ ،‬ﻣﺼﺎﯾﺐ و ھﺘﮏ ﺣﺮﻣﺖھﺎ را ﻣﺘﺤﻤﻞ ﺷﺪﻧﺪ؛‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ﭼﯿﺰی ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﺑﺮای آﻧﮫﺎ اﺻﻼ اﺗﻔﺎق ﻧﯿﻔﺘﺎده ﺑﻮد ‪.٣‬‬ ‫اﺳﻼم در وﺟﻮدھﺎی ﭘﺎﮐﯿﺰه و ﻋﻘﻞھﺎی روﺷﻦ و دﻟﮫﺎی ﭘﺎﮐﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ آن را ﺑﺮای‬ ‫ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ اﺳﻼم آﻣﺎده ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ﺟﺎی ﮔﺮﻓﺖ و ﺻﺤﺖ اﯾﻦ ادﻋﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻗﺒﻞ از ھﻤﻪ‪ ،‬اﺑﺘﺪا‬ ‫ﺧﺪﯾﺠﻪ و اﺑﻮﺑﮑﺮ و ﻋﻠﯽ و ﻋﺜﻤﺎن و زﺑﯿﺮ و ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ و ﻃﻠﺤﻪ و اﺑﻮﻋﺒﯿﺪه و اﺑﻮﺳﻠﻤﻪ و‬ ‫ارﻗﻢ و ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻣﻈﻌﻮن و ﺳﻌﯿﺪ ﺑﻦ زﯾﺪ و ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﺟﺤﺶ و ﺟﻌﻔﺮ و ﺳﻌﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ‬ ‫وﻗﺎص و ﻓﺎﻃﻤﻪ ﺑﻨﺖ اﻟﺨﻄﺎب و ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ ﺳﻌﯿﺪ و اﺑﻮﺣﺬﯾﻔﻪ ﺑﻦ ﻋﺘﺒﻪ و دﯾﮕﺮان اﺳﻼم‬

‫‪ -١‬ﺣﺪاﺋﻖ اﻻﻧﻮار و ﻣﻄﺎﻟﻊ اﻻﺳﺮار‪ ،‬اﺑﻦ اﻟﺮﺑﯿﻊ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۳۰۱‬‬ ‫‪ -٢‬ﻣﻌﯿﻦ اﻟﺴﯿﺮة‪ ،‬ﺻﺎﻟﺢ اﻟﺸﺎﻣﯽ‪ ،‬ص ‪.۴۰‬‬ ‫‪ -٣‬ھﻤﺎن‪.‬‬

‫‪١٥٢‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫آوردﻧﺪ و اﯾﻨﮫﺎ ھﻤﻪ از ﺳﺮداران و اﺷﺮاف ﻗﺒﺎﯾﻞ ﺧﻮد ﺑﻮدﻧﺪ ‪.١‬‬ ‫ﺧﺴﺘﮕﯽ ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ ﺑﻮدن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم س در دﻋﻮت‬

‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺎ ﻣﺤﻮر ﻗﺮار دادن ﺷﻤﺎری از ﭘﯿﺮوان و ﯾﺎران و ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان و‬

‫دوﺳﺘﺎﻧﺶ ﺑﻪ دﻋﻮت ﭘﻨﮫﺎﻧﯽاش اداﻣﻪ داد‪ .‬در اﯾﻦ دوران‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان اﮐﺮم ج ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ‬ ‫ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﻮد دﻋﻮت او را ﻟﺒﯿﮏ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬آﻧﮫﺎ را ﺑﻪ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ اﺳﻼم دﻋﻮت ﻣﯽداد و ﺑﺪﯾﻦ‬ ‫ﺗﺮﺗﯿﺐ روز ﺑﻪ روز ﺑﺮ ﺗﻌﺪاد ﭘﯿﺮواﻧﺶ اﻓﺰوده ﻣﯽﮔﺮدﯾﺪ و اﯾﻨﮫﺎ ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ﮐﻤﮏ و ﯾﺎور ﺑﺮای‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﮔﺴﺘﺮش داﯾﺮۀ دﻋﻮت ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭘﻨﮫﺎﻧﯽ ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ و اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪای ﺳﺨﺖ‬ ‫و دﺷﻮار در ﺣﯿﺎت دﻋﻮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻮد‪ .‬دﻋﻮت اﻓﺮادی ﺧﺎص در اﯾﻦ دوران‪ ،‬ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ‬ ‫وﺿﻌﯿﺖ ﻧﺎﻣﻄﻠﻮب رﺷﺪ دﻋﻮت ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﯽآﻣﺪ؛ ﭘﺲ داﻋﯿﺎن در ﻣﺴﯿﺮ دﻋﻮت ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ دور‬ ‫ﻣﺎﻧﺪن از آزار و اذﯾﺖ ﮐﻔﺎر ھﻢ ﻣﯽﺑﺎﯾﺴﺖ ﺟﺎﻧﺐ اﺣﺘﯿﺎط را رﻋﺎﯾﺖ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ھﻢ آﺷﻨﺎﯾﯽ‬ ‫ﮐﺎﻣﻠﯽ از ﮐﺴﯽ ﮐﻪ او را ﺑﻪ اﺳﻼم دﻋﻮت ﻣﯽدادﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽداﺷﺘﻨﺪ؛ زﯾﺮا ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن‬ ‫ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ و ﻗﺮآن ﺗﻼوت ﻣﯽﮐﺮد و آﻧﮫﺎ ﻗﺎدر ﺑﻪ اﻧﺠﺎم اﯾﻦ اﻋﻤﺎل در اﻧﻈﺎر‬ ‫ﻣﺮدم ﻧﺒﻮدﻧﺪ؛ از اﯾﻦ رو وﻗﺘﯽ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ درهھﺎ و ﮐﻮھﮫﺎ ﭘﻨﺎه ﻣﯽﺑﺮدﻧﺪ ‪.٢‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻧﯿﺰ ﺑﺮای ﭘﯿﺸﺒﺮد دﻋﻮت ﻧﮑﺎت زﯾﺮا رﻋﺎﯾﺖ ﻣﯽﻧﻤﻮد‪:‬‬ ‫‪ -۱‬ﺗﺪاﺑﯿﺮ اﻣﻨﯿﺘﯽ‬ ‫ﺳﺮی ﺑﻮدن و ﭘﻨﮫﺎن ﮐﺎری دﻋﻮت از ﻧﺸﺎﻧﻪھﺎی ﺑﺎرز اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽآﯾﺪ‪ .‬ﺣﺘﯽ‬

‫از ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان ﻧﺰدﯾﮏ ﺧﻮد آن را ﭘﻨﮫﺎن ﻣﯽﻧﻤﻮدﻧﺪ و رﺳﻮل اﻟﻠﻪ از ﺑﺮﺧﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎنھﺎ‬ ‫دﺳﺘﻪھﺎﯾﯽ درﺳﺖ ﻣﯽﮐﺮد ﮐﻪ اﯾﻦ دﺳﺘﻪھﺎ ﺑﺮای آﻣﺎدﮔﯽ و ﺗﻤﺮﯾﻦ اﺳﻼم‪ ،‬ﭘﻨﮫﺎن‬ ‫ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﭘﻨﮫﺎن ﺷﺪن آﻧﺎن از روی ﺗﺮس و ﺑﺰدﻟﯽ و ﺧﻮاری ﻧﺒﻮد؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ‬ ‫آﻧﭽﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﻟﮫﯽ اﻗﺘﻀﺎ ﻣﯽﮐﺮد ﭘﻨﮫﺎن ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﯾﺎراﻧﺶ را در ﻗﺎﻟﺐ‬ ‫دﺳﺘﻪھﺎی ﮐﻮﭼﮑﯽ ﺳﺎﻣﺎن ﻣﯽداد‪ .‬ﭘﺲ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ و دو ﻧﻔﺮ وﻗﺘﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ ﻧﺰد‬ ‫ﻓﺮدی ﮐﻪ ﻗﺪرت و ﺛﺮوت ﺑﯿﺸﺘﺮی داﺷﺖ ﺟﻤﻊ ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ و ﺑﺎ او ھﻤﺮاه ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ و ﻣﺨﺎرج‬ ‫او ﻧﯿﺰ از آﻧﺠﺎ ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﯽﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ﺣﻠﻘﻪھﺎﯾﯽ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽدادﻧﺪ ﮐﻪ در آن ھﺮ ﮐﺲ ﭼﯿﺰی از‬ ‫ﻗﺮآن را ﺣﻔﻆ داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺣﻔﻆ ﻧﮑﺮده ﺑﻮد ﻣﯽآﻣﻮﺧﺖ‪.‬‬ ‫‪ -١‬ھﻤﺎن‪.‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﻐﺮﺑﺎء اﻻوﻟﻮن‪ ،‬ﺳﻠﻤﺎن اﻟﻌﻮده‪.‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫‪١٥٣‬‬

‫روش و ﺷﯿﻮهای ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﺗﺮﺑﯿﺖ ﭘﯿﺮواﻧﺶ در ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد از ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ‬ ‫ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ ﺗﺮﺑﯿﺖ ھﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ ﯾﺎراﻧﺶ ﻣﯽﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬آﻧﮫﺎ در‬ ‫زﻣﯿﻨﻪ ﻋﻘﺎﯾﺪ‪ ،‬ﻋﺒﺎدات‪ ،‬اﺧﻼق و ﺗﻼش ﺑﺮای ﺣﻔﻆ اﻣﻨﯿﺖ ﺧﻮد‪ ،‬ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬در‬ ‫ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ آﯾﻪھﺎﯾﯽ را ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ ﮐﻪ از اﺗﺨﺎذ ﺗﺪاﺑﯿﺮ اﻣﻨﯿﺘﯽ‪ ،‬ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ؛ زﯾﺮا از اھﺪاف‬ ‫ﻣﮫﻢ دﻋﻮت اﺳﻼﻣﯽ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻤﺎم اﻓﺮاد ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺣﺴﺎس اﻣﻨﯿﺖ ﮐﻨﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﺻﻒ‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎن ﯾﺎﻓﺘﻪای ﮐﻪ از اﺳﻼم دﻓﺎع ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺑﺮای ﺣﺎﮐﻢ ﮐﺮدن آن در ﺟﮫﺎن ﺗﻼش‬ ‫ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ اﯾﻦ اﺣﺴﺎس را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اوﻟﯿﻦ اﻗﺪاﻣﮫﺎی ﮔﺴﺘﺮده ﺑﺮای ﺑﺮﻗﺮاری‬ ‫اﻣﻨﯿﺖ در ﻣﮑﻪ ﮔﺰارده ﺷﺪ و ﺑﺎ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﯾﺎﻓﺘﻦ دﻋﻮت و رﺳﯿﺪن آن ﺑﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ‪ ،‬اﯾﻦ اﻣﻨﯿﺖ‬ ‫ﺗﻮﺳﻌﻪ ﯾﺎﻓﺖ و از آﯾﻪھﺎی ﻣﮑﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻔﮫﻮم اﺷﺎره ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻪ اﻟﮫﯽ اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ُ ُ َ َ‬ ‫َّ َّ ُ َ‬ ‫َ َ َْۡ َ ْ‬ ‫ْ‬ ‫� ٱ ۡذ َه ُبوا ْ َ� َت َ‬ ‫﴿ َ� ٰ َب َّ‬ ‫�ٔ ُسوا ِمن َّر ۡو ِح ٱ�ِۖ إِنهۥ �‬ ‫وسف َوأخِيهِ و� تا‬ ‫ح َّس ُسوا مِن ي‬ ‫ِ‬ ‫َّ ۡ ِ َّ َّ ۡ َ ۡ ُ ۡ َ ٰ ُ َ‬ ‫َْۡ َ‬ ‫يا�ٔ ُس مِن روح ٱ� ِ إِ� ٱلقوم ٱل�فِرون‪] ﴾٨٧‬ﯾﻮﺳﻒ‪.[۸۷ :‬‬ ‫»ای ﻓﺮزﻧﺪاﻧﻢ! ﺑﺮوﯾﺪ و ﺑﻪ ﺟﺴﺘﺠﻮی ﯾﻮﺳﻒ و ﺑﺮادرش ﺑﭙﺮدازﯾﺪ واز رﺣﻤﺖ ﺧﺪا ﻧﺎاﻣﯿﺪ‬ ‫ﻣﺒﺎﺷﯿﺪ؛ ﭼﺮاﮐﻪ از رﺣﻤﺖ ﺧﺪا ﻧﺎاﻣﯿﺪ ﻧﻤﯽﺷﻮﻧﺪ ﻣﮕﺮ ﮐﺎﻓﺮان«‪.‬‬ ‫از اﯾﻦ آﯾﻪ‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺘﺪﻻل ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﯾﻌﻘﻮب از ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ ﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻪ درﺻﺪد‬ ‫ﺟﺴﺘﺠﻮی ﯾﻮﺳﻒ و ﺑﺮادرش ﺑﺮآﯾﻨﺪ و از اﯾﻦ آﯾﻪ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ﯾﮑﯽ از‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﺧﺪا‪ ،‬ﺟﻤﻊآوری اﻃﻼﻋﺎت از دﯾﮕﺮان را درﺳﺖ داﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺟﻤﻊآوری‬ ‫ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت از ﻋﻨﺎﺻﺮ اﺳﺎﺳﯽ در داﻧﺶ اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ ﺷﻤﺮده ﻣﯽﺷﻮد و ﯾﻌﻘﻮب ﺑﺮاﺻﻞ‬ ‫ﺟﻤﻊآوری اﻃﻼﻋﺎت ﺗﺄﮐﯿﺪ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ �َ ﴿ :‬يَا ْ ۡ َ‬ ‫�ٔ ُس﴾ ]ﯾﻮﺳﻒ‪» .[٨٧ :‬ﻧﺎاﻣﯿﺪ‬

‫ﻧﺸﻮﯾﺪ«‪ .‬ﺷﮑﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ اﺻﺤﺎب ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﺟﻤﻊآوری اﻃﻼﻋﺎت در ﻣﻮرد ﮐﺴﯽ‬ ‫ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ او را ﺑﻪ اﺳﻼم دﻋﻮت دھﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻮﺗﺎھﯽ ﻧﻤﯽﮐﺮدﻧﺪ و رھﺒﺮی اﯾﻦ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺑﺮ‬

‫ﻋﮫﺪۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻮد ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج دﺳﺘﮕﺎه اﻣﻨﯿﺘﯽ ﮔﺴﺘﺮدهای ﺗﺮﺗﯿﺐ داد ﮐﻪ‬ ‫ﺑﻪ ارﺗﺒﺎط ﻣﻨﻈﻢ ﺑﯿﻦ رھﺒﺮی و ﻧﯿﺮوھﺎ ﻣﯽﭘﺮداﺧﺖ ﺗﺎ اﺻﻞ ﭘﻨﮫﺎن ﮐﺎری را ﺗﻀﻤﯿﻦ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬ ‫در اﯾﻦ ﻣﻮرد در آﯾﻪھﺎی ﻣﮑﯽ ﻗﺮآن آﻣﺪه اﺳﺖ‪:‬‬ ‫َ ُ ُ َ ُ ۡ َ َ ۡ ُ ُ َ َ َ َّ ۡ َ َ َۡ‬ ‫ََ َ ۡ ُۡ‬ ‫ُ ّ ََ ُ َ ۡ‬ ‫ن‬ ‫ج‬ ‫ن‬ ‫ع‬ ‫ۦ‬ ‫�‬ ‫ب‬ ‫�‬ ‫ه‬ ‫ي‬ ‫ص‬ ‫ق‬ ‫ه‬ ‫ب‬ ‫ت‬ ‫ِۦ‬ ‫ه‬ ‫ت‬ ‫خ‬ ‫﴿وقالت ِ�‬ ‫ب وهم � �شعرون‪١١‬وحرمنا عليهِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫�‬ ‫ِ‬ ‫ٖ‬ ‫َ ۡ ُ َ َ َ ۡ َ ۡ َ ُ ُّ ُ ۡ َ َ ٰٓ َ ۡ َ ۡ َ ۡ ُ ُ َ ُ َ ُ ۡ َ ُ ۡ َُ‬ ‫ٱل ۡ َم َر ِ َ‬ ‫ت ي�فلونهۥ ل�م وهم �ۥ‬ ‫اضع مِن �بل �قالت هل أدل�م � أه ِل �ي ٖ‬ ‫َٰ ُ َ‬ ‫صحون‪] ﴾١٢‬اﻟﻘﺼﺺ‪.[۱۲-۱۱ :‬‬ ‫� ِ‬ ‫»ﻣﺎدر ﻣﻮﺳﯽ ﺑﻪ ﺧﻮاھﺮ ﻣﻮﺳﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬اورا دﻧﺒﺎل ﮐﻦ‪ .‬او دورا دور‪ ،‬ﻣﻮﺳﯽ را زﯾﺮ ﻧﻈﺮ‬

‫‪١٥٤‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫داﺷﺖ ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ آﻧﺎن ﺑﺪاﻧﻨﺪ و ﻣﺎ ﭘﯿﺶ از آن‪ ،‬داﯾﮕﺎن را از او ﺑﺎزداﺷﺘﯿﻢ )ﺧﻮاھﺮ و‬ ‫ﻣﻮﺳﯽ( ﮔﻔﺖ‪ :‬آﯾﺎ ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ اھﻞ ﺧﺎﻧﻪای رھﻨﻤﻮد ﮐﻨﻢ ﮐﻪ ﺑﺮاﯾﺘﺎن او را ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ ﮐﻨﻨﺪ‬

‫و ﺧﯿﺮﺧﻮاه و دﻟﺴﻮز او ﺑﺎﺷﻨﺪ«‪.‬‬ ‫ﺑﺎر ﺑﺮرﺳﯽ آﯾﻪھﺎی ﻓﻮق‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﮑﺎت ذﯾﻞ ﭘﯽ ﺧﻮاھﯿﻢ ﺑﺮد‪:‬‬ ‫‪ -۱‬ﻣﺎدر ﻣﻮﺳﯽ ﺑﺮای ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻓﺮزﻧﺪش از اﺻﻞ ﺟﻤﻊآوری اﻃﻼﻋﺎت اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ َ ۡ ُۡ‬ ‫ُ ّ‬ ‫صيهِ﴾ ]اﻟﻘﺼﺺ‪.[۱۲-۱۱ :‬‬ ‫﴿ َوقالت ِ�ختِهِۦ ق ِ‬ ‫»ﺑﻪ ﺧﻮاھﺮ ﻣﻮﺳﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬او را دﻧﺒﺎل ﮐﻦ«‪.‬‬ ‫ﺗﻘﺼﯽ ﯾﻌﻨﯽ ﺗﻌﻘﯿﺐ و ﺟﻤﻊآوری اﻃﻼﻋﺎت‪.‬‬

‫‪ -۲‬اﻧﺘﺨﺎب ﻋﻨﺼﺮ اﻣﺎﻧﺘﺪار و ﻋﻼﻗﻤﻨﺪ ﺑﻪ ﺟﻤﻊآوری اﻃﻼﻋﺎت‪ ،‬ﻣﻮرد اﻋﺘﻤﺎد و‬ ‫ُ‬ ‫ََ َ ۡ ُۡ‬ ‫ت ِ�ختِهِۦ ق ّ ِصيهِ﴾ ]اﻟﻘﺼﺺ‪ .[١٢-١١ :‬ﭘﺲ ﻣﺎدر ﻣﻮﺳﯽ‬ ‫اﻣﺎﻧﺘﺪار ﺑﺎﺷﻨﺪ ﴿وقال‬ ‫ﮐﺴﯽ دﯾﮕﺮ ﻏﯿﺮ از ﺧﻮاھﺮ ﻣﻮﺳﯽ را اﻧﺘﺨﺎب ﻧﮑﺮد؛ زﯾﺮا ﺧﻮاھﺮ ﻣﻮﺳﯽ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ‬ ‫اﯾﻨﮑﻪ ﻣﻨﻔﻌﺘﺶ ﻣﻠﺤﻮظ ﺑﻮد‪ ،‬ھﻢ ﻋﻼﻗﻤﻨﺪ و ھﻢ اﻣﺎﻧﺘﺪار ﺑﻮد و از ﺟﺎﻧﺶ ﺑﺮای‬ ‫ﺟﻤﻊآوری اﻃﻼﻋﺎت و ﺑﻪ دﺳﺖ آوردن اﺧﺒﺎر ﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﻋﻨﺼﺮی ﮐﻪ در‬ ‫ﻋﻤﻠﯿﺎت اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ ﻓﺮﺳﺘﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ از ﺟﺎﻧﺶ ﻣﺎﯾﻪ ﺑﮕﺬارد و ﺑﻪ ﻣﺼﻠﺤﺘﯽ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻮی آن ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻋﻼﻗﻤﻨﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪ -۳‬ﺗﻌﻘﯿﺐ و دﻧﺒﺎل ﮐﺮدن ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ ﮐﺴﯽ ﻣﺘﻮﺟﻪ اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﮔﺮدد؛ زﯾﺮا از ﮐﻠﻤﮥ‬ ‫»ﺗﻘﺼﯽ« ھﻮﺷﯿﺎر ﺑﻮدن و ﻋﻤﻠﯽ ﮐﻪ ﺗﻮﺟﻪ دﯾﮕﺮان را ﺑﺮﻧﯿﻨﮕﯿﺰد‪ ،‬اﺳﺘﻨﺒﺎط‬ ‫ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ او ﻣﻮﺳﯽ را دﯾﺪ ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ آﻧﮫﺎ اﺣﺴﺎس ﮐﺮده ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ -۴‬دﻗﺖ ﻧﮕﺎه و ﻗﻮت ﻓﺮاﺳﺖ ھﻨﮕﺎم ﺟﻤﻊآوری اﻃﻼﻋﺎت‪:‬‬ ‫ُ ۡ َ َۡ ُ َ‬ ‫ََ ُ َ ۡ‬ ‫َ ُُ‬ ‫ب َوهم � �شع ُرون﴾ ]اﻟﻘﺼﺺ‪.[۱۱ :‬‬ ‫﴿�ب�ت بِهِۦ عن جن ٖ‬ ‫‪ -۵‬ﺧﻮاھﺮ ﻣﻮﺳﯽ ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ از ﺧﺒﺮ ﭼﯿﻨﯽ و ﺟﻤﻊآوری اﻃﻼﻋﺎت ﻋﺼﺮ ﺣﺎﺿﺮ‬ ‫ﭘﺮداﺧﺖ ﮐﻪ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﺗﺨﺮﯾﺐ ﻓﮑﺮی‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ وﻗﺘﯽ دﯾﺪ ﮐﻪ آﻧﮫﺎ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ‬ ‫ﺷﯿﺮ دادن را ﻧﺪارﻧﺪ ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ ۡ ُ َ َ َ ۡ َ ۡ َ ُ ُّ ُ ۡ َ َ ٰٓ ۡ َ ۡ َ ۡ ُ ُ َ ُ َ ُ ۡ َ ُ ۡ َ ُ َ ٰ ُ َ‬ ‫حون﴾‬ ‫ت ي�فلونهۥ ل�م وهم �ۥ � ِص‬ ‫﴿�بل �قالت هل أدل�م � أه ِل �ي ٖ‬ ‫]اﻟﻘﺼﺺ‪.[۱۲ :‬‬

‫»آﯾﺎ ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ اھﻞ ﺧﺎﻧﻪای راھﻨﻤﺎﺋﯽ ﮐﻨﻢ ﮐﻪ ﺑﺮاﯾﺘﺎن او را ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﺧﯿﺮﺧﻮاه‬

‫و دﻟﺴﻮز او ﺑﺎﺷﻨﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫‪١٥٥‬‬

‫او ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺳﺨﻦ‪ ،‬ﻣﻮﺳﯽ را از داﯾﻪھﺎ ﺑﮕﯿﺮد و ﻧﺰد ﻣﺎدرش ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪون‬ ‫اﯾﻨﮑﻪ آﻧﮫﺎ اﺣﺴﺎس ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺎدر ﻣﻮﺳﯽ ﺑﺎ وی ﻧﺴﺒﺘﯽ دارد‪.‬‬ ‫‪ -۶‬ﮐﻮﺷﺶ ﺑﺮای رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ھﺪف ﭘﺲ از ﺟﻤﻊآوری اﻃﻼﻋﺎت‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﻮاھﺮ‬ ‫ﻣﻮﺳﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ اﮐﺘﻔﺎ ﻧﮑﺮد ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﺟﺎی ﻣﻮﺳﯽ را ﺷﻨﺎﺳﺎﺋﯽ ﺑﮑﻨﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ اﺧﺒﺎر را‬ ‫ﭘﯽﮔﯿﺮی ﮐﺮد و ﻣﺤﻞ ﻣﻮﺳﯽ را ﺷﻨﺎﺳﺎﺋﯽ و ﺗﻼش ﻧﻤﻮد ﺗﺎ او را ﺑﻪ ﻣﺎدرش‬ ‫ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ و ﻣﻮﻓﻖ ھﻢ ﺷﺪ ‪.١‬‬ ‫اﯾﻦ آﯾﻪھﺎ در وﺟﻮد اﺻﺤﺎب‪ ،‬ﺣﺲ ﺗﻼش ﺑﺮای ﺣﻔﻆ اﻣﻨﯿﺖ و ﻣﻮاﻇﺐ ﺑﻮدن در ﻣﺴﯿﺮ‬ ‫دﻋﻮﺗﮕﺮی را ﭘﺮورش داد‪ .‬ﺳﯿﺮۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﺗﻤﺎﻣﯽ اﺑﻌﺎد و ﺣﺘﯽ در ﺑﻌﺪ اﻣﻨﯿﺘﯽ‬ ‫آن از زﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ اﻓﺮاد و ﺑﻌﺪ از ﻗﯿﺎم آن ﺑﺮای ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﻟﮕﻮ اﺳﺖ و دوﻟﺘﮫﺎی‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﺗﺄﺳﯿﺲ دﺳﺘﮕﺎهھﺎی اﻣﻨﯿﺘﯽ ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ )در ﻋﺼﺮ ﺣﺎﺿﺮ( ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ از‬ ‫اﺳﻼم و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﺑﺮاﺑﺮ دﺷﻤﻦھﺎی ﯾﮫﻮدی و ﻧﺼﺮاﻧﯽ و ﻣﻠﺤﺪان ﺣﻤﺎﯾﺖ ﮐﻨﺪ وﺻﻒ‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را از اﯾﻨﮑﻪ دﺷﻤﻨﺎن در آن وارد ﺷﻮﻧﺪ و ﺧﻠﻞ اﯾﺠﺎد ﮐﻨﻨﺪ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ و‬ ‫ﻣﺮاﻗﺐ ﮐﺎرھﺎ و دﺳﯿﺴﻪھﺎی ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن اﺳﻼم ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ رھﺒﺮ از اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ ﮐﻪ دﺳﺘﮕﺎهھﺎی‬ ‫اﻣﻨﯿﺘﯽ ﻣﺆﻣﻦ ﺑﻪ او اراﺋﻪ ﻣﯽدھﻨﺪ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﺪ و اﯾﻦ دﺳﺘﮕﺎهھﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﻨﺒﻊ‬ ‫ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ و ﺳﻨﺖ ﻧﺒﻮی ﺗﺄﺳﯿﺲ ﮔﺮدد و اﺧﻼق ﻣﺮدان آن ﻧﻤﻮﻧﻪای واﻻ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ‬ ‫وﯾﮋﮔﯿﮫﺎی ﻣﺮدان اﻣﻨﯿﺘﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در آن ﻧﻤﺎد ﭘﯿﺪا ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫اھﻤﯿﺖ دادن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ‪ ،‬آﻧﺎن را از ﯾﻮرش ﻧﺎﮔﮫﺎﻧﯽ دﺷﻤﻦ ﻣﺼﻮن ﻣﯽدارد؛‬ ‫»زﯾﺮا ﺑﺎ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻧﻘﺎط ﻗﻮت و ﺿﻌﻒ ﺧﻮد و دﺷﻤﻦ و ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻧﻘﺎط ﻣﺜﺒﺖ ﺧﻮدت‪ ،‬اﮔﺮ‬ ‫ﺻﺪ ﻣﻌﺮﮐﻪ ﺑﻪ راه ﺑﯿﻨﺪازﻧﺪ ﺟﺎی ﺗﺮس وﺟﻮد ﻧﺪارد و ھﺮﮔﺎه ﻧﻘﺎط ﺿﻌﻒ و ﻗﻮت ﺧﻮدت را‬ ‫ﺑﺸﻨﺎﺳﯽ و درﺻﺪد ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ اﯾﻦ ﻧﻘﺎط در وﺟﻮد دﺷﻤﻦ ﺑﺮﻧﯿﺎﯾﯽ‪ ،‬در ھﺮ ﻣﻌﺮﮐﻪ ﺑﺎ ﺷﮑﺴﺖ‬ ‫ﻣﻮاﺟﻪ ﺧﻮاھﯽ ﺷﺪ« ‪.٢‬‬ ‫در ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺸﺮ اﯾﺠﺎد دﺳﺘﮕﺎه اﻣﻨﯿﺘﯽ و اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ ﮐﻪ اوﺿﺎع را ﭘﯿﮕﯿﺮی و ﺑﻪ اﻃﻼع‬ ‫رھﺒﺮ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬ﮐﺎر ﺟﺪﯾﺪی ﻧﯿﺴﺖ و ھﻤﭽﻨﯿﻦ در ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از زﻣﺎن ﻧﺒﻮت و ﺧﻼﻓﺖ‬ ‫راﺷﺪه ﺗﺎ ﺑﻪ اﻣﺮوز ﺳﺎﺑﻘﻪ و رﯾﺸﻪ دارد‪ .‬از ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﮫﻢ ﻗﺪرت اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﻪ‬ ‫ﮔﻮﻧﻪای ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﺗﻮﺟﻪ ﮔﺮدد و ﺳﻄﺢ آن ﺑﺎﻻ ﺑﺮده ﺷﻮد و ﺗﺸﮑﯿﻼت آن ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ‬

‫‪ -١‬اﻻﺳﺘﺨﺒﺎرات اﻟﻌﺴﮑﺮﯾﺔ ﻓﻲ اﻻﺳﻼم‪ ،‬ص ‪.۱۱۲ - ۱۱۱‬‬ ‫‪ -٢‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۳۱۱‬‬

‫‪١٥٦‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫اﻗﺘﻀﺎی زﻣﺎن ﭘﯿﺶ ﺑﺮود ‪.١‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج از ﺗﻤﺎم ﺟﻮاﻧﺐ ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ اﺻﺤﺎﺑﺶ آ ﮔﺎھﯽ داﺷﺖ و آﻧﮫﺎ را ﺑﻪ دﺳﺘﻪھﺎی‬ ‫ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻧﻤﻮد‪ :‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﻓﺎﻃﻤﻪ ﺑﻨﺖ ﺧﻄﺎب و ھﻤﺴﺮش ﺳﻌﯿﺪ ﺑﻦ زﯾﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﭘﺴﺮ ﻋﻤﻮی ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب س ﺑﻮد در ﯾﮏ ﺧﺎﻧﻮاده ﺑﺎ ﻧﻌﯿﻢ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻧﺤﺎم ﺑﻦ ﻋﺪی‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﻌﻠﻢ آﻧﮫﺎ ﺧﺒﺎب ﺑﻦ ارت ﺑﻮد‪ .‬آﻧﮫﺎ ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﺪن ﻗﺮآن و رﻋﺎﯾﺖ ﺗﺠﻮﯾﺪ و ﯾﺎد ﮔﺮﻓﺘﻦ‬ ‫ﻣﺨﺎرج ﺣﺮوف و زﯾﺎد ﺧﻮاﻧﺪن آن اﮐﺘﻔﺎ ﻧﻤﯽﮐﺮدﻧﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ھﺪﻓﺸﺎن ﻓﮫﻤﯿﺪن ﻗﺮآن و درک‬ ‫اﻣﺮ وﻧﮫﯽ آن و ﻋﻤﻞ ﻧﻤﻮدن ﺑﻪ آن ﺑﻮد ‪.٢‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی دﻗﯿﻖ و ﺳﺎزﻣﺎن ﯾﺎﻓﺘﻪ اھﻤﯿﺖ ﻣﯽداد و ﺗﻤﺎﻣﯽ اﻗﺪاﻣﺎت‬ ‫ً‬ ‫و ﻓﻌﺎﻟﯿﺖھﺎی ﺧﻮﯾﺶ را ﺑﺮاﺳﺎس ﺑﺮﻧﺎﻣﻪای ﻣﻨﻈﻢ و ﺣﺴﺎب ﺷﺪه اﻧﺠﺎم ﻣﯽداد و ﮐﺎﻣﻼ‬ ‫ﻣﯽداﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ زودی‪ ،‬روزی ﺧﻮاھﺪ آﻣﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ دﻋﻮت آﺷﮑﺎر ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖ داده ﻣﯽﺷﻮد‬ ‫ﮐﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪای دﺷﻮار ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺑﺮای ﭘﺮورش ﭼﻨﯿﻦ ﮔﺮوه ﻣﻮﻣﻦ و ﺳﺎزﻣﺎن‬ ‫ﯾﺎﻓﺘﻪای ﻧﯿﺎز ﺑﻮد ﮐﻪ ارﺗﺒﺎط ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺎ آﻧﺎن ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﮔﺴﺘﺮده و ﻋﻤﯿﻖ ﺑﺎﺷﺪ و‬ ‫ﻣﯽﺑﺎﯾﺴﺖ اﯾﻦ ارﺗﺒﺎﻃﮫﺎ در ﻣﮑﺎﻧﯽ ﺧﺎص ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪھﯽ ﻣﯽﺷﺪ و ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺎس ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫و ﯾﺎراﻧﺶ ﺧﺎﻧﻪ ارﻗﻢ ﺑﻦ اﺑﯽ ارﻗﻢ را اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻤﻮدﻧﺪ؛ زﯾﺮا ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻣﯽداﻧﺴﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر‬ ‫ﺑﻪ دﻗﺖ ﮐﺎﻣﻞ در ﺳﺮی ﺑﻮدن ﺟﺮﯾﺎن وﺗﻨﻈﯿﻢ ﻧﯿﺎز دارد و ﺑﺎﯾﺪ رھﺒﺮ و ﻣﺮﺑﯽ ﺑﺎ ﭘﯿﺮواﻧﺶ‬ ‫در ﻣﮑﺎﻧﯽ دور از اﻧﻈﺎر ﻋﻤﻮﻣﯽ‪ ،‬دﯾﺪار ﻧﻤﺎﯾﺪ و اﺳﺘﻤﺮار دﯾﺪارھﺎی ﻣﺮﺣﻠﻪای و ﻣﻨﻈﻢ رھﺒﺮ‬ ‫و ﺳﺮﺑﺎزاﻧﺶ‪ ،‬ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ وﺳﯿﻠﻪ ﺑﺮای ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻋﻤﻠﯽ و ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺗﺌﻮرﯾﮏ و ﺳﺎﺧﺘﻦ‬ ‫ﺷﺨﺼﯿﺖھﺎی دﻋﻮﺗﮕﺮاﻧﻪای ﮐﻪ در آﯾﻨﺪه ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ رھﺒﺮی دﻋﻮت را ﺑﻪ ﻋﮫﺪه داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪،‬‬ ‫ﺑﻮد و از ﺟﻤﻠﻪ ﻋﻮاﻣﻠﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع دﻻﻟﺖ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﯾﺎراﻧﺶ را‬ ‫آﻣﺎده ﻣﯽﮐﺮد و ﺳﺎزﻧﺪۀ دوﻟﺖ و ﺣﺎﻣﻼن دﻋﻮت و رھﺒﺮان ﻣﻠﺖھﺎ ﮔﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ آن‬ ‫ﺣﻀﺮت ﺑﺮای ﺣﻔﺎﻇﺖ اﯾﻦ رواﺑﻂ ﺳﺮی و دﻗﯿﻖ‪ ،‬ﻣﯽﮐﻮﺷﯿﺪ و ﺗﻨﮫﺎ ﻣﺴﺌﻠﻪ دﻋﻮت ﺑﻪ اﯾﻦ‬ ‫ھﻤﻪ ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ ﻧﯿﺎز ﻧﺪاﺷﺖ و اﮔﺮ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ دﻋﻮت را ﺑﻪ ﻣﺮدم ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ﻣﮑﺎن‪،‬‬ ‫ﺑﺮای اﯾﻦ اﻣﺮ‪ ،‬ﮐﻌﺒﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻗﺮﯾﺶ در آﻧﺠﺎ ﺟﻤﻊ ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻏﯿﺮ از اﯾﻦ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ‬ ‫ً‬ ‫ﭘﻨﮫﺎن ﮐﺎری ﮐﺎﻣﻼ در ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺎﺷﺪو ﻣﮑﺎﻧﯽ ﮐﻪ در آن ﺑﺎ اﺻﺤﺎﺑﺶ دﯾﺪار ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‬ ‫ً‬ ‫ﻧﯿﺰ ﮐﺎﻣﻼ ﺳﺮی ﺑﺎﺷﺪ و ﻧﯿﺰ در ﻋﺒﻮر و ﻣﺮور ﺑﻪ ﻣﺤﻞ ﻣﻼﻗﺎت ﮐﺎﻣﻼ ﭘﻨﮫﺎن ﮐﺎری ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و‬ ‫‪ -١‬ﻓﻘﻪ اﻟﺘﻤﮑﯿﻦ ﻓﻲ اﻟﻘﺮآن‪ ،‬ﻋﻠﯽ ﺻﻼﺑﯽ‪ ،‬ص ‪.۳۱۱‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺪﻋﻮة اﻻﺳﻼﻣﯿﺔ‪ ،‬د‪ ،‬ﻋﺒﺪ اﻟﻐﻔﺎر ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﯾﺰ‪ ،‬ص ‪.۹۶‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫‪١٥٧‬‬

‫اﯾﻦ اﺧﺘﻔﺎ را رﻋﺎﯾﺖ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ‪.١‬‬ ‫‪ -۲‬ﺧﺎﻧﻪ ارﻗﻢ ﺑﻦ اﺑﯽ ارﻗﻢ‪ ،‬ﻣﻘﺮ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪھﯽ‬ ‫ﻣﺆﻟﻔﺎن ﮐﺘﺎﺑﮫﺎی ﺳﯿﺮه ﺑﺮ اﯾﻦ ﻋﻘﯿﺪهاﻧﺪ ﮐﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﺧﺎﻧﮥ ارﻗﻢ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اوﻟﯿﻦ ﻣﻘﺮ‬

‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪھﯽ ﺑﻌﺪ از ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﯿﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﻣﺸﺮﮐﺎن ﺑﻮد ﮐﻪ در آن ﺑﺮﺧﻮرد‪ ،‬ﻣﮫﺎرت‬ ‫ﺳﻌﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ وﻗﺎص س ﻧﻤﺎﯾﺎن ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬اﺑﻦ اﺳﺤﺎق ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬اﺻﺤﺎب ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫وﻗﺘﯽ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ درهھﺎ ﻣﯽرﻓﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﻧﻤﺎز ﺧﻮد را از ﻗﻮﻣﺸﺎن ﭘﻨﮫﺎن‬ ‫ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬در ﯾﮑﯽ از روزھﺎ وﻗﺘﯽ ﺳﻌﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ وﻗﺎص ﺑﺎ ﺗﻌﺪادی از اﺻﺤﺎب ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫در درهای از درهھﺎی ﻣﮑﻪ ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺎﮔﮫﺎن ﮔﺮوھﯽ از ﻣﺸﺮﮐﺎن ﺑﻪ آن ﺟﺎ آﻣﺪﻧﺪ و‬ ‫اﻋﺘﺮاض ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﺎ ھﻢ درﮔﯿﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺳﻌﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ وﻗﺎص ﺳﺮ ﻣﺮدی از ﻣﺸﺮﮐﺎن را ﺑﺎ‬ ‫اﺳﺘﺨﻮان ﭼﺎﻧﮥ ﺷﺘﺮ زﺧﻤﯽ ﮐﺮد و اﯾﻦ اوﻟﯿﻦ ﺧﻮﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ در اﺳﻼم رﯾﺨﺘﻪ ﺷﺪ« ‪.٢‬‬ ‫ﺧﺎﻧﮥ ارﻗﻢ ﻣﺮﮐﺰ ﺟﺪﯾﺪی ﺑﺮای دﻋﻮت ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در آن ﮔﺮد ھﻢ ﻣﯽآﻣﺪﻧﺪ و‬ ‫آﯾﻪھﺎی ﻧﺎزل ﺷﺪه ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج را از او ﯾﺎد ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﺳﺨﻨﺎﻧﺶ ﮔﻮش ﻓﺮا‬ ‫ﻣﯽدادﻧﺪ و او آﻧﮫﺎ را ﺑﻪ ﯾﺎد ﺧﺪا ﻣﯽاﻧﺪاﺧﺖ و ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﻗﺮآن ﺗﻼوت ﻣﯽﻧﻤﻮد و آﻧﮫﺎ ﺗﻤﺎﻣﯽ‬ ‫ﺧﻮاﺳﺘﻪھﺎ و آرزوھﺎ و وﺿﻌﯿﺖ ﺧﻮد را ﺑﺮای او ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ او آﻧﮫﺎ را زﯾﺮ ﻧﻈﺮ ﺧﻮد‬ ‫ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﻧﻤﻮد و اﯾﻦ ﮔﺮوه‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﺧﺸﻨﻮدی و روﺷﻨﯽ ﭼﺸﻢ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ ‪.٣‬‬ ‫ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ وﯾﮋﮔﯿﻬﺎی ﺗﺮﺑﯿﺖ ﯾﺎﻓﺘﮕﺎن ﺻﺪر اﺳﻼم‬

‫ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺻﺪر اﺳﻼم‪ ،‬دارای وﯾﮋﮔﯿﮫﺎی ﺑﺎرز و ﻣﮫﻤﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ وﯾﮋﮔﯿﮫﺎ‬

‫ﻣﻮﺟﺐ ﮔﺮدﯾﺪ ﺗﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ج ﺑﺎ ﮔﺎمھﺎی اﺳﺘﻮاری ﺑﻪ ﺳﻮی ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪن ﺷﺨﺼﯿﺖ‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻗﺪم ﺑﺮدارد؛ ﺷﺨﺼﯿﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ را ﺗﺄﺳﯿﺲ ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺗﻤﺪﻧﯽ ﺟﺪﯾﺪ و‬ ‫ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ ﺑﺴﺎزد‪ .‬از ﺑﺎرزﺗﺮﯾﻦ وﯾﮋﮔﯿﮫﺎی اﯾﻦ ﮔﺮوه ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ اﻣﻮر ذﯾﻞ اﺷﺎره ﻧﻤﻮد‪:‬‬ ‫‪ -۱‬ﭘﺬﯾﺮش وﺣﯽ و ﺗﺒﻌﯿﺖ از آن‬ ‫ﻋﻠﻢ و ﻓﻘﻪ ﺻﺤﯿﺢ و ﮐﺎﻣﻞ در ﻋﻘﺎﯾﺪ‪ ،‬ﻗﻮاﻧﯿﻦ‪ ،‬آداب و ﻏﯿﺮه از ﻃﺮﯾﻖ وﺣﯽ ﮐﻪ ھﻤﺎن‬

‫ﻗﺮآن و ﺳﻨﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽﮔﺮدد و ﻻزﻣﮥ اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﻪ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻧﺎمھﺎی ﺧﺪا و ﺻﻔﺎت و‬ ‫‪ -١‬دوﻟﺔ اﻟﺮﺳﻮل ﻣﻦ اﻟﺘﮑﻮﯾﻦ اﻟﯽ اﻟﺘﻤﮑﯿﻦ‪ ،‬ص ‪.۲۱۸‬‬ ‫‪ -٢‬اﺑﻦ ھﺸﺎم‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۲۳۶‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﺘﺮﺑﯿﺔ اﻟﻘﯿﺎدﯾﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۱۹۸‬‬

‫‪١٥٨‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫اﻓﻌﺎﻟﺶ و آﻧﭽﻪ ﺑﺮای ﺧﺪا واﺟﺐ اﺳﺖ و ﺻﻔﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ از آن ﭘﺎک اﺳﺖ و ﻋﻠﻢ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﻼﺋﮑﻪ‪ ،‬ﮐﺘﺎب‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان‪ ،‬آﺧﺮت‪ ،‬ﺑﮫﺸﺖ‪ ،‬ﺟﮫﻨﻢ‪ ،‬ﻋﻠﻢ ﺑﻪ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻣﺠﻤﻞ و ﻣﻔﺼﻞ و اﺣﮑﺎم‬ ‫ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻣﮑﻠﻔﺎن و ﻋﻠﻢ ﺑﻪ راه و روش ﺻﺤﯿﺤﯽ ﮐﻪ در ﺳﺎﯾﺮ ﺣﺎﻻت ﺑﺎﯾﺪ آن را در ﭘﯿﺶ‬ ‫ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد ﺗﺎ در ﺧﺸﻢ و ﺧﺸﻨﻮدی؛ ﻓﻘﺮ ﺗﻮاﻧﮕﺮی‪ ،‬اﻣﻨﯿﺖ و ﻧﺎاﻣﻨﯽ؛ ﺧﯿﺮ و ﺷﺮ؛‬ ‫ﺻﻠﺢ و ﺟﻨﮓ و ﺧﻼﺻﻪ در ﺗﻤﺎﻣﯽ اﺣﻮال‪ ،‬ﭘﺎﯾﺒﻨﺪ دﻟﯿﻞ ﺷﺮﻋﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﭘﺎﯾﺒﻨﺪی ﺑﻪ دﻟﯿﻞ‬ ‫ﺷﺮﻋﯽ روش ﮐﺴﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از اﯾﻤﺎن ﺻﺤﯿﺢ و واﻗﻌﯽ ﺑﺮﺧﻮردار ھﺴﺘﻨﺪ ‪.١‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ُ‬ ‫َۡ ُ َ‬ ‫َ َّ ۡ َ َ ۡ َ ٓ َّ ‪َ ُ ۡ َ ٞ‬‬ ‫ون بٱ ۡ َ ّ‬ ‫� ِق َو�ِهِۦ �عدِلون‪] ﴾١٨١‬اﻷﻋﺮاف‪.[۱۸۱ :‬‬ ‫﴿ومِمن خلقنا أمة �هد ِ‬ ‫»و در ﻣﯿﺎن آﻓﺮﯾﺪﮔﺎﻧﻤﺎن اﻓﺮادی ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺣﻖ دﻋﻮت ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺪان دادﮔﺮی‬ ‫ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ«‪.‬‬ ‫اﺻﺤﺎب رﺳﻮل ﺧﺪا ج ﺑﯿﺸﺘﺮ از دﯾﮕﺮان ﭘﺎﯾﺒﻨﺪ دﻟﯿﻞ و وﺣﯽ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﯿﺶ از ھﻤﻪ‬ ‫ﺗﺴﻠﯿﻢ آن ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ و اﯾﻦ ﺑﻪ ﭼﻨﺪ دﻟﯿﻞ ﺑﻮد‪:‬‬ ‫اﻟﻒ – دﻟﮫﺎیﺷﺎن ﭘﺎک ﺑﻮد و از ھﺮ ﮔﺮاﯾﺶ و ﺧﻮاﺳﺘﻪ و ھﻮای ﻧﻔﺴﺎﻧﯽ ﺧﺎﻟﯽ ﺑﻮد و‬ ‫ً‬ ‫ﮐﺎﻣﻼ ﺑﺮای ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ آﻧﭽﻪ ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪ ،‬آﻣﺎدﮔﯽ داﺷﺖ و ﺑﻪ ﺳﺨﻨﺎن ﺧﺪا و‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش ﯾﻘﯿﻦ داﺷﺘﻨﺪ و ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ ﺗﺮدﯾﺪ ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ از آن ﻗﺼﺪ ﺳﺮﭘﯿﭽﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪،‬‬ ‫اﻃﺎﻋﺖ ﻧﻤﻮدن از ﺧﺪا و رﺳﻮﻟﺶ را ﺑﺮ ﺧﻮد ﻣﻠﺰم ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ب – از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ زﻧﺪﮔﯽ آﻧﺎن ﺑﺎ ﻧﺰول ﺷﺮﯾﻌﺖ و وﺣﯽ و ھﻤﺮاھﯽ آﻧﺎن ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫ﻣﻘﺎرن ﺷﺪه ﺑﻮد ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺄن ﻧﺰول آﯾﻪ و اﺣﮑﺎم از ھﻤﻪ آﮔﺎهﺗﺮ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻃﺒﯿﻌﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫آﮔﺎھﯽ از ﻣﺤﯿﻂ و اﺣﻮال ﻧﺰول وﺣﯽ از ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ اﺳﺒﺎب ﻓﮫﻤﯿﺪن و درک ﺷﺮﯾﻌﺖ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ج – در اﮐﺜﺮ اوﻗﺎت ﻧﺰول ﻧﺼﻮص‪ -‬ﻗﺮآن و ﺳﻨﺖ‪ -‬ﺑﺮاﺛﺮ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﺪن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ‬ ‫ﻣﺸﮑﻼت ﻓﺮدی و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺻﻮرت ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬از اﯾﻦ رو ﻧﺼﻮص ﺷﺮﯾﻌﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮر‬ ‫ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ آﻧﮫﺎ را ﻣﻮرد ﺧﻄﺎب ﻗﺮار ﻣﯽداد و ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ اﺛﺮ را در آﻧﮫﺎ ﻣﯽﮔﺬاﺷﺖ؛ ﭼﻮن‬ ‫ﻧﺼﻮص ﺑﻪ ﺣﻮادﺛﯽ ﻣﯽﭘﺮداﺧﺖ ﮐﻪ ﺗﺎزه رخ داده ﺑﻮد و از ﻃﺮﻓﯽ دﯾﮕﺮ آﻧﮫﺎ از ھﺮ ﻧﻈﺮ‬ ‫آﻣﺎدﮔﯽ ﮐﺎﻣﻞ را ﺑﺮای ﭘﺬﯾﺮش ﻧﺺ و ﻣﺘﺄﺛﺮ ﺷﺪن از آن را داﺷﺘﻨﺪ و ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺎراﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ‬ ‫ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﺧﺸﮏ و ﺑﯽآب و ﻋﻠﻒ ﻓﺮود ﻣﯽآﻣﺪ‪.‬‬

‫‪ -١‬ﺻﻔﺔ اﻟﻐﺮﺑﺎء‪ ،‬ﺳﻠﻤﺎن اﻟﻌﻮده‪ ،‬ص ‪.۸۳‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫‪١٥٩‬‬

‫د – ھﻢ ﻋﺼﺮ ﺑﻮدﻧﺸﺎن ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج آﻧﺎن را از ﮐﻮﺷﺸﯽ ﮐﻪ ﺑﻌﺪھﺎ ﺑﺮای ﺗﺸﺨﯿﺺ‬ ‫ﻧﺼﻮص و ﺗﻤﯿﺰ دادن ﺻﺤﯿﺢ از ﺿﻌﯿﻒ ﺑﻪ آن ﻧﯿﺎز ﭘﯿﺪا ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﯽﻧﯿﺎز ﮐﺮده ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪،‬‬ ‫آﻧﮫﺎ ﻧﯿﺎزی ﺑﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺳﻠﺴﻠﻪ اﺳﻨﺎد و ﺷﻨﺎﺧﺖ رﺟﺎل و ﻋﻠﺖھﺎ و ﻏﯿﺮه ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و‬ ‫ﺗﺸﺨﯿﺺ و ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻧﺼﻮص ﺻﺤﯿﺢ از ﻏﯿﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺮای آﻧﮫﺎ اﻣﺮی دﺷﻮار ﻧﺒﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬در ﺛﺒﻮت ﻧﺺ دﭼﺎر ﺗﺮدﯾﺪ ﻧﻤﯽﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ -۲‬ﺗﺄﺛﺮ روﺣﯽ ﻋﻤﯿﻖ از وﺣﯽ و اﯾﻤﺎن‬ ‫دﯾﺪﮔﺎه ﺻﺤﺎﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ ﺻﺤﯿﺢ اﯾﻦ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ آن را ﻓﻘﻂ ﺣﻘﯿﻘﺘﯽ ﻋﻠﻤﯽ و ﻣﺮﺑﻮط‬ ‫ﺑﻪ ﻋﻘﻞ ﺑﺪاﻧﻨﺪ ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺎ ﻗﻠﺐ و ﺟﻮارح ارﺗﺒﺎﻃﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﻋﻠﻢ آﻧﮫﺎ ﺑﻪ ﺧﺪا و‬ ‫اﺳﻤﺎء و ﺻﻔﺎت و اﻓﻌﺎﻟﺶ‪ ،‬ﻣﺤﺒﺖ ﺧﺪاوﻧﺪی و ﭘﺮﺳﺘﺶ او و اﺷﺘﯿﺎق ﺑﻪ دﯾﺪارش و‬ ‫ﺑﮫﺮهﻣﻨﺪی از ﻧﮕﺎه ﮐﺮدن ﺑﻪ ﭼﮫﺮۀ اﻟﮫﯽ در ﺑﮫﺸﺖ را در آﻧﺎن اﯾﺠﺎد ﻣﯽﮐﺮد و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آن‬ ‫ﺗﻌﻈﯿﻢ ﺧﺪاوﻧﺪی و ﺗﺮﺳﯿﺪن از او و ﭘﺮھﯿﺰ از ﻋﺬاب و ﻣﺆاﺧﺬی او را در وﺟﻮدﺷﺎن اﺣﯿﺎء‬ ‫ﻣﯽﻧﻤﻮد و آﻧﺎن را ﺑﻪ ﭘﺎداشھﺎﯾﯽ ﻧﺰد ﺧﺪا و ﺑﻪ ﺑﮫﺸﺖ و رﺿﻮان ﺧﺪا اﻣﯿﺪوار ﮐﺮده ﺑﻮد و‬ ‫ﮔﻤﺎﻧﺸﺎن را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺧﺪا ﻧﯿﮏ ﻣﯽﻧﻤﻮد‪ .‬ﭘﺲ آﺛﺎر ﻋﻠﻢ ﺑﻪ ﺧﺪا و اﯾﻤﺎن ﺑﻪ او ﻧﺰد آﻧﮫﺎ ﮐﺎﻣﻞ‬ ‫ﮔﺮدﯾﺪ ﮐﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬ﻣﺤﺒﺖ‪ ،‬ﺑﯿﻢ و اﻣﯿﺪ‪ .‬و ﻋﻠﻢ آﻧﮫﺎ ﺑﻪ ﺑﮫﺸﺖ و دوزخ‪ ،‬آﻧﺎن را ﺑﻪ‬ ‫ﻧﻌﻤﺘﮫﺎی ﺟﺎوداﻧﮕﯽ ﺑﮫﺸﺖ‪ ،‬ﻋﻼﻗﻤﻨﺪ ﻧﻤﻮد و از ﻋﺬابھﺎی وﺣﺸﺘﻨﺎک دوزخ ﺑﯿﻤﻨﺎک‬ ‫ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﭘﺲ دﻟﮫﺎﯾﺸﺎن در ﻣﯿﺎن ﻧﻌﻤﺘﯽ ﮐﻪ اﻣﯿﺪ آن را داﺷﺘﻨﺪ و ﺑﺮای از دﺳﺖ رﻓﺘﻨﺶ‬ ‫ﻣﯽﺗﺮﺳﯿﺪﻧﺪ و ﻋﺬاﺑﯽ ﮐﻪ از آن ﭘﺮھﯿﺰ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و از ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﺪن ﺑﻪ آن ﻣﯽھﺮاﺳﯿﺪﻧﺪ ﻗﺮار‬ ‫داﺷﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬دلھﺎﯾﺸﺎن‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﺮس و اﻣﯿﺪ‪ ،‬ﺑﻪ آﺧﺮت واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﮔﻮﯾﺎ ﺑﺎ ﭼﺸﻤﺎن ﺧﻮد‬ ‫رﺳﺘﺎﺧﯿﺰ‪ ،‬ﺻﺤﺮای ﻗﯿﺎﻣﺖ‪ ،‬ﺗﺮازو‪ ،‬ﺻﺮاط‪ ،‬ﺑﮫﺸﺖ و ﺟﮫﻨﻢ را ﻣﯽدﯾﺪﻧﺪ و ﻋﻠﻢ آﻧﮫﺎ ﺑﻪ ﺗﻘﺪﯾﺮ‬ ‫ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺗﻮﮐﻞ ﺑﺮ ﺧﺪا‪ ،‬ﺗﻮﮐﻞ ﻧﮑﺮدن ﺑﺮ اﺳﺒﺎب‪ ،‬ﺷﺎدﻣﺎن ﻧﺸﺪن ﺑﻪ آﻧﭽﻪ داده ﺷﺪهاﻧﺪ‪،‬‬ ‫ﺗﺄﺳﻒ ﻧﺨﻮردن ﺑﺮ آﻧﭽﻪ از آن ﻣﺤﺮوم ﻣﺎﻧﺪهاﻧﺪ و زﯾﺒﺎ ﺧﻮاﺳﺘﻦ از ﺧﺪا‪ ،‬در وﺟﻮدﺷﺎن رﯾﺸﻪ‬ ‫ﺑﺪواﻧﺪ‪ .‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻋﻠﻢ ﺑﻪ ﺗﻘﺪﯾﺮ‪ ،‬ﻧﮫﺎل ﺷﺠﺎﻋﺖ و اﻗﺪام در ﻧﻔﻮﺳﺸﺎن ﮐﺎﺷﺘﻪ ﺷﺪ و‬ ‫ﻋﻠﻢ ﺑﻪ ﻣﺮگ و اﯾﻤﺎن ﺑﻪ آن ﺑﺎﻋﺚ ﮔﺮدﯾﺪ ﮐﻪ از دﻧﯿﺎ روﯾﮕﺮدان و ﺑﻪ آﺧﺮت روی ﺑﯿﺎورﻧﺪ و‬ ‫ھﻤﻮاره ﺣﺮﯾﺺ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم دادن اﻋﻤﺎل ﺻﺎﻟﺢ ﺑﺎﺷﻨﺪ؛ ﭼﻮن ﻣﺮگ ﺑﻪ اﻧﺴﺎن ﻧﺰدﯾﮏ اﺳﺖ و‬ ‫ﻧﻤﯽداﻧﺪ ﻣﺮﮔﺶ ﭼﻪ ھﻨﮕﺎم ﻓﺮاﺧﻮاھﺪ رﺳﯿﺪ و اﯾﻦ ﻣﻔﺎھﯿﻢ روﺣﯽ‪ ،‬ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ھﺪف در‬ ‫ﺗﺤﺼﯿﻞ ﻋﻠﻢ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽروﻧﺪ و ھﺮﮔﺎه ﻋﻠﻤﯽ ﻓﺎﻗﺪ اﯾﻦ ﻣﻔﺎھﯿﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آن ﻋﻠﻢ ﻧﻪ ﺗﻨﮫﺎ‬ ‫ﻓﺎﯾﺪهای در دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت ﻧﺨﻮاھﺪ داﺷﺖ؛ ﺑﻠﮑﻪ زﯾﺎنآور ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد ‪.١‬‬ ‫‪ -١‬ﺻﻔﺔ اﻟﻐﺮﺑﺎء‪ ،‬ص ‪.۹۷‬‬

‫‪١٦٠‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫اﺻﺤﺎب از اﯾﻦ ﻣﻔﺎھﯿﻢ روﺣﯽ ﺑﮫﺮۀ ﺑﺰرﮔﯽ داﺷﺘﻨﺪ؛ زﯾﺮا اﯾﻤﺎن آﻧﮫﺎ از اﯾﻤﺎن دﯾﮕﺮان‬ ‫رﯾﺸﻪدارﺗﺮ و ﮐﺎﻣﻞﺗﺮ ﺑﻮد و آﻧﮫﺎ اﯾﻦ اﯾﻤﺎن ﺗﺎزه را ﮐﻪ ﮔﺮد و ﻏﺒﺎر ھﻮاھﺎی ﻧﻔﺴﺎﻧﯽ و ﻏﻔﻠﺖ‬ ‫ﺑﺮ آن ﻧﻨﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ‪.١‬‬ ‫اﺻﺤﺎب رﺳﻮل ﺧﺪا‪ ،‬ﺳﻮارﮐﺎران روز و ﻋﺒﺎدﺗﮕﺰاران ﺷﺐ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻋﻠﻢ‪ ،‬اﯾﻤﺎن ﺣﻘﯿﻘﯽ و‬ ‫ﻓﺮوﺗﻨﯽ ﺑﺮای ﺧﺪا‪ ،‬آﻧﺎن را از ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ ﮐﺎرھﺎی دﻧﯿﻮی از ﻗﺒﯿﻞ‪ :‬ﻣﻌﺎﻣﻼت‪ ،‬ﮐﺸﺎورزی‪،‬‬ ‫ازدواج‪ ،‬ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ اﻣﻮر ﺧﺎﻧﻮاده و ﻓﺮزﻧﺪان و دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺎزھﺎﯾﯽ ﮐﻪ داﺷﺘﻨﺪ ﺑﺎز ﻧﻤﯽداﺷﺖ‬ ‫و وﺟﻮد آﻧﺎن ﻋﺎری از ﮐﺒﺮ و ﺧﻮدﭘﺴﻨﺪی ﺑﻮد‪ّ ،‬اﻣﺎ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ اﯾﻦ ﺑﯿﻤﺎری ﮔﺮﯾﺒﺎﻧﮕﯿﺮ‬ ‫ﺑﺴﯿﺎری از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪای ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﺧﻮد را ﻣﯽﭘﺴﻨﺪﻧﺪ و اﻋﻤﺎل دﯾﮕﺮان‬ ‫را ﺗﺤﻘﯿﺮ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺗﻼﺷﮫﺎی آﻧﺎن را در راه دﯾﻦ ﻧﺎﭼﯿﺰ ﻣﯽاﻧﮕﺎرﻧﺪ و ارزﺷﯽ ﺑﺮای آن‬ ‫ﻗﺎﺋﻞ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ؛ ﭘﺲ در ﺣﺎﻟﯽ در ﻣﺤﺮاب ﻋﺒﺎدت ﻣﯽاﯾﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻨﮫﺎ ﺧﻮد را ﺑﺰرگ ﻣﯽداﻧﻨﺪ‬ ‫ﻏﺎﻓﻞ از اﯾﻨﮑﻪ ﺧﻮد ﺑﺰرگﺑﯿﻨﯽ ﻣﻨﺒﻊ ﺗﻤﺎم زﺷﺘﯿﮫﺎی اﺧﻼﻗﯽ و ﺳﺒﺐ ﻧﺎﺑﻮد ﺷﺪن اﻋﻤﺎل‬ ‫ﺻﺎﻟﺢ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﺄﺛﯿﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﭘﺮورش رﻫﺒﺮان‬

‫ﺧﺎﻧﻪ ارﻗﻢ ﺑﻦ اﺑﯽ ارﻗﻢ ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﻣﺪرﺳﮥ ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﺎﮐﻨﻮن ﺑﺸﺮ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬از آن ﺟﮫﺖ ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﻣﺪرﺳﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻌﻠﻢ آن‪ ،‬اﺳﺘﺎد ﺗﻤﺎم ﺑﺸﺮ و ﺷﺎﮔﺮداﻧﺶ‪،‬‬ ‫داﻋﯿﺎن و راھﻨﻤﺎﯾﺎن و ﻓﺮﻣﺎﻧﺪھﺎن ﻣﺨﻠﺼﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺸﺮ را از ﻗﯿﺪ ﺑﺮدﮔﯽ آزاد ﻧﻤﻮدﻧﺪ و‬ ‫اﻧﺴﺎﻧﮫﺎ را از ﺗﺎرﯾﮑﯿﮫﺎ ﺑﻪ ﺳﻮی ﻧﻮر ھﺪاﯾﺖ ﻧﻤﻮدﻧﺪ و آﻧﺎن ﺧﻮد ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺗﺤﺖ‬ ‫ﺗﻌﺎﻟﯿﻢ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺷﺪﻧﺪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪای ﮐﻪ ﻧﻪ ﮐﺴﯽ ﻗﺒﻞ از آﻧﮫﺎ آن ﻃﻮر ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺷﺪه ﺑﻮد‬ ‫و ﻧﻪ ﭘﺲ از آﻧﮫﺎ ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ ‪.٢‬‬ ‫در ﺧﺎﻧﮥ ارﻗﻢ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش ﺗﻮﻓﯿﻖ داد ﺗﺎ ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﮔﺮوه از ﺷﺎﮔﺮداﻧﺶ‬ ‫را ﺑﺮﻋﮫﺪه ﺑﮕﯿﺮد‪ .‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﺪا‪ ،‬آﻧﮫﺎ را از ﺗﺎرﯾﮑﯿﮫﺎی ﺟﺎھﻠﯿﺖ ﺑﻪ ﻧﻮر اﯾﻤﺎن ھﺪاﯾﺖ‬ ‫ﻧﻤﻮد و از ﺑﺰرگﻣﺮدان و ﻗﮫﺮﻣﺎﻧﺎن ﺟﮫﺎن و ﺳﺎزﻧﺪﮔﺎن ﺗﺎرﯾﺦ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﻗﺮار داد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺒﻠﯿﻎ‬ ‫ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ دﻋﻮﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﺸﺮ آن را ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﭘﺎﺧﺎﺳﺘﻨﺪ‪ .‬ﻓﺎرغ اﻟﺘﺤﺼﯿﻼن ﻣﺪرﺳﻪ‬ ‫ارﻗﻢ از ﺑﺰرگﻣﺮدان ﺟﮫﺎن ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽروﻧﺪ؛ آﻧﮫﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ دﻋﻮﺗﺸﺎن ﺑﺮاﺳﺎس‬ ‫دوﻟﺖ و ﺗﻤﺪن و ﺟﮫﺎد ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ھﯿﭻ ﮔﺎه ﺗﺎرﯾﺦ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان و اﻧﺒﯿﺎء ﻓﺮدی ﻣﺎﻧﻨﺪ‬ ‫‪ -١‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۱۰۲‬‬ ‫‪ -٢‬دوﻟﺔ اﻟﺮﺳﻮل ﻣﻦ اﻟﺘﮑﻮﯾﻦ اﻟﯽ اﻟﺘﻤﮑﯿﻦ‪ ،‬ص ‪.۲۱۹‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫‪١٦١‬‬

‫اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻﺪﯾﻖ و ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻋﻔﺎن و ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻃﺎﻟﺐ و ﺳﻌﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ وﻗﺎص و ‪ ...‬را ﺳﺮاغ‬ ‫ﻧﺪارد‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج اﯾﻦ ﻣﺮﺑﯽ ﺑﺰرگ ﺗﻮاﻧﺴﺖ در آن ﻣﺮﺣﻠﻪ ﭘﻨﮫﺎﻧﯽ دﻋﻮت و در ﺧﺎﻧﮥ‬ ‫ارﻗﻢ ﻣﺮدان اﺳﺘﺜﻨﺎﯾﯽ و ﺑﯽﻣﺎﻧﻨﺪی را ﮐﻪ ﭘﺮﭼﻢ ﺗﻮﺣﯿﺪ و ﺟﮫﺎد و دﻋﻮت را ﺑﻪ دوش‬ ‫ﮔﺮﻓﺖ و ﺷﺒﻪﺟﺰﯾﺮۀ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن در ﺑﺮاﺑﺮﺷﺎن ﺳﺮ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﻓﺮود آورد و در ﻧﯿﻢ ﻗﺮن ﺑﻪ‬ ‫ﻓﺘﻮﺣﺎت ﺑﺰرﮔﯽ دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻧﻤﻮد‪.‬‬ ‫ﻋﻤﻠﮑﺮد رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﺳﻪ ﺳﺎل اول دﻋﻮت‪ ،‬در اﻧﺘﺨﺎب ﻋﻨﺎﺻﺮ و ﺗﺮﺑﯿﺖ و آﻣﺎده‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﻦ آﻧﺎن ﺑﺮای رھﺒﺮی و ﺑﻪ دوش ﮔﺮﻓﺘﻦ رﺳﺎﻟﺖ‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎر ﻋﺎﻗﻼﻧﻪ و ﻣﺎھﺮاﻧﻪ ﺑﻮد؛ ﭼﻮن‬ ‫ﺑﺮﻋﮫﺪه ﮔﺮﻓﺘﻦ رﺳﺎﻟﺘﮫﺎی ﺑﺰرگ و اھﺪاف واﻻی اﻧﺴﺎﻧﯽ ﮐﺎر ﮐﺴﯽ ﺟﺰ ﻣﺮدان ﺑﺰرگ‬ ‫روزﮔﺎر و دﻋﻮﺗﮕﺮان ﻗﮫﺮﻣﺎن وﻧﺴﺘﻮه ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺎس ﺧﺎﻧﻪ ارﻗﻢ از ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ‬ ‫ﻣﺪارس و داﻧﺸﮕﺎھﮫﺎی دﻧﯿﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در آن ﻣﺮﺑﯽ و ﺑﺮﮔﺰﯾﺪﮔﺎن اﺻﺤﺎب‬ ‫)ﭘﯿﺸﮕﺎﻣﺎن ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ(‪ ،‬ﻣﺤﺼﻞ و داﻧﺶآﻣﻮز ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬آﻧﮫﺎ ﻣﻔﮫﻮم ﺳﺮﺑﺎز ﺑﻮدن و ﺳﻤﻊ و‬ ‫ﻃﺎﻋﺖ و ﻣﻔﮫﻮم رھﺒﺮی و آداب و اﺻﻮل آن را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻋﻤﻠﯽ ﺗﻤﺮﯾﻦ ﻣﯽﻧﻤﻮدﻧﺪ و رھﺒﺮ‬ ‫ﺑﺰرگ‪ ،‬ﺳﺮﺑﺎزان و ﭘﯿﺮواﻧﺶ را ﺑﻪ ﺗﻮﮐﻞ ﺑﺮ ﺧﺪا و ﻗﺎﻃﻌﯿﺖ‪ ،‬ﭘﺸﺘﮑﺎر‪ ،‬ﺧﻮدﺳﺎزی ﺗﻮﺻﯿﻪ‬ ‫ﻣﯽﮐﺮد و ﺑﻪ ﺗﺮﺑﯿﺖ و ﺗﻌﻠﯿﻢ آﻧﺎن ﻣﯽﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬اﯾﻦ دﯾﺪار ﻣﻨﻈﻢ‪ ،‬ارادهھﺎ و ھﻤﺖھﺎ را‬ ‫ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻣﯽﻧﻤﻮد و ﺷﺎﮔﺮدان را ﺑﻪ ﺟﺎنﻓﺪاﯾﯽ و اﯾﺜﺎر ﺗﺤﺮﯾﮏ ﻣﯽﮐﺮد ‪.١‬‬ ‫ﻧﻘﻄﻪ آﻏﺎز ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺣﺮﮐﺖ ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ رﺑﺎﻧﯽ ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺎس ﺑﻮد ﮐﻪ ﻓﺮد ﺑﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻣﻼﻗﺎت ﻣﯽﮐﺮد و ﺑﻪ ﻣﺤﺾ اﯾﻨﮑﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج دﻋﻮت داده ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺤﻮﻟﯽ‬ ‫ﻧﺎﮔﮫﺎﻧﯽ و ﻋﺠﯿﺐ در او ﭘﺪﯾﺪ ﻣﯽآﻣﺪ و از ﺗﺎرﯾﮑﯽ ﺟﮫﻞ و ﺟﮫﺎﻟﺖ ﺑﻪ ﻧﻮر و روﺷﻨﺎﯾﯽ اﯾﻤﺎن‬ ‫ﻣﯽرﺳﯿﺪ و از ﮐﻔﺮ ﺟﺪا ﻣﯽﮔﺸﺖ و ﺑﺮای ﺗﺤﻤﻞ ﺳﺨﺘﯿﮫﺎ و ﻣﺸﮑﻼت در راه دﯾﻦ و ﻋﻘﯿﺪۀ‬ ‫ﺟﺪﯾﺪ آﻣﺎده و ﻣﺼﻤﻢ ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬ﮐﻮﺗﺎه ﺳﺨﻦ اﯾﻨﮑﻪ ﺷﺨﺼﯿﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ دﻟﯿﻞ اﯾﻨﮑﻪ‬ ‫دارای ﺟﺎذﺑﻪای ﻗﻮی و ﻣﺘﺄﺛﺮﮐﻨﻨﺪه ﺑﻮد‪ ،‬اوﻟﯿﻦ ﻣﺤﺮک در ﭘﺬﯾﺮش اﺳﻼم ﺑﻮد و اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﻪ‬ ‫اﯾﻦ دﻟﯿﻞ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﺮﺑﯿﺖ اﯾﺸﺎن ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﻌﺎﻟﯿﻢ ﺧﺪا ﺑﻮد و ﺧﺪاوﻧﺪ او را‬ ‫ﮐﺎﻣﻞﺗﺮﯾﻦ اﻧﺴﺎن روی زﻣﯿﻦ و ﻧﻤﺎد ﻋﻈﻤﺖ و ﺷﮑﻮه ﻗﺮار داده ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺮدم ﺣﺘﯽ ﻗﺒﻞ از‬ ‫ﺑﻌﺜﺖ او را دوﺳﺖ ﻣﯽداﺷﺘﻨﺪ و او را ﻣﯽﺳﺘﻮدﻧﺪ و دوﺳﺘﺪاران او ھﻤﻮاره ﮔﺮد ﺷﻤﻊ‬ ‫وﺟﻮدش ﭘﺮواﻧﻪوار ﺣﻠﻘﻪ ﻣﯽزدﻧﺪ و اﮐﻨﻮن ﻋﻼوه ﺑﺮ آن ﻋﻈﻤﺖ و ﺷﮑﻮه‪ ،‬ﺧﻮد را ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫ﺧﺪا ﮐﻪ وﺣﯽ اﻟﮫﯽ را ﻓﺮا ﻣﯽﮔﯿﺮد ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺗﻨﮫﺎ او را ﺑﺮای اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺤﻤﺪ‬ ‫‪ -١‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۲۲۰‬‬

‫‪١٦٢‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫اﺳﺖ دوﺳﺖ ﻧﻤﯽداﺷﺘﻨﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﻧﺴﯿﻢ ﻋﻄﺮآﮔﯿﻦ وﺣﯽ ﮐﻪ از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪا ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫ﻧﺎزل ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺆﻣﻨﺎن را ﺷﯿﻔﺘﮥ وی ﮐﺮده ﺑﻮد و آﻧﺎن در ﮐﻨﺎر ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج اﺣﺴﺎس‬ ‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ در ﮐﻨﺎر وﺣﯽ ﺑﺰرگ اﻟﮫﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ؛ ﭘﺲ او در ﻋﯿﻦ اﯾﻨﮑﻪ اﻧﺴﺎن‬ ‫ﮐﺎﻣﻠﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﻧﯿﺰ ﺑﻮد و در ﻋﯿﻦ اﯾﻨﮑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﻮد‪ ،‬اﻧﺴﺎن ﮐﺎﻣﻠﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﻮد و از‬ ‫ﻃﺮﻓﯽ دﯾﮕﺮ ﻣﺤﺒﺖ ﺧﺪا ﺑﺎ دوﺳﺖ داﺷﺘﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺲ وﺟﻮد رﺳﻮل اﻟﻠﻪ‪،‬‬ ‫ﻧﻘﻄﮥ ﺗﻤﺮﮐﺰ ھﻤﮥ اﺣﺴﺎﺳﺎت و ﻣﺤﻮر ﺣﺮﮐﺖ ﺗﻤﺎم ﻋﻮاﻃﻒ و رﻓﺘﺎرھﺎ ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺤﺒﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺻﺪر اﺳﻼم را ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ در آورد‪ ،‬ﮐﻠﯿﺪ ﺗﺮﺑﯿﺖ اﺳﻼﻣﯽ و ﻣﺤﻮر ﺗﻤﺮﮐﺰ و اﻧﮕﯿﺰۀ‬ ‫ﺧﯿﺰش آﻧﺎن ﺑﻮد ‪.١‬‬ ‫ﻣﺤﻮر اﺻﻠﯽ ﺗﻌﺎﻟﯿﻢ ﺧﺎﻧﻪ ارﻗﻢ‬

‫ﻣﺤﻮر اﺻﻠﯽ ﺗﻌﺎﻟﯿﻢ ﺧﺎﻧﻪ ارﻗﻢ ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﺑﻮد‪ .‬ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ‪ ،‬ﺗﻨﮫﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و اﻧﺪﯾﺸﻪای‬ ‫ﻣﺤﻮری ﺑﻮد ﮐﻪ ﻓﺮد ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﻌﺎﻟﯿﻢ آن ﺗﺮﺑﯿﺖ و ﭘﺮورش ﻣﯽﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ آﯾﺎت‬ ‫ﻗﺮآﻧﯽ را ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻧﺎزل ﻣﯽﮐﺮد و اﺻﺤﺎب آن را از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻣﯽﺷﻨﯿﺪﻧﺪ و‬ ‫در رﮔﮫﺎﯾﺸﺎن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﻮن ﺟﺮﯾﺎن ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﺮد و در ﻗﻠﺐ و روح آﻧﺎن رﺳﻮخ ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﺮد و‬ ‫از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺗﻌﺎﻟﯿﻢ ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﻌﯿﺎر اﺻﻠﯽ در زﻧﺪﮔﯽ آﻧﺎن ﺑﻮد‪ ،‬ﻟﺬا از آن ﻣﺘﺄﺛﺮ ﻣﯽﮔﺸﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫در ﻧﺘﯿﺠﻪ ھﺮ ﯾﮏ از آﻧﮫﺎ ﺑﻪ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺟﺪﯾﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ارزشھﺎ‪ ،‬اﺣﺴﺎﺳﺎت‪ ،‬اھﺪاف‪ ،‬ﺳﻠﻮک و‬ ‫آرﻣﺎﻧﮫﺎی ﻧﻮﯾﻨﯽ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ ﺷﺪت ﻣﯽﮐﻮﺷﯿﺪ و ﺗﻼش ﻣﯽﻧﻤﻮد ﺗﺎ‬ ‫ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﺗﻨﮫﺎ ﻣﺤﻮر اﺻﻠﯽ ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ اﺻﺤﺎب ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﻌﺎﻟﯿﻢ آن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﮔﺮدﻧﺪ ‪.٢‬‬ ‫ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ‪ ،‬در ﺧﺎﻧﻪ ارﻗﻢ ﻓﻘﻂ ﻗﺮآن و رھﻨﻤﻮدھﺎی اﯾﺸﺎن را ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ و‬ ‫اﺳﺎﺳﯽﺗﺮﯾﻦ ﻗﺎﻧﻮن دﻋﻮت و زﻧﺪﮔﯽ و ﺗﻤﺪن ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ و ﻗﺮآن ﺗﻨﮫﺎ ﻣﻨﺒﻌﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ‬ ‫ﺷﺎﮔﺮدان ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺮا ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ؛ ﭘﺲ ﻗﺮآن‪ ،‬ﺗﻨﮫﺎ ﻣﻨﺒﻊ ﻓﺮاﮔﺮﻓﺘﻦ و ﮐﺘﺎب زﻧﺪه‬ ‫اﯾﻦ اﻣﺖ و ﭘﺮﭼﻢدار ﻣﮫﺮﺑﺎﻧﯽ و ﻣﺪرﺳﻪای اﺳﺖ ﮐﻪ اﻣﺖ اﺳﻼم در آن درﺳﮫﺎی زﻧﺪﮔﯽ را‬ ‫ﻓﺮا ﻣﯽﮔﯿﺮد‪.‬‬ ‫ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺎ ﺟﺪﯾﺖ و ﻋﻼﻗﮥ ﺷﺪﯾﺪی رھﻨﻤﻮدھﺎی ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ را ﻓﺮا‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﺷﺪت ﮐﻮﺷﯿﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ دﻗﺖ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻪ آن ﻋﻤﻞ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و در ﺗﻤﺎم اﻣﻮر زﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪ -١‬ﻣﻨﮫﺞ اﻟﺘﺮﺑﯿﺔ اﻻﺳﻼﻣﯿﻪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻗﻄﺐ‪ ،‬ص ‪.۳۵ - ۳۴‬‬ ‫‪ -٢‬دوﻟﺔ اﻟﺮﺳﻮل ﻣﻦ اﻟﺘﮑﻮﯾﻦ اﻟﯽ اﻟﺘﻤﮑﯿﻦ‪ ،‬ص ‪.۲۲۵‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫‪١٦٣‬‬

‫ﻓﻌﻠﯽ و آﯾﻨﺪه ﺧﻮد از رھﻨﻤﻮدھﺎی آن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬آﻧﮫﺎ زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮد را ﺑﺮ اﺳﺎس‬ ‫رھﻨﻤﻮدھﺎی ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ‪ ،‬ﻗﺮار داده ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺗﺼﻮﯾﺮی ﻋﻤﻠﯽ ﺑﺮای اﯾﻦ رھﻨﻤﻮدھﺎی‬ ‫اﻟﮫﯽ اراﺋﻪ دادﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ‪ ،‬ﻣﺪرﺳﻪ اﻟﮫﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ دﻋﻮﺗﮕﺮان و رھﺒﺮان رﺑﺎﻧﯽ از آن‬ ‫ﻓﺎرغ اﻟﺘﺤﺼﯿﻞ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺴﻠﯽ ﮐﻪ ﺑﺸﺮ ﻧﻪ در ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﻧﻪ در آﯾﻨﺪه ﻧﻈﯿﺮ آن را دﯾﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﻗﺮان ﮐﺮﯾﻢ را ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش ﻧﺎزل ﻧﻤﻮد ﺗﺎ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ آن اﻣﺘﯽ ﭘﺪﯾﺪ آورد و ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ‬ ‫آن دوﻟﺘﯽ ﺗﺄﺳﯿﺲ ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺟﺎﻣﻌﻪای را ﺳﺎﻣﺎن دھﺪ و ﺿﻤﯿﺮھﺎ‪ ،‬اﺧﻼﻗﮫﺎ و ﻋﻘﻞھﺎ را‬ ‫ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﻋﻘﯿﺪه‪ ،‬اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژی‪ ،‬اﺧﻼق و اﺣﺴﺎﺳﺎﺗﯽ را اﺳﺎس ﻧﮫﺪ و از اﯾﻦ ﻣﺪرﺳﻪ‬ ‫ﯾﺎران ﻧﺨﺴﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﮐﻪ در ﻣﻘﺎم زﻣﯿﻨﻪھﺎی ﻋﻘﯿﺪﺗﯽ‪ ،‬روﺣﯽ‪ ،‬اﺧﻼﻗﯽ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪،‬‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﻪ ﺑﺮﺗﺮی رﺳﯿﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺎرغ اﻟﺘﺤﺼﯿﻞ ﺷﺪﻧﺪ ‪.١‬‬ ‫ﻋﻠﻞ اﻧﺘﺨﺎب ﺧﺎﻧﻪی ارﻗﻢ‬

‫‪ -۱‬ﮐﺴﯽ از اﺳﻼم آوردن ارﻗﻢ اﻃﻼﻋﯽ ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬از اﯾﻦ رو آﻧﺎن ﻓﮑﺮ ﻧﻤﯽﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ و ﯾﺎراﻧﺶ در ﺧﺎﻧﻪ ارﻗﻢ ﺑﺎ ھﻢ دﯾﺪار داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫ارﻗﻢ ﺑﻦ اﺑﯽ ارﻗﻢ از ﻗﺒﯿﻠﻪ ﺑﻨﯽ ﻣﺨﺰوم ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﺮﭼﻢ ﻣﺒﺎرزه و ﺟﻨﮓ ﻋﻠﯿﻪ ﺑﻨﯽھﺎﺷﻢ‬ ‫را ﺑﻪ دوش ﻣﯽﮐﺸﯿﺪ و اﮔﺮ ھﻢ اﺳﻼم آوردن ارﻗﻢ ﻣﻌﺮوف ﻣﯽﺑﻮد ﺑﻪ ذھﻦ ﮐﺴﯽ ﺧﻄﻮر‬ ‫ﻧﻤﯽﮐﺮد ﮐﻪ در ﺧﺎﻧﻪ او‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و ﯾﺎراﻧﺶ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ دﯾﺪار داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ؛ زﯾﺮا اﯾﻦ‬ ‫ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻣﻼﻗﺎت در ﻗﻠﺐ ﺻﻒ دﺷﻤﻦ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ارﻗﻢ ﺑﻦ اﺑﯽ ارﻗﻢ در ﺳﻦ ﺷﺎﻧﺰده ﺳﺎﻟﮕﯽ ﺑﻪ اﺳﻼم ﮔﺮوﯾﺪ و روزی اﮔﺮ ﻗﺮﯾﺶ ﺑﻪ ﻓﮑﺮ‬ ‫ﺟﺴﺘﺠﻮ از ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺠﻤﻊ اﺳﻼﻣﯽ ﻣﯽاﻓﺘﺎدﻧﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻓﮑﺮ ﻧﻤﯽاﻓﺘﺎدﻧﺪ ﮐﻪ در ﺧﺎﻧﻪھﺎی‬ ‫ﺟﻮاﻧﺎن ﮐﻢ ﺳﻦ و ﺳﺎل اﺻﺤﺎب ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﺟﺴﺘﺠﻮ ﺑﭙﺮدازﻧﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﻧﮕﺎه ﻗﺮﯾﺶ و‬ ‫ﺟﺴﺘﺠﻮی آﻧﮫﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪھﺎی ﺑﺰرﮔﺎن اﺻﺤﺎب ﻣﻌﻄﻮف ﺑﻮد‪ .‬آﻧﮫﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽﭘﻨﺪاﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﺤﻞ ﺗﺠﻤﻊ ﺑﺎﯾﺪ ﯾﮑﯽ از ﺧﺎﻧﻪھﺎی ﺑﻨﯽھﺎﺷﻢ ﯾﺎ ﺧﺎﻧﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﯾﺎ ﮐﺴﯽ دﯾﮕﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪،‬‬ ‫اﻧﺘﺨﺎب اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺤﻞ ﺗﺠﻤﻊ از ﻧﻈﺮ اﻣﻨﯿﺘﯽ ﮐﺎر ﻓﻮق اﻟﻌﺎدهای ﺑﻮد و ھﺮﮔﺰ‬ ‫ﻗﺮﯾﺶ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﮑﺎن ﯾﻮرش ﻧﺒﺮدﻧﺪ و ﻣﺤﻞ دﯾﺪار ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﺎ ﯾﺎراﻧﺶ را ﮐﺸﻒ ﻧﮑﺮدﻧﺪ ‪.٢‬‬

‫‪ -١‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۲۳۵‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﻤﻨﮫﺎج اﻟﺤﺮﮐﯽ‪ ،‬ﻏﻀﺒﺎن‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۴۹‬‬

‫‪١٦٤‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫وﯾﮋﮔﯽﻫﺎی ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺻﺪر اﺳﻼم‬

‫ﻣﺮاﺣﻞ اوﻟﯿﻪ دﻋﻮت ﺑﺮاﺳﺎس ﭘﻨﮫﺎن ﮐﺎری و ﻋﻤﻞ اﻧﻔﺮادی و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی ﺳﯿﺎﺳﯽ و‬

‫ﻣﺤﮑﻢ ﮐﺎری اﺳﺘﻮار ﺑﻮد و اﻧﺘﺨﺎب ﺧﺎﻧﻪ ارﻗﻢ از ﺟﺎﻧﺐ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺗﻨﮫﺎ ﺑﺮای ﺷﻨﯿﺪن‬ ‫ﻧﺼﯿﺤﺘﮫﺎ و ﻣﻮﻋﻈﻪھﺎ ﻧﺒﻮد؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺧﺎﻧﮥ ارﻗﻢ ﻣﺮﮐﺰ رھﺒﺮی و ﻣﺪرﺳﻪای ﺑﺮای ﺗﻌﻠﯿﻢ و‬ ‫ﺗﺮﺑﯿﺖ و آﻣﺎدهﺳﺎزی زﻣﯿﻨﻪ ﺑﺮای دﻋﻮﺗﮕﺮی و رھﺒﺮی ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻓﺮدی‬ ‫ﻋﻤﯿﻖ و آرام‪ ،‬ﭘﯿﺶ ﻣﯽرﻓﺖ و ﺑﺮﺧﯽ از ﻋﻨﺎﺻﺮ را ﺑﻪ ﺻﻮرت وﯾﮋه ﻣﻮرد ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻗﺮار ﻣﯽداد‬ ‫و ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺧﺎﺻﯽ ﺗﻮﺟﯿﮫﺎت ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ را ﺑﺮ آن ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﻣﯽﻧﻤﻮد ﺗﺎ ﺑﺮای ﺑﺮﻋﮫﺪه ﮔﺮﻓﺘﻦ‬ ‫ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ دﻋﻮﺗﮕﺮی و رھﺒﺮی آﻣﺎده ﺷﻮد‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ھﺮ ﯾﮏ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬ ‫ﺻﺪر اﺳﻼم را ﺑﺎ دﻗﺖ و ﺳﺎﻣﺎﻧﺪھﯽ ﺣﮑﻤﺖآﻣﯿﺰی ﻣﺸﺨﺺ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪای ﮐﻪ ھﺮ‬ ‫ﯾﮏ از آﻧﮫﺎ ﺑﺎ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﻮﻇﻒ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم آن ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬آﺷﻨﺎﯾﯽ داﺷﺖ و ﺗﻤﺎﻣﯽ‬ ‫وﯾﮋﮔﯿﮫﺎی دﻋﻮت و ﻣﺮاﺣﻞ آن را درک ﻣﯽﻧﻤﻮدﻧﺪ و ﺑﻪ اﺣﺘﯿﺎط و ﻣﻮاﻇﺐ ﺑﻮدن و ﭘﻨﮫﺎن‬ ‫ﮐﺎری و اﻧﻀﺒﺎط ﮐﺎﻣﻞ ﭘﺎﯾﺒﻨﺪ ﺑﻮدﻧﺪ ‪.١‬‬ ‫ً‬ ‫ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در دوران ﻣﮑﯽ ﮐﺎﻣﻼ آرام و ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﺪرﯾﺠﯽ و ﭘﻨﮫﺎﻧﯽ ﺗﮑﻤﯿﻞ ﮔﺸﺖ‬ ‫و ﺷﻌﺎر اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ‪ ،‬رھﻨﻤﻮد ﺧﺪاوﻧﺪ ﻷ ﺑﻮد ﮐﻪ در اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻪ اﻟﮫﯽ ﻧﻤﺎد ﭘﯿﺪا ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َۡ َ ٰ َ َۡ ّ ُ ُ َ‬ ‫َ ۡ ۡ َ ۡ َ َ َ َ َّ َ َ ۡ ُ َ َ َّ ُ‬ ‫�دون َو ۡج َه ُه ۖۥ َو�‬ ‫� ي ِر‬ ‫﴿وٱص ِ� �فسك مع ٱ�ِين يدعون ر�هم ب ِٱلغدوة ِ وٱلع ِ ِ‬ ‫ۡ َ‬ ‫َ ۡ ُ َ ۡ َ َ َ ۡ ُ ۡ ُ ُ َ َ ۡ َ َ ٰ ِ ُّ ۡ َاۖ َ َ ُ ۡ َ ۡ َ ۡ َ ۡ َ َ ۡ َ ُ َ‬ ‫�عد �يناك �نهم ترِ�د زِ�نة ٱ�يوة ٱ��ي و� ت ِطع من أ�فلنا قلبهۥ عن ذِكرِنا‬ ‫ُ ٗ‬ ‫َّ َ َ َ ُ َ َ َ ۡ‬ ‫َوٱ�بع ه َوٮٰه َو�ن أم ُر ُهۥ ف ُرطا‪] ﴾٢٨‬اﻟﮑﮫﻒ‪.[۲۸ :‬‬ ‫»ﺑﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﺎش ﮐﻪ ﺻﺒﺤﮕﺎھﺎن و ﺷﺎﻣﮕﺎھﺎن ﺧﺪای ﺧﻮد را ﻣﯽﭘﺮﺳﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﻓﺮﯾﺎد‬ ‫ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ .‬ذات او را ﻣﯽﻃﻠﺒﻨﺪ و ﭼﺸﻤﺎﻧﺖ از اﯾﺸﺎن )ﺑﻪ ﺳﻮی ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪان و ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪان‬ ‫ﻣﺴﺘﮑﺒﺮ( ﺑﺮای ﺟﺴﺘﻦ زﯾﻨﺖ ﺣﯿﺎت دﻧﯿﻮی ﺑﺮﻧﮕﺮدد و از ﮐﺴﯽ ﻓﺮﻣﺎن ﻣﺒﺮ ﮐﻪ دل او را‬ ‫از ﯾﺎد ﺧﻮد ﻏﺎﻓﻞ ﺳﺎﺧﺘﻪاﯾﻢ و او ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آرزوی ﺧﻮد روان ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ و ﮐﺎر و ﺑﺎرش‬

‫)ھﻤﻪ( اﻓﺮاط و ﺗﻔﺮﯾﻂ ﺑﻮده اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫اﯾﻦ آﯾﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﺎن ﻣﯽدھﺪ ﺗﺎ ﺑﺮ ﮐﻮﺗﺎھﯽ و اﺷﺘﺒﺎھﺎت ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬ ‫دﻋﻮت او را ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﺷﮑﯿﺒﺎ و ﺑﺮدﺑﺎر ﺑﺎﺷﻨﺪ و آﻧﮫﺎ را ﺑﻪ ﺷﮑﯿﺒﺎﯾﯽ در ﻣﻘﺎﺑﻞ‬ ‫ﺷﮑﻨﺠﻪھﺎی دﺷﻤﻨﺎن دﻋﻮت ﺑﺪھﺪ و ﻃﺒﯿﻌﺖ راه دﻋﻮت را ﺑﺮای آﻧﺎن روﺷﻦ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ اﯾﻦ آﯾﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺳﺨﻦ ﻋﯿﺐﺟﻮﯾﺎن ﮐﻪ از آﻧﮫﺎ‬ ‫‪ -١‬دوﻟﺔ اﻟﺮﺳﻮل ﻣﻦ اﻟﺘﮑﻮﯾﻦ اﻟﯽ اﻟﺘﻤﮑﯿﻦ‪ ،‬ص ‪.۲۳۷‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫‪١٦٥‬‬

‫ﻋﯿﺐ ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬اھﻤﯿﺘﯽ ﻗﺎﺋﻞ ﻧﮕﺮدد و در ﻣﻮرد آﻧﺎن از ﻣﺘﮑﺒﺮی ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻗﻠﺐ او را از‬ ‫ﺣﻘﯿﻘﺖ و ﺟﻮھﺮ اﻣﻮر ﻏﺎﻓﻞ ﮔﺮداﻧﯿﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﯿﺮوی ﻧﻨﻤﺎﯾﺪ ‪.١‬‬ ‫آﯾﻪھﺎی ذﮐﺮ ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﺮﺧﯽ از ﺻﻔﺘﮫﺎی ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺻﺪر اﺳﻼم را ﺑﺮای ﻣﺎ ﺑﯿﺎن ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﻣﮫﻢﺗﺮﯾﻦ آن ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬ ‫َ ۡ ۡ َۡ َ‬ ‫� �ف َسك﴾ ]اﻟﮑﮫﻒ‪ .[٢٨ :‬آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻠﻤﻪ ﺻﺒﺮ‬ ‫اﻟﻒ – ﺻﺒﺮ‪ :‬ﮐﻪ در ﮔﻔﺘﻪ اﻟﮫﯽ ﴿وٱص ِ‬ ‫در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ و در اﺣﺎدﯾﺚ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺗﮑﺮار ﻣﯽﺷﻮد و ﻣﺮدم ﻧﯿﺰ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ را ﺑﻪ آن‬ ‫ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و از ﭼﻨﺎن اھﻤﯿﺘﯽ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﮫﺎرﻣﯿﻦ ﺻﻔﺖ ﮔﺮوه ﻧﺠﺎت‬ ‫ﯾﺎﻓﺘﻪ از زﯾﺎن ﺑﯿﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ۡ‬ ‫�� َن َل� ُخ ۡ�‪ ٢‬إ َّ� ٱ َّ� َ َ ُ ْ َ ُ ْ َّ َ‬ ‫َ َۡ ۡ‬ ‫�‪ ١‬إ ِ َّن ٱ ِ� َ ٰ‬ ‫ت‬ ‫ِين َءامنوا َوع ِملوا ٱل�ٰل ِ�ٰ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫﴿وٱلع ِ‬ ‫ٍ‬ ‫َ َ َ َ ۡ ْ ۡ َ ّ َ َ َ َ ۡ ْ َّ ۡ‬ ‫�‪] ﴾٣‬اﻟﻌﺼﺮ‪.[۳-۱ :‬‬ ‫وتواصوا ب ِٱ� ِق وتواصوا ب ِٱلص ِ‬ ‫»ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ زﻣﺎن‪ .‬اﻧﺴﺎنھﺎ ھﻤﻪ زﯾﺎﻧﻤﻨﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﮕﺮ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن ﻣﯽآورﻧﺪ و ﮐﺎرھﺎی‬ ‫ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ و ﺑﺎﯾﺴﺘﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽدھﻨﺪ و ھﻤﺪﯾﮕﺮ را ﺑﻪ ﺗﻤﺴﮏ ﺑﻪ ﺣﻖ ﺳﻔﺎرش ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و‬

‫ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ را ﺑﻪ ﺷﮑﯿﺒﺎﯾﯽ ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ«‪.‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ در ﻣﻮرد ھﻤﻪ ﻣﺮدم ﭼﻨﯿﻦ ﺣﮑﻢ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ھﻤﻪ آﻧﮫﺎ در ﺧﺴﺮان و‬ ‫زﯾﺎناﻧﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﭼﮫﺎر ﺻﻔﺖ را دارا ﺑﺎﺷﻨﺪ‪:‬‬ ‫‪ -۱‬اﯾﻤﺎن داﺷﺘﻦ ﺑﻪ ﺧﺪا‪.‬‬ ‫‪ -۲‬ﻋﻤﻞ ﺻﺎﻟﺢ‪.‬‬ ‫‪ -۳‬ﺳﻔﺎرش ﮐﺮدن ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﺣﻖ‪.‬‬ ‫‪ -۴‬ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻧﻤﻮدن ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﺻﺒﺮ‪.‬‬ ‫ﻧﺠﺎت اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﻧﺨﺴﺖ ﺑﻪ اﯾﻤﺎن و اﻧﺠﺎم ﻋﻤﻞ ﺻﺎﻟﺢ واﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ و اﯾﻨﮫﺎ ﺑﻪ ﻧﺼﯿﺤﺖ و‬ ‫ارﺷﺎد و ﺑﻌﺪ از آن ﺑﻪ ﺻﺒﺮ ﻧﯿﺎز دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮرت ھﻢ ﺣﻖ ﺧﺪا و ھﻢ ﺣﻖ ﺑﻨﺪﮔﺎن را ادا‬ ‫ﻧﻤﻮده اﺳﺖ و ﺗﻮﺻﯿﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﺻﺒﺮ و ﺑﺮدﺑﺎری‪ ،‬ﺿﺮوری و ﻻزم اﺳﺖ؛ زﯾﺮا اﯾﻤﺎن آوردن‬ ‫و اﻧﺠﺎم دادن ﻋﻤﻞ ﺻﺎﻟﺢ و ﭘﺎﺳﺪاری از ﺣﻖ و ﻋﺪاﻟﺖ از دﺷﻮارﺗﺮﯾﻦ اﻣﻮری اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮد‬ ‫و ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺑﺎ آن روﺑﺮو ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﺑﺎﯾﺪ اﻧﺴﺎن در ﺟﮫﺎد ﺑﺎ ﻧﻔﺲ و ﺟﮫﺎد ﺑﺎ ﻏﯿﺮ‪ ،‬ﺷﮑﯿﺒﺎ ﺑﺎﺷﺪ ‪.٢‬‬ ‫‪ -١‬اﻟﻄﺮﯾﻖ اﻟﯽ ﺟﻤﺎﻋﺔ اﻟﻤﺴﻠﻤﯿﻦ‪ ،‬ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻦ ﻣﺤﺴﻦ‪ ،‬ص ‪.۱۷۰‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﻈﻼل‪ ،‬ج ‪ ،۶‬ص ‪.۳۹۶۸‬‬

‫‪١٦٦‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫َۡ‬ ‫َ‬ ‫ب – ﮐﺜﺮت دﻋﺎ و ﺗﻀﺮع‪ :‬اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع در ﮔﻔﺘﮥ اﻟﮫﯽ ﴿يَ ۡد ُعون َر َّ� ُهم ب ِٱلغ َد ٰوة ِ‬ ‫َوٱ ۡل َع ِ ّ‬ ‫�﴾ ]اﻷﻧﻌﺎم‪» .[٥٢ :‬ازﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﺎش ﮐﻪ ﺻﺒﺤﮕﺎھﺎن و ﺷﺎﻣﮕﺎھﺎن ﭘﺮوردﮔﺎرﺷﺎن را‬ ‫ِ‬ ‫ﻣﯽﭘﺮﺳﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﻓﺮﯾﺎد ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ«‪ .‬ﻧﻤﺎﯾﺎن ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬دﻋﺎ‪ ،‬دروازۀ ﺑﺰرگ اﻟﮫﯽ اﺳﺖ و ھﺮﮔﺎه‬ ‫ﺑﺮ روی ﺑﻨﺪهای ﮔﺸﻮده ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻌﺪ از آن ﺧﻮﺑﯿﮫﺎ و ﺑﺮﮐﺘﮫﺎ ﺑﺮ او ﺳﺮازﯾﺮ ﺧﻮاھﻨﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ‬ ‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺑﺮﻋﮫﺪه ﮔﺮﻓﺘﻦ رﺳﺎﻟﺖ و ادای اﻣﺎﻧﺖ آﻣﺎده و ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ‬ ‫ارﺗﺒﺎط آﻧﺎن ﺑﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﻋﻤﯿﻖ و ﺻﻤﯿﻤﯽ ﺑﺎﺷﺪ و او را زﯾﺎد ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ و دﻋﺎ ﮐﻨﻨﺪ؛‬ ‫زﯾﺮا ﺣﺴﻦ ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺧﺪا و ﮐﺜﺮت دﻋﺎ از ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ و ﻗﻮیﺗﺮﯾﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﭘﯿﺮوزی اﺳﺖ ‪.١‬‬ ‫ج – اﺧﻼص‪ :‬اﯾﻦ ﻣﻔﮫﻮم در ﮔﻔﺘﮥ اﻟﮫﯽ‪﴿ :‬يُر ُ َ ۡ‬ ‫�دون َوج َه ُه﴾ ]اﻷﻧﻌﺎم‪» .[٥٢ :‬رﺿﺎی او را‬ ‫ِ‬ ‫ﻣﯽﺟﻮﯾﻨﺪ« ﻧﻤﺎد ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﺮ اﻓﺮادی ﮐﻪ ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﻨﮫﺞ اﻟﮫﯽ و رﺑﺎﻧﯽ ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‬ ‫ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪھﺎ و اﻋﻤﺎل و ﺟﮫﺎدﺷﺎن ﻓﻘﻂ ﺑﺮای ﻃﻠﺐ رﺿﺎی اﻟﮫﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻪ ﭘﺎداش‬ ‫اﻟﮫﯽ ﭼﺸﻢ دوﺧﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﺳﻮد ﯾﺎ ﻣﻘﺎم ﯾﺎ ﻟﻘﺐ ﯾﺎ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﻣﺎدی ﭼﺸﻢ دوﺧﺘﻪ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ و ھﺮ ﯾﮏ ﺧﻮد را ﺳﺮﺑﺎزی ﺑﺮای ﻋﻘﯿﺪه و ﺑﺮﻧﺎﻣﮥ اﻟﮫﯽ ﺑﺪاﻧﺪ و ﺑﺎ زﺑﺎن ﺣﺎل ﺑﮕﻮﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ َۡ‬ ‫ُ ۡ َّ‬ ‫اي َو َم َما� ِ َّ�ِ َر ّ ۡ َ َ َ‬ ‫� َي َ‬ ‫﴿قل إِن َص� ِ� َو� ُس ِ� و‬ ‫��ك ُ� ۖۥ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ب ٱل�ٰل ِم�‪ِ � ١٦٢‬‬ ‫َ‬ ‫َ َ ُ ُ ََ۠ َ ُ ۡ ۡ‬ ‫َو�ِ�ٰل ِك أم ِۡرت َو�نا أ َّول ٱل ُمسل ِ ِم�‪] ﴾١٦٣‬اﻷﻧﻌﺎم‪.[۱۶۳-۱۶۲ :‬‬ ‫»اﺧﻼص‪ ،‬رﮐﻦ ﻣﮫﻤﯽ ﺑﺮای ﭘﺬﯾﺮش اﻋﻤﺎل اﺳﺖ و ﺗﺎ ﻋﻤﻞ ﺑﻪ اﺧﻼص و ﻧﯿﺖ ﺻﺎدق و‬ ‫روش ﻣﺴﻨﻮن رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻣﻘﺎرن ﻧﮕﺮدد‪ ،‬ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل درﮔﺎه ﺣﻖ واﻗﻊ ﻧﻤﯽﺷﻮد«‪.‬‬ ‫د – ﭘﺎﯾﺪاری‪ :‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ۡ‬ ‫ُّ ۡ‬ ‫﴿ َو َ� َ� ۡع ُد َ� ۡي َن َ‬ ‫�د ز َ‬ ‫اك َ� ۡن ُه ۡم تُر ُ‬ ‫�ن َة ٱ َ‬ ‫� َي ٰوة ِ ٱ�� َيا﴾ ]اﻟﮑﮫﻒ‪.[۲۸ :‬‬ ‫ِ ِ‬ ‫»و ﭼﺸﻤﺎﻧﺖ از اﯾﺸﺎن )ﺑﻪ ﺳﻮی ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪان و ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪان ﻣﺴﺘﮑﺒﺮ( ﺑﺮای ﺟﺴﺘﻦ زﯾﻨﺖ‬ ‫دﻧﯿﻮی ﺑﺮﻧﮕﺮدد«‪.‬‬ ‫و اﯾﻦ ﺛﺒﺎت‪ ،‬ﻓﺮﻋﯽ از ﺛﺒﺎت ﻋﺎمﺗﺮی اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﺑﺎﯾﺴﺖ دﻋﻮﺗﮕﺮ رﺑﺎﻧﯽ ﺑﺪان ﻣﺘﺼﻒ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ّ َ ۡ ُ ۡ َ َ ‪ۡ ٰ َ َ َّ ُ ۡ َ ۡ َ َ َ َّ ْ ُ َ ٰ َ َ ْ ُ َ َ ٞ‬‬ ‫ۡ‬ ‫� � َب ُهۥ َومِن ُهم‬ ‫﴿مِن ٱلمؤ ِمن ِ� رِجال صدقوا ما �هدوا ٱ� عليهِ� ف ِمنهم من ق‬ ‫َ َ َّ ُ ْ َ ۡ ٗ‬ ‫َّ َ َ‬ ‫من ينت ِظ ُر ۖ َوما بدلوا �بدِي�‪] ﴾٢٣‬اﻷﺣﺰاب‪.[۲۳ :‬‬ ‫‪ -١‬ﻓﻘﻪ اﻟﺘﻤﮑﯿﻦ ﻓﯽ اﻟﻘﺮآن اﻟﮑﺮﯾﻢ‪ ،‬ص ‪.۲۲۱‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫‪١٦٧‬‬

‫»درﻣﯿﺎن ﻣﺆﻣﻨﺎن‪ ،‬ﻣﺮداﻧﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺧﺪا راﺳﺖ ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬در ﭘﯿﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ او ﺑﺴﺘﻪاﻧﺪ‬ ‫ﺑﺮﺧﯽ ﭘﯿﻤﺎن ﺧﻮد را ﺑﺴﺮ ﺑﺮدهاﻧﺪ و ﺑﺮﺧﯽ ﻧﯿﺰ در اﻧﺘﻈﺎرﻧﺪ‪ .‬آﻧﺎن ھﯿﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ و‬

‫ﺗﺒﺪﯾﻠﯽ در ﻋﮫﺪ و ﭘﯿﻤﺎن ﺧﻮد ﻧﺪادهاﻧﺪ«‪.‬‬ ‫در اﯾﻦ آﯾﻪ‪ ،‬ﺳﻪ ﺻﻔﺖ ﺑﯿﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ‪ :‬اﯾﻤﺎن‪ ،‬ﻣﺮداﻧﮕﯽ و ﺻﺪاﻗﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺑﺮای‬ ‫اﺛﺒﺎت و ﭘﺎﯾﺪاری ﺑﺮ آﯾﯿﻦ ﺣﻖ از اھﻤﯿﺖ ﺧﺎﺻﯽ ﺑﺮﺧﻮردار ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ؛ زﯾﺮا اﯾﻤﺎن و‬ ‫ﻣﺮداﻧﮕﯽ‪ ،‬اﻧﺴﺎن را ﺑﺮای ﺗﻤﺴﮏ ﺟﺴﺘﻦ ﺑﻪ ارزﺷﮫﺎی واﻻ و ﭘﺎﯾﺪار وادار ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﺑﺪون‬ ‫اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﭼﯿﺰھﺎی ﭘﯿﺶ ﭘﺎ اﻓﺘﺎده و ﮐﻮﭼﮏ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﻣﺮداﻧﮕﯽ ھﻤﻮاره ﻣﺤﺮﮐﯽ ﺑﻪ‬ ‫ﺳﻮی ھﺪف و ارزش واﻻﺳﺖ و ﺻﺪاﻗﺖ ﻧﯿﺰ ﻣﺎﻧﻊ ﺗﺤﻮل و ﺗﻐﯿﯿﺮ و دﮔﺮﮔﻮﻧﯽ در دﯾﻦ‬ ‫ﻣﯽﮔﺮدد و از اﯾﻦ رو ﻋﻮاﻣﻞ ذﮐﺮ ﺷﺪه را ﻣﯽﺗﻮان ﻋﻮاﻣﻞ اﺻﻠﯽ‪ ،‬ﭘﺎﯾﺪاری و اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ در‬ ‫وﺟﻮد اﻧﺴﺎن داﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺘﻘﺎﻣﺘﯽ‪ ،‬اﻧﺴﺎن در ﺳﺨﺖﺗﺮﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ و ﺣﺘﯽ در‬ ‫ﻣﺮاﺣﻠﯽ ﮐﻪ ﺟﺎن او در ﺧﻄﺮ اﺳﺖ و ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﺎدی زﯾﺎدی ﺣﺎﺻﻞ او ﮔﺮدد‪ ،‬ﻣﺘﺰﻟﺰل‬ ‫ﻧﻤﯽﺷﻮد و ﺑﯽﺗﺮدﯾﺪ ﺧﺸﺘﮫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻗﺮار اﺳﺖ در ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن دﻋﻮت ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮوﻧﺪ‪ ،‬ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ‬ ‫اﺳﺘﺤﮑﺎم و ﭘﺎﯾﺪاری ﻓﻮق اﻟﻌﺎده ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮان ﺑﺎ روی ھﻢ اﻧﺒﺎﺷﺘﻦ آﻧﮫﺎ ﺑﻪ ھﺪف ﻋﺎﻟﯽ‬ ‫و ﺑﻠﻨﺪ ﺧﻮد دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺖ ‪.١‬‬ ‫ﺻﻔﺘﮫﺎی ذﮐﺮ ﺷﺪه‪ ،‬ﻣﮫﻢﺗﺮﯾﻦ ﺻﻔﺎﺗﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺻﺪر اﺳﻼم ﺑﺪان ﻣﺘﺼﻒ‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫دﻋﻮت ﻋﻠﻨﯽ اﺳﻼم‬

‫ﻧﻘﺶ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻗﺒﯿﻠﻪھﺎی ﻗﺮﯾﺶ در اﻧﺘﺸﺎر اﺳﻼم در دوران دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‪ ،‬ﯾﮑﺴﺎن ﺑﻮد‬ ‫ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ ﻗﺒﯿﻠﻪای‪ ،‬ﻧﻘﺶ ﻣﺆﺛﺮﺗﺮی داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؛ ﭼﺮاﮐﻪ اﺳﻼم ﺑﺎ ﻃﺒﯿﻌﺖ زﻧﺪﮔﯽ‬ ‫ﻗﺒﯿﻠﻪای آن روز ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺑﻮد‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ اﺳﻼم ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ از ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻗﺒﯿﻠﻪای ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬ﺑﺮای‬ ‫ﺣﻤﺎﯾﺖ و ﻧﺸﺮ دﻋﻮت ﺟﺪﯾﺪ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﺪ و از ﻃﺮﻓﯽ دﯾﮕﺮ ھﻢ ھﯿﭻ ﯾﮏ از ﻗﺒﯿﻠﻪھﺎ‪،‬‬ ‫اﺳﻼم را ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻗﺒﯿﻠﻪای ﺧﺎص ﻧﻤﯽداﻧﺴﺖ‪ ،‬از اﯾﻦ رو از ﺗﻤﺎم ﺗﯿﺮهھﺎی ﻗﺮﯾﺶ‪،‬‬ ‫اﻓﺮادی ﺑﻪ دﯾﻦ اﺳﻼم ﮔﺮوﯾﺪﻧﺪ و اﺳﻼم ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺘﻮازن در ﺗﻤﺎم ﻗﺒﺎﯾﻞ ﮔﺴﺘﺮش ﭘﯿﺪا‬ ‫ً‬ ‫ﻧﻤﻮد؛ ﻣﺜﻼ‪ ،‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻﺪﯾﻖ از ﻗﺒﯿﻠﻪ ﺗﻤﯿﻢ‪ ،‬ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻋﻔﺎن از ﺑﻨﯽاﻣﯿﻪ‪ ،‬زﺑﯿﺮ ﺑﻦ ﻋﻮام از‬ ‫ﺑﻨﯽ ﻋﺒﺪاﻟﺪار‪ ،‬ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻃﺎﻟﺐ از ﺑﻨﯽھﺎﺷﻢ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﻋﻮف از ﺑﻨﯽ زھﺮه‪ ،‬ﺳﻌﯿﺪ‬ ‫ﺑﻦ زﯾﺪ از ﺑﻨﯽ ﻋﺪی و ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻣﻈﻌﻮن از ﻗﺒﯿﻠﻪ ﺑﻨﯽ ﺟﻤﺢ ﺑﻮد و ﺗﻌﺪادی از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬ ‫‪ -١‬دﻋﻮة اﻟﻠﻪ ﺑﯿﻦ اﻟﺘﮑﻮﯾﻦ و اﻟﺘﻤﮑﯿﻦ‪ ،‬د‪ .‬ﻋﻠﯽ ﺟﺮﯾﺸﻪ‪ ،‬ص ‪.۹۲ - ۹۱‬‬

‫‪١٦٨‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﻧﯿﺰ در اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ از ﺳﺎﯾﺮ ﻗﺒﺎﯾﻞ ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد‪ ،‬ﻋﻤﺎر ﺑﻦ ﯾﺎﺳﺮ ﮐﻪ از‬ ‫ﻗﺒﯿﻠﻪ ﻋﻨﺲ از ﻣﺪﺣﺞ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬زﯾﺪ ﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ ﺑﻦ ﮐﻠﺐ‪ ،‬ﻃﻔﯿﻞ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﮐﻪ از ﻗﺒﯿﻠﻪ دوس‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ و ﻋﻤﺮو ﻋﺒﺴﻪ از ﻗﺒﯿﻠﻪ ﺳﻠﯿﻢ و ﺻﮫﯿﺐ ﻧﻤﺮی از ﺑﻨﯽ ﺛﻤﺮ ﺑﻦ ﻗﺎﺳﻂ ﺑﻮد و اﯾﻦ‬ ‫ﻣﺴﺌﻠﻪ روﺷﻦ ﻣﯽﺳﺎﺧﺖ ﮐﻪ اﺳﻼم وﯾﮋه اھﻞ ﻣﮑﻪ ﻧﯿﺴﺖ ‪.١‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ھﺪف ﺧﻮد را ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی و دﻗﺖ و اﺳﺘﻔﺎده از اﺳﺒﺎب ﺑﺎ ﺗﻮﮐﻞ ﺑﺮ‬ ‫ﺧﺪا دﻧﺒﺎل ﻣﯽﻧﻤﻮد؛ او ﺑﻪ ﺗﺮﺑﯿﺖ رﯾﺸﻪدار و دﻗﯿﻖ و ﺗﻌﻠﯿﻢ ﮔﺴﺘﺮده و اﺣﺘﯿﺎط اﻣﻨﯿﺘﯽ و‬ ‫ﺣﺮﮐﺖ ﻃﺒﯿﻌﯽ در ﺟﺎﻣﻌﻪ و آﻣﺎدﮔﯽ ھﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ ﺑﺮای ﻣﺮاﺣﻞ ﺑﻌﺪی اھﺘﻤﺎم ﻣﯽورزﯾﺪ؛‬ ‫زﯾﺮا ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ دﻋﻮت ﺑﻪ ﺧﺪا ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ دﻋﻮﺗﯽ ﭘﻨﮫﺎﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﯾﮏ ﻓﺮد ﺑﻪ‬ ‫ﺗﻨﮫﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﻓﺮدی دﯾﮕﺮ آن را در ﻣﯿﺎن ﺑﮕﺬارد؛ ﺑﻠﮑﻪ اﯾﻦ دﻋﻮت‪ ،‬ﺟﮫﺎﻧﯽ اﺳﺖ و ﻓﺮﺳﺘﺎده‬ ‫ﺷﺪه ﺗﺎ ﺑﺮ ﺟﮫﺎﻧﯿﺎن اﻗﺎﻣﻪ ﺣﺠﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﭘﺬﯾﺮش اﯾﻦ دﻋﻮت‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ھﺮ ﮐﺲ را ﮐﻪ‬ ‫ﺑﺨﻮاھﺪ‪ ،‬از ﺗﺎرﯾﮑﯽھﺎی ﺷﺮک و ﺟﮫﺎﻟﺖ ﺑﻪ ﺳﻮی ﻧﻮر اﺳﻼم و ﺗﻮﺣﯿﺪ ﺑﯿﺮون ﺑﯿﺎورد‪.‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺣﻘﯿﻘﺖ اﯾﻦ دﻋﻮت و ﻣﺴﯿﺮ و ھﺪف آن را از ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ روزھﺎی دﻋﻮت‪،‬‬ ‫ﻣﺸﺨﺺ ﮐﺮد؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻗﺮآن در ﺳﻮرهھﺎی ﻣﮑﯽ‪ ،‬ﻓﺮاﮔﯿﺮی دﻋﻮت و ﺟﮫﺎﻧﯽ ﺑﻮدن آن را‬ ‫ﺑﯿﺎن داﺷﺘﻪ و ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ۡ ُ َّ ۡ ّ ۡ َ‬ ‫َ‬ ‫﴿إِن ه َو إِ� ذِك ‪ٞ‬ر ل ِل�ٰل ِم�‪] ﴾٨٧‬ص‪.[۸۷ :‬‬ ‫»اﯾﻦ ﻗﺮآن ﭼﯿﺰی ﺟﺰ ﭘﻨﺪ و اﻧﺪرز ﺑﺮای ﺟﮫﺎﻧﯿﺎن ﻧﻤﯽﺑﺎﺷﺪ«‪.‬‬ ‫و ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ ُ َّ ۡ ّ ۡ َ َ َ‬ ‫﴿ َوما ه َو إِ� ذِك ‪ٞ‬ر ل ِل�ٰل ِم�‪] ﴾٥٢‬اﻟﻘﻠﻢ‪.[۵۲ :‬‬ ‫»ﻗﺮآن‪ ،‬ﭼﯿﺰی ﺟﺰ اﻧﺪرز و ﭘﻨﺪ ﺑﺮای ﺟﮫﺎﻧﯿﺎن ﻧﯿﺴﺖ«‪.‬‬ ‫ﻓﻠﺴﻔﮥ دﻋﻮت اﯾﻦ ﺑﻮد ﺗﺎ ﺑﺸﺮ را ﺧﻄﺎب ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺗﻤﺎم اﻧﺴﺎنھﺎ و ھﺮ ﮐﺲ را ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫ﺧﯿﺮی ﺑﺮاﯾﺶ ﻣﻘﺪر ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺠﺎت دھﺪ و از وﯾﮋﮔﯽھﺎی آن اﻋﻼن و آﺷﮑﺎر ﻧﻤﻮدن و‬ ‫رﺳﺎﻧﺪن و ﺑﺎزﮔﻮ ﮐﺮدن و ﺑﯿﻢ دادن اﺳﺖ و ﺗﺤﻤﻞ ﻧﻤﻮدن ﺗﮑﺬﯾﺐ و آزارھﺎ و ﮐﺸﺘﻦ را ﺑﻪ‬

‫دﻧﺒﺎل دارد‪ .‬دﻋﻮت ﭘﻨﮫﺎﻧﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در اﺑﺘﺪا ﺣﺎﻟﺖ اﺳﺘﺜﻨﺎﯾﯽ و در ﺷﺮاﯾﻂ ﺧﺎﺻﯽ‬ ‫ﺑﻮد ﮐﻪ آﻏﺎز دﻋﻮت و ﻧﺎﺗﻮاﻧﯽ و ﻏﺮﺑﺖ آن‪ ،‬اﻗﺘﻀﺎ ﻣﯽﻧﻤﻮد و ﺑﺎﯾﺪ در ﭼﮫﺎرﭼﻮب اﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ‪،‬‬ ‫آن را ﻓﮫﻤﯿﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﭘﻨﮫﺎن ﮐﺎری ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻣﺼﻠﺤﺘﯽ اﺳﺖ‪ ،‬در ﺑﺴﯿﺎری از اﻣﻮر اﺳﻼم و در‬ ‫ﺟﻨﮓ و ﺻﻠﺢ از آن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد در ﻣﻮﺿﻮع دﻋﻮت ﻧﯿﺰ ﺑﺎﯾﺪ آن را اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ داﻧﺴﺖ و‬ ‫‪ -١‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ اﻟﺼﺤﯿﺤﺔ‪ ،‬ﻋﻤﺮی‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۱۳۳‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫‪١٦٩‬‬

‫اﮔﺮ ﻧﻪ اﺻﻞ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ دﯾﻦ ﺧﺪا و ﺷﺮﯾﻌﺖ و ﻓﺮﻣﺎن اﻟﮫﯽ ﺑﺮای ھﻤﻪ ﻣﺮدم ﺑﻪ ﺻﻮرت‬ ‫آﺷﮑﺎر ﺑﯿﺎن ﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﭘﻨﮫﺎن ﮐﺎری ﺑﺎ دﯾﮕﺮ وﺳﯿﻠﻪھﺎ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪھﺎ و ﺗﻔﺼﯿﻼت‪ ،‬اﻣﺮی‬ ‫ﻣﺼﻠﺤﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ و اﺟﺘﮫﺎد اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد؛ زﯾﺮا ﭘﻨﮫﺎن داﺷﺘﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪھﺎ و‬ ‫‪ ...‬ﺑﺎﻋﺚ ﭘﻨﮫﺎن داﺷﺘﻦ دﯾﻦ و ﺳﮑﻮت از ﺣﻖ ﻧﻤﯽﺷﻮد و ﺑﯿﺎن و رﺳﺎﻧﺪن اﻣﻮر دﯾﻨﯽ ﺑﺪان‬ ‫ﻣﺮﺑﻮط ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل داﻧﺴﺘﻦ ﭘﯿﺮواﻧﯽ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن آوردهاﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺮی ﻣﺼﻠﺤﺘﯽ اﺳﺖ‬ ‫ﮐﻪ در ﻗﻀﯿﻪ رﺳﺎﻧﺪن و ﺑﯿﻢ دادن ﮐﻪ ﮐﺘﺎﺑﮫﺎ ﺑﻪ آن ﻧﺎزل ﺷﺪهاﻧﺪ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ آن‬ ‫ﻣﺒﻌﻮث ﺷﺪهاﻧﺪ ﺧﻠﻞ اﯾﺠﺎد ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ؛ ﭘﺲ ﺗﻌﺪاد ﭘﯿﺮوان دﻋﻮت ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺼﻠﺤﺖ‬ ‫اﯾﺠﺎب ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ راز ﺑﺎﻗﯽ ﺑﻤﺎﻧﺪ ﺑﻪ ﺷﺮط اﯾﻨﮑﻪ در ﮐﻨﺎر آن ﺑﻪ اﻣﺮ‬ ‫دﻋﻮت و ﺗﺒﻠﯿﻎ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﻮد و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺣﺘﯽ ﺑﻌﺪ از اﯾﻨﮑﻪ دﻋﻮﺗﺶ را آﺷﮑﺎر ﻧﻤﻮد‬ ‫و ﻣﺮدم را ﺑﯿﻢ داد و رﺳﺎﻟﺖ ﺧﻮﯾﺶ را ﺑﯿﺎن ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎری از ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ ﮐﻪ در اﻣﺮ ﺑﻼﻏﺖ‬ ‫و رﺳﺎﻟﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮی ﻧﺪاﺷﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﻌﺪاد ﭘﯿﺮواﻧﺶ و اﯾﻨﮑﻪ ﮐﺠﺎ ﺑﺎ آﻧﮫﺎ دﯾﺪار ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و ﮔﺮد‬ ‫ھﻢ ﻣﯽآﯾﻨﺪ؟ و ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪھﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﻮﻃﺌﻪ ﺟﺎھﻠﯽ اﺗﺨﺎذ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ‬ ‫ﻣﺴﺎﺋﻞ را ﭘﻨﮫﺎن ﻣﯽداﺷﺖ ‪.١‬‬ ‫ﺳﺎزﻧﺪﮔﯽ ﻋﻘﯿﺪﺗﯽ در دوران ﻣﮑﯽ‬

‫‪ -۱‬ﺣﮑﻤﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج درﺗﻌﺎﻣﻞ ﺑﺎ ﺳﻨﺖھﺎ‬ ‫ً‬ ‫ﺗﺸﮑﯿﻞ دوﻟﺘﮫﺎ و ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﻠﺘﮫﺎ و ﻗﯿﺎم ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ آﻧﮫﺎ ﻃﺒﻌﺎ ﻣﺴﺘﻠﺰم آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﻗﻮاﻧﯿﻦ و ﺳﻨﺖھﺎی ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ زﻧﺪﮔﯽ اﻓﺮاد‪ ،‬ﻣﻠﺘﮫﺎ و دوﻟﺖھﺎ اھﻤﯿﺖ داده ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﯽ‬

‫ﺳﯿﺮۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج روش ﺣﮑﯿﻤﺎﻧﻪ و ﻣﻘﺘﺪراﻧﻪ اﯾﺸﺎن در ﺗﻌﺎﻣﻞ ﺑﺎ ﺳﻨﺘﮫﺎ و ﻗﻮاﻧﯿﻦ‬ ‫ﺣﺎﮐﻢ‪ ،‬ﺑﺎ وﺟﻮد ﮐﺜﺮﺗﺸﺎن‪ ،‬ﺑﻪ اﺛﺒﺎت ﺧﻮاھﺪ رﺳﯿﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﻨﺘﮫﺎی اﻟﮫﯽ ﻣﻮﺟﻮد در ﺟﮫﺎن‪ ،‬اﺣﮑﺎﻣﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ آﻧﮫﺎ را ﺑﺮ اﻧﺴﺎن در ھﺮ‬ ‫زﻣﺎن و ﻣﮑﺎن ﺣﺎﮐﻢ ﻗﺮار داده اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ آﻧﭽﻪ از ﺳﻨﺘﮫﺎ ﺑﺮای ﻣﺎ اھﻤﯿﺖ دارد‪ ،‬ﺳﻨﺘﮫﺎﯾﯽ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺣﺮﮐﺖ و اﻧﻘﻼب ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﻧﺎﮔﺴﺴﺘﻨﯽ دارﻧﺪ و ﭘﺮوردﮔﺎر ﺟﮫﺎﻧﯿﺎن ﻧﻪ ﺗﻨﮫﺎ‬ ‫ﺧﻮاﺳﺘﻪ اﺳﺖ ﺗﺎ ﺟﺮﯾﺎن اﯾﻦ دﯾﻦ؛ ﺑﻠﮑﻪ اﻣﺮ ﺗﻤﺎم ﺟﮫﺎن ﺑﺮ ﺳﻨﺖھﺎی ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺣﺮﮐﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ‬ ‫ﻧﻪ ﺑﺮ ﺳﻨﺘﮫﺎی ﺧﺎرقاﻟﻌﺎده؛ ﭼﺮاﮐﻪ ﻧﺴﻠﮫﺎی آﯾﻨﺪۀ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻓﮑﺮ ﻧﮑﻨﻨﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﭘﯿﺸﯿﻨﯿﺎن ﺑﺎ ﻣﻌﺠﺰات و اﻣﻮر ﺧﺎرقاﻟﻌﺎده ﭘﯿﺮوز ﺷﺪهاﻧﺪ وﺑﻌﺪ از ﺧﺘﻢ ﻧﺒﻮت و اﻧﻘﻄﺎع‬ ‫‪ -١‬اﻟﻐﺮﺑﺎء اﻻوﻟﻮن‪ ،‬ص ‪.۱۲۶ - ۱۲۴‬‬

‫‪١٧٠‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﺳﻠﺴﻠﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﭼﻨﯿﻦ ﭼﯿﺰی ﻣﻤﮑﻦ ﻧﯿﺴﺖ ‪.١‬‬ ‫ﺑﺎ ﺗﻔﮑﺮ و ﺗﺪﺑﺮ در آﯾﻪھﺎی ﻗﺮآن‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺧﻮاھﯿﻢ رﺳﯿﺪ ﮐﻪ در ﻣﻮرد ﺳﻨﻦ اﻟﮫﯽ‪،‬‬ ‫زﯾﺎد ﺳﺨﻦ ﺑﻪ ﻣﯿﺎن آﻣﺪه اﺳﺖ و ﺗﻐﯿﯿﺮ و ﺗﺒﺪﯾﻠﯽ در آﻧﮫﺎ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻧﺨﻮاھﺪ آﻣﺪ و ﻗﺮآن‬ ‫ﮐﺮﯾﻢ وﻗﺘﯽ ﺗﻮﺟﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺑﻪ ﺳﻨﺖھﺎی ﺧﺪاوﻧﺪ در زﻣﯿﻦ ﺟﻠﺐ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬در واﻗﻊ از‬ ‫آﻧﮫﺎ ﻣﯽﺧﻮاھﺪ ﺑﺮ اﺳﺎس اﺻﻮﻟﯽ ﺧﺎص ﺣﺮﮐﺖ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و ﺑﺮای ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﺠﺘﻤﻌﯽ ﺳﺎﻟﻢ و‬ ‫ﺑﺮاﺳﺎس ﻓﺮاﻣﯿﻦ اﻟﮫﯽ از آﻧﮫﺎ ﻣﯽﺧﻮاھﺪ ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ از اﯾﻦ ﺳﻨﺘﮫﺎ ﻋﺒﺮت ﮔﯿﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ‬ ‫ﻣﻘﺘﻀﯿﺎت آن ﻧﯿﺰ ﻋﻤﻞ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﻣﺘﯽ ﺑﺎ ﺳﺎﺑﻘﻪ ھﺴﺘﻨﺪ و ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺣﺎﮐﻢ‬ ‫ﺑﺮ ﺟﮫﺎن‪ ،‬ﻣﻠﺘﮫﺎ‪ ،‬دوﻟﺖھﺎ‪ ،‬و اﻓﺮاد ھﻤﻮاره ﺟﺮﯾﺎن دارد و ﺗﻐﯿﯿﺮی ﻧﻤﯽﯾﺎﺑﺪ و ﮐﺎرھﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر‬ ‫اﺗﻔﺎﻗﯽ اﻧﺠﺎم ﻧﻤﯽﮔﯿﺮد و ﻓﺮآﯾﻨﺪ زﻧﺪﮔﯽ در زﻣﯿﻦ ﺑﯿﮫﻮده ﭘﯿﺶ ﻧﻤﯽرود؛ ﺑﻠﮑﻪ از اﯾﻦ‬ ‫ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﭘﯿﺮوی ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﯽ اﯾﻦ ﺳﻨﺖھﺎ و ﺑﺎ دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﻣﻔﺎھﯿﻢ و‬ ‫ﻧﺘﺎﯾﺞ آن ﺑﻪ ﻓﻠﺴﻔﻪ و ﺣﮑﻤﺖ اﺻﻠﯽ ﺣﻮادث و وﻗﺎﯾﻊ ﭘﯽ ﺧﻮاھﻨﺪ ﺑﺮد و ﺑﻪ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﺣﻮادث ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آن رخ ﻣﯽدھﺪ‪ ،‬اﻃﻤﯿﻨﺎن ﻣﯽﯾﺎﺑﻨﺪ و ﺑﻪ وﺟﻮد ﺣﮑﻤﺖ ﭘﻨﮫﺎن در ﻧﻈﺎم‬ ‫ﭘﯿﭽﯿﺪه ھﺴﺘﯽ ﭘﯽ ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ و در ﭘﺮﺗﻮ آﻧﭽﻪ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎده اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺴﯿﺮﺣﺮﮐﺖ ﺧﻮد را‬ ‫ﻣﺸﺎھﺪه ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺮای رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﭘﯿﺮوزی ﺑﺪون اﺳﺘﻔﺎده از اﺳﺒﺎب آن‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﺮف اﯾﻨﮑﻪ‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﮐﺘﻔﺎ ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ ‪.٢‬‬ ‫ﺳﻨﺘﮫﺎی ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ زﻧﺪﮔﯽ‪ ،‬ھﻤﻮاره ﺗﮑﺮار ﻣﯽﺷﻮد و آﻧﭽﻪ زﻣﺎﻧﯽ ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬در‬ ‫آﯾﻨﺪه ﻧﯿﺰ اﺗﻔﺎق ﺧﻮاھﺪ اﻓﺘﺎد ‪.٣‬‬ ‫ﺣﺮﮐﺖ و ﻣﺴﯿﺮ زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺮاﺳﺎس ﺳﻨﺖھﺎی اﻟﮫﯽ اﺳﺖ و در زﻧﺪﮔﯽ اﻧﺴﺎن ھﯿﭻ اﻣﺮی‬ ‫ﺑﺪون ﺣﺴﺎب و ﮐﺘﺎب رخ ﻧﻤﯽدھﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺗﻤﺎم اﻣﻮر زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺮاﺳﺎس ﺳﻨﺖھﺎی اﻟﮫﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﺗﻐﯿﯿﺮ و ﺗﺒﺪﯾﻠﯽ در آن وﺟﻮد ﻧﺪارد و اﺷﺨﺎص و ﺧﻮاﺳﺘﮥ آﻧﺎن ﻧﺎدﯾﺪه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪،‬‬ ‫ﺟﺮﯾﺎن ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ و اﻧﺠﺎم ﻣﯽﮔﯿﺮد ‪.٤‬‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎﯾﺪ ﺑﯿﺶ از دﯾﮕﺮان ﺳﻨﺖھﺎی ﭘﺮوردﮔﺎرﺷﺎن را ﮐﻪ در ﮐﺘﺎب ﺧﺪا و ﺳﻨﺖ‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ آﻧﮫﺎ اﺷﺎره ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬درک ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻗﺪرت و ﻋﺰﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﺪان‬ ‫اﻣﯿﺪوارﻧﺪ‪ ،‬دﺳﺖ ﯾﺎﺑﻨﺪ؛ زﯾﺮا رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﻗﺪرت ﺑﺪون ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﻣﺤﻘﻖ ﻧﺨﻮاھﺪ ﺷﺪ؛‬ ‫‪ -١‬واﻗﻌﻨﺎ اﻟﻤﻌﺎﺻﺮ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻗﻄﺐ‪ ،‬ص ‪.۴۱۴‬‬ ‫‪ -٢‬ﻓﯽ ﻇﻼل اﻟﻘﺮآن‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۴۷۸‬‬ ‫‪ -٣‬ھﻤﺎن‪.‬‬ ‫‪ -٤‬اﻟﺘﻤﮑﯿﻦ ﻟﻼﻣﺔ اﻻﺳﻼﻣﯿﻪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ اﻟﺴﯿﺪ‪ ،‬ص ‪.۲۰۸‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫‪١٧١‬‬

‫ﺑﻠﮑﻪ ﻗﻮاﻧﯿﻨﯽ دارد ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ در ﻗﺮآن‪ ،‬آن را ﺛﺒﺖ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﻮﻣﻨﺶ آن را‬ ‫ﺑﺪاﻧﻨﺪ و ﺑﺎ ﺑﯿﻨﺶ از آن ﮐﺎر ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ ‪.١‬‬ ‫ﯾﮑﯽ از ﺷﺮاﯾﻂ ﺗﻌﺎﻣﻞ ھﺪﻓﻤﻨﺪ و درﺳﺖ ﺑﺎ ﺳﻨﺖھﺎی اﻟﮫﯽ و ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺟﮫﺎﻧﯽ اﯾﻦ اﺳﺖ‬ ‫ﮐﻪ اﯾﻦ ﺳﻨﺘﮫﺎ را درک ﻧﻤﺎﯾﯿﻢ و ﺑﻪ آن آ ﮔﺎه ﺑﺎﺷﯿﻢ و ﻧﺤﻮه و ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ رﻓﺘﺎر ﺑﺎ ﻃﺒﯿﻌﺖ و‬ ‫ﻗﺎﻧﻮن اﻟﮫﯽ را ﺑﺪاﻧﯿﻢ ‪.٢‬‬ ‫اﺳﺘﺎد ﺑﻨﺎ ‪ /‬در ﻣﻮرد ﻣﻨﻈﻢ ﺑﻮدن ﺗﻌﺎﻣﻞ ﺑﺎ ﺳﻨﺘﮫﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﺑﺎ ﺳﻨﺘﮫﺎی ﺟﮫﺎن‬ ‫آﻓﺮﯾﻨﺶ ﺑﺮﺧﻮرد و ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻧﮑﻨﯿﺪ؛ زﯾﺮا ﺳﻨﺘﮫﺎ ﻏﺎﻟﺐ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و اﻧﺴﺎن را ﺷﮑﺴﺖ‬ ‫ﻣﯽدھﻨﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ از آن ﮐﺎر ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ و ﻓﺮآﯾﻨﺪ و ﺟﺮﯾﺎن آن را ﺑﻪ ﺳﻮی دﯾﮕﺮ ﺑﺮﮔﺮداﻧﯿﺪ و از‬ ‫ﺑﺮﺧﯽ ﺳﻨﺘﮫﺎ ﻋﻠﯿﻪ ﺑﺮﺧﯽ ﺳﻨﺘﮫﺎی دﯾﮕﺮ ﮐﻤﮏ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ و ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻟﺤﻈﻪ ﭘﯿﺮوزی ﺑﺎﺷﯿﺪ؛‬ ‫ﭼﺮاﮐﻪ اﻣﺮی ﻏﯿﺮﻣﻨﺘﻈﺮه ﻧﯿﺴﺖ« ‪.٣‬‬ ‫در ﺳﺨﻨﺎن اﺳﺘﺎد ﺑﻨﺎ ﭼﻨﺪ ﻧﮑﺘﻪ ﻧﮫﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪ -۱‬ﺑﺮﺧﻮرد ﻧﮑﺮدن ﺑﺎ ﺳﻨﻦ اﻟﮫﯽ‬ ‫‪ -۲‬دﻓﺎع و ﻣﻘﺎوﻣﺖ از ﺳﻨﺖھﺎی اﻟﮫﯽ‪.‬‬ ‫‪ -۳‬اﺳﺘﻔﺎده از آﻧﮫﺎ‪.‬‬ ‫‪ -۴‬ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪن ﺟﮫﺖ آﻧﮫﺎ‪.‬‬ ‫‪ -۵‬ﮐﻤﮏ ﮔﺮﻓﺘﻦ از ﺑﺮﺧﯽ ﻋﻠﯿﻪ ﺑﺮﺧﯽ دﯾﮕﺮ‬ ‫‪ -۶‬ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻣﺎﻧﺪن ﺑﺮای ﻟﺤﻈﻪ ﭘﯿﺮوزی ‪.٤‬‬ ‫از ﺳﺨﻨﺎن اﺳﺘﺎد ﺑﻨﺎ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯽﮔﯿﺮﯾﻢ ﮐﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻪ ﺻﻮرت ژرف و ﻋﻤﯿﻖ‪ ،‬ﺳﯿﺮه ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫اﮐﺮم ج و ﺗﺎرﯾﺦ اﺳﻼﻣﯽ وﺗﺠﺮﺑﻪھﺎی ﻣﻠﺘﮫﺎ را ﺑﺮرﺳﯽ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ و ﻋﻼوه ﺑﺮ آن وﺿﻌﯿﺖ‬ ‫ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ آن روز را ﺧﯿﻠﯽ ﺧﻮب ودرﺳﺖ ﻣﯽﺷﻨﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ و ﺑﯿﻤﺎری و ﺳﭙﺲ‬ ‫ﻋﻼج آن را ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺒﺎ ﺗﻮﺻﯿﻒ ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺣﺮﮐﺖ اﺳﻼﻣﯽای ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺗﻼشھﺎی دﻋﻮت و‬ ‫ﺗﺄﺳﯿﺲ دوﻟﺖ و ﺳﺎﺧﺘﻦ اﻧﺴﺎن ﻧﻤﻮﻧﻪ و رﺑﺎﻧﯽ و ﻣﺘﻤﺪن‪ ،‬رھﺒﺮی آن را ﺑﺮ ﻋﮫﺪه داﺷﺖ ﺑﺎ‬ ‫‪ -١‬ﺟﯿﻞ اﻟﻨﺼﺮ اﻟﻤﻨﺸﻮد‪ ،‬ﻗﺮﺿﺎری‪ ،‬ص ‪.۱۵‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﻤﺸﺮوع اﻻﺳﻼﻣﯽ ﻟﻨﮫﻀﺔ اﻻﻣﺔ ﻗﺮاءه ﻓﯽ ﻓﮑﺮ اﻟﺒﻨﺎء‪ ،‬ص ‪.۵۸‬‬ ‫‪ -٣‬رﺳﺎﻟﺔ اﻟﻤﺆﺗﻤﺮ اﻟﺨﺎﻣﺲ‪ ،‬ص ‪.۱۲۷‬‬ ‫‪ -٤‬اﻟﻤﺸﺮوع اﻻﺳﻼﻣﯽ ﻟﻨﮫﻀﺔ اﻻﻣﻪ‪ ،‬ص ‪.۵۸‬‬

‫‪١٧٢‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﺳﻨﺘﮫﺎ و ﻗﻮاﻧﯿﻨﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ اھﻤﯿﺖ رھﺒﺮی در ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺗﻤﺪﻧﮫﺎ و اھﻤﯿﺖ ﮔﺮوه ﻣﺆﻣﻦ ﺳﺎزﻣﺎن‬ ‫ﯾﺎﻓﺘﻪ در ﻣﻘﺎوﻣﺖ و اﯾﺴﺘﺎدﮔﯽ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﻃﻞ و اھﻤﯿﺖ آﯾﯿﻦ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪای ﮐﻪ ﻋﻘﺎﯾﺪو اﺧﻼق‬ ‫و ﻋﺒﺎدات و ارزﺷﮫﺎ و اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژی از آن ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺪارا ﻧﻤﻮد‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ ﺳﻨﺖھﺎی‬ ‫اﻟﮫﯽ‪ ،‬ﺳﻨﺖ ﺗﺪرﯾﺠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در آﻓﺮﯾﻨﺶ و ھﺴﺘﯽ رﻋﺎﯾﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺳﻨﺖ ﻣﮫﻤﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﺎﯾﺪ اﻣﺖ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻧﮫﻀﺖ و ﺣﺎﮐﻢ ﮐﺮدن دﯾﻦ ﺧﺪا ﻗﯿﺎم ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ ،‬آن را‬ ‫رﻋﺎﯾﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﺎﯾﺪ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺳﻨﺖ ﺗﺪرﯾﺠﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ در ﻋﺼﺮی ﮐﻪ ﺟﺎھﻠﯿﺖ ﺣﺎﮐﻢ‬ ‫ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ و ﺷﺮ و ﻓﺴﺎد در ﻣﻠﺖھﺎ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪای رﯾﺸﻪ دواﻧﯿﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺑﯿﻦ ﺑﺮدن آن‬ ‫ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﮔﺎم ﺑﻪ ﮔﺎم دارد‪ ،‬راھﯽ ﻃﻮﻻﻧﯽ اﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬دﻋﻮت اﺳﻼﻣﯽ در ﻣﺮاﺣﻞ‬ ‫ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺧﻮد آھﺴﺘﻪ و ﮔﺎم ﺑﻪ ﮔﺎم ﭘﯿﺶ ﻣﯽرﻓﺖ و ﺑﺴﯿﺎر دﻗﯿﻖ و در راﺳﺘﺎی آﺷﻨﺎﯾﯽ‬ ‫ﻣﺮدم ﺑﺎ اھﺪاف ﺗﻌﺎﻟﯿﻢ اﺳﻼم ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽﻧﻤﻮد و ﺑﺎ ﻣﺮﺣﻠﻪ اﻧﺘﺨﺎب و ﺗﺄﺳﯿﺲ آﻏﺎز ﺷﺪ‪،‬‬ ‫ﺳﭙﺲ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻗﺘﺎل و درﮔﯿﺮی آﻏﺎز ﮔﺮدﯾﺪ و ﭘﺲ از آن ﻣﺮﺣﻠﻪ ﭘﯿﺮوز و ﺑﻪ ﻗﺪرت رﺳﯿﺪن‬ ‫ﻓﺮا رﺳﯿﺪ ﮐﻪ اﻣﮑﺎن ﻧﺪاﺷﺖ ھﻤﻪ اﯾﻨﮫﺎ در ﯾﮏ وﻗﺖ ﻓﺮاھﻢ ﺷﻮﻧﺪ و اﮔﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪،‬‬ ‫ً‬ ‫ﯾﻘﯿﻨﺎ ﺑﺎ دﺷﻮاری و ﻧﺎﺗﻮاﻧﯽ روﺑﺮو ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ اﻣﮑﺎن ﻧﺪاﺷﺖ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از اﯾﻨﮫﺎ ﺑﺮ‬ ‫دﯾﮕﺮی ﻣﻘﺪم ﺑﺎﺷﺪ و اﮔﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﺧﻠﻞ ﻓﺮاواﻧﯽ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽآﻣﺪ ‪.١‬‬ ‫اﯾﻦ ﺳﻨﺖ از اھﻤﯿﺖ ﺑﺴﯿﺎری ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪ّ ،‬اﻣﺎ ﺑﺮﺧﯽ از داﻋﯿﺎن ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﺗﻐﯿﯿﺮ‬ ‫ﺑﺎاﻟﻔﻮر زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺮدم ﺑﺪون در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺷﺮاﯾﻂ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ آن ﺟﺎﻣﻌﻪ و ھﻤﭽﻨﯿﻦ‬ ‫دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﻗﺪرت ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ ﻣﻘﺪﻣﺎت ﻗﻀﯿﻪ و ﯾﺎ ﺷﯿﻮهھﺎ و وﺳﯿﻠﻪھﺎی آن را ﺑﻪ‬ ‫ﺧﻮﺑﯽ آﻣﺎده ﮐﺮده ﺑﺎﺷﻨﺪ ‪ .٢‬ﺧﺪاوﻧﺪ در ﻗﺮآن ﺑﯿﺶ از ﯾﮏ ﻣﻮرد ﻣﺎ را ﺑﻪ ﺗﻔﮑﺮ در ﻣﻮرد اﯾﻦ‬ ‫ﺳﻨﺘﮫﺎ وادار ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪» :‬ﺧﺪاوﻧﺪ آﺳﻤﺎنھﺎ و زﻣﯿﻦ را در‬ ‫ﻃﯽ ﺷﺶ روز آﻓﺮﯾﺪه اﺳﺖ«‪ .‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ در ﮐﻤﺘﺮ از ﯾﮏ ﭼﺸﻢ ﺑﻪ ھﻢ زدن‪،‬‬ ‫آﻧﮫﺎ را ﺑﯿﺎﻓﺮﯾﻨﺪ‪ّ ،‬اﻣﺎ ﺳﻨﺖ ﺗﺪرﯾﺠﯽ اﻟﮫﯽ ﭼﻨﯿﻦ اﻗﺘﻀﺎ ﻣﯽﻧﻤﻮد‪ .‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ آﻓﺮﯾﻨﺶ اﻧﺴﺎن‪،‬‬ ‫ﺣﯿﻮان و ﮔﯿﺎھﺎن ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ ﭼﻨﺪ ﻣﺮﺣﻠﻪ را ﻣﯽﭘﯿﻤﺎﯾﻨﺪ ﺗﺎ ﻃﺒﻖ ﺳﻨﺖ و ﺣﮑﻤﺖ اﻟﮫﯽ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﭘﺎﯾﺎن و ﺗﮑﻤﯿﻞ ﻣﯽرﺳﻨﺪ‪ .‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺗﺴﮫﯿﻞ اﻣﺮ و‬ ‫آﺳﺎنﮔﯿﺮی ﺑﺮ ﺑﺸﺮ ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ ﺗﺪوﯾﻦ و ﮐﺎﻣﻞ ﮔﺮدﯾﺪ ﺗﺎ اﻣﻮری ﮐﻪ اﺳﻼم آن را واﺟﺐ و ﯾﺎ‬ ‫ﺣﺮام ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ ،‬دﭼﺎر ﻣﺸﮑﻞ ﻧﺸﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل‪ :‬ﻓﺮاﯾﻀﯽ ھﻤﺎﻧﻨﺪ ﻧﻤﺎز‪ ،‬روزه و‬

‫‪ -١‬اﻟﺘﻤﮑﯿﻦ ﻟﻼﻣﺔ اﻻﺳﻼﻣﯿﻪ‪ ،‬ص ‪.۲۲۷‬‬ ‫‪ -٢‬آﻓﺎت ﻋﻠﯽ اﻟﻄﺮﯾﻖ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۵۷‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫‪١٧٣‬‬

‫زﮐﺎت ﭼﻨﺪ ﻣﺮﺣﻠﻪ را ﻃﯽ ﻧﻤﻮد ﺗﺎ ﺑﻪ آﺧﺮﯾﻦ ﺻﻮرت ﺧﻮد رﺳﯿﺪ و ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪ ‪.١‬‬ ‫اﺳﻼم ﺑﻪ دﻟﯿﻞ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ اﯾﻦ ﺣﮑﻤﺖ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﻈﺎم ﺑﺮدﮔﯽ را ﮐﻪ ﻧﻈﺎم ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ‬ ‫ﺟﮫﺎن ﺑﻮد‪ ،‬ﯾﮑﺒﺎره ﻟﻐﻮ ﻧﻨﻤﻮد؛ زﯾﺮا اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻓﺮورﯾﺨﺘﻦ ارﮐﺎن زﻧﺪﮔﯽ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و‬ ‫اﻗﺘﺼﺎدی ﺟﺎﻣﻌﮥ آن روز ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺲ ﺑﺮﺧﻮرد ﺣﮑﯿﻤﺎﻧﻪ ﺑﺎ اﯾﻦ ﻧﻈﺎم ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮرت ﺑﻮد ﮐﻪ‬ ‫اﺳﻼم راھﮫﺎ و زﻣﯿﻨﮥ ﺗﺪاوم آن را ﺗﻨﮓﺗﺮ ﻣﯽﻧﻤﻮد و ﻧﻈﺎم ﺑﺮدﮔﯽ را ﺗﺎ آﺧﺮﯾﻦ ﺣﺪ ﻣﻤﮑﻦ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﻟﻐﻮ ﮐﺮدن آن ﺑﻮد‪ ،‬رﺳﺎﻧﯿﺪ ‪.٢‬‬ ‫ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﯽ ﮔﺴﺘﺮده و ﻋﻤﯿﻖ ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ و ﺳﻨﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺧﻮاھﯿﻢ‬ ‫رﺳﯿﺪ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ و ﺑﺎ ﭼﻪ ﻧﻈﻢ و ﺣﺮﮐﺘﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮات اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج در ﺟﺎﻣﻌﻪ‬ ‫اﻋﻤﺎل ﮔﺮدﯾﺪ و ﺑﻪ ﺳﺮﺗﺎﺳﺮ ﺟﮫﺎن ﭘﮫﻨﺎور رﺳﯿﺪ ‪.٣‬‬ ‫ﺑﻪ ﺳﻨﺖ اﻟﮫﯽ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﭘﯿﺶ روی ﺗﺪرﯾﺠﯽ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ در اﻣﻮر ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻧﯿﺰ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ‪ ،‬ﭘﺲ‬ ‫اﮔﺮ درﺻﺪد ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﻌﯿﺎرھﺎی ﺣﻘﯿﻘﯽ ﺑﺮآﻣﺪﯾﻢ‪ ،‬ﻧﺒﺎﯾﺪ ﮔﻤﺎن‬ ‫ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﺎ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪای ﮐﻪ رﺋﯿﺲ ﺟﻤﮫﻮر ﯾﺎ ﭘﺎدﺷﺎه ﺻﺎدر ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﯾﺎ از ﻣﺠﻠﺲ‬ ‫رھﺒﺮی ﯾﺎ ﭘﺎرﻟﻤﺎﻧﯽ ﺻﺎدر ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺗﺤﻘﻖ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﻼﻣﯽ واﻗﻌﯽ از ﻃﺮﯾﻖ‬ ‫ﺣﺮﮐﺖ ﺗﺪرﯾﺠﯽ و ﺑﺎ آﻣﺎدﮔﯽ ﻓﮑﺮی و رواﻧﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﺘﺤﻘﻖ ﻣﯽﺷﻮد و اﯾﻦ ھﻤﺎن‬ ‫روﺷﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در راﺳﺘﺎی ﺗﻐﯿﯿﺮ دادن زﻧﺪﮔﯽ ﺟﺎھﻠﯽ‪ ،‬در ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬ ‫اﺳﺎﺳﯽﺗﺮﯾﻦ ﺷﯿﻮۀ آن ﺣﻀﺮت ﻃﯽ ﺳﯿﺰده ﺳﺎل دوران ﻣﮑﻪ‪ ،‬ﻋﺒﺎرت ﺑﻮد از ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻧﺴﻠﯽ‬ ‫ﻣﺆﻣﻦ و ﻣﻌﺘﻘﺪ و ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ از ﺳﺎﯾﺮ ﻧﺴﻠﮫﺎ‪ .‬ﻧﺴﻞ ﻣﺆﻣﻨﯽ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺎر ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ را ﺑﺮﻋﮫﺪه‬ ‫ﮔﯿﺮد و ﺑﺮای ﺣﻤﺎﯾﺖ و ﻧﺸﺮ دﻋﻮت در ﺟﮫﺎن‪ ،‬ﭘﺮﭼﻢ ﺟﮫﺎد را ﺑﻪ اھﺘﺰاز در ﺑﯿﺎورد‪ .‬ﭘﺲ‬ ‫ﻣﺮﺣﻠﮥ دﻋﻮت ﻣﮑﯽ‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﺮﺣﻠﮥ ﺗﺮﺑﯿﺖ و ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺑﻮد ﺗﺎ ﻣﺮﺣﻠﮥ ﻗﺎﻧﻮﻧﮕﺰاری ‪.٤‬‬ ‫‪ -۲‬ﺳﻨﺖ ﺗﻐﯿﯿﺮ و ارﺗﺒﺎط آن ﺑﺎ ﺳﺎزﻧﺪﮔﯽ ﻋﻘﯿﺪﺗﯽ‬ ‫از ﺳﻨﺖھﺎی ﻣﮫﻢ در راه ﻧﮫﻀﺖ و ﻗﯿﺎم‪ ،‬ﺳﻨﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻪ اﻟﮫﯽ آن را ﺗﺄﮐﯿﺪ‬

‫ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ُ ُ َّ َ ‪َۡ ّ ٞ‬‬ ‫َ‬ ‫� َف ُظونَ ُهۥ م ِۡن أ ۡمر ٱ َّ�ِ إ َّن ٱ َّ َ‬ ‫� � ُ� َغ ّ ُ‬ ‫�‬ ‫� يَ َديۡهِ َوم ِۡن خلفِهِۦ‬ ‫ِ ِۗ‬ ‫﴿�ۥ مع ِق�ٰت ِم ۢن � ِ‬ ‫ِ‬ ‫‪ -١‬اﻟﺘﻤﮑﯿﻦ ﻟﻼﻣﺔ اﻻﺳﻼﻣﯿﻪ‪ ،‬ص ‪.۲۲۷‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺨﺼﺎﺋﺺ اﻟﻌﺎﻣﻪ ﻟﻼﺳﻼم‪ ،‬ﻗﺮﺿﺎوی‪ ،‬ص ‪.۱۶۶‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﺘﻤﮑﯿﻦ ﻟﻼﻣﺔ اﻻﺳﻼﻣﯿﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻣﻮدودی‪ ،‬ص ‪.۲۲۹‬‬ ‫‪ -٤‬اﻟﺨﺼﺎﺋﺺ اﻟﻌﺎﻣﻪ ﻟﻼﺳﻼم‪ ،‬ص ‪ ۱۶۸‬ﺑﺎ اﻧﺪﮐﯽ ﺗﺼﺮف‪.‬‬

‫‪١٧٤‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫َّ َ‬ ‫َ‬ ‫ََ‬ ‫َ َ ۡ َ َّ ٰ ُ َ ّ ُ ْ َ َ ُ ۡ َ ٓ َ َ َ َّ ُ َ‬ ‫� بِق ۡو ٖ� ُس ٓو ٗء� ف� َم َرد ُ� ۚۥ َو َما ل ُهم‬ ‫س ِهمۗ �ذا أراد ٱ‬ ‫ما بِقو ٍ� ح� �غ ِ�وا ما بِأنف ِ‬ ‫ّ ُ‬ ‫َ‬ ‫ال‪] ﴾١١‬اﻟﺮﻋﺪ‪.[۱۱ :‬‬ ‫مِن دونِهِۦ مِن و ٍ‬ ‫»اﻧﺴﺎن دارای ﻓﺮﺷﺘﮕﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﭘﯽ از روﺑﺮو و از ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﺧﺪا از او ﻣﺮاﻗﺒﺖ‬

‫ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺣﺎل و وﺿﻊ ھﯿﭻ ﻗﻮم و ﻣﻠﺘﯽ را ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﻤﯽدھﺪ ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ آﻧﺎن اﺣﻮال‬ ‫ﺧﻮد را ﺗﻐﯿﯿﺮ دھﻨﺪ و ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺧﺪا ﺑﺨﻮاھﺪ ﺑﻼﯾﯽ ﺑﻪ ﻗﻮﻣﯽ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬ھﯿﭻ ﮐﺲ و ھﯿﭻ ﭼﯿﺰ‬

‫ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ آن را ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ و ھﯿﭻ ﮐﺲ ﻏﯿﺮ ﺧﺪا ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﯾﺎور و ﻣﺪدﮐﺎر آﻧﺎن ﺷﻮد«‪.‬‬ ‫ارﺗﺒﺎط اﯾﻦ ﺳﻨﺖ اﻟﮫﯽ ﺑﺎ ﺑﻪ ﻗﺪرت رﺳﯿﺪن اﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﮐﺎﻣﻼ روﺷﻦ اﺳﺖ؛ زﯾﺮا‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﭘﺮﺗﻮ وﺿﻌﯿﺖ ﻓﻌﻠﯽ ﺑﻪ ﻗﺪرت ﻧﻤﯽرﺳﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﺎﯾﺪ در وﺿﻊ ﺧﻮد ﺗﻐﯿﯿﺮ و‬ ‫دﮔﺮﮔﻮﻧﯽ اﯾﺠﺎد ﺑﮑﻨﻨﺪ و ﻣﻠﺘﯽ ﮐﻪ زﻧﺪﮔﯽ ذﻟﺖﺑﺎر و ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪﮔﯽ را ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ‬ ‫وﺿﻌﯿﺖ ﺧﻮد را ﺗﻐﯿﯿﺮ دھﺪ و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای آزادی از ﺑﻨﺪ اﺳﺎرت ﻧﻤﯽﮐﻮﺷﺪ‪ ،‬ھﺮﮔﺰ ﺑﻪ‬ ‫ﻗﺪرت ﻧﺨﻮاھﺪ رﺳﯿﺪ ‪.١‬‬ ‫اﺳﻼم در ﺟﺎﻣﻌﮥ ﺟﺎھﻠﯿﺖ ﺑﺎ واﻗﻌﯿﺖھﺎی ﺑﺰرﮔﯽ ھﻤﺎﻧﻨﺪ ﺟﺰﯾﺮه ﻋﺮﺑﯽ و دﻧﯿﺎی آن روز‪،‬‬ ‫ﺑﺎورھﺎ‪ ،‬اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژیھﺎ‪ ،‬ارزشھﺎ‪ ،‬ﻣﻌﯿﺎرھﺎ‪ ،‬ﻧﻈﺎمھﺎی ﺟﺎھﻠﯽ و ﺗﻌﺼﺒﺎت ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﻣﻮاﺟﻪ ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻌﺪ از ورود اﺳﻼم ﻓﺎﺻﻠﻪ آن ﺑﺎ ﻓﺎﺻﻠﻪ وﺿﻌﯿﺖ ﻣﺮدم در ﺟﺰﯾﺮه ﻋﺮﺑﯽ و در ﺗﻤﺎم دﻧﯿﺎ‪،‬‬ ‫ﻓﺎﺻﻠﻪای ﻋﻤﯿﻖ ﺑﻮد و وﺿﻌﯿﺖ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ ﻣﺤﯿﻂ ﺑﺎ اھﺪاف ﻋﺎﻟﯿﻪ و ﻧﮫﺎﯾﯽ اﺳﻼم ﻓﺎﺻﻠﻪ‬ ‫داﺷﺖ‪ .‬اﺳﻼم‪ ،‬دﯾﻨﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﻨﮫﺎ ﺑﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺑﺎورھﺎ‪ ،‬اﻧﺪﯾﺸﻪھﺎ‪ ،‬ارزﺷﮫﺎ‪ ،‬ﻣﻌﯿﺎرھﺎ‪ ،‬ﻋﺎدات‪،‬‬ ‫ﺳﻨﺘﮫﺎ‪ ،‬اﺧﻼق و اﺣﺴﺎﺳﺎت اﮐﺘﻔﺎ ﻧﻤﯽﮐﺮد؛ ﺑﻠﮑﻪ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﺑﻪ ﮐﻠﯽ ﻧﻈﺎم‪ ،‬وﺿﻌﯿﺖ‪،‬‬ ‫ﻗﻮاﻧﯿﻦ و ﺷﺮاﯾﻊ را ﺗﻐﯿﯿﺮ دھﺪ و ﺑﺮ آن ﺑﻮد ﺗﺎ رھﺒﺮی ﺟﺎﻣﻌﮥ اﻧﺴﺎﻧﯽ را از دﺳﺖ ﻃﺎﻏﻮت و‬ ‫ﺟﺎھﻠﯿﺖ ﻧﺠﺎت ﺑﺨﺸﺪ و آن را ﺑﻪ ﺧﺪا و اﺳﻼم ﺑﺴﭙﺎرد ‪.٢‬‬ ‫آﺧﺮاﻻﻣﺮ اﯾﻨﮑﻪ اﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﺳﻨﺖھﺎی ﺟﺎری و ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻃﺒﯿﻌﯽ و ﻧﻪ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ‬ ‫ﻣﻌﺠﺰات و اﻣﻮر ﺧﺎرقاﻟﻌﺎده ﺑﻪ اھﺪاﻓﯽ ﮐﻪ در ﺻﺪد دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ آن ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﺎﺋﻞ ﮔﺮدﯾﺪ و در‬ ‫ﻋﺼﺮ ﺣﺎﺿﺮ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺗﻤﺴﮏ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳﻨﺖھﺎ ﻣﯽﺗﻮان اھﺪاف اﺳﻼم را ﺗﺤﻘﻖ ﺑﺨﺸﯿﺪ ‪.٣‬‬ ‫ﺗﻐﯿﯿﺮی ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﮥ اﻟﮫﯽ آن را رھﺒﺮی ﻣﯽﻧﻤﻮد‪ ،‬از ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻧﻔﻮس‬ ‫ﺑﺸﺮی ﺷﺮوع ﺷﺪ و از آن ﻣﺮدان ﺑﺰرﮔﯽ ﺳﺎﺧﺖ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ھﻤﮕﺎم ﺑﺎ آﻧﮫﺎ ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﺗﻐﯿﯿﺮ را‬ ‫‪ -١‬اﻟﺘﻤﮑﯿﻦ ﻟﻼﻣﺔ اﻻﺳﻼﻣﯿﺔ‪ ،‬ص ‪.۲۱۰‬‬ ‫‪ -٢‬ھﺬا اﻟﺪﯾﻦ‪ ،‬ﺳﯿﺪ ﻗﻄﺐ‪ ،‬ص ‪.۵۲ - ۵۱‬‬ ‫‪ -٣‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۶۵‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫‪١٧٥‬‬

‫در ﺷﮑﻞ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ وﺟﻮد آورد‪ .‬ﻣﺮدم را از ﺗﺎرﯾﮑﯿﮫﺎ ﺑﻪ ﺳﻮی ﻧﻮر‪ ،‬از ﺟﮫﺎﻟﺖ ﺑﻪﺳﻮی ﻋﻠﻢ‬ ‫و داﻧﺶ و از ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪﮔﯽ ﺑﻪ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﺳﻮق داد و ﺑﺎ ﮐﻤﮏ آﻧﮫﺎ ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ﺗﻤﺪﻧﯽ را ﮐﻪ دﻧﯿﺎ‬ ‫ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺪﯾﺪ آورد ‪.١‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روش و ﺷﯿﻮۀ ﻣﻨﻄﻘﯽ ﻗﺮآن‪ ،‬ﻋﻘﺎﯾﺪ و اﻓﮑﺎر و اﺣﺴﺎﺳﺎت و‬ ‫اﺧﻼق اﺻﺤﺎﺑﺶ را و ھﻤﭽﻨﯿﻦ اوﺿﺎع دﻧﯿﺎی ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﺶ را ﻧﯿﺰ ﺗﻐﯿﯿﺮ داد‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻧﺨﺴﺖ‪،‬‬ ‫ﻣﺪﯾﻨﻪ و ﺳﭙﺲ ﻣﮑﻪ و ﺗﻤﺎم ﺷﺒﻪﺟﺰﯾﺮۀ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن و ﭘﺲ از آن ﺳﺮزﻣﯿﻨﮫﺎی ﻓﺎرس و روم در‬ ‫ﯾﮏ ﺣﺮﮐﺖ ﺟﮫﺎﻧﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮐﺮدﻧﺪ و در ﺗﻤﺎﻣﯽ اﺣﻮال و اوﻗﺎت‪ ،‬ﻣﻄﯿﻊ ﭘﺮوردﮔﺎر ﮔﺮدﯾﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪھﺎی ﻗﺮآن در دوران ﻣﮑﯽ ﺑﻪ ﻋﻘﯿﺪه اھﺘﻤﺎم ﻣﯽورزﯾﺪ و ﺑﻪ ﺷﯿﻮهھﺎی ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ‬ ‫آن را اراﺋﻪ ﻣﯽداد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ اﯾﻤﺎن در ﻗﻠﺐ آﻧﺎن رﺳﻮخ ﻧﻤﻮد و ﺗﺤﻮل ﺑﺰرﮔﯽ ﭘﺪﯾﺪ آﻣﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ اﯾﻦ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﺑﺰرگ را ﭼﻨﯿﻦ ﺑﯿﺎن ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َُ‬ ‫﴿أَ َو َمن َ� َن َم ۡي ٗتا فَأَ ۡح َي ۡي َ�ٰ ُه َو َج َع ۡل َنا َ ُ�ۥ نُ ٗ‬ ‫ور� َ� ۡم ِ� بِهِۦ ِ� ٱ�َّ ِ‬ ‫اس ك َمن َّمثل ُهۥ‬ ‫َ ُ ْ‬ ‫ُّ ُ َ ٰ َ‬ ‫ّ ۡ َ َ َٰ َ ُ ّ َ ۡ َ‬ ‫َ‬ ‫ُ َ‬ ‫�ٰفِر َ‬ ‫�ن َما �نوا َ� ۡع َملون‪﴾١٢٢‬‬ ‫ت ل ۡي َس ِ�ارِ ٖج مِنها ۚ ك�ل ِك ز�ِن ل ِل‬ ‫ِ� ٱلظل� ِ‬ ‫ِ‬ ‫]اﻷﻧﻌﺎم‪.[۱۲۲ :‬‬

‫»آﯾﺎ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ )ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﮐﻔﺮ و ﺿﻼل ھﻤﭽﻮن( ﻣﺮدهای ﺑﻮده اﺳﺖ وﻣﺎ او را زﻧﺪه‬ ‫ﮐﺮدهاﯾﻢ و ﻧﻮری ﻓﺮا راھﺶ ﮔﺬاﺷﺘﻪاﯾﻢ ﮐﻪ در ﭘﺮﺗﻮ آن ﻣﯿﺎن ﻣﺮدﻣﺎن راه ﻣﯽرود ﻣﺎﻧﻨﺪ‬ ‫ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺜﻞﮔﻮﺋﯽ در ﺗﺎرﯾﮑﯽھﺎ ﻓﺮو رﻓﺘﻪ اﺳﺖ و از آن ﺗﺎرﯾﮑﯽھﺎ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﯿﺮون‬

‫ﺑﯿﺎﯾﺪ؟ ھﻤﯿﻦ ﮔﻮﻧﻪ اﻋﻤﺎل ﮐﺎﻓﺮان در ﻧﻈﺮﺷﺎن زﯾﺒﺎ ﺟﻠﻮه داده ﺷﺪه اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﺣﻖ ﮐﻪ ﺗﺼﻮﯾﺮی زﯾﺒﺎ و ﺷﮕﻔﺖاﻧﮕﯿﺰ اﺳﺖ‪ !...‬ﻗﻠﻢھﺎ در ﺗﻮﺻﯿﻒ آن ﺑﺎز ﻣﯽاﯾﺴﺘﺪ و‬ ‫اﺳﻠﻮب ﻗﺮآﻧﯽ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ھﺮ ﮔﺎه اﻧﺪﯾﺸﻪھﺎ و ﺧﺮدھﺎ از آن ﻣﯽﺗﺮاود و ﺷﯿﻮهھﺎ از آن‬ ‫ﺑﯿﺮون ﻣﯽآﯾﺪ‪ ،‬ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ آن را آن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﺗﻌﺒﯿﺮ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫آﯾﺎ روی آوردن از ﻣﺮگ ﺑﻪ زﻧﺪﮔﯽ و از ﺗﺎرﯾﮑﯿﮫﺎ ﺑﻪ ﺳﻮی ﻧﻮر ﯾﮑﺴﺎن اﺳﺖ؟ ﻣﺴﺎﻓﺘﯽ‬ ‫دراز و ﺳﻔﺮی ﺑﺰرگ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻈﻤﺖ و ﻣﻘﺪار آن را ﮐﺴﯽ ﻧﻤﯽداﻧﺪ ﻣﮕﺮ آن ﮐﻪ در ﭘﺮﺗﻮ‬ ‫ﺑﯿﺎن اﻋﺠﺎزاﻧﮕﯿﺰ ﻗﺮآﻧﯽ ﺣﺎﻟﺖ آﻧﮫﺎ را ﺑﺮرﺳﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ ‪.٢‬‬

‫‪ -١‬ﻧﻔﻮس و دروس ﻓﯽ اﻃﺎر اﻟﺘﺼﻮﯾﺮ اﻟﻘﺮآﻧﯽ‪ ،‬ﺗﻮﻓﯿﻖ ﻣﺤﻤﺪ ﺳﺒﻊ‪ ،‬ص ‪.۳۶۷‬‬ ‫‪ -٢‬اﻻﻧﺤﺮاﻓﺎت اﻟﻌﻘﺪﯾﺔ‪ ،‬زھﺮاﻧﯽ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص‪.۲۶ × ۲۵‬‬

‫‪١٧٦‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫‪ -۳‬ﻧﻘﺶ اﺳﻼم ﺑﺮ اﻋﺘﻘﺎدات اﺻﺤﺎب‬ ‫ﺗﺼﻮر ﯾﺎران رﺳﻮل ﺧﺪا‪ ،‬ﻗﺒﻞ از ﺑﻌﺜﺖ‪ ،‬در ﻣﻮرد ﺧﺪا ﺗﺼﻮری اﺷﺘﺒﺎه و ﻧﺎﻗﺺ ﺑﻮد‪ .‬آﻧﮫﺎ‬

‫از ﺣﻖ و ﺣﻘﯿﻘﺖ در ﻣﻮرد اﺳﻤﺎء و ﺻﻔﺎت اﻟﮫﯽ ﺑﻪ اﻧﺤﺮاف رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫َّ‬ ‫َ ْ‬ ‫َ‬ ‫َ ُۡ ُ َ‬ ‫� ۡس َ ٰ َ ۡ ُ‬ ‫﴿ َو ِ َّ�ِ ٱ� ۡس َما ٓ ُء ٱ ُ‬ ‫ون ِ ٓ‬ ‫� أ ۡس َ ٰٓ‬ ‫��ِهِۚۦ َس ُي ۡج َز ۡون‬ ‫حد‬ ‫� فٱدعوهُ ب ِ َهاۖ َوذ ُروا ٱ�ِين يل ِ‬ ‫َ َ ُ ْ َۡ ُ َ‬ ‫ما �نوا �ع َملون‪] ﴾١٨٠‬اﻷﻋﺮاف‪.[۱۸۰ :‬‬ ‫»ﺧﺪا دارای زﯾﺒﺎﺗﺮﯾﻦ ﻧﺎﻣﮫﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ او را ﺑﺪان ﻧﺎﻣﮫﺎ ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ و ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ در ﻣﻮرد‬

‫ﻧﺎمھﺎی ﺧﺪا ﺑﻪ اﻧﺤﺮاف رﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺮک ﮐﻨﯿﺪ و آﻧﮫﺎ ﮐﯿﻔﺮ ﮐﺎر ﺧﻮد را ﺧﻮاھﻨﺪ دﯾﺪ«‪.‬‬ ‫ﭘﺲ آﻧﮫﺎ ﺑﺮﺧﯽ از ﺻﻔﺎت اﻟﮫﯽ را اﻧﮑﺎر ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ وﻧﺎﻣﮫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻧﺎدرﺳﺘﯽ داﺷﺖ‪،‬‬ ‫ﺑﺮ ﺧﺪا ﻣﯽﻧﮫﺎدﻧﺪ و ﻋﯿﺐ و ﻧﻘﺺھﺎﺋﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻓﺮزﻧﺪ داﺷﺘﻦ و ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﺑﻮدن را ﺑﻪ ﺧﺪا‬ ‫ﻧﺴﺒﺖ ﻣﯽدادﻧﺪ وﮔﻤﺎن ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن‪ ،‬دﺧﺘﺮان ﺧﺪا ھﺴﺘﻨﺪ و ﺟﻨﮫﺎ را ﺷﺮﯾﮏ‬ ‫ﺧﺪا ﻗﺮار ﻣﯽدادﻧﺪ‪:‬‬ ‫َ َ َ ُ ْ َّ ُ َ َ ٓ َ ۡ‬ ‫� َو َ� َ�ٰت ب َغ ۡ� ع ِۡل� ُس ۡب َ‬ ‫� َّن َو َخلَ َق ُه ۡم َو َخ َرقُوا ْ َ ُ�ۥ بَن َ‬ ‫�ٰ َن ُهۥ‬ ‫ِ‬ ‫ۖ‬ ‫ٖ�‬ ‫﴿وجعلوا ِ�ِ ��ء ٱ ِ‬ ‫ِۢ ِ ِ‬ ‫َ َ َ ٰ َ ٰ َ َّ َ ُ َ‬ ‫صفون‪] ﴾١٠٠‬اﻷﻧﻌﺎم‪.[۱۰۰ :‬‬ ‫وت�� �ما ي ِ‬ ‫»ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن و اھﺮﯾﻤﻨﺎن راﺷﺮﯾﮏ ﺧﺪا ﻗﺮار ﻣﯽدھﻨﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬آﻧﺎن و ھﻤﻪ‬ ‫ﻣﻼﺋﮑﻪ و ﺷﯿﺎﻃﯿﻦ را آﻓﺮﯾﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﮐﺎﻓﺮان از روی ﻧﺎداﻧﯽ‪ ،‬ﭘﺴﺮان و دﺧﺘﺮاﻧﯽ ﺑﺮای ﺧﺪا‬

‫ﻣﯽﺑﺎﻓﻨﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻨﺰه و ﺑﻪ دور از اﯾﻦ ﺻﻔﺎﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ او را ﺑﺪاﻧﮫﺎ ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ«‪.‬‬ ‫َ َ ۡ َ ُ َ َّ ۡ َ َ ٰ ُ ۡ َ َ ُ َ ُ َّ َ ۡ َ ُ َ‬ ‫ت سب�ٰنهۥ َولهم ما �شتهون‪] ﴾٥٧‬اﻟﻨﺤﻞ‪.[۵۷ :‬‬ ‫﴿و�جعلون ِ�ِ ٱ�� ِ‬

‫»و ﺑﺮای ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ از ھﺮﮔﻮﻧﻪ آﻻﯾﺶ وﻧﯿﺎزی ﭘﺎک اﺳﺖ‪ ،‬دﺧﺘﺮاﻧﯽ ﻗﺎﺋﻞ ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ و‬

‫ﺑﺮای ﺧﻮد آﻧﭽﻪ دوﺳﺖ ﻣﯽداﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻗﺮار ﻣﯽدادﻧﺪ«‪.‬‬ ‫ﭘﺲ ﯾﮑﯽ از اھﺪاف ﻣﮫﻢ ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ اﯾﻦ ﺑﻮد ﺗﺎ ﻋﻘﯿﺪۀ درﺳﺖ و ﺳﺎﻟﻢ را در دلھﺎی‬ ‫ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺗﺜﺒﯿﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ و آن را ﺑﺮای ھﻤﻪ روﺷﻦ ﻧﻤﺎﯾﺪ و اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﺎ ﺑﯿﺎن ﺗﻮﺣﯿﺪ رﺑﻮﺑﯿﺖ و‬ ‫ﺗﻮﺣﯿﺪ اﻟﻮھﯿﺖ وﺗﻮﺣﯿﺪ اﺳﻤﺎء و ﺻﻔﺎت و اﯾﻤﺎن آوردن ﺑﻪ ھﻤﻪ آﻧﭽﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ وﺟﻮد آن‬ ‫ﺧﺒﺮ داده اﺳﺖ‪ ،‬از ﻗﺒﯿﻞ‪ :‬ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن‪ ،‬ﮐﺘﺎﺑﮫﺎ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان‪ ،‬ﻗﺪر )ﺧﯿﺮ و ﺷﺮ( و روز ﻗﯿﺎﻣﺖ و‬ ‫اﯾﻤﺎن ﺑﻪ رﺳﺎﻟﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﻣﺤﻘﻖ ﻣﯽﺷﺪ ‪.١‬‬ ‫‪ -١‬اھﻤﯿﺔ اﻟﺠﮫﺎد ﻓﻲ ﻧﺸﺮ اﻟﺪﻋﻮه‪ ،‬ﻋﻠﯽ اﻟﻌﻠﯿﺎﻧﯽ‪ ،‬ص ‪.۴۷‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫‪١٧٧‬‬

‫آﯾﻪھﺎی ﻧﺎزل ﺷﺪه ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﻣﮑﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺮدم ﺷﻨﺎﺳﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ آن‬ ‫را ﻋﺒﺎدت ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج آﻧﮫﺎ را ﺑﺮاﺳﺎس اﯾﻦ آﯾﻪھﺎ ﺗﺮﺑﯿﺖ‬ ‫ﻣﯽﻧﻤﻮد و از روز اول ﻣﯽﮐﻮﺷﯿﺪ ﺗﺎ ﺑﯿﻨﺶ درﺳﺘﯽ ﺑﻪ ﻣﺮدم در ﻣﻮرد ﭘﺮوردﮔﺎرﺷﺎن و در‬ ‫ﻣﻮرد ﺣﻖ او ﺑﺮ آﻧﮫﺎ اراﺋﻪ ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﻣﯽداﻧﺴﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺑﯿﻨﺶ در وﺟﻮد ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻓﻄﺮت‬ ‫آﻧﺎن درﺳﺖ و ﺳﺎﻟﻢ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺼﺪﯾﻖ و ﯾﻘﯿﻦ را ﺑﻪ ﺟﺎ ﺧﻮاھﺪ ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺎ‬ ‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ آﯾﻪھﺎی ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﺗﻼشھﺎی ﺧﻮد را در ﭼﻨﺪ ﺑﺨﺶ ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﮐﺮده ﺑﻮد ﮐﻪ‬ ‫ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬ ‫‪ -۱‬ﺧﺪاوﻧﺪ از ﻋﯿﺐھﺎ ﭘﺎک و ﻣﺘﺼﻒ ﺑﻪ ﮐﻤﺎﻻت ﺑﯽﭘﺎﯾﺎن اﺳﺖ؛ ﭘﺲ او ﭘﺎک اﺳﺖ و‬ ‫ﯾﮑﺘﺎ‪ ،‬ﺷﺮﯾﮏ و ھﻤﺴﺮ و ﻓﺮزﻧﺪی ﻧﺪارد‪.‬‬ ‫‪ -۲‬اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬آﻓﺮﯾﻨﻨﺪه ھﺮ ﭼﯿﺰ و ﺻﺎﺣﺐ و ﻣﺪﺑﺮ آن اﺳﺖ‪:‬‬ ‫َّ َ َّ ُ َّ ۡ َ َ ٰ َ َ‬ ‫َۡ َ‬ ‫َّ َ َّ ُ‬ ‫� ٱ َّ�ِي َخ َل َق ٱ َّ َ َ‬ ‫� ُم ٱ َّ ُ‬ ‫ت َوٱ��ض ِ� سِتةِ �يا ٖ� �م ٱستوى �‬ ‫﴿إِن ر�‬ ‫لس�ٰ� ٰ ِ‬ ‫َّ‬ ‫ۡ‬ ‫َۡۡ ُۡ‬ ‫َ َّ َ َ َ ۡ ُ ُ ُ َ ٗ َ َّ ۡ َ َ َ َ َ ُّ ُ َ ُ َ َّ َ‬ ‫ت‬ ‫ٱلعر ِ �‬ ‫ش �غ ِ� ٱ ۡ�ل ٱ�هار �طلبهۥ حثِيثا وٱلشمس وٱلقم َر وٱ�جوم مسخ� ٰ ِۢ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫بأَ ۡمره ِ ٓۦ � َ� َ ُ� ٱ َ‬ ‫� ۡل ُق َوٱ� ۡم ُر ۗ َ� َب َ َ َّ ُ ُّ ۡ َ َ َ‬ ‫ارك ٱ� َرب ٱل�ٰل ِم�‪] ﴾٥٤‬اﻷﻋﺮاف‪.[۵۴ :‬‬ ‫ِ ِۗ‬ ‫»ﭘﺮوردﮔﺎر ﺷﻤﺎ ﺧﺪاوﻧﺪی اﺳﺖ ﮐﻪ آﺳﻤﺎﻧﮫﺎ و زﻣﯿﻦ را در ﺷﺶ روز ﺑﯿﺎﻓﺮﯾﺪ ﺳﭙﺲ ﺑﺮ‬ ‫ﻋﺮش اﺳﺘﻘﺮار ﯾﺎﻓﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﺷﺐ‪ ،‬روز را ﻣﯽﭘﻮﺷﺎﻧﺪ و ﺷﺐ ﺷﺘﺎﺑﺎن ﺑﻪ دﻧﺒﺎل روز روان اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﻮرﺷﯿﺪ و ﻣﺎه و ﺳﺘﺎرﮔﺎن را ﺑﯿﺎﻓﺮﯾﺪ و ﺟﻤﻠﮕﯽ ﻣﺴﺨﺮ ﻓﺮﻣﺎن او ھﺴﺘﻨﺪ‪ .‬آ ﮔﺎه ﺑﺎﺷﯿﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﺗﻨﮫﺎ او ﻣﯽآﻓﺮﯾﻨﺪ و ﻓﺮﻣﺎن ﻣﯽدھﺪ‪ .‬ﺑﺰرﮔﻮار و ﺟﺎوﯾﺪان و دارای ﺧﯿﺮات ﻓﺮاوان و‬

‫ﺧﺪاوﻧﺪی اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺟﮫﺎﻧﯿﺎن اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫‪ -۳‬اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﺳﺎﯾﺮ ﻧﻌﻤﺖھﺎی ﺟﮫﺎن ھﺴﺘﯽ اﺳﺖ؛ ﺧﻮاه ﮐﻮﭼﮏ‬ ‫ﺑﺎﺷﻨﺪ ﯾﺎ ﺑﺰرگ‪ ،‬ﭘﯿﺪا ﺑﺎﺷﻨﺪ ﯾﺎ ﭘﻨﮫﺎن‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ُ ّ ّ ۡ َ َ َ َّ ُ َّ َ َ َّ ُ ُ ُّ ُّ َ ۡ َ ۡ َ َ‬ ‫﴿ َو َما بِ�م مِن �ِعم ٖة ف ِمن ٱ�ِۖ �م إِذا مس�م ٱل� فإِ�هِ ت ٔ‬ ‫� ُرون‪] ﴾٥٣‬اﻟﻨﺤﻞ‪.[۵۳ :‬‬ ‫»آﻧﭽﻪ از ﻧﻌﻤﺖھﺎ دارﯾﺪ‪ ،‬ھﻤﻪ از ﺳﻮی ﺧﺪاﺳﺖ و ﮔﺬﺷﺘﻪ از آن ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ زﯾﺎﻧﯽ ﺑﻪ‬ ‫ﺷﻤﺎ رﺳﯿﺪ )ﺑﺮای زدودن ﻧﺎراﺣﺘﯽھﺎ( او را ﺑﺎ ﻧﺎﻟﻪ و زاری ﺑﻪ ﻓﺮﯾﺎد ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ«‪.‬‬ ‫‪ -۴‬ﻋﻠﻢ و آ ﮔﺎھﯽ‪ :‬ﻋﻠﻢ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺮاﮔﯿﺮ اﺳﺖ وﺗﻤﺎم ﭼﯿﺰھﺎ را در اﺣﺎﻃﻪ دارد؛ ﭘﺲ‬ ‫ھﯿﭻ ﭼﯿﺰ ﭘﻨﮫﺎﻧﯽ در زﻣﯿﻦ و آﺳﻤﺎن از او ﭘﻨﮫﺎن ﻧﻤﯽﻣﺎﻧﺪ و ﻧﻪ آﻧﭽﻪ اﻧﺴﺎن آﺷﮑﺎر‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﭘﻮﺷﯿﺪه ﻣﯽدارد‪ ،‬از او ﭘﻨﮫﺎن ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬

‫‪١٧٨‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ۡ َ ُ َّ َ َ َ َّ ُ ۡ َ‬ ‫َۡ‬ ‫َّ ُ َّ‬ ‫َ ْ َ َّ‬ ‫َََ ََۡ َ َ َ‬ ‫ت َوم َِن ٱ� ِ‬ ‫�ل ٱ� ۡم ُر بَ ۡي َن ُه َّن �ِ َ ۡعل ُم ٓوا أن‬ ‫�ض مِثلهنۖ يت‬ ‫﴿ٱ� ٱ�ِي خلق سبع س�ٰ� ٰ ٖ‬ ‫ۡ‬ ‫َّ َ َ َ ٰ ُ ّ‬ ‫ُ‬ ‫� قَ ۡد أ َ َح َ‬ ‫ِير َوأ َ َّن ٱ َّ َ‬ ‫�ءٖ قَد ‪ٞ‬‬ ‫� َ ۡ‬ ‫� ّل َ ۡ‬ ‫� ٍء عِل َمۢ�‪] ﴾١٢‬اﻟﻄﻼق‪.[۱۲ :‬‬ ‫ب‬ ‫اط‬ ‫ٱ� � ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫»ﺧﺪا ھﻤﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ھﻔﺖ آﺳﻤﺎن را و ھﻤﺎﻧﻨﺪ آن زﻣﯿﻦ را آﻓﺮﯾﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮﻣﺎن او‬ ‫)ﺧﺪا( ھﻤﻮاره در ﻣﯿﺎن آﻧﮫﺎ ﺟﺎری اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﯿﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ ھﺮ ﭼﯿﺰ ﺗﻮاﻧﺎ اﺳﺖ و آ ﮔﺎھﯽ‬

‫او ھﻤﻪ ﭼﯿﺰ را ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫‪ -۵‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن اﻋﻤﺎل اﻧﺴﺎن را در ﮐﺘﺎﺑﯽ ﺛﺒﺖ و ﺿﺒﻂ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﮐﺘﺎﺑﯽ ﮐﻪ ھﯿﭻ ﻋﻤﻞ ﮐﻮﭼﮏ و ﺑﺰرﮔﯽ را ﻧﻤﯽﮔﺬارد ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ آن را ﺑﺮﺷﻤﺮده‬ ‫اﺳﺖ و اﯾﻦ ﮐﺘﺎب در وﻗﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﮔﺸﻮده ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ‪:‬‬ ‫ۡ ُ‬ ‫َ ۡ َّ َ َ ۡ َ ٌ َ ‪ٞ‬‬ ‫﴿ َّما يَلفِظ مِن قو ٍل إِ� �يهِ ر�‬ ‫ِيب عتِيد‪] ﴾١٨‬ق‪.[۱۸ :‬‬ ‫»اﻧﺴﺎن‪ ،‬ھﯿﭻ ﺳﺨﻨﯽ را ﺑﺮ زﺑﺎن ﻧﻤﯽراﻧﺪ ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﻓﺮﺷﺘﻪای ﻣﺮاﻗﺐ و آﻣﺎده )ﺑﺮای‬ ‫درﯾﺎﻓﺖ ﻧﮕﺎرش( آن ﺳﺨﻦ اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫‪ -۶‬ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬اﻧﺴﺎنھﺎ را ﺑﺎ ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ ﮐﻪ آﻧﮫﺎ دوﺳﺖ ﻧﺪارﻧﺪ و ﻧﻤﯽﭘﺴﻨﺪﻧﺪ‪ ،‬آزﻣﺎﯾﺶ‬ ‫ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﺗﺎ ژرﻓﺎی وﺟﻮد ﻣﺮدم ﮐﺎوﯾﺪه ﺷﻮد‪ ،‬آن ﮔﺎه ﺑﺮﺧﯽ از ﻣﺮدم ﺑﻪ ﺗﻘﺪﯾﺮ و‬ ‫ﻗﻀﺎی اﻟﮫﯽ راﺿﯽ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و در ﻇﺎھﺮ و ﺑﺎﻃﻦ ﺗﺴﻠﯿﻢ او ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ؛ ﭘﺲ ﭼﻨﯿﻦ‬ ‫اﻧﺴﺎﻧﮫﺎﯾﯽ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﺧﻼﻓﺖ و اﻣﺎﻣﺖ و ﺳﯿﺎدت ﺧﻮاھﻨﺪ ﺑﻮد و ﺑﺮﺧﯽ از ﻣﺮدم‬ ‫ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ و ﻧﺎراﺿﯽ ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ و ارزش ھﯿﭻ ﭼﯿﺰی را ﻧﺨﻮاھﻨﺪ داﺷﺖ و ﭼﯿﺰی‬ ‫ﺑﻪ آﻧﮫﺎ داده ﻧﻤﯽﺷﻮد‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َ َ َ ۡ َ ۡ َ َ ۡ َ َ ٰ َ َ ۡ ُ َ ُ ۡ ُّ ُ‬ ‫� ۡم أ ۡح َس ُن َ� َم ٗ� ۚ َو ُه َو ٱ ۡل َعز ُ‬ ‫﴿ٱ�ِي خلق ٱلموت وٱ�يوة ِ�بلو�م �ي‬ ‫�ز‬ ‫ِ‬ ‫ٱ ۡل َغ ُف ُ‬ ‫ور‪] ﴾٢‬اﻟﻤﻠﮏ‪.[۲ :‬‬

‫»ھﻤﺎن ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﺮگ و زﻧﺪﮔﯽ را ﭘﺪﯾﺪ آورده اﺳﺖ ﺗﺎ ﺷﻤﺎ را ﺑﯿﺎزﻣﺎﯾﺪ ﮐﺪاﻣﺘﺎن ﮐﺎرﺗﺎن‬

‫ﺑﮫﺘﺮ و ﻧﯿﮑﻮﺗﺮ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد‪ .‬او ﭼﯿﺮه و ﺗﻮاﻧﺎ و آﻣﺮزﮔﺎر و ﺑﺨﺸﺎﯾﻨﺪه اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫‪ -۷‬ھﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﻨﺎه ﺑﺒﺮد و در ھﺮ آﻧﭽﻪ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ و از ﻣﯿﺎن ﻣﯽرود‬ ‫ﻃﺒﻖ ﻓﺮﻣﺎن ﺧﺪا ﻋﻤﻞ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ او را ﺗﻮﻓﯿﻖ ﻣﯽدھﺪ و ﯾﺎری ﻣﯽﮐﻨﺪ‪:‬‬ ‫َّ‬ ‫َّ ُ َّ َ َّ َ ۡ َ ٰ َ َ ُ َ َ َ َ َّ َّ‬ ‫ل�ٰل ِ َ‬ ‫﴿إِن َو� ٱ� ٱ�ِي نزل ٱلكِ�بۖ وهو �تو� ٱ‬ ‫ح�‪] ﴾١٩٦‬اﻷﻋﺮاف‪.[۱۹۶ :‬‬ ‫ِ‬ ‫»ﺑﯽﮔﻤﺎن ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ ﻣﻦ ﺧﺪاﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﺘﺎب را ﻧﺎزل ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬اوﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ را ﯾﺎری و ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫‪١٧٩‬‬

‫‪ -۸‬ﺣﻖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ ﺑﻨﺪﮔﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ او را ﻋﺒﺎدت ﮐﻨﻨﺪ و ﯾﮕﺎﻧﻪ ﺑﺪاﻧﻨﺪ و ﺑﺎ او ﭼﯿﺰی‬ ‫را ﺷﺮﯾﮏ ﻧﺴﺎزﻧﺪ‪:‬‬ ‫َ َّ َ َ ۡ ُ ۡ َ ُ ّ َ َّ‬ ‫ل�كِر َ‬ ‫�ن‪] ﴾٦٦‬اﻟﺰﻣﺮ‪.[۶۶ :‬‬ ‫﴿ب ِل ٱ� فٱ�بد و�ن مِن ٱ ٰ ِ‬ ‫»ﭘﺲ در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﺗﻨﮫﺎ ﺧﺪا را ﺑﭙﺮﺳﺖ و از زﻣﺮۀ ﺳﭙﺎﺳﮕﺰاران ﺑﺎش«‪.‬‬ ‫‪ -۹‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻔﮫﻮم اﯾﻦ ﻋﺒﻮدﯾﺖ و ﺑﻨﺪﮔﯽ و اﯾﻦ ﺗﻮﺣﯿﺪ را در ﻗﺮآن ﻋﻈﯿﻢ ﻣﺸﺨﺺ‬ ‫ﮐﺮده اﺳﺖ ‪.١‬‬ ‫ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺗﺮﺑﯿﺖ ﯾﺎﻓﺘﮕﺎن ﻣﮑﺘﺐ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‪ ،‬ﺑﺮاﺳﺎس ﻓﮫﻢ ﺻﻔﺎت و اﺳﻤﺎی‬ ‫ﺣﺴﻨﯽ اﻟﮫﯽ ﺗﺮﺑﯿﺖ ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﻣﻘﺘﻀﺎی آن‪ ،‬او را ﻋﺒﺎدت ﻧﻤﻮدﻧﺪ و ﻋﻈﻤﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ در‬ ‫وﺟﻮدﺷﺎن ﺟﺎی ﮔﺮﻓﺖ و رﺿﺎﻣﻨﺪی او آﺧﺮﯾﻦ ھﺪف و ﻣﻘﺼﺪی ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮای آن ﺗﻼش‬ ‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و در ﺗﻤﺎم اوﻗﺎت اﺣﺴﺎس ﻣﯽﻧﻤﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺮاﻗﺐ آﻧﮫﺎﺳﺖ؛ ﭘﺲ آﻧﮫﺎ‬ ‫ﻧﻔﺴﮫﺎی ﺧﻮد را از اﯾﻨﮑﻪ دﭼﺎر ﻟﻐﺰش ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬و ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ از آﻧﮫﺎ آ ﮔﺎه اﺳﺖ‪،‬‬ ‫ﮐﻨﺘﺮل و ﻣﮫﺎر ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ آﻧﮫﺎ ﺧﻮد را از ﺷﺮک و اﻧﻮاع آن ﭘﺎک ﮐﺮدﻧﺪ و ﻏﯿﺮ از ﺧﺪا ﮐﺴﯽ دﯾﮕﺮ را در ﺗﺪﺑﯿﺮ‬ ‫ﺟﮫﺎن‪ ،‬اﯾﺠﺎد و از ﺑﯿﻦ ﺑﺮدن آن و زﻧﺪه ﮐﺮدن‪ ،‬ﻣﯿﺮاﻧﺪن‪ ،‬آوردن ﺧﻮﺑﯽ و دﻓﻊ ﺑﻼ و ﺗﺼﺮف در‬ ‫ﻋﺎﻟﻢ‪ ،‬ﺷﺮﯾﮏ ﻧﻤﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ از ﻣﻘﺘﻀﯿﺎت اﺳﻤﺎء و ﺻﻔﺎت اﻟﮫﯽ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻋﻠﻢ‬ ‫ﻏﯿﺐ‪ ،‬ﺑﻨﺪﮔﯽ‪ ،‬ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﻣﻄﻠﻖ و ﻃﺎﻋﺖ ﻣﻄﻠﻖ و اﻣﺜﺎل آن ﺷﺮﯾﮑﯽ ﺑﺎ ﺧﺪا ﻧﮕﯿﺮﻧﺪ ‪.٢‬‬ ‫ﭘﺎﯾﮥ اﺻﻠﯽ ﺟﺎﻣﻌﮥ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﺮﺑﯿﺖ درﺳﺖ و ﺳﺎﻟﻤﯽ ﺑﻨﺎ ﻧﮫﺎده ﺷﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫اﮐﺮم ج آن را ﭘﺎﯾﻪﮔﺬاری ﻧﻤﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﺷﯿﻮه‪ ،‬ﺷﯿﻮۀ ﺳﺎﻣﺎن ﯾﺎﻓﺘﻪ درﺳﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ از‬ ‫او ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان و اﻧﺒﯿﺎء ﺑﺮاﺳﺎس آن ﺣﺮﮐﺖ ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ و ھﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮی ﻗﻮﻣﺶ را ﺑﻪ اﯾﻦ دﻋﻮت‬ ‫ﻣﯽداد ﮐﻪ ﺗﻨﮫﺎ ﺧﺪا را ﺑﭙﺮﺳﺘﻨﺪ و ﮐﺴﯽ را ﺷﺮﯾﮏ او ﻧﺴﺎزﻧﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل در‬ ‫ﻣﻮرد ﻧﻮح ÷ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ َ َ ۡ َ ۡ َ ۡ َ ُ ً َ ٰ َ ۡ ٓ ّ َ ُ ۡ َ ‪ّٓ َ َّ َّ ْ ٓ ُ ُ ۡ َ َّ َ ٌ ُّ ٞ‬‬ ‫﴿ولقد أرسلنا نوحا إِ� قو ِمهِۦ إ ِ ِ� ل�م نذِير مبِ�‪ ٢٥‬أن � �عبدوا إِ� ٱ�ۖ إ ِ ِ�‬ ‫َ َ ُ َ َۡ ُ ۡ َ َ َ َۡ َ‬ ‫أخاف علي�م عذاب يو ٍ� أ ِ� ٖ�‪] ﴾٢٦‬ھﻮد‪.[۲۶-۲۵ :‬‬ ‫»ﻧﻮح را ﺑﻪﺳﻮی ﻗﻮﻣﺶ ﻓﺮﺳﺘﺎدﯾﻢ )و او ﺑﺪﯾﺸﺎن ﮔﻔﺖ( ﻣﻦ ﺑﯿﻢ دھﻨﺪه )ﺷﻤﺎ از ﻋﺬاب‬

‫ﺧﺪا و( ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ )راه ﻧﺠﺎت( ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ﻣﯽﺑﺎﺷﻢ«‪.‬‬ ‫‪ -١‬ﻣﻨﮫﺞ اﻟﺮﺳﻮل ﻓﻲ ﻏﺮس اﻟﺮوح اﻟﺠﮫﺎدﯾﺔ‪ ،‬ص ‪ ۱۰‬ﺗﺎ ‪.۱۶‬‬ ‫‪ -٢‬اھﻤﯿﺔ اﻟﺠﮫﺎد ﻓﻲ ﻧﺸﺮ اﻟﺪﻋﻮة‪ ،‬ص ‪.۵۳‬‬

‫‪١٨٠‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫‪ ،‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬ ‫و در ﻣﻮرد ھﻮد‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ ُ ۡ ُ ٗ َ َ َ ٰ َ ۡ ِ ۡ ُ ُ ْ َّ َ َ َ ُ‬ ‫� ُه ۖ ٓۥ إ ۡن أ ُ‬ ‫�م ّم ِۡن إ َ�ٰه َ� ۡ ُ‬ ‫﴿ َٰ‬ ‫نت ۡم‬ ‫�� َ� ٍد أخاهم هود�ۚ قال �قوم ٱ�بدوا ٱ� ما ل‬ ‫ِ ٍ‬ ‫ِ‬ ‫َّ ُ ۡ َ ُ َ‬ ‫إِ� مف‬ ‫�ون‪] ﴾٥٠‬ھﻮد‪.[۵۰ :‬‬ ‫»ھﻮد را ﺑﻪﺳﻮی ﻗﻮم ﻋﺎد ﻓﺮﺳﺘﺎدﯾﻢ ﮐﻪ از ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﻮد )ھﻮد ﺑﺪﯾﺸﺎن( ﮔﻔﺖ‪ :‬ای ﻗﻮم‬ ‫ﻣﻦ‪ ،‬ﺧﺪا را ﺑﭙﺮﺳﺘﯿﺪ ﮐﻪ ﺟﺰ او ﻣﻌﺒﻮدی ﻧﺪارﯾﺪ‪ ،‬ﺷﻤﺎ درﻏﮕﻮﯾﺎﻧﯽ ﺑﯿﺶ ﻧﯿﺴﺘﯿﺪ«‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫و در ﻣﻮرد ﺻﺎﻟﺢ‬ ‫َ‬ ‫َ ٰ َ ُ َ َ ُ ۡ َ ٰ ٗ َ َ َ ٰ َ ۡ ِ ۡ ُ ُ ْ َّ َ َ َ ُ ّ ۡ َ ٰ َ ۡ ُ ُ‬ ‫�هُ ۖۥ ه َو‬ ‫﴿�� �مود أخاهم �ل ِحا ۚ قال �قوم ٱ�بدوا ٱ� ما ل�م مِن إِ� ٍه �‬ ‫َ َ َ ُ ّ َ َۡ‬ ‫و� ٓوا ْ إ َ ۡ�هِ إ َّن َر ّ� قَر ‪ٞ‬‬ ‫ِيها فَٱ ۡس َت ۡغ ِف ُروهُ ُ� َّم تُ ُ‬ ‫�ض َوٱ ۡس َت ۡع َم َر ُ� ۡم � َ‬ ‫ِ‬ ‫�ب‬ ‫أ�شأ�م مِن ٱ�‬ ‫�‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ُّ ‪ٞ‬‬ ‫�يب‪] ﴾٦١‬ھﻮد‪.[۶۱ :‬‬ ‫ِ‬

‫»ﺑﻪﺳﻮی ﻗﻮم ﺛﻤﻮد ﯾﮑﯽ از ﺧﻮدﺷﺎن را ﻓﺮﺳﺘﺎدﯾﻢ ﮐﻪ ﺻﺎﻟﺢ ﻧﺎم داﺷﺖ‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ای ﻗﻮم‬ ‫ﻣﻦ! ﺧﺪا را ﺑﭙﺮﺳﺘﯿﺪ ﮐﻪ ﻣﻌﺒﻮدی ﺟﺰ او ﺑﺮای ﺷﻤﺎ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬اوﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ را از‬ ‫زﻣﯿﻦ آﻓﺮﯾﺪه و آﺑﺎداﻧﯽ آن را ﺑﻪ ﺷﻤﺎ واﮔﺬار ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ از او ﻃﻠﺐ آﻣﺮزش ﺑﻨﻤﺎﯾﯿﺪ‬

‫و ﺑﻪﺳﻮی او ﺑﺮﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬ﺑﯽﮔﻤﺎن ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﺰدﯾﮏ و ﭘﺬﯾﺮﻧﺪه اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫درﺑﺎره ﺷﻌﯿﺐ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ ٰ َ ۡ َ َ َ ُ ۡ ُ َ ۡ ٗ َ َ َ ٰ َ ۡ ِ ۡ ُ ُ ْ َّ َ َ َ ُ‬ ‫�م ّم ِۡن إ َ�ٰه َ� ۡ ُ‬ ‫�هُ ۖۥ َو�‬ ‫﴿�� مد�ن أخاهم شعيبا ۚ قال �قوم ٱ�بدوا ٱ� ما ل‬ ‫ِ ٍ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ ُ ُ ْ ۡ ۡ َ َ َ ۡ َ َ ّٓ ََ ٰ ُ َ‬ ‫ّٓ َ َ‬ ‫َ ۡ ُ‬ ‫�ۡ‬ ‫� ۡم َع َذ َ‬ ‫اب يَ ۡو ٖ�‬ ‫�� أخاف علي‬ ‫� ِ‬ ‫تنقصوا ٱل ِمكيال وٱل ِم�انۖ إ ِ ِ� أرٮ�م ِ ٖ‬ ‫ُّ‬ ‫ِيط‪] ﴾٨٤‬ھﻮد‪.[۸۴ :‬‬ ‫� ٖ‬ ‫»ﺷﻌﯿﺐ را )ﻧﯿﺰ( ﺑﻪ ﺳﻮی ﻗﻮم ﻣﺪﯾﻦ ﻓﺮﺳﺘﺎدﯾﻢ ﮐﻪ از ﺧﻮد آﻧﺎن ﺑﻮد‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ای ﻗﻮم ﻣﻦ!‬ ‫ﺧﺪا را ﺑﭙﺮﺳﺘﯿﺪ ﺟﺰ او ﻣﻌﺒﻮدی ﻧﺪارﯾﺪ و از ﭘﯿﻤﺎﻧﻪ و ﺗﺮازو ﻣﮑﺎھﯿﺪ‪ ،‬ﻣﻦ ﺷﻤﺎ را ﺧﻮب و‬

‫ﺑﯽﻧﯿﺎز ﻣﯽﺑﯿﻨﻢ‪ ،‬ﻣﻦ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ از ﻋﺬاب روز ﻓﺮاﮔﯿﺮ ﻣﯽﺗﺮﺳﻢ«‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫و در ﻣﻮرد ﻋﯿﺴﯽ‬ ‫ُّ ُ َ ۡ ُ َ َ‬ ‫َّ َّ َ ّ‬ ‫ص َ� ٰ ‪ٞ‬ط ُّم ۡس َت ِق ‪ٞ‬‬ ‫يم‪] ﴾٥١‬آل ﻋﻤﺮان‪.[۵۱ :‬‬ ‫﴿إِن ٱ‬ ‫� َر ِ� َو َر�� ۡم فٱ� ُبدوهُۚ �ٰذا ِ‬ ‫»ﺑﯽﮔﻤﺎن ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﻦ و ﭘﺮوردﮔﺎر ﺷﻤﺎﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ اورا ﺑﭙﺮﺳﺘﯿﺪ اﯾﻦ راھﯽ اﺳﺖ‬ ‫راﺳﺖ«‪.‬‬ ‫ﺧﻼﺻﻪ اﯾﻨﮑﻪ ھﻤﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان † ﺑﻪ ﺗﻮﺣﯿﺪ اﻟﻮھﯿﺖ دﻋﻮت دادﻧﺪ؛ ﯾﻌﻨﯽ‪ ،‬ﺗﻨﮫﺎ ﺧﺪا را‬ ‫ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻧﻤﻮدن و ﭘﺮھﯿﺰ از ﻋﺒﺎدت ﻃﺎﻏﻮت و ﺑﺖھﺎ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫‪١٨١‬‬

‫ً َ‬ ‫ُّ ُ‬ ‫ۡ ُ ُ ْ َّ َ َ ۡ َ ُ ْ َّ ُ َ َ ۡ‬ ‫﴿ َولَ َق ۡد َ� َع ۡث َ‬ ‫� أ َّم ٖة َّر ُسو� أ ِن ٱ�بدوا ٱ� وٱجتنِبوا ٱ‬ ‫�‬ ‫ا‬ ‫ن‬ ‫ل�ٰغوتۖ ف ِمن ُهم َّم ۡن‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َّ َ َ ُ َ ُ ْ ۡ َ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َ ُ ُ ْ ََۡ َ َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َه َدى ٱ َّ ُ‬ ‫ۡ‬ ‫� َوم ِۡن ُهم َّمن حقت عليهِ ٱلض�ٰلة ۚ فسِ�وا ِ� ٱ� ِ‬ ‫�ض فٱنظروا كيف �ن‬ ‫َ َُ ۡ َ ّ َ‬ ‫�ٰقِبة ٱل ُمكذِ�ِ�‪] ﴾٣٦‬اﻟﻨﺤﻞ‪.[۳۶ :‬‬ ‫»ﻣﺎ ﻣﯿﺎن ھﺮ ﻣﻠﺘﯽ‪ ،‬ﭘﯿﻐﻤﺒﺮی را ﻓﺮﺳﺘﺎدهاﯾﻢ ﮐﻪ ﺧﺪا را ﺑﭙﺮﺳﺘﯿﺪ و از ﻃﺎﻏﻮت دوری‬ ‫ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﮔﺮوھﯽ از ﻣﺮدﻣﺎن را ھﺪاﯾﺖ داد و ﮔﺮوھﯽ از اﯾﺸﺎن ﮔﻤﺮاھﯽ ﺑﺮ آﻧﺎن‬ ‫واﺟﺐ ﮔﺮدﯾﺪ؛ ﭘﺲ در زﻣﯿﻦ ﮔﺮدش ﮐﻨﯿﺪ و ﺑﻨﮕﺮﯾﺪ و ﺑﺒﯿﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﮐﺎر ﮐﺴﺎﻧﯽ‬

‫ﮐﻪ )آﯾﺎت ﺧﺪا را( ﺗﮑﺬﯾﺐ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﺠﺎ ﮐﺸﯿﺪه اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻧﻤﻮﻧﮥ واﻗﻌﯽ ﻣﺆﻣﻨﯽ ﻣﻮﺣﺪ و ﯾﮑﺘﺎﭘﺮﺳﺖ ﺑﻮد ﮐﻪ اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران‬ ‫ﺧﻮﯾﺶ را ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﻮﺣﯿﺪ و دوری آﻧﺎن از آﻻﯾﺸﮫﺎ ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻧﻤﻮﻧﮥ واﻗﻌﯽ اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ‪،‬‬ ‫آﯾﻪ ذﯾﻞ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬ ‫ُ ۡ َّ َ َ ٰ َ ّ ٓ َ‬ ‫ٗ‬ ‫َ َ‬ ‫ص َ� ٰ ٖط ُّم ۡس َت ِقي� د ِٗينا � َِي ٗما ّم َِّل َة إبۡ َ�ٰه َ‬ ‫ِيم َحن ِيفا ۚ َو َما �ن‬ ‫� إ ِ ٰ� ِ‬ ‫ِ‬ ‫ٖ‬ ‫﴿قل إِن ِ� هدٮ ِ� ر ِ‬ ‫َّ َ ّ ۡ َ َ َ َ‬ ‫ُ ۡ َّ َ َ‬ ‫َ ُۡ ۡ‬ ‫َ‬ ‫َُُ‬ ‫َ ََۡ َ َ َ َ‬ ‫ب ٱل�ٰل ِم‬ ‫�‪� ١٦٢‬‬ ‫�� ِ�‪ ١٦١‬قل إِن ص� ِ� و�س ِ� و�ياي ومم ِ‬ ‫ا� ِ�ِ ر ِ‬ ‫مِن ٱلم ِ‬ ‫َ ُ ۡ َ َ ۡ َ َّ َ‬ ‫َ َ َُ َ َ َ ُ ۡ ُ ََ۠ َ ُ ۡ‬ ‫ٗ ُ‬ ‫� ٱ�ِ �بۡ ِ� َر ّ�ا َوه َو َر ُّب‬ ‫ت َو�نا أ َّول ٱل ُم ۡسل ِ ِم�‪ ١٦٣‬قل أ�‬ ‫��ك � ۖۥ و�ِ�ٰل ِك أمِر‬ ‫ِ‬ ‫َّ َ َ ۡ َ َ َ َ ُ َ َ ‪َٰ َّ ُ ٰ َ ۡ ُ َ ۡ ٞ‬‬ ‫ُ ّ َ ۡ َ َ َ ۡ ُ ُ ُّ َ ۡ‬ ‫ى �م إِ�‬ ‫� �ءٖ � و� ت�سِب � �ف ٍس إِ� عليها ۚ و� ت ِزر وازِرة وِزر أخر ۚ‬ ‫ِ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ََۡ ُ َ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫َّ‬ ‫ُ‬ ‫َّ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ّ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫جع�م � ُينبِئ�م ب ِ َما كنتم �ِيهِ �تل ِفون‪] ﴾١٦٤‬اﻷﻧﻌﺎم‪.[۱۶۴-۱۶۱ :‬‬ ‫ر�ِ�م مر ِ‬ ‫»ﺑﮕﻮ‪ :‬ﺑﯽﮔﻤﺎن ﭘﺮوردﮔﺎرم ﻣﺮا ﺑﻪ راه راﺳﺖ رھﻨﻤﻮد ﮐﺮده اﺳﺖ و آن دﯾﻦ راﺳﺖ و‬ ‫اﺳﺘﻮار و ﭘﺎﺑﺮﺟﺎ ﯾﻌﻨﯽ دﯾﻦ اﺑﺮاھﯿﻢ اﺳﺖ؛ ھﻤﺎن ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺣﻖﮔﺮا ﺑﻮد و از زﻣﺮۀ ﻣﺸﺮﮐﺎن‬ ‫ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺑﮕﻮ ﻧﻤﺎز و ﻋﺒﺎدت و زﯾﺴﺘﻦ و ﻣﺮدن ﻣﻦ از آن ﺧﺪاﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺟﮫﺎﻧﯿﺎن‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺪا را ھﯿﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﺷﺮﯾﮑﯽ ﻧﯿﺴﺖ و ﺑﻪ ھﻤﯿﻦ دﺳﺘﻮر داده ﺷﺪهام و ﻣﻦ اوﻟﯿﻦ‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ھﺴﺘﻢ‪ .‬ﺑﮕﻮ‪ :‬آﯾﺎ ﭘﺮوردﮔﺎری ﺟﺰ ﺧﺪا را ﺑﻄﻠﺒﻢ و ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﺧﺪا ﭘﺮوردﮔﺎر ھﺮ‬ ‫ﭼﯿﺰ اﺳﺖ؟ ھﯿﭻ ﮐﺴﯽ ﺟﺰ ﺑﺮای ﺧﻮد ﮐﺎر ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ و ھﯿﭻ ﮐﺲ ﮔﻨﺎه دﯾﮕﺮی را ﺑﺮ دوش‬ ‫ﻧﻤﯽﮐﺸﺪ‪ .‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬ھﻤﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﺳﻮی ﺧﺪا ﺑﺎز ﻣﯽﮔﺮدﯾﺪ و ﺷﻤﺎ را از آﻧﭽﻪ در آن‬

‫اﺧﺘﻼف ﻣﯽورزﯾﺪ‪ ،‬آ ﮔﺎه ﻣﯽﺳﺎزد«‪.‬‬ ‫ﻻزم ﺑﻪ ﯾﺎدآوری اﺳﺖ ﮐﻪ وﻗﺘﯽ ﻧﺘﺎﯾﺞ و دﺳﺘﺎوردھﺎی ﺗﺮﺑﯿﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻣﺸﺨﺺ‬ ‫ﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬ﺻﺤﺎﺑﻪ ﻧﯿﺰ از ھﻤﻪ آﻧﭽﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺣﯿﺪ اﻟﻮھﯿﺖ و رﺑﻮﺑﯿﺖ و ﺗﻮﺣﯿﺪ اﺳﻤﺎء و ﺻﻔﺎت‬ ‫ﻣﺘﻀﺎد ﺑﻮد‪ ،‬ﺧﻮد را ﭘﺎک ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬آﻧﮫﺎ ﺑﺮای داوری ﺟﺰ ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺰد ﮐﺴﯽ ﻣﺮاﺟﻌﻪ‬ ‫ﻧﻤﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﺟﺰ ﺧﺪا از ﮐﺴﯽ در آﻧﭽﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﻧﺎﺧﺸﻨﻮدی ﺧﺪا ﻣﯽﮔﺸﺖ‪ ،‬اﻃﺎﻋﺖ‬

‫‪١٨٢‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﻧﻤﯽﻧﻤﻮدﻧﺪ و ھﯿﭻ ﭼﯿﺰی را ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﺪا دوﺳﺖ ﻧﻤﯽداﺷﺘﻨﺪ و از ھﯿﭻ ﭼﯿﺰی ﺟﺰ ﺧﺪا‬ ‫ﻧﻤﯽﺗﺮﺳﯿﺪﻧﺪ و ﺟﺰ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ ﮐﺴﯽ ﺗﻮﮐﻞ ﻧﻨﻤﻮده و ﺑﺮای ﮐﺴﯽ ﺣﯿﻮان ﺳﺮ ﻧﻤﯽﺑﺮﯾﺪﻧﺪ و‬ ‫ﺑﺮای ﮐﺴﯽ ﻧﺬر ﻧﻤﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﻓﻘﻂ از ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﻤﮏ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ و در آﻧﭽﻪ ﺟﺰ ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫ﮐﺴﯽ دﯾﮕﺮ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ اﻧﺠﺎم آن را ﻧﺪارد‪ ،‬از ﮐﺴﯽ ﯾﺎری ﻧﻤﯽﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ را ﻧﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت و ھﺴﺘﯽ و ﻧﻪ ﺑﺎ آﻧﭽﻪ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬ﺗﺸﺒﯿﻪ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺗﺎ آﺧﺮﯾﻦ ﺣﺪ او را‬ ‫ﭘﺎک و ﻣﻨﺰه ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ و ﺗﻤﺎم ﺻﻔﺎت و ﺧﺼﻮﺻﯿﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺧﺪاوﻧﺪ در ﻗﺮآن ﺑﯿﺎن‬ ‫ﺷﺪه و ﯾﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج آن را ذﮐﺮ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺪون ﺗﺤﺮﯾﻒ ﯾﺎ ﺗﻌﻄﯿﻞ ﯾﺎ ﺗﺄوﯾﻞ‬ ‫ﻣﯽﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻨﺪ و در ﺗﻨﮫﺎﯾﯽ ﺟﺰ از ﺧﺪای ﯾﮑﺘﺎ از ﮐﺴﯽ ﻧﻤﯽﺗﺮﺳﯿﺪﻧﺪ و ھﯿﭻ ﯾﮑﯽ از‬ ‫آﻓﺮﯾﺪﮔﺎﻧﺶ را در ﺻﻔﺘﯽ از ﺻﻔﺘﮫﺎی رﺑﻮﺑﯿﺘﺶ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬زﻧﺪه ﮐﺮدن‪ ،‬ﻣﯿﺮاﻧﺪن‪ ،‬روزی دادن‪،‬‬ ‫داﻧﺶ ﻓﺮاﮔﯿﺮ‪ ،‬ﻗﺪرت ﻓﻮق اﻟﻌﺎده‪ ،‬ﭘﺎﯾﺪار ﺑﻮدن‪ ،‬ﺑﻘﺎی ﻣﻄﻠﻖ‪ ،‬ﺣﻼل ﮐﺮدن‪ ،‬ﺣﺮام ﻧﻤﻮدن و‬ ‫اﻣﺜﺎل آن ﺷﺮﯾﮏ ﻧﻤﯽﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺎ را از زﻣﺮه ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﮕﺮداﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﻮﺣﯿﺪ را ﺑﻪ‬ ‫ﺻﻮرت ﻗﻮﻟﯽ و ﻋﻤﻠﯽ و ﻋﻘﯿﺪﺗﯽ ﻣﺤﻘﻖ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ؛ ﭼﺮاﮐﻪ اﺧﺘﯿﺎر اﯾﻦ اﻣﺮ در دﺳﺖ اوﺳﺖ‬ ‫و او ﺑﺮ آن ﺗﻮاﻧﺎﺳﺖ ‪.١‬‬ ‫آﯾﻪھﺎی ﻣﮑﯽ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺗﻮﺿﯿﺢ وﺗﺸﺮﯾﺢ و اﺛﺒﺎت ﻋﻘﯿﺪۀ ﺗﻮﺣﯿﺪ‪ ،‬رﺳﺎﻟﺖ ﻣﺤﻤﺪ را ﺑﻪ‬ ‫ﺳﻮی ھﻤﻪ اﻧﺴﺎﻧﮫﺎ و ﺟﻦھﺎ ﻧﯿﺰ ﺗﺜﺒﯿﺖ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ َ ٓ َ ۡ َ ۡ َ ٰ َ َّ َ َّ‬ ‫َ ٗ َ َ ٗ َ َ ٰ َّ َ ۡ‬ ‫آف ٗة ّل َّ‬ ‫�ََ‬ ‫� ٱ�َّ ِ‬ ‫ِلن ِ‬ ‫اس �‬ ‫�ن أ‬ ‫﴿وما أرسل�ك إِ� ك‬ ‫اس �شِ �� ونذِير� و� ِ‬ ‫ََۡ َ‬ ‫�عل ُمون‪] ﴾٢٨‬ﺳﺒﺄ‪.[۲۸ :‬‬ ‫»و ﻣﺎ ﺗﻮ را ﺑﺮای ﺟﻤﻠﮕﯽ ﻣﺮدﻣﺎن ﻓﺮﺳﺘﺎدهاﯾﻢ ﺗﺎ ﻣﮋدهرﺳﺎن و ﺑﯿﻢ دھﻨﺪه ﺑﺎﺷﯽ و ﻟﯿﮑﻦ‬

‫اﮐﺜﺮ ﻣﺮدم ﺑﯽﺧﺒﺮﻧﺪ«‪.‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ُ ۡ َ َ ُّ َ َّ ُ ّ َ ُ ُ َّ َ ۡ ُ ۡ َ ً َّ‬ ‫َُ ُ ۡ ُ‬ ‫ك ٱ َّ َ َ‬ ‫﴿قل ٰٓ‬ ‫ت‬ ‫ِيعا ٱ�ِي �ۥ مل‬ ‫���ها ٱ�اس إ ِ ِ� رسول ٱ�ِ إِ��م �‬ ‫لس�ٰ� ٰ ِ‬ ‫َ َۡ‬ ‫ُ‬ ‫َّ ّ ۡ ّ ّ َّ‬ ‫يتۖ َ َ‬ ‫�ام ُِنوا ْ بٱ َّ�ِ َو َر ُ‬ ‫�ض َ�ٓ إ َ�ٰ َه إ َّ� ُه َو يُ ۡ�ۦ َو ُ� ِم ُ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫� ٱ�ِي‬ ‫�‬ ‫ٱ‬ ‫و�‬ ‫س‬ ‫ٔ‬ ‫� ٱ� ِِ‬ ‫وٱ� �‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِِ‬ ‫َّ ُ ُ َ َ َّ ُ ۡ َ ۡ َ ُ َ‬ ‫ُۡ‬ ‫َّ َ َ‬ ‫يؤم ُِن ب ِٱ� ِ َو� ِ� ٰتِهِۦ َوٱتبِعوه لعل�م �هتدون‪] ﴾١٥٨‬اﻷﻋﺮاف‪.[۱۵۸ :‬‬ ‫»ﺑﮕﻮ ای ﻣﺮدم! ﻣﻦ ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺧﺪا ﺑﻪﺳﻮی ﺟﻤﻠﮕﯽ ﺷﻤﺎ ھﺴﺘﻢ؛ ﺧﺪاﺋﯽ ﮐﻪ ﻣﻠﮏ آﺳﻤﺎﻧﮫﺎ‬ ‫و زﻣﯿﻦ از آن اوﺳﺖ‪ .‬ﺟﺰ او ﻣﻌﺒﻮدی ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬او اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﻣﯿﺮاﻧﺪ و زﻧﺪه ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ؛‬

‫‪ -١‬اھﻤﯿﺔ اﻟﺠﮫﺎد ﻓﻲ ﻧﺸﺮ اﻟﺪﻋﻮة‪ ،‬ص ‪.۵۵ - ۵۴‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫‪١٨٣‬‬

‫ﭘﺲ اﯾﻤﺎن ﺑﯿﺎورﯾﺪ و از ﺧﺪا و ﻓﺮﺳﺘﺎدهاش‪ ،‬آن ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ درس ﻧﺨﻮاﻧﺪهای ﮐﻪ اﯾﻤﺎن ﺑﻪ‬

‫ﺧﺪا و ﺳﺨﻨﮫﺎﯾﺶ دارد‪ ،‬ﭘﯿﺮوی ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎ ھﺪاﯾﺖ ﯾﺎﺑﯿﺪ«‪.‬‬ ‫و ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ُ ْ‬ ‫ّ َ ۡ َ ُ َ ۡ ُ ۡ َ َ َ َ َّ َ َ ُ َ ُ ْ‬ ‫ۡ َ َ ۡ َٓ َۡ َ ََ ٗ ّ َ‬ ‫نصت ۖوا‬ ‫� ِن �ست ِمعون ٱلقرءان فلما ح‬ ‫�وهُ قال ٓوا أ ِ‬ ‫﴿�ذ ��نا إِ�ك �فر� مِن ٱ ِ‬ ‫َ َ ُ ْ َ َ ۡ َ َ ٓ َّ َ ۡ َ َ ً ُ َ‬ ‫ُّ‬ ‫َ َ َّ ُ َ َ َّ ۡ ْ َ ٰ َ ۡ‬ ‫نزل ِم ۢن َ� ۡع ِد‬ ‫فلما ق ِ� ولوا إِ� قو ِم ِهم منذِرِ�ن‪ ٢٩‬قالوا �ٰقومنا إِنا س ِمعنا كِ�ٰبا أ ِ‬ ‫ََٰ ۡ َ َ ٓ‬ ‫�� َطر ُّ ۡ َ‬ ‫و� ُم َص ّد ِٗقا ل ّ َِما َ� ۡ َ‬ ‫� يَ َديۡهِ َ� ۡهد ٓ‬ ‫ِي إ ِ َ� ٱ ۡ َ‬ ‫� ّق َ ٰ‬ ‫ُم َ ٰ‬ ‫ي�‪� ٣٠‬قومنا‬ ‫�ق مست ِق ٖ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ٖ‬ ‫َ ُ ْ َ َ َّ َ َ ُ ْ‬ ‫َ ۡ ۡ َ ُ ّ ُُ ُ ۡ َُ ۡ ُ ّ ۡ َ َ‬ ‫جيبوا د ِ‬ ‫اب‬ ‫ا� ٱ�ِ وءامِنوا بِهِۦ �غفِر ل�م مِن ذنو�ِ�م و� ِ‬ ‫أ ِ‬ ‫جر�م مِن عذ ٍ‬ ‫َ‬ ‫أ ِ� ٖ�‪] ﴾٣١‬اﻷﺣﻘﺎف‪.[۳۱-۲۹ :‬‬ ‫»)ای ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ! ﺧﺎﻃﺮﻧﺸﺎن ﺳﺎز( زﻣﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﮔﺮوھﯽ از ﺟﻨﯿﺎن را ﺑﻪﺳﻮی ﺗﻮ رواﻧﻪ‬ ‫ﮐﺮدﯾﻢ ﺗﺎ ﻗﺮآن را ﺑﺸﻨﻮﻧﺪ‪ ،‬ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺣﺎﺿﺮ آﻣﺪﻧﺪ ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺧﺎﻣﻮش ﺑﺎﺷﯿﺪ و‬ ‫ﮔﻮش ﻓﺮا دھﯿﺪ‪ .‬ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن آﻣﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺒﻠﻐﺎن و دﻋﻮت ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﺑﻪ ﺳﻮی‬ ‫ﻗﻮم ﺧﻮد ﺑﺮﮔﺸﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﻨﺎن ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ای ﻗﻮم‪ ،‬ﻣﺎ ﺑﻪ ﮐﺘﺎﺑﯽ ﮔﻮش ﻓﺮا دادﯾﻢ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﻣﻮﺳﯽ‬ ‫ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ و ﮐﺘﺎﺑﮫﺎی ﭘﯿﺶ از ﺧﻮد را ﺗﺼﺪﯾﻖ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺑﻪﺳﻮی ﺣﻖ رھﻨﻤﻮد‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺑﻪ راه راﺳﺖ ھﺪاﯾﺖ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ای ﻗﻮم ﻣﺎ‪ ،‬ﺳﺨﻨﺎن ﻓﺮا ﺧﻮاﻧﻨﺪۀ اﻟﮫﯽ را‬ ‫ﺑﭙﺬﯾﺮﯾﺪ و ﺑﻪ او اﯾﻤﺎن ﺑﯿﺎورﯾﺪ ﺗﺎ ﺧﺪا ﮔﻨﺎھﺘﺎن را ﺑﯿﺎﻣﺮزد و ﺷﻤﺎ را از ﻋﺬاب دردﻧﺎک در‬

‫ﭘﻨﺎه ﺧﻮﯾﺶ دارد«‪.‬‬ ‫ﻋﻼوه ﺑﺮ آﯾﻪھﺎی ذﮐﺮ ﺷﺪه‪ ،‬آﯾﻪھﺎی زﯾﺎدی در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ رﺳﺎﻟﺖ‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺮای ھﻤﮥ اﻧﺴﺎﻧﮫﺎ و ﺟﻨﮫﺎ را اﺛﺒﺎت ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ‪.١‬‬ ‫آﯾﻪھﺎی ﻣﮑﯽ ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﻋﻘﯿﺪۀ درﺳﺖ در ﻣﻮرد ﺗﻮﺣﯿﺪ و اﻧﻮاع آن و ﺑﺎور راﺳﺘﯿﻦ‬ ‫در ﻣﻮرد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ و رﺳﺎﻟﺖ را در وﺟﻮد آﻧﮫﺎ ﺗﺜﺒﯿﺖ ﮐﺮد‪ ،‬ﻋﻘﯿﺪۀ درﺳﺖ در ﻣﻮرد ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن‬ ‫را ﻧﯿﺰ ﺑﻪ آﻧﮫﺎ آﻣﻮﺧﺖ‪ .‬ﺑﻪ آﻧﮫﺎ آﻣﻮﺧﺖ ﮐﻪ آﻧﮫﺎ از آﻓﺮﯾﺪهھﺎی ﺧﺪا ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ او را ﺳﺠﺪه‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و در آﺳﻤﺎﻧﮫﺎ و زﻣﯿﻦ ھﯿﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﺸﺎرﮐﺘﯽ ﺑﺎ ﺧﺪا ﻧﺪارﻧﺪ و ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﻓﺎﯾﺪه و‬ ‫ﺿﺮری ﻧﻤﯽرﺳﺎﻧﻨﺪ ﻣﮕﺮ ﺑﻪ دﺳﺘﻮر ﺧﺪا‪:‬‬ ‫َ ۡ َ َ ٰٓ َ ُ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ِيفتهِۦ َو ُ� ۡرس ُِل ٱ َّ‬ ‫لص َ�ٰع َِق َ� ُي ِص ُ‬ ‫يب ب ِ َها‬ ‫﴿ َو� ُ َس ّب ِ ُح ٱ َّلرع ُد ِ�َ ۡم ِده ِۦ وٱلم‬ ‫��ِكة م ِۡن خ ِ‬ ‫َ ََ ٓ ُ ۡ ُ َ ُ َ‬ ‫َّ ُ َ ُ ۡ َ‬ ‫من �شا ُء َوهم ي�ٰدِلون ِ� ٱ� ِ َوه َو شدِيد ٱل ِمحا ِل‪] ﴾١٣‬اﻟﺮﻋﺪ‪.[۱۳ :‬‬ ‫‪ -١‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۵۶‬‬

‫‪١٨٤‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫»و رﻋﺪ و ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن از ھﯿﺒﺖ و ﻋﻈﻤﺖ اﻟﻠﻪ‪ ،‬ﺣﻤﺪ و ﺛﻨﺎی او را ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ و ﺧﺪا ﺻﺎﻋﻘﻪھﺎ را‬ ‫روان ﻣﯽﺳﺎزد و ھﺮ ﮐﺲ را ﮐﻪ ﺑﺨﻮاھﺪ ﺑﺪاﻧﮫﺎ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻣﯽﮐﻨﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ آﻧﺎن درﺑﺎرۀ ﺧﺪا‬

‫ﺑﻪ ﻣﺠﺎدﻟﻪ ﻣﯽﭘﺮدازﻧﺪ و ﺧﺪا دارای ﻗﺪرﺗﯽ ﺑﯽاﻧﺘﮫﺎ و ﮐﯿﻔﺮی ﺳﺨﺖ و دردﻧﺎک اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫َۡ‬ ‫َ َّ َ ۡ َ َ َ ُ ُ َ‬ ‫﴿ َو� � َما � ٱ َّ َ َ‬ ‫�ض مِن دآب ٖة وٱلم ٰٓ‬ ‫ت َو َما ِ� ٱ� ِ‬ ‫��ِكة َوه ۡم �‬ ‫لس�ٰ� ٰ ِ‬ ‫ِ‬ ‫َۡ َ ۡ ُ َ‬ ‫�ستك ِ�ون‪] ﴾٤٩‬اﻟﻨﺤﻞ‪.[۴۹ :‬‬

‫»آﻧﭽﻪ در آﺳﻤﺎنھﺎ و آﻧﭽﻪ در زﻣﯿﻦ ﺟﻨﺒﻨﺪه وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﺧﺪای را ﺳﺠﺪه و ﮐﺮﻧﺶ‬

‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﻧﯿﺰ ﺧﺪای را ﺳﺠﺪه ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و ﺗﮑﺒﺮ ﻧﻤﯽورﻧﺪ«‪.‬‬ ‫َ‬ ‫َ َۡ‬ ‫ُ‬ ‫ۡ َ َ ٰٓ َ‬ ‫َ‬ ‫� ۡم ُد ِ َّ�ِ فَاطِر ٱ َّ َ َ‬ ‫﴿ٱ ۡ َ‬ ‫ك ِة ُر ُس ً� أ ْو ٓ‬ ‫� أ ۡجن َِح ٖة َّم ۡث َ�ٰ‬ ‫ت وٱ� ِ‬ ‫لس�ٰ� ٰ ِ‬ ‫�ض جاع ِِل ٱلم�� ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ۡ َ ۡ َ َ َ ٓ ُ َّ َّ َ َ َ ٰ ُ ّ َ ۡ َ‬ ‫َ ُ َٰ َ‬ ‫ث َو ُر َ� ٰ َع يَز ُ‬ ‫‪ٞ‬‬ ‫�‬ ‫ٱ‬ ‫ن‬ ‫إ‬ ‫ء‬ ‫ا‬ ‫ش‬ ‫�‬ ‫ا‬ ‫م‬ ‫ق‬ ‫ل‬ ‫�‬ ‫ٱ‬ ‫�‬ ‫�د‬ ‫وث�‬ ‫� �ءٖ قدِير‪] ﴾١‬ﻓﺎﻃﺮ‪.[١ :‬‬ ‫�‬ ‫ۚ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ۚ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫»ﺳﺘﺎﯾﺶ ﺧﺪاوﻧﺪی را ﮐﻪ آﻓﺮﯾﻨﻨﺪه آﺳﻤﺎﻧﮫﺎ و زﻣﯿﻦ اﺳﺖ و ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن را ﺑﺎ ﺑﺎلھﺎی دوﺗﺎ‬ ‫دوﺗﺎ و ﺳﻪﺗﺎ ﺳﻪﺗﺎ و ﭼﮫﺎرﺗﺎ ﭼﮫﺎرﺗﺎ آﻓﺮﯾﺪه و ھﺮ ﭼﻪ ﺑﺨﻮاھﺪ ﺑﺮ آﻓﺮﯾﻨﺶ ﻣﯽاﻓﺰاﯾﺪ؛ ﭼﺮاﮐﻪ‬

‫ﺑﺮ ھﺮ ﭼﯿﺰی ﺗﻮاﻧﺎ اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫َ‬ ‫َّ َ َ ۡ ُ َ‬ ‫ُ ۡ ُ ْ َّ َ َ َ ۡ ُ ّ ُ‬ ‫ون م ِۡث َق َال َذ َّر� � ٱ َّ َ َ‬ ‫ت َو�‬ ‫ون ٱ�ِ � �مل ِك‬ ‫لس�ٰ� ٰ ِ‬ ‫ٖ ِ‬ ‫﴿ق ِل ٱدعوا ٱ�ِين ز�متم مِن د ِ‬ ‫َۡ‬ ‫ََ َ‬ ‫ۡ َ َ َُ ۡ ُ ّ َ‬ ‫ُ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫ِ� ٱ� ِ‬ ‫�‪] ﴾٢٢‬ﺳﺒﺄ‪.[۲۲ :‬‬ ‫�ض وما لهم �ِي ِهما مِن ِ� ٖك وما �ۥ مِنهم مِن ظ ِه ٖ‬ ‫»)ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﻪ ﻣﺸﺮﮐﺎن( ﺑﮕﻮ ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﺑﻪ ﻓﺮﯾﺎد ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﺰ ﺧﺪا )آﻧﮫﺎ را ﻣﻌﺒﻮد(‬ ‫ﻣﯽﭘﻨﺪارﯾﺪ‪).‬اﻣﺎ ﺑﺪاﻧﯿﺪ آﻧﮫﺎ ھﺮﮔﺰ ﮔﺮھﯽ از ﮐﺎرﺗﺎن ﻧﻤﯽ ﮔﺸﺎﯾﻨﺪ( آﻧﮫﺎ در آﺳﻤﺎنھﺎ و‬

‫زﻣﯿﻦ ﮐﻢﺗﺮﯾﻦ ﺣﻖ ﻣﺸﺎرﮐﺘﯽ ﻧﺪارﻧﺪ«‪.‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ آﯾﻪھﺎی ﻣﮑﯽ ﺳﺎﯾﺮ ارﮐﺎن اﯾﻤﺎن را در دلھﺎی ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ اﺳﻠﻮب‬ ‫اﻋﺠﺎزاﻧﮕﯿﺰش اﺳﺘﻮار و ﻣﺤﮑﻢ ﻧﻤﻮد و آن را ﺑﺮای ﻣﺮدم ﺗﺸﺮﯾﺢ و ﺗﻮﺿﯿﺢ داد؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در‬ ‫ﻣﻮرد ﮐﯿﻔﯿﺖ ﻧﺰول ﻗﺮآن ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ ُۡ َ ٗ َ َ ۡ َ ُ َۡ ََُ ََ‬ ‫َ َ ٰ ُ ۡ َ َ َّ ۡ َ ُ َ ٗ‬ ‫� ٱ�َّ‬ ‫ٰ‬ ‫ِ‬ ‫﴿وقرءانا فرق�ٰه �ِ قرأهۥ‬ ‫���‪] ﴾١٠٦‬اﻹﺳﺮاء‪.[۱۰۶ :‬‬ ‫�‬ ‫ل‬ ‫ز‬ ‫ن‬ ‫و‬ ‫ث‬ ‫ك‬ ‫م‬ ‫ت‬ ‫ه‬ ‫�‬ ‫اس‬ ‫ٖ‬ ‫ِ‬ ‫ً‬ ‫»ﻗﺮآﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ آن را ﺑﺨﺶ‪ ،‬ﺑﺨﺶ ﻓﺮﺳﺘﺎدهاﯾﻢ ﺗﺎ آن را آرام ﺑﺮ ﻣﺮدم ﺑﺨﻮاﻧﯽ و ﻗﻄﻌﺎ ﻣﺎ‬ ‫آن را ﻗﺴﻤﺖ ﻗﺴﻤﺖ ﻓﺮﺳﺘﺎدهاﯾﻢ«‪.‬‬ ‫َ‬ ‫﴿ٱ َّ ُ‬ ‫� نَ َّز َل أ ۡح َس َن ٱ ۡ َ‬ ‫ِيث ك َِ�ٰ ٗبا ُّمتَ َ ٰ‬ ‫�ب ِ ٗها‬ ‫�د ِ‬ ‫َ‬ ‫َ ۡ َ ۡ َ َ َّ ُ ۡ ُ َّ َ ُ ُ ُ ُ‬ ‫ود ُه ۡم َوقُلُ ُ‬ ‫و� ُه ۡم إ ِ ٰ�‬ ‫�شون ر�هم �م تل ِ� جل‬ ‫َ‬ ‫َ ٓ‬ ‫ۡ‬ ‫َّ ُ َ َ ُ ۡ َ‬ ‫بِهِۦ َمن �َشا ُء ۚ َو َمن يُضل ِِل ٱ� �ما‬ ‫�ۥ مِن ها ٍد‪] ﴾٢٣‬اﻟﺰﻣﺮ‪.[۲۳ :‬‬

‫َّ َ َ َ ۡ َ ُّ ۡ ُ ُ ُ ُ‬ ‫ود ٱ َّ� َ‬ ‫ِين‬ ‫ا� �قشعِر مِنه جل‬ ‫مث ِ‬ ‫َّ‬ ‫ۡ َّ َ َ ُ‬ ‫ذِك ِر ٱ�ِۚ �ٰل ِك ه َدى ٱ�ِ َ� ۡهدِي‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫‪١٨٥‬‬

‫»ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ﺳﺨﻦ را ﻓﺮو ﻓﺮﺳﺘﺎده اﺳﺖ؛ ﮐﺘﺎﺑﯽ را ﮐﻪ ھﻤﮕﻮن و ﻣﮑﺮر اﺳﺖ‪ .‬از آن‬ ‫ﻟﺮزه ﺑﺮ اﻧﺪام ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻣﯽاﻓﺘﺪ ﮐﻪ از ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﻮد ﻣﯽﺗﺮﺳﻨﺪ و از آن ﭘﻮﺳﺖھﺎﯾﺸﺎن و‬ ‫دلھﺎﯾﺸﺎن ﻧﺮم و آﻣﺎدۀ ﭘﺬﯾﺮش ﻗﺮآن ﺧﺪا ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬اﯾﻦ رھﻨﻤﻮد اﻟﮫﯽ اﺳﺖ و ﺧﺪا ھﺮ‬ ‫ً‬ ‫ﮐﻪ را ﺑﺨﻮاھﺪ در ﭘﺮﺗﻮ آن راھﯿﺎب ﻣﯽﺳﺎزد و ﺧﺪا ھﺮ ﮐﻪ را ﮔﻤﺮاه ﺳﺎزد‪ ،‬اﺻﻼ راھﻨﻤﺎ و‬

‫راھﺒﺮی ﻧﺨﻮاھﺪ داﺷﺖ«‪.‬‬ ‫َ َ َ َ ُ ْ َّ َ َ َّ َ ۡ ٓ ۡ َ ُ ْ َ ٓ َ َ َ َّ ُ َ َ ٰ َ َ ّ َ ۡ ُ ۡ َ ۡ َ َ َ‬ ‫� مِن � ٖء� قل من أنزل‬ ‫﴿وما قدروا ٱ� حق قدرِه ِۦ إِذ قالوا ما أنزل ٱ� � � ٖ‬ ‫َ ۡ َ ُ َ ُ َ َ َ ُ ۡ ُ ََ‬ ‫ور� َو ُه ٗدى ّل َّ‬ ‫ٱ ۡلك َِ�ٰ َ‬ ‫و� نُ ٗ‬ ‫ب ٱ َّ�ِي َجا ٓ َء بِهِۦ ُم َ ٰ‬ ‫ِلن �ِ‬ ‫اس �علونهۥ قراطِيس �بدو�ها‬ ‫َ ُ ۡ ُ َ َ ٗ َ ُ ّ ۡ ُ َّ َ ۡ َ ۡ َ ُ ٓ ْ َ ُ ۡ َ َ ٓ َ َ ٓ ُ ُ ۡ ُ‬ ‫َّ ُ ُ َّ َ ۡ ُ‬ ‫ۡ‬ ‫و�فون كثِ��ۖ وعل ِمتم ما لم �علموا أنتم و� ءاباؤ�مۖ ق ِل ٱ�ۖ �م ذرهم ِ�‬ ‫َ ۡ ۡ ََُۡ َ‬ ‫ض ِهم يلعبون‪] ﴾٩١‬اﻷﻧﻌﺎم‪.[۹۱ :‬‬ ‫خو ِ‬ ‫»ﮐﺎﻓﺮان‪ ،‬ﺧﺪا را ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻧﺸﻨﺎﺧﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ھﯿﭻ ﭼﯿﺰی ﺑﺮ‬ ‫ھﯿﭻﮐﺲ ﻓﺮو ﻧﻔﺮﺳﺘﺎده اﺳﺖ ﺑﮕﻮ‪ :‬ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﮐﺘﺎﺑﯽ را ﻧﺎزل ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻮﺳﯽ آن را‬ ‫ﺑﺮای ﻣﺮدم آورده اﺳﺖ و ﻧﻮر و ھﺪاﯾﺘﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ آن را در ﮐﺎﻏﺬھﺎ ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﯿﺪ و‬ ‫ﺑﺨﺸﯽ از آن را آﺷﮑﺎر و ﺑﺴﯿﺎری از آن را ﭘﻨﮫﺎن ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ و ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ آﻣﻮﺧﺘﻪ‬ ‫ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ و ﭘﺪران ﺷﻤﺎ از آﻧﮫﺎ ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﻧﺒﻮدهاﯾﺪ‪ ،‬ﺑﮕﻮ‪ :‬ﺧﺪا )اﯾﻦ ﻗﺮآن را ﻧﺎزل‬

‫ﮐﺮده اﺳﺖ( و ﺑﮕﺬارﯾﺪ ﺑﺮ ﺑﺎﻃﻞ ﺧﻮد ﻓﺮو روﻧﺪ و ﺑﻪ ﺑﺎزﯾﭽﻪ ﭘﺮدازﻧﺪ«‪.‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﺒﺤﺎن ﺑﯿﺎن ﻧﻤﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﻗﺒﻞ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫ﮐﺘﺎبھﺎﯾﯽ ﻏﯿﺮ از ﻗﺮآن ﻧﺎزل ﮐﺮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َّ َ َ َ ۡ‬ ‫َ َ َ ۡ َ َّ ۡ َ َ ۡ َ َّ ّ َ َ َ‬ ‫َ َ ُّ َ‬ ‫� َ� ۡ‬ ‫ك أَ ۡعلَ ُم ب َ‬ ‫ٰ‬ ‫ٰ‬ ‫ٰ‬ ‫ِ‬ ‫ض‬ ‫ع‬ ‫ن‬ ‫ۧ‬ ‫�‬ ‫ب‬ ‫�‬ ‫ٱ‬ ‫ض‬ ‫ع‬ ‫�‬ ‫ا‬ ‫ن‬ ‫ل‬ ‫ض‬ ‫ف‬ ‫د‬ ‫ق‬ ‫ل‬ ‫و‬ ‫�ض‬ ‫�‬ ‫ٱ‬ ‫و‬ ‫ت‬ ‫�‬ ‫�‬ ‫لس‬ ‫ٱ‬ ‫�‬ ‫ن‬ ‫م‬ ‫﴿و ر�‬ ‫ِ‬ ‫�‬ ‫ِ ِ‬ ‫ٖ�‬ ‫ِِ‬ ‫َو َءاتَ ۡي َنا َد ُاوۥ َد َز ُ� ٗ‬ ‫ور�‪] ﴾٥٥‬اﻹﺳﺮاء‪.[۵۵ :‬‬ ‫»و ﭘﺮوردﮔﺎرت از ﻣﺮدﻣﺎن ﺑﻪ ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ ﮐﻪ در آﺳﻤﺎن و زﻣﯿﻦاﻧﺪ آ ﮔﺎهﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎ ﺑﺮﺧﯽ‬

‫از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان را ﺑﺮ ﺑﺮﺧﯽ دﯾﮕﺮ ﺑﺮﺗﺮی دادهاﯾﻢ و ﺑﻪ داوود زﺑﻮر ﻋﻄﺎ ﻧﻤﻮدهاﯾﻢ«‪.‬‬ ‫ۡ َ ّ ُ َ ّ ٗ ّ َ َ ۡ َ َ َ ۡ َ َ َ َ َّ ۡ َ ٰ َ َ ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ َّ َ َ َ ۡ َ ۡ َ َ‬ ‫�يل‪﴾٣‬‬ ‫�‬ ‫﴿نزل عليك ٱلكِ�ٰب ب ِٱ� ِق مصدِقا ل ِما �� يديهِ وأنزل ٱ�ورٮة وٱ ِ ِ‬ ‫]آل ﻋﻤﺮان‪.[۳ :‬‬

‫»ﮐﺘﺎب را ﺑﺮ ﺗﻮ ﻧﺎزل ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺸﺘﻤﻞ ﺑﺮ ﺣﻖ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺼﺪﯾﻖ ﮐﻨﻨﺪۀ ﮐﺘﺎبھﺎﯾﯽ‬

‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از آن ﺑﻮدهاﻧﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﯿﺶ از آن ﺗﻮرات و اﻧﺠﯿﻞ را ﻧﺎزل ﮐﺮده اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫و ﺑﯿﺎن ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎری از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان را ﻣﺒﻌﻮث ﮐﺮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫َۡ‬ ‫ََ ۡ َۡ َ ۡ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫ّ‬ ‫� ِ� ٱ�ول ِ�‪] ﴾٦‬اﻟﺰﺧﺮف‪.[۶ :‬‬ ‫﴿و�م أرسلنا مِن ن ِ ٖ‬ ‫»ﻣﺎ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮان زﯾﺎدی را ﺑﻪ ﻣﯿﺎن ﻣﻠﺖھﺎی ﭘﯿﺸﯿﻦ رواﻧﻪ ﮐﺮدهاﯾﻢ«‪.‬‬

‫‪١٨٦‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﺎم ﺑﻌﻀﯽ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان را در ﻗﺮآن ذﮐﺮ ﻧﻤﻮده و ﻧﺎم ﺑﻌﻀﯽ دﯾﮕﺮ را‬ ‫ﻧﯿﺰ ذﮐﺮ ﻧﻨﻤﻮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ٗ‬ ‫ََ َ ۡ‬ ‫َ‬ ‫َّ َ ۡ‬ ‫ََ َ ۡ‬ ‫َ َ ۡ‬ ‫﴿ َولق ۡد أ ۡر َسل َنا ُر ُس� ّمِن � ۡبل ِك مِن ُهم َّمن ق َص ۡص َنا عل ۡيك َومِن ُهم َّمن ل ۡم �ق ُص ۡص‬ ‫َ َ ۡ َ َ َ َ َ َ ُ َ َ ۡ َ َ َّ ۡ َّ َ َ َ ٓ َ َ ۡ ُ َّ ُ‬ ‫� بٱ ۡ َ‬ ‫َ‬ ‫� ّ ِق‬ ‫ق‬ ‫ول أن يأ ِ� �ي ٍة إِ� �ِإ ِذ ِن ٱ�ِۚ فإِذا جاء أمر ٱ�ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫عليك ۗ وما �ن ل ِرس ٍ‬ ‫َ َ َ َُ َ ُۡۡ ُ َ‬ ‫طلون‪] ﴾٧٨‬ﻏﺎﻓﺮ‪.[۷۸ :‬‬ ‫وخ ِ� هنال ِك ٱلمب ِ‬ ‫»ﭘﯿﺶ از ﺗﻮ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮاﻧﯽ ﻓﺮﺳﺘﺎدهاﯾﻢ‪.‬ﺳﺮﮔﺬﺷﺖ ﺑﻌﻀﯽھﺎ را ﺑﺮای ﺗﻮ ﺑﺎزﮔﻮ ﮐﺮد و‬ ‫ﺳﺮﮔﺬﺷﺖ ﺑﺮﺧﯽ را ﺑﺮای ﺗﻮ ﺑﺎزﮔﻮ ﻧﮑﺮدهاﯾﻢ‪ ،‬ھﯿﭻ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮی ﺣﻖ ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﻣﻌﺠﺰهای‬ ‫را ﻧﺸﺎن دھﺪ ﻣﮕﺮ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﺧﺪا زﻣﺎﻧﯽ ھﻢ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﺧﺪا آﻣﺪ‪ ،‬دادﮔﺮاﻧﻪ داوری ﺷﺪه‬

‫اﺳﺖ و آن وﻗﺖ ﺑﺎﻃﻞﮔﺮاﯾﺎن زﯾﺎﻧﻤﻨﺪ ﮔﺸﺘﻪاﻧﺪ«‪.‬‬ ‫وﺻﻒ ﺑﻬﺸﺖ در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ و ﺗﺄﺛﯿﺮ آن ﺑﺮ ﺻﺤﺎﺑﻪ‬

‫آﯾﻪھﺎی ﻣﮑﯽ ﺗﺎ آﺧﺮﯾﻦ ﺣﺪ‪ ،‬ﺗﻮﺟﻪ ﺧﻮد را ﺑﻪ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﮐﻤﺘﺮ ﺳﻮرۀ‬ ‫ﻣﮑﯽ ﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ در آن ﺑﺮﺧﯽ از ﺣﺎﻻت ﻗﯿﺎﻣﺖ و ﺣﺎﻻت ﻧﻌﻤﺖ داده ﺷﺪﮔﺎن و‬ ‫ﺣﺎﻻت ﻋﺬاب ﯾﺎﻓﺘﮕﺎن و ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺣﺸﺮ ﻣﺮدم و ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ آﻧﺎن ﺑﯿﺎن ﻧﺸﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪای‬ ‫ﮐﻪ ﮔﻮﯾﺎ اﻧﺴﺎن روز ﻗﯿﺎﻣﺖ را ﺑﺎ ﭼﺸﻢ ﻣﺸﺎھﺪه ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ َۡ ُ‬ ‫لس َ� ٰ َ� ٰ ُ‬ ‫�ض َ� ٗ‬ ‫ِيعا َ� ۡب َض ُت ُهۥ يَ ۡو َم ٱ ۡلقِ َ�ٰ َمةِ َوٱ َّ‬ ‫﴿ َو َما قَ َد ُروا ْ ٱ َّ َ‬ ‫ت‬ ‫� َح َّق ق ۡدرِه ِۦ وٱ�‬ ‫َ‬ ‫ُ ۡ َ ٰ َ ُ َ َ َ ٰ َ ٰ َ َّ ُ ۡ ُ َ‬ ‫ون‪َ ٦٧‬ونُف َخ � ٱ ُّ‬ ‫َ ۡ َّ ُ ۢ َ‬ ‫��‬ ‫لصورِ ف َصعِ َق َمن‬ ‫ِ ِ‬ ‫مطوِ�ٰت �ِي ِمينِهِۚۦ سب�نهۥ وت�� �ما � ِ‬ ‫َۡ‬ ‫ُ‬ ‫� ٱ َّ َ َ‬ ‫ى فَإ َذا ُه ۡم � َِي ‪ٞ‬‬ ‫�ض إ َّ� َمن َشا ٓ َء ٱ َّ ُ‬ ‫�ۖ ُ� َّم نُ ِف َخ �ِيهِ أ ۡخ َ‬ ‫ٰ‬ ‫ِ‬ ‫ام‬ ‫ر‬ ‫ت َو َمن ِ� ٱ�‬ ‫لس�ٰ� ٰ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ ُ ُ َ‬ ‫ُ‬ ‫ّ‬ ‫ُ‬ ‫ّ‬ ‫ض َع ٱلك َِ�ٰ ُ‬ ‫ب َوجا ٓ‬ ‫ون‪َ ٦٨‬وأ َ‬ ‫ينظر‬ ‫ي َء ب ِٱ�َّب ِ ِ�ۧ َن‬ ‫ت ٱ��ض بِنورِ َر� ِ َها َو ُو ِ‬ ‫�ق ِ‬ ‫ِ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُّ‬ ‫ٓ‬ ‫ُ‬ ‫ّ‬ ‫َ ُّ‬ ‫َّ َُ ۡ ُۡ ُ َ‬ ‫ت � َ� ۡفس َّما َعمل ۡ‬ ‫ون‪َ ٦٩‬و ُو� َِي ۡ‬ ‫لش َه َداءِ َو ُق ِ َ‬ ‫ت‬ ‫� بَ ۡي َن ُهم ب ِٱ� ِق وهم � �ظلم‬ ‫وٱ‬ ‫ِ‬ ‫ٖ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ٓ‬ ‫َ َ َ ُ ٓ ٰ َ َ َّ َ ُ َ ً َ َّ ٰٓ َ‬ ‫ََُ ۡ ُ َ َۡ َ َ‬ ‫َ‬ ‫ون‪َ ٧٠‬وس َ‬ ‫� إِذا َجا ُءوها‬ ‫ِيق ٱ�ِين �فروا إِ� جهنم زمر�ۖ ح‬ ‫وهو أعلم بِما �فعل‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ َُ ٓ‬ ‫َ‬ ‫‪ُ ََ َ ُۡ ُ ّ ٞ‬‬ ‫ُ‬ ‫ُ َ ۡ ََۡ‬ ‫ت‬ ‫فتِحت �ب� ٰ ُ� َها َوقال ل ُه ۡم خ َز�ت َها �ل ۡم يَأت ِ� ۡم ُر ُسل مِن� ۡم َ�تلون عل ۡي� ۡم َءا� ٰ ِ‬ ‫َ ّ ُ ۡ َ ُ ُ َ ُ ۡ َ ٓ َ َ ۡ ُ ۡ َ ٰ َ َ ُ ْ َ َ َ َ ٰ ۡ َ َّ ۡ َ َ ُ ۡ َ َ‬ ‫ر�ِ�م و�نذِرون�م ل ِقاء يومِ�م �ذ�ۚ قالوا ب ٰ‬ ‫اب‬ ‫� و� ِ‬ ‫�ن حقت � ِمة ٱلعذ ِ‬ ‫ََ ۡ َ‬ ‫َ َ ۡ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ِيل ٱ ۡد ُخلُ ٓوا ْ َ�بۡ َ� ٰ َب َج َه َّن َم َ� ٰ ِ� َ‬ ‫�ٰفِر َ‬ ‫ِيهاۖ فبِئ َس َمث َوى‬ ‫ِين �‬ ‫�ن‪� ٧١‬‬ ‫� ٱل‬ ‫ِ‬ ‫َُۡ َ‬ ‫َ َ َّ َ َّ َ ۡ ْ َ َّ ُ ۡ َ ۡ َ َّ ُ َ ً َ َّ ٰٓ َ َ ٓ ُ َ‬ ‫ح ۡ‬ ‫وها َوفُت َ‬ ‫ك ّ� َ‬ ‫ت‬ ‫�ن‪ ٧٢‬وسِيق ٱ�ِين ٱ�قوا ر�هم إِ� ٱ�نةِ زمر�ۖ ح� إِذا جاء‬ ‫ِ‬ ‫ٱلمت ِ ِ‬ ‫َ ۡ َ ٰ ُ َ َ َ َ َ ُ ۡ َ َ َ ُ َ َ َٰ ٌ َ َ ۡ ُ ۡ ۡ ُ ۡ َ ۡ ُ ُ َ‬ ‫� ۡمدُ‬ ‫وها َ� ٰ ِ� َ‬ ‫ِين‪َ ٧٣‬وقَالُوا ْ ٱ ۡ َ‬ ‫�ب��ها وقال لهم خز�تها س�م علي�م طِبتم فٱدخل‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫‪١٨٧‬‬

‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َّ َّ‬ ‫ُ ََ ٓ َ‬ ‫َ َ ََ َ ۡ َ ُ ََۡ َ ََ ۡ َ َ‬ ‫�ض نَتَ َب َّوأ م َِن ٱ ۡ َ‬ ‫� َّنةِ َح ۡيث �شا ُء ۖ فن ِۡع َم أ ۡج ُر‬ ‫ِ�ِ ٱ�ِي صد�نا وعدهۥ وأور�نا ٱ�‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ َ َ ٰٓ َ َ َ ّ‬ ‫َُ ّ ُ َ‬ ‫َ‬ ‫آف َ‬ ‫ٱ ۡل َ�ٰمل َ‬ ‫حون ِ�َ ۡم ِد َر ّ� ِ ِه ۡ ۚم‬ ‫ِ�‪َ ٧٤‬وت َرى ٱلم��ِكة ح‬ ‫ِ� م ِۡن َح ۡو ِل ٱل َع ۡر ِش �س ِب‬ ‫ِ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫َّ َ َ‬ ‫َوقُ َ َ ۡ َ‬ ‫� ۡم ُد ِ َّ�ِ َر ّ ۡ َ َ َ‬ ‫ِيل ٱ َ‬ ‫ق و�‬ ‫ب ٱل�ٰل ِم�‪] ﴾٧٥‬اﻟﺰﻣﺮ‪.[۷۵-۶۷ :‬‬ ‫� بين ُهم ب ِٱ� ِ �‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫»آﻧﺎن آن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﺪا را ﻧﺸﻨﺎﺧﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺳﺮاﺳﺮ زﻣﯿﻦ‬

‫ﯾﮑﺒﺎره در ﻣﺸﺖ او ﻗﺮار دارد و آﺳﻤﺎنھﺎ ﺑﺎ دﺳﺖ راﺳﺖ او در ھﻢ ﭘﯿﭽﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺧﺪا‬ ‫ﭘﺎک و ﻣﻨﺰه از ﺷﺮک آﻧﺎن اﺳﺖ‪ .‬در ﺻﻮر دﻣﯿﺪه ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺗﻤﺎم ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در‬ ‫آﺳﻤﺎنھﺎ و زﻣﯿﻦ ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﯽﻣﯿﺮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﺪا ﺑﺨﻮاھﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﺎر دﯾﮕﺮ در‬ ‫آن دﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻧﺎﮔﺎه ھﻤﮕﯽ ﺑﻪ ﭘﺎ ﻣﯽﺧﯿﺰﻧﺪ و ﻣﯽﻧﮕﺮﻧﺪ و زﻣﯿﻦ ﺑﺎ ﻧﻮر‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪﮔﺎرش روﺷﻦ ﻣﯽﺷﻮد و ﮐﺘﺎب ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد و ﭘﯿﻐﻤﺒﺮان و ﮔﻮاھﺎن آورده‬ ‫ً‬ ‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و راﺳﺖ و درﺳﺖ ﻣﯿﺎن ﻣﺮدم داوری ﻣﯽﮔﺮدد و اﺻﻼ ﺑﺪﯾﺸﺎن ﺳﺘﻢ ﻧﻤﯽﺷﻮد و‬ ‫ﺑﻪ ﺗﻤﺎم و ﮐﻤﺎل ﺳﺰا و ﺟﺰای ھﺮ ﮐﺎری را ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺪو داده ﻣﯽﺷﻮد و ﺧﺪا‬ ‫ﺑﮫﺘﺮ ﻣﯽداﻧﺪ ﮐﻪ آﻧﺎن ﭼﻪ ﮐﺎرھﺎﯾﯽ را ﻣﯽﮐﺮدهاﻧﺪ و ﮐﺎﻓﺮان ﺑﻪ ﺳﻮی دوزخ ﮔﺮوه ﮔﺮوه‬ ‫راﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﺪاﻧﺠﺎ ﻣﯽرﺳﻨﺪ‪ ،‬درھﺎی آن ﺑﻪ روﯾﺸﺎن ﮔﺸﻮده ﻣﯽﮔﺮدد و‬ ‫ﻧﮕﮫﺒﺎﻧﺎن دوزخ ﺑﺪﯾﺸﺎن ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬آﯾﺎ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮاﻧﯽ از ﺟﻨﺲ ﺧﻮدﺗﺎن ﺑﻪ ﻣﯿﺎﻧﺘﺎن ﻧﯿﺎﻣﺪهاﻧﺪ‬ ‫ﺗﺎ آﯾﻪھﺎی ﭘﺮوردﮔﺎرﺗﺎن را ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ و ﺷﻤﺎ را از روﯾﺎروﯾﯽ ﭼﻨﯿﻦ روزی‬ ‫ﺑﺘﺮﺳﺎﻧﻨﺪ؟ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬آری وﻟﯿﮑﻦ ﻓﺮﻣﺎن ﻋﺬاب ﺑﺮ ﮐﺎﻓﺮان ﺛﺎﺑﺖ و ﻗﻄﻌﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺪﯾﺸﺎن‬ ‫ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ :‬از درھﺎی دوزخ داﺧﻞ ﺷﻮﯾﺪ ﺟﺎوداﻧﻪ در آن ﻣﯽﻣﺎﻧﯿﺪ‪ .‬ﺟﺎﯾﮕﺎه ﻣﺘﮑﺒﺮان‬ ‫ﭼﻪ ﺑﺪ ﺟﺎﯾﮕﺎھﯽ اﺳﺖ و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ از ﭘﺮوردﮔﺎرﺷﺎن ﻣﯽﺗﺮﺳﻨﺪ‪ ،‬ﮔﺮوه ﮔﺮوه ﺑﻪ ﺳﻮی‬ ‫ﺑﮫﺸﺖ رھﻨﻤﻮد ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﮕﺎه ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﮫﺸﺖ ﻣﯽرﺳﻨﺪ؛ ﺑﮫﺸﺘﯽ ﮐﻪ درھﺎی آن ﺑﺎز‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ھﻨﮕﺎم ﻧﮕﮫﺒﺎﻧﺎن ﺑﮫﺸﺖ ﺑﺪﯾﺸﺎن ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬درودﺗﺎن ﺑﺎد‪ .‬ﺧﻮب ﺑﻮدهاﯾﺪ و ﺑﻪ‬ ‫ﻧﯿﮑﯽ زﯾﺴﺘﻪاﯾﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺧﻮش ﺑﺎﺷﯿﺪ و داﺧﻞ ﺑﮫﺸﺖ ﺷﻮﯾﺪ و ﺟﺎوداﻧﻪ در آن ﺑﻤﺎﻧﯿﺪ! و‬ ‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﺳﭙﺎس و ﺳﺘﺎﯾﺶ ﺧﺪاوﻧﺪی را ﺳﺰاﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺎ ﺑﻪ وﻋﺪۀ ﺧﻮﯾﺶ وﻓﺎ ﮐﺮد و‬ ‫ﺳﺮزﻣﯿﻦ )ﺑﮫﺸﺖ( را از آن ﻣﺎ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ھﺮ ﺟﺎ ﺑﺨﻮاھﯿﻢ ﻣﻨﺰل ﮔﺰﯾﻨﯿﻢ و ﺑﻪ ﺳﺮ‬ ‫ﺑﺒﺮﯾﻢ‪ ،‬ﭘﺎداش ﻋﻤﻞ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﭼﻪ ﺧﻮب و ﺟﺎﻟﺐ اﺳﺖ! ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن را ﺧﻮاھﯽ دﯾﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﮔﺮداﮔﺮد ﻋﺮش ﺧﺪا ﺣﻠﻘﻪ زدهاﻧﺪ و ﺑﻪ ﺳﭙﺎس و ﺳﺘﺎﯾﺶ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﻮد ﻣﺸﻐﻮلاﻧﺪ‪ .‬در‬ ‫ﻣﯿﺎن )ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﺪا داوری ﻣﯽﺷﻮد( و دادﮔﺮاﻧﻪ و واﻗﻌﯽ در ﻣﯿﺎﻧﺸﺎن داوری ﻣﯽﮔﺮدد و‬

‫ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ :‬ﺣﻤﺪ و ﺳﺘﺎﯾﺶ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺟﮫﺎﻧﯿﺎن را ﺳﺰا اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮرت آﯾﻪھﺎی ﮐﺮﯾﻤﻪ‪ ،‬ﺣﺎﻟﺖ ﺑﮫﺸﺖ را ﺷﺮح و ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻧﻤﻮد و اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع در‬ ‫وﺟﻮد ﺻﺤﺎﺑﻪ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺑﻪ ﺳﺰاﯾﯽ ﻣﯽﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﺗﻮﺻﯿﻒ ﺑﮫﺸﺖ آﻣﺪه‬

‫‪١٨٨‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫اﺳﺖ‪ ،‬اﯾﻨﮑﻪ ﺑﮫﺸﺖ‪ ،‬ﺑﯽﻧﻈﯿﺮ اﺳﺖ و درھﺎ و ﭘﻠﻪھﺎﯾﯽ دارد و ﺟﻮﯾﺒﺎرھﺎ از زﯾﺮ درﺧﺘﺎن و‬ ‫ﮐﺎخھﺎی آن روان اﺳﺖ و در آن ﭼﺸﻤﻪھﺎ‪ ،‬ﻗﺼﺮھﺎ و ﺧﯿﻤﻪھﺎﯾﯽ وﺟﻮد دارد و در آن‬ ‫درﺧﺘﺎن ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺪرهاﻟﻤﻨﺘﮫﯽ و ﻃﻮﺑﯽ وﺟﻮد دارد ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ از‬ ‫ﻧﻌﻤﺘﮫﺎی اھﻞ ﺑﮫﺸﺖ و ﺧﻮراﮐﯿﮫﺎ‪ ،‬ﻧﻮﺷﯿﺪﻧﯽھﺎ‪ ،‬ﺷﺮابھﺎ‪ ،‬ﻇﺮوف‪ ،‬ﻟﺒﺎسھﺎ‪ ،‬زﯾﻮرآﻻت‪،‬‬ ‫ﻓﺮشھﺎ و ﺧﺪﻣﺘﮕﺰاراﻧﺸﺎن و از ﮔﻔﺘﻪھﺎ و زﻧﺎﻧﺸﺎن ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ و از ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ﭼﯿﺰی‬ ‫ﮐﻪ داده ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺳﺨﻦ ﺑﻪ ﻣﯿﺎن آورده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺗﻮﺻﯿﻒھﺎی ﻗﺮآن از ﺑﮫﺸﺖ‪،‬‬ ‫ﺟﻮارح‪ ،‬اﺣﺴﺎﺳﺎت‪ ،‬اذھﺎن و دلھﺎی ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬ﻣﺘﻮﺟﻪ و ﺷﯿﻔﺘﻪ آن ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬از‬ ‫ﺟﻤﻠﻪ ﺗﻮﺻﯿﻒھﺎی ﺑﮫﺸﺖ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﻣﻮارد ذﯾﻞ اﺷﺎره ﻧﻤﻮد‪:‬‬ ‫‪ -۱‬ﺑﯽﻧﻈﯿﺮ ﺑﻮدن ﺑﮫﺸﺖ‬ ‫ﻧﻌﻤﺘﮫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺧﺪا در ﺑﮫﺸﺖ ﺑﺮای ﺑﻨﺪﮔﺎن ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎرش آﻣﺎده ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ ،‬از ﮐﺮم‪،‬‬

‫ﺟﻮد و ﺑﺨﺸﺶ اﻟﮫﯽ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ و ﺑﺮﺧﯽ از آﻧﮫﺎ ﺑﺮای ﻣﺎ ﺗﻮﺻﯿﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ‬ ‫آﻧﭽﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ از ﻣﺎ ﭘﻨﮫﺎن ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻋﻘﻠﮫﺎی ﻣﺎ آن را درک ﻧﻤﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و اﻓﮑﺎر ﻣﺎ ﺑﻪ‬ ‫ﺣﻘﯿﻘﺖ آن ﻧﻤﯽرﺳﻨﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ۡ‬ ‫َ ٗ‬ ‫َ‬ ‫َۡ َ‬ ‫َ َ َ َٰ ُ ُ ُ ُ ۡ َ‬ ‫جعِ يَ ۡد ُعون َر َّ� ُه ۡم خ ۡوفا َو َط َم ٗعا َوم َِّما َر َزق َ�ٰ ُه ۡم‬ ‫﴿�تج‬ ‫ا� جنو�هم ع ِن ٱلمضا ِ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ ُ ّ ُ َّ ۡ ُ َ َ ٓ َ ۢ َ َ ُ ْ‬ ‫ُ ُ َ‬ ‫ون‪َ ١٦‬ف َ� َ� ۡعلَ ُم َ� ۡف ‪ٞ‬‬ ‫س َّما ٓ أ ۡخ ِ َ‬ ‫ين ِفق‬ ‫� جزاء بِما �نوا‬ ‫� لهم مِن قرة ِ أ� ٖ‬ ‫َۡ ُ َ‬ ‫�ع َملون‪] ﴾١٧‬اﻟﺴﺠﺪة‪.[۱۷-۱۶ :‬‬ ‫»ﭘﮫﻠﻮھﺎﯾﺸﺎن از ﺑﺴﺘﺮھﺎ ﺑﻪ دور ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﻮد را ﺑﺎ ﺑﯿﻢ و اﻣﯿﺪ ﺑﻪ ﻓﺮﯾﺎد‬ ‫ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ و از ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺪﯾﺸﺎن دادهاﯾﻢ‪ ،‬ﻣﯽﺑﺨﺸﻨﺪ‪ .‬ھﯿﭻ ﮐﺲ ﻧﻤﯽداﻧﺪ در ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫ﮐﺎرھﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽدھﻨﺪ ﭼﻪ ﭼﯿﺰھﺎی ﺷﺎدی آﻓﺮﯾﻦ و ﻣﺴﺮت ﺑﺨﺸﯽ ﺑﺮای اﯾﺸﺎن‬ ‫ﭘﻨﮫﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﯿﺰ ﺳﺒﺐ اﯾﻦ ﭘﺎداش را ﭼﻨﯿﻦ ﺑﯿﺎن ﻧﻤﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺑﻪ‬

‫ﺧﺎﻃﺮ ﮐﺎرھﺎی ﺑﺰرﮔﯽ از ﻗﺒﯿﻞ‪ :‬ﺷﺐ زﻧﺪهداری و اﻧﻔﺎق در راه ﺧﺪا ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ«‪.‬‬ ‫‪ -۲‬درﺟﻪھﺎ و ﻣﻘﺎﻣﮫﺎی ﺑﮫﺸﺖ‬ ‫اھﻞ ﺑﮫﺸﺖ ﺑﺮاﺳﺎس اﻋﻤﺎل و ﺗﻮﻓﯿﻘﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ آﻧﮫﺎ ﺑﺮای اﻧﺠﺎم اﻋﻤﺎل ارزاﻧﯽ‬

‫ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﺘﻔﺎوت ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺎﻣﮫﺎﯾﺸﺎن ﻧﯿﺰ در آﺧﺮت‬ ‫ﻣﺘﻔﺎوت ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ َۡ‬ ‫ُ‬ ‫ُ ۡ ٗ َ ۡ َ َ َّ ٰ َ ٰ َ ْ َ َ َ ُ ُ َّ َ َ ٰ ُ ۡ‬ ‫ت ٱل ُع َ ٰ‬ ‫ت فأو ٰٓ��ِك لهم ٱ�ر�‬ ‫ل�‬ ‫ِ�‬ ‫ل‬ ‫�‪] ﴾٧٥‬ﻃﻪ‪:‬‬ ‫ٱ‬ ‫ل‬ ‫م‬ ‫ع‬ ‫د‬ ‫ق‬ ‫ا‬ ‫ِن‬ ‫م‬ ‫ؤ‬ ‫م‬ ‫ِۦ‬ ‫ه‬ ‫ت‬ ‫﴿ َومن يأ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫‪.[۷۵‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫‪١٨٩‬‬

‫»و ھﺮ ﮐﻪ ﺑﺎ اﯾﻤﺎن و ﻋﻤﻞ ﺻﺎﻟﺢ‪ ،‬ﭘﯿﺶ ﭘﺮوردﮔﺎرش رود‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺴﺎﻧﯽ دارای ﻣﺮاﺗﺐ‬

‫واﻻ و ﻣﻨﺎزل ﺑﺎﻻﯾﻨﺪ«‪.‬‬ ‫دوﺳﺘﺎن ﻣﺆﻣﻦ ﺧﺪا ﻧﯿﺰ در اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻣﮫﺎ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ اﯾﻤﺎن و ﺗﻘﻮای ﺧﻮد ﻗﺮار دارﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ َ ٓ ُ َ ُّ ُ ُ‬ ‫َّ َ َ ُ ُ ۡ َ َ َ‬ ‫�د � َّم َج َعل َنا ُ�ۥ َج َه َّن َم‬ ‫جلة ع َّجل َنا ُ�ۥ �ِيها ما �شاء ل ِمن ن ِر‬ ‫﴿من �ن ي ِر�د ٱلعا ِ‬ ‫َ‬ ‫ََ ََ َ َ‬ ‫ۡ‬ ‫ََ ۡ َ َ‬ ‫ُ‬ ‫يَ ۡصلَٮ ٰ َها َم ۡذ ُم ٗ‬ ‫وما َّم ۡد ُح ٗ‬ ‫اد ٱ�خِرة وس ٰ‬ ‫� ل َها َس ۡع َي َها َوه َو ُمؤم ‪ِٞ‬ن‬ ‫ور�‪ ١٨‬ومن أر‬ ‫ُ ّٗ ُّ ُّ َ ٰٓ ُ َ ٓ َ َ ٰٓ ُ َ ٓ‬ ‫َ ٓ‬ ‫َ ُ ْ َ ٰٓ َ َ َ َ ۡ ُ ُ َّ ۡ ُ‬ ‫َ‬ ‫ك ٗ‬ ‫�ؤ�ءِ م ِۡن � َطا ِء َر ّ�ِكۚ َو َما‬ ‫ور�‪ � ١٩‬ن ِمد �ؤ�ءِ و‬ ‫فأو��ِك �ن سعيهم مش‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ َ ُٓ َّ َ َۡ‬ ‫ُ‬ ‫نظ ۡر َك ۡي َف فَ َّض ۡل َنا َ� ۡع َض ُه ۡم َ َ ٰ َ ۡ‬ ‫� ُظ ً‬ ‫�ن �طاء ر�ِك‬ ‫ض َول�خ َِر ُة‬ ‫ورا‪ ٢٠‬ٱ‬ ‫� �ع ٖ �‬ ‫َ‬ ‫َ ۡ َُ َۡ ٗ‬ ‫َ ۡ َُ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ٰ‬ ‫ضي�‪] ﴾٢١‬اﻹﺳﺮاء‪.[۲۱-۱۸ :‬‬ ‫ت وأ�� �ف ِ‬ ‫أ�� در� ٖ‬ ‫»ھﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ دﻧﯿﺎی زودﮔﺬر را ﺑﺨﻮاھﺪ‪ ،‬آن اﻧﺪازه ﮐﻪ ﺧﻮد ﻣﯽﺧﻮاھﯿﻢ و ﺑﻪ ھﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ‬ ‫ﺻﻼح ﻣﯽداﻧﯿﻢ ھﺮ ﭼﻪ زودﺗﺮ در دﻧﯿﺎ ﺑﺪو ﻋﻄﺎ ﺧﻮاھﯿﻢ ﮐﺮد؛ ﺳﭙﺲ دوزخ را ﺑﮫﺮۀ او‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ آﺗﺶ آن ﻣﯽﺳﻮزد در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﻮرد ﺳﺮزﻧﺶ و راﻧﺪه و ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ و ھﺮ‬ ‫ﮐﺲ ﮐﻪ آﺧﺮت را ﺑﺨﻮاھﺪ و ﺑﺮای آن ﺗﻼش ﺳﺰاوار را از ﺧﻮد ﻧﺸﺎن دھﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﺆﻣﻦ ﺑﺎﺷﺪ اﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺗﻼﺷﺸﺎن ﺑﯽﺳﭙﺎس ﻧﻤﯽﻣﺎﻧﺪ و ﻣﺎ ھﺮ ﯾﮏ از اﯾﻨﺎن و از‬ ‫آﻧﺎن را از ﺑﺨﺸﺶ ﭘﺮوردﮔﺎرت ﮐﻤﮏ ﻣﯽرﺳﺎﻧﯿﻢ‪ .‬ﺑﺨﺸﺶ ﭘﺮوردﮔﺎرت ھﺮﮔﺰ ﻣﻤﻨﻮع‬ ‫ﻧﮕﺸﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺒﯿﻦ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺮﺧﯽ را ﺑﺮ ﺑﺮﺧﯽ دﯾﮕﺮ ﺑﺮﺗﺮی دادهاﯾﻢ و در آﺧﺮت‪ ،‬درﺟﺎت‬

‫ﺑﺰرگﺗﺮ و ﺑﺮﺗﺮﯾﮫﺎ ﺳﺘﺮگﺗﺮ اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫‪ -۳‬ﻧﮫﺮھﺎی ﺑﮫﺸﺖ‬ ‫ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ در آﯾﻪھﺎی زﯾﺎدی از ﻧﮫﺮھﺎی ﺑﮫﺸﺖ‪ ،‬ﯾﺎد ﻧﻤﻮده اﺳﺖ و ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َّ َ ُ ۡ َّ َّ ُ َ ۡ ُ َّ ُ َ َ َ‬ ‫َ َ ۡ َ ‪َّ َ َّ ّ ٞ‬‬ ‫ِيها ٓ �نۡ َ� ٰ ‪ٞ‬ر ّمِن َّما ٓ ٍء َ� ۡ� َ‬ ‫﴿مثل ٱ َ‬ ‫ٰ‬ ‫�نةِ ٱل ِ� وعِد ٱلمتقونۖ �‬ ‫�‬ ‫ن‬ ‫�‬ ‫و‬ ‫ِن‬ ‫س‬ ‫ا‬ ‫ء‬ ‫م‬ ‫ر‬ ‫� ل ۡم‬ ‫ل‬ ‫ِن‬ ‫ٖ‬ ‫ِ‬ ‫ٖ‬ ‫َ َ َ َّ ۡ َ ۡ ُ ُ َ َ ۡ َ ٰ ‪َّ ّ َّ َّ ۡ َ ۡ ّ ٞ‬‬ ‫ِل�ر� َ‬ ‫� َو َ�نۡ َ� ٰ ‪ٞ‬ر ّم ِۡن َع َسل ُّم َص ّٗ� َول َ ُه ۡم � َ‬ ‫ٰ‬ ‫ِيها‬ ‫�‬ ‫�تغ� طعمهۥ و�ن�ر مِن � ٖر �ة ٖ ل ِ ِ‬ ‫ٖ‬ ‫ُّ‬ ‫� � ٱ�َّار َو ُس ُقوا ْ َما ٓ ًء َ� ٗ‬ ‫� ٱ�َّ َم َ� ٰ ِ َ َ ۡ ‪ٞ َ َ ُ ۡ َ َ ۡ ّ َّ ّ ٞ‬‬ ‫ِيما‬ ‫ت ومغفِ َرة مِن ر� ِ ِهمۖ كمن هو � ٰ ِ ِ‬ ‫مِن ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ َ َّ َ َ ۡ َ ٓ ُ ۡ‬ ‫�قطع أمعا َءهم‪] ﴾١٥‬ﻣﺤﻤﺪ‪.[۱۵ :‬‬ ‫»وﺻﻒ ﺑﮫﺸﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎران وﻋﺪه داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬در آن رودﺑﺎرھﺎﯾﯽ از آﺑﯽ اﺳﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﮔﻨﺪﯾﺪه و ﺑﺪﺑﻮ ﻧﮕﺸﺘﻪ اﺳﺖ و رودﺑﺎرھﺎﯾﯽ از ﺷﯿﺮی اﺳﺖ ﮐﻪ ﻃﻌﻢ و ﻣﺰه آن ﻣﺘﻐﯿﺮ‬ ‫ﻧﺸﺪه اﺳﺖ و رودﺑﺎرھﺎﯾﯽ از ﺷﺮاﺑﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺮاﭘﺎ ﻟﺬت ﺑﺮای ﻧﻮﺷﻨﺪﮔﺎن اﺳﺖ و‬

‫‪١٩٠‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫رودﺑﺎرھﺎﯾﯽ از ﻋﺴﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺎص و ﭘﺎﻟﻮده اﺳﺖ و در آنﺟﺎ‪ ،‬آﻧﺎن ھﺮﮔﻮﻧﻪ ﻣﯿﻮهای‬ ‫دارﻧﺪ و از آﻣﺮزش ﭘﺮودرﮔﺎرﺷﺎن ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ )آﯾﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺴﺎﻧﯽ( ھﻤﺎﻧﻨﺪ ﮐﺴﺎﻧﯽاﻧﺪ ﮐﻪ‬ ‫در آﺗﺶ دوزخ ﺟﺎوﯾﺪان ﻣﯽﻣﺎﻧﻨﺪ و از آب داغ و ﺟﻮﺷﺎن ﻣﯽﻧﻮﺷﻨﺪ ﮐﻪ اﻧﺪرون و روده‬

‫ھﺎﯾﺸﺎن را ﭘﺎره ﭘﺎره ﻣﯽﮐﻨﺪ و از ھﻢ ﻣﯽﮔﺴﻠﺪ«‪.‬‬ ‫‪ -۴‬ﭼﺸﻤﻪھﺎی ﺑﮫﺸﺖ‬ ‫در ﺑﮫﺸﺖ ﭼﺸﻤﻪھﺎی زﯾﺎدی اﺳﺖ ﮐﻪ ﻃﻌﻢ و ﺟﻮﯾﺒﺎرھﺎی آن ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺳﺖ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ‬

‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫﴿إ َّن ٱل ۡ ُم َّتق َ‬ ‫� � َج َّ�ٰت َو ُ� ُ‬ ‫ون‪] ﴾٤٥‬اﻟﺤﺠﺮ‪.[۴۵ :‬‬ ‫ي‬ ‫ِ‬ ‫ٖ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ٍ‬ ‫»ﺑﯽﮔﻤﺎن ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎران در ﻣﯿﺎن ﺑﺎﻏﮫﺎ و ﭼﺸﻤﻪﺳﺎران ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ«‪.‬‬ ‫و ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َّ ۡ ُ َّ َ‬ ‫َ َ ُُ‬ ‫ون‪] ﴾٤١‬اﻟﻤﺮﺳﻼت‪.[۴۱ :‬‬ ‫﴿إِن ٱلمتقِ� ِ� ظِ� ٰ ٖل و�ي ٖ‬ ‫»ﺑﯽﮔﻤﺎن ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎران در ﺳﺎﯾﻪھﺎ و ﭼﺸﻤﻪھﺎ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ«‪.‬‬ ‫و در ﺗﻮﺻﯿﻒ آن دو ﺑﺎﻏﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای ﮐﺴﯽ آﻣﺎده ﻧﻤﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ از ﭘﺮوردﮔﺎرش‬ ‫ﻣﯽﺗﺮﺳﺪ‪ ،‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫﴿�ِيه َما َ� ۡي َن َ َّ َ َ‬ ‫ان‪] ﴾٦٦‬اﻟﺮﺣﻤﻦ‪.[٦٦ :‬‬ ‫ان نضاخت ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫»در آن ﺑﺎﻏﮫﺎ ﭼﺸﻤﻪھﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﻠﻘﻞ ﮐﻨﺎن از زﻣﯿﻦ ﻣﯽﺟﻮﺷﻨﺪ«‪.‬‬ ‫در ﺑﮫﺸﺖ ﻧﯿﺰ دو ﭼﺸﻤﻪ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﻘﺮب‪ ،‬آﺑﮫﺎی ﺧﺎﻟﺺ آن را ﻣﯽﻧﻮﺷﻨﺪ‬ ‫و ﻧﯿﮑﻮﮐﺎران از اﯾﻦ دو ﭼﺸﻤﻪ آب آﻣﯿﺨﺘﻪ و ﻣﺨﻠﻮط ﻣﯽﻧﻮﺷﻨﺪ و ﯾﮑﯽ از آﻧﮫﺎ ﭼﺸﻤﮥ‬ ‫ﮐﺎﻓﻮر اﺳﺖ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ۡ‬ ‫َّ ۡ َ ۡ َ َ َ ۡ َ ُ َ‬ ‫ُ َّ‬ ‫ون مِن َكأس َ� َن م َِز ُ‬ ‫اج َها َ�فُ ً‬ ‫ورا‪ۡ �َ ٥‬ي ٗنا � َ ۡ َ‬ ‫﴿إِن ٱ�برار ���‬ ‫� ُب ب ِ َها ع َِباد ٱ�ِ‬ ‫ٖ‬ ‫َُ ّ ُ َ‬ ‫و� َها َ� ۡف ٗ‬ ‫جر‬ ‫ج��‪] ﴾٦‬اﻹﻧﺴﺎن‪.[۶-۵ :‬‬ ‫ِ‬ ‫�ف ِ‬ ‫»ﻧﯿﮑﺎن ﺟﺎمھﺎی ﺷﺮاﺑﯽ را ﺳﺮ ﻣﯽﮐﺸﻨﺪ و ﻣﯽﻧﻮﺷﻨﺪ ﮐﻪ آﻣﯿﺨﺘﻪ ﺑﻪ ﮐﺎﻓﻮر اﺳﺖ‪) .‬اﯾﻦ‬ ‫ﺟﺎﻣﮫﺎ ﭘﺮ ﻣﯽﺷﻮد از( ﭼﺸﻤﻪای ﮐﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﺪا از آن ﻣﯽﻧﻮﺷﻨﺪو ھﺮ ﮐﺠﺎ ﮐﻪ ﺑﺨﻮاھﻨﺪ‪،‬‬

‫ﺑﺎ ﺧﻮد روان ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ«‪.‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﺒﺮ داده اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﯿﮑﺎن ﻧﻮﺷﯿﺪﻧﯽ ﻣﺮﮐﺒﯽ ﻣﯽﻧﻮﺷﻨﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ از‬ ‫ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﺪا‪ ،‬آن را ﺧﺎﻟﺺ ﻣﯽﻧﻮﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫‪١٩١‬‬

‫ﭼﺸﻤﮥ دوم‪ ،‬ﭼﺸﻤﮥ ﺗﺴﻨﯿﻢ اﺳﺖ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ََ َۡ ٓ‬ ‫َ ُ‬ ‫َّ ۡ َ ۡ َ َ َ َ‬ ‫ُ َ‬ ‫ۡ َ ۡ ََ‬ ‫ك يَنظ ُرون‪ۡ � ٢٣‬ع ِرف ِ� ُو ُجوهِ ِهم ن�ة‬ ‫ي�‪ � ٢٢‬ٱ� َرا� ِ ِ‬ ‫﴿إِن ٱ�برار ل ِ� نعِ ٍ‬ ‫َ َ َۡ َ َ‬ ‫َّ ۡ‬ ‫ُۡ َۡ َ‬ ‫‪ٞ‬‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫ِيق � ُتو ٍ�‪ ٢٥‬خِ�ٰ ُم ُهۥ م ِۡسكۚ َو ِ� �ٰل ِك فل َيت َناف ِس‬ ‫ٱ�َّعِ ِ‬ ‫يم‪� ٢٤‬سقون مِن رح ٖ‬ ‫ۡ َ‬ ‫َ‬ ‫ُۡ َ َٰ ُ َ‬ ‫ون‪َ ٢٦‬وم َِز ُ‬ ‫اج ُهۥ مِن � َ ۡسنِي�‪ۡ �َ ٢٧‬ي ٗنا � َ ۡ َ‬ ‫� ُب ب ِ َها ٱل ُمق َّر ُ�ون‪﴾٢٨‬‬ ‫ٱلمت�فِس‬ ‫ٍ‬ ‫]اﻟﻤﻄﻔﻔﯿﻦ‪.[۲۸-۲۲ :‬‬ ‫»ﺑﯽﮔﻤﺎن ﻧﯿﮑﺎن در ﻣﯿﺎن اﻧﻮاع ﻧﻌﻤﺖھﺎی ﻓﺮاوان ﺑﮫﺸﺖ ﺑﻪ ﺳﺮ ﺧﻮاھﻨﺪ ﺑﺮد‪ .‬ﺑﺮ‬ ‫ﺗﺨﺘﮫﺎی ﻣﺠﻠﻞ ﺗﮑﯿﻪ ﻣﯽزﻧﺪ و ﻣﯽﻧﮕﺮﻧﺪ‪ .‬ﺧﻮﺷﯽ و ﺧﺮﻣﯽ و ﻧﺸﺎط را در ﭼﮫﺮهھﺎﯾﺸﺎن‬ ‫ﺧﻮاھﯿﺪ دﯾﺪ‪ .‬ﺑﻪ آﻧﺎن از ﺷﺮاب زﻻل و ﺧﺎﻟﺼﯽ داده ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ دﺳﺖ ﻧﺨﻮرده و ﺳﺮﺑﺴﺘﻪ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﮫﺮ در ﺑﻨﺪ آن‪ ،‬از ﻣﺸﮏ اﺳﺖ ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ دھﻨﺪﮔﺎن ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮای ﺑﻪ دﺳﺖ آوردن اﯾﻦ ﺑﺎ‬ ‫ھﻤﺪﯾﮕﺮ ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ ﺑﺪھﻨﺪ و ﺑﺮ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﭘﯿﺸﯽ ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪ .‬آﻣﯿﺰۀ آن ﺗﺴﻨﯿﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻘﺮﺑﺎن از‬

‫آن ﻣﯽﻧﻮﺷﻨﺪ«‪.‬‬ ‫ﯾﮑﯽ از ﭼﺸﻤﻪھﺎی دﯾﮕﺮ ﺑﮫﺸﺖ‪ ،‬ﭼﺸﻤﻪای اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﻠﺴﺒﯿﻞ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ ٗ‬ ‫ً‬ ‫َ ُ‬ ‫َ‬ ‫ِيها َكأ ٗسا َ� َن م َِز ُ‬ ‫﴿ َو� ُ ۡس َق ۡو َن � َ‬ ‫ِيها � َس َّ ٰ‬ ‫� َسل َسبِي�‪﴾١٨‬‬ ‫اج َها َز�َبِي�‪ۡ � ١٧‬ي ٗنا �‬ ‫]اﻹﻧﺴﺎن‪.[۱۸-۱۷ :‬‬

‫»در آنﺟﺎ ﺟﺎمھﺎی ﺷﺮاب ﺑﺪﯾﺸﺎن ﻣﯽدھﻨﺪ ﮐﻪ آﻣﯿﺰۀ آن زﻧﺠﺒﯿﻞ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﺸﻤﻪای ﮐﻪ‬

‫در ﺑﮫﺸﺖ اﺳﺖ و ﺳﻠﺴﺒﯿﻞ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد«‪.‬‬ ‫‪ -۵‬ﺗﻮﺻﯿﻒ ﺑﺮﺧﯽ از درﺧﺖھﺎی ﺑﮫﺸﺖ‬

‫اﻟﻒ × ﺳﺪرةاﻟﻤﻨﺘﮫﯽ‪:‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ از اﯾﻦ درﺧﺖ در ﻗﺮآن ﯾﺎد ﻧﻤﻮده و ﺧﺒﺮ داده اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ را‬ ‫در ﺻﻮرت اﺻﻠﯽ ﺧﻮد ﻧﺰد اﯾﻦ درﺧﺖ دﯾﺪه اﺳﺖ و ﻧﺰد آن‪ ،‬ﺟﻨﺖ ﻣﺄوی اﺳﺖ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ ۡ َ‬ ‫ِند س ِۡد َرة ِ ٱل ُم َ‬ ‫�‪ ١٤‬ع َ‬ ‫﴿ع َ‬ ‫ِند َها َج َّن ُة ٱل َمأ َو ٰٓ‬ ‫لس ۡد َرةَ َما َ� ۡغ َ ٰ‬ ‫نت َ ٰ‬ ‫�‪١٦‬‬ ‫ى‪ ١٥‬إِذ َ�غ� ٱ ّ ِ‬ ‫َ َ َ‬ ‫اغ ٱ ۡ�َ َ ُ‬ ‫� َو َما َط َ ٰ‬ ‫�‪] ﴾١٧‬اﻟﻨﺠﻢ‪.[۱۷-۱۴ :‬‬ ‫ما ز‬ ‫»ﻧﺰد ﺳﺪرةاﻟﻤﻨﺘﮫﯽ ﮐﻪ در ﮐﻨﺎر آن ﺑﮫﺸﺖ ﮐﻪ ﻣﻨﺰﻟﮕﺎه اﺳﺖ وﺟﻮد دارد‪ .‬آنﮔﺎه ﮐﻪ‬

‫ﺳﺪره را ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺖ آﻧﭽﻪ ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﭼﺸﻢ ﺑﻪ ﺧﻄﺎ ﻧﺮﻓﺖ و ﺳﺮﮐﺸﯽ ﻧﮑﺮد«‪.‬‬

‫‪١٩٢‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ب × درﺧﺖ ﻃﻮﺑﯽ‪:‬‬ ‫ﻃﻮﺑﯽ‪ ،‬درﺧﺖ ﺑﺰرﮔﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻟﺒﺎسھﺎی ﺑﮫﺸﺘﯿﺎن از آن ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ‬ ‫اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪری س ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻃﻮﺑﯽ‪ ،‬درﺧﺘﯽ اﺳﺖ در ﺑﮫﺸﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﺴﯿﺮ آن ﺻﺪ ﺳﺎل اﺳﺖ و ﻟﺒﺎسھﺎی اھﻞ ﺑﮫﺸﺖ از ﺑﺮگھﺎی آن‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ« ‪.١‬‬ ‫ﯾﮏ ﺳﻮار‪ ،‬ﺳﺎﯾﮥ آن را ﺻﺪ ﺳﺎل ﻃﯽ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬درﺧﺖ ﺑﺰرﮔﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺪازه آن را ﮐﺴﯽ‬ ‫ﺟﺰ ﺧﺪا ﻧﻤﯽداﻧﺪ‪ .‬ﻓﻘﻂ رﺳﻮل ﺧﺪا ﻣﯿﺰان ﺑﺰرﮔﯽ آن را در ﺣﺪﯾﺜﯽ ﮐﻪ ﺑﺨﺎری از اﺑﻮھﺮﯾﺮه ﻧﻘﻞ‬ ‫ﮐﺮده‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ ﺑﯿﺎن ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪» :‬در ﺑﮫﺸﺖ درﺧﺘﯽ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﺳﻮارﮐﺎر‪ ،‬در ﺻﺪ ﺳﺎل‬ ‫ﺳﺎﯾﻪ آن را ﻃﯽ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ«‪ .‬و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻮﺻﯿﻒ اﯾﻦ درﺧﺖ را ﭼﻨﯿﻦ ﯾﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ‪:‬‬ ‫﴿ َوظ ّ َّ ۡ ُ‬ ‫ِل ممدو ٖ�‪] ﴾٣٠‬اﻟﻮاﻗﻌﺔ‪.[۳۰ :‬‬ ‫ٖ‬ ‫»و در ﻣﯿﺎن ﺳﺎﯾﻪھﺎی ﻓﺮاوان و ﮔﺴﺘﺮده و ﮐﺸﯿﺪه«‪.‬‬ ‫ﮐﻪ اﯾﻦ آﻓﺮﯾﻨﺶ ﺷﮕﻔﺖاﻧﮕﯿﺰ ﺑﺮ ﻗﺪرت ﺳﺎزﻧﺪۀ آن دﻻﻟﺖ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬ ‫‪ -۶‬ﺧﻮراک و ﻧﻮﺷﯿﺪﻧﯽھﺎی اھﻞ ﺑﮫﺸﺖ‬ ‫ﺧﺪا ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬در ﺑﮫﺸﺖ ﺧﻮردﻧﯽھﺎ و ﻧﻮﺷﯿﺪﻧﯽھﺎﯾﯽ اﺳﺖ از ھﺮ ﻧﻮﻋﯽ ﮐﻪ در دل‬

‫اﻧﺴﺎن ﺑﺨﻮاھﺪ«‪.‬‬ ‫َ َ ّ َ َ َ َّ ُ َ‬ ‫﴿ َو� ٰكِهةٖ م َِّما �تخ�ون‪] ﴾٢٠‬اﻟﻮاﻗﻌﺔ‪.[۲۰ :‬‬

‫»ھﺮ ﻧﻮع ﻣﯿﻮهای را ﮐﻪ ﺑﺮﮔﺰﯾﻨﻨﺪ«‪.‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ َ ُّ‬ ‫َۡ‬ ‫ُ‬ ‫ّ َ َ َ ۡ‬ ‫َ‬ ‫ُ َ ُ َ َۡ‬ ‫� َواب َو� َ‬ ‫ِيها َما �ش َت ِهيهِ ٱ�نف ُس َوت�‬ ‫ب وأ‬ ‫﴿�طاف علي ِهم ب ِ ِصح ٖ‬ ‫ٖ�‬ ‫اف مِن ذه ٖ‬ ‫ۡ َ ۡ ُُ ََ ُۡ َ َٰ ُ َ‬ ‫�ون‪] ﴾٧١‬اﻟﺰﺧﺮف‪.[۷۱ :‬‬ ‫ٱ���ۖ وأنتم �ِيها � ِ‬

‫»ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﮐﺎﺳﻪھﺎ و ﺟﺎمھﺎی زرﯾﻦ ﺑﻪ ﮔﺮدش اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد و ھﺮ ﭼﻪ دﻟﺸﺎن ﺑﺨﻮاھﺪ و‬ ‫ھﺮ ﭼﻪ ﭼﺸﻢ از آن ﻟﺬت ﺑﺒﺮد‪ ،‬در ﺑﮫﺸﺖ وﺟﻮد دارد و ﺷﻤﺎ در آن ﺟﺎ ﺟﺎوداﻧﻪ ﺧﻮاھﯿﺪ‬

‫ﺑﻮد«‪.‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﯿﺰ ﺑﺮای آﻧﮫﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺧﻮﺑﯽھﺎ و اﻧﻮاع ﺧﻮراﮐﯽھﺎ و ﻧﻮﺷﯿﺪﻧﯽھﺎ را ﮐﻪ‬ ‫ﺗﻤﺎﯾﻞ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺒﺎح و ﺟﺎﯾﺰ ﻗﺮار داده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫َۡ‬ ‫ۡ‬ ‫َٓ َ‬ ‫ُُ ْ َ ۡ َ ْ َ ٓ‬ ‫ام ٱ َ‬ ‫ِ� ۢ� ب ِ َما أ ۡسل ۡف ُت ۡم ِ� ٱ�يَّ ِ‬ ‫ا�َةِ‪] ﴾٢٤‬اﻟﺤﺎﻗﺔ‪.[۲۴ :‬‬ ‫� ُ�وا هن َ ٔ‬ ‫﴿�وا وٱ‬ ‫� ِ‬ ‫»در ﺑﺮاﺑﺮﮐﺎرھﺎﯾﯽ ﮐﻪ در روزﮔﺎران ﮔﺬﺷﺘﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽدادهاﯾﺪ‪ ،‬ﮔﻮارا ﺑﺨﻮرﯾﺪ و ﺑﻨﻮﺷﯿﺪ«‪.‬‬ ‫‪ -١‬ﺳﻠﺴﻠﺔ اﻻﺣﺎدﯾﺚ اﻟﺼﺤﯿﺤﺔ‪ ،‬آﻟﺒﺎﻧﯽ‪ ،‬ج ‪ ،۴‬ص ‪ ،۶۳۹‬ﺷﻤﺎرۀ ‪.۱۹۸۵‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫‪١٩٣‬‬

‫‪ -۷‬ﻧﻮﺷﯿﺪﻧﯽھﺎی اھﻞ ﺑﮫﺸﺖ‬ ‫از ﻧﻮﺷﯿﺪﻧﯽھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ اھﻞ ﺑﮫﺸﺖ ارزاﻧﯽ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﺷﺮاب اﺳﺖ و ﺧﺎﺻﯿﺖ‬

‫ﺷﺮاب ﺑﮫﺸﺖ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻋﯿﺐ و آﻓﺘﮫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺷﺮابھﺎی دﻧﯿﺎ دارﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺎک و ﻣﺒﺮا‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺮابھﺎی دﻧﯿﺎ ﻋﻘﻞ اﻧﺴﺎن را از ﺑﯿﻦ ﻣﯽﺑﺮد و ﺳﺮ و ﺷﮑﻢ را ﺑﻪ درد ﻣﯽآورد و‬ ‫ﺟﺴﻢ را ﺑﯿﻤﺎر ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﮐﯿﻔﯿﺖ و رﻧﮕﺸﺎن ھﻢ ﻣﻌﯿﻮب اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺷﺮاب ﺑﮫﺸﺖ از ھﻤﮥ‬ ‫اﯾﻦ ﻋﯿﺐھﺎ ﺧﺎﻟﯽ اﺳﺖ و ﻋﻼوه ﺑﺮ آن زﯾﺒﺎ‪ ،‬زﻻل و ﮔﻮارا ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ ‪.١‬‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َۡ‬ ‫َ َ ‪َ ٞ‬‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫ُ َ ُ َ َۡ‬ ‫�أ ٖس ّمِن َّمعِي�‪ۡ �َ ٤٥‬ي َضا ٓ َء َّ�ة ٖ ّل َّ ٰ‬ ‫ِيها غ ۡول َو�‬ ‫�‪� � ٤٦‬‬ ‫ِل� ِر ِ�‬ ‫﴿�طاف علي ِهم ب ِ‬ ‫ُ ۡ ََۡ ُ َُ َ‬ ‫هم �نها ي�فون‪] ﴾٤٧‬اﻟﺼﺎﻓﺎت‪.[۴۷-۴۵ :‬‬

‫»ﻗﺪحھﺎی ﻣﯽ ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از رودﺑﺎر ﺟﺎری ﺷﺮاب ﮔﺮداﮔﺮد آﻧﺎن در ﮔﺮدش اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻔﯿﺪ‬ ‫رﻧﮓ اﺳﺖ و ﺧﻮﺷﮕﻮار ﺑﺮای ﻧﻮﺷﻨﺪﮔﺎن‪ .‬ﻧﻪ در آن ﺗﺒﺎھﯽھﺎ و ﮔﺮﻓﺘﺎریھﺎﯾﯽ اﺳﺖ وﻧﻪ‬

‫ﻣﯽﺧﻮاران از آن ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﮫﻮع در ﻣﯽآﯾﻨﺪ«‪.‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ زﯾﺒﺎﯾﯽ رﻧﮓ آن را ﺳﻔﯿﺪ ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن‬ ‫از ﻧﻮﺷﯿﺪﻧﺶ ﻟﺬت ﻣﯽﺑﺮد و ﺧﺴﺘﻪ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪.‬‬ ‫در ﺟﺎﯾﯽ دﯾﮕﺮ ﺷﺮاب ﺑﮫﺸﺖ را اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ۡ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫َ ُ ُ َ َ ۡ ۡ ۡ َ ٰ ‪َ ُ َّ َ ُّ ٞ‬‬ ‫َ ۡ‬ ‫�ق َو�أس ّمِن َّ‬ ‫� َواب َو َ�بَار َ‬ ‫�‪� ١٨‬‬ ‫أ‬ ‫ب‬ ‫ع‬ ‫م‬ ‫‪١٧‬‬ ‫ون‬ ‫﴿�طوف علي ِهم وِل�ن ��‬ ‫ِ‬ ‫ٖ‬ ‫ِ‬ ‫ٖ‬ ‫ِ‬ ‫ٖ‬ ‫ُ َ َّ ُ َ َ ۡ َ َ َ ُ ُ َ‬ ‫�فون‪] ﴾١٩‬اﻟﻮاﻗﻌﺔ‪.[۱۹-۱۷ :‬‬ ‫يصدعون �نها و� ي ِ‬ ‫»ﻧﻮﺟﻮاﻧﺎﻧﯽ ھﻤﯿﺸﻪ ﻧﻮﺟﻮان ﺑﺮای )ﺧﺪﻣﺖ ﺑﺪﯾﺸﺎن ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﺸﺎن درآﻣﺪ و رﻓﺖ ھﺴﺘﻨﺪ و‬ ‫ﺑﺎده را( ﺑﺮای آﻧﺎن ﻣﯽﮔﺮداﻧﻨﺪ‪) .‬و ﺑﻪ ﮔﺮدش در ﻣﯽآورﻧﺪ( ﻗﺪحھﺎ و ﮐﻮزهھﺎ و ﺟﺎمھﺎﯾﯽ‬ ‫از رودﺑﺎر روان ﺷﺮاب را‪ .‬از ﻧﻮﺷﯿﺪن آن ﻧﻪ ﺳﺮدرد ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ و ﻧﻪ ﻋﻘﻞ و ﺷﻌﻮر ﺧﻮد را‬

‫از دﺳﺖ ﻣﯽدھﻨﺪ«‪.‬‬ ‫َّ‬ ‫َٰ َ َ ۡ َ َ َ َ‬ ‫ۡ‬ ‫ُۡ َۡ َ‬ ‫‪ٞ‬‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫ِيق � ُتو ٍ�‪ ٢٥‬خِ�ٰ ُم ُهۥ م ِۡسكۚ َو ِ� �ل ِك فليتناف ِس‬ ‫﴿�سقون مِن رح ٖ‬ ‫ۡ ََ ُ َ‬ ‫ٱل ُمت�ٰ ِفسون‪] ﴾٢٦‬اﻟﻤﻄﻔﻔﯿﻦ‪.[۲۶-۲۵ :‬‬ ‫»ﺑﻪ آﻧﺎن از ﺷﺮاب زﻻل و ﺧﺎﻟﺼﯽ داده ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ دﺳﺖ ﻧﺨﻮرده و ﺳﺮ ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﮫﺮ‬ ‫و در ﺑﻨﺪ آن از ﻣﺸﮏ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ دھﻨﺪﮔﺎن ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮای ﺑﻪ دﺳﺖ آوردن اﯾﻦ ﺑﺎ ھﻤﺪﯾﮕﺮ‬

‫ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ ﺑﺪھﻨﺪ و ﺑﺮ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﭘﯿﺸﯽ ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ«‪.‬‬ ‫‪ -١‬اﻟﯿﻮم اﻻﺧﺮ اﻟﺠﻨﺔ و اﻟﻨﺎر‪ ،‬ﻋﻤﺮ اﻻﺷﻘﺮ‪ ،‬ص ‪.۲۳‬‬

‫‪١٩٤‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫»رﺣﯿﻖ« ﺷﺮاﺑﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای آن دو وﺻﻒ ﺑﯿﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ‪ :‬اول اﯾﻨﮑﻪ ﺷﺮاب ﺳﺮ‬ ‫ﺑﺴﺘﻪ و دﺳﺖ ﻧﺨﻮردهای اﺳﺖ‪ .‬دوم اﯾﻨﮑﻪ وﻗﺘﯽ آن را ﻣﯽﻧﻮﺷﻨﺪدر ﭘﺎﯾﺎن‪ ،‬ﺑﻮی ﻣﺴﮏ از‬ ‫آن ﻣﯽﺗﺮاود ‪.١‬‬ ‫‪ -۸‬ﺧﻮراﮐﯽھﺎ و ﻧﻮﺷﯿﺪﻧﯽھﺎی اھﻞ ﺑﮫﺸﺖ‪ ،‬آﻟﻮدﮔﯽ ﺑﻪ ھﻤﺮاه ﻧﺪارد‬ ‫ﺑﮫﺸﺖ ﺳﺮاﯾﯽ اﺳﺖ ﭘﺎﮐﯿﺰه و اھﻞ ﺑﮫﺸﺖ ﻧﯿﺰ از آﻟﻮدﮔﯿﮫﺎ ﭘﺎک ھﺴﺘﻨﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬

‫اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اوﻟﯿﻦ ﮔﺮوھﯽ ﮐﻪ از اﻣﺖ ﻣﻦ وارد ﺑﮫﺸﺖ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﭼﮫﺮهھﺎﯾﺸﺎن ﭼﻮن‬ ‫ﻣﺎه ﺷﺐ ﭼﮫﺎرده اﺳﺖ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﭼﮫﺮهھﺎی ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از آﻧﮫﺎ وارد ﺑﮫﺸﺖ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪،‬‬ ‫ﺑﺴﺎن درﺧﺸﻨﺪهﺗﺮﯾﻦ ﺳﺘﺎره آﺳﻤﺎن ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از اﯾﻦ دو ﮔﺮوه وارد ﺑﮫﺸﺖ‬ ‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬دارای ﻣﺮاﺗﺐ ﻣﺘﻔﺎوتاﻧﺪ و اھﻞ ﺑﮫﺸﺖ ادرار و ﻣﺪﻓﻮع و ﺧﻠﻢ و ﺑﺰاق ﻧﺪارﻧﺪ« ‪.٢‬‬ ‫ﻣﻮرد دﯾﮕﺮی ﮐﻪ اھﻞ ﺑﮫﺸﺖ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ در آن ﺗﻔﺎوت دارﻧﺪ و ﺣﺪﯾﺚ ﺑﻪ آن ﺗﺼﺮﯾﺢ‬ ‫ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﮫﺮهﻣﻨﺪی از ﻧﻮر و روﺷﻨﺎﯾﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ در ﭘﺎک ﺑﻮدن از آﻟﻮدﮔﯽھﺎ‪ ،‬ھﻤﻪ‬ ‫ﻣﺸﺘﺮکاﻧﺪ؛ ﯾﻌﻨﯽ‪ ،‬ھﯿﭻ ﮐﺪام‪ ،‬ادرار و ﻣﺪﻓﻮع و ﺗﻒ و آب دھﺎن و آب ﺑﯿﻨﯽ ﻧﺪارد و‬ ‫ﻓﻀﻠﻪھﺎی ﺧﻮراک و ﻧﻮﺷﯿﺪﻧﯽھﺎ ﺑﻪ ﻋﺮﻗﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻋﺮق ﻣﺸﮏ ﮐﻪ از ﺑﺪنھﺎﯾﺸﺎن ﻣﯽﺗﺮاود‪،‬‬ ‫ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣﯽﺷﻮد؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺑﺮﺧﯽ از آن ﺑﻪ آروغ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ از آن ﺑﻮھﺎی ﺧﻮش و‬ ‫ﻋﻄﺮآ ﮔﯿﻨﯽ ﺑﻪ ﻣﺸﺎم ﻣﯽرﺳﺪ و رﺳﻮل ﺧﺪا ج ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اھﻞ ﺑﮫﺸﺖ‪ ،‬در آﻧﺠﺎ ﻣﯽﺧﻮرﻧﺪ و‬ ‫ﻣﯽﻧﻮﺷﻨﺪ و ﺗﻒ ﻧﻤﯽاﻧﺪازﻧﺪ و ادرار و ﻣﺪﻓﻮع و ﺧﻠﻢ ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﭘﺲ ﺧﻮراﮐﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﯽﺧﻮرﻧﺪ ﭼﻪ ﻣﯽﺷﻮد؟ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺑﻪ آروﻏﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﻮی ﻣﺸﮏ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣﯽﺷﻮد« ‪.٣‬‬ ‫‪ -۹‬ﻟﺒﺎس و زﯾﻮرآﻻت اھﻞ ﺑﮫﺸﺖ‬ ‫اھﻞ ﺑﮫﺸﺖ‪ ،‬ﻟﺒﺎسھﺎی ﻣﺠﻠﻞ و ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺒﺎﯾﯽ ھﻤﺎﻧﻨﺪ ﻟﺒﺎسھﺎی اﺑﺮﯾﺸﻤﯽ ﻣﯽﭘﻮﺷﻨﺪ‬

‫و ﺑﺎ اﻧﻮاع زﯾﻮرآﻻت از ﻗﺒﯿﻞ‪ :‬دﺳﺘﺒﻨﺪھﺎی ﻃﻼ و ﻧﻘﺮه و ﺟﻮاھﺮات ﮔﺮان ﻗﯿﻤﺖ ﺧﻮد را‬ ‫ﻣﯽآراﯾﻨﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ َّ ٰ ُ َ ۡ َ ۡ ُ ُ َ‬ ‫و� َها ُ�َ َّل ۡو َن � َ‬ ‫اس ُه ۡم � َ‬ ‫ِيها م ِۡن أ َساو َر مِن َذ َهب َول ُ ۡؤل ُ ٗؤ�ۖ َو�ِ َ ُ‬ ‫﴿ج�ت عد ٖن يدخل‬ ‫ِيها‬ ‫ِ‬ ‫ٖ‬ ‫َحر ‪ٞ‬‬ ‫�ر‪] ﴾٣٣‬ﻓﺎﻃﺮ‪.[۳۳ :‬‬ ‫ِ‬ ‫‪ -١‬ﺗﻔﺴﯿﺮ اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ‪ ،‬ج ‪ ،۶‬ص ‪.۵۱۴‬‬ ‫‪ -٢‬ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺠﻨﺔ‪ ،‬ﺑﺎب اول زﻣﺮه ﺗﺪﺧﻞ اﻟﺠﻨﺔ‪ ،‬ﺷﻤﺎرۀ ‪.۲۸۳۴‬‬ ‫‪ -٣‬ھﻤﺎن‪ ،‬ﺷﻤﺎرۀ ‪.۲۸۳۵‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫‪١٩٥‬‬

‫»ﺑﺎغھﺎی اﻗﺎﻣﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺪانھﺎ داﺧﻞ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و در آن ﺟﺎهھﺎ ﺑﺎ دﺳﺘﺒﻨﺪھﺎی ﻃﻼ و‬

‫ﻣﺮوارﯾﺪ آراﺳﺘﻪ ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ و ﻟﺒﺎﺳﺸﺎن در آن ﺟﺎ اﺑﺮﯾﺸﻤﯽ اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫ُّ ْ َ‬ ‫ُ ۡ ‪ٞ ََۡ ۡ ٞ‬‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫اب ُس ُ‬ ‫﴿ َ� ٰل َِي ُه ۡم � َِي ُ‬ ‫�قۖ َو ُحل ٓوا أ َساوِ َر مِن ف ِض ٖة َو َسقٮ ٰ ُه ۡم َر ُّ� ُه ۡم‬ ‫ند ٍس خ� �ست‬ ‫� ٗابا َط ُه ً‬ ‫َ َ‬ ‫ورا‪] ﴾٢١‬اﻹﻧﺴﺎن‪.[۲۱ :‬‬

‫»ﺑﺮ ﺗﻦ اﯾﺸﺎن‪ ،‬ﻟﺒﺎﺳﮫﺎی اﺑﺮﯾﺸﻤﯽ ﻧﺎزک و ﺳﺒﺰ و دﯾﺒﺎی ﺿﺨﯿﻤﯽ اﺳﺖ و ﺑﺎ دﺳﺘﺒﻨﺪھﺎ و‬ ‫اﻟﻨﮕﻮھﺎی ﺳﯿﻤﯿﻦ‪ ،‬زﯾﺐ و زﯾﻨﺖ داده ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﭘﺮوردﮔﺎرﺷﺎن ﺑﺪﯾﺸﺎن ﺷﺮاب ﭘﺎک‬

‫ﻣﯽﻧﻮﺷﺎﻧﺪ«‪.‬‬ ‫ﻟﺒﺎسھﺎیﺷﺎن رﻧﮓھﺎی ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ دارد و از اﻧﻮاع ﻟﺒﺎسھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﭘﻮﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻟﺒﺎس‬ ‫ﺳﺒﺰ از ﺣﺮﯾﺮ ﻧﺎزک و ﺿﺨﯿﻢ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫ۡ‬ ‫َۡ‬ ‫ُ ْ َ ٰٓ َ َ ُ ۡ َ َّ ٰ ُ َ‬ ‫�تِه ُم ٱ�نۡ َ�ٰ ُر ُ�َل ۡو َن � َ‬ ‫ِيها م ِۡن أ َساوِ َر مِن‬ ‫ت ع ۡد ٖن � ِري مِن‬ ‫﴿أو��ِك لهم ج�‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َٓ‬ ‫َ َ َ‬ ‫ََ َََۡ ُ َ‬ ‫�ستَ ۡ َ ُّ َّ‬ ‫ون � َِيابًا ُخ ۡ ٗ ّ‬ ‫ندس ۡ‬ ‫ُ‬ ‫ب و�لبس‬ ‫ك‬ ‫� ٖق مت ِ‬ ‫�� مِن ُس ٖ‬ ‫�ِٔ� �ِيها � ٱ�را� ِ ِ �‬ ‫ذه ٖ‬ ‫ۡ َّ ُ َ ُ َ ۡ ُ َ َ ٗ‬ ‫ن ِع َم ٱ� َواب َوحسنت م ۡر�فقا‪] ﴾٣١‬اﻟﮑﮫﻒ‪.[۳۱ :‬‬

‫»آﻧﺎن ﮐﺴﺎﻧﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﮫﺸﺖ ﺟﺎوﯾﺪان از آن اﯾﺸﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﮫﺸﺘﯽ ﮐﻪ در زﯾﺮ آن‬ ‫ﺟﻮﯾﺒﺎرھﺎ روان اﺳﺖ‪ .‬آﻧﺎن در آن ﺟﺎ ﺑﺎ دﺳﺘﺒﻨﺪھﺎی ﻃﻼ آراﺳﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﺟﺎﻣﻪھﺎی‬ ‫ﺳﺒﺰ ﺣﺮﯾﺮ ﻧﺎزک و ﺿﺨﯿﻢ ﻣﯽﭘﻮﺷﻨﺪ درﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺗﺨﺘﮫﺎ و ﻣﺒﻠﻤﺎﻧﮫﺎ ﺗﮑﯿﻪ زدهاﻧﺪ‪ .‬ﭼﻪ‬

‫ﭘﺎداش ﺧﻮﺑﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻪ ﻣﻨﺰل و ﻣﻘﺮ زﯾﺒﺎﯾﯽ اﺳﺖ«؟‪.‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺧﺒﺮ داده اﺳﺖ ﮐﻪ اھﻞ ﺑﮫﺸﺖ ﺷﺎﻧﻪھﺎﯾﯽ ﻃﻼﯾﯽ دارﻧﺪ و ﺑﺎ‬ ‫ﻋﻮد ﺧﻮﺷﺒﻮ ﺧﻮد را دود ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺨﻮر ﻣﯽدھﻨﺪ و ﺑﻮی ﺧﻮب ﻣﺸﮏ از ﺑﺪﻧﺸﺎن‬ ‫ﻣﯽﺗﺮاود؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻇﺮفھﺎﯾﺸﺎن از ﻃﻼ و ﻧﻘﺮه اﺳﺖ و آﻧﭽﻪ در ﺑﺨﻮرداﻧﮫﺎﯾﺸﺎن‬ ‫ﻣﯽﺳﻮزد‪ ،‬ﻋﻮد ﻋﻄﺮ اﺳﺖ و ﻋﺮقھﺎﯾﺸﺎن ﻣﺸﮏ اﺳﺖ« ‪.١‬‬ ‫ﻟﺒﺎسھﺎ و زﯾﻮر آﻻت اھﻞ ﺑﮫﺸﺖ ﮐﮫﻨﻪ ﻧﻤﯽﺷﻮﻧﺪ و از ﺑﯿﻦ ﻧﻤﯽرود‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ھﺮ ﮐﺲ وارد ﺑﮫﺸﺖ ﺷﻮد‪ ،‬در ﻧﺎز و ﻧﻌﻤﺖ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد و رﻧﺠﻮر و ﻧﺎراﺣﺖ‬ ‫ﻧﻤﯽﮔﺮدد‪ ،‬ﻟﺒﺎﺳﺶ ﮐﮫﻨﻪ ﻧﻤﯽﺷﻮد و ﺟﻮاﻧﯽ او از ﺑﯿﻦ ﻧﻤﯽرود« ‪.٢‬‬

‫‪ -١‬اﻟﺒﺨﺎری‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﺑﺪء اﻟﺨﻠﻖ‪ ،‬ﺑﺎب ﺻﻔﺔ اﻟﺠﻨﺔ‪ ،‬ﺷﻤﺎرۀ ‪.۳۲۴۶‬‬ ‫‪ -٢‬ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺠﻨﺔ‪ ،‬ﺑﺎب دوام ﻧﻌﯿﻢ اﻟﺠﻨﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۴‬ص ‪ ،۲۱۸‬ﺷﻤﺎره ‪.۲۸۳۶‬‬

‫‪١٩٦‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫‪ -۱۰‬اﺟﺘﻤﺎع اھﻞ ﺑﮫﺸﺖ و ﺳﺨﻨﺎن آﻧﺎن‬ ‫اھﻞ ﺑﮫﺸﺖ ﺑﻪ دﯾﺪار ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﯽروﻧﺪ و در ﻣﺠﻠﺴﯽ زﯾﺒﺎ ﮔﺮد ھﻢ ﻣﯽآﯾﻨﺪ و ﺑﺎ ھﻢ‬

‫ﮔﻔﺘﮕﻮ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و از آﻧﭽﻪ ﺑﺮاﯾﺸﺎن در دﻧﯿﺎ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎده و از وارد ﺷﺪن ﺑﻪ ﺑﮫﺸﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ آﻧﮫﺎ ارزاﻧﯽ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﺎد ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ در ﺗﻮﺻﯿﻒ ﮔﺮدھﻢ آﯾﯽ‬ ‫اھﻞ ﺑﮫﺸﺖ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫� ُ ُ ُّ َ َ َ‬ ‫﴿ َونَ َز ۡ� َنا َما ِ� ُص ُدورهِم ّم ِۡن غ ِّل إ ِ ۡخ َ�ٰنًا َ َ ٰ‬ ‫�رٖ مت�ٰبِل ِ�‪] ﴾٤٧‬اﻟﺤﺠﺮ‪.[۴۷ :‬‬ ‫ِ‬ ‫ٍ‬ ‫»و ﮐﯿﻨﻪﺗﻮزی و دﺷﻤﻨﺎﻧﮕﯽ را از ﺳﯿﻨﻪھﺎﯾﺸﺎن ﺑﯿﺮون ﻣﯽﮐﺸﯿﻢ و ﺑﺮادراﻧﻪ ﺑﺮ ﺗﺨﺘﮫﺎ‬ ‫روﯾﺎروی ھﻢ ﻣﯽﻧﺸﯿﻨﻨﺪ«‪.‬‬ ‫ﻗﺮآن ﻓﻘﻂ ﺑﺨﺸﯽ از ﺳﺨﻨﺎﻧﯽ ﮐﻪ آﻧﮫﺎ در ﻣﺠﺎﻟﺴﺸﺎن ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬ذﮐﺮ ﻧﻤﻮده و ﻓﺮﻣﻮده‬ ‫اﺳﺖ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ََ َ ٓ ُ َ‬ ‫﴿ َوأ ۡ� َب َل َ� ۡع ُض ُه ۡم َ َ ٰ َ ۡ‬ ‫ض يتسا َءلون‪] ﴾٢٥‬اﻟﻄﻮر‪.[۲۵ :‬‬ ‫� �ع ٖ‬ ‫»ﭘﺮﺳﺶﮐﻨﺎن رو ﺑﻪ ھﻤﺪﯾﮕﺮ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ )و از ﻧﻌﻤﺖھﺎی ﺑﮫﺸﺖ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺳﺨﻦ‬ ‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ(«‪.‬‬ ‫از ﺟﻤﻠﻪ در ﻣﻮرد اھﻞ ﺷﺮ‪ ،‬آﻧﮫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﺆﻣﻨﺎن را ﺑﻪ ﺷﮏ ﻣﯽاﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ و آﻧﮫﺎ را ﺑﻪ‬ ‫ﮐﯿﻔﺮ و ﻧﺎﺳﭙﺎﺳﯽ ﻓﺮا ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ ﯾﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ‪:‬‬ ‫ََََۡ َۡ ُ ُ ۡ ََ‬ ‫ّ‬ ‫َ‬ ‫ََ َ َُٓ َ‬ ‫� َ� ۡ‬ ‫ون‪ ٥٠‬قَال قَآ� ‪ٞ‬ل ّم ِۡن ُه ۡم إ� َ� َن � قَر ‪ٞ‬‬ ‫ٰ‬ ‫�ن‪٥١‬‬ ‫ل‬ ‫ء‬ ‫ا‬ ‫س‬ ‫ت‬ ‫ي‬ ‫ض‬ ‫ع‬ ‫﴿فأ�بل �عضهم‬ ‫ِ‬ ‫ٖ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ ۡ َ َ ُ َّ ُ َ ٗ َ َ ً َّ َ َ ُ َ َ َ‬ ‫َ ُ ُ َ َّ َ‬ ‫ك لَم َن ٱل ُم َص ّ ِد� َ‬ ‫ِينون‪ ٥٣‬قال‬ ‫ِ�‪ ٥٢‬أءِذا مِتنا و�نا ترابا وعِ�ٰما أءِنا لمد‬ ‫�قول أءِن‬ ‫ِ‬ ‫ۡ‬ ‫َ ۡ َ ُ ُّ َّ ُ َ‬ ‫َّ‬ ‫َ َ َ َّ‬ ‫ون‪ ٥٤‬فَٱ َّطلَ َع فَ َر َءاهُ ِ� َس َوآءِ ٱ َ‬ ‫يم‪ ٥٥‬قال تٱ�ِ إِن كِدت‬ ‫هل أنتم مطل ِع‬ ‫ح ِ‬ ‫� ِ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َ َ َۡ‬ ‫َ َۡ َ ۡ َ ُ َ ّ َ ُ ُ َ ُۡ ۡ َ‬ ‫� ُن ب َم ّيت َ‬ ‫َُۡ‬ ‫� َ‬ ‫�‪ ٥٨‬إِ�‬ ‫�ن‪ ٥٧‬أ�ما‬ ‫ِ ِِ‬ ‫ِين‪ ٥٦‬ولو� ن ِعمة ر ِ� لكنت مِن ٱلمح ِ‬ ‫ل�د ِ‬ ‫َّ َ َ َ ُ َ ۡ َ ۡ ُ ۡ‬ ‫َ ۡ َ َ َ ۡ ُ َ ٰ َ َ َ ۡ ُ ُ َ َّ‬ ‫ۡ َٰ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ٰ‬ ‫ِ‬ ‫موتتنا ٱ�و� وما �ن بِمعذ�ِ�‪ ٥٩‬إِن �ذا لهو ٱلفوز ٱلع ِظيم‪ ٦٠‬ل ِمث ِل �ذا‬ ‫َۡ ُ َ‬ ‫َۡ ۡ‬ ‫فل َيع َم ِل ٱل� ٰ ِملون‪] ﴾٦١‬اﻟﺼﺎﻓﺎت‪.[۶۱-۵۰ :‬‬ ‫»ﺑﻌﻀﯽ رو ﺑﻪ ﺑﻌﻀﯽ دﯾﮕﺮ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﯽﭘﺮﺳﻨﺪ‪ .‬ﯾﮑﯽ از آﻧﺎن ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ‬ ‫ھﻤﻨﺸﯿﻨﯽ داﺷﺘﻢ‪ .‬ﻣﯽﮔﻔﺖ آﯾﺎ ﺗﻮ از زﻣﺮه ﮐﺴﺎﻧﯽ ھﺴﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺎور ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ )ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از‬ ‫ﻣﺮگ‪ ،‬زﻧﺪﮔﯽ و رﺳﺘﺎﺧﯿﺰی ھﺴﺖ( آﯾﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺮدﯾﻢ و ﺧﺎک و اﺳﺘﺨﻮان ﺷﺪﯾﻢ آﯾﺎ ﻣﺎ‬ ‫ﻣﻮرد ﺑﺎزﺧﻮاﺳﺖ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﯾﻢ و ﺳﺰا و ﺟﺰا ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ‪ .‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬آﯾﺎ ﺷﻤﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﺪ‬ ‫ﻧﮕﺎھﯽ ﺑﯿﻨﺪازﯾﺪ و او را ﺑﻨﮕﺮﯾﺪ‪ .‬ﭘﺲ آن ﮔﺎه ﺧﻮدش دﯾﺪهور ﻣﯽﺷﻮد و او را در وﺳﻂ‬ ‫دوزخ ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ‪ .‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻮد ﻣﺮا‪ ،‬ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﻪ دوزخ‪ ،‬ﭘﺮت ﮐﻨﯽ و‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫‪١٩٧‬‬

‫ھﻼﮐﻢ ﺳﺎزی‪ .‬اﮔﺮ ﻧﻌﻤﺖ ﭘﺮوردﮔﺎرم ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﻣﻦ ھﻢ از اﺣﻀﺎرﺷﺪﮔﺎن)در دوزخ( ﺑﻮدم‪ .‬آﯾﺎ ﻣﺎ‬ ‫دﯾﮕﺮ ﻧﻤﯽﻣﯿﺮﯾﻢ‪ .‬ﻣﮕﺮ ﻣﺮگ ﻧﺨﺴﺘﯿﻨﯽ ﮐﻪ داﺷﺘﯿﻢ و ﻣﺎ ھﺮﮔﺰ ﻋﺬاب داده ﻧﻤﯽﺷﻮﯾﻢ‪ .‬اﯾﻦ‬ ‫ً‬ ‫ﻧﻌﻤﺖ واﻗﻌﺎ ﭘﯿﺮوزی ﺑﺰرگ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮای رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﭼﯿﺰی‪ ،‬ﮐﺎرﮐﻨﺎن ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺎر ﮐﻨﻨﺪ«‪.‬‬

‫‪ -۱۱‬زﻧﺎن اھﻞ ﺑﮫﺸﺖ‬ ‫ھﻤﺴﺮ دﻧﯿﻮی اﻧﺴﺎن ﻣﺆﻣﻦ‪ ،‬در آﺧﺮت ﻧﯿﺰ زﻧﺶ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد ﺑﻪ ﺷﺮط اﯾﻨﮑﻪ اﯾﻤﺎن‬

‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ َّ ٰ ُ َ ۡ َ ۡ ُ ُ َ َ َ َ َ َ َ ۡ َ َ ٓ ۡ َ ۡ َ ٰ ۡ َ ُ ّ َّ ٰ ۡ َ ۡ َ َ ٰٓ َ ُ‬ ‫ج ِهم وذرِ�ت ِ ِهمۖ وٱلم‬ ‫��ِكة‬ ‫﴿ج�ت عد ٖن يدخلو�ها ومن صلح مِن ءابا� ِ ِهم وأز� ِ‬ ‫َۡ ُ ُ َ‬ ‫ون َعلَ ۡيهم ّمِن ُ ّ َ‬ ‫يدخ ل‬ ‫اب‪] ﴾٢٣‬اﻟﺮﻋﺪ‪.[۲۳ :‬‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫�ب ٖ‬ ‫»ﺑﺎغھﺎی ﺑﮫﺸﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﺎی ﻣﺎﻧﺪﮔﺎری اﺳﺖ و آﻧﺎن ھﻤﺮاه ﮐﺴﺎﻧﯽ از ﭘﺪران و‬ ‫ﻓﺮزﻧﺪان و ھﻤﺴﺮان ﺧﻮد ﺑﺪاﻧﺠﺎ وارد ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﺻﺎﻟﺢ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن از ھﺮ ﺳﻮﯾﯽ‬

‫ﺑﺮ آﻧﺎن وارد ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ«‪.‬‬ ‫آﻧﮫﺎ در ﺑﮫﺸﺖ‪ ،‬ھﻤﺮاه ﺑﺎ ھﻤﺴﺮاﻧﺸﺎن از ﻧﻌﻤﺖھﺎ ﺑﮫﺮهﻣﻨﺪ ھﺴﺘﻨﺪ و در زﯾﺮ ﺳﺎﯾﻪھﺎی‬ ‫درﺧﺘﺎن ﺑﮫﺸﺖ‪ ،‬ﺷﺎد و ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺗﮑﯿﻪ ﻣﯽزﻧﻨﺪ‪:‬‬ ‫َ ٰ َ َ ۡ َ َ ٓ ُ َّ ُ َ‬ ‫ُ َۡ ُ‬ ‫�ون‪] ﴾٥٦‬ﯾﺲ‪.[۵۶ :‬‬ ‫ك مت ِ ٔ‬ ‫﴿ه ۡم َوأز َ�ٰج ُه ۡم ِ� ظِ� ٍل � ٱ�را� ِ ِ‬ ‫»آﻧﺎن و ھﻤﺴﺮاﻧﺸﺎن در زﯾﺮ ﺳﺎﯾﻪھﺎی ﭘﺮ ﻓﺮاخ ﺑﺮ ﺗﺨﺖھﺎ ﺗﮑﯿﻪ زدهاﻧﺪ«‪.‬‬ ‫ۡ ُ ُ ْ ۡ َ َّ َ َ ُ َ ۡ َ ُ ُ ُ ۡ َ ُ َ‬ ‫�نة أنت ۡم َوأز�ٰج� ۡم ��ون‪] ﴾٧٠‬اﻟﺰﺧﺮف‪.[۷۰ :‬‬ ‫﴿ٱدخلوا ٱ‬ ‫»ﺷﻤﺎ و ھﻤﺴﺮاﻧﺘﺎن ﺑﻪ ﺑﮫﺸﺖ درآﯾﯿﺪ‪ .‬در آنﺟﺎ ﺷﺎدﻣﺎن و ﺷﺎدﮐﺎم و ﻣﮑﺮم و ﻣﺤﺘﺮم‬

‫ﺧﻮاھﯿﺪ ﺑﻮد«‪.‬‬ ‫‪ -۱۲‬ﺣﻮران ﺑﮫﺸﺘﯽ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ َ ٰ َ َ َ َّ ۡ َ ُ ُ‬ ‫ِ�‪] ﴾٥٤‬اﻟﺪﺧﺎن‪.[۵۴ :‬‬ ‫ور � ٖ‬ ‫﴿ك�ل ِك وزوج�ٰهم ِ� ٍ‬ ‫ﺣﻮر از ﮐﻠﻤﻪ ﺣﻮرا ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ؛ ﯾﻌﻨﯽ‪ ،‬ﺳﻔﯿﺪی و ﺳﯿﺎھﯽ ﭼﺸﻢ آﻧﺎن ﺧﯿﻠﯽ‬

‫اﺳﺖ »ﻋﯿﻦ« ﺟﻤﻊ ﮐﻠﻤﻪ ﻋﯿﻨﺎء‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ درﺷﺖ ﭼﺸﻢ اﺳﺖ و ﺧﺪاوﻧﺪ در ﻗﺮآن ﺣﻮران را‬ ‫ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ آﻧﮫﺎ دوﺷﯿﺰﮔﺎن ﻧﻮﺟﻮان ھﻢﺳﻦ و ﺳﺎﻟﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﭘﺴﺘﺎﻧﮫﺎﯾﺸﺎن ﺗﺎزه ﺑﺮآﻣﺪه اﺳﺖ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َٓ َ َ َۡ‬ ‫َّ ۡ َّ َ َ َ ً‬ ‫َ ۡ ٗ‬ ‫﴿إِن ل ِل ُمتقِ� مفازا‪ ٣١‬حدا�ِق َوأع�ٰ ٗبا‪َ ٣٢‬و� َواعِب �ت َرابا‪] ﴾٣٣‬اﻟﻨﺒﺄ‪.[۳۳-۳۱ :‬‬

‫‪١٩٨‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ً‬ ‫»ﻣﺴﻠﻤﺎ ﺑﺮای ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎران رﺳﺘﮕﺎری‪ ،‬ﺑﺎغھﺎی ﺳﺮﺳﺒﺰ و اﻧﻮاع روزیھﺎ ﺑﮫﺮه اﯾﺸﺎن‬

‫ﻣﯽﮔﺮدد و دﺧﺘﺮان ﻧﻮﺟﻮان ﺗﺎزه ﭘﺴﺘﺎن و ھﻢﺳﻦ و ﺳﺎل ﺑﮫﺮۀ اﯾﺸﺎن ﻣﯽﺷﻮد«‪.‬‬ ‫»ﮐﺎﻋﺐ« ﺑﻪ زﻧﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ زﯾﺒﺎ ﺑﺎﺷﺪ و ﭘﺴﺘﺎﻧﮫﺎﯾﺶ ﺑﺮآﻣﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ و »اﺗﺮاب«‬ ‫ﯾﻌﻨﯽ ھﻢ ﺳﻦ و ﺳﺎل‪ .‬ﺣﻮر ﻋﯿﻦ از آﻓﺮﯾﺪهھﺎی ﺧﺪاوﻧﺪ در ﺑﮫﺸﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﮫﺎ را ﺧﻠﻖ‬ ‫ﻧﻤﻮده و آﻧﺎن را دوﺷﯿﺰﮔﺎن ھﻢ ﺳﻦ و ﺳﺎل ﻣﻮرد ﻋﻼﻗﻪ ھﻤﺴﺮاﻧﺸﺎن ﻗﺮار داده اﺳﺖ؛‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ ٓ َ َ ۡ َ ٰ ُ َّ َ ٓ ٗ َ َ َ ۡ َ ٰ ُ َّ ۡ َ‬ ‫ُ ً ۡ ٗ‬ ‫� ً‬ ‫ارا‪ ٣٦‬ع ُر�ا �ت َرابا‪] ﴾٣٧‬اﻟﻮاﻗﻌﺔ‪.[۳۷-۳۵ :‬‬ ‫﴿إِ�ا أ�شأ�هن إِ�شاء‪ ٣٥‬فجعل�هن �ب‬ ‫ً‬ ‫دوﺷﯿﺰه ﺑﻮدن آﻧﺎن اﻗﺘﻀﺎ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ھﯿﭻ ﮐﺲ ﺑﺎ آﻧﮫﺎ ازدواج ﻧﮑﺮده ﺑﺎﺷﺪ؛‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫‪ّٞ ٓ َ َ ُ َ ۡ َ ٞ‬‬ ‫﴿�ِيه َّن َ� ٰص َ� ٰ ُ‬ ‫ت ٱ َّ‬ ‫لط ۡر ِ َ َ ۡ ۡ ُ‬ ‫ف ل ۡم �ط ِمثه َّن إِ�س �بله ۡم َو� جان‪] ﴾٥٦‬اﻟﺮﺣﻤﻦ‪.[۵۶ :‬‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫»در آن )ﮐﺎخھﺎ ﺣﻮرﯾﺎﻧﯽ( دﯾﺪه ﻓﺮوھﺸﺘﻪ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ از آﻧﺎن دﺳﺖ ھﯿﭻ اﻧﺲ و‬ ‫ﺟﻨﯽ ﺑﻪ آﻧﮫﺎ ﻧﺮﺳﯿﺪه اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫و ﺧﺪاوﻧﺪ از زﯾﺒﺎﯾﯽ زﻧﺎن ﺑﮫﺸﺖ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻪ و ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ُّ ۡ ُ ۡ َ ۡ‬ ‫ََۡ َ‬ ‫‪ٞ‬‬ ‫ُ‬ ‫َ ُ ٌ‬ ‫ٰ‬ ‫ون‪] ﴾٢٣‬اﻟﻮاﻗﻌﺔ‪.[۲۳-۲۲ :‬‬ ‫﴿وحور �ِ�‪ ٢٢‬كأم� ِل ٱللؤل ِٕو ٱلمكن ِ‬ ‫و ﻣﻨﻈﻮر از ﻣﮑﻨﻮن‪ ،‬ﭘﻮﺷﯿﺪه و ﻣﺤﻔﻮظ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺻﻔﺎی رﻧﮓ آن را ﻧﻮر ﺧﻮرﺷﯿﺪ و‬ ‫ﺑﺎزی دﺳﺖھﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﺪاده و در ﺟﺎﯾﯽ دﯾﮕﺮ آﻧﮫﺎ را ﺑﻪ ﯾﺎﻗﻮت و ﻣﺮﺟﺎن ﺗﺸﺒﯿﻪ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫َ َ ّ َ َٓ‬ ‫َ‬ ‫ٓ ّ‪ٞ‬‬ ‫‪َ َ ٞ‬‬ ‫َ ۡ َ ۡ ۡ ُ َّ‬ ‫َّ َ َ ُ َّ ۡ‬ ‫�س � ۡبل ُه ۡم َو� َجان‪ ٥٦‬فبِأ ِي ءا�ءِ‬ ‫﴿�ِي ِهن � ٰ ِص�ٰت ٱلطر ِف لم �ط ِمثهن إ ِ‬ ‫َ َ َّ ُ ۡ ُ ُ ۡ َ ُ‬ ‫َّ ُ َ ُ َ َّ‬ ‫ان‪ ٥٧‬ك��ه َّن ٱ�َاقوت َوٱل َم ۡرجان‪] ﴾٥٨‬اﻟﺮﺣﻤﻦ‪.[۵۸-۵۶ :‬‬ ‫ر�ِ�ما ت�ذِب ِ‬ ‫»در آن )ﮐﺎﺧﮫﺎ‪ ،‬ﺣﻮرﯾﺎﻧﯽ( دﯾﺪه ﻓﺮوھﺸﺘﻪ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ از آﻧﺎن دﺳﺖ ھﭻ اﻧﺲ و‬ ‫ﺟﻨﯽ ﺑﻪ آﻧﮫﺎ ﻧﺮﺳﯿﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﮐﺪام ﯾﮏ از ﻧﻌﻤﺖھﺎی ﭘﺮوردﮔﺎرﺗﺎن را دروغ‬

‫ﻣﯽاﻧﮕﺎرﯾﺪ؛ ﮔﻮﯾﯽ آﻧﮫﺎ ﯾﺎﻗﻮت و ﻣﺮﺟﺎناﻧﺪ«‪.‬‬ ‫»ﯾﺎﻗﻮت و ﻣﺮﺟﺎن« دو ﺳﻨﮓ ﮔﺮان ﻗﯿﻤﺖ و زﯾﺒﺎ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ و ﭼﺸﻢاﻧﺪازی زﯾﺒﺎ و‬ ‫ﺷﮕﻔﺖاﻧﮕﯿﺰ دارﻧﺪ و ھﻤﯿﻦ ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﺣﺴﻦ و زﯾﺒﺎﯾﯽ آﻧﮫﺎ ﺷﮫﺎدت ﻣﯽدھﺪ‪:‬‬ ‫َّ َ ۡ َ ٰ ٌ َ ‪َ ُ َ ُ ّ َ ِ ٓ َ َ ّ َ َ ٞ‬‬ ‫� ّذِبَ‬ ‫ان‪] ﴾٧١‬اﻟﺮﺣﻤﻦ‪.[۷۱-۷۰ :‬‬ ‫﴿�ِي ِهن خي�ت حِسان‪ ٧٠‬فبِأ ِي ءا�ء ر�ِ�ما ت‬ ‫ِ‬ ‫»در آن ﮐﺎﺧﮫﺎ‪ ،‬زﻧﺎن ﺑﺮﮔﺰﯾﺪه و زﯾﺒﺎﯾﯽ ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﮐﺪام ﯾﮏ از ﻧﻌﻤﺘﮫﺎی ﭘﺮوردﮔﺎرﺗﺎن‬ ‫را دروغ ﻣﯽاﻧﮕﺎرﯾﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫‪١٩٩‬‬

‫ﺑﺎﯾﺪ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ زﻧﺎن ﺑﮫﺸﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ زﻧﺎن دﻧﯿﺎ دارای ﺣﯿﺾ و ﻧﻔﺎس و آب دھﺎن و آب‬ ‫ﺑﯿﻨﯽ و ادرار و ﻣﺪﻓﻮع ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ ‪.١‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﻣﻮرد زﯾﺒﺎﯾﯽ ﻣﺮدان و زﻧﺎن ﺑﮫﺸﺖ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪» :‬اوﻟﯿﻦ ﮔﺮوھﯽ‬ ‫ﮐﻪ وارد ﺑﮫﺸﺖ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﭼﮫﺮۀ آﻧﺎن ﺑﺴﺎن ﻣﺎه ﺷﺐ ﭼﮫﺎرده ﻣﯽدرﺧﺸﺪ‪ .‬آب دھﺎن و آب‬ ‫ﺑﯿﻨﯽ و ﻣﺪﻓﻮع ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬ﻇﺮﻓﮫﺎ و ﺷﺎﻧﻪھﺎﯾﺸﺎن از ﻃﻼ و ﻧﻘﺮه ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و از ﻣﻌﺪه‬ ‫وﺷﮑﻢھﺎیﺷﺎن ﻋﻄﺮ ﺧﻮﺷﺒﻮﯾﯽ ﻣﯽﺗﺮاود و ﻋﺮقھﺎیﺷﺎن ﺧﻮﺷﺒﻮ و ﭘﺎک اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫‪ -۱۳‬ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ھﺪﯾﮥ اھﻞ ﺑﮫﺸﺖ‬

‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬وﻗﺘﯽ اھﻞ ﺑﮫﺸﺖ وارد ﺑﮫﺸﺖ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ‬ ‫آﻧﮫﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻋﻼوه ﺑﺮ آﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ دادهام‪ ،‬ﭼﯿﺰی ﻣﯽﺧﻮاھﯿﺪ؟ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﻣﮕﺮ‬ ‫ﭼﮫﺮهھﺎﯾﻤﺎن را ﺳﻔﯿﺪ ﻧﮑﺮدهای‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﻣﺎ را وارد ﺑﮫﺸﺖ ﻧﺴﺎﺧﺘﻪای و ﻣﮕﺮ ﻣﺎ را از دوزخ‬ ‫ﻧﺠﺎﺗﻤﺎن ﻧﺪادهای؟ آن ﮔﺎه ﺣﺠﺎب ﺑﯿﻦ ﺧﺎﻟﻖ و ﻣﺨﻠﻮق ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪،‬‬ ‫ﻧﻌﻤﺘﯽ ﭘﺴﻨﺪﯾﺪهﺗﺮ از ﻧﮕﺎه ﮐﺮدن ﺑﻪ ﭘﺮوردﮔﺎرﺷﺎن داده ﻧﺸﺪهاﻧﺪ«‪ .‬و در رواﯾﺘﯽ دﯾﮕﺮ‬ ‫آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ اﯾﻦ آﯾﻪ را ﺗﻼوت ﻧﻤﻮد‪:‬‬ ‫ّ َّ َ َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‪َ ٞ‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ َّ ٌ َ َ‬ ‫ِين أ ۡح َس ُنوا ْ ٱ ۡ ُ‬ ‫� ۡس َ ٰ‬ ‫� َوزِ َ�ادة ۖ َو� يَ ۡره ُق ُو ُجوه ُه ۡم ��‪َ ٞ‬و� ذِلة ۚ أ ْو ٰٓ��ِك‬ ‫﴿ل ِ�‬ ‫َ ۡ َ ٰ ُ ۡ َ َّ ُ ۡ َ َ ٰ ُ َ‬ ‫�ون‪] ﴾٢٦‬ﯾﻮﻧﺲ‪.[۲۶ :‬‬ ‫أص�ب ٱ�ن ِة� هم �ِيها � ِ‬ ‫»ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻧﯿﮑﯽ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﮫﺸﺖ از آن اﯾﺸﺎن اﺳﺖ و اﻓﺰون ﺑﺮ آن‪ ،‬ﻏﺒﺎر ﻏﻢ و اﻧﺪوه ﺑﺮ‬ ‫ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ اﯾﺸﺎن ﻧﻤﯽﻧﺸﯿﻨﺪ و ﺧﻮاری و رﺳﻮاﯾﯽ ﻧﻤﯽﺑﯿﻨﻨﺪ‪ .‬آﻧﺎن اھﻞ ﺑﮫﺸﺘﻨﺪ و ﺟﺎوداﻧﻪ‬

‫در آن ﻣﯽﻣﺎﻧﻨﺪ«‪.‬‬ ‫در ﻣﻮرد رﺿﺎﯾﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺣﺎل اھﻞ ﺑﮫﺸﺖ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬از اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪری‬ ‫ﭼﻨﯿﻦ ﻧﻘﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪» :‬ﺧﺪا ﺑﻪ ﺑﮫﺸﺘﯿﺎن ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ای اھﻞ ﺑﮫﺸﺖ! آﻧﺎن ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪:‬‬ ‫ﻟﺒﯿﮏ و ﺧﯿﺮ در دﺳﺖ ﺗﻮ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬آﯾﺎ راﺿﯽ ھﺴﺘﯿﺪ؟ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﭼﺮا‬ ‫راﺿﯽ ﻧﺸﻮﯾﻢ‪ ،‬ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﻣﺎ دادهای ﮐﻪ ﺑﻪ ھﯿﭻ ﯾﮏ از ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺖ ﻧﺪادهای؟‬ ‫ﭘﺲ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬آﯾﺎ ﺑﮫﺘﺮ از آن را ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻧﺪھﻢ؟ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﭘﺮودﮔﺎرا و ﭼﻪ ﭼﯿﺰی ﺑﮫﺘﺮ از آن‬ ‫اﺳﺖ؟ ﭘﺲ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬از ﺷﻤﺎ راﺿﯽ و ﺧﺸﻨﻮدم و ﺑﻌﺪ از اﯾﻦ‪ ،‬ھﺮﮔﺰ از ﺷﻤﺎ ﻧﺎراض ﻧﺨﻮاھﻢ‬ ‫ﺷﺪ« ‪.٢‬‬ ‫‪ -١‬اﻟﻮﺳﻄﯿﺔ ﻓﯽ اﻟﻘﺮآن اﻟﮑﺮﯾﻢ‪ ،‬ص ‪.۴۳۳‬‬ ‫‪ -٢‬ﻣﺸﮑﺎة اﻟﻤﺼﺎﺑﯿﺢ‪ ،‬ﺑﻐﻮی‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪.۸۸‬‬

‫‪٢٠٠‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫‪ -۱۴‬ﺳﺨﻦ ﭘﺎﯾﺎن ﺑﺨﺶ ﻣﺠﻠﺲ ﺑﮫﺸﺘﯿﺎن‬ ‫� ۡم ُد ِ َّ�ِ َر ّب ٱ ۡل َ�ٰلَم َ‬ ‫﴿ٱ ۡ َ‬ ‫�‪] ﴾٢‬اﻟﻔﺎﺗﺤﺔ‪» .[٢ :‬ﺳﺘﺎﯾﺶ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺟﮫﺎﻧﯿﺎن را ﺳﺰاﺳﺖ«‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ﺟﻤﻠﻪای اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﮫﺸﺘﯿﺎن‪ ،‬ﻣﺠﺎﻟﺲ ﺧﻮد را ﺑﺎ آن ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن ﻣﯽرﺳﺎﻧﻨﺪ‪ .‬ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﺮای‬

‫رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﺑﮫﺸﺖ ﻣﺮاﺣﻞ ﺧﻄﺮﻧﺎک ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﯽ را ﻃﯽ ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ‪ :‬از ﭘﻞ ﺻﺮاط ﻋﺒﻮر‬ ‫ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ و ﺗﺮس ووﺣﺸﺖ آﻧﺠﺎ را ﻣﺸﺎھﺪه ﮐﺮدهاﻧﺪ و اﮐﻨﻮن ﺑﻌﺪ از اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺪا ﻏﻢ و اﻧﺪوه‬ ‫را از آﻧﮫﺎ دور ﮐﺮده و آﻧﺎن را وارد ﺑﺎغھﺎی ﺑﮫﺸﺖ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﯿﺎن ﭘﺎﮐﯽ و ذﮐﺮ ﺧﺪا‬ ‫ﻣﺸﻐﻮل ھﺴﺘﻨﺪ؛ ﭼﺮاﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﻏﻢ و اﻧﺪوه را از آﻧﺎن دور ﻧﻤﻮد و ﺑﻪ وﻋﺪهای ﮐﻪ ﺑﻪ آﻧﮫﺎ‬ ‫داده ﺑﻮد‪ ،‬وﻓﺎ ﻧﻤﻮد و آﻧﮫﺎ را در ﺑﮫﺸﺖ‪ ،‬ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﮐﺮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫َ َّ ٰ ُ َ ۡ َ ۡ ُ ُ َ‬ ‫و� َها ُ�َ َّل ۡو َن � َ‬ ‫اس ُه ۡم �ِيهاَ‬ ‫ِيها م ِۡن أَ َساو َر مِن َذ َهب َول ُ ۡؤل ُ ٗؤ�ۖ َو�ِ َ ُ‬ ‫﴿ج�ت عد ٖن يدخل‬ ‫ِ‬ ‫ٖ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ۡ‬ ‫ِي أذ َه َ‬ ‫َحر ‪ٞ‬‬ ‫� َز َنۖ إ َّن َر َّ� َنا ل َغ ُفور‪َ ٞ‬شك ٌ‬ ‫� ۡم ُد ِ َّ�ِ ٱ� ٓ‬ ‫ب َ� َّنا ٱ َ‬ ‫�ر‪َ ٣٣‬وقَالُوا ْ ٱ ۡ َ‬ ‫ور‪﴾٣٤‬‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫]ﻓﺎﻃﺮ‪.[۳۴-۳۳ :‬‬

‫و ﺧﺘﻢ ﮔﻔﺘﺎر و دﻋﺎﯾﺸﺎن در ﺑﺎغھﺎی ﺑﮫﺸﺖ‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺘﺎﯾﺶ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺟﮫﺎﻧﯿﺎن‬ ‫را ﺳﺰاﺳﺖ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َ ۡ َ ُٰ ۡ َ ُ ۡ ََٰ َ‬ ‫ك ٱ َّلل ُه َّم َو َ� َِّي ُت ُه ۡم � َ‬ ‫ِيها َس َ� ٰ ‪ۚٞ‬م َو َءاخ ُِر َد ۡع َوٮ ٰ ُه ۡم أ ِن ٱ ۡ َ‬ ‫﴿دعوٮهم �ِيها سب�ن‬ ‫� ۡم ُد ِ� ِ‬ ‫َر ّ ۡ َ َ َ‬ ‫ب ٱل�ٰل ِم�‪] ﴾١٠‬ﯾﻮﻧﺲ‪.[۱۰ :‬‬ ‫ِ‬ ‫»در ﺑﮫﺸﺖ دﻋﺎی ﻣﺆﻣﻨﺎن اﯾﻦ اﺳﺖ‪ :‬ﭘﺮوردﮔﺎرا ﺗﻮ ﻣﻨﺰھﯽ و اﺣﻮاﻟﭙﺮﺳﯽ آﻧﺎن‪ ،‬ﺳﻼم‬ ‫اﺳﺖ و ﺧﺘﻢ دﻋﺎ و ﮔﻔﺘﺎرﺷﺎن اﯾﻦ اﺳﺖ‪ :‬ﺷﮑﺮ و ﺳﭙﺎس‪ ،‬ﺷﺎﯾﺴﺘﮥ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺟﮫﺎﻧﯿﺎن‬

‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ«‪.‬‬ ‫ﭘﺲ رﺳﻮل ﺧﺪا‪ ،‬ﺷﺎﮔﺮداﻧﺶ را ﭼﻨﯿﻦ ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻧﻤﻮده ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮای ﺑﻪ دﺳﺖ آوردن‬ ‫ﺧﺸﻨﻮدی ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﮑﻮﺷﻨﺪ ﺗﺎ آﻧﮫﺎ را وارد ﺑﮫﺸﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻻزم ﺑﻮد ﺗﺎ ﺑﺮاﺳﺎس‬ ‫آﯾﻪھﺎی ﻗﺮآﻧﯽ‪ ،‬ﺑﺎﻏﮫﺎی ﺑﮫﺸﺖ را ﺑﺮای آﻧﮫﺎ ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪای ﮐﻪ ﮔﻮﯾﺎ ﺻﺤﺎﺑﯽ در‬ ‫آن ﻟﺤﻈﻪ ﺑﮫﺸﺖ را در ﺟﻠﻮی ﭼﺸﻤﺎﻧﺶ ﻣﺸﺎھﺪه ﻣﯽﮐﺮد و ﻃﻮری از آن ﻣﺘﺄﺛﺮ ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﮔﻮﯾﺎ ھﻢ اﮐﻨﻮن آن را آﺷﮑﺎرا ﻣﺸﺎھﺪه ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و اﯾﻦ از اﻋﺠﺎز زﯾﺒﺎی ﺗﻌﺒﯿﺮ ﻗﺮآﻧﯽ‬ ‫اﺳﺖ ﺗﺎ ﺣﺪی ﮐﻪ آﺧﺮت‪ ،‬ﮐﻪ ھﻨﻮز ﻧﯿﺎﻣﺪه‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽآﯾﺪ ﮐﻪ ﮔﻮﯾﺎ ﺣﺎﺿﺮ اﺳﺖ و‬ ‫اﻧﺴﺎن در آن ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽﺑﺮد ‪ .١‬ﺗﺼﻮر ﺷﮕﻔﺖاﻧﮕﯿﺰ و زﯾﺒﺎی ﺑﮫﺸﺖ و ﺑﺎور ﻗﻄﻌﯽ ﺑﻪ آن در‬ ‫ﻧﮫﻀﺖ و ﺑﯿﺪاری اﻣﺖ‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎر ﻣﮫﻢ اﺳﺖ؛ ﭘﺲ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺳﯿﻤﺎی ﺑﮫﺸﺖ در ذھﻦ اﻓﺮاد‬ ‫‪ -١‬دراﺳﺎت ﻗﺮآﻧﯿﻪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻗﻄﺐ‪ ،‬ص ‪.۸۱‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫‪٢٠١‬‬

‫اﻣﺖ ﻣﺘﺠﻠﯽ ﻣﯽﮔﺮدد‪ ،‬ﺑﺮای ﻧﯿﻞ ﺑﻪ رﺿﺎﻣﻨﺪی ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﭘﯿﺶ ﻣﯽروﻧﺪ و ﮔﺮاﻧﺒﮫﺎﺗﺮﯾﻦ‬ ‫ﭼﯿﺰھﺎ را ﺗﻘﺪﯾﻢ ﻣﯽدارﻧﺪ و از ﺑﺰدﻟﯽ و ﺗﺮس و ﻣﺮگ رھﺎﯾﯽ ﻣﯽﯾﺎﺑﻨﺪ و وﺟﻮدﺷﺎن از‬ ‫ﻧﯿﺮوھﺎی ﺑﺰرگ و ﺷﮕﺮﻓﯽ ﻟﺒﺮﯾﺰ ﻣﯽﮔﺮدد ﮐﻪ آﻧﮫﺎ را ﺑﺎ ﭘﺸﺘﮑﺎر و ﻗﺎﻃﻌﯿﺖ ﺑﺮای ﯾﺎری‬ ‫ﮐﺮدن دﯾﻦ ﺧﺪا ﭘﯿﺶ ﻣﯽﺑﺮد‪ .‬ﭘﺲ از ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﻌﺮﮐﻪھﺎی ﺳﺮﻧﻮﺷﺖﺳﺎز و ﭘﯿﺮوزﯾﮫﺎی‬ ‫ﺑﺰرﮔﯽ ﮐﻪ اﻣﺖ در ﺗﺎرﯾﺦ زرﯾﻦ ﺑﻪ دﺳﺖ آورده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ رﺳﯿﺪم ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از‬ ‫ﻋﻮاﻣﻞ واﺿﺢ و روﺷﻦ ﭘﯿﺮوزی اﯾﻦ اﻣﺖ‪ ،‬ﺷﯿﻔﺘﮕﯽ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪھﺎن و ﺳﺮﺑﺎزان ﺑﻪ ﺷﮫﺎدت در‬ ‫راه ﺧﺪا و ﻋﻼﻗﻤﻨﺪی آﻧﮫﺎ ﺑﻪ ﺑﮫﺸﺖ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮای ﺻﺤﺖ اﯾﻦ ﻣﺪﻋﺎ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﻧﺒﺮد‬ ‫زﻻﻗﻪ ﮐﻪ ﺳﺮﺑﺎزان ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪھﯽ ﯾﻮﺳﻒ ﺑﻦ ﺗﺎﺷﻔﯿﻦ ﺑﺮ ﻧﺼﺎری در اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ ﭘﯿﺮوز ﺷﺪﻧﺪ و‬ ‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻌﺮﮐﻪ ﺣﻄﯿﻦ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪھﯽ ﺻﻼح اﻟﺪﯾﻦ و ﻋﯿﻦ ﺟﺎﻟﻮت ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪھﯽ ﻗﻄﺰ و ﻓﺘﺢ‬ ‫ﻗﺴﻄﻨﻄﻨﯿﻪ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪھﯽ ﻣﺤﻤﺪ ﻓﺎﺗﺢ و ﻏﯿﺮه اﺷﺎره ﻧﻤﻮد‪.‬‬ ‫وﺻﻒ ﺟﻬﻨﻢ در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ و ﺗﺄﺛﯿﺮ آن در وﺟﻮد ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫ﯾﺎران آن ﺣﻀﺮت‪ ،‬ھﻤﻮاره ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ در ﺣﺎﻟﺘﯽ از ﺧﻮف و رﺟﺎء ﺑﻪ ﺳﺮ‬ ‫ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ؛ ﭼﻮن ﺑﺮﻧﺎﻣﮥ ﻗﺮآﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺮاﺳﺎس آن ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﯽﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺗﺤﻮﻟﯽ‬ ‫ﺷﮕﺮف و ﻋﻤﯿﻖ در وﺟﻮد اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج اﯾﺠﺎد ﻧﻤﻮد؛ ﭼﺮاﮐﻪ ﻗﺮآن‬ ‫ﮐﺮﯾﻢ‪ ،‬ﻧﻤﺎﯾﯽ از ﺻﺤﻨﻪھﺎی وﺣﺸﺘﻨﺎک روز ﻗﯿﺎﻣﺖ را از ﻗﺒﯿﻞ ﺟﻤﻊ و ﭘﯿﭽﯿﺪه ﺷﺪن‬ ‫آﺳﻤﺎﻧﮫﺎ‪ ،‬اﯾﺠﺎد ﺷﮑﺎف ﻋﻤﯿﻖ در زﻣﯿﻦ‪ ،‬از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻦ ﮐﻮھﮫﺎ‪ ،‬ﻃﻐﯿﺎن درﯾﺎھﺎ و اﻓﺮوﺧﺘﻪ‬ ‫ﺷﺪن آن‪ ،‬ﺟﻨﺒﺶ آﺳﻤﺎﻧﮫﺎ و ﻗﻄﻌﻪﻗﻄﻌﻪ ﺷﺪن آن‪ ،‬از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻦ روﺷﻨﺎﯾﯽ ﺧﻮرﺷﯿﺪ‪ ،‬ﺗﯿﺮه‬ ‫ﺷﺪن ﻣﺎه و از ھﻢ ﭘﺎﺷﯿﺪن و ﻓﺮورﯾﺨﺘﻦ ﺳﺘﺎرﮔﺎن را ﺑﺮای آﻧﮫﺎ ﺑﻪ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻣﯽﮐﺸﺪ‪ .‬ﻗﺮآن‬ ‫ﮐﺮﯾﻢ‪ ،‬ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺑﯿﺎن ﺣﺎﻟﺖ ﮐﺎﻓﺮان‪ ،‬ذﻟﺖ و ﺧﻮاری‪ ،‬ﺣﺴﺮت و ﻧﺎاﻣﯿﺪی و ﻧﺎﺑﻮد ﺷﺪن‬ ‫ﮐﺎرھﺎﯾﺸﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﯿﺎن و ﻣﺠﺎدﻟﻪ ﻋﺒﺎدت ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن و ﻣﻌﺒﻮدان ﺑﺎﻃﻞ و ﺟﺪال ﺿﻌﯿﻔﺎن و‬ ‫ﺳﺮداران‪ ،‬ﻣﺨﺎﺻﻤﻪ ﮐﺎﻓﺮ و ﺷﯿﻄﺎن‪ ،‬ﻣﺠﺎدﻟﻪ ﮐﺎﻓﺮان ﺑﺎ اﻋﻀﺎی ﺑﺪن ﺧﻮد و ﻣﺠﺎدﻟﻪ روح و‬ ‫ﺟﺴﺪ ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ از ﺷﻔﺎﻋﺖ و ﺳﻔﺎرش و ﺷﺮاﯾﻂ آن‪ ،‬از ﺷﻔﺎﻋﺘﯽ‬ ‫ﮐﻪ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد و ﺷﻔﺎﻋﺘﯽ ﮐﻪ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ و از ﺣﺴﺎب و‬ ‫ﺟﺰا و از ﺻﺤﻨﮥ ﺣﺴﺎب ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻪ و از اﯾﻨﮑﻪ ﺳﺘﻤﺪﯾﺪﮔﺎن از ﺳﺘﻤﮕﺮان ﻗﺼﺎص‬ ‫ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ و ﮐﯿﻔﯿﺖ ﻗﺼﺎص ﮔﺮﻓﺘﻦ در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺳﺨﻦ ﺑﻪ ﻣﯿﺎن آورده اﺳﺖ‪ .‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ در ﻗﺮآن‪ ،‬اھﻤﯿﺖ ﻣﺴﺌﻠﮥ رﯾﺨﺘﻦ ﺧﻮﻧﮫﺎ را ﺑﯿﺎن ﻧﻤﻮده و ﻣﺘﺬﮐﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﺗﺮازوھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ آن اﻋﻤﺎل وزن ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺼﺐ ﮐﺮده ﻣﯽﺷﻮد و رﺳﻮل ﺧﺪا از ﺣﻮض‬

‫‪٢٠٢‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﮐﻮﺛﺮ و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ و ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ از آن اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺒﺮ داده اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺮآن‬ ‫ﮐﺮﯾﻢ ﻧﯿﺰ از ﺣﺸﺮ ﺷﺪن ﮐﺎﻓﺮان ﺑﻪ ﺳﻮی آﺗﺶ دوزخ و ﻋﺒﻮر ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﺮ ﺻﺮاط و ﻧﺠﺎت‬ ‫ﯾﺎﻓﺘﻦ ﻣﺆﻣﻨﺎن و ھﻼک ﺷﺪن ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ‪.١‬‬ ‫ﮐﻮﺗﺎه ﺳﺨﻦ اﯾﻨﮑﻪ ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ اﻧﻮاﻋﯽ از ﻋﺬاﺑﮫﺎی ﺟﮫﻨﻢ را ﺑﻪ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﮐﺸﯿﺪه اﺳﺖ؛‬ ‫ﭘﺲ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺻﺪر اﺳﻼم‪ ،‬ﮔﻮﯾﺎ آن را ﺑﺎ ﭼﺸﻢ ﻣﺸﺎھﺪه ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ آﯾﻪھﺎی ﻗﺮآن‬ ‫ﮐﺮﯾﻢ در ﻣﻮرد ﺟﮫﻨﻢ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﻣﻮارد ذﯾﻞ اﺷﺎره ﮐﺮد‪:‬‬ ‫‪ -۱‬ﺧﻮراک اھﻞ ﺟﮫﻨﻢ و ﻧﻮﺷﯿﺪﻧﯿﮫﺎ و ﻟﺒﺎﺳﮫﺎﯾﺸﺎن‬ ‫ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ از ﺟﻤﻠﻪ ﺧﻮراکھﺎی اھﻞ ﺟﮫﻨﻢ ﺑﻪ ﺿﺮﯾﻊ )ﮔﯿﺎه ﺧﺎرداری ﮐﻪ ﺷﺒﺮق‬

‫ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد( و زﻗﻮم )درﺧﺘﯽ ﮐﻪ در ﺟﮫﻨﻢ ﻣﯽروﯾﺪ( و از ﺟﻤﻠﻪ ﻧﻮﺷﯿﺪﻧﯽ آﻧﺎن ﺑﻪ‬ ‫ﭼﺮک و زردآﺑﻪ و آب داغ و ﺳﻮزان اﺷﺎره ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َّ ۡ َ َ ُ ۡ َ َ ٌ َّ‬ ‫َ ُۡ‬ ‫َ‬ ‫َّ ُ ۡ‬ ‫ُ‬ ‫�ع‪� � ٦‬س ِم ُن َو� �غ ِ� مِن جوعٖ ‪] ﴾٧‬اﻟﻐﺎﺷﯿﺔ‪-۶ :‬‬ ‫� ٖ‬ ‫﴿ليس لهم طعام إِ� مِن ِ‬ ‫‪.[۷‬‬

‫»آﻧﺎن ﺧﻮراﮐﯽ ﺟﺰ ﺿﺮﯾﻊ ﻧﺨﻮاھﻨﺪ داﺷﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ﻓﺮﺑﻪ ﺧﻮاھﺪ ﮐﺮد و ﻧﻪ از ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ ﺑﯽﻧﯿﺎز‬

‫ﻣﯽﺳﺎزد«‪.‬‬ ‫ﺧﻮردن اﯾﻦ ﺧﻮراﮐﯽھﺎ ﻧﻮﻋﯽ از اﻧﻮاع ﻋﺬابھﺎ ﺑﺮای آﻧﺎن اﺳﺖ و از ﺧﻮردن و‬ ‫ﻧﻮﺷﯿﺪن آن ﻟﺬت ﻧﻤﯽﺑﺮﻧﺪ و ﺑﺪﻧﺸﺎن از آن اﺳﺘﻔﺎدهای ﻧﻤﯽﺑﺮد‪.‬‬ ‫اﻣﺎ در ﻣﻮرد زﻗﻮم ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫َ َۡ‬ ‫ُّ‬ ‫َ ُۡ َۡ‬ ‫َّ َ َ َ َ‬ ‫َ ُ‬ ‫ُ‬ ‫ت ٱ َّلزق ِ‬ ‫�‬ ‫﴿إِن شجر‬ ‫وم‪َ ٤٣‬طعام ٱ�� ِ‬ ‫ِيم‪ ٤٤‬كٱلمه ِل �غ ِ� ِ� ٱ�ُط ِ‬ ‫ون‪ ٤٥‬كغ ِ‬ ‫ٱ َۡ‬ ‫يم‪] ﴾٤٦‬اﻟﺪﺧﺎن‪.[۴۶-۴۳ :‬‬ ‫� ِم ِ‬ ‫ً‬ ‫»ﻗﻄﻌﺎ درﺧﺖ زﻗﻮم ﺧﻮراک ﮔﻨﺎھﮑﺎران اﺳﺖ و ھﻤﭽﻮن ﻓﻠﺰ ﮔﺪاﺧﺘﻪ در ﺷﮑﻤﮫﺎ‬

‫ﻣﯽﺟﻮﺷﺪ‪ ،‬ﺟﻮﺷﺸﯽ ھﻤﭽﻮن آب ﮔﺮم و داغ«‪.‬‬ ‫و ﺧﺪاوﻧﺪ در آﯾﻪای دﯾﮕﺮ در ﻣﻮرد درﺧﺖ زﻗﻮم ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬ ‫ُّ‬ ‫﴿أَ َ� ٰل َِك َخ ۡ�‪ ٞ‬نُّ ُز ً� أَ ۡم َش َ‬ ‫ج َرةُ ٱ َّلزق ِ‬ ‫وم‪] ﴾٦٢‬اﻟﺼﺎﻓﺎت‪.[۶۲ :‬‬

‫»آﯾﺎ آن )ھﻤﻪ ﻧﻌﻤﺘﮫﺎی ﺑﯽﮐﺮان و ﺟﺎوﯾﺪاﻧﯽ( ﮐﻪ ﺑﮫﺸﺘﯿﺎن را ﺑﺎ آن ﭘﺬﯾﺮاﯾﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪،‬‬

‫ﺑﮫﺘﺮ اﺳﺖ ﯾﺎ درﺧﺖ زﻗﻮم«‪.‬‬ ‫‪ -١‬اﻟﻮﺳﻄﯿﺔ ﻓﯽ اﻟﻘﺮآن اﻟﮑﺮﯾﻢ‪ ،‬ص ‪.۴۰۲‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫‪٢٠٣‬‬

‫و در ﺟﺎی دﯾﮕﺮ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ً‬ ‫»ﺳﭙﺲ ﺷﻤﺎ ای ﺗﮑﺬﯾﺐ ﮐﻨﻨﺪه‪ ،‬ﻗﻄﻌﺎ از درﺧﺖ زﻗﻮم ﺧﻮاھﯿﺪ ﺧﻮرد و ﺷﮑﻢھﺎ را از‬ ‫آن ﭘﺮ ﺧﻮاھﯿﺪ ﮐﺮد و روی آن‪ ،‬آب ﺟﻮﺷﺎن و ﺳﻮزان ﺧﻮاھﯿﺪ ﻧﻮﺷﯿﺪ و ھﻤﭽﻮن ﻧﻮﺷﯿﺪن‬ ‫ﺷﺘﺮاﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺒﺘﻼ ﺑﻪ ﺑﯿﻤﺎری ﺗﺸﻨﮕﯽ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬از آن ﺧﻮاھﯿﺪ ﻧﻮﺷﯿﺪ«‪.‬‬

‫از اﯾﻦ آﯾﻪ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺘﻨﺒﺎط ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ اﯾﻦ درﺧﺖ ﭘﻠﯿﺪی اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻋﻤﻖ ﺟﮫﻨﻢ‬ ‫رﯾﺸﻪ دواﻧﯿﺪه و ﺷﺎﺧﻪھﺎﯾﺶ در ﮔﻮﺷﮥ ﺟﮫﻨﻢ اﻣﺘﺪاد ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ و ﻣﯿﻮهھﺎی اﯾﻦ درﺧﺖ‪،‬‬ ‫ﻣﻨﻈﺮهای زﺷﺖ دارﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺮھﺎی ﺷﯿﻄﺎن ﺗﺸﺒﯿﻪ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ و در اذھﺎن ﺻﺤﺎﺑﻪ‬ ‫ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﻌﺎﻟﯿﻢ ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه از ﻗﺮآن در ﻣﻮرد دوزخ ﺗﺠﺴﻤﯽ از ﺳﺮھﺎی زﺷﺖ ﺷﯿﻄﺎن‬ ‫اﯾﺠﺎد ﺷﺪه ﺑﻮد؛ ﭘﺲ ﺑﺎ وﺟﻮد ﭘﻠﯿﺪ ﺑﻮدن درﺧﺖ و ﭘﻠﯿﺪی ﻣﯿﻮهھﺎﯾﺶ‪ ،‬دوزﺧﯿﺎن ﭼﻨﺎن‬ ‫ﮔﺮﺳﻨﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ راھﯽ ﺟﺰ ﺧﻮردن ﻣﯿﻮهھﺎی اﯾﻦ درﺧﺖ ﺑﺮای رﻓﻊ ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ‬ ‫ﺧﻮدﺷﺎن ﻧﺪارﻧﺪ و ﺑﻌﺪ از رﻓﻊ ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ‪ ،‬دروﻧﺸﺎن ھﻤﺎﻧﻨﺪ آب ﺟﻮش و ﺗﻪﻧﺸﯿﻦ روﻏﻦ‬ ‫ﺟﻮش ﻣﯽﺧﻮرد و ﺑﺮ اﺛﺮ آن دردھﺎی ﺷﺪﯾﺪی اﺣﺴﺎس ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﺘﺮ‬ ‫ﺑﯿﻤﺎری ﮐﻪ ﻣﯽﻧﻮﺷﺪ و ﺳﯿﺮ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ ،‬از آبھﺎی داغ ﻣﯽﻧﻮﺷﻨﺪ‪ ،‬آن آب داغ و ﺳﻮزان‬ ‫رودهھﺎﯾﺸﺎن را ﻗﻄﻊ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ َ ۡ َ ‪َّۡ َ َّ ّ ٞ‬‬ ‫ٓ‬ ‫ٓ‬ ‫َ‬ ‫َّ َ ُ ۡ َ َّ َّ ُ َ ُ َّ ُ َ‬ ‫ونۖ � َ‬ ‫ِيها �نۡ َ� ٰ ‪ٞ‬ر ّمِن َّما ٍء � ۡ� َ‬ ‫ٰ‬ ‫�‬ ‫ن‬ ‫�‬ ‫و‬ ‫ِن‬ ‫س‬ ‫ا‬ ‫ء‬ ‫م‬ ‫ر‬ ‫� لم‬ ‫ل‬ ‫ِن‬ ‫﴿مثل ٱ�نةِ ٱل ِ� وعِد ٱلمتق‬ ‫ٖ‬ ‫ِ‬ ‫ٖ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫ٗ‬ ‫ّ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ َّ ۡ َ ۡ ُ ُ َ َ ۡ َ ٰ ‪َّ ۡ َ ۡ ّ ٞ‬‬ ‫َّ‬ ‫ِل�ر� َ‬ ‫� َو�نۡ َ� ٰ ‪ٞ‬ر ّم ِۡن َع َسل ُّم َص ّ� َول ُه ۡم � َ‬ ‫ٰ‬ ‫ل‬ ‫ة‬ ‫ِيها‬ ‫�‬ ‫�تغ� طعمهۥ و�ن�ر مِن � ٖر‬ ‫ٖ‬ ‫�‬ ‫ِِ‬ ‫ٖ‬ ‫ْ‬ ‫ُّ‬ ‫� � ٱ�َّار َو ُس ُقوا َما ٓ ًء َ� ٗ‬ ‫� ٱ�َّ َم َ� ٰ ِ َ َ ۡ ‪ٞ َ َ ُ ۡ َ َ ۡ ّ َّ ّ ٞ‬‬ ‫ِيما‬ ‫ت ومغفِ َرة مِن ر� ِ ِهمۖ كمن هو � ٰ ِ ِ‬ ‫مِن ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ َ َّ َ َ ۡ َ ٓ ُ ۡ‬ ‫�قطع أمعا َءهم‪] ﴾١٥‬ﻣﺤﻤﺪ‪.[۱۵ :‬‬ ‫»وﺻﻒ ﺑﮫﺸﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎران وﻋﺪه داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬در آن رودﺑﺎرھﺎﯾﯽ از ﺷﯿﺮی‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻃﻌﻢ و ﻣﺰه آن ﻣﺘﻐﯿﺮ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ و رودﺑﺎرھﺎﯾﯽ از ﺷﺮاﺑﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺮاﭘﺎ ﻟﺬت‬ ‫ﺑﺮای ﻧﻮﺷﻨﺪﮔﺎن اﺳﺖ و رودﺑﺎرھﺎﯾﯽ از ﻋﺴﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺎﻟﺺ و ﭘﺎﻟﻮده اﺳﺖ و در آن ﺟﺎ‬ ‫آﻧﺎن ھﺮﮔﻮﻧﻪ ﻣﯿﻮهای دارﻧﺪ و از آﻣﺮزش ﭘﺮوردﮔﺎرﺷﺎن ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ )آﯾﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺴﺎﻧﯽ(‬ ‫ھﻤﺎﻧﻨﺪ ﮐﺴﺎﻧﯽاﻧﺪ ﮐﻪ در آﺗﺶ دوزخ ﺟﺎوﯾﺪان ﻣﯽﻣﺎﻧﻨﺪ و از آب داغ و ﺟﻮﺷﺎن ﻧﻮﺷﺎﻧﺪه‬ ‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ درون و رودهھﺎی اﯾﺸﺎن را ﭘﺎره ﭘﺎره ﻣﯽﮐﻨﺪ و از ھﻢ ﻣﯽﮔﺴﻠﺪ‪ .‬اﯾﻦ اﺳﺖ‬ ‫ﻣﮫﻤﺎﻧﯽ آﻧﺎن و آﻧﭽﻪ در آن روز ﺑﺎ آن ﭘﺬﯾﺮاﯾﯽ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ‪ .١‬ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اھﻞ ﺟﮫﻨﻢ اﯾﻦ‬

‫‪ -١‬اﻟﯿﻮم اﻻﺧﺮ اﻟﺠﻨﻪ و اﻟﻨﺎر‪ ،‬ﻋﻤﺮ اﻻﺷﻘﺮ‪ ،‬ص ‪.۸‬‬

‫‪٢٠٤‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﺧﻮراک ﻧﺎﮔﻮار و ﭘﻠﯿﺪ از ﺿﺮﯾﻊ و زﻗﻮم را ﻣﯽﺧﻮرﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ زﺷﺘﯽ و ﺧﺮاﺑﯽ و ﭘﻠﯿﺪی آن‬

‫ﮔﻠﻮﮔﯿﺮ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ«‪.‬‬ ‫َ‬ ‫ٗ‬ ‫َّ َ َ ۡ َ ٓ َ َ‬ ‫َ َ ٗ َ ُ َّ‬ ‫َ َ ً ٗ‬ ‫ن�ا� َو َج ِ ٗ‬ ‫﴿إِن ��نا أ‬ ‫حيما‪َ ١٢‬وطعاما ذا غصةٖ َوعذابا أ ِ�ما‪] ﴾١٣‬اﻟﻤﺰﻣﻞ‪-۱۲ :‬‬ ‫‪.[۱۳‬‬

‫»ﻧﺰد ﻣﺎ ﻏﻞ و زﻧﺠﯿﺮھﺎ و آﺗﺶ ﺳﻮزان دوزخ اﺳﺖ و ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺧﻮراک ﮔﻠﻮﮔﯿﺮی و ﻋﺬاب‬

‫دردﻧﺎﮐﯽ ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫ﯾﮑﯽ دﯾﮕﺮ از ﺧﻮراﮐﮫﺎی اھﻞ ﺟﮫﻨﻢ ﻏﺴﻠﯿﻦ اﺳﺖ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َّ َ ۡ ُ ُ ُ ٓ َّ‬ ‫َ َ ۡ َ َ ُ ۡ َ ۡ َ َ ُ َ َ ‪ۡ ۡ َّ ٌ َ َ َ َ ٞ‬‬ ‫ِ�‪ � ٣٦‬يأ�لهۥ إِ�‬ ‫﴿فليس � ٱ�وم �ٰهنا �ِيم‪ ٣٥‬و� طعام إِ� مِن غِسل ٖ‬ ‫ۡ َ ُ َ‬ ‫ٱل�ٰ ِ�ٔون‪] ﴾٣٧‬اﻟﺤﺎﻗﺔ‪.[۳۷-۳۵ :‬‬ ‫»ﻟﺬا اﻣﺮوز در اﯾﻨﺠﺎ ﯾﺎر ﻣﮫﺮﺑﺎﻧﯽ ﻧﺪارد و ﺧﻮراﮐﯽ ھﻢ ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ از زردآﺑﻪ و ﺧﻮﻧﺎب‬

‫)دوزﺧﯿﺎن( ﭼﻨﯿﻦ ﺧﻮراﮐﯽ را ﺟﺰ ﺑﺰھﮑﺎران ﻧﻤﯽﺧﻮرﻧﺪ«‪.‬‬ ‫و ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ ۡ‬ ‫َ‬ ‫َۡ ٌ‬ ‫﴿ َو َءاخ ُر مِن ش� ِهِۦٓ أز�ٰج‪] ﴾٥٨‬ص‪.[۵۸ :‬‬

‫»و ﺟﺰ اﻧﻮاع ﮐﯿﻔﺮھﺎی دﯾﮕﺮ از اﯾﻦ ﻗﺒﯿﻞ دارﻧﺪ«‪.‬‬ ‫ﻏﺴﻠﯿﻦ و ﻏﺴﺎق ﺗﻔﺎوﺗﯽ ﻧﺪارﻧﺪ و آن زردآﺑﻪ و ﺧﻮن و ﭼﺮکھﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﭘﻮﺳﺖ و‬ ‫ﺟﺴﻢ دوزﺧﯿﺎن ﺟﺎری ﻣﯽﺷﻮد و ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ‪ :‬ﭼﯿﺰی اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺷﺮﻣﮕﺎه زﻧﺎن زﻧﺎﮐﺎر ﺑﯿﺮون‬ ‫ﻣﯽآﯾﺪ و ﻗﺮﻃﺒﯽ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ :‬ﻏﺴﻠﯿﻦ‪ ،‬ﻋﺼﺎرۀ اھﻞ ﺟﮫﻨﻢ اﺳﺖ ‪.١‬‬ ‫اﻣﺎ ﻧﻮﺷﯿﺪﻧﯽ آﻧﮫﺎ‪ ،‬آب داغ و ﺳﻮزان اﺳﺖ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َّ َ ُ ۡ َّ َّ ُ َ ۡ ُ َّ ُ َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ ۡ َ ‪َّ َ َّ ّ ٞ‬‬ ‫ِيها ٓ �نۡ َ� ٰ ‪ٞ‬ر ّمِن َّما ٓ ٍء َ� ۡ� َ‬ ‫﴿مثل ٱ َ‬ ‫ٰ‬ ‫�نةِ ٱل ِ� وعِد ٱلمتقونۖ �‬ ‫�‬ ‫ن‬ ‫�‬ ‫و‬ ‫ِن‬ ‫س‬ ‫ا‬ ‫ء‬ ‫م‬ ‫ر‬ ‫� ل ۡم‬ ‫ل‬ ‫ِن‬ ‫ٖ‬ ‫ِ‬ ‫ٖ‬ ‫َ َ َ َّ ۡ َ ۡ ُ ُ َ َ ۡ َ ٰ ‪َّ ّ َّ َّ ۡ َ ۡ ّ ٞ‬‬ ‫ِل�ر� َ‬ ‫� َو َ�نۡ َ� ٰ ‪ٞ‬ر ّم ِۡن َع َسل ُّم َص ّٗ� َول َ ُه ۡم � َ‬ ‫ٰ‬ ‫ِيها‬ ‫�‬ ‫�تغ� طعمهۥ و�ن�ر مِن � ٖر �ة ٖ ل ِ ِ‬ ‫ٖ‬ ‫ُّ‬ ‫� � ٱ�َّار َو ُس ُقوا ْ َما ٓ ًء َ� ٗ‬ ‫� ٱ�َّ َم َ� ٰ ِ َ َ ۡ ‪ٞ َ َ ُ ۡ َ َ ۡ ّ َّ ّ ٞ‬‬ ‫ِيما‬ ‫ت ومغفِ َرة مِن ر� ِ ِهمۖ كمن هو � ٰ ِ ِ‬ ‫مِن ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ َ َّ َ َ ۡ َ ٓ َ ُ‬ ‫ۡ‬ ‫﴾‬ ‫‪١٥‬‬ ‫م‬ ‫ه‬ ‫�قطع أمعاء‬ ‫]ﻣﺤﻤﺪ‪.[۱۵ :‬‬ ‫»وﺻﻒ ﺑﮫﺸﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎران وﻋﺪه داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬در آن رودﺑﺎرھﺎﯾﯽ از آﺑﯽ اﺳﺖ‬ ‫ﻏﯿﺮ ﮔﻨﺪﯾﺪه و ﺑﺪﺑﻮ ﻧﮕﺸﺘﻪ و رودﺑﺎرھﺎﯾﯽ از ﺷﯿﺮی اﺳﺖ ﮐﻪ ﻃﻌﻢ و ﻣﺰه آن ﻣﺘﻐﯿﺮ ﻧﺸﺪه‬ ‫اﺳﺖ و رودﺑﺎرھﺎﯾﯽ از ﺷﺮاﺑﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺮاﭘﺎ ﻟﺬت ﺑﺮای ﻧﻮﺷﻨﺪﮔﺎن اﺳﺖ و رودﺑﺎرھﺎﯾﯽ از‬

‫‪ -١‬ﯾﻘﻈﻪ اوﻟﯽ اﻻﻋﺘﺒﺎر ﻣﻤﺎورد ﻓﯽ ذﮐﺮ اﻟﺠﻨﺔ واﻟﻨﺎر‪ ،‬ﺻﺪﯾﻖ ﺣﺴﻦ‪ ،‬ص ‪.۸۶‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫‪٢٠٥‬‬

‫ﻋﺴﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺎﻟﺺ و ﭘﺎﻟﻮده اﺳﺖ و در آن ﺟﺎ آﻧﺎن ھﺮﮔﻮﻧﻪ ﻣﯿﻮهای دارﻧﺪ‪ .‬آﯾﺎ ﭼﻨﯿﻦ‬ ‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ھﻤﺎﻧﻨﺪ ﮐﺴﺎﻧﯽاﻧﺪ ﮐﻪ در آﺗﺶ دوزخ ﺟﺎوﯾﺪان ﻣﯽﻣﺎﻧﻨﺪ و از آب داغ و ﺟﻮﺷﺎن‬

‫ﻧﻮﺷﺎﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ درون و رودهھﺎی اﯾﺸﺎن را ﭘﺎره ﭘﺎره ﻣﯽﮐﻨﺪ و از ھﻢ ﻣﯽﮔﺴﻠﺪ«‪.‬‬ ‫و ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫ٓ‬ ‫ٓ‬ ‫ٓ‬ ‫ُ َ‬ ‫َ َ ۡ ُ َّ ۡ َ‬ ‫َ َ ۡ‬ ‫﴿ َوقُل ٱ َ‬ ‫� ُّق مِن َّر ّ�ِ� ۡمۖ � َمن شا َء فل ُيؤمِن َو َمن شا َء فل َي�ف ۡر ۚ إِ�ا أ� َت ۡدنا‬ ‫ِ‬ ‫َ َ ً َ‬ ‫ۡ ُ َ ُ‬ ‫َۡ َ ُ ْ ُ َ ُ ْ َٓ َ ُۡۡ َۡ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ل ِل�ٰل ِ ِم� نارا أحاط ب ِ ِهم �ادِ�ها ۚ �ن �ست ِغيثوا �غاثوا بِماءٖ كٱلمه ِل �شوِي‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫َّ َ ُ َ ٓ ۡ ُ َ َ ً‬ ‫ٱل ُو ُجوهَۚ بِئ َس ٱ‬ ‫ل�اب َوسا َءت م ۡر�فقا‪] ﴾٢٩‬اﻟﮑﮫﻒ‪.[۲۹ :‬‬ ‫»ﺑﮕﻮ ﺣﻖ )ھﻤﺎن ﭼﯿﺰی اﺳﺖ ﮐﻪ( از ﺳﻮی ﭘﺮوردﮔﺎرﺗﺎن )آﻣﺪه( اﺳﺖ؛ ﭘﺲ ھﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﯽﺧﻮاھﺪ اﯾﻤﺎن ﺑﯿﺎورد و ھﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاھﺪ ﮐﺎﻓﺮ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺎ ﺑﺮای ﺳﺘﻤﮕﺮان آﺗﺸﯽ را‬ ‫آﻣﺎده ﮐﺮدهاﯾﻢ ﮐﻪ ﺳﺮاﭘﺮده آﻧﺎن را در ﺑﺮ ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬اﮔﺮ ﻓﺮﯾﺎد ﺑﺮآورﻧﺪ ﺑﺎ ھﻤﺎن آﺑﯽ‬ ‫ھﻤﭽﻮن ﻓﻠﺰ ﮔﺪاﺧﺘﻪ ﺑﻪ ﻓﺮﯾﺎدﺷﺎن رﺳﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﮫﺮهھﺎ را ﺑﺮﯾﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ ﭼﻪ ﺑﺪ ﻧﻮﺷﺎﺑﻪ‬

‫وﭼﻪ زﺷﺖ ﻣﻨﺰﻟﯽ اﺳﺖ«!‪.‬‬ ‫و ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ٓ‬ ‫ٓ‬ ‫ُ‬ ‫َ ُ‬ ‫� مِن َّماء َصدِيد‪َ �َ ١٦‬ت َ‬ ‫﴿ ّمِن َو َرا�ِهِۦ َج َه َّن ُم َو� ُ ۡس َ ٰ‬ ‫ج َّر ُع ُهۥ َو� يَ�اد �ُسِيغ ُهۥ‬ ‫ٖ‬ ‫ٖ‬ ‫ٓ‬ ‫ُّ َ‬ ‫َ َ ٌ َ ‪ٞ‬‬ ‫ُ‬ ‫َو َ�أۡ�ِيه ٱل ۡ َم ۡو ُ‬ ‫اب غل ِيظ‪﴾١٧‬‬ ‫� َم� ٖن َو َما ه َو ب ِ َم ّيِتٖ� َومِن َو َرا�ِهِۦ عذ‬ ‫ِن‬ ‫م‬ ‫ت‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫]إﺑﺮاھﯿﻢ‪.[۱۷-۱۶ :‬‬

‫»ﺟﻠﻮ او دوزخ ﻗﺮار دارد و )در آن( از ﺧﻮﻧﺎﺑﻪ ﻧﻮﺷﺎﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬آن را ﺟﺮﻋﻪ ﺟﺮﻋﻪ‬ ‫ﻣﯽﻧﻮﺷﺪ و ﺑﻪ ھﯿﭻ وﺟﻪ ﮔﻮاراﯾﺶ ﻧﻤﯽﯾﺎﺑﺪ و ﻣﺮگ از ھﺮ ﺳﻮ ﺑﺪو روی آورد و ﺣﺎل آﻧﮑﻪ‬

‫ﻧﻤﯽﻣﯿﺮد و ﺑﺮ ﺳﺪ راه او ﻋﺬاب ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺨﺘﯽ اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫و ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ ٰ َ َ ۡ َ ُ ُ ُ َ ‪ٞ َّ َ ٞ‬‬ ‫﴿�ذا فليذوقوه �‬ ‫ِيم َوغساق‪] ﴾٥٧‬ص‪.[۵۷ :‬‬

‫»اﯾﻦ آب داغ ﺧﻮﻧﺎﺑﻪ )اﻧﺪام دوزﺧﯿﺎن ﻧﻮﺷﯿﺪﻧﯽ( اﯾﺸﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﮐﻪ از آن ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ‬

‫ﺑﭽﺸﻨﺪ و ﺑﺨﻮرﻧﺪ«‪.‬‬ ‫در آﯾﻪھﺎی ذﮐﺮ ﺷﺪه‪ ،‬ﭼﮫﺎر ﻧﻮع از ﻧﻮﺷﯿﺪﻧﯽھﺎی دوزﺧﯿﺎن ﺑﯿﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﻋﺒﺎرتاﻧﺪ از‪ :‬ﺣﻤﯿﻢ‪ :‬آب داﻏﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺎ آﺧﺮﯾﻦ ﺣﺪ‪ ،‬داغ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ؛ ﻏﺴﺎق‪ :‬ﮐﻪ ھﻢ‬ ‫در ﺧﻮردﻧﯿﮫﺎ و ھﻢ در ﻧﻮﺷﯿﺪﻧﯽھﺎی اھﻞ ﺟﮫﻨﻢ از آن ﻧﺎم ﺑﺮده ﻣﯽﺷﻮد؛ اﻟﺼﺪﯾﺪ‪ :‬ﭼﺮک‬ ‫ﺧﻮﻧﯿﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﭘﻮﺳﺖ و ﮔﻮﺷﺖ ﮐﺎﻓﺮان ﻣﯽﺗﺮاود؛ اﻟﻤﮫﻞ‪ :‬ﭼﯿﺰی ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﻪﻧﺸﯿﻦ داغ‬

‫‪٢٠٦‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫روﻏﻦ اﺳﺖ و ﭼﻮن ﺑﻪ ﭼﮫﺮهاش ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﻮد‪ ،‬ﭘﻮﺳﺖ ﭼﮫﺮهاش در آن ﻣﯽاﻓﺘﺪ ‪.١‬‬ ‫‪ -۲‬ﻟﺒﺎس دوزﺧﯿﺎن‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ۡ ۡ َ‬ ‫َ َ َ ۡ ُ ۡ َ َ ۡ َ ُّ َ َّ َ‬ ‫َ َ ُُ ّ َ َ‬ ‫ان َو َ� ۡغ َ ٰ‬ ‫�‬ ‫﴿وترى ٱلمج ِرمِ� يوم� ِ ٖذ مقر�ِ� ِ� ٱ�صفادِ‪� ٤٩‬ا�ِيلهم مِن ق ِطر ٖ‬ ‫ُ ُ َ‬ ‫وه ُه ُم ٱ�َّ ُ‬ ‫وج‬ ‫ار‪] ﴾٥٠‬إﺑﺮاھﯿﻢ‪.[۵۰-۴۹ :‬‬ ‫»آن روز ﮔﻨﺎھﮑﺎران را ﺑﻪ ھﻢ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ و در ﻏﻞ و زﻧﺠﯿﺮ ﺧﻮاھﯽ دﯾﺪ‪ .‬ﭘﯿﺮاھﻨﮫﺎی اﯾﺸﺎن‬ ‫از ﻗﻄﺮان اﺳﺖ و آﺗﺶ‪ ،‬ﺳﺮ و ﺻﻮرت آﻧﺎن را ﻓﺮا ﻣﯽﮔﯿﺮد‪) .‬ﻗﻄﺮان ﺳﺮب ذوب ﺷﺪه را‬

‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ(«‪.‬‬ ‫‪ -۳‬اﻧﻮاع ﻋﺬاب دوزخ‬

‫اﻟﻒ × ﺗﻔﺎوت ﻋﺬاب دوزﺧﯿﺎن‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َّ ُ ُ ۡ َ ُ َ َ ۡ َ ُ ُ ّٗ َ َ ّٗ َ َ ۡ َ َ ُ ُ َّ َ ُ ۡ‬ ‫لساعة أدخِل ٓوا َءال ف ِۡرع ۡون أش َّد‬ ‫﴿ٱ�ار �عرضون عليها غدو� وعشِ يا ۚ و�وم �قوم ٱ‬ ‫َۡ َ‬ ‫اب‪] ﴾٤٦‬ﻏﺎﻓﺮ‪.[۴۶ :‬‬ ‫ذ‬ ‫ٱلع ِ‬ ‫»و آن آﺗﺶ دوزخ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﻣﺪادان و ﺷﺎﻣﮕﺎھﺎن ﺑﺪان ﻋﺮﺿﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و اﻣﺎ روزی ﮐﻪ‬ ‫ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﺮﭘﺎ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺧﺎﻧﺪان ﻓﺮﻋﻮن را ﺑﻪ ﺷﺪﯾﺪﺗﺮﯾﻦ ﻋﺬاب دﭼﺎر ﺳﺎزﯾﺪ«‪.‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ َ ُ ْ‬ ‫َّ ۡ َ ٰ ُ ۡ َ َ ٗ َ ۡ َ ۡ َ َ‬ ‫َّ َ َ‬ ‫� َف ُروا ْ َو َص ُّدوا ْ َعن َ‬ ‫اب بِما �نوا‬ ‫ذ‬ ‫ع‬ ‫ل‬ ‫ٱ‬ ‫ق‬ ‫و‬ ‫ف‬ ‫ا‬ ‫اب‬ ‫ذ‬ ‫ع‬ ‫م‬ ‫ه‬ ‫�‬ ‫د‬ ‫ز‬ ‫�‬ ‫ٱ‬ ‫يل‬ ‫ب‬ ‫س‬ ‫﴿ٱ�ِين‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ُۡ ُ َ‬ ‫سدون‪] ﴾٨٨‬اﻟﻨﺤﻞ‪.[۸۸ :‬‬ ‫�ف ِ‬ ‫»ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﮐﻔﺮ ﻣﯽورزﻧﺪ و )ﻣﺮدﻣﺎن را( از راه ﺧﺪا ﺑﺎز ﻣﯽدارﻧﺪ‪ ،‬ﻋﺬاﺑﯽ ﺑﺮ ﻋﺬاﺑﺸﺎن‬

‫ﻣﯽاﻓﺰاﯾﯿﻢ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻓﺴﺎدی ﮐﻪ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ«‪.‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج آﺳﺎنﺗﺮﯾﻦ ﻋﺬاب ﻓﺮد ﺟﮫﻨﻤﯽ را ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪» :‬روز‬ ‫ﻗﯿﺎﻣﺖ از اھﻞ ﺟﮫﻨﻢ‪ ،‬ﻓﺮدی ﮐﻪ ﻋﺬاﺑﺶ از ھﻤﻪ آﺳﺎنﺗﺮ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد ﻣﺮدی اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﻋﺬاب‪ ،‬ﻣﻐﺰش را ﺑﻪ ﺟﻮش ﻣﯽآورد« ‪.٢‬‬ ‫‪ -١‬اﻟﯿﻮم اﻻﺧﺮ واﻟﺠﻨﺔ و اﻟﻨﺎر‪ ،‬ص ‪.۹۰‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺒﺨﺎری‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺮﻗﺎق‪ ،‬ﺑﺎب ﺻﻔﺔ اﻟﺠﻨﺔ واﻟﻨﺎر‪ ،‬ج ‪ ،۱۱‬ص ‪.۴۲۴‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫‪٢٠٧‬‬

‫ب – داغ ﮐﺮدن ﭼﮫﺮهھﺎ‬

‫ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬اھﻞ ﺟﮫﻨﻢ را ﭼﻨﺎن ﺧﻮار و ذﻟﯿﻞ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ آﻧﮫﺎ ﺑﺮ ﭼﮫﺮهھﺎﯾﺸﺎن در ﺣﺎﻟﯽ‬ ‫ﮐﻪ ﻧﺎﺑﯿﻨﺎ و ﮐﺮ و ﻻل ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺣﺸﺮ ﮐﺮده ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َّ ُ َ ُ َ ۡ ُ ۡ َ َ َ ُ ۡ ۡ َ َ َ َ‬ ‫ٓ‬ ‫ُ‬ ‫ََ َۡ‬ ‫� َد ل ُه ۡم أ ۡو ِ�َا َء مِن دونِهِۖۦ‬ ‫﴿ومن �ه ِد ٱ� �هو ٱلمهت ِد� ومن يضل ِل فلن ِ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ ُ ۡٗ َُ ۡ‬ ‫َ َۡ‬ ‫� ٗما َو ُص ّٗماۖ َّمأ َوٮ ٰ ُه ۡم َج َه َّن ُمۖ ُ�َّماَ‬ ‫� ُ ُ‬ ‫� ُه ۡم يَ ۡو َم ٱ ۡلقِ َ�ٰ َمةِ َ َ ٰ‬ ‫� ُو ُجوهِ ِهم �ميا و�‬ ‫و‬ ‫ََ ۡ َۡ ُ َ ٗ‬ ‫خبت زِد�ٰه ۡم سعِ��‪] ﴾٩٧‬اﻹﺳﺮاء‪.[۹۷ :‬‬ ‫»ﺧﺪا ھﺮ ﮐﻪ را رھﻨﻤﻮد ﮐﻨﺪ‪ ،‬راھﯿﺎب اﺳﺖ و ھﺮ ﮐﺲ را ﮔﻤﺮاه ﺳﺎزد‪ ،‬ﺟﺰ ﺧﺪا دوﺳﺘﺎن‬ ‫و ﻣﺪدﮐﺎراﻧﯽ ﺑﺮای ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻧﺨﻮاھﯿﺪ ﯾﺎﻓﺖ و ﻣﺎ در روز رﺳﺘﺎﺧﯿﺰ‪ ،‬اﯾﺸﺎن را ﺑﺮ روی‬ ‫رﺧﺴﺎره )ﮐﺸﺎﻧﺪه و( ﮐﻮر و ﻻل و ﮐﺮ )از ﮔﻮرھﺎ( ﺟﻤﻊ ﻣﯽﮔﺮداﻧﯿﻢ‪ .‬ﺟﺎﯾﮕﺎھﺸﺎن دوزخ‬ ‫ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد‪ .‬ھﺮ زﻣﺎن ﮐﻪ زﺑﺎﻧﻪ آﺗﺶ ﻓﺮوﮐﺶ ﮐﻨﺪ ﺑﺮ زﺑﺎﻧﻪ آﺗﺸﺸﺎن ﻣﯽاﻓﺰاﯾﯿﻢ و ﺑﺮ‬

‫ﭼﮫﺮهھﺎﯾﺸﺎن در ﺟﮫﻨﻢ اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ«‪.‬‬ ‫َّ‬ ‫ُ‬ ‫ٓ‬ ‫َّ ّ َ َ ُ‬ ‫َۡ ۡ‬ ‫ُ‬ ‫� َز ۡو َن إ� َما ُك ُ‬ ‫ك َّب ۡ‬ ‫نت ۡم‬ ‫ت ُو ُجوه ُه ۡم ِ� ٱ�َّارِ هل‬ ‫﴿ َو َمن َجا َء بِٱلسيِئةِ ف‬ ‫ِ‬ ‫َۡ ُ َ‬ ‫�ع َملون‪] ﴾٩٠‬اﻟﻨﻤﻞ‪.[۹۰ :‬‬ ‫»و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﮐﺎرھﺎی ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽدھﻨﺪ ﺑﻪ رو در آﺗﺶ اﻓﮑﻨﺪه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬آﯾﺎ ﺟﺰاﺋﯽ‬

‫ﺟﺰ ﺳﺮای آﻧﭽﻪ ﻣﯽﮐﺮدﯾﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﻤﺎ داده ﻣﯽﺷﻮد؟«‪.‬‬ ‫ﺳﭙﺲ آﺗﺶ دوزخ‪ ،‬ﭼﮫﺮهھﺎیﺷﺎن را ﻓﺮا ﻣﯽﮔﯿﺮد و ﻣﯽﺳﻮزاﻧﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺣﺎﺋﻠﯽ‬ ‫ﻣﯿﺎن آﺗﺶ و ﺧﻮد ﻧﻤﯽﺑﯿﻨﻨﺪ‪:‬‬ ‫َ َ ُ َ‬ ‫َ ۡ َ ُ ُ ُ َ ُ ُ َّ ُ ُ‬ ‫ار َوه ۡم �ِيها �ٰل ِحون‪] ﴾١٠٤‬اﻟﻤﺆﻣﻨﻮن‪.[۱۰۴ :‬‬ ‫﴿تلفح وجوههم ٱ�‬

‫»ﺷﻌﻠﻪھﺎی آﺗﺶ دوزخ ﺻﻮرﺗﮫﺎی اﯾﺸﺎن را ﻓﺮا ﻣﯽﮔﯿﺮد و آﻧﺎن در ﻣﯿﺎن آن ﭼﮫﺮه در ھﻢ‬

‫ﮐﺸﯿﺪه )و ﭘﺮﯾﺸﺎن و ﻧﺎﻻن( ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ«‪.‬‬ ‫ج ‪ -‬ﮐﺸﺎﻧﯿﺪن ﺑﺮ ﭼﮫﺮه‬

‫ﯾﮑﯽ از ﻋﺬاﺑﮫﺎی دردﻧﺎک‪ ،‬ﮐﺸﯿﺪه ﺷﺪن ﮐﺎﻓﺮان ﺑﺮ ﭼﮫﺮهھﺎﯾﺸﺎن در ﺟﮫﻨﻢ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ُ ُ‬ ‫ََۡ ُۡ َ ُ َ‬ ‫﴿إ َّن ٱل ۡ ُم ۡجرم َ‬ ‫ِ� � َض َ�ٰل َو ُس ُ‬ ‫ون ِ� ٱ�َّار َ ٰ‬ ‫� ُو ُجوهِ ِه ۡم ذوقوا َم َّس‬ ‫ب‬ ‫ح‬ ‫س‬ ‫�‬ ‫م‬ ‫و‬ ‫ي‬ ‫‪٤٧‬‬ ‫ر‬ ‫ع‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ٖ‬ ‫ٖ‬ ‫َ َ‬ ‫سق َر‪] ﴾٤٨‬اﻟﻘﻤﺮ‪.[۴۸-۴۷ :‬‬ ‫»ﺑﻪ راﺳﺘﯽ ﮔﻨﺎھﮑﺎران در ﮔﻤﺮاھﯽ و ﻧﺎداﻧﯽاﻧﺪ )ﺑﻪ ﯾﺎد آور( روزی ﮐﻪ ﺑﺮ ﭼﮫﺮهھﺎﯾﺸﺎن‬ ‫در دوزخ ﮐﺸﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪) .‬ﮔﻮﯾﯿﻢ ﻃﻌﻢ( آﺗﺶ دوز را ﺑﭽﺸﯿﺪ‪ .‬اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ‬

‫‪٢٠٨‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫در ﺟﮫﻨﻢ‪ ،‬روی ﭼﮫﺮهھﺎﯾﺸﺎن ﮐﺸﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدن آﻧﮫﺎ ﺑﺎ ﺑﻨﺪھﺎ و زﻧﺠﯿﺮھﺎ ﺑﻪ‬

‫دردھﺎﯾﺸﺎن ﻣﯽاﻓﺰاﯾﺪ«‪.‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫ٓ‬ ‫ُ ُ ََ َ َ َۡ َ ۡ َُ َ‬ ‫َّ َ َ َّ ُ ْ ۡ َ‬ ‫ون‪ ٧٠‬إِذِ ٱ� ۡغ َ� ٰ ُل ِ ٓ‬ ‫ٰ‬ ‫�‬ ‫ب َو� ِ َما أ ۡر َسل َنا بِهِۦ رسلناۖ فسوف �علم‬ ‫ِ�‬ ‫﴿ٱ�ِين كذبوا ب ِٱلك ِ‬ ‫ۡ‬ ‫ُ‬ ‫ُۡ َ َ‬ ‫َ ۡ َ ٰ ۡ َ َّ َ ٰ ُ ُ ۡ َ ُ َ‬ ‫ون‪ �ِ ٧١‬ٱ َ‬ ‫أع�قِ ِهم وٱلس�سِل �سحب‬ ‫� ِمي ِم � َّم ِ� ٱ�َّارِ �سج ُرون‪] ﴾٧٢‬ﻏﺎﻓﺮ‪-۷۰ :‬‬ ‫‪.[۷۲‬‬

‫»ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﮐﺘﺎﺑﮫﺎی آﺳﻤﺎﻧﯽ و ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ را ﮐﻪ ﺑﻪ ھﻤﺮاه ﭘﯿﻐﻤﺒﺮان ﻓﺮو ﻓﺮﺳﺘﺎدهاﯾﻢ‪ ،‬ﺗﮑﺬﯾﺐ‬ ‫ﻣﯽدارﻧﺪ ﺑﻪ زودی ﺧﻮاھﻨﺪ ﻓﮫﻤﯿﺪ‪ .‬آن زﻣﺎن ﮐﻪ ﻏﻠﮫﺎ و زﻧﺠﯿﺮھﺎ در ﮔﺮدن دارﻧﺪ و روی زﻣﯿﻦ‬

‫ﮐﺸﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ وﺑﺎ آب ﺑﺴﯿﺎر داغ ﺑﺮ اﻓﺮوﺧﺘﻪ و ﺳﭙﺲ در آﺗﺶ ﺗﺎﻓﺘﻪ ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ«‪.‬‬ ‫د – ﺳﯿﺎه ﺷﺪن ﭼﮫﺮهھﺎ‬

‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ ﭼﮫﺮهھﺎی اھﻞ ﺟﮫﻨﻢ‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﺳﯿﺎھﯽ را ﻏﺎﻟﺐ و ﭼﯿﺮه ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ ﮐﻪ ﮔﻮﯾﺎ‬ ‫ﺗﺎرﯾﮑﯽ ﺷﺐ ﺑﺮ ﭼﮫﺮهھﺎﯾﺸﺎن اﻓﺘﺎده اﺳﺖ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫ٓ‬ ‫‪ٞ‬‬ ‫ۡ‬ ‫َ َُ‬ ‫َّ‬ ‫لس ّ َ‬ ‫َ َّ َ َ َ ُ ْ َّ‬ ‫ات َج َزا ُء َس ّي ِ َئة ِۢ ب ِ ِمثل َِها َوت ۡرهق ُه ۡم ذِلة ۖ َّما ل ُهم ّم َِن ٱ�ِ م ِۡن‬ ‫�ٔ ِ‬ ‫﴿وٱ�ِين كسبوا ٱ ِ‬ ‫َ َ َّ َ ٓ ُ ۡ َ ۡ ُ ُ ُ ُ ۡ َ ٗ ّ َ َّ ۡ ُ ۡ ً ُ ْ َ ٰٓ َ‬ ‫ُ‬ ‫ك أ َ ۡص َ‬ ‫َ‬ ‫�ٰ ُ‬ ‫ب ٱ�َّارِ� ه ۡم‬ ‫� ِ‬ ‫ص�ٖ� ك��ما أغشِ يت وجوههم ق ِطعا مِن ٱ� ِل مظل ِما ۚ أو�� ِ‬ ‫َ َٰ ُ َ‬ ‫�ِيها � ِ‬ ‫�ون‪] ﴾٢٧‬ﯾﻮﻧﺲ‪.[۲۷ :‬‬ ‫»ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﮐﺎرھﺎی زﺷﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﮐﯿﻔﺮ ھﺮ ﮐﺎر زﺷﺘﯽ ﺑﻪ اﻧﺪازۀ آن ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد‬ ‫وﺧﻮاری و ﺣﻘﺎرت آﻧﺎن را ﻓﺮا ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬ھﯿﭻ ﮐﺲ و ھﯿﭻ ﭼﯿﺰی ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ آﻧﺎن را از ﺧﺪا‬ ‫رھﺎﯾﯽ ﺑﺨﺸﺪ‪ .‬اﻧﮕﺎر ﺑﺎ ﭘﺎرهھﺎی ﺗﺎرﯾﮑﯽ از ﺷﺐ‪ ،‬ﭼﮫﺮهھﺎﯾﺸﺎن ﭘﻮﺷﺎﻧﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ؛ آﻧﺎن‬

‫دوزﺧﯿﺎﻧﻨﺪ و ﺟﺎوداﻧﻪ در آن ﻣﯽﻣﺎﻧﻨﺪ«‪.‬‬ ‫ھ ‪ -‬دوزخ‪ ،‬ﮐﺎﻓﺮان را اﺣﺎﻃﻪ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‬

‫اﮔﺮ ﮔﻨﺎھﺎن و ﺧﻄﺎھﺎ‪ ،‬ﮐﺎﻓﺮان را ﻣﺤﺎﺻﺮه ﮐﺮده اﺳﺖ؛ ﭘﺲ ﭘﺎداش و ﺟﺰای آﻧﺎن ﺑﺮ اﺛﺮ‬ ‫ﻋﻤﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺠﺎم دادهاﻧﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬آﺗﺶ ﺟﮫﻨﻢ از ھﺮ ﺳﻮ ﮐﺎﻓﺮان را در ﺑﺮﻣﯽﮔﯿﺮد؛‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َ ُ ّ َ َ َّ َ ‪ٞ‬‬ ‫َ َ َ َۡ‬ ‫َ‬ ‫ش َو��ٰل ِك � ِزي ٱل�ٰل ِ ِم�‪] ﴾٤١‬اﻷﻋﺮاف‪:‬‬ ‫﴿لهم مِن جهن َم مِهاد َومِن ف ۡوق ِ ِه ۡم غ َوا ٖ �‬ ‫‪.[۴۱‬‬

‫»ﺑﺮای آﻧﺎن )در دوزخ( ﺑﺴﺘﺮی از آﺗﺶ و ﺑﺎﻻ ﭘﻮﺷﮫﺎﯾﯽ از آﺗﺶ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺎ اﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﺟﺰا‬

‫و ﺳﺰای ﺳﺘﻤﮑﺎران )ﮔﻤﺮاه و ﮐﻔﺮ ﭘﯿﺸﻪ( را ﻣﯽدھﯿﻢ«‪.‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫‪٢٠٩‬‬

‫»ﻣﮫﺎد« ﭼﯿﺰی اﺳﺖ ﮐﻪ زﯾﺮ آﻧﮫﺎ ﻗﺮار دارد و »ﻏﻮاش« آﻧﮫﺎ را از ﺑﺎﻻ ﻣﯽﭘﻮﺷﺎﻧﺪ و‬ ‫ﻣﻨﻈﻮر اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ آﺗﺶ دوزخ‪ ،‬از ﺑﺎﻻ و ﭘﺎﯾﯿﻦ آﻧﮫﺎ را اﺣﺎﻃﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ۡ ُ ۡ ََُ ُ‬ ‫َ‬ ‫َۡ‬ ‫ول ُذوقُوا ْ َما ُك ُ‬ ‫﴿يَ ۡو َم َ� ۡغ َشٮ ٰ ُه ُم ٱ ۡل َع َذ ُ‬ ‫نت ۡم‬ ‫ت أرجل ِ ِهم و�ق‬ ‫اب مِن ف ۡوق ِ ِه ۡم َومِن � ِ‬ ‫َۡ ُ َ‬ ‫�ع َملون‪] ﴾٥٥‬اﻟﻌﻨﮑﺒﻮت‪.[۵۵ :‬‬ ‫»روزی ﻋﺬاب دوزخ از ﺑﺎﻻی ﺳﺮﺷﺎن و از زﯾﺮ ﭘﺎھﺎﯾﺸﺎن اﯾﺸﺎن را ﻓﺮاﺧﻮاھﺪ ﮔﺮﻓﺖ و‬

‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺪﯾﺸﺎن ﺧﻮاھﺪ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺑﭽﺸﯿﺪ )ﺟﺰای( ﮐﺎرھﺎﯾﯽ راﮐﻪ )در دﻧﯿﺎ( ﻣﯽﮐﺮدﯾﺪ«‪.‬‬ ‫و در ﺟﺎﯾﯽ دﯾﮕﺮ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪:‬‬

‫َ ۡ ۡ ُ َ ‪َ ُ َ َٰ ٞ‬‬ ‫َ‬ ‫� ّو ُف ٱ َّ ُ‬ ‫﴿ل َ ُهم ّمِن فَ ۡوقِه ۡم ُظلَ ‪ٞ‬ل ّم َِن ٱ�َّار َ‬ ‫� بِهِۦ ع َِبادهُ ۚۥ‬ ‫�‬ ‫ل‬ ‫ل‬ ‫ظ‬ ‫م‬ ‫ه‬ ‫ت‬ ‫�‬ ‫ِن‬ ‫م‬ ‫و‬ ‫ِك‬ ‫ل‬ ‫ِ‬ ‫ۚ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ َ َ َّ ُ‬ ‫ون‪] ﴾١٦‬اﻟﺰﻣﺮ‪.[۱۶ :‬‬ ‫�ٰعِبادِ فٱ�ق ِ‬

‫»ﺑﺎﻻی ﺳﺮﺷﺎن ﺳﺎﯾﺒﺎﻧﮫﺎﯾﯽ و در زﯾﺮ ﭘﺎھﺎﯾﺸﺎن ﺳﺎﯾﺒﺎﻧﮫﺎﯾﯽ از آﺗﺶ دارﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﭼﯿﺰی‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮد را از آن ﻣﯽﺗﺮﺳﺎﻧﺪ؛ ﭘﺲ ای ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﻢ! ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ را از‬

‫)ﻋﺬاب( ﻣﻦ ﻧﺠﺎت دھﯿﺪ«‪.‬‬ ‫و در ﺟﺎﯾﯽ دﯾﮕﺮ ﺗﺼﺮﯾﺢ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ آﺗﺶ ﺟﮫﻨﻢ‪ ،‬ﺣﺼﺎری اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ آن ﮐﺎﻓﺮان‬ ‫اﺣﺎﻃﻪ ﮐﺮده ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ از آن ﺑﯿﺮون ﺑﯿﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫ُ َ‬ ‫َ ٓ َ ۡ ُ َّ ٓ ۡ َ‬ ‫َ ٓ َ ۡ‬ ‫﴿ َوقُل ٱ ۡ َ‬ ‫� ُّق مِن َّر ّ�ِ� ۡمۖ � َمن شا َء فل ُيؤمِن َو َمن شا َء فل َي�ف ۡر ۚ إِ�ا أ� َت ۡدنا‬ ‫ِ‬ ‫َ َ ً َ‬ ‫ۡ ُ َ َُ‬ ‫َۡ َ ُ ْ ُ َ ُ ْ َٓ َ ُۡۡ َۡ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ل ِل�ٰل ِ ِم� نارا أحاط ب ِ ِهم �ادِ�ها ۚ �ن �ست ِغيثوا �غاثوا بِماءٖ كٱلمه ِل �شوِي‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫َّ َ ُ َ ٓ ۡ ُ َ َ ً‬ ‫ٱل ُو ُجوهَۚ بِئ َس ٱ‬ ‫ل�اب َوسا َءت م ۡر�فقا‪] ﴾٢٩‬اﻟﮑﮫﻒ‪.[۲۹ :‬‬ ‫»ﺑﮕﻮ ﺣﻖ از ﺳﻮی ﭘﺮوردﮔﺎرﺗﺎن اﺳﺖ؛ ﭘﺲ ھﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاھﺪ اﯾﻤﺎن ﺑﯿﺎورد و ھﺮ‬ ‫ﮐﺲ ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاھﺪ ﮐﺎﻓﺮ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺎ ﺑﺎری ﺳﺘﻤﮕﺮان آﺗﺸﯽ را آﻣﺎده ﮐﺮدهاﯾﻢ ﮐﻪ ﺳﺮاﭘﺮده‬ ‫آﻧﺎن را در ﺑﺮ ﻣﯽﮔﯿﺮد و اﮔﺮ ﻓﺮﯾﺎد ﺑﺮآورﻧﺪ ﺑﺎ آﺑﯽ ھﻤﭽﻮن ﻓﻠﺰ ﮔﺪاﺧﺘﻪ ﺑﻪ ﻓﺮﯾﺎدﺷﺎن‬

‫رﺳﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﮫﺮهھﺎ را ﺑﺮﯾﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ! ﭼﻪ ﺑﺪ ﻧﻮﺷﺎﺑﻪای! و ﭼﻪ زﺷﺖ ﻣﻨﺰﻟﯽ«!‪.‬‬ ‫»ﺳﺮادق« آﺗﺸﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﮫﻨﻢ و اﻃﺮاف آن را اﺣﺎﻃﻪ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ ‪.١‬‬

‫‪ -١‬اﻟﯿﻮم اﻻﺧﺮ و اﻟﺠﻨﺔ و اﻟﻨﺎر‪ ،‬ص ‪.۱۰۲‬‬

‫‪٢١٠‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫و – ﭼﯿﺮه ﺷﺪن آﺗﺶ ﺑﺮ دلھﺎ‬

‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ َّ‬ ‫َّ‬ ‫َ َ ٓ ۡ َ ٰ َ َ ۡ ُ َ َ ُ َ ُ َّ ۡ َ‬ ‫� َ‬ ‫�ب َذ َّن ِ� ٱ ۡ ُ‬ ‫�ۖ َ ُ‬ ‫ار ٱ�ِ ٱل ُموق َدةُ‪ ٦‬ٱل ِ�‬ ‫� َط َم ِة‪ ٤‬وما أدرٮك ما ٱ�طمة‪ ٥‬ن‬ ‫﴿‬ ‫َ‬ ‫َ َّ ُ َ َ‬ ‫� ٱ ۡ� ۡ ِٔ َ‬ ‫�دة ِ‪] ﴾٧‬اﻟﮫﻤﺰة‪.[۷-۴ :‬‬ ‫�طل ِع‬ ‫»ھﺮﮔﺰ! ھﺮﮔﺰ! )ﭼﻨﯿﻦ ﻧﯿﺴﺖ( او ﺑﺪون ﺷﮏ ﺑﻪ داﺧﻞ ﺧﺮد ﮐﻨﻨﺪه و در ھﻢ ﺷﮑﻨﻨﺪه‬ ‫)اﻋﻀﺎء و اﻧﺪام ﮐﻪ آﺗﺶ دوزخ اﺳﺖ( ﭘﺮت ﻣﯽﮔﺮدد و ﻓﺮو اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻣﯽداﻧﯽ‬ ‫ﺧﺮد ﮐﻨﻨﺪه و در ھﻢ ﺷﮑﻨﻨﺪه ﭼﯿﺴﺖ؟ آﺗﺶ ﺑﺮاﻓﺮوﺧﺘﻪ ﺧﺪاﺳﺖ‪ .‬آﺗﺸﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ دلھﺎ‬

‫ﻣﺴﻠﻂ ﻣﯽﺷﻮد«‪.‬‬ ‫ز – ﺑﻨﺪھﺎ و زﻧﺠﯿﺮھﺎی دوزﺧﯿﺎن‬

‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮای دوزﺧﯿﺎن ﺑﻨﺪھﺎ و زﻧﺠﯿﺮھﺎ و ﭼﮑﺸﮫﺎﯾﯽ آﻣﺎده ﮐﺮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫َّ ٓ َ ۡ َ ۡ َ ۡ َ‬ ‫� ٰ ِفر َ َ َ َ ْ َ ۡ َ ٗ َ ً‬ ‫�ن س�ٰسِ � َوأغ�ٰ� َوس ِع�ا‪] ﴾٤‬اﻹﻧﺴﺎن‪.[۴ :‬‬ ‫﴿إِ�ا أ�تدنا ل ِل‬ ‫ِ‬ ‫»ﻣﺎ ﺑﺮای ﮐﺎﻓﺮان زﻧﺠﯿﺮھﺎ و ﻏﻠﮫﺎ و آﺗﺶ ﻓﺮوزان دوزخ را آﻣﺎده ﮐﺮدهاﯾﻢ«‪.‬‬ ‫َّ َ َ ۡ َ ٓ َ َ‬ ‫َ َ ٗ َ ُ َّ‬ ‫َ َ ً َ ٗ‬ ‫ن� ٗا� َو َج ِ ٗ‬ ‫حيما‪َ ١٢‬وطعاما ذا غصةٖ َوعذابا أ ِ�ما‪] ﴾١٣‬اﻟﻤﺰﻣﻞ‪.[۱۳-۱۲ :‬‬ ‫﴿إِن ��نا أ‬

‫»ﻧﺰد ﻣﺎ ﻏﻞ و زﻧﺠﯿﺮھﺎ و آﺗﺶﺳﻮزان دوزخ اﺳﺖ و ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺧﻮراک ﮔﻠﻮﮔﯿﺮ و ﻋﺬاب‬

‫دردﻧﺎﮐﯽ ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫ۡ َُۡ ََٓ َ‬ ‫َّ‬ ‫ْ‬ ‫َّ‬ ‫ْ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫ِين ٱ ۡس َتك َ ُ‬ ‫ِين ٱ ۡس ُت ۡضعِ ُفوا ل ِ� َ‬ ‫﴿ َوقَ َال ٱ َّ� َ‬ ‫�وا بَل َمك ُر ٱ ۡ� ِل َوٱ�َّ َهارِ إِذ تأم ُرو�نا أن‬ ‫ۡ ََۡۡ َ‬ ‫َّ ۡ ُ‬ ‫َّ َ َ ۡ َ َ َ ُ ٓ َ َ ٗ َ َ َ ُّ ْ َّ َ َ َ َ َّ َ َ ُ ْ ۡ َ َ َ‬ ‫اب َو َج َعل َنا ٱ�غ�ٰل‬ ‫ن�ف َر ب ِٱ�ِ و�عل �ۥ أنداد�ۚ وأ�وا ٱ�دامة لما رأوا ٱلعذ ۚ‬ ‫ٓ َ ۡ َ َّ َ َ َ ْ َ ۡ ُ ۡ ۡ َ َّ َ َ ُ ْ َ ۡ ُ َ‬ ‫اق ٱ�‬ ‫ِين �ف ُر ۖوا هل � َزون إِ� ما �نوا �ع َملون‪] ﴾٣٣‬ﺳﺒﺄ‪.[۳۳ :‬‬ ‫ِ� أ�ن ِ‬ ‫»ﻣﺴﺘﻀﻌﻔﺎن ﺑﻪ ﻣﺴﺘﮑﺒﺮان ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﺑﻠﮑﻪ ﺗﻮﻃﺌﻪھﺎ و ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت ﻣﮑﺎراﻧﻪ ﺷﻤﺎ در ﺷﺐ و‬ ‫روز ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ از ھﺪاﯾﺖ ﺑﺎزﻣﺎﻧﯿﻢ‪ .‬در آن ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺎ دﺳﺘﻮر ﻣﯽدادﯾﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﺧﺪا را ﺑﻪ ﯾﮕﺎﻧﮕﯽ ﻧﺸﻨﺎﺳﯿﻢ و اﻧﺒﺎزھﺎ و ھﻤﺘﺎھﺎﯾﯽ ﺑﺮای او ﻗﺮار دھﯿﻢ و ﭘﺸﯿﻤﺎﻧﯽ ﺧﻮد را‬ ‫ﭘﻨﮫﺎن ﻣﯽدارﻧﺪ ﺑﺪاﻧﮕﺎه ﮐﻪ ﻋﺬاب را ﻣﺸﺎھﺪه ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﻣﺎ ﻏﻞ و زﻧﺠﯿﺮھﺎ را ﺑﻪ ﮔﺮدن‬

‫ﮐﺎﻓﺮان ﻣﯽاﻧﺪازﯾﻢ‪ ،‬آﯾﺎ ﺑﻪ آﻧﺎن ﺟﺰ ﭘﺎداش ﮐﺎرھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬داده ﻣﯽﺷﻮد«‪.‬‬ ‫َّ َ ُ ُ ۡ َ ُ َ‬ ‫﴿إذِ ٱ ۡ�َ ۡغ َ� ٰ ُل ٓ َ ۡ َ‬ ‫� أع�ٰقِ ِه ۡم َوٱلس�ٰسِل �سحبون‪] ﴾٧١‬ﻏﺎﻓﺮ‪.[۷۱ :‬‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫»آن زﻣﺎن ﮐﻪ ﻏﻠﮫﺎ و زﻧﺠﯿﺮھﺎ در ﮔﺮدن دارﻧﺪ و روی زﻣﯿﻦ ﮐﺸﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ«‪.‬‬ ‫َّ َ َ ۡ َ ٓ َ َ‬ ‫ن� ٗا� َو َج ِ ٗ‬ ‫﴿إِن ��نا أ‬ ‫حيما‪] ﴾١٢‬اﻟﻤﺰﻣﻞ‪.[۱۲ :‬‬ ‫»ﻧﺰدﻣﺎ ﻏﻞ و زﻧﺠﯿﺮھﺎ و آﺗﺶ ﺳﻮزان دوزخ اﺳﺖ«‪.‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫‪٢١١‬‬

‫ﺳﻼﺳﻞ )زﻧﺠﯿﺮھﺎ( ﻧﻮﻋﯽ دﯾﮕﺮ از اﻧﻮاع ﻋﺬاب اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻨﺎھﮑﺎران ﺗﻮﺳﻂ آن ﺑﺴﺘﻪ‬ ‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬آن ﻃﻮر ﮐﻪ در دﻧﯿﺎ ﻣﺠﺮﻣﺎن ﺑﻪ زﻧﺠﯿﺮ ﺑﺴﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻗﺮآن ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ُ ُ ُ َ ُ ُّ ُ ُ َّ ۡ َ َ َ ُّ ُ ُ‬ ‫ۡ َ َۡ ُ َ َ ُۡ َ‬ ‫ون ذ َِر ٗ‬ ‫ا�‬ ‫سلةٖ ذر�ها سبع‬ ‫حيم صل‬ ‫وه‪َّ � ٣١‬م ِ� سِل ِ‬ ‫﴿خذوه �غلوه‪� ٣٠‬م ٱ� ِ‬ ‫َ ۡ ُ ُ‬ ‫فٱسلكوهُ‪] ﴾٣٢‬اﻟﺤﺎﻗﺔ‪.[۳۲-۳۰ :‬‬ ‫»اورا ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ و ﺑﻪ ﻏﻞ و ﺑﻨﺪ و زﻧﺠﯿﺮش ﮐﺸﯿﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ او را ﺑﻪ دوزخ ﺑﯿﻨﺪازﯾﺪ؛ ﺳﭙﺲ‬

‫اورا ﺑﺎ زﻧﺠﯿﺮی ﺑﺒﻨﺪﯾﺪ و ﺑﮑﺸﯿﺪ ﮐﻪ ھﻔﺘﺎد زراع درازا دارد«‪.‬‬ ‫ح – ھﻤﺮاه ﺑﻮدن دوزﺧﯿﺎن ﺑﺎ ﻣﻌﺒﻮدان و ﺷﯿﺎﻃﯿﻨﺸﺎن در دوزخ‬

‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫ُ َ‬ ‫َّ ُ ۡ َ َ َ ۡ ُ ُ َ‬ ‫ب َج َه َّن َم أ ُ‬ ‫ون مِن ُدون ٱ َّ�ِ َح َص ُ‬ ‫نت ۡم ل َها َ�ٰرِدون‪ ٩٨‬ل ۡو �ن‬ ‫﴿إِن�م وما �عبد‬ ‫ِ‬ ‫‪ٞ‬‬ ‫َ ٰٓ ُ َ ٓ‬ ‫ّ‬ ‫ُ‬ ‫ٗ‬ ‫َ َٰ ُ َ‬ ‫ُ َ‬ ‫�ون‪] ﴾٩٩‬اﻷﻧﺒﯿﺎء‪.[۹۹-۹۸ :‬‬ ‫�ؤ�ءِ َءال َِهة َّما َو َردوهاۖ َو� �ِيها � ِ‬ ‫»ﺷﻤﺎ و ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺟﺰ ﺧﺪا ﻣﯽﭘﺮﺳﺘﯿﺪ‪ ،‬آﺗﺶﮔﯿﺮه و ھﯿﺰم دوزخ ﺧﻮاھﯿﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺷﻤﺎ‬ ‫ً‬ ‫ﺣﺘﻤﺎ وارد آن ﻣﯽﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬اﮔﺮ اﯾﻨﮫﺎ ﻣﻌﺒﻮدھﺎ و ﺧﺪاﯾﺎﻧﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ھﺮﮔﺰ وارد دوزخ‬

‫ﻧﻤﯽﮔﺸﺘﻨﺪ و ھﻤﻪ در آن ﺟﺎوداﻧﻪ ﻣﯽﻣﺎﻧﻨﺪ«‪.‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َّ‬ ‫﴿ َو َمن َ� ۡع ُش َعن ذ ِۡكر ٱ َّلر� ُ� َق ّي ۡض َ ُ�ۥ َش ۡي َ�ٰ ٗنا َ� ُه َو َ ُ�ۥ قَر ‪ٞ‬‬ ‫�ن‪ُ �� ٣٦‬ه ۡم‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ٓ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ ُ ُّ َ ُ ۡ َ‬ ‫َ َّ‬ ‫ُ ُّ ۡ َ ُ‬ ‫َّ‬ ‫� إذا َجا َءنا قال �ٰل ۡي َ‬ ‫لسب َ َ ۡ َ ُ‬ ‫ت‬ ‫يل و�حسبون ��هم مهتدون‪ ٣٧‬ح ٰٓ ِ‬ ‫�صدو�هم ع ِن ٱ ِ ِ‬ ‫َ ُ ۡ‬ ‫َ‬ ‫َّ َ‬ ‫َۡ َََۡ َ‬ ‫ك ُ� ۡع َد ٱل ۡ َم ۡ� َ� ۡ� فَب ۡئ َس ٱ ۡل َقر ُ‬ ‫بي ِ� و�ين‬ ‫�ن‪َ ٣٨‬ولن يَنف َع� ُم ٱ�َ ۡو َم إِذ ظل ۡم ُت ۡم‬ ‫ِ ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ۡ‬ ‫َ َ‬ ‫ُ ۡ َ ُ َ‬ ‫َ َّ ُ‬ ‫�ۡ‬ ‫��ون‪] ﴾٣٩‬اﻟﺰﺧﺮف‪.[۳۹-۳۶ :‬‬ ‫ش‬ ‫م‬ ‫اب‬ ‫ذ‬ ‫ع‬ ‫ل‬ ‫ٱ‬ ‫�‬ ‫م‬ ‫�ن‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫»ھﺮ ﮐﺲ از ﯾﺎد ﺧﺪا ﻏﺎﻓﻞ و روﮔﺮدان ﺷﻮد‪ ،‬ﺷﯿﺎﻃﯿﻦ اﯾﻦ ﮔﺮوه را از راه )ﺧﺪا( ﺑﺎز ﻣﯽدارﻧﺪ‬ ‫و ﮔﻤﺎن ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ اﯾﺸﺎن ھﺪاﯾﺖ ﯾﺎﻓﺘﮕﺎن ﺣﻘﯿﻘﯽ ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ آن ﮔﺎه ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﯿﺶ‬ ‫ﻣﺎ ﻣﯽآﯾﺪ‪ ،‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﮐﺎش ﮐﻪ ﻣﯿﺎن ﻣﻦ و ﻣﯿﺎن ﺗﻮ ﺑﻪ اﻧﺪازۀ ﻣﺸﺮق و ﻣﻐﺮب ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﻪ‬ ‫ھﻤﺪم و ھﻤﻨﺸﯿﻦ ﺑﺪی اﺳﺖ‪ .‬ھﺮﮔﺰ اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻪھﺎ اﻣﺮوز ﺑﻪ ﺣﺎل ﺷﻤﺎ ﺳﻮدی ﻧﻤﯽﺑﺨﺸﺪ؛‬

‫ﭼﺮاﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﺳﺘﻢ ﮐﺮدهاﯾﺪ و ﺣﻖ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ھﻤﮕﯽ در ﻋﺬاب دوزخ ﻣﺸﺘﺮک ﺑﺎﺷﯿﺪ«‪.‬‬ ‫خ – ﺣﺴﺮت‪ ،‬ﭘﺸﯿﻤﺎﻧﯽ‪ ،‬اﻋﺘﺮاف و ﻓﺮﯾﺎد‬

‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ َ ُّ ْ َّ َ َ َ َ َّ َ ُ ْ‬ ‫َ َ ۡ َ َّ ُ ّ‬ ‫َ ۡ ۡ‬ ‫ِ� َ� ۡفس َظلَ َم ۡ‬ ‫ت َما ِ� ٱ� ِ‬ ‫�ض �� َت َدت بِهِۗۦ وأ�وا ٱ�دامة لما رأوا‬ ‫ٖ‬ ‫﴿ولو أن ل ِ‬ ‫َۡ َ‬ ‫ُ َ ُۡ َ َ‬ ‫اب َوقُ َ َ ۡ َ‬ ‫ۡ ۡ‬ ‫ط َوه ۡم � �ظل ُمون‪] ﴾٥٤‬ﯾﻮﻧﺲ‪.[۵۴ :‬‬ ‫� بين ُهم ب ِٱلقِس ِ‬ ‫ٱلعذ َ ۖ ِ‬

‫‪٢١٢‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫»اﮔﺮ ھﻤﻪ آﻧﭽﻪ در زﻣﯿﻦ اﺳﺖ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﻣﯽﺑﻮد‪ ،‬آن را ﺑﺮای ﺑﺎزﺧﺮﯾﺪ و )ﻧﺠﺎت‬ ‫ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ از ﻋﺬاب دوزخ( ﻣﯽﭘﺮداﺧﺖ و آھﺴﺘﻪ اﻇﮫﺎر ﭘﺸﯿﻤﺎﻧﯽ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬در ﻣﯿﺎﻧﺸﺎن‬

‫دادﮔﺮاﻧﻪ داوری ﻣﯽﮔﺮدد و ﺑﺪﯾﺸﺎن ﺳﺘﻤﯽ ﻧﻤﯽﺷﻮد«‪.‬‬ ‫ﺑﺎ آ ﮔﺎھﯽ اﻧﺴﺎن ﮐﺎﻓﺮ از ﻧﺎﻣﻪ ﻋﻤﻠﺶ و اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﮐﻪ ﮐﻔﺮ و ﺷﺮﮐﺶ او را ﻣﺴﺘﺤﻖ‬ ‫وارد ﺷﺪن ﺑﻪ ﺟﮫﻨﻢ ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮای ھﻼ ﮐﺖ و ﻧﺎﺑﻮد ﺷﺪن ﺧﻮد دﻋﺎ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫� َس ِع ً‬ ‫و� ك َِ�ٰ َب ُهۥ َو َرا ٓ َء َظ ۡهره ِۦ‪ ١٠‬فَ َس ۡو َف يَ ۡد ُعوا ْ ُ� ُب ٗ‬ ‫﴿ َوأ َّما َم ۡن أ َ‬ ‫ور�‪َ ١١‬و َ� ۡص َ ٰ‬ ‫�ا‪﴾١٢‬‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫]اﻻﻧﺸﻘﺎق‪.[۱۲-۱۰ :‬‬

‫»و اﻣﺎ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ از ﭘﺸﺖ ﺳﺮ‪ ،‬ﻧﺎﻣﮥ اﻋﻤﺎﻟﺶ ﺑﺪو داده ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺮگ را ﻓﺮﯾﺎد ﺧﻮاھﺪ داﺷﺖ و‬

‫ھﻼک ﺧﻮد را ﺧﻮاھﺪ ﻃﻠﺒﯿﺪ و ﺑﻪ آﺗﺶ ﺳﻮزان دوزخ در ﺧﻮاھﺪ آﻣﺪ و ﺧﻮاھﺪ ﺳﻮﺧﺖ«‪.‬‬ ‫و وﻗﺘﯽ در ﺟﮫﻨﻢ اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻪ ﮔﺮﻣﺎ وﺳﻮزش آن ﻣﯽرﺳﻨﺪ‪ ،‬دﻋﺎ ﺑﺮای ھﻼک‬ ‫ﺷﺪن و از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻦ را ﺗﮑﺮار ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ور�‪ �َّ ١٣‬تَ ۡد ُعوا ْ ٱ ۡ�َ ۡومَ‬ ‫�ذا ٓ ُ� ۡل ُقوا ْ م ِۡن َها َم َ� ٗ�ا َض ّي ٗقا ُّم َق َّر� َ‬ ‫ِ� َد َع ۡوا ْ ُه َنال َِك ُ� ُب ٗ‬ ‫﴿‬ ‫ِ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ٗ‬ ‫ور� َ�ٰح ِٗدا َوٱ ۡد ُعوا ُ� ُب ٗ‬ ‫ُ� ُب ٗ‬ ‫ور� كثِ��‪] ﴾١٤‬اﻟﻔﺮﻗﺎن‪.[۱۴-۱۳ :‬‬ ‫»ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﺎ ﻏﻞ و زﻧﺠﯿﺮ ﺑﻪ ﻣﮑﺎن ﺗﻨﮕﯽ از آﺗﺶ دوزخ اﻓﮑﻨﺪه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و در‬ ‫آنﺟﺎ )واوﯾﻼ ﺳﺮ ﻣﯽدھﻨﺪ و( ﻣﺮگ را ﺑﻪ ﻓﺮﯾﺎد ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺮوز ﯾﮏ ﺑﺎر ﻧﻪ‪ ،‬ﺑﺎرھﺎ و ﺑﺎرھﺎ‬

‫ﻣﺮگ را ﺑﻪ آرزو ﺑﺨﻮاھﯿﺪ و ﻓﺮﯾﺎدش دارﯾﺪ«‪.‬‬ ‫و در آنﺟﺎ ﻓﺮﯾﺎد و ﺷﯿﻮن آﻧﮫﺎ ﺷﺪﯾﺪ ﻣﯽﺷﻮد و ﭘﺮوردﮔﺎرﺷﺎن را ﺑﻪ اﻣﯿﺪ اﯾﻨﮑﻪ آﻧﺎن را‬ ‫از ﻋﺬاب ﺟﮫﻨﻢ ﺑﯿﺮون ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﺻﺪا ﻣﯽزﻧﻨﺪ‪:‬‬ ‫َ ُ ۡ َ ۡ َ ُ َ َ َ َّ َ ٓ َ ۡ ۡ َ َ ۡ َ ۡ َ ٰ ً َ ۡ َ َّ‬ ‫ُ َّ َ ۡ َ ُ َ َ َۡ‬ ‫﴿وهم يصط ِرخون �ِيها ر�نا أخ ِرجنا �عمل �ل ِحا �� ٱ�ِي كنا �عمل ۚ أو لم‬ ‫َ َّ‬ ‫َ َ َ َّ َ َ َ ٓ َ ُ ُ َّ ُ َ ُ ُ ْ َ َ َّ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ِل�ٰلِم َ‬ ‫� َع ّ ِم ۡر�م َّما َ� َتذك ُر �ِيهِ من تذكر وجاء�م ٱ�ذِير ۖ فذوقوا �ما ل‬ ‫� مِن‬ ‫ِ‬ ‫َّ‬ ‫�‪] ﴾٣٧‬ﻓﺎﻃﺮ‪.[۳۷ :‬‬ ‫ن ِص ٍ‬ ‫»آﻧﺎن در دوزخ ﻓﺮﯾﺎد ﺑﺮ ﻣﯽآورﻧﺪ‪ :‬ﭘﺮوردﮔﺎرا! ﺑﯿﺮون ﺑﯿﺎور ﺗﺎ ﮐﺎرھﺎی ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﻧﺠﺎم‬ ‫ً‬ ‫دھﯿﻢ ﮐﻪ ﺟﺪای از ﮐﺎرھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ‪ ،‬ﮐﺎﻓﯽ و ﺑﺴﻨﺪه ﺑﺎﺷﺪ؟ و آﯾﺎ ﺑﯿﻢ دھﻨﺪه‬ ‫ً‬ ‫ﺑﻪ ﭘﯿﺶ ﺷﻤﺎ ﻧﯿﺎﻣﺪ؟ ﭘﺲ ﺑﭽﺸﯿﺪ اﺻﻼ ﺑﺮای ﺳﺘﻤﮕﺮان ﯾﺎر و ﯾﺎوری ﻧﯿﺴﺖ«‪.‬‬

‫آﻧﮫﺎ ﺑﻪ ﮔﻤﺮاھﯽ و ﮐﻔﺮ و ﮐﻢ ﺧﺮدی ﺧﻮد اﻋﺘﺮاف ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫َ‬ ‫� أَ ۡص َ‬ ‫�ٰب ٱ َّ‬ ‫﴿ َوقَالُوا ْ ل َ ۡو ُك َّنا � َ ۡس َم ُع أ ۡو َ� ۡعقِ ُل َما ُك َّنا ِ ٓ‬ ‫ع‬ ‫لس‬ ‫�‪] ﴾١٠‬اﻟﻤﻠﮏ‪.[۱۰ :‬‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫‪٢١٣‬‬

‫»و ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬اﮔﺮ ﻣﺎ ﮔﻮش ﺷﻨﻮا ﻣﯽداﺷﺘﯿﻢ و ﯾﺎ ﻋﻘﻞ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﯿﻢ‪ ،‬ھﺮﮔﺰ از‬

‫زﻣﺮۀ دوزﺧﯿﺎن ﻧﻤﯽﮔﺸﺘﯿﻢ«‪.‬‬ ‫اﻣﺎ ﺧﻮاﺳﺘﮥ آﻧﮫﺎ ﺑﻪ ﺷﺪت رد ﮐﺮده ﻣﯽﺷﻮد و ﺧﻮاﺳﺘﮥ آﻧﺎن ھﻤﺎﻧﻨﺪ آﻧﭽﻪ ﺣﯿﻮاﻧﺎت‬ ‫ﻣﺴﺘﺤﻖ درﯾﺎﻓﺖ ﺟﻮاب ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺎﺳﺦ داده ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ ُ ْ َ َّ َ َ َ َ ۡ َ َ ۡ َ ۡ َ ُ َ َ ُ َّ َ ۡ ٗ َ ّ‬ ‫ۡ َ ۡ‬ ‫ٓ ۡ‬ ‫آل َ‬ ‫ِ�‪َ ١٠٦‬ر َّ� َنا أخ ِر ۡج َنا مِن َها فإِن‬ ‫﴿قالوا ر�نا غلبت علينا شِقو�نا و�نا قوما ض‬ ‫ُ ۡ َ َ َّ َ ٰ ُ َ‬ ‫ون‪ ١٠٧‬قَ َال ٱ ۡخ َ ُ ٔ ْ َ َ َ ُ َ ّ ُ‬ ‫ون‪] ﴾١٠٨‬اﻟﻤﺆﻣﻨﻮن‪.[۱۰۸-۱۰۶ :‬‬ ‫عدنا فإِنا �ل ِم‬ ‫�وا �ِيها و� ت�ل ِم ِ‬ ‫»در ﭘﺎﺳﺦ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﭘﺮوردﮔﺎرا‪ ،‬ﺑﺪﺑﺨﺘﯽ ﻣﺎ ﺑﺮ ﻣﺎ ﭼﯿﺮه ﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮد و ﻣﺎ ﻣﺮدﻣﺎن ﮔﻤﺮاھﯽ‬ ‫ﺑﻮدﯾﻢ‪ .‬ﭘﺮوردﮔﺎرا‪ ،‬ﻣﺎ را از آﺗﺶ دوزخ ﺑﯿﺮون ﺑﯿﺎور و اﮔﺮ ﺑﺮﮔﺸﺘﯿﻢ ﻣﺎ ﺳﺘﻤﮕﺮ ﺧﻮاھﯿﻢ ﺑﻮد‬

‫)ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺪﯾﺸﺎن( ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﺘﻤﺮﮔﯿﺪ در آن! و ﺑﺎ ﻣﻦ ﺳﺨﻦ ﻣﮕﻮﺋﯿﺪ«‪.‬‬ ‫ﻓﺮﻣﺎن اﻟﮫﯽ ﺑﻪ اﺟﺮا در ﻣﯽآﯾﺪ و آﻧﺎن ﺑﻪ ﺳﺮﻧﻮﺷﺘﯽ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ از آﻧﺎن دﻋﺎﯾﯽ‬ ‫ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﻧﻤﯽﺷﻮد و اﻣﯿﺪی ﺑﺮای ﻗﺒﻮﻟﯽ و ﻣﺴﺘﺠﺎب ﺷﺪن دﻋﺎھﺎﯾﺸﺎن ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬ ‫ۡ‬ ‫ْ‬ ‫َ َ ّ ۡ َ َّ َ ٓ َ ۡ َ ۡ َ‬ ‫َ َ‬ ‫﴿ َول َ ۡو تَ َر ٰٓ‬ ‫�نا َو َس ِم ۡع َنا‬ ‫ى إِذِ ٱل ُم ۡج ِر ُمون ناك ُِسوا ُر ُءو ِس ِه ۡم عِند ر� ِ ِهم ر�نا �ب‬ ‫َ‬ ‫َ ۡ َ َ ۡ َ ُ َّ َ ۡ‬ ‫َ ۡ ۡ َ َ ۡ ۡ َ ً َّ ُ ُ َ‬ ‫ُ َ‬ ‫� ۡن‬ ‫جعنا �ع َمل �ٰل ِحا إِنا موق ِنون‪َ ١٢‬ول ۡو شِئنا �تينا � �ف ٍس هدٮ ٰ َها َو� ٰ ِ‬ ‫فٱر ِ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َّ ۡ َ ۡ ُ ّ َ ۡ َ َ َّ َ َ َّ َ َ ۡ‬ ‫� َّن ِة َوٱ�َّ ِ ۡ َ‬ ‫�‪ ١٣‬فَ ُذوقُوا ْ ب َما �َس ُ‬ ‫�ع َ‬ ‫ِيت ۡم‬ ‫اس أ ِ‬ ‫حق ٱلقول م ِِ� �م�ن جهنم مِن ٱ ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ ٓ َ َ ۡ ُ ۡ َ ٰ َ ٓ َّ َ َ ٰ ُ ۡ َ ُ ُ ْ َ َ َ ۡ ُ ۡ َ ُ ُ َ ُ َ‬ ‫نت ۡم � ۡع َملون‪﴾١٤‬‬ ‫� بِما ك‬ ‫سي��مۖ وذوقوا عذاب ٱ� ِ‬ ‫ل ِقاء يومِ�م �ذا إِنا � ِ‬ ‫]اﻟﺴﺠﺪة‪.[۱۴-۱۲ :‬‬

‫»اﮔﺮ ﺑﺒﯿﻨﯽ ﮔﻨﺎھﮑﺎران را در آن ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ در ﭘﯿﺸﮕﺎه ﭘﺮوردﮔﺎرﺷﺎن ﺳﺮ ﺑﻪ زﯾﺮ‬ ‫اﻓﮑﻨﺪهاﻧﺪ و ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﭘﺮوردﮔﺎرا‪ ،‬دﯾﺪﯾﻢ و ﺷﻨﯿﺪﯾﻢ؛ ﭘﺲ ﻣﺎ را ﺑﺎز ﮔﺮدان ﺗﺎ ﻋﻤﻞ ﺻﺎﻟﺢ‬ ‫اﻧﺠﺎم دھﯿﻢ‪ ،‬ﻣﺎ ﯾﻘﯿﻦ ﮐﺎﻣﻞ دارﯾﻢ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﺎ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﯿﻢ ﺑﻪ ھﺮ اﻧﺴﺎﻧﯽ ھﺪاﯾﺖ ﻻزﻣﻪاش را‬ ‫ﻣﯽدادﯾﻢ وﻟﯿﮑﻦ ﻣﻦ ﻣﻘﺮر ﮐﺮدم ﮐﻪ دوزخ را از ﺟﻤﻠﮕﯽ اﻓﺮاد ﺟﻦ و اﻧﺲ ﭘﺮ ﮐﻨﻢ‪.‬‬ ‫ﺑﭽﺸﯿﺪ )ﻋﺬاب ﺟﮫﻨﻢ را( ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﻼﻗﺎت اﻣﺮوز ﺧﻮد را ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮدهاﯾﺪ و ﻣﺎ‬ ‫ﻧﯿﺰ ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ دﺳﺖ ﻓﺮاﻣﻮﺷﯽ ﻣﯽﺳﭙﺎرﯾﻢ و ﺑﭽﺸﯿﺪ ﻋﺬاب ھﻤﯿﺸﮕﯽ را ﺑﻪ ﺳﺒﺐ اﻋﻤﺎﻟﯽ‬

‫ﮐﻪ )در دﻧﯿﺎ( اﻧﺠﺎم ﻣﯽدادﯾﺪ«‪.‬‬ ‫ﺑﻌﺪ از اﯾﻦ ﻧﺪا‪ ،‬اھﻞ ﺟﮫﻨﻢ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻧﮕﮫﺒﺎﻧﺎن ﺟﮫﻨﻢ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و از آﻧﮫﺎ ﻣﯽﺧﻮاھﻨﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﺷﻔﺎﻋﺖ ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ از ﻋﺬاﺑﺸﺎن ﺑﮑﺎھﺪ‪:‬‬ ‫ۡ ْ‬ ‫ُ َُّ ۡ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫﴿ َوقَ َال ٱ َّ� َ‬ ‫ِين ِ� ٱ�َّارِ ِ‬ ‫� َزنةِ َج َه َّن َم ٱد ُعوا َر َّ�� ۡم � ِفف � َّنا يَ ۡو ٗما ّم َِن‬ ‫َ ُ ْ ََ َ ُ ْ َ ۡ ْ‬ ‫َۡ َ‬ ‫ُ ُ‬ ‫َ ُ ْ َ َ َ ُ َۡ ُ‬ ‫ۡ َ‬ ‫ت قالوا ب ٰ‬ ‫� � قالوا فٱد ُع ۗوا َو َما‬ ‫اب‪ ٤٩‬قال ٓوا أ َو ل ۡم تك تأ�ِي� ۡم ُر ُسل�م ب ِٱ�َ ّيِ�ٰ �ِ‬ ‫ٱلعذ ِ‬

‫‪٢١٤‬‬

‫ُ َ ُْ ۡ َ‬

‫َّ‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫َ َ‬

‫�ؤا ٱل�ٰفِر َ‬ ‫د ٰٓ‬ ‫�ن إِ� ِ� ض� ٰ ٍل‪] ﴾٥٠‬ﻏﺎﻓﺮ‪.[۵۰-۴۹ :‬‬ ‫ِ‬

‫»دوزﺧﯿﺎن ﺑﻪ ﻧﮕﮫﺒﺎﻧﺎن دوزخ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﺷﻤﺎ از ﭘﺮوردﮔﺎرﺗﺎن درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﯾﮏ‬ ‫روز ﻋﺬاب را از ﻣﺎ ﺑﺮدارد‪ .‬ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬آﯾﺎ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮان ﺷﻤﺎ آﯾﻪھﺎی روﺷﻦ و دﻻﺋﻞ آﺷﮑﺎری‬ ‫را ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ﻧﻤﯽآوردﻧﺪ؟ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬آری‪ .‬ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﭘﺲ ﺧﻮدﺗﺎن درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻨﯿﺪ‪،‬‬

‫وﻟﯽ درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﺎﻓﺮان‪ ،‬ﺟﺰ ﺳﺮدرﮔﻤﯽ ﻧﺘﯿﺠﻪای ﻧﺪارد«‪.‬‬ ‫آن ﮔﺎه ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﺳﻔﺎرش ﮐﻨﯿﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺎ را ﻧﺎﺑﻮد ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻀﺎﻣﯿﻦ آﯾﻪھﺎی ﻣﮑﯽ‪ ،‬ﺗﺮس از ﻋﺬاب ﺧﺪا را در ﻗﻠﺒﮫﺎی ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﮫﺎدﯾﻨﻪ ﻣﯽﻧﻤﻮد‬ ‫و ﺑﺮای آﻧﮫﺎ ﺑﯿﺎن ﻣﯽﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﻋﺬاب ﻗﯿﺎﻣﺖ ھﻢ ﺣﺴﯽ و ھﻢ ﻣﻌﻨﻮی ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد و ﺑﺪﯾﻦ‬ ‫وﺳﯿﻠﻪ ﺗﺼﻮﯾﺮی ﺣﻘﯿﻘﯽ از دوزخ اراﺋﻪ ﻣﯽداد ﮐﻪ در ﻧﺘﯿﺠﮥ آن‪ ،‬ﺻﺤﺎﺑﻪ آﻣﺎدﮔﯽ ﮐﺎﻣﻞ‬ ‫ﭘﯿﺮوی از اﻣﺮ و ﻧﮫﯽ ﺧﺪا را ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ؛ ﭘﺲ اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ذھﻦ‬ ‫ﺧﻮد ﺗﺼﻮﯾﺮی از ﺑﮫﺸﺖ و ﺟﮫﻨﻢ را ﻣﺠﺴﻢ ﻣﯽﻧﻤﻮدﻧﺪ و ﺑﺮای ﻣﺮگ آﻣﺎدﮔﯽ ﭘﯿﺪا‬ ‫ً‬ ‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و اﻋﺘﻘﺎد آﻧﺎن ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ روزی ﺣﺘﻤﺎ ﻣﻮرد ﺑﺎزﺧﻮاﺳﺖ ﻗﺮار ﺧﻮاھﻨﺪ ﮔﺮﻓﺖ‬ ‫و ﻗﺒﺮ ﯾﺎ ﺑﺎﻏﯽ از ﺑﺎﻏﮫﺎی ﺑﮫﺸﺖ و ﯾﺎ ﭼﺎﻟﻪای از ﭼﺎﻟﻪھﺎی ﺟﮫﻨﻢ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد و ﺑﺎ ﯾﺎدآوری‬ ‫ﻣﺴﺎﺋﻞ ذﮐﺮ ﺷﺪه ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺗﺮس ﺧﺪا وﺟﻮدﺷﺎن را ﻓﺮا ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ در ﺗﻤﺎﻣﯽ اﺣﻮال‬ ‫ﭼﻪ آﺷﮑﺎرا و ﭼﻪ ﭘﻨﮫﺎن ﺧﺪا را ﻣﺪﻧﻈﺮ ﻗﺮار ﻣﯽدادﻧﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ ﺗﻤﺎم وﺟﻮد ﺑﻪ ﺳﻮی ﻋﻤﻞ‬ ‫ﺻﺎﻟﺢ از ﻗﺒﯿﻞ دﻋﻮت و ﺟﮫﺎد و ﮐﻮﺷﯿﺪن ﺑﺮای اﻗﺎﻣﺖ دوﻟﺘﯽ ﮐﻪ ﺷﺮﯾﻌﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ را ﺣﺎﮐﻢ‬ ‫ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺗﻤﺪﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺸﺮ را از ﻧﺎﺑﻮدی وﮔﻤﺮاھﯽ ﻧﺠﺎت ﻣﯽدھﺪ‪ ،‬ﭘﯿﺶ ﻣﯽرﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﺗﺼﻮر و ﻓﮫﻢ ﻋﻤﯿﻖ از ﺣﻘﯿﻘﺖ آﺧﺮت و ﺑﮫﺸﺖ و ﺟﮫﻨﻢ‪ ،‬ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺑﻪ ﺳﺰاﯾﯽ ﺑﺮ داﻋﯿﺎن‬ ‫اﻣﺖ و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﻓﮑﺮ ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪن ﻣﺠﺪ و ﻋﺰت و ﮐﺮاﻣﺖ ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬دارد و اﯾﻦ ﺗﺼﻮر و‬ ‫درک‪ ،‬اﺻﻞ و ﭘﺎﯾﮥ ﺑﺰرﮔﯽ در ﺳﺎﺧﺘﺎر اﻧﺪﯾﺸﻪ و ﻋﻘﯿﺪۀ اﻓﺮاد اﻣﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫آن را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان روش و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪای ﺟﺪی در ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺖ و ﻣﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﺎﯾﺪ در راﺳﺘﺎی دﻋﻮت‬ ‫اﺳﻼﻣﯽ ﭼﻨﯿﻦ ﺷﯿﻮهای را اﻟﮕﻮ ﻗﺮار دھﯿﻢ‪.‬‬ ‫ﻣﻔﻬﻮم ﻗﻀﺎ و ﻗﺪر و اﺛﺮ آن در ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺻﺤﺎﺑﻪ‬

‫در دوران ﻣﮑﯽ‪ ،‬ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻠﮥ ﺗﻘﺪﯾﺮ و ﻗﻀﺎ اھﺘﻤﺎم ورزﯾﺪه اﺳﺖ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ‬ ‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َّ ُ َّ‬ ‫� َ ۡ َ َۡ َ ُ َ َ‬ ‫� ٍء خلق�ٰه بِقدرٖ‪] ﴾٤٩‬اﻟﻘﻤﺮ‪.[۴۹ :‬‬ ‫﴿إِنا‬ ‫»ﻣﺎ ھﺮ ﭼﯿﺰی را ﺑﻪ اﻧﺪازۀ ﻣﻘﺮر آﻓﺮﯾﺪهاﯾﻢ«‪.‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫‪٢١٥‬‬

‫و ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َّ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ ۡ َ َّ ۡ َ ٗ َ ۡ َ ُ ُ َ ‪ٞ‬‬ ‫ُ ُ ُ‬ ‫لس َ� ٰ َ‬ ‫ك ٱ َّ‬ ‫ت َ‬ ‫ٰ‬ ‫ِ‬ ‫��ك ِ�‬ ‫ۥ‬ ‫�‬ ‫ن‬ ‫�‬ ‫ي‬ ‫م‬ ‫ل‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫�‬ ‫و‬ ‫ذ‬ ‫خ‬ ‫ت‬ ‫�‬ ‫م‬ ‫ل‬ ‫و‬ ‫�ض‬ ‫�‬ ‫ٱ‬ ‫و‬ ‫�‬ ‫ل‬ ‫م‬ ‫ۥ‬ ‫�‬ ‫�‬ ‫ِي‬ ‫﴿ٱ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫ٱل ۡ ُملك َو َخل َق ُ� ۡ َ َ َّ‬ ‫َۡ ٗ‬ ‫�ءٖ �قد َرهُۥ �قدِير�‪] ﴾٢‬اﻟﻔﺮﻗﺎن‪.[۲ :‬‬ ‫ِ‬ ‫»آن ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ و ﻣﺎﻟﮑﯿﺖ آﺳﻤﺎنھﺎ و زﻣﯿﻦ از آن اوﺳﺖ و ﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪی ﺑﺮای‬ ‫ﺧﻮد ﺑﺮﮔﺰﯾﺪه و ﻧﻪ در ﺣﮑﻮﻣﺖ و ﻣﺎﻟﮑﯿﺖ اﻧﺒﺎزی داﺷﺘﻪ اﺳﺖ و ھﻤﻪ ﭼﯿﺰ را آﻓﺮﯾﺪه و آن‬ ‫ً‬ ‫را دﻗﯿﻘﺎ اﻧﺪازهﮔﯿﺮی و ﺑﺮآورد ﮐﺮده اﺳﺖ«‪.‬‬

‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻧﯿﺰ در وﺟﻮد ﯾﺎراﻧﺶ‪ ،‬ﻣﻔﮫﻮم ﻗﻀﺎ و ﻗﺪر را ﻏﺮس ﻣﯽﻧﻤﻮد و ﻣﺮاﺗﺐ آن‬ ‫را در ﺧﻼل ﻧﺰول ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﺮد ﮐﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬ ‫ﻣﺮﺣﻠﻪ اول‪ :‬ﻋﻠﻢ اﻟﮫﯽ ھﻤﮥ اﻣﻮر را اﺣﺎﻃﻪ ﮐﺮده اﺳﺖ‪:‬‬

‫ُۡ َ ََ َۡ َ ُ َ‬ ‫ََ َ ُ ُ‬ ‫َ ۡ ََ َُۡ ْ ۡ‬ ‫ون م ِۡن َ� َمل إ َّ� ُكناَّ‬ ‫ُ‬ ‫ان و� �عمل‬ ‫ٍ ِ‬ ‫﴿وما ت�ون ِ� شأ ٖن وما �تلوا مِنه مِن قرء ٖ‬ ‫َۡ‬ ‫َ‬ ‫َۡ َ‬ ‫َ َۡ ُ ۡ ُ ُ ً ۡ ُ ُ َ‬ ‫َ‬ ‫يضون �ِي �هِ َو َما َ� ۡع ُز ُب َعن َّر ّ�ِك مِن ّمِثقا ِل ذ َّر� ٖ ِ� ٱ� ِ‬ ‫�ض َو�‬ ‫علي�م شهودا إِذ تفِ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫ٓ‬ ‫ۡ‬ ‫� إ� � ك َِ�ٰب ُّ‬ ‫� ٱ َّ‬ ‫�ََ‬ ‫لس َمآءِ َو َ�ٓ أ َ ۡص َغ َر مِن َ�ٰل َِك َ‬ ‫�‪] ﴾٦١‬ﯾﻮﻧﺲ‪.[۶۱ :‬‬ ‫ب‬ ‫م‬ ‫أ‬ ‫�‬ ‫و‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ٍ‬ ‫ٖ‬ ‫»)ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ( ﺗﻮ ﺑﻪ ھﯿﭻ ﮐﺎری ﻧﻤﯽﭘﺮدازی و ﭼﯿﺰی از ﻗﺮآن ﻧﻤﯽﺧﻮاﻧﯽ و )ﺷﻤﺎ ای‬ ‫ﻣﺆﻣﻨﺎن( ھﯿﭻ ﮐﺎری ﻧﻤﯽﮐﻨﯿﺪ ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺎ ﻧﺎﻇﺮ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ھﺴﺘﯿﻢ‪ ،‬در ھﻤﺎن ﺣﺎل ﮐﻪ‬ ‫ﺷﻤﺎ ﺑﺪان دﺳﺖ ﻣﯽﯾﺎزﯾﺪ و ﺳﺮﮔﺮم اﻧﺠﺎم آن ﻣﯽﺑﺎﺷﯿﺪ و ھﯿﭻ ﭼﯿﺰ در آﺳﻤﺎن و زﻣﯿﻦ از‬ ‫ﭘﺮوردﮔﺎر ﺗﻮ ﭘﻨﮫﺎن ﻧﻤﯽﻣﺎﻧﺪ؛ ﭼﻪ ذرهای ﺑﺎﺷﺪ و ﭼﻪ ﮐﻮﭼﮏﺗﺮ و ﭼﻪ ﺑﺰرگﺗﺮ از آن )ھﻤﻪ‬

‫اﯾﻨﮫﺎ( در ﮐﺘﺎب واﺿﺢ و روﺷﻨﯽ ﺛﺒﺖ و ﺿﺒﻂ ﻣﯽﮔﺮدد«‪.‬‬ ‫ﻣﺮﺣﻠﻪ دوم‪ :‬ھﺮ آﻧﭽﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻧﺰد ﺧﺪاوﻧﺪ ﺛﺒﺖ ﻣﯽﮔﺮدد‪:‬‬

‫َ‬ ‫َّ َ ۡ ُ ُ ۡ ۡ َ ۡ َ ٰ َ َ ۡ‬ ‫� ُت ُ‬ ‫ب َما قَ َّد ُموا ْ َو َء َا� ٰ َر ُه ۡ ۚم َو ُ َّ� َ ۡ‬ ‫� ٍء أ ۡح َص ۡي َ�ٰ ُه ِ ٓ‬ ‫� ٱلمو� ون‬ ‫� إ ِ َما ٖ�‬ ‫﴿إِنا �ن ن ِ‬ ‫ُّ‬ ‫�‪] ﴾١٢‬ﯾﺲ‪.[۱۲ :‬‬ ‫مب ِ ٖ‬ ‫»ﻣﺎ ﺧﻮدﻣﺎن ﻣﺮدﮔﺎن را زﻧﺪه ﻣﯽﮔﺮداﻧﯿﻢ و ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ را ﮐﻪ )در دﻧﯿﺎ( ﭘﯿﺸﺎﭘﯿﺶ‬

‫ﻓﺮﺳﺘﺎدهاﻧﺪ و ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ را ﮐﻪ )در آن( ﺑﺮﺟﺎی ﻧﮫﺎدهاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﯿﻢ و ﻣﺎ ھﻤﻪ ﭼﯿﺰ را در‬

‫ﮐﺘﺎب آﺷﮑﺎری ﺳﺮﺷﻤﺎری ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﯿﻢ و ﻣﯽﻧﮕﺎرﯾﻢ«‪.‬‬ ‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺳﻮم‪ :‬ﻣﺸﯿﺖ و ﺧﻮاﺳﺖ ﻧﺎﻓﺬ اﻟﮫﯽ و ﻗﺪرت ﮐﺎﻣﻞ اﯾﺸﺎن‪:‬‬

‫ََ َۡ َ ُ ْ ۡ َ‬ ‫َ‬ ‫َ ُ ْ ََ‬ ‫ََ ُ‬ ‫نظ ُروا ْ َك ۡي َف َ� َن َ�ٰقِ َب ُة ٱ َّ� َ‬ ‫�وا ِ� ٱ� ِ‬ ‫ِين مِن � ۡبل ِ ِه ۡم َو�ن ٓوا أش َّد‬ ‫�ض �ي‬ ‫﴿أو لم �سِ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ َ َ‬ ‫�ء � ٱ َّ َ َ‬ ‫ۡ ُ ۡ ُ َّ ٗ َ َ َ َ َّ ُ‬ ‫� ۡع َ ُ‬ ‫�ض إِن ُهۥ �ن‬ ‫لس�ٰ� ٰ ِ‬ ‫ت َو� ِ� ٱ� ِ �‬ ‫جزهۥ مِن ۡ ٖ ِ‬ ‫مِنهم قوة ۚ وما �ن ٱ� ِ ُ ِ‬ ‫َ ٗ َ ٗ‬ ‫عل ِيما قدِير�‪] ﴾٤٤‬ﻓﺎﻃﺮ‪.[۴۴ :‬‬

‫‪٢١٦‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫»آﯾﺎ در زﻣﯿﻦ ﺑﻪ ﮔﺸﺖ و ﮔﺬار ﻧﭙﺮداﺧﺘﻪاﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺒﯿﻨﻨﺪ ﻓﺮﺟﺎم ﮐﺎر ﭘﯿﺸﯿﻨﯿﺎن ﺑﻪ ﮐﺠﺎ‬ ‫ﮐﺸﯿﺪه اﺳﺖ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ آﻧﮫﺎ از اﯾﻨﺎن ﻗﺪرت و ﻗﻮت ﺑﯿﺸﺘﺮی داﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ھﯿﭻ ﭼﯿﺰی ﭼﻪ‬ ‫در آﺳﻤﺎﻧﮫﺎ و ﭼﻪ در زﻣﯿﻦ‪ ،‬ﺧﺪا را درﻣﺎﻧﺪه و ﻧﺎﺗﻮان ﻧﺨﻮاھﺪ ﮐﺮد؛ ﭼﺮاﮐﻪ او ﺑﺴﯿﺎر‬

‫ﻓﺮزاﻧﻪ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﭼﮫﺎرم‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ھﻤﻪ ﭼﯿﺰ را آﻓﺮﯾﺪه اﺳﺖ‪:‬‬

‫َ ٰ ُ ُ َّ ُ َ ُّ ُ ۡ َ ٓ َ ٰ َ َّ ُ َ َ ٰ ُ ُ ّ َ ۡ َ ۡ ُ ُ ُ َ ُ َ َ َ ٰ ُ ّ‬ ‫� َ ۡ‬ ‫� �ءٖ فٱ�بدوهۚ وهو‬ ‫�ءٖ‬ ‫� ِ‬ ‫﴿�ل ِ�م ٱ� ر��مۖ � إِ�ه إِ� هو ۖ �ل ِق ِ‬ ‫‪ٞ‬‬ ‫َو� ِيل‪] ﴾١٠٢‬اﻷﻧﻌﺎم‪.[۱۰۲ :‬‬

‫»آن ﺧﺪا‪ ،‬ﭘﺮوردﮔﺎر ﺷﻤﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﺟﺰ او ﺧﺪاﯾﯽ ﻧﯿﺴﺖ و او آﻓﺮﯾﻨﻨﺪۀ ھﻤﻪ ﭼﯿﺰ اﺳﺖ؛ ﭘﺲ‬

‫وی را ﺑﺎﯾﺪ ﺑﭙﺮﺳﺘﯿﺪ و او ﺣﺎﻓﻆ و ﻣﺪﺑﺮ ھﻤﻪ ﭼﯿﺰ اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫ﻓﮫﻢ درﺳﺖ و ﺑﺎور ﻗﻄﻌﯽ و راﺳﺦ آﻧﮫﺎ ﺑﻪ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻗﻀﺎ و ﻗﺪر‪ ،‬ﺑﺮای آﻧﺎن ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻣﻔﯿﺪ و‬ ‫ﺳﻮدﻣﻨﺪی در ﺑﺮداﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ اﺛﺮ آن ﺧﻮﺑﯽھﺎی دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت را ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﺑﻪ ارﻣﻐﺎن آورد‬ ‫ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ اﻣﻮر ذﯾﻞ اﺷﺎره ﮐﺮد‪:‬‬ ‫‪ -۱‬ادای ﻋﺒﺎدات‪ :‬اﯾﻤﺎن داﺷﺘﻦ ﺑﻪ ﺗﻘﺪﯾﺮ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ اﻧﺴﺎنھﺎ ﺑﻪ ﻋﺒﺎدت ﺧﺪا‬ ‫روی ﺑﯿﺎورﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ -۲‬اﯾﻤﺎن داﺷﺘﻦ ﺑﻪ ﺗﻘﺪﯾﺮ‪ :‬اﯾﻦ اﻣﺮ‪ ،‬راھﯽ ﺑﺮای رھﺎﯾﯽ از ﺷﺮک اﺳﺖ؛ زﯾﺮا ﻣﺆﻣﻦ‬ ‫ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎﻟﮏ اﺻﻠﯽ ﻧﻔﻊ‪ ،‬ﺿﺮر‪ ،‬ﻋﺰت و ذﻟﺖ ﻓﻘﻂ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻷ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪ -۳‬ﺷﺠﺎﻋﺖ در ﻋﻤﻞ‪ :‬اﯾﻤﺎن داﺷﺘﻦ اﺻﺤﺎب ﺑﻪ ﺗﻘﺪﯾﺮ و ﻗﻀﺎی اﻟﮫﯽ‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﺗﺄﺛﯿﺮی‬ ‫ﺑﺮ آﻧﮫﺎ ﮔﺰارده ﺑﻮد ﮐﻪ ﯾﻘﯿﻦ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺮگ و اﺟﻞ در دﺳﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ و ھﺮ‬ ‫اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﻧﺎﻣﻪ ﺗﻘﺪﯾﺮی دارد ﮐﻪ اﺟﻠﺶ در آن ﺛﺒﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ -۴‬ﺻﺒﺮ را ﭘﯿﺸﻪ ﮔﺮﻓﺘﻦ و ﭼﺸﻢ داﺷﺘﻦ ﺑﻪ ﭘﺎداش و ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪن ﺑﺎ دﺷﻮارﯾﮫﺎ‪.‬‬ ‫‪ -۵‬آراﻣﺶ و آﺳﺎﯾﺶ ﺧﺎﻃﺮ‪ :‬ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻣﻮارد ذﮐﺮ ﺷﺪه ﮐﻪ از ﻧﺘﺎﯾﺞ و ﺛﻤﺮات اﯾﻤﺎن ﺑﻪ‬ ‫ﺗﻘﺪﯾﺮ و ﻗﻀﺎ ﺑﻮدﻧﺪ و در دﻧﯿﺎ ھﻤﻪ درﺻﺪد رﺳﯿﺪن ﺑﻪ آن ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﺻﺤﺎب و‬ ‫ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻧﯿﺰ از ﭼﻨﺎن آراﻣﺶ ﺧﺎﻃﺮ و ﺳﮑﻮن ﻗﻠﺒﯽ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ‬ ‫ﮐﻪ ھﯿﭻ اﻣﺮی ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﮐﻮﭼﮏﺗﺮﯾﻦ ﻧﻘﺸﯽ در ﺑﻪ ھﻢ زدن اﯾﻦ آراﻣﺶ‬ ‫دروﻧﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪ -۶‬ﯾﮑﯽ دﯾﮕﺮ از ﻧﺘﯿﺠﻪھﺎی اﯾﻤﺎن ﺑﻪ ﻗﻀﺎو ﻗﺪر‪ ،‬ﻋﺰت ﻧﻔﺲ و ﻗﻨﺎﻋﺖ و آزاد ﺷﺪن از‬ ‫ﺑﻨﺪ اﺳﺎرت و ﺑﺮدﮔﯽ ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت اﺳﺖ؛ ﭘﺲ اﯾﻤﺎن ﺑﻪ ﻗﻀﺎ و ﻗﺪر اﻟﮫﯽ اﯾﻦ اﻣﻮر را‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫‪٢١٧‬‬

‫در ذھﻦ اﻓﺮاد ﻧﮫﺎدﯾﻨﻪ ﺧﻮاھﺪ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ روزیاش ﺑﻪ دﺳﺖ ﺧﺪاﺳﺖ و او را ﺑﺮای‬ ‫ﺧﻮد ﮐﺎﻓﯽ ﻣﯽداﻧﺪ ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻣﯽداﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﺎ روزیاش را ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ‪،‬‬ ‫درﯾﺎﻓﺖ ﻧﮑﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺮگ ﺑﻪ ﺳﺮاﻏﺶ ﻧﺨﻮاھﺪ آﻣﺪ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺑﺎور رﺳﯿﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫اﻧﺴﺎﻧﮫﺎ در دادن و ﯾﺎ ﮔﺮﻓﺘﻦ رزق و روزی ﺑﻪ او ﺑﺪون ارادۀ اﻟﮫﯽ ﻧﻘﺸﯽ ﻧﺨﻮاھﻨﺪ‬ ‫داﺷﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﻨﺎﻋﺖ و ﻋﺰت ﻧﻔﺲ ﻣﯽرﺳﺪ و از اﺳﺎرت ﺧﻠﻖ آزاد ﻣﯽﺷﻮد و‬ ‫دل ﺑﻪ دﻧﯿﺎ ﻧﻤﯽﺑﻨﺪد و ﭼﺸﻢ ﻃﻤﻊ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ در دﺳﺖ اھﻞ دﻧﯿﺎ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻤﯽدوزد؛‬ ‫ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ دل و ﺟﺎن ﻣﺘﻮﺟﻪ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺟﮫﺎﻧﯿﺎن ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻧﯿﺰ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ آﻣﻮزش ارﮐﺎن ﺷﺶﮔﺎﻧﻪ اﯾﻤﺎن ﺑﻪ اﺻﺤﺎب و ﯾﺎراﻧﺶ اﮐﺘﻔﺎ‬ ‫ﻧﮑﺮد؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺴﯿﺎری از ﻣﻔﺎھﯿﻢ و ﺗﺼﻮرات و ﺑﺎورھﺎ در ﻣﻮرد اﻧﺴﺎن و زﻧﺪﮔﯽ و ﺟﮫﺎن و‬ ‫ارﺗﺒﺎط آﻧﺎن ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ را ﺗﺼﺤﯿﺢ ﻧﻤﻮد ﺗﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﭘﺮﺗﻮ ﻧﻮر اﻟﮫﯽ ﺣﺮﮐﺖ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و‬ ‫ھﺪف از ﺧﻠﻘﺖ ﺧﻮﯾﺶ را در زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺪاﻧﺪ و آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ از او ﺧﻮاﺳﺘﻪ اﺳﺖ ﺗﺎ‬ ‫آﺧﺮﯾﻦ ﺣﺪ ﻣﺤﻘﻖ ﻧﻤﺎﯾﺪ و از اوھﺎم و ﺧﺮاﻓﺎت آزاد ﮔﺮدد ‪.١‬‬ ‫ﺷﻨﺎﺧﺖ اﺻﺤﺎب از ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺧﻠﻘﺖ اﻧﺴﺎن‬

‫ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﺑﻌﺪ از آﺷﻨﺎ ﺳﺎﺧﺘﻦ اﻧﺴﺎن ﺑﺎ ﭘﺮوردﮔﺎر و روز ﻗﯿﺎﻣﺖ‪ ،‬درﺻﺪد ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ‬ ‫اﻧﺴﺎن از ﻃﺮﯾﻖ ﻓﻄﺮت او ﺑﺮآﻣﺪ و ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺸﮫﺎی ﻓﻄﺮت ﮐﻪ اﻧﺴﺎن از ﮐﺠﺎ آﻣﺪه اﺳﺖ و ﺑﻪ‬ ‫ﮐﺠﺎ ﻣﯽرود‪ ،‬ﭘﺎﺳﺦ داد؛ ﭼﺮاﮐﻪ اﯾﻨﮫﺎ ﭘﺮﺳﺶھﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای ھﺮ اﻧﺴﺎن ﻣﻄﺮح‬ ‫ﻣﯽﮔﺮدد و ﻣﯽﺑﺎﯾﺴﺖ ﭘﺎﺳﺦ داده ﺷﻮﻧﺪ ‪.٢‬‬ ‫ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ‪ ،‬ﺣﻘﯿﻘﺖ آﻓﺮﯾﻨﺶ اﻧﺴﺎن و ﻣﺎدۀ اوﻟﯿﻪ آن و ھﺪف زﻧﺪﮔﯽ و ﻣﺴﯿﺮ ﺑﻌﺪ از‬ ‫ﻣﺮگ را ﺑﯿﺎن ﻧﻤﻮده اﺳﺖ و اﺻﺤﺎب ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻗﺮآﻧﯽ او ﻋﻼوه ﺑﺮ‬ ‫اﯾﻨﮑﻪ اﺻﻞ اﻧﺴﺎن را ﮐﻪ از آب و ﺧﺎک اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﻨﺎﺧﺘﻨﺪ و از ﺳﻼﻟﮥ اﻧﺴﺎن ﮐﻪ آب ﺑﯽارزش‬ ‫ﯾﺎ ﻧﻄﻔﻪای اﺳﺖ ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺎﯾﮕﺎه و ارزش اﻧﺴﺎن ﻧﺰد ﺧﺪا و اﯾﻨﮑﻪ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﺑﺮای‬ ‫او ﺳﺠﺪه ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﯿﺰ ﭘﯽ ﺑﺮدﻧﺪ و ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮرت ﺑﺮ ﺑﺴﯿﺎری از ﺧﻠﻖ ﺧﺪا ﺑﺮﺗﺮی ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ‬ ‫ﺑﺪان ﺧﺎﻃﺮ ﺑﻮد ﺗﺎ اﻧﺴﺎن ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺧﻮﯾﺶ ﮔﺮدد ﺗﺎ ھﺮﮔﺎه ﻣﻘﺎم و ﻣﻨﺰﻟﺘﺶ‪ ،‬او را‬ ‫ً‬ ‫دﭼﺎر ﻋﺠﺐ و ﻏﺮور ﻧﻤﻮد و اﺣﺴﺎس ﺑﺰرﮔﯽ ﮐﺮد‪ ،‬ﻓﻮرا ﻣﺘﻮﺟﻪ اﺻﻞ و ﻣﺎدۀ اﺻﻠﯽ آﻓﺮﯾﻨﺶ‬ ‫ﺧﻮد ﺷﻮد و در او ﺗﻮاﺿﻊ اﯾﺠﺎد ﮔﺮدد و از ﻃﺮﻓﯽ ﻣﻘﺎم و ﻣﻨﺰﻟﺖ و ﻋﺰﺗﺶ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ او را از‬ ‫‪ -١‬اھﻤﯿﺔ اﻟﺠﮫﺎد ﻓﯽ ﻧﺸﺮ اﻟﺪﻋﻮة اﻻﺳﻼﻣﯿﻪ‪ ،‬ص ‪.۵۹‬‬ ‫‪ -٢‬ﻣﻨﮫﺞ اﻟﺘﺮﺑﯿﻪ اﻻﺳﻼﻣﯿﻪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻗﻄﺐ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۵۴‬‬

‫‪٢١٨‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﮐﺮﻧﺶ ﺑﺮای ﻏﯿﺮ ﺧﺪا ﺑﺎز دارد‪ .‬از اﯾﻦ رو ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮای راھﻨﻤﺎﯾﯽ اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮاﻧﯽ‬ ‫ﻓﺮﺳﺘﺎد ﺗﺎ دﭼﺎر ﺳﻮء ﺗﻔﺎھﻢ ﻧﮕﺮدﻧﺪ و راه اﻓﺮاط و ﺗﻔﺮﯾﻂ را ﭘﯿﺶ ﻧﮕﯿﺮﻧﺪ ‪.١‬‬ ‫ﻣﺆﺛﺮﺗﺮﯾﻦ ﻋﺎﻣﻞ در ﺗﺮﺑﯿﺖ اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﺗﻔﮑﺮ او در اﺻﻞ ﺧﻠﻘﺘﺶ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و از اﺑﺘﺪای‬ ‫ﺧﻠﻘﺘﺶ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ درک ﻧﺎدرﺳﺘﯽ ﮐﻪ از ﺧﻮد داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻮرد ﺳﺮزﻧﺶ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‬ ‫و ﺑﺮاﺳﺎس اﯾﻦ ﺣﺪس و ﮔﻤﺎن ﮐﻪ ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﻣﻮﺟﻮد ﺟﮫﺎن اﺳﺖ‪ ،‬دﭼﺎر اﻓﺮاط ﮔﺮدﯾﺪه‬ ‫اﺳﺖ و ھﻤﺎﻧﻨﺪ ﻗﻮم ﻋﺎد ﻧﺪای ﺧﻮدﺑﯿﻨﯽ وﺗﮑﺒﺮ و ﺧﻮدﺧﻮاھﯽ ﺳﺮ داده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫َ ۡ ۡ ّ َ َ ُ ْ َ ۡ َ َ ُّ َّ ُ َّ ً َ َ َ ۡ َ ۡ ْ ََّ‬ ‫َ َ َّ َ ‪َ ۡ ْ ُ َ ۡ َ ۡ َ ٞ‬‬ ‫�ض بغ� ٱ َ‬ ‫ِ‬ ‫� ِق وقالوا من أشد مِنا قوة ۖ أو لم ي َروا أن‬ ‫�‬ ‫﴿فأما �د فٱستك�وا ِ� ٱ‬ ‫ِ ِ‬ ‫َّ َ َّ‬ ‫َ َ َ ُ ۡ ُ َ َ َ ُّ ۡ ُ ۡ ُ َّ ٗ َ َ ُ ْ َ ٰ َ َ ۡ َ ُ َ‬ ‫ٱ� ٱ�ِي خلقهم هو أشد مِنهم قوة ۖ و�نوا ��تِنا �حدون‪] ﴾١٥‬ﻓﺼﻠﺖ‪.[۱۵ :‬‬ ‫»و اﻣﺎ ﻗﻮم ﻋﺎد در زﻣﯿﻦ ﺑﻪ ﻧﺎﺣﻖ ﺑﺰرﮔﯽ ﻓﺮوﺧﺘﻨﺪ و )ﻣﻐﺮوراﻧﻪ( ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﭼﻪ ﮐﺴﯽ از ﻣﺎ‬ ‫ﻗﺪرت ﺑﯿﺸﺘﺮی دارد؟ ﻣﮕﺮ آﻧﺎن ﻧﻤﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪی ﮐﻪ اﯾﺸﺎن را آﻓﺮﯾﺪه اﺳﺖ از‬

‫آن ﻧﯿﺮوﻣﻨﺪﺗﺮ اﺳﺖ؟ آﻧﺎن ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ آﯾﻪھﺎی ﻣﺎ را اﻧﮑﺎر ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﻧﻤﯽﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻨﺪ«‪.‬‬ ‫و ﯾﺎ آن ﻃﻮر ﮐﻪ ﻓﺮﻋﻮن ﻧﺪا داد و ﮔﻔﺖ‪:‬‬

‫َ َ َ َ َ ۠ ُّ ُ‬

‫َۡ َۡ‬

‫﴿�قال �نا َر�� ُم ٱ� ٰ‬ ‫�‪] ﴾٢٤‬اﻟﻨﺎزﻋﺎت‪.[۲۴ :‬‬

‫»ﻣﻦ واﻻﺗﺮﯾﻦ ﻣﻌﺒﻮد ﺷﻤﺎ ھﺴﺘﻢ«‪.‬‬ ‫و ﺧﻮد را ﺑﺎﻻﺗﺮ از اﯾﻦ ﻣﯽداﻧﺴﺖ ﮐﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﯾﮏ ذات ﺑﻪ ﮐﺮﻧﺶ و ادای ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ‬ ‫ﺑﭙﺮدازد و ﺑﺮاﺳﺎس ﭼﻨﯿﻦ دﯾﺪﮔﺎھﯽ در ذھﻦ او ﭘﻨﺪار ﺧﺪا ﺑﻮدن ﺷﮑﻞ ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﮔﺎھﯽ‬ ‫اﻧﺴﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻣﺨﺎﻟﻒ؛ ﯾﻌﻨﯽ‪ ،‬ﺗﻔﺮﯾﻂ ﮔﺮاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ؛ ﭘﺲ ﮔﻤﺎن ﻣﯽﺑﺮد ﮐﻪ او‬ ‫ﺧﻮارﺗﺮﯾﻦ و ذﻟﯿﻞﺗﺮﯾﻦ ﻣﻮﺟﻮد ﺟﮫﺎن اﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ ھﺮ ﺳﻨﮓ و درﺧﺖ و‬ ‫رودﺧﺎﻧﻪ و ﮐﻮه و ﯾﺎ ﺣﯿﻮاﻧﯽ ﺳﺮ ﺧﻢ ﻓﺮوﻣﯽآورد و ﺑﻪ ﮐﺮﻧﺶ ﻣﯽﭘﺮدازد ﻃﻮری ﮐﻪ ﮔﻤﺎن‬ ‫‪٢‬‬ ‫ﻣﯽﺑﺮد راھﯽ ﺑﺮای ﺳﻼﻣﺖ ﻣﺎﻧﺪن ﺟﺰ ﺳﺠﺪه ﮐﺮدن ﺑﺮای ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﯾﺎ ﻣﺎه وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬ ‫ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﺑﻪ روﺷﻨﯽ ﺑﯿﺎن ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﻘﯿﻘﺖ اﻧﺴﺎن ﺑﻪ دو اﺻﻞ ﺑﺮﻣﯽﮔﺮدد‪:‬‬ ‫ﯾﮑﯽ اﺻﻞ و ﻣﺎده دور ﮐﻪ آﻓﺮﯾﻨﺶ اﻧﺴﺎن از ﺧﺎک اﺳﺖ و دﯾﮕﺮی اﺻﻞ و ﻣﺎده ﻧﺰدﯾﮏ ﮐﻪ‬ ‫ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻧﻄﻔﻪای ﮐﻪ اﻧﺴﺎن از آن آﻓﺮﯾﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ ‪.٣‬‬

‫‪ -١‬اﺳﺎﻟﯿﺐ اﻟﺘﺸﻮﯾﻖ ﻓﯽ اﻟﻘﺮآن‪ ،‬د‪ .‬اﻟﺤﺴﯿﻦ ﺟﻠﻮ‪ ،‬ص ‪.۱۳۴‬‬ ‫‪ -٢‬اﺻﻮل اﻟﺘﺮﺑﯿﻪ‪ ،‬ﻧﺤﻼوی‪ ،‬ص ‪.۳۱‬‬ ‫‪ -٣‬اﺳﺎﻟﯿﺐ اﻟﺘﺸﻮﯾﻖ و اﻟﺘﻌﺰﯾﺮ‪ ،‬ص ‪.۱۳۴‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫‪٢١٩‬‬

‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬

‫َ َ َ‬ ‫ُ‬ ‫َّ ٓ َ ۡ َ َ ُ َّ َ ۡ َ َ َ ُ َ َ َ َ َ ۡ َ ۡ َ‬ ‫ٰ‬ ‫ِ�‪َّ � ٧‬م َج َعل � ۡسل ُهۥ‬ ‫ط‬ ‫ِن‬ ‫م‬ ‫ن‬ ‫��‬ ‫ٖ‬ ‫﴿ٱ�ِي أحسن � � ٍء خلقه ۖۥ و�دأ خلق ٱ ِ� ِ‬ ‫ُ‬ ‫ََ َ‬ ‫َ َ ََ َ ُ‬ ‫ُ َ َ ّ َّ ٓ َّ‬ ‫� ُم ٱ َّ‬ ‫لس ۡم َع‬ ‫حهِۖۦ وجعل ل‬ ‫�‪َّ � ٨‬م َس َّوٮ ٰ ُه َو�فخ �ِيهِ مِن ُّرو ِ‬ ‫مِن س�ٰل ٖة مِن ما ٖء م ِه ٖ‬ ‫َ ۡ َ ۡ َ ٰ َ َ ۡ َ ۡ َ َ َ ٗ َّ َ ۡ ُ ُ َ‬ ‫وٱ�ب�ر وٱ� ِٔ‬ ‫�دة ۚ قل ِي� ما �شكرون‪] ﴾٩‬اﻟﺴﺠﺪة‪.[۹-۷ :‬‬

‫»ﺧﺪا آن ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ھﺮﭼﻪ را آﻓﺮﯾﺪ‪ ،‬ﻧﯿﮑﻮ آﻓﺮﯾﺪ و آﻓﺮﯾﻨﺶ اﻧﺴﺎن )اول( را از ﮔﻞ‬ ‫آﻏﺎز ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﺴﻞ او را از ﻋﺼﺎره آب )ﺑﻪ ﻇﺎھﺮ( ﺿﻌﯿﻒ و ﻧﺎﭼﯿﺰی )ﺑﻪ ﻧﺎم‬ ‫ﻣﻨﯽ( آﻓﺮﯾﺪ‪ ،‬آن ﮔﺎه اﻧﺪامھﺎی او را ﺗﮑﻤﯿﻞ و آراﺳﺘﻪ ﮐﺮد و از روح ﺧﻮد در او دﻣﯿﺪ و‬ ‫ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ﮔﻮﺷﮫﺎ و ﭼﺸﻢھﺎ و دﻟﮫﺎ آﻓﺮﯾﺪ )اﻣﺎ( ﺷﻤﺎ ﮐﻤﺘﺮ ﺷﮑﺮ )ﻧﻌﻤﺖھﺎی او( را ﺑﻪ‬

‫ﺟﺎی ﻣﯽآورﯾﺪ«‪.‬‬ ‫آﯾﻪھﺎی ذﮐﺮ ﺷﺪه در ﻗﺮآن در ﻣﻮرد ﺗﮑﺮﯾﻢ و ﺑﺰرﮔﺪاﺷﺖ اﻧﺴﺎن ﺗﻮﺳﻂ ﺧﺪاوﻧﺪ زﯾﺎد‬ ‫اﺳﺖ و از دﯾﺪﮔﺎه ﻗﺮآن آﻧﭽﻪ در وﺟﻮد‪ ،‬ﻋﻘﻞھﺎ و ﻗﻠﺐھﺎی ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺻﺪر اﺳﻼم اﺛﺮ ﺑﻪ‬ ‫ﺳﺰاﯾﯽ ﮔﺬاﺷﺖ‪ ،‬ﻣﻮارد ذﯾﻞ ﺑﻮد‪:‬‬ ‫‪ -۱‬اﻓﺘﺨﺎر اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺪا اﯾﺸﺎن را ﺑﺎ دﺳﺘﺎن ﺧﻮد ﺳﺎﺧﺖ‬ ‫ۡ َ َ َ ُّ َ ۡ َ َ ٰٓ َ‬ ‫�� ّمِن طِ�‪ ٧١‬فَإ َذا َس َّو ۡ� ُت ُهۥ َو َ� َف ۡخ ُ‬ ‫كةِ إ ّ� َ�ٰل ُ ِۢق � َ َ ٗ‬ ‫﴿إِذ قال ر�ك ل ِلم‬ ‫ت �ِيهِ‬ ‫�� ِ ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ٖ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ َ ۡ َ َ ٰٓ َ ُ ُ ُّ ُ ۡ ۡ َ ُ َ‬ ‫ُّ ِ َ َ ُ ْ َ ُ َ‬ ‫ون‪ ٧٣‬إ َّ�ٓ إبۡل َ‬ ‫�جد َ‬ ‫ِيس‬ ‫ِين‪ ٧٢‬فسجد ٱلم��ِكة �هم أ�ع‬ ‫مِن ر‬ ‫ِ ِ‬ ‫و� �قعوا �ۥ ٰ ِ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ َ ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫كََ‬ ‫� َو� َن م َِن ٱل�ٰفِر َ‬ ‫ٱست‬ ‫�ن‪] ﴾٧٤‬ص‪.[۷۴-۷۱ :‬‬ ‫ِ‬ ‫»وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﭘﺮوردﮔﺎرت ﺑﻪ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ اﻧﺴﺎﻧﯽ را از ﮔﻞ ﻣﯽآﻓﺮﯾﻨﻢ‪ .‬ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ‬ ‫آن را ﺳﺮوﺳﺎﻣﺎن دادم و آراﺳﺘﻪ و ﭘﯿﺮاﺳﺘﻪ ﮐﺮدم و از روح ﺧﻮد در او دﻣﯿﺪم‪ ،‬در‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮش ﺳﺠﺪه ﺑﺒﺮﯾﺪ؛ ﭘﺲ ھﻤﮥ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن‪ ،‬ﺟﻤﻠﮕﯽ ﺳﺠﺪه ﺑﺮدﻧﺪ ﻣﮕﺮ اﺑﻠﯿﺲ ﮐﻪ ﺗﮑﺒﺮ‬

‫ﮐﺮد و از ﮐﺎﻓﺮان ﺷﺪ«‪.‬‬ ‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ آﯾﻪھﺎی ﻓﻮق‪ ،‬ﺟﺎﯾﮕﺎه و ﻣﻘﺎم و ﻣﻨﺰﻟﺖ ﻣﺸﺨﺺ ﮔﺮدﯾﺪ و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ‬ ‫روح ﺟﺎﯾﮕﺎه واﻻﯾﯽ دارد و ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ اﯾﻨﮑﻪ وﺟﻮد اﻧﺴﺎن و ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن را ﻣﻮﻇﻒ‬ ‫ﺑﻪ ﺳﺠﺪه ﮐﺮدن ﺑﺮای روح اﻧﺴﺎن ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﻟﺬا اﻧﺴﺎن را ﻣﻮرد ﻧﻮازش و ﺑﺰرﮔﺪاﺷﺖ ﻗﺮار داد‪.‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ اﯾﻦ ﻣﻮھﺒﺖ ﺧﻮﯾﺶ ﺑﻪ اﻧﺴﺎن را ﭼﻨﯿﻦ ﺑﯿﺎن ﻣﯽدارد‪:‬‬ ‫َ َ َ ۡ َ َ ۡ َ ُ ۡ ُ َّ َ َّ ۡ َ ُ ۡ ُ َّ ُ ۡ َ ۡ َ َ َ ۡ ُ ُ ْ َ َ َ َ َ ُ ٓ ْ َّ ٓ‬ ‫﴿ولقد خلق�ٰ�م �م صور�ٰ�م �م قلنا ل ِلم ٰٓ‬ ‫��ِكةِ ٱسجدوا �دم فسجدوا إِ�‬ ‫ۡ َ َ ۡ َ ُ ّ َ َّ‬ ‫ل�جد َ‬ ‫ِين‪] ﴾١١‬اﻷﻋﺮاف‪.[۱۱ :‬‬ ‫إِبل ِيس لم ي�ن مِن ٱ ٰ ِ‬

‫‪٢٢٠‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫»ﺷﻤﺎ را آﻓﺮﯾﺪﯾﻢ و ﺳﭙﺲ ﺻﻮرﺗﮕﺮی ﮐﺮدﯾﻢ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از آن ﺑﻪ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﮔﻔﺘﯿﻢ ﺑﺮای آدم‬

‫ﺳﺠﺪه ﮐﻨﯿﺪ؛ ﭘﺲ ھﻤﻪ ﺳﺠﺪه ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﺑﻠﯿﺲ ﮐﻪ ﺳﺠﺪه ﻧﮑﺮد«‪.‬‬ ‫‪ -۲‬ﺻﻮرت زﯾﺒﺎ و ﻗﺎﻣﺖ ﻧﯿﮑﻮ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ َّ َ ٰ َ ٰ َ ۡ َ َ‬ ‫��هِ ٱل َم ِص ُ‬ ‫� ّق َو َص َّو َر ُ� ۡم فَأ ۡح َس َن ُص َو َر ُ� ۡمۖ ۡ‬ ‫�ض بٱ َ‬ ‫�‪﴾٣‬‬ ‫ت وٱ�‬ ‫﴿خلق ٱلس�� ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫]اﻟﺘﻐﺎﺑﻦ‪.[۳ :‬‬

‫»ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬آﺳﻤﺎﻧﮫﺎ و زﻣﯿﻦ را ﺑﻪ ﺣﻖ آﻓﺮﯾﺪه اﺳﺖ و ﺷﻤﺎ را ﺷﮑﻞ ﺑﺨﺸﯿﺪه و ﺷﮑﻞھﺎی‬

‫ﺷﻤﺎ را ﺧﻮب و زﯾﺒﺎ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﺳﻮی اوﺳﺖ«‪.‬‬ ‫و در ﻣﻮرد ﻗﺎﻣﺖ ﻧﯿﮑﻮی اﻧﺴﺎن ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬

‫ََ ۡ َ َۡ َ ۡ َ‬

‫َ ۡ َ‬

‫َۡ‬

‫�� َن ِ ٓ‬ ‫﴿لقد خلقنا ٱ ِ� ٰ‬ ‫��‪] ﴾٤‬اﻟﺘﯿﻦ‪.[۴ :‬‬ ‫� أحس ِن �قوِ ٖ‬

‫»ﻣﺎ اﻧﺴﺎن را در ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ﺷﮑﻞ و زﯾﺒﺎﺗﺮﯾﻦ ﺳﯿﻤﺎ آﻓﺮﯾﺪهاﯾﻢ«‪.‬‬

‫‪ -۳‬ﺑﺨﺸﯿﺪن ﻋﻘﻞ‪ ،‬ﻧﻄﻖ و ﻗﺪرت ﺗﺸﺨﯿﺺ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬در اﯾﻦ ﺑﺎره ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َّ َ ۡ ُ ۡ َ َ‬ ‫َ ُ‬ ‫ان‪َ ٢‬خل َق ٱ ِ� َ ٰ‬ ‫�� َن‪ ٣‬عل َمه ٱ�َ َيان‪] ﴾٤‬اﻟﺮﺣﻤﻦ‪.[۴-۱ :‬‬ ‫﴿ٱ َّلر ۡح َ�ٰ ُن‪ ١‬علم ٱلقرء‬ ‫»ﺧﺪاوﻧﺪ رﺣﻤﺎن ﻗﺮآن را آﻣﻮزش داده‪ .‬اﻧﺴﺎن را آﻓﺮﯾﺪه‪ ،‬ﺑﻪ او ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ ﯾﺎد داده اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫‪ -۴‬ﻣﺴﺨﺮ ﻧﻤﻮدن ﻣﻮﺟﻮدات آﺳﻤﺎن و زﻣﯿﻦ ﺑﺮای اﻧﺴﺎن‬ ‫ﭘﺲ از آﻓﺮﯾﻨﺶ اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﻌﻤﺖھﺎی ﺑﺰرگ و ﺑﯽﺷﻤﺎری ﺑﻪ او ﻋﻄﺎ ﮐﺮد؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ‬

‫ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ْ‬ ‫ٓ‬ ‫ّ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ۡ َ َ َّ‬ ‫ۡ ُ َ‬ ‫ََ َٰ ُ‬ ‫�م ّمِن � َما َس� ُ‬ ‫وها ۗ إ ِ َّن ٱ ِ� َ ٰ‬ ‫�� َن‬ ‫ت ٱ� ِ � �ص‬ ‫� ُموهُۚ �ن � ُع ُّدوا ن ِعم‬ ‫﴿وءاتٮ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫َ َ ُ ‪ٞ َّ ٞ‬‬ ‫لظلوم كفار‪] ﴾٣٤‬إﺑﺮاھﯿﻢ‪.[۳۴ :‬‬

‫»و ﺑﻪ ﺷﻤﺎ داده اﺳﺖ ھﺮ آﻧﭽﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ و اﮔﺮ ﺑﺨﻮاھﯿﺪ ﻧﻌﻤﺖھﺎی ﺧﺪا را‬ ‫ً‬ ‫ﺑﺸﻤﺎرﯾﺪ‪ ،‬ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﯿﺪ آﻧﮫﺎ را ﺷﻤﺎرش ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬واﻗﻌﺎ اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﺳﺘﻤﮕﺮ ﻧﺎﺳﭙﺎﺳﯽ اﺳﺖ«‪.‬‬

‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻷ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﺰرﮔﺪاﺷﺖ و ﺗﮑﺮﯾﻢ اﻧﺴﺎن‪ ،‬آﺳﻤﺎنھﺎ‪ ،‬ﺳﺘﺎرﮔﺎن‪ ،‬ﺧﻮرﺷﯿﺪ و ﻣﺎه‬ ‫را ﺑﺮای اﻧﺴﺎن ﻣﺴﺨﺮ ﮐﺮده اﺳﺖ و ﻧﻈﺎم ﺷﮕﻔﺖاﻧﮕﯿﺰ آن را‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ در ﭘﯽ ھﻢ آﻣﺪن ﺷﺐ‬ ‫و روز و ﻓﺼﻞھﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﺮاﯾﻂ ﺧﺎص ھﺮ ﻓﺼﻞ را‪ ،‬ﺟﮫﺖ ﻓﺎﯾﺪه رﺳﺎﻧﯽ ﺑﻪ‬ ‫اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﺳﺎﻣﺎن داده اﺳﺖ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫‪٢٢١‬‬

‫َ َ َّ َ ُ َّ َ َ َّ َ َ َ َّ ۡ َ َ ۡ َ َ َ ُّ ُ ُ ُ َ َّ َ ُ َ‬ ‫َّ‬ ‫﴿وسخ َر ل� ُم ٱ ۡ�ل وٱ�هار وٱلشمس وٱلقم َر ۖ وٱ�جوم مسخ� ٰ ۢ‬ ‫ت بِأ ۡم ِرهۚ ِۦٓ إِن ِ�‬ ‫َٰ َ َ ٰ ّ َ َ ۡ ُ َ‬ ‫ت ل ِق ۡو ٖ� �عقِلون‪] ﴾١٢‬اﻟﻨﺤﻞ‪.[۱۲ :‬‬ ‫�ل ِك �� ٖ‬

‫»و ﺧﺪا ﺷﺐ و روز و ﺧﻮرﺷﯿﺪ و ﻣﺎه را ﺑﺮای )ﻣﻨﺎﻓﻊ و ﻣﺼﺎﻟﺢ( ﺷﻤﺎ ﻣﺴﺨﺮ ﮐﺮد و‬ ‫ً‬ ‫ﺳﺘﺎرﮔﺎن ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎن او ﻣﺴﺨﺮ ھﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺴﻠﻤﺎ در اﯾﻦ ﮐﺎر دﻻﺋﻞ روﺷﻦ و ﻧﺸﺎﻧﻪھﺎی‬

‫ﺑﺰرﮔﯽ اﺳﺖ ﺑﺮای ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﻌﻘﻞ ﻣﯽورزﻧﺪ«‪.‬‬ ‫و ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ ٗ ّ ۡ ُ َّ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َّ َ َ ُ‬ ‫�م َّما � ٱ َّ َ َ‬ ‫ت َو َما ِ� ٱ� ِ‬ ‫ت‬ ‫﴿وسخر ل‬ ‫لس�ٰ� ٰ ِ‬ ‫�ض �ِيعا مِن ۚه إِن ِ� �ٰل ِك �� ٰ ٖ‬ ‫ِ‬ ‫ّ َ َ َ َ َّ َ‬ ‫ل ِق ۡو ٖ� �تفك ُرون‪] ﴾١٣‬اﻟﺠﺎﺛﯿﺔ‪.[۱۳ :‬‬ ‫»و آﻧﭽﻪ در آﺳﻤﺎﻧﮫﺎ و آﻧﭽﻪ در زﻣﯿﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ھﻤﻪ را از ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺧﻮد ﻣﺴﺨﺮ ﺷﻤﺎ ﺳﺎﺧﺘﻪ‬ ‫ً‬ ‫اﺳﺖ ﻗﻄﻌﺎ در اﯾﻦ ﻧﺸﺎﻧﻪھﺎی ﻣﮫﻤﯽ اﺳﺖ ﺑﺮای ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﯽاﻧﺪﯾﺸﻨﺪ«‪.‬‬

‫‪ -۵‬ﺑﺮﺗﺮی دادن اﻧﺴﺎن ﺑﺮ ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻮﺟﻮدات‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺎ ﺑﺮﺗﺮی دادن اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﺑﺮ ﺑﺴﯿﺎری از آﻓﺮﯾﺪهھﺎﯾﺶ او را ﻣﻮرد ﺑﺰرﮔﺪاﺷﺖ و‬

‫ﺗﮑﺮﯾﻢ ﻗﺮار داد؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫� َوٱ ۡ�َ ۡحر َو َر َز ۡق َ�ٰ ُهم ّم َِن ٱ َّ َ‬ ‫َّۡ‬ ‫﴿ َولَ َق ۡد َك َّر ۡم َنا بَ ٓ َ َ َ َ َ َ ۡ َ ُ ۡ‬ ‫ت‬ ‫لط ّيِ�ٰ ِ‬ ‫� ءادم و�ل�ٰهم ِ� ٱل ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ّ َّ ۡ َ َ ۡ َ َ ۡ ٗ‬ ‫َ َ َّ ۡ َ ُ ۡ َ َ ٰ َ‬ ‫ث‬ ‫ك‬ ‫وفضل�ٰهم �‬ ‫ضي�‪] ﴾٧٠‬اﻹﺳﺮاء‪.[۷۰ :‬‬ ‫ِ‬ ‫� مِمن خلقنا �ف ِ‬ ‫ٖ‬ ‫»ﻣﺎ آدﻣﯿﺰادﮔﺎن را ﻣﮑﺮم و ﮔﺮاﻣﯽ داﺷﺘﻪاﯾﻢ و آﻧﺎن را درﺧﺸﮑﯽ و درﯾﺎ ﺣﻤﻞ ﮐﺮدهاﯾﻢ‬ ‫ً‬ ‫واز ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ ﭘﺎﮐﯿﺰه و ﺧﻮﺷﻤﺰه روزﯾﺸﺎن ﻧﻤﻮدهاﯾﻢ و ﺑﺮ ﺑﺴﯿﺎری از آﻓﺮﯾﺪﮔﺎن ﺧﻮد ﮐﺎﻣﻼ‬

‫ﺑﺮﺗﺮﯾﺸﺎن دادهاﯾﻢ«‪.‬‬ ‫‪ -۶‬ﮔﺮاﻣﯿﺪاﺷﺖ اﻧﺴﺎن ﺑﺎ ارﺳﺎل ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان‬ ‫از ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﻣﻈﺎھﺮ ﺗﮑﺮﯾﻢ و ﺑﺰرﮔﺪاﺷﺖ اﻟﮫﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻧﺴﺎن‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان‬

‫را ﺑﺮای ھﺪاﯾﺖ آﻧﮫﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎده اﺳﺖ و اﻧﺴﺎنھﺎ را ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﻣﺎﯾﮥ ﺣﯿﺎت آﻧﮫﺎﺳﺖ‪ ،‬ﻓﺮاﺧﻮاﻧﺪه‬ ‫و رﺳﺘﮕﺎری و ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت را ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﺗﻀﻤﯿﻦ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ؛ ﭘﺲ ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ‬ ‫ﻧﻌﻤﺘﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ اﻧﺴﺎن ﻋﻄﺎ ﻧﻤﻮده‪ ،‬ﻧﻌﻤﺖ اﺳﻼم و اﯾﻤﺎن و ﻧﻌﻤﺖ اﺣﺴﺎن اﺳﺖ؛‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬

‫‪٢٢٢‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ۡ‬ ‫ُٗ َ‬ ‫َ ‪َ ٞ‬‬ ‫ُ‬ ‫ُ ُ‬ ‫﴿قَ َال ٱ ۡهب َطا م ِۡن َها َ� َ‬ ‫ِيعۢ� ۖ َ� ۡعض� ۡم �ِ َ ۡع ٍض ع ُد ّو ۖ فإ ِ َّما يَأت ِيَ َّن�م ّم ِِّ� هدى � َم ِن‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ٱ َّ� َب َع ُه َد َ َ َ‬ ‫ض ُّل َو� � َ ۡش َ ٰ‬ ‫�‪] ﴾١٢٣‬ﻃﻪ‪.[۱۲۳ :‬‬ ‫اي ف� ي ِ‬

‫»ﺧﺪا دﺳﺘﻮر داد ھﺮ دوﮔﺮوه ﺷﻤﺎ ﺑﺎ ھﻢ از ﺑﮫﺸﺖ ﻓﺮود آﺋﯿﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﯽ دﺷﻤﻦ ﺑﺮﺧﯽ‬ ‫دﯾﮕﺮﺧﻮاھﯿﺪ ﺷﺪ و ھﺮﮔﺎه ھﺪاﯾﺖ و رھﻨﻤﻮد ﻣﻦ ﺑﺮای ﺷﻤﺎ آﻣﺪ‪ ،‬ھﺮ ﮐﻪ از ھﺪاﯾﺖ و‬

‫رھﻨﻤﻮدم ﭘﯿﺮوی ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻤﺮاه و ﺑﺪﺑﺨﺖ ﻧﺨﻮاھﺪ ﺷﺪ«‪.‬‬ ‫ُ ۡ َ ٰٓ َ ُّ َ َّ ُ ّ َ ُ ُ َّ َ ۡ ُ‬ ‫� ۡم َ� ً‬ ‫﴿قل ���ها ٱ�اس إ ِ ِ� رسول ٱ�ِ إِ�‬ ‫ِيعا‬ ‫َ َۡ‬ ‫َُ ُ َ‬ ‫ْ َّ‬ ‫َ ٓ َ ٰ َ َّ ُ َ ُ ۡ‬ ‫ِ‬ ‫يتۖ َ ٔ‬ ‫�ۦ و� ِم‬ ‫�‬ ‫إ‬ ‫�‬ ‫ي‬ ‫و‬ ‫ه‬ ‫�‬ ‫إ‬ ‫ه‬ ‫�ض‬ ‫وٱ�‬ ‫�ام ُِنوا ب ِٱ�ِ‬ ‫�‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َّ ُ ُ َ َ َّ ُ ۡ َ ۡ َ ُ َ‬ ‫ُۡ‬ ‫َّ َ َ‬ ‫يؤم ُِن ب ِٱ� ِ َو� ِ� ٰتِهِۦ َوٱتبِعوه لعل�م �هتدون‪] ﴾١٥٨‬اﻷﻋﺮاف‪.[۱۵۸ :‬‬ ‫»ﺑﮕﻮ ای ﻣﺮدم! ﻣﻦ ﻓﺮﺳﺘﺎدۀ ﺧﺪا ﺑﻪﺳﻮی ﺟﻤﻠﮕﯽ ﺷﻤﺎ ھﺴﺘﻢ؛ ﺧﺪاﺋﯽ ﮐﻪ ﻣﻠﮏ آﺳﻤﺎن‬

‫َّ‬ ‫َُ ُ ۡ ُ‬ ‫ك ٱ َّ َ َ‬ ‫ت‬ ‫ٱ�ِي �ۥ مل‬ ‫لس�ٰ� ٰ ِ‬ ‫َّ ّ ۡ ُ ّ ّ َّ‬ ‫َو َر ُس ِ‬ ‫� ٱ�ِي‬ ‫� ٱ� ِ ِ‬ ‫و�ِ ٱ� ِ ِ‬

‫و زﻣﯿﻦ از آن او اﺳﺖ‪ .‬ﺟﺰ او ﻣﻌﺒﻮدی ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬او اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﻣﯿﺮاﻧﺪ و زﻧﺪه ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﺲ اﯾﻤﺎن ﺑﯿﺎورﯾﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا و ﻓﺮﺳﺘﺎدهاش‪ ،‬آن ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ درس ﻧﺨﻮاﻧﺪهای ﮐﻪ اﯾﻤﺎن ﺑﻪ ﺧﺪا‬

‫و ﺳﺨﻦھﺎﯾﺶ دارد‪ ،‬از او ﭘﯿﺮوی ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎ ھﺪاﯾﺖ ﯾﺎﺑﯿﺪ«‪.‬‬ ‫ﯾﮑﯽ دﯾﮕﺮ از ﻣﻈﺎھﺮ ﺑﺰرﮔﺪاﺷﺖ اﻧﺴﺎن ﮐﻪ اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج آن را درک‬ ‫ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﻓﻘﻂ ﺧﺪا را ﺑﻨﺪﮔﯽ ﮐﻨﺪ و از ﺑﻨﺪﮔﯽ ﺑﺖھﺎ و اﻧﺴﺎنھﺎ‬ ‫ﺑﭙﺮھﯿﺰد؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ُّ ُ‬ ‫ً‬ ‫ۡ ُ ُ ْ َّ َ َ ۡ َ ُ ْ َّ ُ َ َ ۡ‬ ‫َََ ۡ َََۡ‬ ‫� أ َّم ٖة َّر ُسو� أ ِن ٱ�بدوا ٱ� وٱجتنِبوا ٱ‬ ‫ل�ٰغوتۖ ف ِمن ُهم َّم ۡن‬ ‫﴿ولقد �عثنا ِ� ِ‬ ‫َّ َ َ ُ َ ُ ْ ۡ َ‬ ‫َّ ُ َ ۡ ُ َّ ۡ َ َّ ۡ َ‬ ‫َ ُ ُ ْ ََۡ َ َ‬ ‫َ‬ ‫ت َعل ۡيهِ ٱلض�ٰلة ۚ فسِ�وا ِ� ٱ� ِ‬ ‫�ض فٱنظروا كيف �ن‬ ‫ه َدى ٱ� ومِنهم من حق‬ ‫َ َُ ۡ َ ّ َ‬ ‫�ٰقِبة ٱل ُمكذِ�ِ�‪] ﴾٣٦‬اﻟﻨﺤﻞ‪.[۳۶ :‬‬

‫»و ﺑﻪ ﻣﯿﺎن ھﺮ ﻣﻠﺘﯽ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮی را ﻓﺮﺳﺘﺎدهاﯾﻢ ﮐﻪ ﺧﺪا را ﺑﭙﺮﺳﺘﯿﺪ و از ﻃﺎﻏﻮت دوری‬ ‫ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﮔﺮوھﯽ از ﻣﺮدﻣﺎن را ھﺪاﯾﺖ داد و ﺑﺮ ﮔﺮوھﯽ از اﯾﺸﺎن ﮔﻤﺮاھﯽ‬ ‫واﺟﺐ ﮔﺮدﯾﺪ؛ ﭘﺲ در زﻣﯿﻦ ﮔﺮدش ﮐﻨﯿﺪ و ﺑﻨﮕﺮﯾﺪ و ﺑﺒﯿﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﮐﺎر ﮐﺴﺎﻧﯽ‬

‫ﮐﻪ )آﯾﺎت ﺧﺪا را( ﺗﮑﺬﯾﺐ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﺠﺎ ﮐﺸﯿﺪه اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫‪ -۷‬دوﺳﺘﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻧﺴﺎن و ﯾﺎد او در ﻣﻼء اﻋﻠﯽ‬ ‫از زﯾﺒﺎﺗﺮﯾﻦ ﻣﻈﺎھﺮ ﺑﺰرﮔﺪاﺷﺖ اﻧﺴﺎن ﺗﻮﺳﻂ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ او را ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ‬

‫ﻣﺤﺒﺖ و رﺿﺎی ﺧﻮﯾﺶ ﻧﻤﻮده و در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ او را ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﺳﺰاوار ﻣﺤﺒﺘﺶ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪،‬‬ ‫راھﻨﻤﺎﯾﯽ ﮐﺮده اﺳﺖ و اوﻟﯿﻦ ﻋﺎﻣﻠﯽ ﺑﺮای اﯾﻨﮑﻪ اﻧﺴﺎن ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﻣﺤﺒﺖ اﻟﮫﯽ ﮔﺮدد‪،‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫‪٢٢٣‬‬

‫ﭘﯿﺮوی از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺮای ﺑﺮﺧﻮردار ﺷﺪن از زﻧﺪﮔﯽ ﭘﺎﮐﯿﺰه در دﻧﯿﺎ و رﺳﯿﺪن ﺑﻪ‬ ‫ﻧﻌﻤﺘﮫﺎی ﭘﺎﯾﺪار در آﺧﺮت ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺛﻤﺮ و ﻧﺘﯿﺠﮥ ﺷﯿﺮﯾﻦ اﯾﻦ ﭘﯿﺮوی ﮐﻪ‬ ‫ﺧﯿﺮ دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت را در ﺑﺮدارد‪ ،‬اﺷﺎره ﻧﻤﻮده و ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫َ َ ُ‬ ‫ََ‬ ‫ٗ‬ ‫﴿ َم ۡن َع ِم َل َ�ٰل ِٗحا ّمِن َذكر أ ۡو أ َ ٰ‬ ‫ن� َو ُه َو ُم ۡؤم ‪ِٞ‬ن فل ُن ۡحيِيَ َّن ُهۥ َح َي ٰو ٗة َط ّي ِ َبة ۖ‬ ‫ٍ‬ ‫َ َ َ ۡ َ َّ ُ ۡ َ ۡ َ ُ َ ۡ َ َ َ ُ ْ َ ۡ َ ُ َ‬ ‫و�ج ِز�نهم أجرهم بِأحس ِن ما �نوا �عملون‪] ﴾٩٧‬اﻟﻨﺤﻞ‪.[۹۷ :‬‬ ‫»ھﺮ ﮐﺲ ﭼﻪ زن و ﭼﻪ ﻣﺮد‪ ،‬ﮐﺎر ﺷﺎﯾﺴﺘﻪای اﻧﺠﺎم دھﺪ و ﻣﺆﻣﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺪو زﻧﺪﮔﯽ ﭘﺎﮐﯿﺰه‬ ‫وﺧﻮﺷﺎﯾﻨﺪی ﻣﯽﺑﺨﺸﯿﻢ و ﭘﺎداش آﻧﺎن را ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ﮐﺎرھﺎﯾﺸﺎن ﺧﻮاھﯿﻢ داد«‪.‬‬ ‫‪ -۸‬ﺣﻔﺎﻇﺖ و ﻣﺮاﻗﺒﺖ از اﻧﺴﺎن‬ ‫ﯾﮑﯽ دﯾﮕﺮ از ﻣﻈﺎھﺮ ﺑﺰرﮔﺪاﺷﺖ اﻧﺴﺎن ﺗﻮﺳﻂ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺤﺖ رﻋﺎﯾﺖ و‬

‫ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ُ ُّ َ ۡ‬ ‫َّ َ َ ۡ َ َ ‪ٞ‬‬ ‫س ل َّما عليها حاف ِظ‪] ﴾٤‬اﻟﻄﺎرق‪.[۴ :‬‬ ‫﴿إِن � �ف ٖ‬ ‫»ﮐﺴﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺮ او ﻧﮕﮫﺒﺎﻧﯽ اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫‪١‬‬ ‫در ﻣﻮرد ﭼﮕﻮﻧﯽ ﺑﺰرﮔﺪاﺷﺖ اﻧﺴﺎن در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ‪ ،‬آﯾﻪھﺎی ﻣﺘﻌﺪدی ذﮐﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺗﺼﻮر اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج از داﺳﺘﺎن ﺷﯿﻄﺎن و آدم÷‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺮاﺳﺎس آﯾﻪھﺎی ﻗﺮآن‪ ،‬داﺳﺘﺎن ﺷﯿﻄﺎن و آدم را ﺑﺮای ﯾﺎراﻧﺶ ﺑﯿﺎن‬ ‫ﻣﯽﮐﺮد و ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻧﺒﺮد و ﮐﺸﻤﮑﺶ اﻧﺴﺎﻧﮫﺎ ﺑﺎ دﺷﻤﻦ ﺳﺮﺳﺨﺘﺸﺎن‪ ،‬اﺑﻠﯿﺲ‪ ،‬ﮐﻪ ﺳﻌﯽ‬ ‫ﻧﻤﻮد ﭘﺪرﺷﺎن را ﮔﻤﺮاه ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬را ﺑﺮای آﻧﮫﺎ ﺗﻮﺿﯿﺢ داد؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ ٰ َ ٓ َ َ َ َ َ ۡ َ َّ ُ ُ َّ ۡ َ ٰ ُ َ َ ٓ َ ۡ َ َ َ َ َ ۡ ُ ّ َ ۡ َ َّ َ ُ َ ۡ‬ ‫�ع �ن ُه َما‬ ‫﴿�ب ِ� ءادم � �فتِنن�م ٱلشي�ن كما أخرج �بو��م مِن ٱ�ن ِة ي ِ‬ ‫ُ ُ َ ُ‬ ‫ٓ َّ‬ ‫َّ‬ ‫ُ َ َ َ‬ ‫َ َ َُ ُ‬ ‫ِ� َ� ُه َما َس ۡو�ت ِ ِه َما ۚ إِن ُهۥ يَ َرٮٰ� ۡم ه َو َوقبِيل ُهۥ م ِۡن َح ۡيث � ت َر ۡو� ُه ۡمۗ إِنا‬ ‫�ِ اسهما ل ِ‬ ‫َ َ ۡ َ َّ َ ٰ َ َ ۡ َ ٓ َ َّ َ َ ُ ۡ ُ َ‬ ‫ِين � يؤمِنون‪] ﴾٢٧‬اﻷﻋﺮاف‪.[۲۷ :‬‬ ‫جعلنا ٱلش� ِط� أو ِ�اء ل ِ�‬ ‫»ای آدﻣﯿﺰادﮔﺎن! ﺷﯿﻄﺎن ﺷﻤﺎ را ﻧﻔﺮﯾﺒﺪ‪ ،‬ھﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﭘﺪر و ﻣﺎدرﺗﺎن را )ﻓﺮﯾﻔﺖ و( از‬ ‫ﺑﮫﺸﺖ ﺑﯿﺮوﻧﺸﺎن ﮐﺮد و ﻟﺒﺎﺳﺸﺎن را از )ﺗﻦ( اﯾﺸﺎن ﺑﯿﺮون ﺳﺎﺧﺖ ﺗﺎ ﻋﻮراﺗﺸﺎن را ﺑﻪ‬ ‫اﯾﺸﺎن ﻧﻤﺎﯾﺎن ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﺷﯿﻄﺎن و ھﻤﺪﺳﺘﺎﻧﺶ ﺷﻤﺎ را ﻣﯽﺑﯿﻨﻨﺪ در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ آﻧﮫﺎ را‬ ‫ﻧﻤﯽﺑﯿﻨﯿﺪ‪ .‬ﻣﺎ ﺷﯿﺎﻃﯿﻦ را دوﺳﺘﺎن و ﯾﺎران ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺳﺎﺧﺘﻪاﯾﻢ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن ﻧﻤﯽآورﻧﺪ«‪.‬‬ ‫‪ -١‬ﻣﻮﺳﻮﻋﻪ ﻧﻈﺮة اﻟﻨﻌﯿﻢ ﻓﯽ ﻣﮑﺎرم اﺧﻼق اﻟﺮﺳﻮل اﻟﮑﺮﯾﻢ‪ ،‬ج ‪ ،۴‬ص ‪.۱۱۴۲ – ۱۱۳۶‬‬

‫‪٢٢٤‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ ۡ ٓ َٰ َ ۡ ِ ُ ۡ َ ُ َ‬ ‫َ َ ٓ ۡ َ‬ ‫َّ َ َ ُ َ‬ ‫نظر َ‬ ‫�ن‪ ١٥‬قال فب ِ َما أغ َو ۡ�ت ِ�‬ ‫م‬ ‫ل‬ ‫ٱ‬ ‫ِن‬ ‫م‬ ‫ك‬ ‫ن‬ ‫إ‬ ‫ال‬ ‫ق‬ ‫‪١٤‬‬ ‫ون‬ ‫﴿قال أن ِظر ِ� إِ� يوم �بعث‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫َ ۡ‬ ‫َ َّ ُ ّ ۢ َ ۡ‬ ‫َ َ ۡ ُ َ َّ َ ُ ۡ َ ٰ َ َ‬ ‫يم‪َّ �ُ ١٦‬‬ ‫ك ٱل ۡ ُم ۡس َتقِ َ‬ ‫ِ‬ ‫م‬ ‫م‬ ‫ه‬ ‫ن‬ ‫ِي‬ ‫ت‬ ‫�‬ ‫ص�ط‬ ‫� �يۡدِي ِه ۡم َوم ِۡن خلفِ ِه ۡم‬ ‫�‬ ‫ن‬ ‫م‬ ‫��عدن لهم ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫َ َ ۡ َۡ َٰ ۡ َ َ َ َ ٓ ۡ َ َ َ ُ ۡ ََ ُ ۡ َ‬ ‫�كِر َ‬ ‫ٰ‬ ‫�د أ��هم‬ ‫�ن‪] ﴾١٧‬اﻷﻋﺮاف‪.[۱۷-۱۴ :‬‬ ‫و�ن �ي�ن ِ ِهم وعن شما�ِل ِ ِهمۖ و� ِ‬ ‫ِ‬ ‫»)ﺷﯿﻄﺎن( ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺮا ﺗﺎ روزی ﻣﮫﻠﺖ ده و زﻧﺪه ﺑﺪار ﮐﻪ )اﻧﺴﺎنھﺎ( ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺘﻪ‬ ‫ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ‪) .‬ﺧﺪاوﻧﺪ( ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺗﻮ از زﻣﺮۀ ﻣﮫﻠﺖ ﯾﺎﻓﺘﮕﺎﻧﯽ‪) .‬ﺷﯿﻄﺎن( ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺪان ﺳﺒﺐ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﺮا ﮔﻤﺮاه داﺷﺘﯽ‪ ،‬ﻣﻦ ﺑﻪ ﺳﺮ راه ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺗﻮ در ﮐﻤﯿﻦ آﻧﺎن ﻣﯽﻧﺸﯿﻨﻢ‪ .‬ﺳﭙﺲ از ﭘﯿﺶ‬ ‫رو و از ﭘﺸﺖ ﺳﺮ و از ﻃﺮف راﺳﺖ و از ﻃﺮف ﭼﭗ ﺑﻪ ﺳﺮاغ اﯾﺸﺎن ﻣﯽروم و ﺑﯿﺸﺘﺮ آﻧﺎن‬

‫را ﺳﭙﺎﺳﮕﺬار ﻧﺨﻮاھﯽ ﯾﺎﻓﺖ«‪.‬‬ ‫ﭘﻨﺪار و ﺗﺼﻮر ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺻﺪر اﺳﻼم از ﺷﯿﻄﺎن ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﮐﻪ ﮔﻮﯾﺎ او را ﺑﺎ ﭼﺸﻤﮫﺎی‬ ‫ﺧﻮد ﻣﺸﺎھﺪه ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ از ﺟﻠﻮ و ﭘﺸﺖ ﺳﺮ و از ﻃﺮف راﺳﺖ و ﭼﭙﺸﺎن ﻣﯽآﻣﺪ و‬ ‫وﺳﻮﺳﮥ ﮔﻨﺎه در دﻟﮫﺎﯾﺸﺎن ﻣﯽاﻧﺪاﺧﺖ و ﺷﮫﻮﺗﮫﺎی ﭘﻨﮫﺎن را ﺗﺤﺮﯾﮏ ﻣﯽﻧﻤﻮد؛ ﭘﺲ آﻧﮫﺎ‬ ‫ھﻤﻮاره ﻣﯽﮐﻮﺷﯿﺪﻧﺪ ﺗﺎ از دﺷﻤﻦ ﺧﻮد‪ ،‬آ ﮔﺎه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺑﺮای اﻧﺠﺎم ﮐﺎرھﺎی ﺧﯿﺮ ﺑﺮ‬ ‫ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺳﺒﻘﺖ ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﺗﺎ راھﮫﺎی ورود ﺷﯿﻄﺎن را ﺗﻨﮓﺗﺮ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺒﻨﺪﻧﺪ؛ ﭘﺲ‬ ‫ﺷﯿﻄﺎن در ھﯿﭻ ﻣﺮﺣﻠﻪای ﺣﺘﯽ در ﻣﻮاردی ﮐﻪ ﮔﻨﺎه از ﺻﺪای ﺣﺮﮐﺖ ﻣﻮرﭼﻪ آھﺴﺘﻪﺗﺮ و‬ ‫ﻣﺨﻔﯽ ﺗﺮ ﺑﻮد‪ ،‬راه ﻧﻔﻮذی در آﻧﮫﺎ ﻧﻤﯽﯾﺎﻓﺖ‪ .‬اﯾﻦ اﻋﺘﻘﺎد‪ ،‬ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از ﮔﻔﺘﺎر ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ‬ ‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َّ َ‬ ‫َ َ َ َ َ ۡ ُ ۡ َ َ َ ۡ َ ۡ َّ َ َّ ۡ َ‬ ‫َّ‬ ‫جي ِم‪ ٩٨‬إِن ُهۥ ل ۡي َس ُ�ۥ ُسل َ�ٰ ٌن‬ ‫﴿فإ ِذا قرأت ٱلقرءان فٱست ِعذ ب ِٱ�ِ مِن ٱلشي�ٰ ِن ٱلر ِ‬ ‫ََ‬ ‫َّ َ ُ ۡ َ ُ ُ َ َ‬ ‫َّ ُ َ‬ ‫� ٱ َّ� َ‬ ‫ِين َ� َت َو َّل ۡونَ ُهۥ َوٱ َّ� َ‬ ‫� ٱ َّ� َ‬ ‫ِين َء َام ُنوا ْ َو َ َ ٰ‬ ‫ِين‬ ‫� َر ّ� ِ ِه ۡم َ� َت َو�ون‪ ٩٩‬إِ�ما سل�ٰنهۥ‬ ‫ُ ۡ ُ َ‬ ‫ُ‬ ‫��ون‪] ﴾١٠٠‬اﻟﻨﺤﻞ‪.[۱۰۰-۹۸ :‬‬ ‫هم بِهِۦ م ِ‬ ‫»ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺧﻮاﺳﺘﯽ ﻗﺮآﻧﯽ ﺑﺨﻮاﻧﯽ‪ ،‬از وﺳﻮﺳﻪھﺎی ﺷﯿﻄﺎن ﻣﻄﺮود ﺑﻪ ﺧﺪا ﭘﻨﺎه ﺑﺒﺮ‪.‬‬ ‫ﺑﯽﮔﻤﺎن ﺷﯿﻄﺎن ھﯿﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﺴﻠﻄﯽ ﺑﺮ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻧﺪارد ﮐﻪ اﯾﻤﺎن دارﻧﺪ و ﺑﺮ ﭘﺮوردﮔﺎرﺷﺎن‬ ‫ﺗﮑﯿﻪ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺗﻨﮫﺎ ﺗﺴﻠﻂ ﺷﯿﻄﺎن ﺑﺮ ﮐﺴﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ او را ﺑﻪ دوﺳﺘﯽ ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‬

‫و ﺑﻪ واﺳﻄﻪ او ﺷﺮک ﻣﯽورزﻧﺪ«‪.‬‬ ‫داﺳﺘﺎن آدم ﺑﺎ ﺷﯿﻄﺎن در ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺟﺎ از ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﺗﮑﺮار ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﺑﻌﻀﯽ‬ ‫ﺳﻮرهھﺎ از ﺟﻤﻠﻪ ﺳﻮره اﻋﺮاف ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﺗﻔﺼﯿﻼت و ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺸﺮوح ﺑﯿﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ و در‬ ‫ﺑﻌﻀﯽ ﺳﻮرهھﺎ ھﻤﺎﻧﻨﺪ ﺳﻮرۀ ﺣﺠﺮ‪ ،‬اﺳﺮاء‪ ،‬ﻃﻪ و ص ﺑﺨﺸﯽ از اﺑﻌﺎد آن ﺑﯿﺎن ﮔﺮدﯾﺪه‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫‪٢٢٥‬‬

‫اﺳﺖ و در ﺳﻮرهھﺎی دﯾﮕﺮ‪ ،‬اﺷﺎرهای ﮔﺬرا ﺑﻪ آن ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﻮﺿﻊ ﺷﯿﻄﺎن در ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫اﻧﺴﺎﻧﮫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در دﻧﯿﺎ ﺑﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻪاش ﺗﻦ دادهاﻧﺪ و اﻧﮑﺎر او در ﻗﯿﺎﻣﺖ از اﻃﺎﻋﺖ آﻧﮫﺎ‪ ،‬ﻓﻘﻂ‬ ‫در ﺳﻮرۀ اﺑﺮاھﯿﻢ ﺑﯿﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ ‪.١‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ در ﺳﻮره اﻋﺮاف ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ َ ٰٓ َ َ ُ ۡ ُ ۡ َ َ َ َ ۡ ُ َ ۡ َ َ َ ُ َ‬ ‫ُ ۡ‬ ‫َ َۡ‬ ‫َ‬ ‫﴿و�ـٔادم ٱس�ن أنت وزوجك ٱ‬ ‫� َّنة ف� م ِۡن َح ۡيث شِئ ُت َما َو� �ق َر َ�ا �ٰ ِذه ِ‬ ‫َ َ ۡ َ َ َ ُ َ َّ ۡ َ ٰ ُ ُ ۡ َ َ‬ ‫َّ َ َ َ َ َ ُ َ َ َّ‬ ‫ل�ٰلِم َ‬ ‫ِي ل ُه َما َما ُوۥرِ َي‬ ‫�‪ ١٩‬فوسوس لهما ٱلشي�ن ِ�بد‬ ‫ٱلشجرة �تكونا مِن ٱ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫َّ َ َّ ٓ‬ ‫َ َ‬ ‫َ ُ‬ ‫َ ُ َ‬ ‫ُ َ َ‬ ‫َۡ‬ ‫ج َرة ِ إِ� أن ت�ونا‬ ‫�ن ُه َما مِن َس ۡو�ت ِ ِه َما َوقال َما � َهٮٰك َما َر ُّ�� َما � ۡن �ٰ ِذه ِ ٱلش‬ ‫ٓ ّ َ ُ َ‬ ‫َ َ َ ۡ َۡ َ ُ َ َ ۡ َ‬ ‫َّ‬ ‫ل�ٰصح َ‬ ‫ِين‪َ ٢٠‬وقَ َ‬ ‫�ٰ ِ� َ‬ ‫�‪٢١‬‬ ‫� أو ت�ونا مِن ٱل‬ ‫اس َم ُه َما إ ِ ِ� لك َما ل ِم َن ٱ ِ ِ‬ ‫ملك ِ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َّ ُ َ ُ ُ َ َّ َ َ َّ َ َ َ َ َ ۡ ُ َ َ ۡ ُ ُ َ َ َ َ َ ۡ َ‬ ‫َ‬ ‫ان عل ۡي ِه َما‬ ‫فدلٮٰهما بِغرورٖ� فلما ذاقا ٱلشجرة بدت لهما سو��هما وطفِقا � ِصف ِ‬ ‫ۡ َ َّ َ َ َ ٰ ُ َ َ ُّ ُ َ ٓ َ َ ۡ َ ۡ َ ُ َ َ ۡ ُ َ َّ‬ ‫َ ُ َّ ُ ٓ َّ‬ ‫لش َ‬ ‫ج َرة ِ َوأقل لك َما إِن‬ ‫مِن َو َر ِق ٱ�نةِ� ونادٮهما ر�هما �لم ��هكما عن ت ِلكما ٱ‬ ‫َّ ۡ َ َ َ ُ َ َ ُ ّ ‪َ َ ٞ ُّ ٞ‬‬ ‫َ َ ٓ َ ُ‬ ‫َّ َ ۡ َ َ َ ۡ‬ ‫�‪ ٢٢‬قا� َر َّ� َنا ظل ۡم َنا أنف َس َنا �ن ل ۡم �غفِ ۡر �َا َوت ۡر� َنا‬ ‫ٱلشي�ٰن لكما عدو مب ِ‬ ‫َۡ‬ ‫َ َ ُ َ َّ َ ۡ َ‬ ‫َ ُ ّ‪ُ َ َ ٞ‬‬ ‫َ َ ۡ ْ ُ ُ‬ ‫� ۡم ِ� ٱ� ِ‬ ‫�� َن‪ ٢٣‬قال ٱهب ِ ُطوا َ� ۡعض� ۡم �ِ َ ۡع ٍض عدو ۖول‬ ‫�ض‬ ‫�كو�ن مِن ٱل�ٰ ِ ِ‬ ‫َ َ َ ََۡۡ َ َ َ َ ُ ُ َ َ َۡ َُۡ ُ َ‬ ‫ُ ۡ َ َ ّ‪ٰ َ ٌ َ َ َ ٞ‬‬ ‫ون‪َ ٰ �َ ٢٥‬ب ِ ٓ‬ ‫�‬ ‫ِ�‪ ٢٤‬قال �ِيها �يون و�ِيها �موتون ومِنها �رج‬ ‫مستقر وم�ٰع إِ� ح ٖ‬ ‫َ َ َ َۡ َ ََۡ َ َ‬ ‫ُ ۡ َ ٗ‬ ‫َّ ۡ َ ٰ َ ٰ َ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ٗ‬ ‫ُ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ٰ‬ ‫ءادم قد أنز�ا علي�م �ِ اسا ي�رِي سو�ت ِ�م ورِ�شاۖ و�ِ اس ٱ�قوى �ل ِك‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫َۡ َ َ‬ ‫َّ َ َ َّ ُ ۡ َ َّ َّ ُ َ َ ٰ َ ٓ َ َ ۡ َ ُ‬ ‫� َءاد َم � َ�فتِن َّن� ُم ٱلش ۡي َ�ٰ ُن‬ ‫خ�‪ٰ� ۚٞ‬ل ِك م ِۡن َءا� ٰ ِ‬ ‫ت ٱ�ِ لعلهم يذكرون‪� ٢٦‬ب ِ‬ ‫َ َ ٓ َ ۡ َ َ َ َ َ ۡ ُ ّ َ ۡ َ َّ َ ُ‬ ‫ٓ َّ‬ ‫اس ُه َما ل ُ‬ ‫ع َ� ۡن ُه َما �ِ َ َ‬ ‫ِ� َ� ُه َما َس ۡو�ت ِ ِه َما ۚ إِن ُهۥ‬ ‫�‬ ‫ِ‬ ‫كما أخرج �بو��م مِن ٱ�نةِ ي ِ‬ ‫َ‬ ‫َ َ ٰ ُ ۡ ُ َ َ َ ُ ُ ۡ َ ۡ ُ َ َ َ ۡ َ ُ ۡ َّ َ َ ۡ َ َّ َ َ ۡ َ ٓ َ َّ َ َ‬ ‫ِين �‬ ‫يرٮ�م هو وقبِيلهۥ مِن حيث � ترو�همۗ إِنا جعلنا ٱلش�ٰ ِط� أو ِ�اء ل ِ�‬ ‫ُۡ ُ َ‬ ‫يؤمِنون‪] ﴾٢٧‬اﻷﻋﺮاف‪.[۲۷-۱۹ :‬‬ ‫»ای آدم! ﺗﻮ و ھﻤﺴﺮت در ﺑﮫﺸﺖ ﺳﺎﮐﻦ ﺷﻮﯾﺪ و ھﺮ ﮐﺠﺎ ﮐﻪ ﺧﻮاﺳﺘﯿﺪ ﺑﺨﻮرﯾﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻪ‬ ‫اﯾﻦ درﺧﺖ ﻧﺰدﯾﮏ ﻧﺸﻮﯾﺪ‪) .‬و از آن ﻧﺨﻮرﯾﺪ اﮔﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﻨﯿﺪ( ﭘﺲ از زﻣﺮه ﺳﺘﻤﮑﺎران‬ ‫ﺧﻮاھﯿﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ اھﺮﯾﻤﻦ‪ ،‬آﻧﺎن را وﺳﻮﺳﻪ ﮐﺮد ﺗﺎ ﻋﻮرات ﻧﮫﺎن از دﯾﺪه آﻧﺎن را ﺑﺪﯾﺸﺎن‬ ‫ﺑﻨﻤﺎ ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﺮوردﮔﺎرﺗﺎن ﺷﻤﺎ را از اﯾﻦ درﺧﺖ ﺑﺎز ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﻣﮕﺮ ﺑﺪان ﺧﺎﻃﺮ‬ ‫ﮐﻪ دو ﻓﺮﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﯾﺪ و ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ از زﻣﺮه ﺟﺎوﯾﺪاﻧﺎن ﺧﻮاھﯿﺪ ﺷﺪ و ﺑﺮای آﻧﮫﺎ ﺑﺎرھﺎ‬ ‫ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺧﻮرد ﮐﻪ ﻣﻦ ﺧﯿﺮﺧﻮاه ﺷﻤﺎ ھﺴﺘﻢ‪ .‬ﭘﺲ آرام آرام آﻧﺎن را ﺑﺎ ﻣﮑﺮ و ﻓﺮﯾﺐ ﮐﺸﯿﺪ‪.‬‬

‫‪ -١‬دراﺳﺎت ﻗﺮآﻧﯿﻪ‪ ،‬ص ‪.۱۱۲‬‬

‫‪٢٢٦‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ از آن درﺧﺖ ﭼﺸﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻋﻮرات ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺪﯾﺪﻧﺪ و ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺟﻤﻊآوری‬ ‫ﺑﺮﮔﮫﺎی ﺑﮫﺸﺖ ﮐﺮدﻧﺪ و آﻧﮫﺎ را ﺑﺮ ﺧﻮد اﻓﮑﻨﺪﻧﺪ‪ .‬ﭘﺮوردﮔﺎرﺷﺎن ﻓﺮﯾﺎدﺷﺎن زد ﮐﻪ آﯾﺎ ﺷﻤﺎ‬ ‫را از آن درﺧﺖ ﻧﮫﯽ ﻧﮑﺮدم و ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻧﮕﻔﺘﻢ ﮐﻪ اھﺮﯾﻤﻦ‪ ،‬دﺷﻤﻦ آﺷﮑﺎرﺗﺎن اﺳﺖ؟‬ ‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﭘﺮوردﮔﺎرا! ﻣﺎ ﺑﺮ ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ ﺳﺘﻢ ﮐﺮدهاﯾﻢ و اﮔﺮ ﻣﺎ را ﻧﺒﺨﺸﯽ و ﺑﺮ ﻣﺎ رﺣﻢ ﻧﮑﻨﯽ از‬ ‫زﯾﺎﻧﮑﺎران ﺧﻮاھﯿﻢ ﺑﻮد‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﺎﯾﯿﻦ روﯾﺪ‪ ،‬ﺑﺮﺧﯽ دﺷﻤﻦ ﺑﺮﺧﯽ ﺧﻮاھﯿﺪ ﺑﻮد‪ .‬در زﻣﯿﻦ ﺗﺎ‬ ‫روزﮔﺎری اﺳﺘﻘﺮار ﺧﻮاھﯿﺪ داﺷﺖ و ﺑﮫﺮهﻣﻨﺪ ﺧﻮاھﯿﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬در زﻣﯿﻦ زﻧﺪﮔﯽ ﺑﻪ ﺳﺮ‬ ‫ﻣﯽﺑﺮﯾﺪ و در آن ﻣﯽﻣﯿﺮﯾﺪ و از آن ﺑﯿﺮون ﻣﯽآﯾﯿﺪ‪ .‬ای آدﻣﯿﺰادﮔﺎن‪ ،‬ﻣﺎ ﻟﺒﺎﺳﯽ ﺑﺮای ﺷﻤﺎ‬ ‫درﺳﺖ ﮐﺮدهاﯾﻢ ﮐﻪ ﻋﻮرات ﺷﻤﺎ را ﻣﯽﭘﻮﺷﺎﻧﺪ و ﻟﺒﺎس زﯾﻨﺘﯽ را )ﺑﺮاﯾﺘﺎن ﺳﺎﺧﺘﻪاﯾﻢ( ﮐﻪ‬ ‫ﻟﺒﺎس ﺗﻘﻮا و ﺗﺮس از ﺧﺪا ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ﻟﺒﺎس اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ از ﻧﺸﺎﻧﻪھﺎی ﺧﺪاﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﻨﺪﮔﺎن‬ ‫ﻣﺘﺬﮐﺮ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ای آدﻣﯿﺰادﮔﺎن‪ ،‬ﺷﯿﻄﺎن ﺷﻤﺎ را ﻧﻔﺮﯾﺒﺪ ھﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﭘﺪر و ﻣﺎدرﺗﺎن را از‬ ‫ﺑﮫﺸﺖ ﺑﯿﺮوﻧﺸﺎن ﮐﺮد و ﻟﺒﺎﺳﺸﺎن را از ﺗﻦ ﺑﯿﺮون ﺳﺎﺧﺖ ﺗﺎ ﻋﻮرﺗﺸﺎن را ﺑﺪﯾﺸﺎن ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﺷﯿﻄﺎن و ھﻤﺪﺳﺘﺎن ﺷﻤﺎ را ﻣﯽﺑﯿﻨﻨﺪ در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ آﻧﮫﺎ را ﻧﻤﯽﺑﯿﻨﯿﺪ‪ ،‬ﻣﺎ ﺷﯿﺎﻃﯿﻦ‬

‫را دوﺳﺘﺎن و ﯾﺎران ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺳﺎﺧﺘﯿﻢ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن ﻧﻤﯽآورﻧﺪ«‪.‬‬ ‫داﻧﺶ ھﺮ ﻓﺮد از ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﯽﺑﺎﯾﺴﺖ ﺷﺮاﯾﻂ ﻋﺒﺮت ﮔﺮﻓﺘﻦ از ﺣﻮادث را ﺑﺮای او ﻓﺮاھﻢ‬ ‫ﺳﺎزد ﻧﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺑﺰار ﺳﺮﮔﺮم ﮐﻨﻨﺪه از آن اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬داﺳﺘﺎن آدم و ﺷﯿﻄﺎن‬ ‫ﻧﯿﺰ داﺳﺘﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﯿﺎن ﺗﻤﺎم داﺳﺘﺎﻧﮫﺎی ﻗﺮآﻧﯽ رھﻨﻤﻮدھﺎی وﯾﮋه و ﺧﺎص ﺧﻮد را‬ ‫دارد و اﯾﻦ داﺳﺘﺎن ﺑﺮای اﻧﺴﺎن از اﺑﺘﺪای ﺧﻠﻘﺖ ﺗﺎ آﺧﺮﯾﻦ ﻟﺤﻈﻪھﺎی زﻧﺪﮔﯿﺶ و ﻧﻘﺶ‬ ‫آﻧﮫﺎ در زﻣﯿﻦ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺣﺮﮐﺘﺶ در زﻣﯿﻦ و ﻣﺸﮑﻼﺗﯽ ﮐﻪ در ﻃﯽ ﺣﺮﮐﺖ ﺑﺎ آن ﻣﻮاﺟﻪ‬ ‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و راھﮫﺎی ﭘﺮھﯿﺰ از ﻣﻮاﻧﻊ و ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﮔﺬر ﮐﺮدن از آن را ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ‪.١‬‬ ‫آﯾﻪھﺎی ذﮐﺮ ﺷﺪه در ﻣﻮرد داﺳﺘﺎن آدم و ﻧﺒﺮدش ﺑﺎ ﺷﯿﻄﺎن ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺻﺪر اﺳﻼم‪،‬‬ ‫ﻗﻀﺎﯾﺎی ﻣﮫﻤﯽ در زﻣﯿﻨﮥ اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژی و ﻋﻘﯿﺪه و اﺧﻼق آﻣﻮﺧﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ ﻋﺒﺎرتاﻧﺪ از‪:‬‬ ‫‪ -۱‬آدم ÷ ﺟﺪ و ﻧﺴﺐ اﺻﻠﯽ ھﻤﮥ اﻧﺴﺎنھﺎﺳﺖ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬آدم را از ﺧﺎک ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮐﺎﻣﻞ اﻧﺴﺎﻧﯽاش آﻓﺮﯾﺪ‪ ،‬ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ ﻧﻮﻋﯽ از اﻧﻮاع‬

‫آﻓﺮﯾﺪهھﺎ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﺪرﯾﺠﯽ‪ ،‬ﺷﮑﻞ و ھﯿﺌﺘﯽ دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﺧﻮد ﮔﯿﺮد؛ ﭘﺲ ﺧﺪاوﻧﺪ‪،‬‬ ‫آدم را از ﺧﺎک آﻓﺮﯾﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ روح را در او دﻣﯿﺪ و اﻧﺴﺎﻧﯽ ﮐﺎﻣﻞ از ﭘﻮﺳﺖ‪ ،‬ﮔﻮﺷﺖ‪ ،‬ﻗﯿﺎﻓﻪ‬ ‫و ﺻﻮرت ﮐﺎﻣﻞ ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬

‫‪ -١‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۱۱۴‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫‪٢٢٧‬‬

‫‪ -۲‬اﺳﻼم‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ اﻃﺎﻋﺖ ﻣﻄﻠﻖ و ﺑﯽﭼﻮن و ﭼﺮا از ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن را دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ ﺑﻪ آدم ﺳﺠﺪه ﮐﻨﻨﺪ؛ ﭘﺲ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ‬

‫اﻃﺎﻋﺖ از ﭘﺮوردﮔﺎرﺷﺎن ﺑﺪون ﺗﺮدﯾﺪ و اﻋﺘﺮاض‪ ،‬ﺑﺮای آدم ﺳﺠﺪه ﺳﻼم و اﺣﺘﺮام ﺑﻪ ﺟﺎی‬ ‫آوردﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﯾﻨﮑﻪ آﻧﮫﺎ در ﻣﻸ اﻋﻠﯽ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ در ﺣﺎل ﺗﺴﺒﯿﺢ و ﻋﺒﺎدت ﺧﺪا ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽﺑﺮدﻧﺪ‬ ‫)و ﻧﺰد او از ﻣﻘﺎم واﻻﯾﯽ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ( وﻟﯽ ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ آﻧﮫﺎ دﺳﺘﻮر داده ﺷﺪ ﮐﻪ‬ ‫آدم را ﺳﺠﺪه ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﯽدرﻧﮓ اﻧﺠﺎم وﻇﯿﻔﻪ ﮐﺮدﻧﺪ؛ زﯾﺮا اﺳﻼم ﯾﻌﻨﯽ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﻣﺤﺾ در‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ دﺳﺘﻮرات‪.‬‬ ‫‪ -۳‬ﻓﺮاھﻢ ﺑﻮدن زﻣﯿﻨﮥ ﺧﻄﺎ در اﻧﺴﺎن‬

‫اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج از داﺳﺘﺎن اﺷﺘﺒﺎه آدم‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﭘﯽ ﺑﺮدﻧﺪ ﮐﻪ‬ ‫زﻣﯿﻨﮥ ﺧﻄﺎ در اﻧﺴﺎن اﻣﺮی ﻓﻄﺮی اﺳﺖ؛ زﯾﺮا ﺧﺪاوﻧﺪ در ﻃﺒﯿﻌﺖ و ﺳﺮﺷﺖ اﻧﺴﺎن‬ ‫ﻋﻼﺋﻖ و ﻏﺮﯾﺰهھﺎﯾﯽ ﻗﺮار داده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﯿﻄﺎن از ﺧﻼل آن ﺑﺎ وﺳﻮﺳﻪ ﮐﺮدن اﻧﺴﺎن در او‬ ‫وارد ﻣﯽﺷﻮد و ارﺗﮑﺎب ﮔﻨﺎه را ﺑﺮای او زﯾﺒﺎ ﺟﻠﻮه ﻣﯽدھﺪ و از ﺟﻤﻠﻪ ﻏﺮﯾﺰهھﺎی ﭘﻨﮫﺎن در‬ ‫وﺟﻮد اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﺗﻤﺎﯾﻞ او ﺑﻪ ﺟﺎوداﻧﻪ ﺑﻮدن در اﯾﻦ دﻧﯿﺎ و ﯾﺎ داﺷﺘﻦ ﻋﻤﺮی ﻃﻮﻻﻧﯽ ﻧﺰدﯾﮏ‬ ‫ﺑﻪ ﺟﺎوداﻧﮕﯽ و ھﻤﭽﻨﯿﻦ داﺷﺘﻦ ﺛﺮوت و ﻗﺪرت ﻧﺎﻣﺤﺪود اﺳﺖ ‪ ١‬و ﺑﺮ اﺛﺮ اﯾﻦ ﻣﯿﻞ اﺑﻠﯿﺲ‪،‬‬ ‫آدم و ھﻤﺴﺮش را دﭼﺎر وﺳﻮﺳﻪ ﻧﻤﻮد و ﺑﺮاﺳﺎس آﯾﻪھﺎی ﻗﺮاﻧﯽ ﺑﻪ او و ھﻤﺴﺮش ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫َ َ‬ ‫َ َ ۡ َ َ َ ُ َ َّ ۡ َ ٰ ُ ُ ۡ َ َ‬ ‫َۡ‬ ‫ِي ل ُه َما َما ُوۥرِ َي �ن ُه َما مِن َس ۡو�ت ِ ِه َما َوقال َما‬ ‫﴿فوسوس لهما ٱلشي�ن ِ�بد‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫ٓ‬ ‫َ ُ َ‬ ‫َ َ ُ َ َ ُّ ُ َ َ ۡ َ‬ ‫َ ُ َ ََ َۡ‬ ‫َّ َ َ‬ ‫� أ ۡو ت�ونا م َِن‬ ‫�هٮٰكما ر��ما �ن �ٰ ِذه ِ ٱلشجرة ِ إِ� أن ت�ونا ملك ِ‬ ‫ۡ َ‬ ‫�ٰ ِ� َ‬ ‫ِين‪] ﴾٢٠‬اﻷﻋﺮاف‪.[۲۰ :‬‬ ‫ٱل‬ ‫»ﺳﭙﺲ اھﺮﯾﻤﻦ‪ ،‬آﻧﺎن را وﺳﻮﺳﻪ ﮐﺮد ﺗﺎ ﻋﻮرتھﺎی ﻧﮫﺎن از دﯾﺪ آﻧﺎن را ﺑﺪﯾﺸﺎن ﻧﻤﺎﯾﺪ و‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﺮوردﮔﺎرﺗﺎن ﺷﻤﺎ را از )ﺧﻮردن( اﯾﻦ درﺧﺖ ﺑﺎز ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﺑﺪان ﺧﺎﻃﺮ‬

‫ﮐﻪ دو ﻓﺮﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﯾﺪ و ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ از زﻣﺮه ﺟﺎوﯾﺪاﻧﺎن ﺧﻮاھﯿﺪ ﺷﺪ«‪.‬‬ ‫ﺷﯿﻄﺎن ﯾﺎد ﻧﻤﻮدن ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﺑﺮای آﻧﮫﺎ ﭼﻨﯿﻦ واﻧﻤﻮد ﮐﺮد ﮐﻪ او ﺧﯿﺮﺧﻮاه آﻧﺎن‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻄﺎﻟﺐ ذﮐﺮ ﺷﺪه ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺷﺪن در ﺑﺮاﺑﺮ ﻏﺮﯾﺰهھﺎ‪ ،‬ﮔﺮاﯾﺸﮫﺎ و اﯾﺠﺎد ﻋﻼﻗﻪ‬ ‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻏﺮاﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺎﯾﺪ آن را ﮐﻨﺘﺮل ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﻣﮫﺎر آن را ﺑﻪ دﺳﺖ‬ ‫ﺑﮕﯿﺮد و آن را ﭘﯿﺮو اﺣﮑﺎم ﻣﺘﻌﺎﻟﯽ ﺷﺮﯾﻌﺖ ﺑﮕﺮداﻧﺪ واﯾﻦ ﮔﺮاﯾﺸﮫﺎ و ﻏﺮﯾﺰهھﺎ و ﻋﻼﻗﻤﻨﺪﯾﮫﺎ‬

‫‪ -١‬ﻓﯽ ﻇﻼل اﻟﻘﺮآن‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪.۱۲۶۹‬‬

‫‪٢٢٨‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫اﻣﻮری ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﻔﺲ اﻧﺴﺎن ﻃﺎﻟﺐ آن اﺳﺖ و اﻏﻠﺐ از ﺣﺪود ﺧﻮد ﻣﯽﮔﺬرﻧﺪ و ﮐﻨﺘﺮل‬ ‫اﯾﻦ ﻏﺮﯾﺰهھﺎ ﺟﺰ ﺑﺎ ﭘﺎﯾﺒﻨﺪی ﺑﻪ اﺣﮑﺎم ﺷﺮﯾﻌﺖ ﻣﻤﮑﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ھﻮی و ﺧﻮاﺳﺘﮥ‬ ‫ﻧﻔﺲ ﻣﻮرد ﻧﮑﻮھﺶ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد و ﻣﻨﻈﻮر ﮐﺎر زﺷﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻔﺲ ﺑﻪ آن ﮔﺮاﯾﺶ دارد‪.‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ َ َّ َ ۡ َ َ‬ ‫اف َم َق َ‬ ‫ام َر ّ�هِۦ َو َ� َ� ٱ�َّ ۡف َس َعن ٱل ۡ َه َ‬ ‫ى‪ ٤٠‬فَإ َّن ٱ ۡ َ‬ ‫� َّن َة ِ َ‬ ‫ٰ‬ ‫﴿وأما من خ‬ ‫�‬ ‫و‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ۡ‬ ‫ٱل ۡ َمأ َو ٰ‬ ‫ى‪] ﴾٤١‬اﻟﻨﺎزﻋﺎت‪.[۴۱-۴۰ :‬‬ ‫»و اﻣﺎ آن ﮐﺲ ﮐﻪ از ﺟﺎه و ﻣﻘﺎم ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﻮد ﺗﺮﺳﯿﺪه ﺑﺎﺷﺪ و ﻧﻔﺲ ﺧﻮد را از ھﻮی و‬ ‫ً‬ ‫ھﻮس ﺑﺎز داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻗﻄﻌﺎ ﺑﮫﺸﺖ ﺟﺎﯾﮕﺎه او اﺳﺖ«‪.‬‬

‫ﻣﺮاد از ھﻮی و ھﻮس وﻗﺘﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻄﻠﻖ ﺑﯿﺎن ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ھﻤﺎن ﺧﻮاﺳﺘﻪھﺎی ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ و‬ ‫زﺷﺖ ﻧﻔﺲ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ‪.١‬‬ ‫‪ -۴‬اﺷﺘﺒﺎه آدم ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬ﺗﻮﮐﻞ ﺑﻪ ﺧﺪا را آﻣﻮزش ﻣﯽدھﺪ‬

‫‪ ،‬ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﺧﻄﺮ ﺑﺰرﮔﯽ ﯾﻌﻨﯽ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﺪن اﻧﺴﺎن در ﺧﻄﺎ و اﺷﺘﺒﺎه اﺳﺖ‬ ‫اﺷﺘﺒﺎه آدم‬ ‫و اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﺮس و ھﺮاس در وﺟﻮد اﻧﺴﺎن ﻣﯽﮔﺮدد و در ﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬ﺗﻮﮐﻞ ﻣﺴﻠﻤﺎن‬ ‫را ﺑﺮ ﭘﺮوردﮔﺎرش ﻣﯽاﻓﺰاﯾﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن را دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﻇﮫﺎر ﻓﻀﯿﻠﺖ‬ ‫ّ‬ ‫آدم و ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺑﻠﻨﺪش ﻧﺰد ﭘﺮوردﮔﺎر‪ ،‬ﺑﺮای آدم ﺳﺠﺪه ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و اﺑﻠﯿﺲ را ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﻣﺘﻨﺎع از‬ ‫ﺳﺠﺪه ﮐﺮدن آدم‪ ،‬از ﺑﮫﺸﺖ ﺑﯿﺮون راﻧﺪ و آدم و ھﻤﺴﺮش را در ﺑﮫﺸﺖ ﺟﺎی داد و‬ ‫ً‬ ‫ﺻﺮاﺣﺘﺎ او را از ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪن ﺑﻪ درﺧﺖ ﻣﺸﺨﺼﯽ ﺑﺮ ﺣﺬر داﺷﺖ و دﯾﮕﺮ ﻧﻌﻤﺘﮫﺎ و‬ ‫ﻣﯿﻮهھﺎی ﺑﮫﺸﺖ را ﺑﺮای او ﺟﺎﯾﺰ ﻗﺮار داد؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ َ ٰٓ َ َ ُ ۡ ُ ۡ َ َ َ َ ۡ ُ َ ۡ َ َ َ ُ َ‬ ‫ُ ۡ‬ ‫َۡ‬ ‫َ‬ ‫﴿و�ـٔادم ٱس�ن أنت وزوجك ٱ‬ ‫� َّنة ف� م ِۡن َح ۡيث شِئ ُت َما َو� �ق َر َ�ا �ٰ ِذه ِ‬ ‫َّ‬ ‫َّ َ َ َ َ ُ َ‬ ‫َ‬ ‫ٱلشج َرة �تكونا م َِن ٱل�ٰل ِ ِم�‪] ﴾١٩‬اﻷﻋﺮاف‪.[۱۹ :‬‬ ‫»ای آدم! ﺗﻮ و ھﻤﺴﺮت در ﺑﮫﺸﺖ ﺳﺎﮐﻦ ﺷﻮﯾﺪ و در ھﺮ ﮐﺠﺎ ﮐﻪ ﺧﻮاﺳﺘﯿﺪ ﺑﺨﻮرﯾﺪ‪ ،‬وﻟﯽ‬

‫ﺑﻪ اﯾﻦ درﺧﺖ ﻧﺰدﯾﮏ ﻧﺸﻮﯾﺪ )ﮐﻪ اﮔﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﻨﯿﺪ از( زﻣﺮۀ ﺳﺘﻤﮑﺎران ﺧﻮاھﯿﺪ ﺷﺪ«‪.‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬آدم و ھﻤﺴﺮش را از ﺷﯿﻄﺎن و از ﻣﮑﺮ و ﻧﯿﺮﻧﮕﺶ ﺑﺮ ﺣﺬر داﺷﺖ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ‬ ‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬

‫‪ -١‬اﻟﻤﺴﺘﻔﺎد ﻣﻦ ﻗﺼﺺ اﻟﻘﺮآن ﻟﻠﺪﻋﻮة و اﻟﺪﻋﺎه‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﮑﺮﯾﻢ زﯾﺪان‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۲۸‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫‪٢٢٩‬‬

‫ۡ ُ ۡ َ ۡ َ َ ٰٓ َ ۡ ُ ُ ْ َ َ َ َ َ ُ ٓ ْ َّ ٓ ۡ َ َ َ ٰ َ ُ ۡ َ َ ٰٓ َ َّ‬ ‫� َـٔاد ُم إِن‬ ‫﴿�ذ قلنا ل ِلم��ِكةِ ٱسجدوا �دم فسجدوا إِ� إِبل ِيس ��‪� ١١٦‬قلنا‬ ‫َ ٰ َ َ ُ ّ ‪َ َ ۡ َ َ ُ َّ َ ۡ ُ َ َ َ ۡ َ َ َ َّ ٞ‬‬ ‫� َّنةِ فتَ ۡش َ ٰٓ‬ ‫�‪] ﴾١١٧‬ﻃﻪ‪.[۱۱۷-۱۱۶ :‬‬ ‫جك ف� � ِرجنكما مِن ٱ‬ ‫�ذا عدو لك ول ِزو ِ‬

‫»آن ﮔﺎه ﮐﻪ ﺑﻪ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن دﺳﺘﻮر دادﯾﻢ ﺑﺮای آدم ﺳﺠﺪه ﺑﺒﺮﯾﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺳﺠﺪه ﺑﺮدﻧﺪ ﻣﮕﺮ‬ ‫اﺑﻠﯿﺲ ﮐﻪ اﻧﮑﺎر ورزﯾﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﮔﻔﺘﯿﻢ‪ :‬ای آدم! اﯾﻦ دﺷﻤﻦ ﺗﻮ و ھﻤﺴﺮت ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﻣﻮاﻇﺐ‬

‫ﺑﺎﺷﯿﺪ ﮐﻪ از ﺑﮫﺸﺖ ﺑﯿﺮوﻧﺘﺎن ﻧﮑﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ رﻧﺞ و زﺣﻤﺖ ﺧﻮاھﯽ اﻓﺘﺎد«‪.‬‬ ‫ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻦ‪ ،‬ﺷﯿﻄﺎن آﻧﺎن را ﻓﺮﯾﺐ داد و ﻣﻨﺤﺮف ﮐﺮد‪ ،‬ﭘﺲ آﻧﮫﺎ از آن درﺧﺖ‬ ‫ﺧﻮردﻧﺪ و در ﮔﻨﺎه اﻓﺘﺎدﻧﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ آﻧﮫﺎ را از ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ در آن ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﯿﺮون ﻧﻤﻮد‪.‬‬ ‫اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج از اﺷﺘﺒﺎه آدم ﺑﻪ دﺷﻤﻨﯽ ﺳﺮﺳﺨﺖ ﺷﯿﻄﺎن ﺑﺎ اﻧﺴﺎن‬ ‫ﭘﯽ ﺑﺮدﻧﺪ و ﺗﺮس و ھﺮاﺳﯽ از او در دﻟﺸﺎن اﯾﺠﺎد ﺷﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻋﺎﻣﻞ‪ ،‬آﻧﺎن را ﺑﺮاﺳﺎس‬ ‫ﺑﺮداﺷﺖ آﻧﺎن از ﻣﻀﺎﻣﯿﻦ ﻗﺮآﻧﯽ ﺑﻪ ﭘﻨﺎه ﺑﺮدن ھﻤﯿﺸﮕﯽ و ﺗﻮﮐﻞ ﻧﻤﻮدن و ﮐﻤﮏ ﺧﻮاﺳﺘﻦ‬ ‫از ﺧﺪاوﻧﺪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﯾﻦ ﺷﯿﻄﺎن راﻧﺪه ﺷﺪه ﮐﻪ ﻓﮑﺮ و ھﺪﻓﯽ ﺟﺰ ﮔﻤﺮاھﯽ ﮐﺮدن و‬ ‫ﮐﺸﺎﻧﺪن اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﮔﻨﺎه ﻧﺪارد‪ ،‬ﺳﻮق داد‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل در اﯾﻦ ﺑﺎره ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ٗ‬ ‫َّ‬ ‫َۡ َ َ َ َ َۡ ۡ ُ َۡ ٰ ‪َ ّ َٰ ََ ٞ‬‬ ‫� ب ِ َر�ِك َو� ِي�‪] ﴾٦٥‬اﻹﺳﺮاء‪.[۶۵ :‬‬ ‫﴿إِن ع َِبادِي ليس لك علي ِهم سل�نۚ و�‬ ‫»ﺑﯽﮔﻤﺎن ﺳﻠﻄﻪای ﺑﺮ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﻦ ﻧﺨﻮاھﯽ داﺷﺖ و ھﻤﯿﻦ ﺗﻮ را ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﭘﺮوردﮔﺎرت ﺣﺎﻓﻆ و ﭘﺸﺘﯿﺒﺎن اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫ﭘﺲ ﺷﯿﻄﺎن ﺑﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ‪ ،‬اﯾﻤﺎﻧﯽ ﻋﻤﯿﻖ ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ در دﻟﮫﺎﯾﺸﺎن وﺟﻮد دارد و ﺑﻪ‬ ‫ﺳﻮی ﺧﺪا روی ﻣﯽآورﻧﺪ و اﻋﻀﺎﯾﺸﺎن در اﻃﺎﻋﺖ اﻟﮫﯽ ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ در ﻣﯽآﯾﻨﺪ و ﺗﻮﮐﻞ و‬ ‫اﻋﺘﻤﺎدﺷﺎن ﺑﺮ او اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﻠﻄﻪ و ﻗﺪرﺗﯽ ﻧﺪارد و آﻧﺎن ﺑﺎ آرزوھﺎ و ﺧﯿﺎﻻت ﺑﺎﻃﻞ ﺷﯿﻄﺎن‪،‬‬ ‫ﻣﺒﺎرزه ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ در دﻟﮫﺎﯾﺸﺎن ﻣﯽاﻓﮑﻨﺪ‪ ،‬از ﺑﯿﻦ ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ؛ ﭼﻮن اﯾﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﻪ ﺧﺪا دارﻧﺪ ﺑﻪ آﻧﮫﺎ ﻧﻮر ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ و از زﺷﺘﯽ ﭘﺮده ﺑﺮ ﻣﯽدارد و ﺗﻮﮐﻞ ﺑﺮ ﺧﺪا‪،‬‬ ‫اﻋﺘﻤﺎدﺷﺎن را ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪو ﺷﯿﻄﺎن‪ ،‬ﺿﻌﯿﻒ و ﻧﺎﺗﻮان ﻣﯽﺷﻮد و در ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﺪرت اﯾﻤﺎن‬ ‫ﺑﻪ ﺧﺪا و ﺗﻮﮐﻞ ﺑﺮ او‪ ،‬ﺧﻮار و زﺑﻮن ﻣﯽﮔﺮدد ‪.١‬‬ ‫‪ -۵‬ﺿﺮورت ﺗﻮﺑﻪ و ﻃﻠﺐ آﻣﺮزش‬

‫اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج از اﯾﻦ داﺳﺘﺎن آﻣﻮﺧﺘﻨﺪ ﮐﻪ ھﻨﮕﺎم ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺷﺪن ﮔﻨﺎه‬ ‫ﯾﺎ ﻣﻌﺼﯿﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮﺑﻪ و ﻃﻠﺐ آﻣﺮزش ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ؛ ﭼﻮن آدم و ھﻤﺴﺮش وﻗﺘﯽ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﻣﻌﺼﯿﺖ‬ ‫‪ -١‬ھﻤﺎن‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۷۱‬‬

‫‪٢٣٠‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﮔﺮدﯾﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺧﯿﻠﯽ زود و ﺷﺘﺎﺑﺎن ﺑﻪ ﻣﻐﻔﺮت و ﻃﻠﺐ رﺣﻤﺖ از ﭘﺮوردﮔﺎر ﺑﺰرﮔﻮارﺷﺎن روی‬ ‫آوردﻧﺪ‪:‬‬ ‫ََ‬ ‫َ َ َّ ُ َ ُ ُ َ َ َّ َ َ َّ َ َ َ َ َ ۡ َ ُ َ َ ۡ ُ ُ َ َ َ َ َ ۡ َ‬ ‫ان عل ۡي ِه َما‬ ‫﴿فدلٮ ٰهما بِغرورٖ� فلما ذاقا ٱلشجرة بدت لهما سو��هما وطفِقا � ِصف ِ‬ ‫ۡ َ َّ َ َ َ ٰ ُ َ َ ُّ ُ َ ٓ َ َ ۡ َ ۡ َ ُ َ َ ۡ ُ َ َّ‬ ‫َ ُ َّ ُ ٓ َّ‬ ‫لش َ‬ ‫ج َرة ِ َوأقل لك َما إِن‬ ‫مِن َو َر ِق ٱ�نةِ� ونادٮهما ر�هما �لم ��هكما عن ت ِلكما ٱ‬ ‫َّ ۡ َ َ َ ُ َ َ ُ ّ ‪َ َ ٞ ُّ ٞ‬‬ ‫َ َ ٓ َ ُ‬ ‫َّ َ ۡ َ َ َ ۡ‬ ‫�‪ ٢٢‬قا� َر َّ� َنا ظل ۡم َنا أنف َس َنا �ن ل ۡم �غ ِف ۡر �َا َوت ۡر� َنا‬ ‫ٱلشي�ٰن لكما عدو مب ِ‬ ‫َ َ ُ َ َّ َ ۡ َ‬ ‫�ٰ ِ� َ‬ ‫�كو�ن مِن ٱل‬ ‫�ن‪] ﴾٢٣‬اﻷﻋﺮاف‪.[۲۳-۲۲ :‬‬ ‫ِ‬ ‫»ﭘﺲ آرام آرام آﻧﺎن را ﺑﺎ ﻣﮑﺮ و ﻓﺮﯾﺐ ﮐﺸﯿﺪ‪ .‬ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ از درﺧﺖ ﭼﺸﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻋﻮرات‬ ‫ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺪﯾﺪﻧﺪ و ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺟﻤﻊآوری ﺑﺮﮔﮫﺎی ﺑﮫﺸﺖ ﮐﺮدﻧﺪ و آﻧﮫﺎ را ﺑﺮ ﺧﻮد اﻓﮑﻨﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﺮوردﮔﺎرﺷﺎن ﻓﺮﯾﺎدﺷﺎن زد ﮐﻪ آﯾﺎ ﺷﻤﺎ را از آن درﺧﺖ ﻧﮫﯽ ﻧﮑﺮدم و ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻧﮕﻔﺘﻢ ﮐﻪ‬ ‫اھﺮﯾﻤﻦ‪ ،‬دﺷﻤﻦ آﺷﮑﺎر ﺷﻤﺎ اﺳﺖ؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﭘﺮوردﮔﺎرا! ﻣﺎ ﺑﺮ ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ ﺳﺘﻢ ﮐﺮدهاﯾﻢ و‬

‫اﮔﺮ ﻣﺎ را ﻧﯿﺎﻣﺮزی و ﺑﺮ ﻣﺎ رﺣﻢ ﻧﮑﻨﯽ از زﯾﺎﻧﮑﺎران ﺧﻮاھﯿﻢ ﺑﻮد«‪.‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ٓ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫اﯾﻦ اﻋﺘﺮاﻓﯽ ﺳﺮﯾﻊ ﺑﻪ ﮔﻨﺎه ھﻤﺮاه ﭘﺸﯿﻤﺎﻧﯽ ﺷﺪﯾﺪ ﺑﻮد؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪﴿ :‬ظل ۡم َنا أنف َس َنا‬

‫�ن﴾ ]اﻷﻋﺮاف‪ .[٢٣ :‬و ﺗﻮﺑﻪای ﺧﺎﻟﺺ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪن آن ﮐﻤﮏ ﮐﺮد ﺗﺎ از ھﻼک‬ ‫َّ َ ۡ َ َ َ ۡ َ ُ َ‬ ‫ﺷﺪن و ﺧﺴﺎرت اﺑﺪی ﻧﺠﺎت ﯾﺎﺑﻨﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪�﴿ :‬ن ل ۡم �غفِ ۡر �َا َوت ۡر� َنا �َكو� َّن‬ ‫َ ۡ َ‬ ‫�ٰ ِ� َ‬ ‫�ن﴾ ]اﻷﻋﺮاف‪» .[٢٣ :‬اﮔﺮ ﻣﺎ را ﻧﺒﺨﺸﯽ و ﺑﺮ ﻣﺎ رﺣﻢ ﻧﮑﻨﯽ‪ ،‬از زﯾﺎﻧﮑﺎران ﺧﻮاھﯿﻢ‬ ‫مِن ٱل‬ ‫ِ‬ ‫ﺑﻮد« ﭘﺲ وﻗﺘﯽ آدم و ھﻤﺴﺮش ﺑﺎ وﺟﻮد ﺟﺎﯾﮕﺎه واﻻﯾﺸﺎن از ﺗﻮﺑﻪ ﮐﺮدن و ﻃﻠﺐ آﻣﺮزش‬ ‫ﺑﯽﻧﯿﺎز ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ دﯾﮕﺮان ﺑﻪ ﻃﺮﯾﻖ اوﻟﯽ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﺗﻮﺑﻪ ﻃﻠﺐ آﻣﺮزش ھﺴﺘﻨﺪ ‪.١‬‬

‫‪ -۶‬ﭘﺮھﯿﺰ از ﺣﺴﺪ و ﺗﮑﺒﺮ‬ ‫ﺣﺴﺪ و ﺗﮑﺒﺮ ﺑﺎﻋﺚ ﮔﺮﻓﺘﺎری اﺑﻠﯿﺲ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﺼﯿﺒﺖ ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﮔﻨﺎھﯽ ﮐﻪ‬

‫در دﻧﯿﺎ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد‪ ،‬ﺗﮑﺒﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬در ﺷﺮﯾﻌﺖ اﺳﻼم‪ ،‬از ﺗﮑﺒﺮ ﺑﺮ ﺣﺬر داﺷﺘﻪ ﺷﺪه و‬ ‫ﺑﻪ ﻣﺘﮑﺒﺮان وﻋﯿﺪ داده ﺷﺪه اﺳﺖ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در دﻟﺶ‬ ‫ﺑﻪ اﻧﺪازه داﻧﻪ ﺧﺮدﻟﯽ ﺗﮑﺒﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﮫﺸﺖ راه ﻧﺨﻮاھﺪ ﯾﺎﻓﺖ ‪ .«٢‬و در ﮐﺘﺎب ﺧﺪا آﯾﻪھﺎی‬ ‫زﯾﺎدی در ﻧﮑﻮھﺶ ﺗﮑﺒﺮ و ﻣﺘﮑﺒﺮان و ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﺪ آﻧﮫﺎ در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ وﺟﻮد دارد‪.‬‬

‫‪ -١‬ھﻤﺎن‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۳۰‬‬ ‫‪ -٢‬ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻻﯾﻤﺎن‪ ،‬ﺑﺎب ﺗﺤﺮﯾﻢ اﻟﮑﺒﺮ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪ ،۹۳‬ﺷﻤﺎره ‪.۹۱‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫‪٢٣١‬‬

‫ﺗﮑﺒﺮ ﯾﻌﻨﯽ ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺘﻦ ﺣﻖ و ﺗﺤﻘﯿﺮ ﻣﺮدم؛ ﭼﺮاﮐﻪ ﺷﺨﺺ ﻣﺘﮑﺒﺮ‪ ،‬ﺣﻖ را ﻧﻤﯽﭘﺬﯾﺮد و‬ ‫در ﺑﺮاﺑﺮ آن ﺗﺴﻠﯿﻢ ﻧﻤﯽﺷﻮد و آن را ﻧﺎﭼﯿﺰ ﻣﯽﺷﻤﺎرد و ﺧﻮد را ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﺣﻖ ﻣﯽداﻧﺪ و ﺑﺎ‬ ‫آن دﺷﻤﻨﯽ و ﻋﻨﺎد ﻣﯽورزد‪ .‬و »ﻏﻤﻂ اﻟﻨﺎس« ﯾﻌﻨﯽ ﺗﺤﻘﯿﺮ ﮐﺮدن و ﺧﻮار ﺷﻤﺮدن ﻣﺮدم‪.‬‬

‫‪١‬‬

‫ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﻣﻈﮫﺮ و ﻧﻤﺎد ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺘﻦ ﺣﻖ‪ ،‬ﺗﺒﻌﯿﺖ ﻧﻨﻤﻮدن از دﺳﺘﻮرات ﺧﺪا و ﺳﺮﮐﺸﯽ‬

‫در ﺑﺮاﺑﺮ آن اﺳﺖ و اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج از ﺣﺴﺪ‪ ،‬ﺗﮑﺒﺮ‪ ،‬ﺧﻮدﺳﺘﺎﯾﯽ و ﭘﺎک‬ ‫ﺷﻤﺮدن ﺧﻮد از ﻋﯿﺐ و ﻧﻘﺺ دور ﺑﻮدﻧﺪ؛ زﯾﺮا ﺧﻄﺮ اﯾﻦ اﻣﺮ را از اﯾﻦ ﺳﺨﻦ اﺑﻠﯿﺲ ﮐﻪ‬ ‫ََ۠ َ‬ ‫ۡ‬ ‫ﻗﺮآن ﻧﻘﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪�﴿ :‬نا خ ۡ�‪ّ ٞ‬مِن ُه﴾ ]اﻷﻋﺮاف‪» .[١٢ :‬ﻣﻦ از او ﺑﮫﺘﺮم« ﻓﮫﻤﯿﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﻀﻤﻮن واﻗﻌﯽ اﯾﻦ آﯾﻪ را درک ﻧﻤﻮده ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ َّ َّ‬ ‫َّ َ َ ۡ َ ُ َ َ َ ٰٓ ۡ ۡ‬ ‫ۡ ۡ‬ ‫َّ‬ ‫َۡ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫�� ِ َر ٱ ِ�ث ِم َوٱلف َ�ٰحِش إِ� ٱلل َم َ ۚم إِن َر َّ�ك َ�ٰس ُِع ٱل َمغفِ َرة ِ� ه َو‬ ‫﴿ٱ�ِين �تنِبون ك‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ُ َّ َ ُ ۡ َ َ ُ َ ُّ ٓ ْ‬ ‫ۡ‬ ‫َ ۡ َُ ُ ۡ ۡ َ َ َ ُ‬ ‫�ذ أ ُ‬ ‫نت ۡم أ َّ ‪ُ ُ ٞ‬‬ ‫�م ّم َِن ٱ� ِ‬ ‫ون أم�ٰتِ�مۖ ف� تز�وا‬ ‫�ض‬ ‫أعلم بِ�م إِذ أ�شأ‬ ‫جنة ِ� �ط ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ َ‬ ‫َ ُ َ ُ‬ ‫� ۡمۖ ُه َو أ ۡعل ُم ب ِ َم ِن ٱ َّ� َ ٰٓ‬ ‫أنفس‬ ‫�‪] ﴾٣٢‬اﻟﻨﺠﻢ‪.[۳۲ :‬‬ ‫»ھﻤﺎن ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ از ﮔﻨﺎھﺎن ﺑﺰرگ و ﺑﺪﮐﺎرﯾﮫﺎ‪ ،‬ﮐﻨﺎرهﮔﯿﺮی ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و اﮔﺮ ﮔﻨﺎھﯽ از‬ ‫آﻧﺎن ﺳﺮ زﻧﺪ ﺗﻨﮫﺎ ﺻﻐﯿﺮه اﺳﺖ؛ ﭼﺮاﮐﻪ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺗﻮ دارای آﻣﺮزش ﮔﺴﺘﺮده و ﻓﺮاخ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ از ھﻤﺎن زﻣﺎن ﮐﻪ ﺷﻤﺎ را از زﻣﯿﻦ آﻓﺮﯾﺪه اﺳﺖ و از آن روز ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت‬ ‫ﺟﻨﯿﻦھﺎی ﻧﺎﭼﯿﺰ در درون ﺷﮑﻢھﺎی ﻣﺎدراﻧﺘﺎن ﺑﻮدهاﯾﺪ‪ ،‬از ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ آ ﮔﺎه ﺑﻮده و‬ ‫ھﺴﺖ؛ ﭘﺲ از ﭘﺎک ﺑﻮدن ﺧﻮد ﺳﺨﻦ ﻣﮕﻮﺋﯿﺪ؛ زﯾﺮا ﮐﻪ او ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎران را ﺑﮫﺘﺮ‬

‫ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﺪ«‪.‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج از اﯾﻦ ﺳﺨﻦ اﺑﻠﯿﺲ ﮐﻪ ﻗﺮآن آن را ﻧﻘﻞ‬ ‫َ َۡ َ‬ ‫َّ َ َ َ ۡ َ ُ‬ ‫ِ�﴾ ]ص‪» .[٧٦ :‬ﻣﺮا از آﺗﺶ و او را از ﺧﺎک و‬ ‫ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪﴿ :‬خلقت ِ� مِن نارٖ وخلقتهۥ مِن ط ٖ‬ ‫ﮔﻞ آﻓﺮﯾﺪهای« ﻣﺘﻮﺟﻪ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﮔﺮدﯾﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺴﺘﻪ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ اﺻﻞ و ﻧﺴﺐ ﺧﻮﯾﺶ‬ ‫اﻓﺘﺨﺎر ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎری و اﻧﺠﺎم ﻋﺒﺎدات و ﺧﻮﺑﯽھﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ رﺿﺎﻣﻨﺪی‬ ‫ﭘﺮوردﮔﺎر آﺳﻤﺎنھﺎ و زﻣﯿﻦ اﻓﺘﺨﺎر ﮐﺮد‪.‬‬ ‫‪ -۷‬اﺑﻠﯿﺲ دﺷﻤﻦ آدم و ھﻤﺴﺮش و ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺸﺎن اﺳﺖ‬

‫اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج از آﯾﻪھﺎی ﻧﺎزل ﺷﺪه در دوران ﻣﮑﯽ آﻣﻮﺧﺘﻨﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﺷﯿﻄﺎن ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﻣﺘﻨﺎع ورزﯾﺪن از ﺳﺠﺪه ﺑﺮای ﭘﺪرﺷﺎن آدم ﻧﻪ ﺗﻨﮫﺎ از رﺣﻤﺖ اﻟﮫﯽ ﻃﺮد‬ ‫‪ -١‬اﻟﻤﺴﺘﻔﺎد ﻣﻦ ﻗﺼﺺ اﻟﻘﺮآن‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۳۳‬‬

‫‪٢٣٢‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﺷﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ او را ﻧﻔﺮﯾﻦ ﮐﺮد؛ ﺑﻠﮑﻪ اوﻟﯿﻦ دﺷﻤﻦ آﻧﺎن و دﺷﻤﻦ آدم و ھﻤﺴﺮ و‬ ‫ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ ﮔﺮدﯾﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫َّ َ َ َّ َ ُ ُ َ ۡ َ َ‬ ‫﴿�ن جهن َم ل َم ۡوعِده ۡم أ� ِع�‪] ﴾٤٣‬اﻟﺤﺠﺮ‪.[۴۳ :‬‬ ‫ً‬

‫»و ﺣﺘﻤﺎ دوزخ ﻣﯿﻌﺎدﮔﺎه ﺟﻤﻠﮕﯽ آﻧﺎن اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫و ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ ََ ََۡ َ‬ ‫ك َ�ٰ َذا ٱ َّ�ِي ك َّر ۡم َ‬ ‫ت َ َّ‬ ‫� ل� ِ ۡن أخ ۡرت ِن إ ِ ٰ� يَ ۡو ِم ٱلقِ َ�ٰ َمةِ � ۡح َتن ِ� َّن‬ ‫﴿قال أرء�ت‬ ‫ُ ّ َّ َ ُ ٓ َّ َ ٗ‬ ‫ذرِ�تهۥ إِ� قل ِي�‪] ﴾٦٢‬اﻹﺳﺮاء‪.[۶۲ :‬‬ ‫»ﺷﯿﻄﺎن ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻦ ھﻤﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ او را ﺑﺮ ﻣﻦ ﺗﺮﺟﯿﺢ داده و ﮔﺮاﻣﯽ داﺷﺘﻪای؟! اﮔﺮ‬

‫ﻣﺮا ﺗﺎ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ زﻧﺪه ﺑﺪاری‪ ،‬ﻓﺮزﻧﺪان او را ھﻤﮕﯽ ﺟﺰ اﻧﺪﮐﯽ ﻧﺎﺑﻮد ﻣﯽﮔﺮداﻧﻢ«‪.‬‬ ‫ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮرت ﺷﯿﻄﺎن‪ ،‬اراده و ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺧﻮد را ﺑﺮای ﮔﻤﺮاه ﮐﺮدن ﻓﺮزﻧﺪان آدم اﻋﻼم‬ ‫ﮐﺮد و از ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ او را ﺗﺎ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﺎﻗﯽ ﺑﮕﺬارد ﺗﺎ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺧﻮد را در ﻋﻤﻞ‬ ‫اﺟﺮا ﻧﻤﺎﯾﺪ و اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ دﺷﻤﻨﯽ او ﺑﺎ آدم و ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬درﺧﻮاﺳﺖ‬ ‫ﺷﯿﻄﺎن را اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﯿﺎن ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬ ‫»ﮔﻔﺖ ﭘﺮوردﮔﺎرا‪ ،‬اﮐﻨﻮن ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ ﻣﺮا ﺗﺎ روزی ﻣﮫﻠﺖ ده ﮐﻪ در آن )ﻣﺮدﻣﺎن‬ ‫ً‬ ‫ﺑﻌﺪ از ﻣﺮﮔﺸﺎن ﻣﺠﺪدا( زﻧﺪه ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد ھﻢ اﯾﻨﮏ ﺗﻮ از ﻣﮫﻠﺖ ﯾﺎﻓﺘﮕﺎﻧﯽ ﺗﺎ روزی‬ ‫ﮐﻪ زﻣﺎن )ﻓﺮا رﺳﯿﺪن( آن )در ﭘﯿﺶ ﺧﺪا( ﻣﻌﻠﻮم اﺳﺖ‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﺮوردﮔﺎرا‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺒﺐ اﯾﻨﮑﻪ‬ ‫ﻣﺮا ﮔﻤﺮاه ﺳﺎﺧﺘﯽ )ﮔﻨﺎھﺎن را( در زﻣﯿﻦ ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﻣﯽآراﯾﻢ و ﺟﻤﻠﮕﯽ آﻧﺎن را ﮔﻤﺮاه‬ ‫ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻢ‪ .‬ﻣﮕﺮ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﺨﻠﺺ و ﭘﺎﮐﯿﺰۀ ﺗﻮ را«‪.‬‬ ‫اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﻀﺎﻣﯿﻦ و ﻣﺤﺘﻮای آﯾﻪھﺎی ﻗﺮآن ﭘﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‬ ‫ﮐﻪ ارﺗﺒﺎط ﺷﯿﻄﺎن ﺑﺎ اﻧﺴﺎن ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﺑﺮاﺳﺎس دﺷﻤﻨﯽ و ﻋﺪاوت ﺑﻮده اﺳﺖ و ﺗﻐﯿﯿﺮ دادن‬ ‫اﯾﻦ اﻣﺮ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺮﻗﺮار ﮐﺮدن ﺻﻠﺢ و آﺷﺘﯽ ﺑﯿﻦ اﻧﺴﺎن و ﺷﯿﻄﺎن‪ ،‬ﻧﺎﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ؛ ﭼﻮن‬ ‫ﺷﯿﻄﺎن‪ ،‬ﮐﺎر و ھﺪﻓﯽ در زﻧﺪﮔﯽ ﺟﺰ ﮔﻤﺮاه ﮐﺮدن اﻧﺴﺎنھﺎ و ﺳﻮق دادن آنھﺎ ﺑﻪ‬ ‫ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﺧﺪا ﻧﺪارد؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ َ ۡ ُُ‬ ‫َ َ ۡ َ ٓ ۡ َ ٓ َ ُ َ ۡ ُ َ َ َ َّ ُ ْ َ‬ ‫َّ‬ ‫�ن قس‬ ‫ت قلو�ُ ُه ۡم َو َز َّ� َن ل ُه ُم ٱلش ۡي َ�ٰ ُن َما‬ ‫﴿فلو� إِذ جاءهم بأسنا ت‬ ‫�عوا َو� ٰ ِ‬ ‫َ ُ ْ َۡ ُ َ‬ ‫�نوا �ع َملون‪] ﴾٤٣‬اﻷﻧﻌﺎم‪.[۴۳ :‬‬ ‫»آﻧﺎن ﭼﺮا ﻧﺒﺎﯾﺪ ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﺬاب ﻣﺎ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻣﯽآﯾﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺸﻮع و ﺧﻀﻮع ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ‬ ‫دﻟﮫﺎﯾﺸﺎن ﺳﺨﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ و اھﺮﯾﻤﻦ‪ ،‬اﻋﻤﺎﻟﯽ را ﮐﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽدھﻨﺪ ﺑﺮاﯾﺸﺎن آراﺳﺘﻪ و‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫‪٢٣٣‬‬

‫ﭘﯿﺮاﺳﺘﻪ ﮐﺮده اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺎ ﺣﮑﺎﯾﺖ آﻧﭽﻪ ھﺪھﺪ ﺑﻪ ﺳﻠﯿﻤﺎن در ﻣﻮرد ﻣﻠﮑﻪ ﺳﺒﺎء ﮔﻔﺖ‬ ‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ َ‬ ‫َّ‬ ‫َّ‬ ‫ُ‬ ‫َ َ ُّ َ َ َ ۡ َ َ َ ۡ ُ ُ َ َّ ۡ‬ ‫ون ٱ�ِ َو َز َّ� َن ل ُه ُم ٱلش ۡي َ�ٰ ُن أع َ�ٰل ُه ۡم‬ ‫﴿وجد�ها وقومها �سجدون ل ِلشم ِس مِن د ِ‬ ‫َُ َ ََُۡ َ‬ ‫َ َ َّ ُ ۡ َ‬ ‫َّ‬ ‫يل �ه ۡم � �هتدون‪] ﴾٢٤‬اﻟﻨﻤﻞ‪.[۲۴ :‬‬ ‫فصدهم ع ِن ٱلسب ِ ِ‬ ‫»ﻣﻦ‪ ،‬او و ﻗﻮﻣﺶ را دﯾﺪم ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﺎی ﺧﺪا ﺑﺮای ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﺳﺠﺪه ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ و اھﺮﯾﻤﻦ‪،‬‬ ‫اﻋﻤﺎﻟﺸﺎن را در ﻧﻈﺮﺷﺎن آراﺳﺘﻪ ﮐﺮده و اﯾﺸﺎن را از راه ﺑﺪر ﺑﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ آﻧﺎن‬

‫راھﯿﺎب ﻧﻤﯽﮔﺮدﻧﺪ«‪.‬‬ ‫ﯾﻌﻨﯽ ﺷﯿﻄﺎن‪ ،‬ﮐﺎرھﺎﯾﺸﺎن را ﺑﺮای آﻧﺎن آراﺳﺘﻪ ﮐﺮد و ﮐﻔﺮی را ﮐﻪ در آن ﻗﺮار‬ ‫َ َ َّ ُ ۡ َ‬ ‫َّ‬ ‫يل﴾ ]اﻟﻨﻤﻞ‪ .[٢٤ :‬و آﻧﺎن را از راه ﺗﻮﺣﯿﺪ‬ ‫داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺒﺎ ﺟﻠﻮه داد‪﴿ :‬فصدهم ع ِن ٱلسب ِ ِ‬

‫ﺑﺎزداﺷﺖ ‪ .١‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺷﯿﻄﺎن را ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ دﺷﻤﻦ ﺧﻮد‬ ‫ﻗﺮار دادﻧﺪ و از ﮔﻔﺘﻪ اﻟﮫﯽ ﻓﺮﻣﺎن ﺑﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ُ ُ ْ‬ ‫ْ‬ ‫َّ‬ ‫َّ َّ ۡ َ ٰ َ َ ُ ۡ َ ُ ّ ‪َ ُ ُ َّ َ ٞ‬‬ ‫وه ع ُد ًّو�ۚ إِ� َما يَ ۡد ُعوا ح ِۡز َ� ُهۥ ِ�َكونوا م ِۡن‬ ‫﴿إِن ٱلشي�ن ل�م عدو فٱ�ِذ‬ ‫أَ ۡص َ‬ ‫�ٰب ٱ َّ‬ ‫�‪] ﴾٦‬ﻓﺎﻃﺮ‪.[۶ :‬‬ ‫ع‬ ‫لس‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫»ﺑﯽﮔﻤﺎن‪ ،‬اھﺮﯾﻤﻦ دﺷﻤﻦ ﺷﻤﺎ اﺳﺖ؛ ﭘﺲ ﺷﻤﺎ او را دﺷﻤﻦ ﺧﻮد ﺑﺪاﻧﯿﺪ‪ .‬او ﭘﯿﺮوان‬ ‫ﺧﻮد را ﻓﺮا ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ ﺗﺎ از ﺳﺎﮐﻨﺎن آﺗﺶ ﺳﻮزان ﺟﮫﻨﻢ ﺷﻮﻧﺪ«‪.‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺻﺤﺎﺑﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﮫﺎ ﺑﺎ ﺷﯿﻄﺎن دﺷﻤﻨﯽ ورزﯾﺪﻧﺪ و از آن اﻃﺎﻋﺖ ﻧﮑﺮدﻧﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ از‬ ‫آن ﭘﺮھﯿﺰ ﻧﻤﻮده و ﻣﺮدم را از آن ﺑﺮ ﺣﺬر داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ -۸‬اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺑﺎ دﯾﮕﺮان از ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ واژﮔﺎن‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﻧﻤﻮدﻧﺪ‬

‫ﯾﮑﯽ از وﺳﺎﯾﻠﯽ ﮐﻪ اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران ﺑﺰرﮔﻮار ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺮای ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﺷﯿﻄﺎن‪ ،‬از‬ ‫آن اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﭘﯿﺮوی از اﯾﻦ ﻓﺮﻣﺎﯾﺶ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻮد‪:‬‬ ‫َ َ ۡ َ ُ َّ َّ ۡ َ َ َ َ ُ‬ ‫ُ ُ ْ َّ‬ ‫ُ ّ‬ ‫َّ َّ‬ ‫َ َ‬ ‫﴿ َوقل لِعِ َبادِي َ�قولوا ٱل ِ� ِ� أحسنۚ إِن ٱلشي�ٰن ي‬ ‫�غ بَ ۡي َن ُه ۡ ۚم إِن ٱلش ۡي َ�ٰ َن �ن‬ ‫ۡ‬ ‫��ن َع ُد ّٗو� ُّمب ٗ‬ ‫َٰ‬ ‫ينا‪] ﴾٥٣‬اﻹﺳﺮاء‪.[۵۳ :‬‬ ‫ِ‬ ‫ل ِِ� ِ‬ ‫‪ -١‬ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻗﺮﻃﺒﯽ‪ ،‬ج ‪ ،۱۲‬ص ‪.۱۸۵‬‬

‫‪٢٣٤‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫»ﺑﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﻢ ﺑﮕﻮ ﺳﺨﻨﯽ ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ زﯾﺒﺎﺗﺮﯾﻦ ﺳﺨﻨﮫﺎ ﺑﺎﺷﺪ؛ ﭼﺮاﮐﻪ اھﺮﯾﻤﻦ )ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ‬ ‫ﺳﺨﻨﮫﺎی زﺷﺖ( در ﻣﯿﺎن اﯾﺸﺎن ﻓﺴﺎد و ﺗﺒﺎھﯽ ﺑﻪ راه ﻣﯽاﻧﺪازد و ﺑﯽﮔﻤﺎن اھﺮﯾﻤﻦ‪،‬‬

‫دﺷﻤﻦ آﺷﮑﺎر اﻧﺴﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﺰرﮔﻮارش دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ ﻣﺆﻣﻨﺎن را ﻓﺮﻣﺎن دھﺪ ﮐﻪ ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ‬ ‫واژﮔﺎن را در ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺑﺎ دﯾﮕﺮان اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ؛ ﭼﺮاﮐﻪ در ﺻﻮرت اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻨﻤﻮدن از‬ ‫ﭼﻨﯿﻦ واژﮔﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺷﯿﻄﺎن ﻣﯿﺎن آﻧﮫﺎ اﺧﺘﻼف و ﮐﺪورت ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽآورد؛ ﯾﻌﻨﯽ‪ ،‬ارﺗﺒﺎط‬ ‫آﻧﺎن را ﺳﺴﺖ و از ھﻢ ﮔﺴﯿﺨﺘﻪ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺟﺮ و ﺑﺤﺚ و ﻣﺠﺎدﻟﻪ را ﻣﯿﺎن آﻧﮫﺎ ﺗﺤﺮﯾﮏ‬ ‫َّ َّ ۡ َ ٰ َ َ َ ۡ َ‬ ‫��ن َع ُد ّٗو� ُّمب ٗ‬ ‫ٰ‬ ‫ينا﴾‬ ‫ِ‬ ‫ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﺗﺎ دﺷﻤﻨﯽ و ﮐﯿﻨﻪ اﯾﺠﺎد ﻧﻤﺎﯾﺪ‪﴿ :‬إِن ٱلشي�ن �ن ل ِِ� ِ‬ ‫]اﻹﺳﺮاء‪» .[٥٣ :‬ھﻤﺎﻧﺎ ﺷﯿﻄﺎن‪ ،‬دﺷﻤﻦ آﺷﮑﺎر اﻧﺴﺎن اﺳﺖ«‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ دﺷﻤﻨﯽ او ﺑﺎ اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﺷﺪﯾﺪ‬ ‫و ﺳﺮﺳﺨﺖ اﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺟﺰ ﺷﺮ و ﺑﺪی و اﯾﺠﺎد دﺷﻤﻨﯽ ﻣﯿﺎن آﻧﺎن ﭼﯿﺰی ﻧﻤﯽﺧﻮاھﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬رﻓﺘﺎر اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران ﺑﺰرﮔﻮار ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺎ دﯾﮕﺮان ﺑﺎ اﺧﻼﻗﯽ واﻻ و‬ ‫ﺷﯿﻮهای زﯾﺒﺎ ﺻﻮرت ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﻌﺎﻟﯿﻢ ﻣﮑﺘﺒﯽ ﭘﺮورش ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﻪ آﻧﺎن دﺳﺘﻮر ﻣﯽداد‪:‬‬ ‫ۡ َ ۡ َّ‬ ‫َ َ ۡ َ ُ َّ ّ َ َ َ ۡ ُ َ ۡ َ ُ َ َ ُ َ‬ ‫َ ُ َّ ّ َ ُ َ‬ ‫ب أ ُعوذ بِك‬ ‫﴿ٱد�ع ب ِٱل ِ� ِ� أحسن ٱلسيِئة ۚ �ن أعلم بِما ي ِصفون‪ ٩٦‬وقل ر ِ‬ ‫ََ ُ ُ َ َ ّ َ‬ ‫َ‬ ‫َّ َ‬ ‫َۡ ُ ُ‬ ‫ون‪] ﴾٩٨‬اﻟﻤﺆﻣﻨﻮن‪.[۹۸-۹۶ :‬‬ ‫م ِۡن ه َم َ� ٰ ِ‬ ‫ب أن �� ِ‬ ‫ت ٱلش�ٰ ِط ِ‬ ‫�‪ ٩٧‬وأعوذ بِك ر ِ‬ ‫ً‬ ‫»ﺑﺎ ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ﺷﯿﻮه و ﺳﺨﻦ‪ ،‬ﭘﺎﺳﺦ ﺑﮕﻮ‪ .‬ﻣﺎﮐﺎﻣﻼ از ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ آﮔﺎھﯿﻢ و ﺑﮕﻮ‪:‬‬ ‫ﭘﺮوردﮔﺎرا‪ ،‬ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ را از وﺳﻮﺳﻪھﺎی اھﺮﯾﻤﻦ و از اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺎ ﻣﻦ ﮔﺮد آﯾﻨﺪ‪ ،‬در ﭘﻨﺎه ﺗﻮ‬

‫ﻣﯽدارم«‪.‬‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬ٱ ۡد َ� ۡع بٱل� ِ َ ۡ‬ ‫� أح َس ُن﴾ ]ﻓﺼﻠﺖ‪» .[٣٤ :‬ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ و ﺧﻮﺑﯿﮫﺎی‬ ‫ِ ِ‬ ‫اﺧﻼﻗﯽ‪ ،‬ﺑﺪی ﮐﺴﯽ را ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻮ ﺑﺪی ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬دﻓﻊ ﮐﻦ« و ﺑﺪﯾﻦ وﺳﯿﻠﻪ دﺷﻤﻨﯽ و ﻧﻔﺮت او‬ ‫را ﺑﻪ دوﺳﺘﯽ و ﻣﺤﺒﺖ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﮐﻦ ‪.١‬‬ ‫َّ‬ ‫َ ُ َّ ّ َ ُ ُ َ ۡ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ٰ‬ ‫ٰ‬ ‫�‪﴾٩٧‬‬ ‫ب أعوذ بِك مِن هم� ِ‬ ‫ت ٱلش� ِط ِ‬ ‫و در ﺟﺎﯾﯽ دﯾﮕﺮ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬وقل ر ِ‬ ‫]اﻟﻤﺆﻣﻨﻮن‪» .[٩٧ :‬ﭘﺮوردﮔﺎرا از وﺳﻮﺳﻪھﺎی ﺷﯿﻄﺎن ﮐﻪ اﻧﺴﺎن را ﺑﻪ ﺑﺎﻃﻞ و ﺑﺪﯾﮫﺎ و ﻓﺴﺎد و‬ ‫ﺑﺎزداﺷﺘﻦ از ﺣﻖ ﻣﯽﮐﺸﺎﻧﺪ؛ ﺑﻪ ﺗﻮ ﭘﻨﺎه ﻣﯽﺑﺮم«‪.‬؛ ﭼﻮن در ﮐﻨﺎر ﺷﯿﻄﺎن‪ ،‬ھﯿﭻ ﻓﺎﯾﺪهای‬

‫‪ -١‬ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻗﺎﺳﻤﯽ‪ ،‬ج ‪ ،۱۲‬ص ‪.۱۰۰‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫‪٢٣٥‬‬

‫‪َ ّ َ َ ُ ُ ََ ١‬‬ ‫ب أن‬ ‫ﻣﺘﺼﻮر ﻧﯿﺴﺖ و ﺷﯿﻄﺎن ﺑﺎ ﻣﻌﺮوف و ﻧﯿﮑﯿﮫﺎ ﺳﺮ و ﮐﺎری ﻧﺪارد ‪﴿ .‬وأعوذ بِك ر ِ‬ ‫َۡ ُ ُ‬ ‫ون‪] ﴾٩٨‬اﻟﻤﺆﻣﻨﻮن‪» .[٩٨ :‬ﭘﺮوردﮔﺎرا ﺑﻪ ﺗﻮ ﭘﻨﺎه ﻣﯽﺑﺮم از اﯾﻨﮑﻪ در ﮐﺎری از ﮐﺎرھﺎ ﯾﺎ در‬ ‫�� ِ‬ ‫ﭼﯿﺰی از ﮐﺎرم ﺷﯿﻄﺎﻧﮫﺎ ﺣﺎﺿﺮ ﺷﻮﻧﺪ«‪ .‬و ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ راﻧﺪن ﺷﯿﻄﺎن‪ ،‬ﺷﺮﯾﻌﺖ دﺳﺘﻮر داده‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ در آﻏﺎز ﮐﺎرھﺎ ﻧﺎم ﺧﺪا ﺑﺮده ﺷﻮد‪ .‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺧﺪا ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫� َس َن ُة َو َ� ٱ َّ‬ ‫﴿ َو َ� � َ ۡس َتوي ٱ ۡ َ‬ ‫لس ّي َئ ُة ۚ ٱ ۡد َ� ۡع ب ِٱ َّل� ِ َ‬ ‫� أ ۡح َس ُن فإِذا ٱ�ِي بَ ۡي َنك َو َ� ۡي َن ُهۥ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ َ ٰ َ ‪ّ َ ُ َّ ٓ َ ٰ َّ َ ُ َ َ ْ ُ َ َ َ َّ َّ ٓ َ ٰ َّ َ ُ َ َ ٞ َ ٌّ َ ُ َّ َ َ ٞ‬‬ ‫ع�وة ك�نهۥ و ِ� �ِيم‪ ٣٤‬وما يلقٮها إِ� ٱ�ِين ص�وا وما يلقٮها إِ� ذو ح ٍظ‬ ‫َّ َ َ َ َّ َ َ َّ‬ ‫َ‬ ‫لش ۡي َ�ٰن نَ ۡزغ‪ ٞ‬فَٱ ۡس َتعِ ۡذ بٱ َّ�ِ إنَّ ُهۥ ُه َو ٱ َّ‬ ‫لس ِم ُ‬ ‫ي�‪� ٣٥‬ما ي��نك مِن ٱ‬ ‫يع‬ ‫ِ ۖ ِ‬ ‫ع ِظ ٖ‬ ‫ِ‬ ‫ٱ ۡل َعل ُ‬ ‫ِيم‪] ﴾٣٦‬ﻓﺼﻠﺖ‪.[۳۶-۳۴ :‬‬ ‫»ﻧﯿﮑﯽ ﺑﺎ ﺑﺪی ﯾﮑﺴﺎن ﻧﯿﺴﺖ )ﺑﺪی و زﺷﺘﯽ دﯾﮕﺮان را( ﺑﺎ زﯾﺒﺎﺗﺮﯾﻦ ﻃﺮﯾﻘﻪ و ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ‬ ‫ﺷﯿﻮه ﭘﺎﺳﺦ ﺑﺪه‪ .‬ﻧﺘﯿﺠﮥ اﯾﻦ ﮐﺎر‪ ،‬آن ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﯿﺎن ﺗﻮ و ﻣﯿﺎن او دﺷﻤﻨﯽ‬ ‫ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺎﮔﺎه ھﻤﭽﻮن دوﺳﺖ ﺻﻤﯿﻤﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺧﻮ )و ﺧﻠﻖ ﻋﻈﯿﻢ(‬ ‫ﻧﻤﯽرﺳﻨﺪ ﻣﮕﺮ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ دارای ﺻﺒﺮ و اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺑﺪان ﻧﻤﯽرﺳﻨﺪ ﻣﮕﺮ ﮐﺴﺎﻧﯽ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﮫﺮۀ ﺑﺰرﮔﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ھﺮ ﮔﺎه وﺳﻮﺳﻪای از ﺷﯿﻄﺎن ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺗﻮ ﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬ﺧﻮد را ﺑﻪ‬

‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺴﭙﺎر ﮐﻪ او ﺑﺲ ﺷﻨﻮا و آ ﮔﺎه اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫و ﺑﻌﺪ از اﯾﻨﮑﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪﴿ :‬ٱ ۡد َ� ۡع بٱ َّل� ِ َ َ ۡ‬ ‫� أح َس ُن﴾ ]ﻓﺼﻠﺖ‪» .[٣٤ :‬ﺟﻮاب ﺑﺪی را ﺑﺎ ﻧﯿﮑﯽ‬ ‫ِ ِ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َّ‬ ‫َ‬ ‫ََۡ َ‬ ‫ك َو َ� ۡي َن ُهۥ َع َ� ٰ َوة ‪ ٞ‬ك�نَّ ُهۥ َو ٌّ� َ� ‪ٞ‬‬ ‫ﺑﺪه«‪ .‬و ﴿فإِذا ٱ�ِي بين‬ ‫ِيم﴾ ]ﻓﺼﻠﺖ‪» .[٣٤ :‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺧﻮی و‬ ‫ِ‬ ‫ﺧﻠﻖ ﻋﻈﯿﻢ ﻧﻤﯽرﺳﻨﺪ ﻣﮕﺮ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ دارای ﺻﺒﺮ و اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺑﺪان ﻧﻤﯽرﺳﻨﺪ ﻣﮕﺮ‬

‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﮫﺮه ﺑﺰرﮔﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ«‪ .‬و اﯾﻦ ﺗﻮﺻﯿﻪ و ﺳﻔﺎرش ﯾﻌﻨﯽ ﭘﺎﺳﺦ ﺑﺪی را ﺑﺎ ﻧﯿﮑﯽ‬ ‫دادن‪ ،‬ﮐﺎر ﮐﺴﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ دارای ﺻﺒﺮ و ﺣﻮﺻﻠﻪ ﺑﺎﺷﺪ؛ زﯾﺮا ﭼﻨﯿﻦ ﻋﻤﻠﯽ ﺑﺮ ﻧﻔﺲھﺎ‬ ‫دﺷﻮار ﻣﯽﮔﺬرد و در اداﻣﻪ ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ اﯾﻦ را ﻧﻤﯽﭘﺬﯾﺮد ﻣﮕﺮ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ دارای ﺑﮫﺮه‬ ‫ﻓﺮاواﻧﯽ از ﺳﻌﺎدت در دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت ﺑﺎﺷﺪ ‪.٢‬‬ ‫ﺳﭙﺲ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َّ َ َ َ َّ َ َ َّ‬ ‫لش ۡي َ�ٰن نَ ۡزغ‪ ٞ‬فَٱ ۡس َتعِ ۡذ بٱ َّ�ِ إنَّ ُهۥ َس ِم ٌ‬ ‫يع َعل ٌ‬ ‫ِيم‪] ﴾٢٠٠‬اﻷﻋﺮاف‪.[۲۰۰ :‬‬ ‫﴿�ما ي��نك مِن ٱ‬ ‫ِ ۚ ِ‬ ‫ِ‬ ‫‪ -١‬اﻟﻤﺴﺘﻔﺎد ﻣﻦ ﻗﺼﺺ اﻟﻘﺮآن‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۸۵‬‬ ‫‪ -٢‬ﺗﻔﺴﯿﺮ اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ‪ ،‬ج ‪ ،۴‬ص ‪۱۰۱‬‬

‫‪٢٣٦‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫»ھﺮ ﮔﺎه وﺳﻮﺳﻪای از ﺷﯿﻄﺎن ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺗﻮ ﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺴﭙﺎر ﮐﻪ او ﺑﺲ‬

‫ﺷﻨﻮا و آ ﮔﺎه اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫ﯾﻌﻨﯽ از آﻧﭽﻪ ﺷﯿﻄﺎن ﺗﻮ را ﺑﻪ آن وﺳﻮﺳﻪ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺪی‬ ‫ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﺑﺪی ﮐﻨﯽ و از او اﻧﺘﻘﺎم ﺑﮕﯿﺮی؛ ﭘﺲ از وﺳﻮﺳﻪھﺎی ﺷﯿﻄﺎن و ﺗﺤﺮﯾﮏ و ﺑﺪی‬ ‫او ﺑﻪ ﺧﺪا ﭘﻨﺎه ﺑﺒﺮ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻮ را ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ و ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ آ ﮔﺎه اﺳﺖ ‪.١‬‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪھﺎی ﻗﺮآن‪ ،‬ﺣﻘﯿﻘﺖ راﺑﻄﻪ اﻧﺴﺎن و ﺷﯿﻄﺎن را روﺷﻦ ﮐﺮد و راه ﺣﻞ و ﻋﻼج آن‬ ‫را ﻧﯿﺰ ﺑﯿﺎن داﺷﺖ و راھﮫﺎی ﻧﻔﻮذ ﺷﯿﻄﺎن ﺑﺮای ﮔﻤﺮاه ﮐﺮدن اﻧﺴﺎن را ﺗﻮﺿﯿﺢ داد‪.‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﻗﺮآن از ﺷﯿﻄﺎن در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ در دوزخ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽﺑﺮد و از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ آﻧﮫﺎ را‬ ‫ﮔﻤﺮاه ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬اﻋﻼم ﺑﯿﺰاری ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺳﺨﻦ ﺑﻪ ﻣﯿﺎن آورده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫َ َ ُ ْ َّ َ ٗ َ َ َ ُّ َ َ ُ ْ َّ َ ۡ َ ۡ َ ُ ٓ ْ َّ ُ َّ َ ُ ۡ َ َ ٗ َ َ ۡ َُ‬ ‫﴿و� َرزوا ِ�ِ �ِيعا �قال ٱلضع ٰٓ‬ ‫�ؤا ل ِ�ِين ٱستك�وا إِنا كنا ل�م �بعا �هل أنتم‬ ‫َ ۡ َ ُ ْ َ ۡ َ َ ٰ َ َّ ُ َ َ َ ۡ َ ُ ۡ َ َ ٓ ٌ َ َ ۡ َ ٓ‬ ‫ُّ ۡ ُ َ َ َّ ۡ َ َ‬ ‫َّ‬ ‫اب ٱ�ِ مِن �ءٖ � قالوا لو هدٮنا ٱ� لهدي�ٰ�مۖ سواء علينا‬ ‫مغنون �نا مِن عذ ِ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َ َ َ َّ‬ ‫� ٱ ۡ�َ ۡم ُر إ َّن ٱ َّ َ‬ ‫َ ۡ َٓ ۡ َ ََۡ َ ََ‬ ‫لش ۡي َ�ٰ ُن ل َ َّما قُ ِ َ‬ ‫�‬ ‫ِيص‪ ٢١‬وقال ٱ‬ ‫ِ‬ ‫أج ِز�نا أم ص�نا ما �ا مِن � ٖ‬ ‫ۡ‬ ‫َ َ َ ُ ۡ َ ۡ َ ۡ َ ّ َ َ َ ُّ ُ ۡ َ َ ۡ َ ۡ ُ ُ ۡ َ َ َ َ َ َ َ ُ‬ ‫� عل ۡي�م ّمِن ُسل َ�ٰ ٍن‬ ‫وعد�م وعد ٱ� ِق ووعدت�م فأخلفت�مۖ وما �ن ِ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ ُ ُ ٓ ْ ُ َ ُ َّ ٓ َ ۠‬ ‫َّ ٓ َ َ َ ۡ ُ ُ‬ ‫� ۡم فَٱ ۡس َت َ‬ ‫ج ۡب ُت ۡم � َف َ� تَلُ ُ‬ ‫و� ولوموا أنفس�م� ما �نا‬ ‫وم‬ ‫إِ� أن دعوت‬ ‫�‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ ۡ ُ َّ َّ‬ ‫ُ ۡ‬ ‫ُ ۡ ََٓ ُ‬ ‫ل�ٰلِم َ‬ ‫نتم ب ُم ۡ� ِ َّ ّ َ َ ۡ ُ َ ٓ ۡ َ ۡ ُ ُ‬ ‫�‬ ‫ون مِن �بل ۗإِن ٱ‬ ‫ِ‬ ‫� إ ِ ِ� �فرت بِما أ��تم ِ‬ ‫بِم ِ‬ ‫�خِ�م وما أ ِ ِ‬ ‫َُ ۡ َ َ ٌ َ‬ ‫لهم عذ‬ ‫اب أ ِ� ‪ٞ‬م‪] ﴾٢٢‬إﺑﺮاھﯿﻢ‪.[۲۲-۲۱ :‬‬ ‫»)روزی ﮐﻪ ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻧﺎم دارد( ھﻤﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﺪا ﻇﺎھﺮ و آﺷﮑﺎر ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺿﻌﯿﻔﺎن ﺑﻪ‬ ‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ را )در دﻧﯿﺎ( ﺑﺰرگ ﻣﯽﭘﻨﺪاﺷﺘﻨﺪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﻣﺎ ﭘﯿﺮوان ﺷﻤﺎ ﺑﻮدﯾﻢ‪.‬‬ ‫آﯾﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﺪ ﭼﯿﺰی از ﻋﺬاب ﺧﺪا را از ﺳﺮ ﻣﺎ ﺑﺮدارﯾﺪ؟! ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬اﮔﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺎ را )ﺑﻪ‬ ‫راه رﺳﺘﮕﺎری( رھﻨﻤﻮد ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ﻣﺎ ھﻢ ﺷﻤﺎ را )ﺑﻪ راه ﻧﺠﺎت( رھﻨﻤﻮد ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ‪ .‬ﭼﻪ‬ ‫ﺑﯽﺗﺎﺑﯽ ﮐﻨﯿﻢ و ﭼﻪ ﺷﮑﯿﺒﺎﯾﯽ ﻧﻤﺎﯾﯿﻢ‪ ،‬ﯾﮑﺴﺎن اﺳﺖ و راه ﻧﺠﺎت و ﮔﺮﯾﺰی ﺑﺮای ﻣﺎ ﻧﯿﺴﺖ‬ ‫و اھﺮﯾﻤﻦ ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﮐﺎر ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﯿﺪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ وﻋﺪه راﺳﺘﯿﻨﯽ داد و‬ ‫ﻣﻦ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ وﻋﺪه دادم و ﺑﺎ ﺷﻤﺎﺧﻼف وﻋﺪه ﮐﺮدم و ﻣﻦ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺗﺴﻠﻄﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻢ ﺟﺰ‬ ‫اﯾﻨﮑﻪ ﺷﻤﺎ را دﻋﻮت ﻧﻤﻮدم و ﺷﻤﺎ ھﻢ دﻋﻮت را ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﯿﺪ؛ ﭘﺲ ﻣﺮا ﺳﺮزﻧﺶ ﻣﮑﻨﯿﺪ و‬ ‫ﺑﻠﮑﻪ ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ را ﺳﺮزﻧﺶ ﺑﮑﻨﯿﺪ‪ .‬ﻧﻪ ﻣﻦ ﺑﻪ ﻓﺮﯾﺎد ﺷﻤﺎ ﻣﯽرﺳﻢ و ﻧﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﻓﺮﯾﺎد ﻣﻦ‬ ‫ً‬ ‫ﻣﯽرﺳﯿﺪ‪ .‬ﻣﻦ اﻣﺮوز از اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺮا ﻗﺒﻼ )در دﻧﯿﺎ ﺑﺮای ﺧﺪا( اﻧﺒﺎز ﮐﺮدهاﯾﺪ‪ ،‬ﺗﺒﺮی‬

‫‪ -١‬اﻟﻤﺴﺘﻔﺎد ﻣﻦ ﻗﺼﺺ اﻟﻘﺮآن‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۸۶‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫‪٢٣٧‬‬

‫ﻣﯽﺟﻮﯾﻢ؛ ﺑﯽﮔﻤﺎن ﮐﺎﻓﺮان ﻋﺬاب دردﻧﺎﮐﯽ دارﻧﺪ«‪.‬‬ ‫ﻧﮑﺎت ذﮐﺮ ﺷﺪه ﺗﺼﻮﯾﺮی ﻣﺨﺘﺼﺮ از ﭼﮫﺮۀ واﻗﻌﯽ ﺷﯿﻄﺎن و ﺗﺼﻮر اﺻﺤﺎب از اﯾﻦ‬ ‫دﺷﻤﻦ ﻧﻔﺮﯾﻦ ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬ ‫‪ -۹‬ﻧﮕﺮش ﺻﺤﺎﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ھﺴﺘﯽ و زﻧﺪﮔﯽ و ﺑﺮﺧﯽ از آﻓﺮﯾﺪهھﺎ‬

‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ھﻤﻮاره ﮐﺘﺎب ﺧﺪا را ﺑﻪ اﺻﺤﺎب ﻣﯽآﻣﻮﺧﺖ و آﻧﮫﺎ را ﺑﺮ اﺳﺎس آﯾﻪھﺎی‬ ‫ﻗﺮآن ﺑﺮ ﺗﺼﻮر درﺳﺖ از ﻋﻘﯿﺪه و ﻧﮕﺮش ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻪ ﺟﮫﺎن و زﻧﺪﮔﯽ ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﻧﻤﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬از آﻏﺎز آﻓﺮﯾﻨﺶ و ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ‪ ،‬ﺳﺨﻦ ﺑﻪ ﻣﯿﺎن آورد؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ُ ۡ َ َّ ُ ۡ َ َ ۡ ُ ُ َ َّ‬ ‫َ ََ َۡ َ‬ ‫َ ۡ َ ۡ َ َ ۡ َ ُ َ َ ُ ٓ َ َ ٗ َٰ َ‬ ‫� و�علون �ۥ أنداد�ۚ �ل ِك‬ ‫﴿قل أ�ِن�م ��فرون بِٱ�ِي خلق ٱ��ض ِ� يوم ِ‬ ‫َ‬ ‫ٓ‬ ‫َر ُّب ٱ ۡل َ�ٰلَم َ‬ ‫ِيها َوقَ َّد َر � َ‬ ‫� مِن فَ ۡوق َِها َو َ� ٰ َر َك � َ‬ ‫�‪َ ٩‬و َج َع َل � َ‬ ‫ِيها َر َ� ٰ ِ َ‬ ‫ِيها أ ۡق َ� ٰ َ� َها ِ ٓ‬ ‫�‬ ‫ِ‬ ‫ُ َّ ۡ َ َ ٰٓ َ‬ ‫َّ َ ٓ َ َ ُ َ ‪ََ َ َ َ ٞ‬‬ ‫ّ‬ ‫ِلسآ�ل َ‬ ‫أ َ ۡر َ� َعةِ َ�يَّا� َس َوا ٓ ٗء ل َّ‬ ‫ِ�‪� ١٠‬م ٱستوى إِ� ٱلسما ِء و ِ� دخان �قال لها‬ ‫ٖ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َول ِۡ�َ ِ ۡ َ َ ۡ ً ۡ َ ۡ ٗ َ َ َ ٓ َ ۡ َ َ ٓ َ‬ ‫َ َ َ ُ َّ َ ۡ َ َ َ َ‬ ‫ات ِ�‬ ‫�ض ٱئتِيا طو� أو كرها قا�ا �تينا طا�ِعِ�‪� ١١‬قضٮٰهن سبع س�ٰو ٖ‬ ‫ُّ‬ ‫ۡ ٗ َ َ‬ ‫ََۡۡ ََۡ َ‬ ‫� َس َما ٓ ٍء أَ ۡم َر َها ۚ َو َز َّ� َّنا ٱ َّ‬ ‫لس َما ٓ َء ٱ ُّ� ۡ� َيا ب َم َ�ٰب َ‬ ‫ٰ‬ ‫يح َوحِفظا ۚ �ٰل ِك‬ ‫�‬ ‫�‬ ‫� وأو‬ ‫ِ ِ‬ ‫يوم ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِير ٱ ۡل َعز ۡ َ‬ ‫َ� ۡقد ُ‬ ‫ِيم‪] ﴾١٢‬ﻓﺼﻠﺖ‪.[۱۲-۹ :‬‬ ‫�ز ٱلعل ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫»ﺑﮕﻮ آﯾﺎ ﺑﻪ آن ﮐﺴﯽ ﮐﻪ زﻣﯿﻦ را در دو روز آﻓﺮﯾﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﯾﻤﺎن ﻧﺪارﯾﺪ و ﺑﺮای او‬ ‫ھﻤﮕﻮﻧﮫﺎ و اﻧﺒﺎزھﺎﯾﯽ ﻗﺮار ﻣﯽدھﯿﺪ؟ او آﻓﺮﯾﺪﮔﺎر ﺟﮫﺎﻧﯿﺎن ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬او در زﻣﯿﻦ ﮐﻮھﮫﺎی‬ ‫اﺳﺘﻮاری ﻗﺮار دارد و ﺧﯿﺮات و ﺑﺮﮐﺎت زﯾﺎدی در آن آﻓﺮﯾﺪ و ﻣﻮاد ﻏﺬاﯾﯽ زﻣﯿﻦ را ﺑﻪ‬ ‫اﻧﺪازه ﻻزم و ﻣﻘﺪور ﻣﺸﺨﺺ ﮐﺮد‪ .‬اﯾﻨﮫﺎ ھﻤﻪ در ﭼﮫﺎر روز ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن آﻣﺪ ﺑﺪان ﮔﻮﻧﻪ‬ ‫ﮐﻪ ﻧﯿﺎز ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪان و روزی روزی ﺧﻮاھﺎن را ﺑﺮآورده ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ آھﻨﮓ آﺳﻤﺎن ﮐﺮد‪،‬‬ ‫درﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ آن دود ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ زﻣﯿﻦ و آﺳﻤﺎن ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﭼﻪ ﺑﺨﻮاھﯿﺪ و ﭼﻪ ﻧﺨﻮاھﯿﺪ ﭘﺪﯾﺪ آﯾﯿﺪ‪.‬‬ ‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداراﻧﻪ ﭘﺪﯾﺪ آﻣﺪﯾﻢ‪ .‬آن ﮔﺎه آن را ﺑﻪ ﺻﻮرت ھﻔﺖ آﺳﻤﺎن در دو روز ﺑﻪ اﻧﺠﺎم‬ ‫رﺳﺎﻧﺪ و در ھﺮ آﺳﻤﺎﻧﯽ ﻓﺮﻣﺎن ﻻزﻣﺶ را ﺻﺎدر ﻓﺮﻣﻮد‪ .‬آﺳﻤﺎن دﻧﯿﺎ را ﺑﺎ ﭼﺮاغھﺎﯾﯽ‬

‫ﺑﯿﺎراﺳﺘﯿﻢ و ﻣﺤﻔﻮظ داﺷﺘﯿﻢ؛ اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺴﯿﺎر ﺗﻮاﻧﺎ و ﺑﺲ آﮔﺎه اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫آﯾﻪھﺎی ﻓﻮق ﺑﻪ ﺳﻪ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺟﮫﺎن ھﺴﺘﯽ اﺷﺎره ﮐﺮدهاﻧﺪ‪:‬‬

‫‪ -۱‬آﻓﺮﯾﻨﺶ زﻣﯿﻦ و اﻧﺪازهﮔﯿﺮی رزق و روزی در ﭼﮫﺎر روز ﻗﺒﻞ از آﻓﺮﯾﻨﺶ آﺳﻤﺎن‪.‬‬ ‫‪ -۲‬اﺻﻞ ﺟﮫﺎن ﻣﺎدی از دود اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪٢٣٨‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫‪ -۳‬ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ﻣﺮاﺣﻞ ﺗﮑﻮﯾﻨﯽ زﻣﯿﻦ و آﺳﻤﺎن ﺷﺶ روز اﺳﺖ ‪.١‬‬ ‫ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ‪ ،‬ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺑﺰرﮔﯽ را ﺑﯿﺎن داﺷﺘﻪ و آن ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻤﻮدن ﺣﺎﻟﺖ‬ ‫اوﻟﯿﻪ اﯾﻦ ﻣﺎدهھﺎ ﻗﺒﻞ از اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻓﻌﻠﯽ در ﺷﮑﻞ ﺳﺘﺎرﮔﺎن و ﮐﮫﮑﺸﺎﻧﮫﺎ در آﯾﻨﺪ؛‬ ‫ﭼﯿﺰی ﮐﻪ ھﺮﮔﺰ ﮐﺴﯽ اﻣﮑﺎن دﺳﺘﺮﺳﯽ ﺑﻪ آن را ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﻣﮕﺮ از روی ﺣﺪس و ﮔﻤﺎن؛‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ َ َ ۡ َ ُ ۡ َ َ ُ ُ ُ َّ َ‬ ‫َّ ٓ َ ۡ َ ُّ‬ ‫د� ُه ۡم َخ ۡل َق ٱ َّ َ َ‬ ‫ت َوٱ� ِ‬ ‫خذ‬ ‫﴿ما أشه‬ ‫�ض و� خلق أنفسِ ِهم وما كنت مت ِ‬ ‫لس�ٰ� ٰ ِ‬ ‫ُۡ ّ َ َ ُ ٗ‬ ‫ضل ِ� عضدا‪] ﴾٥١‬اﻟﮑﮫﻒ‪.[۵۱ :‬‬ ‫ٱلم ِ‬ ‫»ﻣﻦ اﺑﻠﯿﺲ و ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ را ﺑﻪ ھﻨﮕﺎم آﻓﺮﯾﻨﺶ آﺳﻤﺎنھﺎ و زﻣﯿﻦ و ﺧﻮدﺷﺎن را ھﻢ ﺑﻪ ھﻨﮕﺎم‬

‫آﻓﺮﯾﻨﺶ ﺧﻮدﺷﺎن ﺣﺎﺿﺮ ﻧﮑﺮدهام و ﮔﻤﺮاھﺎن را دﺳﺘﯿﺎر و ﻣﺪدﮐﺎر ﺧﻮد ﻧﺴﺎﺧﺘﻪام«‪.‬‬ ‫ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﺑﻪ اﯾﻦ اﺻﻞ واﺣﺪ اﺷﺎره ﻧﻤﻮده و ﺣﻘﺎﯾﻘﯽ از ھﺴﺘﯽ را در ﻧﮫﺎﯾﺖ وﺿﻮح و‬ ‫روﺷﻨﯽ ﺑﯿﺎن ﮐﺮده اﺳﺖ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ٓ‬ ‫ِيها َوقَ َّد َر � َ‬ ‫� مِن فَ ۡوق َِها َو َ� ٰ َر َك � َ‬ ‫﴿ َو َج َع َل � َ‬ ‫ِيها َر َ� ٰ ِ َ‬ ‫ِيها ٓ أ ۡق َ� ٰ َ� َها ِ ٓ‬ ‫� أ ۡر َ� َعةِ �يَّا ٖ� َس َوا ٗء‬ ‫ّ َّ ٓ َ‬ ‫ل ِلسا�ِل ِ�‪] ﴾١٠‬ﻓﺼﻠﺖ‪.[۱۰ :‬‬ ‫»او در زﻣﯿﻦ‪ ،‬ﮐﻮھﮫﺎﯾﯽ اﺳﺘﻮار ﻗﺮار داد و ﺧﯿﺮات و ﺑﺮﮐﺎت زﯾﺎدی در آن آﻓﺮﯾﺪ و ﻣﻮاد‬ ‫ﻏﺬاﯾﯽ زﻣﯿﻦ را ﺑﻪ اﻧﺪازۀ ﻻزم ﻣﻘﺪر و ﻣﺸﺨﺺ ﮐﺮد‪ .‬اﯾﻨﮫﺎ ھﻤﻪ روی ھﻢ در ﭼﮫﺎر روز‬ ‫ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن آﻣﺪ ﺑﺪان ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﻧﯿﺎز ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪان و روزی روزی ﺧﻮاھﺎن را ﺑﺮآورده‬

‫ﮐﻨﺪ«‪.‬‬ ‫اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻀﺎﻣﯿﻦ و ﻣﺤﺘﻮای آﯾﻪھﺎی ﺳﻮره ﻓﺼﻠﺖ‪،‬‬ ‫ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ رﺳﯿﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از آﻓﺮﯾﻨﺶ آﺳﻤﺎن‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ زﻣﯿﻦ و ﺑﺮﮐﺘﮫﺎی آن را آﻓﺮﯾﺪ و‬ ‫رزق و روزی ﺳﺎﮐﻨﺎن زﻣﯿﻦ را در ﭼﮫﺎر روز ﻣﻘﺮر ﻓﺮﻣﻮد و ھﻤﭽﻨﯿﻦ آﺳﻤﺎنھﺎ و زﻣﯿﻦ را‬ ‫ھﻔﺖ ﻋﺪد ﻗﺮار داده اﺳﺖ و اﯾﻦ ﻧﮕﺮش و دﯾﺪ آﻧﺎن ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺮدﻣﯽ و آﺛﺎر و ﻧﺸﺎﻧﻪھﺎی‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ در ﻃﺒﯿﻌﺖ در درون آﻧﺎن اﯾﺠﺎد ﺷﺪه ﺑﻮد ‪.٢‬‬ ‫اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ ...» :‬و زﻣﯿﻦ را در دو روز آﻓﺮﯾﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ آﺳﻤﺎن را ﺑﻪ وﺟﻮد آورد‬ ‫و آﻧﮫﺎ را در دو روز دﯾﮕﺮ ﺑﺮاﺑﺮ ﮐﺮد و زﻣﯿﻦ را ھﻤﻮار و ﺻﺎف ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ آب و‬

‫‪ -١‬ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻓﯽ اﻋﺠﺎز اﻟﻘﺮآن‪ ،‬ﻣﺼﻄﻔﯽ ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ص ‪.۱۷۷‬‬ ‫‪ -٢‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۱۷۹-۱۷۷‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫‪٢٣٩‬‬

‫ﭼﺮاﮔﺎه از آن ﺑﯿﺮون آورد و ﮐﻮهھﺎ و رﯾﮓھﺎ و ﺟﻤﺎدات و ﺗﭙﻪھﺎ را آﻓﺮﯾﺪ و ﻣﻮﺟﻮدات‬ ‫ﻣﯿﺎن زﻣﯿﻦ و آﺳﻤﺎن را در دو روز دﯾﮕﺮ ﺧﻠﻖ ﻧﻤﻮد؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬دﺣﺎھﺎ« و‬ ‫»ﺧﻠﻖ اﻻرض ﰲ ﻳﻮﻣﲔ« »و زﻣﯿﻦ را در دو روز آﻓﺮﯾﺪ«؛ ﭘﺲ زﻣﯿﻦ و ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻮﺟﻮدات آن‬

‫را در ﭼﮫﺎر روز و آﺳﻤﺎنھﺎ را در دو روز آﻓﺮﯾﺪ »ذﻟﻚ ﺗﻘﺪﻳﺮ اﻟﻌﺰﻳﺰ اﻟﻌﻠﻴﻢ« »اﯾﻦ اﺳﺖ‬

‫ﺗﻘﺪﯾﺮ و اﻧﺪازهﮔﯿﺮی ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻮاﻧﺎ و آ ﮔﺎه« ‪.١‬‬

‫اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج از آﯾﻪھﺎی ﻣﺘﻌﺪدی ﮐﻪ در ﻗﺮآن وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع ﭘﯽ ﺑﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﺪا آﺳﻤﺎنھﺎ را آﻓﺮﯾﺪه و ﮐﻮهھﺎ را در زﻣﯿﻦ ﻣﯿﺨﮑﻮب ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‬ ‫و از ﺣﻘﺎﯾﻖ ﺑﯽﺷﻤﺎری در ﺟﮫﺎن ھﺴﺘﯽ و از ﺧﻮرﺷﯿﺪ و ﻣﺎه و ﺳﺘﺎرﮔﺎن و ﮐﻮهھﺎ ﺑﻪ‬ ‫ﺗﻔﺼﯿﻞ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻪ و ﻓﻮاﯾﺪ آﻧﮫﺎ را ﺑﯿﺎن ﻧﻤﻮده اﺳﺖ و ﺑﺎ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮدن ﺿﺮب اﻟﻤﺜﻞھﺎﯾﯽ‬ ‫از آﻧﺎن ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ در آن ﺑﯿﻨﺪﯾﺸﻨﺪ و آﺧﺮ اﻻﻣﺮ اﯾﻨﮑﻪ روزی ﻓﺮا ﺧﻮاھﺪ رﺳﯿﺪ ﮐﻪ ﮐﻮهھﺎ‬ ‫را از ﺑﯿﺦ ﺑﺮ ﺧﻮاھﺪ ﮐﻨﺪ‪ .‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ از درﯾﺎھﺎ و ﮐﺸﺘﯽھﺎ و روزیھﺎﯾﯽ ﮐﻪ در‬ ‫درﯾﺎ وﺟﻮد دارد و از ﭘﺪﯾﺪهھﺎی ّ‬ ‫ﺟﻮی ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﺑﺎد‪ ،‬اﺑﺮ‪ ،‬ﺑﺎران‪ ،‬رﻋﺪ و ﺑﺮق ﺳﺨﻦ ﺑﻪ ﻣﯿﺎن‬ ‫آورد و ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬ ‫َّ ُ َّ‬ ‫َ ٓ‬ ‫ُ ۡ ُ ّ َٰ َ َ ُ ُ َ َ ٗ َ‬ ‫َّ ٓ َ َ‬ ‫لس َماءِ ك ۡيف �َشا ُء‬ ‫ا�ا � َي ۡب ُس ُط ُهۥ ِ� ٱ‬ ‫لر�ح �تثِ� سح‬ ‫﴿ٱ� ٱ�ِي يرسِل ٱ ِ‬ ‫ُ‬ ‫َ ٓ‬ ‫َ ٗ َ ََ َۡ ۡ َ َۡ‬ ‫� ُر ُج م ِۡن خ َِ�ٰلِهِۦ فَإ َذا ٓ أَ َص َ‬ ‫اب بِهِۦ َمن �َشا ُء م ِۡن‬ ‫َو َ� ۡج َعل ُهۥ كِسفا ��ى ٱلودق‬ ‫ۖ ِ‬ ‫َ ٓ َ ُ ۡ َۡ َۡ ُ َ‬ ‫�ون‪] ﴾٤٨‬اﻟﺮوم‪.[۴۸ :‬‬ ‫عِبادِه ِۦ إِذا هم �ستب ِ‬

‫»ﺧﺪا ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎدھﺎ را روان ﻣﯽﺳﺎزد و ﺑﺎدھﺎ‪ ،‬اﺑﺮھﺎ را در آﺳﻤﺎن ﻣﯽﮔﺴﺘﺮاﻧﺪ و‬ ‫آﻧﮫﺎ را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﻮدهھﺎﯾﯽ ﺑﺎﻻی ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ اﻧﺒﺎﺷﺘﻪ و ﻣﺘﺮاﮐﻢ ﻣﯽدارد و ﺗﻮ ﻣﯽﺑﯿﻨﯽ ﮐﻪ از‬ ‫ﻻﺑﻼی آﻧﮫﺎ ﺑﺎراﻧﮫﺎ ﻓﺮو ﻣﯽﺑﺎرد و ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ آن را ﺑﺮ ﮐﺴﺎﻧﯽ از ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ ﻣﯽﺑﺎراﻧﺪ‪ ،‬آﻧﺎن‬

‫ﺧﻮﺷﺤﺎل و ﻣﺴﺮور ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ«‪.‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬

‫َ َ ۡ َ ۡ َ ّ َ َ َ َ َ َ َ َ ۡ َ َ َّ َ ٓ َ ٓ ٗ َ َ ۡ َ ۡ َ ُ ُ ُ َ َ ٓ َ ُ َ‬ ‫نت ۡم ُ�ۥ‬ ‫لر�ٰح ل�ٰق ِح فأنز�ا مِن ٱلسما ِء ماء فأسقي�ٰكموه وما أ‬ ‫﴿وأرسلنا ٱ ِ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫بِ�ٰ ِز�ِ�‪] ﴾٢٢‬اﻟﺤﺠﺮ‪.[۲۲ :‬‬ ‫»و ﺑﺎدھﺎ را ﺑﺮ اﺛﺮ ﺗﻠﻘﯿﺢ )ﺑﺎور ﺳﺎﺧﺘﻦ آﻧﮫﺎ( ﺑﻪ وزﯾﺪن ﻣﯽاﻧﺪازﯾﻢ و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آن از‬

‫آﺳﻤﺎن‪ ،‬آب ﻣﯽﺑﺎراﻧﯿﻢ و ﺷﻤﺎ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ اﻧﺪوﺧﺘﻦ آن را ﻧﺪارﯾﺪ«‪.‬‬ ‫‪ -١‬ﺑﺨﺎری‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺘﻔﺴﯿﺮ‪ ،‬ج ‪ ،۶‬ص ‪.۳۵‬‬

‫‪٢٤٠‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﺣﺘﯽ در ﻣﻮرد ﺣﯿﻮاﻧﺎت و ﻣﻨﺎﻓﻌﯽ ﮐﻪ از ﻣﺴﺨﺮﮐﺮدن آﻧﺎن ھﻤﺎﻧﻨﺪ ﺣﻤﻞ اﻧﺴﺎن‬ ‫و ﺑﺎر و اﺛﺎﺛﯿﻪاش و ﺗﮫﯿﻪ ﻟﺒﺎس و ﻏﺬا و ﺧﻮراک ﻋﺎﯾﺪ اﻧﺴﺎن ﻣﯽﮔﺮدد‪ ،‬ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﯿﺎن ﻧﻤﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﻨﻘﺎد و ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداری ﺣﯿﻮاﻧﺎت از اﻧﺴﺎن ﻣﻮﺟﺒﺎت‬ ‫زﯾﻨﺖ و آراﯾﺶ او ﻓﺮاھﻢ ﻣﯽﮔﺮدد و ﺑﯿﺎن ﻧﻤﻮدن ﭼﻨﯿﻦ ﺣﻘﺎﯾﻘﯽ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ اھﻤﯿﺖ ھﺴﺘﯽ و‬ ‫زﻧﺪﮔﯽ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻗﺒﻞ از ﺑﻌﺜﺖ‪ ،‬اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج دﯾﺪﮔﺎه درﺳﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژی درﺳﺖ‬ ‫و ﺻﺤﯿﺢ در ﻣﻮرد ﺟﮫﺎن ھﺴﺘﯽ و ﻧﻈﺎم ﺷﮕﻔﺖاﻧﮕﯿﺰ آن ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و ﺑﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ واﻗﻒ‬ ‫ﻧﮕﺮدﯾﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ھﺪف از آﻓﺮﯾﻨﺶ ﻣﻨﻈﻮﻣﻪ ﺷﻤﺴﯽ و ﺧﻮرﺷﯿﺪ و ﺳﺘﺎرﮔﺎن و ﻣﺎه اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﻋﻈﻤﺖ وی ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺗﺴﺒﯿﺢ او را ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ؛ از اﯾﻦ رو ﺧﺪاوﻧﺪ آﻧﺎن را ﺑﻪ دﻗﺖ و ﺗﻔﮑﺮ و ﺗﺪﺑﺮ‬ ‫ﭘﯿﺮاﻣﻮن ﺟﮫﺎن ھﺴﺘﯽ ﻓﺮا ﺧﻮاﻧﺪ و ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ّ َ ۡ َّ‬ ‫ۡ ُ‬ ‫لس َ� ٰ َ� ٰ ُ‬ ‫ت ٱ َّ‬ ‫﴿� ُ َس ّب ُح َ ُ� ٱ َّ‬ ‫� ٍء إِ� � ُ َس ّب ِ ُح ِ�َ ۡم ِده ِۦ‬ ‫لس ۡب ُع َوٱ��ض َو َمن �ِي ِه َّنۚ �ن مِن‬ ‫ِ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ َُ َ‬ ‫ون � ۡسب َ‬ ‫يح ُه ۡم إنَّ ُهۥ � َن َحل ً ُ ٗ‬ ‫ِيما �فور�‪] ﴾٤٤‬اﻹﺳﺮاء‪.[۴۴ :‬‬ ‫�ن � �فقه‬ ‫َو� ٰ ِ‬ ‫ۚ ِ‬ ‫ِ‬ ‫»آﺳﻤﺎنھﺎی ھﻔﺘﮕﺎﻧﻪ و زﻣﯿﻦ و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در آﻧﮫﺎ ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ھﻤﮕﯽ ﺗﺴﺒﯿﺢ ﺧﺪا‬ ‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ و ﺑﻠﮑﻪ ھﯿﭻ ﻣﻮﺟﻮدی ﻧﯿﺴﺖ ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺣﻤﺪ و ﺛﻨﺎی وی ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺷﻤﺎ‬

‫ﺗﺴﺒﯿﺢ آﻧﮫﺎ را ﻧﻤﯽﻓﮫﻤﯿﺪ‪ ،‬ﺑﯽﮔﻤﺎن ﭘﺮوردﮔﺎر ﺑﺲ ﺷﮑﯿﺒﺎ و ﺑﺨﺸﻨﺪه اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫ﺳﭙﺲ ﻗﺮآن از ﻣﺴﺨﺮﮐﺮدن ﺣﯿﻮاﻧﺎت و ﻃﺒﯿﻌﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ اﻧﺴﺎن ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ و ﺑﺮ‬ ‫اﻧﺴﺎن واﺟﺐ اﺳﺖ در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﯾﻦ ﻧﻌﻤﺖ ﻋﻈﯿﻢ‪ ،‬ﺷﮑﺮ ﺧﺪای ﺧﻮﯾﺶ را ﺑﻪ ﺟﺎی آورد ‪١‬؛‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ ۡ َ َ ۡ ْ َّ َ َ ۡ َ َ ُ ّ َّ َ َ ۡ ۡ َ ٓ ۡ َ ٰ ٗ َ ُ ۡ َ َ َ ٰ ُ َ‬ ‫ون‪َ ٧١‬و َذ َّل ۡل َ�ٰهاَ‬ ‫﴿أو لم يروا �نا خلقنا لهم مِما ع ِملت �يدِينا �ن�ما �هم لها �ل ِك‬ ‫َ َ َ ُ َ َ َ ُ َََ‬ ‫َُ ۡ َ ۡ َ َ ُ ُ ُ ۡ َ ۡ َ َۡ ُ ُ َ‬ ‫َ َُ ۡ‬ ‫ب أف �‬ ‫لهم ف ِمنها ر�و�هم ومِنها يأ�لون‪ ٧٢‬ولهم �ِيها م�ٰفِع ومشارِ ۚ‬ ‫َۡ ُ َ‬ ‫�شك ُرون‪] ﴾٧٣‬ﯾﺲ‪.[۷۳-۷۱ :‬‬ ‫»ﻣﮕﺮ ﻧﻤﯽﺑﯿﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ از آن ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻗﺪرت ﻣﺎ آﻓﺮﯾﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﮫﺎر ﭘﺎﯾﺎﻧﯽ اﺳﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺮای اﻧﺴﺎﻧﮫﺎ ﺧﻠﻖ ﮐﺮدهاﯾﻢ و اﯾﺸﺎن ﺻﺎﺣﺐ آﻧﮫﺎﯾﻨﺪ؟ و ﭼﮫﺎر ﭘﺎﯾﺎﻧﯽ را رام اﯾﺸﺎن‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﻪاﯾﻢ‪ .‬ﺑﺮﺧﯽ از آﻧﮫﺎ را ﻣﺮﮐﺐ ﺧﻮد ﻣﯽﺳﺎزﻧﺪ و از ﺑﺮﺧﯽ دﯾﮕﺮ ﺗﻐﺬﯾﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و‬ ‫ﺑﺮﺧﯽ از آﻧﮫﺎ اﺳﺘﻔﺎدھﺎﯾﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬از آﻧﮫﺎ ﻧﻮﺷﯿﺪﻧﯿﮫﺎ و ﻓﺮآوردهھﺎی ﻟﺒﻨﯽ ﺑﻪ دﺳﺖ‬

‫‪ -١‬ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻓﯽ اﻋﺠﺎز اﻟﻘﺮآن‪ ،‬ص ‪.۲۱۴‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫‪٢٤١‬‬

‫ﻣﯽآورﻧﺪ‪ ،‬آﯾﺎ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺷﮑﺮﮔﺰار ﺑﺎﺷﻨﺪ«؟‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ اﻧﺴﺎن را ﺑﻪ ﺗﻔﮑﺮ و اﻧﺪﯾﺸﯿﺪن در ﻣﻮرد رزق و روزی ﺣﯿﻮاﻧﺎت وا ﻣﯽدارد؛‬ ‫ﭼﺮا ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﺮای ﺗﺎﻣﯿﻦ زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮد ﻣﯽاﻧﺪﯾﺸﺪ و ﻓﮑﺮ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی و ﺗﻼش ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‬ ‫و در ﺻﺪد اﻧﺒﺎرﮐﺮدن و اﻧﺪوﺧﺘﻪ ﻧﻤﻮدن ﺑﺮ ﻣﯽآﯾﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺣﯿﻮان ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﻗﺪرﺗﯽ ﺑﺮای‬ ‫اﻧﺪﯾﺸﯿﺪن و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی ﻧﺪارد‪ ،‬در ﺳﺮﺷﺖ او ﭼﻨﯿﻦ ﭼﯿﺰی ﻧﮫﺎده ﻧﺸﺪه اﺳﺖ و ﺑﺮ اﯾﻦ‬ ‫اﺳﺎس ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺮزاﻧﻪ و آ ﮔﺎه ﮐﻪ ﻋﻠﻢ و ﻗﺪرﺗﺶ ھﻤﻪ ﭼﯿﺰ را اﺣﺎﻃﻪ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ ،‬روزی‬ ‫ﺣﯿﻮاﻧﺎت را ﺑﻪ ﻋﮫﺪه ﮔﺮﻓﺘﻪ و راھﮫﺎی اداﻣﻪ ﺣﯿﺎت را ﺑﻪ روی ﺣﯿﻮان ﮔﺸﻮده اﺳﺖ؛‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ َ َ ّ ّ َ َّ َّ َ ۡ ُ ۡ َ َ َّ ُ َ ۡ ُ ُ َ َّ ُ‬ ‫ا� ۡم َو ُه َو ٱ َّ‬ ‫لس ِم ُ‬ ‫يع ٱ ۡل َعل ُ‬ ‫ِيم‪﴾٦٠‬‬ ‫﴿و��يِن مِن دآبةٖ � � ِمل رِز�ها ٱ� يرز�ها �ي‬ ‫ۚ‬ ‫]اﻟﻌﻨﮑﺒﻮت‪.[۶۰ :‬‬

‫»ﭼﻪ ﺑﺴﯿﺎرﻧﺪ ﺟﻨﺒﺪﮔﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ روزی ﺧﻮد را ﺑﺮدارﻧﺪ‪ ،‬ﺧﺪا روزیرﺳﺎن آﻧﮫﺎ و‬

‫ﺷﻤﺎﺳﺖ و ﺧﺪا ﺑﺲ ﺷﻨﻮا و آ ﮔﺎه اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫رﻓﺘﺎر ﺧﺪاوﻧﺪ در ﻣﻮرد آﻓﺮﯾﺪهھﺎﯾﺶ اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻠﻢ او در ھﺮ ﺟﺎ و ﻣﮑﺎن و‬ ‫ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﮐﻪ آﻓﺮﯾﺪﮔﺎﻧﺶ ﻗﺮار داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬اﺣﺎﻃﻪ دارد و در اﻋﻤﺎق درﯾﺎھﺎ‪ ،‬اﻗﯿﺎﻧﻮﺳﮫﺎ‪،‬‬ ‫در ﺻﺤﺮاھﺎی ﺳﻮزان‪ ،‬ﻣﻨﺎﻃﻖ ﯾﺨﺒﻨﺪان و زﯾﺮ ﺻﺨﺮهھﺎی ﺳﺨﺖ و در ﻓﻀﺎ ﻋﮫﺪهدار‬ ‫روزی ﻣﺨﻠﻮﻗﺎﺗﺶ اﺳﺖ و ھﻤﻪ اﯾﻨﮫﺎ در ﮐﺘﺎﺑﯽ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ و ﭘﺮوردﮔﺎرم ﻓﺮاﻣﻮش‬ ‫ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ و ﺑﻪ ﺧﻄﺎ ﻧﻤﯽرود‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َۡ‬ ‫َّ َ َ َّ ۡ ُ َ َ َ ۡ َ ُ ُ ۡ َ َ َّ َ َ ُ ۡ َ ۡ َ َ َ ُ ّ ‪ٞ‬‬ ‫َ‬ ‫﴿ َو َما مِن دآبَّ ٖة ِ� ٱ� ِ‬ ‫�ض إِ� � ٱ�ِ رِز�ها و�علم مستقرها ومستود�ها ۚ � ِ�‬ ‫ك َِ�ٰ ُّ‬ ‫�‪] ﴾٦‬ھﻮد‪.[٦ :‬‬ ‫ب مب ِ ٖ‬ ‫ٖ‬ ‫»ھﯿﭻ ﺟﻨﺒﻨﺪهای در زﻣﯿﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ روزی آن ﺑﺮ ﻋﮫﺪۀ ﺧﺪاﺳﺖ و ﺧﺪا ﻣﺤﻞ‬

‫زﯾﺴﺖ و ﻣﺤﻞ دﻓﻦ آن را ﻣﯽداﻧﺪ‪ ،‬ھﻤﮥ اﯾﻨﮫﺎ در ﮐﺘﺎب روﺷﻨﯽ اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ اﻧﺴﺎنھﺎ را ﻣﺘﻮﺟﻪ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻧﻤﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ھﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻣﻠﺖھﺎ دارای‬ ‫ﻧﮋادھﺎی ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭼﮫﺎرﭘﺎﯾﺎن و ﺣﺸﺮات ﻧﯿﺰ دارای ﺷﮑﻞھﺎ و اﻧﺪازهھﺎ و ﺷﯿﻮه راه‬ ‫رﻓﺘﻦ و ﺣﺮﮐﺘﮫﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن و ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ‪ .١‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ َ ِ َ َ َ ٰٓ َ ُ َ َ َ َّ ٓ ُ َ َ ُ ُ‬ ‫اح ۡيهِ إِ� أ َم ٌم أ ۡمثال� �م َّما ف َّر ۡط َنا ِ�‬ ‫﴿ َو َما مِن دآبَّ ٖة ِ� ٱ��ض و� �� ِ ٖر ي ِط� ِ�ن‬ ‫‪ -١‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۲۱۶‬‬

‫‪٢٤٢‬‬

‫ۡ َ‬

‫َ‬

‫ُ‬

‫َ‬

‫ّ‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ُۡ َ‬

‫َ‬

‫�ءٖ � � َّم إ ٰ� َر�ه ۡم � ُ‬ ‫ٱلكِ�ٰب مِن ۡ‬ ‫�ون‪] ﴾٣٨‬اﻷﻧﻌﺎم‪.[۳۸ :‬‬ ‫ِ‬ ‫ِِ‬ ‫ِ‬

‫»و ھﯿﭻ ﺟﻨﺒﺪهای در زﻣﯿﻦ و ھﯿﭻ ﭘﺮﻧﺪهای ﮐﻪ ﺑﺎ دو ﺑﺎل ﺧﻮد ﭘﺮواز ﻣﯽﮐﻨﺪ وﺟﻮد‬ ‫ﻧﺪارد ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﮔﺮوھﮫﺎﯾﯽ ھﻤﭽﻮن ﺷﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬در ﮐﺘﺎب ھﯿﭻ ﭼﯿﺰ را ﻓﺮو ﮔﺰار ﻧﮑﺮدهاﯾﻢ؛‬

‫ﭘﺲ در ﭘﯿﺸﮕﺎه ﭘﺮوردﮔﺎرﺷﺎن ﺟﻤﻊ آورده ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ«‪.‬‬ ‫ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ اﻓﮑﺎر و ﺗﺼﻮرات ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺻﺪر اﺳﻼم را در ﻣﻮرد ﺟﮫﺎن ھﺴﺘﯽ و‬ ‫ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت و ﻋﺠﺎﯾﺒﯽ ﮐﻪ در آن اﺳﺖ ﺑﺮ اﺳﺎس آﯾﻪھﺎی ذﮐﺮ ﺷﺪه ﺳﺎﻣﺎن داد و ﺣﻘﯿﻘﺖ‬ ‫اﯾﻦ زﻧﺪﮔﯽ را ﺑﯿﺎن داﺷﺖ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج دﯾﺪﮔﺎه اﺻﺤﺎب و ﯾﺎراﻧﺶ را در ﻣﻮرد‬ ‫ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ و ﻗﻀﺎ و ﻗﺪر اﺳﺘﻮار و ﻣﺤﮑﻢ ﻧﻤﻮد و ﯾﻘﯿﻦ داﺷﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ آﻧﮫﺎ‪ ،‬راه ﻧﺠﺎت و‬ ‫ﮐﺎﻣﯿﺎﺑﯽ را درک ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﻗﺪرت و ﺑﺎ ھﺮ وﺳﯿﻠﻪای ﺗﻼش ﺧﻮاھﻨﺪ ﮐﺮد ﺗﺎ ﺑﻪ آن‬ ‫ﺑﺮﺳﻨﺪ و در ﺑﯿﺎن اﯾﻦ ﻧﻮع ﻣﻄﻠﺐ‪ ،‬رﺳﻮل ﺧﺪا ج اﯾﻦ ﺟﻮاﻧﺐ را ﻣﺤﻮر ﻗﺮار داده ﺑﻮد‪:‬‬ ‫ً‬ ‫‪ -۱‬اﯾﻨﮑﻪ زﻧﺪﮔﯽ دﻧﯿﺎ ھﺮ ﭼﻨﺪ ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﮫﺎﯾﺘﺎ ﻣﺤﮑﻮم ﺑﻪ ﻧﺎﺑﻮدی و زوال اﺳﺖ و‬ ‫ﻣﺘﺎع دﻧﯿﺎ ھﺮ ﭼﻨﺪ ﺑﺰرگ و زﯾﺎد ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻧﺪک و ﻧﺎﭼﯿﺰ اﺳﺖ و اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮده اﻟﮫﯽ را ﺑﺮای‬ ‫آﻧﮫﺎ ﺗﻮﺿﯿﺢ داد‪:‬‬ ‫ََ ُ َۡ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َّ َ َ َ ُ َ َ ٰ ُّ ۡ َ َ ٓ َ َ ُ َ َّ ٓ َ ۡ َ‬ ‫لس َماءِ فٱخ َتل َط بِهِۦ �بات ٱ� ِ‬ ‫�ض‬ ‫﴿إِ�ما مثل ٱ�يوة ِ ٱ��يا كما ٍء أنزل�ٰه مِن ٱ‬ ‫ۡ َ ُ ُ ۡ ُ َ َ َ َّ َّ َ ۡ َ َ َّ َ ۡ ُ َ ٓ‬ ‫َّ َ ۡ ُ ُ َّ ُ َ ۡ َ ۡ َ ٰ ُ َ َّ ٰٓ َ ٓ َ َ َ‬ ‫ت ٱ��ض زخر�ها وٱز�نت وظن أهلها‬ ‫مِما يأ�ل ٱ�اس وٱ�ن�م ح� إِذا أخذ ِ‬ ‫َ َّ ُ ۡ َ ٰ ُ َ َ َ ۡ َ ٓ َ َ ٰ َ ٓ َ ۡ ُ َ َ ۡ ً َ ۡ َ َ ٗ َ َ َ ۡ َ ٰ َ َ ٗ َ َ َّ ۡ َ َۡ‬ ‫��هم �دِرون عليها �تٮها أمرنا �� أو �هار� فجعل�ها ح ِصيدا كأن لم �غن‬ ‫َ َ َ َُ ّ ُ‬ ‫َ َ َ َ َّ َ‬ ‫َ‬ ‫َۡۡ‬ ‫ت ل ِق ۡو ٖ� �تفك ُرون‪] ﴾٢٤‬ﯾﻮﻧﺲ‪.[۲۴ :‬‬ ‫س ك�ٰل ِك �ف ِصل ٱ�� ٰ ِ‬ ‫ب ِٱ�م �ِ‬ ‫»ﻣﺎل دﻧﯿﺎ ھﻤﺎﻧﻨﺪ آﺑﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از آﺳﻤﺎن ﻣﯽﺑﺎراﻧﯿﻢ و ﺑﺮ اﺛﺮ آن ﮔﯿﺎھﺎن زﻣﯿﻦ ﮐﻪ‬ ‫ً‬ ‫اﻧﺴﺎﻧﮫﺎ و ﺣﯿﻮاﻧﮫﺎ از آﻧﮫﺎ ﻣﯽﺧﻮرﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ھﻢ ﻣﯽآﻣﯿﺰﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﺠﺎ ﮐﻪ زﻣﯿﻦ ﮐﺎﻣﻼ آراﯾﺶ و‬ ‫زﯾﺒﺎﯾﯽ ﻣﯽﮔﯿﺮد و آراﺳﺘﻪ و ﭘﯿﺮاﺳﺘﻪ ﻣﯽﮔﺮدد و اھﻞ زﻣﯿﻦ ﯾﻘﯿﻦ ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ‬ ‫زﻣﯿﻦ ﺗﺴﻠﻂ دارﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎن ﻣﺎ در ﺷﺐ ﯾﺎ روز در ﻣﯽرﺳﺪ و ﮔﯿﺎھﺎﻧﺶ را از رﯾﺸﻪ ﺑﺮآورده‬ ‫و درو و ﻧﺎﺑﻮدش ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ اﻧﮕﺎر دﯾﺮوز در اﯾﻨﺠﺎ ﭼﯿﺰی ﻧﺒﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎ آﯾﻪھﺎی ﺧﻮﯾﺶ را‬

‫ﺑﺮای ﻗﻮﻣﯽ ﺗﺸﺮﯾﺢ و ﺗﺒﯿﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﻣﯽاﻧﺪﯾﺸﻨﺪ«‪.‬‬ ‫در آﯾﮥ ﮐﺮﯾﻤﻪ ﻓﻮق‪ ،‬ده ﺟﻤﻠﻪ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ از ﻣﺠﻤﻮع آﻧﮫﺎ ﺗﺸﺒﯿﮫﯽ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺷﺪه‬ ‫اﺳﺖ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪای ﮐﻪ ﺑﺎ ﮐﺎﺳﺘﻦ ﺟﻤﻠﻪای از آن در ﺗﺸﺒﯿﻪ‪ ،‬ﺧﻠﻞ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽآﯾﺪ؛ زﯾﺮا در‬ ‫آن ﺣﺎﻟﺖ دﻧﯿﺎ در ﺳﺮﻋﺖ ﭘﺎﯾﺎن ﯾﺎﻓﺘﻦ و از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻦ ﻧﻌﻤﺖھﺎﯾﺶ و ﻓﺮﯾﺐ ﺧﻮردن ﻣﺮدم‬ ‫ﺑﻪ آن ﺑﻪ آﺑﯽ ﺗﺸﺒﯿﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ از آﺳﻤﺎن ﻓﺮود ﻣﯽآﯾﺪ و اﻧﻮاع ﮔﯿﺎھﺎن را ﻣﯽروﯾﺎﻧﺪ و‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫‪٢٤٣‬‬

‫زﻣﯿﻦ را ﺑﺎ آن ﭼﻮن ﻋﺮوﺳﯽ ﮐﻪ ﻟﺒﺎﺳﮫﺎی ﻓﺎﺧﺮ ﭘﻮﺷﯿﺪه اﺳﺖ‪ ،‬آراﺳﺘﻪ ﻣﯽﮔﺮدد ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ‬ ‫ﮐﻪ اھﻞ دﻧﯿﺎ ﺑﻪ آن ﭼﺸﻢ ﻃﻤﻊ دوﺧﺘﻪ و ﮔﻤﺎن ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ ﮐﻪ از آﻓﺘﮫﺎ ﺑﻪ دور ﻣﺎﻧﺪه و ﺳﺎﻟﻢ‬ ‫ً‬ ‫اﺳﺖ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻧﺎﮔﮫﺎن ﻋﺬاب اﻟﮫﯽ ﺑﻪ ﺳﺮاغ آن ﻣﯽآﯾﺪ‪ ،‬ﻃﻮری ﮐﻪ ﮔﻮﯾﺎ ﺗﺎ دﯾﺮوز اﺻﻼ وﺟﻮد‬ ‫ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ ‪.١‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﮔﻔﺘﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ را ﺑﺮای آﻧﮫﺎ ﺑﯿﺎن ﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ََ ُ َۡ‬ ‫َ ۡ ۡ َ ُ َّ َ َ ۡ َ َ ٰ ُّ ۡ َ َ َ ٓ َ َ ۡ َ ُ َ َّ ٓ َ ۡ َ‬ ‫لس َماءِ فٱخ َتل َط بِهِۦ �بات ٱ� ِ‬ ‫�ض‬ ‫�ب لهم مثل ٱ�يوة ِ ٱ��يا كما ٍء أنزل�ٰه مِن ٱ‬ ‫﴿وٱ ِ‬ ‫َ‬ ‫َ َ ۡ َ َ َ ٗ َ ۡ ُ ُ ّ َ ٰ ُ َ َ َ َّ ُ َ ٰ ُ ّ‬ ‫� َ ۡ ُّ ۡ َ‬ ‫�ءٖ مقتد ًِرا‪] ﴾٤٥‬اﻟﮑﮫﻒ‪.[۴۵ :‬‬ ‫لر�حۗ و�ن ٱ� � ِ‬ ‫فأصبح هشِيما تذروه ٱ ِ‬ ‫»ﻣﺜﺎل زﻧﺪﮔﯽ دﻧﯿﺎ را ﺑﯿﺎن ﮐﻦ ﮐﻪ ھﻤﭽﻮن آﺑﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از اﺑﺮ آﺳﻤﺎن ﻓﺮو ﻣﯽﻓﺮﺳﺘﯿﻢ؛‬ ‫ﺳﭙﺲ ﮔﯿﺎھﺎن زﻣﯿﻦ از آن ﺗﻨﮕﺎﺗﻨﮓ و ﺗﻮ در ﺗﻮ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ؛ ﺳﭙﺲ ﺧﺸﮏ و ﭘﺮﭘﺮ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‬

‫و ﺑﺎدھﺎ آﻧﮫﺎ را ﭘﺨﺶ و ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﻣﯽﺳﺎزﻧﺪ و ﺧﺪا ﺑﺮ ھﺮ ﭼﯿﺰی ﺗﻮاﻧﺎ ﺑﻮده )و ھﺴﺖ(«‪.‬‬ ‫ﯾﻌﻨﯽ ای ﻣﺤﻤﺪ! ﺑﺮای ﻣﺮدم ﻣﺜﺎل زﻧﺪﮔﯽ دﻧﯿﺎ را در آﺑﺎد ﺷﺪن و از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻦ آن‬ ‫ََ ُ َۡ‬ ‫َ َ ٓ َ َ ۡ َ ُ َ َّ ٓ َ ۡ َ‬ ‫ات ٱ� ِ‬ ‫لس َماءِ فٱخ َتل َط بِهِۦ �ب‬ ‫ﭼﻨﯿﻦ ﺑﯿﺎن ﮐﻦ‪﴿ :‬كما ٍء أنزل�ٰه مِن ٱ‬ ‫�ض﴾ ]اﻟﮑﮫﻒ‪.[٤٥ :‬‬ ‫ﻣﺎﻧﻨﺪ آﺑﯽ ﮐﻪ از آﺳﻤﺎن ﻓﺮود آوردﯾﻢ ﯾﻌﻨﯽ داﻧﻪھﺎﯾﯽ ﮐﻪ در آن وﺟﻮد داﺷﺖ‪ ،‬ﺳﭙﺲ‬ ‫روﯾﯿﺪﻧﺪ و رﺷﺪ و ﺑﺰرگ ﺷﺪﻧﺪ و ﺷﮑﻮﻓﺎﯾﯽ و ﺗﺮ و ﺗﺎزﮔﯽ آﻧﮫﺎ را ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺖ و آن ﮔﺎه‬ ‫يما﴾ ]اﻟﮑﮫﻒ‪ .[٤٥ :‬ﺧﺸﮏ ﻣﯽﺷﻮد ﴿ َهشِ ٗ‬ ‫﴿فَأَ ۡص َب َح َهشِ ٗ‬ ‫يما تَ ۡذ ُروهُ ٱ ّ َ ُ‬ ‫لر�ٰح﴾ ]اﻟﮑﮫﻒ‪.[٤٥ :‬‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ّ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ َّ ُ‬ ‫�� ۡ‬ ‫� ٖء‬ ‫ﺑﺎدھﺎ آن را ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺑﻪ ﭼﭗ و راﺳﺖ ﻣﯽاﻧﺪازد ﴿و�ن ٱ� ٰ ِ‬ ‫ۡ‬ ‫ُّمق َتد ًِرا﴾ ]اﻟﮑﮫﻒ‪ .[٤٥ :‬و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ ھﺮ ﭼﯿﺰی ﺗﻮاﻧﺎﺳﺖ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺮ ﭘﺪﯾﺪ آوردن و از ﺑﯿﻦ‬ ‫ﺑﺮدن ھﺮ ﭼﯿﺰی ﺗﻮاﻧﺎﺳﺖ ‪ .٢‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ َ ُ‬ ‫ُ‬ ‫ۡ َ ُ ٓ ْ َ َّ َ ۡ َ َ ٰ ُ ُّ ۡ َ َ ‪ُ َ َ ٞ َ َ ٞ ۡ َ َ ٞ‬‬ ‫�نة َو�فاخ ُر ۢ بَ ۡي َن� ۡم َوت�اث ‪ٞ‬ر ِ�‬ ‫﴿ٱعلموا ��ما ٱ�يوة ٱ��يا لعِب ولهو وزِ‬ ‫ۡ َ ۡ َ َ ۡ َ ۡ َٰ َ َ َ َ ۡ َ ۡ َ َ ۡ ُ‬ ‫َٗ ُ‬ ‫ار َ� َباتُ ُهۥ ُ� َّم يَه ُ‬ ‫ك َّف َ‬ ‫يج َ� َ َ‬ ‫�ٮ ٰ ُه ُم ۡصف ّر� � َّم‬ ‫ث أعجب ٱل‬ ‫ٱ�م� ٰ ِل وٱ�و� ِد� كمث ِل �ي ٍ‬ ‫ِ‬ ‫ۡ َ ‪ٞ‬‬ ‫َّ‬ ‫� َي ٰوةُ‬ ‫َ َ ‪ّ ٞ َۡ ٞ َ ٞ‬‬ ‫ُ ُ ُ‬ ‫ن َو َما ٱ ۡ َ‬ ‫يَ�ون ح َ�ٰ ٗماۖ َو ِ� ٱ�خ َِرة ِ عذاب شدِيد َومغفِ َرة م َِن ٱ�ِ َورِض� ٰ ۚ‬ ‫ُّ ۡ ٓ َّ َ َ ۡ ُ‬ ‫ٱ�� َيا إِ� م�ٰ ُع ٱلغ ُرورِ‪] ﴾٢٠‬اﻟﺤﺪﯾﺪ‪.[۲۰ :‬‬ ‫»ﺑﺪاﻧﯿﺪ ﮐﻪ زﻧﺪﮔﯽ دﻧﯿﺎ ﺗﻨﮫﺎ ﺑﺎزی‪ ،‬ﺳﺮﮔﺮﻣﯽ‪ ،‬آراﯾﺶ و ﭘﯿﺮاﯾﺶ‪ ،‬ﻧﺎزش در ﻣﯿﺎن ھﻤﺪﯾﮕﺮ‬ ‫‪ -١‬اﻻﺗﻘﺎن‪ ،‬ﺳﯿﻮﻃﯽ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۷۰‬‬ ‫‪ -٢‬ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻗﺎﺳﻤﯽ‪ ،‬ج ‪ ،۱۱‬ص ‪.۴۹‬‬

‫‪٢٤٤‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫و ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ در اﻓﺰاﯾﺶ اﻣﻮال و اوﻻد اﺳﺖ و ﺑﺲ‪ .‬دﻧﯿﺎ ھﻤﭽﻮن ﺑﺎران اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﯿﺎھﺎن آن‬ ‫ﮐﺸﺎورزان را ﺑﻪ ﺷﮕﻔﺖ ﻣﯽآورد‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﮔﯿﺎھﺎن رﺷﺪ و ﻧﻤﻮ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻌﺪ زرد و ﭘﮋﻣﺮده‬ ‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و آن ﮔﺎه ﺧﻮرد و ﭘﺮ ﭘﺮ ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬در آﺧﺮت ﻋﺬاب ﺷﺪﯾﺪی )ﺑﺮای‬ ‫ً‬ ‫دﻧﯿﺎﭘﺮﺳﺘﺎن( و آﻣﺮزش و ﺧﺸﻨﻮدی ﺧﺪا )ﺑﺮای ﺧﺪاﭘﺮﺳﺘﺎن( اﺳﺖ اﺻﻼ زﻧﺪﮔﯽ دﻧﯿﺎ‬

‫ﭼﯿﺰی ﺟﺰ ﮐﺎﻻی ﻓﺮﯾﺐ ﻧﯿﺴﺖ«‪.‬‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﺤﻘﯿﺮ و ﻧﺎﭼﯿﺰ ﻗﺮاردادن زﻧﺪﮔﯽ را ﭼﻨﯿﻦ ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ‪َ �َّ �﴿ :‬ما ٱ ۡ َ‬ ‫� َي ٰوةُ ٱ ُّ�� َيا‬ ‫لَع ‪ٞ‬‬ ‫ب﴾ ]اﻟﺤﺪﯾﺪ‪ .[٢٠ :‬زﻧﺪﮔﺎﻧﯽ دﻧﯿﺎ ﺑﺎزﯾﭽﻪای ﺑﯿﺶ ﻧﯿﺴﺖ ﯾﻌﻨﯽ ﺗﻔﺮﯾﺤﯽ اﺳﺖ و ﺑﺲ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫‪ٞ‬‬ ‫ُ‬ ‫ََ ُ‬ ‫﴿�َل ۡهو‪﴾ٞ‬و ﺑﺎﻃﻞ اﺳﺖ‪َ ﴿ .‬وز َ‬ ‫�نة﴾ و ﻣﻨﻈﺮهای زﯾﺒﺎﺳﺖ ﴿ َو�فاخ ُر ۢ بَ ۡي َن� ۡم﴾ ]اﻟﺤﺪﯾﺪ‪ .[٢٠ :‬و‬ ‫ِ‬ ‫ۡ َ ۡ َ َ ۡ َ ۡ َٰ َ َ َ َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫‪ٞ‬‬ ‫َ‬ ‫ث﴾ ]اﻟﺤﺪﯾﺪ‪:‬‬ ‫اﻓﺘﺨﺎر ﮐﺮدن ﺷﻤﺎ ﺑﻪ اﺻﻞ و ﻧﺴﺐ﴿وت�اثر ِ� ٱ�م� ٰ ِل وٱ�و� ِد� كمث ِل �ي ٍ‬ ‫َ ۡ َ َ ۡ ُ َّ َ َ ُ‬ ‫ار � َبات ُه﴾‬ ‫‪ .[٢٠‬و ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ در اﻓﺰاﯾﺶ اﻣﻮال و واوﻻد اﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺎراﻧﯽ ﴿أعجب ٱلكف‬ ‫]اﻟﺤﺪﯾﺪ‪ .[٢٠ :‬ﮐﻪ ﮔﯿﺎھﺎن ﺳﺒﺰ ﺷﺪه‪ ،‬ﮐﺸﺎورزان را ﺑﻪ ﺷﮕﻔﺖ ﻣﯽآورد و ﮐﺎﻓﺮان ﺑﯿﺶ از‬ ‫َٗ‬ ‫ھﻤﻪ ﺑﻪ آن ﮔﺮاﯾﺶ دارﻧﺪ ﴿ ُ� َّم يَه ُ‬ ‫يج َ� َ َ‬ ‫�ٮ ٰ ُه ُم ۡصف ّر�﴾ ]اﻟﺤﺪﯾﺪ‪ .[٢٠ :‬ﺳﭙﺲ ﺑﻌﺪ از ﺗﺮ و‬ ‫ِ‬ ‫َُّ‬ ‫ﺗﺎزﮔﯽ و ّ‬ ‫ﺧﺮﻣﯽاش ﺧﺸﮏ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬آن ﮔﺎه آن را ﺧﺸﮏ ﺷﺪه و زرد ﻣﯽﺑﯿﻨﯽ ﴿�م‬ ‫ُ ُ‬ ‫يَ�ون ُح َ�ٰ ٗما﴾ ]اﻟﺤﺪﯾﺪ‪ .[٢٠ :‬و ﺑﻌﺪ ﺧﺮد و ﭘﺮﭘﺮ ﻣﯽﮔﺮدد و از آن ﺟﺎ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﺜﺎل ﺑﺮای‬ ‫از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻦ و ﻧﺎﺑﻮدﺷﺪن ﻗﻄﻌﯽ دﻧﯿﺎ دﻻﻟﺖ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و اﯾﻨﮑﻪ آﺧﺮت ﺑﻪ ﻃﻮر ﻗﻄﻊ وﺟﻮد‬ ‫دارد و ﺧﻮاھﺪ آﻣﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺎ را از ﻋﺬاب آﺧﺮت ﺗﺮﺳﺎﻧﺪه و ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯿﮫﺎی آﺧﺮت‬ ‫ۡ ‪ٞ‬‬ ‫َ َ ‪ٞ ۡ ٞ َ ٞ‬‬ ‫َّ‬ ‫ﺗﺸﻮﯾﻘﻤﺎن ﮐﺮده و ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪َ ﴿:‬و ِ� ٱ�خ َِرة ِ عذاب شدِيد َو َمغفِ َرة ّم َِن ٱ�ِ َورِض َ�ٰن﴾‬ ‫]اﻟﺤﺪﯾﺪ‪ .[٢٠ :‬و در آﺧﺮت ﻋﺬاﺑﯽ ﺳﺨﺖ و ﻧﯿﺰ آﻣﺮزش و ﺧﺸﻨﻮدی از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪاوﻧﺪ وﺟﻮد‬ ‫دارد‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ در آﺧﺮﺗﯽ ﮐﻪ ﺧﻮاھﺪ آﻣﺪ‪ ،‬ﻏﯿﺮ از اﯾﻦ دو‪ ،‬ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮی ﻧﯿﺴﺖ ﯾﺎ ﻋﺬاب ﺳﺨﺖ‬ ‫َ َ ۡ َ ُ ُّ ۡ ٓ َّ َ َ ۡ ُ‬ ‫� َي ٰوة ٱ�� َيا إِ� م�ٰ ُع ٱلغ ُرورِ﴾ ]آل ﻋﻤﺮان‪:‬‬ ‫و ﯾﺎ آﻣﺮزش ﺧﺪاوﻧﺪ و ﺧﺸﻨﻮدی وی‪﴿.‬وما ٱ‬ ‫‪ .[١٨٥‬و زﻧﺪﮔﯽ دﻧﯿﺎ ﺟﺰ ﮐﺎﻻی ﻓﺮﯾﺐ ﭼﯿﺰی ﺑﯿﺶ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ دﻧﯿﺎ ﮐﺎﻻی ﻓﻨﺎ ﺷﺪﻧﯽ‬ ‫ً‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ھﺮ ﮐﺲ ﺑﻪ آن و ﺑﻪ ﮐﺎﻻﯾﺶ ﮔﺮاﯾﺶ ﭘﯿﺪا ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺮﯾﺐ ﻣﯽﺧﻮرد و ﻃﺒﻌﺎ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﻪ ﺟﮫﺎن آﺧﺮت اﯾﻤﺎن ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ھﻤﯿﻦ دﻧﯿﺎ‪ ،‬ﻣﻮرد ﭘﺴﻨﺪش واﻗﻊ ﻣﯽﮔﺮدد ‪ .١‬آﻧﭽﻪ در‬ ‫اﯾﻦ آﯾﺎت ﮐﺮﯾﻤﻪ ﺑﻪ آن اﺷﺎره ﺷﺪ‪ ،‬ﺣﻘﯿﻘﺖ دﻧﯿﺎ ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﮐﺎﻻ و زﯾﻨﺖ و ﻟﺬﺗﮫﺎﯾﺶ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و‬ ‫ھﻤﻪ اﯾﻨﮫﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻧﻌﻤﺖ آﺧﺮت‪ ،‬ﺑﯽارزش و اﻧﺪک و ﻓﻨﺎﺷﺪﻧﯽ اﺳﺖ و دﯾﺪﮔﺎه ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬ ‫‪ -١‬ﺗﻔﺴﯿﺮ اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ‪ ،‬ج ‪ ،۴‬ص ‪.۳۱۳-۳۱۲‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫‪٢٤٥‬‬

‫ﺻﺪر اﺳﻼم ھﻢ ﺑﺮ اﺳﺎس آﯾﻪھﺎی ذﮐﺮ ﺷﺪه ﺑﻮد و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ آﻧﮫﺎ را‬ ‫راھﻨﻤﺎﯾﯽ ﻣﯽﮐﺮد و ﻧﻘﺶ و رﺳﺎﻟﺖ آﻧﮫﺎ را در زﻣﯿﻦ و ﺟﺎﯾﮕﺎھﺸﺎن را ﻧﺰد ﺧﺪا ﺑﻪ آﻧﺎن‬ ‫ﺧﺎﻃﺮﻧﺸﺎن ﺳﺎﺧﺖ و آﻧﺎن ﻧﻘﺶ و رﺳﺎﻟﺖ ﺧﻮﯾﺶ را ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ اﯾﻔﺎ ﻧﻤﻮدﻧﺪ و ﺑﺮ اﺛﺮ ﺗﺮﺑﯿﺖ‬ ‫درﺳﺖ و ﺳﺎﻟﻢ‪ ،‬ﺣﻤﺎﺳﻪ و ﻗﺎﻃﻌﯿﺖ ﺑﯽﻧﻈﯿﺮی در وﺟﻮد آﻧﮫﺎ ﭘﺪﯾﺪ آﻣﺪ و در ﺗﻤﺎﻣﯽ اوﻗﺎت و‬ ‫ﺑﺪون ھﯿﭻﮔﻮﻧﻪ ﺗﻨﺒﻠﯽ و ﺳﺴﺘﯽ و ﺑﺪون ﺗﺮس از ﮐﺴﯽ ﺟﺰ ﺧﺪا و ﺑﺪون ﭼﺸﻢ ﻃﻤﻊ دوﺧﺘﻦ‬ ‫ﺑﻪ ﻏﻨﺎﯾﻢ و ﻓﻘﻂ ﺑﺮای اﯾﻔﺎی ﻧﻘﺶ و ادای رﺳﺎﻟﺖ و ﻣﺤﻘﻖ ﮐﺮدن ﺳﻌﺎدت دﻧﯿﺎ و ﻧﺠﺎت در‬ ‫آﺧﺮت‪ ،‬ﻣﯽﮐﻮﺷﯿﺪﻧﺪ و ﺗﻼش ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ‪.١‬‬ ‫ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ اﯾﻦ وﯾﮋﮔﯿﮫﺎ در وﺟﻮد ﺑﺴﯿﺎری از داﻋﯿﺎن ﺑﺮ اﺛﺮ ﺗﻤﺎﯾﻞ و ﻣﺤﺒﺖ دﻧﯿﺎ و ﻣﺘﺎع‬ ‫آن‪ ،‬ﮐﻢ رﻧﮓ ﺷﺪه اﺳﺖ و ھﻤﻮاره در ﺻﺪد دﺳﺖﯾﺎﺑﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﺘﺎع دﻧﯿﺎ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ و ﭼﻮن‬ ‫ﺑﺮﺧﯽ از ﻧﯿﺎزھﺎی ﻣﺎدی و دﻧﯿﻮی آﻧﺎن ﺑﺮﻃﺮف ﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬ھﻤﭽﻨﺎن در ﺻﺪد ﺑﺮآوردن‬ ‫ﺧﻮاﺳﺘﻪھﺎی ﺟﺪﯾﺪ ﺑﺮﻣﯽآﯾﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ اﻣﺮ ﻓﺎﺟﻌﻪای ﺑﺰرگ و ﺗﻠﺦ ﺑﺮای دﻋﻮت و ﻗﯿﺎم اﻣﺖ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽرود‪ ،‬اﻣﺎ اﺳﺘﻔﺎده‬ ‫از دﻧﯿﺎ در ﺣﺪودی ﮐﻪ ﺷﺮﯾﻌﺖ آن را ﺟﺎﯾﺰ ﺷﻤﺮده اﺳﺖ؛ ﯾﻌﻨﯽ‪ ،‬از آن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان وﺳﯿﻠﻪ و‬ ‫ﻣﺮﮐﺒﯽ ﺑﺮای رﺳﯿﺪن ﺑﻪ آﺧﺮت اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮدن‪ ،‬ﮐﺎری ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ و ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -١‬ﻣﻨﮫﺞ اﻟﺮﺳﻮل ﻓﯽ ﻏﺮس اﻟﺮوح اﻟﺠﮫﺎدﯾﻪ‪ ،‬ص ‪ ۱۹‬ﺗﺎ ‪.۳۴‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻋﺒﺎدی و اﺧﻼﻗﯽ در دوران ﻣﮑﯽ‬ ‫ﻋﺒﺎدتﻫﺎ ﻋﺎﻣﻞ اﺻﻠﯽ ﺗﺰﮐﯿﻪ و ﭘﺎک ﮐﺮدﻧﺪ دلﻫﺎی ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺻﺪر اﺳﻼم‬

‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ۡ ۡ َّ َ ٗ‬ ‫ََۡ َُ َ َ َ‬ ‫وح قُل ٱ ُّلر ُ‬ ‫وح م ِۡن أ ۡمر َر ّ� َو َما ٓ أوت ُ‬ ‫ُّ‬ ‫ِيتم ّم َِن ٱلعِل ِم إِ� قل ِي�‪﴾٨٥‬‬ ‫﴿و��ٔلونك ع ِن ٱلر ِ � ِ‬ ‫ِ ِ‬

‫]اﻹﺳﺮاء‪[۸۵ :‬‬

‫»از ﺗﻮ )ای ﻣﺤﻤﺪ( درﺑﺎره روح ﻣﯽﭘﺮﺳﻨﺪ )ﮐﻪ ﭼﯿﺴﺖ( ﺑﮕﻮ روح ﭼﯿﺰی اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻨﮫﺎ‬

‫ﭘﺮوردﮔﺎرم از آن ﺑﺎ ﺧﺒﺮ اﺳﺖ و ﺟﺰ داﻧﺶ اﻧﺪﮐﯽ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ داده ﻧﺸﺪه اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫و ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ُّ ِ َ َ ُ ُ َ‬ ‫﴿فَإ َذا َس َّو ۡ� ُت ُهۥ َو َ� َف ۡخ ُ‬ ‫�جد َ‬ ‫ِين‪] ﴾٧٢‬ص‪.[۷۲ :‬‬ ‫ت �ِيهِ مِن ر‬ ‫و� �قعوا �ۥ ٰ ِ‬ ‫ِ‬

‫»ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ آن را ﺳﺮ وﺳﺎﻣﺎن دادم و آراﺳﺘﻪ و ﭘﯿﺮاﺳﺘﻪ ﮐﺮدم و از ﺟﺎن ﺧﻮد در آن‬

‫دﻣﯿﺪم‪ .‬در ﺑﺮاﺑﺮش ﺳﺠﺪه ﺑﺒﺮﯾﺪ«‪.‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ َ َ َ َ ُ ُ َّ ۡ َ َ ۡ َ ۡ َ ٰ َ َ ۡ َ ۡ َ َ َ ٗ‬ ‫ُ‬ ‫ََ َ‬ ‫حهِۖۦ وجعل ل�م ٱلسمع وٱ�ب�ر وٱ��ِٔدة ۚ قل ِي�‬ ‫﴿� َّم َس َّوٮ ٰ ُه َو�فخ �ِيهِ مِن ُّرو ِ‬ ‫َّ َ ۡ ُ َ‬ ‫ما �شك ُرون‪] ﴾٩‬اﻟﺴﺠﺪة‪.[۹ :‬‬

‫»آن ﮔﺎه اﻧﺪامھﺎی او را ﺗﮑﻤﯿﻞ و آراﺳﺘﻪ ﮐﺮد و از روح ﺧﻮد در او دﻣﯿﺪ و ﺑﺮای ﺷﻤﺎ‬

‫ﭼﺸﻤﮫﺎ و دلھﺎ آﻓﺮﯾﺪ‪ .‬ﺷﻤﺎ ﮐﻢﺗﺮ ﺷﮑﺮ )ﻧﻌﻤﺖھﺎی او( را ﺑﻪ ﺟﺎی ﻣﯽآورﯾﺪ«‪.‬‬ ‫ﺳﻌﯽ و ﺗﻼش آن ﺣﻀﺮت ﺑﺮای ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺷﺎﮔﺮداﻧﺶ ﺑﺮ اﯾﻦ ﭘﺎﯾﻪ و اﺳﺎس ﻧﮫﺎده ﺷﺪه ﺑﻮد‬ ‫ﮐﻪ ﺗﺰﮐﯿﻪ و ﭘﺎﮐﯿﺰه ﮐﺮدن آﻧﺎن را از ﻧﻈﺮ روﺣﯽ ﺑﺮ ﻋﮫﺪه ﮔﯿﺮد ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺑﺮای رﺳﯿﺪن ﺑﻪ‬ ‫ﭼﻨﯿﻦ ھﺪﻓﯽ راھﻨﻤﺎﯾﯽ و ارﺷﺎد آﻧﺎن را ﺑﺮ اﺳﺎس آﯾﻪھﺎی ﻗﺮآﻧﯽ ﺑﺮ ﻋﮫﺪه ﮔﺮﻓﺖ و‬ ‫ﻣﮫﻢﺗﺮﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪھﺎی آن ﻋﺒﺎرت ﺑﻮدﻧﺪ از‪:‬‬ ‫‪ -۱‬ﺗﺪﺑﺮ و اﻧﺪﯾﺸﯿﺪن در ھﺴﺘﯽ و ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت و ﮐﺘﺎب ﺧﺪا ﺗﺎ ﺑﻪ ﻋﻈﻤﺖ و ﺷﮑﻮه‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫‪٢٤٧‬‬

‫آﻓﺮﯾﻨﻨﺪه و ﺣﮑﻤﺖ وی ﭘﯽ ﺑﺒﺮﻧﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َّ َ َّ ُ َّ ۡ َ َ ٰ َ َ‬ ‫َۡ َ‬ ‫َّ َ َّ ُ‬ ‫� ٱ َّ�ِي َخ َل َق ٱ َّ َ َ‬ ‫� ُم ٱ َّ ُ‬ ‫ت َوٱ��ض ِ� سِتةِ �يا ٖ� �م ٱستوى �‬ ‫﴿إِن ر�‬ ‫لس�ٰ� ٰ ِ‬ ‫َۡۡ ُۡ‬ ‫َّ َ َّ َ َ َ ۡ ُ ُ ُ َ ٗ َ َّ ۡ َ َ ۡ َ َ َ ُّ ُ َ ُ َ َّ َ‬ ‫ت‬ ‫ٱلعر ِ �‬ ‫ش �غ ِ� ٱ ۡ�ل ٱ�هار �طلبهۥ حثِيثا وٱلشمس وٱلقم َر وٱ�جوم مسخ� ٰ ِۢ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫بأَ ۡمره ِ ٓۦ � َ� َ ُ� ٱ ۡ َ‬ ‫� ۡل ُق َوٱ ۡ� ۡم ُر ۗ َ� َب َ َ َّ ُ ُّ ۡ َ َ َ‬ ‫ارك ٱ� َرب ٱل�ٰل ِم�‪] ﴾٥٤‬اﻷﻋﺮاف‪.[۵۴ :‬‬ ‫ِ ِۗ‬ ‫»ﭘﺮوردﮔﺎر ﺷﻤﺎ ﺧﺪاوﻧﺪی اﺳﺖ ﮐﻪ آﺳﻤﺎﻧﮫﺎ و زﻣﯿﻦ را در ﺷﺶ روز ﺑﯿﺎﻓﺮﯾﺪ ﺳﭙﺲ ﺑﺮ‬ ‫ﺑﺎﻻی ﻋﺮش اﺳﺘﻘﺮار ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺷﺐ‪ ،‬روز را ﻣﯽﭘﻮﺷﺎﻧﺪ و ﺷﺐ ﺷﺘﺎﺑﺎن دﻧﺒﺎل روز روان‬ ‫اﺳﺖ و ﺧﻮرﺷﯿﺪ و ﻣﺎه و ﺳﺘﺎرﮔﺎن را ﺑﯿﺎﻓﺮﯾﺪه اﺳﺖ و ﺟﻤﻠﮕﯽ ﻣﺴﺨﺮ او ھﺴﺘﻨﺪ‪ .‬آ ﮔﺎه‬

‫ﺑﺎﺷﯿﺪ ﮐﻪ ﺗﻨﮫﺎ او ﻣﯽآﻓﺮﯾﻨﺪ و ﺗﻨﮫﺎ او ﻓﺮﻣﺎن ﻣﯽدھﺪ‪ .‬ﺑﺰرﮔﻮار اﺳﺖ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺟﮫﺎﻧﯿﺎن«‪.‬‬ ‫‪ -۲‬اﻧﺪﯾﺸﯿﺪن در ﻋﻠﻢ ﻓﺮاﮔﯿﺮ ﺧﺪاوﻧﺪی؛ ﭼﺮا ﮐﻪ او ﺑﻪ ھﻤﻪ آﻧﭽﻪ در ﺟﮫﺎن ھﺴﺘﯽ‬ ‫ﭼﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭘﻨﮫﺎن و ﭼﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت آﺷﮑﺎر وﺟﻮد دارد؛ آ ﮔﺎھﯽ ﮐﺎﻣﻞ دارد و‬ ‫اﻧﺪﯾﺸﯿﺪن در اﯾﻦ اﻣﻮر‪ ،‬ﻋﻈﻤﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ را در دل ﺟﺎی ﻣﯽدھﺪ و ﻧﻔﺲ را از‬ ‫اﻧﻮاع ﺗﺮدﯾﺪھﺎ و ﺑﯿﻤﺎرﯾﮫﺎ ﭘﺎک ﻣﯽﺳﺎزد‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َّۡ ۡ‬ ‫َ ُ‬ ‫ِندهُۥ َم َفات ُِح ٱ ۡل َغ ۡي َ َ ۡ َ ُ َ ٓ َّ ُ َ َ َ ۡ َ ُ َ‬ ‫﴿ َوع َ‬ ‫� َوٱ�َ ۡح ِر� َو َما � ۡسق ُط‬ ‫ِ‬ ‫ب � �علمها إِ� هوۚ و�علم ما ِ� ٱل ِ‬ ‫َۡ‬ ‫َّ‬ ‫ََ‬ ‫ََ‬ ‫مِن َو َرقَة إ َّ� َ� ۡعلَ ُم َها َو َ� َح َّبة � ُظلُ َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ٰ‬ ‫ِ‬ ‫ت‬ ‫ب و� يا� ِ ٍس إِ� ِ�‬ ‫ط‬ ‫ر‬ ‫�‬ ‫و‬ ‫�ض‬ ‫�‬ ‫ٱ‬ ‫�‬ ‫ِ‬ ‫ٖ ِ‬ ‫ٍ ِ‬ ‫ٖ‬ ‫َّ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َّ ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُّ‬ ‫�‪َ ٥٩‬وه َو ٱ�ِي َ� َت َوفٮٰ�م ب ِٱ ۡ� ِل َو َ� ۡعل ُم َما َج َر ۡح ُتم ب ِٱ�َّ َهارِ � َّم‬ ‫ب مب ِ ٖ‬ ‫كِ�ٰ ٖ‬ ‫ُ ۡ َ ٰٓ َ َ ‪ُ ُ ّ َ ُ َّ ُ ۡ ُ ُ ۡ َ ۡ َ َّ ُ ّٗ َ ُّ ٞ‬‬ ‫�م ب َما ُك ُ‬ ‫ََُۡ ُ ۡ‬ ‫نت ۡم‬ ‫جع�م �م ينبِئ‬ ‫�بعث�م �ِيهِ ِ�ق� أجل مس�� �م إِ�هِ مر ِ‬ ‫ِ‬ ‫َۡ ُ َ‬ ‫�ع َملون‪] ﴾٦٠‬اﻷﻧﻌﺎم‪.[۶۰-۵۹ :‬‬ ‫»ﮔﻨﺠﯿﻨﻪھﺎی ﻏﯿﺐ و ﮐﻠﯿﺪ آﻧﮫﺎ در دﺳﺖ ﺧﺪا اﺳﺖ و ﮐﺴﯽ ﺟﺰ او از آﻧﮫﺎ آ ﮔﺎه ﻧﯿﺴﺖ و‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ از آﻧﭽﻪ در درﯾﺎ و ﺧﺸﮑﯽ وﺟﻮد دارد‪ ،‬آ ﮔﺎه اﺳﺖ و ھﯿﭻ ﺑﺮﮔﯽ ﻓﺮو ﻧﻤﯽاﻓﺘﺪ ﻣﮕﺮ‬ ‫اﯾﻨﮑﻪ از آن ﺧﺒﺮدار اﺳﺖ و ھﯿﭻ داﻧﻪای در ﺗﺎرﯾﮑﯿﮫﺎی زﻣﯿﻦ و ھﯿﭻ ﭼﯿﺰ ﺗﺮ و ﺧﺸﮏ‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻓﺮو اﻓﺘﺪ ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ در ﻟﻮح‪ ،‬ﺿﺒﻂ و ﺛﺒﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺪا اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺷﺐ ﺷﻤﺎ را‬ ‫ﻣﯽﻣﯿﺮاﻧﺪ و در روز ﺷﻤﺎ را ﺑﺮ ﻣﯽاﻧﮕﯿﺰد و او ﻣﯽداﻧﺪ ﮐﻪ در روز ﭼﻪ ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ و ﭼﻪ‬ ‫ﻓﺮاﭼﻨﮓ ﻣﯽآورﯾﺪ ﺗﺎ ﻣﮫﻠﺖ ﻣﻌﯿﻦ ﺑﻪ ﺳﺮآﯾﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺳﻮی ﺧﺪا ﺑﺮ ﻣﯽﮔﺮدﯾﺪ و آن ﮔﺎه‬

‫ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﻣﯽﮐﺮدﯾﺪ ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ«‪.‬‬ ‫‪ -۳‬ﻋﺒﺎدت ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰوﺟﻞ ﯾﮑﯽ از ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ وﺳﯿﻠﻪھﺎی ﺗﺮﺑﯿﺖ روح اﺳﺖ و از‬ ‫ﺳﺎﯾﺮ وﺳﺎﯾﻞ ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ ﺟﺎﯾﮕﺎه ﻣﮫﻢﺗﺮی دارد؛ زﯾﺮا ﻋﺒﺎدت ﯾﻌﻨﯽ ﻧﮫﺎﯾﺖ ﮐﺮﻧﺶ ﺑﺮای‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰوﺟﻞ و ھﯿﭻ ﮐﺲ ﺟﺰ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﺰاوار ﻋﺒﺎدت ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ‬

‫‪٢٤٨‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َّ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫ْ‬ ‫ٓ‬ ‫ۡ َ‬ ‫َ َ َ ٰ َ ُّ َ‬ ‫َّ ُ َ َ َ ۡ‬ ‫� ًنا ۚ إ َّما َ� ۡب ُل َغ َّن ع َ‬ ‫ِند َك ٱلك َ َ‬ ‫َُُۡ ٓ‬ ‫ِ�‬ ‫﴿وق‬ ‫� ر�ك �� �عبدوا إِ� إِياه و�ِٱل� ٰ ِ�ي ِن إِح ٰ ِ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ٗ‬ ‫َ َ ُ َُٓ ۡ َ‬ ‫� ُه َما َف َ� َ� ُقل ل َّ ُه َما ٓ أ ّف َو َ� َ� ۡن َه ۡر ُه َما َو ُقل ل َّ ُه َما قَ ۡو� َكر ٗ‬ ‫�ما‪﴾٢٣‬‬ ‫أحدهما أو ِ‬ ‫ٖ‬ ‫ِ‬ ‫]اﻹﺳﺮاء‪.[۲۳ :‬‬

‫»ﭘﺮوردﮔﺎرت ﻓﺮﻣﺎن داده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﺰ او را ﻧﭙﺮﺳﺘﯿﺪ و ﺑﻪ ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﻧﯿﮑﯽ ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ھﺮﮔﺎه‬ ‫ﯾﮑﯽ از آن دو و ﯾﺎ ھﺮ دوی اﯾﺸﺎن ﻧﺰد ﺗﻮ ﺑﻪ ﺳﻦ ﭘﯿﺮی ﺑﺮﺳﻨﺪ ﺑﻪ آﻧﺎن اف ﻣﮕﻮ و ﺑﺮ ﺳﺮ‬

‫اﯾﺸﺎن ﻓﺮﯾﺎد ﻣﺰن و ﺑﺎ ﺳﺨﻨﺎن ﻣﺤﺘﺮﻣﺎﻧﻪ ﺑﺎ آن دو ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻮ«‪.‬‬ ‫ﻋﺒﺎدتھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺟﺎﯾﮕﺎه روح را ﺑﺎﻻ ﻣﯽﺑﺮد و ﻧﻔﺲ را ﭘﺎﮐﯿﺰه ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬دو ﻧﻮع ھﺴﺘﻨﺪ‪:‬‬ ‫اﻟﻒ × ﻧﻮع اول‪ :‬ﻋﺒﺎدتھﺎی واﺟﺐ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻃﮫﺎرت‪ ،‬وﺿﻮ‪ ،‬ﻧﻤﺎز‪ ،‬روزه‪ ،‬زﮐﺎت و ﺣﺞ و‬ ‫ﻏﯿﺮه‪.‬‬ ‫ب × ﻧﻮع دوم‪ :‬ﻋﺒﺎدت ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻋﺎم ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ ھﺮ ﮐﺎری ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ‬ ‫رﺿﺎی ﺧﺪا اﻧﺠﺎم ﻣﯽدھﺪ ﯾﺎ از اﻧﺠﺎم آن ﺧﻮدداری ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و ھﺮ اﺣﺴﺎﺳﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻧﺴﺎن‬ ‫دﺳﺖ ﻣﯽدھﺪ و اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪن ﺑﻪ ﺧﺪا ﺑﻪ آن روی ﻣﯽآورد‪ ،‬ﺣﺘﯽ ھﺮ‬ ‫اﺣﺴﺎﺳﯽ ﮐﻪ در ذھﻦ اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﺑﻪ ﺧﺪا ﺑﻪ وﺟﻮد آﯾﺪ ﺷﺎﻣﻞ ﻋﺒﺎدت اﺳﺖ‪،‬‬ ‫ﻣﺸﺮوط ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﻧﯿﺖ ﺷﺨﺺ‪ ،‬ﺧﺸﻨﻮد ﮐﺮدن ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ ھﺮ ﮐﺎری ﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﻧﯿﺖ ﺗﻘﺮب ﺑﻪ ﺧﺪا اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪ ،‬ﻋﺒﺎدﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم دھﻨﺪه آن ﭘﺎداش ﻧﯿﮏ ﻣﯽرﺳﺪ‬ ‫و روﺣﺶ ﺑﻪ ﻧﯿﮑﻮﯾﯽ ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ ‪ .١‬ﭘﺎﮐﺴﺎزی و ﺗﺰﮐﯿﻪ روح ﺑﺎ ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﺗﻼوت ﻗﺮآن‬ ‫و ذﮐﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ و ﺗﺴﺒﯿﺤﺶ‪ ،‬اﻣﺮ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﮫﻤﯽ در اﺳﻼم اﺳﺖ؛ زﯾﺮا ﻧﻔﺲ اﻧﺴﺎﻧﯽ اﮔﺮ از‬ ‫آﻟﻮدﮔﯿﮫﺎ ﭘﺎک ﻧﺸﻮد و ﺑﺎ آﻓﺮﯾﻨﻨﺪهاش ارﺗﺒﺎط ﺑﺮﻗﺮار ﻧﮑﻨﺪ ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖھﺎی دﯾﻨﯽ ﺧﻮد‬ ‫ﻧﻤﯽرﺳﺪ‪ .‬ﻋﺒﺎدت و ﻣﺪاوﻣﺖ ﺑﺮ آن‪ ،‬روح را ﻗﻮت ﻧﻤﯽﺑﺨﺸﺪ و ﺗﻮﺷﻪ ﻣﯽدھﺪ و آن را ﺑﺮای‬ ‫اﻧﺠﺎم آﻧﭽﻪ ﺑﻪ آن اﻣﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﻮق ﻣﯽدھﺪ‪ .‬ﺳﻮﻣﯿﻦ ﺳﻮرهای ﮐﻪ ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫ﻧﺎزل ﺷﺪ‪ ،‬ﺣﺎﻣﻞ ﭘﯿﺎم ﻧﻤﺎز و ذﮐﺮ و ﺗﻼوت ﻗﺮآن ﺑﻮد؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫ُ َّ َ َّ َ ٗ‬ ‫ً‬ ‫ۡ َ‬ ‫ۡ ُ‬ ‫ّ َ َ ُ‬ ‫ۡ‬ ‫﴿ ٰٓ‬ ‫�� ُّ� َها ٱل ُم َّز ّمِل‪ ١‬ق ِم ٱ ۡ�ل إِ� قل ِي�‪ ٢‬ن ِۡصف ُه ٓۥ أوِ ٱنق ۡص مِن ُه قل ِي�‪ ٣‬أ ۡو زِد‬ ‫َّ َ َ َّ‬ ‫ۡ‬ ‫ََ َ َ ٗ َ ً‬ ‫ّ ُۡ َ َ ً‬ ‫ََ‬ ‫َّ‬ ‫عل ۡيهِ َو َرت ِِل ٱلق ۡر َءان ت ۡر�ِي�‪ ٤‬إِنا َس ُنل ِ� عل ۡيك ق ۡو� ثقِي�‪ ٥‬إِن ناش َِئة ٱ ۡ� ِل‬ ‫ٗ‬ ‫ً‬ ‫ۡ ُ‬ ‫ٗ َۡ‬ ‫َ ََ‬ ‫َ‬ ‫َّ َ َ‬ ‫� أش ُّد َو ۡ�ٔا َوأق َو ُم �ِي�‪ ٦‬إِن لك ِ� ٱ�َّ َهارِ َس ۡب ٗحا َطوِ��‪َ ٧‬وٱذك ِر ٱ ۡس َم َر ّ�ِك‬ ‫ِ‬ ‫‪ -١‬ﻓﻘﻪ اﻟﺪﻋﻮه‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﺤﻠﯿﻢ ﻣﺤﻤﻮد‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۴۷۲-۴۷۱‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫َ َ َّ ۡ َ‬

‫َۡ ٗ‬

‫‪٢٤٩‬‬

‫َوتبتل إ ِ ۡ‬ ‫�هِ تبتِي�‪] ﴾٨‬اﻟﻤﺰﻣﻞ‪.[۸-۱ :‬‬

‫»ای ﺟﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﺧﻮد ﭘﯿﭽﯿﺪه! ﺷﺐ را ﺟﺰ اﻧﺪﮐﯽ )از آن( ﺑﯿﺪار ﺑﻤﺎن‪ .‬ﻧﯿﻤﯽ از ﺷﺐ ﯾﺎ ﮐﻤﯽ‬ ‫از آن ﺑﮑﺎه )ﺗﺎ ﺑﻪ ﯾﮏ ﺳﻮم ﺷﺐ ﺑﺮﺳﺪ( ﯾﺎ ﺑﺮ ﻧﯿﻤﻪ آن ﺑﯿﻔﺰا و ﻗﺮآن را ﺑﺎ ﺗﺮﺗﯿﻞ )و ھﻤﺮاه ﺑﺎ‬ ‫دﻗﺖ و ﺗﺄﻣﻞ( ﺑﺨﻮان‪ ،‬ﻣﺎ ﺳﺨﻦ ﺳﻨﮕﯿﻨﯽ ﺑﺮ ﺗﻮ ﻧﺎزل ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ھﻤﺎﻧﺎ ﻗﯿﺎم ﺷﺐ ﻣﺎﻧﺪﮔﺎرﺗﺮ‬ ‫و اﻗﻮال ﻣﺆﺛﺮﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻮ در روز ﺗﻼش ﻓﺮاوان و ﻃﻮﻻﻧﯽ داری‪ ،‬ﻧﺎم ﭘﺮوردﮔﺎرت را ﺑﺒﺮ و از‬

‫ھﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﺑﺒﺮ و ﺑﺪو ﺑﭙﯿﻮﻧﺪ«‪.‬‬ ‫آﻣﺎدﮔﯽ ﺑﺮای ﺗﺤﻤﻞ اﻣﺮ دﺷﻮار و ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖھﺎی ﺳﺨﺖ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﻋﺒﺎدت ﺷﺒﺎﻧﻪ و‬ ‫ﻣﺪاوﻣﺖ ﺑﺮ ذﮐﺮ و ﺗﻼوت و ﻣﯿﺴﺮ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد و ﺳﻌﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج از روزھﺎی ﻧﺨﺴﺖ‬ ‫دﻋﻮت اﯾﻦ ﺑﻮد‪ .‬ﺗﺎ وﺟﻮد دلھﺎی اﺻﺤﺎب و ﯾﺎراﻧﺶ را ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ ﻋﺒﺎدت ﺗﺰﮐﯿﻪ ﻧﻤﺎﯾﺪ ‪ ١‬در‬ ‫آن روزھﺎی ﻧﺨﺴﺖ آﻧﺎن ﺑﺮای ادای ﻧﻤﺎز ﺑﻪ درهھﺎ ﭘﻨﺎه ﻣﯽﺑﺮدﻧﺪ و ﻧﻤﺎزﺷﺎن را ﺑﻪ ﺻﻮرت‬ ‫ﭘﻨﮫﺎﻧﯽ ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ ‪ ٢‬و ﭼﻮن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج اﺣﺴﺎس ﺧﻄﺮ ﻣﯽﻧﻤﻮد و ﻣﯽداﻧﺴﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﮐﺎﻓﺮان ﻧﻤﯽﮔﺬارﻧﺪ آﻧﮫﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻋﻠﻨﯽ و آﺷﮑﺎر ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ و ﻗﺮآن ﺗﻼوت ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪،‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺧﺎﻧﻪ ارﻗﻢ را ﭘﺎﯾﮕﺎھﯽ ﺑﺮای ﺑﺮﮔﺰاری ﻧﻤﺎز و ﺗﻌﻠﯿﻢ ﮐﺘﺎب ﺧﺪا ﻗﺮار داد و‬ ‫ﺗﻤﺎم ﻣﻮارد ذﮐﺮ ﺷﺪه ﺑﺮای ﺗﺰﮐﯿﻪ ﺑﻮد و اﮔﺮ ﺗﺰﮐﯿﻪ روح ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ ﻋﺒﺎدت و ﻧﻤﺎز و ﺗﻼوت‬ ‫اھﻤﯿﺘﯽ ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ اﺟﺎزه ﻣﯽداد ﮐﻪ ھﻨﮕﺎم اﺣﺴﺎس ﺗﺮس و ﺧﻄﺮ‪ ،‬آن را ﺗﺮک ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﺘﯽ ﭘﺲ از اﯾﻨﮑﻪ ﻗﺮﯾﺶ‪ ،‬ﻣﮑﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در آن ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﮐﺸﻒ ﮐﺮدﻧﺪ‬ ‫ﺑﺎز ھﻢ آﻧﮫﺎ ﻧﻤﺎز و ﺗﻼوت ﻗﺮآن راﺗﺮک ﻧﮑﺮدﻧﺪ ‪ .٣‬آﯾﻪھﺎی ﻧﺎزل ﺷﺪه در ﻣﮑﻪ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺑﻪ‬ ‫ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﺗﺤﺮﯾﮏ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ و ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ در ﻧﻤﺎزھﺎﯾﺸﺎن ﻓﺮوﺗﻨﯽ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و ﯾﺎ ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺎﻃﺮ ﻧﻤﺎز ﺷﺐ از رﺧﺘﺨﻮاﺑﮫﺎﯾﺸﺎن ﺑﺮ ﻣﯽﺧﯿﺰﻧﺪ و ﺑﻪ ﯾﺎد ﺧﺪا ھﺴﺘﻨﺪ و او را ﺑﻪ ﭘﺎﮐﯽ ﯾﺎد‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺳﺘﻮده اﺳﺖ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َّ ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ ََۡ ۡ ۡ‬ ‫َّ َ ُ‬ ‫َ َ ۡ َ ٰ ُ َ َ َّ َ ُ َ‬ ‫ِين ه ۡم ع ِن ٱللغ ِو‬ ‫ِين ه ۡم ِ� ص�ت ِ ِهم �شِ عون‪ ٢‬وٱ�‬ ‫﴿ق ۡد أفل َح ٱل ُمؤم ُِنون‪ ١‬ٱ�‬ ‫ُ ۡ ُ َ َ َّ َ ُ ۡ َّ َ َ ُ َ‬ ‫مع ِرضون‪ ٣‬وٱ�ِين هم ل‬ ‫ِلزك ٰوة ِ �ٰعِلون‪] ﴾٤‬اﻟﻤﺆﻣﻨﻮن‪.[۴-۱ :‬‬ ‫ً‬ ‫»ﻣﺴﻠﻤﺎ ﻣﺆﻣﻨﺎن‪ ،‬ﭘﯿﺮوز و رﺳﺘﮕﺎرﻧﺪ‪ .‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﻧﻤﺎزﺷﺎن ﺧﺸﻮع و ﺧﻀﻮع دارﻧﺪ و‬ ‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ از )ﮐﺮدار و ﮔﻔﺘﺎر( ﺑﯿﮫﻮده روﮔﺮداﻧﻨﺪ و ﮐﺴﺎﻧﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ زﮐﺎت ﻣﺎل‬ ‫‪ -١‬اﻟﺠﮫﺎد ﻓﻲ ﻧﺸﺮ اﻟﺪﻋﻮه‪ ،‬ص ‪.۶۹‬‬ ‫‪ -٢‬ﺳﺒﻞ اﻟﮫﺪی واﻟﺮﺷﺎد‪ ،‬ﺻﺎﻟﺤﯽ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۴۰۴‬‬ ‫‪ -٣‬اھﻤﯿﺔ اﻟﺠﮫﺎد ﻓﻲ ﻧﺸﺮ اﻟﺪﻋﻮة‪ ،‬ص ‪.۷۰‬‬

‫‪٢٥٠‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﺑﺪر ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ«‪.‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ُ َ‬ ‫َ َ َّ ُ ْ‬ ‫َّ َ ُ ۡ ُ َ َ َّ َ َ ُ ّ ْ‬ ‫حوا ِ�َ ۡم ِد َر ّ� ِ ِه ۡم َوه ۡم �‬ ‫﴿إِ�ما يؤمِن ��ٰتِنا ٱ�‬ ‫ِين إِذا ذك ُِروا ب ِ َها � � وسب‬ ‫َ ٗ‬ ‫َۡ َ ۡ ُ َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ َٰ ُ ُ ُ ُ ۡ َ ۡ َ َ‬ ‫جعِ يَ ۡد ُعون َر َّ� ُه ۡم خ ۡوفا َو َط َم ٗعا َوم َِّما‬ ‫�ون۩‪� ١٥‬تج‬ ‫�ستك ِ‬ ‫ا� جنو�هم ع ِن ٱلمضا ِ‬ ‫َ َ ۡ َ ُ ۡ ُ ُ َ َ َ َ ۡ َ ُ َ ۡ ‪ْ ُ َ َ ۢ َ ٓ َ َ ُ ۡ َ َّ ُ ّ ُ َ ۡ ُ ٓ َّ ٞ‬‬ ‫رزق�ٰهم ينفِقون‪ ١٦‬ف� �علم �فس ما أخ ِ َ‬ ‫� جزاء بِما �نوا‬ ‫� لهم مِن قرة ِ أ� ٖ‬ ‫َ َ َ ٗ َّ‬ ‫َ َّ َّ َ َ َ ُ ْ‬ ‫َ‬ ‫ََ‬ ‫َ‬ ‫ُ َ‬ ‫َ َ ۡ‬ ‫َ� ۡع َملون‪ ١٧‬أ� َمن �ن ُمؤم ِٗنا ك َمن �ن فاسِقا ۚ � � َ ۡس َت ُوۥن‪ ١٨‬أما ٱ�ِين ءامنوا‬ ‫َ َ ُ ْ َّ ٰ َ ٰ َ َ ُ ۡ َ َّ ٰ ُ ۡ َ ۡ َ ٰ ُ ُ َ ۢ َ َ ُ ْ َ ۡ َ ُ َ‬ ‫ون‪َ ١٩‬وأَ َّما ٱ َّ� َ‬ ‫ِين‬ ‫ت فلهم ج�ت ٱلمأوى نز� بِما �نوا �عمل‬ ‫وع ِملوا ٱل�ل ِ� ِ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ُ ْ َ َ َ َُ ۡ ُ ُ ْ‬ ‫َ َ ُ ْ َ َ ۡ َ ٰ ُ ُ َّ ُ ُ َّ ٓ ُ ْ‬ ‫َۡ ْ ۡ ٓ‬ ‫ار ۖ � َما أ َراد ٓوا أن � ُر ُجوا مِن َها أ�ِيدوا �ِيها و�ِيل لهم ذوقوا‬ ‫فسقوا �مأوٮهم ٱ�‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ َّ َّ‬ ‫َ َ ُ َ َّ ُ ّ َ ۡ َ َ‬ ‫ۡ ۡ َٰ ُ َ‬ ‫ُ َ ُّ َ‬ ‫ُ ُ‬ ‫اب ٱ�د‬ ‫� دون‬ ‫عذاب ٱ�ارِ ٱ�ِي كنتم بِهِۦ ت�ذِبون‪ ٢٠‬و�ذِيقنهم مِن ٱلعذ ِ‬ ‫َۡ َ‬ ‫ۡ َ ۡ َ َ َ َّ ُ ۡ َ ۡ ُ َ َ َ ۡ َ ۡ َ ُ َّ ُ ّ َ َ ٰ َ ّ ُ َّ َ ۡ َ َ‬ ‫ت ر�ِهِۦ �م أعرض‬ ‫جعون‪ ٢١‬ومن أظلم مِمن ذكِر �� ِ‬ ‫� لعلهم ير ِ‬ ‫ٱلعذ ِ‬ ‫اب ٱ�� ِ‬ ‫َ‬ ‫َ ََ ۡ َ ََۡ ُ َ ۡ َٰ َ َ َ َ ُ‬ ‫ِ� ُم َ‬ ‫َ� ۡن َها ٓۚ إنَّا م َِن ٱل ۡ ُم ۡجرم َ‬ ‫ب ف� ت�ن ِ�‬ ‫نت ِق ُمون‪ ٢٢‬ولقد ءاتينا مو� ٱلكِ�‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫ّ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫ّ‬ ‫ٓ‬ ‫ٗ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫م ِۡر َ�ةٖ ّمِن ل َِقا�ِهِۖۦ َو َج َعل َ�ٰ ُه ُه ٗدى ِ�َ ِ ٓ‬ ‫� إ ِ ۡس َ�ٰٓءِيل‪َ ٢٣‬و َج َعل َنا مِن ُه ۡم أ� ِ َّمة َ� ۡه ُدون‬ ‫ۡ‬ ‫َ ُ ۡ ُ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫َ ۡ َ َ َّ َ َ ُ ْ َ ُ ْ َ‬ ‫� ۖوا َو�نوا ��ٰت ِ َنا يُوق ِ ُنون‪ ٢٤‬إِن َر َّ�ك ه َو َ�ف ِصل بَ ۡي َن ُه ۡم يَ ۡو َم ٱلقِ َ�ٰ َم ِة‬ ‫بِأم ِرنا لما ص‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ ُ ْ‬ ‫ََۡ ُ َ‬ ‫َ َۡ َ ۡ َُ ۡ َ ۡ ۡ َ ۡ َ‬ ‫َۡ‬ ‫ّ َ ُۡ ُ‬ ‫ون‬ ‫�ِيما �نوا �ِيهِ �تل ِفون‪ ٢٥‬أو لم �ه ِد لهم �م أهلكنا مِن �بل ِ ِهم مِن ٱلقر ِ‬ ‫ۡ َّ‬ ‫َۡ ُ َ‬ ‫َٰ َ َ ٰ َ َ َ َ ۡ ُ َ‬ ‫ون ِ� َم َ ٰ‬ ‫�مش‬ ‫ت أف� �س َمعون‪] ﴾٢٦‬اﻟﺴﺠﺪة‪.[۲۶-۱۵ :‬‬ ‫� ِ‬ ‫كن ِ ِه ۚم إِن ِ� �ل ِك �� ٍ �‬ ‫»ﺗﻨﮫﺎ ﺑﻪ آﯾﺎت ﻣﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ اﯾﻤﺎن دارﻧﺪ ﮐﻪ ھﺮ وﻗﺖ ﺑﺪاﻧﮫﺎ ﭘﻨﺪ داده ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺠﺪه‬ ‫ﻣﯽاﻓﺘﻨﺪ و ﺳﺘﺎﯾﺸﮕﺮاﻧﻪ ﺑﻪ ﺗﺴﺒﯿﺢ ﭘﺮوردﮔﺎرﺷﺎن ﻣﯽﭘﺮدازﻧﺪ و ﺗﮑﺒﺮ ﻧﻤﯽورزﻧﺪ‪ .‬ﭘﮫﻠﻮﯾﺸﺎن‬ ‫از ﺑﺴﺘﺮھﺎ ﺑﻪ دور ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﻮد را ﺑﺎ ﺑﯿﻢ و اﻣﯿﺪ ﺑﻪ ﻓﺮﯾﺎد ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ و از‬ ‫ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺪﯾﺸﺎن دادهاﯾﻢ‪ ،‬ﻣﯽﺑﺨﺸﻨﺪ ھﯿﭻ ﮐﺲ ﻧﻤﯽداﻧﺪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﮐﺎرھﺎﯾﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﺆﻣﻨﺎن اﻧﺠﺎم ﻣﯽدھﻨﺪ ﭼﻪ ﭼﯿﺰھﺎی ﺷﺎدی آﻓﺮﯾﻦ و ﻣﺴﺮت ﺑﺨﺸﯽ ﺑﺮای اﯾﺸﺎن ﭘﻨﮫﺎن‬ ‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬آﯾﺎ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﺆﻣﻦ ﺑﻮده اﺳﺖ ھﻤﭽﻮن ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺎﺳﻖ ﺑﻮده اﺳﺖ؟!‬ ‫)ﻧﻪ ھﺮﮔﺰ اﯾﻦ دو( ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ و اﻣﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن آوردهاﻧﺪ و ﮐﺎرھﺎی ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﻧﺠﺎم‬ ‫دادهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻏﮫﺎی ﺑﮫﺸﺖ ﮐﻪ ﺟﺎی زﻧﺪﮔﯽ اﺳﺖ از آن اﯾﺸﺎن ﺧﻮھﺪ ﺑﻮد ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺤﻞ‬ ‫ﭘﺬﯾﺮاﯾﯽ )ﺧﺪا از اﯾﺸﺎن( در ﺑﺮاﺑﺮ ﮐﺎرھﺎﯾﯽ ﮐﻪ )در دﻧﯿﺎ( اﻧﺠﺎم ﻣﯽدادهاﻧﺪ و اﻣﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ‬ ‫)از ﻓﺮﻣﺎن ﺧﺪا و از اﻃﺎﻋﺖ از او( ﺑﺪر رﻓﺘﻪ )و راه ﮐﻔﺮ در ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ( ﺟﺎﯾﮕﺎه اﯾﺸﺎن‬ ‫دوزخ اﺳﺖ ھﺮ زﻣﺎن ﮐﻪ ﺑﺨﻮاھﻨﺪ از آن ﺑﺪر آﯾﻨﺪ‪ ،‬اﯾﺸﺎن ﺑﺪاﻧﺠﺎ ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫‪٢٥١‬‬

‫ً‬ ‫ﺑﺪﯾﺸﺎن ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ :‬ﺑﭽﺸﯿﺪ ﻋﺬاب آﺗﺸﯽ را ﮐﻪ آن را دروغ ﻣﯽﭘﻨﺪاﺷﺘﯿﺪ! ﻗﻄﻌﺎ ﻋﺬاب‬ ‫دﻧﯿﺎ را ﭘﯿﺶ از ﻋﺬاب ﺑﺰرگﺗﺮ )آﺧﺮت( ﺑﺪﯾﺸﺎن ﻣﯽﭼﺸﺎﻧﯿﻢ‪ ،‬ﺷﺎﯾﺪ ﺑﺮﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭼﻪ ﮐﺴﯽ‬ ‫ﺳﺘﻤﮑﺎرﺗﺮ از آن ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ آﯾﺎت ﭘﺮوردﮔﺎرش ﭘﻨﺪ داده ﺷﻮد و او از آﻧﮫﺎ روی‬ ‫ً‬ ‫ﺑﮕﺮداﻧﺪ؟ ﻣﺴﻠﻤﺎ ﻣﺎ ھﻤﮕﯽ ﺑﺰھﮑﺎران را ﮐﯿﻔﺮ ﺧﻮاھﯿﻢ داد‪ .‬ﻣﺎ ﺑﺮای ﻣﻮﺳﯽ ﮐﺘﺎب را ﻓﺮو‬ ‫ﻓﺮﺳﺘﺎدﯾﻢ و ﺷﮏ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎش ﮐﻪ ﻣﻮﺳﯽ ﺗﻮرات را درﯾﺎﻓﺖ داﺷﺖ و آن را رھﻨﻤﻮن و‬ ‫راھﻨﻤﺎی ﺑﻨﯽ اﺳﺮاﺋﯿﻞ ﮔﺮداﻧﺪﯾﻢ و از ﻣﯿﺎن ﺑﻨﯽ اﺳﺮاﺋﯿﻞ ﭘﯿﺸﻮاﯾﺎﻧﯽ را ﭘﺪﯾﺪار ﮐﺮدﯾﻢ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﻣﺎ راھﻨﻤﺎﯾﯽ ﻣﯽﻧﻤﻮدﻧﺪ ﺑﺪاﻧﮕﺎه ﮐﻪ ﺑﻨﯽ اﺳﺮاﺋﯿﻞ ﺷﮑﯿﺒﺎﯾﯽ ورزﯾﺪﻧﺪ و ﺑﻪ آﯾﺎت‬ ‫ﻣﺎ اﯾﻤﺎن ﮐﺎﻣﻞ ﭘﯿﺪا ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﺮودﮔﺎر ﺗﻮ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻣﯿﺎن آﻧﺎن درﺑﺎره ﭼﯿﺰھﺎی ﻣﻮرد‬ ‫اﺧﺘﻼف اﯾﺸﺎن داوری ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬آﯾﺎ ﺑﺮای اﯾﺸﺎن روﺷﻦ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ از آﻧﺎن ﻣﺎ‬ ‫ً‬ ‫ﻣﺮدﻣﺎن ﻧﺴﻠﮫﺎی ﻓﺮاواﻧﯽ را ھﻼک ﮐﺮدهاﯾﻢ و در ﻣﺴﮑﻦ و ﻣﮑﺎن آﻧﺎن راه ﻣﯽروﻧﺪ‪ .‬واﻗﻌﺎ‬ ‫در اﯾﻦ ﻧﺸﺎﻧﻪھﺎﯾﯽ اﺳﺖ‪ ،‬آﯾﺎ ﻧﻤﯽﺷﻨﻮﻧﺪ«؟‬

‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ۡ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫﴿ َوأَقِم ٱ َّ‬ ‫� َس َ�ٰ ِ ُ ۡ ۡ َ َّ ّ َ‬ ‫لصلَ ٰوةَ َط َر َ� ٱ�َّ َهار َو ُزل ٗفا ّم َِن ٱ ۡ�ل� إ ِ َّن ٱ َ‬ ‫ات �ٰل ِك‬ ‫ِ‬ ‫ت يذهِ� ٱلس ِ�ٔ ِ �‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ۡ َ ٰ َّ‬ ‫ِل�ٰكِر َ‬ ‫ذِكرى ل‬ ‫�ن‪] ﴾١١٤‬ھﻮد‪.[۱۱۴ :‬‬ ‫ِ‬ ‫»در دو ﻃﺮف روز و در اواﺋﻞ ﺷﺐ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻧﻤﺎز را ﺑﻪ ﺟﺎی ﺑﯿﺎورﯾﺪ‪ ،‬ﺑﯽﮔﻤﺎن ﻧﯿﮑﯿﮫﺎ‪،‬‬ ‫ﺑﺪﯾﮫﺎ را ازﻣﯿﺎن ﻣﯽﺑﺮد‪ .‬ﺑﯽﮔﻤﺎن در اﯾﻦ اﻧﺪرز و ارﺷﺎد اﺳﺖ ﺑﺮای ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﻨﺪ‬

‫ﻣﯽﭘﺬﯾﺮﻧﺪ و ﺧﺪای را ﯾﺎد ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻪ ﯾﺎد ﻣﯽدارﻧﺪ«‪.‬‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫َّ َ َ ُ‬ ‫َ َ‬ ‫َّ‬ ‫َّ ُ َ َ‬ ‫ُ َ َ‬ ‫َ َ‬ ‫لصل ٰوة ِ ُ�لوكِ ٱلش ۡم ِس إ ِ ٰ� غ َس ِق ٱ ۡ� ِل َوق ۡر َءان ٱلف ۡج ِر� إِن ق ۡر َءان ٱلف ۡج ِر �ن‬ ‫﴿أق ِ ِم ٱ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫ۡ ٗ‬ ‫َ َ ٗ َّ َ َ َ ٰٓ َ َ ۡ َ َ َ َ ُّ َ‬ ‫ك َم َق ٗ‬ ‫اما‬ ‫َمش ُهودا‪َ ٧٨‬وم َِن ٱ ۡ� ِل � َت َه َّج ۡد بِهِۦ ناف ِلة لك ع� أن �بعثك ر�‬ ‫َّ ۡ ٗ‬ ‫� ُمودا‪] ﴾٧٩‬اﻹﺳﺮاء‪.[۷۹-۷۸ :‬‬

‫»ﻧﻤﺎز را ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺨﻮان ﺑﻪ ھﻨﮕﺎم زوال آﻓﺘﺎب ﺗﺎ ﺗﺎرﯾﮑﯽ ﺷﺐ و ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ را‬ ‫ﺑﺨﻮان ﺑﯽﮔﻤﺎن ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ )ﺗﻮﺳﻂ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن( ﺑﺎزدﯾﺪ ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬در ﭘﺎﺳﯽ از ﺷﺐ از‬ ‫ﺧﻮاب ﺑﺮﺧﯿﺰ و در آن ﻧﻤﺎز ﺗﮫﺠﺪ ﺑﺨﻮان‪ .‬اﯾﻦ ﯾﮏ ﻓﺮﺿﯿﺔ اﺿﺎﻓﯽ ﺑﺮای ﺗﻮ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ‬

‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻮ را ﺑﻪ ﻣﻘﺎم ﺳﺘﻮدهای ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ«‪.‬‬ ‫ُ‬ ‫َ َ ُ‬ ‫َ ۡ ۡ َ َ ٰ َ َ ُ ُ َ َ َ ّ ۡ َ ۡ َ ّ َ َ ۡ َ ُ ِ َّ‬ ‫وع ٱلش ۡم ِس َو� ۡبل غ ُرو� ِ َهاۖ‬ ‫﴿فٱص ِ� � ما �قولون وسبِح ِ�م ِد ر�ِك �بل طل‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َّ َ َ َ‬ ‫َ ۡ َ َ ٓ َّ ۡ َ َ ّ ۡ َ َ ۡ َ َ َّ َ َ َ َّ َ‬ ‫ك تَ ۡر َ ٰ‬ ‫�‪َ ١٣٠‬و� � ُم َّدن � ۡين ۡيك إ ِ ٰ� َما‬ ‫ومِن ءانا ِٕي ٱ� ِل فسبِح وأطراف ٱ�هارِ لعل‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫َ ُۡ َّ َ‬ ‫ك َخ ۡ�‪ٞ‬‬ ‫َم َّت ۡع َنا بهِۦٓ أ ۡز َ� ٰ ٗجا ّم ِۡن ُه ۡم َز ۡه َرةَ ٱ ۡ َ‬ ‫� َي ٰوة ِ ٱ ُّ�� َيا �ِ َفت ِ َن ُه ۡم �ِي �هِ ورِزق ر ِ�‬ ‫ِ‬

‫‪٢٥٢‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫َ‬ ‫َّ َ َ ۡ َ ۡ َ َ ۡ َ َ َ ۡ َ ُ َ ۡ ٗ َّ ۡ َ ُ ُ َ‬ ‫َُۡ َ ۡ َ َ‬ ‫َو� ۡ� َ ٰ‬ ‫�‪ ١٣١‬وأم ۡر أهلك ب ِٱلصل ٰوة ِ وٱصط ِ� عليهاۖ � ��ٔلك رِزقاۖ � ُن ن ۡرزقك ۗ‬ ‫َ َ َۡ‬ ‫ُ‬ ‫َوٱ ۡل َ�ٰق َب ُة ل َّ‬ ‫ى‪َ ١٣٢‬وقَالُوا ْ ل َ ۡو َ� يَأۡت َ‬ ‫ِلت ۡق َو ٰ‬ ‫ِينا �يَةٖ ّمِن َّر ّ�ِهِۚۦٓ أ َو ل ۡم تأت ِ ِهم بَ ّي ِ َنة َما ِ�‬ ‫ِ‬ ‫ُ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫ٱ ُّ‬ ‫لص ُ‬ ‫ح ِف ٱ� ٰ‬ ‫و�‪] ﴾١٣٣‬ﻃﻪ‪.[۱۳۳-۱۳۰ :‬‬

‫»ﭘﺲ ﺗﻮ در ﺑﺮاﺑﺮ ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﺷﮑﯿﺒﺎﯾﯽ ﮐﻦ و ﻗﺒﻞ از ﻃﻠﻮع آﻓﺘﺎب و ﭘﯿﺶ از‬ ‫ﻏﺮوب آن و در اﺛﻨﺎی ﺷﺐ و در ﺑﺨﺶھﺎﯾﯽ از روز ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺘﺶ و ﺳﺘﺎﯾﺶ ﭘﺮوردﮔﺎرت‬ ‫ﻣﺸﻐﻮل ﺷﻮ ﺗﺎ راﺿﯽ و ﺧﺸﻨﻮد ﺷﻮی و ﭼﺸﻢ ﺧﻮد را ﻣﺪوز ﺑﻪ ﻧﻌﻤﺖھﺎی ﻣﺎدﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﮔﺮوھﮫﺎﯾﯽ از ﮐﺎﻓﺮان داهاﯾﻢ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﻌﻤﺖھﺎی ﻣﺎدی ﮐﻪ زﯾﻨﺖ زﻧﺪﮔﯽ دﻧﯿﺎ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺪﯾﺸﺎن‬

‫دادهاﯾﻢ ﺗﺎ آﻧﺎن را ﺑﺪان ﺑﯿﺎزﻣﺎﺋﯿﻢ و دادۀ ﭘﺮوردﮔﺎرت ﺑﮫﺘﺮ و ﭘﺎﯾﺪارﺗﺮ اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫َ ۡ ۡ َ َٰ َ َ ُ ُ َ َ َ ّ ۡ َ ۡ َ ّ َ‬ ‫ك َ� ۡب َل ُطلُ ِ َّ ۡ‬ ‫َََۡ ُُۡ‬ ‫وب‪٣٩‬‬ ‫وع ٱلشم ِس و�بل ٱلغر ِ‬ ‫﴿فٱص ِ� � ما �قولون وسبِح ِ�م ِد ر� ِ‬ ‫َوم َِن ٱ َّ ۡ َ َ ّ ۡ ُ َ ۡ َ‬ ‫ُّ ُ‬ ‫� ِل فسبِحه َوأد� ٰ َر ٱلسجودِ‪] ﴾٤٠‬ق‪.[۴۰-۳۹ :‬‬ ‫»ﭘﺲ در ﺑﺮاﺑﺮ ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺎﯾﺪار و ﺷﮑﯿﺒﺎ ﺑﺎش و ﺳﺘﺎﯾﺶ و ﺳﭙﺎس‬ ‫ﭘﺮوردﮔﺎرت را ﭘﯿﺶ از ﻃﻠﻮع آﻓﺘﺎب و ﻗﺒﻞ از ﻏﺮوب آن ﺑﻪ ﺟﺎ آور و ﻧﯿﺰ در ﭘﺎرهای از ﺷﺐ‬

‫ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻧﻤﺎزھﺎ او را ﺑﺴﺘﺎی و ﺗﺴﺒﯿﺢ و ﺗﻘﺪﯾﺴﺶ ﻧﻤﺎی«‪.‬‬ ‫از آﯾﻪھﺎی ذﮐﺮ ﺷﺪه ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺘﻨﺒﺎط ﻣﯽﮔﺮدد ﮐﻪ در ﺣﺎﻟﺖ ﺳﺨﺘﯽ و دﺷﻮاری ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ‬ ‫ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن و ذﮐﺮ و ﺗﻼوت ﻗﺮآن و ﭘﻨﺎه ﺑﺮدن ﺑﻪ ﺧﺪا و دﻋﺎ ﻧﻤﻮدن‪ ،‬آﻣﺎدﮔﯽ ﻻزم را ﺑﻪ‬ ‫دﺳﺖ آورد ‪ .١‬ﻧﻤﺎز ﻣﻘﺪﻣﮥ ھﻤﮥ ﻋﺒﺎدتھﺎ اﺳﺖ و اﺛﺮ ﺑﺰرﮔﯽ در ﺗﺰﮐﯿﻪ و ﭘﺎﮐﺴﺎزی روح‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن دارد و ﺷﺎﯾﺪ ﺑﺎرزﺗﺮﯾﻦ ﺗﺄﺛﯿﺮاﺗﯽ ﮐﻪ در روح و روان ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺻﺪر اﺳﻼم‬ ‫ﮔﺬاﺷﺖ‪ ،‬ﻋﺒﺎرت ﺑﻮدﻧﺪ از‪:‬‬ ‫‪ -۱‬ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ اواﻣﺮ ﺧﺪا و اﻇﮫﺎر ﺑﻨﺪﮔﯽ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺆﻣﻨﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﻓﺮﻣﺎن او را اﺟﺎﺑﺖ ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﺳﺘﻮده و ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ۡ‬ ‫اموا ْ ٱ َّ‬ ‫ِين ٱ ۡس َت َ‬ ‫جابُوا ْ ل َِر ّ�ه ۡم َوأَقَ ُ‬ ‫لصلَ ٰوةَ َوأَ ۡم ُر ُه ۡم ُش َ‬ ‫﴿ َوٱ َّ� َ‬ ‫ور ٰ‬ ‫ى بَ ۡي َن ُه ۡم َوم َِّما َر َزق َ�ٰ ُه ۡم‬ ‫ِِ‬ ‫ُ ُ َ‬ ‫ين ِفقون‪] ﴾٣٨‬اﻟﺸﻮری‪.[۳۸ :‬‬

‫»و ﮐﺴﺎﻧﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ دﻋﻮت ﭘﺮوردﮔﺎرﺷﺎن را ﭘﺎﺳﺦ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ و ﻧﻤﺎز را ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺑﺎﯾﺪ‬ ‫ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ و ﮐﺎرﺷﺎن ﺑﻪ ﺷﯿﻮه راﯾﺰﻧﯽ و ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪ ﻣﺸﻮرت ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ اﺳﺖ و از ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ ﮐﻪ‬

‫ﺑﺪﯾﺸﺎن دادهاﯾﻢ‪ ،‬اﻧﻔﺎق ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ«‪.‬‬ ‫‪ -١‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۷۲‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫‪٢٥٣‬‬

‫ﻣﻔﺎھﯿﻢ ﻋﺒﻮدﯾﺖ واﻗﻌﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ روی آوردن ﺗﺒﻌﯿﺖ و ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداری ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ و ﻣﺨﻠﺼﺎﻧﻪ‬ ‫ﺑﻪ ﺧﺪا ﺗﺤﻘﻖ ﭘﯿﺪا ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ َ َ َُ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ َۡ‬ ‫ُ ۡ َّ‬ ‫اي َو َم َما� ِ َّ�ِ َر ّ ۡ َ َ َ‬ ‫� َي َ‬ ‫﴿قل إِن َص� ِ� َو� ُس ِ� و‬ ‫��ك � ۖۥ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ب ٱل�ٰل ِم�‪ِ � ١٦٢‬‬ ‫َ‬ ‫َ َ ُ ُ ََ۠ َ ُ ۡ ۡ‬ ‫َو�ِ�ٰل ِك أم ِۡرت َو�نا أ َّول ٱل ُمسل ِ ِم�‪] ﴾١٦٣‬اﻷﻧﻌﺎم‪.[۱۶۳-۱۶۲ :‬‬ ‫»ﺑﮕﻮ ﻧﻤﺎز و ﻋﺒﺎدت و زﯾﺴﺘﻦ و ﻣﺮدن ﻣﻦ از آن ﺧﺪاﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺟﮫﺎﻧﯿﺎن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺪا را ھﯿﭻ ﺷﺮﯾﮑﯽ ﻧﯿﺴﺖ و ﺑﻪ ھﻤﯿﻦ دﺳﺘﻮر داده ﺷﺪهام و ﻣﻦ اوﻟﯿﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎن‬

‫ھﺴﺘﻢ«‪.‬‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺻﺪر اﺳﻼم ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ رﺳﯿﺪﻧﺪ ﮐﻪ ھﺮ ﯾﮏ از اﻋﻤﺎل و ﺣﺮﮐﺘﮫﺎی ﻧﻤﺎز‪،‬‬ ‫ﺑﻨﺪﮔﯽ و اﻃﺎﻋﺖ آﻧﺎن از ﺧﺪاوﻧﺪ را اﺛﺒﺎت ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬آﻧﺎن وﻗﺘﯽ ﺳﻮرۀ ﻓﺎﺗﺤﻪ را ﺑﺎ ﻓﮑﺮ و‬ ‫ﺗﺪﺑﺮ ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬اﺣﺴﺎس ﺑﻨﺪﮔﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻧﻤﻮدﻧﺪ؛ ﭘﺲ وﻗﺘﯽ ﺑﻨﺪه‬ ‫� ۡم ُد ِ َّ�ِ َر ّب ٱ ۡل َ�ٰلَم َ‬ ‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪﴿ :‬ٱ ۡ َ‬ ‫�‪] ﴾٢‬اﻟﻔﺎﺗﺤﺔ‪» .[٢ :‬ﺳﺘﺎﯾﺶ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺟﮫﺎﻧﯿﺎن را‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ﺳﺰاﺳﺖ« ھﺮ ﻧﻮع ﮐﻤﺎل را ﺑﺮای ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﺛﺎﺑﺖ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و او را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ او‬ ‫ﺗﻮﻓﯿﻖ ﻃﺎﻋﺖ و ﺑﻨﺪﮔﯽ داده اﺳﺖ و ﻧﻌﻤﺖھﺎی ﻓﺮاواﻧﯽ ﺑﺨﺸﯿﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﺘﺎﯾﺶ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و‬ ‫اك َ� ۡع ُب ُد �يَّ َ‬ ‫از ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺎ ﺻﻔﺎت و ﻧﺎﻣﮫﺎی ﻧﯿﮑﺶ ﺗﺠﻠﯿﻞ ﮐﺮده اﺳﺖ ‪ .١‬و ﺑﺎﮔﻔﺘﻦ ﴿إيَّ َ‬ ‫اك‬ ‫ِ‬ ‫� َ ۡس َتع ُ‬ ‫�‪] ﴾٥‬اﻟﻔﺎﺗﺤﺔ‪» .[٥ :‬ﺗﻨﮫﺎ ﺗﻮ را ﻣﯽﭘﺮﺳﺘﯿﻢ و ﻓﻘﻂ از ﺗﻮ ﯾﺎری ﻣﯽﺟﻮﯾﯿﻢ« ﺑﻪ ﯾﮕﺎﻧﮕﯽ‬ ‫ِ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ اﻋﺘﺮاف ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و از او ﯾﺎری ﻣﯽﺟﻮﯾﺪ؛ ﭘﺲ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻌﺒﻮد راﺳﺘﯿﻦ اﺳﺖ و از او‬ ‫ۡ َ‬ ‫ﯾﺎری ﻃﻠﺒﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد و ھﺮ ﻧﻮع ﮐﻤﮏ ﺧﻮاﺳﺘﻦ از ﻏﯿﺮ ﺧﺪا ﻧﻨﮓ و ذﻟﺖ اﺳﺖ‪﴿ .‬ٱهدِنا‬ ‫ّ‬ ‫لص َ� ٰ َط ٱل ۡ ُم ۡس َتقِ َ‬ ‫يم‪] ﴾٦‬اﻟﻔﺎﺗﺤﺔ‪» .[٦ :‬ﻣﺎ را ﺑﻪ راه راﺳﺖ راھﻨﻤﺎﯾﯽ ﮐﻦ«‪ .‬اﯾﻦ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ‬ ‫ٱ ِ‬ ‫اﻗﺮار و اﻋﺘﺮاف ﺑﻨﺪه اﺳﺖ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ او ﺑﻪ ھﺪاﯾﺖ و اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ ﺑﺮ ﺣﻖ‪ ،‬ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ اﺳﺖ و ﺑﻪ‬ ‫ﺛﻤﺮ و ﻧﺘﯿﺠﮥ ھﺪاﯾﺖ و ﻧﺠﺎت ﯾﺎﻓﺘﻦ از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﻮرد ﺧﺸﻢ و ﻏﻀﺐ ﭘﺮوردﮔﺎرﺷﺎن ﻗﺮار‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ و ﺑﻪ دور ﺷﺪن از ﺻﻒ ﮔﻤﺮاھﺎن‪ ،‬ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ اﺳﺖ ‪ .٢‬ﺳﭙﺲ وﻗﺘﯽ ﺑﺮای رﮐﻮع ﺧﻢ‬ ‫ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺗﮑﺒﯿﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ و ﭘﺮوردﮔﺎرش را ﺗﻌﻈﯿﻢ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و ﭘﺎﮐﯽ او را ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ؛ ﭘﺲ‬ ‫در اﯾﻦ رﮐﻦ ﻧﻤﺎز‪ ،‬اﻋﻀﺎء و ﺟﻮارح و ﻗﻠﺐ ﮐﺮﻧﺶ و ﻓﺮوﺗﻨﯽ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﺳﺠﺪه ﻣﯽرود‪ ،‬ﺷﺮﯾﻒﺗﺮﯾﻦ و ﻋﺰﯾﺰﺗﺮﯾﻦ اﻋﻀﺎی ﺧﻮد را ﺑﺎ ﺧﻮاری و ﻓﺮوﺗﻨﯽ در ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫‪ -١‬ﻣﻨﻬﺞ اﻻﺳﻼم ﻓﯽ ﺗﺰﮐﯿﺔ اﻟﻨﻔﺲ‪ ،‬اﻧﺲ اﺣﻤﺪ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۲۲۱‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﻤﻮازﻧﻪ ﺑﯿﻦ ذوق اﻟﺴﻤﺎع واﻟﺼﻠﻮة‪ ،‬اﺑﻦ ﺟﻮزی‪ ،‬ص ‪.۴۰-۳۵‬‬

‫‪٢٥٤‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﭘﺮوردﮔﺎر ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﻣﯽﮔﺬارد‪ .‬ﺳﺠﺪۀ اﻋﻀﺎء ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﺷﮑﺴﺘﮕﯽ و ﺗﻮاﺿﻊ ﻗﻠﺐ اﺳﺖ و ﺑﺎ‬ ‫ﺳﺠﺪۀ ﺟﺴﻢ و اﻋﻀﺎء‪ ،‬ﻗﻠﺐ ﻧﯿﺰ ﺑﺮای ﭘﺮوردﮔﺎرش ﺑﻪ ﺳﺠﺪه ﻣﯽاﻓﺘﺪ ‪ .١‬از اﯾﻦ رو ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺳﺠﺪه ﻧﺰدﯾﮏﺗﺮﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻪ ﭘﺮوردﮔﺎر اﺳﺖ«‪ .‬و ھﺮ ﭼﻨﺪ در ﺳﺠﺪه‪،‬‬ ‫ﺗﻮاﺿﻊ و ﻓﺮوﺗﻨﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮی اﯾﺠﺎد ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻨﺪه ﺑﻪ ﭘﺮوردﮔﺎرش ﻧﺰدﯾﮏﺗﺮ ﻣﯽﺷﻮد؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ‬ ‫ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫َ َّ‬ ‫َ َۡ‬ ‫� َ� تُ ِط ۡع ُه َ‬ ‫�ب۩‪] ﴾١٩‬اﻟﻌﻠﻖ‪.[١٩ :‬‬ ‫�‬ ‫ٱ‬ ‫و‬ ‫�‬ ‫و‬ ‫﴿‬ ‫ِ‬ ‫»ھﺮﮔﺰ از او ﻣﭙﺬﯾﺮ و ﺑﺮای ﺧﺪا ﺳﺠﺪه ﮐﻦ و ﻗﺮب او را ﺣﺎﺻﻞ ﮐﻦ«‪.‬‬ ‫در ﺣﺪﯾﺚ ﻧﯿﺰ آﻣﺪه اﺳﺖ‪» :‬ﻧﺰدﯾﮏﺗﺮﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻪ ﺧﺪا وﻗﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻨﺪه در ﺳﺠﺪه‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ؛ ﭘﺲ زﯾﺎد دﻋﺎ ﮐﻨﯿﺪ« ‪ .٢‬و ﭼﻮن از ﺳﺠﺪه ﺑﻠﻨﺪ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﭘﺮوردﮔﺎرش زاﻧﻮ‬ ‫ﻣﯽزﻧﺪ و از ﮔﻨﺎھﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﻧﺠﺎم داده اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻌﺬرت ﻣﯽﺧﻮاھﺪ و اﻣﯿﺪوار اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫او را ﺑﯿﺎﻣﺮزد و ﺑﺮ او رﺣﻢ ﻧﻤﺎﯾﺪ و اﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ در ﺗﻤﺎم ﺣﺮﮐﺖھﺎی ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﻋﺒﻮدﯾﺖ و ﺑﻨﺪﮔﯽ‬ ‫ﻧﻤﺎد ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺑﻨﺪه ﺑﻪ ﺧﺪا‪ ،‬روی ﻣﯽآورد و ﯾﮕﺎﻧﮕﯽ او را ﺑﻪ اﺛﺒﺎت ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪ و اﯾﻤﺎن‬ ‫ﺧﻮد را ﮐﻪ اﺳﺎس ﺗﺰﮐﯿﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و اﯾﻦ ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﺛﻤﺮۀ ﻧﻤﺎز اﺳﺖ ﮐﻪ راه‬ ‫زﻧﺪﮔﯽ را ﺑﺮای ﺑﻨﺪه روﺷﻦ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و ﭘﺎﮐﯽ دل و آراﻣﺶ را ﺑﻪ او ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ ‪.٣‬‬ ‫‪ -۲‬ﻣﻨﺎﺟﺎت و ﻧﯿﺎﯾﺶ ﺑﺎ ﭘﺮوردﮔﺎر‬ ‫آن ﺣﻀﺮت ﺻﺤﻨﻪای از اﯾﻦ ﻣﻨﺎﺟﺎت را اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﯿﺎن ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‬

‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﻧﻤﺎز را ﻣﯿﺎن ﺧﻮد و ﺑﻨﺪهام ﺑﻪ دو ﻧﯿﻢ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﺮدهام و ﺑﻨﺪهام ھﺮ ﭼﻪ‬ ‫� ۡم ُد ِ َّ�ِ َر ّ ۡ َ َ َ‬ ‫ﺑﺨﻮاھﺪ ﺑﻪ او ﻣﯽدھﻢ‪ .‬ﭘﺲ وﻗﺘﯽ ﺑﻨﺪه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪﴿ :‬ٱ ۡ َ‬ ‫ب ٱل�ٰل ِم�‪] ﴾٢‬اﻟﻔﺎﺗﺤﺔ‪:‬‬ ‫ِ‬ ‫‪» .[٢‬ﺳﺘﺎﯾﺶ ﻣﺨﺼﻮص ﭘﺮوردﮔﺎر ﺟﮫﺎﻧﯿﺎن اﺳﺖ« ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻨﺪهام ﻣﺮا ﺳﺘﺎﯾﺶ ﮐﺮد‪ .‬و‬ ‫ِيم‪] ﴾٣‬اﻟﻔﺎﺗﺤﺔ‪» .[٣ :‬ﺑﺨﺸﻨﺪه و ﻣﮫﺮﺑﺎن اﺳﺖ« ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬ ‫ﭼﻮن ﺑﮕﻮﯾﺪ ﴿ٱ َّلر� ٱ َّلرح ِ‬ ‫َ‬

‫»ﺑﻨﺪهام ﻣﺮا ﺛﻨﺎ و ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻧﻤﻮد« و ﭼﻮن ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ٰ�﴿ :‬ل ِ َ ۡ ّ‬ ‫ِين‪] ﴾٤‬اﻟﻔﺎﺗﺤﺔ‪» .[٤ :‬ﺻﺎﺣﺐ‬ ‫ِك يو ِم ٱ� ِ‬

‫روز ﺟﺰاﺳﺖ« ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻨﺪهام ﻣﺮا ﺳﺘﻮد‪.‬‬ ‫َ‬ ‫يم‪ۡ َ ۡ ۡ َ َ َ ۡ َ ۡ َ َّ َ َ ٦‬‬ ‫ۡ َ ّ‬ ‫لص َ� ٰ َط ٱل ۡ ُم ۡس َتقِ َ‬ ‫ِ‬ ‫و وﻗﺘﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪﴿ :‬ٱهدِنا ٱ ِ‬ ‫ص�ٰط ٱ�ِين ��عمت علي ِهم ��ِ‬ ‫‪ -١‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪ ،۴۶-۴۳‬اﻟﺨﺸﻮع ﻓﯽ اﻟﺼﻠﻮة‪ ،‬اﺑﻦ رﺟﺐ‪ ،‬ص ‪.۲۲-۲۰‬‬ ‫‪ -٢‬ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺼﻠﻮة‪ ،‬ﺑﺎب ﻣﺎ ﯾﻘﺎل ﻓﯽ اﻟﺮﮐﻮع و اﻟﺴﺠﻮد‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪.۴۸۲‬‬ ‫‪ -٣‬ﻣﻨﮫﺞ اﻻﺳﻼم ﻓﯽ ﺗﺰﮐﯿﺔ اﻟﻨﻔﺲ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۲۲۲‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫‪٢٥٥‬‬

‫َ‬ ‫َّ ّ‬ ‫ََ‬ ‫َۡ ۡ ُ‬ ‫آل َ‬ ‫ِ�‪] ﴾٧‬اﻟﻔﺎﺗﺤﺔ‪» .[٧-٦ :‬ﻣﺎ را ﺑﻪ راه راﺳﺖ راھﻨﻤﺎﯾﯽ ﮐﻦ‪ ،‬راه‬ ‫وب عل ۡي ِه ۡم َو� ٱلض‬ ‫ٱلمغض ِ‬

‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ آﻧﺎن ﻧﻌﻤﺖ ﺑﺨﺸﯿﺪهای ﻧﻪ راه ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ آﻧﺎن ﺧﺸﻢ ﮔﺮﻓﺘﻪای و ﻧﻪ راه ﮔﻤﺮاھﺎن«‪.‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬اﯾﻦ‪ ،‬ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺑﻨﺪهام اﺳﺖ و ﺑﻨﺪهام ھﺮ ﭼﻪ ﺑﺨﻮاھﺪ ﺑﻪ او‬ ‫ﻣﯽدھﻢ« ‪.١‬‬

‫اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻣﻨﺎﺟﺎت را ﻣﺸﺮوط ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ اﻧﺴﺎن در ﺗﻤﺎﻣﯽ اﻣﻮر و‬ ‫ﮐﺎرھﺎﯾﺶ از آن ﮐﻤﮏ ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬آن را ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ اﺳﺒﺎب ﭘﺎﮐﺴﺎزی ﺗﺰﮐﯿﻪ ﻧﻔﺲ و ﺗﻘﻮﯾﺖ‬ ‫اﯾﻤﺎن ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ -۳‬آراﻣﺶ روح و روان‬

‫ھﺮ ﮔﺎه ﺑﺮای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺣﺎدﺛﻪای اﺗﻔﺎق ﻣﯽاﻓﺘﺎد‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪن ﺑﻪ ﻧﻤﺎز‪ ،‬از آن‬ ‫در ﺟﮫﺖ رﻓﻊ اﯾﻦ ﻣﺸﮑﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﻧﻤﻮد ‪ ٢‬و روﺷﻨﯽ ﭼﺸﻤﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﻧﻤﺎز‬ ‫ﺑﻮد ‪ .٣‬آن ﺣﻀﺮت ﺑﺎ آﻣﻮﺧﺘﻦ ﻧﻤﺎزھﺎی ﻧﻔﻞ ﺑﻪ اﺻﺤﺎب و ﯾﺎراﻧﺶ ﺧﻮاﺳﺘﺎر اﯾﻦ ﺑﻮد ﺗﺎ‬ ‫ارﺗﺒﺎط آﻧﺎن ﺑﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷﻮد و آراﻣﺶ ﯾﺎﺑﻨﺪ و ﻧﻤﺎز ﺑﺮای آﻧﺎن اﺳﻠﺤﻪ ﻣﮫﻤﯽ در‬ ‫ﺟﮫﺖ ﺣﻞ ﻣﺸﮑﻼت و زدودن ﻧﺎراﺣﺘﯽھﺎﯾﺸﺎن ﮔﺮدد‪.‬‬ ‫‪ -۴‬ﻧﻤﺎز ﻣﺎﻧﻊ ﮔﻨﺎھﺎن‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َۡ َ ٓ‬ ‫ُۡ َ ٓ ُ ِ َ َۡ َ‬ ‫لصلَ ٰوةَ ۖ إ َّن ٱ َّ‬ ‫ك م َِن ٱ ۡلك َِ�ٰب َوأقِم ٱ َّ‬ ‫لصلَ ٰوةَ َ� ۡن َ ٰ‬ ‫� َع ِن ٱلف ۡحشاءِ‬ ‫﴿ٱتل ما أو� إِ�‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫ۡ َ ُ َّ ُ َ ۡ َ َ َ ۡ َ ُ َ‬ ‫ۡ َ َ ۡ َّ‬ ‫َوٱل ُمنك ِر� َو�ِ� ُر ٱ� ِ أ�� ۗ َوٱ� �عل ُم ما تصنعون‪] ﴾٤٥‬اﻟﻌﻨﮑﺒﻮت‪.[۴۵ :‬‬ ‫»ﺑﺨﻮان آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ از ﮐﺘﺎب ﺑﻪ ﺗﻮ وﺣﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻧﻤﺎز را ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮ ﭘﺎ دار‪.‬‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎ ﻧﻤﺎز از ﮔﻨﺎھﺎن ﺑﺰرگ و ﻧﺎﭘﺴﻨﺪﯾﺪه ﺑﺎز ﻣﯽدارد و ﻗﻄﻌﺎ ذﮐﺮ ﺧﺪا و ﯾﺎد اﻟﻠﻪ واﻻﺗﺮ و‬

‫ﺑﺰرگﺗﺮ اﺳﺖ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽداﻧﺪ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﭼﻪ ﮐﺎرھﺎﯾﯽ را اﻧﺠﺎم ﻣﯽدھﯿﺪ«‪.‬‬ ‫اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺎ ادای ﻧﻤﺎز از ﻧﻈﺮ روح و روان آﺳﺎﯾﺶ ﭘﯿﺪا‬ ‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﻧﻤﺎز ﺑﺎ ﻗﺪرﺗﯽ ﻓﻮقاﻟﻌﺎده‪ ،‬آﻧﺎن را ﺑﺮای اﻧﺠﺎم اﻓﻌﺎل ﺧﻮب و دوری ﮔﺰﯾﺪن از‬ ‫زﺷﺘﯿﮫﺎ و ﻣﻨﮑﺮھﺎ ﺳﻮق ﻣﯽداد و ﻧﻤﺎز وﺳﯿﻠﻪای ﺑﺮای ﻣﺪﻧﻈﺮ داﺷﺘﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ و ﺣﺪود او‬ ‫‪ -١‬ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺼﻠﻮة‪ ،‬ﺑﺎب وﺟﻮب ﻗﺮاءة اﻟﻔﺎﺗﺤﺔ ﻓﯽ ﮐﻞ رﮐﻌﻪ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪.۳۹۵‬‬ ‫‪ -٢‬اﺑﻮ داود ﻓﯽ اﻟﺼﻼه‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪.۱۳۱۹‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﺤﺎﮐﻢ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪ ۱۶‬و اﻗﺮه اﻟﺬھﺒﯽ‪.‬‬

‫‪٢٥٦‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﺑﻮد‪ .‬ﮐﻨﺘﺮل اﻧﮕﯿﺰهھﺎ و ﭼﯿﺮه ﺷﺪن ﺑﺮ ھﻮی ﭘﺮﺳﺘﯽ و ﻧﯿﺰ ﻣﺠﺎھﺪه ﺑﺎ ﻧﻔﺲ در وﺟﻮدﺷﺎن‬ ‫رﯾﺸﻪ دواﻧﯿﺪه ﺑﻮده و ﻧﻤﺎز ﻧﺰد آﻧﮫﺎ ﻣﺎﻧﻊ و ﺣﺼﺎری ﺑﻮد ﮐﻪ آﻧﮫﺎ را از ارﺗﮑﺎب ﮔﻨﺎھﺎن‬ ‫ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻣﯽﮐﺮد ‪ .١‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ آﻧﮫﺎ ﯾﻘﯿﻦ داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﻤﺎز ﮐﻔﺎرۀ ﮔﻨﺎھﺎن اﺳﺖ و ﻣﻮﺟﺐ‬ ‫ﺗﺮﻗﯽ درﺟﺎت آﻧﺎن را ﻓﺮاھﻢ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ َ‬ ‫﴿ َوأَقِم ٱ َّ‬ ‫� َس َ�ٰت يُ ۡذه ۡ َ‬ ‫لس ّ َ‬ ‫ِ� ٱ َّ‬ ‫لصلَ ٰوةَ َط َر َ� ٱ�َّ َهار َو ُزلَ ٗفا ّم َِن ٱ َّ ۡ�ل� إ ِ َّن ٱ ۡ َ‬ ‫ات �ٰل ِك‬ ‫�ٔ �ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ۡ َ ٰ َّ‬ ‫ِل�ٰكِر َ‬ ‫ذِكرى ل‬ ‫�ن‪] ﴾١١٤‬ھﻮد‪.[۱۱۴ :‬‬ ‫ِ‬ ‫»در دو ﻃﺮف روز و در اواﺋﻞ ﺷﺐ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻧﻤﺎز را ﺑﻪ ﺟﺎی آورﯾﺪ‪ .‬ﺑﯽﮔﻤﺎن ﻧﯿﮑﯿﮫﺎ‪،‬‬ ‫ﺑﺪﯾﮫﺎ را از ﻣﯿﺎن ﻣﯽﺑﺮد‪ .‬ﺑﯽﮔﻤﺎن در اﯾﻦ‪ ،‬اﻧﺪرز و ارﺷﺎد ﺑﺮای ﮐﺴﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﻨﺪ‬ ‫ﻣﯽﭘﺬﯾﺮﻧﺪ و ﺧﺪا را ﯾﺎد ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻪ ﯾﺎد ﻣﯽدارﻧﺪ«‪.‬‬

‫آﺛﺎر ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ و رواﻧﯽ را ﻧﻤﯽﺗﻮان در ﺗﺰﮐﯿﻪ و ﭘﺎﻻﯾﺶ دروﻧﯽ اﻧﺴﺎن اﻧﮑﺎر ﻧﻤﻮد ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪،‬‬ ‫اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺗﺤﻘﻖ ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻧﻤﺎز ﻧﻮری اﺳﺖ« ‪ .٢‬ﭘﺲ ﻧﻤﺎز‬ ‫ﻧﻮری اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻧﻤﺎزﮔﺰار راه ھﺪاﯾﺖ را روﺷﻦ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و او را از ﮔﻨﺎھﺎن ﺑﺎز ﻣﯽدارد‬ ‫و ﺑﻪ ﮐﺎرھﺎی ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﺳﻮق ﻣﯽدھﺪ و در ﻗﻠﺐ ﻣﺆﻣﻦ ﻧﻮری ﭘﺪﯾﺪ ﻣﯽآورد ﮐﻪ ﺷﯿﺮﯾﻨﯽ‬ ‫اﯾﻤﺎن و ﻟﺬت ﻣﻨﺎﺟﺎت ﺑﺎ ﭘﺮوردﮔﺎرش را اﺣﺴﺎس ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻧﻮری اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ وﺟﻮد اﻧﺴﺎن‬ ‫ﺗﺰﮐﯿﻪ و آراﻣﺶ ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ و ﻧﻮری اﺳﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﭼﮫﺮۀ ﻧﻤﺎزﮔﺰاران‪ ،‬آﺷﮑﺎر ﻣﯽﮔﺮدد‪،‬‬ ‫ﺑﺮﺧﻼف ﺗﺎرک ﻧﻤﺎز ﮐﻪ ﭼﮫﺮهاش از ﭼﻨﯿﻦ ﻧﻮری ﺑﺮﺧﻮردار ﻧﯿﺴﺖ ‪ .٣‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﻧﻮری‬ ‫اﺳﺖ در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ‪ .٤‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َۡ َ ُ ُ ََۡ َۡ ۡ َ َ‬ ‫َ َ‬ ‫ُۡ َ ٰ ُ‬ ‫َ‬ ‫ۡ ۡ َ ۡ ۡ َ‬ ‫ۡ‬ ‫�ن ُ‬ ‫�مُ‬ ‫ٰ‬ ‫ت �س ٰ‬ ‫ورهم �� �يدِي ِهم و�ِ�ي�ن ِ ِهم� ��ٮ‬ ‫﴿يَ ۡوم ت َرى ٱل ُمؤ ِمن ِ� َوٱل ُمؤمِ�ٰ ِ‬ ‫َۡ‬ ‫ۡ َ ۡ َ َ َّ ٰ ‪ۡ َ ٞ‬‬ ‫ِين � َ‬ ‫�ت ِ َها ٱ ۡ�َنۡ َ�ٰ ُر َ�ٰ ِ� َ‬ ‫ِيها ۚ َ�ٰل َِك ُه َو ٱ ۡل َف ۡو ُز ٱ ۡل َع ِظ ُ‬ ‫يم‪﴾١٢‬‬ ‫ت � ِري مِن‬ ‫ٱ�وم ج�‬ ‫]اﻟﺤﺪﯾﺪ‪.[۱۲ :‬‬

‫»روزی ﻣﺮدان ﻣﺆﻣﻦ و زﻧﺎن ﻣﺆﻣﻦ را ﺧﻮاھﯽ دﯾﺪ ﮐﻪ )اﻋﻤﺎل ﺧﻮب( اﯾﺸﺎن ﭘﯿﺸﺎﭘﯿﺶ‬ ‫آﻧﺎن و در ﺳﻤﺖ راﺳﺘﺸﺎن ﻧﻮری در ﺗﻸﻟﺆ و درﺧﺸﺶ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﮋده ﺑﺎد ﮐﻪ اﻣﺮوز ﺑﻪ‬ ‫ﺑﮫﺸﺘﯽ در ﻣﯽآﯾﯿﺪ ﮐﻪ در زﯾﺮ آن رودﺑﺎرھﺎﯾﯽ ﺟﺎری اﺳﺖ و ﺟﺎوداﻧﻪ در آﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﺳﺮ‬ ‫‪ -١‬ﻣﻨﮫﺞ اﻻﺳﻼم ﻓﻲ ﺗﺰﮐﯿﺔ اﻟﻨﻔﺲ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۲۲۷‬‬ ‫‪ -٢‬ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪.۲۲۳‬‬ ‫‪ -٣‬ﻣﻨﮫﺞ اﻻﺳﻼم ﻓﻲ ﺗﺰﮐﯿﺔ اﻟﻨﻔﺲ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۲۳۳‬‬ ‫‪ -٤‬ﻧﻮوی در ﺷﺮح ﺧﻮد ﺑﺮ ﻣﺴﻠﻢ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻔﮫﻮم اﺷﺎره ﮐﺮده و اﺑﻦ رﺟﺐ ﺣﻨﺒﻠﯽ در ﺟﺎﻣﻊ اﻟﻌﻠﻮم و‬ ‫اﻟﺤﮑﻢ ﻧﯿﺰ در ص ‪ ۱۹۰‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ اﺷﺎره ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫‪٢٥٧‬‬

‫ﻣﯽﺑﺮﯾﺪ و ﻣﯽﻣﺎﻧﯿﺪ‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﭘﯿﺮوزی ﺑﺰرگ و رﺳﺘﮕﺎری ﺳﺘﺮگ«‪.‬‬ ‫اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ ﮐﺜﺮت‪ ،‬ﻣﺸﻐﻮل ذﮐﺮ و دﻋﺎ و ﺗﻼوت ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ و ﻟﺤﻈﻪھﺎی ﺷﺐ را ﻏﻨﯿﻤﺖ ﻣﯽﺷﻤﺮدﻧﺪ و ﺑﺎ ﻣﺠﺎھﺪه ﻧﻔﺲ ﺑﻪ ﻓﺮوﺗﻨﯽ و ﺗﺪﺑﺮ و‬ ‫ﺧﺸﻮع ﻗﻠﺐ‪ ،‬ﻣﯽﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ و اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﯾﮑﯽ از ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ اﻣﻮر‪ ،‬ﺟﮫﺖ ﺗﻘﺮب و ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻮد و آﺛﺎر ﺑﺰرﮔﯽ در ﭘﺎﮐﺴﺎزی ﻧﻔﺲ و ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ روح ﺑﻪ ﻣﻘﺎمھﺎی ﻣﻌﻨﻮی و ﮐﻤﺎل‬ ‫داﺷﺖ‪ .‬ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ اﺛﺮی ﮐﻪ ذﮐﺮ‪ ،‬دﻋﺎ و ﺗﻼوت در روﺣﯿﮥ اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫اﯾﺠﺎد ﻣﯽﻧﻤﻮد‪ ،‬ﻣﻨﺎﺟﺎت ﺑﺎ ﭘﺮوردﮔﺎر و ﺳﯿﺮ در ﻣﻘﺎم ﻋﺒﻮدﯾﺖ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺟﺎﯾﮕﺎه آﻧﺎن راﻧﺰد‬ ‫ﺧﺪا ﺑﺎﻻ ﻣﯽﺑﺮد؛ زﯾﺮا ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪» :‬ﻣﻦ ﺑﺮﺣﺴﺐ‬ ‫ﮔﻤﺎن ﺑﻨﺪهام ﻣﯽﺑﺎﺷﻢ و ﻣﻦ ﺑﺎ او ھﺴﺘﻢ وﻗﺘﯽ ﻣﺮا ﯾﺎد ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬اﮔﺮ او در دل‪ ،‬ﻣﺮا ﯾﺎد‬ ‫ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻦ ﻧﯿﺰ او را در دل ﯾﺎد ﻣﯽﮐﻨﻢ و اﮔﺮ در ﺟﻤﻌﯽ ﻣﺮا ﯾﺎد ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻦ ﻧﯿﺰ او را در‬ ‫ﺟﻤﻌﯽ ﺑﮫﺘﺮ ﯾﺎد ﻣﯽﮐﻨﻢ و اﮔﺮ ﯾﮏ وﺟﺐ ﺑﻪ ﺳﻮی ﻣﻦ ﺑﯿﺎﯾﺪ‪ ،‬ﻣﻦ ﯾﮏ ذراع )ﮔﺰ( ﺑﻪ ﺳﻮی‬ ‫او ﻣﯽروم و اﮔﺮﯾﮏ ذراع )ﮔﺰ( ﺑﻪ ﺳﻮی ﻣﻦ ﺑﯿﺎﯾﺪ‪ ،‬ﻣﻦ ﺑﻪ اﻧﺪازه دو دﺳﺖ ﺑﻪ ﺳﻮی او‬ ‫ﻣﯽروم و اﮔﺮ ﺑﻪ ﺳﻮی ﻣﻦ راه ﺑﯿﻔﺘﺪ و ﺑﯿﺎﯾﺪ‪ ،‬ﻣﻦ ﺑﻪ ﺳﻮی او دوان دوان ﻣﯽروم« ‪.١‬‬ ‫ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ذﮐﺮ ﻧﺰد اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺗﻼوت ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﺑﻮد و اﯾﻦ ذﮐﺮ‪،‬‬ ‫ﻣﺤﺒﺖ اﻟﻠﻪ را در دﻟﮫﺎﯾﺸﺎن اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽداد و اﺳﺒﺎب ﻓﺮوﺗﻨﯽ و ﺷﻔﺎ ﯾﺎﻓﺘﻦ از ﻣﻌﯿﺎرھﺎ را در‬ ‫ﻗﻠﺒﮫﺎی آﻧﺎن‪ ،‬اﯾﺠﺎد ﻣﯽﻧﻤﻮد و اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﭘﺮوردﮔﺎر در ﻣﻮرد آﻧﺎن ﺻﺪق ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﺮد و‬ ‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ َّ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫ّ‬ ‫ُ‬ ‫ٓ‬ ‫َ ُ ۡ َ َ ُ َ َ ‪َّ ُ َ َ َ ۡ ُ ٞ َ ۡ َ َ ٞ‬‬ ‫َ َُّ‬ ‫�د ٱل�ٰل ِ ِم� إِ�‬ ‫ان ما هو شِفاء ور�ة ل ِلمؤ ِمن ِ� و� ي ِز‬ ‫�ل مِن ٱلقرء ِ‬ ‫﴿و� ِ‬ ‫َ َ ٗ‬ ‫خسار�‪] ﴾٨٢‬اﻹﺳﺮاء‪.[۸۲ :‬‬ ‫»ﻣﺎ آﯾﺎﺗﯽ از ﻗﺮآن را ﻓﺮو ﻣﯽﻓﺮﺳﺘﯿﻢ ﮐﻪ ﻣﺎﯾﮥ ﺑﮫﺒﻮدی و رﺣﻤﺖ ﻣﺆﻣﻨﺎن اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﺮ‬

‫ﺳﺘﻤﮕﺮان ﺟﺰ زﯾﺎن ﻧﻤﯽاﻓﺰاﯾﺪ«‪.‬‬ ‫َ َ ۡ َ َ ۡ َ ٰ ُ ُ ۡ َ ً َ ۡ َ ّٗ َّ َ ُ ْ َ ۡ َ ُ ّ َ ۡ َ َ ٰ ُ ُ ٓ َ ۡ َ ّ ‪ُ ۡ ُ ّ َ َ َ ٞ‬‬ ‫�‪ ۗ ٞ‬قل ه َو‬ ‫﴿ولو جعل�ه قرءانا أعج ِميا لقالوا لو� ف ِصلت ءا�ته ۖۥ ء�عج ِ� وعر ِ‬ ‫َّ َ َ َ ُ ْ ُ ٗ َ َ ٓ ‪َ ُ ۡ ُ َ َ َّ َ ٞ‬‬ ‫ون ٓ َ َ ۡ َ ۡ ‪ً َ ۡ ۡ َ َ َ ُ َ ٞ‬‬ ‫�‬ ‫ل ِ�ِين ءامنوا هدى وشِفاء ۚ وٱ�ِين � يؤمِن‬ ‫ِ‬ ‫� ءاذان ِ ِهم وقر وهو علي ِهم � �‬ ‫َّ َ‬ ‫ُ ْ َ ٰٓ َ ُ َ َ ۡ َ‬ ‫َ‬ ‫﴾‬ ‫‪٤٤‬‬ ‫د‬ ‫ي‬ ‫ع‬ ‫ب‬ ‫ن‬ ‫�‬ ‫م‬ ‫ِن‬ ‫م‬ ‫ن‬ ‫أو��ِك �نادو‬ ‫]ﻓﺼﻠﺖ‪.[۴۴ :‬‬ ‫ِۢ ِ ٖ‬ ‫ً‬ ‫»ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻗﺮآن را ﺑﻪ زﺑﺎﻧﯽ ﺟﺰ زﺑﺎن ﻋﺮﺑﯽ ﻓﺮو ﻣﯽﻓﺮﺳﺘﺎدﯾﻢ‪ ،‬ﺣﺘﻤﺎ ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ای ﮐﺎش‬

‫‪ -١‬ﻣﺴﻠﻢ ﻓﯽ اﻟﺬﮐﺮ و اﻟﺪﻋﺎء‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪.۲۶۷۵‬‬

‫‪٢٥٨‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫آﯾﺎت آن ﺗﻮﺿﯿﺢ و ﺗﺒﯿﯿﻦ ﻣﯽﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬آﯾﺎ )ﮐﺘﺎب( ﻏﯿﺮ ﻋﺮﺑﯽ و )ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ( ﻋﺮﺑﯽ؟ ﺑﮕﻮ ﻗﺮآن‬ ‫ﺑﺮای ﻣﺆﻣﻨﺎن ﻣﺎﯾﻪ راھﻨﻤﺎﯾﯽ و ﺑﮫﺒﻮدی اﺳﺖ و اﻣﺎ ﺑﺮای ﻏﯿﺮﻣﺆﻣﻨﺎن ﮐﺮی ﮔﻮﺷﮫﺎی‬

‫اﯾﺸﺎن و ﮐﻮری آﻧﺎن اﺳﺖ‪ ،‬آﻧﺎن ﮐﺴﺎﻧﯿﻨﺪ ﮐﻪ از دور ﺻﺪا زده ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ«‪.‬‬ ‫ۡ‬ ‫ُ‬ ‫ِين َء َام ُنوا ْ َو َ� ۡط َم� ُّن قُلُ ُ‬ ‫و� ُهم بذ ِۡ�ر ٱ َّ�ِ َ� َ� بذ ِۡ�ر ٱ َّ�ِ َ� ۡط َم� ُّن ٱل ُقل ُ‬ ‫﴿ٱ َّ� َ‬ ‫وب‪﴾٢٨‬‬ ‫ۗ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫]اﻟﺮﻋﺪ‪.[۲۸ :‬‬

‫»آن ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن ﻣﯽآورﻧﺪ و دﻟﮫﺎﯾﺸﺎن ﺑﺎ ﯾﺎد ﺧﺪا ﺳﮑﻮن و آراﻣﺶ ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ھﺎن! دﻟﮫﺎ ﺑﺎ ﯾﺎد ﺧﺪا آرام ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ«‪.‬‬ ‫اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ دﻋﺎ‪ ،‬اھﻤﯿﺖ ﺧﺎﺻﯽ ﻣﯽدادﻧﺪ؛ زﯾﺮا ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫ﺑﻪ آﻧﮫﺎ آﻣﻮﺧﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ دﻋﺎ از ﻣﮫﻢﺗﺮﯾﻦ ﻣﻈﺎھﺮ ﺑﻨﺪﮔﯽ و ﻣﻨﺎﺟﺎت ﺑﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ‬ ‫ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪» :‬دﻋﺎ ﻋﯿﻦ ﻋﺒﺎدت اﺳﺖ« ‪ .١‬و ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﯿﺰ ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ را ﺑﻪ دﻋﺎ ﻓﺮﻣﺎن داده‬ ‫اﺳﺖ و ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ اﺳﺘﮑﺒﺎر ﻣﯽورزد و دﻋﺎ را ﺗﺮک ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و ﻣﯽﭘﻨﺪارد ﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﭘﺮوردﮔﺎرش ﻧﯿﺎزی ﻧﺪارد‪ ،‬ھﺸﺪار و وﻋﯿﺪ داده و ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ۡ‬ ‫َ َ َ َ ُّ ُ ُ ۡ ُ ٓ َ ۡ َ ۡ َ ُ ۡ َّ َّ َ َ ۡ َ ُ َ َ‬ ‫َ‬ ‫�ون � ۡن ع َِباد ِ�‬ ‫جب ل� ۚم إِن ٱ�ِين �ستك ِ‬ ‫و� أست ِ‬ ‫﴿وقال ر��م ٱدع ِ‬ ‫َ َۡ ُ ُ َ‬ ‫ون َج َه َّن َم َداخِر َ‬ ‫�ن‪] ﴾٦٠‬ﻏﺎﻓﺮ‪.[۶۰ :‬‬ ‫سيدخل‬ ‫ِ‬ ‫»ﭘﺮوردﮔﺎر ﺷﻤﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺮا ﺑﻪ ﻓﺮﯾﺎد ﺧﻮاﻧﯿﺪ ﺗﺎ ﺑﭙﺬﯾﺮم‪ .‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﻮد را ﺑﺰرگﺗﺮ از‬ ‫آن ﻣﯽداﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺮا ﺑﻪ ﻓﺮﯾﺎد ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻮار و ﭘﺴﺖ داﺧﻞ دوزخ ﺧﻮاھﻨﺪ ﮔﺸﺖ«‪.‬‬ ‫َۡ َ ۡ ُ َ َ‬ ‫َ‬ ‫�ون � ۡن ع َِباد ِ�﴾ ]ﻏﺎﻓﺮ‪» .[٦٠ :‬از روی ﺗﮑﺒﺮ از‬ ‫اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ ‪ /‬ﻋﻠﯿﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪�﴿:‬ستك ِ‬ ‫دﻋﺎ و ﺗﻮﺣﯿﺪ‪ ،‬ﺳﺮ ﺑﺎز ﻣﯽزﻧﻨﺪ« ‪ .٢‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ھﻤﻮاره‪ ،‬ﺑﺮای اﺻﺤﺎب و ﯾﺎراﻧﺶ از ﺣﺎﺟﺖ و‬ ‫ﻧﯿﺎز ﻗﻠﺐ ﺑﻪ ﻏﺬای ھﻤﯿﺸﮕﯽ از ﻗﺒﯿﻞ ذﮐﺮ‪ ،‬دﻋﺎ و ﺗﻼوت ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻔﺖ ﺗﺎ در ﭘﻨﺎه ذﮐﺮ و دﻋﺎ‬ ‫از ﺑﯿﻤﺎرﯾﮫﺎ و آﻓﺘﮫﺎ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺷﻮﻧﺪ و اذﮐﺎری ﺑﻪ آﻧﺎن آﻣﻮﺧﺖ ﮐﻪ ﺧﻮاﻧﺪن آﻧﮫﺎ ﺑﺮای ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬ ‫در ﺗﻤﺎم ﻣﺮاﺣﻞ زﻧﺪﮔﯽ در ﺻﺒﺢ و ﺷﺎم‪ ،‬ھﻨﮕﺎم ورود ﯾﺎ ﺧﺮوج از ﻣﻨﺰل‪ ،‬ﺑﻪ ھﻨﮕﺎم وارد ﺷﺪن‬ ‫ﺑﻪ ﺑﺎزار ﯾﺎ وﻗﺖ ﻏﺬا ﺧﻮردن و ﻟﺒﺎس ﭘﻮﺷﯿﺪن و دﯾﮕﺮ ﮐﺎرھﺎی روزاﻧﻪ ﻣﺴﺘﺤﺐ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﺪﯾﻦ‬ ‫وﺳﯿﻠﻪ از ھﺮ ﺑﯿﻤﺎری و آﻓﺖ ﻣﺼﻮن ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﯾﮑﯽ از دﻋﺎھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ اﺻﺤﺎب‬ ‫و ﯾﺎراﻧﺶ آﻣﻮﺧﺖ اﯾﻦ ﺑﻮد‪»:‬ﻻ اﻪﻟ اﻻ اﷲ اﻟﻌﻈﻴﻢ اﺤﻟﻠﻴﻢ‪ ،‬ﻻ اﻪﻟ اﻻ اﷲ رب اﻟﻌﺮش اﻟﻌﻈﻴﻢ‬ ‫‪ -١‬اﺑﻮ داود‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪.۱۴۷۹‬‬ ‫‪ -٢‬ﺗﻔﺴﯿﺮ اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ‪ ،‬ج ‪ ،۴‬ص ‪.۸۶‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫ﻻ اﻪﻟ اﻻ اﷲ رب الﺴﻤﺎوات و رب اﻻرض و رب اﻟﻌﺮش الﻜﺮ�ﻢ« ‪.١‬‬

‫‪٢٥٩‬‬ ‫»ھﯿﭻ ﻣﻌﺒﻮدی ﺟﺰ‬

‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ و ﺷﮑﯿﺒﺎ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ھﯿﭻ ﻣﻌﺒﻮدی ﺟﺰ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﭘﺮوردﮔﺎر ﻋﺮش ﺑﺰرگ‪ ،‬ھﯿﭻ‬

‫ﺧﺪاﯾﯽ ﺟﺰ او وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﭘﺮوردﮔﺎر آﺳﻤﺎﻧﮫﺎ و ﭘﺮوردﮔﺎر زﻣﯿﻦ و ﭘﺮوردﮔﺎر ﻋﺮش ﮐﺮﯾﻢ اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران ﺧﻮد ﺗﻌﻠﯿﻢ داد ﮐﻪ ھﻨﮕﺎم ﺳﺨﺘﯽ و ﭘﺮﯾﺸﺎﻧﯽ و‬ ‫آﺷﻔﺘﮕﯽ ﺧﺎﻃﺮ و ﺑﺮای رﺳﯿﺪن ﺑﻪ آراﻣﺶ و اﻣﻨﯿﺖ ﻣﯽﺑﺎﯾﺴﺖ ﻣﺘﻮﺟﻪ درﮔﺎه ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫ﮔﺮدﯾﺪ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺎ آﻧﮫﺎﺳﺖ و او درﻣﺎﻧﺪﮔﺎن را اﺟﺎﺑﺖ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ‪.٢‬‬ ‫ََ ۡ َُ ُ ۡ ُ ََ ٓ َۡ‬ ‫َ َ َ ُ ََ ۡ ُ‬ ‫ُّ‬ ‫﴿أَ َّمن ُ ُ ۡ ُ ۡ َ‬ ‫�ض‬ ‫�يب ٱلمضط َّر إِذا د�ه و��شِ ف ٱلس ٓو َء و�جعل�م خلفا َء ٱ� ِ �‬ ‫ِ‬ ‫َ َ ٰ ‪َ ُ َّ َ َ َّ ٗ َ َّ َ َّ ٞ‬‬ ‫أءِ�ه مع ٱ�ِۚ قل ِي� ما تذكرون‪] ﴾٦٢‬اﻟﻨﻤﻞ‪.[۶۲ :‬‬ ‫»ﯾﺎ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻓﺮﯾﺎد درﻣﺎﻧﺪه ﻣﯽرﺳﺪ و ﺑﻼ و ﮔﺮﻓﺘﺎری را ﺑﺮ ﻃﺮف ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ھﺮ ﮔﺎه او را‬ ‫ً‬ ‫ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﻃﻠﺒﺪ و ﺷﻤﺎ را ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ زﻣﯿﻦ ﻣﯽﺳﺎزد‪ .‬آﯾﺎ ﻣﻌﺒﻮدی ﺑﺎ ﺧﺪاﺳﺖ واﻗﻌﺎ ﺷﻤﺎ‬

‫ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻢ اﻧﺪرز ﻣﯽﮔﯿﺮﯾﺪ«‪.‬‬ ‫ﺑﺪون ﺗﺮدﯾﺪ ذﮐﺮ‪ ،‬دﻋﺎ‪ ،‬ﺗﻼوت ﻗﺮآن‪ ،‬ﺷﺐ زﻧﺪهداری و اﻧﺠﺎم اﻣﻮر ﻧﻔﻠﯽ اﺛﺮ ﺑﺰرﮔﯽ در‬ ‫ﺗﺰﮐﯿﻪ ﻧﻔﺲ و ارﺗﻘﺎی روح دارد و اﻣﮑﺎن ﻧﺪارد ﮐﻪ ﺑﺎ ﻧﻮﺷﺘﻦ ﭼﻨﺪ ﺻﻔﺤﻪ و ﯾﺎﺣﺘﯽ‬ ‫ﭼﻨﺪﮐﺘﺎب اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع را ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺮرﺳﯽ ﻧﻤﻮد؛ ﺑﻠﮑﻪ اﯾﻦ ﺑﺨﺸﯽ ﮐﻮﭼﮏ از ﯾﮏ ﮐﻞ‬ ‫و ﻗﻄﺮهای از درﯾﺎ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻋﻘﻠﯽ ﺻﺤﺎﺑﻪ‬

‫ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ اﻧﺴﺎن را ﻣﺠﻤﻮﻋﻪای ﻣﺮﮐﺐ از روح و ﺟﺴﻢ و ﻋﻘﻞ ﻣﯽداﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪،‬‬

‫ﺗﻌﺎﻟﯿﻢ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮ ج ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﺻﺤﺎب و ﯾﺎراﻧﺶ‪ ،‬ﺗﻌﺎﻟﯿﻤﯽ ﻓﺮاﮔﯿﺮ و ھﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در راﺳﺘﺎی ﺗﺮﺑﯿﺖ اﺻﺤﺎب و ﯾﺎراﻧﺶ‪ ،‬ﺑﻪ رﺷﺪ و ﺗﻮان اﻧﺪﯾﺸﻪ و ﻓﮑﺮ و ﺗﺪﺑﺮ‬ ‫آﻧﺎن‪ ،‬اھﻤﯿﺖ ﻣﯽداد؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺗﻔﮑﺮ و اﻧﺪﯾﺸﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ آﻧﺎن را ﺑﺮای ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ‬ ‫دﻋﻮت ﺑﻪ ﺳﻮی ﺧﺪا آﻣﺎده ﮐﻨﺪ و آﯾﻪھﺎی ﻗﺮآن اﻧﺴﺎنھﺎ را ﺑﻪ ﺗﻔﮑﺮ و اﻧﺪﯾﺸﻪ دﻋﻮت‬ ‫ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ُ َ َ َّ‬ ‫ُ ْ َ َ‬ ‫ُ‬ ‫ُۡ‬ ‫َ‬ ‫اذا � ٱ َّ َ َ‬ ‫�� ٰ ُ‬ ‫ت َوٱ�ُّذ ُر عن ق ۡو ٖ� �‬ ‫�ض َو َما �غ ِ� ٱ‬ ‫لس�ٰ� ٰ ِ‬ ‫ت َوٱ� ِ �‬ ‫﴿ق ِل ٱنظ ُروا م ِ‬ ‫ُۡ ُ َ‬ ‫يؤمِنون‪] ﴾١٠١‬ﯾﻮﻧﺲ‪.[۱۰۱ :‬‬ ‫‪ -١‬اﻟﺒﺨﺎری ﻓﯽ اﻟﺪﻋﻮات‪ ،‬ﺑﺎب اﻟﺪﻋﺎ ﻋﻨﺪ اﻟﮑﺮب‪ ،‬ج ‪ ،۷‬ص ‪.۱۵۴‬‬ ‫‪ -٢‬ﻣﻨﮫﺞ اﻻﺳﻼم ﻓﯽ ﺗﺰﮐﯿﺔ اﻟﻨﻔﺲ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۳۳۱‬‬

‫‪٢٦٠‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫»ﺑﮕﻮ ﺑﻨﮕﺮﯾﺪ در آﺳﻤﺎنھﺎ و زﻣﯿﻦ ﭼﻪ ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ اﺳﺖ؟ آﯾﺎت و ﺑﯿﻢ دھﻨﺪﮔﺎن ﺑﻪ ﺣﺎل‬

‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﻧﻤﯽاﻓﺘﺪ ﮐﻪ ﻧﻤﯽﺧﻮاھﻨﺪ اﯾﻤﺎن ﺑﯿﺎورﻧﺪ«‪.‬‬ ‫و ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ُ ْ ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ُۡ‬ ‫َ َّ‬ ‫َ ُ‬ ‫ۡ َ َ َ َ َ ُ َّ َّ ُ ُ ُ َّ ۡ َ‬ ‫ِ�وا ِ� ٱ� ِ‬ ‫ئ ٱلنشأة ٱ�خ َِرة ۚ إِن‬ ‫﴿قل س‬ ‫�ض فٱنظ ُروا كيف بدأ ٱ�لق ۚ �م ٱ� ينشِ‬ ‫َّ َ َ َ ٰ ُ ّ‬ ‫�ءٖ قَد ‪ٞ‬‬ ‫� َ ۡ‬ ‫ِير‪] ﴾٢٠‬اﻟﻌﻨﮑﺒﻮت‪.[۲۰ :‬‬ ‫ٱ� � ِ‬ ‫»ﺑﮕﻮ در زﻣﯿﻦ ﺑﻨﮕﺮﯾﺪ و ﺑﻨﮕﺮﯾﺪ ﮐﻪ ﺧﺪا ﭼﮕﻮﻧﻪ در آﻏﺎز‪ ،‬ﻣﻮﺟﻮدات را ﭘﺪﯾﺪار ﻣﯽﮐﻨﺪ؛‬ ‫ﭼﺮا ﮐﻪ ﺧﺪا ﺑﺮ ھﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﺗﻮاﻧﺎ اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َٰ ٌ َ َ ۡ َٰ ُ َۡ َ ُ ََٰ ‪ٞ‬‬ ‫� َّدبَّ ُر ٓوا ْ َء َا�ٰتهِۦ َو ِ�َ َت َذ َّك َر أ ْولُوا ْ ٱ ۡ� ۡل َ‬ ‫ك ِّ َ‬ ‫ٰ‬ ‫﴿كِ�ب أنزل�ه إِ�ك م�ر‬ ‫ب‪] ﴾٢٩‬ص‪:‬‬ ‫�‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫‪.[۲۹‬‬

‫»)ای ﻣﺤﻤﺪ اﯾﻦ ﻗﺮآن( ﮐﺘﺎب ﭘﺮ ﺧﯿﺮ و ﺑﺮﮐﺘﯽ اﺳﺖ و آن را ﺑﺮای ﺗﻮ ﻓﺮو ﻓﺮﺳﺘﺎدهاﯾﻢ ﺗﺎ‬

‫درﺑﺎره آﯾﻪھﺎﯾﺶ ﺑﯿﻨﺪﯾﺸﯿﺪ و ﺧﺮدﻣﻨﺪان ﭘﻨﺪ ﮔﯿﺮﻧﺪ«‪.‬‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫ٓ‬ ‫ُ‬ ‫َ ۡ َ ُ ۡ َ ٰ ُ َ ٰ َ َ ٓ َ َّ َ َ ۡ َ َ َ َ ٗ‬ ‫َّ َ َ ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ّ‬ ‫﴿فلينظ ِر ٱ ِ���ن إِ� طعا ِمهِۦ‪� ٢٤‬نا صببنا ٱلماء صبا‪� ٢٥‬م شققنا ٱ��ض‬ ‫ٗ َۡٗ‬ ‫ُۡ‬ ‫ٓ‬ ‫َ ٗ‬ ‫َ ّٗ‬ ‫ََ َۡ‬ ‫َ ۡ‬ ‫ِيها َح ّبا‪َ ٢٧‬وع َِن ٗبا َوقض ٗبا‪َ ٢٨‬و َز ۡ� ُتونا َو��‪َ ٢٩‬و َح َدا� ِ َق غل ٗبا‪٣٠‬‬ ‫�بت َنا �‬ ‫شقا‪ ٢٦‬فأ‬ ‫َۡ َ ُ‬ ‫َّ َ ٗ َّ ُ‬ ‫َ َ ٗ َ ّٗ‬ ‫َو�ٰكِهة َو�با‪ ٣١‬م�ٰعا ل� ۡم َو ِ�ن� ٰ ِم� ۡم‪] ﴾٣٢‬ﻋﺒﺲ‪.[۳۲-۲۴ :‬‬

‫»اﻧﺴﺎن ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻏﺬای ﺧﻮﯾﺶ ﺑﻨﮕﺮد و درﺑﺎره آن ﺑﯿﻨﺪﯾﺸﺪ‪ .‬ﻣﺎ آب را از آﺳﻤﺎن ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ‬ ‫ﺷﮕﻔﺘﯽ ﻣﯽﺑﺎراﻧﯿﻢ‪ ،‬ﺳﭙﺲ زﻣﯿﻦ را ﻣﯽﺷﮑﺎﻓﯿﻢ و از ھﻢ ﺑﺎز ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ .‬در آن داﻧﻪھﺎ را‬ ‫ﻣﯽروﯾﺎﻧﯿﻢ و اﻧﮕﻮرھﺎ و ﮔﯿﺎھﺎن ﺧﻮردﻧﯽ و درﺧﺘﺎن زﯾﺘﻮن و ﺧﺮﻣﺎ و ﺑﺎﻏﮫﺎی ﭘﺮ درﺧﺖ و‬

‫اﻧﺒﻮه را و ﻣﯿﻮه و ﭼﺮاﮔﺎه را ﺑﺮای اﺳﺘﻔﺎده و ﺑﮫﺮهﻣﻨﺪی ﺷﻤﺎ و ﭼﮫﺎرﭘﺎﯾﺎن ﺷﻤﺎ«‪.‬‬ ‫ﻋﻘﻞ ﯾﮑﯽ از ﻗﻮای ﻣﮫﻢ اﻧﺴﺎن و ﺷﺮط ﺗﮑﻠﯿﻒ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽرود ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻣﺤﺮوﻣﺎن از‬ ‫ﻋﻘﻞ ﺑﺮ اﺛﺮ دﯾﻮاﻧﮕﯽ ﯾﺎ ﻋﺎرﺿﻪای دﯾﮕﺮ ﺗﮑﻠﯿﻒ از او ﺳﺎﻗﻂ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻗﻮای‬ ‫ﻃﺒﯿﻌﯽ و ﺧﺪادادی او ﺳﺎﻟﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﮑﻠﻒ و ﻣﺴﺌﻮل اﺳﺖ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪا ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ َۡ ُ‬ ‫ۡ ٌ َّ َّ ۡ َ َ ۡ َ َ َ ۡ ُ َ َ ُ ُّ ُ َ َ َ َ‬ ‫َ َ‬ ‫� َوٱلفؤاد � أ ْو ٰٓ��ِك �ن‬ ‫﴿ َو� �قف َما ل ۡي َس لك بِهِۦ عِل ۚم إِن ٱلسمع وٱ�‬ ‫َُۡ َ ۡ ُ ٗ‬ ‫�و�‪] ﴾٣٦‬اﻹﺳﺮاء‪.[۳۶ :‬‬ ‫�نه م ٔ‬ ‫ﻋﻘﻞ‪ ،‬ﯾﮑﯽ از ﻧﻌﻤﺖھﺎی ﺧﺪاوﻧﺪی اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻧﺴﺎن ارزاﻧﯽ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ و اﻧﺴﺎن‬ ‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ آن ﻋﻠﻢ و داﻧﺶ ﻓﺮا ﺑﮕﯿﺮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺮ اﺳﺎس‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪای ﮐﻪ ﻗﺮان ﺑﺮای ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺻﺤﯿﺢ ﻋﻘﻞ وﺿﻊ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺗﺮﺑﯿﺖ اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران ﺧﻮد را‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫‪٢٦١‬‬

‫ﺑﺮ ﻋﮫﺪه ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬از ﻣﮫﻢﺗﺮﯾﻦ ﻧﮑﺎت اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﻣﻮر ذﯾﻞ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪:‬‬ ‫‪ -۱‬ﭘﺎﮐﺴﺎزی ﻋﻘﻞ از ﻣﺴﻠﻤﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﮔﻤﺎن و ﺗﺨﻤﯿﻦ ﯾﺎ ﺗﻘﻠﯿﺪ و ﭘﯿﺮوی‬ ‫ﮐﻮرﮐﻮراﻧﻪ اﺳﺘﻮارﻧﺪ‪ .‬ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ در آﯾﻪھﺎی ذﯾﻞ از اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﺮ ﺣﺬر داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َّ َ َّ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َّ َّ‬ ‫َّ‬ ‫لظ َّن َ� ُ� ۡغ� م َِن ٱ ۡ َ‬ ‫� ّ ِق‬ ‫﴿ َو َما ل ُهم بِهِۦ م ِۡن عِل�ٍ� إِن يَتب ِ ُعون إِ� ٱلظ َّنۖ �ن ٱ‬ ‫ِ‬ ‫َ ۡٗ‬ ‫ش�ٔا‪] ﴾٢٨‬اﻟﻨﺠﻢ‪.[۲۸ :‬‬ ‫»اﯾﺸﺎن در اﯾﻦ ﺑﺎب ﭼﯿﺰی ﻧﻤﯽداﻧﻨﺪ و ﺟﺰ از ﻇﻦ و ﮔﻤﺎن ﭘﯿﺮوی ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ و ﻇﻦ و‬

‫ﮔﻤﺎن ھﻢ ﺑﯽﻧﯿﺎز از ﺣﻖ ﻧﻤﯽﮔﺮداﻧﺪ«‪.‬‬ ‫‪ -۲‬ﻣﻠﺰم ﻧﻤﻮدن ﻋﻘﻞ ﺑﻪ اﻧﺪﯾﺸﯿﺪن و ﺗﺤﻘﯿﻖ ﮐﺮدن‪:‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ُ ُ ْ َ‬ ‫َ ٓ َ ُ ۡ َ ُۢ َ َ‬ ‫�� ُّ� َها ٱ َّ� َ‬ ‫﴿ ٰٓ‬ ‫يبوا ق ۡو َمۢ� ِ�َ َ�ٰل ٖة‬ ‫ِق بِن َبإ ٖ � َتبَ َّي ُن ٓوا أن ت ِص‬ ‫ِين َء َام ُن ٓوا إِن جاء�م فاس‬ ‫َ ُ ۡ ُ ْ َ َٰ َ َ َ ۡ ُ ۡ َ‬ ‫َ‬ ‫� ما �علتم �ٰ ِدمِ�‪] ﴾٦‬اﻟﺤﺠﺮات‪.[۶ :‬‬ ‫�تصبِحوا‬ ‫»ای ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن آوردهاﯾﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﺷﺨﺺ ﻓﺎﺳﻘﯽ ﺧﺒﺮی را ﺑﻪ ﺷﻤﺎ رﺳﺎﻧﯿﺪ درﺑﺎره آن‬ ‫ﺗﺤﻘﯿﻖ ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ﻣﺒﺎدا ﺑﻪ ﮔﺮوھﯽ ﺑﺪون آ ﮔﺎھﯽ آﺳﯿﺐ ﺑﺮﺳﺎﻧﯿﺪ و از ﮐﺮده ﺧﻮد ﭘﺸﯿﻤﺎن‬

‫ﺷﻮﯾﺪ«‪.‬‬ ‫‪ -۳‬ﻓﺮا ﺧﻮاﻧﺪن ﻋﻘﻞ ﺑﻪ اﻧﺪﯾﺸﯿﺪن و ﺗﺪﺑﺮ در اﺳﺮار ھﺴﺘﯽ‪:‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ٓ َّ‬ ‫ۡ َ ّ َّ َّ َ َ‬ ‫‪َ ۡ َ ٞ‬‬ ‫َۡ َ‬ ‫﴿ َو َما َخلَ ۡق َنا ٱ َّ َ َ‬ ‫ت َوٱ��ض َو َما بَ ۡي َن ُه َما إِ� ب ِٱ� ِق� �ن ٱ‬ ‫لساعة �� َِية ۖفٱصفحِ‬ ‫لس�ٰ� ٰ ِ‬ ‫َّ ۡ َ ۡ َ َ‬ ‫� ِميل‪] ﴾٨٥‬اﻟﺤﺠﺮ‪.[۸۵ :‬‬ ‫ٱلصفح ٱ‬

‫»ﻣﺎ آﺳﻤﺎﻧﮫﺎ و زﻣﯿﻦ و آﻧﭽﻪ در ﻣﯿﺎن آﻧﮫﺎ اﺳﺖ ﺟﺰ ﺑﻪ ﺣﻖ ﻧﯿﺎﻓﺮﯾﺪهاﯾﻢ و ﺑﯽﮔﻤﺎن روز‬

‫رﺳﺘﺎﺧﯿﺰ ﻓﺮا ﻣﯽرﺳﺪ؛ ﭘﺲ ﮔﺬﺷﺖ زﯾﺒﺎﯾﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎش«‪.‬‬ ‫‪ -۴‬ﻋﻘﻞ ﺑﻪ اﻧﺪﯾﺸﯿﺪن در ﺣﮑﻤﺖ ﻋﺒﺎدات‪ ،‬ﻣﻌﺎﻣﻼت‪ ،‬اﺧﻼق‪ ،‬آداب و روش ﮐﺎﻣﻞ‬ ‫زﻧﺪﮔﯽ در ﺣﺎﻟﺖھﺎی ﺻﻠﺢ‪ ،‬ﺟﻨﮓ‪ ،‬در اﻗﺎﻣﺖ‪ ،‬ﺳﻔﺮ و درﺑﺎرۀ ﺳﺎﯾﺮ اﺣﮑﺎﻣﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮای ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ ﻣﺸﺮوع ﻧﻤﻮده‪ ،‬ﻓﺮا ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺗﻔﮑﺮ و‬ ‫اﻧﺪﯾﺸﯿﺪن در ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻓﻮق‪ ،‬ﻣﻮﺟﺒﺎت رﺷﺪ و ﺗﺮﻗﯽ ﻋﻘﻞ و آﺷﻨﺎﯾﯽ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﮑﻤﺖھﺎ‬ ‫را ﻓﺮاھﻢ ﻣﯽﺳﺎزد و ﻣﻮﺟﺐ ﻣﯽﮔﺮدد ﺗﺎ ﻗﺎﻧﻮن و ﺷﺮﯾﻌﺖ اﻟﮫﯽ را در زﻧﺪﮔﯽ اﺟﺮا‬

‫‪٢٦٢‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﻧﻤﺎﯾﺪ و از آن ﻣﻨﺤﺮف ﻧﺸﻮد و در ﻧﺘﯿﺠﻪ و ﺑﻪ آراﻣﺶ و ﺳﻌﺎدت واﻗﻌﯽ ﺑﺮﺳﺪ؛‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ ُ َ َّ َ ۡ ُ ُ ْ‬ ‫َّ َ َ‬ ‫ُ‬ ‫َ َ َ َ ُ‬ ‫﴿ َو َما ل� ۡم �� تأ�لوا م َِّما ذك َِر ٱ ۡس ُم ٱ�ِ عل ۡيهِ َوق ۡد ف َّصل ل�م َّما َح َّر َم‬ ‫ُ َ‬ ‫َّ َ ٗ َّ ُ ُّ َ َ ۡ َ ٓ‬ ‫َ ۡ ۡ َّ‬ ‫َ َ ُ َّ َ ۡ‬ ‫َ‬ ‫� عِل ٍ �� إِن َر َّ�ك‬ ‫غ‬ ‫ب‬ ‫م‬ ‫ه‬ ‫�‬ ‫عل ۡي� ۡم إِ� ما ٱض ُط ِر ۡر� ۡم إ ِ ۡ�هِ� �ن كثِ�� � ِ‬ ‫ضلون بِأهوا ِ ِ ِ ِ‬ ‫ُه َو أَ ۡعلَ ُم بٱل ۡ ُم ۡع َتد َ‬ ‫ِين‪] ﴾١١٩‬اﻷﻧﻌﺎم‪.[۱۱۹ :‬‬ ‫ِ‬ ‫»ﺷﻤﺎ ﭼﺮا ﺑﺎﯾﺪ از ﮔﻮﺷﺖ ﺣﯿﻮاﻧﯽ ﻧﺨﻮرﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ھﻨﮕﺎم ذﺑﺢ‪ ،‬ﻧﺎم ﺧﺪا ﺑﺮ آن ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه‬ ‫اﺳﺖ و ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﮔﻮﺷﺖ ﺣﯿﻮاﻧﺎﺗﯽ را ﮐﻪ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺣﺮام اﺳﺖ ﺑﻪ ﺗﻔﺼﯿﻞ ﺑﯿﺎن‬ ‫ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﻧﺎﭼﺎر و درﻣﺎﻧﺪه ﺷﻮﯾﺪ‪ .‬ﺑﺴﯿﺎری از ﻣﺮدم ﺑﺎ ھﻮی و ھﻮﺳﮫﺎی ﺧﻮد ﺑﺪون‬ ‫آ ﮔﺎھﯽ ﺳﺮﮔﺸﺘﻪ و ﮔﻤﺮاه ﻣﯽﺳﺎزد‪ .‬ﺑﯽﮔﻤﺎن ﭘﺮوردﮔﺎرت از ﺣﺎل ﺗﺠﺎوزﮐﺎران آ ﮔﺎه‬

‫اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫‪ -۵‬ﻓﺮا ﺧﻮاﻧﺪن ﻋﻘﻞ ﺑﻪ ﺗﻔﮑﺮ و اﻧﺪﯾﺸﯿﺪن درﺑﺎرۀ ﺳﻨﺖ ﺧﺪاوﻧﺪی در ﻣﻮرد ﻣﺮدم در‬ ‫ﻃﻮل ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺸﺮ‪:‬‬ ‫ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ از اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﺗﻔﮑﺮ و اﻧﺪﯾﺸﻤﻨﺪان در ﻣﻮرد ﺗﺎرﯾﺦ اﺟﺪاد‪ ،‬ﻧﯿﺎﮐﺎن و‬ ‫ﮔﺬﺷﺘﮕﺎن آﻧﺎن ﻓﺮا ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ و ﺳﻨﺘﮫﺎی اﻟﮫﯽ را ﺑﺎ اﻣﺘﮫﺎ و دوﻟﺘﮫﺎ ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ھﺪف‬ ‫را دﻧﺒﺎل ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ از ﺳﺮﮔﺬﺷﺖ آﻧﺎن‪ ،‬ﭘﻨﺪ و ﻋﺒﺮت ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َۡ‬ ‫ََۡ ََ ْۡ َ ۡ َۡ َ ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ َۡ ُ َ ّ‬ ‫ّ َ ۡ َّ َّ َّ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ُ‬ ‫ۡ‬ ‫ٰ‬ ‫﴿�لم يروا �م أهلكنا مِن �بل ِ ِهم مِن قر ٖن مك�هم ِ� ٱ� ِ‬ ‫�ن‬ ‫�ض ما لم �م ِ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ ۡ‬ ‫َّ ٓ َ َ‬ ‫ۡ َۡ‬ ‫ۡ‬ ‫َۡ‬ ‫َّ ُ‬ ‫لس َما َء عل ۡي ِهم ّم ِۡد َر ٗار� َو َج َعل َنا ٱ�ن َ� ٰ َر � ِري مِن �ت ِ ِه ۡم‬ ‫ل� ۡم َوأ ۡر َسل َنا ٱ‬ ‫ََ ۡ َ ۡ َُٰ ُ ُ ۡ ََ َ ۡ َ ۢ َ ۡ ۡ َ ۡ ً َ َ‬ ‫اخر َ‬ ‫�ن‪] ﴾٦‬اﻷﻧﻌﺎم‪.[۶ :‬‬ ‫فأهلك�هم بِذنو� ِ ِهم وأ�ش�نا ِمن �ع ِدهِم قرنا ء ِ‬ ‫»آﯾﺎ ﻧﺪﯾﺪهاﯾﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ از اﯾﺸﺎن ﭼﻘﺪر از اﻗﻮام و ﻣﻠﺘﮫﺎ را ھﻼک ﮐﺮدهاﯾﻢ‪ .‬اﻗﻮام و‬ ‫ﻣﻠﺘﮫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در زﻣﯿﻦ‪ ،‬ﻗﺪرت و ﻧﻌﻤﺖ ﺑﺪﯾﺸﺎن دادهاﯾﻢ‪ .‬ﻗﺪرت و ﻧﻌﻤﺘﯽ ﮐﻪ آن را ﺑﻪ ﺷﻤﺎ‬ ‫ﻧﺪادهاﯾﻢ و ﺑﺎراﻧﮫﺎی ﭘﯿﺎﭘﯽ ﺑﺮای آﻧﺎن ﺑﺎراﻧﺪهاﯾﻢ و رود ﺑﺎرھﺎﯾﯽ در زﯾﺮﺷﺎن )ﻣﻨﺎزل و‬ ‫ﮐﺎﺧﮫﺎی اﯾﺸﺎن( روان ﮐﺮدهاﯾﻢ‪ .‬اﻣﺎ آﻧﺎن را ﻧﺎﺑﻮد ﺳﺎﺧﺘﻪاﯾﻢ و اﻗﻮام و ﻣﻠﺘﮫﺎی دﯾﮕﺮی را‬

‫ﭘﺲ از اﯾﺸﺎن ﭘﺪﯾﺪار ﮐﺮدهاﯾﻢ«‪.‬‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ََ‬ ‫ْ َ ََۡ ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ ُ ّ‬ ‫َّ َّ‬ ‫﴿�ل ۡم يَ َر ۡوا � ۡم أهلك َنا مِن � ۡبل ِ ِهم ّمِن ق ۡر ٖن َّمك�ٰ ُه ۡم ِ� ٱ� ِ‬ ‫�ن‬ ‫�ض ما ل ۡم � َم ِ‬ ‫ۡ‬ ‫َ ۡ‬ ‫َّ ٓ َ َ‬ ‫ۡ َۡ‬ ‫َۡ‬ ‫َۡ‬ ‫َّ ُ‬ ‫لس َما َء عل ۡي ِهم ّم ِۡد َر ٗار� َو َج َعل َنا ٱ�ن َ�ٰ َر � ِري مِن �ت ِ ِه ۡم‬ ‫ل� ۡم َوأ ۡر َسل َنا ٱ‬ ‫ََ ۡ َ ۡ َُٰ ُ ُ ۡ ََ َ ۡ َ ۢ َ ۡ ۡ َ ۡ ً َ َ‬ ‫اخر َ‬ ‫�ن‪] ﴾٦‬اﻷﻧﻌﺎم‪.[۶ :‬‬ ‫فأهلك�هم بِذنو� ِ ِهم وأ�ش�نا ِمن �ع ِدهِم قرنا ء ِ‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫‪٢٦٣‬‬

‫»ﻣﺎ ﮔﺮوھﮫﺎی زﯾﺎدی را ھﻼک ﮐﺮدهاﯾﻢ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ از ﺷﻤﺎ ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺪاﻧﮕﺎه ﮐﻪ ﺳﺘﻢ‬ ‫ﮐﺮدهاﻧﺪ و ﭘﯿﻐﻤﺒﺮاﻧﺸﺎن ﻧﺰد آﻧﺎن دﻻﺋﻞ روﺷﻦ و ﻣﻌﺠﺰات آﺷﮑﺎری آوردهاﻧﺪ و اراﺋﻪ‬ ‫ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ آﻧﺎن ﺟﺰء ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻧﺒﻮدهاﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن ﺑﯿﺎورﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ‪ ،‬ﮔﺮوه ﺑﺰھﮑﺎران را‬ ‫ﺳﺰا ﻣﯽدھﯿﻢ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آﻧﺎن ﺷﻤﺎ را در زﻣﯿﻦ ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﺎن )اﯾﺸﺎن و ﺳﺮﻧﺸﯿﻨﺎن‬

‫زﻣﯿﻦ( ﮐﺮدهاﯾﻢ ﺗﺎ ﺑﻨﮕﺮﯾﻢ ﺷﻤﺎ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ«‪.‬‬ ‫َ‬ ‫َۡ‬ ‫َّ‬ ‫ْ‬ ‫ََ َۡ َ ُ ْ‬ ‫َ‬ ‫َ ُ َ‬ ‫ََ ُ‬ ‫نظ ُروا ْ َك ۡي َف َ� َن َ�ٰقِ َب ُة ٱ� َ‬ ‫ِ�وا ِ� ٱ� ِ‬ ‫ِين مِن � ۡبل ِ ِه ۡ ۚم �ن ٓوا أش َّد‬ ‫�ض �ي‬ ‫﴿أو لم �س‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ ُ ۡ ُ َّ ٗ َ َ ُ ْ‬ ‫ُ‬ ‫َٓ‬ ‫ٓ ۡ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫�ََ‬ ‫� م َِّما � َم ُروها َو َجا َء� ُه ۡم ُر ُسل ُهم‬ ‫اروا ٱ��ض َو� َم ُروها أ‬ ‫مِنهم قوة و�ث‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ َ ّ َ ٰ َ َ َ َ َّ ُ ۡ‬ ‫َ ُ ْ ُ َ ُ ۡ َۡ‬ ‫َ‬ ‫ت �ما �ن ٱ‬ ‫�ن �ن ٓوا أنفسهم �ظل ُِمون‪] ﴾٩‬اﻟﺮوم‪.[۹ :‬‬ ‫� ِ�َظل َِم ُه ۡم َو� ٰ ِ‬ ‫ب ِٱ�يِ� ِ �‬ ‫»آﯾﺎ در زﻣﯿﻦ ﺑﻪ ﺳﯿﺮ و ﺳﯿﺎﺣﺖ ﻧﭙﺮداﺧﺘﻪاﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺒﯿﻨﻨﺪ ﮐﻪ اﻧﺠﺎم ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از اﯾﻨﮫﺎ‬ ‫ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬آﻧﮫﺎ از اﯾﻨﺎن ﻗﺪرت ﺑﯿﺸﺘﺮی داﺷﺘﻨﺪ و زﻣﯿﻦ را ﺑﯿﺸﺘﺮ از‬ ‫اﯾﻨﮫﺎ آﺑﺎد ﮐﺮدﻧﺪ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﻧﺰد آﻧﺎن آﯾﺎت روﺷﻦ آوردﻧﺪ؛ ﭘﺲ ﺧﺪا ﺑﻪ آﻧﺎن ﻇﻠﻢ ﻧﮑﺮد؛‬

‫ﺑﻠﮑﻪ ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﺮ ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ ﻇﻠﻢ ﻧﻤﻮدﻧﺪ«‪.‬‬ ‫ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﺑﺮﺧﻼف ﺑﺴﯿﺎری از ﻓﻼﺳﻔﻪ ﮐﻪ ﻋﻘﻞ را ﻣﻘﺪس ﻣﯽداﻧﻨﺪ و ﺑﻪ آن اھﺘﻤﺎم‬ ‫ً‬ ‫ﺧﺎﺻﯽ ﻣﯽورزﻧﺪ و ﻧﮫﺎﯾﺘﺎ در ﺣﯿﺮت و ﺳﺮ در ﮔﻤﯽ ﻣﯽاﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫اﮐﺮم ج دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ از ﻋﻘﻞ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻮازﯾﻦ اﻟﮫﯽ ﮐﺎر ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ ﺗﺎ دﭼﺎر ﺣﯿﺮت و‬ ‫ﺳﺮﮔﺮداﻧﯽ ﻧﮕﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﮫﻢﺗﺮﯾﻦ آﺛﺎر ﻋﻤﻠﯽ ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻗﺮآﻧﯽ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬ ‫اﻟﻒ‪ :‬ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺟﺴﻤﯽ‬

‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺮ اﺳﺎس و اﺳﻠﻮب ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﺑﺮای ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺑﺪﻧﯽ و ﺟﺴﻤﯽ اﺻﺤﺎﺑﺶ‬ ‫ﻣﯽﮐﻮﺷﯿﺪ ﺗﺎ ﺑﺪن وﻇﯿﻔﻪای را ﮐﻪ ﺑﺮای آن آﻓﺮﯾﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺪون اﻓﺮاط و ﺗﻔﺮﯾﻂ و‬ ‫ﺑﺪون ﺑﺮﺗﺮی ﯾﮑﯽ از ﻗﻮا ﺑﺮ دﯾﮕﺮی‪ ،‬اﻧﺠﺎم دھﺪ‪.‬‬ ‫ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﺪا را ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎده از ﭘﺎﮐﯿﺰهھﺎ و ﭘﺮھﯿﺰ از ﺧﺒﺎﺋﺚ راھﻨﻤﺎﯾﯽ ﮐﺮده‬ ‫اﺳﺖ و ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﻧﯿﺎزھﺎی ﺟﺴﻤﯽ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺸﺮوع ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ازآن ﺑﺮ‬ ‫ﺣﺬر داﺷﺘﻪ اﺳﺖ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫﴿قُ ۡل َم ۡن َح َّر َم ز َ‬ ‫� أ ۡخ َر َج لِع َبادِه ِۦ َوٱ َّ َ‬ ‫� ل َِّ� َ‬ ‫ت م َِن ٱ ّلر ۡز ِ �ق قُ ۡل ِ َ‬ ‫�ن َة ٱ َّ�ِ ٱ َّل ِ ٓ‬ ‫ِين‬ ‫لط ّيِ�ٰ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫ٗ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ۡ‬ ‫َۡ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ ُ ّ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫َء َام ُنوا ْ ِ� ٱ ۡ َ‬ ‫ت ل ِقو ٖ�‬ ‫� َي ٰوة ِ ٱ ُّ�� َيا خال ِصة يَ ۡوم ٱل ِق�ٰ َمةِ� ك�ٰل ِك �ف ِصل ٱ�� ٰ ِ‬ ‫ََۡ َ‬ ‫�عل ُمون‪] ﴾٣٢‬اﻷﻋﺮاف‪.[۳۲ :‬‬ ‫»)ای ﻣﺤﻤﺪ( ﺑﮕﻮ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ زﯾﻨﺘﮫﺎی اﻟﮫﯽ را ﮐﻪ ﺑﺮای ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ آﻓﺮﯾﺪه اﺳﺖ و‬

‫‪٢٦٤‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﻮاھﺐ و روزﯾﮫﺎی ﭘﺎﮐﯿﺰه را ﺗﺤﺮﯾﻢ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﮕﻮ اﯾﻦ ﭼﯿﺰھﺎی ﭘﺎﮐﯿﺰه ﺑﺮای‬ ‫اﻓﺮاد ﺑﺎ اﯾﻤﺎن در اﯾﻦ ﺟﮫﺎن آﻓﺮﯾﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ اﯾﻨﮫﺎ ھﻤﻪ در اﺧﺘﯿﺎر‬ ‫ﻣﻮﻣﻨﺎن ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﻃﻮر آﯾﺎت ﺧﻮد را ﺑﺮای ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺗﻮﺿﯿﺢ و ﺗﺸﺮﯾﺢ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ‬

‫آ ﮔﺎھﻨﺪ و ﻣﯽﻓﮫﻤﻨﺪ«‪.‬‬ ‫ﺑﺪون ﺗﺮدﯾﺪ اﻧﺴﺎن ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﻗﺎدر ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد ﺑﻪ وﻇﺎﯾﻒ ﺧﻮد از ﻗﺒﯿﻞ ﻋﺒﺎدات ﺧﺪا و‬ ‫ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﯽ وی در زﻣﯿﻦ و آﺑﺎدﮐﺮدن آن ﺑﭙﺮدازد و ﺑﺎ ﺑﺮادران دﯾﻨﯽ ﺧﻮد در راه ﻧﯿﮑﯽ و‬ ‫ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎری ھﻤﮑﺎری ﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﻧﯿﺎزھﺎی ﺟﺴﻤﯽ را ﺑﺮﻃﺮف ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ‬ ‫ﻧﯿﺎزھﺎی ﺟﺴﻤﯽ اﻧﺴﺎن را ﭼﻨﯿﻦ ﺑﺮ ﻣﯽﺷﻤﺎرد‪:‬‬ ‫‪ -۱‬ﻧﯿﺎز اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﺧﻮراک و ﻧﻮﺷﯿﺪﻧﯽ‬ ‫َ ُ ُ ْ َ ۡ َ ُ ْ َ َ ُ ۡ ُ ْ َّ َ‬ ‫ََٰ ٓ َ َ َ ُ ُ ْ َ َ ُ‬ ‫ِند ُ ّ َ ۡ‬ ‫� ۡم ع َ‬ ‫�ف ۚ ٓوا إِن ُهۥ �‬ ‫﴿�ب ِ� ءادم خذوا زِ�نت‬ ‫� مس ِ‬ ‫ِ‬ ‫ج ٖد و�وا وٱ��وا و� � ِ‬ ‫ِب ٱل ۡ ُم ۡ َ‬ ‫ُ� ُّ‬ ‫��ِ�‪] ﴾٣١‬اﻷﻋﺮاف‪.[۳۱ :‬‬ ‫ِ‬ ‫»ای ﻓﺮزﻧﺪان آدم در ھﺮ ﻧﻤﺎزﮔﺎه و ﻋﺒﺎدﺗﮕﺎه‪ ،‬ﺧﻮد را ﺑﯿﺎراﯾﯿﺪ و ﺑﺨﻮرﯾﺪ و ﺑﻨﻮﺷﯿﺪ‪ ،‬وﻟﯽ‬

‫اﺳﺮاف و زﯾﺎدهروی ﻣﮑﻨﯿﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺮاﻓﮑﺎران را دوﺳﺖ ﻧﺪارد«‪.‬‬ ‫‪ -۲‬ﻧﯿﺎز اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﻟﺒﺎس و ﻣﺴﮑﻦ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﭘﻮﺷﯿﺪن ﻟﺒﺎس را ﺑﻪ اﻧﺪازهای ﮐﻪ ﻋﻮرت را ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﺪ و ﺑﺪن را از ﺳﺮﻣﺎ و ﮔﺮﻣﺎ‬

‫ﺣﻔﺎﻇﺖ ﮐﻨﺪ‪ ،‬واﺟﺐ ﻗﺮار داده اﺳﺖ و ﻋﻼوه ﺑﺮ آن‪ ،‬آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ زﯾﻨﺖ و آراﻣﺶ ﻣﺤﺴﻮب‬ ‫ﻣﯽﺷﻮد ﺑﻪ ھﻨﮕﺎم رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﻻزم ﻗﺮار داده و ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫َ ُ ُ ْ َ ۡ َ ُ ْ َ َ ُ ۡ ُ ٓ ْ َّ ُ َ‬ ‫َ ُّ‬ ‫ََٰ ٓ َ َ َ ُ ُ ْ َ َ ُ‬ ‫� َم ۡ‬ ‫�ۡ‬ ‫�ف ۚوا إِنهۥ �‬ ‫�‬ ‫�‬ ‫و‬ ‫وا‬ ‫�‬ ‫�‬ ‫ٱ‬ ‫و‬ ‫وا‬ ‫�‬ ‫و‬ ‫د‬ ‫ج‬ ‫س‬ ‫ِند‬ ‫ع‬ ‫م‬ ‫﴿�ب ِ� ءادم خذوا زِ�نت‬ ‫ٖ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِب ٱل ۡ ُم ۡ َ‬ ‫ُ� ُّ‬ ‫��ِ�‪] ﴾٣١‬اﻷﻋﺮاف‪.[۳۱ :‬‬ ‫ِ‬ ‫‪ -۳‬ﻧﯿﺎز اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﻣﺴﮑﻦ و ﭘﻨﺎھﮕﺎه‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ٗ‬ ‫ُ ۡ َۡ‬ ‫َ َ ُ‬ ‫َ َ ُ‬ ‫ُ‬ ‫﴿ َوٱ َّ ُ‬ ‫� َج َعل ل�م ّ ِم ۢن ُ� ُيوت ِ� ۡم َسك ٗنا َو َج َعل ل�م ّمِن ُجلودِ ٱ�ن� ٰ ِم ُ� ُيوتا‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ ۡ َ ٓ ََ ٗ‬ ‫َ ۡ َ ُّ َ َ َ ۡ َ َ ۡ ُ ۡ َ َ ۡ َ َ َ ُ‬ ‫خفو�ها يوم ظعن ِ�م و�وم إِق‬ ‫امتِ� ۡم َوم ِۡن أ ۡص َواف َِها َوأ ۡو َ�ارِها َوأش َعارِها أ�ٰثا‬ ‫�ست ِ‬ ‫َ َ َ ً َٰ‬ ‫ِ�‪] ﴾٨٠‬اﻟﻨﺤﻞ‪.[۸۰ :‬‬ ‫وم�ٰعا إِ� ح ٖ‬ ‫»ﺧﺪا اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻪھﺎﯾﺘﺎن را ﻣﺤﻞ آراﻣﺶ و آﺳﺎﯾﺸﺘﺎن ﮔﺮداﻧﺪه و از ﭘﻮﺳﺖھﺎی‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫‪٢٦٥‬‬

‫ﭼﮫﺎرﭘﺎﯾﺎن ﭼﺎدرھﺎﯾﯽ ﺑﺮاﯾﺘﺎن ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺳﻔﺮ و ﺣﻀﺮ ﺧﻮد آﻧﮫﺎ را ﺳﺒﮏ‬ ‫ﻣﯽﯾﺎﺑﯿﺪ و از ﭘﺸﻢ و ﮐﺮک و ﻣﻮی ﭼﮫﺎرﭘﺎﯾﺎن وﺳﺎﺋﻞ ﻣﻨﺰل و ﻣﻮﺟﺒﺎت رﻓﺎه و آﺳﺎﯾﺶ‬

‫ﻓﺮاھﻢ ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺎ ﻣﺪﺗﯽ از آﻧﮫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ«‪.‬‬ ‫‪ -۴‬ﻧﯿﺎز اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ازدواج و ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺧﺎﻧﻮاده‬ ‫ﺑﺮای اﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر‪ ،‬ﻧﮑﺎح را ﻣﺒﺎح ﻗﺮار داده و ﮔﺎھﯽ ﻧﯿﺰ آن را واﺟﺐ ﮐﺮده و زﻧﺎ و رواﺑﻂ‬

‫ﭘﻨﮫﺎﻧﯽ ﻣﺮدان و زﻧﺎن و ﻟﻮاط را ﺣﺮام ﻧﻤﻮه اﺳﺖ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َّ َ َ ٰٓ َ ۡ َ ۡ َ ۡ َ َ َ َ‬ ‫َ َّ‬ ‫ۡ َ ُ َ‬ ‫ك ۡ‬ ‫َ َّ َ ُ ۡ ُ ُ‬ ‫ت �يۡ َ� ٰ ُن ُه ۡم فإِ� ُه ۡم‬ ‫ج ِهم أو ما مل‬ ‫ج ِهم �ٰفِظون‪ ٥‬إِ� � أز� ٰ ِ‬ ‫﴿وٱ�ِين هم ل ِفرو ِ‬ ‫َ َ ۡ َ َ ٰ َ َ ٓ َ َ ٰ َ َ ُ ْ َ ٰٓ َ ُ ۡ َ ُ َ‬ ‫� َملُوم َ‬ ‫َ� ۡ ُ‬ ‫ِ�‪� ٦‬م ِن ٱ�ت� وراء �ل ِك فأو‬ ‫��ِك ه ُم ٱلعادون‪] ﴾٧‬اﻟﻤﺆﻣﻨﻮن‪-۵ :‬‬ ‫‪.[۷‬‬

‫»و ﮐﺴﺎﻧﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻋﻮرت ﺧﻮد را ﺣﻔﻆ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﻣﮕﺮ از ھﻤﺴﺮان ﯾﺎ ﮐﻨﯿﺰان ﺧﻮد ﮐﻪ‬ ‫در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﺟﺎی ﻣﻼﻣﺖ اﯾﺸﺎن ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬اﺷﺨﺎﺻﯽ ﮐﻪ ﻏﯿﺮ از اﯾﻦ را دﻧﺒﺎل ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬از‬

‫اﻧﺴﺎﻧﮫﺎی ﺗﺠﺎوز ﮐﺎر ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽآﯾﻨﺪ«‪.‬‬ ‫‪ -۵‬ﻧﯿﺎز اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﺳﯿﺎدت و ﻣﺎﻟﮑﯿﺖ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻤﻠﮏ ﻣﺎل و زﻣﯿﻦ را ﻃﺒﻖ ﺿﻮاﺑﻂ ﺷﺮﻋﯽ ﺟﺎﯾﺰ ﻗﺮار داده اﺳﺖ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ‬

‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫َ َ‬ ‫ۡ َ ُ َ ۡ َ ُ َ َ ُ َ َ ٰ ُّ ۡ َ َ َ ٰ َ ٰ ُ َّ‬ ‫�ع َ‬ ‫ل�ٰل َِ�ٰ ُ‬ ‫ت َخ ۡ ٌ‬ ‫ِند َر ّ�ِك ث َو ٗابا‬ ‫﴿ٱلمال وٱ�نون زِ�نة ٱ�يوة ِ ٱ��ياۖ وٱل�قِ�ت ٱ‬ ‫َ َ ٌۡ ََٗ‬ ‫� أم�‪] ﴾٤٦‬اﻟﮑﮫﻒ‪.[۴۶ :‬‬ ‫وخ‬ ‫»داراﯾﯽ و ﻓﺮزﻧﺪان‪ ،‬زﯾﻨﺖ زﻧﺪﮔﯽ دﻧﯿﺎﯾﻨﺪ و اﻣﺎ اﻋﻤﺎل ﺷﺎﯾﺴﺘﻪای ﮐﻪ ﻧﺘﺎﯾﺞ آﻧﮫﺎ ﺟﺎوداﻧﻪ‬

‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ﭘﺎداش را در ﭘﯿﺸﮕﺎه ﭘﺮوردﮔﺎر دارد و ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ اﻣﯿﺪ و آرزو اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫‪ -۶‬ﺗﺤﺮﯾﻢ ﺳﯿﺎدت و رھﺒﺮی ﻇﻠﻢ و ﺗﺠﺎوز ﺑﻪ ﺣﻘﻮق دﯾﮕﺮان‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ در اﯾﻦ ﺑﺎره ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ۡ َ َ ٰ َ َ َّ َ‬ ‫َۡ َ‬ ‫َ َّ‬ ‫َّ َ ۡ‬ ‫َ‬ ‫﴿ َو َم ۡن أظل ُم م َِّم ِن ٱ��‬ ‫ى � ٱ�ِ كذِبًا أ ۡو كذ َب ��ٰتِهِۚۦٓ إِن ُهۥ � ُ�فل ُِح‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫ٱل�ٰل ُِمون‪] ﴾٢١‬اﻷﻧﻌﺎم‪.[۲۱ :‬‬ ‫»و ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﺳﺘﻤﮑﺎرﺗﺮ از ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺧﺪا دروغ ﺑﻨﺪد ﯾﺎ دﻻﺋﻞ او را ﺗﮑﺬﯾﺐ‬ ‫ً‬ ‫ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎ ﺳﺘﻤﮑﺎران رﺳﺘﮕﺎر ﻧﻤﯽﺷﻮﻧﺪ«‪.‬‬

‫‪٢٦٦‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫و ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ْ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫َ َ ٗ َ ۡ َ ۡ َ َّ‬ ‫َ ُ‬ ‫وح ل َّما ك َّذبُوا ٱ ُّلر ُس َل أ ۡغ َر ۡق َ�ٰ ُه ۡم َو َج َعل َ�ٰ ُه ۡم ل َّ‬ ‫ِل�ٰلِم َ‬ ‫﴿ َوق ۡو َم ن ٖ‬ ‫ِلن ِ‬ ‫اس ءاية ۖوأ�تدنا ل‬ ‫�‬ ‫ِ‬ ‫َ َ ً َ ٗ‬ ‫عذابا أ ِ�ما‪] ﴾٣٧‬اﻟﻔﺮﻗﺎن‪.[۳۷ :‬‬ ‫»و ﻗﻮم ﻧﻮح را ﻏﺮق ﻧﻤﻮدهاﯾﻢ و اﯾﺸﺎن را ﻋﺒﺮت ﻣﺮدﻣﺎن ﺳﺎﺧﺘﻪاﯾﻢ‪ ،‬ﺑﺪاﻧﮕﺎه ﮐﻪ‬

‫ﭘﯿﻐﻤﺒﺮان را ﺗﮑﺬﯾﺐ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎ ﺑﺮای ﺳﺘﻤﮕﺮان ﻋﺬاب دردﻧﺎﮐﯽ ﻓﺮاھﻢ ﺳﺎﺧﺘﻪاﯾﻢ«‪.‬‬ ‫‪ -۷‬ﻧﯿﺎز اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﮐﺎر و ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ‬ ‫ﺑﺮای ﺑﺮآورده ﺳﺎﺧﺘﻦ اﯾﻦ ھﺪف‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﺎر را ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻮازﯾﻦ ﺷﺮﻋﯽ واﺟﺐ ﻧﻤﻮده‬

‫اﺳﺖ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪای ﮐﻪ ﺑﺮای دﯾﮕﺮان ﺿﺮری در ﺑﺮ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﻓﺮا ﺧﻮاﻧﺪه‬ ‫اﺳﺖ ﺗﺎ ﺳﻌﯽ و ﺗﻼش ﺧﻮد را در راﺳﺘﺎی ﺑﺮﭘﺎﯾﯽ دﯾﻦ و دﻋﻮت اﺳﻼﻣﯽ و رﺳﯿﺪن ﺑﻪ‬ ‫وﻋﺪهھﺎی اﻟﮫﯽ در آﺧﺮت‪ ،‬ﺳﺎﻣﺎﻧﺪھﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َۡ َ َۡ‬ ‫َ‬ ‫ُۡ َ‬ ‫ۡ َ َ َ َ َ َ ٰ َ ُّ ُ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ ُْٓ ُ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫ۢ‬ ‫جئتنا ۚ قال ع� ر��م أن �هل ِك‬ ‫﴿قالوا أوذِينا مِن �ب ِل أن تأت ِينا و ِمن �ع ِد ما ِ‬ ‫َۡ‬ ‫َ ُ ََۡ َۡ ُ َ‬ ‫َ ُ َّ ُ ۡ َ َ ۡ َ ۡ َ ُ‬ ‫� ۡم ِ� ٱ� ِ‬ ‫�ض � َينظ َر كيف �ع َملون‪] ﴾١٢٩‬اﻷﻋﺮاف‪.[۱۲۹ :‬‬ ‫عدو�م و�ستخل ِف‬ ‫»ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﭘﯿﺶ از آﻧﮑﻪ ﺑﻪ ﭘﯿﺶ ﻣﺎ ﺑﯿﺎﯾﯽ و ﭘﺲ از آﻣﺪﻧﺖ اذﯾﺖ و آزار ﺷﺪهاﯾﻢ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫اﻣﯿﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺮوردﮔﺎرﺗﺎن دﺷﻤﻨﺎﻧﺘﺎن را ھﻼک ﺳﺎزد و ﺷﻤﺎ را در زﻣﯿﻦ ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ‬

‫ﮔﺮداﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺒﯿﻨﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ«‪.‬‬ ‫در ﺑﺴﯿﺎری از آﯾﻪھﺎی ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ‪ ،‬ارﺗﺒﺎط ﻋﻠﻢ ﺑﺎ اﯾﻤﺎن‪ ،‬ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﻣﺤﮑﻢ و اﺳﺘﻮار‬ ‫اﺳﺖ و ﻋﻤﻞ از اھﻤﯿﺖ ﺧﺎﺻﯽ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َّ َ ُ ُ َ‬ ‫َ ً‬ ‫﴿إ َّن ٱ َّ� َ َ ُ ْ َ ُ ْ َّ َ‬ ‫يع أ ۡج َر َم ۡن أ ۡح َس َن � َم�‪﴾٣٠‬‬ ‫ض‬ ‫ِين َءامنوا َوع ِملوا ٱل�ٰل ِ�ٰ ِ‬ ‫ت إِنا � ن ِ‬ ‫ِ‬ ‫]اﻟﮑﮫﻒ‪.[۳۰ :‬‬

‫»ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن آوردهاﻧﺪ و ﮐﺎرھﺎی ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎ ﭘﺎداش ﮐﺴﯽ را ھﺪر‬

‫ﻧﻤﯽدھﯿﻢ ﮐﻪ ﮐﺎر ﻧﯿﮑﻮ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ«‪.‬‬

‫َّ‬ ‫و از اﻧﺴﺎن ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺗﺎ ﻋﻤﻞ و ﮐﺎر را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ اﻧﺠﺎم دھﺪ و ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪﴿ :‬إِن‬ ‫َّ َ َ ۡ ُ ُ ۡ َ ۡ َ ۡ‬ ‫َٓ‬ ‫ۡ ُ ۡ َٰ َ َۡ َ ٰ َ ۡ َ ۡ َ ٓ َ ُۡ َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ٰ‬ ‫ٱ� يأمر ب ِٱلعد ِل وٱ ِ�ح� ِن �يتا ِٕي ذِي ٱلقر� و�ن� ع ِن ٱلفحشاءِ وٱلمنك ِر‬ ‫َ ۡ َ ۡ َ ُ ُ َ َ َّ ُ َ َ َّ َ‬ ‫� يعِظ� ۡم لعل� ۡم تذك ُرون‪] ﴾٩٠‬اﻟﻨﺤﻞ‪.[۹۰ :‬‬ ‫وٱ� ِ �‬

‫»ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ دادﮔﺮی و ﻧﯿﮑﻮﮐﺎری و ﻧﯿﺰ ﺑﺨﺸﺶ ﺑﻪ ﻧﺰدﯾﮑﺎن دﺳﺘﻮر ﻣﯽدھﺪ و از ارﺗﮑﺎب‬ ‫ﮔﻨﺎھﺎن ﺑﺰرگ و اﻧﺠﺎم ﮐﺎرھﺎی ﻧﺎﺷﺎﯾﺴﺖ و دﺳﺖ درازی و ﺳﺘﻤﮕﺮی ﻧﮫﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫‪٢٦٧‬‬

‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺷﻤﺎ را اﻧﺪرز ﻣﯽدھﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﭘﻨﺪ ﮔﯿﺮﯾﺪ«‪.‬‬ ‫‪ -۸‬ﺑﺮ ﺣﺬر داﺷﺘﻦ از ﺧﻮدﺧﻮاھﯽ‪ ،‬ﺳﺨﻦ ﺑﯿﮫﻮده ﮔﻔﺘﻦ و ﻣﻐﺮور ﺷﺪن ﺑﻪ ﻧﻌﻤﺖھﺎ‬ ‫ََ ۡ ََۡ ۡ‬ ‫ََۡ َ َ ۡ َ َ ََ َ ۡ َ َ َٰ ُُ ۡ َۡ ُۡ َ‬ ‫َ‬ ‫�ن ّ ِم ۢن َ� ۡع ِدهِمۡ‬ ‫﴿و�م أهلكنا مِن قر�ة ِۢ ب ِطرت معِيشتهاۖ فتِلك م�كِنهم لم �س‬ ‫َّ َ ٗ ُ َّ َ ۡ ۡ َ َ‬ ‫إِ� قل ِي� ۖ َو�نا � ُن ٱل�ٰرِ� ِ�‪] ﴾٥٨‬اﻟﻘﺼﺺ‪.[۵۸ :‬‬ ‫»ﭼﻪ ﻣﺮدﻣﺎن زﯾﺎدی را ﻧﺎﺑﻮد ﺳﺎﺧﺘﻪاﯾﻢ ﮐﻪ در زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮد ﻣﺴﺖ و ﻣﻐﺮور ﺷﺪهاﻧﺪ و‬ ‫ﻃﻐﯿﺎن و ﺳﺮﮐﺸﯽ ﭘﯿﺸﻪ ﺳﺎﺧﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻪھﺎی اﯾﺸﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از آن ﺟﺰ ﻣﺪت‬

‫اﻧﺪﮐﯽ ﻣﻨﺰل و ﻣﺴﮑﻦ ﻧﮕﺸﺘﻪ اﺳﺖ وﻣﺎ ﺧﻮدﻣﺎن ﻣﺎﻟﮏ و ﺻﺎﺣﺐ آﻧﮫﺎ ﺷﺪهاﯾﻢ«‪.‬‬ ‫ﻣﻮارد ذﮐﺮ ﺷﺪه ﺑﺮﺧﯽ از اﺻﻮﻟﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺮ اﺳﺎس آن‪ ،‬ﺗﺮﺑﯿﺖ‬ ‫ﺟﺴﻤﯽ اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران ﺧﻮﯾﺶ را ﻋﮫﺪهدار ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ﺗﺎ ﺟﺴﻢ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺳﻨﮕﯿﻨﯽ ﺟﮫﺎد و‬ ‫ﻣﺸﮑﻼت راه دﻋﻮت و دﺷﻮاری زﻧﺪﮔﯽ را ﺗﺤﻤﻞ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬آن ﺣﻀﺮت ﯾﺎراﻧﺶ را ﺑﺮ اﺳﺎس‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪای زﯾﺒﺎ و ﻓﺮاﮔﯿﺮ ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻧﻤﻮد؛ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪای ﮐﻪ ﭘﺎﮐﺴﺎزی و ﺗﺰﮐﯿﻪ روح و روﺷﻦ ﮐﺮدن‬ ‫ﻋﻘﻠﮫﺎ و ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﺟﺴﻤﮫﺎ و ﺗﻘﻮﯾﺖ آن را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﯽﮔﺮدﯾﺪ ﺗﺎ از اﻧﺴﺎن ﺷﺨﺼﯿﺖ اﺳﻼﻣﯽ‪،‬‬ ‫ﻣﻤﺘﺎز و ﻣﺘﻮازﻧﯽ آﻣﺎده ﮐﻨﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ آن ﺣﻀﺮت در ﺗﺤﻘﻖ ﺑﻪ اھﺪاف ﺗﻌﯿﯿﻦﺷﺪهاش‪،‬‬ ‫ﻣﻮﻓﻖ ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﺮﺑﯿﺖ اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﮑﺎرم اﺧﻼق و زدودن رذاﺋﻞ‬

‫اﺧﻼق ﺧﻮب و ﺧﺼﻠﺘﮫﺎی ﻧﯿﮑﻮ‪ ،‬ﺑﺨﺶ ﻣﮫﻤﯽ از ﻋﻘﯿﺪه اﺳﺖ و ﻋﻘﯿﺪۀ درﺳﺖ ﺑﺪون‬

‫اﺧﻼق ﻧﯿﮏ‪ ،‬ﺗﺤﻘﻖ ﻧﻤﯽﯾﺎﺑﺪ‪ .‬از اﯾﻦ رو‪ ،‬رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج ﺑﺎ روﺷﮫﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﯽ ﺑﺮای ﺗﺮﺑﯿﺖ‬ ‫اﺧﻼﻗﯽ اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران ﺧﻮﯾﺶ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺎس آﻧﭽﻪ از ﻗﺮآن ﺑﺮ او ﻧﺎزل‬ ‫ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺮای آﻧﮫﺎ ﺗﻼوت ﻣﯽﻧﻤﻮد و آﻧﮫﺎ ﺑﻌﺪ از ﺷﻨﯿﺪن و اﻧﺪﯾﺸﯿﺪن در آن‪ ،‬ﺑﻪ‬ ‫رھﻨﻤﻮدھﺎی آن ﻋﻤﻞ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺎ ﺗﺪﺑﺮ در آﯾﻪھﺎی ﻧﺎزل ﺷﺪه در دوران ﻣﮑﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺧﻮاھﯿﻢ رﺳﯿﺪ ﮐﻪ آﯾﻪھﺎی‬ ‫اﯾﻦ دوره ﺑﺮ ﺗﺸﻮﯾﻖ و ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺘﻪ ﻧﻤﻮدن ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽھﺎی اﺧﻼﻗﯽ و ﺗﺼﻔﯿﻪ و ﭘﺎک ﮐﺮدن‬ ‫روح از اﻣﻮری ﺣﺮﮐﺖ آن را ﺑﻪ ﺳﻮی ﺧﺪا ﻣﻨﺤﺮف ﻣﯽﺳﺎزد‪ ،‬آ ﮐﻨﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان رھﺒﺮ و ﺧﯿﺮ ﺧﻮاه اﻣﺖ‪ ،‬در ﺑﺎﻻﺗﺮﯾﻦ درﺟﻪ اﺧﻼﻗﯽ ﻗﺮار داﺷﺖ ‪١‬؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫‪ -١‬اھﻤﯿﺔ اﻟﺠﮫﺎد ﻓﯽ ﻧﺸﺮ اﻟﺪﻋﻮه‪ ،‬ص ‪.۶۵ - ۶۴‬‬

‫‪٢٦٨‬‬

‫َّ َ َ َ َ‬

‫ُ ُ‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫َ‬

‫﴿�نك لع ٰ‬ ‫ي�‪] ﴾٤‬اﻟﻘﻠﻢ‪.[۴ :‬‬ ‫� خل ٍق ع ِظ ٖ‬ ‫»ﺗﻮ دارای ﺧﻮی ﺳﺘﺮگ ھﺴﺘﯽ«‪.‬‬

‫از ﻣﻌﻨﯽ آﯾﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﺮ ﻣﯽآﯾﺪ ﮐﻪ آﻧﭽﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺪان ﻓﺮﻣﺎن ﻣﯽداد‪ ،‬دﺳﺘﻮر ﺧﺪا‬ ‫ﺑﻮد و از آﻧﭽﻪ ﻧﮫﯽ ﻣﯽﮐﺮد؛ ﺧﺪاوﻧﺪ از آن ﻧﮫﯽ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﺗﻮ دارای اﺧﻼﻗﯽ ھﺴﺘﯽ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ آن ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻮ را ﺑﺎ ﻗﺮآن ﺑﺮﮔﺰﯾﺪه اﺳﺖ ‪ ١‬و از ﻋﺎﯾﺸﻪ ل رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ وﻗﺘﯽ‬ ‫در ﻣﻮرد اﺧﻼق ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﭘﺮﺳﯿﺪه ﺷﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪» :‬اﺧﻼق او ﻗﺮآن ﺑﻮد« ‪ ٢‬و ﺧﺪاوﻧﺪ ھﻤﻪ‬ ‫ﺧﻮﺑﯽھﺎی اﺧﻼﻗﯽ را در وﺟﻮد رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج ﺟﻤﻊ ﻧﻤﻮده ﺑﻮد؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬ ‫ُ ۡ ۡ ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫َ ۡ ۡ َ ۡ َ‬ ‫َ‬ ‫ف َوأع ِرض ع ِن ٱل�ٰ ِهل ِ�‪] ﴾١٩٩‬اﻷﻋﺮاف‪.[۱۹۹ :‬‬ ‫﴿خ ِذ ٱل َعف َو َوأ ُم ۡر ب ِٱل ُع ۡر ِ‬ ‫»ﮔﺬﺷﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎش و آﺳﺎﻧﮕﯿﺮی ﮐﻦ و ﺑﻪ ﮐﺎر ﻧﯿﮏ دﺳﺘﻮر ﺑﺪه و از ﻧﺎداﻧﺎن ﭼﺸﻢﭘﻮﺷﯽ‬ ‫ﮐﻦ«‪.‬‬ ‫ﻣﺠﺎھﺪ در ﻣﻌﻨﯽ اﯾﻦ آﯾﻪ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ در ﺑﺮﺧﻮردھﺎ و رﻓﺘﺎرھﺎی ﻣﺮدم‪ ،‬ﮔﺬﺷﺖ را‬ ‫ﭘﯿﺸﻪ ﮐﻦ و ﻋﺬرھﺎﯾﺸﺎن را ﺑﭙﺬﯾﺮ و آﺳﺎنﮔﯿﺮی ﻧﻤﺎ و ﮐﻨﺠﮑﺎوی و ﺑﺮرﺳﯽ از ﺣﻘﯿﻘﺖ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫ف﴾ ]اﻷﻋﺮاف‪.[١٩٩ :‬‬ ‫دروﻧﺸﺎن را رھﺎ ﮐﻦ ‪ .٣‬اﺑﻦ ﻋﺒﺎس در ﻣﻮرد ﻓﺮﻣﻮدۀ اﻟﮫﯽ‪َ ﴿ :‬وأ ُم ۡر ب ِٱل ُع ۡر ِ‬ ‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﯾﻦ اﻣﺮ ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﮐﺎرھﺎی ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ وﯾﮋه ﺗﻮﺣﯿﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺮ ﻟﻮﺣﮥ‬ ‫ﮐﺎرھﺎی ﻣﻌﺮوف ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻌﺪ از آن ﺣﻘﻮق ﺑﻨﺪﮔﯽ و ﺣﻘﻮق ﺑﻨﺪﮔﺎن اﺳﺖ و در اداﻣﻪ‬ ‫ََ ۡ ۡ َ ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ٰ‬ ‫ﻓﺮﻣﻮد‪﴿ :‬وأع ِرض ع ِن ٱل� ِهل ِ�﴾ ]اﻷﻋﺮاف‪» .[١٩٩ :‬و از ﺟﺎھﻼن روی ﺑﮕﺮدان«‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ھﺮ‬ ‫ﮔﺎه ﺟﺎھﻞ و ﻧﺎداﻧﯽ ﺑﯽﺧﺮداﻧﻪ ﺑﺎ ﺗﻮ رﻓﺘﺎر ﮐﺮد‪ ،‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ او ﺑﯽﺧﺮداﻧﻪ رﻓﺘﺎر ﻣﮑﻦ و ﺑﻪ اﯾﻦ‬ ‫ﮔﻔﺘﮥ اﻟﮫﯽ ﻋﻤﻞ ﻧﻤﺎ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ َُ ُ ۡ َٰ ُ َ َ ُ ْ‬ ‫ُ َ َ‬ ‫َ ٗ‬ ‫َ َ ُ‬ ‫اد ٱ َّلر� ٱ َّ� َ‬ ‫ِين َ� ۡمشون � ٱ� ِ‬ ‫�ض ه ۡونا �ذا خاطبهم ٱل� ِهلون قالوا‬ ‫﴿وعِب‬ ‫َ َٗ‬ ‫س�ٰما‪] ﴾٦٣‬اﻟﻔﺮﻗﺎن‪.[۶۳ :‬‬ ‫»و ﺑﻨﺪﮔﺎن رﺣﻤﺎن ﮐﺴﺎﻧﯽاﻧﺪ ﮐﻪ آرام روی زﻣﯿﻦ راه ﻣﯽروﻧﺪ و ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻧﺎداﻧﺎن‪،‬‬

‫اﯾﺸﺎن را ﻣﺨﺎﻃﺐ ﻗﺮار ﻣﯽدھﻨﺪ‪ ،‬از آﻧﺎن روی ﻣﯽﮔﺮداﻧﻨﺪ و ﺳﻼم ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ«‪.‬‬ ‫اﺧﻼق ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻮازﯾﻦ و دﺳﺘﻮرات اﻟﮫﯽ ﺑﻮد و اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران‬ ‫‪ -١‬ﺗﮫﺬﯾﺐ ﻣﺪارج اﻟﺴﺎﻟﮑﯿﻦ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۶۵۳‬‬ ‫‪ -٢‬ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻃﺒﺮی‪ ،‬ج ‪ ،۱۴‬ص ‪.۱۸‬‬ ‫‪ -٣‬ﺗﮫﺬﯾﺐ ﻣﺪارج اﻟﺴﺎﻟﮑﯿﻦ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۶۵۵‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫‪٢٦٩‬‬

‫ﺧﻮﯾﺶ را ﻧﯿﺰ ﺑﺮ اﺳﺎس اﺧﻼق ﻧﯿﮏ و ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ‪ ،‬ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻧﻤﻮد و آﻧﺎن را در اﯾﻦ راﺳﺘﺎ‬ ‫ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻧﻤﻮد و ﺗﺮﻏﯿﺐ ﻣﯽﮐﺮد؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ھﯿﭻ ﭼﯿﺰی در ﺗﺮازوی اﻋﻤﺎل ﻣﺆﻣﻦ در‬ ‫روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺳﻨﮕﯿﻦﺗﺮ از ﺧﻮﺑﯽ اﺧﻼق ﻧﯿﺴﺖ و ﺧﺪاوﻧﺪ از ﮐﺴﯽ ﮐﻪ زﺷﺖ ﺧﻮی و‬ ‫ﻧﺎﺳﺰاﮔﻮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﯿﺰار اﺳﺖ« ‪ .١‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﻣﻮرد ﻋﻤﻠﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﺶ از ھﺮ‬ ‫ﻋﻤﻞ دﯾﮕﺮی ﻣﺮدم را وارد ﺑﮫﺸﺖ ﻣﯽﺳﺎزد ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ؟ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺗﻘﻮای اﻟﮫﯽ و اﺧﻼق‬ ‫ﺧﻮب‪ .‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ از ﻋﻤﻠﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﺶ از ھﺮ ﻋﻤﻠﯽ اﻧﺴﺎن را وارد ﺟﮫﻨﻢ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ؟‬ ‫ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬دھﺎن ﺷﻤﺎ و ﺷﺮﻣﮕﺎه ‪ ٢‬و ﺑﺮای اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران ﺧﻮﯾﺶ ﺑﯿﺎن ﮐﺮد ﮐﻪ‪:‬‬ ‫»ﻣﺤﺒﻮبﺗﺮﯾﻦ ﺷﻤﺎ ﻧﺰد ﻣﻦ و ﻧﺰدﯾﮏﺗﺮﯾﻦ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﻣﻦ در ﻗﯿﺎﻣﺖ‪ ،‬ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫اﺧﻼﻗﺶ از ھﻤﻪ ﺑﮫﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ و ﻧﺎﭘﺴﻨﺪﺗﺮﯾﻦ و دورﺗﺮﯾﻦ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﻣﻦ در ﻗﯿﺎﻣﺖ‪ ،‬ﯾﺎوهﮔﻮﯾﺎن و‬ ‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﮐﻨﺎﯾﻪ و ﺑﺎ ﺗﮑﻠﻒ ﺣﺮف ﻣﯽزﻧﻨﺪ و ﺗﮑﺒﺮ ﻣﯽورزﻧﺪ« ‪.٣‬‬ ‫ﺛﺮﺛﺎر‪ :‬ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ زﯾﺎد ﺣﺮف ﻣﯽزﻧﺪ ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ ﺣﺮﻓﮫﺎیش ﻓﺎﯾﺪهای‬ ‫دﯾﻨﯽ در ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺘﺸﺪق‪ :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﮐﻨﺎﯾﻪ و زﺑﺎن درازی ﺣﺮف ﻣﯽزﻧﺪ و ﻻف ﻣﯽزﻧﺪ و ﻣﯽﺧﻮاھﺪ‬ ‫ﺑﺮﺗﺮی ﺧﻮد را ﺑﻪ رخ دﯾﮕﺮان ﺑﮑﺸﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺷﯿﻮۀ ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻧﺸﺄت ﮔﺮﻓﺘﻪ از‬ ‫ﻣﻨﮫﺞ ﻗﺮآﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس آن اﺧﻼق و ﻋﺒﺎدات و ﻋﻘﺎﯾﺪ را ﺑﺎ ھﻢ ﻋﺮﺿﻪ ﻣﯽﮐﺮد‪.‬‬ ‫ارﺗﺒﺎط اﺧﻼق و ﻋﻘﯿﺪه در ﻗﺮآن ﺧﯿﻠﯽ واﺿﺢ اﺳﺖ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬ ‫دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ از ﻧﻈﺮ اﺧﻼﻗﯽ ﭘﺎﯾﺒﻨﺪ » ﹶﻻ إﹺ ﹶﻟ ﹶﻪ إﹺ ﱠﻻ اﷲ« ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻋﻼوه ﺑﺮ آن اﺧﻼق دوران‬

‫ﺟﺎھﻠﯿﺖ را ﺑﺮای ﺑﺮﺣﺬر ﺑﻮدن ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﯿﺎن ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻣﺤﮑﻮم ﮐﺮدن اﺧﻼق‬ ‫و ﺻﻔﺎت از روزھﺎی ﻧﺨﺴﺖ ﺑﻌﺜﺖ ﺗﺎ آﺧﺮﯾﻦ روزھﺎی ﺑﻌﺜﺖ‪ ،‬ھﻤﺮاه ﺑﺎ ﻣﺤﮑﻮم ﻧﻤﻮدن‬ ‫اﻋﺘﻘﺎدات ﺟﺎھﻠﯽ ﺗﻮام ﺑﻮد‪.‬‬ ‫اﺧﻼق‪ ،‬ﻣﺴﺌﻠﮥ آﺧﺮﯾﻦ روزھﺎی ﺑﻌﺜﺖ ﺛﺎﻧﻮی در دﯾﻦ ﻣﺤﺴﻮب ﻧﻤﯽﺷﻮد و ﺑﻪ ﺟﻨﺒﮥ‬ ‫ﺧﺎﺻﯽ از رﻓﺘﺎر اﻧﺴﺎﻧﯽ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﻧﯿﺴﺖ؛ ﺑﻠﮑﻪ اﺧﻼق‪ ،‬ﻣﺤﻮری از ﻣﺤﻮرھﺎی رﻓﺘﺎر اﻧﺴﺎﻧﯽ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻈﺎھﺮ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن رﻓﺘﺎر ﺑﺸﺮ اﺳﺖ و اﺧﻼق‪ ،‬ﻧﻤﺎد ﻋﻤﻠﯽ اﻋﺘﻘﺎد و اﯾﻤﺎن‬ ‫ﺻﺤﯿﺢ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ؛ زﯾﺮا اﯾﻤﺎن ﻓﻘﻂ ﻋﺒﺎرت از اﺣﺴﺎﺳﺎﺗﯽ ﮐﻪ درون ﺿﻤﯿﺮ و وﺟﺪان آدﻣﯽ‬ ‫‪ -١‬ﺗﺮﻣﺬی‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺒﺮ و اﻟﺼﻠﺔ‪ ،‬ﺑﺎب ﻣﺎ ﺟﺎء ﻓﯽ ﺣﺴﻦ اﻟﺨﻠﻖ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪.۲۰۰۲‬‬ ‫‪ -٢‬ھﻤﺎن‪ ،‬ﺷﻤﺎرۀ ‪.۲۰۰۴‬‬ ‫‪ -٣‬ھﻤﺎن‪ ،‬ﺑﺎب ﻣﺎ ﺟﺎء ﻓﯽ ﻣﻌﺎﻟﯽ اﻻﺧﻼق‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪.۲۰۱۸‬‬

‫‪٢٧٠‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﭘﻨﮫﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﯿﺴﺖ؛ ﺑﻠﮑﻪ اﯾﻤﺎن ﻋﻼوه ﺑﺮ آن‪ ،‬رﻓﺘﺎری اﺳﺖ ﻋﻤﻠﯽ و آﺷﮑﺎر ﮐﻪ اﮔﺮ ﮐﺴﯽ‬ ‫دارای ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﻧﺒﻮد و ﯾﺎ ﺑﺮ ﻋﮑﺲ آن روﺑﺮو ﺷﺪﯾﻢ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ :‬ﭘﺲ اﯾﻤﺎن ﮐﺠﺎﺳﺖ؟!‬ ‫و اﮔﺮ اﯾﻤﺎن دروﻧﯽ ﺗﺄﺛﯿﺮی ﺑﺮ رﻓﺘﺎر ﺑﯿﺮوﻧﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮان ادﻋﺎ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ارزﺷﯽ‬ ‫ﻧﺨﻮاھﺪ داﺷﺖ ‪ .١‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬از دﯾﺪﮔﺎه ﻗﺮآن ﺑﺮ ارﺗﺒﺎط اﺧﻼق و ﻋﻘﯿﺪه‪ ،‬ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﻣﺤﮑﻢ و‬ ‫ﻧﺎﮔﺴﺴﺘﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺗﺄﯾﯿﺪ اﯾﻦ ﻣﺪﻋﺎ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ اﯾﻦ آﯾﻪ اﺷﺎره ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َّ ۡ‬ ‫َۡ َۡ َ ُۡ ۡ ُ َ‬ ‫َ َ ۡ َ ُ َ َ َّ َ ُ ۡ َ‬ ‫َّ َ ُ ۡ‬ ‫﴿قد أفلح ٱلمؤمِنون‪ ١‬ٱ�ِين هم ِ� ص�ت ِ ِهم �ٰشِ عون‪ ٢‬وٱ�ِين هم ع ِن ٱللغوِ‬ ‫َّ‬ ‫ۡ َ ُ َ‬ ‫َ َّ َ ُ ۡ َّ َ َ ُ َ‬ ‫ُۡ ُ َ‬ ‫َ َّ َ ُ ۡ ُ ُ‬ ‫�ٰفِظون‪ ٥‬إِ�‬ ‫ج ِهم‬ ‫مع ِرضون‪ ٣‬وٱ�ِين هم ل ِلزك ٰوة ِ �ٰعِلون‪ ٤‬وٱ�ِين هم ل ِفرو ِ‬ ‫َ َ ٰٓ َ ۡ َ ۡ َ ۡ َ َ َ َ‬ ‫ََ ََٰۡ ٓ َ َ‬ ‫ك ۡ‬ ‫� َملُوم َ‬ ‫ت َ�يۡ َ� ٰ ُن ُه ۡم فَإ َّ� ُه ۡم َ� ۡ ُ‬ ‫ج ِهم أو ما مل‬ ‫� َو َرا َء �ٰل ِك‬ ‫ِ�‪� ٦‬م ِن ٱ�ت‬ ‫� أز� ٰ ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ ُ ْ َ ٰٓ َ ُ ُ ۡ َ ُ َ َ َّ َ ُ ۡ َ َ ٰ َ ٰ ۡ َ َ ۡ ۡ َ ٰ ُ َ‬ ‫ون‪َ ٨‬وٱ َّ� َ‬ ‫ِين ُه ۡم َ َ ٰ‬ ‫�‬ ‫فأو��ِك هم ٱلعادون‪ ٧‬وٱ�ِين هم ِ���ت ِ ِهم و�ه ِدهِم �ع‬ ‫َ‬ ‫َّ َ َ ُ َ‬ ‫ُ ُ َ ُ َ َ ُ ۡ ُ َ‬ ‫ون ٱ ۡلفِ ۡر َد ۡو َس ُه ۡم � َ‬ ‫ِيها‬ ‫َصل َ�ٰت ِ ِه ۡم �َاف ِظون‪ ٩‬أ ْو ٰٓ��ِك ه ُم ٱل َ�ٰرِثون‪ ١٠‬ٱ�ِين ي ِرث‬ ‫َٰ ُ َ‬ ‫�ِ‬ ‫�ون‪] ﴾١١‬اﻟﻤﺆﻣﻨﻮن‪.[۱۱-۱ :‬‬ ‫ّ ً‬ ‫»ﻣﺴﻠﻤﺎ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﭘﯿﺮوز و رﺳﺘﮕﺎرﻧﺪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﻧﻤﺎزﺷﺎن ﺧﺸﻮع و ﺧﻀﻮع دارﻧﺪ و‬ ‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ از )ﮐﺮدار( ﺑﯿﮫﻮده و )ﮔﻔﺘﺎر( ﯾﺎوه‪ ،‬روی ﮔﺮداﻧﻨﺪ و ﮐﺴﺎﻧﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ‬ ‫زﮐﺎت ﻣﺎل ﺑﺪر ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﮐﺴﺎﻧﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻋﻮرت ﺧﻮد را ﺣﻔﻆ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﻣﮕﺮاز‬ ‫ھﻤﺴﺮان ﯾﺎ ﮐﻨﯿﺰان ﺧﻮد ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﺟﺎی ﻣﻼﻣﺖ اﯾﺸﺎن ﻧﯿﺴﺖ وھﺮ ﮐﺲ دﻧﺒﺎل‬ ‫ﻏﯿﺮ از اﯾﻦ دو ﺻﻮرت ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺗﺠﺎوز ﮐﺎر ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد و ﮐﺴﺎﻧﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ در‬ ‫اﻣﺎﻧﺘﺪاری ﺧﻮﯾﺶ اﻣﯿﻦ و در ﻋﮫﺪ ﺧﻮد ﺑﺮ ﺳﺮ ﭘﯿﻤﺎناﻧﺪ و ﮐﺴﺎﻧﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻮاﻇﺐ‬ ‫ﻧﻤﺎزھﺎی ﺧﻮد ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬آﻧﺎن ﻣﺴﺘﺤﻘﺎن )ﺳﻌﺎدت( و ﻓﺮاﭼﻨﮓ آورﻧﺪﮔﺎن )ﺑﮫﺸﺖ(‬

‫ھﺴﺘﻨﺪ‪ .‬آﻧﺎن ﺑﮫﺸﺖ ﺑﺮﯾﻦ را ﺗﻤﻠﮏ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺟﺎوداﻧﻪ در آن ﺧﻮاھﺪ ﻣﺎﻧﺪ«‪.‬‬

‫َ‬ ‫ﺳﻮرۀ »ﻓﺘﺢ« ﺑﺎ ﺗﺄﮐﯿﺪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ رﺳﺘﮕﺎری از آن ﻣﺆﻣﻨﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﺮوع ﻣﯽﺷﻮد‪﴿ :‬ق ۡد‬ ‫َ‬ ‫ََۡ ۡ ۡ‬ ‫أفل َح ٱل ُمؤم ُِنون‪] ﴾١‬اﻟﻤﺆﻣﻨﻮن‪ .[١ :‬ﺑﻪ راﺳﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﺆﻣﻨﺎن رﺳﺘﮕﺎرﻧﺪ؛ ﺳﭙﺲ ﺻﻔﺎت و‬

‫وﯾﮋﮔﯿﮫﺎی اﯾﻦ ﻣﺆﻣﻨﺎن را ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻔﺼﻞ ﺑﯿﺎن ﻣﯽدارد و ﺟﻨﺒﻪ اﺧﻼﻗﯽ ﻣﺆﻣﻨﺎن را آﺷﮑﺎر‬ ‫ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺑﻪ ﻃﻮر واﺿﺢ اﺷﺎره ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻋﺒﺎدتھﺎی اﺧﻼﻗﯽ از ﺟﮫﺘﯽ ﻧﺘﯿﺠﻪ و‬ ‫ﺛﻤﺮه اﯾﻤﺎن ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ و از ﺟﮫﺘﯽ دﯾﮕﺮ اﯾﻤﺎن‪ ،‬رﻓﺘﺎری ﻣﻠﻤﻮس اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﻋﻘﯿﺪۀ‬ ‫‪ -١‬دراﺳﺎت ﻗﺮآﻧﯿﻪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻗﻄﺐ‪ ،‬ص ‪.۱۳۰‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫‪٢٧١‬‬

‫ﭘﻨﮫﺎﻧﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫اوﻟﯿﻦ ﺻﻔﺖ ﻣﺆﻣﻨﺎن‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻧﻤﺎزﺷﺎن ﻓﺮوﺗﻦ ھﺴﺘﻨﺪ؛ ﭘﺲ ﻓﺮوﺗﻨﯽ در ﻧﻤﺎز‬ ‫ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﻣﻈﮫﺮ ﻣﺆﻣﻦ ﺻﺎدق اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻤﺎز و ﻟﺤﻈﮥ ﻋﺒﺎدت و اﺗﺼﺎﻟﺶ ﺑﺎ ﭘﺮوردﮔﺎر ﻋﺎﻟﻢ‪،‬‬ ‫ﺑﺎ ﺧﺸﻮع اﻧﺠﺎم ﻣﯽﮔﯿﺮد و اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ارﺗﺒﺎط راﺳﺘﯿﻦ واﻗﻌﯽ وی ﺑﺎ ﺧﺪا اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ‬ ‫ارﺗﺒﺎط در ھﻨﮕﺎم ﻧﻤﺎز ﺑﻪ اوج ﺧﻮد ﻣﯽرﺳﺪ؛ ﺳﭙﺲ ﺳﯿﻤﺎی ﻣﺆﻣﻨﺎن را ﺑﺎ رﻓﺘﺎری دﯾﮕﺮ‬ ‫ﺗﻮﺻﯿﻒ و ﺳﺘﺎﯾﺶ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و آن اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﮫﺎ از ﻟﻐﻮ و ﺑﯿﮫﻮدﮔﯽ روی ﮔﺮداﻧﻨﺪ؛ زﯾﺮا‬ ‫اﯾﻤﺎن واﻗﻌﯽ‪ ،‬ﺑﯿﮫﻮدﮔﯽ و ﻋﺒﺚ ﭘﻨﺪاﺷﺘﻦ اﻣﻮر را از زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽزداﯾﺪ و ﺑﻪ آن ﺣﯿﺎﺗﯽ ﺗﺎزه‬ ‫ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ و ﺑﻪ ﻣﺆﻣﻨﺎن روﺣﯿﻪای ﻣﺼﻤﻢ و ﺟﺪی ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ؛ اﻟﺒﺘﻪ ﺟﺪی ﺑﻮدن ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ‬ ‫اﻧﺰوا و ﮔﻮﺷﻪﮔﯿﺮی و ارﺗﺒﺎط ﺑﺮﻗﺮارﮐﺮدن ﺑﺎ دﯾﮕﺮان ﻧﯿﺴﺖ؛ ﺑﻠﮑﻪ ھﺪف اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺎر‬ ‫ﻟﻐﻮ و ﺑﯿﮫﻮده ﺑﺎ اﺣﺴﺎس ﺑﻪ ﺑﺰرﮔﯽ اﻣﺎﻧﺘﯽ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن در ﺑﺮاﺑﺮ آﻓﺮﯾﺪﮔﺎرش‪ ،‬ﻋﮫﺪهدار آن‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﺎزﮔﺎر ﻧﯿﺴﺖ و ھﻤﺨﻮاﻧﯽ ﻧﺪارد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﭘﺬﯾﺮای ﺣﻘﯽ‬ ‫ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ در ﻣﺎﻟﮫﺎﯾﺸﺎن )زﮐﺎت( ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻋﻼوه ﺑﺮ آن ﻣﻮﻣﻨﺎن ﺑﺎﯾﺪ در رواﺑﻂ ﺟﻨﺴﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﻠﺰم ﺑﻪ اﻃﺎﻋﺖ دﺳﺘﻮرات‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺑﻪ ﺣﺪود اﻟﮫﯽ و اﻣﺎﻧﺖ و ﻋﮫﺪ و ﭘﯿﻤﺎنھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺧﺪای ﺧﻮﯾﺶ‬ ‫ﺑﺴﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬وﻓﺎدار ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﺧﻼق اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﮐﻪ ﻧﺸﺄت ﮔﺮﻓﺘﻪ از ﻗﺮآن و‬ ‫ﺳﻨﺘﮫﺎی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﺘﯿﺠﮥ واﻗﻌﯽ ﻋﻘﯿﺪه و ﻋﺒﺎدت آﻧﺎن ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﺻﻔﺎت و ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت آﻧﺎن را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺆﻣﻨﺎن واﻗﻌﯽ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ‬ ‫ﮐﻪ آﻧﺎن ھﻤﯿﺸﻪ ﻋﺒﺎدت ﭘﺮوردﮔﺎر و ﻧﻤﺎز را ﺑﻪ ﭘﺎ ﻣﯽدارﻧﺪ و ﺑﺮ آن ﻣﺪاوﻣﺖ و از آن‬ ‫ﭘﺎﺳﺪاری ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و زﮐﺎت ﻣﯽﭘﺮدازﻧﺪ و دارای ﻣﮑﺎرم اﺧﻼﻗﯽ زﯾﺎدی ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ؛‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻨﺎﺳﺒﺘﮫﺎ و ﻣﻌﯿﺎرھﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﯾﺠﺎب ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﮔﺎھﯽ ﺑﻪ‬ ‫ﺗﺸﺮﯾﺢ و ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻋﺒﺎدت ﻣﯽﭘﺮدازد و ﮔﺎھﯽ ﺟﻨﺒﻪھﺎی اﺧﻼﻗﯽ را ﺗﺒﯿﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ‬ ‫در ﺳﻮره ذارﯾﺎت ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎران در ﻋﺒﺎدت را ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ ُ ْ َ ٗ‬ ‫َّ‬ ‫َّ َ ُ ْ َ ۡ َ َ َ ُ ۡ‬ ‫َ َٓ َ‬ ‫سن َ‬ ‫ُّ‬ ‫�‪� ١٦‬نوا قل ِي� ّم َِن ٱ ۡ� ِل‬ ‫خذ‬ ‫﴿ َءا ِ‬ ‫ِين ما َءاتٮ ٰ ُه ۡم َر� ُه ۡ ۚم إِ� ُه ۡم �نوا �بل �ٰل ِك � ِ ِ‬ ‫َ ٓ َ ۡ َ ۡ َ ّ ‪ٓ َّ ّ ٞ‬‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ َۡ َ ُ َ‬ ‫ُ‬ ‫ون‪َ ١٧‬و�ٱ ۡ�َ ۡس َ‬ ‫ِلسا� ِ ِل‬ ‫حارِ ه ۡم � َ ۡس َتغ ِف ُرون‪ ١٨‬و ِ� أم�ٰل ِ ِهم حق ل‬ ‫ما �هجع‬ ‫ِ‬ ‫ۡ‬ ‫َوٱل َم ۡح ُر ِ‬ ‫وم‪] ﴾١٩‬اﻟﺬارﯾﺎت‪.[۱۹-۱۶ :‬‬ ‫»درﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽدارﻧﺪ ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ را ﮐﻪ ﭘﺮوردﮔﺎرﺷﺎن ﺑﺪﯾﺸﺎن ﻣﺮﺣﻤﺖ ﻓﺮﻣﻮده ﺑﺎﺷﺪ؛ ﭼﺮا‬ ‫ﮐﻪ آﻧﺎن ﭘﯿﺶ از آن از زﻣﺮه ﻧﯿﮑﻮﮐﺎران ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ .‬آﻧﺎن‪ ،‬اﻧﺪﮐﯽ از ﺷﺐ ﻣﯽﺧﻔﺘﻨﺪ و در‬

‫‪٢٧٢‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﺳﺤﺮﮔﺎھﺎن درﺧﻮاﺳﺖ آﻣﺮزش ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬در اﻣﻮال و داراﯾﯽ آﻧﺎن ﺣﻖ و ﺳﮫﻤﯽ ﺑﺮای‬

‫ﮔﺪاﯾﺎن و ﺑﯿﻨﻮاﯾﺎن ﺗﮫﯿﺪﺳﺖ ﺑﻮد«‪.‬‬ ‫و در ﺳﻮره رﻋﺪ ﺟﻨﺒﻪھﺎی اﺧﻼﻗﯽ ﺧﺮدﻣﻨﺪان را ﭼﻨﯿﻦ ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ‪:‬‬ ‫ُ‬ ‫َّ ّ َ ۡ َ ُّ َ َ ۡ ُ َ َ ۡ َ َّ َ َ َ َ َّ ُ ْ ُ ْ‬ ‫َ َ َ َ ۡ َ ُ َ َّ َ ٓ ُ َ َ ۡ َ‬ ‫ك مِن ر�ِك ٱ�ق كمن هو أ� ٰۚٓ‬ ‫� إِ�ما �تذكر أولوا‬ ‫نزل إِ�‬ ‫﴿أ�من �علم ��ما أ ِ‬ ‫َ َّ َ َ ُ َ َ ٓ‬ ‫َّ َ ُ َ‬ ‫َّ َ ُ ُ َ ۡ َ‬ ‫ٱ ۡ�َ ۡل َ‬ ‫ٰ‬ ‫ِين يُوفون ب ِ َع ۡه ِد ٱ�ِ َو� يَنقضون ٱل ِمي�ٰ َق‪ ٢٠‬وٱ�ِين ي ِصلون ما‬ ‫ب‪ ١٩‬ٱ�‬ ‫�‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ َّ َ َ َ ُ ْ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫� بهِۦٓ أن يُ َ‬ ‫وصل َو َ�خش ۡون َر َّ� ُه ۡم َو َ�خافون ُس ٓو َء ٱ� َ‬ ‫أَ َم َر ٱ َّ ُ‬ ‫اب‪ ٢١‬وٱ�ِين ص�وا‬ ‫ِس‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ٗ‬ ‫َ‬ ‫َّ َ َ ُ‬ ‫َ‬ ‫َّ َ َ َ ٰ ُ ۡ ّٗ َ‬ ‫ۡ َٓ ۡ ّ‬ ‫ُ‬ ‫�� َوع��ِ َية َو َ� ۡد َر ُءون‬ ‫ٱبتِغا َء َوجهِ َر� ِ ِه ۡم َوأقاموا ٱلصل ٰوة َوأنفقوا مِما رزق�هم ِ‬ ‫لس ّي َئ َة أُ ْو َ ٰٓ َ َ ُ ُ ۡ َ َّ‬ ‫ۡ َ َ َ َّ‬ ‫��ِك له ۡم �ق� ٱ�ارِ‪] ﴾٢٢‬اﻟﺮﻋﺪ‪.[۲۲-۱۹ :‬‬ ‫ب ِٱ�سنةِ ٱ ِ‬ ‫»ﭘﺲ آﯾﺎ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﯽداﻧﺪ ﮐﻪ آﻧﭽﻪ از ﻃﺮف ﭘﺮوردﮔﺎرت ﺑﺮ ﺗﻮ ﻧﺎزل ﺷﺪه ﺣﻖ اﺳﺖ‪،‬‬ ‫ھﻤﺎﻧﻨﺪ ﮐﺴﯽ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﺎﺑﯿﻨﺎﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻨﮫﺎ ﺧﺮدﻣﻨﺪان درک ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﺮﻗﺮار ﻣﯽدارﻧﺪ ﭘﯿﻮﻧﺪھﺎﯾﯽ را ﮐﻪ ﺧﺪا ﺑﻪ ﺣﻔﻆ آﻧﮫﺎ دﺳﺘﻮر داده اﺳﺖ و از ﭘﺮوردﮔﺎرﺷﺎن‬ ‫ﻣﯽﺗﺮﺳﻨﺪ و از ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺑﺪی )ﮐﻪ در ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﮔﻨﺎھﺎن داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ( ھﺮاﺳﻨﺎک‬ ‫ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﭘﺮوردﮔﺎرﺷﺎن ﺷﮑﯿﺒﺎﯾﯽ ﻣﯽورزﻧﺪ و ﻧﻤﺎز را ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺑﺎﯾﺪ‬ ‫ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ و از ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺪﯾﺸﺎن دادهاﯾﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻮﻧﮥ ﭘﻨﮫﺎن و آﺷﮑﺎر ﻣﯽﺑﺨﺸﻨﺪ و ﺧﺮج‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺎ اﻧﺠﺎم ﻧﯿﮑﯽھﺎ‪ ،‬ﺑﺪیھﺎ را از ﻣﯿﺎن ﺑﺮ ﻣﯽدارﻧﺪ‪ .‬ﻋﺎﻗﺒﺖ ﻧﯿﮏ )ﮐﻪ ﺑﮫﺸﺖ‬

‫اﺳﺖ( از آن اﯾﺸﺎن اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫ﺑﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ اوﺻﺎف ﻓﻮق از ﻗﺒﯿﻞ‪ :‬وﻓﺎداری‪ ،‬ﺑﺮﻗﺮاری ﭘﯿﻮﻧﺪ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪی‪ ،‬ﺻﺒﺮ و‬ ‫اﻧﻔﺎق ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﺟﻨﺒﮥ اﺧﻼﻗﯽ ﺧﺮدﻣﻨﺪان اﺳﺖ ‪ ،١‬اﻣﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﮐﻪ ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت ﻓﻮق‬ ‫ھﻢ اﺧﻼق ﻣﺪﻧﯽ و ھﻢ اﺧﻼق رﺑﺎﻧﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ھﻤﺰﻣﺎن ﻣﻌﻨﯽ ﻋﺒﺎدت و ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎری را‬ ‫در ﺑﺮ دارﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ آﻧﺎن ﺑﻪ ﭘﯿﻤﺎن ﺧﺪا وﻓﺎ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و درﺻﺪد اﻧﺠﺎم اﻣﻮری ﺑﺮ ﻣﯽآﯾﻨﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ آﻧﺎن دﺳﺘﻮر داده اﺳﺖ و اﻧﮕﯿﺰۀ آﻧﮫﺎ از اﻧﺠﺎم اﯾﻦ اﻣﻮر‪ ،‬ﺗﺮس و ﺧﺸﯿﺖ ﺧﺪا اﺳﺖ‪:‬‬ ‫َ َ ۡ َ ۡ َ َ َّ ُ ۡ َ َ َ ُ َ ُ ٓ َ ۡ َ‬ ‫اب﴾ ]اﻟﺮﻋﺪ‪.[٢١ :‬‬ ‫﴿و�خشون ر�هم و�خافون سوء ٱ� ِس ِ‬ ‫»از ﭘﺮوردﮔﺎرﺷﺎن ﻣﯽﺗﺮﺳﻨﺪ و از ﺑﺪی ﺣﺴﺎب‪ ،‬ھﺮاس دارﻧﺪ«‪.‬‬ ‫و رﺿﺎﻣﻨﺪی ﺧﺪا را در ﻧﻈﺮ دارﻧﺪ‬ ‫ۡ َٓ ۡ ّ‬ ‫﴿ٱبتِغا َء َوجهِ َر� ِ ِه ۡم﴾ ]اﻟﺮﻋﺪ‪.[٢٢ :‬‬ ‫‪ -١‬اﻟﻌﺒﺎده ﻓﯽ اﻻﺳﻼم‪ ،‬ﻗﺮﺿﺎوی‪ ،‬ص ‪.۱۲۳‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫‪٢٧٣‬‬

‫و در ﺗﻤﺎم ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﺧﻼق و رﻓﺘﺎر ﺧﻮد ﺑﻪ ﭘﺎداش اﻟﮫﯽ ﭼﺸﻢ اﻣﯿﺪ دارﻧﺪ و از‬ ‫روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻣﯽﺗﺮﺳﻨﺪ‪ .‬آﺧﺮ اﻻﻣﺮ اﯾﻨﮑﻪ اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻋﺒﺎدت را ﺑﺨﺸﯽ‬ ‫از اﺧﻼق ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﻋﺒﺎدت ﯾﻌﻨﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻋﮫﺪ ﺧﺪا وﻓﺎدار ﺑﻮدن و ﺳﭙﺎس‬ ‫ﮔﻔﺘﻦ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻧﻌﻤﺖ و اﻋﺘﺮاف ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺧﺪا داده اﺳﺖ و اﺣﺘﺮام ﻗﺎﺋﻞ ﺷﺪن‬ ‫ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺷﺎﯾﺴﺘﮥ ﺗﻌﻈﯿﻢ و ﺑﺰرﮔﺪاﺷﺖ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ اﻣﻮر از ارزشھﺎی اﺧﻼﻗﯽ ﻣﺤﺴﻮب‬ ‫ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ ‪ .١‬اﯾﻤﺎن واﻗﻌﯽ اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪه ﺑﻮد ﺗﺎ اﺧﻼق آﻧﺎن‬ ‫رﺑﺎﻧﯽ و اﻟﮫﯽ ﮔﺮدد و اﻣﯿﺪ و آرزو داﺷﺘﻦ ﺑﻪ ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻣﻮﺟﺐ اﺳﺘﻤﺮار و اﺳﺘﺤﮑﺎم آن ﮔﺮدد‬ ‫و ھﺪف ﻧﮫﺎﯾﯽ آﻧﺎن ﮐﺴﺐ رﺿﺎﯾﺖ و ﺧﺸﻨﻮدی و ﭘﺎداش اﻟﮫﯽ ﺑﻮد‪ .‬از اﯾﻦ رو آﻧﺎن ﺑﺮای‬ ‫رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻘﺼﻮدی‪ ،‬راﺳﺘﮕﻮﯾﯽ و اﻣﺎﻧﺘﺪاری و وﻓﺎداری ﺑﻪ ﭘﯿﻤﺎﻧﮫﺎﯾﺸﺎن و ﺻﺒﺮ در‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺸﮑﻼت و ﻟﺒﯿﮏ ﺑﻪ ﻧﺪای درﻣﺎﻧﺪﮔﺎن و ﻣﮫﺮﺑﺎن ﺑﺎ ﮐﻮﭼﮏﺗﺮھﺎ و اﺣﺘﺮام ﺑﻪ‬ ‫ﺑﺰرگﺗﺮھﺎ را ﭘﯿﺸﮥ ﺧﻮد ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و اﯾﻦ رﻓﺘﺎر ﻧﯿﮏ را در ﺗﻤﺎم اﻣﻮر زﻧﺪﮔﯽ رﻋﺎﯾﺖ‬ ‫ﻣﯽﻧﻤﻮدﻧﺪ و اﻧﮕﯿﺰهای ﺟﺰ ﺑﻪ دﺳﺖ آوردن رﺿﺎی اﻟﻠﻪ و ﭘﺎداش ﻧﯿﮏ‪ ،‬ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫ﻧﯿﺰ ﺑﻪ آﻧﺎن ﭘﺎداش ﻧﯿﮏ داد؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ َ َ ُٰ َ َ َ ُ ْ ٗ‬ ‫﴿فَ َوقَٮ ٰ ُه ُم ٱ َّ ُ‬ ‫� ٗ‬ ‫� َ َّ‬ ‫� َ�ٰل َِك ٱ ۡ�َ ۡو ِم َولَ َّقٮ ٰ ُه ۡم نَ ۡ َ‬ ‫� ٗة َو ُ ُ‬ ‫�وا َج َّنة‬ ‫ور�‪ ١١‬وجزٮهم بِما ص‬ ‫َو َحر ٗ‬ ‫�ر�‪] ﴾١٢‬اﻹﻧﺴﺎن‪.[۱۲-۱۱ :‬‬ ‫ِ‬ ‫»ﺑﻪ ھﻤﯿﻦ ﺧﺎﻃﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ آﻧﺎن را از ﺷﺮ و ﺑﻼی آن روز ﻣﺤﻔﻮظ ﻣﯽدارد و اﯾﺸﺎن را ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺮﻣﯽ و ﺷﺎدﻣﺎن ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪ و در ﺑﺮاﺑﺮ ﺻﺒﺮی ﮐﻪ ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﮫﺸﺖ و ﺟﺎﻣﻪ‬

‫اﺑﺮﯾﺸﻤﯿﻦ را ﭘﺎداﺷﺸﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ«‪.‬‬ ‫اﺧﻼق ﻣﺆﻣﻦ از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻣﻌﯿﺎر اﺧﻼﻗﺶ در اﻧﺘﺨﺎب ﻓﻀﺎﯾﻞ و ﺗﺮک رذاﯾﻞ و آﻧﭽﻪ‬ ‫درﺻﺪد آﻧﺠﺎم آن ﺑﺮ ﻣﯽآﯾﺪ و ﯾﺎ از آن ﺧﻮدداری ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬اﻣﺮ و ﻧﮫﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ و‬ ‫وﺟﺪان و ﻋﻘﻞ ﻋﺮف ﺑﻪ ﺗﻨﮫﺎﯾﯽ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ اﻧﺴﺎن را ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﻨﺰل ﻣﻘﺼﻮد ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻋﺒﺎدت‬ ‫ﻣﺴﺤﻮب ﻣﯽﮔﺮدد؛ ﭼﺮا ﮐﻪ وﺟﺪان ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻌﺼﻮم و ﺑﻪ دور از ﺧﻄﺎ ﺑﺎﺷﺪ و ﭼﻪ ﺑﺴﺎ‬ ‫اﻓﺮاد و ﮔﺮوھﮫﺎﯾﯽ ﮐﻪ وﺟﺪان آﻧﺎن ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﮐﺎرھﺎی زﺷﺖ راﺿﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ ‪ .٢‬ﻋﻘﻞ ﻧﯿﺰ‬ ‫ﺑﻪ ﺗﻨﮫﺎﯾﯽ ﮐﺎﻓﯽ ﻧﯿﺴﺖ؛ زﯾﺮا ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻋﻘﻞ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻣﺤﯿﻂ‪ ،‬ﻇﺮﻓﯿﺖھﺎ‪ ،‬ﮔﺮاﯾﺶھﺎ و‬ ‫ﺗﻤﺎﯾﻼت ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬ﻋﺮف ﻧﯿﺰ ﭼﻨﯿﻦ ﺣﺎﻟﺘﯽ دارد و در ھﺮ ﻧﺴﻞ و ھﺮ ﻣﻨﻄﻘﻪ‪ ،‬ﻋﺮف‬ ‫‪ -١‬اﻟﻮﺳﯿﻄﺔ ﻓﯽ اﻟﻘﺮآن ﮐﺮﯾﻢ‪ ،‬ص ‪.۵۹۱‬‬ ‫‪ -٢‬اﻻﯾﻤﺎن و اﻟﺤﯿﺎة‪ ،‬ﻗﺮﺿﺎوی‪ ،‬ص ‪.۲۵۶‬‬

‫‪٢٧٤‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫وﯾﮋهای ﺣﺎﮐﻢ اﺳﺖ‪ ،‬از اﯾﻦ رو اﺧﻼق اﻧﺴﺎن ﻣﺆﻣﻦ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﻧﺸﺄت ﮔﺮﻓﺘﻪ از ﻣﻨﺒﻊ ﻣﻌﺼﻮم و‬ ‫ﺗﺄﺛﯿﺮﻧﺎﭘﺬﯾﺮ از ھﺮ ﻋﺎﻣﻠﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪.١‬‬ ‫اﺧﻼق در ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻧﺒﻮی اﻣﺮی ھﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ و ﻓﺮاﮔﯿﺮ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺳﺎﯾﺮ اﻣﻮر ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻧﺴﺎن و‬ ‫ً‬ ‫اﺣﺴﺎﺳﺎت و اﻧﺪﯾﺸﻪ او را در ﺑﺮ ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻣﺜﻼ اﺧﻼق ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﻓﺮوﺗﻨﯽ و ﺧﺸﻮع‪ ،‬اﺧﻼق‬ ‫ﺳﺨﻦ‪ ،‬ﭘﺮھﯿﺰ از ﯾﺎوهﮔﻮﯾﯽ و ﺑﯿﮫﻮدﮔﯽ اﺧﻼق اﻣﻮر ﺟﻨﺴﯽ ﭘﺎﯾﺒﻨﺪی ﺑﻪ ﺣﺪود و ﻣﺤﺮﻣﺎت‬ ‫ﺧﺪا و اﺧﻼق رﻓﺘﺎر ﺑﺎ دﯾﮕﺮان ﻣﯿﺎﻧﻪروی و ﭘﺮھﯿﺰ از اﻓﺮاط و ﺗﻔﺮﯾﻂ اﺳﺖ و اﺧﻼق زﻧﺪﮔﯽ‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻣﻮر اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺎ راﯾﺰﻧﯽ و ﻣﺸﻮرت اﻧﺠﺎم ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪ .‬اﺧﻼق‬ ‫ﺧﺸﻢ ﻧﯿﺰ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﮔﺬﺷﺖ و ﺑﺰرﮔﻮاری‪ .‬اﺧﻼق ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ دﺷﻤﻦ ﻣﺘﺠﺎوز ﻧﯿﺰ ﻋﺒﺎرت‬ ‫اﺳﺖ از اﯾﺴﺘﺎدن در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺘﺠﺎوز‪ .‬ﺧﻼﺻﻪ اﯾﻨﮑﻪ ھﯿﭻ اﻣﺮی از زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را‬ ‫ﻧﻤﯽﺗﻮان ﺑﺪون ﻓﻠﺴﻔﻪ و اﺧﻼق داﻧﺴﺖ‪ .‬ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ اﺧﻼﻗﯽ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ آن را ﺗﻨﻈﯿﻢ‬ ‫ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻔﮫﻮم اﺧﻼق از دﯾﺪﮔﺎه ﻗﺮآن اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ رﻋﺎﯾﺖ ﻧﻤﻮدن آن ﺑﺮای ﮐﺴﺐ رﺿﺎﯾﺖ‬ ‫ً‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ ﻧﻪ اﻧﺴﺎن ﻣﺜﻼ راﺳﺘﮕﻮﯾﯽ‪ ،‬وﻓﺎداری‪ ،‬ﭘﺮھﯿﺰ از اﻣﻮر ﺣﺮام در رواﺑﻂ ﺟﻨﺴﯽ‪،‬‬ ‫ﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺨﺸﯿﺪن و اﻧﺘﻘﺎم ﺳﺘﻤﮕﺮ‪ ،‬ھﻤﻪ ﻋﺒﺎدتھﺎﯾﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺧﺸﻨﻮدی ﺧﺪا و‬ ‫از روی ﺗﺮس و ﺗﻘﻮا اﻧﺠﺎم ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬اﻧﺠﺎم اﯾﻦ اﻣﻮر ﻣﻌﺎﻣﻠﻪای ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺑﺸﺮ ﺑﺮای‬ ‫ﺳﻮد و زﯾﺎن دﻧﯿﻮی اﻧﺠﺎم ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪاﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای رﺿﺎﯾﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ اﻧﺠﺎم‬ ‫ﻣﯽﮔﯿﺮد ‪٢‬؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ۡ‬ ‫ُ ۡ َ َ َ ۡ ْ َ ۡ ُ َ َ َّ َ َ ُّ ُ ۡ َ َ ۡ ُ ۡ َ َّ ُ ۡ ُ ْ‬ ‫َ ۡٗ‬ ‫��وا بِهِۦ ش�ٔاۖ َو� ِٱل َ� ٰ ِ َ�يۡ ِن‬ ‫﴿قل �عالوا �تل ما حرم ر��م علي�مۖ �� � ِ‬ ‫ۡ َ ٰ ٗ َ َ َ ۡ ُ ُ ٓ ْ َ ۡ َ ٰ َ ُ ّ ۡ ۡ َ ٰ َّ ۡ ُ َ ۡ ُ ُ ُ ۡ َّ ُ ۡ َ َ َ ۡ َ ُ ْ‬ ‫إِح�ناۖ و� �قتلوا أو�د�م مِن إِم� ٖق �ن نرزق�م �ياهمۖ و� �قر�وا‬ ‫� إ َّ� بٱ ۡ َ ّ‬ ‫ٱ ۡل َف َ�ٰح َِش َما َظ َه َر م ِۡن َها َو َما َ� َط َن َو َ� َ� ۡق ُتلُوا ْ ٱ�َّ ۡف َس ٱ َّل� َح َّر َم ٱ َّ ُ‬ ‫ق‬ ‫� ِ�‬ ‫ۖ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ َ َّ ُ ۡ َ ۡ ُ َ‬ ‫ُ‬ ‫َ ُ‬ ‫ون‪َ ١٥١‬و َ� َ� ۡق َر ُ�وا ْ َم َال ٱ ۡ�َتِي ِم إ ِ َّ� ب ِٱ َّل� ِ َ‬ ‫�ٰل ِ� ۡم َو َّصٮٰ�م بِهِۦ لعل�م �عقِل‬ ‫�‬ ‫ِ‬ ‫َّ‬ ‫َ ۡ َ ُ َ َّ ٰ َ ۡ ُ َ َ ُ َّ ُ َ َ ۡ ُ ْ ۡ َ ۡ َ َ ۡ َ َ ۡ ۡ َ ُ َ ّ ُ َ ۡ‬ ‫أحسن ح� �بلغ أشده ۚۥ وأوفوا ٱلكيل وٱل ِم�ان ب ِٱلقِس ِ �‬ ‫ط � ن�ل ِف �ف ًسا إِ�‬ ‫َ ۡ‬ ‫ُ ْ َ‬ ‫ُ‬ ‫َّ َ ُ ْ َ ُ‬ ‫�ذا قُل ُت ۡم فَٱ ۡعدِلوا َول ۡو َ� َن َذا ُق ۡر َ ٰ‬ ‫ُو ۡس َع َهاۖ‬ ‫�� َو� ِ َع ۡه ِد ٱ�ِ أ ۡوف ۚوا �ٰل ِ� ۡم َو َّصٮٰ�م‬ ‫َ َ َّ َ ٰ َ‬ ‫َ ٰ ِ ُ ۡ َ ٗ َ َّ ُ ُ َ َ َ َّ ُ ْ ُّ ُ َ‬ ‫َ َ َّ ُ َ َ َّ َ‬ ‫ص�� مست ِقيما فٱتبِعوه ۖ و� تتبِعوا ٱلسبل‬ ‫بِهِۦ لعل� ۡم تذك ُرون‪ ١٥٢‬وأن �ذا ِ‬ ‫‪ -١‬اﻟﻮﺳﯿﻄﺔ ﻓﯽ اﻟﻘﺮآن ﮐﺮﯾﻢ‪ ،‬ص ‪.۵۹۲‬‬ ‫‪-٢‬دراﺳﺎت ﻗﺮآﻧﯿﻪ‪ ،‬ص ‪.۱۳۹‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫‪٢٧٥‬‬

‫َََ َ‬ ‫َ َ َّ ُ ۡ َ َّ ُ َ‬ ‫َّ ُ‬ ‫َ ُ‬ ‫ُ َ َ‬ ‫�تف َّرق بِ� ۡم عن سبِيلِهِۚۦ �ٰل ِ� ۡم َوصٮٰ�م بِهِۦ لعل�م �تقون‪] ﴾١٥٣‬اﻷﻧﻌﺎم‪:‬‬

‫‪.[۱۵۳-۱۵۱‬‬

‫»ﺑﮕﻮ ﺑﯿﺎﯾﯿﺪ ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ را ﺑﺮاﯾﺘﺎن ﺑﯿﺎن ﮐﻨﻢ ﮐﻪ ﭘﺮوردﮔﺎرﺗﺎن ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ﺣﺮام ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫اﯾﻨﮑﻪ ھﯿﭻ ﭼﯿﺰی را ﺷﺮﯾﮏ ﺧﺪا ﻧﮑﻨﯿﺪ و ﺑﻪ ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﻧﯿﮑﯽ ﮐﻨﯿﺪ و ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺘﺎن را از‬ ‫ﺗﺮس ﻓﻘﺮ ﻧﮑﺸﯿﺪ‪ .‬ﻣﺎ ﺷﻤﺎ را و آﻧﮫﺎ را روزی ﻣﯽدھﯿﻢ و ﺑﻪ ﮔﻨﺎھﺎن ﮐﺒﯿﺮه ﻧﺰدﯾﮏ ﻧﺸﻮﯾﺪ‪،‬‬ ‫ﺧﻮاه آﺷﮑﺎر ﺑﺎﺷﺪ و ﺧﻮاه ﭘﻨﮫﺎن و ﮐﺴﯽ را ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ )رﯾﺨﺘﻦ ﺧﻮﻧﺶ را( ﺣﺮام ﮐﺮده‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﮑﺸﯿﺪ‪ .‬اﯾﻨﮫﺎ اﻣﻮری ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﻮﮐﺪ ﺷﻤﺎ را ﺑﺪاﻧﮫﺎ ﺗﻮﺻﯿﻪ‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺗﺎ آﻧﮫﺎ را ﺑﻔﮫﻤﯿﺪ و ﺧﺮدﻣﻨﺪاﻧﻪ ﻋﻤﻞ ﮐﻨﯿﺪ و ﺑﻪ ﻣﺎل ﯾﺘﯿﻢ ﺟﺰ ﺑﻪ ﻧﺤﻮ اﺣﺴﻦ‬ ‫ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﺸﻮﯾﺪ ﺗﺎ آن ﮔﺎه ﮐﻪ ﯾﺘﯿﻢ ﺑﻪ رﺷﺪ ﮐﺎﻣﻞ ﺧﻮد ﻣﯽرﺳﺪ و ﭘﯿﻤﺎﻧﻪ و ﺗﺮازو را ﺑﻪ ﺗﻤﺎم‬ ‫و ﮐﻤﺎل و دادﮔﺮاﻧﻪ ﻣﺮاﻋﺎت دارﯾﺪ و ﻣﺎ ھﯿﭻ ﮐﺲ را ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﭼﯿﺰی ﺟﺰ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﺗﺎب و‬ ‫ﺗﻮاﻧﺶ ﻣﻮﻇﻒ ﻧﻤﯽﺳﺎزﯾﻢ و ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺳﺨﻨﯽ ﮔﻔﺘﯿﺪ‪ ،‬دادﮔﺮی ﮐﻨﯿﺪ ھﺮ ﭼﻨﺪ‬ ‫ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻪ ﭘﯿﻤﺎن ﺧﺪا وﻓﺎدار ﺑﺎﺷﯿﺪ‪ .‬اﯾﻨﮫﺎ ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪا ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ‬ ‫آﻧﮫﺎ ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺘﺬﮐﺮ ﺷﻮﯾﺪ و ﭘﻨﺪ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ‪ .‬اﯾﻦ راه ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻣﻦ اﺳﺖ؛ از آن‬ ‫ﭘﯿﺮوی ﮐﻨﯿﺪ و از راھﮫﺎی ﻣﺘﻔﺮق ﭘﯿﺮوی ﻣﮑﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ را از راه ﺧﺪا )ﻣﻨﺤﺮف و(‬

‫ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﻣﯽﺳﺎزد«‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﭘﯿﻤﺎن اﺧﻼﻗﯽ ﻓﺮاﮔﯿﺮی اﺳﺖ ﺑﺮای اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬ ‫از آﻧﺎن ﺑﺮای رﺳﯿﺪن ﺑﻪ رﺿﺎﯾﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺒﻌﯿﺖ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و اﯾﻦ ﺷﯿﻮۀ اﺧﻼﻗﯽ‪ ،‬ﺑﺨﺸﯽ از‬ ‫ﻋﻘﯿﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻤﯽﺗﻮان آﻧﮫﺎ را از ھﻢ ﺟﺪا داﻧﺴﺖ‪.‬‬ ‫اﻣﻮر ﻣﺮﺗﺒﻂ ھﻤﻪ ﺟﻮاﻧﺐ را در ﺑﺮ ﻣﯽﮔﯿﺮد و ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺑﺮ ﺷﻤﺮدن آن ﺑﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان دﯾﻦ و ﻋﺒﺎدت و ﭘﺎداش اﻟﮫﯽ و ﯾﺎ ﻋﺬاب دردﻧﺎک ﺑﻪ آن اﻋﺘﺒﺎر و اھﻤﯿﺘﯽ ﻓﻮق‬ ‫اﻟﻌﺎده ﺑﺨﺸﯿﺪه اﺳﺖ و ﺑﺎ ﺗﻔﮑﺮ و اﻧﺪﯾﺸﯿﺪن در آﯾﻪھﺎی ذﮐﺮ ﺷﺪه ﺳﻮرۀ اﻧﻌﺎم ﺑﻪ اﯾﻦ‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺧﻮاھﯿﻢ رﺳﯿﺪ ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺿﺮورتھﺎی ﭘﻨﺠﮕﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪) .‬ﺷﺎﻣﻞ ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﻨﺎﻓﻊ‬ ‫دﯾﻦ و دﻧﯿﺎی اﻧﺴﺎﻧﮫﺎ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ آن اﺳﺖ( ‪ .١‬ھﺪف دﻋﻮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻧﻤﻮدن‬ ‫ﻣﺮدم ﺑﻪ اھﺪاف ﺷﺮﯾﻌﺖ و ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﺑﺮ ﺿﺮورﺗﮫﺎی ﭘﻨﺠﮕﺎﻧﻪ ﺑﻮد‪ .‬آﯾﻪھﺎی ﻓﻮق ﺷﺎﻣﻞ‬ ‫ﻣﻮارد زﯾﺮ ھﺴﺘﻨﺪ‪:‬‬ ‫اﻟﻒ‪ -‬ﺗﻮﺟﻪ وﯾﮋه ﺑﻪ ﺿﺮورتھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺿﺎﻣﻦ ﺣﻔﺎﻇﺖ دﯾﻦ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬ ‫ََ ُۡ ُ ْ‬ ‫َ ۡٗ‬ ‫��وا بِهِۦ ش�ٔا﴾ ]اﻟﻨﺴﺎء‪.[٣٦ :‬‬ ‫﴿و� � ِ‬ ‫‪-١‬اﻟﻤﻮاﻓﻘﺎت‪ ،‬ﺷﺎﻃﺒﯽ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۸‬‬

‫‪٢٧٦‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫»ﮐﻪ ﭼﯿﺰی را اﻧﺒﺎز ﺧﺪا ﻧﮑﻨﯿﺪ«‪.‬‬ ‫و ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ َ َّ َ ٰ َ‬ ‫َ ٰ ِ ُ ۡ َ ٗ َ َّ ُ ُ َ َ َ َّ ُ ْ ُّ َ َ َ َ‬ ‫ُ َ‬ ‫ا‬ ‫ذ‬ ‫﴿وأن �‬ ‫لس ُبل � َتف َّرق بِ� ۡم عن‬ ‫ص�� مست ِقيما فٱتبِعوه ۖ و� تتبِعوا ٱ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫سبِيلِهِ﴾ ]اﻷﻧﻌﺎم‪.[۱۵۳ :‬‬ ‫»و اﯾﻦ راه راﺳﺖ ﻣﻦ اﺳﺖ؛ ﭘﺲ از آن ﭘﯿﺮوی ﮐﻨﯿﺪ و از راھﮫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﭘﯿﺮوی ﻧﮑﻨﯿﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﺷﻤﺎ را از راه ﺧﺪا ﭘﺮاﮐﻨﺪه و دور ﻣﯽﺳﺎزﻧﺪ«‪.‬‬ ‫از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﭘﺎﯾﻪ و اﺳﺎس ھﯿﭻ دﯾﻨﯽ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺷﺮک ورزﯾﺪن ﺑﻪ ﺧﺪا ﺑﻨﺎ ﻧﮕﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪،‬‬ ‫ﻟﺬا ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ ﺗﻨﮫﺎ او را ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و از راه راﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﻃﻞ ﺑﻪ آن راه‬ ‫ﻧﺪارد‪ ،‬ﭘﯿﺮوی ﮐﻨﻨﺪ و آﻧﮫﺎ را از ﭘﯿﺮوی راهھﺎی ﺷﯿﻄﺎﻧﯽ ﺑﺮ ﺣﺬر داﺷﺖ؛ زﯾﺮا راھﮫﺎی‬ ‫ﺷﯿﻄﺎن‪ ،‬روﯾﮕﺮداﻧﯽ از دﯾﻦ ﺧﺪا و ﭘﯿﺮوی از ﺧﻮاﺳﺘﻪھﺎ و اﻣﯿﺎل ﻧﻔﺲ و وﺳﻮﺳﻪھﺎی‬ ‫ﺷﯿﻄﺎن اﺳﺖ ‪ ١‬و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺎ ﻋﻤﻞ ﻧﻤﻮدن ﺑﻪ دﯾﻦ و ﺟﮫﺎد ﻧﻤﻮدن در راه آن و‬ ‫دﻋﻮت دادن ﺑﻪ آن از دﯾﻦ ﺧﺪا ﭘﺎﺳﺪاری ﻧﻤﻮد ‪.٢‬‬ ‫ب × ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻧﻔﺲ اﻧﺴﺎﻧﯽ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬ ‫َ َۡ ُُ ْ َۡ َ َ ُ َ ۡ َ ۡ َ‬ ‫﴿ َو� �قتل ٓوا أو�ٰد� ۡم خش َية إِم� ٰ ٖق﴾ ]اﻹﺳﺮاء‪.[۳۱ :‬‬ ‫»ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺘﺎن را از ﺗﺮس ﻓﻘﺮ ﻧﮑﺸﯿﺪ«‪.‬‬ ‫ۡ‬ ‫َّ‬ ‫� إ� بٱ َ ّ‬ ‫َ َ َ ۡ ُ ُ ْ َّ ۡ َ َّ َ َّ َ َّ ُ‬ ‫� ِق﴾ ]اﻹﺳﺮاء‪.[۳۳ :‬‬ ‫﴿و� �قتلوا ٱ�فس ٱل ِ� حرم ٱ ِ ِ‬ ‫»و ﻧﻔﺴﯽ را ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﺸﺘﻦ آن را ﺣﺮام ﻧﻤﻮده ﻧﮑﺸﯿﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﺑﻪ ﺣﻖ«‪.‬‬ ‫از اﯾﻦ رو ﺷﺮﯾﻌﺖ‪ ،‬ﻗﻮاﻧﯿﻨﯽ وﺿﻊ ﻧﻤﻮد و راهھﺎﯾﯽ ﭘﯿﺸﻨﮫﺎد ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﺿﺎﻣﻦ ﺣﻔﻆ‬ ‫ً‬ ‫ﺟﺎﻧﮫﺎ ﺑﺸﻮد ‪ ٣‬ﻣﺜﻼ ﺣﺮﻣﺖ ﺗﻌﺪی ﺑﺮ ﺟﺎن ﺧﻮد ﯾﺎ دﯾﮕﺮان و ﻣﺴﺪودﮐﺮدن راھﮫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﻗﺘﻞ ﻣﯽاﻧﺠﺎﻣﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﺼﺎص و ﭘﺮداﺧﺖ ﺧﻮﻧﺒﮫﺎ و ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺑﻪ ﻋﻔﻮ در ﻗﺼﺎص و ﻏﯿﺮه ‪.٤‬‬ ‫ج × ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻧﺴﻞ و ﭘﺎﺳﺪاری از ﻧﺴﺐ‪:‬‬ ‫َ َۡ ُ ْ ََۡ َ َ َ َ َۡ َ ََ‬ ‫﴿ َو� �ق َر�وا ٱلف�ٰحِش ما ظه َر مِنها َوما �ط َن﴾ ]اﻷﻧﻌﺎم‪.[۱۵۱ :‬‬ ‫‪ -١‬ﻣﻘﺎﺻﺪ اﻟﺸﺮﯾﻌﻪ‪ ،‬دﮐﺘﺮ ﻣﺤﻤﺪ اﻟﯿﻮﺑﯽ‪ ،‬ص ‪.۱۸۸‬‬ ‫‪ -٢‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۱۹۴‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﻤﻮاﻓﻘﺎت‪ ،‬ج ‪ ،۴‬ص ‪.۲۷‬‬ ‫‪ -٤‬ﻣﻘﺎﺻﺪ اﻟﺸﺮﯾﻌﻪ‪ ،‬ص ‪.۲۱۲‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫‪٢٧٧‬‬

‫»و ﺑﻪ ﮐﺎرھﺎی ﻧﺎﺷﺎﯾﺴﺖ ﺧﻮاه ﭘﻮﺷﯿﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺧﻮاه آﺷﮑﺎر‪ ،‬ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﺸﻮﯾﺪ«‪.‬‬ ‫ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﮔﻨﺎه و ﮐﺎر ﻧﺎﺷﺎﯾﺴﺖ‪ ،‬زﻧﺎ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ در آﯾﻪای دﯾﮕﺮ‪ ،‬آن را ﻓﺎﺣﺸﻪ و‬ ‫ﮐﺎر زﺷﺖ ﺧﻮاﻧﺪه و ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫َ َ َ ۡ َ ُ ْ ّ َ ٰٓ َّ ُ َ َ َ َ ٗ َ ٓ َ ٗ‬ ‫حشة َوسا َء سبِي�‪] ﴾٣٢‬اﻹﺳﺮاء‪.[۳۲ :‬‬ ‫لز� ۖ إِنهۥ �ن � ٰ ِ‬ ‫﴿و� �قر�وا ٱ ِ‬ ‫ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻧﺴﻞ از ﻣﺤﻮرھﺎی اﺳﺎﺳﯽ در زﻧﺪﮔﯽ و از اﺳﺒﺎب آﺑﺎداﻧﯽ زﻣﯿﻦ اﺳﺖ و ﺑﺎ‬ ‫ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻧﺴﻞ‪ ،‬ﺗﻮان رزﻣﯽ اﻣﺖ رﺷﺪ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ و دﺷﻤﻨﺎن از آن ﺑﯿﻤﻨﺎک ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﻧﺴﻞ‬ ‫اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﺑﺎ ﺣﻤﺎﯾﺖ و ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ از دﯾﻦ‪ ،‬ﻣﻘﺎم و ﻣﻨﺰﻟﺖ واﻗﻌﯽ ﺧﻮﯾﺶ را ﺑﻪ دﺳﺖ ﺧﻮاھﺪ‬ ‫آورد و اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﻣﻮﺟﺒﺎت ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﻧﺴﻞ و ﻧﺎﻣﻮس و آﺑﺮو و ﻣﺎﻟﺶ را ﻓﺮاھﻢ ﺧﻮاھﺪ‬ ‫آورد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺷﺮﯾﻌﺖ اﺳﻼم‪ ،‬ﭘﺎﺳﺪاری از ﻧﺴﻞ را ﻣﻘﺮر داﺷﺘﻪ و از ﻣﻮاﻧﻊ ﺳﻼﻣﺘﯽ ﻧﺴﻞ‬ ‫ﺑﺮ ﺣﺬر ﻧﻤﻮده و اﺻﻮل و ﺿﻮاﺑﻂ ﻣﮫﻤﯽ در اﯾﻦ ﻣﻮرد وﺿﻊ ﮐﺮده اﺳﺖ ‪.١‬‬ ‫ح × ﺣﻔﺎﻇﺖ و ﭘﺎﺳﺪاری ﻣﺎل‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫ُ‬ ‫� أ ۡح َس ُن َح َّ ٰ َ ۡ َ ُ َّ‬ ‫﴿ َو َ� َ� ۡق َر ُ�وا ْ َم َال ٱ ۡ�َتِي ِم إ ِ َّ� ب ِٱل� ِ َ‬ ‫� �بلغ أشدهُ﴾ ]اﻹﺳﺮاء‪.[۳۴ :‬‬ ‫ِ‬

‫»و ﺑﻪ ﻣﺎل ﯾﺘﯿﻢ ﺟﺰ ﺑﻪ ﻧﺤﻮ اﺣﺴﻦ ﻧﺰدﯾﮏ ﻧﺸﻮﯾﺪ ﺗﺎ آن ﮔﺎه ﮐﻪ ﯾﺘﯿﻢ ﺑﻪ رﺷﺪ ﮐﺎﻣﻞ ﺧﻮد‬

‫ﻣﯽرﺳﺪ«‪.‬‬ ‫و ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ۡ‬ ‫ََۡ ُ ْ ۡ َ‬ ‫ك ۡي َل َوٱلم َ َ ۡ ۡ‬ ‫ط﴾ ]اﻷﻧﻌﺎم‪.[١٥٢ :‬‬ ‫﴿وأوفوا ٱل‬ ‫�ان ب ِٱل ِقس ِ‬ ‫ِ‬

‫»و ﺗﺮازو را ﺑﻪ ﺗﻤﺎم و ﮐﻤﺎل دادﮔﺮاﻧﻪ ﻣﺮاﻋﺎت دارﯾﺪ«‪.‬‬ ‫ﺗﺠﺎوز از ﻧﻈﺮ ﺷﺮﯾﻌﺖ‪ ،‬از وﺳﺎﯾﻞ ﺣﻔﻆ ﻣﺎل و ﺗﻠﻒ ﻧﻨﻤﻮدن آن اﺳﺖ و ﺣﺪود و‬ ‫ﻗﻮاﻧﯿﻨﯽ ﺑﺮای ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻣﺎل از ﻗﺒﯿﻞ‪ :‬ﺣﺪ دزدی‪ ،‬ﺣﺪ راھﺰﻧﯽ‪ ،‬ﺿﻤﺎﻧﺖ و ﻏﺮاﻣﺖ ﭼﯿﺰھﺎی‬ ‫ﺗﻠﻒ ﺷﺪه‪ ،‬ﻣﺸﺮوﻋﯿﺖ دﻓﺎع از ﻣﺎل‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﻦ واﻣﮫﺎ و ﮔﻮاه ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﺮ آن‪ ،‬ﺷﻨﺎﺳﺎﻧﺪن و اﻋﻼم‬ ‫اﺷﯿﺎء ﮔﻤﺸﺪهای ﮐﻪ ﭘﯿﺪا ﺷﺪهاﻧﺪ و اﺣﮑﺎم دﯾﮕﺮ در دوران ﻣﺪﻧﯽ وﺿﻊ ﮔﺮدﯾﺪ ‪.٢‬‬ ‫د × ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻋﻘﻞ‪ :‬ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﻋﻘﻞ و ﺧﺮد ﻧﯿﺰ ﻣﻄﻠﻮب اﺳﺖ؛ ﭼﻮن ﻣﮑﻠﻒ ﺑﻮدن ﺑﻪ‬ ‫ﻣﻮارد ﯾﺎد ﺷﺪه ﺟﺰ ﺑﺮای ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻋﻘﻠﺶ ﺳﺎﻟﻢ اﺳﺖ ﻣﻤﮑﻦ ﻧﯿﺴﺖ و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ از ﻧﻈﺮ‬ ‫ﻋﻘﻠﯽ دﭼﺎر ﻣﺸﮑﻞ ﮔﺮدد‪ ،‬ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻋﮫﺪهدار اﻧﺠﺎم اﯾﻦ اﻣﻮر ﮔﺮدد‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬

‫‪ -١‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۲۵۷‬‬ ‫‪ -٢‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۲۸۷‬‬

‫‪٢٧٨‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫َ َّ ُ َ ُ َ‬ ‫﴿ل َعل� ۡم � ۡع ِقلون﴾ »ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺧﺮد ورزﯾﺪ« )و اﷲ اﻋﻠﻢ( ‪ .١‬از ﻧﻈﺮ اﺳﻼم اﻧﺠﺎم ھﺮ ﻋﻤﻠﯽ‬

‫ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺒﺎت ﻣﺨﺘﻞ ﮔﺸﺘﻦ ﻋﻘﻞ را ﻓﺮاھﻢ آورده ﺣﺮام اﺳﺖ ‪ .٢‬و اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ‬

‫ھﻤﺰﻣﺎن اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج را ﺑﺮ اﺳﺎس ﻋﻘﺎﯾﺪ و ﻋﺒﺎدات و اﺧﻼق و ﻣﻘﺎﺻﺪ‬ ‫ﺷﺮﯾﻌﺖ ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬اﺧﻼق ّرﺑﺎﻧﯽ از ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﺑﺎ ﺗﺄﮐﯿﺪ ﺑﺮ ﯾﮕﺎﻧﻪ ﭘﺮﺳﺘﯽ و ﺑﻨﺪﮔﯽ‬ ‫ﺧﺪا ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﺗﺄﮐﯿﺪ اﺳﺎﺳﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺣﻘﺎﯾﻖ و اﺻﻮل اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و آﯾﯿﻦ‬ ‫ﻗﺮآﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮرت ﺧﻼﺻﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪:‬‬ ‫‪ -۱‬ﺗﻨﮫﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻨﺒﻊ ھﻤﻪ ﻗﻮاﻧﯿﻦ اﺳﺖ و ﻓﻘﻂ او ﻗﺎﻧﻮﻧﮕﺬار و ﺗﻌﯿﯿﻦﮐﻨﻨﺪۀ ارزﺷﮫﺎ و‬ ‫ﻣﻌﯿﺎرھﺎی اﺧﻼﻗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻓﻄﺮت ھﻤﺎھﻨﮓ و ﺑﺎ ﻋﻘﻞ ﺳﺎﻟﻢ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ دارﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ -۲‬اﺧﻼق ﻧﻪ ﺗﻨﮫﺎ دﯾﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺪان ﭘﺎﯾﺒﻨﺪ ﺑﻮد؛ ﺑﻠﮑﻪ اﺻﻠﯽ از اﺻﻮل ﺑﺮﻧﺎﻣﮥ‬ ‫اﻟﮫﯽ اﺳﺖ و ﻧﻤﯽﺗﻮان آن را ﺗﻨﮫﺎ ﺑﻪ ارزﺷﮫﺎی ﻓﺮدی و آداب اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و‬ ‫ﺳﻠﯿﻘﻪھﺎی ﻓﺮھﻨﮕﯽ ﺧﻼﺻﻪ ﻧﻤﻮد‪.‬‬ ‫‪ -۳‬اﺧﻼق ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از ارزﺷﮫﺎﯾﯽ اﺳﺎﺳﯽ در زﻧﺪﮔﯽ اﻧﺴﺎن ﮐﻪ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﻪ‬ ‫اﺳﺘﻘﺮار و ﺛﺒﺎت آﻧﮫﺎ اھﻤﯿﺖ داده ﺷﻮد ﺗﺎ ﻃﺎﻏﻮﺗﯿﺎن آن را ﮐﻢ اھﻤﯿﺖ ﺟﻠﻮه‬ ‫ﻧﺪھﻨﺪ و آن را ﺑﺮﺣﺴﺐ اﻣﯿﺎل و ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺧﻮد ﺗﻄﺒﯿﻖ ﻧﺪھﻨﺪ ‪.٣‬‬ ‫ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﺣﺎوی ﺑﺴﯿﺎری از آداب ﺑﯽﻧﻈﯿﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﻻﺗﺮﯾﻦ رھﻨﻤﻮدھﺎ را در زﻣﯿﻨﻪ‬ ‫ً‬ ‫ﻓﻀﺎﯾﻞ و رواﺑﻂ ﻓﺮدی و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اراﺋﻪ ﻣﯽدھﺪ؛ ﻣﺜﻼ‪ ،‬آﯾﻪھﺎی ﺳﻮرۀ اﺳﺮاء‪ ،‬ﺟﺎﻣﻊﺗﺮﯾﻦ و‬ ‫ﮐﺎﻣﻞﺗﺮﯾﻦ آﯾﻪھﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﯿﺎن ﺧﺼﻠﺘﮫﺎی ﻧﯿﮑﻮ و زﺷﺖ ﻣﯽﭘﺮدازد‪:‬‬ ‫َ َ َ َ ُّ َ َ َّ َ ۡ ُ ُ ٓ ْ َّ ٓ َّ ُ َ ۡ‬ ‫ۡ َ‬ ‫ۡ‬ ‫� ًنا ۚ إ َّما َ� ۡب ُل َغ َّن ع َ‬ ‫َ‬ ‫ِند َك ٱ ۡلك َِ�َ‬ ‫َ‬ ‫ٰ‬ ‫﴿وق ٰ‬ ‫ٰ‬ ‫� ر�ك �� �عبدوا إِ� إِياه و�ِٱل� ِ�ي ِن إِح‬ ‫ِ‬ ‫َ َ ُ ُ َ ٓ َۡ َ‬ ‫� ُه َما فَ َ� َ� ُقل ل َّ ُه َما ٓ أُ ّف َو َ� َ� ۡن َه ۡر ُه َما َوقُل ل َّ ُه َما قَ ۡو ٗ� َكر ٗ‬ ‫�ما‪٢٣‬‬ ‫أحدهما أو ِ‬ ‫ٖ‬ ‫ِ‬ ‫ّ‬ ‫َ‬ ‫َ ۡ ۡ َ ُ َ َ َ َ ُّ‬ ‫َ َّ ۡ َ َ ُ َّ ّ ۡ َ ۡ‬ ‫� ُه َما ك َما َر َّ� َيا� َصغِ ٗ‬ ‫ة‬ ‫�‬ ‫لر‬ ‫ٱ‬ ‫ِن‬ ‫م‬ ‫ل‬ ‫�‬ ‫وٱخفِض لهما جناح ٱ‬ ‫��‪٢٤‬‬ ‫ب ٱر‬ ‫ر‬ ‫ل‬ ‫ق‬ ‫و‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ْ‬ ‫ُُ‬ ‫َ ُ‬ ‫ُ‬ ‫َّ ُّ ُ‬ ‫� فَإنَّ ُهۥ َ� َن ل ِ� َّ�ٰ� َ‬ ‫�ونُوا َ�ٰلِح َ‬ ‫ِ� ۡ‬ ‫� ۡم أَ ۡعلَ ُم ب َ‬ ‫�‬ ‫ت‬ ‫ن‬ ‫إ‬ ‫م‬ ‫س‬ ‫و‬ ‫ف‬ ‫�‬ ‫�‬ ‫ا‬ ‫م‬ ‫ر�‬ ‫ِ‬ ‫ۚ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َّ‬ ‫ات َذا ٱ ۡل ُق ۡر َ ٰ َ َّ ُ َ ۡ ۡ َ َ ۡ َ َّ‬ ‫َ� ُف ٗ‬ ‫لسبيل َو َ� ُ� َب ّذ ِۡر َ� ۡبذ ً‬ ‫ِيرا‪ ٢٦‬إِن‬ ‫ور�‪َ ٢٥‬و َء ِ‬ ‫� حقهۥ وٱل ِمسكِ� وٱ�ن ٱ ِ ِ‬ ‫َ َ َ َّ‬ ‫َّ ُ َ‬ ‫ۡ ُ َ ّ َ َ ُ ٓ ْ ۡ َ َ َّ َ‬ ‫لش ۡي َ�ٰ ُن ل َِر ّ�هِۦ َك ُف ٗ‬ ‫�� و�ن ٱ‬ ‫�ما � ۡع ِرض َّن‬ ‫ور�‪٢٧‬‬ ‫ٱلمبذِرِ�ن �نوا إِخ�ٰن ٱلش�ٰ ِط ِ‬ ‫ِ‬ ‫‪ -١‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۱۸۹‬‬ ‫‪ -٢‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۲۳۶‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﻤﻨﮫﺞ اﻟﻘﺮآﻧﯽ ﻓﯽ اﻟﺘﺸﺮﯾﻊ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﺴﺘﺎر ﻓﺘﺢ ﺳﻌﯿﺪ‪ ،‬ص ‪.۴۳۳ - ۴۲۵‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫‪٢٧٩‬‬

‫َ َۡ ۡ‬ ‫َ ۡ ُ ُ ۡ َ ٓ َ َ ۡ َ ّ َّ ّ َ َ ۡ ُ َ‬ ‫وها َ� ُقل ل َّ ُه ۡم قَ ۡو ٗ� َّم ۡي ُس ٗ‬ ‫ور�‪َ ٢٨‬و� � َعل يَ َد َك‬ ‫�نهم ٱبتِغاء ر�ةٖ مِن ر�ِك ترج‬ ‫ۡ‬ ‫ُ َّ‬ ‫َّ‬ ‫َ َ ۡ ُ َ َ ُ ٗ َّ ۡ‬ ‫ُۡ ًَ َ ُ َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫� ُس ً‬ ‫ورا‪ ٢٩‬إِن َر َّ�ك‬ ‫َمغلولة إ ِ ٰ� � ُنقِك َو� ت ۡب ُس ۡط َها � ٱلبَ ۡس ِط �تقعد ملوما‬ ‫َ َ َۡ ُ ُ ْٓ‬ ‫�ۢ� بَ ِص ٗ‬ ‫يَ ۡب ُس ُط ٱ ّلر ۡز َق ل َِمن � َ َشا ٓ ُء َو َ� ۡقد ُِر إنَّ ُهۥ َ� َن بعِ َبادِه ِۦ َخب َ‬ ‫��‪ ٣٠‬و� �قتلوا‬ ‫ۚ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َّ‬ ‫ََ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ۡ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ٗ‬ ‫ۡ‬ ‫ُ ۡ ُ ُ ۡ َّ ُ‬ ‫َ ۡ َٰ َ ُ‬ ‫� ۡم َخش َية إ ۡ‬ ‫ا� ۡم إن � ۡتل ُه ۡم �ن خ ِۡ�ٔا كب ٗ‬ ‫ٰ‬ ‫��‪ ٣١‬و�‬ ‫�ي‬ ‫م‬ ‫ه‬ ‫�‬ ‫ز‬ ‫ر‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫�‬ ‫ق‬ ‫�‬ ‫م‬ ‫أو�د‬ ‫ِ ٖ�‬ ‫ۚ ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ ۡ َ ُ ْ ّ َ ٰٓ َّ ُ َ َ َ َ ٗ َ َ ٓ َ َ ٗ‬ ‫ي�‪َ ٣٢‬و َ� َ� ۡق ُتلُوا ْ ٱ�َّ ۡف َس ٱ َّل� َح َّر َم ٱ َّ ُ‬ ‫�‬ ‫لز� ۖ إِنهۥ �ن � ٰ ِ‬ ‫حشة وساء سب ِ‬ ‫ِ‬ ‫�قر�وا ٱ ِ‬ ‫َّ‬ ‫ّ ۡ َ ۡ َّ‬ ‫َۡ ّ َ َ ُ َ َ ۡ ُ ٗ َ َ ۡ َ َ ۡ َ َ ّ ُ ۡ َ ٗ َ َ ُ ۡ‬ ‫�ف ِ� ٱلقت ِل� إِن ُهۥ‬ ‫إِ� ب ِٱ� ِق� ومن قتِل مظلوما �قد جعلنا ل ِو ِ�ِهِۦ سل�ٰنا ف� � ِ‬ ‫َ َۡ ْ َ َ ۡ‬ ‫َّ َّ‬ ‫َ َ ۡ َ ُ َ َّ ٰ ُ َ َ ُ‬ ‫َ� َن َم ُ‬ ‫نص ٗ‬ ‫� َ� ۡبلغ أش َّدهُ ۚۥ‬ ‫يم إِ� ب ِٱل ِ� ِ� أحسن ح‬ ‫ور�‪َ ٣٣‬و� �ق َر ُ�وا مال ٱ�َت ِ ِ‬ ‫َ َ ۡ ُ ْ ۡ َ ۡ َّ ۡ َ ۡ َ َ َ َ ۡ ُ ٗ‬ ‫ُ ْ ۡ‬ ‫َ ُ ْ ۡ َ َ َ ۡ‬ ‫�ٔو�‪َ ٣٤‬وأ ۡوفوا ٱلك ۡيل إِذا �ِ ُت ۡم َوزِنوا ب ِٱلقِ ۡس َط ِ‬ ‫اس‬ ‫وأوفوا ب ِٱلعه ِد� إِن ٱلعهد �ن م‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫ٗ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َۡ ُ‬ ‫ۡ َّ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫ٱل ُم ۡس َتقِي ِ �م �ٰل ِك خ ۡ�‪َ ٞ‬وأ ۡح َس ُن تأوِ��‪َ ٣٥‬و� �قف َما ل ۡي َس لك بِهِۦ عِل ٌ ۚم إ ِن‬ ‫َۡ‬ ‫َّ ۡ َ َ ۡ َ َ َ َ ۡ ُ َ َ ُ ُّ ُ ْ َ َ َ َ َ ۡ ُ َ ۡ ُ ٗ‬ ‫َ َ‬ ‫�و�‪َ ٣٦‬و� � ۡم ِش ِ� ٱ� ِ‬ ‫�ض‬ ‫ٱلسمع وٱ�� وٱلفؤاد � أو ٰٓ��ِك �ن �نه م ٔ‬ ‫َ َ ً َّ َ َ َ ۡ َ ۡ َ َ َ َ َ ۡ ُ َ ۡ َ َ ُ ٗ‬ ‫ُ ُّ‬ ‫� َ�ٰل َِك َ� َن َس ّي ُئ ُهۥ ع َ‬ ‫ِند‬ ‫‪٣٧‬‬ ‫و�‬ ‫�بال ط‬ ‫مرحاۖ إِنك لن � ِرق ٱ��ض ولن �بلغ ٱ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ّ َ َ ۡ ٗ‬ ‫َر�ِك مك ُروها‪] ﴾٣٨‬اﻹﺳﺮاء‪.[۳۸-۲۳ :‬‬

‫»ﭘﺮوردﮔﺎرت ﻓﺮﻣﺎن داده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﺰ او را ﻧﭙﺮﺳﺘﯿﺪ و ﺑﻪ ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﻧﯿﮑﯽ ﮐﻨﯿﺪ ھﺮ ﮔﺎه‬ ‫ﯾﮑﯽ از آن دو ﯾﺎ ھﺮ دوﯾﺸﺎن ﻧﺰد ﺗﻮ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻦ ﭘﯿﺮی ﺑﺮﺳﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ آﻧﺎن اف ﻣﮕﻮ و ﺑﺮ ﺳﺮ‬ ‫اﯾﺸﺎن ﻓﺮﯾﺎد ﻣﺰن و ﺑﺎ ﺳﺨﻨﺎن ﻣﺤﺘﺮﻣﺎﻧﻪ ﺑﺎ آن دو ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻮ و ﺑﺎل ﺗﻮاﺿﻊ و ﻣﮫﺮﺑﺎﻧﯽ را‬ ‫ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﻓﺮود آور و ﺑﮕﻮ‪ :‬ﭘﺮوردﮔﺎرا! آﻧﺎن را ﻣﺮﺣﻤﺖ ﻓﺮﻣﺎ ھﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ آﻧﺎن در‬ ‫ﮐﻮﭼﮑﯽ ﻣﺮا ﺗﺮﺑﯿﺖ و ﺑﺰرگ ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ‪ .‬ﭘﺮوردﮔﺎرﺗﺎن آ ﮔﺎهﺗﺮ ﺑﺪان ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در‬ ‫دروﻧﺘﺎن ﻣﯽﮔﺬرد‪ .‬اﮔﺮ اﻓﺮاد ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ و ﺑﺎﯾﺴﺘﻪای ﺑﺎﺷﯿﺪ او در ﺣﻖ ﺗﻮﺑﻪﮐﺎران ھﻤﯿﺸﻪ‬ ‫ﺑﺨﺸﻨﺪه ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺣﻖ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان را و ﺣﻖ ﻣﺴﺘﻤﻨﺪ و واﻣﺎﻧﺪه در راه را ﺑﭙﺮدازﯾﺪ و‬ ‫ﺑﻪ ھﯿﭻ وﺟﻪ اﺳﺮاف ﻣﮑﻦ‪ .‬ﺑﯽﮔﻤﺎن اﺳﺮاف ﮐﺎران ﺑﺮادران ﺷﯿﺎﻃﯿﻨﻨﺪ و ﺷﯿﺎﻃﯿﻦ ﺑﺴﯿﺎر‬ ‫ﻧﺎﺳﭙﺎس ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﻮد ھﺴﺘﻨﺪ و اﮔﺮ از آﻧﺎن ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﻧﺘﻈﺎر رﺣﻤﺖ ﭘﺮوردﮔﺎرت ﮐﻪ اﻣﯿﺪ‬ ‫ﺑﺪان داری‪ ،‬روی ﺑﮕﺮداﻧﯽ ﺑﺎ اﯾﺸﺎن ﻣﺤﺘﺮﻣﺎﻧﻪ و ﻣﮫﺮﺑﺎﻧﺎﻧﻪ ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻮ‪ .‬دﺳﺖ ﺧﻮد را ﺑﺮ‬ ‫ﮔﺮدن ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺴﺘﻪ ﻣﺪار)ﺑﺨﯿﻠﯽ ﻣﮑﻦ ( و آن را ﻓﻮقاﻟﻌﺎده ﮔﺸﺎده ﻣﺴﺎز ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﺷﻮد‬ ‫از ﮐﺎر ﺑﻤﺎﻧﯽ و ﻣﻮرد ﻣﻼﻣﺖ ﻗﺮار ﮔﯿﺮی و ﺳﺨﺖ و ﻏﻤﻨﺎک ﮔﺮدی‪ .‬ﺑﯽﮔﻤﺎن ﭘﺮوردﮔﺎرت‬ ‫روزی ھﺮ ﮐﺲ را ﮐﻪ ﺑﺨﻮاھﺪ ﻓﺮاوان و ﮔﺴﺘﺮده ﻣﯽدارد و روزی ھﺮ ﮐﺲ را ﮐﻪ ﺑﺨﻮاھﺪ‬ ‫ﮐﻢ و ﺗﻨﮓ ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺧﺪا از ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮد آ ﮔﺎه و ﺑﯿﻨﺎﺳﺖ و ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺘﺎن را از‬ ‫ﺗﺮس ﻓﻘﺮ و ﺗﻨﮕﺪﺳﺘﯽ ﻧﮑﺸﯿﺪ‪،‬؛ ﻣﺎ آﻧﺎن و ﺷﻤﺎ را روزی ﻣﯽدھﯿﻢ‪ .‬ﺑﯽﮔﻤﺎن ﮐﺸﺘﻦ اﯾﺸﺎن‬

‫‪٢٨٠‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﮔﻨﺎه ﺑﺰرﮔﯽ اﺳﺖ و ﺑﻪ زﻧﺎ ﻧﺰدﯾﮏ ﻧﺸﻮﯾﺪ ﮐﻪ ﮔﻨﺎه ﺑﺴﯿﺎر زﺷﺖ و ﺑﺪﺗﺮﯾﻦ راه و ﺷﯿﻮه اﺳﺖ‬ ‫و ﮐﺴﯽ را ﻧﮑﺸﯿﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﺸﺘﻦ او را‪ ،‬ﺟﺰ ﺑﻪ ﺣﻖ‪ ،‬ﺣﺮام ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ھﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﻈﻠﻮﻣﺎﻧﻪ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﻮد ﺑﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﺧﻮن او ﻗﺪرت دادهاﯾﻢ‪ .‬وﻟﯽ ﻧﺒﺎﯾﺪ او ھﻢ در ﮐﺸﺘﻦ‬ ‫اﺳﺮاف ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﯽﮔﻤﺎن ﺻﺎﺣﺐ ﺧﻮن ﯾﺎریﺷﻮﻧﺪه اﺳﺖ و در ﻣﺎل ﯾﺘﯿﻢ ﺗﺼﺮف ﻧﮑﻨﯿﺪ ﻣﮕﺮ‬ ‫ﺑﻪ ﺷﯿﻮهای ﮐﻪ ﺑﮫﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﯾﺘﯿﻢ ﺑﻪ ﺳﻦ ﺑﻠﻮغ ﻣﯽرﺳﺪ و ﺑﻪ ﻋﮫﺪ و ﭘﯿﻤﺎن ﺧﻮد وﻓﺎ‬ ‫ﮐﻨﯿﺪ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﻋﮫﺪ و ﭘﯿﻤﺎن ﭘﺮﺳﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﭼﯿﺰی را ﺑﻪ ﭘﯿﻤﺎﻧﻪ ﻣﯽزﻧﯿﺪ‪،‬‬ ‫آن را ﺑﻪ ﺗﻤﺎم و ﮐﻤﺎل ﭘﯿﻤﺎﻧﻪ ﮐﻨﯿﺪ و ﺑﺎ ﺗﺮازوی درﺳﺖ )اﺷﯿﺎء را( وزن ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر‬ ‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﮫﺘﺮ و ﻧﯿﮑﻮﺗﺮی دارد‪ .‬از ﭼﯿﺰی دﻧﺒﺎﻟﻪروی ﻣﮑﻦ ﮐﻪ از آن ﻧﺎآ ﮔﺎھﯽ‪ ،‬ﺑﯽﮔﻤﺎن‬ ‫ﭼﺸﻢ و ﮔﻮش و دل ھﻤﻪ ﻣﻮرد ﭘﺮس و ﺟﻮی از آن ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد و در روی زﻣﯿﻦ‬ ‫ﻣﺘﮑﺒﺮاﻧﻪ و ﻣﻐﺮوراﻧﻪ راه ﻣﺮو؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺗﻮ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﯽ زﻣﯿﻦ را ﺑﺸﮑﺎﻓﯽ و ﺑﻪ ﺑﻠﻨﺪای ﮐﻮھﮫﺎ‬

‫ﺑﺮﺳﯽ‪ ،‬ھﻤﻪ اﯾﻦ ﺑﺪﯾﮫﺎ ﻧﺰد ﭘﺮوردﮔﺎرت زﺷﺖ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽرود«‪.‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل‪ ،‬ﺗﻮﺣﯿﺪ و ﯾﮕﺎﻧﻪ ﭘﺮﺳﺘﯿﺪن ﺧﺪا را در رأس ﺑﺮﻧﺎﻣﻪھﺎی اﺧﻼﻗﯽ ﻗﺮار داده‬ ‫اﺳﺖ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺗﻮﺣﯿﺪ ﺳﺮﻣﻨﺸﺎء ﻓﻀﺎﯾﻞ اﺧﻼﻗﯽ اﺳﺖ و ﺗﻮﺣﯿﺪ ﻣﻮﺟﺒﺎت ﻋﺪاﻟﺖ‪ ،‬اﻧﺼﺎف و‬ ‫راﺳﺘﮕﻮﺑﻮدن را ﻓﺮاھﻢ ﻣﯽﺳﺎزد ھﻤﺎنﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ اﻋﺮاض و رویﮔﺮداﻧﯽ از ﺗﻮﺣﯿﺪ در ﻣﺮﺣﻠﻪ‬ ‫ﻧﺨﺴﺖ‪ ،‬ﺳﻮء اﺧﻼق اﯾﺠﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ اﻧﺴﺎن از روی ﺗﮑﺒﺮ‪ ،‬از ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ‬ ‫ﺣﻖ و ﭘﯿﺮوی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﺳﺮﺑﺎز زﻧﺪ و ﯾﺎ ﺑﺮ ﻣﺠﺎدﻟﻪ ﺑﻪ ﺑﺎﻃﻞ ﺑﺮای ﭼﯿﺮه ﺷﺪن و ﺷﮫﺮت و‬ ‫ﺗﻘﻠﯿﺪ از ﻋﺮف و ﻋﺎدات ﺟﺎھﻠﯽ‪ ،‬ﺑﺮ اﺛﺮ ﺳﻮء اﺧﻼق ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽآﯾﻨﺪ و اﻧﺴﺎن را از ﺳﻌﺎدت‬ ‫دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت ﺑﺎز ﻣﯽدارﻧﺪ‪.‬‬ ‫آﯾﻪھﺎی ﺑﻌﺪی‪ ،‬ﺷﯿﻮهھﺎی اﺧﻼﻗﯽ ﻣﺘﻌﺪدی را در ﻣﻮرد اﻣﻮر ﺧﺎﻧﻮاده ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﻧﯿﮑﯽ‬ ‫ﮐﺮدن ﺑﻪ ﭘﺪر و ﻣﺎدر و ﺗﻮﺻﯿﻪھﺎی ﻻزم در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﮐﻪ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ اوج ﻧﯿﮑﻮﮐﺎری و وﻓﺎداری‬ ‫ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻧﯿﮑﯽ ﮐﺮدن ﺑﻪ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان و اﻧﺴﺎنھﺎی ﻧﺎﺗﻮان و ﺗﻮﺻﯿﻪھﺎﯾﯽ در ﻣﻮرد اﻣﻮر‬ ‫ﻣﺎﻟﯽ و ﻧﮫﯽ از اﺳﺮاف و ﺑﺎده دﺳﺘﯽ و ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺑﻪ اﻧﻔﺎق و ﺳﺨﺎوت ﺑﺎ ﺷﯿﻮهھﺎی ﻣﻌﺘﺪﻻﻧﻪ‬ ‫را ﯾﺎدآور ﻣﯽﮔﺮدد؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬ ‫َ َ َ َّ‬ ‫َّ ۡ ُ َ ّ َ َ ُ ٓ ْ ۡ َ َ َّ َ‬ ‫لش ۡي َ�ٰ ُن ل َِر ّ�هِۦ َك ُف ٗ‬ ‫ور�‪] ﴾٢٧‬اﻹﺳﺮاء‪.[۲۷ :‬‬ ‫�� و�ن ٱ‬ ‫﴿إِن ٱلمبذِرِ�ن �نوا إِخ�ٰن ٱلش�ٰ ِط ِ‬ ‫ِ‬ ‫»ﺑﯽﮔﻤﺎن اﺳﺮاف ﮐﺎران‪ ،‬دوﺳﺘﺎن ﺷﯿﺎﻃﯿﻨﻨﺪ و ﺷﯿﺎﻃﯿﻦ ﺑﺴﯿﺎر ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﻮد‬ ‫ھﺴﺘﻨﺪ«‪.‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻧﯿﺰ از آزﻣﻨﺪی و ﺑﺨﻞ ورزﯾﺪن از اﻧﻔﺎق ﺑﺎ اراﺋﻪی ﺗﺼﻮﯾﺮی از اﯾﻦ ﻋﻤﻞ‬ ‫زﺷﺖ‪ ،‬ﻧﮫﯽ ﮐﺮده اﺳﺖ‪:‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫َ َۡ َۡ ََ َ َ ۡ ُ ًَ َ‬

‫‪٢٨١‬‬

‫ُُ َ‬

‫﴿ َو� �عل يدك مغلولة إ ِ ٰ‬ ‫� �نقِك﴾ ]اﻹﺳﺮاء‪.[۲۹ :‬‬

‫»دﺳﺖ ﺧﻮﯾﺶ را ﺑﺮ ﮔﺮدن ﺧﻮد ﺑﺴﺘﻪ ﻣﺪار«‪.‬‬ ‫ﺳﭙﺲ ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﻣﺎﻟﯽ ﺑﺮای ﮐﻤﮏ ﺑﻪ دﯾﮕﺮان ﻧﺪارﻧﺪ ﻣﯽﺧﻮاھﺪ ﺗﺎ‬ ‫ﺑﺎ ﺳﺨﻦ ﻧﯿﮏ و ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ وﺟﻪ ﺑﺎ ﻣﺴﺘﻀﻌﻒ ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫َّ ُ ۡ َ َّ َ ۡ ُ ُ ۡ َ ٓ َ َ ۡ َ ّ َّ ّ َ َ ۡ ُ َ‬ ‫وها َ� ُقل ل َّ ُه ۡم قَ ۡو ٗ� َّم ۡي ُس ٗ‬ ‫ور�‪﴾٢٨‬‬ ‫﴿�ما �ع ِرضن �نهم ٱبتِغاء ر�ةٖ مِن ر�ِك ترج‬ ‫]اﻹﺳﺮاء‪.[۲۸ :‬‬

‫»و اﮔﺮ از آﻧﺎن ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﻧﺘﻈﺎر رﺣﻤﺖ ﭘﺮوردﮔﺎرت ﮐﻪ اﻣﯿﺪ ﺑﺪان داری روی ﺑﮕﺮداﻧﯽ ﺑﺎ‬

‫اﯾﺸﺎن ﻣﮫﺮﺑﺎﻧﺎﻧﻪ و ﻣﺤﺘﺮﻣﺎﻧﻪ ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻮ«‪.‬‬ ‫و اﯾﻦ ﺗﻮﺻﯿﻪای ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺆﺛﺮ در ﺑﮫﺒﻮد رواﺑﻂ ﻣﺮدم ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ اﺳﺖ؛ ﺑﻠﮑﻪ از ﺑﺨﺸﺸﯽ‬ ‫ﮐﻪ ﻣﻨﺖ ﮔﺰاردن و اذﯾﺖ ﮐﺮدن ﺑﻪ دﻧﺒﺎل داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬ﺧﯿﻠﯽ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﻗﺮار داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺳﭙﺲ از دﯾﮕﺮ ﻣﻈﺎھﺮ اﺧﻼق ﺑﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﺳﻨﮕﺪﻟﯽ‪ ،‬ﺑﯽرﺣﻤﯽ‪ ،‬ﻧﺪاﺷﺘﻦ ﻋﻄﻮﻓﺖ و ﻋﺎﻃﻔﻪ و‬ ‫از ﻗﺘﻞ ﮐﻪ ﻧﻤﺎد ﺗﻤﺎم رذاﺋﻞ اﺧﻼﻗﯽ اﺳﺖ و ﺑﻪ وﯾﮋه ﻗﺘﻞ دﺧﺘﺮان ﺑﯽﮔﻨﺎه ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻪ‬ ‫ﺷﺪه اﺳﺖ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﻗﺘﻞ ﺟﻨﺎﯾﺘﯽ ھﻮﻟﻨﺎک اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺎداش آن ﻗﺼﺎص اﺳﺖ وﻟﯽ اﺳﻼم ﺑﺮ‬ ‫آن اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻓﻀﺎﯾﻞ اﺧﻼﻗﯽ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻊ ﻗﺘﻞ و زﻧﺪه ﺑﻪ ﮔﻮر ﮐﺮدن دﺧﺘﺮان ﮔﺮدد و در‬ ‫اﯾﻦ ﺻﺪد ﺑﻮد ﺗﺎ اﯾﻦ ﻋﻘﯿﺪه را ﮐﻪ آﻧﺎن دﺧﺘﺮان را ﺑﺎﻋﺚ ﻓﻘﺮ ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬از اذھﺎن آﻧﺎن‬ ‫َّ ۡ َ ُ‬ ‫ُ‬ ‫ﺑﺰداﯾﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ُ �﴿ :‬ن ن ۡر ُز� ُه ۡم �يَّا� ۡم﴾ ]اﻹﺳﺮاء‪» .[٣١ :‬ﻣﺎ ﺷﻤﺎ را و آﻧﮫﺎ را‬

‫روزی ﻣﯽدھﯿﻢ«‪.‬‬ ‫ھﺪف اﺳﻼم از ﻃﺮح ﻓﻀﺎﯾﻞ اﺧﻼﻗﯽ‪ ،‬از ﺑﯿﻦ ﺑﺮدن ارزشھﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺟﺎھﻼﻧﻪای ﺑﻮد‬ ‫ﮐﻪ در آن زﻣﺎن رواج ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ آﯾﻪھﺎی ﻓﻮق‪ ،‬از زﻧﺎ ﻧﮫﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬زﻧﺎ‪ ،‬ﺧﯿﺎﻧﺘﯽ اﺧﻼﻗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺳﺎس آن‬ ‫ﺗﺠﺎوز و دﺳﺖ درازی ﺑﻪ ﻧﻮاﻣﯿﺲ و ﺣﺮﻣﺘﮫﺎﺳﺖ و ھﺪف آن‪ ،‬از ﺑﯿﻦ ﺑﺮدن ﭘﺎﮐﺪاﻣﻨﯽ و‬ ‫ﺷﺮاﻓﺖ و ﺑﯽاﻋﺘﻨﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﺳﺎﯾﺮ ارزشھﺎی واﻻی اﻧﺴﺎﻧﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻀﺎﻣﯿﻦ آﯾﻪھﺎ ﻧﯿﺰ اﻣﺮ ﺑﻪ‬ ‫ً‬ ‫اﻣﺎﻧﺘﺪاری و ﺟﺪﯾﺖ و ﻓﺮوﺗﻨﯽ و ﻧﮫﯽ از ﺧﯿﺎﻧﺖ و ﺑﯿﮫﻮدهﮐﺎری و ﺗﮑﺒﺮ اﺳﺖ؛ ﻣﺜﻼ‪ ،‬ﺑﻪ‬ ‫ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻣﺎل ﯾﺘﯿﻢ ﺗﺎ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ رﺷﺪ ﮐﺎﻣﻞ ﺧﻮد ﺑﺮﺳﺪ و ﺑﻪ وﻓﺎداری و ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﻪ‬ ‫رﻋﺎﯾﺖ ﺗﮑﻤﯿﻞ ﮐﯿﻞ وزن و ﺗﺮازو ﻓﺮﻣﺎن ﻣﯽدھﺪ ﮐﻪ اﯾﻨﮫﺎ ﻧﻤﺎد اﻣﺎﻧﺘﺪاری ھﺴﺘﻨﺪ و ﻋﮑﺲ‬ ‫آن ﺧﯿﺎﻧﺖ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﺟﺪﯾﺖ وا ﻣﯽدارد و از ﺗﺠﺴﺲ اﻓﺮاد در اﻣﻮری ﮐﻪ ﺟﺰو وﻇﺎﯾﻒ آﻧﮫﺎ‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ و از آن آ ﮔﺎھﯽ ﻧﺪارﻧﺪ ﺑﺎز ﻣﯽدارد‪:‬‬

‫‪٢٨٢‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫َ‬ ‫َ َۡ ُ‬ ‫ۡ ٌ َّ َّ ۡ َ َ ۡ َ َ َ ۡ ُ َ َ ُ ُّ ُ َ َ َ َ‬ ‫َ َ‬ ‫� َوٱلفؤاد � أ ْو ٰٓ��ِك �ن‬ ‫﴿ َو� �قف َما ل ۡي َس لك بِهِۦ عِل ۚم إِن ٱلسمع وٱ�‬ ‫َُۡ َ ۡ ُ ٗ‬ ‫�و�‪] ﴾٣٦‬اﻹﺳﺮاء‪.[۳۶ :‬‬ ‫�نه م ٔ‬

‫»از ﭼﯿﺰی دﻧﺒﺎﻟﻪروی ﻣﮑﻦ ﮐﻪ از آن ﻧﺎآ ﮔﺎھﯽ‪ ،‬ﺑﯽﮔﻤﺎن ﭼﺸﻢ و ﮔﻮش و دل ھﻤﻪ ﻣﻮرد‬

‫ﭘﺮس و ﺟﻮی از آن ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ«‪.‬‬ ‫ﻣﻌﻨﺎی واﻗﻌﯽ ﺑﯿﮫﻮدهﮐﺎری ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺸﻐﻮل ﺷﺪن اﻧﺴﺎن ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﮐﻪ از آن ﻧﮫﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ‬ ‫و ﺗﻮاﺿﻊ و ﻓﺮوﺗﻨﯽ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﺣﺪود و ﻗﺪر و ﻣﻨﺰﻟﺖ ﺧﻮد را ﺑﺸﻨﺎﺳﺪ و ﺗﮑﺒﺮ و‬ ‫ﻏﺮور ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﺮ اﺳﺎس ﺟﮫﺎﻟﺖ و ﺳﺒﮑﺴﺮی و ﺣﻤﺎﻗﺖ‪ ،‬دﺳﺖ درازی ﺑﮑﻨﺪ‪:‬‬ ‫َۡ‬ ‫ٗ‬ ‫َ َ ً َّ َ َ َ ۡ َ ۡ َ َ َ َ َ ۡ ُ َ ۡ َ‬ ‫َ َ‬ ‫اۖ‬ ‫ِ‬ ‫� َبال ُطو�‪﴾٣٧‬‬ ‫ٱ‬ ‫غ‬ ‫ل‬ ‫ب‬ ‫�‬ ‫ن‬ ‫ل‬ ‫و‬ ‫�ض‬ ‫�‬ ‫ٱ‬ ‫�‬ ‫ن‬ ‫ل‬ ‫ك‬ ‫ن‬ ‫إ‬ ‫ح‬ ‫ر‬ ‫م‬ ‫ق‬ ‫ر‬ ‫�ض‬ ‫﴿ َو� � ۡم ِش ِ� ٱ�‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫]اﻹﺳﺮاء‪.[۳۷ :‬‬

‫»و در روی زﻣﯿﻦ ﻣﺘﮑﺒﺮاﻧﻪ و ﻣﻐﺮوراﻧﻪ راه ﻣﺮو؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺗﻮ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﯽ زﻣﯿﻦ را ﺑﺸﮑﺎﻓﯽ‬

‫وﺑﻪ ﺑﻠﻨﺪای ﮐﻮهھﺎ ﺑﺮﺳﯽ«‪.‬‬ ‫و در ﭘﺎﯾﺎن ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ ٰ َ َّ ٓ َ ۡ َ ٰٓ ۡ َ ُّ َ‬ ‫ۡ َ ۡ َ َ َّ َ ً‬ ‫�ك َر�ك م َِن ٱ� ِك َمةِ� َو� �عل مع ٱ� ِ إِ�ٰها َءاخ َر﴾ ]اﻹﺳﺮاء‪:‬‬ ‫﴿�ل ِك مِما أو� إ ِ‬ ‫‪.[۳۹‬‬

‫»اﯾﻦھﺎ از اﻣﻮر ﺣﮑﻤﺖآﻣﯿﺰی اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺮوردﮔﺎرت ﺑﻪ ﺗﻮ وﺣﯽ ﮐﺮده اﺳﺖ و ھﺮﮔﺰ ﺑﺎ‬

‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻌﺒﻮد دﯾﮕﺮی را اﻧﺒﺎز ﻣﮑﻦ«‪.‬‬ ‫ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮرت ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬اﯾﻦ رھﻨﻤﻮدھﺎ را ﺣﮑﻤﺖ ﻧﺎﻣﯿﺪ و آﻧﮫﺎ را ﺑﺎ ﻓﺮا ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﻪ ﺗﻮﺣﯿﺪ‬ ‫و ﻧﮫﯽ از ﺷﺮک ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﺎﻧﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ دﻋﻮت اﻟﮫﯽ ﺑﺎ ﺗﻮﺣﯿﺪ آﻏﺎز ﮔﺮدﯾﺪ؛ زﯾﺮا اﯾﻤﺎن‬ ‫آوردن ﺑﻪ ﺧﺪا‪ ،‬ﮐﻠﯿﺪ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺧﻮﺑﯿﮫﺎ و ﻣﺤﺎﻓﻆ آﻧﮫﺎ اﺳﺖ و ﮐﻔﺮ ورزﯾﺪن ﺑﻪ او‪ ،‬ﮐﻠﯿﺪ و‬ ‫اﻧﮕﯿﺰۀ ھﺮ ﺑﺪی و ﺷﺮ اﺳﺖ ‪.١‬‬ ‫ﺗﺮﺑﯿﺖ اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺮ اﺳﺎس داﺳﺘﺎﻧﻬﺎی ﻗﺮآﻧﯽ‬

‫داﺳﺘﺎﻧﮫﺎی ﻗﺮآﻧﯽ ﺳﺮﺷﺎر از ﻣﻮاﻋﻆ و ﺣﮑﻤﺘﮫﺎ و اﺻﻮل ﻋﻘﯿﺪﺗﯽ و ﺗﻮﺟﯿﮫﺎت اﺧﻼﻗﯽ و‬ ‫ﺷﯿﻮهھﺎی ﻋﺒﺮتآﻣﻮز از ﺳﺮﮔﺬﺷﺖ اﻣﺘﮫﺎ و ﻣﻠﺖھﺎ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬داﺳﺘﺎنھﺎی ﻗﺮآن‪،‬‬ ‫ﺳﺮﮔﺬﺷﺖ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻣﺤﻀﯽ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﺮای ﺗﺎرﯾﺦﻧﮕﺎران اھﻤﯿﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ؛ ﭼﺮا‬ ‫ﮐﻪ داﺳﺘﺎنھﺎی ﻗﺮآﻧﯽ ﺳﺮﺷﺎر از ﺗﻮﺣﯿﺪ‪ ،‬ﻋﻠﻢ‪ ،‬ﺧﻮﺑﯿﮫﺎی اﺧﻼﻗﯽ‪ ،‬دﻻﯾﻞ ﻋﻘﻠﯽ و ﺗﺤﻠﯿﻞ و‬ ‫‪ -١‬ﻣﻨﮫﺞ اﻟﻘﺮآﻧﯽ ﻟﻠﺘﺸﺮﯾﻊ‪ ،‬ص ‪.۴۳۳‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫‪٢٨٣‬‬

‫ﯾﺎدآوری و ﮔﻔﺘﮕﻮھﺎی ﺷﮕﻔﺖاﻧﮕﯿﺰ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺑﺮای اﺛﺒﺎت اﯾﻦ ﻣﺪﻋﺎ داﺳﺘﺎن ﺣﻀﺮت‬ ‫ﯾﻮﺳﻒ را ﮐﻪ در ﺑﺮﮔﯿﺮﻧﺪۀ ﻧﮑﺎت اﺧﻼﻗﯽ ارزﺷﻤﻨﺪی اﺳﺖ‪ ،‬ذﮐﺮ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﯿﻢ و ﻋﻠﻤﺎی‬ ‫اﺧﻼق و داﻧﺸﻤﻨﺪان ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ‪» :‬وﺿﻌﯿﺖ اﻣﺖ‪ ،‬ﺳﺎﻣﺎن ﻧﻤﯽﮔﯿﺮد ﻣﮕﺮ ﺑﺎ وﺟﻮد ﻣﺼﻠﺤﺎن و‬ ‫ﻣﺮدان ﻓﻌﺎل و رھﺒﺮان ﻓﺎﺿﻠﯽ ﮐﻪ ﺷﺮاﯾﻂ و اﺧﻼق ﻻزم را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ اﮔﺮ ﻣﺼﻠﺢ‪،‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮی ﺑﺎﺷﺪ؛ ﺑﺎﯾﺪ دارای ﭼﮫﻞ ﺧﺼﻠﺘﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻋﻠﻤﺎی اﺧﻼق و ﺣﮑﻤﺎ ﺑﯿﺎن داﺷﺘﻪاﻧﺪ‬ ‫و اﮔﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﺷﺮاﯾﻂ و ﺧﺼﻠﺖھﺎﯾﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ دارای آن ﺷﺮاﯾﻂ‬ ‫‪ ‬ھﻢ‬ ‫‪ ‬ﺟﺎﻣﻊ ﺻﻔﺎت ﮐﺎﻣﻞ و ﺟﻤﺎل ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﺑﻮد و از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﯾﻮﺳﻒ‬ ‫اﺳﺖ؛ ﯾﻮﺳﻒ‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ و ھﻢ ﭘﺎدﺷﺎه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺳﯿﺮه اﯾﺸﺎن ﺑﺮای ﺧﺮدﻣﻨﺪان ﺑﺮای اﻧﺘﺨﺎب اﻓﺮاد‬ ‫ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ در اﻣﻮر ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ‪ ،‬اﻟﮕﻮﯾﯽ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ و ﺑﺎ ﺧﺘﻢ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان‪ ،‬ﺳﯿﺰده ﺧﺼﻠﺖ‬ ‫از ﺧﺼﻠﺖھﺎﯾﯽ ﮐﻪ رھﺒﺮ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻓﺎﺿﻠﻪ ﻣﯽﺑﺎﯾﺴﺖ دارای آن ﺑﺎﺷﺪ را ﺑﺮ ﻣﯽﺷﻤﺎرﯾﻢ ﺗﺎ‬ ‫ﻋﺒﺮﺗﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮای ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﻗﺮآن ﻣﯽاﻧﺪﯾﺸﻨﺪ و ﺗﺬﮐﺮی ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮای ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬ ‫درﺻﺪد دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﻧﯿﮑﯿﮫﺎ ھﺴﺘﻨﺪ ‪.١‬‬ ‫ﻣﮫﻢﺗﺮﯾﻦ وﯾﮋﮔﯿﮫﺎی رھﺒﺮ ﻣﺪﯾﻨﮥ ﻓﺎﺿﻠﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫‪ -۱‬ﭘﺎﮐﺪاﻣﻨﯽ و ﮐﻨﺘﺮل ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺷﮫﻮاﻧﯽ‪ :‬ﺗﺎ ﺑﺮ ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ ﺗﺴﻠﻂ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﻗﻮای‬ ‫ﺟﺴﻤﯽاش ﮐﺎﻣﻞ ﮔﺮدد‪:‬‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ َ‬ ‫َ‬ ‫َ ۡ َ ٓ َّ ُ‬ ‫﴿ َك َ� ٰل َِك �ِ َ ۡ َ َ ۡ ُ ُّ‬ ‫ص�﴾ ]ﯾﻮﺳﻒ‪:‬‬ ‫�ف �نه ٱلس ٓو َء َوٱلفحشا َء ۚ إِنهۥ م ِۡن ع َِبادِنا ٱل ُمخل ِ‬ ‫ِ‬ ‫‪.[۲۴‬‬

‫»ﻣﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺮدﯾﻢ ﺗﺎ ﺑﻼ و زﻧﺎ را از او دور ﺳﺎزﯾﻢ‪ ،‬او از ﺑﻨﺪﮔﺎن ﭘﺎﮐﯿﺰه و ﺑﺮﮔﺰﯾﺪۀ ﻣﺎ ﺑﻮد«‪.‬‬ ‫‪ -۲‬ﺑﺮدﺑﺎر ﺑﻮدن ﺑﻪ ھﻨﮕﺎم ﺧﺸﻢ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺧﻮد را ﮐﻨﺘﺮل ﻧﻤﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ ُ ٓ ْ َ ۡ ۡ َ َ ۡ َ َ َ َ ‪َّ ٞ‬‬ ‫َ‬ ‫َۡ‬ ‫َ ۡ ُ َ َ َ َّ َ ُ ُ ُ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ف‬ ‫�‬ ‫�‬ ‫ف‬ ‫وس‬ ‫ي‬ ‫ا‬ ‫ه‬ ‫ۥ‬ ‫�‬ ‫�ق � قد �ق أ خ‬ ‫سهِۦ َول ۡم ُ� ۡبدِها‬ ‫�‬ ‫أ‬ ‫ف‬ ‫ل‬ ‫ب‬ ‫�‬ ‫ِن‬ ‫م‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ۚ‬ ‫﴿قالوا إِن � ِ‬ ‫َ‬ ‫َ ُ ۡ َ َ َ ُ ۡ َ ّ ‪َ ُ َ َ ُ َ ۡ ُ َّ َ ٗ َ َّ ٞ‬‬ ‫صفون‪] ﴾٧٧‬ﯾﻮﺳﻒ‪.[۷۷ :‬‬ ‫له ۚم قال أنتم � م��اۖ وٱ� أعلم بِما ت ِ‬

‫»آﻧﮫﺎ )ﺑﺮادران ﯾﻮﺳﻒ( ﮔﻔﺘﻨﺪ اﮔﺮ او دزدی ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮادری ﻗﺒﻞ از ﺧﻮد داﺷﺘﻪ ﮐﻪ‬ ‫او ﻧﯿﺰ دزدی ﻣﯽﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﯾﻮﺳﻒ ﻧﺎراﺣﺘﯽ را درون ﺧﻮد ﭘﻨﮫﺎن ﮐﺮد و ﻧﮕﺬاﺷﺖ از آن‬ ‫ﻣﻄﻠﻊ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺷﻤﺎ ﻣﻘﺎم و ﻣﻨﺰﻟﺖ ﺑﺪی دارﯾﺪ و ﺧﺪا آ ﮔﺎهﺗﺮ از ﭼﯿﺰی اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﯿﺎن‬

‫ﻣﯽدارﯾﺪ«‪.‬‬ ‫‪ -١‬ﺗﻔﺴﯿﺮ اﻟﻘﺎﺳﻤﯽ‪ ،‬ج ‪ ،۹‬ص ‪.۳۱۰‬‬

‫‪٢٨٤‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫‪ -۳‬اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﺮم ﺧﻮﺋﯽ و ﺗﻨﺪﺧﻮﺋﯽ در ﺟﺎی ﺧﻮد‪:‬‬ ‫َ َّ ُ ّ ۡ َ ُ ۡ َ َ َ ۡ َ َ ّ ُ‬ ‫َ َ َّ َ َّ َ ُ َ َ ۡ َ َ ۡ ُ‬ ‫َ‬ ‫ٓ‬ ‫و�‬ ‫و� بِأخٖ ل�م مِن أ�ِي� ۚم �� ترون � ِ� أ ِ‬ ‫﴿ولما جهزهم ِ�هازِهِم قال ٱ�ت ِ‬ ‫َ‬ ‫ۡ َ‬ ‫َ َّ ۡ َ ۡ ُ‬ ‫ََ َ َ َ ُ‬ ‫� ٱل ۡ ُم�ل َ‬ ‫ك ۡي َل َو َ�نَا ۠ َخ ۡ ُ‬ ‫و� بِهِۦ ف� ك ۡيل ل� ۡم عِندِي َو�‬ ‫ت‬ ‫�‬ ‫ت‬ ‫م‬ ‫ل‬ ‫ن‬ ‫إ‬ ‫ف‬ ‫‪٥٩‬‬ ‫ِ�‬ ‫ٱل‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َۡ َُ‬ ‫ون‪] ﴾٦٠‬ﯾﻮﺳﻒ‪.[۶۰-۵۹ :‬‬ ‫�قر� ِ‬ ‫»و ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ )ﺑﺎ ﺑﺎر و ﺑﻨﻪ وﺗﻮﺷﻪ( آﻧﮫﺎ را آﻣﺎده ﺳﺎﺧﺖ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺮادر ﭘﺪری ﺧﻮد را ﻧﺰد‬ ‫ﻣﻦ آورﯾﺪ ﻣﮕﺮ ﻧﻤﯽﺑﯿﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ ﭘﯿﻤﺎﻧﻪ را ﺑﻪ ﺗﻤﺎم و ﮐﻤﺎل ﻣﯽدھﻢ و ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ﻣﯿﺰﺑﺎﻧﻢ؟ و‬ ‫اﮔﺮ او را ﻧﺰد ﻣﻦ ﻧﯿﺎورﯾﺪ‪ ،‬ھﯿﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﮔﻨﺪم و ﺣﺒﻮﺑﺎﺗﯽ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻧﻤﯽدھﻢ و دﯾﮕﺮ ﭘﯿﺶ ﻣﻦ‬

‫ﻧﯿﺎﺋﯿﺪ«‪.‬‬ ‫ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮرت ﺑﺎ ﻧﺮﻣﯽ ﺳﺨﻨﺎن ﺧﻮد را آﻏﺎز ﮐﺮد و ﺑﺎ ﺷﺪت‪ ،‬ﭘﺎﯾﺎن داد‪.‬‬ ‫‪ -۴‬اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ ﻧﻔﺲ ﺑﺎ ﺗﻮﮐﻞ ﺑﻪ ﭘﺮوردﮔﺎر‪:‬‬ ‫َ َ ۡ َ ۡ َ َٰ َ َ ٓ ۡ َ ِ ّ َ ٌ َ‬ ‫‪ٞ‬‬ ‫�ض إ ِ ِ� حفِيظ عل ِيم‪] ﴾٥٥‬ﯾﻮﺳﻒ‪.[۵۵ :‬‬ ‫﴿قال ٱجعل ِ� � خزا� ِ ِن ٱ� �‬ ‫»ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺮا ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ اﻣﻮال و ﻣﺤﺼﻮﻻت زﻣﯿﻦ ﮐﻦ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﺴﯿﺎر ﺣﺎﻓﻆ و ﻧﮕﮫﺪار‬ ‫و ﺑﺲ آ ﮔﺎه )از ﻣﺴﺎﺋﻞ اﻗﺘﺼﺎدی و ﮐﺸﺎورزی( ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻢ«‪.‬‬ ‫‪ -۵‬ﻗﻮت ﺣﺎﻓﻈﻪ‪ :‬ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﮔﺬﺷﺘﻪ را ﺑﻪ ﯾﺎد ﺑﯿﺎورد و ﺳﯿﺎﺳﺘﮫﺎ را ﮐﻨﺘﺮل ﮐﻨﺪ و اﻣﻮر‬ ‫ﻣﺮدم را ﺑﺪاﻧﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫وس َف فَ َد َخلُوا ْ َعلَ ۡيهِ َ� َع َر َ� ُه ۡم َو ُه ۡم َ ُ ُ‬ ‫﴿ َو َجا ٓ َء إ ۡخ َوةُ يُ ُ‬ ‫�ۥ منك ُِرون‪] ﴾٥٨‬ﯾﻮﺳﻒ‪.[۵۸ :‬‬ ‫ِ‬ ‫»و ﺑﺮادران ﯾﻮﺳﻒ ﺑﻪ ﭘﯿﺶ ﯾﻮﺳﻒ آﻣﺪﻧﺪ و اﯾﺸﺎن را ﺷﻨﺎﺧﺖ‪ ،‬وﻟﯽ آﻧﺎن وی را‬ ‫ﻧﺸﻨﺎﺧﺘﻨﺪ«‪.‬‬ ‫‪ -۶‬ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪی ﻗﻮه ﻣﺨﯿﻠﻪ و ﺗﺼﻮر‪ :‬ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﺪ اﻣﻮر را ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ‪ ،‬واﺿﺢ و روﺷﻦ‬ ‫ﺑﺎزﮔﻮ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ّ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫وس ُف ِ��يهِ َ ٰٓ َ‬ ‫ت إ� َر�يۡ ُ‬ ‫﴿إ ۡذ قَ َال يُ ُ‬ ‫ت أ َح َد َع َ َ‬ ‫� ك ۡوك ٗبا َوٱلش ۡم َس َوٱلق َم َر‬ ‫ِ‬ ‫�� ب ِ ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ََۡ ُ ُ ۡ َ‬ ‫� جد َ‬ ‫ِين‪] ﴾٤‬ﯾﻮﺳﻒ‪.[۴ :‬‬ ‫ر��تهم ِ� ٰ ِ‬ ‫»آن ﮔﺎه ﮐﻪ ﯾﻮﺳﻒ ﺑﻪ ﭘﺪرش ﮔﻔﺖ‪ :‬ای ﭘﺪر! ﻣﻦ در ﺧﻮاب دﯾﺪم ﮐﻪ ﯾﺎزده ﺳﺘﺎره و‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺧﻮرﺷﯿﺪ و ﻣﺎه در ﺑﺮاﺑﺮم ﺳﺠﺪه ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ«‪.‬‬ ‫‪ -۷‬آﻣﺎدﮔﯽ ﺑﺮای ﮐﺴﺐ داﻧﺶ و دوﺳﺖ داﺷﺘﻦ و ﻣﺴﻠﻂ ﺑﻮدن ﺑﺮ آن‪:‬‬ ‫َ َّ َ ۡ ُ َّ َ َ َ ٓ ٓ ۡ َ ٰ َ ۡ َ ٰ َ َ َ ۡ ُ َ َ َ َ َ َ ٓ َ ُّ ۡ‬ ‫َّ‬ ‫� َك ب ِٱ�ِ مِن‬ ‫﴿وٱ�بعت مِلة ءاباءِي إِب�هِيم �س�ق و�عق ۚ‬ ‫وب ما �ن �ا أن � ِ‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫‪٢٨٥‬‬

‫ََ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ ٰ َّ َ ۡ‬ ‫َ ۡ‬ ‫َّ‬ ‫َ ۡ َ َ‬ ‫�ََ‬ ‫� ٱ�َّ ِ‬ ‫�ءٖ � �ٰل ِك مِن فض ِل ٱ�ِ َعل ۡي َنا َو� ٱ�َّ ِ‬ ‫اس �‬ ‫�ن أ‬ ‫اس و� ِ‬ ‫َۡ ُ َ‬ ‫�شك ُرون‪] ﴾٣٨‬ﯾﻮﺳﻒ‪.[۳۸ :‬‬

‫»و ﻣﻦ از آﺋﯿﻦ ﭘﺪران ﺧﻮد اﺑﺮاھﯿﻢ و اﺳﺤﺎق و ﯾﻌﻘﻮب ﭘﯿﺮوی ﮐﺮدهام‪ .‬ﻣﺎ را ﻧﺴﺰد ﮐﻪ‬ ‫ﭼﯿﺰی را اﻧﺒﺎز ﺧﺪا ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬اﯾﻦ ﻟﻄﻒ ﺧﺪاﺳﺖ در ﺣﻖ ﻣﺎ و در ﺣﻖ ھﻤﻪ ﻣﺮدﻣﺎن وﻟﯿﮑﻦ‬

‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﺮدﻣﺎن ﺳﭙﺎﺳﮕﺰاری ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ«‪.‬‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫﴿ َر ّب قَ ۡد َءاتَ ۡي َت� م َِن ٱل ۡ ُم ۡلك َو َع َّل ۡم َت� مِن تَأو�ل ٱ� َحادِيث فَاط َِر ٱ َّ َ َ‬ ‫ت‬ ‫لس�ٰ� ٰ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ�‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َۡ‬ ‫ۡ‬ ‫َ َ َ َّ ُ ۡ ٗ َ ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫َّٰ‬ ‫َ‬ ‫ُّ‬ ‫�ض أ َ‬ ‫نت َو ِّ‬ ‫ِ‬ ‫ح�‪﴾١٠١‬‬ ‫وٱ�‬ ‫�ۦ ِ� ٱ�� َيا َوٱ�خِرةِ� توف ِ� مسل ِما و�� ِق ِ� ب ِٱل�ل ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫]ﯾﻮﺳﻒ‪.[۱۰۱ :‬‬

‫»ﭘﺮوردﮔﺎرا! ﺗﻮ ﺑﺨﺸﯽ از ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺑﻪ ﻣﻦ دادهای و ﻣﺮا از ﺗﻌﺒﯿﺮ ﺧﻮاﺑﮫﺎ آ ﮔﺎه ﺳﺎﺧﺘﻪای‪.‬‬ ‫ای آﻓﺮﯾﺪﮔﺎر آﺳﻤﺎن و زﻣﯿﻦ! ﺗﻮ ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ ﻣﻦ در دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت ھﺴﺘﯽ‪ .‬ﻣﺮا ﻣﺴﻠﻤﺎن‬

‫ﺑﻤﯿﺮان و ﺑﻪ ﺻﺎﻟﺤﺎن ﻣﻠﺤﻖ ﮔﺮدان«‪.‬‬ ‫‪ -۸‬ﺑﺮﺧﻮرد ﺷﻔﻘﺖآﻣﯿﺰ ﺑﺎ ﺿﻌﻔﺎ‪ :‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ‪ ،‬ﺑﺎ آن دو ﺟﻮاﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ او در زﻧﺪان ﺑﻮدﻧﺪ‪،‬‬ ‫ﺑﺎ ﻓﺮوﺗﻨﯽ رﻓﺘﺎر ﻧﻤﻮد و آﻧﺎن را ﭼﻨﯿﻦ ﺧﻄﺎب ﻗﺮار داد‪:‬‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫ّ ۡ َ َ ۡ َ ‪َ ُ ّ َ َ ُّ ٞ‬‬ ‫﴿ َ� ٰ َ� ٰ ِ َ‬ ‫� أَ ِم ٱ َّ ُ‬ ‫ون َخ ۡ ٌ‬ ‫� ٱل َ�ٰح ُِد ٱل َق َّه ُ‬ ‫ار‪] ﴾٣٩‬ﯾﻮﺳﻒ‪:‬‬ ‫لسج ِن ءأر�اب متف ِرق‬ ‫�ٱ ِ‬ ‫ح ِ‬ ‫‪.[۳۹‬‬

‫»ای دوﺳﺘﺎن زﻧﺪاﻧﯽ ﻣﻦ! آﯾﺎ ﺧﺪاﯾﺎن ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﺑﮫﺘﺮاﻧﺪ ﯾﺎ ﺧﺪای ﯾﮕﺎﻧﻪ ﭼﯿﺮه«‪.‬‬ ‫و در اﻣﻮر دﯾﻦ و دﻧﯿﺎﯾﺸﺎن ﺑﺎ آﻧﮫﺎ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﮐﺮد‪:‬‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫َ َ َ ۡ ُ‬ ‫َ َ‬ ‫ُ َ‬ ‫َّ َ ۡ ُ ُ‬ ‫﴿قال � يَأ�ِيك َما َط َعام‪ ٞ‬ت ۡر َزقانِهِۦٓ إِ� � َّب�ت� َما ب ِ َتأوِ�لِهِۦ � ۡبل أن يَأ� َِيك َما ۚ �ٰل ِك َما‬ ‫َ َّ‬ ‫َ ّ ٓ ّ َ َ ۡ ُ َّ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َّ ۡ‬ ‫َّ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ت مِلة ق ۡو ٖ� � يُؤم ُِنون ب ِٱ�ِ َوهم ب ِٱ�خ َِرة ِ ه ۡم‬ ‫م َِّما عل َم ِ� ر ِ� � إ ِ ِ� تر�‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫�ٰفِ ُرون‪] ﴾٣٧‬ﯾﻮﺳﻒ‪.[۳۷ :‬‬

‫»ﮔﻔﺖ ﭘﯿﺶ از آﻧﮑﻪ ﺟﯿﺮه ﻏﺬاﯾﯽ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﺮﺳﺪ‪ ،‬ﺷﻤﺎ را از ﺗﻌﺒﯿﺮ ﺧﻮاﺑﺘﺎن آ ﮔﺎه‬

‫ﺧﻮاھﻢ ﺳﺎﺧﺖ«‪.‬‬ ‫و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ از ﮐﯿﺶ ﮔﺮوھﯽ دﺳﺖ ﮐﺸﯿﺪهام ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا اﯾﻤﺎن ﻧﻤﯽآورﻧﺪ و روز‬ ‫واﭘﺴﯿﻦ را ﻗﺒﻮل ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬

‫‪٢٨٦‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫آﻧﮫﺎ ﻧﯿﺰ ﺳﺨﻨﺎن او را ﺗﺎﯾﯿﺪ ﻧﻤﻮدﻧﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻗﺮآن ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ ُ ّٓ‬ ‫َ َ َ َ َ َ ُ ّ ۡ َ َََ َ َ َ َ ُ ُ َ ٓ ّٓ ََ ٰ ٓ َ ۡ ُ َۡٗ ََ َ‬ ‫� �ر�ۖ وقال ٱ�خر إ ِ ِ�‬ ‫ان� قال أحدهما إ ِ ِ� أرٮ ِ� أع ِ‬ ‫﴿ودخل معه ٱلسِجن �تي ِ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫َ َ ٰ ٓ َ ۡ ُ َ ۡ َ َ ۡ ِ ُ ۡ ٗ َ ُ ُ َّ ۡ ُ ۡ َ‬ ‫َّ َ َ‬ ‫� مِن ُهۖ ن ّب ِ ۡئ َنا ب ِ َتأوِ�لِهِۖۦٓ إِنا ن َرٮٰك م َِن‬ ‫أرٮ ِ� أ�ِل فوق رأ� خ�� تأ�ل ٱلط‬ ‫ٱل ۡ ُم ۡح ِ َ‬ ‫سنِ�‪] ﴾٣٦‬ﯾﻮﺳﻒ‪.[۳۶ :‬‬ ‫»دو ﺟﻮان‪ ،‬ھﻤﺮاه ﯾﻮﺳﻒ زﻧﺪاﻧﯽ ﺷﺪﻧﺪ؛ ﯾﮑﯽ از آن دو ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ درﺧﻮاب دﯾﺪم )ﮐﻪ‬ ‫اﻧﮕﻮر ﺑﺮای( ﺷﺮاب ﻣﯽﻓﺸﺎرم و دﯾﮕﺮی ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ درﺧﻮاب دﯾﺪم ﮐﻪ ﻧﺎن ﺑﺮ ﺳﺮ دارم و‬ ‫ﭘﺮﻧﺪﮔﺎن از آن ﻣﯽﺧﻮرﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎ را از ﺗﻌﺒﯿﺮ آن آ ﮔﺎه ﮐﻦ ﮐﻪ ﺗﻮ را از زﻣﺮه ﻧﯿﮑﻮﮐﺎران‬

‫ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ«‪.‬‬ ‫‪ -۹‬ﻋﻔﻮ و ﮔﺬﺷﺖ ﺑﺎ وﺟﻮد ﻗﺪرت اﻧﺘﻘﺎم‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ َ ۡ َ َ َ ۡ ُ ُ ۡ َ ۡ َ َ ۡ ُ َّ ُ َ ُ‬ ‫� ۡم َو ُه َو أ ۡر َح ُم ٱ َّ‬ ‫ل� ٰ ِ َ‬ ‫�ِ�‪] ﴾٩٢‬ﯾﻮﺳﻒ‪:‬‬ ‫��ب علي�م ٱ�وم ۖ �غفِر ٱ‬ ‫�ل ۖ‬ ‫﴿قال � � ِ‬ ‫‪.[۹۲‬‬

‫»و ﮔﻔﺖ‪ :‬اﻣﺮوز ھﯿﭻﮔﻮﻧﻪ ﺳﺮزﻧﺶ و ﺗﻮﺑﯿﺨﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ در ﻣﯿﺎن ﻧﯿﺴﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ‬

‫ﺷﻤﺎ را ﻣﯽﺑﺨﺸﺎﯾﺪ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ او ﻣﮫﺮﺑﺎنﺗﺮﯾﻦ ﻣﮫﺮﺑﺎﻧﺎن اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫‪ -۱۰‬اﮐﺮام و ﺑﺰرﮔﺪاﺷﺖ ﻓﺎﻣﯿﻞ و ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان‪:‬‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ َُ ْ َ‬ ‫َ ٗ َ ُ‬ ‫ۡ ُ‬ ‫� َو ۡجهِ أ� يَ‬ ‫ي� َ�ٰ َذا فَ� ۡل ُقوهُ َ َ ٰ‬ ‫و� بِأهل ِ� ۡم‬ ‫ت‬ ‫�‬ ‫و‬ ‫�‬ ‫�‬ ‫ص‬ ‫ب‬ ‫ت‬ ‫أ‬ ‫م‬ ‫ق‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫﴿ٱذهبوا ب ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ََۡ َ‬ ‫أ� ِع�‪] ﴾٩٣‬ﯾﻮﺳﻒ‪.[۹۳ :‬‬ ‫»اﯾﻦ ﭘﯿﺮاھﻦ ﻣﺮا ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﺒﺮﯾﺪ و آن را ﺑﺮ ﭼﮫﺮه او )ﭘﺪرم( ﺑﯿﻨﺪازﯾﺪ ﺗﺎ ﺑﯿﻨﺎ ﮔﺮدد و ھﻤﻪ‬

‫ﺧﺎﻧﻮاده ﺧﻮد را ﻧﺰد ﻣﻦ ﺑﯿﺎورﯾﺪ«‪.‬‬ ‫‪ -۱۱‬ﻗﻮت ﺑﯿﺎن و ﺷﯿﻮاﯾﯽ در ﺗﻌﺒﯿﺮ ﺧﻮاب ﭘﺎدﺷﺎه و ﺟﺬب دﻟﮫﺎی راﻋﯽ و رﻋﯿﺖ‪ :‬و اﯾﻦ‬ ‫ﻓﺼﺎﺣﺖ ﻧﺸﺄت ﮔﺮﻓﺘﻪ از ﻋﻠﻢ و داﻧﺶ ﺧﺪادادی ﺑﻮد‪:‬‬ ‫َ َ َ َّ ُ َ َ َّ َ ۡ َ َ َ ۡ َ َ ٌ َ ‪ٞ‬‬ ‫﴿فل َّما � َمهۥ قال إِنك ٱ�َ ۡوم ��نا مكِ� أمِ�﴾ ]ﯾﻮﺳﻒ‪.[۵۴ :‬‬ ‫»وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ او ﺻﺤﺒﺖ ﻧﻤﻮد ﮔﻔﺖ‪ :‬از اﻣﺮوز ﺗﻮ در ﭘﯿﺶ ﻣﺎ ﺑﺰرﮔﻮار و ﻣﻮرد اﻃﻤﯿﻨﺎن و‬

‫اﻋﺘﻤﺎدی«‪.‬‬ ‫‪ -۱۲‬ﻓﺮاﺳﺖ و ﺣﺴﻦ ﺗﺪﺑﯿﺮ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َّ َ ٗ‬ ‫َ َ ٗ َ َ َ َ ُّ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫د� ۡم فَ َذ ُروهُ � ُس ُ‬ ‫�بلِهِۦٓ إِ� قل ِي� ّم َِّما‬ ‫﴿قال ت ۡز َر ُعون َس ۡب َع ِسنِ� د�با �ما حص‬ ‫ِ‬ ‫َۡ ُ ُ َ‬ ‫تأ�لون‪] ﴾٤٧‬ﯾﻮﺳﻒ‪.[۴۷ :‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫‪٢٨٧‬‬

‫»ﮔﻔﺖ ﺑﺎﯾﺪ ھﻔﺖ ﺳﺎل ﭘﯿﺎﭘﯽ ﺑﮑﺎرﯾﺪ و آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ درو ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬ﺟﺰ اﻧﺪﮐﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮرﯾﺪ‬

‫در ﺧﻮﺷﻪ ﻧﮕﺎه دارﯾﺪ«‪.‬‬ ‫ﺷﮑﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ راﺑﻄﮥ داﺳﺘﺎنھﺎی ﻗﺮآﻧﯽ ﺑﺎ اﺧﻼق‪ ،‬راﺑﻄﻪای اﺳﺘﻮار و ﻣﺤﮑﻢ اﺳﺖ؛‬ ‫زﯾﺮا اھﺪاف داﺳﺘﺎنھﺎی ﻗﺮآﻧﯽ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺗﺬﮐﺮ و ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺑﻪ اﺧﻼق واﻻ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻓﺮد‪،‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻮاده‪ ،‬ﺟﻤﺎﻋﺖ‪ ،‬دوﻟﺖ‪ ،‬ﻣﻠﺖ و ﺗﻤﺪن ﻣﻔﯿﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻨﻊ ﻧﻤﻮدن از اﺧﻼق ﻧﺎدرﺳﺖ و‬ ‫ﻧﺎﺷﺎﯾﺴﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﻧﺎﺑﻮدی و ﻓﺮوﭘﺎﺷﯽ اﻣﺖھﺎ و ﻣﻠﺖھﺎ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﻌﺎﻟﯿﻢ اﯾﺸﺎن ﮐﻪ ﻣﺒﻨﺎی آن آﻣﻮزهھﺎی ﻗﺮآﻧﯽ ﺑﻮد‪ ،‬زﻧﺪﮔﯽ‬ ‫ﺧﻮﯾﺶ را ﺳﭙﺮی ﻣﯽﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬ذﮐﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻌﺎﻟﯿﻤﯽ‪ ،‬ﺑﺨﺸﯽ از اﺧﻼق ﻗﺮآﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ آن را‬ ‫ً‬ ‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل اراﺋﻪ دادم و ﻗﺼﺪ ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﺎﻣﻞ و ھﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ آن را ﻧﺪاﺷﺘﻢ‪ .‬ﻃﺒﻌﺎ ﺳﻨﺖ و‬ ‫رھﻨﻤﻮد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﺗﻔﺼﯿﻞ و ﺑﯿﺎن ﺑﯿﺸﺘﺮی دارد و ﺑﺮﻧﺎﻣﮥ ﻧﺒﻮی و ﻗﺮآﻧﯽ در‬ ‫ﻣﻮرد اﺧﻼق‪ ،‬ﺷﯿﻮهای ﺑﯽﻧﻈﯿﺮ و ﺷﮕﻔﺖاﻧﮕﯿﺰ اﺳﺖ؛ ﭼﻮن اﯾﻦ ﺷﯿﻮه از ﺳﻮی ﭘﺮوردﮔﺎر‬ ‫ﺟﮫﺎﻧﯿﺎن و دارای وﯾﮋﮔﯿﮫﺎی ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻓﺮد اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮﺧﯽ از وﯾﮋﮔﯽھﺎی آن ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬ ‫‪ -۱‬ﻣﻨﺒﻊ ﮐﺎﻣﻞ اﺧﻼق در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﺑﺎﻧﯽ ﺗﻮﺳﻂ ﻗﺮآن و ﺳﻨﺖ ﻧﻤﺎد ﭘﯿﺪا ﮐﺮده و ﺣﺪود‬ ‫ﺧﺼﻠﺘﮫﺎی ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه و ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ‪ ،‬ﺑﯿﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ -۲‬آﻧﭽﻪ رﻓﺘﺎر را ﮐﻨﺘﺮل ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و ﻋﻠﻢ و آ ﮔﺎھﯽ ﻣﯽآﻓﺮﯾﻨﺪ‪ ،‬اﻣﯿﺪ داﺷﺘﻦ ﺑﻪ ﭘﺎداش‬ ‫ﺧﺪا و ﺳﺮای آﺧﺮت اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ -۳‬اﻟﮕﻮی ﻋﻤﻠﯽ ﮐﻪ ﭘﺎﯾﮥ ﺗﺮﺑﯿﺖ اﺧﻼﻗﯽ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽرود‪ ،‬ﺑﺎ ﮐﺎﻣﻞﺗﺮﯾﻦ ﻣﻔﺎھﯿﻢ ﺧﻮد‬ ‫در ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻧﻤﺎد ﭘﯿﺪا ﮐﺮده اﺳﺖ ‪ .١‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َّ َ َ َ َ ٰ ُ ُ َ‬ ‫ي�‪] ﴾٤‬اﻟﻘﻠﻢ‪.[۴ :‬‬ ‫﴿�نك لع‬ ‫� خل ٍق ع ِظ ٖ‬ ‫»ﺗﻮ داری ﺧﻮی ﺳﺘﺮگ )ﯾﻌﻨﯽ ﺻﻔﺎت ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه و اﻓﻌﺎل ﺣﻤﯿﺪه( ھﺴﺘﯽ«‪.‬‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺷﯿﻮۀ ﻧﺒﻮی ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از ﮐﺘﺎب ﺧﺪا‪ ،‬ﺑﻪ اﺧﻼق اھﻤﯿﺖ ﺑﺰرﮔﯽ داده و ﺑﺎ‬ ‫ﺷﯿﻮهھﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺑﻪ ّ‬ ‫ﺗﻤﺴﮏ ﺑﻪ ﻓﻀﺎﺋﻞ اﺧﻼﻗﯽ ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ و از ارﺗﮑﺎب‬ ‫زﺷﺘﯿﮫﺎی اﺧﻼﻗﯽ و اﻧﻮاع آن ﺑﺮ ﺣﺬر داﺷﺘﻪ اﺳﺖ و ﻧﮕﺮش ﻗﺮآن ﺑﻪ اﺧﻼق از ﻧﮕﺮش آن‬ ‫ﺑﻪ ﺟﮫﺎن وزﻧﺪﮔﯽ و اﻧﺴﺎن ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻣﯽﮔﯿﺮد؛ ﭘﺲ از اﮔﺮ ﻋﻘﺎﯾﺪ‪ ،‬ارﮐﺎن و ﭘﺎﯾﻪھﺎی ﺑﻨﺎی‬ ‫ﺑﺎ ﺷﮑﻮه ﺟﺎﻣﻌﮥ اﺳﻼﻣﯽ را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽدھﻨﺪ و ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺷﺮﻋﯽ ﺧﺸﺖ اﯾﻦ ﺑﻨﺎ و راهھﺎی‬ ‫ورودی آن ﺷﻤﺮده ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ؛ اﺧﻼق ﻧﯿﮑﻮ ﻧﯿﺰ ﺷﮑﻮه و روﻧﻖ را ﺑﻪ اﯾﻦ ﺑﻨﺎی ﺑﻠﻨﺪ‬ ‫‪ -١‬اﻟﻮﺳﯿﻄﺔ ﻓﯽ اﻟﻘﺮآن ﮐﺮﯾﻢ‪ ،‬ص ‪.۶۰۳‬‬

‫‪٢٨٨‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ و ﺑﻪ آن رﻧﮓ ﺧﺪاﯾﯽ و ﻣﻤﺘﺎز ﻣﯽدھﺪ و اﮔﺮ ﻋﻘﯿﺪۀ اﺳﻼﻣﯽ رﯾﺸﻪھﺎی درﺧﺖ‬ ‫ﭘﺮ ﺷﺎخ و ﺑﺮگ اﺳﻼم را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽدھﻨﺪ و ﺷﺮﯾﻌﺖ و ﻗﻮاﻧﯿﻦ اﺳﻼﻣﯽ ﻧﻤﺎد ﺷﺎﺧﻪھﺎ و‬ ‫ﺷﮑﻮﻓﻪھﺎی آن ھﺴﺘﻨﺪ؛ اﺧﻼق ﻧﯿﺰ ﻣﯿﻮهھﺎی رﺳﯿﺪه و ﺳﺎﯾﻪھﺎی آرامﺑﺨﺶ و ﻣﻨﻈﺮۀ زﯾﺒﺎ‬ ‫و دﻟﮑﺶ آن ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ ‪.١‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﺗﺮﺑﯿﺖ اﺻﺤﺎب و ﯾﺎراﻧﺶ اﺛﺮﮔﺬار و اﺛﺮﭘﺬﯾﺮ ﺑﻮد ﺗﺎ اﺧﻼق از داﯾﺮه‬ ‫ﺗﺌﻮرﯾﮏ ﺑﻪ واﻗﻌﯿﺖ اﺟﺮاﯾﯽ ﻣﺘﺤﻮل ﺷﻮد‪ ،‬ﺧﻮاه ﻣﺴﺌﻠﻪ‪ ،‬ﻗﻀﯿﻪای اﻋﺘﻘﺎدی ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬ ‫ﻣﺪﻧﻈﺮ داﺷﺘﻦ ﺧﺪا و اﻣﯿﺪ داﺷﺘﻦ ﺑﻪ آﺧﺮت ﯾﺎ ﻗﻀﯿﻪای ﻋﺒﺎدی ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﻌﺎﺋﺮی ﮐﻪ ﺑﺮای‬ ‫ﺗﺮﺑﯿﺖ وﺟﺪاﻧﮫﺎ و ﺻﯿﻘﻞ دادن ارادهھﺎ و ﭘﺎﮐﯿﺰه ﮐﺮدن ﻧﻔﺴﮫﺎ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ و ﺑﺎ ﺗﮑﺎﻣﻞ‬ ‫دﻋﻮت اﺳﻼﻣﯽ و رﺳﯿﺪن آن ﺑﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ‪ ،‬اﻧﮕﯿﺰهای در درون ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﯾﺠﺎد ﮔﺮدﯾﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﻮﺟﺐ ﭘﺎﯾﺒﻨﺪی او ﻣﯽﮔﺮدﯾﺪ و آﻧﮫﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ ﺑﻮدﻧﺪ از‪:‬‬ ‫اﻟﻒ‪ -‬ﻗﺎﻧﻮﻧﮕﺬاری‪ :‬ﺟﮫﺖ ﭘﺎﺳﺪاری از ارزشھﺎی اﺧﻼﻗﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺣﺪود و ﻗﺼﺎص ﮐﻪ‬ ‫ﻓﺮد و ﺟﺎﻣﻌﻪ را از ﺗﺠﺎوز ﺑﺮ ﺟﺎن وﻣﺎل دﯾﮕﺮان )ﺑﺎ ﻗﺘﻞ و ﺳﺮﻗﺖ( و ﺗﺠﺎوز ﺑﻪ آﺑﺮو و‬ ‫ﺣﯿﺜﯿﺖ ﻣﺮدم )ﺑﺎ زﻧﺎ و ﺗﮫﻤﺖزدن( و ﺗﺠﺎوز ﺑﺮ ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ )ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ ﺷﺮاب و ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻮاد‬ ‫ﻣﺴﺖﮐﻨﻨﺪه( ﺑﺎز ﻣﯽداﺷﺖ‪ ،‬وﺿﻊ ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬ ‫ب – ﻗﺪرت ﺑﺎزدارﻧﺪۀ ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ :‬اﯾﻦ ﻗﻮه در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس اﻣﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﺮوف و ﻧﮫﯽ از‬ ‫ﻣﻨﮑﺮ و ﺣﺲ ﺧﯿﺮﺧﻮاھﯽ ﻣﺆﻣﻨﺎن و ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖﭘﺬﯾﺮی آﻧﺎن در ﺑﺮاﺑﺮ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺖ و‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﯿﺰ اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ را در ردﯾﻒ ﻋﺒﺎدتھﺎﯾﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ زﮐﺎت و ﻧﻤﺎز و اﻃﺎﻋﺖ از ﺧﺪا و‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ذﮐﺮ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫ۡ َ َ‬ ‫َ ُۡ ۡ ُ َ َ ُۡ ۡ َ ُ َۡ ُ ُ ۡ ۡ ُٓ َۡ‬ ‫ۡ‬ ‫وف َو َ�ن َه ۡون ع ِن‬ ‫ض يَأ ُم ُرون ب ِٱل َمع ُر ِ‬ ‫﴿وٱلمؤمِنون وٱلمؤمِ�ٰت �عضهم أو ِ�َاء �ع ٖ �‬ ‫ُۡ َ َُ ُ َ‬ ‫َّ َ ٰ َ َ ُ ۡ ُ َ َّ َ ٰ َ َ ُ ُ َ َّ َ َ َ ُ َ ُ ُ َ َ‬ ‫و� ۚ ٓۥ أ ْو ٰٓ��ِك‬ ‫يمون ٱلصلوة و�ؤتون ٱلزكوة و� ِطيعون ٱ� ورس‬ ‫ٱلمنك ِر و� ِق‬ ‫� إ َّن ٱ َّ َ‬ ‫َ َ ۡ َ ُ ُ ُ َّ ُ‬ ‫�ز َحك ‪ٞ‬‬ ‫� َعز ٌ‬ ‫ِيم‪] ﴾٧١‬اﻟﺘﻮﺑﺔ‪.[۷۱ :‬‬ ‫س��هم ٱ ۗ ِ‬ ‫ِ‬ ‫»ﻣﺮدان و زﻧﺎن ﻣﺆﻣﻦ ﺑﺮﺧﯽ دوﺳﺘﺎن و ﯾﺎوران ﺑﺮﺧﯽ دﯾﮕﺮﻧﺪ‪ .‬ھﻤﺪﯾﮕﺮ را ﺑﻪ ﮐﺎر ﻧﯿﮏ‬ ‫ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ و از ﮐﺎر ﺑﺪ ﺑﺎز ﻣﯽدارﻧﺪ و ﻧﻤﺎز را ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﯽﮔﺰارﻧﺪ و زﮐﺎت را‬ ‫ﻣﯽﭘﺮدازﻧﺪ و از ﺧﺪا و ﭘﯿﻐﻤﺒﺮش ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداری ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﯾﺸﺎن ﮐﺴﺎﻧﯽ اﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‬

‫ﺑﻪ زودی اﯾﺸﺎن را ﻣﺸﻤﻮل رﺣﻤﺖ ﺧﻮد ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻮاﻧﺎ و ﺣﮑﯿﻢ اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﯿﺰ اﻣﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﺮوف و ﻧﮫﯽ از ﻣﻨﮑﺮ را ﻋﻨﺼﺮ و ﻋﺎﻣﻞ اﺻﻠﯽ ﺑﺮﺗﺮی اﯾﻦ اﻣﺖ ﺑﺮ‬ ‫‪ -١‬اﻟﻤﻨﮫﺎج اﻟﻘﺮآﻧﯽ ﻟﻠﺘﺸﺮﯾﻊ‪ ،‬ص ‪.۴۲۵‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻧﺰول وﺣﯽ و آﻏﺎز دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ‬

‫‪٢٨٩‬‬

‫ﺳﺎﯾﺮ اﻣﺘﮫﺎ داﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ُ‬ ‫﴿ ُك ُ‬ ‫� أُ َّمة أ ۡخر َج ۡ‬ ‫نت ۡم َخ ۡ َ‬ ‫ت‬ ‫ٍ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُۡ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫َوتؤم ُِنون ب ِٱ�ِۗ َول ۡو َءام َن‬ ‫َ ۡ َُ ُ َۡ ُ َ‬ ‫َوأ��ه ُم ٱل�ٰسِقون‪] ﴾١١٠‬آل ﻋﻤﺮان‪.[۱۱۰ :‬‬

‫َۡ‬ ‫ۡ َ‬ ‫َۡ َ َ‬ ‫َ ۡ ۡ‬ ‫ل َّ‬ ‫ِلن ِ‬ ‫وف َو�ن َه ۡون ع ِن ٱل ُمنك ِر‬ ‫اس تأ ُم ُرون بِٱل َمع ُر ِ‬ ‫َ َ َ َ ۡ ٗ َّ‬ ‫َ‬ ‫ۡ ۡ‬ ‫َُۡ ۡ َ‬ ‫ۡ‬ ‫ٰ‬ ‫�� ل ُه �م ّمِن ُه ُم ٱل ُمؤم ُِنون‬ ‫ب ل�ن خ‬ ‫ِ�‬ ‫أهل ٱلك ِ‬

‫»ﺷﻤﺎ )ای ﭘﯿﺮوان ﻣﺤﻤﺪ( ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ اﻣﺘﯽ ھﺴﺘﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻮد اﻧﺴﺎﻧﮫﺎ آﻓﺮﯾﺪه ﺷﺪهاﯾﺪ‬ ‫)ﻣﺎدام ﮐﻪ( اﻣﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﺮوف و ﻧﮫﯽ از ﻣﻨﮑﺮ ﻣﯽﻧﻤﺎﺋﯿﺪ و ﺑﻪ ﺧﺪا اﯾﻤﺎن دارﯾﺪ و اﮔﺮ اھﻞ‬ ‫ﮐﺘﺎب اﯾﻤﺎن ﺑﯿﺎورﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮای اﯾﺸﺎن ﺑﮫﺘﺮ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﺗﻨﮫﺎ ﻋﺪه ﮐﻤﯽ از آﻧﺎن ﺑﺎ اﯾﻤﺎﻧﻨﺪ و‬

‫ﺑﯿﺸﺘﺮ اﯾﺸﺎن ﻓﺎﺳﻖ ھﺴﺘﻨﺪ«‪.‬‬ ‫و اﯾﻦ ﺳﻠﻄﻪ و ﻗﺪرت و اﺛﺮ آن در دوران ﻣﺪﻧﯽ آﺷﮑﺎر ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬ ‫ج – ﺳﻠﻄﻪ دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ‪ :‬ﺑﻌﺪ از اﯾﻨﮑﻪ ﺗﺸﮑﯿﻞ دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﻧﯿﺎزی ﺿﺮوری ﺑﻪ ﻧﻈﺮ‬ ‫ﻣﯽرﺳﯿﺪ‪ ،‬ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪھﺎی ﻣﺤﮑﻢ اﺧﻼﻗﯽ ﺗﺄﺳﯿﺲ ﮔﺮدﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﺪاﻧﮫﺎ ﭘﺎﯾﺒﻨﺪ ﺑﻮد ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﺪ آﻧﮫﺎ را‬ ‫در ﻣﯿﺎن ﺳﺎﯾﺮ اﻓﺮاد و ﻧﮫﺎدھﺎی زﯾﺮ ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ﺧﻮﯾﺶ ﺑﻪ اﺟﺮا در آورد و اﯾﻦ ﻋﻤﻞ را از‬ ‫وﻇﺎﯾﻒ ﻣﮫﻢ ﺧﻮد و دﻟﯿﻞ ﻣﺸﺮوﻋﯿﺖ ﺧﻮﯾﺶ ﻣﯽداﻧﺴﺖ ‪.١‬‬ ‫ﺳﻌﯽ و ﺗﻼش ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﺟﮫﺖ ﺗﺮﺑﯿﺖ اﺻﺤﺎب و ﯾﺎراﻧﺶ در ﻣﮑﻪ ﻧﺘﺎﯾﺞ و‬ ‫ﺛﻤﺮات ﺧﻮﯾﺶ را داد و ﺑﯿﺴﺖ و اﻧﺪی از اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران اﯾﺸﺎن ﺑﻌﺪ از ﺗﻮﺳﻌﻪ دﻋﻮت و‬ ‫ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﭼﻪ در زﻣﺎن ﺣﯿﺎت اﯾﺸﺎن و ﭼﻪ ﺑﻌﺪ از وﻓﺎت‪ ،‬ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖھﺎی ﻣﮫﻢ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪھﯽ‬ ‫رھﺒﺮی را ﺑﻪ ﻋﮫﺪه ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و رھﺒﺮان ﺑﺰرگ دﯾﻦ اﺳﻼم ﮔﺮدﯾﺪﻧﺪ و ﺑﯿﺴﺖ ﻧﻔﺮ دﯾﮕﺮ‪،‬‬ ‫ﺑﯿﺸﺘﺮ آﻧﺎن ﯾﺎ ﺷﮫﯿﺪ ﺷﺪﻧﺪ ﯾﺎ در زﻣﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﭼﺸﻢ از ﺟﮫﺎن ﻓﺮو ﺑﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ‬ ‫ﺻﻮرت ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﺷﺨﺼﯿﺘﮫﺎی اﻣﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻄﻠﻖ‪ ،‬از ﻣﯿﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺻﺪر اﺳﻼم‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﻪ ﻧﻔﺮ از آﻧﺎن ﺑﻪ ﺑﮫﺸﺖ ﻣﮋده داده ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺮﺗﺮﯾﻦ اﻓﺮاد‬ ‫اﻣﺖ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽآﯾﻨﺪ و ﺑﺮﺧﯽ از آﻧﮫﺎ ﻧﻤﻮﻧﻪھﺎﯾﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺟﺎن ﻓﺪاﯾﯿﮫﺎ در ﺳﺎﺧﺘﻦ‬ ‫ﺗﻤﺪن ﺑﺰرگ اﺳﻼﻣﯽ ﺳﮫﯿﻢ ﺷﺪﻧﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﻋﻤﺎر ﺑﻦ ﯾﺎﺳﺮ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد‪ ،‬اﺑﻮذر‪ ،‬ﺟﻌﻔﺮ‬ ‫ﺑﻦ اﺑﯽ ﻃﺎﻟﺐ و دﯾﮕﺮانس ‪ .‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﯾﮑﯽ دﯾﮕﺮ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺻﺪر اﺳﻼم ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ زن‬ ‫اﻣﺖ‪ ،‬ﺧﺪﯾﺠﻪ ل ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و ﻧﻤﻮﻧﻪھﺎی واﻻی دﯾﮕﺮ از زﻧﺎن ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ام ﻓﻀﻞ اﺑﻦ ﺣﺎرث‪،‬‬ ‫اﺳﻤﺎء ذات اﻟﻨﻄﺎﻗﯿﻦ‪ ،‬اﺳﻤﺎء ﺑﻨﺖ ﻋﻤﯿﺲ و دﯾﮕﺮان ﻧﯿﺰ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ -١‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۴۳۳‬‬

‫‪٢٩٠‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﺑﻪ ھﺮ ﺣﺎل ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻋﻘﯿﺪﺗﯽ‪ ،‬روﺣﯽ‪ ،‬ﻋﻘﻠﯽ و اﺧﻼﻗﯽ اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران‬ ‫ﺧﻮﯾﺶ را ﺑﺮ ﻋﮫﺪه داﺷﺖ و ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺎس آﻧﮫﺎ ﭘﯿﺸﮕﺎﻣﺎن و راھﻨﻤﺎی اﻣﺖ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر‬ ‫ﻣﯽروﻧﺪ ‪ .١‬رﺳﻮل ﺧﺪا ج ﺑﻪ ﺗﺰﮐﯿﻪ و ﺗﺮﺑﯿﺖ آﻧﮫﺎ ﻣﯽﭘﺮداﺧﺖ و آﻧﺎن را از ﻋﻘﺎﯾﺪ و‬ ‫آﻟﻮدﮔﯿﮫﺎی دوران ﺟﺎھﻠﯿﺖ دور ﻣﯽﻧﻤﻮد؛ ﭘﺲ اﮔﺮ ﺷﺨﺺ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪه اﺳﺖ‬ ‫ﯾﮏ ﺑﺎر ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج را در دوران زﻧﺪﮔﯽاش ﺑﺒﯿﻨﺪ‪ ،‬ﻓﻀﻞ ﺻﺤﺒﺖ را درﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ؛‬ ‫ﺣﺎل ﮐﺴﯽ ﮐﻪ روزاﻧﻪ ھﻤﺮاه او ﺑﻮده و از او داﻧﺶ ﻓﺮا ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻪ و از ﻧﻮر وﺟﻮدش ﻣﻨﻮر و‬ ‫ﻋﻄﺮآ ﮔﯿﻦ ﻣﯽﺷﺪه و از ﮐﻼﻣﺶ اﻧﺮژی ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻪ و زﯾﺮ ﻧﻈﺮ وی ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ‬ ‫ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد! ‪.٢‬‬

‫‪ -١‬اﻟﺘﺮﺑﻪ اﻟﻘﯿﺎدﯾﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۲۰۱‬‬ ‫‪ -٢‬ھﻤﺎن‪ ،‬ج‪ ،۱‬ص ‪.۲۰۳-۲۰۲‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪:‬‬ ‫دﻋﻮت آﺷﮑﺎر و روشﻫﺎی ﻣﺸﺮﮐﺎن‬ ‫در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ آن‬

‫ﻓﺼﻞ اول‬ ‫آﺷﮑﺎر ﺳﺎﺧﺘﻦ دﻋﻮت‬ ‫ﺑﻌﺪ از اﻗﺪاﻣﺎت ارزﻧﺪۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در راﺳﺘﺎی ﺗﺮﺑﯿﺖ اﺻﺤﺎب و ﯾﺎراﻧﺶ و ﺗﺮﺑﯿﺖ‬ ‫ﻧﻤﻮدن آﻧﺎن ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪھﺎی ﻋﻘﯿﺪﺗﯽ‪ ،‬ﻋﺒﺎدی و اﺧﻼﻗﯽ وﻗﺖ آﺷﮑﺎر ﮐﺮدن دﻋﻮت ﺑﺎ ﻧﺰول اﯾﻦ‬ ‫آﯾﻪھﺎ ﻓﺮا رﺳﯿﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ ۡ ُ َ َ َّ َ ٰ ً َ َ َ َ َ ُ َ‬ ‫َ ۡ َ ََ َ‬ ‫ون م َِن ٱل ۡ ُم َع َّذ� َ‬ ‫�ت ك‬ ‫﴿ف� تدع مع ٱ�ِ إِ�ها ءاخر �تك‬ ‫�‪ ٢١٣‬وأنذِر عشِ‬ ‫ِ‬ ‫َُۡ ّ‬ ‫ۡ َ ۡ َ َ َ ۡ ۡ َ َ َ َ َ َّ َ َ َ َ ۡ ُ ۡ ِ َ َ ۡ َ‬ ‫ِ�‪ ٢١٥‬فإِن ع َص ۡو َك �قل إ ِ ِ�‬ ‫ٱ�قر�ِ�‪ ٢١٤‬وٱخ ِفض جناحك ل ِم ِن ٱ�بعك مِن ٱلمؤمن‬ ‫َ ٓ ّ َّ َ ۡ ُ َ‬ ‫يء ‪ ٞ‬مِما �ع َملون‪] ﴾٢١٦‬اﻟﺸﻌﺮاء‪.[۲۱۶-۲۱۳ :‬‬ ‫برِ‬ ‫»ﺑﻪ ﺟﺰ ﺧﺪا‪ ،‬ﻣﻌﺒﻮدی را ﺑﻪ ﻓﺮﯾﺎد ﻣﺨﻮان و ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻣﮑﻦ ﮐﻪ )اﮔﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﻨﯽ( از زﻣﺮه‬ ‫ﻋﺬاب ﺷﻮﻧﺪﮔﺎن ﺧﻮاھﯽ ﺑﻮد و ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان ﻧﺰدﯾﮏ ﺧﻮد را ﺑﺘﺮﺳﺎن و ﺑﺎل )ﻣﺤﺒﺖ و‬ ‫ﻣﻮدت( ﺧﻮد را ﺑﺮای ﻣﺆﻣﻨﺎﻧﯽ ﮐﻪ از ﺗﻮ ﭘﯿﺮوی ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﮕﺴﺘﺮان و اﮔﺮ آﻧﺎن از ﻓﺮﻣﺎن ﺗﻮ‬

‫ﺳﺮﮐﺸﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﮕﻮ ﻣﻦ از ﮐﺎر ﺷﻤﺎ ﺑﯿﺰارم«‪.‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺧﺎﻧﺪاﻧﺶ را ﺟﻤﻊ ﮐﺮد و آﺷﮑﺎرا آﻧﮫﺎ را ﺑﻪ اﯾﻤﺎن آوردن ﺑﻪ ﺧﺪای ﯾﮑﺘﺎ‬ ‫ﻓﺮا ﺧﻮاﻧﺪ و از ﻋﺬاب ﺳﺨﺖ و آﺗﺶ ﺟﮫﻨﻢ آﻧﺎن را ﺗﺮﺳﺎﻧﺪ و از آﻧﺎن ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﺎ اﻧﺠﺎم‬ ‫اﻋﻤﺎل ﻧﯿﮏ ﺧﻮد را آﺗﺶ ﺟﮫﻨﻢ ﺑﺮھﺎﻧﻨﺪ ‪.١‬‬ ‫َ ۡ َ َ َ َ ۡ َۡ َ‬ ‫از اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ وﻗﺘﯽ آﯾﻪ ﴿ َوأنذِر عشِ �تك ٱ�ق َر�ِ�‪] ﴾٢١٤‬اﻟﺸﻌﺮاء‪:‬‬ ‫‪» .[٢١٤‬و اﯾﻨﮏ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان ﻧﺰدﯾﮏ ﺧﻮد را ﺑﯿﻢ ده« ﻧﺎزل ﺷﺪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺮ ﮐﻮه ﺻﻔﺎ‬ ‫ﺑﺎﻻ رﻓﺖ و ﻓﺮﯾﺎد ﺑﺮآورد‪» :‬ای ﺑﻨﯽ ﻗﻤﺮ! ای ﺑﻨﻮ ﻋﺪی! و ﺗﻤﺎم ﺗﯿﺮهھﺎی ﻗﺮﯾﺶ را ﺻﺪا زد‬ ‫ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻧﺪ و اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﯿﺎﯾﺪ‪ ،‬ﻓﺮﺳﺘﺎدهای را ﻣﯽﻓﺮﺳﺘﺎد ﺗﺎ ﺑﺒﯿﻨﺪ‬ ‫ﭼﻪ ﺧﺒﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﺑﻮﻟﮫﺐ آﻣﺪ و ﻣﺮدان زﯾﺎدی از ﻗﺮﯾﺶ آﻣﺪﻧﺪ‪ .‬رﺳﻮل ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬اﮔﺮ ﺑﻪ‬ ‫‪ -١‬رﺳﺎﻟﺔ اﻻﻧﺒﯿﺎء‪ ،‬ﻋﻤﺮ اﺣﻤﺪ ﻋﻤﺮ‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪.۴۶‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪ :‬دﻋﻮت آﺷﮑﺎر و روشﻫﺎی ﻣﺸﺮﮐﺎن در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ آن‬

‫‪٢٩٣‬‬

‫ﺷﻤﺎ ﺧﺒﺮ دھﻢ ﮐﻪ ﻟﺸﮑﺮی از آن ﻃﺮف دره ﻗﺼﺪ ﯾﻮرش ﺑﻪ ﺷﻤﺎ را دارد‪ ،‬ﺳﺨﻦ ﻣﺮا ﺑﺎور‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻣﯽﭘﺬﯾﺮﯾﻢ؛ ﭼﻮن از ﺷﻤﺎ ﺳﺨﻦ دروﻏﯽ ﻧﺸﻨﯿﺪهاﯾﻢ! ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻋﺬاﺑﯽ ﺳﺨﺖ‬ ‫ﭘﯿﺶ رو دارﯾﺪ‪ .‬اﺑﻮﻟﮫﺐ ﮔﻔﺖ‪ :‬ھﻼک ﺷﻮی‪ ،‬آﯾﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﯾﻦ ﻣﺎ را در اﯾﻨﺠﺎ ﮔﺮد آوردهای؟!‪.‬‬ ‫در ﺟﻮاب اﺑﻮﻟﮫﺐ اﯾﻦ ﺳﻮره ﻧﺎزل ﺷﺪ‪:‬‬ ‫﴿ َ� َّب ۡ‬ ‫َ َّ‬ ‫ت يَ َدا ٓ أَ� ل َ َ‬ ‫ب َوتب‪] ﴾١‬اﻟﻤﺴﺪ‪.[١ :‬‬ ‫ه‬ ‫ِ‬ ‫ٖ‬ ‫»ﺧﺸﮑﯿﺪه ﺑﺎد دو دﺳﺖ اﺑﻮﻟﮫﺐ و ﺧﺸﮑﯿﺪه ﺷﺪ ‪«...‬‬ ‫در رواﯾﺘﯽ دﯾﮕﺮ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺎﯾﺮ ﻃﻮاﯾﻒ ﻗﺮﯾﺶ را ﻗﺒﯿﻠﻪ ﺑﻪ ﻗﺒﯿﻠﻪ ﺧﻄﺎب ﮐﺮد و‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﻮدﺗﺎن را از آﺗﺶ ﻧﺠﺎت دھﯿﺪ و در آﺧﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬ای ﻓﺎﻃﻤﻪ! ﺧﻮدت را از آﺗﺶ‬ ‫ﻧﺠﺎت ﺑﺪه؛ زﯾﺮا ﻣﻦ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ھﯿﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﺣﻤﺎﯾﺘﯽ از ﺗﻮ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻢ ﺑﮑﻨﻢ! ﺗﻨﮫﺎ ﺣﻘﯽ‬ ‫ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﺮ ﻣﻦ دارﯾﺪ‪ ،‬ﺣﻖ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪی اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻦ ﻧﯿﺰ آن را رﻋﺎﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﻢ ‪.١‬‬ ‫اﻓﺮاد ﻗﺒﯿﻠﮥ ﻗﺮﯾﺶ‪ ،‬اﻧﺴﺎﻧﮫﺎﯾﯽ واﻗﻊﮔﺮا و ﺟﺪی ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﺎ ﻣﺮدی روﺑﺮو ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ‬ ‫راﺳﺘﮕﻮﯾﯽ و اﻣﺎﻧﺘﺪاری او را ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬آن ھﻢ در ﺣﺎﻟﺘﯽ ﮐﻪ او ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺟﻮاﻧﺐ را‬ ‫ﻣﺪﻧﻈﺮ داﺷﺖ و در ﻧﻈﺮ ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ و آﻧﺎن ﻓﻘﻂ ﯾﮏ ﺟﻨﺒﻪ را در ﻧﻈﺮ داﺷﺘﻨﺪ؛ ﭘﺲ اﻧﺼﺎف‬ ‫و ھﻮﺷﯿﺎری اﯾﺸﺎن آﻧﮫﺎ را ﺑﻪ ﺗﺼﺪﯾﻖ وی وادار ﻧﻤﻮد و ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﺎﯾﯿﺪش ﮐﻨﻨﺪ از‬ ‫اﯾﻦ رو ﯾﮏ ﺻﺪا ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬آری‪.‬‬ ‫وﻗﺘﯽ اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻃﺒﯿﻌﯽ و اﺑﺘﺪاﯾﯽ ﺗﻤﺎم ﺷﺪ و ﮔﻮاھﯽ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺗﺤﻘﻖ ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ‪،‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﺷﻤﺎ را از ﻋﺬاﺑﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ رو دارﯾﺪ‪ ،‬ﺑﯿﻢ ﻣﯽدھﻢ‪ .‬او ﺑﺎ اﯾﻦ‬ ‫ﺳﺨﻦ در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺟﺎﯾﮕﺎه ﻧﺒﻮت را ﺑﻪ آﻧﮫﺎ ﺷﻨﺎﺳﺎﻧﺪ و آﻧﺎن را ﺑﺎ وﯾﮋﮔﯿﮫﺎ و ﺣﻘﺎﯾﻖ ﭘﻨﮫﺎن و‬ ‫ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف ﻧﺒﻮی آﺷﻨﺎ ﮐﺮد و اﯾﻦ ﺳﺨﻦ اﯾﺸﺎن‪ ،‬ﻣﻮﻋﻈﻪ و ھﺸﺪاری ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﭼﻨﺎن‬ ‫ﺣﮑﻤﺖ و ﺷﯿﻮاﯾﯽ ﺑﯿﺎن ﮔﺮدﯾﺪ ﮐﻪ در ﺗﺎرﯾﺦ ادﯾﺎن و ﻧﺒﻮﺗﮫﺎ ﺑﯽﺳﺎﺑﻘﻪ اﺳﺖ‪ .‬آن ﺣﻀﺮت‬ ‫ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺎده و رﺳﺎ و از ﻧﺰدﯾﮏﺗﺮﯾﻦ راه ﻣﻤﮑﻦ‪ ،‬رﺳﺎﻟﺘﺶ را اﺑﻼغ ﻧﻤﻮد‪ .‬ھﻤﮕﯽ ﺳﺎﮐﺖ‬ ‫ﺷﺪﻧﺪ ‪ .٢‬اﻣﺎ اﺑﻮﻟﮫﺐ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺮای ھﻤﯿﺸﻪ ھﻼک و ﻧﺎﺑﻮد ﺷﻮی‪ ،‬ﺑﺮای ھﻤﯿﻦ‪ ،‬ﻣﺎ را ﮔﺮد‬ ‫آورده ﺑﻮدی؟ و ﺑﺎ اﯾﻦ ﮐﺎر ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﭘﺎﯾﻪھﺎی ﺗﺒﻠﯿﻎ و اﻋﻼم را ﺑﺮای اﻣﺖ ﺑﻨﺎ ﻧﮫﺎد و‬ ‫ﺟﺎی ﺑﻠﻨﺪی را ﮐﻪ ﮐﻮه ﺑﻮد‪ ،‬اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻤﻮد و اﯾﻦ ﮐﺎری اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻋﺼﺮ ﻣﺎ ﺗﻮﺳﻂ‬ ‫اﯾﺴﺘﮕﺎهھﺎی ﻓﺮﺳﺘﻨﺪﮔﯽ ﺑﺮای ﭘﺨﺶ ﺻﺪا‪ ،‬اﻧﺠﺎم ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﺮای‬ ‫‪ -١‬ﺑﺨﺎری‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺘﻔﺴﯿﺮ‪ ،‬ﺳﻮرة ﺷﻌﺮا‪ ،‬ج ‪ ،۸‬ص ‪.۵۰۱‬‬ ‫‪ -٢‬رﺳﺎﻟﺔ اﻻﻧﺒﯿﺎء‪ ،‬ﻋﻤﺮ اﺣﻤﺪ ﻋﻤﺮ‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪.۴۶‬‬

‫‪٢٩٤‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫دﻋﻮت ﺧﻮد اﺳﺎس و ﭘﺎﯾﻪ ﻣﺤﮑﻤﯽ ھﻤﺎﻧﻨﺪ راﺳﺘﮕﻮﯾﯽ اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻤﻮد و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬ ‫اﻃﻼعرﺳﺎﻧﯽ ﺟﺰو وﻇﺎﯾﻒ آﻧﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ آ ﮔﺎھﻨﺪ ﮐﻪ ارﺗﺒﺎط ﺑﺮﻗﺮار ﮐﺮدن ﺑﺎ‬ ‫ﻣﺮدم ﺑﻪ ﻗﺼﺪ اﻃﻼعرﺳﺎﻧﯽ ﺑﻪ آﻧﮫﺎ ﯾﺎ دﻋﻮت دادن آﻧﮫﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮ اﺳﺎس اﺻﻞ اﻋﺘﻤﺎد ﻣﯿﺎن‬ ‫ﮔﻮﯾﻨﺪه و ﻣﺨﺎﻃﺒﺎن ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﺤﺘﻮای ﭘﯿﺎم ﻧﯿﺰ ﺑﺎﯾﺪ ﺣﻘﯿﻘﺖ و راﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ و دروغ در آن‬ ‫ﺟﺎﯾﮕﺎھﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ‪ .١‬ﻃﺒﯿﻌﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺎﯾﺪ دﻋﻮت ﻋﻠﻨﯽ و آﺷﮑﺎر را ﺑﺎ‬ ‫ھﺸﺪار دادن ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان ﻧﺰدﯾﮑﺶ آﻏﺎز ﻣﯽﻧﻤﻮد؛ زﯾﺮا ﻣﮑﻪ ﺳﺮزﻣﯿﻨﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ روح‬ ‫ﻗﺒﯿﻠﻪﮔﺮاﯾﯽ در آن ﻋﻤﯿﻖ و رﯾﺸﻪدار ﺑﻮد و آﻏﺎز دﻋﻮت از ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ اﯾﺸﺎن‬ ‫در راﺳﺘﺎی ﺗﺤﻘﻖ اھﺪاف رﺳﺎﻟﺖ ﮐﻤﮏ ﻣﯽﻧﻤﻮد‪ .‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺎﯾﺪ دﻋﻮت در ﺷﮫﺮ ﻣﮑﻪ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﺮﮐﺰ ﻣﮫﻢ دﯾﻨﯽ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﯽآﻣﺪ‪ ،‬اﺛﺮ وﯾﮋهای ﻣﯽداﺷﺖ ﺗﺎﻣﺮدﻣﺎن اﯾﻦ ﺷﮫﺮ ﻣﮫﻢ ھﺮ ﭼﻪ‬ ‫ﺳﺮﯾﻌﺘﺮ ﺑﻪ اﺳﻼم اﯾﻤﺎن ﻣﯽآوردﻧﺪ و از ﻃﺮﻓﯽ دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ ﻗﺮﯾﺶ اﺛﺮ ﻣﮫﻤﯽ ﺑﺮ دﯾﮕﺮ ﻗﺒﯿﻠﻪھﺎی‬ ‫ﻋﺮب داﺷﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ ﺑﺪان ﻣﻌﻨﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ اﺳﻼم ﺑﺮای ﻗﺮﯾﺶ آﻣﺪه ﺑﻮد؛ ﺑﻠﮑﻪ دﻋﻮت‬ ‫اﺳﻼم‪ ،‬اوﻟﯿﻦ ﮔﺎم در راﺳﺘﺎی ﺗﺤﻘﻖ رﺳﺎﻟﺖ ﺟﮫﺎﻧﯽ اﺳﻼم ﺑﻮد ‪٢‬؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬ ‫َ َ ٓ َ ۡ َ ۡ َ َ َّ َ ۡ َ ٗ ّ ۡ َ ٰ َ‬ ‫َ‬ ‫﴿وما أرسل�ٰك إِ� ر�ة ل ِل�ل ِم�‪] ﴾١٠٧‬اﻷﻧﺒﯿﺎء‪.[۱۰۷ :‬‬ ‫»)ای ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ( ﻣﺎ ﺗﻮ را ﺟﺰ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان رﺣﻤﺖ ﺟﮫﺎﻧﯿﺎن ﻧﻔﺮﺳﺘﺎدهاﯾﻢ«‪.‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ ٗ ََ ٗ َ‬ ‫َ َ ٓ َ ۡ َ ۡ َ ٰ َ َّ َ َّ‬ ‫ۡ‬ ‫آف ٗة ّل َّ‬ ‫�ََ‬ ‫� ٱ�َّ ِ‬ ‫ِلن ِ‬ ‫اس �‬ ‫� َّن أ‬ ‫اس �شِ �� ونذ‬ ‫﴿وما أرسل�ك إِ� ك‬ ‫ِير� َو�ٰ ِ‬ ‫ََۡ َ‬ ‫�عل ُمون‪] ﴾٢٨‬ﺳﺒﺄ‪.[۲۸ :‬‬ ‫»و ﻣﺎ ﺗﻮ را ﻧﻔﺮﺳﺘﺎدهاﯾﻢ ﻣﮕﺮ ﺑﺮای ھﻤﻪ ﻣﺮدم ﺗﺎ ﻣﮋدهرﺳﺎن و ﺑﯿﻢدھﻨﺪه ﺑﺎﺷﯽ وﻟﯿﮑﻦ‬

‫اﮐﺜﺮ ﻣﺮدم ﺑﯽﺧﺒﺮﻧﺪ«‪.‬‬ ‫ﺑﻌﺪ از اﯾﻨﮑﻪ دﻋﻮت ﻣﺮاﺣﻞ ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﺧﻮﯾﺶ را ﻃﯽ ﻧﻤﻮد و ﺑﻪ دﻋﻮت ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان‬ ‫ﻣﻨﺤﺼﺮ ﻧﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج درﺻﺪد دﻋﻮت ھﺮ ﮐﺲ و ھﺮ ﻗﺒﯿﻠﻪ و ﺷﮫﺮی ﺑﺮ آﻣﺪ و در‬ ‫اﻧﺠﻤﻨﮫﺎ و ﻣﺠﺎﻟﺲ آﻧﮫﺎ ﻣﯽآﻣﺪ و در ﻣﻮﺳﻢ و ﻣﻮاﻗﻒ ﺣﺞ ﻧﯿﺰ دﻋﻮت ﻣﯽداد و ﺑﻪ ھﺮ ﻏﻼم‬ ‫و آزاد و ﻗﻮی و ﺿﻌﯿﻒ و ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ و ﻓﻘﯿﺮی ﮐﻪ روﺑﺮو ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬او را دﻋﻮت ﻣﯽداد ‪ ٣‬و‬ ‫ﺷﺮوع اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﺎ ﻧﺎزل ﺷﺪن اﯾﻦ آﯾﻪ آﻏﺎز ﮔﺮدﯾﺪ‪:‬‬ ‫‪ -١‬اﻟﺤﺮب اﻟﻨﻔﯿﺴﻪ ﺿﺪ اﻻﺳﻼم‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﻮھﺎب‪ ،‬ﮐﺤﯿﻞ‪ ،‬ص ‪.۱۲۱‬‬ ‫‪ -٢‬دراﺳﺔ ﻓﯽ اﻟﺴﯿﺮه‪ ،‬ﻋﻤﺎد اﻟﺪﯾﻦ ﺧﻠﯿﻞ‪ ،‬ص ‪.۶۶‬‬ ‫‪ -٣‬رﺳﺎﻟﺔ اﻻﻧﺒﯿﺎء‪ ،‬ج ‪ ، ۳‬ص ‪.۴۹-۴۸‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪ :‬دﻋﻮت آﺷﮑﺎر و روشﻫﺎی ﻣﺸﺮﮐﺎن در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ آن‬

‫‪٢٩٥‬‬

‫َ ۡ َ ۡ‬ ‫َّ َ َ ۡ َ ٰ َ‬ ‫ع ب َما تُ ۡؤ َم ُر َوأَ ۡعر ۡض َعن ٱل ۡ ُم ۡ�� َ‬ ‫ك ٱل ۡ ُم ۡس َت ۡهزء َ‬ ‫ِين‪٩٥‬‬ ‫�‬ ‫ي‬ ‫ف‬ ‫ك‬ ‫ا‬ ‫ن‬ ‫إ‬ ‫‪٩٤‬‬ ‫ِ�‬ ‫ِ‬ ‫﴿فٱصد ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َّ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ‬ ‫َّ َ َ ۡ ُ َ‬ ‫َ َ َ ۡ َ ۡ َ ُ َ َّ َ‬ ‫ك يَض ُ‬ ‫يق‬ ‫ين � َعلون َم َع ٱ�ِ إِ� ٰ ًها َءاخ َر ۚ ف َس ۡوف َ� ۡعل ُمون‪ ٩٦‬ولقد �علم �ن‬ ‫�‬ ‫ٱ ِ‬ ‫ِ‬ ‫َُ ُ َ‬ ‫َ ۡ َ‬ ‫صد ُرك ب ِ َما �قولون‪] ﴾٩٧‬اﻟﺤﺠﺮ‪.[۹۷-۹۴ :‬‬ ‫»ﭘﺲ آﺷﮑﺎرا ﺑﯿﺎن ﮐﻦ آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﺑﺪان دﺳﺘﻮر داده ﻣﯽﺷﻮی و ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻣﺸﺮﮐﺎن‬ ‫اﻋﺘﻨﺎ ﻣﮑﻦ‪ .‬ﻣﺎ‪ ،‬ﺗﻮ را از اﺳﺘﮫﺰاﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﻣﺼﻮن و ﻣﺤﻔﻮظ ﻣﯽدارﯾﻢ‪ ،‬آﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﻌﺒﻮد‬ ‫دﯾﮕﺮی را ھﻤﺮاه ﺧﺪا ﻗﺮار ﻣﯽدھﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ زودی ﺧﻮاھﻨﺪ داﻧﺴﺖ و ﻣﺎ ﻣﯽداﻧﯿﻢ ﮐﻪ‬

‫ﺳﯿﻨﻪات از آﻧﭽﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻨﮓ ﻣﯽﺷﻮد«‪.‬‬ ‫ﮐﻔﺎر در ﻣﻘﺎﺑﻞ دﻋﻮت آﺷﮑﺎر‪ ،‬درﺻﺪد اﯾﺠﺎد ﺳﺪ راه‪ ،‬روﯾﮕﺮداﻧﯽ‪ ،‬ﺗﻤﺴﺨﺮ‪ ،‬آزار دادن‪،‬‬ ‫ﺗﮑﺬﯾﺐ و ﺗﻮﻃﺌﻪی ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی ﺷﺪه ﺑﺮآﻣﺪﻧﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻧﺒﺮد ﻣﯿﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و‬ ‫ﯾﺎراﻧﺶ از ﯾﮏ ﻃﺮف و ﻣﯿﺎن ﺑﺰرﮔﺎن و رھﺒﺮان ﺑﺖ ﭘﺮﺳﺖ از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﺷﺪت ﮔﺮﻓﺖ و‬ ‫ﻣﺮدم ﻣﮑﻪ اﺧﺒﺎر اﯾﻦ ﮐﺸﻤﮑﺶ و ﻧﺒﺮد را ﺑﻪ اﻗﺼﯽ ﻧﻘﺎط ﺟﺰﯾﺮه ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن اﻧﺘﻘﺎل ﻣﯽدادﻧﺪ‬ ‫و اﯾﻦ ﻋﻤﻞ از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺳﺮﺳﺨﺖﺗﺮﯾﻦ دﺷﻤﻨﺎن اﺳﻼم در ﻣﯿﺎن ﻗﺒﯿﻠﻪھﺎ ﺳﺨﻦ ﻧﺎدرﺳﺘﯽ‬ ‫ﺷﺎﯾﻊ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ دﻋﻮت اﺳﻼم از ﻣﺮدم‪ ،‬ادﻋﺎھﺎ و ﮔﻔﺘﻪھﺎی رھﺒﺮان ﮐﻔﺮ و ﺷﺮک را‬ ‫ﻧﻤﯽﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺧﺒﺮ ﻧﺒﻮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و اﯾﻦ ﺣﺎدﺛﮥ ﺑﺰرگ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪای ﺷﺎﯾﻊ ﺷﺪه ﺑﻮد‬ ‫ﮐﻪ در ھﻤﻪ ﺟﺎ و در ھﺮ ﻣﺠﻠﺲ و ﻣﻨﺰل‪ ،‬از آن ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ اﻋﺘﺮاﺿﺎت‬ ‫رھﺒﺮان ﺷﺮک‪ ،‬ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺗﻮﺣﯿﺪ و اﯾﻤﺎن ﺑﻪ ﻣﻌﺎد و رﺳﺎﻟﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ و ﯾﮕﺎﻧﻪ ﺑﻮدن ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫ﻣﺘﻌﺎل و اﯾﻤﺎن داﺷﺘﻪ ﺑﻪ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ و ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﻣﮫﻢﺗﺮﯾﻦ اﻋﺘﺮاﺿﺎت ﻣﺸﺮﮐﺎن و ﭘﺎﺳﺦ آﻧﮫﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺸﺮوح ﺑﯿﺎن ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬ ‫‪ -1‬ﺷﺮک ورزﯾﺪن ﺑﻪ ﺧﺪا‪ :‬ﮐﺎﻓﺮان ﻣﮑﻪ ﻣﻨﮑﺮ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ آﻧﮫﺎ و ﺗﻤﺎم‬ ‫ﻣﻮﺟﻮدات را آﻓﺮﯾﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺒﻮدﻧﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ۡ‬ ‫ََ‬ ‫َّ ۡ‬ ‫َ َ ۡ َ ُ َّ ۡ َ َ َ َّ َ ٰ َ ٰ َ ۡ َ َ‬ ‫�ض َ�َ ُقولُ َّن ٱ َّ ُ‬ ‫�ۚ قُل ٱ َ‬ ‫� ۡم ُد ِ�ِۚ بَل‬ ‫�‬ ‫ٱ‬ ‫و‬ ‫ت‬ ‫�‬ ‫�‬ ‫لس‬ ‫ٱ‬ ‫ق‬ ‫ل‬ ‫خ‬ ‫ن‬ ‫م‬ ‫م‬ ‫ه‬ ‫�‬ ‫�‬ ‫س‬ ‫ن‬ ‫�‬ ‫﴿ول‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ ۡ َُ ُ‬ ‫َۡ‬ ‫أ��ه ۡم � �عل ُمون‪] ﴾٢٥‬ﻟﻘﻤﺎن‪.[۲۵ :‬‬ ‫ً‬ ‫»ھﺮ ﮔﺎه از آﻧﺎن ﺑﭙﺮﺳﯽ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ آﺳﻤﺎﻧﮫﺎ و زﻣﯿﻦ را آﻓﺮﯾﺪه اﺳﺖ؟ ﺣﺘﻤﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‬

‫ﺧﺪا‪ .‬ﺑﮕﻮ ﺳﺘﺎﯾﺶ ﺧﺪا را ﺳﺰاﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ اﮐﺜﺮ آﻧﺎن ﻧﻤﯽداﻧﻨﺪ«‪.‬‬ ‫آﻧﮫﺎ ﺑﺘﮫﺎ را ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﮔﻤﺎن ﻣﯽﺑﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺘﺎن‪ ،‬آﻧﺎن را ﺑﻪ ﺧﺪا ﻧﺰدﯾﮏ‬ ‫ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪:‬‬

‫‪٢٩٦‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫َ َ َّ ّ ُ ۡ َ ُ َ َّ َ َّ َ ُ ْ‬ ‫ُ ٓ َ ۡ َ ٓ َ َ َ ۡ ُ ُ ُ ۡ َّ ُ َ ّ ُ َ ٓ‬ ‫ِين ٱ�ذوا مِن دونِهِۦ أو ِ�اء ما �عبدهم إِ� ِ�ق ِر�ونا‬ ‫ِص وٱ�‬ ‫﴿�� ِ�ِ ٱ�ِين ٱ�ال ۚ‬ ‫َ‬ ‫ََۡ ُ َ‬ ‫ونۗ إ َّن ٱ َّ َ‬ ‫إ َ� ٱ َّ�ِ ُز ۡل َ ٰٓ َّ َّ َ َ ۡ ُ ُ َ ۡ َ ُ ۡ َ ُ ۡ‬ ‫� � َ� ۡهدِي َم ۡن‬ ‫� إِن ٱ� ��م بينهم ِ� ما هم �ِيهِ �تل ِف ِ‬ ‫ِ‬ ‫ُ َ ‪ٞ َّ َ ٞ‬‬ ‫ه َو �ٰذِب كفار‪] ﴾٣‬اﻟﺰﻣﺮ‪.[۳ :‬‬

‫»ھﺎن! ﺗﻨﮫﺎ ﻃﺎﻋﺖ و ﻋﺒﺎدت ﺧﺎﻟﺼﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑﺮای ﺧﺪا اﺳﺖ و ﺑﺲ‪ .‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺟﺰ ﺧﺪا‬ ‫ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﺎن و ﯾﺎوران دﯾﮕﺮی را ﺑﺮ ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪) .‬ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ (:‬ﻣﺎ آﻧﺎن را ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻧﻤﯽﮐﻨﯿﻢ‬ ‫ﻣﮕﺮ ﺑﺪان ﺧﺎﻃﺮ ﮐﻪ ﻣﺎ را ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﺰدﯾﮏ ﮔﺮداﻧﻨﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻣﯿﺎن اﯾﺸﺎن‬ ‫درﺑﺎرۀ ﭼﯿﺰی ﮐﻪ در آن اﺧﺘﻼف دارﻧﺪ‪ ،‬داوری ﺧﻮاھﺪ ﮐﺮد‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ دروﻏﮕﻮی ﮐﻔﺮﭘﯿﺸﻪ‬

‫را ھﺪاﯾﺖ و رھﻨﻤﻮن ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ«‪.‬‬ ‫ﻣﺮدم ﻣﮑﻪ در اﺻﻞ ﺑﺖﭘﺮﺳﺖ ﻧﺒﻮدﻧﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺖﭘﺮﺳﺘﯽ از ﻣﻠﺖھﺎی ھﻤﺴﺎﯾﻪ ﺑﻪ آﻧﮫﺎ رﺳﯿﺪه‬ ‫ﺑﻮد ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺑﺎ اﻧﮑﺎر و ﺗﻌﺠﺐ از دﻋﻮت ﺗﻮﺣﯿﺪ‪ ،‬اﺳﺘﻘﺒﺎل ﮐﺮدﻧﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ َ‬ ‫َ َ ُ ٓ ْ َ َ ٓ َ ُ ُّ ‪َ ُ ٰ َ ۡ َ َ َ ۡ ُ ۡ ّ ٞ‬‬ ‫ح ‪ٞ‬ر َك َّذ ٌ‬ ‫ون َ�ٰ َذا َ ٰ‬ ‫اب‪ ٤‬أ َج َعل‬ ‫جبوا أن جاءهم منذِر مِنهمۖ وقال ٱل�فِر‬ ‫� ِ‬ ‫﴿وع ِ‬ ‫َ َ ََ َۡ َ ُ ُۡ ۡ َ ۡ ُ ْ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ ٰ ٗ َ ٰ ً َّ َ ٰ َ َ ۡ ٌ ُ َ ‪ٞ‬‬ ‫جاب‪ ٥‬وٱنطلق ٱلم� مِنهم أ ِن ٱمشوا‬ ‫ٱ�ل ِهة إِ�ها �حِد�ۖ إِن �ذا ل�ء ع‬ ‫ۡ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ ۡ ُ ْ َ َ ٰٓ َ َ ُ‬ ‫ُ‬ ‫� ۡمۖ إ ِ َّن َ�ٰ َذا ل َ َ ۡ‬ ‫�ء‪ ٞ‬يُ َراد‪َ ٦‬ما َس ِم ۡع َنا ب ِ َ�ٰذا ِ� ٱل ِملةِ ٱ�خ َِرة ِ إِن‬ ‫وٱص ِ�وا � ءال ِهت ِ‬ ‫َ َ ٓ َّ ۡ َ ٌ‬ ‫�ٰذا إِ� ٱختِ�ٰق‪] ﴾٧‬ص‪.[۷-۴ :‬‬ ‫»در ﺷﮕﻔﺘﻨﺪ از اﯾﻨﮑﻪ ﺑﯿﻢ دھﻨﺪهای از ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﻪ ﺳﻮﯾﺸﺎن آﻣﺪه اﺳﺖ و ﮐﺎﻓﺮان‬ ‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬اﯾﻦ ﺟﺎدوﮔﺮ ﺑﺴﯿﺎر دروﻏﮕﻮﯾﯽ اﺳﺖ‪ .‬آﯾﺎ او ﺑﻪ ﺟﺎی اﯾﻦ ھﻤﻪ ﺧﺪاﯾﺎن‪ ،‬ﺑﻪ‬ ‫ً‬ ‫ﺧﺪای واﺣﺪی ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ؟ واﻗﻌﺎ اﯾﻦ ﭼﯿﺰ ﺷﮕﻔﺘﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺮﮐﺮدﮔﺎن اﯾﺸﺎن راه اﻓﺘﺎدﻧﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺮوﯾﺪ و ﺑﺮ ﺧﺪاﯾﺎن ﺧﻮد ﺛﺎﺑﺖ و اﺳﺘﻮار ﺑﺎﺷﯿﺪ‪ .‬اﯾﻦ ھﻤﺎن ﭼﯿﺰی اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻪ‬

‫ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻣﺎ در آﺋﯿﻦ دﯾﮕﺮی‪ ،‬اﯾﻦ را ﻧﺸﯿﻨﺪهاﯾﻢ‪ ،‬اﯾﻦ ﺟﺰ دروغ ﺳﺎﺧﺘﮕﯽ ﻧﯿﺴﺖ«‪.‬‬ ‫ﺗﻔﮑﺮ آﻧﮫﺎ ﻧﻪ ﺗﻨﮫﺎ در ﻣﻮرد ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻠﮑﻪ در ﻣﻮرد راﺑﻄﻪ ﺧﺪا ﺑﺎ آﻓﺮﯾﺪﮔﺎﻧﺶ‪ ،‬ﺗﻔﮑﺮی‬ ‫ﻧﺎدرﺳﺖ ﺑﻮد؛ زﯾﺮا ﮔﻤﺎن ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ھﻤﺴﺮی از ﺟﻨﮫﺎ دارد و ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن را‬ ‫دﺧﺘﺮان ﺧﺪا ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ! از اﯾﻦ رو آﯾﻪھﺎی ﻗﺮآن ﻧﺎزل ﻣﯽﺷﺪ و ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﺮد ﮐﻪ ﺟﻨﮫﺎ و‬ ‫ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﻣﺨﻠﻮق ﺧﺪا ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ھﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﻧﯿﺰ ﻣﺨﻠﻮق ﺧﺪا اﺳﺖ و او ﮐﺴﯽ را ﺑﻪ‬ ‫ﻓﺮزﻧﺪی ﺑﺮ ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ و ھﻤﺴﺮی ﻧﺪارد‪:‬‬ ‫َ َ َ ُ ْ َّ ُ َ َ ٓ َ ۡ‬ ‫� َو َ� َ�ٰت ب َغ ۡ� ع ِۡل� ُس ۡب َ‬ ‫� َّن َو َخلَ َق ُه ۡم َو َخ َرقُوا ْ َ ُ�ۥ بَن َ‬ ‫�ٰ َن ُهۥ‬ ‫ِ‬ ‫ۖ‬ ‫ِۢ‬ ‫ٖ�‬ ‫﴿وجعلوا ِ�ِ ��ء ٱ ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ ٰ َ ٰ َ َّ َ ُ َ َ ُ َّ َ ٰ َ ٰ َ ۡ ِ َّ ٰ َ ُ ُ َ ُ َ َ ‪ُ َ َ ٞ‬‬ ‫� َول ۡم ت�ن‬ ‫�ض �� ي�ون �ۥ و‬ ‫وت�� �ما ي ِصفون‪ ١٠٠‬بدِيع ٱلس�� ِ‬ ‫ت وٱ� �‬

‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪ :‬دﻋﻮت آﺷﮑﺎر و روشﻫﺎی ﻣﺸﺮﮐﺎن در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ آن‬

‫َّ‬

‫َ‬

‫َ ‪َ َّ ُ َ َ َ ٞ‬‬

‫ُ‬

‫ُّ َ‬

‫‪٢٩٧‬‬

‫َ‬

‫� ٍء عل ‪ٞ‬‬ ‫�ءٖ� َوه َو ب�ل ۡ‬ ‫حبة ۖ َوخلق � ۡ‬ ‫ِيم‪] ﴾١٠١‬اﻷﻧﻌﺎم‪.[۱۰۱-۱۰۰ :‬‬ ‫ُ�ۥ � ٰ ِ‬ ‫ِ ِ‬

‫»ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن و اھﺮﯾﻤﻨﺎن را ﺷﺮﮐﺎء ﺧﺪا ﻣﯽﺳﺎزﻧﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﻮد آﻧﺎن و ھﻤﻪ‬ ‫ﻣﻼﺋﮑﻪ و ﺷﯿﺎﻃﯿﻦ را آﻓﺮﯾﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻨﺰه و ﺑﻪ دور از اﯾﻦ ﺻﻔﺎﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ او را‬ ‫ﺑﺪاﻧﮫﺎ ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺧﺪا ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ آﺳﻤﺎﻧﮫﺎ و زﻣﯿﻦ را از ﻧﯿﺴﺘﯽ ﺑﻪ ھﺴﺘﯽ‬ ‫آورده اﺳﺖ‪ .‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻓﺮزﻧﺪی داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ او ھﻤﺴﺮی ﻧﺪارد؟ و‬

‫ھﻤﻪ ﭼﯿﺰ را آﻓﺮﯾﺪه و او آ ﮔﺎه از ھﺮ ﭼﯿﺰ اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻀﺎﻣﯿﻦ آﯾﻪھﺎی ﻗﺮآن‪ ،‬اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع اﺛﺒﺎت ﻣﯽﮔﺮدد ﮐﻪ ﺟﻨﮫﺎ ﺑﻪ‬ ‫ﺑﻨﺪﮔﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ اﻗﺮار ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ را ﮐﻪ راﺑﻄﻪای ﻧﮋادی و ﻧﺴﺒﯽ ﻣﯿﺎن آﻧﮫﺎ و‬ ‫ﺧﺪا وﺟﻮد دارد‪ ،‬اﻧﮑﺎر ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ َ َ ُ ْ َ ۡ َ ُ َ َ ۡ َ ۡ َّ َ‬ ‫ۡ َّ ُ َّ ُ ۡ َ ُ ۡ َ ُ َ‬ ‫ََ ۡ َ‬ ‫�ون‪﴾١٥٨‬‬ ‫�نة إِ�هم لمح‬ ‫�ن ِة � َس ٗبا ۚ َولقد عل َِم ِ‬ ‫ت ٱ ِ‬ ‫﴿وجعلوا بينهۥ و�� ٱ ِ‬ ‫]اﻟﺼﺎﻓﺎت‪.[۱۵۸ :‬‬

‫»آﻧﺎن ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻪ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪی و ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﻣﯿﺎن ﺧﺪا و ﺟﻨﯿﺎن ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ‬

‫ﺟﻨﯿﺎن ﻣﯽداﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﻮدﺷﺎن و)ﻣﺸﺮﮐﺎن در ﺻﻮرت ﺷﺮک ورزی( اﺣﻀﺎر ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ«‪.‬‬ ‫و ﻗﺮآن از ﻣﺸﺮﮐﺎن ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻪ از ﺣﻖ ﭘﯿﺮوی ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و از روی ﮔﻤﺎن و ﺧﯿﺎل‬ ‫ﺳﺨﻦ ﻧﮕﻮﯾﻨﺪ‪:‬‬ ‫ُ‬ ‫ۡ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ َ ُ َ ُّ َ َ َ ٰٓ َ‬ ‫َّ‬ ‫ُۡ ُ َ‬ ‫َ‬ ‫ك َة � َ ۡس ِم َي َة ٱ� َ ٰ‬ ‫ن�‪َ ٢٧‬و َما ل ُهم بِهِۦ‬ ‫﴿إِن ٱ�ِين � يؤمِنون ب ِٱ�خِرة ِ ليسمون ٱلم�� ِ‬ ‫ۡ‬ ‫َّ َّ َ ۡ‬ ‫َّ َ َّ َّ‬ ‫َ َۡ ّ َ ۡ ٗ‬ ‫م ِۡن عِل�ٍ� إِن يَتب ِ ُعون إِ� ٱلظ َّنۖ �ن ٱلظ َّن � ُ�غ ِ� مِن ٱ‬ ‫� ِق ش�ٔا‪] ﴾٢٨‬اﻟﻨﺠﻢ‪:‬‬ ‫‪.[۲۸-۲۷‬‬

‫»ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ آﺧﺮت اﯾﻤﺎن ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن را ﺑﺎ ﻧﺎﻣﮫﺎی زﻧﺎن‪ ،‬وﺻﻒ و ﻧﺎﻣﮕﺬاری‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﯾﺸﺎن در اﯾﻦ ﺑﺎب ﭼﯿﺰی ﻧﻤﯽداﻧﻨﺪ و ﺟﺰ از ﻇﻦ و ﮔﻤﺎن ﭘﯿﺮوی ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ و‬

‫ﻇﻦ و ﮔﻤﺎن ھﻢ از ﺣﻖ ﺑﯽﻧﯿﺎز ﻧﻤﯽﮔﺮداﻧﺪ«‪.‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ آﯾﻪھﺎی ﻗﺮآن ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﯽﭘﺮدازﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻌﻘﻮل ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﺸﺮﮐﺎن ﻓﺮزﻧﺪ ﭘﺴﺮ ﺑﺪھﺪ و ﺧﻮد دﺧﺘﺮاﻧﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ )دﺧﺘﺮان از ﻧﻈﺮ ﻣﺸﺮﮐﺎن ارزش‬ ‫ﮐﻤﺘﺮی از ﭘﺴﺮان داﺷﺘﻨﺪ(‪:‬‬ ‫ۡ َ َ َ َّ َ َ َ ۡ َ َ َ َ ً َّ ُ ۡ َ َ ُ ُ َ َ ۡ ً‬ ‫َ َ َ ۡ َ ٰ ُ ۡ َ ُّ ُ‬ ‫�م بِٱ�نِ� وٱ�ذ مِن ٱلم ٰٓ‬ ‫��ِكةِ إِ�ٰثا ۚ إِن�م �قولون قو�‬ ‫﴿أفأصفٮ�م ر�‬ ‫َ ٗ‬ ‫ع ِظيما‪] ﴾٤٠‬اﻹﺳﺮاء‪.[۴۰ :‬‬ ‫»آﯾﺎ ﭘﺮوردﮔﺎرﺗﺎن ﭘﺴﺮان را وﯾﮋه ﺷﻤﺎ ﮐﺮده اﺳﺖ و از ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن‪ ،‬دﺧﺘﺮاﻧﯽ را ﺧﺎص ﺧﻮد‬

‫‪٢٩٨‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬ ‫ً‬

‫ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬واﻗﻌﺎ ﺷﻤﺎ ﺳﺨﻦ ﺑﺴﯿﺎر ﻋﻈﯿﻤﯽ ﺑﯿﺎن ﻣﯽ دارﯾﺪ«‪.‬‬ ‫و ﺑﻪ ﻣﺸﺮﮐﺎن ﺧﺎﻃﺮﻧﺸﺎن ﻣﯽﺳﺎزد ﮐﻪ ﻣﺴﺌﻮل ﮔﻔﺘﻪھﺎی ﺑﯽدﻟﯿﻞ ﺧﻮد‪ ،‬ﺧﻮاھﻨﺪ ﺑﻮد‪:‬‬ ‫َٰ ً َ َ ُ ْ َ ۡ َ ُ ۡ َ ُ ۡ‬ ‫َ َ َ ُ ْ ۡ َ َ ٰٓ َ َ َّ َ ُ‬ ‫ك َت ُ‬ ‫ب‬ ‫ِين ه ۡم ع َِ�ٰ ُد ٱ َّلر� إِ�ثا ۚ أش ِهدوا خلقه ۚم ست‬ ‫﴿وجعلوا ٱلم��ِكة ٱ�‬ ‫َ َٰ َ ُ ُ ۡ َ ُ ۡ َ ُ َ‬ ‫ش�د�هم و� ٔ‬ ‫�لون‪] ﴾١٩‬اﻟﺰﺧﺮف‪.[۱۹ :‬‬ ‫»آﻧﺎن ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن راﮐﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﺪای ﻣﮫﺮﺑﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺆﻧﺚ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽآورﻧﺪ‪ .‬آﯾﺎ اﯾﺸﺎن ﺑﻪ‬ ‫ھﻨﮕﺎم آﻓﺮﯾﻨﺶ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻪ و ﺧﻠﻘﺸﺎن را ﻣﺸﺎھﺪه ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ؟ اﻇﮫﺎر و‬

‫ﮔﻮاھﯽ اﯾﺸﺎن ﺛﺒﺖ و ﺿﺒﻂ ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﺎزﺧﻮاﺳﺖ ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ«‪.‬‬ ‫‪ -2‬اﻧﮑﺎر روز ﻗﯿﺎﻣﺖ‪ :‬ﻣﺸﺮﮐﺎن ﭘﺲ از اﯾﻨﮑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج آﻧﺎن را ﺑﻪ اﯾﻤﺎن در ﻣﻮرد‬

‫ﻣﻌﺎد دﻋﻮت ﻧﻤﻮد‪ ،‬آﻧﺎن ﺑﻪ اﺳﺘﮫﺰاء و ﺗﮑﺬﯾﺐ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪:‬‬ ‫َّ‬ ‫ُ‬ ‫ۡ‬ ‫ُ َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ َّ َ َ َ ُ ْ َ ۡ َ ُ ُّ ُ‬ ‫� ۡم َ َ ٰ‬ ‫� َر ُج ٖل يُن ّب ِ ُئ� ۡم إِذا ُم ّ ِز� ُت ۡم � ُم َم َّز ٍق‬ ‫﴿وقال ٱ�ِين �فروا هل ندل‬ ‫َ َ َّ َ ً َ‬ ‫َّ َ َّ َ َ‬ ‫َّ ُ‬ ‫� ۡم لَ� َخ ۡلق َجدِيد‪ ٧‬أَ ۡ� َ َ‬ ‫� ٰ‬ ‫جن ۗ� ب ِل ٱ�ِين �‬ ‫إِن‬ ‫ٍ‬ ‫ى � ٱ�ِ كذِبا أم بِهِۦ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ٖ‬ ‫َۡ‬ ‫ۡ‬ ‫َّ َ‬ ‫َ َ‬ ‫ُۡ ُ َ‬ ‫َ‬ ‫اب َوٱلض� ٰ ِل ٱ�عِي ِد‪] ﴾٨‬ﺳﺒﺄ‪.[۸-۷ :‬‬ ‫يؤمِنون ب ِٱ�خِرة ِ ِ� ٱلعذ ِ‬ ‫»ﮐﺎﻓﺮان ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬آﯾﺎ ﻣﺮدی را ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﻨﻤﺎﯾﯿﻢ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ را ﺧﺒﺮ ﻣﯽدھﺪ از اﯾﻨﮑﻪ‬ ‫ً‬ ‫ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﮑﺮھﺎﯾﺘﺎن ﮐﺎﻣﻼ ﻣﺘﻼﺷﯽ ﺷﺪ‪ ،‬آﻓﺮﯾﻨﺶ ﺗﺎزهای ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ‪ .‬آﯾﺎ او ﺑﺮ ﺧﺪا‬ ‫دروغ ﻣﯽﺑﻨﺪد ﯾﺎ ﻧﻮﻋﯽ دﯾﻮاﻧﮕﯽ دارد؛ ﺑﻠﮑﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ آﺧﺮت اﯾﻤﺎن ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﮔﺮﻓﺘﺎر‬

‫ﻋﺬاب و ﮔﻤﺮاھﯽ ﻋﻤﯿﻘﯽ ھﺴﺘﻨﺪ«‪.‬‬ ‫ﻣﺸﺮﮐﺎن زﻧﺪه ﺷﺪن ﻣﺮدﮔﺎن را اﻧﮑﺎر ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﻧﻤﯽﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻨﺪ‪:‬‬ ‫َ َ ُ ٓ ْ ۡ َ َّ َ ُ َ ُّ ۡ َ َ ۡ‬ ‫ُۡ َ‬ ‫� إِ� ح َيا�نا ٱ�� َيا َوما � ُن ب ِ َمبعو�ِ�‪] ﴾٢٩‬اﻷﻧﻌﺎم‪.[۲۹ :‬‬ ‫﴿وقالوا إِن ِ‬

‫»و آﻧﺎن ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬زﻧﺪﮔﯽ ﺗﻨﮫﺎ ھﻤﯿﻦ زﻧﺪﮔﯽ دﻧﯿﺎی ﻣﺎ اﺳﺖ و ﻣﺎ ھﺮﮔﺰ ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺘﻪ‬

‫ﻧﻤﯽﺷﻮﯾﻢ«‪.‬‬ ‫)و ﻗﯿﺎﻣﺖ و دوزخ و ﺑﮫﺸﺘﯽ در ﻣﯿﺎن ﻧﯿﺴﺖ( و ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﺎور ﻏﻠﻂ ﺧﻮد ﺑﺎ ﺗﺎﮐﯿﺪ ﺳﻮﮔﻨﺪ‬ ‫ﯾﺎد ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪:‬‬ ‫َ َ ۡ َ ُ ْ َّ َ ۡ َ َ ۡ َ ۡ َ َ ۡ َ ُ َّ ُ َ َ ُ ُ َ َ َ ۡ ً َ َ ۡ َ ّٗ‬ ‫﴿وأقسموا بِٱ�ِ جهد �ي�ٰن ِ ِهم � �بعث ٱ� من �موتۚ ب ٰ‬ ‫� وعدا عليهِ حقا‬ ‫ُ َ ّ َ َ َّ‬ ‫ََۡ ُ َ‬ ‫َ ََُۡ َ‬ ‫َ َ ٰ َّ َ ۡ‬ ‫�ََ‬ ‫ون �ِيهِ َو ِ�َ ۡعلَ َم ٱ َّ� َ‬ ‫� ٱ�َّ‬ ‫ِ‬ ‫ِين‬ ‫� ل ُه ُم ٱ�ِي �تل ِف‬ ‫ب‬ ‫�‬ ‫‪٣٨‬‬ ‫ون‬ ‫م‬ ‫ل‬ ‫ع‬ ‫�‬ ‫�‬ ‫اس‬ ‫�ن أ‬ ‫ِ‬ ‫و� ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫َ َ ْ َّ ُ ۡ َ ُ ْ َ‬ ‫َ‬ ‫�ف ُر ٓوا ��هم �نوا �ٰذِ�ِ�‪] ﴾٣٩‬اﻟﻨﺤﻞ‪.[۳۹-۳۸ :‬‬ ‫ّ‬ ‫»ﻣﻮﮐﺪاﻧﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ھﺮﮔﺰ ﮐﺴﯽ را ﮐﻪ ﻣﯽﻣﯿﺮد‪ ،‬زﻧﺪه‬

‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪ :‬دﻋﻮت آﺷﮑﺎر و روشﻫﺎی ﻣﺸﺮﮐﺎن در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ آن‬

‫‪٢٩٩‬‬

‫ﻧﻤﯽﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬آری‪ ،‬وﻋﺪۀ ﺧﺪا ﻗﻄﻌﯽ اﺳﺖ وﻟﯿﮑﻦ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﺮدﻣﺎن ﻧﻤﯽداﻧﻨﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺮای‬ ‫اﯾﺸﺎن روﺷﻦ ﮔﺮداﻧﺪ ﭼﯿﺰی را ﮐﻪ درﺑﺎره آن اﺧﺘﻼف ﻣﯽورزﻧﺪ و اﯾﻨﮑﻪ ﮐﺎﻓﺮان ﺑﺪاﻧﻨﺪ‬

‫ﮐﻪ اﯾﺸﺎن دروﻏﮕﻮﯾﻨﺪ«‪.‬‬ ‫آﻧﮫﺎ ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ اﮔﺮ ﭘﺪران ﻣﺎ را زﻧﺪه ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬ﻗﺒﻮل ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﻗﯿﺎﻣﺖ و رﺳﺘﺎﺧﯿﺰی‬ ‫وﺟﻮد دارد؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ َ ُ ْ َ َ َّ َ َ ُ َ ُّ ۡ َ َ ُ ُ َ َ ۡ َ َ َ ُ ۡ ُ َ ٓ َّ َّ ۡ ُ َ َ َُ‬ ‫﴿وقالوا ما ِ� إِ� حيا�نا ٱ��يا �موت و�يا وما �هل ِكنا إِ� ٱ�هر ۚ وما لهم‬ ‫َ َُۡ‬ ‫َ َ‬ ‫َ ٰ َ ۡ ۡ ۡ ُ ۡ َّ َ ُ ُّ َ‬ ‫� َعلَ ۡيه ۡم َء َا� ٰ ُت َنا َ� ّي َ‬ ‫ٰ‬ ‫ٰ‬ ‫�‬ ‫ت‬ ‫�‬ ‫ا‬ ‫�ذ‬ ‫ت َّما �ن‬ ‫‪٢٤‬‬ ‫ون‬ ‫بِ�ل ِك مِن عِل�ٍ� إِن هم إِ� �ظن‬ ‫ِ ٖ‬ ‫ِ‬ ‫َّ ُ ُ ۡ ُ ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُح َّج َت ُه ۡم إ َّ�ٓ أَن قَالُوا ْ ٱ ۡ� ُتوا ْ �بَآ� َنا ٓ إن ُك ُ‬ ‫نت ۡم َ� ٰ ِد� َ‬ ‫� �يِي� ۡم � َّم‬ ‫ِ�‪ ٢٥‬ق ِل ٱ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ۡ‬ ‫ُ ُ ُ ۡ َّ ۡ َ ُ ُ‬ ‫� ۡم إ ٰ� يَ ۡو ِم ٱل ِق َ�ٰ َمةِ � َر ۡ� َ‬ ‫� َ‬ ‫� ٱ�َّ ِ‬ ‫اس �‬ ‫� َّن أ‬ ‫ي ِميت�م �م �مع‬ ‫ب �ِيهِ َو� ٰ ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َۡ‬ ‫َ َ ۡ َ َ ُ ُ َّ َ ُ‬ ‫َ َ‬ ‫َ َّ ُ ۡ ُ‬ ‫ك ٱ َّ َ َ‬ ‫� َ ُ‬ ‫لساعة يَ ۡو َم� ِ ٖذ‬ ‫َ� ۡعل ُمون‪ ٢٦‬و ِ�ِ مل‬ ‫�‬ ‫�ض و�وم �قوم ٱ‬ ‫لس�ٰ� ٰ ِ‬ ‫ت َوٱ� ِ �‬ ‫ُۡۡ ُ َ‬ ‫طلون‪] ﴾٢٧‬اﻟﺠﺎﺛﯿﺔ‪.[۲۷-۲۴ :‬‬ ‫ٱلمب ِ‬

‫»ﻣﻨﮑﺮان رﺳﺘﺎﺧﯿﺰ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﺣﯿﺎﺗﯽ ﺟﺰ ھﻤﯿﻦ زﻧﺪﮔﯽ دﻧﯿﺎﯾﯽ ﮐﻪ در آن ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽﺑﺮﯾﻢ‬ ‫در ﮐﺎر ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﮔﺮوھﯽ از ﻣﺎ ﻣﯽﻣﯿﺮﻧﺪ و ﮔﺮوھﯽ ﺟﺎی اﯾﺸﺎن را ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ و ﺟﺰ ﻃﺒﯿﻌﺖ‬ ‫و روزﮔﺎر ﻣﺎ را ھﻼک ﻧﻤﯽﺳﺎزد‪ .‬آﻧﺎن ﭼﻨﯿﻦ ﺳﺨﻨﯽ را از روی ﯾﻘﯿﻦ و آ ﮔﺎھﯽ‬ ‫ﻧﻤﯽﮔﻮﯾﻨﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺗﻨﮫﺎ ﮔﻤﺎن ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ و ﺗﺨﻤﯿﻦ ﻣﯽزﻧﻨﺪ‪ .‬ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ آﯾﺎت روﺷﻦ ﻣﺎ ﺑﺮ‬ ‫آﻧﺎن ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮد در ﺑﺮاﺑﺮ آﻧﮫﺎ دﻟﯿﻠﯽ ﺟﺰ اﯾﻦ ﻧﺪارد ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ اﮔﺮ راﺳﺖ‬ ‫ﻣﯽﮔﻮﯾﯿﺪ ﭘﺪران و ﻧﯿﺎﮐﺎن ﻣﺎ را زﻧﺪه ﮐﻨﯿﺪ و ﺑﯿﺎورﯾﺪ‪ .‬ﺑﮕﻮ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺷﻤﺎ را زﻧﺪه ﻣﯽﮐﻨﺪ‪،‬‬ ‫ﺳﭙﺲ ﺷﻤﺎ را ﻣﯽﻣﯿﺮاﻧﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﮐﻪ در آن ﺗﺮدﯾﺪی ﻧﯿﺴﺖ ﺷﻤﺎ را ﮔﺮد‬

‫ﻣﯽآورد وﻟﯿﮑﻦ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﺮدم ﻧﻤﯽداﻧﻨﺪ«‪.‬‬ ‫ﻣﺎﻟﮑﯿﺖ و ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ اﻧﺴﺎﻧﮫﺎ و زﻣﯿﻦ از ﺧﺪا اﺳﺖ و آن روز ﮐﻪ ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﺮ ﭘﺎ ﻣﯽﺷﻮد‬ ‫ﺑﺎﻃﻞﮔﺮاﯾﺎن زﯾﺎن ﻣﯽﺑﯿﻨﻨﺪ و ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮدهاﻧﺪ ﮐﻪ آن ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺑﺎر آﻧﮫﺎ را‬ ‫آﻓﺮﯾﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻮاﻧﺎﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﮫﺎ را در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ زﻧﺪه ﮐﻨﺪ ‪.١‬‬ ‫ﻣﺠﺎھﺪ و دﯾﮕﺮان ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ‪ :‬اﺑﯽ ﺑﻦ ﺧﻠﻒ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ اﺳﺘﺨﻮاﻧﯽ ﻓﺮﺳﻮده و ﭘﻮﺳﯿﺪهای‬ ‫ً‬ ‫ﺑﻪ دﺳﺖ داﺷﺖ و آن را ﮐﺎﻣﻼ ﺧﺮد ﻣﯽﮐﺮد و ﺑﻪ ﺑﺎد ﻣﯽداد‪ ،‬ﻧﺰد رﺳﻮل ﺧﺪا آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫ای ﻣﺤﻤﺪ! آﯾﺎ ﮔﻤﺎن ﻣﯽﺑﺮﯾﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ اﯾﻦ را زﻧﺪه ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ؟ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫آری‪،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻮ را ﻣﯽﻣﯿﺮاﻧﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ زﻧﺪه ﻣﯽﮐﻨﺪ و در دوزخ ﺣﺸﺮ ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬آن ﮔﺎه‬ ‫‪ -١‬در رواﯾﺘﯽ از اﺑﻦ ﻋﺒﺎس آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺷﺨﺼﯿﺖ‪ ،‬ﻋﺎص ﺑﻦ واﺋﻞ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪٣٠٠‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫اﯾﻦ آﯾﺎت ﻧﺎزل ﮔﺮدﯾﺪ‪.١ :‬‬ ‫َ َ َ َ‬ ‫ََ َۡ ََ ۡ َ‬ ‫يم ُّمب ‪ٞ‬‬ ‫�� ُن َ�نَّا َخلَ ۡق َ�ٰ ُه مِن ُّ� ۡط َفةٖ فَإ َذا ُه َو َخ ِص ‪ٞ‬‬ ‫ٰ‬ ‫� َب �َا‬ ‫�‪ ٧٧‬و‬ ‫﴿أو لم ير ٱ ِ�‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫ٓ َ َٓ‬ ‫ََٗ َ َ َ َ َۡ ُ َ َ َ ُۡ ۡ ََٰ َ َ َ ‪ُۡ ُۡ ٞ‬‬ ‫�ي َ‬ ‫يها ٱ�ِي أ�شأها‬ ‫� ٱلعِ�م و ِ� رمِيم‪ ٧٨‬قل ِ‬ ‫مث� و� ِ� خلقه ۖۥ قال من ي ِ‬ ‫َ َّ َ َ َّ َ ُ َ ُ‬ ‫� ّل َخ ۡلق َعل ٌ‬ ‫ِيم‪] ﴾٧٩‬ﯾﺲ‪.[۷۹-۷۷ :‬‬ ‫أول مر�ٖ� وهو ب ِ ِ‬ ‫ٍ‬ ‫»آﯾﺎ اﻧﺴﺎن ﻧﺪﯾﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ او را از ﻧﻄﻔﻪ ﻧﺎﭼﯿﺰی آﻓﺮﯾﺪهاﯾﻢ و ھﻢ اﯾﻨﮏ او ﭘﺮﺧﺎﺷﮕﺮی‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ آﺷﮑﺎرا ﺑﻪ ﭘﺮﺧﺎش ﺑﺮ ﻣﯽﺧﯿﺰد و ﺑﺮای ﻣﺎ ﻣﺜﺎل ﻣﯽزﻧﺪ و آﻓﺮﯾﻨﺶ ﺧﻮد را‬ ‫ﻓﺮاﻣﻮش ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ اﯾﻦ اﺳﺘﺨﻮاﻧﮫﺎﯾﯽ را ﮐﻪ ﭘﻮﺳﯿﺪه و‬ ‫ﻓﺮﺳﻮدهاﻧﺪ زﻧﺪه ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﮕﻮ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ او را آﻓﺮﯾﺪه اﺳﺖ‪ ،‬دوﺑﺎره زﻧﺪه ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ و او ﺑﺲ‬

‫آ ﮔﺎه از ھﻤﻪ آﻓﺮﯾﺪﮔﺎن اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫ﺷﯿﻮهھﺎی ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ در ﻗﺎﻧﻊ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﺮدم ﺑﻪ رﺳﺘﺎﺧﯿﺰ و زﻧﺪه ﺷﺪن ﭘﺲ از ﻣﺮگ‪،‬‬ ‫ﺑﻪ ﻓﺮا ﺧﻮاﻧﺪن ﻋﻘﻞ و ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺘﻦ ﻓﻄﺮﺗﮫﺎ ﺗﮑﯿﻪ ﮐﺮده ﺑﻮد و ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ را ﺗﺬﮐﺮ‬ ‫داد ﮐﻪ ﺣﮑﻤﺘﺶ ﭼﻨﯿﻦ اﻗﺘﻀﺎ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎن را ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﺑﺮای ﭘﺲ دادن‬ ‫ﺣﺴﺎب زﻧﺪه ﮐﻨﺪ و ﺧﺎﻃﺮ ﻧﺸﺎن ﺳﺎﺧﺖ ﮐﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎن را ﺑﺮای ﻋﺒﺎدت ﺧﻮﯾﺶ آﻓﺮﯾﺪه اﺳﺖ و‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان را ﻓﺮﺳﺘﺎده و ﮐﺘﺎﺑﮫﺎ را ﻧﺎزل ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺎ راه ﭘﺮﺳﺘﺶ ﺧﻮﯾﺶ را ﻧﺸﺎن دھﺪ؛‬ ‫ﭘﺲ ﺑﺮﺧﯽ از ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺑﺮ ﻃﺎﻋﺖ اﻟﮫﯽ اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ ورزﯾﺪﻧﺪ و ﻋﺪهای ﺳﺮﮐﺸﯽ و ﺗﺠﺎوز در‬ ‫ﭘﯿﺶ ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ و ﺳﺮاﻧﺠﺎم ھﺮ دو ﮔﺮوه ﺑﺎ ﻣﺮگ و ﺣﺴﺎب و ﮐﺘﺎب روﺑﺮو ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و‬ ‫ﭼﺎرهای ﺟﺰ اﯾﻨﮑﻪ ﻧﯿﮑﻮﮐﺎران ﭘﺎداش ﻧﯿﮏ و ﺑﺪﮐﺎران ﭘﺎداش ﺑﺪ ﮐﺎرھﺎﯾﯽ را ﮐﻪ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪،‬‬ ‫ﺑﺒﯿﻨﻨﺪ وﺟﻮد ﻧﺪارد؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ ُ َ َ َۡ ُ َ‬ ‫ۡ َ ُ‬ ‫� َكٱل ۡ ُم ۡجرم َ‬ ‫﴿أَ َ� َن ۡج َع ُل ٱل ۡ ُم ۡسلِم َ‬ ‫ِ�‪َ ٣٥‬ما ل� ۡم ك ۡيف �ك ُمون‪ ٣٦‬أم ل� ۡم‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َّ ُ َ‬ ‫َۡ ُ َ‬ ‫َ ‪ٞ‬‬ ‫َّ ُ ۡ‬ ‫كِ�ٰب �ِيهِ تد ُرسون‪ ٣٧‬إِن ل�م �ِيهِ ل َما ��ون‪] ﴾٣٨‬اﻟﻘﻠﻢ‪.[۳۸-۳۵ :‬‬

‫»آﯾﺎ ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداران را ھﻤﭽﻮن ﮔﻨﺎھﮑﺎران ﯾﮑﺴﺎن ﻣﯽﺷﻤﺎرﯾﻢ‪ .‬ﺷﻤﺎ را ﭼﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‬ ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ داوری ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ‪ .‬آﯾﺎ ﺷﻤﺎ ﮐﺘﺎﺑﯽ دارﯾﺪ ﮐﻪ از روی آن ﻣﯽﺧﻮاﻧﯿﺪ و ﺷﻤﺎ آﻧﭽﻪ را‬

‫ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﯽﮔﺰﯾﻨﻨﺪ‪ ،‬در آن اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫ﻣﻠﺤﺪاﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺧﻮد ﺳﺘﻢ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﮔﻤﺎن ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺟﮫﺎن ھﺴﺘﯽ‪ ،‬ﺑﯿﮫﻮده آﻓﺮﯾﺪه‬ ‫ﺷﺪه اﺳﺖ و آﻓﺮﯾﻨﺶ آن ﺣﮑﻤﺘﯽ ﻧﺪارد و ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻣﺆﻣﻦ ﻣﺼﻠﺢ و ﮐﺎﻓﺮ ﻣﻔﺴﺪ ﯾﮑﯽ‬

‫‪ -١‬ﺗﻔﺴﯿﺮ اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪.۵۸‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪ :‬دﻋﻮت آﺷﮑﺎر و روشﻫﺎی ﻣﺸﺮﮐﺎن در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ آن‬

‫‪٣٠١‬‬

‫ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد ‪ .١‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ َ َ َ ۡ َ َّ َ ٓ َ َ ۡ َ َ َ َ َ ۡ َ ُ َ َ ٰ ٗ َ ٰ َ َ ُّ َّ َ َ َ ْ َ ‪ٞ‬‬ ‫ِين �ف ُر ۚوا ف َو ۡ�ل‬ ‫﴿وما خلقنا ٱلسماء وٱ��ض وما بينهما � ِط� ۚ �ل ِك ظن ٱ�‬ ‫ْ‬ ‫ََ ْ‬ ‫ُ‬ ‫َّ‬ ‫َ ۡ َ ۡ َ ُ َّ َ َ َ ُ ْ َ َ‬ ‫َ‬ ‫ّل َِّ� َ‬ ‫ٰ‬ ‫ٰ‬ ‫ت‬ ‫ِين �ف ُروا م َِن ٱ�َّارِ‪ ٢٧‬أم �عل ٱ�ِين ءامنوا وع ِملوا ٱل�ل ِ� ِ‬ ‫ِين � ٱ ۡ�َ ِ َ ۡ َ ۡ َ ُ ۡ َّ َ َ ۡ ُ َّ‬ ‫َكٱل ۡ ُم ۡف ِ َ‬ ‫�ض أم �عل ٱل ُمت ِق� كٱلفجارِ‪] ﴾٢٨‬ص‪.[۲۸-۲۷ :‬‬ ‫سد ِ‬ ‫»ﻣﺎ آﺳﻤﺎﻧﮫﺎ و زﻣﯿﻦ و ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ را ﮐﻪ ﺑﯿﻦ آن دوﺗﺎ وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﺑﯿﮫﻮده ﻧﯿﺎﻓﺮﯾﺪهاﯾﻢ‪ .‬اﯾﻦ‬ ‫ﮔﻤﺎن ﮐﺎﻓﺮان اﺳﺖ‪ ،‬وای ﺑﺮ ﮐﺎﻓﺮان ﮐﻪ ﺑﻪ آﺗﺶ دوزخ دﭼﺎر ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬آﯾﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ‬ ‫اﯾﻤﺎن ﻣﯽآورﻧﺪ و ﮐﺎرھﺎی ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽدھﻨﺪ‪ ،‬ھﻤﭽﻮن ﺗﺒﮫﮑﺎران ﺑﻪ ﺷﻤﺎر آورﯾﻢ و ﯾﺎ‬

‫اﯾﻨﮑﻪ ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎران ﺑﺎ ﺑﺰھﮑﺎران ﺑﺮاﺑﺮ دارﯾﻢ«‪.‬‬ ‫ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﺑﺮای ﻣﺮدم ﻣﺜﺎﻟﮫﺎﯾﯽ در زﻧﺪه ﮐﺮدن و آﺑﺎداﻧﯽ زﻣﯿﻦ ﭘﺲ از ﺧﺸﮑﯿﺪه‬ ‫ﺷﺪن ﺑﯿﺎن ﻧﻤﻮده اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﻗﺎدر ﺑﻪ زﻧﺪه ﮐﺮدن ﺟﺴﺪھﺎی ﺧﺸﮑﯿﺪه و‬ ‫اﺳﺘﺨﻮاﻧﮫﺎی ﭘﻮﺳﯿﺪه ﻧﯿﺰ ھﺴﺖ‪:‬‬ ‫َ ُ ۡ َ‬ ‫َّ َ ۡ َ ُ ۡ ۡ َ َ َ ۡ َ َ ۡ َ ٓ َّ َ ٰ َ َ ُ ۡ ۡ َ ۡ َٰ‬ ‫� َء َا�ٰر َر ۡ َ‬ ‫ٰٓ‬ ‫�‬ ‫ن‬ ‫إ‬ ‫ا‬ ‫ِه‬ ‫ت‬ ‫و‬ ‫م‬ ‫د‬ ‫ع‬ ‫�‬ ‫م‬ ‫ل‬ ‫ِك‬ ‫ل‬ ‫�ض‬ ‫�‬ ‫ٱ‬ ‫�‬ ‫ي‬ ‫ف‬ ‫ي‬ ‫ك‬ ‫�‬ ‫ٱ‬ ‫ت‬ ‫�‬ ‫ِ‬ ‫ۚ‬ ‫ِ‬ ‫� ٱلمو��‬ ‫ِ‬ ‫﴿فٱنظر إ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ ُ َ ََ‬ ‫َ‬ ‫ّ‬ ‫ُ‬ ‫�� ۡ َ ‪ٞ‬‬ ‫ٰ‬ ‫وهو‬ ‫�ءٖ قدِير‪] ﴾٥٠‬اﻟﺮوم‪.[۵۰ :‬‬ ‫ِ‬ ‫»ﺑﻪ آﺛﺎر رﺣﻤﺖ اﻟﮫﯽ ﺑﻨﮕﺮ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ زﻣﯿﻦ را ﭘﺲ از ﻣﺮدﻧﺶ‪ ،‬زﻧﺪه ﻣﯽﮐﻨﺪ آن ﮐﺲ‬ ‫زﻧﺪه ﮐﻨﻨﺪه ﻣﺮدﮔﺎن اﺳﺖ و او ﺑﺮ ھﺮ ﭼﯿﺰی ﺗﻮاﻧﺎ اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻨﮫﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬داﺳﺘﺎن ﺑﺮﺧﯽ از ﻣﺮدﮔﺎن را ﮐﻪ زﻧﺪه ﻧﻤﻮد ﺑﯿﺎن داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪،‬‬ ‫از ﺟﻤﻠﻪ ﺳﺮﮔﺬﺷﺖ اﺻﺤﺎب ﮐﻪ ﺳﯿﺼﺪ و ﻧﻪ ﺳﺎل در ﻋﺎﻟﻢ ﺧﻮاب ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑﺮدﻧﺪ و ﺑﻌﺪ از‬ ‫ﮔﺬﺷﺖ اﯾﻦ زﻣﺎن ﻃﻮﻻﻧﯽ ازﺧﻮاﺑﺸﺎن ﺑﯿﺪار ﺷﺪﻧﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ُ َّ َ َ ۡ َ ُ ۡ ۡ َ َ َ ُّ ۡ ۡ َ ۡ َ‬ ‫َ ُ ْ ََٗ‬ ‫َ‬ ‫� أ ۡح َ ٰ‬ ‫� ل َِما �ِث ٓوا أمدا‪] ﴾١٢‬اﻟﮑﮫﻒ‪.[۱۲ :‬‬ ‫﴿�م �عث�ٰهم �ِ علم أي ٱ� ِز� ِ‬ ‫»ﭘﺲ از آن‪ ،‬اﯾﺸﺎن را ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺘﯿﻢ ﺗﺎ ﺑﺒﯿﻨﯿﻢ ﮐﺪام ﯾﮏ از آن دو ﮔﺮوه‪ ،‬ﻣﺪت ﻣﺎﻧﺪن ﺧﻮد‬ ‫را ﺣﺴﺎب ﮐﺮده اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫َ َ َ َ َ َ ۡ َ ُ ۡ َ َ ٓ ُ ْ َ ۡ َ ُ ۡ َ َ َ ٓ ‪َۡ ً ۡ َ َ ۡ َ ْ ُ َ ۡ ُ ۡ َ ۡ َ ۡ ُ ۡ ّ ٞ‬‬ ‫﴿و�� ٰل ِك �عث�ٰهم ِ�َتسا َءلوا بينه ۚم قال قا�ِل مِنهم �م �ِثتمۖ قالوا �ِثنا يوما أو‬ ‫َ ۡ َ ُ ْ َ‬ ‫َ‬ ‫َ ُ ْ‬ ‫ُ َ ۡ َ‬ ‫ُ َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ� ۡعض يَ ۡو ٖ�� قالوا َر ُّ�� ۡم أعل ُم ب ِ َما �ِث ُت ۡم فٱ ۡ� َعث ٓوا أ َح َد�م ب ِ َورِق ِ� ۡم �ٰ ِذه ِۦٓ إِ�‬ ‫ۡ ۡ َ ۡ‬ ‫َ ۡ َّ‬ ‫ۡ َ َ َ ۡ َ ُ ۡ َ ُّ َ ٓ َ ۡ َ ٰ َ َ ٗ َ ۡ ۡ ُ‬ ‫اما فل َيأت ِ�م ب ِ ِر ۡز ٖق ّمِن ُه َو�َ َتل َّطف َو� �ُش ِع َرن‬ ‫ٱلمدِين ِة فلينظر ��ها أز� طع‬ ‫ُ ۡ َ َ ً‬ ‫ب ِ�م أحدا‪] ﴾١٩‬اﻟﮑﮫﻒ‪.[۱۹ :‬‬ ‫‪ -١‬اﻟﻮﺳﻄﯿﺔ ﻓﯽ اﻟﻘﺮآن اﻟﮑﺮﯾﻢ‪ ،‬ص ‪.۴۰۲‬‬

‫‪٣٠٢‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫»ھﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ اﯾﺸﺎن را ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺘﯿﻢ ﺗﺎ از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﭙﺮﺳﻨﺪ‪ .‬ﯾﮑﯽ از آﻧﺎن ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﻪ ﻣﺪﺗﯽ‬ ‫ﻣﺎﻧﺪهاﯾﺪ؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬روزی ﯾﺎ ﺑﺨﺸﯽ از روز ﺑﻮدهاﯾﻢ‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﭘﺮوردﮔﺎرﺗﺎن ﺑﮫﺘﺮ ﻣﯽداﻧﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﭼﻘﺪر ﻣﺎﻧﺪهاﯾﺪ و ﺳﮑﻪ ﻧﻘﺮهای را ﮐﻪ ﺑﺎ ﺧﻮد دارﯾﺪ ﺑﻪ ﮐﺴﯽ از ﻧﻔﺮات ﺧﻮد ﺑﺪھﯿﺪ ﺗﺎ‬ ‫روزی و ﻃﻌﺎﻣﯽ از آن ﺑﯿﺎورد‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﻧﮫﺎﯾﺖ دﻗﺖ را ﺑﻪ ﺧﺮج دھﺪ و ھﯿﭻ ﮐﺲ را از ﺣﺎل‬

‫ﺷﻤﺎ آ ﮔﺎه ﻧﺴﺎزد«‪.‬‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫َ ُ ْ َ‬ ‫ََ َ َ‬ ‫َ َۡ ُ ۡ ٗ‬ ‫سنِ� َوٱزدادوا � ِسعا‪] ﴾٢٥‬اﻟﮑﮫﻒ‪.[۲۵ :‬‬ ‫﴿ َو�ِثوا ِ� ك ۡهفِ ِه ۡم ث�ٰث مِائةٖ ِ‬ ‫»اﺻﺤﺎب ﮐﮫﻒ ﻣﺪت ﺳﯿﺼﺪ و ﻧﻪ ﺳﺎل در ﻏﺎرﺷﺎن ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ«‪.‬‬

‫ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻣﻮارد ذﮐﺮ ﺷﺪه‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮐﻔﺎر و ﻣﺸﺮﮐﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﻪ دﻻﯾﻠﯽ‬ ‫دﯾﮕﺮ ﺑﺮ زﻧﺪه ﺷﺪن دوﺑﺎره اﺳﺘﺪﻻل ﻣﯽﻧﻤﻮد‪.‬‬ ‫‪ -3‬اﻋﺘﺮاض ﺑﺮ رﺳﻮل ﺧﺪا‪ :‬اﻋﺘﻘﺎد ﻣﺸﺮﮐﺎن ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺎﯾﺪ ﻓﺮﺷﺘﻪای ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﻧﺒﻮت و رﺳﺎﻟﺖ را اﻧﺠﺎم ﻣﯽداد و ﯾﺎ ﺣﺪاﻗﻞ‬ ‫ﻓﺮﺷﺘﻪای ﺑﺎ او ھﻤﺮاه ﻣﯽﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ در ﭘﺎﺳﺦ ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬ ‫اﮔﺮ ﺑﺮای اﻧﺴﺎﻧﮫﺎ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮی از ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﻣﯽﻓﺮﺳﺘﺎدﯾﻢ‪ ،‬آن ﻓﺮﺷﺘﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺮدی‬ ‫ﻣﯽﺑﻮد ﮐﻪ آﻧﮫﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﺎ او ﮔﻔﺘﮕﻮ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و از او ﻓﺮا ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ و اﮔﺮ اﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ‪،‬‬ ‫ﺑﺎز ھﻢ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﻣﺸﺘﺒﻪ ﻣﯽﺷﺪ؛ ھﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ در ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮی ﮐﻪ اﻧﺴﺎن اﺳﺖ‬ ‫ﺷﮏ و ﺗﺮدﯾﺪ دارﻧﺪ ‪ ١‬آﻧﮫﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮی ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻏﺬا ﻧﺨﻮرد و ﺑﻪ ﺑﺎزار ﻧﺮود‪:‬‬ ‫ۡ َۡ َ ََۡ ٓ ُ َ َ‬ ‫َۡ ُ‬ ‫لط َع َ‬ ‫� ُل ٱ َّ‬ ‫ام َو َ� ۡ‬ ‫﴿ َوقَالُوا ْ َمال َ�ٰ َذا ٱ َّلر ُ‬ ‫أ‬ ‫�‬ ‫و‬ ‫ل‬ ‫اق‬ ‫و‬ ‫س‬ ‫�‬ ‫ٱ‬ ‫�‬ ‫�‬ ‫م‬ ‫أ‬ ‫ي‬ ‫ل‬ ‫و‬ ‫س‬ ‫نزل إ ِ ۡ�هِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ ‪ٞ‬‬ ‫ََ ‪َ ُ ََ ٞ‬‬ ‫ٌ َ ُ ُ‬ ‫ُ ُ ۡ‬ ‫ون َم َع ُهۥ نَذ ً‬ ‫ِيرا‪ ٧‬أ ۡو يُل َ ٰٓ‬ ‫� إ ِ ۡ�هِ ك‬ ‫ملك �يك‬ ‫� أ ۡو ت�ون ُ�ۥ َجنة يَأ�ل مِن َها ۚ‬ ‫َّ‬ ‫َ َّ ُ َ‬ ‫َ َ َ َّ ُ َ‬ ‫ون إ� َر ُج ٗ� َّم ۡس ُ‬ ‫ح ً‬ ‫ورا‪] ﴾٨‬اﻟﻔﺮﻗﺎن‪.[۸-۷ :‬‬ ‫وقال ٱل�ٰل ِمون إِن تتبِع ِ‬ ‫»و ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ اﯾﻦ ﭼﻪ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮی اﺳﺖ؟ ﻏﺬا ﻣﯽﺧﻮرد و در ﺑﺎزارھﺎ راه ﻣﯽرود‪ .‬ﭼﺮا ﻻاﻗﻞ‬ ‫ﻓﺮﺷﺘﻪای ﺑﻪ ﺳﻮی او ﻓﺮﺳﺘﺎده ﻧﺸﺪه اﺳﺖ ﺗﺎ ھﻤﺮاه او ﻣﺮدم را ﺑﯿﻢ دھﺪ ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﮔﻨﺠﯽ‬ ‫ﺑﻪ ﺳﻮی او اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﻧﺸﺪ و ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺎﻏﯽ ﺑﻪ او داده ﻧﺸﺪ ﮐﻪ از آن ﺑﺨﻮرد‪ .‬ﺳﺘﻤﮕﺮان‬

‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﺷﻤﺎﺟﺰ از ﯾﮏ اﻧﺴﺎن دﯾﻮاﻧﻪ ﭘﯿﺮوی ﻧﻤﯽﮐﻨﯿﺪ«‪.‬‬ ‫آﻧﺎن ﮔﻮﯾﺎ ﺑﺮ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع آ ﮔﺎھﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻤﺎم ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﻏﺬا ﻣﯽﺧﻮردﻧﺪ و ﺑﻪ ﮐﺎر‬

‫‪ -١‬ﺗﻔﺴﯿﺮ اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۱۲۴‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪ :‬دﻋﻮت آﺷﮑﺎر و روشﻫﺎی ﻣﺸﺮﮐﺎن در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ آن‬

‫‪٣٠٣‬‬

‫و ﮐﻮﺷﺶ ﻣﯽﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪:‬‬ ‫ۡ‬ ‫َّ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫ٓ‬ ‫ُ َ‬ ‫َّ ُ ۡ َ ُ ُ َ‬ ‫ََ ٓ َۡ َ َۡ ََۡ َ‬ ‫لط َع َ‬ ‫ك م َِن ٱل ُم ۡر َسل َ‬ ‫ون ٱ َّ‬ ‫ام َو َ� ۡمشون ِ�‬ ‫ِ� إِ� إِ�هم �أ�ل‬ ‫﴿وما أرسلنا �بل‬ ‫َ‬ ‫َۡ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ َ ً َ ۡ ُ َ َ َ َ َ ُّ َ‬ ‫َ ُ‬ ‫ك بَ ِ ٗ‬ ‫ٱ� ۡس َواقِ� َو َج َعل َنا َ� ۡعض� ۡم �ِ َ ۡع ٖض ف ِتنة �تص ِ�ونۗ و�ن ر�‬ ‫ص��‪] ﴾٢٠‬اﻟﻔﺮﻗﺎن‪:‬‬ ‫‪.[۲۰‬‬

‫»ﻣﺎ ھﯿﭻ ﯾﮏ از ﭘﯿﻐﻤﺒﺮان را ﭘﯿﺶ از ﺗﻮ ﻧﻔﺮﺳﺘﺎدهاﯾﻢ ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﻏﺬا ﻣﯽﺧﻮردهاﻧﺪ و در‬ ‫ﺑﺎزارھﺎ راه ﻣﯽرﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎ ﺑﺮﺧﯽ از ﺷﻤﺎ را وﺳﯿﻠﮥ اﻣﺘﺤﺎن ﺑﺮﺧﯽ دﯾﮕﺮ ﮐﺮدهاﯾﻢ‪ ،‬آﯾﺎ‬

‫ﺷﮑﯿﺒﺎﯾﯽ ﻣﯽورزﯾﺪ؟ و ﭘﺮوردﮔﺎر ﺑﯿﻨﺎ اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫ﺗﻤﺎﯾﻞ دروﻧﯽ و ﻗﻠﺒﯽ آﻧﺎن ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ از ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪان و ﺑﺰرﮔﺎن ﻗﻮم اﻧﺘﺨﺎب‬ ‫ﻣﯽﮔﺮدﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ َ ُ ْ َۡ َ ُ ّ َ َٰ َ ۡ ُ ۡ َ ُ َ َٰ َ ُ ّ َ ۡ َ ۡ َ َ ۡ َ‬ ‫ي�‪] ﴾٣١‬اﻟﺰﺧﺮف‪.[۳۱ :‬‬ ‫� ع ِظ ٍ‬ ‫﴿وقالوا لو� ن ِزل �ذا ٱلقرءان � رج ٖل مِن ٱلقر�ت ِ‬ ‫»ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﭼﺮا اﯾﻦ ﻗﺮآن ﺑﺮ ﻣﺮد ﺑﺰرﮔﻮاری از ﯾﮑﯽ از دو ﺷﮫﺮ ﻓﺮو ﻓﺮﺳﺘﺎده ﻧﺸﺪ«‪.‬‬ ‫‪١‬‬ ‫ﻣﻨﻈﻮر آﻧﺎن وﻟﯿﺪ ﺑﻦ ﻣﻐﯿﺮه در ﻣﮑﻪ و ﻋﺮوه ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﺛﻘﻔﯽ در ﻃﺎﺋﻒ ﺑﻮد ‪،‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ آن ﺣﻀﺮت را ﺑﻪ دﯾﻮاﻧﮕﯽ ﻣﺘﮫﻢ ﮐﺮدﻧﺪ‪:‬‬ ‫ۡ‬ ‫َ َ ُ ْ َ ٰٓ َ ُّ َ َّ ُ ّ َ َ َ ۡ ّ ۡ ُ َّ َ َ َ ۡ ُ ‪َ ٰٓ َ َ ۡ َ َ َ ۡ َّ ٞ‬‬ ‫��ِكةِ إِن‬ ‫﴿وقالوا ���ها ٱ�ِي ن ِزل عليهِ ٱ�ِكر إِنك لمجنون‪ ٦‬لو ما تأت ِينا ب ِٱلم‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫ُ َ‬ ‫كنت م َِن ٱل� ٰ ِد�ِ�‪] ﴾٧‬اﻟﺤﺠﺮ‪.[۷-۶ :‬‬ ‫ً‬ ‫»و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ای ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻗﺮآن ﺑﺮ ﺗﻮ ﻧﺎزل ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻮ ﺣﺘﻤﺎ دﯾﻮاﻧﻪای‪ .‬ﺗﻮ اﮔﺮ از زﻣﺮۀ‬

‫راﺳﺘﮕﻮﯾﺎﻧﯽ‪ ،‬ﭼﺮا ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن را ﺑﻪ ﭘﯿﺶ ﻣﺎ ﻧﻤﯽآوری«‪.‬‬ ‫َ َّ ٰ َ ُ ُ ّ ۡ َ ٰ َ َ ۡ َ ٓ َ ُ ۡ َ ُ ‪ٞ‬‬ ‫ول ُّمب ‪ٞ‬‬ ‫�‪َّ �ُ ١٣‬م تَ َو َّل ۡوا ْ َ� ۡن ُه َوقَالُوا ْ ُم َع َّلم‪ٞ‬‬ ‫﴿�� لهم ٱ�ِكرى وقد جاءهم رس‬ ‫ِ‬ ‫َّ ۡ ُ ٌ‬ ‫�نون‪] ﴾١٤‬اﻟﺪﺧﺎن‪.[۱۴-۱۳ :‬‬ ‫ً‬ ‫»ﮐﯽ ﺑﯿﺪاری ﺑﺮای آﻧﺎن ﻓﺎﯾﺪهای دارد؟ ﻗﺒﻼ ﮐﻪ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮی ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﺑﻪ ﭘﯿﺶ آﻧﺎن آﻣﺪه ﺑﻮده‬

‫اﺳﺖ؛ ﺳﭙﺲ از او روﯾﮕﺮدان ﺷﺪﻧﺪ وﮔﻔﺘﻨﺪ او دﯾﻮاﻧﻪای آﻣﻮﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ در ﺟﻮاﺑﺸﺎن ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫ََٓ َ َۡ َّ َ‬ ‫ك ب َم ۡج ُ‬ ‫ون‪] ﴾٢‬اﻟﻘﻠﻢ‪.[۲ :‬‬ ‫ن‬ ‫﴿ما أنت بِن ِعمةِ ر� ِ ِ‬ ‫ٖ‬ ‫»در ﺳﺎﯾﮥ ﻧﻌﻤﺖ و ﻟﻄﻒ ﭘﺮوردﮔﺎرت‪ ،‬ﺗﻮ دﯾﻮاﻧﻪ ﻧﯿﺴﺘﯽ«‪.‬‬

‫‪ -١‬ھﻤﺎن‪ ،‬ج ‪ ،۴‬ص ‪.۱۲۷-۱۲۶‬‬

‫‪٣٠٤‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ او را ﺑﻪ ﮐﮫﺎﻧﺖ و ﺷﻌﺮﮔﻮﯾﯽ ﻣﺘﮫﻢ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬ ‫ََ َۡ‬ ‫َۡ َُ ُ َ‬ ‫ََ ّۡ ََٓ َ َ َۡ َّ َ‬ ‫َ‬ ‫�ُ‬ ‫ون َشاع ‪ِٞ‬ر َّ� َ َ‬ ‫ك‬ ‫� َّ� ُص‬ ‫ون‪ ٢٩‬أم �قول‬ ‫ن‬ ‫�‬ ‫و‬ ‫ِن‬ ‫ه‬ ‫ا‬ ‫�‬ ‫ب‬ ‫﴿فذكِر �ما أنت بِن ِعم ِ‬ ‫ت ر� ِ ِ‬ ‫ٍ‬ ‫ٖ‬ ‫َۡ َ َُۡ‬ ‫ون‪] ﴾٣٠‬اﻟﻄﻮر‪.[۳۰-۲۹ :‬‬ ‫بِهِۦ ر�ب ٱلمن ِ‬ ‫»ﭘﺲ ﭘﻨﺪ و اﻧﺪرز ﺑﺪه و ﺑﻪ ﻓﻀﻞ ﻧﻌﻤﺖ ﭘﺮوردﮔﺎرت ﺗﻮ ﮐﺎھﻦ و دﯾﻮاﻧﻪ ﻧﯿﺴﺘﯽ‪ .‬آﯾﺎ آﻧﺎن‬ ‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ او ﺷﺎﻋﺮ اﺳﺖ وﻣﺎ در اﻧﺘﻈﺎر ﻣﺮگ او ھﺴﺘﯿﻢ«‪.‬‬

‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ اﯾﺸﺎن را ﺑﻪ ﺟﺎدوﮔﺮی و دروﻏﮕﻮﯾﯽ ﻣﺘﮫﻢ ﮐﺮدﻧﺪ ‪.١‬‬ ‫ۡ ُ ۡ َ ۡ َ ٰٓ ۡ َ ُ ُ‬ ‫َّ ۡ ُ َ ۡ َ ُ َ َ ۡ َ ُ َ‬ ‫ٓ ۡ َۡ َ ُ َ َۡ َ‬ ‫﴿�ن أعلم بِما �ست ِمعون بِهِۦ إِذ �ست ِمعون إِ�ك �ذ هم �وى إِذ �قول‬ ‫ُ ۡ ََۡ َ َ ْ َ َ َۡ َ َ‬ ‫َّ‬ ‫َ َّ ُ َ‬ ‫َ‬ ‫ون إ َّ� َر ُج ٗ� َّم ۡس ُ‬ ‫ح ً‬ ‫� ُ�وا لك ٱ� ۡمثال‬ ‫ورا‪ ٤٧‬ٱنظر كيف‬ ‫ٱل�ٰل ُِمون إِن تتبِع‬ ‫ِ‬ ‫َ َ ُّ ْ َ َ َ ۡ َ ُ َ َ ٗ‬ ‫طيعون سبِي�‪] ﴾٤٨‬اﻹﺳﺮاء‪.[۴۸-۴۷ :‬‬ ‫فضلوا ف� �ست ِ‬ ‫»ﻣﺎ ﺑﮫﺘﺮ ﻣﯽداﻧﯿﻢ ﮐﻪ آﻧﺎن ﺑﻪ ﭼﻪ ﻣﻨﻈﻮری ﺑﻪ ﺳﺨﻨﺎن ﺗﻮ ﮔﻮش ﻓﺮا ﻣﯽدھﻨﺪ‪ .‬ھﻨﮕﺎﻣﯽ‬ ‫ﮐﻪ ﭘﺎی ﺳﺨﻨﺎﻧﺖ ﻣﯽﻧﺸﯿﻨﻨﺪ و آن زﻣﺎن ﮐﻪ ﺑﺎ ھﻢ در ﮔﻮش ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺻﺒﺤﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪،‬‬

‫آن زﻣﺎن ﮐﻪ ﺳﺘﻤﮑﺎران ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﺟﺰ از ﻣﺮد ﺟﺎدو ﺷﺪهای ﭘﯿﺮوی ﻧﻤﯽﮐﻨﯿﺪ«‪.‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ آﯾﺎﺗﺶ را ﻧﺎزل ﻣﯽﮐﺮد و ﻣﺮدود ﺑﻮدن ﭘﻨﺪارھﺎی ﻣﺸﺮﮐﺎن را اﻋﻼم‬ ‫ﻣﯽداﺷﺖ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج را ﺗﺴﻠﯽ ﻣﯽداد ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻧﯿﺰ ھﻤﭽﻮن ﺷﻤﺎ ﻣﻮرد‬ ‫ﺗﻤﺴﺨﺮ و اﺳﺘﮫﺰاء ﻗﺮار ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﭘﺎداش ﻣﺴﺨﺮهﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﻋﺬاب اﺳﺖ‪:‬‬ ‫َ ُ ْ‬ ‫ۡ ُۡ َ ُُ ّ َۡ َ َ َ َ‬ ‫ََ‬ ‫ْ ۡ‬ ‫اق بٱ َّ� َ‬ ‫خ ُروا مِن ُهم َّما �نوا بِهِۦ‬ ‫﴿ َولق ِد ٱسته ِزئ بِرس ٖل مِن �بل ِك فح‬ ‫ِين َس ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫َۡ َۡ‬ ‫�سته ِز ُءون‪] ﴾١٠‬اﻷﻧﻌﺎم‪.[۱۰ :‬‬ ‫»ﺑﯽﮔﻤﺎن ﭘﯿﻐﻤﺒﺮاﻧﯽ ﭘﯿﺶ از ﺗﻮ ﻣﻮرد اﺳﺘﮫﺰاء ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ و ھﻤﺎن ﭼﯿﺰی ﮐﻪ‬

‫ﭘﯿﻐﻤﺒﺮان را ﺑﺪان ﺳﺒﺐ ﻣﺴﺨﺮه ﻣﯽﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺴﺨﺮهﮐﻨﻨﺪﮔﺎن را ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع را ﺑﯿﺎن ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﻣﺸﺮﮐﺎن ﺑﺎ اﺳﺘﮫﺰاء ﺧﻮﯾﺶ ﻗﺼﺪ ﺗﮑﺬﯾﺐ‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج را ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ آﻧﺎن ﻗﺼﺪ ﺗﮑﺬﯾﺐ رﺳﺎﻟﺖ او و آﯾﻪھﺎی ﺧﺪا را داﺷﺘﻨﺪ‪:‬‬ ‫َ ۡ َ ۡ َ َّ ُ َ ۡ ُ َ َّ‬ ‫َ ُ ُ َ َ َّ ُ ۡ َ ُ َ ّ ُ َ َ َ َ ٰ َّ َّ‬ ‫ل�ٰلِم َ‬ ‫�‬ ‫�ن ٱ‬ ‫﴿قد �عل ُم إِنهۥ �َح ُزنك ٱ�ِي �قولونۖ فإِ�هم � ي�ذِبونك و� ِ‬ ‫ِ‬ ‫َّ َ ۡ َ ُ َ‬ ‫َ‬ ‫ت ٱ� ِ �حدون‪] ﴾٣٣‬اﻷﻧﻌﺎم‪.[۳۳ :‬‬ ‫�� ٰ ِ‬ ‫»ﻣﺎ ﻣﯽداﻧﯿﻢ ﮐﻪ آﻧﭽﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ‪ ،‬ﺗﻮ را ﻏﻤﮕﯿﻦ ﻣﯽﺳﺎزد؛ ﭼﺮا ﮐﻪ آﻧﺎن‪ ،‬ﺗﻮ را ﺗﮑﺬﯾﺐ‬

‫‪ -١‬رﺳﺎﻟﺔ اﻻﻧﺒﯿﺎء‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪.۵۷‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪ :‬دﻋﻮت آﺷﮑﺎر و روشﻫﺎی ﻣﺸﺮﮐﺎن در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ آن‬

‫‪٣٠٥‬‬

‫ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺳﺘﻤﮑﺎران‪ ،‬آﯾﺎت ﺧﺪا را اﻧﮑﺎر ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ«‪.‬‬ ‫ﻣﻮﺿﻌﮕﯿﺮی ﮐﻔﺎر در ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ‬

‫ﮐﻔﺎر ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﺎور ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪا ﻧﺎزل ﻧﮕﺮدﯾﺪه اﺳﺖ و آن را ﻧﻮﻋﯽ‬ ‫ﺷﻌﺮ ﻗﻠﻤﺪاد ﻣﯽﻧﻤﻮدﻧﺪ؛ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﯿﻦ ﻗﺮآن و اﺷﻌﺎر ﻋﺮب ﺑﻪ ﺗﻔﺎوت ﻗﺮآن و‬ ‫اﺷﻌﺎر ﭘﯽ ﺧﻮاھﯿﻢ ﺑﺮد‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ َ َ َّ ۡ َ ُ ّ ۡ َ َ َ َ َ َ ُ ٓ ۡ ُ َ َّ ۡ ‪ّ ٞ ُّ ٞ َ ۡ ُ َ ٞ‬‬ ‫�‪ُ�ِ ٦٩‬نذ َِر َمن‬ ‫﴿وما علم�ٰه ٱ ِ‬ ‫لشعر وما ي�ب ِ� � ۚۥ إِن هو إِ� ذِكر وقرءان مب ِ‬ ‫َ َ َ ّٗ َ َ َّ ۡ َ ۡ ُ َ َ ۡ َ‬ ‫�ٰفِر َ‬ ‫حق ٱلقول � ٱل‬ ‫�ن‪] ﴾٧٠‬ﯾﺲ‪.[۷۰-۶۹ :‬‬ ‫�ن حيا و� ِ‬ ‫ِ‬ ‫»ﻣﺎ ﺑﻪ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺷﻌﺮ ﻧﯿﺎﻣﻮﺧﺘﻪاﯾﻢ و ﺑﺮای او ﭼﻨﯿﻦ ﭼﯿﺰی ﺳﺰاوار ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺟﺰ‬ ‫ﯾﺎدآوری و ﻗﺮآن روﺷﻨﮕﺮی ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮی ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺗﺎ اﻓﺮاد زﻧﺪه را ﺑﺎ آن ﺑﯿﻢ دھﺪ و ﺑﺮ‬ ‫ّ‬ ‫ﮐﺎﻓﺮان ﻓﺮﻣﺎن ﻋﺬاب ﻣﺴﻠﻢ ﮔﺮدد«‪.‬‬

‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻗﺮآن ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺷﻌﺮ ﺑﺎﺷﺪ و ﺣﺎل آﻧﮑﻪ در ﻗﺮآن‪ ،‬ﺷﺎﻋﺮان ﮐﻪ ﻣﺮدم را ﮔﻤﺮاه‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺮﺧﻼف واﻗﻌﯿﺖ ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺬﻣﺖ و ﻧﮑﻮھﺶ ﺷﺪهاﻧﺪ ‪.١‬‬ ‫َ ُّ َ َ ٓ ُ َ َّ ُ ُ ُ ۡ َ ُ َ َ َ ۡ َ َ َ َّ‬ ‫َ َ َّ ُ ۡ َ ُ ُ َ‬ ‫ُّ َ َ ُ َ‬ ‫ُ‬ ‫ۡ‬ ‫� وا ٖد ي ِهيمون‪ ٢٢٥‬و��هم �قولون‬ ‫﴿وٱلشعراء يتبِعهم ٱلغاوۥن‪� ٢٢٤‬لم تر ��هم ِ� ِ‬ ‫َ َ َۡ َُ َ‬ ‫ما � �فعلون‪] ﴾٢٢٦‬اﻟﺸﻌﺮاء‪.[۲۲۶-۲۲۴ :‬‬ ‫»ﺳﺮﮔﺸﺘﮕﺎن و ﮔﻤﺮاھﺎن از ﺷﻌﺮا ﭘﯿﺮوی ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﮕﺮ ﻧﻤﯽﺑﯿﻨﯽ ﮐﻪ آﻧﺎن ﺑﻪ ھﺮ راھﯽ‬ ‫ﺑﯽھﺪف ﭘﺎ ﻣﯽﮔﺬارﻧﺪ و اﯾﻨﮑﻪ اﯾﺸﺎن ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﻮدﺷﺎن اﻧﺠﺎم‬

‫ﻧﻤﯽدھﻨﺪ«‪.‬‬ ‫ﭘﺲ ﻗﺮآن‪ ،‬ﺳﺨﻦ ﺧﺪا اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش ﻧﺎزل ﻧﻤﻮده و ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺨﻦ ﺷﺎﻋﺮان و‬ ‫ﺳﺨﻦ ﮐﺎھﻨﺎن ﻧﯿﺴﺖ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ٗ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ َ‬ ‫َ‬ ‫ُۡ‬ ‫َّ ُ َ َ ۡ ُ َ ُ‬ ‫��‪َ ٤٠‬و َما ه َو بِق ۡو ِل شاع ِٖر� قل ِي� َّما تؤم ُِنون‪َ ٤١‬و� بِق ۡو ِل‬ ‫﴿إِنهۥ لقول رسو ٖل ك ِر ٖ‬ ‫َ‬ ‫َ ٗ َّ َ َ َّ ُ َ َ ‪ٞ‬‬ ‫�ل ّمِن َّر ّ ۡ َ َ َ‬ ‫�‬ ‫ب ٱل�ٰل ِم�‪] ﴾٤٣‬اﻟﺤﺎﻗﺔ‪.[۴۳-۴۰ :‬‬ ‫ِ‬ ‫�ه ٖ �ِن قل ِي� ما تذكرون‪ ٤٢‬ت ِ‬ ‫»اﯾﻦ ﮔﻔﺘﺎری اﺳﺖ )ﮐﻪ( از )زﺑﺎن( ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺑﺰرﮔﻮاری )ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﺤﻤﺪ ﭘﺨﺶ و ﺗﺒﻠﯿﻎ‬ ‫ﻣﯽﺷﻮد( و ﺳﺨﻦ ھﯿﭻ ﺷﺎﻋﺮی ﻧﯿﺴﺖ؛ ﺷﻤﺎ ﮐﻤﺘﺮ اﯾﻤﺎن ﻣﯽآورﯾﺪ و ﮔﻔﺘﮥ ھﯿﭻ ﻏﯿﺒﮕﻮ و‬ ‫ً‬ ‫ﮐﺎھﻨﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬اﺻﻼ ﺷﻤﺎ ﮐﻤﺘﺮ ﭘﻨﺪ ﻣﯽﮔﯿﺮﯾﺪ؛ )ﺑﻠﮑﻪ ﮐﻼﻣﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ( از ﺟﺎﻧﺐ‬

‫ﭘﺮوردﮔﺎر ﺟﮫﺎﻧﯿﺎن ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫‪ -١‬ھﻤﺎن‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪.۵۹‬‬

‫‪٣٠٦‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﺷﺎﻋﺮان ﻧﯿﺰ ﻗﺒﻞ از ھﻤﻪ درک ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ‪ ،‬ﺷﻌﺮ ﻧﯿﺴﺖ ‪ .١‬ﻣﺸﺮﮐﺎن‬ ‫ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺗﮑﺬﯾﺐ ﻗﺮآن درﺑﺎرۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻧﯿﺰ ﭼﻨﯿﻦ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﻣﺤﻤﺪ ﻗﺮآن را از ﻓﺮدی‬ ‫ﻋﺠﻤﯽ ﻣﯽآﻣﻮزد ﮐﻪ ﻏﻼم ﯾﮑﯽ از ﻗﺒﯿﻠﻪھﺎی ﻗﺮﯾﺶ ﺑﻮده اﺳﺖ و ﻓﺮوﺷﻨﺪهای ﺑﻮده ﮐﻪ در‬ ‫ﮐﻨﺎر ﮐﻮه ﺻﻔﺎ ﺟﻨﺲ ﻣﯽﻓﺮوﺧﺘﻪ و او ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ آﻣﻮزش داده اﺳﺖ؛ در ﺣﺎﻟﯽ‬ ‫ﮐﻪ آن ﻣﺮد‪ ،‬زﺑﺎﻧﺶ ﻋﺠﻤﯽ ﺑﻮد و ﻓﻘﻂ در ﺣﺪ رﻓﻊ ﻣﺎﯾﺤﺘﺎج ﺧﻮﯾﺶ‪ ،‬ﻋﺮﺑﯽ ﻣﯽداﻧﺴﺖ«‪.‬‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ّ‬ ‫ّ‬ ‫ُ‬ ‫ُ ُ َ‬ ‫َ َ َ ۡ َ ۡ َ ُ َ َّ ُ ۡ َ ُ َ َّ َ ُ َ ُ ُ َ َ ‪ُ َ ٞ‬‬ ‫ون إ ۡ�هِ أ ۡع َ‬ ‫ج ّ‪ٞ‬‬ ‫�‬ ‫د‬ ‫ح‬ ‫ل‬ ‫ي‬ ‫�‬ ‫ِي‬ ‫ٱ‬ ‫ان‬ ‫﴿ولقد �علم ��هم �قولون إِ�ما �عل ِمهۥ ��ۗ ل ِس‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ َٰ َ َ ٌ‬ ‫ان َع َر ّ ‪ٌ ُّ ٞ‬‬ ‫و�ذا ل ِس‬ ‫� مبِ�‪] ﴾١٠٣‬اﻟﻨﺤﻞ‪.[۱۰۳ :‬‬ ‫ِ‬ ‫»ﻣﺎ ﻣﯽداﻧﯿﻢ ﮐﻪ اﯾﺸﺎن ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ آن را اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺑﺪو ﻣﯽآﻣﻮزد‪ .‬زﺑﺎﻧﯽ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ او‬ ‫ﻧﺴﺒﺖ ﻣﯽدھﻨﺪ ﻏﯿﺮﻋﺮﺑﯽ اﺳﺖ و اﯾﻦ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻋﺮﺑﯽ ﮔﻮﯾﺎ و روﺷﻦ اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫ﻗﺮآن‪ ،‬در ﺑﺮاﺑﺮ اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﻣﺸﺮﮐﺎن ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع اﺷﺎره ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﻗﺮآن را ﺑﺎ اﯾﻦ ﺷﯿﻮاﯾﯽ و رﺳﺎﯾﯽ و ﻣﻔﺎھﯿﻢ ﮐﺎﻣﻞ و ﻓﺮاﮔﯿﺮ ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬آن را از ﻓﺮدی‬ ‫ﻋﺠﻤﯽ و ﻏﯿﺮﻋﺮب آﻣﻮﺧﺘﻪ اﺳﺖ؟ و اﻧﺴﺎﻧﮫﺎی ﻋﺎﻗﻞ و ﻣﻨﻄﻘﯽ از ﮔﻔﺘﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﺳﺨﻨﺎﻧﯽ‬ ‫ﺑﯽﻧﯿﺎز ھﺴﺘﻨﺪ ‪ .٢‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ آﻧﮫﺎ ﺑﻪ روش ﻧﺰول ﻗﺮآن اﻋﺘﺮاض ﮐﺮدﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﻗﺮآن‬ ‫ﯾﮑﺒﺎره ﻧﺎزل ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺣﮑﻤﺖ ﻧﺰول ﻗﺮآن ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﺪرﯾﺠﯽ را ﭼﻨﯿﻦ ﺑﯿﺎن ﻓﺮﻣﻮد‬ ‫ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﺎﯾﮥ ﺗﺜﺒﯿﺖ دﻟﮫﺎی ﻣﺆﻣﻨﺎن ﻣﯽﮔﺮدد و ﻓﮫﻤﯿﺪن و ﺣﻔﻆ ﮐﺮدن و ﻓﺮﻣﺎن ﺑﺮدن‬ ‫از آن‪ ،‬آﺳﺎنﺗﺮ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ َّ َ َ َ ُ ْ َ ۡ ُ ّ َ َ َ ۡ ۡ ُ ۡ َ ُ ُ ۡ‬ ‫�لَ ٗة َ�ٰح َِد ٗة ۚ َك َ�ٰل َِك �ِ ُثَ ّب َ‬ ‫ت بِهِۦ‬ ‫﴿وقال ٱ�ِين �فروا لو� ن ِزل عليهِ ٱلقرءان‬ ‫ِ‬ ‫ُ َ َ َ َّ ۡ َ ُ َ ٗ‬ ‫فؤادك ۖ َو َرتل�ٰه ت ۡر�ِي�‪] ﴾٣٢‬اﻟﻔﺮﻗﺎن‪.[۳۲ :‬‬ ‫»ﮐﺎﻓﺮان ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﭼﺮا ﻗﺮآن ﯾﮑﺠﺎ ﻧﺎزل ﻧﻤﯽﺷﻮد؟ اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ اﺳﺖ ﺗﺎ دل ﺗﻮ را ﭘﺎ ﺑﺮﺟﺎ و‬

‫اﺳﺘﻮار ﺑﺪارﯾﻢ و آن را ﻗﺴﻤﺖ ﻗﺴﻤﺖ و ﺑﺨﺶ ﺑﺨﺶ ﻓﺮو ﻣﯽﺧﻮاﻧﯿﻢ«‪.‬‬ ‫ﺳﭙﺲ ﺧﺪاوﻧﺪ آﻧﮫﺎ را ﺑﻪ ﻣﺒﺎرزه ﻃﻠﺒﯿﺪ ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﺮآن را ﺑﯿﺎورﻧﺪ و ﺑﺮای ﻣﺸﺮﮐﺎن‬ ‫اﻋﻼم ﮐﺮد ﮐﻪ از ﺗﻤﺎﻣﯽ اﻧﺴﺎنھﺎ و ﺟﻨﮫﺎ در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﮐﻤﮏ و ﯾﺎری ﺑﻄﻠﺒﻨﺪ‪:‬‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ ُ َ ۡ ُّ َ َ ٰٓ َ َ ۡ ُ ْ ۡ َ َ ۡ ُ ۡ َ َ‬ ‫ُ َّ‬ ‫ُ َ‬ ‫َۡ َ‬ ‫ان � يَ�تون‬ ‫﴿قل ل� ِ ِن ٱجت َمع ِ‬ ‫�ن � أن ي�توا ب ِ ِمث ِل �ٰذا ٱلقرء ِ‬ ‫ت ٱ ِ��س وٱ ِ‬ ‫‪ -١‬ھﻤﺎن‪.‬‬ ‫‪ -٢‬ﺗﻔﺴﯿﺮ اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۵۸۶‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪ :‬دﻋﻮت آﺷﮑﺎر و روشﻫﺎی ﻣﺸﺮﮐﺎن در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ آن‬

‫ۡ‬

‫َ َ َ َۡ ُ ُ‬

‫ۡ‬

‫َ‬

‫‪٣٠٧‬‬

‫ٗ‬

‫ۡ‬ ‫َ ۡ‬ ‫ض ظ ِه��‪] ﴾٨٨‬اﻹﺳﺮاء‪.[۸۸ :‬‬ ‫ب ِ ِمثلِهِۦ ولو �ن �عضهم �ِ َع ٖ‬

‫»ﺑﮕﻮ اﮔﺮ ھﻤﮥ ﻣﺮدﻣﺎن و ﺟﻤﻠﮕﯽ ﭘﺮﯾﺎن ﮔﺮد آﯾﻨﺪ و ﻣﺘﻔﻖ ﺷﻮﻧﺪ ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ ھﻤﭽﻮن ﻗﺮآن‬ ‫را ﺑﯿﺎورﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ آن را ﺑﯿﺎورﻧﺪ و اراﺋﻪ دھﻨﺪ ھﺮ ﭼﻨﺪ ﺑﺮﺧﯽ از اﯾﺸﺎن ﭘﺸﺘﯿﺒﺎن‬

‫و ﻣﺪدﮐﺎر ﺑﺮﺧﯽ دﯾﮕﺮ ﺷﻮﻧﺪ«‪.‬‬ ‫آﻧﮫﺎ ﻧﻪ ﺗﻨﮫﺎ از آوردن ﮐﺘﺎﺑﯽ ھﻤﺎﻧﻨﺪ ﻗﺮآن ﻋﺎﺟﺰ و ﻧﺎﺗﻮان ﺧﻮاھﻨﺪ ﺑﻮد؛ ﺑﻠﮑﻪ از آوردن‬ ‫ده ﺳﻮره ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﺮآن ﻧﯿﺰ ﻧﺎﺗﻮان ھﺴﺘﻨﺪ‪:‬‬ ‫ْ‬ ‫َۡ َ ُ ُ َ ۡ ََ ُٰ ُۡ َۡ ُ ْ َ ۡ ُ َ ّ ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫ُۡ َََ‬ ‫ت َوٱد ُعوا َم ِن ٱ ۡس َت َط ۡع ُتم‬ ‫� سورٖ مِثلِهِۦ مف�� ٰ ٖ‬ ‫﴿أم �قولون ٱ��ٮهۖ قل ف�توا بِع ِ‬ ‫ُ ُ ۡ َ ٰ َ َ َّ ۡ َ ۡ َ ُ ْ َ ُ ۡ َ ۡ َ ُ ٓ ْ َ َّ َ ٓ ُ َ ۡ‬ ‫َّ‬ ‫ّ ُ‬ ‫نزل بِعِل ِم‬ ‫مِن د ِ‬ ‫ون ٱ�ِ إِن كنتم � ِد�ِ�‪ ١٣‬فإِلم �ست ِ‬ ‫جيبوا ل�م فٱعلموا ��ما أ ِ‬ ‫َ‬ ‫َّ َ َّ ٓ َ َ َّ ُ َ َ ۡ َ ُ ُّ ۡ‬ ‫ٱ� ِ َوأن � إِ�ٰه إِ� ه َو ۖ �هل أنتم مسل ُِمون‪] ﴾١٤‬ھﻮد‪.[۱۴-۱۳ :‬‬ ‫»ﺑﻠﮑﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬آن را ﺑﻪ دروغ ﺑﻪ ﺧﺪا ﻧﺴﺒﺖ ﻣﯽدھﺪ‪ .‬ﺑﮕﻮ‪ :‬ﺷﻤﺎ ده ﺳﻮره ھﻤﺎﻧﻨﺪ آن‬ ‫را ﺑﯿﺎورﯾﺪ و ﻏﯿﺮ از ﺧﺪا ھﺮ ﮐﺲ را ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﺪ‪ ،‬دﻋﻮت ﮐﻨﯿﺪ؛ اﮔﺮ راﺳﺘﮕﻮﯾﯿﺪ‪ .‬ﭘﺲ اﮔﺮ‬ ‫ﭘﺎﺳﺦ ﺷﻤﺎ را ﻧﺪادﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺪاﻧﯿﺪ اﯾﻦ ﻗﺮآن ﺑﺎ آ ﮔﺎھﯽ اﻟﻠﻪ و وﺣﯽ ﺧﺪا ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ و‬ ‫ﻣﻌﺒﻮدی ﺟﺰ ﺧﺪا‪ ،‬وﺟﻮد ﻧﺪارد؛ ﭘﺲ آﯾﺎ اﺳﻼم را ﻣﯽﭘﺬﯾﺮﯾﺪ و ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮدار ﺧﺪا‬

‫ﻣﯽﮔﺮدﯾﺪ«؟‬ ‫ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﺑﺮای اﺛﺒﺎت ﻧﺎﺗﻮاﻧﯽ ﮐﻔﺎر و ﻣﺸﺮﮐﺎن‪ ،‬آﻧﺎن را ﺑﻪ آوردن ﯾﮏ ﺳﻮره ﻣﺎﻧﻨﺪ‬ ‫ﻗﺮآن دﻋﻮت ﻧﻤﻮد‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ َ َٰ َ ۡ ُ ۡ َ ُ‬ ‫ِيق ٱ َّ�ِي َ� ۡ َ‬ ‫ى مِن ُدون ٱ َّ�ِ َو َ�ٰ�ن تَ ۡصد َ‬ ‫ان أن ُ� ۡف َ َ‬ ‫� ٰ‬ ‫﴿وما �ن �ذا ٱلقرء‬ ‫� يَ َديۡهِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َّ ّ ۡ َ َ َ َ ۡ َ ُ ُ َ ۡ َ َ ٰ ُ ُ ۡ َ ۡ ُ ْ‬ ‫ََۡ َ‬ ‫يل ٱ ۡلك َِ�ٰ َ َ ۡ َ‬ ‫و�ف ِص‬ ‫ب ٱل�ٰل ِم�‪ ٣٧‬أم �قولون ٱ��ٮهۖ قل ف�توا‬ ‫ب � ر�ب �ِيهِ مِن ر ِ‬ ‫ِ‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫ُ َ ّۡ‬ ‫ُۡ َ‬ ‫َّ‬ ‫ۡ ََ ُۡ ّ ُ‬ ‫َ‬ ‫َ ۡ ُ َ‬ ‫ون ٱ� ِ إِن كنتم � ٰ ِد�ِ�‪] ﴾٣٨‬ﯾﻮﻧﺲ‪:‬‬ ‫�ِسور� ٖ مِثلِهِۦ وٱدعوا م ِن ٱستطعتم مِن د ِ‬ ‫‪.[۳۸-۳۷‬‬

‫»اﯾﻦ ﻗﺮآن از ﺳﻮی ﻏﯿﺮ ﺧﺪا ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺗﺼﺪﯾﻖﮐﻨﻨﺪه ﮐﺘﺎﺑﮫﺎی‬ ‫آﺳﻤﺎﻧﯽ ﭘﯿﺸﯿﻦ اﺳﺖ و ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﮐﺘﺎﺑﮫﺎی ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و ﺷﮏ و ﺗﺮدﯾﺪی در آن ﻧﯿﺴﺖ‬ ‫و از ﺳﻮی ﭘﺮوردﮔﺎر ﺟﮫﺎﻧﯿﺎن ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ؛ ﺑﻠﮑﻪ آﻧﺎن ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ او آن را ﺑﻪ‬ ‫دروغ ﺑﻪ ﺧﺪا ﻧﺴﺒﺖ داده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﮕﻮ ﺷﻤﺎ ﯾﮏ ﺳﻮره ھﻤﺎﻧﻨﺪ آن را ﺑﺴﺎزﯾﺪ و اراﺋﻪ دھﯿﺪ و‬ ‫در اﯾﻦ ﮐﺎر ھﺮ ﮐﺴﯽ را ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاھﯿﺪ ﺑﻪ ﺟﺰ ﺧﺪا ﻓﺮا ﺧﻮاﻧﯿﺪ و ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﺑﻄﻠﺒﯿﺪ؛ اﮔﺮ‬

‫راﺳﺖ ﻣﯽﮔﻮﯾﯿﺪ«‪.‬‬

‫‪٣٠٨‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﻋﺎﺟﺰ و ﻧﺎﺗﻮان ﻣﺎﻧﺪن آﻧﮫﺎ از آوردن ﮐﺘﺎﺑﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﺮآن ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻨﮑﻪ آﻧﺎن در اوج‬ ‫ﻓﺼﺎﺣﺖ و ﺷﯿﻮاﯾﯽ ﺑﻮدﻧﺪ و اﺷﻌﺎر و ﻗﺼﯿﺪهھﺎﯾﺸﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺷﯿﻮاﯾﯽ ﺳﺮوده ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬دﻟﯿﻞ ﺑﺮ‬ ‫اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺮآن‪ ،‬ﮐﻼم ﺧﺪاوﻧﺪی اﺳﺖ؛ ﺧﺪاوﻧﺪی ﮐﻪ ذات‪ ،‬ﺻﻔﺖ‪ ،‬ﮐﺮدار و ﮔﻔﺘﺎرش ﺑﺎ‬ ‫ھﯿﭻ ﭼﯿﺰ و ھﯿﭻ ﮐﺲ ﻣﺸﺎﺑﮫﺖ ﻧﺪارد ‪.١‬‬ ‫اﻧﮕﯿﺰهﻫﺎی ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺘﻦ و اﻧﮑﺎر دﻋﻮت اﺳﻼﻣﯽ در دوران ﻣﮑﯽ‬

‫ﭘﮋوھﺸﮕﺮان‪ ،‬اﻣﻮر ذﯾﻞ را از اﻧﮕﯿﺰهھﺎی اﻧﮑﺎر دﻋﻮت اﺳﻼﻣﯽ در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻣﮑﯽ ﺑﺮ‬ ‫ﺷﻤﺮدهاﻧﺪ‪.٢ :‬‬ ‫‪ -1‬ﺿﻌﻒ ﺗﺄﺛﯿﺮ رﺳﺎﻟﺘﮫﺎ و ﻧﺒﻮﺗﮫﺎ در ﺟﺰﯾﺮه ﻋﺮﺑﯽ‪ :‬اﻋﺮاﺑﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﻣﯿﺎن‬ ‫آﻧﮫﺎ ﻣﺒﻌﻮث ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬از ادﯾﺎن آﺳﻤﺎﻧﯽ دور ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬آﻧﮫﺎ ﺑﺮﺧﻼف ﯾﮫﻮدﯾﺎن و‬ ‫ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن ﮐﻪ دارای ﮐﺘﺎب آﺳﻤﺎﻧﯽ ﺑﻮدﻧﺪ و در اﻣﻮر زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮﯾﺶ آن را اﻟﮕﻮی‬ ‫ﺧﻮﯾﺶ ﻗﺮار ﻣﯽدادﻧﺪ؛ ﺻﺎﺣﺐ دﯾﻦ و ﮐﺘﺎب آﺳﻤﺎﻧﯽ ﻧﺒﻮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺑﺤﺚ و ﺑﺮرﺳﯽ‬ ‫در ﻣﻮرد آن ﺑﭙﺮدازﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج را در ﻣﯿﺎن آﻧﮫﺎ ﻣﺒﻌﻮث‬ ‫ﻧﻤﻮد ﺗﺎ ﺣﺠﺖ ﺧﻮﯾﺶ را ﺑﺮ آﻧﺎن ﮐﺎﻣﻞ ﮔﺮداﻧﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ َ ٰ َ َ ٰ ٌ َ َ ۡ َ ُ ُ َ َ ‪ٓ َ َّ ْ ٓ ُ ُ َ َ َ ُ َ ۡ ُ ۡ ُ َّ َ َ ْ ُ َّ َ ُ ُ َّ َ ٞ‬‬ ‫﴿و�ذا كِ�ب أنزل�ٰه مبارك فٱتبِعوه وٱ�قوا لعل�م تر�ون‪ ١٥٥‬أن �قولوا إِ�ما‬ ‫َ َ ۡ ََ َ َۡ َُ ُ ْ‬ ‫َ‬ ‫ُ َ ۡ َٰ ُ َ َٰ َ ٓ َ َ ۡ‬ ‫ُ َ‬ ‫� مِن � ۡبل َِنا �ن ك َّنا عن دِراست ِ ِهم ل�ٰفِل ِ�‪ ١٥٦‬أو �قولوا‬ ‫نزل ٱلكِ�ب � طا�ِفت ِ‬ ‫أ ِ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫‪ٞ‬‬ ‫َ ۡ َّ ٓ َ َ َ ۡ َ ۡ َ ٰ ُ َ ُ َّ ٓ ۡ َ ٰ ۡ َ َ‬ ‫ُ‬ ‫ٓ ُ‬ ‫ى مِن ُه ۡ ۚم �ق ۡد َجا َء�م بَ ّي ِ َنة ّمِن َّر ّ�ِ� ۡم‬ ‫نزل علينا ٱلكِ�ب لكنا أهد‬ ‫لو ��ا أ ِ‬ ‫َ‬ ‫ۡ َ‬ ‫َ َّ‬ ‫َۡ‪َ ٞ‬‬ ‫ُٗ‬ ‫َ‬ ‫ت ٱ َّ�ِ َو َص َد َف َ� ۡن َهاۗ َس َن ۡجزي ٱ َّ� َ‬ ‫ِين‬ ‫َوهدى َو َر�ة ۚ � َم ۡن أظل ُم م َِّمن كذ َب �� ٰ ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ ۡ ُ َ َ ۡ َ َ َ ُ َٓ َۡ َ‬ ‫َ ُ ْ َ ۡ ُ َ‬ ‫اب ب ِ َما �نوا يصدِفون‪] ﴾١٥٧‬اﻷﻧﻌﺎم‪.[۱۵۷-۱۵۵ :‬‬ ‫يصدِفون �ن ءا�ٰتِنا سوء ٱلعذ ِ‬

‫»اﯾﻦ )ﻗﺮآن( ﮐﺘﺎب ﻣﺒﺎرﮐﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ آن را ﻓﺮو ﻓﺮﺳﺘﺎدهاﯾﻢ‪ .‬ﭘﺲ از آن ﭘﯿﺮوی ﮐﻨﯿﺪ و‬ ‫ﺑﭙﺮھﯿﺰﯾﺪ ﺗﺎ ﻣﻮرد رﺣﻢ ﺧﺪا ﻗﺮار ﮔﯿﺮﯾﺪ‪) .‬آن را ﻓﺮو ﻓﺮﺳﺘﺎدهاﯾﻢ( ﺗﺎ ﻧﮕﻮﺋﯿﺪ ﮐﺘﺎب‬ ‫)آﺳﻤﺎﻧﯽ( ﺗﻨﮫﺎ ﺑﺮ دو ﮔﺮوه )ﯾﮫﻮد و ﻧﺼﺎری( ﭘﯿﺶ از ﻣﺎ ﻓﺮو ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ و از‬ ‫ﺑﺤﺚ و ﺑﺮرﺳﯽ آﻧﮫﺎ ﺑﯽﺧﺒﺮ ﺑﻮدهاﯾﻢ ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﮕﻮﺋﯿﺪ اﮔﺮ ﮐﺘﺎﺑﯽ ﺑﺮ ﻣﺎ ﻧﺎزل ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬راه‬ ‫ﯾﺎﻓﺘﻪﺗﺮ از آن ﻣﯽﮔﺸﺘﯿﻢ‪ .‬ﺑﯽﮔﻤﺎن از ﺳﻮی ﭘﺮوردﮔﺎرﺗﺎن ﺑﺮاﯾﺘﺎن ﻗﺮآﻧﯽ آﻣﺪه اﺳﺖ و‬ ‫راھﻨﻤﺎ و رﺣﻤﺖ )ﺧﺪا ﺑﺮ ﺑﻨﺪﮔﺎن( اﺳﺖ؛ ﭘﺲ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﺳﺘﻤﮑﺎرﺗﺮ از ﮐﺴﯽ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد‬ ‫‪ -١‬رﺳﺎﻟﺔ اﻻﻧﺒﯿﺎء‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪.۶۶‬‬ ‫‪ -٢‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﻠﻤﺎن ﻋﻮده‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺒﺪه و ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﺎن ﻣﻼﺣﯽ‪.‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪ :‬دﻋﻮت آﺷﮑﺎر و روشﻫﺎی ﻣﺸﺮﮐﺎن در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ آن‬

‫‪٣٠٩‬‬

‫ﮐﻪ آﯾﺎت ﺧﺪا را ﺗﮑﺬﯾﺐ ﮐﻨﺪ و ﺑﯽدﻟﯿﻞ و ﺑﯽﺟﮫﺖ از آن روﯾﮕﺮدان ﺷﻮد؟ ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ‬ ‫از آﯾﺎت ﻣﺎ روﯾﮕﺮدان ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺪﺗﺮﯾﻦ ﻋﺬاب ﺧﻮاھﯿﻢ داد و ﺳﺰای روﯾﮕﺮداﻧﯽ اﯾﺸﺎن را ھﺮ‬

‫ﭼﻪ زودﺗﺮ ﺑﺪاﻧﺎن ﺧﻮاھﯿﻢ رﺳﺎﻧﺪ«‪.‬‬ ‫رﺧﻨﻪ ﮐﺮدن و ﻧﻔﻮذ ﻋﻘﺎﯾﺪ ﺑﺖﭘﺮﺳﺘﯽ در زﻧﺪﮔﯽ و ﭼﯿﺮه ﮔﺮدﯾﺪن آن ﺑﺮ اﻧﺪﯾﺸﻪ و ﺗﻔﮑﺮ‬ ‫آﻧﺎن‪ ،‬ﻋﺎﻣﻞ اﺻﻠﯽ در ﺗﺴﻠﯿﻢ ﻧﺸﺪن و ﯾﻘﯿﻦ ﻧﮑﺮدن ﺑﻪ دﻋﻮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻮد‪ .‬ﮔﺬﺷﺘﻪ از‬ ‫اﯾﻨﮑﻪ ﻃﺒﯿﻌﺖ وﺟﻮد اﻧﺴﺎﻧﯽ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ وﻗﺘﯽ ﺑﻪ دﯾﻨﯽ آﺳﻤﺎﻧﯽ ﺑﺎور ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬از‬ ‫ﺻﻔﺎی ﻋﻘﯿﺪﺗﯽ ﺑﻪ دور ﺧﻮاھﺪ ﻣﺎﻧﺪ و ﺑﻪ ﻣﺎدیﮔﺮاﯾﯽ روی ﻣﯽآورﻧﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬آﻧﮫﺎ ﺟﺎن و‬ ‫ﻣﺎل و ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺸﺎن را در راه ﺑﺖ ﭘﺮﺳﺘﯽ ﻓﺪا ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺷﺎھﺪ ھﻼک ﺷﺪن‬ ‫ﺑﺮادراﻧﺸﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﯾﻦ اﻣﺮ ﻣﺤﺒﺖ آﻧﺎن را ﺑﻪ ﺑﺖ و ﺑﺰرﮔﺪاﺷﺖ آن ﻣﯽاﻓﺰود و ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ را‬ ‫ﺑﻪ اﺻﺮار و ﺑﺮدﺑﺎری و ﺗﺤﻤﻞ اﻧﻮاع ﻧﺎﮔﻮاریھﺎ در ﯾﺎری ﺑﺘﮫﺎ ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و اﯾﻦ در‬ ‫ﺣﺎﻟﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ از اﺧﺒﺎر اﻣﺘﮫﺎی ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺮ اﺛﺮ ﭘﺮﺳﺘﺶ ﺑﺘﮫﺎ دﭼﺎر ﻓﺘﻨﻪ و ﺑﻼ ﮔﺮدﯾﺪه و‬ ‫ﻋﺬاﺑﮫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﮔﺮﻓﺘﺎر آن ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬آﮔﺎھﯽ داﺷﺘﻨﺪ ‪.١‬‬ ‫‪ -2‬ﺗﻌﺼﺐ ورزﯾﺪن ﺑﻪ ﻓﺮھﻨﮓ ﭘﺪران و ﻧﯿﺎﮐﺎن‪ :‬ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﻃﺎﻏﻮﺗﯽ ﮐﻪ اﻧﺒﯿﺎء ﺑﺎ آن‬ ‫ﻣﻮاﺟﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﺒﺎرزه ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻃﺎﻏﻮت ﺗﻘﻠﯿﺪ از ﻋﺎدت و رﺳﻮم ﺑﻮد و اﯾﻦ از ﻋﻮاﻣﻞ‬ ‫ﺑﺰرﮔﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن را از دﯾﻦ ﺧﺪا ﺑﺎز ﻣﯽدارد؛ زﯾﺮا ﺑﺮای اﻧﺴﺎن از دﺳﺖ دادن‬ ‫ﺟﺎﻧﺶ آﺳﺎنﺗﺮ اﺳﺖ ﺗﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ آﻧﭽﻪ ﺑﻪ آن ﺧﻮی ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ در ﻗﻠﺐ او‬ ‫ﭼﯿﺰی ﺟﺎی ﺑﮕﯿﺮد ﮐﻪ ﻣﺤﺒﺖ و ﻋﺸﻖ ﺑﻪ ﺳﻨﺘﮫﺎ و ﻋﺎدﺗﮫﺎ را ﺑﺰداﯾﺪ و رﯾﺸﻪﮐﻦ‬ ‫‪٢‬‬ ‫ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺑﯿﻤﺎری ﯾﻌﻨﯽ ﺗﻘﻠﯿﺪ از ﭘﺪران در ﺑﺎﻃﻞ اﺷﺎره ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‬ ‫‪ ‬ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﻗﻮﻣﺶ‪ ،‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬ ‫و از ﻗﻮل اﺑﺮاھﯿﻢ‬ ‫َ‬ ‫ۡ َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ ُ ْ َ ۡ ُ ُ ۡ َ ٗ َ َ ُّ َ َ‬ ‫كف َ‬ ‫�‪٧١‬‬ ‫﴿إِذ قال ِ��ِيهِ َوق ۡو ِمهِۦ َما � ۡع ُب ُدون‪ ٧٠‬قالوا �عبد أصن‬ ‫اما � َنظل ل َها � ٰ ِِ‬ ‫َ َ َ ۡ َ ۡ َ ُ َ ُ ۡ ۡ َ ۡ ُ َ َ ۡ َ َ ُ َ ُ ۡ َ ۡ َ ُ ُّ َ َ ُ ْ َ ۡ َ َ ۡ َ ٓ‬ ‫قال هل �سمعون�م إِذ تدعون‪ ٧٢‬أو ينفعون�م أو ي�ون‪ ٧٣‬قالوا بل وجدنا‬ ‫َٓ َ َ َ َ َۡ َ ُ َ‬ ‫َءابا َءنا ك�ٰل ِك �فعلون‪] ﴾٧٤‬اﻟﺸﻌﺮاء‪.[۷۴-۷۰ :‬‬

‫»ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﺪر و ﻗﻮم ﺧﻮد ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﻪ ﭼﯿﺰی را ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺑﺘﮫﺎی‬ ‫ً‬ ‫ﺑﺰرﮔﯽ را ﻣﯽﭘﺮﺳﺘﯿﻢ و داﺋﻤﺎ ﺑﺮ ﻋﺒﺎدﺗﺸﺎن ﻣﺎﻧﺪﮔﺎر ﻣﯽﻣﺎﻧﯿﻢ‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬آﯾﺎ ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ آﻧﮫﺎ‬ ‫را ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﻣﯽﺧﻮاﻧﯿﺪ‪ ،‬ﺻﺪای ﺷﻤﺎ را ﻣﯽﺷﻨﻮﻧﺪ و ﻧﯿﺎزﺗﺎن را ﺑﺮآورده ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ؟ ﯾﺎ‬ ‫‪ -١‬اﻏﺎﺛﻪ اﻟﻠﮫﻔﺎن ﻋﻦ ﻣﺼﺎﯾﺪ اﻟﺸﯿﻄﺎن‪ ،‬اﺑﻦ ﻗﯿﻢ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۲۲۵‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﻄﺮﯾﻖ اﻟﯽ اﻟﻤﺪﯾﻨﻪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺒﺪه‪ ،‬ص ‪.۴۳‬‬

‫‪٣١٠‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﺳﻮدی ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﯽرﺳﺎﻧﻨﺪ و ﯾﺎ زﯾﺎﻧﯽ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﯽﺳﺎزﻧﺪ؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻓﻘﻂ ﻣﺎ ﭘﺪران و‬

‫ﻧﯿﺎﮐﺎن ﺧﻮد را دﯾﺪهاﯾﻢ ﮐﻪ اﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ«‪.‬‬ ‫ﺷﯿﻮه و روش ﻣﺸﺮﮐﺎن و ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن دﯾﻦ ﺧﺪا در ﮔﺬر ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺮ اﯾﻦ اﻣﺮ اﺳﺘﻮار ﺑﻮده‬ ‫اﺳﺖ و ھﺮ ﮔﺎه دﻋﻮﺗﮕﺮان ﭘﺎک ﻃﯿﻨﺖ ﻣﺼﻠﺢ ﺑﻪ ﻓﺮو رﻓﺘﻦ آﻧﮫﺎ در ﺷﮫﻮتھﺎ و زﺷﺘﯽھﺎ‬ ‫اﻋﺘﺮاض ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و از آﻧﮫﺎ ﻣﯽﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﭼﺮا ﭼﻨﯿﻦ ھﺴﺘﯿﺪ‪ ،‬ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪:‬‬ ‫َ َ َ ُ ْ َ َ ٗ َ ُ ْ َ ۡ َ َ َ ۡ َ ٓ َ ٓ َ َّ ُ َ َ َ َ ُ ۡ َّ َّ َ َ َ ُۡ‬ ‫حشة قالوا َوجدنا عليها َءابا َءنا َوٱ� أم َرنا بِهاۗ قل إِن ٱ� � يأم ُر‬ ‫﴿�ذا �علوا � ٰ ِ‬ ‫ۡ َ ۡ َ ٓ َ َ ُ ُ َ َ َ َّ َ َ َ ۡ َ َ‬ ‫ب ِٱلفحشاءِ� ��قولون � ٱ� ِ ما � �عل ُمون‪] ﴾٢٨‬اﻷﻋﺮاف‪.[۲۸ :‬‬ ‫»)ﮐﺎﻓﺮان( وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﮐﺎر زﺷﺘﯽ اﻧﺠﺎم ﻣﯽدھﻨﺪ‪ ،‬ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﭘﺪران ﺧﻮد را ﺑﺮ اﯾﻦ ﮐﺎر‬ ‫دﯾﺪهاﯾﻢ و ﺧﺪا ﻣﺎ را ﺑﺪان دﺳﺘﻮر داده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﮕﻮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﮐﺎر زﺷﺖ دﺳﺘﻮر ﻧﻤﯽدھﺪ‪.‬‬

‫آﯾﺎ ﭼﯿﺰی را ﺑﻪ ﺧﺪا ﻧﺴﺒﺖ ﻣﯽدھﯿﺪ ﮐﻪ ﻧﻤﯽداﻧﯿﺪ«؟‬ ‫ادﻋﺎی ﮐﻔﺎر و ﻣﺸﺮﮐﺎن ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ اﻃﺎﻋﺖ از آﺑﺎء و اﺟﺪاد ﺧﻮد‪ ،‬دﻻﯾﻞ ﻣﺘﻌﺪدی داﺷﺖ‬ ‫از ﺟﻤﻠﻪ اﯾﻨﮑﻪ آﻧﺎن ﺑﻪ ﻓﻄﺮت ﺧﻮﯾﺶ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻧﮑﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ آﻧﺎن را ﺑﻪ راه اﺻﻠﯽ و درﺳﺖ‬ ‫راھﻨﻤﺎﯾﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ و دارای ﮐﺘﺎﺑﯽ آﺳﻤﺎﻧﯽ ﻧﺒﻮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ آن ﺗﻤﺴﮏ ﺟﻮﯾﻨﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬آﻧﺎن ﺑﺪون‬ ‫ھﯿﭻ دﻟﯿﻞ و ﺣﺠﺘﯽ ﺑﺮ اﯾﻦ ادﻋﺎ اﺻﺮار ﻣﯽورزﯾﺪﻧﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫َۡ ِ َ َ ََ ُ‬ ‫َ َ ۡ َ َ ۡ ْ َ َّ َّ َ َ َّ َ َ ُ‬ ‫�م َّما � ٱ َّ َ َ‬ ‫�ض َوأ ۡس َبغ عل ۡي� ۡم‬ ‫ت َو َما ِ� ٱ�‬ ‫﴿�لم تروا أن ٱ� سخر ل‬ ‫لس�ٰ� ٰ ِ‬ ‫ِ‬ ‫َّ َ ۡ ۡ َ َ ُ ٗ َ َ‬ ‫َ ُ َٰ ُ‬ ‫ٗ‬ ‫َ ٗ‬ ‫ن َِع َم ُهۥ �ٰ ِه َرة َو َ�اط َِنة ۗ َوم َِن ٱ�َّ ِ‬ ‫� عِل ٖ� و� هدى و�‬ ‫اس من ي�دِل ِ� ٱ�ِ بِغ ِ‬ ‫َ ََ‬ ‫َ َ َ ُ ُ َّ ُ ْ َ ٓ َ َ َ َّ ُ َ ُ ْ ۡ َ َّ‬ ‫ك َِ�ٰ ُّ‬ ‫ِ�‪� ٢٠‬ذا �ِيل لهم ٱتبِعوا ما أنزل ٱ‬ ‫� قالوا بَل نتب ِ ُع َما َو َج ۡدنا عل ۡيهِ‬ ‫ٖ‬ ‫ب من ٖ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ٓ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ۡ‬ ‫َّ‬ ‫َۡ ُ َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ ََٓ َ ۡ‬ ‫�‪] ﴾٢١‬ﻟﻘﻤﺎن‪.[۲۱-۲۰ :‬‬ ‫ءاباءنا ۚ أولو �ن ٱلشي�ٰن يدعوهم إ ِ ٰ� عذ ِ‬ ‫اب ٱلس ِع ِ‬ ‫»آﯾﺎ ﻧﺪﯾﺪهاﯾﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ در آﺳﻤﺎﻧﮫﺎ و زﻣﯿﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺴﺨﺮ ﺷﻤﺎ ﮐﺮده اﺳﺖ و‬ ‫ﻧﻌﻤﺘﮫﺎی ﺧﻮد‪ ،‬ﭼﻪ ﻧﻌﻤﺘﮫﺎی ﻇﺎھﺮ و ﭼﻪ ﻧﻌﻤﺘﮫﺎی ﺑﺎﻃﻦ را‪ ،‬ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﮔﺴﺘﺮده و اﻓﺰون‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ؟ ﺑﺮﺧﯽ از ﻣﺮدم ﺑﺪون ھﯿﭻ ﮔﻮﻧﻪ داﻧﺶ و ھﺪاﯾﺖ و ﮐﺘﺎب روﺷﻦ و‬ ‫روﺷﻨﮕﺮی درﺑﺎرۀ ﺧﺪا‪ ،‬راه ﺳﺘﯿﺰ و ﺟﺪال را ﭘﯿﺶ ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﺪاﻧﮫﺎ ﮔﻔﺘﻪ‬ ‫ﺷﻮد‪ :‬از آﻧﭽﻪ ﺧﺪا ﻧﺎزل ﮐﺮده اﺳﺖ ﭘﯿﺮوی ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﻣﺎ ﭘﯿﺮوی ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ از آن‬ ‫ﭼﯿﺰی ﮐﻪ ﭘﺪران ﺧﻮد را ﺑﺮ آن ﯾﺎﻓﺘﻪاﯾﻢ )از ﻧﯿﺎﮐﺎن ﺧﻮد ﭘﯿﺮوی ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ( ﻣﮕﺮ ﻧﻪ اﯾﻨﮑﻪ‬

‫ﺷﯿﻄﺎن اﯾﺸﺎن را ﺑﻪ ﻋﺬاب آﺗﺶ ﻓﺮوزان )دوزخ( ﻓﺮا ﺧﻮاﻧﺪه اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫ﺷﯿﻄﺎن‪ ،‬آﻧﮫﺎ را ﺑﺮ اﺳﺎس ﺳﺮﺷﺘﯽ ﮐﻪ در وﺟﻮد اﻧﺴﺎن ﻧﮫﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ او را ﺑﻪ‬ ‫وﻓﺎدارﺑﻮدن ﺑﻪ ﭘﺪران و ﻧﯿﺎﮐﺎن ﻓﺮا ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ و ﺑﺎ ﺗﺎرﯾﺦ و ﻓﺮھﻨﮓ آﻧﮫﺎ ﭘﯿﻮﻧﺪ ﻣﯽدھﺪ‪ ،‬ﺑﻪ‬

‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪ :‬دﻋﻮت آﺷﮑﺎر و روشﻫﺎی ﻣﺸﺮﮐﺎن در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ آن‬

‫‪٣١١‬‬

‫ﺳﻮی اﯾﻦ اﻧﺤﺮاف ﮐﺸﺎﻧﺪه ﺑﻮد و اﯾﻦ ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ وﺳﯿﻠﻪ و ﻧﯿﺮﻧﮓ ﺷﯿﻄﺎن اﺳﺖ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ج ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﺷﯿﻄﺎن ﺑﺮ ﺳﺮ راھﮫﺎی اﻧﺴﺎن ﻧﺸﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ‬ ‫راه اﺳﻼم ﻧﺸﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﮐﺴﯽ ﻣﯽﺧﻮاھﺪ وارد اﯾﻦ راه ﺑﺸﻮد‪ ،‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬راه ﭘﺪراﻧﺖ‬ ‫را رھﺎ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟! اﮔﺮ ﺳﺨﻦ او را ﻧﺎﺷﻨﯿﺪه ﺑﮕﯿﺮد و ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﻮد‪ ،‬آن ﮔﺎه ﺑﺮ ﺳﺮ راه‬ ‫ھﺠﺮت ﻣﯽاﯾﺴﺘﺪ و ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ھﺠﺮت ﻣﯽﮐﻨﯽ و ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺧﻮد را رھﺎ ﻣﯽﺳﺎزی؟ رﺳﻮل‬ ‫ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻣﮫﺎﺟﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺳﺒﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ رﯾﺴﻤﺎن ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ! اﮔﺮ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﻧﺸﻮد و‬ ‫ھﺠﺮت ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮ ﺳﺮ راه ﺟﮫﺎد ﻣﯽﻧﺸﯿﻨﺪ و ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺟﮫﺎد ﻣﯽﮐﻨﯽ! ﺟﮫﺎد ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ رﻧﺞ‬ ‫اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﺟﺎن و ﻣﺎل‪ ،‬ﮐﺎرزار ﻣﯽﮐﻨﯽ ﺗﺎ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﻮی و ھﻤﺴﺮت ﺑﺎ ﮐﺴﯽ دﯾﮕﺮ ازدواج‬ ‫ﻧﻤﺎﯾﺪ! و ﻣﺎﻟﮫﺎﯾﺖ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷﻮﻧﺪ! ﺑﺎز ھﻢ اﮔﺮ ﺳﺨﻦ ﺷﯿﻄﺎن را ﻧﭙﺬﯾﺮد و ﺑﻪ ﺟﮫﺎد ﺑﺮود‪ ،‬ﺣﻖ‬ ‫ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺴﯽ ﺑﺮ ﺧﺪا اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ او را وارد ﺑﮫﺸﺖ ﺳﺎزد؛ ﯾﻌﻨﯽ‪ ،‬اﮔﺮ در اﯾﻦ راه ﮐﺸﺘﻪ ﺷﻮد‬ ‫ﯾﺎ ﻏﺮق ﺷﻮد ﯾﺎ از روی ﻣﺮﮐﺒﺶ ﺑﯿﻔﺘﺪ و ﺑﻤﯿﺮد‪ ،‬ﺑﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ او را وارد ﺑﮫﺸﺖ ﺳﺎزد ‪.١‬‬ ‫‪ -3‬ﻣﻮﺿﻌﮕﯿﺮی اھﻞ ﮐﺘﺎب در ﺑﺮاﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و ﺣﻤﺎﯾﺖ آﻧﺎن از ﺑﺖﭘﺮﺳﺘﯽ‪ :‬در‬ ‫ﻣﺤﯿﻂ ﺑﺖﭘﺮﺳﺘﯽ ﻋﺮب‪ ،‬زﻣﯿﻨﮥ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ دﻋﻮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺮاھﻢ ﺑﻮد و‬ ‫ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ اھﻞ ﮐﺘﺎب ﺑﺎ اﯾﻦ دﻋﻮت ﻣﻮﺿﻊ آﻧﺎن را ﺗﺜﺒﯿﺖ ﻣﯽﻧﻤﻮد و از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ‬ ‫اھﻞ ﺗﻮرات و اﻧﺠﯿﻞ و وارﺛﺎن ﮐﺘﺎﺑﮫﺎی آﺳﻤﺎﻧﯽ‪ ،‬دﻋﻮت ﻣﺤﻤﺪ را اﻧﮑﺎر ﻣﯽﻧﻤﻮدﻧﺪ‬ ‫و ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﻗﺒﻮل ﻧﻤﻮدن آن ﻧﻤﯽﮔﺮدﯾﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺟﺮأت ﺑﯿﺸﺘﺮی ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ؛‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻗﺮآن ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ َ ۡ َ َ ُ ۡ ُ ۡ َ ۡ ُ ْ َ ۡ ُ ْ َ ٰٓ َ َ ُ‬ ‫ُ‬ ‫� ۡمۖ إ ِ َّن َ�ٰ َذا ل َ َ ۡ‬ ‫�ء‪ ٞ‬يُ َراد‪َ ٦‬ما‬ ‫﴿وٱنطلق ٱلم� مِنهم أ ِن ٱمشوا وٱص ِ�وا � ءال ِهت ِ‬ ‫ۡ َّ‬ ‫َ َۡ َ َ‬ ‫ۡ َ َ ٓ َّ ۡ َ ٌ‬ ‫س ِمعنا بِ�ٰذا ِ� ٱل ِملةِ ٱ�خ َِرة ِ إِن �ٰذا إِ� ٱختِ�ٰق‪] ﴾٧‬ص‪.[۷-۶ :‬‬ ‫»ﺳﺮﮐﺮدﮔﺎن اﯾﺸﺎن راه اﻓﺘﺎدﻧﺪ و ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺑﺮوﯾﺪ و ﺑﺮ ﺧﺪاﯾﺎن ﺧﻮد ﺛﺎﺑﺖ و اﺳﺘﻮار‬ ‫ﺑﺎﺷﯿﺪ‪ .‬اﯾﻦ ھﻤﺎن ﭼﯿﺰی اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻣﺎ در آﯾﯿﻦ دﯾﮕﺮی اﯾﻦ را‬

‫ﻧﺸﻨﯿﺪهاﯾﻢ؛ اﯾﻦ ﺟﺰ دروغ ﺳﺎﺧﺘﮕﯽ ﻧﯿﺴﺖ«‪.‬‬ ‫ۡ َّ‬ ‫ھﺪف از ﴿ٱل ِملةِ ٱ�خ َِرة ِ﴾ ]ص‪ .[٧ :‬دﯾﻦ ﻧﺼﺎرا ﺑﻮد؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ اﺑﻦ ﻋﺒﺎس و ﺳﺪی و‬ ‫ﻣﺠﺎھﺪ اﯾﻦ را ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ و اﯾﻦ ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از ﺳﺨﻨﺎن ﻋﻠﻤﺎی اھﻞ ﮐﺘﺎب ﺑﻮد و ﺑﺖﭘﺮﺳﺘﺎن‬ ‫ﻋﺮب‪ ،‬اﻃﻼﻋﯽ از ﮐﺘﺎبھﺎی آﺳﻤﺎﻧﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ‪.٢‬‬ ‫‪ -١‬اﻟﻐﺮﺑﺎء اﻻوﻟﻮن‪ ،‬ص ‪.۸۳‬‬ ‫‪ -٢‬ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻃﺒﺮی‪ ،‬ج ‪ ،۲۳‬ص ‪.۱۲۶‬‬

‫‪٣١٢‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫‪ -4‬ﺣﺎﮐﻢ ﺑﻮدن ﻋﺮف و ﺳﻨﺘﮫﺎی ﻗﺒﯿﻠﻪای‪ :‬ﻧﺒﺮد و ﮐﺸﻤﮑﺶ ﻗﺒﯿﻠﻪای و رﻗﺎﺑﺖ ﺑﺮای‬ ‫رﺳﯿﺪن ﺑﻪ رﯾﺎﺳﺖ و ﺷﺮاﻓﺖ و ﺳﺮداری‪ ،‬رﯾﺸﻪ در ﺳﻨﺖھﺎ و ﻋﺮفھﺎی ﻗﺒﯿﻠﻪای‬ ‫داﺷﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬آن دﺳﺘﻪ از ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن دﻋﻮت ﮐﻪ از ﻗﺒﯿﻠﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ‬ ‫دﻟﯿﻞ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم از ﺳﺮداران ﻧﯿﺴﺖ و دﯾﮕﺮ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن از ﺳﺎﯾﺮ ﺗﯿﺮهھﺎ اﺣﺴﺎس‬ ‫ﻣﯽﻧﻤﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪن‪ ،‬ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺧﻮد را در ﻗﺒﯿﻠﻪ از دﺳﺖ ﻣﯽدھﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬ ‫ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ اﯾﺸﺎن ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﻐﯿﺮه ﺑﻦ ﺷﻌﺒﻪ س ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬اوﻟﯿﻦ روزی ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫اﮐﺮم ج را ﺷﻨﺎﺧﺘﻢ‪ ،‬ﻣﻦ و اﺑﻮﺟﮫﻞ ﺑﻦ ھﺸﺎم در ﯾﮑﯽ از ﮐﻮﭼﻪھﺎی ﻣﮑﻪ ﺑﻮدﯾﻢ ﮐﻪ‬ ‫ﻧﺎﮔﮫﺎن‪ ،‬اﯾﺸﺎن را دﯾﺪﯾﻢ‪ ،‬آن ﺣﻀﺮت ج ﺑﻪ اﺑﻮﺟﮫﻞ ﮔﻔﺖ‪ :‬ای اﺑﺎ اﻟﺤﮑﻢ ﺑﻪ ﺳﻮی ﺧﺪا‬ ‫و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش ﺑﯿﺎ‪ .‬ﻣﻦ‪ ،‬ﺗﻮ را ﺑﻪ ﺳﻮی ﺧﺪا ﻓﺮا ﻣﯽﺧﻮاﻧﻢ‪ .‬اﺑﻮﺟﮫﻞ ﮔﻔﺖ‪ :‬ای ﻣﺤﻤﺪ آﯾﺎ از‬ ‫ﻧﺎﺳﺰا ﮔﻔﺘﻦ ﺑﻪ ﺧﺪاﯾﺎن ﻣﺎ ﺧﻮدداری ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﯽ؟ ﻣﮕﺮ ﺗﻮ ﭼﯿﺰی ﻏﯿﺮ از اﯾﻦ ﻣﯽﺧﻮاھﯽ‬ ‫ﮐﻪ ﻣﺎ ﮔﻮاھﯽ ﺑﺪھﯿﻢ ﮐﻪ ﺗﻮ ﭘﯿﺎم را رﺳﺎﻧﺪهای؟ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا اﮔﺮ ﻣﻦ ﺑﺪاﻧﻢ ﮐﻪ آﻧﭽﻪ‬ ‫ﺗﻮ ﻣﯽﮔﻮﯾﯽ‪ ،‬درﺳﺖ اﺳﺖ ﺑﺎز ھﻢ ﻧﻤﯽﭘﺬﯾﺮﯾﻢ! ﻣﻐﯿﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻌﺪ از اﯾﻨﮑﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ‬ ‫رﻓﺖ‪ ،‬اﺑﻮﺟﮫﻞ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﻣﯽداﻧﻢ آﻧﭽﻪ او ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ ،‬ﺣﻖ اﺳﺖ؛ وﻟﯽ ﻃﺎﯾﻔﮥ ﺑﻨﯽ ﻗﺼﯽ‬ ‫ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ ﭘﺮدهداری ﮐﻌﺒﻪ‪ ،‬داراﻟﻨﺪوه ﭘﺮﭼﻢداری و آب دادن ﺑﻪ ﺣﺎﺟﯿﺎن را ﺑﺮ ﻋﮫﺪه‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ؛ ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﻣﺮدم ﺧﻮراک ﻣﯽدادﯾﻢ و اﯾﻦ ﺧﺒﺮ را ﮐﺎرواﻧﮫﺎ ﺑﺮای‬ ‫ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻧﻘﻞ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و اﮐﻨﻮن ادﻋﺎ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ :‬از ﻣﯿﺎن ﻣﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮی ﻣﺒﻌﻮث ﺷﺪه اﺳﺖ!‬ ‫ﻧﻪ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا اﯾﻦ را ﻧﺨﻮاھﻢ ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ ‪.١‬‬ ‫‪ -5‬ﻋﻼﻗﮥ ﺷﺪﯾﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻓﻊ و ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺧﻮد در ﻣﯿﺎن ﻋﺮب‪ :‬ﻋﺮﺑﮫﺎ ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ‬ ‫ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪن ﺟﺎﯾﮕﺎه و اﻓﺘﺨﺎرات رﯾﺸﻪدارﺷﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬در ﺻﺪد اﯾﻦ ﺑﻮدﻧﺪ‬ ‫ﮐﻪ ھﻤﭽﻨﺎن ﻧﺰد ﻗﺒﯿﻠﻪھﺎی ﻋﺮب ﻣﻘﺪس ﺷﻤﺮده ﺷﻮﻧﺪ؛ ﭼﻮن ﮔﻤﺎن ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‬ ‫ﮐﻪ اﺳﻼم اﯾﻦ وﯾﮋﮔﯽ ﻣﮑﻪ را از آن ﺳﻠﺐ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺑﺮ اﺛﺮ آن ﻋﺮﺑﮫﺎ ﺑﻪ آن ﯾﻮرش‬ ‫ﺧﻮاھﻨﺪ ﺑﺮد و آن را از روﻧﻖ اﻗﺘﺼﺎدی ﺧﻮاھﻨﺪ اﻧﺪاﺧﺖ؛ ﻏﺎﻓﻞ از اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫ﺑﻪ آﻧﮫﺎ اﻣﻨﯿﺖ و روزی را ارزاﻧﯽ ﮐﺮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫ٓ‬ ‫َ َ ُ ٓ ْ َّ َّ ۡ ُ َ ٰ َ َ َ ُ َ َ‬ ‫ُ ّ‬ ‫خ َّط ۡف م ِۡن أ َ‬ ‫�ن ل ُه ۡم َح َر ًما َءام ِٗنا‬ ‫﴿وقالوا إِن نتبِعِ ٱلهدى معك �ت‬ ‫�ضنا ۚ أ َو ل ۡم � َم ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ َ‬ ‫َُۡ َۡ َ َ َ ُ ُّ‬ ‫َ‬ ‫ۡ ََ ُ‬ ‫ۡٗ ّ‬ ‫� َ ۡ‬ ‫� ٰٓ‬ ‫�ه ۡم � َ� ۡعل ُمون‪﴾٥٧‬‬ ‫� َّن أ�‬ ‫�ءٖ ّرِزقا ِمن ُ�نا َو� ٰ ِ‬ ‫� إِ�هِ �م�ٰت ِ‬ ‫‪ -١‬دﻻﺋﻞ اﻟﻨﺒﻮه‪ ،‬ﺑﯿﮫﻘﯽ‪ ،‬ﺑﺎب اﻋﺘﺮاف ﻣﺸﺮﮐﯽ ﻗﺮﯾﺶ ﺑﻤﺎ ﻓﯽ ﮐﺘﺎب اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ ﻣﻦ اﻻﻋﺠﺎز‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص‬ ‫‪.۲۰۷‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪ :‬دﻋﻮت آﺷﮑﺎر و روشﻫﺎی ﻣﺸﺮﮐﺎن در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ آن‬

‫‪٣١٣‬‬

‫]اﻟﻘﺼﺺ‪.[۵۷ :‬‬

‫»و ﮔﻔﺘﻨﺪ اﮔﺮ ھﻤﺮاه ﺗﻮ ھﺪاﯾﺖ را ﭘﺬﯾﺮا ﺷﻮﯾﻢ‪ ،‬ﻣﺎ را از روی زﻣﯿﻨﻤﺎن ﻣﯽرﺑﺎﯾﻨﺪ‪ .‬ﻣﮕﺮ ﻣﺎ‬ ‫ﺣﺮم ﭘﺮ اﻣﻦ و اﻣﺎﻧﯽ را ﺑﺮای اﯾﺸﺎن ﻓﺮاھﻢ ﻧﯿﺎوردهاﯾﻢ ﮐﻪ ﻣﺤﺼﻮﻻت و ﻣﯿﻮهﺟﺎت ﻓﺮاواﻧﯽ‬ ‫ﺑﻪ ﺳﻮی آن ﺳﺮازﯾﺮ ﻣﯽﺷﻮد؟ اﯾﻦ ﻣﺤﺼﻮﻻت )ﺛﻤﺮات( داده ﻣﺎﺳﺖ و ﻟﯿﮑﻦ ﺑﯿﺸﺘﺮ آﻧﺎن‬

‫ﻧﻤﯽداﻧﻨﺪ«‪.‬‬ ‫اﻋﺮاب ﺑﺮ اﯾﻦ اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ھﺮ ﻗﺒﯿﻠﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻓﺮاد ﺧﻮد ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺑﮫﺘﺮی دارد‪ ،‬ﺑﺮ‬ ‫اﯾﻦ اﺳﺎس ﭼﻮن ﻗﺮﯾﺶ از دﻋﻮت رﺳﻮل ﺧﺪا روی ﮔﺮداﻧﺪﻧﺪ و آن را ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺘﻨﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪،‬‬ ‫آﻧﺎن ﻧﻪﺗﻨﮫﺎ ﺟﻨﮓ رواﻧﯽ و ﺗﺒﻠﯿﻐﺎﺗﯽ ﻋﻠﯿﻪ دﻋﻮت و رھﺒﺮ آن ﺳﺎزﻣﺎن دادﻧﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﻋﻼوه ﺑﺮ‬ ‫ﻓﺮﺳﺘﺎدن ﭘﯿﺎمھﺎی ﺗﺒﻠﯿﻐﺎﺗﯽ از ﻣﮑﻪ ﺑﻪ اﻃﺮاف‪ ،‬دﻧﺒﺎل داﻋﯽ ﺑﺮﮔﺰﯾﺪۀ ﺧﺪا ﺑﻮدﻧﺪ و ھﺮ ﺟﺎ‬ ‫ﻣﯽرﻓﺖ‪ ،‬ﺑﻪ او ﻣﯽﭘﯿﻮﺳﺘﻨﺪ و ﺑﯽﺧﺮدان را ﺑﺴﯿﺞ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ او ﺑﺪرﻓﺘﺎری ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و او را‬ ‫در ﻣﯿﺎن ﻗﺒﯿﻠﻪھﺎ ﺑﺪﻧﺎم ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ھﯿﭻ ﮐﺲ ﺟﺮأت ﻧﮑﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﺸﺎن را ﭘﻨﺎه دھﺪ ﯾﺎ از وی ﭘﯿﺮوی‬ ‫ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﻃﺎﻏﻮﺗﯿﺎن ﻣﮑﻪ ﮔﻤﺎن ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﺑﺎ دھﻦھﺎی ﮐﻮﭼﮏ و دﺳﺘﺎن ﻧﺎﺗﻮان ﺧﻮد ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ‬ ‫ﻧﻮر ﺧﻮرﺷﯿﺪ اﻟﮫﯽ را ﭘﻨﮫﺎن ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺗﻼش آﻧﮫﺎ ﻧﺎﮐﺎم ﻣﺎﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻪ اﻟﮫﯽ ﺗﺤﻘﻖ ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ‪:‬‬ ‫َّ ُ ۡ َ ُ ُ ۡ َ ُ ُ َ‬ ‫ت َ� َِم ُت َنا لِع َبادِنَا ٱل ۡ ُم ۡر َسل َ‬ ‫﴿ َولَ َق ۡد َس َب َق ۡ‬ ‫ورون‪] ﴾١٧٢‬اﻟﺼﺎﻓﺎت‪:‬‬ ‫ِ�‪ ١٧١‬إِ�هم لهم ٱلمنص‬ ‫ِ‬ ‫‪.[۱۷۲-۱۷۱‬‬

‫ً‬ ‫ً‬ ‫»وﻋﺪه ﻣﺎ راﺟﻊ ﺑﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻓﺮﺳﺘﺎدۀ ﻣﺎ ﻗﺒﻼ ﺛﺒﺖ و ﺿﺒﻂ ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﻄﻌﺎ ﯾﺎری‬

‫ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ«‪.‬‬

‫ﻓﺼﻞ دوم‬ ‫اﻣﺘﺤﺎن و آزﻣﺎﯾﺶ‬ ‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ اﺑﺘﻼء و ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﺪن ﺑﻪ ﻣﺸﮑﻼت‪ ،‬ﺳﻨﺖ اﻟﮫﯽ در ﻣﯿﺎن ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت اﺳﺖ و‬ ‫اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﺑﻪ ﺻﻮرت واﺿﺢ در ﻗﺮآن ﺑﯿﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ ُ َ َّ‬ ‫ََ َٰ ّ ُ ُ‬ ‫َ ََ ُ ۡ َ َ‬ ‫�� َف ٱ ۡ�َ ِ َ َ َ َ َ ۡ َ ُ ۡ َ ۡ َ َ ۡ‬ ‫ت ِ�َ ۡبل َو� ۡم‬ ‫�ض ور�ع �عض�م فوق �ع ٖض در� ٖ‬ ‫﴿وهو ٱ�ِي جعل�م خ ٰٓ ِ‬ ‫َ ٓ َ َ ٰ ُ ۡ َّ َ َّ َ‬ ‫ك َ� ُ‬ ‫�ع ٱ ۡلعِ َقاب �نَّ ُهۥ لَ َغ ُفور‪َّ ٞ‬رح ُ‬ ‫ِ� ما ءاتٮ�مۗ إِن ر�‬ ‫ِيم ۢ‪] ﴾١٦٥‬اﻷﻧﻌﺎم‪.[۱۶۵ :‬‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫»ﺧﺪا اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ را ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﺎن زﻣﯿﻦ ﮔﺮداﻧﯿﺪ و ﺑﺮﺧﯽ را ﺑﺮ ﺑﺮﺧﯽ درﺟﺎﺗﯽ ﺑﺎﻻ ﺑﺮد ﺗﺎ‬ ‫ﺷﻤﺎ را در آﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ داده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﯿﺎزﻣﺎﯾﺪ‪ .‬ﺑﯽﮔﻤﺎن ﭘﺮوردﮔﺎرت زود رﺳﺎﻧﻨﺪۀ ﻋﻘﺎب‬

‫اﺳﺖ و او دارای ﻣﻐﻔﺮت ﺑﯽﮐﺮان و رﺣﻤﺖ ﻓﺮاوان اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫ََ َۡ‬ ‫َ ٗ َّ َ َ ۡ ُ َ ُ ۡ َ ُّ ُ ۡ َ ۡ َ ُ َ َ ٗ‬ ‫ۡ‬ ‫َّ‬ ‫﴿إِنا َج َعل َنا َما � ٱ� ِ‬ ‫�ض زِ�نة لها �ِ بلوهم ��هم أحسن �م�‪] ﴾٧‬اﻟﮑﮫﻒ‪.[۷ :‬‬

‫»ﻣﺎ ھﻤﻪی ﭼﯿﺰھﺎی روی زﻣﯿﻦ را زﯾﻨﺖ آن ﮐﺮده اﯾﻢ ﺗﺎ اﯾﺸﺎن را ﺑﯿﺎزﻣﺎﯾﯿﻢ ﺗﺎ ﮐﺪام ﯾﮏ ﮐﺎر‬

‫ﻧﯿﮑﻮﺗﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ«‪.‬‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫�� َن مِن ُّ� ۡط َفة أ ۡم َشاج نَّ ۡب َتل ِيهِ فَ َ‬ ‫ج َعل َ�ٰ ُه َسم َ‬ ‫يعۢ� بَ ِص ً‬ ‫﴿إِنَّا َخل ۡق َنا ٱ ِ� َ ٰ‬ ‫�ا‪﴾٢‬‬ ‫ِ‬ ‫ٖ‬ ‫ٍ‬ ‫]اﻹﻧﺴﺎن‪.[۲ :‬‬

‫»ﻣﺎ اﻧﺴﺎن را از ﻧﻄﻔﻪی آﻣﯿﺨﺘﻪ آﻓﺮﯾﺪهاﯾﻢ و ﭼﻮن او را ﻣﯽآزﻣﺎﯾﯿﻢ‪ ،‬وی را ﺷﻨﻮا و ﺑﯿﻨﺎ‬

‫ﮐﺮدهاﯾﻢ«‪.‬‬ ‫آزﻣﺎﯾﺶ )در ﻣﻌﺮض ﺑﻼ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ( ﺑﺎ رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﻗﺪرت و ﺣﮑﻮﻣﺖ راﺑﻄﻪای ﻣﺤﮑﻢ‬ ‫و ﻧﺎﮔﺴﺴﺘﻨﯽ دارد؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺳﻨﺖ اﻟﮫﯽ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ھﯿﭻ ﻣﻠﺘﯽ را ﺑﻪ ﻗﺪرت و ﺣﮑﻮﻣﺖ‬ ‫ﻧﻤﯽرﺳﺎﻧﺪ ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ وﺟﻮد ﮔﺮاﻧﺒﮫﺎﯾﺶ در ﮐﻮرهی ﺣﻮادث ﮔﺪاﺧﺘﻪ ﺷﻮد ﺗﺎ ﻧﺎﺧﺎﻟﺼﯽاش‬ ‫ﺑﺮﻃﺮف ﮔﺮدد و ﭘﺎﮐﺎن از ﻧﺎﭘﺎﮐﺎن ﺟﺪا ﺑﺸﻮﻧﺪ‪ .‬ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﺪن ﺑﻪ ﻣﺸﮑﻼت و در ﺑﻮﺗﻪ آزﻣﺎﯾﺶ‬ ‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺳﻨﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ در ﻓﺮآﯾﻨﺪ آن ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد وھﺮﮔﺰ در اﯾﻦ‬ ‫ّ‬ ‫ﺳﻨﺖ ﺗﺨﻠﻒ و ﺗﻐﯿﯿﺮی ﺑﻪ وﺟﻮد ﻧﺨﻮاھﺪ آﻣﺪ؛ زﯾﺮا ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺆﻣﻨﺎن را در ﺑﻮﺗﻪ آزﻣﺎﯾﺶ‬

‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪ :‬دﻋﻮت آﺷﮑﺎر و روشﻫﺎی ﻣﺸﺮﮐﺎن در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ آن‬

‫‪٣١٥‬‬

‫ﻗﺮار ﻣﯽدھﺪ ﺗﺎ اﯾﻤﺎﻧﺸﺎن را از آﻟﻮدﮔﯽ ھﺎ ﺑﭙﯿﺮاﯾﺪ و ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻗﺪرت و ﺣﮑﻮﻣﺖ را در زﻣﯿﻦ‬ ‫ﺑﻪ دﺳﺖ ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪ .‬از اﻣﺎم ﺷﺎﻓﻌﯽ ﻧﻘﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮدی از او ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ :‬ﺑﺮای اﻧﺴﺎن ﮐﺪام ﺑﮫﺘﺮ‬ ‫اﺳﺖ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﻗﺪرت و ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺑﺮﺳﺪ ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﻮرد آزﻣﺎﯾﺶ ﻗﺮار ﺑﮕﯿﺮد؟ اﻣﺎم ﺷﺎﻓﻌﯽ‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﺑﻮﺗﻪ آزﻣﺎﯾﺶ ﻗﺮار ﻧﮕﯿﺮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﺪرت ﻧﺨﻮاھﺪ رﺳﯿﺪ؛ زﯾﺮا ﺧﺪاوﻧﺪ‪،‬‬ ‫ﻧﻮح‪ ،‬اﺑﺮاھﯿﻢ‪ ،‬ﻣﻮﺳﯽ‪ ،‬ﻋﯿﺴﯽ و ﻣﺤﻤﺪ )ﺻﻠﻮات اﻟﻠﻪ ﻋﻠﯿﮫﻢ( را ﻣﻮرد آزﻣﺎﯾﺶ ﻗﺮار داد و‬ ‫وﻗﺘﯽ ﺻﺒﺮ ﭘﯿﺸﻪ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬آﻧﮫﺎ را ﭘﯿﺮوز و ﺣﺎﮐﻢ ﮔﺮداﻧﯿﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﮐﺴﯽ ﮔﻤﺎن ﻧﺒﺮد ﮐﻪ از‬ ‫ﻣﺼﯿﺒﺖ رھﺎﯾﯽ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ ‪ ١‬و ﮔﺮﻓﺘﺎرﺷﺪن ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﻪ ﺳﺨﺘﯽھﺎ و ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ در ﻣﻌﺮض‬ ‫آزﻣﺎﯾﺶ ﻗﺒﻞ از رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﻗﺪرت‪ ،‬اﻣﺮی ﻻزم و ﻗﻄﻌﯽ اﺳﺖ ﺗﺎ ﭘﯿﺮاﺳﺘﻪ ﮔﺮدﻧﺪ و ﺑﻨﯿﺎن و‬ ‫ﻧﮫﺎد آﻧﮫﺎ ﻗﻮی و رﯾﺸﻪدار ﺑﺸﻮد و اﯾﻦ اﺑﺘﻼ ﺑﺮ اﺳﺎس رﺣﻤﺖ اﻟﮫﯽ اﺳﺖ ﺗﺎ ﭘﺎک و ﻣﻨﺰه‬ ‫ﮔﺮدﻧﺪ ‪ .٢‬در ﻣﻌﺮض آزﻣﺎﯾﺶ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ داﻋﯿﺎن ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺳﻨﺖ ﺧﺪا اﺳﺖ‪ ،‬راه‬ ‫ﺑﮫﺸﺖ را ھﻤﻮار ﻣﯽﺳﺎزد؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺑﮫﺸﺖ ﺑﺎ ﻧﺎﮔﻮاریھﺎ و‬ ‫ﺳﺨﺘﯽھﺎ اﺣﺎﻃﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ و دوزخ ﺑﺎ ﺷﮫﻮتھﺎ ﻣﻮرد اﺣﺎﻃﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ‪ .٣‬ﺳﭙﺲ‬ ‫در ﻣﻌﺮض آزﻣﺎﯾﺶ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ‪ ،‬راھﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای ﭘﺪﯾﺪ آوردن ﮔﺮوھﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ دﻋﻮت‬ ‫را ﺑﻪ دوش ﻣﯽﮔﯿﺮد و ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺘﮫﺎی آن را اﻧﺠﺎم ﻣﯽدھﺪ‪ ،‬ﺟﺰ آن راھﯽ دﯾﮕﺮ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﺎرﺷﺪن ﺑﻪ ﻣﺸﮑﻼت و در ﻣﻌﺮض آزﻣﺎﯾﺶ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ‪ ،‬راه ﺗﺮﺑﯿﺖ اﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ و راه‬ ‫ﺷﮑﻮﻓﺎﯾﯽ اﺳﺘﻌﺪادھﺎ و ﻧﯿﺮوھﺎی ﭘﻨﮫﺎن اﻣﺖ و راه ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﻋﻤﻠﯽ ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺘﮫﺎ و‬ ‫ﺗﮑﺎﻟﯿﻒ و ﻧﯿﺰ راه ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻣﺮدم و ﺣﻘﯿﻘﺖ زﻧﺪﮔﯽ اﺳﺖ و ﺑﺮای اﯾﻦ اﺳﺖ ﺗﺎ‬ ‫ﭘﺎﯾﺪارﺗﺮﯾﻦ و ﻗﻮیﺗﺮﯾﻦ اﻓﺮاد‪ ،‬در دﻋﻮت ﺑﺎﻗﯽ ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ و اﯾﻨﮫﺎ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺑﺮ ﻋﮫﺪه‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻦ دﻋﻮت و ﺻﺒﺮ ﻧﻤﻮدن ﺑﺮ آن‪ ،‬ﺷﺎﯾﺴﺘﮕﯽ و ﺻﻼﺣﯿﺖ ﺧﻮاھﻨﺪ داﺷﺖ و اﻣﺎﻧﺘﺪاران‬ ‫دﻋﻮت ﺧﻮاھﻨﺪ ﺑﻮد ‪.٤‬‬ ‫ﺣﮑﻤﺖ آزﻣﺎﯾﺶﻫﺎی اﻟﻬﯽ و ﻓﻮاﯾﺪ آن‬

‫اﺑﺘﻼء و در ﺑﻮﺗﻪ آزﻣﺎﯾﺶ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ‪ ،‬ﺣﮑﻤﺘﮫﺎی ﻣﺘﻌﺪدی دارد ﮐﻪ ﻣﮫﻢﺗﺮﯾﻦ آﻧﮫﺎ‬ ‫ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫‪ -١‬اﻟﻔﻮاﺋﺪ‪ ،‬اﺑﻦ ﻗﯿﻢ‪ ،‬ص ‪.۲۸۳‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺘﻤﮑﯿﻦ ﻟﻼﻣﺔ اﻻﺳﻼﻣﯿﻪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ اﻟﺴﯿﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﯾﻮﺳﻒ‪ ،‬ص ‪.۲۳۵‬‬ ‫‪ -٣‬ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ج ‪ ،۴‬ﺷﻤﺎرۀ ‪.۲۱۷۴‬‬ ‫‪ -٤‬ﻓﯽ ﺿﻼل اﻟﻘﺮآن‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۵۹۳‬‬

‫‪٣١٦‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫‪ -۱‬ﺗﺼﻔﯿﻪ و ﭘﺎﮐﺴﺎزی ﺻﻒھﺎ‬ ‫آزﻣﺎﯾﺶ را ﺧﺪاوﻧﺪ وﺳﯿﻠﻪای ﺑﺮای ﭘﺎﮐﺴﺎزی و ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻤﻮدن ﺣﻖ ﮔﺮاﯾﺎن از ﺑﺎﻃﻞ‬

‫ﮔﺮاﯾﺎن ﻗﺮار داده اﺳﺖ؛ زﯾﺮا ﻗﻮت اﯾﻤﺎن اﻓﺮاد در ﺣﺎﻟﺖ ﻃﺒﯿﻌﯽ و آﺳﺎﯾﺶ ﻣﺸﺨﺺ‬ ‫ﻧﻤﯽﺷﻮد؛ ﺑﻠﮑﻪ در ﻣﺼﺎﯾﺐ و ﻣﺸﮑﻼت ﭘﺮده از ﺣﻘﯿﻘﺘﮫﺎ ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ ۡ َ ُ ْ َ ُ ُ ْ َ َّ ُ َ ُ ۡ َ ُ َ‬ ‫ِب ٱ�َّ ُ‬ ‫﴿أَ َحس َ‬ ‫�� ٓوا أن �قول ٓوا َءامنا َوه ۡم � �فتنون‪] ﴾٢‬اﻟﻌﻨﮑﺒﻮت‪.[۲ :‬‬ ‫اس أن �‬ ‫»آﯾﺎ ﻣﺮدﻣﺎن ﮔﻤﺎن ﺑﺮدهاﻧﺪ ھﻤﯿﻦ ﮐﻪ ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ اﯾﻤﺎن آوردهاﯾﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﺎل ﺧﻮد رھﺎ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‬

‫و اﯾﺸﺎن آزﻣﺎﯾﺶ ﻧﻤﯽﮔﺮدﻧﺪ«‪.‬‬ ‫‪ -۲‬ﺗﺮﺑﯿﺖ ﮔﺮوه ﻣﺴﻠﻤﺎن‬

‫در اﯾﻦ ﻣﻮرد‪ ،‬ﺳﯿﺪ ﻗﻄﺐ ‪ /‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬اﯾﻦ راھﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای ﭘﺪﯾﺪ آوردن ﮔﺮوھﯽ‬ ‫ﮐﻪ دﻋﻮت را ﺑﺮ ﻋﮫﺪه ﻣﯽﮔﯿﺮد و ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺘﮫﺎ و ﺗﮑﺎﻟﯿﻒ آن را اﻧﺠﺎم ﻣﯽدھﺪ‪ ،‬ﺟﺰ آن راھﯽ‬ ‫وﺟﻮد ﻧﺪارد ‪ .‬اﯾﻦ راه ﺗﺮﺑﯿﺖ اﯾﻦ ﮔﺮوه و وﺳﯿﻠﮥ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ و ﺷﮑﻮﻓﺎﺳﺎﺧﺘﻦ اﺳﺘﻌﺪادھﺎ و‬ ‫ﻧﯿﺮوھﺎی ﭘﻨﮫﺎن ﮔﺮوه ﻣﺴﻠﻤﺎن و راه ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﻋﻤﻠﯽ ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺘﮫﺎ و ﺗﮑﺎﻟﯿﻒ اﺳﺖ و ﻋﻼوه ﺑﺮ‬ ‫آن راه ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻣﺮدم و ﺣﻘﯿﻘﺖ زﻧﺪﮔﯽ اﺳﺖ و ﻓﻠﺴﻔﮥ آن‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﺗﺎ ﭘﺎﯾﺪارﺗﺮﯾﻦ و‬ ‫ﻗﻮیﺗﺮﯾﻦ اﻓﺮاد‪ ،‬ﺑﺮای دﻋﻮت ﺑﺎﻗﯽ ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ و اﯾﻦ اﻓﺮاد ﺑﺮای ﺑﺮ ﻋﮫﺪه ﮔﺮﻓﺘﻦ و اداﻣﮥ دﻋﻮت و‬ ‫ﺻﺒﺮ ﻧﻤﻮدن ﺑﺮ آن ﺷﺎﯾﺴﺘﮕﯽ و ﺻﻼﺣﯿﺖ دارﻧﺪ و آﻧﮫﺎ اﻣﺎﻧﺘﺪاران دﻋﻮت ﺧﻮاھﻨﺪ ﺑﻮد ‪.١‬‬ ‫‪ -۳‬ﭘﺮده ﺑﺮداﺷﺘﻦ از راز دلھﺎ‬

‫در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﺳﯿﺪ ﻗﻄﺐ ‪ /‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬و ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﺣﻘﯿﻘﺖ دﻟﮫﺎ را ﭘﯿﺶ از اﺑﺘﻼء و‬ ‫در ﻣﻌﺮض آزﻣﺎﯾﺶ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﯽداﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﺑﺘﻼء ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽﺷﻮد آﻧﭽﻪ ﺑﺮای ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫آﺷﮑﺎر اﺳﺖ ﺑﺮای وﺿﻌﯿﺖ ﭘﯿﺮاﻣﻮن ﻧﯿﺰ آﺷﮑﺎر ﮔﺮدد« ‪.٢‬‬ ‫‪ -۴‬آﻣﺎدﮔﯽ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺑﺮای ﺑﺮ ﻋﮫﺪه ﮔﺮﻓﺘﻦ اﻣﺎﻧﺖ‬ ‫در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﺻﺎﺣﺐ ﻓﯽ ﻇﻼل اﻟﻘﺮآن ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬و ﺧﺪاوﻧﺪ ھﺮﮔﺰ ﻧﻤﯽﺧﻮاھﺪ ﻣﺆﻣﻨﺎن‬

‫را ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ آزﻣﺎﯾﺶ و اﻣﺘﺤﺎن ﻋﺬاب و آزار ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ اﯾﻦ ﻧﻮع ﺗﻤﺮﯾﻦ و آﻣﺎدﮔﯽ‬ ‫ﺣﻘﯿﻘﯽ ﺑﺮای ﺑﺮ ﻋﮫﺪه ﮔﺮﻓﺘﻦ اﻣﺎﻧﺖ اﻟﮫﯽ اﺳﺖ و ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﺗﻤﺮﯾﻦ وﯾﮋه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﺤﻤﻞ‬ ‫‪ -١‬ھﻤﺎن‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۱۸۰‬‬ ‫‪ -٢‬ھﻤﺎن‪ ،‬ج ‪ ،۶‬ص ‪.۳۸۷‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪ :‬دﻋﻮت آﺷﮑﺎر و روشﻫﺎی ﻣﺸﺮﮐﺎن در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ آن‬

‫‪٣١٧‬‬

‫رﻧﺞ و ﻣﺸﻘﺖ ﻓﺮاوان ﮐﺎﻣﻞ ﻣﯽﮔﺮدد و ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮ ﺧﺪا اﻋﺘﻤﺎد ﻧﻤﻮد و ھﻤﻮاره از او ﯾﺎری‬ ‫ً‬ ‫ﻃﻠﺒﯿﺪ‪ .‬ﯾﻘﯿﻨﺎ ﺧﺪا آﻧﺎن را از ﭘﺎﮐﯽھﺎ و ﭘﻠﯿﺪیھﺎ ﭘﺎک ﻣﯽﺳﺎزد و اﺳﺘﻌﺪدھﺎ و ﻧﯿﺮوھﺎی‬ ‫ﻧﮫﻔﺘﮥ آﻧﺎن را ﺷﮑﻮﻓﺎ و ﻓﻌﺎل ﻣﯽﺳﺎزد‪ .‬ﭘﺲ وﺟﻮدﺷﺎن اﺳﺘﻮار و ﻣﺤﮑﻢ ﻣﯽﮔﺮدد و ﺻﯿﻘﻞ‬ ‫داده ﻣﯽﺷﻮد و ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ آﻧﺎن ﺑﯿﺸﺘﺮ و ﺳﺮﺷﺖ آﻧﺎن ﻗﻮیﺗﺮ و ارﺗﺒﺎﻃﺸﺎن ﺑﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫ً‬ ‫ﻣﺤﮑﻢﺗﺮ ﻣﯽﮔﺮدد و ﯾﻘﯿﻨﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ از دو ﺧﻮﺑﯽ ﯾﮑﯽ را ﺑﮫﺮه آﻧﺎن ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﯾﺎ ﭘﯿﺮوزی ﯾﺎ‬ ‫ً‬ ‫ﭘﺎداش اﻟﮫﯽ و اﯾﻨﮫﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﮫﺎﯾﺘﺎ ﺑﻌﺪ از آﻣﺎدﮔﯽ و آزﻣﺎﯾﺶ ﺷﺪن‪ ،‬ﭘﺮﭼﻢ را ﺑﻪ‬ ‫دﺳﺖ ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آن اﻣﺎﻧﺘﺪار ﺧﻮاھﻨﺪ ﺑﻮد«‪.‬‬ ‫‪ -۵‬ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺣﻘﯿﻘﺖ وﺟﻮد‬ ‫در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﺻﺎﺣﺐ ﻓﯽ ﻇﻼل اﻟﻘﺮآن ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬اﯾﻦ ﺑﺪان ﺧﺎﻃﺮ اﺳﺖ ﺗﺎ اھﻞ دﻋﻮت‬

‫در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻋﻤﻠﯽ و در دﻧﯿﺎی واﻗﻌﯿﺖ ﺑﻪ زﻧﺪﮔﯽ و ﺟﮫﺎد ﻣﯽﭘﺮدازﻧﺪ‪ ،‬ﺣﻘﯿﻘﺖ‬ ‫ﺧﻮﯾﺶ و ﺣﻘﯿﻘﺖ وﺟﻮد اﻧﺴﺎﻧﯽ و اﺳﺮار ﭘﻨﮫﺎن آن را ﺑﺪاﻧﻨﺪ و در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺷﺎھﺪ‬ ‫ﮐﺸﻤﮑﺶ ارزﺷﮫﺎ و ﻣﺒﺎدی دﻋﻮﺗﺸﺎن ﺑﺎ ﺷﮫﻮات و اﻣﯿﺎل وﺟﻮدﺷﺎن ھﺴﺘﻨﺪ و اﺻﻄﮑﺎک‬ ‫ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﮔﺮوهھﺎ و ﺟﻮاﻣﻊ آ ﮔﺎه ﺷﻮﻧﺪ و راھﮫﺎی ورودی ﺷﯿﻄﺎن را ﺑﻪ‬ ‫درون و ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﻟﻐﺰﺷﮕﺎهھﺎ و ﭘﺮﺗﮕﺎهھﺎ را ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ« ‪.١‬‬ ‫‪ -۶‬ﺷﻨﺎﺧﺖ ارزش و اھﻤﯿﺖ‬ ‫در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﺻﺎﺣﺐ ﻓﯽ ﻇﻼل اﻟﻘﺮآن ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ‪ » :‬اﯾﻦ ﺑﺮای آن اﺳﺖ ﺗﺎ دﻋﻮت‪ ،‬ﻧﺰد‬

‫داﻋﯿﺎن از ارزش و اھﻤﯿﺖ ﺧﺎﺻﯽ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻪ اﻧﺪازه ﻣﺸﮑﻼت و ﺑﻼھﺎﯾﯽ ﮐﻪ در‬ ‫راه ﮔﺴﺘﺮش دﻋﻮت و ﺑﻪ اﻧﺪازه ﭼﯿﺰھﺎی ﮔﺮاﻧﺒﮫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در راه آن ﻓﺪا ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺟﺎﯾﮕﺎه‬ ‫ً‬ ‫دﻋﻮت ﺑﺎﻻ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻌﺪا در آن در ھﺮ ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﮐﻮﺗﺎھﯽ ﻧﻮرزﻧﺪ« ‪.٢‬‬ ‫‪ -۷‬دﻋﻮت ﺑﻪ ﺳﻮی دﯾﻦ‬ ‫ﺻﺒﺮ ﻧﻤﻮدن و ﺑﺮدﺑﺎری ﻣﺆﻣﻨﺎن در ﮔﺮﻓﺘﺎریھﺎ و آزﻣﺎﯾﺶھﺎ‪ ،‬از ﻧﻈﺮ اﺳﻼم آرام و‬

‫ﺳﺎﮐﺖ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﮔﺮدد و اﯾﻦ ﻋﺎﻣﻞ ﻣﻮﺟﺐ وارد ﺷﺪن ﻣﺮدم ﺑﻪ دﯾﻦ اﺳﻼم ﻣﯽﮔﺮدد و‬ ‫اﮔﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺳﺴﺖ و ﻧﺎﺗﻮان ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ھﯿﭻ ﮐﺲ دﻋﻮت آﻧﮫﺎ را ﻧﺨﻮاھﺪ ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ‪ .‬ﺑﺮ اﺛﺮ‬ ‫داراﺑﻮدن اﺳﻼم از ﭼﻨﯿﻦ ﺧﺼﻮﺻﯿﺘﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ اﻓﺮادی ﮐﻪ ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻣﯽآﻣﺪﻧﺪ و اﯾﻤﺎن‬ ‫ﻣﯽآوردﻧﺪ آن ﺣﻀﺮت ج از آﻧﺎن ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﺮای ﺗﺒﻠﯿﻎ دﯾﻦ اﺳﻼم ﻧﺰد ﻗﻮﻣﺸﺎن‬ ‫‪ -١‬ھﻤﺎن‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۱۸۱‬‬ ‫‪ -٢‬ھﻤﺎن‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۱۸۰‬‬

‫‪٣١٨‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﺑﺮوﻧﺪ و در ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﮑﺬﯾﺐ و آزارھﺎﯾﺸﺎن ﺷﮑﯿﺒﺎ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺑﻪ ﻣﺠﺎھﺪت و ﺗﻼش ﺧﻮﯾﺶ اداﻣﻪ‬ ‫دھﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺮ اﺛﺮ آن ﻗﻮم و ﻗﺒﯿﻠﻪاش دﻋﻮت اﺳﻼم را ﺑﭙﺬﯾﺮﻧﺪ ‪.١‬‬ ‫‪ -۸‬ﺟﺬب ﻧﻤﻮدن ﺑﺮﺧﯽ ﻋﻨﺼﺮھﺎی ﻗﻮی ﺑﺮای دﻋﻮت‬ ‫ﭘﺎﯾﺪاری ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﺟﺎﻧﻔﺸﺎﻧﯽھﺎی آﻧﺎن‪ ،‬اﻧﺴﺎنھﺎی ﻗﻮی را ﺑﻪ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ اﯾﻦ ﻋﻘﯿﺪه‬

‫ﻋﻼﻗﻤﻨﺪ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺻﻼﺑﺖ و ﭘﺎﯾﺪاری اﯾﻤﺎﻧﯽ داﻋﯿﺎن ﺻﺪر اﺳﻼم‪،‬‬ ‫ً‬ ‫ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﺷﺨﺼﯿﺖھﺎ ﮐﻪ ﺑﻌﺪا ﻣﺎﯾﮥ ﻓﺨﺮ ﺟﮫﺎن اﺳﻼم ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﺳﻼم ﮔﺮوﯾﺪﻧﺪ ‪.٢‬‬ ‫‪ -۹‬ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻦ درﺟﺎت ﻧﺰد ﺧﺪا ﻣﻮﺟﺐ ﮐﻔﺎرۀ ﮔﻨﺎھﺎن‬

‫رﺳﻮل ﺧﺪا ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ھﯿﭻ ﺧﺎری ﯾﺎ ﺑﺎﻻﺗﺮ از آن ﺑﻪ ﻣﺆﻣﻦ اﺻﺎﺑﺖ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ‬ ‫ﺑﺎﻋﺚ ارﺗﻘﺎی ﻣﻘﺎم وی و ﻣﺤﻮ ﮔﻨﺎھﯽ از ﮔﻨﺎھﺎﻧﺶ ﻣﯽﺷﻮد ‪ .٣‬ﻣﻘﺎم و ﻣﻨﺰﻟﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎن‬ ‫ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻼت و آزﻣﺎﯾﺸﮫﺎ ﺑﻪ آن ﻧﺎﺋﻞ ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ ﺑﺎ ﻋﻤﻞ ﺧﻮد ﺑﻪ آن ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ دﺳﺖ ﯾﺎﺑﻨﺪ؛‬ ‫ﭘﺲ ﺧﺪاوﻧﺪ او را در ﻣﻌﺮض آزﻣﺎﯾﺶ ﻗﺮار ﻣﯽدھﺪ ﺗﺎ ﻣﻘﺎم او را ﺑﺎﻻ ﺑﺒﺮد؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻗﺮار‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻦ در ﺑﻮﺗﻪ آزﻣﺎﯾﺶ‪ ،‬راھﯽ ﺑﺮای زدوده ﺷﺪن ﮔﻨﺎھﺎن و ﺑﺪﯾﮫﺎی ﻣﺴﻠﻤﺎن اﺳﺖ ‪ .٤‬و‬ ‫ﻓﻮاﯾﺪی دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ دارد ﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻗﺪرت ﭘﺮوردﮔﺎر؛ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻓﺮوﺗﻨﯽ و‬ ‫ﺷﮑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻨﺪه؛ اﺧﻼص؛ ﺑﺎزﮔﺸﺘﻦ و روی آوردن ﺑﻪ ﺧﺪا؛ زاری و دﻋﺎ و ﺑﺮدﺑﺎری ﻧﺴﺒﺖ‬ ‫ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ دﭼﺎر ﻣﺼﯿﺒﺖ ﻣﯽﺷﻮد؛ ﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬ﺷﮑﯿﺒﺎﯾﯽ؛ ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺷﮑﺮ و ﻣﮫﺮﺑﺎﻧﯽ از‬ ‫دﯾﮕﺮ ﻧﺘﺎﯾﺞ آزﻣﺎﯾﺸﮫﺎی اﻟﮫﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ ‪.٥‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و اﺻﺤﺎب و ﯾﺎراﻧﺶ در ﻣﻌﺮض اﻧﻮاع ﻣﺘﻌﺪدی از آزﻣﺎﯾﺶھﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪:‬‬ ‫ﺗﻼش ﻗﺮﯾﺶ ﺑﺮای ﻣﻨﺼﺮف ﮐﺮدن اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ از ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ و ﯾﺎراﻧﺶ؛ زﺷﺖ ﺟﻠﻮه‬ ‫دادن ﭼﮫﺮۀ دﻋﻮت؛ آزار ﺗﺎزه ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن؛ ﺗﻘﺎﺿﺎی ﺗﺒﺪﯾﻞ ﮐﻮه ﺻﻔﺎ ﺑﻪ ﻃﻼ؛ ﮐﻤﮏ ﮔﺮﻓﺘﻦ‬ ‫از ﯾﮫﻮدﯾﺎن در ﻣﺠﺎدﻟﻪ ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ؛ ﺟﻨﮓ ﺗﺒﻠﯿﻐﺎﺗﯽ در ﻣﺮاﺳﻢ ﺣﺞ ﻋﻠﯿﻪ دﻋﻮت و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫اﮐﺮم ج ؛ ﺗﺤﺮﯾﻢ اﻗﺘﺼﺎدی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ و ﺑﻨﯽھﺎﺷﻢ و ﺑﻨﯽ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ؛ آزار ﺟﺴﻤﯽ و اﻧﻮاع‬ ‫دﯾﮕﺮی از آزﻣﺎﯾﺶھﺎ و ﺑﻼھﺎ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ -١‬ﻓﻘﻪ اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬ص ‪.۱۹۳-۱۹۲‬‬ ‫‪ -٢‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۱۹۴-۱۹۳‬‬ ‫‪ -٣‬ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﺷﺮح ﻧﻮوی‪ ،‬ج ‪ ،۶‬ص ‪.۱۲۸-۱۲۷‬‬ ‫‪ -٤‬اﻟﺘﻤﮑﯿﻦ ﻟﻼﻣﺔ اﻻﺳﻼﻣﯿﺔ‪ ،‬ص ‪ – ۲۲۴‬ﻓﻘﻪ اﻻﺑﺘﻼء‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ اﺑﻮ ﺻﻌﯿﻠﯿﮏ‪ ،‬ص ‪ ۸‬ﺗﺎ ‪.۱۱‬‬ ‫‪ -٥‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۲۸-۱۵‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‬ ‫ﺷﯿﻮهﻫﺎی ﻣﺒﺎرزه ﻣﺸﺮﮐﺎن ﺑﺎ دﻋﻮت‬ ‫ﻣﺸﺮﮐﺎن ﺑﺮای ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ دﻋﻮﺗﯽ ﮐﻪ از واﻗﻌﯿﺖ ﺟﺎھﻠﯽ آﻧﺎن ﭘﺮده ﺑﺮ ﻣﯽداﺷﺖ و‬ ‫ﻣﻌﺒﻮداﻧﺸﺎن را زﯾﺮ ﺳﺆال ﻣﯽﺑﺮد و ﺗﺼﻮراﺗﺸﺎن را در ﻣﻮرد ﺧﺪا‪ ،‬زﻧﺪﮔﯽ‪ ،‬اﻧﺴﺎن و ﺟﮫﺎن‬ ‫ﻧﺎدرﺳﺖ ﻣﯽداﻧﺴﺖ‪ ،‬از ھﻤﺎن روزھﺎی اوﻟﯿﻪ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ھﺮ ﺷﮑﻞ ﻣﻤﮑﻦ و ﺑﺎ‬ ‫اﺑﺰارھﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن‪ ،‬ﺻﺪای دﻋﻮت را ﺧﻔﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و از اﻧﺘﺸﺎر آن ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی ﯾﺎ ﺣﺪاﻗﻞ آن را‬ ‫ﻣﺤﺪود ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﻼش ﻗﺮﯾﺶ ﺑﺮای ﻣﻨﺼﺮف ﮐﺮدن اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ از ﯾﺎری و ﺣﻤﺎﯾﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫ﻗﺮﯾﺶ ﻧﺰد اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ آﻣﺪﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬اﯾﻦ ﺑﺮادرزادهات ﺑﺮای ﻣﺎ در ﻣﺠﺎﻟﺲ و در‬ ‫ﻣﺴﺠﺪ‪ ،‬ﻣﺰاﺣﻤﺖ اﯾﺠﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺟﻠﻮی او را ﺑﮕﯿﺮ‪ .‬اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫ﻋﻤﻮزادهھﺎﯾﺖ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﺗﻮ ﺑﺮای آﻧﮫﺎ در ﻣﺠﺎﻟﺴﺸﺎن و در ﻣﺴﺠﺪﺷﺎن ﻣﺰاﺣﻤﺖ اﯾﺠﺎد‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﯽ‪ .‬ﮐﺎری ﺑﻪ ﮐﺎرﺷﺎن ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎش‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﭼﺸﻢ ﺑﻪ ﺳﻮی آﺳﻤﺎن دوﺧﺖ و‬ ‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﯾﻦ ﺧﻮرﺷﯿﺪ را ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﺪ« ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺑﻠﯽ‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ھﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﯿﺪ‬ ‫ﺷﻌﻠﻪای از آن را ﺑﻪ دﺳﺖ ﺑﯿﺎورﯾﺪ‪ ،‬ﻣﻦ ﻧﯿﺰ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻢ دﺳﺖ از )ﺧﻮرﺷﯿﺪ( دﻋﻮت و‬ ‫رﺳﺎﻟﺘﻢ ﺑﺮدارم‪ .‬اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﺮادرزادهام دروغ ﻧﮕﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ‬ ‫دﻋﻮت اﺳﻼم را ﺑﭙﺬﯾﺮﯾﺪ ‪ .١‬ﺧﻼﺻﻪ ﻗﺮﯾﺶ ﺑﺎرھﺎ ﺗﻼش ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج را ﺑﻪ‬ ‫وﺳﯿﻠﮥ ﺧﺎﻧﻮادهاش ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﻗﺮار دھﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺗﻼش آﻧﮫﺎ ﻧﺎﻓﺮﺟﺎم ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﻤﺎﯾﺖ اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ از ﺑﺮادرزادهاش و ﻗﺎﻃﻌﯿﺖ او در اﯾﻦ ﻣﻮرد‪ ،‬زﺑﺎﻧﺰد ﺧﺎص وﻋﺎم ﺷﺪ و‬ ‫اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﻪ اﻧﺪوه و ﺣﺴﺎدت و ﻣﮑﺮ و ﻧﯿﺮﻧﮓ ﻗﺮﯾﺶ ﻣﯽاﻓﺰود‪ .‬آﻧﮫﺎ ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﻋﻤﺎرة ﺑﻦ وﻟﯿﺪ‬ ‫ﺑﻦ ﻣﻐﯿﺮه‪ ،‬ﻧﺰد او رﻓﺘﻨﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ای اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ! اﯾﻦ ﻋﻤﺎره ﺑﻦ وﻟﯿﺪ ﺑﻦ ﻣﻐﯿﺮه‬ ‫‪ -١‬ﺻﺤﯿﺢ اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﺮاھﯿﻢ اﻟﻌﻠﯽ‪ ،‬ص ‪.۷۸‬‬

‫‪٣٢٠‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﺑﺮﺟﺴﺘﻪﺗﺮﯾﻦ و زﯾﺒﺎﺗﺮﯾﻦ ﺟﻮان ﻗﺮﯾﺶ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ را ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪی ﺧﻮد ﺑﭙﺬﯾﺮ و ﺑﺮادرزادهات‬ ‫را ﮐﻪ ﺑﺎ دﯾﻦ ﺗﻮ و دﯾﻦ ﭘﺪراﻧﺖ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻗﻮم و ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان ﺗﻮ را ﭘﺮاﮐﻨﺪه‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﺧﺮدﻣﻨﺪان ﻣﺎ را ﻧﺎدان ﻗﺮار داده اﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﺎ ﺑﺴﭙﺎر ﺗﺎ ﺑﺎ اﯾﻦ وﺳﯿﻠﻪ از ﻣﺸﮑﻼﺗﯽ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺮای ﻣﺎ اﯾﺠﺎد ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ ،‬رھﺎﯾﯽ ﯾﺎﺑﯿﻢ‪ .‬اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﺎﻣﻠﮥ‬ ‫ﻏﯿﺮﻣﻨﺼﻔﺎﻧﻪای ﻣﺮا ﻓﺮا ﻣﯽﺧﻮاﻧﯿﺪ! ﺷﻤﺎ ﻓﺮزﻧﺪ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﻦ ﻣﯽدھﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ او ﻏﺬا ﺑﺪھﻢ‬ ‫و ﺑﺰرﮔﺶ ﻧﻤﺎﯾﻢ و ﻣﻦ ﻓﺮزﻧﺪ ﺧﻮد را ﺗﻘﺪﯾﻢ ﺷﻤﺎ ﮐﻨﻢ ﺗﺎ ﺷﻤﺎ او را ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﺑﺮﺳﺎﻧﯿﺪ؟!‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﺧﺪا ﻗﺴﻢ ھﺮﮔﺰ ﭼﻨﯿﻦ ﭼﯿﺰی ﻣﻤﮑﻦ ﻧﯿﺴﺖ ‪.١‬‬ ‫ﺟﻮاﻧﻤﺮدی و از ﺧﻮد ﮔﺬﺷﺘﮕﯽ اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ و وﻓﺎداری وی ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ھﺮ‬ ‫اﻧﺴﺎﻧﯽ را ﺷﮕﻔﺖزده ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺑﺮادرزادهاش‬ ‫ﮔﺮه زده ﺑﻮد و از ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺧﻮد ﺑﺮای ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ ﻧﻤﻮدن ﺗﯿﺮهھﺎی ﺑﻨﯽ ھﺎﺷﻢ و ﺑﻨﯽ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ‬ ‫ﺟﮫﺖ ﺣﻤﺎﯾﺖ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد ‪ ٢‬و ﺟﺰ دﺷﻤﻦ ﺧﺪا‪ ،‬اﺑﻮﻟﮫﺐ‪ ،‬ھﻤﻪ ﻣﻄﯿﻊ اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ‬ ‫ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺘﯽ اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ اﺷﻌﺎری ﻣﯽﺳﺮود و ﺗﯿﺮهھﺎی ﺑﻨﯽ ھﺎﺷﻢ و ﺑﻨﯽ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ را ﺑﻪ‬ ‫ﺣﻤﺎﯾﺖ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻣﯽﻧﻤﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﺎرهای از اﺷﻌﺎرش در اﯾﻨﺠﺎ اﺷﺎره ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬ ‫اذا اﺟﺘﻤﻌﺖ ﻳﻮﻣ ﹰﺎ ﻗﺮﻳﺶ ﻟـﻤﻔﺨﺮ‬

‫ﻓﻌﺒﺪ‬

‫ﻣﻨﺎف‬

‫ﴎﻫﺎ‬

‫وﺻﻤﻴﻤﻬﺎ‬

‫»ھﺮ ﮔﺎه روزی ﻗﺮﯾﺶ ﺑﺮای ﮐﺴﺐ اﻓﺘﺨﺎری ﮔﺮد ﺑﯿﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬ﻋﺒﺪ ﻣﻨﺎف از ھﻤﻪ ﭘﯿﺸﺘﺎز‬ ‫ﺧﻮاھﻨﺪ ﺑﻮد«‪.‬‬ ‫وان ﺣﺼﻠﺖ اﴍاف ﻋﺒﺪ ﻣﻨﺎﻓﻬﺎ‬

‫ﻓﻔﯽ‬

‫ﻫﺎﺷﻢ‬

‫أﴍاﻓﻬﺎ‬

‫وﻗﺪﻳﻤـﻬﺎ‬

‫ﺟﺞ‬

‫»اﮔﺮ اﺷﺮاف ﻋﺒﺪ ﻣﻨﺎف را ﺑﺨﻮاھﯽ‪ ،‬ﺑﻨﯽ ھﺎﺷﻢ اﺷﺮاف و رﯾﺸﻪھﺎی آن ﺑﻪ ﺷﻤﺎر‬ ‫ﻣﯽآﯾﻨﺪ«‪.‬‬ ‫وان‬

‫ﻓﺨﺮت ﻳﻮﻣ ﹰﺎ ﻓﺎن ﳏﻤﺪ ﹰا‬

‫ﻫﻮ اﻟـﻤﺼﻄﻔﯽ ﻣﻦ ﴎ وﻛﺮﻳﻤـﻬﺎ‬

‫»و اﮔﺮ ﺑﻪ ﻓﺮدی از آﻧﺎن ﻣﯽﺧﻮاھﯽ اﻓﺘﺨﺎر ﺑﮑﻨﯽ‪ ،‬آن ﻓﺮد ﺟﺰ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺼﻄﻔﯽ ﮐﺴﯽ‬ ‫ﻧﺨﻮاھﺪ ﺑﻮد«‪.‬‬ ‫ﺗﺪاﻋﺖ‬

‫ﻗﺮﻳﺶ‬

‫ﻏﺜﻬﺎ‬

‫ﺛﻤﻴﻨﻬﺎ‬

‫‪ -١‬اﻟﺒﺪاﯾﺔ واﻟﻨﮫﺎﯾﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪.۴۸‬‬ ‫‪ -٢‬ﻓﻘﻪ اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬ص ‪.۱۸۴‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﻦ ھﺸﺎم‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۲۶۹‬‬

‫ﻋﻠﻴﻨﺎ ﻓﻠﻢ ﺗﻈﻔﺮ وﻃﺎﺷﺖ ﺣﻠﻮﻣﻬﺎ‬

‫‪٣‬‬

‫‪٣٢١‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪ :‬دﻋﻮت آﺷﮑﺎر و روشﻫﺎی ﻣﺸﺮﮐﺎن در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ آن‬

‫»ﻗﺮﯾﺶ ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﺗﻮان ﺑﺮ ﻣﺎ ھﺠﻮم آورد‪ ،‬وﻟﯽ ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ ﻣﺎﻧﺪ و آرزوھﺎی آﻧﺎن‪ ،‬ﻋﻤﻠﯽ‬ ‫ﻧﺸﺪ«‪.‬‬ ‫اﺑﻮﺟﮫﻞ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺧﺎﻃﺮ ﮐﻪ اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﭘﻨﺎه داده ﺑﻮد و ﻗﺼﺪ ﺗﻮھﯿﻦ‬ ‫داﺷﺖ‪ ،‬ﺣﻤﺰه در ﻣﻘﺎﺑﻞ او ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﺑﺎ ﮐﻤﺎن ﺧﻮد ﺳﺮش را زﺧﻤﯽ ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺤﻤﺪ‬ ‫را ﻧﺎﺳﺰا ﻣﯽﮔﻮﯾﯽ ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﻣﻦ ﺑﺮ دﯾﻦ او ھﺴﺘﻢ‪ ،‬اﮔﺮ ﻗﺪرﺗﯽ داری ﺳﺨﻨﺖ را ﺗﮑﺮار ﮐﻦ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﭘﺪﯾﺪه ﮐﻪ ﺟﺎھﻠﯿﺖ از ﮐﺴﯽ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاﯾﺎن آن را ﻧﺎﺳﺰا ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ و دﯾﻦ‬ ‫و آﺋﯿﻦ آﻧﺎن را ﻣﻨﺤﺮف ﻣﯽداﻧﺪ و ﺧﺮدﻣﻨﺪان آﻧﺎن را ﻧﺎدان ﺧﻄﺎب ﻗﺮار ﻣﯽدھﺪ‪ ،‬ﭘﺪﯾﺪهای‬ ‫ﺑﯽﻧﻈﯿﺮ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ آﻧﮫﺎ ﺑﺮای اﯾﻦ ارزشھﺎ ﺟﺎن و زﻧﺪﮔﯽ را ﺗﻘﺪﯾﻢ‬ ‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﯾﻦ ارزﺷﮫﺎ ﻣﻌﺮﮐﻪ و ﺟﻨﮓھﺎ ﺑﻪ ﭘﺎ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﺎ اﯾﻦ وﺟﻮد ﺑﻪ‬ ‫ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺮ ﺧﻮاﺳﺘﻪاﻧﺪ!‪.‬‬ ‫اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اﺣﺴﺎس ﺧﻄﺮ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﺒﺎدا ﻧﺎﺑﺨﺮدان ﻋﺮب ﺑﺮ او و ﻗﻮﻣﺶ‬ ‫ﯾﻮرش ﺑﺒﺮﻧﺪ‪ ،‬ﻗﺼﯿﺪهای ﺳﺮود ﮐﻪ در آن ﺑﻪ ﺣﺮﻣﺖ ﻣﮑﻪ و ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺧﻮﯾﺶ اﺷﺎره ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‬ ‫و اﻋﻼم ﭘﻨﺎھﻨﺪﮔﯽ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﮥ ﺧﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻧﯿﺰ ﺧﺎﻃﺮﻧﺸﺎن ﻣﯽﺳﺎزد ﮐﻪ ﺗﺎ آﺧﺮﯾﻦ ﻗﻄﺮه‬ ‫ﺧﻮﻧﺶ از ﻣﺤﻤﺪ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪:‬‬ ‫وﻟـﻤـﺎ‬ ‫ج‬

‫راﻳﺖ‬

‫اﻟﻘﻮم‬

‫ود‬

‫ﻻ‬

‫ﻓﻴﻬﻢ‬

‫ﺟﺞ‬

‫وﻗﺪ‬ ‫ج‬

‫ﻛﻞ‬

‫ﻗﻄﻌﻮ‬

‫اﻟﻌﺮی‬

‫واﻟﻮﺳﺎﺋﻞ‬

‫»وﻗﺘﯽ ﻗﻮم ﺧﻮد را دﯾﺪم ﮐﻪ ﻣﺤﺒﺖ و دوﺳﺘﯽ در آﻧﮫﺎ ﻧﯿﺴﺖ و ھﻤﮥ ﭘﯿﻮﻧﺪھﺎ را‬ ‫ﺑﺮﯾﺪهاﻧﺪ«‪.‬‬ ‫وﻗﺪ‬

‫ﺻﺎرﺣﻮﻧﺎ‬

‫ﺑﺎﻟﻌﺪاوة‬

‫واﻻذی‬

‫وﻗﺪ‬

‫ﻃﺎوﻋﻮا‬

‫اﻣﺮ‬

‫اﻟﻌﺪو‬

‫اﻟـﻤﺰاﻳﻞ‬

‫»و آﻧﮫﺎ ﺑﻪ ﺻﺮاﺣﺖ ﺑﺎ ﻣﺎ دﺷﻤﻨﯽ ﮐﺮده و آزارﻣﺎن ﻣﯽدھﻨﺪ و از ﻓﺮﻣﺎن دﺷﻤﻨﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﺗﻔﺮﻗﻪ ﻣﯽاﻧﺪازد‪ ،‬اﻃﺎﻋﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ«‪.‬‬ ‫وﻗﺪ‬

‫ﺣﺎﻟﻔﻮا‬

‫ﻗﻮﻣ ﹰﺎ‬

‫ﻋﻠﻴﻨﺎ‬

‫اﻇﻨﻪ‬

‫ﺑﻌﻀﻮن‬

‫ﻏﻴﻈ ﹰﺎ‬

‫ﺧﻠﻔﻨﺎ‬

‫ﺑﺎﻻﻧﺎﻣﻞ‬

‫»و ﺑﺎ ﻗﻮﻣﯽ ﻋﻠﯿﻪ ﻣﺎ ھﻤﭙﯿﻤﺎن ﺷﺪهاﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮔﻤﺎﻧﻢ‪ ،‬اﻧﮕﺸﺘﺎﻧﺸﺎن را از ﺧﺸﻢ‪ ،‬ﺑﻪ دھﺎن‬ ‫ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ«‪.‬‬ ‫وأﺣﴬت ﻋﻨﺪ اﻟﺒﻴﺖ رﻫﻄﯽ واﺧﻮﺗﯽ‬

‫واﻣﺴﻜﺖ ﻣﻦ اﺛﻮاﺑﻪ ﺑﺎﻟﻮﺻﺎﺋﻞ‬

‫»و ﻧﺰد ﺧﺎﻧﮥ ﺧﺪا ﻗﻮم و ﺧﻮﯾﺸﺎﻧﻢ را آورده و ﺑﻪ ﭘﺮدهھﺎی آن ﻣﺘﻤﺴﮏ ﺷﺪهام«‪.‬‬ ‫‪ -١‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﻦ ھﺸﺎم‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۲۷۳‬‬

‫‪١‬‬

‫‪٣٢٢‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫آن ﮔﺎه ﺑﻪ ﺧﺎﻧﮥ ﺧﺪا و ﺗﻤﺎم ﻣﻘﺪﺳﺎت ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺧﻮرد ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ را ﺑﻪ دﺷﻤﻨﺎﻧﺶ‬ ‫ﻧﺨﻮاھﻢ ﺳﭙﺮد‪ ،‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﺟﻮی ﺧﻮن ﺑﻪ راه ﺑﯿﻔﺘﺪ و اداﻣﻪ داد‪:‬‬ ‫ﻛﺬﺑﺘﻢ و ﺑﻴﺖ اﷲ ﻧﺒﺰی ﳏﻤﺪ ﹰا‬

‫ج‬

‫ﻧﻄﺎﻋﻦ‬

‫وﻟــﻤـﺎ‬

‫دوﻧﻪ‬

‫وﻧﻨﺎﺿﻞ‬

‫ﺟﺠﺠﺠﺞ‬

‫»ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﮐﻪ دروغ ﭘﻨﺪاﺷﺘﻪاﯾﺪ ﻣﺤﻤﺪ را ﺗﺮک ﺑﮑﻨﯿﻢ؛ ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ زﺧﻤﯽ‬ ‫ﺑﺸﻮﯾﻢ و ﺗﯿﺮاﻧﺪازی ﮐﻨﯿﻢ«‪.‬‬ ‫وﻧﺴﻠﻤﻪ‬

‫ﻧﴫع‬ ‫ﹼ‬

‫ﺣﺘﯽ‬

‫ﺣﻮﻟﻪ‬

‫وﺗﺬﻫﻞ‬

‫اﺑﻨﺎﺋﻨﺎ‬

‫ﻋﻦ‬

‫واﳊﻼﺋﻞ‬

‫»و او را ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺗﺤﻮﯾﻞ ﻧﻤﯽدھﯿﻢ ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ در ﺣﻤﺎﯾﺖ او ﮐﺸﺘﻪ ﺷﻮﯾﻢ و زن و‬ ‫ﻓﺮزﻧﺪاﻧﻤﺎن را ﺗﺮک ﮐﻨﯿﻢ«‪.‬‬ ‫و رھﺒﺮان ﻗﺮﯾﺶ را ﯾﮑﯽ ﯾﮑﯽ ﻧﺎم ﺑﺮد و آﻧﺎن را ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻮرد ﻣﻼﻣﺖ ﻗﺮار داد‪:‬‬ ‫ﻓﻌﺘﺒﻪ‬

‫ﺑﻨﺎ‬

‫ﻻﺳﺘﻤﻊ‬

‫ﻗﻮل‬

‫ﻛﺎﺷﺢ‬

‫ﹴ‬ ‫ﺣﺴﻮد ﻛﺬوب ﻣﺒﻐﺾ ذی دﻏﺎول‬

‫»ای ﻋﺘﺒﻪ! در ﻣﻮرد ﻣﺎ ﺳﺨﻦ ھﺮ دﺷﻤﻦ ﺣﺴﻮد و دروﻏﮕﻮ و ﻓﺮﯾﺒﮑﺎر را ﻣﺸﻨﻮ«‪.‬‬ ‫و در ﻣﻮرد اﺑﻮﺳﻔﯿﺎن ﭼﻨﯿﻦ ﺳﺮود‪:‬‬ ‫وﻣﺮ‬

‫ﻋﻨﯽ‬

‫اﺑﻮﺳﻔﻴﺎن‬

‫ﻣﻌﺮﺿ ﹰﺎ‬

‫ﻛﻤـﺎ‬

‫ﻗﻴﻞ‬

‫ﻣﻦ‬

‫ﻋﻈﺎم‬

‫اﻟـﻤﻘﺎول‬

‫»اﺑﻮﺳﻔﯿﺎن ﻣﺘﮑﺒﺮاﻧﻪ از ﮐﻨﺎر ﻣﻦ ﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬ﮔﻮﯾﺎ از ﺳﺮداران ﺑﺰرگ ﯾﻤﻦ اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫ﻳﻔﺮ‬ ‫ج‬

‫ﻧﺠﺪ‬

‫اﻟﯽ‬

‫وﺑﺮد‬

‫ﻣﻴﺎﻫﻪ‬

‫وﻳﺰﻋﻢ اﻧﯽ ﻟﺴﺖ ﻋﻨﻜﻢ ﺑﻐﺎﻓﻞ‬ ‫ج‬

‫»ﺑﻪ ﻧﺠﺪ و آﺑﮫﺎی ﺧﻨﮑﺶ ﭼﻪ آﺳﯿﺒﯽ ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪ! و ﯾﻘﯿﻦ دارد ﮐﻪ ﻣﻦ از ﺷﻤﺎ ﻏﺎﻓﻞ‬ ‫ﻧﯿﺴﺘﻢ«‪.‬‬ ‫و در ﻣﻮرد ﻣﻄﻌﻢ ﺑﻦ ﻋﺪی ﺳﺮدار و رﺋﯿﺲ ﻗﺒﯿﻠﻪ ﺑﻨﯽ ﻧﻮﻓﻞ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬ ‫اﻣﻄﻌﻢ ﻟـﻢ اﺧﺬ ﻟﻚ ﻓﯽ ﻳﻮم ﻧﺠﺪة‬ ‫ﺟﺞ‬

‫وﻻ‬ ‫ج‬

‫ﻣﻌﻈﻢ‬

‫ﻋﻨﺪ‬

‫اﻻﻣﻮر‬

‫اﳉﻼﺋﻞ‬

‫»ای ﻣﻄﻌﻢ! آﻧﮫﺎ ﺑﻪ ﺗﻮ ﻧﻘﺸﻪای دادهاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻦ اﮔﺮ ﻧﺎﺑﻮد ﺷﻮم‪ ،‬ﺗﻮ ھﻢ ﻧﺠﺎت ﭘﯿﺪا‬ ‫ﻧﻤﯽﮐﻨﯽ«‪.‬‬ ‫ﺟﺰی‬

‫اﷲ‬

‫ﻋﻨﺎ‬

‫ﻋﺒﺪ‬

‫ﺷﻤﺲ‬

‫وﻧﻮﻓ ﹰ‬ ‫ﻼ‬

‫ﻋﻘﻮﺑﻪ ﴍ ﻋﺎﺟ ﹰ‬ ‫ﻼ ﻏﲑ آﺟﻞ‬

‫‪١‬‬

‫»ﺧﺪا از ﻃﺮف ﻣﺎ ﺑﻪ ﻋﺒﺪاﻟﺸﻤﺲ و ﻧﻮﻓﻞ‪ ،‬ﭘﺎداش ﺑﺪی ﺑﺪھﺪ«‪.‬‬ ‫دﻓﺎع و ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻋﻤﻮی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج از وی‪ ،‬ﭘﯿﺮوزی ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽآﻣﺪ و‬ ‫‪ -١‬ﻓﻘﻪ اﻟﺴﯿﺮة‪ ،‬ص ‪.۲۱۲‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪ :‬دﻋﻮت آﺷﮑﺎر و روشﻫﺎی ﻣﺸﺮﮐﺎن در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ آن‬

‫‪٣٢٣‬‬

‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج از ﻋﺮف و ﻗﺎﻧﻮن ﻗﺒﯿﻠﻪای اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد و از ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻗﺒﯿﻠﻪ ﺧﻮد ﺑﺮﺧﻮردار‬ ‫ﮔﺮدﯾﺪ و از ھﺮﮔﻮﻧﻪ ﺗﺠﺎوز ﻣﺼﻮن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و از آزادی اﻧﺪﯾﺸﻪ و ﻋﻤﻞ ﺑﮫﺮهﻣﻨﺪ ﮔﺸﺖ و‬ ‫اﯾﻦ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ آن اﺳﺖ ﮐﻪ وﺿﻌﯿﺖ ﺣﺎﮐﻢ ﺟﺎﻣﻌﮥ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ درک ﻣﯽﻧﻤﻮد و اﯾﻦ‬ ‫درﺳﯽ ﺑﺰرگ ﺑﺮای دﻋﻮﺗﮕﺮان راه ﺧﺪاﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ از ﻣﺤﯿﻂ و ﺟﻮاﻣﻊ ﭘﯿﺮاﻣﻮن ﺧﻮد و از‬ ‫ﻗﻮاﻧﯿﻦ و ﺳﻨﺖھﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺣﺎﮐﻢ در ﺟﮫﺖ ﭘﯿﺸﺒﺮد اھﺪاف دﯾﻨﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﻼش ﺑﺮای ﺑﺪﻧﺎم ﮐﺮدن دﻋﻮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬

‫ﻣﺸﺮﮐﺎن ﺑﺮای ﺑﺪﻧﺎم ﮐﺮدن دﻋﻮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﺟﻨﮕﯽ ﺗﺒﻠﯿﻐﺎﺗﯽ ﺑﻪ رھﺒﺮی وﻟﯿﺪ ﺑﻦ‬

‫ﻣﻐﯿﺮه ﻋﻠﯿﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و ﺑﺮای ﺗﺨﺮﯾﺐ ﺷﺨﺼﯿﺖ و دﻋﻮت وی ﺳﺎﻣﺎن دادﻧﺪ‪ .‬وﻟﯿﺪ ﺑﻪ‬ ‫رھﺒﺮان ﻗﺮﯾﺶ ﮔﻔﺖ‪ :‬ای ﮔﺮوه ﻗﺮﯾﺶ! ﻣﻮﺳﻢ ﺣﺞ ﻓﺮا رﺳﯿﺪه اﺳﺖ و ﺑﻪ زودی ھﯿﺌﺘﮫﺎی‬ ‫ﻋﺮب ﻧﺰد ﺷﻤﺎ ﺧﻮاھﻨﺪ آﻣﺪ و از ﻣﺎﺟﺮای اﯾﻦ ﻣﺮد ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ؛ ﭘﺲ ھﻤﻪ اﺗﻔﺎق ﮐﻨﯿﺪ‬ ‫ﺗﺎ در ﻣﻮرد او ﻧﻈﺮ واﺣﺪی اراﺋﻪ دھﯿﺪ و ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ اﺧﺘﻼف ﻧﮑﻨﯿﺪ و ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ را دروﻏﮕﻮ‬ ‫ﻗﺮار ﻧﺪھﯿﺪ و ﺑﺮﺧﯽ ﺳﺨﻦ ﺑﺮﺧﯽ دﯾﮕﺮ را ﺗﮑﺬﯾﺐ ﻧﻨﻤﺎﯾﯿﺪ‪.‬‬ ‫آﻧﮫﺎ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﭘﺲ ﺗﻮ ای اﺑﺎ ﻋﺒﺪ ﺷﻤﺲ! ﭼﯿﺰی ﺑﮕﻮ و ﻧﻈﺮی اراﺋﻪ ﺑﺪه ﺗﺎ ھﻤﺎن را‬ ‫ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ‪.‬‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﯿﺮ‪ .‬ﺷﻤﺎ ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ ﻣﻦ ﮔﻮش ﻣﯽدھﻢ‪.‬‬ ‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻣﺎ ﺑﻪ ﻣﺮدم ﻣﯽﮔﻮﯾﯿﻢ او ﮐﺎھﻦ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﯿﺮ‪ .‬او ﮐﺎھﻦ ﻧﯿﺴﺖ؛ ﭼﻮن ﻣﻦ ﮐﺎھﻨﺎن زﯾﺎدی را دﯾﺪهام‪ .‬ﺳﺨﻨﺎن او ﺑﺎ‬ ‫زﻣﺰﻣﻪھﺎ و ﺳﺨﻨﺎن ﮐﺎھﻨﺎن ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻣﯽﮔﻮﯾﯿﻢ‪ :‬دﯾﻮاﻧﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﯿﺮ‪ .‬او دﯾﻮاﻧﻪ ﻧﯿﺴﺖ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﻣﺎ ﺟﻨﻮن را دﯾﺪه و ﻣﺸﺎھﺪه ﻧﻤﻮدهاﯾﻢ‪ .‬ھﯿﭻ ﯾﮏ‬ ‫از ﻧﺸﺎﻧﻪھﺎی ﺟﻨﻮن و دﯾﻮاﻧﮕﯽ از ﻗﺒﯿﻞ ﺣﺎﻟﺖ ﺧﻔﮕﯽ و وﺳﻮاس در وﺟﻮد او ﻧﻤﯽﯾﺎﺑﯿﻢ‪.‬‬ ‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻣﯽﮔﻮﯾﯿﻢ‪ :‬او ﺷﺎﻋﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ :‬او ﺷﺎﻋﺮ ﻧﯿﺴﺖ! ﻣﺎ اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺷﻌﺮ و رﺟﺰ را ﺧﻮب ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﯿﻢ‪ .‬ﺳﺨﻨﺎن او‬ ‫ﺷﻌﺮ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻣﯽﮔﻮﯾﯿﻢ‪ :‬ﺳﺎﺣﺮاﺳﺖ‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬او ﺳﺎﺣﺮ ﻧﯿﺴﺖ ﻣﺎ ﺟﺎدوﮔﺮان و‬ ‫ﺟﺎدوھﺎﯾﺸﺎن را دﯾﺪهاﯾﻢ آﻧﭽﻪ او ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﺑﺎ دﻣﯿﺪن و ﮔﺮه زدن ﺟﺎدوﮔﺮان ﻓﺮق دارد‪.‬‬ ‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﭘﺲ ﭼﻪ ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ! ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﺨﻨﺎن وی ﺷﯿﺮﯾﻦ و دﻟﺮﺑﺎ اﺳﺖ و ﺑﻪ درﺧﺖ‬ ‫ﺗﺎزه و ﺧﺮم و ﭘﺮﻃﺮاوﺗﯽ ﻣﯽﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﻪ رﯾﺸﻪھﺎﯾﺶ ﻋﻤﯿﻖ و ﺷﺎﺧﻪھﺎﯾﺶ ﭘﺮﺑﺎر ھﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ‬

‫‪٣٢٤‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﻧﻈﺮ ﻣﻦ ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ﺳﺨﻦ در ﻣﻮرد او اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ‪ :‬اﯾﻦ ﺷﺨﺺ ﺳﺎﺣﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ‬ ‫ﺳﺤﺮ ﺧﻮد ﻣﯿﺎن ﭘﺪر و ﭘﺴﺮ و دو ﺑﺮادر و ﺷﻮھﺮ و ھﻤﺴﺮ و ﺑﯿﻦ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان ﺟﺪاﯾﯽ‬ ‫ﻣﯽاﻧﺪازد ‪.١‬‬ ‫آن ﮔﺎه ﺧﺪاوﻧﺪ در ﻣﻮرد وﻟﯿﺪ اﯾﻦ آﯾﺎت را ﻧﺎزل ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬ ‫ََ َ ُ ٗ‬ ‫َ َ َ ۡ ُ َ َ ٗ َّ ُ ٗ‬ ‫ٗ‬ ‫﴿ َذ ۡر� َو َم ۡن َخلَ ۡق ُ‬ ‫� ش ُهودا‪١٣‬‬ ‫ت َوحِيدا‪ ١١‬وجعل‬ ‫ت ُ�ۥ ما� م ۡمدودا‪ ١٢‬و�ن ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫ٓ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ۡ‬ ‫َّ‬ ‫َ ٗ‬ ‫َ َ َّ ُّ ُ َ ۡ ٗ‬ ‫َ َ‬ ‫يدا‪َّ � ١٤‬م َ� ۡط َم ُع أن أز َ‬ ‫�د‪ ۖ � ١٥‬إِن ُهۥ �ن ��ٰت ِ َنا عن ِيدا‪١٦‬‬ ‫ومهدت �ۥ �م ِه‬ ‫ِ‬ ‫َّ ُ َ َّ َ َ َ َّ َ َ ُ َ َ ۡ َ َ َّ َ ُ َّ ُ َ َ ۡ َ َ‬ ‫َ ُۡ ُ ُ َ ُ ً‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫سأرهِقهۥ صعودا‪ ١٧‬إِنهۥ فكر وقدر‪� ١٨‬قتِل كيف قدر‪� ١٩‬م قتِل كيف قدر‪٢٠‬‬ ‫ُ َّ َ ۡ َ َ َ ۡ َ ۡ‬ ‫�‪َ �َ ٢٣‬ق َال إ ۡن َ�ٰ َذا ٓ إ َّ� س ۡ‬ ‫كََ‬ ‫ُ� َّم َ� َظ َر‪َّ �ُ ٢١‬م َعبَ َس َو� َ َ َ‬ ‫ِح ‪ٞ‬ر‬ ‫�‪� ٢٢‬م أدبر وٱست‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ َ‬ ‫ۡ َ ٰ َ ٓ َّ َ ۡ ُ ۡ َ َ‬ ‫َ ُ ۡ‬ ‫ُۡ َُ‬ ‫�‪ ٢٥‬سأصل ِيهِ سق َر‪] ﴾٢٦‬اﻟﻤﺪﺛﺮ‪.[۲۶-۱۱ :‬‬ ‫يؤثر‪ ٢٤‬إِن �ذا إِ� قول ٱلب ِ‬ ‫»ﻣﺮا واﮔﺬار ﺑﺎ آن ﮐﺴﯽ ﮐﻪ او را ﺗﮏ و ﺗﻨﮫﺎ )و ﺑﺪون داراﺋﯽ و اﻣﻮال و اوﻻد( آﻓﺮﯾﺪهام و‬ ‫ﺛﺮوت ﺑﺴﯿﺎری ﺑﺪو دادهام و ﭘﺴﺮاﻧﯽ ﺑﺪو دادهام ﮐﻪ ﺣﺎﺿﺮﻧﺪ و )وﺳﺎﺋﻞ زﻧﺪﮔﯽ را( از ھﺮ‬ ‫ﻧﻈﺮ ﺑﺮای او ﻓﺮاھﻢ ﺳﺎﺧﺘﻪام‪ ،‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦ اﻣﯿﺪوار اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﯿﻔﺰاﯾﻢ‪ .‬ھﺮﮔﺰ ﭼﻨﯿﻦ‬ ‫ﻧﺨﻮاھﺪ ﺷﺪ و ﺑﺪاﻧﭽﻪ آرزو ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺨﻮاھﺪ رﺳﯿﺪ( ﭼﺮا ﮐﻪ او ﺑﺎ آﯾﺎت ﻣﺎ دﺷﻤﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ‬ ‫زودی او را ﺑﻪ ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻦ از ﮔﺮدﻧﻪ )ﻣﺸﮑﻼت زﻧﺪﮔﯽ( وا ﻣﯽدارم‪ ،‬او ﺑﯿﻨﺪﯾﺸﯿﺪ و ﻧﻘﺸﻪ و‬ ‫ﻃﺮاﺣﯽ آﻣﺎده ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﻣﺮگ ﺑﺮ او ﺑﺎد! ﭼﻪ ﻧﻘﺸﻪای ﮐﺸﯿﺪ و ﭼﻪ ﻃﺮﺣﯽ رﯾﺨﺖ؟! ﺑﺎز ﻣﺮگ‬ ‫ﺑﺮ او ﺑﺎد‪ ،‬ﭼﻪ ﻧﻘﺸﻪای ﮐﺸﯿﺪ و ﭼﻪ ﻃﺮﺣﯽ رﯾﺨﺖ؟! ﺑﺎز ﻧﮕﺮﯾﺴﺖ و دﻗﺖ ﮐﺮد‪ .‬ﺳﭙﺲ‬ ‫ﭼﮫﺮه درھﻢ ﮐﺸﯿﺪ و ﺷﺘﺎﺑﮕﺮاﻧﻪ اﺧﻢ و ﺗﺨﻢ ﮐﺮد‪ .‬آن ﮔﺎه ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻦ ﭼﯿﺰی ﺟﺰ ﺟﺎدوی‬ ‫ﻣﻨﻘﻮل ﻧﻤﯽﺑﺎﺷﺪ و اﯾﻦ ﭼﯿﺰی ﺟﺰ ﺳﺨﻦ اﻧﺴﺎﻧﮫﺎ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ھﺮ ﭼﻪ زودﺗﺮ او را داﺧﻞ دوزخ‬

‫ﻣﯽﺳﺎزم و ﺑﺪان ﻣﯽﺳﻮزاﻧﻢ«‪.‬‬ ‫از اﯾﻦ داﺳﺘﺎن ﭼﻨﯿﻦ ﺑﺮ ﻣﯽآﯾﺪ ﮐﻪ ﺟﻨﮓھﺎی رواﻧﯽ و ﺗﺒﻠﯿﻐﺎﺗﯽ ﻋﻠﯿﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫ﺑﺎ دﻗﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی رھﺒﺮان ﮐﺎﻓﺮ و اﻧﺘﺨﺎب زﻣﺎن ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﻗﻮاﻋﺪ ﻣﺸﺨﺼﯽ ﮐﻪ‬ ‫اﻣﺮوز ﻧﯿﺰ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰﯾﮫﺎی ﺟﻨﮓ رواﻧﯽ از آن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺳﺎﻣﺎن داده ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ و‬ ‫آﻧﺎن ﺑﺮای اﯾﻦ اﻣﺮ ﻣﻮﺳﻢ ﺣﺞ را اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﺎ ھﻢ ﻣﺘﻔﻖ ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﺣﻤﻠﻪ آﻧﮫﺎ‬ ‫ﻣﻨﻈﻢ و ﺳﺎزﻣﺎن ﯾﺎﻓﺘﻪ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد و از ﻃﺮﻓﯽ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺮ ﺣﺠﺎج اﺛﺮ ﺑﮕﺬارﻧﺪ و ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت آﻧﮫﺎ‬ ‫ﺛﻤﺮ و ﻧﺘﯿﺠﮥ ﻣﻄﻠﻮب ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺟﺎ ﺑﮕﺬارد و آﻧﺎن ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻧﺘﺨﺎب زﻣﺎن ﻣﻨﺎﺳﺐ‪ ،‬ﻣﮑﺎن‬ ‫ﻣﻨﺎﺳﺐ را ﻧﯿﺰ اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮدهاﻧﺪ ﺗﺎ ﺳﺨﻦ ﺧﻮد را ﺑﻪ ھﻤﮥ ﮔﺮوهھﺎ و ھﯿﺌﺖھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﮑﻪ‬ ‫‪ -١‬اﻟﺴﯿﺮ و اﻟﻤﻐﺎزی‪ ،‬اﺑﻦ اﺳﺤﺎق‪ ،‬ص ‪ – ۱۵۱-۱۵۰‬ﺗﮫﺬﯾﺐ اﻟﺴﯿﺮه‪ ،‬ج ‪.۶۵-۶۴ ،۱‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪ :‬دﻋﻮت آﺷﮑﺎر و روشﻫﺎی ﻣﺸﺮﮐﺎن در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ آن‬

‫‪٣٢٥‬‬

‫ﻣﯽآﯾﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ ‪.١‬‬ ‫از ﻃﺮﻓﯽ دﯾﮕﺮ ﻋﻈﻤﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺷﮕﺮف وی ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ ﻗﺮآن ﺑﻪ روﺷﻨﯽ‬ ‫آﺷﮑﺎر ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬وﻟﯿﺪ ﺑﻦ ﻣﻐﯿﺮه ﺑﺰرگ ﻗﺮﯾﺶ و ﯾﮑﯽ از ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﺳﺮداران و رؤﺳﺎی آﻧﮫﺎ‬ ‫ً‬ ‫ﺑﻮد و ﺑﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺳﺮان و ﺑﺰرﮔﺎن ﻗﻮم‪ ،‬ﺑﺰرگﺑﯿﻦ و ﻣﺘﮑﺒﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ او از ﻗﺮآن ﻣﺘﺄﺛﺮ‬ ‫ﺷﺪ و ﺑﻪ ﻋﻈﻤﺖ ﻗﺮآن اﻋﺘﺮاف ﮐﺮد ‪ .٢‬اﻣﺎ اﯾﻦ ﺟﻨﮓ رواﻧﯽ و ﺗﺒﻠﯿﻐﺎﺗﯽ ﻣﻨﻈﻢ و ﺳﺎزﻣﺎن‬ ‫ﯾﺎﻓﺘﻪ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ دﻋﻮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج را در ﻣﺤﺎﺻﺮه ﻗﺮار دھﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ج ﺗﻮاﻧﺴﺖ‬ ‫ﺣﺼﺎر دﺷﻤﺎﻧﺶ را ﺑﺸﮑﻨﺪ ﮐﻪ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻣﺘﻨﻔﺮﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﺮدم ﻣﮑﻪ از ﭘﺒﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و‬ ‫ﺗﺨﺮﯾﺐ ﺷﺨﺼﯿﺖ وی ﻧﺰد آﻧﺎن‪ ،‬زاﯾﺮان را ﻧﯿﺰ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت ﺧﻮد ﻗﺮار ﻣﯽدادﻧﺪ و‬ ‫اﻓﮑﺎرﺷﺎن را ﻣﺴﻤﻮم ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﻣﯿﺎن آﻧﮫﺎ و ﺳﺨﻨﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻣﺎﻧﻊ ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ ﺗﺎ از‬ ‫دﻋﻮت او ﻣﺘﺄﺛﺮ ﻧﮑﺮدﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در دﻋﻮت ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻮد و ھﺮ ﮐﺲ‬ ‫را ﮐﻪ ﻣﻮرد ﺧﻄﺎب ﻗﺮار ﻣﯽداد‪ ،‬او را ﺳﺨﺖ ﻣﺘﺄﺛﺮ ﻣﯽﻧﻤﻮد و ﻗﺒﻞ از اﯾﻨﮑﻪ ﺳﺨﻨﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫اﮐﺮم ج او را ﻣﺘﺄﺛﺮ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ھﯿﺌﺖ و وﻗﺎر و ﻣﺘﺎﻧﺖ او آﻧﺎن را ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻗﺮار ﻣﯽداد؛ ﺳﭙﺲ‬ ‫ﺑﺎ ﺳﺨﻨﺎﻧﯽ رﺳﺎ و ﺷﯿﻮا ﮐﻪ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ از وﺣﯽ اﻟﮫﯽ‪ ،‬ﻋﻘﻞ ﺳﻠﯿﻢ‪ ،‬ﻋﺎﻃﻔﻪ‪ ،‬اﺧﻼص‪،‬‬ ‫ﺻﻔﺎ و ﺻﻤﯿﻤﯿﺖ ﺑﻮد‪ ،‬ﺷﻨﻮﻧﺪه را ﻣﺠﺬوب ﺧﻮﯾﺶ ﻣﯽﻧﻤﻮد ‪ .٣‬از ﺑﺎرزﺗﺮﯾﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪھﺎ ﮐﻪ ﺑﺮ‬ ‫ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ و اﺛﺮﮔﺬاری وی دﻻﻟﺖ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ او در ﺷﮑﺴﺘﻦ دﯾﻮار آھﻨﯿﻨﯽ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ رھﺒﺮان ﻣﮑﻪ اﯾﺠﺎد ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻮرد آن ﺣﻀﺮت ﺑﺎ ﺿﻤﺎد ازدی و ﻋﻤﺮو ﺑﻦ‬ ‫ﻃﻔﯿﻞ دوﺳﯽ و ﻋﻤﺮوﺑﻦ ﻋﺒﺴﻪ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪ -۱‬اﺳﻼم آوردن ﺿﻤﺎد ازدی‬ ‫ﺿﻤﺎد ازدی ﺑﻪ ﻣﮑﻪ آﻣﺪه ﺑﻮد و از ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت و ﯾﺎوهﮔﻮﯾﯽھﺎی ﻣﺸﺮﮐﺎن در ﻣﻮرد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫ً‬ ‫اﮐﺮم ج ﻣﺘﺄﺛﺮ ﮔﺮدﯾﺪه ﺑﻮد و ﮔﻤﺎن ﻣﯽﮐﺮد ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج واﻗﻌﺎ ﻓﺮدی ﻣﺠﻨﻮن و‬

‫دﯾﻮاﻧﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺿﻤﺎد از ﻗﺒﯿﻠﻪ ازد ﺑﻮد‪ .‬او ﺟﻨﻮن را ﻣﻌﺎﻟﺠﻪ ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬وﻗﺘﯽ از ﺑﯽﺧﺮدان ﻣﮑﻪ‬ ‫ﺷﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ج دﭼﺎر ﺟﻨﻮن ﺷﺪه اﺳﺖ ﺑﺎ ﺧﻮد ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ اﮔﺮ اﯾﻦ ﻣﺮد را ﻣﯽدﯾﺪم‪،‬‬ ‫ﺷﺎﯾﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ او را ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻦ‪ ،‬ﺑﮫﺒﻮد ﺑﺨﺸﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻣﻼﻗﺎت ﮐﺮد و‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ای ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻦ دﻋﺎی اﯾﻦ ﺑﯿﻤﺎری را ﻣﯽداﻧﻢ و ﻣﯽﺧﻮاﻧﻢ و ﺧﺪاوﻧﺪ ھﺮ ﮐﺲ را ﮐﻪ‬ ‫‪ -١‬اﻟﺤﺮب اﻟﻨﻔﺴﯿﻪ ﺿﺪ اﻻﺳﻼم‪ ،‬د‪ .‬ﻋﺒﺪاﻟﻮھﺎب ﮐﺤﯿﻞ‪ ،‬ص ‪.۱۰۳‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺘﺎرﯾﺦ اﻻﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﺣﻤﯿﺪی‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۱۲۳‬‬ ‫‪ -٣‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۱۳۷-۱۲۷‬‬

‫‪٣٢٦‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﺑﺨﻮاھﺪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻦ ﺷﻔﺎ ﻣﯽدھﺪ‪ .‬آﯾﺎ ﻣﯽﺧﻮاھﯽ ﺑﺮاﯾﺖ دﻋﺎ ﺑﺨﻮاﻧﻢ ﺗﺎ ﺧﻮب ﺷﻮی؟‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺳﺨﻨﺎﻧﺶ را اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ آﻏﺎز ﮐﺮد‪» :‬ان اﺤﻟﻤﺪ� �ﻤﺪه و�ﺴﺘﻌﻴﻨﻪ‬ ‫و�ﺴﺘﻐﻔﺮه ‪ ،‬ﻣﻦ ﻳﻬﺪه اﷲ ﻓﻼ مﻀﻞ ﻪﻟ وﻣﻦ ﻳﻀﻠﻞ ﻓﻼ ﻫﺎدی ﻪﻟ‪ ،‬واﺷﻬﺪ ان ﻻ اﻪﻟ اﻻ اﷲ‬ ‫ً‬ ‫واﺷﻬﺪ ان �ﻤﺪا ﻋﺒﺪه ورﺳﻮﻪﻟ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻌﺪ«‪» .‬ﺳﺘﺎﯾﺶ ﺧﺪاوﻧﺪ را ﺳﺰاﺳﺖ‪ .‬او را ﺳﺘﺎﯾﺶ‬ ‫ﻣﯽﮔﻮﯾﯿﻢ و از او ﯾﺎری ﻣﯽﺟﻮﯾﯿﻢ‪ ،‬ھﺮ ﮐﺲ را ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ھﺪاﯾﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ؛ ﮐﺴﯽ او را ﮔﻤﺮاه‬ ‫ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ و ھﺮ ﮐﺲ را ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﮔﻤﺮاه ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ھﯿﭻ ھﺪاﯾﺖﮐﻨﻨﺪهای ﺑﺮای او ﻧﺨﻮاھﺪ ﺑﻮد و ﻣﻦ‬ ‫ﮔﻮاھﯽ ﻣﯽدھﻢ ﮐﻪ ھﯿﭻ ﻣﻌﺒﻮدی ﺟﺰ ﺧﺪا ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﯾﮕﺎﻧﻪ اﺳﺖ و ﺷﺮﯾﮑﯽ ﻧﺪارد و ﮔﻮاھﯽ ﻣﯽدھﻢ‬

‫ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻨﺪه و ﻓﺮﺳﺘﺎدة اوﺳﺖ«‪.‬‬ ‫ﺿﻤﺎد ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺳﺨﻨﺎﻧﺖ را ﺑﺎز ﺑﺮاﯾﻢ ﺗﮑﺮار ﮐﻦ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺳﺨﻨﺎﻧﺶ را ﺗﮑﺮار ﻧﻤﻮد‪.‬‬ ‫ﺿﻤﺎد ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﺳﺨﻨﺎن ﮐﺎھﻨﺎن‪ ،‬ﺟﺎدوﮔﺮان و ﺷﺎﻋﺮان را ﺷﻨﯿﺪهام‪ ،‬وﻟﯽ ﺳﺨﻨﺎﻧﯽ‬ ‫ﺷﺒﯿﻪ ﺳﺨﻨﺎن ﺗﻮ ﻧﺸﻨﯿﺪهام‪ .‬ﺳﺨﻨﺎﻧﺖ در اﻋﻤﺎق درﯾﺎھﺎ ﻧﯿﺰ اﺛﺮ ﻣﯽﮔﺬارد‪.‬‬ ‫دﺳﺖ ﺧﻮد را داراز ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎ ﺑﺮ اﺳﻼم ﺑﺎ ﺗﻮ ﺑﯿﻌﺖ ﮐﻨﻢ‪.‬‬ ‫ﭘﺲ ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﯿﻌﺖ ﻧﻤﻮد و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺷﺪ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬از ﻃﺮف ﻗﻮﻣﺖ ﻧﯿﺰ‬ ‫ً‬ ‫ﺑﯿﻌﺖ ﮐﻦ‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬از ﻃﺮف ﺧﻮد و ﻗﺒﯿﻠﻪام ﺑﯿﻌﺖ ﻣﯽﮐﻨﻢ‪ .‬ﺑﻌﺪا ﮐﻪ دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ در‬ ‫ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺖ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮاﮐﺮم ج ﺳﺮﯾﻪھﺎ و ﻟﺸﮑﺮھﺎﯾﯽ را ﻣﯽﻓﺮﺳﺘﺎد ﮔﺬر ﻟﺸﮑﺮ‬ ‫اﺳﻼم‪ ،‬ﺑﺮ ﻗﻮم ﺿﻤﺎد اﻓﺘﺎد‪ .‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﺑﻪ ﻟﺸﮑﺮﯾﺎن ﮔﻔﺖ‪ :‬آﯾﺎ از اﯾﻦھﺎ ﭼﯿﺰی ﺑﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪاﯾﺪ؟‬ ‫ﻣﺮدی از ﻗﻮم ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ آﻓﺘﺎﺑﻪای از اﯾﻨﮫﺎ ﺑﺮای ﺧﻮد ﺑﺮداﺷﺘﻪام‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬آن را ﺑﺎز ﮔﺮداﻧﯿﺪ؛‬ ‫زﯾﺮا اﯾﻦ ﻗﻮم ﺿﻤﺎد اﺳﺖ ‪.١‬‬ ‫ﻓﻮاﯾﺪ و درﺳﮫﺎﯾﯽ ﮐﻪ از اﯾﻦ واﻗﻌﻪ ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪:‬‬ ‫اﻟﻒ – ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت ﻗﺮﯾﺶ و ﺗﺨﺮﯾﺐ و ﺑﺪﻧﺎم ﮐﺮدن ﺷﺨﺼﯿﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و ﻣﺘﮫﻢ‬ ‫ﮐﺮدن وی ﺑﻪ دﯾﻮاﻧﮕﯽ و ﺟﻨﻮن‪ ،‬ﺿﻤﺎد را ﺑﺮ آن داﺷﺖ ﺗﺎ ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﺮود و ﺑﺎ اﻓﺴﻮن و‬ ‫ً‬ ‫اذﮐﺎر ﻣﺨﺼﻮص ﺧﻮد‪ ،‬او را ﻣﻌﺎﻟﺠﻪ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﻧﮫﺎﯾﺘﺎ اﯾﻦ اﻣﺮ ﻣﻮﺟﺐ ﮔﺮدﯾﺪ ﺿﻤﺎد و‬ ‫ﻗﻮﻣﺶ ﺑﻪ اﺳﻼم ﺑﮕﺮوﻧﺪ‪.‬‬ ‫ب – دو ﺻﻔﺖ ﺑﺮدﺑﺎری و ﺷﮑﯿﺒﺎﯾﯽ در ﺷﺨﺼﯿﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج روﺷﻦ ﻣﯽﮔﺮدد؛‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺿﻤﺎد ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﭘﯿﺸﻨﮫﺎد ﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاھﺪ ﺑﯿﻤﺎری ﺟﻨﻮﻧﺶ را ﻣﻌﺎﻟﺠﻪ‬

‫‪ -١‬ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺠﻤﻌﺔ‪ ،‬ﺑﺎب ﺗﺨﻔﯿﻒ اﻟﺼﻼة واﻟﺨﻄﺒﺔ‪ ،‬ﺷﻤﺎرۀ ‪.۸۶۸‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪ :‬دﻋﻮت آﺷﮑﺎر و روشﻫﺎی ﻣﺸﺮﮐﺎن در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ آن‬

‫‪٣٢٧‬‬

‫ﻧﻤﺎﯾﺪ و اﯾﻦ اﻣﺮ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺧﺸﻢ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج را ﺑﺮ اﻧﮕﯿﺰد‪ ،‬اﻣﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﺑﺎ ﺑﺮدﺑﺎری‬ ‫و آراﻣﯽ ﺑﻪ اﺳﺘﻘﺒﺎل ﻣﺎﺟﺮا رﻓﺖ ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺿﻤﺎد‪ ،‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ رﺳﻮل ﺧﺪا ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬ ‫ج – ﺧﻄﺒﻪای ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا‪ ،‬اراﺋﻪ داد ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﺗﻌﻈﯿﻢ‪ ،‬ﺑﺰرﮔﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﺳﺘﺎﯾﺶ ﭘﺮوردﮔﺎر و‬ ‫اﺧﺘﺼﺎص ﻋﺒﺎدت ﺑﺮای اﻟﻠﻪ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬از اﯾﻦ رو آن ﺣﻀﺮت اﻏﻠﺐ ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽھﺎ و‬ ‫ﻣﻮﻋﻈﻪھﺎﯾﺶ را ﺑﺎ اﯾﻦ ﺧﻄﺒﻪ آﻏﺎز ﻣﯽﻧﻤﻮد‪.‬‬ ‫د – ﺿﻤﺎد از ﺷﯿﻮاﯾﯽ و ﻗﻮت ﮔﻮﯾﺎﯾﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا‪ ،‬ﻣﺘﺄﺛﺮ ﺷﺪ؛ زﯾﺮا ﺳﺨﻦ آن ﺣﻀﺮت از‬ ‫ﻗﻠﺒﯽ آ ﮐﻨﺪه از اﯾﻤﺎن و ﯾﻘﯿﻦ و ﺣﮑﻤﺖ ﺑﺮ ﻣﯽﺧﺎﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺳﺨﻨﺎﻧﺶ ﺑﺮ ﻗﻠﺐھﺎ اﺛﺮ‬ ‫ﻣﯽﮔﺬاﺷﺖ و آﻧﮫﺎ را وادار ﺑﻪ ﭘﺬﯾﺮش اﺳﻼم ﻣﯽﻧﻤﻮد‪.‬‬ ‫ھـ – اﯾﻨﮑﻪ ﺿﻤﺎد‪ ،‬ﺑﯽدرﻧﮓ اﺳﻼم را ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ‪ ،‬دﻻﻟﺖ ﺑﺮ اﯾﻦ دارد ﮐﻪ اﺳﻼم دﯾﻦ‬ ‫ﻓﻄﺮت اﺳﺖ و اﻧﺴﺎنھﺎ ھﺮﮔﺎه وﺟﻮدﺷﺎن را از ﻓﺸﺎرھﺎی داﺧﻠﯽ و ﺧﺎرﺟﯽ ﭘﺎک و ﻣﺒﺮا‬ ‫ﺳﺎزﻧﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻪای و ﯾﺎ ﻣﺸﺎھﺪۀ رﻓﺘﺎری ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه‪ ،‬اﺳﻼم را ﻣﯽﭘﺬﯾﺮﻧﺪ‪.‬‬ ‫و – ﻋﻼﻗﻪ ﺷﺪﯾﺪ رﺳﻮل ﺧﺪا و ﺗﻼش اﯾﺸﺎن ﺑﺮای اﻧﺘﺸﺎر دﻋﻮت؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺑﺎ اﺳﻼم‬ ‫آوردن ﺿﻤﺎد‪ ،‬از وی ﺑﺮای اﺳﻼم آوردن ﻗﻮﻣﺶ ﺑﯿﻌﺖ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬ ‫ز – اھﻤﯿﺖ دﻋﻮت ﺑﻪ ﺳﻮی ﺧﺪا‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺗﻨﮫﺎ ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪن ﺿﻤﺎد اﮐﺘﻔﺎ ﻧﮑﺮد؛‬ ‫ﺑﻠﮑﻪ از او ﺑﯿﻌﺖ ﮔﺮﻓﺖ ﺗﺎ ﻗﻮﻣﺶ را ﺑﻪ اﺳﻼم دﻋﻮت ﺑﺪھﺪ‪.‬‬ ‫ح – اﺣﺘﺮام ﻗﺎﺋﻞ ﺷﺪن ﺑﻪ ﻧﯿﮑﻮﮐﺎران و ﺳﺎﺑﻘﯿﻦ در ﺧﯿﺮ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺻﺤﺎﺑﻪ ﺑﺎ ﻗﻮم ﺿﻤﺎد‬ ‫ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ رﻓﺘﺎر ﮐﺮدﻧﺪ ‪.١‬‬ ‫ط × در ﺣﺪﯾﺚ ﺑﺮﺧﯽ از راھﮑﺎرھﺎ و وﺳﺎﯾﻞ ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﻣﻮرد ﺿﻤﺎد‬ ‫از آن اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺑﯿﺎن ﺷﺪهاﻧﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﺗﺄﻧﯽ و ﺣﻮﺻﻠﻪ در ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ‪ ،‬روش ﮔﻔﺘﮕﻮ‪،‬‬ ‫ﺗﻮﺟﯿﻪ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ و ﺑﺮﺧﯽ ﺻﻔﺎت ﮐﻪ در ﺷﺨﺼﯿﺖ آن ﺣﻀﺮت ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺮﺑﯽ ﻧﻤﺎد ﭘﯿﺪا‬ ‫ﮐﺮده ﺑﻮد ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﺻﺒﺮ‪ ،‬ﺑﺮدﺑﺎری و ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم دادن ﺧﻮﺑﯽھﺎی ﺑﯿﺸﺘﺮ‪.‬‬ ‫‪ -۲‬اﺳﻼم آوردن ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺒﺴﻪ س‬ ‫ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺒﺴﻪ ﺳﻠﻤﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ در دوران ﺟﺎھﻠﯿﺖ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﮐﻪ ﻣﺮدم در‬ ‫ﮔﻤﺮاھﯽ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ و آﯾﯿﻦ درﺳﺘﯽ ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬واﻗﻒ ﺑﻮدم؛ ﭼﺮا ﮐﻪ آﻧﺎن ﺑﺘﮫﺎ را ﭘﺮﺳﺘﺶ‬ ‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺒﺮ ﺑﻌﺜﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ ﻣﻦ رﺳﯿﺪ‪ ،‬ﺑﺮ ﺷﺘﺮم ﺳﻮار ﺷﺪم و ﻧﺰد او‬ ‫‪ -١‬اﻟﺘﺎرﯾﺦ اﻻﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﺣﻤﯿﺪی‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪ ،۱۳۳ – ۱۳۲‬اﻟﻮﺣﯽ وﺗﺒﻠﯿﻎ اﻟﺮﺳﺎﻟﺔ‪ ،‬ﯾﺤﯿﯽ اﻟﯿﺤﯿﯽ‪ ،‬ص ‪۱۱۱‬‬ ‫– ‪.۱۱۳‬‬

‫‪٣٢٨‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫آﻣﺪم‪ .‬دﻋﻮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در آن روزھﺎ‪ ،‬ﻣﺮاﺣﻞ ﭘﻨﮫﺎﻧﯽ ﺧﻮﯾﺶ را ﻃﯽ ﻣﯽﻧﻤﻮد؛ ﭼﺮا‬ ‫ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج از ﺟﺎﻧﺐ ﻗﻮﻣﺶ اﺣﺴﺎس ﺧﻄﺮ ﻣﯽﻧﻤﻮد‪ .‬ﺟﺴﺘﺠﻮ ﮐﺮدم ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻧﺰد‬ ‫او رﻓﺘﻢ و ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺗﻮ ﭼﻪ ﮐﺎره ھﺴﺘﯽ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ھﺴﺘﻢ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫ﭼﯿﺴﺖ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺮا ﻓﺮﺳﺘﺎده اﺳﺖ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺗﻮ را ﺑﺎ ﭼﻪ ﭼﯿﺰی ﻓﺮﺳﺘﺎده‬ ‫اﺳﺖ‪.‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺮا ﺑﺎ اﯾﻦ ﭘﯿﺎم ﻓﺮﺳﺘﺎده ﮐﻪ ﺣﻖ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪی ادا ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺘﮫﺎ ﺷﮑﺴﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪،‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﯾﮕﺎﻧﮕﯽ ﭘﺮﺳﺘﺶ ﺷﻮد و ھﯿﭻ ﭼﯿﺰی ﺑﺎ او ﺷﺮﯾﮏ ﻗﺮار داده ﻧﺸﻮد‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﭼﻪ‬ ‫ﮐﺴﺎﻧﯽ از آﯾﯿﻦ ﺗﻮ ﭘﯿﺮوی ﮐﺮدهاﻧﺪ؟ ﮔﻔﺖ ﺗﺎﮐﻨﻮن ﯾﮏ آزاده و ﯾﮏ ﺑﺮده آﯾﯿﻦ ﻣﺮا‬ ‫ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ در آن روز از اﻓﺮادی ﮐﻪ اﯾﻤﺎن آورده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﺑﻮﺑﮑﺮ و ﺑﻼل ﺑﺎ او ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻣﻦ از ﺗﻮ ﭘﯿﺮوی ﻣﯽﮐﻨﻢ‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬اﻣﺮوز در اﯾﻦ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﯽ از ﻣﻦ ﭘﯿﺮوی‬ ‫ﮐﻨﯽ‪ .‬ﻣﮕﺮ وﺿﻌﯿﺖ ﻣﺮا ﺑﺎ ﻣﺮدم ﻧﻤﯽﺑﯿﻨﯽ؟ ﺑﮫﺘﺮ اﺳﺖ ﻧﺰد ﺧﺎﻧﻮادهات ﺑﺮﮔﺮدی و ھﺮ ﮔﺎه‬ ‫ﺧﺒﺮ ﭘﯿﺮوزی ﻣﺮا ﺷﻨﯿﺪی‪ ،‬ﻧﺰد ﻣﻦ ﺑﯿﺎ‪.‬‬ ‫ﻋﻤﺮو ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﺑﺮﮔﺸﺘﻢ و ﻧﺰد ﺧﺎﻧﻮادهام ﻣﺎﻧﺪم ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ‬ ‫ھﺠﺮت ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻣﻦ ھﻤﯿﺸﻪ اﺧﺒﺎر او را ﭘﯿﮕﯿﺮی ﻣﯽﻧﻤﻮدم ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺗﻌﺪادی از اھﺎﻟﯽ ﻣﺪﯾﻨﻪ‬ ‫ﻧﺰد ﻣﻦ آﻣﺪﻧﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻣﺮدی ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ آﻣﺪه ﭼﻪ ﮐﺎره اﺳﺖ و وﺿﻌﯿﺖ او ﭼﮕﻮﻧﻪ‬ ‫اﺳﺖ؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬از ھﺮ ﺳﻮ ﻣﺮدم ﺷﺘﺎﺑﺎن ﻧﺰد او ﻣﯽآﯾﻨﺪ‪ .‬ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪاﻧﺶ ﻧﻘﺸﻪ ﻗﺘﻞ او را‬ ‫ﮐﺸﯿﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﻘﺸﮥ ﺷﻮم و ﭘﻠﯿﺪ ﻧﮕﺮدﯾﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻋﻤﺮو ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ‬ ‫ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ رﻓﺘﻢ و در ﻣﺠﻠﺲ رﺳﻮل ﺧﺪا ﺣﺎﺿﺮ ﺷﺪم‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﻣﺮا ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﯽ؟ ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫ﺑﻠﻪ‪ .‬ﺗﻮ ھﻤﺎن ﮐﺴﯽ ھﺴﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﺮا در ﻣﮑﻪ ﻣﻼﻗﺎت ﻧﻤﻮدی؟‬ ‫در اداﻣﻪ ﺣﺪﯾﺚ ﻋﻤﺮو آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج درﺑﺎرۀ ﻧﻤﺎز و وﺿﻮ ﭘﺮﺳﯿﺪ ‪.١‬‬ ‫درسھﺎ و ﻓﻮاﯾﺪی ﮐﻪ از اﯾﻦ واﻗﻌﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬ ‫اﻟﻒ – ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺒﺴﻪ از ﯾﮑﺘﺎﭘﺮﺳﺘﺎن دوران ﺟﺎھﻠﯿﺖ ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﺮﺳﺘﺶ ﭼﯿﺰی دﯾﮕﺮ‬ ‫ﻏﯿﺮ از ﺧﺪاوﻧﺪ را ﻧﻤﯽﭘﺬﯾﺮﻓﺖ‪.‬‬ ‫ب – ﺟﻨﮓ ﺷﺪﯾﺪ ﺗﺒﻠﯿﻐﺎﺗﯽ ﻗﺮﯾﺶ ﻋﻠﯿﻪ آن ﺣﻀﺮت ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺒﺴﻪ اﺧﺒﺎر‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج را ﭘﯿﮕﯿﺮی ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬ ‫ج – ﺟﺴﺎرت و ﺳﺨﺖﮔﯿﺮی ﻗﺮﯾﺶ ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﻼﻗﺎت ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺒﺴﻪ‬ ‫در دوران ﭘﻨﮫﺎﻧﯽ دﻋﻮت ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ از ﻃﺮف ﻗﻮﻣﺶ در ﻣﻌﺮض ﺧﻄﺮ ﻗﺮار داﺷﺖ‪.‬‬ ‫‪ -١‬ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،۸۳۲‬ﮐﺘﺎب ﺻﻼة اﻟﻤﺴﺎﻓﺮﯾﻦ‪.‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪ :‬دﻋﻮت آﺷﮑﺎر و روشﻫﺎی ﻣﺸﺮﮐﺎن در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ آن‬

‫‪٣٢٩‬‬

‫ح – رﻋﺎﯾﺖ ادب و اﺣﺘﺮام ھﻨﮕﺎم وارد ﺷﺪن ﺑﺮ اھﻞ ﻓﻀﻞ و ﻣﻘﺎم؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ‬ ‫ﻋﺒﺴﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺆدﺑﺎﻧﻪ ﻧﺰد رﺳﻮل ﺧﺪا ﺣﻀﻮر ﯾﺎﻓﺘﻢ‪.‬‬ ‫د – ﺧﻼﺻﮥ رﺳﺎﻟﺖ ﻣﺤﻤﺪی ﺑﺮ دو اﺳﺎس اﺳﺘﻮار اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬ادا ﻧﻤﻮدن ﺣﻖ‬ ‫ﺧﺪا و ﺣﻖ ﻣﺮدم؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﺮا ﺑﺎ اﯾﻦ ﭘﯿﺎم ﻓﺮﺳﺘﺎده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﻖ‬ ‫ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪی ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽﮔﺮدد؛ ﭼﺮا ﮐﻪ اﯾﻦ ﺧﺼﻠﺖ ﺑﺰرگ‪ ،‬ﺟﺰو اوﻟﻮﯾﺖ دﻋﻮت اﺳﻼم‬ ‫ﺑﻮد و در ﮐﻨﺎر دﻋﻮت ﺑﻪ ﯾﮑﺘﺎﭘﺮﺳﺘﯽ و ﺗﻮﺣﯿﺪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺗﮫﺎﺟﻢ ﻣﻘﺘﺪراﻧﻪ و‬ ‫ﺷﺠﺎﻋﺎﻧﮥ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺮ ﺑﺘﮫﺎ ﮐﻪ ﻣﻘﺪسﺗﺮﯾﻦ ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻋﺮب در اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺖ‪،‬‬ ‫ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ زدودن آﺛﺎر ﺟﺎھﻠﯿﺖ ﻧﯿﺰ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﮫﻢ اﺳﺖ و دﻋﻮت ﺗﻮﺣﯿﺪ ﺑﺎ‬ ‫از ﺑﯿﻦ ﺑﺮدن اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ آﺛﺎر ﺗﺤﻘﻖ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ و ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬ ‫س – ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻨﮑﻪ در اﺑﺘﺪای ﺑﻌﺜﺖ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ از ﺑﯿﻦ ﺑﺮدن ﺑﺖھﺎ را‬ ‫ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬اﻣﺎ اﯾﻦ ﮐﺎر را در اوﻟﻮﯾﺖ ﻗﺮار داد و اﯾﻦ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺄﺧﯿﺮ در ﺑﯿﺎن اﻣﻮر‬ ‫دﯾﻦ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻧﺪاﺷﺘﻦ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﺑﺮ اﺟﺮای اﻣﻮر و اﺣﮑﺎم دﯾﻦ‪ ،‬ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ‬ ‫اﯾﻦ ﻋﻘﯿﺪهاﻧﺪ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺗﺒﻠﯿﻎ اﻣﻮری از دﯾﻦ ﭘﺮداﺧﺖ ﮐﻪ اﺟﺮای آن ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ و‬ ‫ً‬ ‫ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﺨﺸﮫﺎﯾﯽ را ﮐﻪ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﺟﮫﺎد و ﻣﺒﺎرزه دارﻧﺪ و اﺟﺮای آﻧﮫﺎ ﻓﻌﻼ ﻣﻤﮑﻦ ﻧﯿﺴﺖ‪،‬‬ ‫ﻣﻄﺮح ﮐﺮد‪ ،‬در اﺷﺘﺒﺎه ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ و ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ دﻋﻮﺗﺸﺎن ﺑﺮ ﻣﻨﻮال دﻋﻮت رﺳﻮل‬ ‫ﺧﺪا‪ ،‬ﻗﺮار ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ‪.١‬‬ ‫ش – ﺗﻼش ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺮای ﻓﺮاھﻢ آوردن ﻣﮑﺎن و ﻓﻀﺎﯾﯽ اﻣﻦ و اﻣﺎن ﺑﺮای‬ ‫اﺻﺤﺎب و ﯾﺎراﻧﺶ‪.‬‬ ‫ھ ‪ -‬ﻗﻮت و ﺣﺎﻓﻈﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ﮐﻪ ﻋﻤﺮو را ﭘﺲ از ﮔﺬﺷﺖ ﺳﺎلھﺎ ﺷﻨﺎﺧﺖ‪.‬‬ ‫و × رﺳﻮل ﺧﺪا ﺗﻌﺪاد ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﻓﺎش ﻧﻤﯽﻧﻤﻮد؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﻣﺼﻠﺤﺘﯽ ﺑﺮای ﻓﺎش‬ ‫ﮐﺮدن اﺳﺎﻣﯽ آﻧﮫﺎ ﻧﻤﯽدﯾﺪ‪ .‬از اﯾﻦ رو در ﺟﻮاب ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺒﺴﻪ ﭘﯿﺮوان ﺧﻮﯾﺶ را ﺑﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان آزاده و ﺑﺮده ﺧﻄﺎب ﻗﺮار داد‪.‬‬ ‫ﯾﮑﯽ دﯾﮕﺮ از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺟﻨﮓ ﺗﺒﻠﯿﻐﺎﺗﯽ ﻋﻠﯿﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ راه اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺑﻮد و‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪ‪ ،‬ﻃﻔﯿﻞ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو دوﺳﯽ ﺑﻮد‪ .‬داﺳﺘﺎن اﺳﻼم آوردن او ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻔﺼﻞ در‬ ‫ﮐﺘﺎبھﺎی ﺳﯿﺮه ﺑﯿﺎن ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ دﮐﺘﺮ ﺿﯿﺎء ﻋﻤﺮی‪ ،‬از اﯾﻦ داﺳﺘﺎن ﻓﻘﻂ‬ ‫ھﻤﯿﻦ ﻣﻘﺪار ﺑﺎ ﺳﻨﺪ ﺻﺤﯿﺢ ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻃﻔﯿﻞ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻗﻠﻌﻪ‬ ‫‪ -١‬اﻟﺘﺎرﯾﺦ اﻻﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۱۰۹‬‬

‫‪٣٣٠‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﻣﺤﮑﻢ ﻗﺒﯿﻠﻪ دوس ﭘﻨﺎھﻨﺪه ﺷﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج از ﭘﺬﯾﺮش اﯾﻦ اﻣﺮ ﺧﻮدداری ﻧﻤﻮد ‪.١‬‬ ‫در رواﯾﺖ ﺻﺤﯿﺤﯽ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻃﻔﯿﻞ‪ ،‬ﻗﻮﻣﺶ را ﺑﻪ اﺳﻼم دﻋﻮت ﻧﻤﻮد‪ ،‬اﻣﺎ آﻧﮫﺎ‬ ‫ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺑﺎ او ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻃﻔﯿﻞ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ ﻋﻠﯿﻪ‬ ‫ﻗﻮﻣﺶ دﻋﺎ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺮای ھﺪاﯾﺖ و راھﯿﺎب ‪ ٢‬ﺷﺪ آﻧﺎن دﻋﺎ ﮐﺮد و در آن‬ ‫ھﻨﮕﺎم ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻣﻨﻮره ﺑﻮد ‪.٣‬‬ ‫ی – از اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻧﺰد ﺧﺎﻧﻮادهات ﺑﺮﮔﺮد و ھﺮ ﮔﺎه ﺧﺒﺮ ﭘﯿﺮوزی ﻣﺮا‬ ‫ﺷﻨﯿﺪی ﻧﺰد ﻣﻦ ﺑﯿﺎ«‪ .‬اﯾﻦ درس را در ﻣﻮرد دﻋﻮت ﻣﯽآﻣﻮزﯾﻢ ﮐﻪ اﺳﺎس ﮐﺎر ﺑﺮ اﯾﻦ‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ھﻮاداران و اﻋﻀﺎی دﻋﻮت اﺳﻼﻣﯽ را در ﻣﻌﺮض ﺧﻄﺮھﺎ و ﻣﺤﻞ ﻣﺸﮑﻼت و‬ ‫آﺳﯿﺒﮫﺎ ﻗﺮار دھﯿﻢ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻋﻤﺮو را ﺑﻪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻧﺰد ﺧﺎﻧﻮادهاش اﻣﺮ ﻧﻤﻮد‬ ‫و ﻗﻀﯿﮥ ھﺠﺮت ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ھﻤﯿﻦ ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﺮای‬ ‫ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﺗﻘﻮﯾﺖ ﺗﺪرﯾﺠﯽ آﻧﺎن اﻧﺠﺎم ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ ﺗﺎ رھﺒﺮ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ آﺳﻮدﮔﯽ ﺧﺎﻃﺮ‬ ‫ﺑﻪ ﮐﺎرش اداﻣﻪ دھﺪ و ﺑﺮای آﯾﻨﺪه آﻣﺎدﮔﯽ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی ﺑﮫﺘﺮی داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ‪.٤‬‬ ‫‪ -۳‬اﺳﻼم آوردن ﺣﺼﯿﻦ‪ ،‬ﭘﺪر ﻋﻤﺮان س‬ ‫ﻗﺮﯾﺶ ﺑﻪ ﺣﺼﯿﻦ اﺣﺘﺮام ﺧﺎﺻﯽ ﻗﺎﺋﻞ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻟﺬاﻧﺰد او آﻣﺪﻧﺪ و ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺑﺎ اﯾﻦ‬ ‫ﻣﺮد )ﻣﺤﻤﺪ( ﺣﺮف ﺑﺰن‪ .‬او ﺧﺪاﯾﺎن ﻣﺎ را ﺑﻪ ﺑﺪی ﯾﺎد ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و آﻧﮫﺎ را ﻧﺎﺳﺰا ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ«‪.‬‬ ‫ﻗﺮﯾﺶ ھﻤﺮاه ﺣﺼﯿﻦ ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج رﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺣﺼﯿﻦ‪ ،‬وارد ﺧﺎﻧﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺟﺎی ﺑﯿﺸﺘﺮی ﺑﺮای ﺷﯿﺦ ﺑﺎز ﮐﻨﯿﺪ«‪.‬‬ ‫ً‬ ‫ﭘﺴﺮش ﻋﻤﺮان ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪه ﺑﻮد ﺑﺎ ﺗﻌﺪادی دﯾﮕﺮ در آن ﻣﺠﻠﺲ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﺼﯿﻦ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻦ ﭼﻪ ﺳﺨﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺗﻮ ﺑﻪ ﻣﺎ رﺳﯿﺪه ﮐﻪ ﺧﺪاﯾﺎن ﻣﺎ را ﻧﺎﺳﺰا ﻣﯽﮔﻮﯾﯽ؟‬ ‫ﭘﺪرت ﻣﺮد ﻋﺎﻗﻠﯽ ﺑﻮد‪ .‬رﺳﻮل ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ای ﺣﺼﯿﻦ ﭘﺪر ﻣﻦ و ﭘﺪر ﺗﻮ در دوزخ ﺑﻪ ﺳﺮ‬ ‫ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ‪ .‬ﺣﺼﯿﻦ! ﭼﻨﺪ ﺧﺪا را ﻣﯽﭘﺮﺳﺘﯽ! ﺣﺼﯿﻦ ﮔﻔﺖ‪ :‬ھﻔﺖ ﺧﺪا در زﻣﯿﻦ و ﯾﮑﯽ در‬ ‫آﺳﻤﺎن را ﻣﯽﭘﺮﺳﺘﻢ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬وﻗﺘﯽ دﭼﺎر ﻣﺼﯿﺒﺘﯽ ﻣﯽﮔﺮدی‪ ،‬از ﮐﺪام ﯾﮏ ﻣﺪد و ﯾﺎری‬ ‫ﻣﯽﺟﻮﯾﯽ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ھﻤﺎن را ﮐﻪ در آﺳﻤﺎن اﺳﺖ‪ .‬رﺳﻮل ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬اﮔﺮ اﻣﻮاﻟﺖ ﻧﺎﺑﻮد ﺷﻮد از‬ ‫‪ -١‬ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۱۹۰‬‬ ‫‪ -٢‬ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎری ﻓﺘﺢ اﻟﺒﺎری‪ ،‬ج ‪ ،۶‬ص ‪.۱۰۷‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪ – ۷۶‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ اﻟﺼﺤﯿﺤﺔ‪ ،‬دﮐﺘﺮ ﻋﻤﺮی‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۱۴۶‬‬ ‫‪ -٤‬اﻻﺳﺎس ﻓﻲ اﻟﺴﻨﺔ‪ ،‬ﺳﻌﯿﺪ ﺣﻮی‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۱۲۶‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪ :‬دﻋﻮت آﺷﮑﺎر و روشﻫﺎی ﻣﺸﺮﮐﺎن در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ آن‬

‫‪٣٣١‬‬

‫ﮐﺪام ﯾﮏ ﯾﺎری ﻣﯽﻃﻠﺒﯽ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ھﻤﺎن ﮐﻪ در آﺳﻤﺎن اﺳﺖ‪ .‬رﺳﻮل ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬او ﺻﺪاﯾﺖ‬ ‫را ﻣﯽﺷﻨﻮد و اﺟﺎﺑﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺗﻮ ﺑﺘﮫﺎ را ﺑﺎ او ﺷﺮﯾﮏ ﻣﯽﺳﺎزی؟!ﺣﺼﯿﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺗﺎ آن روز‬ ‫ﮐﺴﯽ اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﺎ ﻣﻦ ﺳﺨﻦ ﻧﮕﻔﺘﻪ ﺑﻮد! رﺳﻮل ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ای ﺣﺼﯿﻦ اﺳﻼم ﺑﯿﺎور ﺗﺎ‬ ‫ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻤﺎﻧﯽ« ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ‪ ،‬ﻗﻮم و ﻗﺒﯿﻠﻪای دارم ﺑﻪ آﻧﺎن ﭼﻪ ﺑﮕﻮﯾﻢ؛ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﮕﻮ‪ :‬ﺑﺎر ﺧﺪاﯾﺎ از‬ ‫ﺗﻮ ﻃﻠﺐ ھﺪاﯾﺖ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻢ ﺗﺎ ﮐﺎرم را درﺳﺖ اﻧﺠﺎم ﺑﺪھﻢ و ﺑﻪ ﻣﻦ داﻧﺶ ﺑﯿﺸﺘﺮی ﺑﺪه ﮐﻪ‬ ‫ﺑﺮاﯾﻢ ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﺑﺎﺷﺪ«‪ .‬ﺣﺼﯿﻦ ﮐﻠﻤﺎت ﻓﻮق را ﺗﮑﺮار ﮐﺮد و از ﺟﺎ ﺑﺮﻧﺨﺎﺳﺖ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن‬ ‫ﺷﺪ‪ .‬ﻋﻤﺮان ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪ و ﺳﺮ و دﺳﺖھﺎ و ﭘﺎھﺎی ﭘﺪرش را ﺑﻮﺳﯿﺪ‪ .‬اﺷﮏ از ﭼﺸﻤﺎن رﺳﻮل‬ ‫ﺧﺪا ﺳﺮازﯾﺮ ﺷﺪ و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬از ﮐﺎر ﻋﻤﺮان ﮔﺮﯾﻪام ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ وﻗﺘﯽ ﺣﺼﯿﻦ در ﺣﺎل ﮐﻔﺮ وارد‬ ‫ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﯾﺶ ﺑﻠﻨﺪ ﻧﺸﺪ و او ﺗﻮﺟﻪ ﻧﮑﺮد‪ ،‬اﻣﺎ وﻗﺘﯽ ﺣﺼﯿﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪ‪ ،‬ﻋﻤﺮان ﺣﻖ او را ﺑﻪ‬ ‫ﺟﺎی آورد«‪ .‬وﻗﺘﯽ ﺣﺼﯿﻦ ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﯿﺮون ﺑﺮود‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﻪ ﯾﺎراﻧﺶ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﻠﻨﺪ ﺷﻮﯾﺪ و او‬ ‫را ﺗﺎ ﻣﻨﺰﻟﺶ ﺑﺪرﻗﻪ ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ«‪ .‬وﻗﺘﯽ ﺣﺼﯿﻦ ﺑﯿﺮون آﻣﺪ و ﻗﺮﯾﺶ او را دﯾﺪﻧﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺑﯽدﯾﻦ‬ ‫ﺷﺪه اﺳﺖ و از اﻃﺮاف او ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﺷﺪﻧﺪ ‪.١‬‬ ‫اﺳﺘﻌﺪاد ﺧﻮب و ﻓﻄﺮت ﺳﺎﻟﻢ ﺣﺼﯿﻦ و از ﻃﺮﻓﯽ ﻗﻮت اﺳﺘﺪﻻل و ﻣﻨﻄﻖ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ‬ ‫ﮐﻪ از راه ﮔﻔﺘﮕﻮ وارد ﺷﺪ‪ ،‬زﻣﯿﻨﮥ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪن ﺣﺼﯿﻦ را ﻓﺮاھﻢ ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬ ‫‪ -۴‬اﺳﻼم آوردن اﺑﻮذر ﻏﻔﺎری س‬ ‫اﺑﻮذر وﺿﻌﯿﺖ اﻋﺘﻘﺎدی ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ ﺟﺎﻣﻌﮥ ﺟﺎھﻠﯿﺖ را ﻧﻤﯽﭘﺬﯾﺮﻓﺖ و از ﭘﺮﺳﺘﺶ ﺑﺖھﺎ‬ ‫اﺑﺎء ﻣﯽورزﯾﺪ و ﮐﺴﯽ را ﮐﻪ ﭼﯿﺰی ﺑﺎ ﺧﺪا ﺷﺮﯾﮏ ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﻣﻮرد اﻋﺘﺮاض ﻗﺮار ﻣﯽداد و‬ ‫ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﭘﯿﺶ از آﻧﮑﻪ اﺳﻼم ﺑﯿﺎورد‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ ﻗﺒﻠﮥ ﻣﺸﺨﺼﯽ را ﺑﺮای‬ ‫ً‬ ‫ﺧﻮد ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ آن اﺳﺖ ﮐﻪ او ﻗﺒﻼ ﺑﺮ ﺷﯿﻮه و روش ﯾﮑﺘﺎﭘﺮﺳﺘﺎن ﺑﻮده‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﻃﻼع از ﺑﻌﺜﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ ﻣﮑﻪ آﻣﺪ و در ﻣﻮرد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﭘﺮس و‬ ‫ﺟﻮ ﮐﺮد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺷﺐ ﺷﺪ و اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﻣﯽﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﻋﻠﯽ س او را دﯾﺪ و داﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﻓﺮدی‬ ‫ﻧﺎآﺷﻨﺎ اﺳﺖ از او ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ ﺷﺐ ﻣﮫﻤﺎن او ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺻﺒﺢ روز ﺑﻌﺪ‪ ،‬اﺑﻮذر ﻋﻠﯽ را ﺗﺮک ﮔﻔﺖ‬ ‫و ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪاﻟﺤﺮام آﻣﺪ و ﺗﺎ ﻏﺮوب در آن ﺟﺎ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﻋﻠﯽ ﺑﺎر دﯾﮕﺮ او را ﺑﺮای ﺷﺐ‬ ‫دﻋﻮت ﮐﺮد‪ .‬ﺷﺐ ﺳﻮم ﻧﯿﺰ ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻋﻠﯽ از او ﭘﺮﺳﯿﺪ ﭼﺮا ﺑﻪ اﯾﻨﺠﺎ آﻣﺪهای؟‬ ‫وﻗﺘﯽ اﺑﻮذر ﺑﻪ او اﻋﺘﻤﺎد ﮐﺮد ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﯽﺧﻮاھﺪ ﻣﺤﻤﺪ را ﺑﺒﯿﻨﺪ‪ .‬ﻋﻠﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬او ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﺮ‬ ‫‪ -١‬اﻻﺻﺎﺑﺔ ﻓﯽ ﺗﻤﯿﯿﺰ اﻟﺼﺤﺎﺑﺔ‪ ،‬اﺑﻦ ﺣﺠﺮ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪ – ۳۳۷‬ﺣﯿﺎة اﻟﺼﺤﺎﺑﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪ ۷۶-۷۵‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از‬ ‫اﻻﺻﺎﺑﺔ‪.‬‬

‫‪٣٣٢‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﺣﻖ ﺧﺪاﺳﺖ‪ .‬دﻧﺒﺎل ﻣﻦ ﺑﯿﺎ‪ ،‬اﮔﺮ ﻣﻦ ﺧﻄﺮی اﺣﺴﺎس ﻧﻤﻮدم‪ ،‬ﻣﯽاﯾﺴﺘﻢ و ﻣﺸﻐﻮل ﭼﯿﺰی‬ ‫ﻣﯽﺷﻮم و ﭼﻮن دوﺑﺎره راه اﻓﺘﺎدم ﺷﻤﺎ ﺑﺎ ﺣﻔﻆ ﻓﺎﺻﻠﻪ دﻧﺒﺎﻟﻢ ﺑﯿﺎﺋﯿﺪ‪ .‬اﺑﻮذر ھﻤﭽﻨﺎن رﻓﺖ‬ ‫ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج دﯾﺪار ﮐﺮد‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﺰد ﻗﻮﻣﺖ ﺑﺮﮔﺮد و آﻧﮫﺎ‬ ‫را ﺧﺒﺮ ﺑﺪه و ﻣﻨﺘﻈﺮ دﺳﺘﻮر ﻣﻦ ﺑﺎش‪ .‬اﺑﻮذر ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺟﺎﻧﻢ در دﺳﺖ‬ ‫اوﺳﺖ‪ ،‬ﻓﺮﯾﺎد اﺳﻼم را ﺑﺎ ﺻﺪای ﺑﻠﻨﺪ در ﻣﯿﺎن آﻧﮫﺎ ﺳﺮ ﺧﻮاھﻢ داد‪ .‬ﭘﺲ ﺑﯿﺮون آﻣﺪ ﺗﺎ‬ ‫اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ رﺳﯿﺪ و ﺑﺎ ﺻﺪای ﺑﻠﻨﺪ اﻋﻼم ﮐﺮد‪» :‬اﺷﻬﺪ ان ﻻ اﻟﻪ اﻻ اﷲ وان ﳏﻤﺪ ﹰا‬

‫رﺳﻮل اﷲ« ﺑﺎ ﺷﻨﯿﺪن اﯾﻦ ﺻﺪا ﻣﺮدم ﺑﻪ او ﯾﻮرش ﺑﺮدﻧﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ او را ﺑﻪ زﻣﯿﻦ زدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻋﺒﺎس ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ﺑﺎ دﯾﺪن ﭼﻨﯿﻦ ﺻﺤﻨﻪای آﻧﺎن را از ﭼﻨﯿﻦ ﻋﻤﻠﯽ ﺑﺮﺣﺬر داﺷﺖ و‬ ‫ھﺸﺪار داد ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﮑﻨﯿﺪ؛ زﯾﺮا ﻗﺒﯿﻠﻪ ﻏﻔﺎر از ﺷﻤﺎ اﻧﺘﻘﺎم ﺧﻮاھﺪ ﮔﺮﻓﺖ وﮐﺎرواﻧﮫﺎی‬ ‫ﺗﺠﺎری ﺷﻤﺎ را ﮐﻪ از ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﻗﺒﯿﻠﻪ ﻏﻔﺎر ﺑﻪ ﺳﻮی ﺷﺎم ﻋﺒﻮر ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬در ﻣﻌﺮض ﺧﻄﺮ‬ ‫و ﺗﻌﺮض ﻗﺮار ﻣﯽدھﻨﺪ و اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻋﺒﺎس او را از دﺳﺖ ﻗﺮﯾﺶ ﻧﺠﺎت داد ‪ .١‬اﺑﻮذر ﻗﺒﻞ از‬ ‫اﯾﻨﮑﻪ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻣﮑﻪ ﺑﺮای ﺗﺤﻘﯿﻖ و ﺑﺮرﺳﯽ ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺣﺎﺿﺮ ﮔﺮدد‪ ،‬ﺑﺮادرش را ﺑﻪ‬ ‫اﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺑﻮد‪ّ ،‬اﻣﺎ ﺑﺮادر او از ﻣﯿﺎن ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺳﺠﺎﯾﺎی اﺧﻼﻗﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ‬ ‫ﻣﮑﺎرم اﺧﻼﻗﯽ و ﺳﺨﻨﺎن دلاﻧﮕﯿﺰ و دورﺑﻮدن ﺳﺨﻨﺎن او از ﺷﻌﺮ اﺷﺎره ﻧﻤﻮد‪ّ ،‬اﻣﺎ اﺑﻮذر‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺮا ﻗﺎﻧﻊ ﻧﮑﺮدی و آﻧﭽﻪ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺑﺮ آورده ﻧﻨﻤﻮدی‪ ،‬ﻟﺬا درﺻﺪد ﺑﺮآﻣﺪ ﺗﺎ ﻧﺰد‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺣﺎﺿﺮ ﮔﺮدد‪ّ ،‬اﻣﺎ ﺑﺮادرش ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻮاﻇﺐ ﺧﻮدت ﺑﺎش‪ .‬اھﻞ ﻣﮑﻪ‬ ‫ﺧﻄﺮﻧﺎک ھﺴﺘﻨﺪ؛ زﯾﺮا آﻧﮫﺎ ﺑﺮ ﻣﻦ ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ ﺷﺪﻧﺪ و ﭘﺮﺧﺎش ﮐﺮدﻧﺪ« ‪.٢‬‬ ‫درسﻫﺎ و ﻓﻮاﯾﺪ‬

‫‪ -۱‬ﺷﮫﺮت و آوازۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﮐﻪ ﺑﺮ اﺛﺮ ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت ﺳﻮء ﻣﺸﺮﮐﺎن ﻃﻨﯿﻦ اﻧﺪاﺧﺘﻪ‬ ‫ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﺒﯿﻠﮥ ﺑﻨﯽ ﻏﻔﺎر ﻧﯿﺰ رﺳﯿﺪه ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪ -۲‬داﻧﺎﯾﯽ و ھﻮﺷﯿﺎری اﺑﻮذر ﮐﻪ ﻣﺮدی دارای ﻧﻈﺮ و رای ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺷﺎﯾﻌﺎت و‬ ‫ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت او را از دﻋﻮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﮔﺮﯾﺰان و ﻣﺘﻨﻔﺮ ﻧﻤﻮد؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﺟﺴﺘﺠﻮ و‬ ‫ﺗﺤﻘﯿﻖ ﭘﺮداﺧﺖ و ﺑﺮادرش را ﻓﺮﺳﺘﺎد ﺗﺎ در ﻣﻮرد واﻗﻌﯿﺖ ﺑﻌﺜﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫ﺑﺮرﺳﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬ ‫‪ -١‬ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎری‪ ،‬ﻓﺘﺢ اﻟﺒﺎری‪ ،‬ج ‪ ،۷‬ص ‪.۱۷۳‬‬ ‫‪ -٢‬ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ج ‪ ،۴‬ص ‪ – ۱۹۲۳‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ اﻟﺼﺤﯿﺤﺔ‪ ،‬ﻋﻤﺮی‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۱۴۵‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪ :‬دﻋﻮت آﺷﮑﺎر و روشﻫﺎی ﻣﺸﺮﮐﺎن در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ آن‬

‫‪٣٣٣‬‬

‫‪ -۳‬اھﻤﯿﺖ دادن اﺑﻮذر ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ او ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﺮادرش‪،‬‬ ‫اﻧﯿﺲ‪ ،‬ﺑﺮای او آورده ﺑﻮد ﺑﺴﻨﺪه ﻧﮑﺮد؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺧﻮاﺳﺖ ﺣﻘﯿﻘﺖ را ﺑﺎ ﭼﺸﻤﺎن ﺧﻮد‬ ‫ﻣﺸﺎھﺪه ﻧﻤﺎﯾﺪ؛ زﯾﺮا ﻣﻮﺿﻮع ﻓﻘﻂ ﻣﺮدی ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﯿﺮ و ﺧﻮﺑﯽ ﻓﺮﻣﺎن‬ ‫ﻣﯽدھﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺳﺨﻦ از ﻣﺮدی اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﭘﺒﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪،‬‬ ‫ﺳﺨﺘﯿﮫﺎ‪ ،‬رﻧﺠﮫﺎ‪ ،‬دﺷﻮارﯾﮫﺎی ﻃﺎﻗﺖ ﻓﺮﺳﺎی راه و ﺟﺪاﯾﯽ از ﺧﺎﻧﻮاده و وﻃﻦ ﺑﺎﯾﺪ‬ ‫در راه ﺣﻖ ﺗﺤﻤﻞ ﺷﻮد؛ ﭘﺲ اﺑﻮذر ﻧﯿﺰ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺮد‪ .‬ﺧﺎﻧﻮادهاش را ﺗﺮک ﻧﻤﻮد و‬ ‫ﺑﺎﮐﯿﺴﻪای ﮐﻪ در آن ﺗﻮﺷﻪاش را ﻗﺮار داده ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮای ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻧﺒﻮت ﺑﻪ ﺳﻮی‬ ‫ﻣﮑﻪ رھﺴﭙﺎر ﮔﺮدﯾﺪ ‪.١‬‬ ‫‪ -۴‬ﺗﺄﺧﯿﺮ و درﻧﮓ ﻧﻤﻮدن اﺑﻮذر ﺑﺮای ﮐﺴﺐ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ‪ :‬اﯾﻦ اﻗﺪاﻣﯽ اﻣﻨﯿﺘﯽ‬ ‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ آن را ﻣﯽﻃﻠﺒﯿﺪ؛ ﭘﺲ اﮔﺮ اﺑﻮذر از ھﻤﺎن اﺑﺘﺪا ﺑﻪ‬ ‫ﺻﻮرت آﺷﮑﺎر درﺻﺪد ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺮ ﻣﯽآﻣﺪ و ﻗﺮﯾﺶ از اﯾﻦ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﻣﯽﮔﺮدﯾﺪﻧﺪ‪ ،‬در ﻣﻌﺮض آزار و اذﯾﺖ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ و ﺑﻪ ھﺪﻓﺶ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ آن ﻣﺤﻞ زﻧﺪﮔﯽ و ﻗﻮﻣﺶ را ﺗﺮک ﻧﻤﻮده ﺑﻮد و در راه رﺳﯿﺪن ﺑﻪ آن‬ ‫ﺳﺨﺘﯿﮫﺎ و ﻣﺸﻘﺘﮫﺎی ﺳﻔﺮ را ﺗﺤﻤﻞ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻤﯽرﺳﯿﺪ‪.‬‬ ‫‪ -۵‬رﻋﺎﯾﺖ ﮐﺮدن ﺟﺎﻧﺐ اﺣﺘﯿﺎط و ﻣﻮاﻇﺐ ﺑﻮدن‪ :‬وﻗﺘﯽ ﻋﻠﯽ س از اﺑﻮذر ھﺪﻓﺶ از‬ ‫آﻣﺪن ﺑﻪ ﻣﮑﻪ را ﭘﺮﺳﯿﺪ؛ اﺑﻮذر ﺑﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺳﻪ روز ﻣﮫﻤﺎن ﻋﻠﯽ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ھﺪف اﺻﻠﯽ‬ ‫ً‬ ‫ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺧﻮﯾﺶ را ﮐﺘﻤﺎن ﻧﻤﻮد؛ زﯾﺮا ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﮐﺎﻣﻼ اﺣﺘﯿﺎط ﻧﻤﺎﯾﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪،‬‬ ‫ﻗﺒﻞ از اﯾﻨﮑﻪ او را از ﻋﻠﺖ آﻣﺪﻧﺶ آ ﮔﺎه ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﺷﺮط ﮔﺬاﺷﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ را ﭘﻮﺷﯿﺪه‬ ‫ﻧﮕﺎه دارد و ﻧﯿﺰ از او ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ وی را راھﻨﻤﺎﯾﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ و اﯾﻦ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ اﺣﺘﯿﺎط وی‬ ‫اﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬اﺑﻮذر ﺑﻪ اھﺪاف ﺧﻮﯾﺶ دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺖ‪.‬‬ ‫‪ -۶‬ﭘﻨﮫﺎن ﮐﺎری و ﭘﻮﺷﺶ اﻣﻨﯿﺘﯽ در ﻣﺴﯿﺮ ﺣﺮﮐﺖ ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻋﻠﯽ و‬ ‫اﺑﻮذرب ﺑﺮای اﯾﻨﮑﻪ اﺣﺴﺎس ﻣﯽﻧﻤﻮدﻧﺪ ﮐﺴﯽ آﻧﺎن را ﺗﻌﻘﯿﺐ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ؛ ﺑﯿﻦ‬ ‫ﺧﻮد رﻣﺰی ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺎس ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻋﻠﯽ س اﺑﺘﺪا ﺣﺮﮐﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ و اﮔﺮ ﺧﻄﺮی‬ ‫اﺣﺴﺎس ﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪای اﺑﻮذر س را آﮔﺎه ﺳﺎزد و او ﻧﯿﺰ ﺑﻌﺪ از ﻋﻠﯽ س ﺑﻪ‬ ‫ﺣﺮﮐﺖ ﺧﻮد اداﻣﻪ دھﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﭘﻮﺷﺶ اﻣﻨﯿﺘﯽ ﺑﺮای ﺣﺮﮐﺖ آﻧﮫﺎ ﺑﻪﺳﻮی ﻗﺮارﮔﺎه )دار‬ ‫اﻻرﻗﻢ( ﺑﻮد‪.‬‬ ‫‪ -١‬اﻟﻮﺣﯽ وﺗﺒﻠﯿﻎ اﻟﺮﺳﺎﻟﺔ‪ ،‬ﯾﺤﯿﯽ اﻟﯿﺤﯿﯽ‪ ،‬ص ‪.۹۳ - ۹۱‬‬

‫‪٣٣٤‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫‪ -۷‬اﯾﻦ اﺷﺎرهھﺎی اﻣﻨﯿﺘﯽ ﮔﺬرا ﺑﺮ اﯾﻦ دﻻﻟﺖ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ اﺻﺤﺎب س از ﺑﮫﺮۀ‬ ‫واﻻﯾﯽ در ﺟﻮاﻧﺐ اﻣﻨﯿﺘﯽ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ و ﻧﯿﺰ ﺑﺮ اﯾﻦ دﻻﻟﺖ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ‬ ‫اﻣﻨﯿﺖ ﺑﺮای آﻧﮫﺎ ﻣﮫﻢ ﺑﻮد و ﭼﻪ ﻗﺪر دﻏﺪﻏﻪ آن را داﺷﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﻣﻨﯿﺖ‬ ‫ﻧﺸﺎن ﺑﺎرزی در ھﺮ اﻗﺪام ﺧﺼﻮﺻﯽ و ﻋﻤﻮﻣﯽ آﻧﮫﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺣﺮﮐﺘﮫﺎی آﻧﺎن‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎن ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﺑﺮرﺳﯽ ﺷﺪه اﻧﺠﺎم ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺑﻪ راﺳﺘﯽ ﭼﻪ ﻗﺪر ﻣﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ‬ ‫اﺣﺴﺎس اﻣﻨﯿﺘﯽ اﺻﺤﺎب ﻧﯿﺎز دارﯾﻢ‪ ،‬ﺑﻪ وﯾﮋه در اﯾﻦ ﻋﺼﺮ ﮐﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ اﻣﻨﯿﺘﯽ‬ ‫اھﻤﯿﺖ زﯾﺎدی در ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪن و از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻦ ﺗﻤﺪﻧﮫﺎ دارد ‪ ١‬و اﻣﻨﯿﺖ دارای‬ ‫ﻣﺪارس وﯾﮋه و ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژی و ﺷﯿﻮهھﺎ و روشھﺎی ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ و دﺳﺘﮕﺎھﮫﺎی‬ ‫ﻣﺴﺘﻘﻞ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ و ﺑﻮدﺟﻪھﺎی ھﻨﮕﻔﺘﯽ ﺻﺮف اﻣﻮر اﻣﻨﯿﺘﯽ ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬ﭘﺲ‬ ‫وﻗﺘﯽ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺟﻮاﻧﺐ اﻣﻨﯿﺘﯽ اھﻤﯿﺖ ﺑﺪھﻨﺪ ﺗﺎ دﺷﻤﻨﺎن‬ ‫ﻧﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن دﺳﺘﺮﺳﯽ و اﻃﻼع ﯾﺎﺑﻨﺪ و رازھﺎ و اﺳﺮار‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در دﺳﺘﺮس آﻧﺎن ﻗﺮار ﻧﮕﯿﺮد ‪.٢‬‬ ‫‪ -۸‬ﺻﺪاﻗﺖ اﺑﻮذر در ﺟﺴﺘﺠﻮی ﺣﻖ و ﻗﻮت ﻋﻘﻞ و درک وی‪ :‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺑﻌﺪ از اﯾﻨﮑﻪ‬ ‫اﺳﻼم ﺑﻪ او ﻋﺮﺿﻪ ﺷﺪ‪ ،‬اﺳﻼم را ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ‪.‬‬ ‫‪ -۹‬ﺳﻌﯽ و ﺗﻼش و اھﻤﯿﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا‪ ،‬ﺑﻪ اﻣﻨﯿﺖ و ﺳﻼﻣﺘﯽ ﯾﺎراﻧﺶ ﮐﻪ اﺑﻮذر را‬ ‫دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ ﻧﺰد ﺧﺎﻧﻮادهاش ﺑﺮﮔﺮدد و ﻗﻀﯿﻪ را ﭘﻨﮫﺎن ﺑﺪارد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫آن را آﺷﮑﺎر و ﭘﯿﺮوز ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬ ‫‪ -۱۰‬ﺷﺠﺎﻋﺖ اﺑﻮذر و ﻗﺪرت او در ﺑﯿﺎن ﺣﻖ‪ :‬او اﺳﻼم ﺧﻮﯾﺶ را در اﻧﺠﻤﻨﮫﺎ و‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﺎت ﻗﺮﯾﺶ آﺷﮑﺎرا اﻋﻼم ﮐﺮد و آﻧﮫﺎ را ﺑﻪ ﻣﺒﺎرزه ﻃﻠﺒﯿﺪ و ﺣﻖ را اﻇﮫﺎر‬ ‫ﮐﺮد ‪.٣‬‬ ‫اﺑﻮذر س از اﯾﻦ دﺳﺘﻮر ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن ﺧﻮﯾﺶ را ﻣﺨﻔﯽ و ﭘﻨﮫﺎن ﺑﺪارد ﭼﻨﯿﻦ‬ ‫ﺑﺮداﺷﺖ ﻧﻤﻮده ﺑﻮد ﮐﻪ اﯾﻦ دﺳﺘﻮر‪ ،‬دﺳﺘﻮری اﻟﺰاﻣﯽ و اﯾﺠﺎﺑﯽ ﻧﯿﺴﺖ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﭘﺒﺎﻣﺒﺮ‬ ‫از روی ﺷﻔﻘﺖ و اﯾﻨﮑﻪ ﺷﺎﯾﺪ از ﭘﺲ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺎری ﺑﺮ ﻧﻤﯽآﯾﺪ ﭼﻨﯿﻦ دﺳﺘﻮری داد‪ ،‬از‬ ‫اﯾﻦ رو رﺳﻮل ﺧﺪا ﻧﯿﺰ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻧﮑﺮد و از اﯾﻦ ﺑﺮ ﻣﯽآﯾﺪ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻦ ﺳﺨﻦ ﺣﻖ در‬

‫‪ -١‬ﻓﯽ اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ ﻗﺮاءه ﻟﺠﻮاﻧﺐ اﻟﺤﺬر واﻟﺤﻤﺎﯾﺔ‪ ،‬اﺑﺮاھﯿﻢ ﻋﻠﯽ‪ ،‬ص ‪.۵۹-۵۸‬‬ ‫‪ -٢‬دروس ﻓﯽ اﻟﮑﺘﻤﺎن‪ ،‬ﻣﺤﻤﻮد ﺧﻄﺎب‪ ،‬ص ‪.۹‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﻮﺣﯽ وﺗﺒﻠﯿﻎ اﻟﺮﺳﺎﻟﺔ‪ ،‬ص ‪.۹۵‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪ :‬دﻋﻮت آﺷﮑﺎر و روشﻫﺎی ﻣﺸﺮﮐﺎن در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ آن‬

‫‪٣٣٥‬‬

‫ﺑﺮاﺑﺮ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﻢ آن ﻣﯽرود ﮐﻪ ﮔﻮﯾﻨﺪه را آزار و اذﯾﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ ﮔﺮﭼﻪ‬ ‫ﺳﮑﻮت ﮐﺮدن ﻧﯿﺰ ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ و اﯾﻦ ﺑﻪ اﻗﺘﻀﺎی اھﺪاف و ﻣﻮﺿﻮع‪ ،‬ﻣﺘﻔﺎوت ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‬ ‫و ﺑﺮﺣﺴﺐ آن ﺑﻪ اﻧﺴﺎن ﭘﺎداش داده ﻣﯽﺷﻮد ‪.١‬‬ ‫‪ -۱۱‬ﻣﻮﺿﻊ اﺑﻮذر ﺑﺮای دﻋﻮت‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻔﯿﺪ ﺑﻮد و او در ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ و ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫ﺟﻨﮓ رواﻧﯽ ﮐﻪ ﻗﺮﯾﺶ ﺑﺮ ﺿﺪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ راه اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺸﺎرﮐﺖ‬ ‫ﺟﺴﺖ و اﻋﻼم اﺑﻮذر ﺿﺮﺑﻪ ﻣﺤﮑﻤﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﻣﺮﮐﺰ ﺑﻪ ﮐﻔﺎر ﻣﮑﻪ وارد ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﮔﺮﭼﻪ ﺧﻮن از ﺑﺪن اﺑﻮذر ﺟﺎری ﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ او ﺑﺎر دﯾﮕﺮ آﺷﮑﺎرا ﻓﺮﯾﺎد »اﺷﻬﺪ ان ﻻ‬

‫اﻟﻪ اﻻ اﷲ« را ﺳﺮ داد‪.‬‬

‫‪ -۱۲‬دﻓﺎع ﻋﺒﺎس از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﺗﻼش او ﺑﺮای ﻧﺠﺎت اﺑﻮذر‪ ،‬دﻟﯿﻠﯽ اﺳﺖ ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ او‬ ‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﮫﺮﺑﺎن ﺑﻮد و روش او در دﻓﻊ ﺗﺠﺎوز ﺑﺮ اﯾﻦ دﻻﻟﺖ‬ ‫ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﻋﺒﺎس از ﺷﺨﺼﯿﺖ ﮐﻔﺎر ﻣﮑﻪ آ ﮔﺎھﯽ داﺷﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬آﻧﮫﺎ را ﺑﻪ‬ ‫ﺧﻄﺮھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺗﺠﺎرت آﻧﮫﺎ ﺑﻪ ھﻨﮕﺎم ﻋﺒﻮر از دﯾﺎر ﻗﺒﯿﻠﻪ ﻏﻔﺎر ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﯽﺷﺪ‪،‬‬ ‫ھﺸﺪار داد ‪.٢‬‬ ‫‪ -۱۳‬اﺑﻮذر از ﺗﺮﺗﯿﺐ اﻣﻨﯿﺘﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﻣﮑﻪ اﺗﺨﺎذ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬اﻃﺎﻋﺖ‬ ‫ﻧﻤﻮد ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺑﺎ وﺟﻮد دﻟﺒﺴﺘﻪ ﺑﻮدن اﺑﻮذر ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ و ﺑﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ را‬ ‫دوﺳﺖ داﺷﺖ و ﺑﻪ ﺷﺪت ﻋﻼﻗﻤﻨﺪ دﯾﺪار او ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺳﺨﻦ اﯾﺸﺎن را در ﻣﻮرد‬ ‫ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﺗﺮک ﮔﻔﺘﻦ ﻣﮑﻪ و رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺳﻮی ﻗﻮﻣﺶ را ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ و ﺑﻪ ﺻﻼح و‬ ‫ھﺪاﯾﺖ ﺧﺎﻧﻮاده و دﻋﻮت دادن آﻧﺎن ﺑﻪ اﺳﻼم اھﺘﻤﺎم ورزﯾﺪ و ﻗﺒﻞ از ھﻤﻪ ﺑﺮادر‬ ‫و ﻣﺎدر و ﻗﻮﻣﺶ را ﺑﻪ اﺳﻼم دﻋﻮت ﮐﺮد‪.‬‬ ‫‪ -۱۴‬ﻗﻮت ﺗﺄﺛﯿﺮ دﻋﻮت اﺑﻮذر ﺑﺮ ﻗﻮﻣﺶ و ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ او در ھﺪاﯾﺖ و ﻗﺎﻧﻊ ﮐﺮدن آﻧﮫﺎ ﺑﻪ‬ ‫ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ اﺳﻼم‪ ،‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل ﺣﺎﯾﺰ ﺷﺮاﯾﻂ اﻣﺎرت ﻧﺸﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﺴﻠﻢ در ﺻﺤﯿﺢ‬ ‫ﺧﻮد از اﺑﻮذر رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﺑﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬آﯾﺎ ﻣﺮا اﻣﯿﺮ ﻗﺮار‬ ‫ﻧﻤﯽدھﯽ؟ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج دﺳﺘﺶ را ﺑﺮ ﺷﺎﻧﻪام ﮔﺬاﺷﺖ و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ای اﺑﻮذر ﺗﻮ‬ ‫ﺿﻌﯿﻒ ھﺴﺘﯽ و ﻓﺮﻣﺎﻧﺪھﯽ و اﻣﺎرت اﻣﺎﻧﺘﯽ اﺳﺖ و روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺳﺒﺐ رﺳﻮاﯾﯽ و‬ ‫ﭘﺸﯿﻤﺎﻧﯽ ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ آن را ﺑﻪ ﺣﻖ ﺑﮕﯿﺮد و وﻇﯿﻔﻪای ﮐﻪ در‬ ‫‪ -١‬ﻓﺘﺢ اﻟﺒﺎری‪ ،‬ج ‪ ،۷‬ص ‪.۱۳۴‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﻮﺣﯽ و ﺗﺒﻠﯿﻎ اﻟﺮﺳﺎﻟﻪ‪ ،‬ص ‪.۹۴-۹۵‬‬

‫‪٣٣٦‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﻣﻮرد آن دارد‪ ،‬اﻧﺠﺎم دھﺪ« ‪.١‬‬ ‫ﭘﺲ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ھﺮ ﮐﺲ در ھﺮ زﻣﯿﻨﻪای ﮐﻪ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﺑﺨﺸﯿﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ وﻇﯿﻔﮥ‬ ‫ﺧﻮﯾﺶ را در راﺳﺘﺎی ﺗﺤﻘﻖ آن اﻧﺠﺎم دھﺪ و ﻧﺒﺎﯾﺪ از ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ او در دﻋﻮت اﻟﯽ‬ ‫اﻟﻠﻪ‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺘﻨﺒﺎط ﮐﺮد ﮐﻪ در اﻣﺎرت و ﻓﺮﻣﺎﻧﺪھﯽ ﻧﯿﺰ ﻣﻮﻓﻖ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫‪ -۱۵‬واﮔﺬاری رھﺒﺮی و ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ ﻗﺒﯿﻠﻪ ﻏﻔﺎر ﺑﻪ اﯾﻤﺎء ﺑﻦ رﺣﻀﻪ ﺳﺮدار آن ﻗﺒﯿﻠﻪ از‬ ‫ﺟﺎﻧﺐ اﺑﻮذر‪ ،‬ﺑﺎ اﯾﻨﮑﻪ اﺑﻮذر ﻗﺒﻞ از او اﺳﻼم آورده ﺑﻮد و ﻣﻘﺎﻣﺶ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ‬ ‫ﻓﺮاﺳﺖ و ﺣﺴﻦ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ او و ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺑﺰرﮔﺪاﺷﺖ ﻣﺮدم‪ ،‬ﺑﻪ اﻧﺪازۀ ﺷﺨﺼﯿﺖ آﻧﮫﺎ‬ ‫دﻻﻟﺖ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ او دوﺳﺖ ﻧﺪاﺷﺖ ﺗﻤﺎﻣﯽ اﻣﻮر در دﺳﺖ او ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ‬ ‫ﮔﺮدد ‪.٢‬‬ ‫‪ -۱۶‬ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ درﺧﺸﺎن اﺑﻮذر در دﻋﻮت ﮐﻪ ﺑﺮ اﺛﺮ دﻋﻮﺗﺶ ﻧﺼﻒ ﻗﺒﯿﻠﻪ ﻏﻔﺎر ﻣﺴﻠﻤﺎن‬ ‫ﺷﺪ و ﻧﺼﻒ دﯾﮕﺮ آن ﻗﺒﯿﻠﻪ ﺑﻌﺪ از ھﺠﺮت اﺳﻼم آوردﻧﺪ ‪.٣‬‬ ‫ﺗﻼﺷﮫﺎی ﺗﺨﺮﯾﺐﮐﻨﻨﺪه و ﺟﻨﮓ ﺗﺒﻠﯿﻐﺎﺗﯽ و ﻣﺤﺪودﯾﺖ ﻓﮑﺮی ﮐﻪ ﮐﻔﺎر ﻋﻠﯿﻪ دﻋﻮت‬ ‫اﺳﻼﻣﯽ در ﺻﺪر اﺳﻼم‪ ،‬از آن اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺎﮐﺎم ﻣﺎﻧﺪ و ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮرد؛ ﭼﺮا ﮐﻪ‬ ‫ﺗﻼش ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج از ﺗﻼش آﻧﺎن ﮔﺴﺘﺮدهﺗﺮ ﺑﻮد و وﺳﺎﯾﻞ ﺗﺒﻠﯿﻐﯽ او از ﻣﻮاﻧﻊ آﻧﺎن‪،‬‬ ‫ﻗﻮیﺗﺮ ﺑﻮد و ﺛﺒﺎت و ﭘﺎﯾﺪاری او ﺑﺴﯿﺎر ﺑﯿﺸﺘﺮ از آن ﭼﯿﺰی ﺑﻮد ﮐﻪ دﺷﻤﻨﺎﻧﺶ اﻧﺘﻈﺎر آن‬ ‫را داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﺧﺎﻧﻪاش اﻗﺎﻣﺖ ﻧﮕﺰﯾﺪ و در ﮔﻮﺷﻪای از ﻣﺴﺠﺪاﻟﺤﺮام‬ ‫ﮔﻮﺷﻪﮔﯿﺮ ﻧﺸﺪ ﺗﺎ دﻋﻮﺗﺶ را ﭘﻨﮫﺎن ﺑﺪارد و ﺧﻮد را از ﺗﯿﺮھﺎی ﻣﺴﻤﻮم دﺷﻤﻨﺎن ﻣﺼﻮن‬ ‫ﺑﺪارد؛ ﺑﻠﮑﻪ او ﺷﺠﺎﻋﺎﻧﻪ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻃﺮه اﻧﺪاﺧﺖ و ﺑﻪ ﻣﺤﻞ اﻗﺎﻣﺖ اﻋﺮاب ﭼﺎدرﻧﺸﯿﻦ‬ ‫ﻣﯽرﻓﺖ و ﺑﺎ ﺻﺪای ﺑﻠﻨﺪ در ﻣﺴﺠﺪ اﻟﺤﺮام ﻗﺮآن ﺗﻼوت ﻣﯽﮐﺮد ﺗﺎ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ اﻧﺪﮐﯽ ﺣﯿﺎت‬ ‫در ﻗﻠﺒﺶ ﻣﺎﻧﺪه و اﻧﮕﯿﺰۀ آزادی و ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺘﻦ ﺑﻨﺪھﺎ در وﺟﻮدش ﻗﺮار دارد‪ ،‬ﺑﺸﻨﻮد و ﻧﻮر‬ ‫ھﺪاﯾﺖ در ﻗﻠﺐ ‪ ٤‬و ﻣﻐﺰش ﺳﺮاﯾﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ از ﺟﻤﻠﻪ اﯾﻦ اﻓﺮاد ﺿﻤﺎد ازدی‪ ،‬ﻋﻤﺮو ﺑﻦ‬ ‫ﻋﺒﺴﻪ‪ ،‬اﺑﻮذر ﻏﻔﺎری و ﻃﻔﯿﻞ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو دوﺳﯽ و ﺣﺼﯿﻦ ﭘﺪر ﻋﻤﺮان ﺑﻦ ﺣﺼﯿﻦ ش ﺑﻮدﻧﺪ‬ ‫و اﯾﻦ دﻟﯿﻠﯽ ﻗﺎﻃﻊ و ﺣﺠﺘﯽ درﺧﺸﺎن ﺑﺮ ﺷﮑﺴﺖ ﺣﻤﻼت ﺗﺨﺮﯾﺒﯽ ﻗﺮﯾﺶ ﻋﻠﯿﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬

‫‪ -١‬ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻻﻣﺎرة‪ ،‬ﺑﺎب ﮐﺮاھﺔ اﻻﻣﺎره‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪ ،۱۴۵۷‬ﺷﻤﺎره ‪.۸۲۵‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﻮﺣﯽ و ﺗﺒﻠﯿﻎ اﻟﺮﺳﺎﻟﺔ‪ ،‬ص ‪.۱۰۰‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ اﻟﺼﺤﯿﺤﺔ‪ ،‬ﻋﻤﺮی‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۴۵‬‬ ‫‪ -٤‬اﻟﺘﺎرﯾﺦ اﻻﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﺣﻤﯿﺪی‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۱۴۴‬‬

‫‪٣٣٧‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪ :‬دﻋﻮت آﺷﮑﺎر و روشﻫﺎی ﻣﺸﺮﮐﺎن در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ آن‬

‫اﮐﺮم ج ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ از اﯾﻦ درﺳﮫﺎ و آﻣﻮﺧﺘﻨﯿﮫﺎ‪ ،‬ﭘﻨﺪ ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ‪.‬‬ ‫اﻧﻮاع اذﯾﺖ و آزار ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در راه دﻋﻮت‬

‫ﻗﺮﯾﺶ از ﺷﺪت اذﯾﺖ و آزار ﺧﻮﯾﺶ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج از اوﻟﯿﻦ ﻟﺤﻈﻪھﺎی‬ ‫دﻋﻮت آﺷﮑﺎر ﺗﺎ آﺧﺮﯾﻦ ﻟﺤﻈﻪھﺎی ﭘﯿﺮوزی دﻋﻮت‪ ،‬ﮐﺎھﺶ ﻧﺪادﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻦ دوران آﯾﻪھﺎی‬ ‫زﯾﺎدی ﺑﺮ اوﻧﺎزل ﻣﯽﺷﺪ و او را ﺑﻪ ﺻﺒﺮ‪ ،‬ﺑﺮدﺑﺎری و ﮔﺬﺷﺖ دﻋﻮت ﻣﯽداد و ﺳﺮﮔﺬﺷﺖ‬ ‫اﻧﺒﯿﺎء ﭘﯿﺸﯿﻦ را ﻣﺘﺬﮐﺮ ﻣﯽﺷﺪ و ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮرت ﻏﻢ و اﻧﺪوه را از او دور ﻣﯽﺳﺎﺧﺖ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬ ‫َ ۡ ۡ َ َٰ َ َ ُ ُ َ ۡ ُ ُ َ ۡ َ ٗ‬ ‫� ما �قولون َوٱهج ۡره ۡم هج ٗر� �ِي�‪] ﴾١٠‬اﻟﻤﺰﻣﻞ‪.[۱۰ :‬‬ ‫﴿وٱص ِ�‬ ‫»در ﺑﺮاﺑﺮ ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬ﺷﮑﯿﺒﺎﯾﯽ ﮐﻦ و ﺑﻪ ﮔﻮﻧﮥ ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه از اﯾﺸﺎن دوری‬ ‫ﮐﻦ«‪.‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ ۡ ۡ ُِ ۡ َ ّ َ‬ ‫ك َو� تُ ِط ۡع م ِۡن ُه ۡم َءاث ًِما أ ۡو ك ُف ٗ‬ ‫ور�‪] ﴾٢٤‬اﻹﻧﺴﺎن‪.[۲۴ :‬‬ ‫﴿فٱص ِ� �� ِم ر� ِ‬

‫»ﺣﺎل ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪ ،‬در ﻃﺮﯾﻖ ﺗﺒﻠﯿﻎ و اﺟﺮای اﺣﮑﺎم ﭘﺮوردﮔﺎرت ﺷﮑﯿﺒﺎ ﺑﺎش و از‬

‫ھﯿﭻ ﮐﺪام از ﮔﻨﺎھﮑﺎران و ﺑﯽدﯾﻨﺎﻧﺸﺎن ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداری ﻣﮑﻦ«‪.‬‬ ‫َ ۡ ّ َۡ ُ َ‬ ‫َ َ ُ‬ ‫َ َۡ ۡ َ َۡ‬ ‫﴿ َو� � َزن علي ِه ۡم َو� ت�ن ِ� ضي ٖق م َِّما �مك ُرون‪] ﴾٧٠‬اﻟﻨﻤﻞ‪.[۷۰ :‬‬ ‫»ﻏﻢ آﻧﺎن را ﻣﺨﻮر و از ﻧﯿﺮﻧﮓھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻨﮕﺪل ﻣﺒﺎش«‪.‬‬ ‫َ ۡ َ َّ َ َّ َ َ ُ َ ۡ َ َ ُ َ‬ ‫َّ ُ َ ُ َ َ َّ َ َ ۡ َ ُّ ُ‬ ‫اب‬ ‫﴿ما �قال لك إِ� ما قد �ِيل ل ِلرس ِل مِن �بل ِكۚ إِن ر�ك �و مغفِر� ٖ وذو عِق ٍ‬ ‫َ‬ ‫أ ِ� ٖ�‪] ﴾٤٣‬ﻓﺼﻠﺖ‪.[۴۳ :‬‬ ‫»)از ﻃﺮف ﮐﺎﻓﺮان و ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن و ﺟﺎھﻼن( ﭼﯿﺰی ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﻤﯽﺷﻮد ﻣﮕﺮ ھﻤﺎن‬

‫ً‬ ‫ً‬ ‫ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﺑﻪ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮان ﭘﯿﺶ از ﺗﻮ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺴﻠﻤﺎ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺗﻮ دارای‬

‫آﻣﺮزش ﻓﺮاوان )در ﺣﻖ ﻣﺆﻣﻨﺎن( و دارای ﻣﺠﺎزات دردﻧﺎک )در ﺣﻖ ﮐﺎﻓﺮان( اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫ﻧﻤﻮﻧﻪھﺎﯾﯽ از اذﯾﺖ و آزار ﻣﺸﺮﮐﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬

‫‪١‬‬

‫‪ -۱‬اﺑﻮﺟﮫﻞ ﮔﻔﺖ‪ :‬آﯾﺎ ﻣﺤﻤﺪ در ﻣﯿﺎن ﺷﻤﺎ ﭼﮫﺮهاش را ﺑﻪ ﺧﺎک ﻣﯽﻣﺎﻟﺪ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺑﻠﯽ‪.‬‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﻻت و ﻋﺰی اﮔﺮ او را ﺑﺒﯿﻨﻢ ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﭘﺎی ﺧﻮد را ﺑﺮ‬ ‫ﮔﺮدن او ﻣﯽﮔﺬارم و ﭼﮫﺮهاش را ﺑﺎ ﺧﺎک آﻟﻮده ﻣﯽﮐﻨﻢ‪ .‬آن ﮔﺎه ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫‪ -١‬ﯾﻌﻨﯽ ﺳﺮ ﺑﻪ ﺳﺠﺪه ﻣﯽﮔﺬارد‪.‬‬

‫‪٣٣٨‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫آﻣﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ آن ﺣﻀﺮت ﻧﻤﺎزﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬او ﺑﻪ ﮔﻤﺎن ﺧﻮد ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺎی‬ ‫ﺧﻮد را ﺑﺮ ﮔﺮدن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﮕﺬارد‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﺎﮔﮫﺎن ﺣﺎﺿﺮان دﯾﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻘﺐ‬ ‫ﻣﯽآﯾﺪ و ﮔﻮﯾﺎ ﺑﺎ دﺳﺘﮫﺎﯾﺶ ﻣﯽﺧﻮاھﺪ از آﺳﯿﺐ ﭼﯿﺰی ﺧﻮد را ﻣﺼﻮن ﺑﺪارد‪.‬‬ ‫ً‬ ‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺗﻮ را ﭼﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﯿﺎن ﻣﻦ و او ﭼﺎﻟﻪای از آﺗﺶ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪا‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬اﮔﺮ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن او را ﭘﺎره ﭘﺎره ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ‪.١‬‬ ‫و در ﺣﺪﯾﺚ اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﭼﻨﯿﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬اﺑﻮﺟﮫﻞ‬ ‫آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬آﯾﺎ ﺗﻮ را از اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﺎز ﻧﺪارم؟ ﭘﯿﺎﻣﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺮﮔﺸﺖ و ﺑﺮ او ﭘﺮﺧﺎش ﻧﻤﻮد‪.‬‬ ‫اﺑﻮﺟﮫﻞ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺗﻮ ﻣﯽداﻧﯽ ﮐﻪ ھﯿﭻ ﮐﺲ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﻣﻦ در ﻣﮑﻪ ﯾﺎر و ھﻤﻨﺸﯿﻦ ﻧﺪارد‪ .‬آن‬ ‫ﮔﺎه ﺧﺪاوﻧﺪ اﯾﻦ آﯾﻪ ﻧﺎزل ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬ ‫َ َ ۡ ُ َّ َ َ‬ ‫َۡ ُ َ‬ ‫لز�ا� َِية‪] ﴾١٨‬اﻟﻌﻠﻖ‪.[۱۸-۱۷ :‬‬ ‫﴿فل َي ۡدع نادِيَ ُهۥ‪ ١٧‬سندع ٱ‬ ‫»ﭘﺲ او ھﻤﭽﻨﺎن ﯾﺎران ﺧﻮد را ﻓﺮا ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎ ﺑﻪ زودی ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﻣﺎﻣﻮر دوزخ را ﺻﺪا‬

‫ﺧﻮاھﯿﻢ زد«‪.‬‬ ‫اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﮔﺮ او ھﻤﻨﺸﯿﻨﺎن ﺧﻮد را ﺻﺪا ﻣﯽزد‪ ،‬ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن اﻟﮫﯽ ﮐﻪ ﻣﺎﻣﻮر‬ ‫دوزخ ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬او را ﻓﺮا ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ‪.٢‬‬ ‫‪ -۱‬از اﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد س رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا در ﮐﻨﺎر ﮐﻌﺒﻪ‬ ‫ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﮔﺮوھﯽ از ﻗﺮﯾﺶ در ﻣﺠﻠﺲ ﺧﻮد ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﺎﮔﮫﺎن ﯾﮑﯽ از‬ ‫آﻧﮫﺎ ﮔﻔﺖ‪ :‬آﯾﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ رﯾﺎ ﮐﺎر ﻧﮕﺎه ﻧﻤﯽﮐﻨﯿﺪ؟ ﮐﺪام ﯾﮏ از ﺷﻤﺎ ﺷﮑﻤﺒﻪ ﺷﺘﺮی را‬ ‫ﮐﻪ ﺑﻨﯽ ﻓﻼن ﮐﺸﺘﻪاﻧﺪ ﻣﯽآورد و وﻗﺘﯽ او ﺑﻪ ﺳﺠﺪه ﻣﯽرود‪ ،‬آن را ﻣﯿﺎن‬ ‫ﺷﺎﻧﻪھﺎﯾﺶ ﻣﯽﮔﺬارد؟ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺑﺪﺑﺨﺖﺗﺮﯾﻦ آﻧﮫﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺷﺪ و وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫اﮐﺮم ج در ﺳﺠﺪه رﻓﺖ‪ ،‬آن را ﻣﯿﺎن ﺷﺎﻧﻪھﺎی اﯾﺸﺎن ﮔﺬاﺷﺖ و رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﺮ‬ ‫اﺛﺮ آن ھﻤﭽﻨﺎن ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺳﺠﺪه ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﮐﻔﺎر ﻗﺮﯾﺶ ﭼﻨﺎن ﺧﻨﺪﯾﺪﻧﺪ ﮐﻪ از‬ ‫ﻓﺮط ﺧﻨﺪه روی ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﯽاﻓﺘﺎدﻧﺪ‪ .‬ﻓﺮدی ﻧﺰد ﻓﺎﻃﻤﻪ ل رﻓﺖ‪ .‬او ﮐﻪ ھﻨﻮز‬ ‫دﺧﺘﺮی ﮐﻢ ﺳﻦ و ﺳﺎل ﺑﻮد‪ ،‬دوان دوان آﻣﺪ و ﺷﮑﻤﺒﻪ ﺷﺘﺮ را از ﻣﯿﺎن ﺷﺎﻧﻪھﺎی‬ ‫رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﺮداﺷﺖ و اﻧﺪاﺧﺖ و روی ﺑﻪ ﮐﻔﺎر ﻧﻤﻮد و آﻧﮫﺎ را ﻧﺎﺳﺰا ﮔﻔﺖ‪ .‬وﻗﺘﯽ‬ ‫رﺳﻮل ﺧﺪا ﻧﻤﺎز را ﺗﻤﺎم ﮐﺮد‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺎر ﺧﺪاﯾﺎ! ﻧﺘﯿﺠﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر ﻗﺮﯾﺶ را ﺑﻪ ﺗﻮ وا‬ ‫‪ -١‬ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﺻﻔﺎت اﻟﻤﻨﺎﻓﻘﯿﻦ‪ ،‬ﺑﺎب ﻗﻮﻟﻪ ان اﻻﻧﺴﺎن ﻟﯿﻄﻐﯽ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪.۲۷۹۷‬‬ ‫‪ -٢‬ﺗﺮﻣﺬی‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،۳۳۴۹‬ﺣﺴﻦ ﺻﺤﯿﺢ ﻏﺮﯾﺐ‪.‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪ :‬دﻋﻮت آﺷﮑﺎر و روشﻫﺎی ﻣﺸﺮﮐﺎن در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ آن‬

‫‪٣٣٩‬‬

‫ﻣﯽﮔﺬارم«‪ .‬ﺗﺎ ﺳﻪ ﺑﺎر اﯾﻦ دﻋﺎ را ﺗﮑﺮار ﮐﺮد‪ .‬ﺳﭙﺲ از ﯾﮑﯽ ﯾﮑﯽ آﻧﮫﺎ ﻧﺎم ﺑﺮد‪ :‬ﺑﺎر‬ ‫ﺧﺪاﯾﺎ! ﻋﻤﺮوﺑﻦ ھﺸﺎم‪ ،‬ﻋﺘﺒﻪ ﺑﻦ رﺑﯿﻌﻪ‪ ،‬ﺷﯿﺒﻪ ﺑﻦ رﺑﯿﻌﻪ‪ ،‬وﻟﯿﺪ ﺑﻦ ﻋﺘﺒﻪ‪ ،‬اﻣﯿﻪ ﺑﻦ‬ ‫ﺧﻠﻒ‪ ،‬ﻋﻘﺒﻪ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻣﻌﯿﻂ و ﻋﻤﺎره ﺑﻦ وﻟﯿﺪ را ھﻼک ﮐﻦ‪.‬‬ ‫اﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﮐﻪ ھﻤﻪ آﻧﮫﺎ را در روز ﺑﺪر دﯾﺪم ﮐﻪ ﻧﻘﺶ زﻣﯿﻦ‬ ‫ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ؛ ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺳﻮی ﭼﺎه ﺑﺪر ﮐﺸﺎﻧﺪه ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ ودر آن اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ ‪.١‬‬ ‫ﺑﺮ اﺳﺎس رواﯾﺘﮫﺎی ﺻﺤﯿﺢ دﯾﮕﺮ ﺑﯿﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻘﺒﻪ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻣﻌﯿﻂ‪ ،‬ﺑﻪ دﺳﺘﻮر‬ ‫اﺑﻮﺟﮫﻞ ﺷﮑﻤﺒﮥ ﺷﺘﺮ را ﺑﺮ ﮔﺮدن رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﮔﺬاﺷﺖ ‪ .٢‬و ﻣﺸﺮﮐﺎن از دﻋﺎی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫ﻣﺘﺄﺛﺮ ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﮔﺮان آﻣﺪ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ آﻧﮫﺎ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ دﻋﺎ در ﻣﮑﻪ ﻗﺒﻮل ﻣﯽﺷﻮد ‪.٣‬‬ ‫‪ -۲‬ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ آزار و اذﯾﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺰرﮔﺎن ﻗﺮﯾﺶ‬ ‫روزی ﺳﺮان و اﺷﺮاف ﻗﺮﯾﺶ در »ﺣﺠﺮ« ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻧﺪ و از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺳﺨﻦ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﯿﺎن آوردﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻣﺎ ﺗﺎﮐﻨﻮن ﻧﺪﯾﺪهاﯾﻢ ﮐﻪ ﮐﺴﯽ ﺑﻪ اﻧﺪازهای ﮐﻪ ﻣﺎ در ﻣﻮرد اﯾﻦ ﻣﺮد‬ ‫ﺻﺒﺮ ﻧﻤﻮدهاﯾﻢ ﺻﺒﺮ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ؛ او ﺧﺮدﻣﻨﺪان ﻣﺎ را ﻧﺎدان ﻗﺮار ﻣﯽدھﺪ و ﺑﻪ ﺧﺪاﯾﺎن ﻣﺎ‬ ‫ﻧﺎﺳﺰا ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ .‬ﻣﺎ ﺑﺮ ﮐﺎر ﺑﺰرﮔﯽ در ﻣﻮرد او ﺻﺒﺮ ﻧﻤﻮدهاﯾﻢ‪ .‬در آن اﺛﻨﺎ رﺳﻮل ﺧﺪا آﻣﺪ؛‬ ‫ھﻤﻪ ﺑﺎ ھﻢ ﯾﮑﺒﺎره ﺑﺮ او ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮدﻧﺪ و ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺗﻮ ھﻤﺎن ﮐﺴﯽ ھﺴﺘﯽ ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ و‬ ‫ﭼﻨﺎن ﻣﯽﮔﻮﯾﯽ و آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﻣﻮرد ﺧﺪاﯾﺎﻧﺸﺎن ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎزﮔﻮ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻣﯽﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻠﯽ ﻣﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﮔﻔﺘﻪام‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻣﺮدی‪ ،‬ﭘﯿﺮاھﻦ او را ﮔﺮﻓﺖ و‬ ‫ﮐﺸﯿﺪ‪ .‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﻪ دﻓﺎع از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﮔﻔﺖ‪ :‬آﯾﺎ ﻣﺮدی را ﻣﯽﮐﺸﯿﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭘﺮوردﮔﺎرم اﻟﻠﻪ اﺳﺖ؟! ‪.٤‬‬ ‫‪ -۳‬اﺑﻮﻟﮫﺐ ﻋﻤﻮی آن ﺣﻀﺮت و ھﻤﺴﺮش ام ﺟﻤﯿﻞ ﺑﯿﺸﺘﺮ از دﯾﮕﺮان ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا‬ ‫دﺷﻤﻨﯽ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ام ﺟﻤﯿﻞ ﺑﺎ ﺳﺨﻦ ﭼﯿﻨﯽ ﻗﺼﺪ داﺷﺖ ارﺗﺒﺎط ﮔﺴﺘﺮدۀ‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج را ﺑﺎ ﻣﺮدم ﮐﻢ رﻧﮓ ﺟﻠﻮه دھﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬در راه ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺎر‬ ‫ﻣﯽﮔﺬاﺷﺖ و ﮐﺜﺎﻓﺖ و آﺷﻐﺎل ﺑﺮ در ﺧﺎﻧﻪاش ﻣﯽرﯾﺨﺖ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ در‬ ‫ﻣﻮرد اﯾﻦ زن و ﺷﻮھﺮ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﻓﺘﺢ اﻟﺒﺎری‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪ – ۵۹۴‬ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪.۱۴۲۰-۱۴۱۸‬‬ ‫‪ -٢‬ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪.۱۴۲۰‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ اﻟﺼﺤﯿﺤﺔ ﻋﻤﺮی‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۱۴۹‬‬ ‫‪ -٤‬ﺻﺤﯿﺢ اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﺮاھﯿﻢ اﻟﻌﺰی ﻣﻦ ﻃﺮق اﺧﺮی‪ ،‬ص ‪.۹۶‬‬

‫‪٣٤٠‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ٓ َ ۡ‬ ‫َ َ ۡ َٰ َ ٗ َ َ‬ ‫﴿ َ� َّب ۡ‬ ‫ت يَ َدا ٓ أَ� ل َ َهب َوتَ َّ‬ ‫ا�ۥ َو َما َك َس َ‬ ‫� َ� ۡن ُه َم ُ ُ‬ ‫ب‪َ ١‬ما أ� َ ٰ‬ ‫ار� ذات‬ ‫ب‪ ٢‬سيص� ن‬ ‫ِ‬ ‫ٖ‬ ‫َ ۡ َ َ ُ ُ َ َّ‬ ‫َ َ ۡ ‪َ َّ ّ ٞ‬‬ ‫�َ‬ ‫ََ‬ ‫�الَ َة ٱ ۡ َ‬ ‫جيدِها حبل مِن مسد ِۢ‪] ﴾٥‬اﻟﻤﺴﺪ‪.[۵-۱ :‬‬ ‫ط‬ ‫ب‪ ٣‬وٱمر�تهۥ‬ ‫ب‪ِ �ِ ٤‬‬ ‫ِ‬ ‫له ٖ‬ ‫ً‬ ‫»ﻧﺎﺑﻮد ﺑﺎد اﺑﻮﻟﮫﺐ و ﺣﺘﻤﺎ ھﻢ ﻧﺎﺑﻮد ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬داراﯾﯽ و آﻧﭽﻪ ﺑﺪﺳﺖ آورده اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﻮدی‬ ‫ﺑﺪو ﻧﻤﯽرﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ آﺗﺶ ﺑﺰرﮔﯽ در ﺧﻮاھﺪ آﻣﺪ و ﺧﻮاھﺪ ﺳﻮﺧﺖ ﮐﻪ زﺑﺎﻧﻪﮐﺶ و ﺷﻌﻠﻪور‬ ‫ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد و ھﻤﭽﻨﯿﻦ ھﻤﺴﺮش ﮐﻪ ھﯿﺰمﮐﺶ اﺳﺖ در ﮔﺮدﻧﺶ رﺷﺘﻪ ﻃﻨﺎب ﺗﺎﻓﺘﻪ و‬

‫ﺑﺎﻓﺘﻪای از اﻟﯿﺎف ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد«‪.‬‬ ‫اﺑﻮﻟﮫﺐ و ھﻤﺴﺮش ﺑﻌﺪ از ﻧﺰول آﻧﭽﻪ در ﻣﻮرد آﻧﺎن ﻧﺎزل ﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫آﻣﺪ‪ .‬آن ﺣﻀﺮت ﺑﻪ اﺗﻔﺎق اﺑﻮﺑﮑﺮ در ﮐﻨﺎر ﮐﻌﺒﻪ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ام ﺟﻤﯿﻞ ﭘﺎره ﺳﻨﮕﯽ در‬ ‫دﺳﺖ داﺷﺖ و ﭼﻮن ﻧﺰد آﻧﺎن رﺳﯿﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﺑﻮﺑﮑﺮ! رﻓﯿﻘﺖ ﮐﺠﺎﺳﺖ؟ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺧﺒﺮ رﺳﯿﺪه‬ ‫ﮐﻪ ﻣﺮا ھﺠﻮ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ اﮔﺮ او را ﺑﯿﺎﺑﻢ ﺑﺎ اﯾﻦ ﭘﺎره ﺳﻨﮓ دھﺎﻧﺶ را‬ ‫ﺧﻮﻧﯿﻦ ﺧﻮاھﻢ ﺳﺎﺧﺖ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺑﺮﮔﺸﺖ‪ .‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا! ﻓﮑﺮ ﻧﻤﯽﮐﻨﯿﺪ ﺷﻤﺎ‬ ‫را دﯾﺪه ﺑﺎﺷﺪ؟! ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﭼﺸﻤﺎن او را ﮐﻮر ﮔﺮداﻧﯿﺪ و ﻣﺮا ﻧﺪﯾﺪ و او اﯾﻦ ﺷﻌﺮ‬ ‫را ﻣﯽﺳﺮود‪» :‬ﻣﺬﻣـﻤﺎ اﺑیﻨﺎ و دﻳﻨﻪ ﻗﻠﻴﻨﺎ و امﺮه ﻋﺼﻴﺎن«‪» .‬ﻓﺮﻣﺎن ﻣﺬﻣﻢ را ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺘﯿﻢ و او را‬

‫ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﮐﺮدﯾﻢ و ﺑﺎ او ﺳﺮﺳﺨﺘﺎﻧﻪ دﺷﻤﻨﯽ ﮐﺮدﯾﻢ«‪.‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا از اﯾﻨﮑﻪ آﻧﺎن »ﻣﺬﻣﻢ« را ﻧﺎﺳﺰا ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻮﺷﺤﺎل ﻣﯽﺷﺪ و ﻣﯽﮔﻔﺖ‪ :‬آﯾﺎ‬ ‫ﺗﻌﺠﺐ ﻧﻤﯽﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻧﻔﺮﯾﻦ و ﻧﺎﺳﺰای ﻗﺮﯾﺶ را از ﻣﻦ دور ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬آﻧﮫﺎ‬ ‫ﻣﺬﻣﻢ )ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ( را ﻧﺎﺳﺰا ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ و ﻧﻔﺮﯾﻦ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﻣﻦ ﻣﺤﻤﺪ )ﺳﺘﻮده و ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه(‬ ‫ھﺴﺘﻢ ‪.١‬‬ ‫ﮐﺎر اﺑﻮﻟﮫﺐ ﺑﻪ ﺟﺎﯾﯽ رﺳﯿﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺑﺎزارھﺎ و ﻣﺠﺎﻟﺲ و ﻣﺮاﺳﻢ ﺣﺞ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل‬ ‫رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﻮد و او را ﺗﮑﺬﯾﺐ ﻣﯽﮐﺮد ‪.٢‬‬ ‫آﺧﺮﯾﻦ و ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ آزار ﻗﺮﯾﺶ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ در اواﺧﺮ دوران ﻣﮑﯽ ﺑﺮای ﮐﺸﺘﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫ﻧﻘﺸﻪ ﮐﺸﯿﺪﻧﺪ‪ .‬آن ﺣﻀﺮت در ﻣﻮرد اذﯾﺖ و آزاری ﮐﻪ ﻗﺮﯾﺶ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﯾﺸﺎن روا داﺷﺘﻪ‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﯽﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ در راه ﺧﺪا‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﺪری ﺗﺮﺳﺎﻧﺪه ﺷﺪهام ﮐﻪ ﮐﺴﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ اﻧﺪازه‬ ‫ﺗﺮﺳﺎﻧﺪه ﻧﺸﺪه اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻗﺪری ﻣﻮرد اذﯾﺖ و آزار ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪام ﮐﻪ ھﯿﭻ ﮐﺲ ﺑﻪ آن‬ ‫اﻧﺪازه ﻣﻮرد آزار ﻗﺮار ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ و ﻣﺪت ﺳﯽ ﺷﺒﺎﻧﻪ روز ﺑﺮ ﻣﻦ و ﺑﻼل ﻣﯽﮔﺬﺷﺖ ﮐﻪ ﻏﺬای‬ ‫‪ -١‬ﻓﺘﺢ اﻟﺒﺎری‪ ،‬ج ‪ ،۶‬ص ‪.۵۵۵-۵۵۴‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﯽ ﺷﮫﺒﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۲۹۳‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪ :‬دﻋﻮت آﺷﮑﺎر و روشﻫﺎی ﻣﺸﺮﮐﺎن در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ آن‬

‫‪٣٤١‬‬

‫ﮐﺎﻓﯽ ﺑﺮای ﺳﯿﺮ ﮐﺮدن ﺷﮑﻢ ﺧﻮد ﻧﺪاﺷﺘﯿﻢ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﻏﺬای ﻧﺎﭼﯿﺰی ﮐﻪ ﺑﻼل اﻧﺪوﺧﺘﻪ ﺑﻮد ‪.١‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺎ اﯾﻨﮑﻪ دارای ﺷﺎن و ﻣﻨﺰﻟﺖ ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ از ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ روزھﺎی‬ ‫دﻋﻮت ﻋﻠﻨﯽ ﺑﺎر ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺑﻼ و ﻣﺸﻘﺖ و رﻧﺞ را ﺑﺮ دوش ﮔﺮﻓﺖ و از ﺳﻮی ﺑﯽﺧﺮدان‬ ‫ﻗﺮﯾﺶ‪ ،‬ﻣﻮرد اذﯾﺖ و آزار ﻓﺮاواﻧﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮری ﮐﻪ ھﺮ ﮔﺎه از ﮐﻨﺎر ﻣﺠﺎﻟﺲ آﻧﺎن‬ ‫ﻣﯽﮔﺬﺷﺖ او را ﻣﺴﺨﺮه ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ وﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬اﯾﻦ ﭘﺴﺮ اﺑﯽ ﮐﺒﺸﻪ ‪ ٢‬اﺳﺖ ﮐﻪ از آﺳﻤﺎن ﺑﺎ او‬ ‫ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد و ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﯾﮑﯽ از آﻧﺎن وﻗﺘﯽ از ﮐﻨﺎر ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﮔﺬﺷﺖ ﺑﺎ ﺗﻤﺴﺨﺮ‬ ‫ﻣﯽﮔﻔﺖ‪ :‬اﻣﺮوز از آﺳﻤﺎن ﺑﺮاﯾﺖ ﺳﺨﻨﯽ ﻧﺎزل ﻧﺸﺪه اﺳﺖ؟! ‪.٣‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﻋﻠﯿﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺗﻨﮫﺎ ﺑﺎ ﻣﺴﺨﺮه ﮐﺮدن و اذﯾﺖ و آزار رواﻧﯽ ﺗﻤﺎم ﻧﻤﯽﺷﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ‬ ‫ﻓﺮاﺗﺮ از اﯾﻦ رﻓﺘﻪ و ﺑﻪ ﺷﮑﻨﺠﻪ و آزار ﺟﺴﻤﯽ رﺳﯿﺪ و اﯾﻦ اﻣﺮ ﺗﺎ ﺣﺪی داﻣﻨﻪای ﮔﺴﺘﺮده و‬ ‫وﺳﯿﻊ ﺑﻪ ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ دﺷﻤﻦ ﺧﺪا‪ ،‬اﻣﯿﻪ ﺑﻦ ﺧﻠﻒ‪ ،‬ﺑﺮ ﭼﮫﺮه ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج آب دھﺎن‬ ‫اﻧﺪاﺧﺖ ‪ .٤‬ﺣﺘﯽ ﺑﻌﺪ از ھﺠﺮت‪ ،‬دﺷﻤﻨﺎن ﺟﺪﯾﺪ ﺑﺎ ﺷﯿﻮهھﺎی ﺟﺪﯾﺪ ﺑﻪ دﺷﻤﻨﯽ و آزار ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫اﮐﺮم ج روی آوردﻧﺪ و ﭘﺲ از آﻧﮑﻪ دﺷﻤﻨﯽ ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻣﻨﺤﺼﺮ در ﻗﺮﯾﺶ ﻣﮑﻪ ﺑﻮد‪،‬‬ ‫اﻓﺮادی از ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن ﮐﻪ ھﻤﺴﺎﯾﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ دﺷﻤﻨﯽ ﺑﺎ او ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻨﺪ و ﻋﻼوه ﺑﺮ‬ ‫اﯾﻨﮫﺎ ﯾﮫﻮدﯾﺎن‪ ،‬ﻓﺎرﺳﮫﺎ‪ ،‬روم و ھﻤﭙﯿﻤﺎﻧﺎﻧﺸﺎن دﺷﻤﻨﺎن دﯾﮕﺮی ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻗﺪﻋﻠﻢ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬در‬ ‫اﺑﺘﺪای اﻣﺮ دﺷﻤﻨﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﻣﮑﻪ ھﺮ ﭼﻨﺪ ﺑﻪ ﻧﺎﺳﺰا ﮔﻔﺘﻦ و ﻣﺴﺨﺮه ﮐﺮدن و‬ ‫ﻣﺤﺎﺻﺮه و زد و ﮐﻮب ﻣﺨﺘﺼﺮ‪ ،‬ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ّ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ھﻢ اﮐﺘﻔﺎ ﻧﻨﻤﻮدﻧﺪ و ﺑﻪ دﺷﻤﻨﯽ و‬ ‫روﯾﺎروﯾﯽ ﻣﺴﻠﺤﺎﻧﻪ و ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺷﺪﯾﺪ ﮐﻪ ﺟﻨﮓ و ﮔﺮﯾﺰ در ﺑﺮ داﺷﺖ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻨﺪ و اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﻪ‬ ‫ﻓﺎﺟﻌﻪای ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪای ﺟﺰ ﺿﺮرھﺎی ﻣﺎﻟﯽ و ﺟﺎﻧﯽ در ﭘﯽ ﻧﺪاﺷﺖ ‪ .٥‬آری‬ ‫دوران رﺳﺎﻟﺖ آن ﺣﻀﺮت اﯾﻦ ﻃﻮر ﻣﯽﮔﺬﺷﺖ و زﻧﺪﮔﯽ اﯾﺸﺎن زﻧﺠﯿﺮی ﺑﻮد ﮐﻪ ﺣﻠﻘﻪھﺎی‬ ‫ﺑﻼ و ﻣﺼﯿﺒﺖ آن را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽداد‪ ،‬اﻣﺎ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺸﮑﻼﺗﯽ ﮐﻪ در راه ﺧﺪا ﺑﻪ او ﻣﯽرﺳﯿﺪ‪،‬‬ ‫ﺳﺴﺖ و زﺑﻮن ﻧﮕﺮدﯾﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ ﻣﯽورزﯾﺪ و ﺑﻪ اﻣﯿﺪ ﭘﺎداش اﻟﮫﯽ ﺗﺎ دم ﻣﺮگ ﺗﻤﺎم‬ ‫ﺳﺨﺘﯽھﺎ و ﻣﺸﮑﻼت را ﺗﺤﻤﻞ ﻣﯽﻧﻤﻮد ‪.٦‬‬ ‫‪ -١‬ﺳﻨﻦ اﻟﺘﺮﻣﺬی‪ ،‬ج ‪ ،۴‬ص ‪ ،۶۴۵‬ﺻﺤﺤﻪ آﻟﺒﺎﻧﯽ ‪ - ،/‬ﺻﺤﯿﺢ اﻟﺠﺎﻣﻊ‪ ،‬ص ‪.۵۰۰۱‬‬ ‫‪ -٢‬اﺑﯽ ﮐﺒﺸﻪ ﭘﺪر رﺿﺎﻋﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﺮوض اﻻﻧﻒ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۳۳‬‬ ‫‪ -٤‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۴۸‬‬ ‫‪ -٥‬اﺑﯽ ﺷﻨﺐ‪ ،‬ص ‪.۱۳۷‬‬ ‫‪ -٦‬اﻟﺘﻤﮑﯿﻦ ﻟﻼﻣﺔ اﻻﺳﻼﻣﯿﺔ‪ ،‬ص ‪.۲۴۳‬‬

‫‪٣٤٢‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا در ﻣﻮاﻗﻊ ﻣﺘﻌﺪدی ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻼت و ﻣﺼﯿﺒﺖھﺎﯾﯽ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺳﺨﺘﯽ آﻧﮫﺎ ﺑﻪ‬ ‫ذھﻦ ﮐﺴﯽ ﻧﻤﯽﮔﻨﺠﺪ‪ .‬ﻣﺸﮑﻼت و ﻣﺼﯿﺒﺖھﺎ ﺑﻪ اﻧﺪازۀ ارزش و ﻣﻘﺎم رﺳﺎﻟﺘﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ اﯾﺸﺎن‬ ‫ﺑﺮ ﻋﮫﺪه داﺷﺖ و ﺑﺮ اﺛﺮ ﺗﺤﻤﻞ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺸﮑﻼت و ﻣﺼﯿﺒﺖھﺎﯾﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺎم و ﻣﻨﺰﻟﺘﯽ واﻻ‬ ‫ﻧﺰد ﭘﺮوردﮔﺎرش ﻧﺎﺋﻞ ﮔﺮدﯾﺪ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ او ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻗﻮم ﺧﻮد ﻣﮫﺮﺑﺎن ﺑﻮد و ﻧﻤﯽﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﻗﻮﻣﺶ ﺑﻪ ﻋﺬاﺑﮫﺎﯾﯽ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻠﺖھﺎی ﭘﯿﺸﯿﻦ ﺑﻪ آن ﻣﺒﺘﻼ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و ﺷﮑﯿﺒﺎﯾﯽ‬ ‫ﻣﯽﻧﻤﻮد ﺗﺎ ﺑﺮای دﻋﻮﺗﮕﺮن و ﻣﺼﻠﺤﺎن اﻟﮕﻮ ﺑﺎﺷﺪ ‪ .١‬ﭘﺲ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا از اذﯾﺖ و آزار‬ ‫ﻣﺠﺮﻣﺎن در اﻣﺎن ﻧﻤﺎﻧﺪ و ﺑﺎ ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﻣﺼﯿﺒﺖھﺎ ﻣﻮاﺟﻪ ﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬داﻋﯿﺎن ﻧﯿﺰ ﻣﻮرد اذﯾﺖ و آزار‬ ‫ﻗﺮار ﺧﻮاھﻨﺪ ﮔﺮﻓﺖ و ﺳﻨﺖ و ﻗﺎﻧﻮن اﻟﮫﯽ در ﻣﻮرد دﻋﻮتھﺎ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ از اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ‬ ‫ﺑﻦ اﺑﯽ وﻗﺎص س رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ از رﺳﻮل ﺧﺪا ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ :‬ﺑﯿﺶ از ھﻤﻪ ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺑﻼ و‬ ‫ﻣﺼﯿﺒﺖ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻣﯽآﯾﻨﺪ؟ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﺶ از دﯾﮕﺮان ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان‬ ‫ﻣﺸﺎﺑﮫﺖ دارﻧﺪ و ﺳﭙﺲ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از آﻧﮫﺎ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ھﺮ ﮐﺲ ﺑﺮﺣﺴﺐ دﯾﻨﺪاری و ﻣﻘﺎم و‬ ‫ﻣﻨﺰﻟﺖ ﻣﻌﻨﻮی ﺧﻮد ﺑﻪ ﻣﺼﯿﺒﺖ و ﺑﻼ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻣﯽﺷﻮد و ھﺮ ﭼﻨﺪ از ﻧﻈﺮ اﯾﻤﺎن ﻗﻮیﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬ ‫ﻣﺼﯿﺒﺖ و ﺑﻼی او ﺑﻪ ھﻤﺎن اﻧﺪازه ﺳﺨﺖﺗﺮ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد و ﺑﻨﺪه ھﻤﭽﻨﺎن ﺑﻪ ﺑﻼ و ﻣﺼﯿﺒﺖ‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻣﯽﺷﻮد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﭼﻨﺎن روی زﻣﯿﻦ راه ﻣﯽرود ﮐﻪ ھﯿﭻ ﮔﻨﺎھﯽ ﺑﺮای او ﺑﺎﻗﯽ‬ ‫ﻧﻤﯽﻣﺎﻧﺪ« ‪.٢‬‬ ‫اذﯾﺖ و آزار ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺎ ﻣﺼﯿﺒﺖھﺎ و ﻣﺸﮑﻼت ﺑﺰرﮔﯽ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﮐﻮھﮫﺎی ﺳﺮ ﺑﻪ ﻓﻠﮏ ﮐﺸﯿﺪه و ﻣﺤﮑﻢ را از ﭘﺎی در ﻣﯽآورد‪ .‬آﻧﺎن اﻣﻮال و ﺟﺎﻧﮫﺎی ﺧﻮد را‬ ‫در راه ﺧﺪا ﻓﺪا ﻧﻤﻮدﻧﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﯿﺰ ھﯿﭻ ﯾﮏ از ﺑﺰرﮔﺎن و اﺷﺮاف ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺑﺪون اﻣﺘﺤﺎن‬ ‫ﻧﮕﺬاﺷﺖ و آﻧﺎن را ﺑﻪ اﻧﻮاع ﻣﺘﻌﺪدی از ﻣﺸﮑﻼت و ﮔﺮﻓﺘﺎریھﺎ دﭼﺎر ﻧﻤﻮد‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﯿﺎن‬ ‫اﺑﻮﺑﮑﺮ س ﻧﯿﺰ ﻣﻮرد اذﯾﺖ و آزار ﻣﺸﺮﮐﺎن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺑﺮ ﺳﺮش ﺧﺎک رﯾﺨﺘﻨﺪ و در ﻣﺴﺠﺪ‬ ‫اﻟﺤﺮام او را ﭼﻨﺎن زدﻧﺪ ﮐﻪ او را ﺑﺮا اﺛﺮ ﭼﮫﺮۀ ﺧﻮن آﻟﻮدش ﮐﺴﯽ ﻧﻤﯽﺷﻨﺎﺧﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬او را‬ ‫در ﻟﺒﺎﺳﯽ ﭘﯿﭽﺎﻧﺪﻧﺪ و ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪاش ﺑﺮدﻧﺪ ‪ .٣‬ﻋﺎﯾﺸﻪ ل رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ وﻗﺘﯽ ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫اﮐﺮم ج ﮐﻪ ھﺸﺘﺎد و ﺳﻪ ﻧﻔﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﮔﺮدھﻢ آﻣﺪﻧﺪ اﺑﻮﺑﮑﺮ س اﺻﺮار داﺷﺖ ﮐﻪ آﺷﮑﺎرا ﺑﯿﺮون‬ ‫‪ -١‬ﻣﺤﻨﺔ اﻟﻤﺴﻠﻤﯿﻦ ﻓﯽ اﻟﻌﮫﺪ اﻟﻤﮑﯽ‪ ،‬د ﺳﻠﯿﻤﺎن اﻟﺴﻮﯾﮑﺖ‪ ،‬ص ‪.۱۹۷‬‬ ‫‪ -٢‬اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ‪ ،‬ﺑﺎب اﻟﺼﺒﺮ ﻋﻠﯽ اﻟﺒﻼء‪ ،‬ﺷﻤﺎره ﺣﺪﯾﺚ ‪.۴۰۲۳‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﺘﻤﮑﯿﻦ ﻟﻼﻣﺔ اﻻﺳﻼﻣﯿﺔ‪ ،‬ص ‪.۲۴۳‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪ :‬دﻋﻮت آﺷﮑﺎر و روشﻫﺎی ﻣﺸﺮﮐﺎن در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ آن‬

‫‪٣٤٣‬‬

‫ﺑﯿﺎﯾﻨﺪ‪ .‬رﺳﻮل ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺗﻌﺪاد ﻣﺎ ھﻨﻮز ﮐﻢ اﺳﺖ«‪ .‬اﻣﺎ اﺑﻮﺑﮑﺮ ھﻤﭽﻨﺎن ﭘﯿﺸﻨﮫﺎد ﺧﻮد را‬ ‫ﺗﮑﺮار ﻣﯽﮐﺮد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﯿﺮون آﻣﺪ‪ .‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﮔﻮﺷﻪھﺎی ﻣﺴﺠﺪ‪ ،‬ھﺮ ﯾﮏ در ﻣﯿﺎن‬ ‫ﻗﺒﯿﻠﻪاش ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﺷﺪﻧﺪ و اﺑﻮﺑﮑﺮ در ﻣﯿﺎن ﻣﺮدم ﺑﻪ ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد و ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮرت اﯾﻦ اوﻟﯿﻦ ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ و دﻋﻮﺗﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺸﺮﮐﺎن را ﺑﻪ ﺳﻮی ﺧﺪا و‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش دﻋﻮت ﻣﯽداد‪ .‬ﻣﺸﺮﮐﺎن ﺑﯽدرﻧﮓ ﺑﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﯾﻮرش ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬آﻧﮫﺎ‪ ،‬او را ﺑﻪ‬ ‫ﺷﺪت ﻣﻮرد ﺿﺮب و ﺟﺮح ﻗﺮار دادﻧﺪ و ﻟﮕﺪﮐﻮب ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻋﺘﺒﻪ ﺑﻦ رﺑﯿﻌﻪ ﺑﯿﺶ از دﯾﮕﺮان ﺑﻪ‬ ‫ﺳﺮ و ﺻﻮرت او ﻣﯽزد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ اﻓﺮاد ﻗﺒﯿﻠﻪ ﺑﻨﯽ ﺗﯿﻢ آﻣﺪﻧﺪ و اﺑﻮﺑﮑﺮ را از زﯾﺮ دﺳﺖ و ﭘﺎی آﻧﮫﺎ‬ ‫ﺑﯿﺮون ﮐﺸﯿﺪﻧﺪ و در ﭘﺎرﭼﻪای ﻗﺮار دادﻧﺪ و او را ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪاش ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬آﻧﮫﺎ ﺗﺮدﯾﺪی ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ‬ ‫اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺧﻮاھﺪ ﻣﺮد و ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ اﮔﺮ او ﺑﻤﯿﺮد‪ ،‬ﻋﺘﺒﻪ ﺑﻦ رﺑﯿﻌﻪ را ﺧﻮاھﯿﻢ ﮐﺸﺖ‪.‬‬ ‫آﻧﮫﺎ ﺑﺎ ﭘﺪر اﺑﻮﺑﮑﺮ در ﮐﻨﺎرش ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ در ﻗﺴﻤﺘﮫﺎی آﺧﺮ روز ﺑﻪ ھﻮش آﻣﺪ‪ .‬ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫ﺣﺎل رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﭼﻪ ﻃﻮر اﺳﺖ؟ اﻓﺮاد ﻗﺒﯿﻠﻪاش ﻧﺎراﺣﺖ ﺷﺪﻧﺪ و او را ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ و رﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ‬ ‫ﺑﻪ ﻣﺎدرش ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻣﻮاﻇﺐ او ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺎدرش ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﺑﻪ او ﭼﯿﺰی ﺑﺪھﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﭼﯿﺰی‬ ‫ﻧﺨﻮرد و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺣﺎل ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﭼﻪ ﻃﻮر اﺳﺖ؟ ﻣﺎدرش ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ از ﺣﺎل رﻓﯿﻘﺖ ﺧﺒﺮ ﻧﺪارم‪.‬‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﺰد ام ﺟﻤﯿﻞ ﺑﻨﺖ ﺧﻄﺎب ﺑﺮو و از او ﺣﺎل ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ را ﺟﻮﯾﺎ ﺷﻮ‪ .‬ﻣﺎدرش ﺑﯿﺮون آﻣﺪ ﺗﺎ‬ ‫اﯾﻨﮑﻪ ﻧﺰد ام ﺟﻤﯿﻞ آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺣﺎل ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ را از ﺗﻮ ﺟﻮﯾﺎ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ام‬ ‫ﺟﻤﯿﻞ ﺑﻨﺖ ﺧﻄﺎب ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ را ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﻢ و ﻧﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ را‪ .‬اﮔﺮ دوﺳﺖ‬ ‫داری ﻧﺰد ﻓﺮزﻧﺪت ﻣﯽآﯾﻢ‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺮوﯾﻢ‪ .‬ام ﺟﻤﯿﻞ ھﻤﺮاه ﻣﺎدر اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﻪ راه اﻓﺘﺎد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻧﺰد‬ ‫اﺑﻮﺑﮑﺮ آﻣﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ او را ﺑﯽھﻮش و ﺿﻌﯿﻒ ﯾﺎﻓﺖ‪ ،‬ﻓﺮﯾﺎد ﮐﺸﯿﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻗﻮﻣﯽ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻮ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺎﺳﻖ و ﮐﺎﻓﺮاﻧﺪ‪ .‬اﻣﯿﺪوارم ﺧﺪاوﻧﺪ اﻧﺘﻘﺎم ﺗﻮ را از آﻧﮫﺎ ﺑﮕﯿﺮد‪ .‬اﺑﻮﺑﮑﺮ‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺣﺎل ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﭼﻄﻮر اﺳﺖ؟ ام ﺟﻤﯿﻞ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺎدرت ﻣﯽﺷﻨﻮد‪ .‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﺷﮑﺎﻟﯽ‬ ‫ﻧﺪارد‪ .‬ام ﺟﻤﯿﻞ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺣﺎﻟﺶ ﺧﻮب اﺳﺖ‪ .‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﮐﺠﺎﺳﺖ؟ ام ﺟﻤﯿﻞ ﮔﻔﺖ‪ :‬اودر‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ارﻗﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺗﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج را ﻧﺒﯿﻨﻢ‪ ،‬آب و ﻏﺬا ﻧﻤﯽﺧﻮرم‪ .‬ﻣﺎدر‬ ‫اﺑﻮﺑﮑﺮ و ام ﺟﻤﯿﻞ ﺻﺒﺮ ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ رﻓﺖ و آﻣﺪ ﮐﻢ ﺷﺪ و ﻣﺮدم در ﺧﺎﻧﻪھﺎ آرام ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﭙﺲ او را در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ آﻧﮫﺎ ﺗﮑﯿﻪ زده ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﯿﺮون آوردﻧﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫اﮐﺮم ج او را در آﻏﻮش ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﻮﺳﯿﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ھﻤﻪ ﮔﺮد او ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا! ﭘﺪر و ﻣﺎدرم ﻓﺪاﯾﺖ ﺑﺎد ﻣﻦ ﭼﯿﺰی ﻧﺸﺪهام ﺑﻪ ﺟﺰ ﺿﺮﺑﺎﺗﯽ ﮐﻪ آن ﻣﺮد ﻓﺎﺳﻖ‬ ‫ﺑﺮ ﭼﮫﺮهام زد و اﯾﻦ ﻣﺎدرم ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪش ﻣﮫﺮﺑﺎن اﺳﺖ و ﺷﻤﺎ ﺷﺨﺼﯿﺖ ﺑﺎ ﺑﺮﮐﺘﯽ‬ ‫ھﺴﺘﯿﺪ‪ ،‬او را ﺑﻪ ﺳﻮی ﺧﺪا دﻋﻮت دھﯿﺪ و ﺑﺮاﯾﺶ دﻋﺎ ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ ﺗﻮ او را‬

‫‪٣٤٤‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫از آﺗﺶ ﺟﮫﻨﻢ ﻧﺠﺎت ﺑﺪھﺪ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﺮای ﻣﺎدر اﺑﻮﺑﮑﺮ دﻋﺎ ﮐﺮد و اورا ﺑﻪﺳﻮی ﺧﺪا دﻋﻮت داد و‬ ‫او ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪ ‪.١‬‬ ‫درسﻫﺎ و آﻣﻮﺧﺘﻨﯽﻫﺎ‬

‫‪ -۱‬ﻋﻼﻗﮥ ﺷﺪﯾﺪ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﻪ ﻋﻠﻨﯽ ﺳﺎﺧﺘﻦ دﻋﻮت اﺳﻼم و اﻇﮫﺎر آن در ﺑﺮاﺑﺮ ﮐﺎﻓﺮان‪ :‬اﯾﻦ‬ ‫اﻣﺮ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﻗﻮت اﯾﻤﺎن و ﺷﺠﺎﻋﺖ وی ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﺑﻮﺑﮑﺮ‪ ،‬ﺷﮑﻨﺠﻪ و آزار ﺑﺰرﮔﯽ را‬ ‫ﺗﺤﻤﻞ ﮐﺮد ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪاﻧﺶ ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ او ﺧﻮاھﺪ ﻣﺮد‪.‬‬ ‫‪ -۲‬ﺷﯿﻔﺘﮕﯽ و ﻣﺤﺒﺖ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﺑﻪ ﺣﺪی ﺑﻮد ﮐﻪ او در آن‬ ‫وﺿﻌﯿﺖ دﺷﻮار از ﺣﺎل ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺟﻮﯾﺎ ﻣﯽﺷﺪ و ﭘﺎﻓﺸﺎری ﻣﯽﮐﺮد ﮐﻪ او را از ﺣﺎل‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج آﮔﺎه ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻣﯽﺧﻮرد ﮐﻪ ﺗﺎ وﻗﺘﯽ او را ﻧﺪﯾﺪه اﺳﺖ‪،‬‬ ‫آب و ﻏﺬاﯾﯽ ﻧﺨﻮرد‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺤﺒﺖ ﺑﺮای ﺧﺪاﺳﺖ و ﻧﻤﺎد ارادهھﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ‬ ‫دﺷﻮارﯾﮫﺎ ﭼﯿﺮه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ھﺮ ﻣﺼﯿﺒﺘﯽ ﮐﻪ در راه ﺧﺪا و ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش ﺑﻪ آﻧﮫﺎ‬ ‫ﺑﺮﺳﺪ‪ ،‬آن را آﺳﺎن و ﺳﺎده ﻣﯽﺑﯿﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ -۳‬ﺗﻌﺼﺐ ﻗﺒﯿﻠﻪای در آن وﻗﺖ در ﺗﻮﺟﯿﻪ ﺣﻮادث و رﻓﺘﺎر و ﺗﻌﺎﻣﻞ ﺑﺎ اﻓﺮاد ﻧﻘﺶ ﺑﻪ‬ ‫ﺳﺰاﯾﯽ داﺷﺖ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺑﺎ وﺟﻮد اﺧﺘﻼف ﻋﻘﯿﺪه‪ ،‬ﻗﺒﯿﻠﮥ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﻪ ﺣﻤﺎﯾﺖ او‬ ‫ﺑﺮﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ و ﺗﮫﺪﯾﺪ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﻤﯿﺮد‪ ،‬ﻋﺘﺒﻪ را ﺧﻮاھﻨﺪ ﮐﺸﺖ ‪.٢‬‬ ‫‪ -٤‬رﻋﺎﯾﺖ اﻣﻮر اﻣﻨﯿﺘﯽ ﺗﻮﺳﻂ ام ﺟﻤﯿﻞ ل ﮐﻪ او ﭼﻨﺪ واﮐﻨﺶ اﻧﺠﺎم داد ﮐﻪ ﺷﺎﯾﺪ‬ ‫ﻣﮫﻢﺗﺮﯾﻦ آﻧﮫﺎ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‪ :‬ﭘﻨﮫﺎنﮐﺎری و اﺑﺮاز ﻧﺪاﺷﺘﻦ ﺷﻨﺎﺧﺖ در ﻣﻮرد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫اﮐﺮم ج و اﺑﻮﺑﮑﺮ وﻗﺘﯽ اماﻟﺨﯿﺮ از ام ﺟﻤﯿﻞ در ﻣﻮرد رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ ،‬ام ﺟﻤﯿﻞ‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ :‬اﺑﻮﺑﮑﺮ و ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ را ﻧﻤﯽﺷﻨﺎﺳﺪ‪ .‬اﯾﻦ واﮐﻨﺸﯽ ﻣﺤﺘﺎﻃﺎﻧﻪ و ﻣﻨﺎﺳﺐ‬ ‫ﺑﻮد؛ ﭼﻮن در آن وﻗﺖ ھﻨﻮز ام اﻟﺨﯿﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﺸﺪه ﺑﻮد و ام ﺟﻤﯿﻞ اﺳﻼم ﺧﻮد را‬ ‫ﭘﻨﮫﺎن ﻣﯽﮐﺮد و دوﺳﺖ ﻧﺪاﺷﺖ ام اﻟﺨﯿﺮ از ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻮدن او اﻃﻼﻋﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؛‬ ‫از اﯾﻦ رو ﻣﺤﻞ اﻗﺎﻣﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج از ﺗﺮس اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺒﺎدا اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع را ﺑﻪ ﻗﺮﯾﺶ‬ ‫ﮔﺰارش دھﺪ‪ ،‬ﭘﻨﮫﺎن ﻧﻤﻮد ‪.٣‬‬

‫‪ -١‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪ - ۴۴۱-۴۳۹‬اﻟﺒﺪاﯾﺔ واﻟﻨﮫﺎﯾﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪.۳۰‬‬ ‫‪ -٢‬ﻣﺤﻨﺔ اﻟﻤﺴﻠﻤﯿﻦ ﻓﯽ اﻟﻌﮫﺪ اﻟﻤﮑﯽ‪ ،‬ص ‪.۷۹‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ ﻗﺮاءة ﻟﺠﻮاﻧﺐ اﻟﺤﺬر واﻟﺤﻤﺎﯾﺔ‪ ،‬ص ‪.۵۰‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪ :‬دﻋﻮت آﺷﮑﺎر و روشﻫﺎی ﻣﺸﺮﮐﺎن در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ آن‬

‫‪٣٤٥‬‬

‫از ﻃﺮﻓﯽ دﯾﮕﺮ ام ﺟﻤﯿﻞ در اﯾﻦ ﺻﺪد ﺑﻮد ﮐﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺧﻮد را ﺑﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ س ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ و‬ ‫ً‬ ‫آﻧﮫﺎ را ﺑﺮای ام ﺧﯿﺮ آﺷﮑﺎر ﻧﺴﺎزد ﺗﺎ ﻗﻀﯿﻪ ﮐﺎﻣﻼ ﺳﺮی و ﭘﻨﮫﺎﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ام ﺟﻤﯿﻞ‬ ‫از وﺿﻌﯿﺖ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﺧﻮد ﺑﮫﺮهﺑﺮداری ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ‪ :‬اﮔﺮ ﺗﻮ دوﺳﺖ داری‪ ،‬ﻣﻦ ھﻤﺮاه‬ ‫ﺗﻮ ﻧﺰد ﻓﺮزﻧﺪت ﻣﯽآﯾﻢ‪.‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ام ﺟﻤﯿﻞ از وﺿﻌﯿﺖ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺮای ﮐﺴﺐ اﻋﺘﻤﺎد ﻣﺎدر اﺑﻮﺑﮑﺮ و رام ﮐﺮدن‬ ‫وی ﺑﺎ دﯾﺪن وﺿﻌﯿﺖ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﮐﻪ ﺑﯿﮫﻮش و ﺑﯿﺠﺎن اﻓﺘﺎده ﺑﻮد‪ ،‬داد و ﻓﺮﯾﺎد ﺑﻪ راه اﻧﺪاﺧﺖ و‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻗﻮﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻮ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺎﺳﻖ و ﮐﺎﻓﺮاﻧﺪ«‪ .‬ﺷﮑﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻊ ام‬ ‫ﺟﻤﯿﻞ ﺗﺎ ﺣﺪودی از ﺣﺲ اﻧﺘﻘﺎمﺟﻮﯾﯽ و ﻧﺎراﺣﺘﯽ ام ﺧﯿﺮ از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻓﺮزﻧﺪش‬ ‫ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﮐﺎھﺶ داد و ام ﺟﻤﯿﻞ راﺧﯿﺮﺧﻮاه و دﻟﺴﻮز ﺧﻮد داﻧﺴﺖ و اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ‬ ‫ام ﺟﻤﯿﻞ ﻣﺤﺒﺖ و اﻋﺘﻤﺎد ام اﻟﺨﯿﺮ را ﺑﻪ ﺧﻮد ﺟﻠﺐ ﻧﻤﻮد و اﯾﻦ ﮐﺎری ﺑﻮد ﮐﻪ وﻇﯿﻔﻪ ام‬ ‫ﺟﻤﯿﻞ را در رﺳﺎﻧﺪن ﺧﺒﺮ و اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ س آﺳﺎن ﻣﯽﻧﻤﻮد ‪.١‬‬ ‫اﻧﺘﺨﺎب وﻗﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮای اﺟﺮای ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ‬

‫وﻗﺘﯽ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻪ او را ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻢ ارﻗﻢ ﺑﺒﺮﻧﺪ‪ ،‬ام ﺟﻤﯿﻞ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻪ او را‬ ‫ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺖ؛ ﺑﻠﮑﻪ در اﻧﺠﺎم آﻧﭽﻪ او ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺄﺧﯿﺮ ﮐﺮد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ رﻓﺖ و آﻣﺪ ﮐﻢ ﺷﺪ و‬ ‫ﻣﺮدم در ﺧﺎﻧﻪھﺎی ﺧﻮد آرام ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬آن ﮔﺎه ام ﺟﻤﯿﻞ ﺑﻪ ھﻤﺮاه ﻣﺎدر اﺑﻮﺑﮑﺮ او را ﺑﯿﺮون‬ ‫آوردﻧﺪ و ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺮدﻧﺪ ‪.٢‬‬ ‫ﺗﺤﻘﻖ اﯾﻦ اﺻﻞ ﮐﻪ ﻧﻌﻤﺖ ﺑﻌﺪ از ﻣﺼﯿﺒﺖ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ام اﻟﺨﯿﺮ ﻣﺎدر‬ ‫اﺑﻮﺑﮑﺮﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻋﻼﻗﮥ ﺷﺪﯾﺪ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺎدرش اﺳﻼم را ﺑﭙﺬﯾﺮد و اﺑﻮﺑﮑﺮ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا‬ ‫ﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻣﺎدرش دﻋﺎ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪ ‪.٣‬‬ ‫ﺧﻼﺻﻪ اﯾﻨﮑﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻﺪﯾﻖ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﯾﻨﮑﻪ از ﺳﺎﯾﺮ ﺻﺤﺎﺑﻪ در ﺧﺪﻣﺖ و ھﻤﺮاھﯽ‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﭘﯿﺸﺘﺎز ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺸﮑﻼت و ﻣﺼﺎﺋﺐ ﺑﯿﺸﺘﺮی از ﺟﺎﻧﺐ ﮐﻔﺎر و ﻣﺸﺮﮐﺎن‪،‬‬ ‫ﻣﺘﺤﻤﻞ ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬

‫‪ -١‬ھﻤﺎن‪.‬‬ ‫‪ -٢‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪ ۵۲-۵۰‬و در درسھﺎی اﻣﻨﯿﺘﯽ از اﯾﻦ ﮐﺘﺎب اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮدهام‪.‬‬ ‫‪ -٣‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۷۵‬‬

‫‪٣٤٦‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫‪ -۱‬ﺑﻼل س‬ ‫اذﯾﺖ و آزار ﻣﺸﺮﮐﺎن ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج و ﯾﺎراﻧﺶ روز ﺑﻪ روز داﻣﻨﻪ ﮔﺴﺘﺮدهﺗﺮی ﺑﻪ ﺧﻮد‬ ‫ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ آﺧﺮﯾﻦ ﺣﺪ ﺧﺸﻮﻧﺖ و ﺳﻨﮕﺪﻟﯽ رﺳﯿﺪ و ﺑﻪ وﯾﮋه رﻓﺘﺎر آﻧﺎن ﺑﺎ‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﺴﺘﻀﻌﻒ‪ ،‬رﻓﺘﺎری ﻏﯿﺮﻣﻌﻘﻮﻻﻧﻪ ﺑﻮد؛ ﭼﺮا ﮐﻪ آﻧﮫﺎ را ﺷﮑﻨﺠﻪ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ از‬ ‫دﯾﻦ و ﻋﻘﯿﺪۀ ﺧﻮد ﻣﻨﺼﺮف ﺷﻮﻧﺪ و از ﻃﺮﻓﯽ ﺑﺎ ﺷﮑﻨﺠﻪﮐﺮدن آﻧﺎن‪ ،‬ﮐﯿﻨﻪ و ﺧﺸﻢ ﺧﻮد را‬ ‫ﻓﺮود ﻧﺸﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد س ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬اوﻟﯿﻦ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﻇﮫﺎر اﺳﻼم ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪،‬‬ ‫ھﻔﺖ ﻧﻔﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ‪ ،‬اﺑﻮﺑﮑﺮ‪ ،‬ﻋﻤﺎر‪ ،‬ﻣﺎدرش ﺳﻤﯿﻪ‪ ،‬ﺻﮫﯿﺐ‪ ،‬ﺑﻼل و ﻣﻘﺪاد‪.‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش را ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ ﻋﻤﻮی وی‪ ،‬اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ و اﺑﻮﺑﮑﺮ را ﺗﻮﺳﻂ ﻗﻮﻣﺶ ﻣﺼﻮن ﻧﮕﺎه‬ ‫داﺷﺖ‪ّ ،‬اﻣﺎ ﻣﺸﺮﮐﺎن‪ ،‬ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺑﺎ زرهھﺎی آھﻨﯿﻦ داغ ﻣﯽﻧﻤﻮدﻧﺪ و آﻧﮫﺎ را در‬ ‫ﮔﺮﻣﺎی ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﻗﺮار ﻣﯽدادﻧﺪ‪ .‬ﺑﯿﺸﺘﺮ آﻧﮫﺎ ﺑﺮ اﺛﺮ ﻓﺸﺎرھﺎی ﺳﺨﺖ ﺑﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻪھﺎی‬ ‫ﻣﺸﺮﮐﺎن ﺗﻦ دادﻧﺪ ﺑﻪ ﺟﺰ ﺑﻼل ﮐﻪ وﺟﻮدش را در راه ﺧﺪا ﻧﺎﭼﯿﺰ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻣﺸﺮﮐﺎن او را ﺑﻪ‬ ‫دﺳﺖ ﮐﻮدﮐﺎﻧﺸﺎن ﻣﯽﺳﭙﺮدﻧﺪ و آﻧﮫﺎ او را در ﺷﮫﺮ ﻣﮑﻪ ﻣﯽﭼﺮﺧﺎﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ او ﺑﺎ ﻗﺎﻃﻌﯿﺖ‬ ‫ﻣﯽﮔﻔﺖ‪َ » :‬اﺣ ٌﺪ ٌ‬ ‫اﺣﺪ ﺧﺪا ﯾﮑﯽ اﺳﺖ ﺧﺪا ﯾﮑﯽ اﺳﺖ« ‪.١‬‬ ‫ﺑﻼل‪ ،‬ﻗﺒﯿﻠﻪای ﻧﺪاﺷﺖ ﮐﻪ او را ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺷﻤﺸﯿﺮھﺎﯾﯽ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ از او دﻓﺎع ﮐﻨﺪ‬ ‫و ﭼﻨﯿﻦ اﻧﺴﺎﻧﯽ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺟﺎھﻠﯽ ﻣﮑﻪ ارزﺷﯽ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬او در زﻧﺪﮔﯽ ﻧﻘﺸﯽ ﺟﺰ اﯾﻨﮑﻪ ﮐﺎر‬ ‫ﺑﮑﻨﺪ و ﻓﺮﻣﺎن ﺑﺒﺮد و ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺣﯿﻮاﻧﺎت در ﻣﻌﺮض ﺧﺮﯾﺪ و ﻓﺮوش ﻗﺮار ﺑﮕﯿﺮد ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬اﻣﺎ‬ ‫اﯾﻨﮑﻪ دارای ﻧﻈﺮی ﻣﺴﺘﻘﻞ و اﻧﺪﯾﺸﻪای و ﯾﺎ ﺻﺎﺣﺐ دﻋﻮت و ﯾﺎ ﻗﻀﯿﻪای ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ‬ ‫اﻣﺮی در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺟﺎھﻠﯽ ﻣﮑﻪ ﺑﺮای ﮐﺴﯽ ھﻤﭽﻮن ﺑﻼل‪ ،‬ﺟﻨﺎﯾﺘﯽ ﺑﺴﯿﺎر زﺷﺖ و‬ ‫ﻧﺎﺑﺨﺸﻮدﻧﯽ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽرﻓﺖ‪ ،‬اﻣﺎ دﻋﻮت ﺟﺪﯾﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺟﻮاﻧﺎﻧﺎن ﺷﺘﺎﺑﺎن ﺑﻪ آن ﮔﺮوﯾﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‬ ‫و ﺑﺎ ﺳﻨﺘﮫﺎ و رﺳﻮم ﭘﺪراﻧﺸﺎن ﻣﺒﺎرزه ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬در ژرﻓﺎی دل اﯾﻦ ﺑﺮدۀ ﻓﺮاﻣﻮش ﺷﺪه ﻧﯿﺰ‬ ‫ﺟﺎی ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد و از او ﺷﺨﺼﯿﺘﯽ ﺟﺪﯾﺪ در ﻣﯿﺪان ھﺴﺘﯽ اراﺋﻪ داده ﺑﻮد ‪.٢‬‬ ‫اﯾﻤﺎن در اﻋﻤﺎق ﻗﻠﺐ ﺑﻼل رﺳﻮخ ﮐﺮده ﺑﻮد و ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻋﻘﯿﺪه و دﯾﻨﺶ در ﻣﻌﺮض‬ ‫ﺷﮑﻨﺠﻪ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ‪ .‬دﯾﺮی ﻧﭙﺎﺋﯿﺪ ﮐﻪ آزاد ﻣﺮدی ﺑﻪ ﺷﮑﻨﺠﻪﮔﺎه ﺑﻼل رﻓﺖ و رو ﺑﻪ‬ ‫اﻣﯿﻪ ﺑﻦ ﺧﻠﻒ ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ‪ :‬آﯾﺎ در ﻣﻮرد اﯾﻦ ﺑﯿﭽﺎره از ﺧﺪا ﻧﻤﯽﺗﺮﺳﯽ؟! اﻣﯿﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺗﻮ او‬ ‫را ﻓﺎﺳﺪ ﮐﺮدهای و اﮐﻨﻮن او را از وﺿﻌﯿﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﺑﯿﻨﯽ ﻧﺠﺎت ﺑﺪه‪ .‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﻨﯿﻦ‬ ‫‪ -١‬ﻣﺴﻨﺪ اﺣﻤﺪ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪ ۴۰۴‬ﺑﺎﺳﻨﺎد و ﺣﺴﻦ‪.‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺘﺮﺑﯿﺔ اﻟﻘﯿﺎدﯾﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۱۳۶‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪ :‬دﻋﻮت آﺷﮑﺎر و روشﻫﺎی ﻣﺸﺮﮐﺎن در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ آن‬

‫‪٣٤٧‬‬

‫ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﻣﻦ ﺑﺮدۀ ﺳﯿﺎھﯽ دارم ﮐﻪ از او ﻗﻮیﺗﺮ اﺳﺖ و ﺑﺮ دﯾﻦ ﺗﻮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ او را ﺑﮕﯿﺮ و‬ ‫ﺑﻼل را ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﺪه‪ .‬اﻣﯿﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻢ‪ .‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻏﻼﻣﺶ را ﺑﻪ او داد و ﺑﻼل را در ﻋﻮﺿﺶ‬ ‫ﮔﺮﻓﺖ و آزاد ﮐﺮد« ‪ .١‬و در رواﯾﺘﯽ دﯾﮕﺮ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ او را ﺑﻪ ھﻔﺖ اوﻗﯿﻪ ﯾﺎ ﺑﻪ ﭼﮫﻞ‬ ‫اوﻗﯿﻪ ﻃﻼ ﺧﺮﯾﺪ ‪ .٢‬ﺑﻪ راﺳﺘﯽ ﺑﻼل ﺷﮑﯿﺒﺎ و ﺳﺮﺳﺨﺖ ﺑﻮد؛ ﭼﺮا ﮐﻪ او ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ اﺳﻼم آورد‬ ‫و ﻗﻠﺒﺶ ﭘﺎک ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬اﺳﺘﻮار ﻣﺎﻧﺪ و در ﺑﺮاﺑﺮ ﭼﺎﻟﺶھﺎ و اﻧﻮاع ﺷﮑﻨﺠﻪھﺎ‪ ،‬ﺳﺴﺖ و‬ ‫زﺑﻮن ﻧﮕﺮدﯾﺪ‪ .‬ﺷﮑﯿﺒﺎﯾﯽ و ﭘﺎﯾﺪاری ﺑﻼل ﻣﺸﺮﮐﺎن را ﺑﻪ ﺧﺸﻢ ﻣﯽآورد و ﮐﯿﻨﮥ آﻧﮫﺎ را ﺷﺪت‬ ‫ﻣﯽﺑﺨﺸﯿﺪ ﺑﻪ وﯾﮋه اﯾﻨﮑﻪ او ﺗﻨﮫﺎ ﮐﺴﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﺎﺗﻮان ﺑﺮ اﺳﻼم ﺛﺎﺑﺖ ﻗﺪم‬ ‫ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد و او ﺑﺎ ﮐﺎﻓﺮان در آﻧﭽﻪ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ھﻤﺎھﻨﮓ ﻧﺸﺪ و ﮐﻠﻤﮥ ﺗﻮﺣﯿﺪ را ﺑﺎ ﺻﺪای‬ ‫ﺑﻠﻨﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ آﻧﮫﺎ را ﺑﻪ ﻣﺒﺎرزه ﻣﯽﻃﻠﺒﯿﺪ ﺳﺮ ﻣﯽداد و وﺟﻮدش را در راه ﺧﺪا ارزاﻧﯽ‬ ‫ﮐﺮده ﺑﻮد ‪.٣‬‬ ‫ﺑﻼل از ﺷﮑﻨﺠﻪ و ﻋﺬاب و ﻣﺼﯿﺒﺖ رھﺎﯾﯽ ﯾﺎﻓﺖ و از ﻗﯿﺪ ﺑﺮدﮔﯽ آزاد ﮔﺮدﯾﺪ و ﺑﻘﯿﮥ‬ ‫زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮد را در رﮐﺎب ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﮔﺬراﻧﺪ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ از ﺑﻼل ﺧﺸﻨﻮد‬ ‫ﺑﻮد در ﮔﺬﺷﺖ و ﺑﻪ او ﺑﺸﺎرت ﺑﮫﺸﺖ داد و ﻓﺮﻣﻮد‪ ...» :‬ﺻﺪای ﮐﻔﺶھﺎی ﺑﻼل را ﭘﯿﺶ‬ ‫از ﺧﻮدم در ﺑﮫﺸﺖ ﺷﻨﯿﺪم« ‪.٤‬‬ ‫ﺑﻼل اﮔﺮﭼﻪ در دوران ﺟﺎھﻠﯿﺖ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺑﺮده ﺑﻮدن ﺧﻮﯾﺶ‪ ،‬ارزش و ﻣﻘﺎﻣﯽ ﻧﺪاﺷﺖ‪،‬‬ ‫ّاﻣﺎ ﺑﻌﺪ از ﺑﻌﺜﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و ﮔﺮوﯾﺪن ﺑﻪ اﺳﻼم‪ ،‬ارزش و ﻣﻘﺎم واﻻﯾﯽ ﮐﺴﺐ ﻧﻤﻮد‪.‬‬ ‫ﻋﻤﺮ س ﻣﯽﮔﻔﺖ‪» :‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﮐﻪ ﺳﺮور ﻣﺎﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻼل را ﮐﻪ او ﻧﯿﺰ ﺳﺮور ﻣﺎﺳﺖ‪ ،‬آزاد ﮐﺮد« ‪.٥‬‬ ‫آزادﺳﺎزی ﺑﺮدﮔﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺗﻮﺳﻂ اﺑﻮﺑﮑﺮ‪ ،‬ﯾﮑﯽ از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪھﺎﯾﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ رھﺒﺮی اﺳﻼﻣﯽ‬ ‫ﺑﺮای ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﮑﻨﺠﻪای ﮐﻪ ﻣﺴﺘﻀﻌﻔﺎن ﺑﻪ آن ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬در ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪ‬ ‫ﺑﻮد‪ .‬اﺑﻮﺑﮑﺮ اﻣﻮال ﺧﻮد را در آزادﮐﺮدن ﺗﺎزه ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از ﺑﺮدﮔﯽ ﺻﺮف ﻣﯽﻧﻤﻮد و ﻗﺒﻞ از‬ ‫ھﺠﺮت ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺷﺶ ﺑﺮده ﮐﻪ ﺑﻪ اﺳﻼم ﮔﺮوﯾﺪﻧﺪ را آزاد ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﻼل ھﻔﺘﻤﯿﻦ آﻧﮫﺎ ﺑﻮد و‬ ‫ُ‬ ‫ﺑﻘﯿﻪ ﻋﺒﺎرت ﺑﻮدﻧﺪ‪ :‬از ﻋﺎﻣﺮ ﺑﻦ ﻓﮫﯿﺮه ﮐﻪ در ﺟﻨﮓ ﺑﺪر و اﺣﺪ ﺷﺮﮐﺖ ﻧﻤﻮد و در روز ﺑﺌﺮ‬ ‫ّ‬ ‫ﻣﻌﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﺷﮫﺎدت رﺳﯿﺪ؛ ام ﻋﺒﯿﺲ و زﻧﯿﺮه ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از آزادی ﻧﺎﺑﯿﻨﺎ ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ﻗﺮﯾﺶ‬ ‫‪ -١‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﻦ ھﺸﺎم‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۳۹۴‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺘﺮﺑﯿﺔ اﻟﻘﯿﺎدﯾﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۱۴۰‬‬ ‫‪ -٣‬ﻣﺤﻨﺔ اﻟﻤﺴﻠﻤﯿﻦ ﻓﯽ اﻟﻌﮫﺪ اﻟﻤﮑﯽ‪ ،‬ص ‪.۹۲‬‬ ‫‪ -٤‬ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪ ،۱۴۱۰‬ﺷﻤﺎرۀ ﺣﺪﯾﺚ ‪.۲۴۵۸‬‬ ‫‪ -٥‬اﻟﻄﺒﻘﺎت‪ ،‬اﺑﻦ ﺳﻌﺪ‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪ ۲۳۲‬و راوﯾﺎن آن ﺛﻘﻪ ھﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪٣٤٨‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻻت و ﻋﺰی ﺑﯿﻨﺎﯾﯽ او را ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺷﻤﺎ دروغ ﻣﯽﮔﻮﺋﯿﺪ؛‬ ‫ﭼﺮا ﮐﻪ ﻻت و ﻋﺰی ﮐﻮﭼﮏﺗﺮ از آن ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﺿﺮری ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﯿﺰ‬ ‫ﺑﯿﻨﺎﯾﯽ ﭼﺸﻤﺎﻧﺶ را ﺑﺮﮔﺮداﻧﯿﺪ ‪.١‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﮔﺬر اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﻪ ﮐﻨﯿﺰی اﻓﺘﺎد ﮐﻪ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب در دوران ﺟﺎھﻠﯿﺖ‪ ،‬او را‬ ‫ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬اﺑﻮﺑﮑﺮ او را ﺧﺮﯾﺪ و آزاد ﮐﺮد ‪.٢‬‬ ‫اﺑﻮﺑﮑﺮ آزادیﺑﺨﺶ و آزادﮐﻨﻨﺪه ﺑﺮدﮔﺎن و ﺷﯿﺦ ﺑﺎ وﻗﺎر و ﻣﺘﯿﻦ اﺳﻼم ﺑﻮد ﮐﻪ در ﻣﯿﺎن‬ ‫ﻗﻮﻣﺶ ﻣﻌﺮوف ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﯿﻨﻮاﯾﺎن ﮐﻤﮏ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و ﭘﯿﻮﻧﺪ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪی را ﺑﺮﻗﺮار ﻣﯽدارد‬ ‫و ﺳﺨﺘﯽ را ﺑﻪ دوش ﻣﯽﮔﯿﺮد و ﻣﮫﻤﺎنﻧﻮازی ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و از ﺳﺘﻤﺪﯾﺪﮔﺎن ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫او ﻣﮫﺮﺑﺎن و دوﺳﺖداﺷﺘﻨﯽ و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻧﺎﺗﻮاﻧﺎن و ﺑﺮدﮔﺎن دﻟﺴﻮز اﺳﺖ‪ .‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﺨﺶ‬ ‫ﺑﺰرﮔﯽ از داراﯾﯽ ﺧﻮد را ﺻﺮف ﺧﺮﯾﺪاری ﺑﺮدﮔﺎن ﻧﻤﻮد و آﻧﮫﺎ را در راه اﺳﻼم آزاد ﮐﺮد ‪.٣‬‬ ‫اھﻞ ﻣﮑﻪ‪ ،‬اﺑﻮﺑﮑﺮ س را ﮐﻪ داراﯾﯽ ﺧﻮد را ﺑﺮای آزادﮐﺮدن ﻣﺴﺘﻀﻌﻔﺎن ﺧﺮج ﻣﯽﮐﺮد‪،‬‬ ‫ﻣﻮرد ﺗﻤﺴﺨﺮ و اﺳﺘﮫﺰاء ﻗﺮار ﻣﯽدادﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﺑﻮﺑﮑﺮ آﻧﮫﺎ را ھﻤﺴﻨﮕﺮ و ﯾﺎران ﺧﻮد در دﯾﻦ‬ ‫ﺟﺪﯾﺪ ﻣﯽداﻧﺴﺖ و ھﺮ ﯾﮏ از آﻧﮫﺎ ﻧﺰد او ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﻣﺸﺮﮐﺎن و ﻃﺎﻏﻮﺗﯿﺎن روی زﻣﯿﻦ ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫ﻧﺒﻮدﻧﺪ و ﺳﻨﮓ زﯾﺮﺑﻨﺎی دوﻟﺖ ﺗﻮﺣﯿﺪ و ﺗﻤﺪن اﺳﻼﻣﯽ ﺗﻮﺳﻂ اﻓﺮادی ھﻤﭽﻮن ﺑﻼل و‬ ‫ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺻﺪر اﺳﻼم‪ ،‬ﺑﻨﯿﺎﻧﮕﺬاری ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ھﺪف اﺑﻮﺑﮑﺮ از آزاد ﻧﻤﻮدن ﺑﺮدﮔﺎن اﯾﻦ‬ ‫ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﻣﻮرد ﺳﺘﺎﯾﺶ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد و ﯾﺎ ﻣﻘﺎﻣﯽ ﮐﺴﺐ ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﯾﺎ ﺑﻪ اھﺪاف دﻧﯿﻮی دﺳﺖ‬ ‫ﯾﺎﺑﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ او رﺿﺎی ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل را ﺟﺴﺘﺠﻮ ﻣﯽﻧﻤﻮد‪ .‬روزی ﭘﺪرش ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫»ﻓﺮزﻧﺪم ﺗﻮ را ﻣﯽﺑﯿﻨﻢ ﮐﻪ ﺑﺮدﮔﺎن ﺿﻌﯿﻒ را آزاد ﻣﯽﮐﻨﯽ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﻪ ﺟﺎی اﯾﻨﮫﺎ ﻣﺮدان‬ ‫ﻧﯿﺮوﻣﻨﺪ و ﭼﺎﺑﮑﯽ را آزاد ﻣﯽﮐﺮدی ﮐﻪ ﺗﻮ را ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﺑﮫﺘﺮ ﺑﻮد؟ اﺑﻮﺑﮑﺮ س‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﺪر! ھﺪﻓﻢ ﺧﺸﻨﻮدی ﺧﺪا اﺳﺖ«‪ .‬ﭘﺲ ﺷﮕﻔﺖ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ در ﻣﻮرد اﺑﻮﺑﮑﺮ‬ ‫ﺻﺪﯾﻖ س آﯾﻪھﺎﯾﯽ در ﻗﺮآن ﻧﺎزل ﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﺗﺎ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺗﻼوت ﺑﺸﻮﻧﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ َ َّ َ ۡ َ ۡ َ ٰ َ َّ َ‬ ‫�هُۥ ل ِۡليُ ۡ َ‬ ‫�‪ ٦‬فَ َس ُنيَ ّ ِ ُ‬ ‫�‪َ ٥‬و َص َّد َق بٱ ۡ ُ‬ ‫� ٰ‬ ‫ٰ‬ ‫ى‪َ ٧‬وأ َّما َمنۢ‬ ‫� ۡس َ ٰ‬ ‫﴿فأما من أ�طي وٱ�‬ ‫ِ‬ ‫ۡ‬ ‫ُ‬ ‫ۡ‬ ‫� ۡس َ‬ ‫ى‪َ ١٠‬و َما ُ� ۡغ� َ� ۡن ُه َم ُ‬ ‫�هُۥ ل ِل ُع ۡ َ‬ ‫�‪ ٩‬فَ َس ُنيَ ّ ِ ُ‬ ‫�‪َ ٨‬و َ� َّذ َب بٱ ُ‬ ‫� ٰ‬ ‫ٰ‬ ‫َ� َِل َوٱ ۡس َت ۡغ َ ٰ‬ ‫ا� ٓۥ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ُۡ َ‬ ‫َّ َ‬ ‫ََ َ ُۡ ُ‬ ‫� ۡم نَ ٗ‬ ‫ى‪ ١١‬إ ِ َّن َعلَ ۡي َنا ل َ ۡل ُه َد ٰ‬ ‫إ ِ َذا تَ َر َّد ٰٓ‬ ‫�ن �َا لَ�خ َِرةَ َوٱ� ٰ‬ ‫ار�‬ ‫و�‪ ١٣‬فأنذرت‬ ‫ى‪١٢‬‬ ‫‪ -١‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﻦ ھﺸﺎم‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۳۹۳‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﯽ ﺷﮫﺒﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۳۴۶‬‬ ‫‪ -٣‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۳۴۵‬‬

‫‪٣٤٩‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪ :‬دﻋﻮت آﺷﮑﺎر و روشﻫﺎی ﻣﺸﺮﮐﺎن در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ آن‬ ‫َ َ ۡ َ َ ٓ َّ ۡ َ‬ ‫ۡ ََۡ‬ ‫َ َ َّ‬ ‫� ۡش َ�‪ ١٥‬ٱ َّ�ِي َك َّذ َب َوتَ َو َّ ٰ�‪َ ١٦‬و َس ُي َ‬ ‫ج َّن ُب َها ٱ���‪١٧‬‬ ‫تلظ ٰي‪ � ١٤‬يصلٮٰها إِ� ٱ‬ ‫َّ‬ ‫َّ‬ ‫ُ ۡ َ َ ُ َ َ َ َّ‬ ‫َٓ‬ ‫ّ ۡ َ ُۡ‬ ‫َ‬ ‫َ ََ‬ ‫� َز ٰٓ‬ ‫� ٰ‬ ‫ٱ�ِي يؤ ِ� ما�ۥ �‬ ‫ى‪ ١٩‬إِ� ٱبۡتِغا َء َو ۡجهِ‬ ‫�‪َ ١٨‬وما ِ�ح ٍد عِند ُهۥ مِن �ِعمةٖ‬ ‫َ‬ ‫�‪َ ٢٠‬ول َ َس ۡو َف يَ ۡر َ ٰ‬ ‫َر ّ�هِ ٱ ۡ� ۡ َ ٰ‬ ‫�‪] ﴾٢١‬اﻟﻠﯿﻞ‪.[۲۱-۵ :‬‬ ‫ِ‬ ‫»ﮐﺴﯽ ﮐﻪ )در راه ﺧﺪا داراﺋﯽ ﺧﻮد را( ﺑﺬل و ﺑﺨﺸﺶ ﮐﻨﺪ و ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎری ﭘﯿﺸﻪ ﺳﺎزد و ﺑﻪ‬ ‫ﭘﺎداش ﺧﻮد اﯾﻤﺎن و ﺑﺎور داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬او را آﻣﺎده رﻓﺎه و آﺳﺎﯾﺶ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﯿﻢ‪ .‬و اﻣﺎ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﺗﻨﮓ ﭼﺸﻤﯽ ﺑﮑﻨﺪ )و ﺑﻪ ﺑﺬل و ﺑﺨﺸﺶ در راه ﺧﺪا دﺳﺖ ﻧﯿﺎزد( و ﺧﻮد را ﺑﯽﻧﯿﺎز ﺑﺪاﻧﺪ و‬ ‫ﺑﻪ ﭘﺎداش ﺧﻮد اﯾﻤﺎن و ﺑﺎور ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬او را آﻣﺎده ﺑﺮای ﺳﺨﺘﯽ و ﻣﺸﻘﺖ ﻣﯽﺳﺎزﯾﻢ‪ .‬در‬ ‫ً‬ ‫آن ھﻨﮕﺎم ﮐﻪ ﺑﻪ )ﮔﻮر( ﭘﺮت ﻣﯽﮔﺮدد‪ ،‬داراﺋﯿﺶ ﭼﻪ ﺳﻮدی ﺑﻪ ﺣﺎل او دارد؟ ﻣﺴﻠﻤﺎ ﻧﺸﺎن‬ ‫ً‬ ‫دادن )راه ھﺪاﯾﺖ و ﺿﻼﻟﺖ ﺑﻪ ﻣﺮدم( ﺑﺮ ﻋﮫﺪۀ ﻣﺎﺳﺖ و ﻗﻄﻌﺎ آﺧﺮت و دﻧﯿﺎ ھﻤﻪ از آن‬ ‫ﻣﺎﺳﺖ‪ .‬ﻣﻦ ﺷﻤﺎ را از آﺗﺶ ھﻮﻟﻨﺎﮐﯽ ﺑﯿﻢ ﻣﯽدھﻢ ﮐﻪ ﺷﻌﻠﻪور ﻣﯽﺷﻮد و زﺑﺎﻧﻪ ﻣﯽﮐﺸﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺪان داﺧﻞ ﻧﻤﯽﺷﻮد و ﻧﻤﯽﺳﻮزد ﻣﮕﺮ ﺑﺪﺑﺨﺖﺗﺮﯾﻦ )اﻧﺴﺎﻧﮫﺎ( ھﻤﺎن ﮐﺴﯽ ﮐﻪ )ﺣﻖ و‬ ‫ﺣﻘﯿﻘﺖ را دروغ ﻣﯽداﻧﺪ و آن را( ﺗﮑﺬﯾﺐ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و )ﺑﻪ آﯾﺎت آﺳﻤﺎﻧﯽ( ﭘﺸﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‬ ‫وﻟﯿﮑﻦ ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎرﺗﺮﯾﻦ )اﻧﺴﺎنھﺎ( از آن )آﺗﺶ( ﺑﻪ دور داﺷﺘﻪ ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ‪ .‬آن ﮐﺴﯽ ﮐﻪ‬ ‫داراﯾﯽ ﺧﻮد را )در راه ﺧﺪا( ﻣﯽدھﺪ ﺗﺎ ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ را ﭘﺎﮐﯿﺰه ﺑﺪارد‪ ،‬ھﯿﭻ ﮐﺲ ﺑﺮ او ﺣﻖ‬ ‫ﻧﻌﻤﺘﯽ ﻧﺪارد ﺗﺎ ﭼﺸﻢ ﺑﻪ ﭘﺎداش داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺗﻨﮫﺎ ھﺪف او ﺟﻠﺐ رﺿﺎی ذات‬ ‫ً‬ ‫ﭘﺮوردﮔﺎر ﺑﺰرﮔﻮارش ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻗﻄﻌﺎ )ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺨﺼﯽ از ﮐﺎرھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﮐﺮده اﺳﺖ( راﺿﯽ‬

‫ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد و )از ﭘﺎداشھﺎﯾﯽ ﮐﻪ از ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﻮد درﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽدارد( ﺧﺸﻨﻮد ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ«‪.‬‬ ‫ھﻤﯿﺎری و ھﻤﮑﺎری ﻣﯿﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺻﺪر اﺳﻼم‪ ،‬ﻧﻤﺎد ﺑﺎرزی از ﺧﯿﺮ و ﺑﺨﺸﺶ اﺳﺖ‬ ‫و ﺑﺮدﮔﺎن وﺳﯿﻠﮥ اﺳﻼم‪ ،‬ﺻﺎﺣﺒﺎن ﻋﻘﯿﺪه و اﻧﺪﯾﺸﻪای ﮔﺸﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ آن ﻣﻨﺎﻗﺸﻪ‬ ‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و از آن دﻓﺎع ﻣﯽﻧﻤﻮدﻧﺪ و در راه آن ﺟﮫﺎد ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻗﺪام اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﻪ ﺧﺮﯾﺪن‬ ‫ﺑﺮدﮔﺎن و آزاد ﮐﺮدن آﻧﺎن ﻧﻪﺗﻨﮫﺎ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﻋﻈﻤﺖ اﯾﻦ دﯾﻦ اﺳﺖ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ دﯾﻦ ﺟﺪﯾﺪ در ژرﻓﺎی وﺟﻮد اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻﺪﯾﻖ ﻧﻔﻮذ ﻧﻤﻮده ﺑﻮد و او را ﺑﻪ ﺧﻮد‬ ‫ﻣﺸﻐﻮل ﻧﻤﻮده ﺑﻮد و ﺑﻪ راﺳﺘﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﻌﺎﺻﺮ ﺑﺮای اﺣﯿﺎء ﻧﻤﻮدن روح ھﻤﺒﺴﺘﮕﯽ و‬ ‫ھﻤﯿﺎری و ھﻤﮑﺎری ﻣﯿﺎن ﻓﺮزﻧﺪان اﻣﺖ ﮐﻪ در ﻣﻌﺮض ﻓﺮوﭘﺎﺷﯽ از ﺟﺎﻧﺐ دﺷﻤﻨﺎن ﻋﻘﯿﺪه‬ ‫و دﯾﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﯽﺑﺎﯾﺴﺖ از رﻓﺘﺎر و اﺣﺴﺎﺳﺎت ﭘﺎک ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺻﺪر اﺳﻼم‪ ،‬اﻟﮕﻮ ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ -۲‬ﻋﻤﺎر ﺑﻦ ﯾﺎﺳﺮ و ﭘﺪر و ﻣﺎدرش‬ ‫ﭘﺪر ﻋﻤﺎر ﺑﻦ ﯾﺎﺳﺮ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﯾﮑﯽ از ﻗﺒﯿﻠﻪھﺎی ﯾﻤﻦ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺑﻨﯽ ﻋﻨﺲ ﺑﻮد‪ .‬ھﻤﺮاه دو‬

‫ﺑﺮادرش ﺑﻪ ﻧﺎﻣﮫﺎی ﺣﺎرث و ﻣﺎﻟﮏ ﺑﺮای ﺟﺴﺘﺠﻮی ﯾﮑﯽ از ﺑﺮادراﻧﺸﺎن ﺑﻪ ﻣﮑﻪ آﻣﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫‪٣٥٠‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﺣﺎرث و ﻣﺎﻟﮏ ﺑﻪ ﯾﻤﻦ ﺑﺎزﮔﺸﺘﻨﺪ و ﯾﺎﺳﺮ در ﻣﮑﻪ اﻗﺎﻣﺖ ﮔﺰﯾﺪ و ﺑﺎ اﺑﻮﺣﺬﯾﻔﻪ ﺑﻦ ﻣﻐﯿﺮه‬ ‫ﻣﺨﺰوﻣﯽ ﭘﯿﻤﺎن ﺑﺴﺖ ‪ .١‬اﺑﻮﺣﺬﯾﻔﻪ ﯾﮑﯽ از ﮐﻨﯿﺰاﻧﺶ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺳﻤﯿﻪ ﺑﻨﺖ ﺧﯿﺎط ﺑﻪ ازدواج‬ ‫ﯾﺎﺳﺮ در آورد‪.‬‬ ‫ﯾﺎﺳﺮ از ﺳﻤﯿﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﻓﺮزﻧﺪی ﺑﻪ ﻧﺎم ﻋﻤﺎر ﺷﺪ‪ .‬اﺑﻮﺣﺬﯾﻔﻪ او را آزاد ﮐﺮد‪ ،‬اﻣﺎ دﯾﺮی‬ ‫ﻧﮕﺬﺷﺖ ﮐﻪ اﺑﻮﺣﺬﯾﻔﻪ از ﺟﮫﺎن ﭼﺸﻢ ﻓﺮو ﺑﺴﺖ و ﺑﺎ ﻃﻠﻮع ﻓﺠﺮ اﺳﻼم‪ ،‬ﯾﺎﺳﺮ و ﺳﻤﯿﻪ و‬ ‫ﻋﻤﺎر و ﺑﺮادرش ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﯾﺎﺳﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﻮ ﻣﺨﺰوم ﮐﻪ ارﺑﺎﺑﺎن آﻧﮫﺎ ﺷﻤﺮده‬ ‫ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ ﺷﺪﻧﺪ و آﻧﮫﺎ را ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﻗﺮار دادﻧﺪ‪ .‬ﻇﮫﺮ ﮐﻪ ھﻮا ﺑﻪ ﺷﺪت ﮔﺮم‬ ‫‪٣‬‬ ‫ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮫﺎ را ﺑﻪ ﺳﻨﮕﻼخ ﺗﺎﻓﺘﻪ و داغ ﻣﮑﻪ ﻣﯽﺑﺮدﻧﺪ ‪ ٢‬و ﺑﻪ ﭘﺸﺖ و رو ﻣﯽﻏﻠﻄﺎﻧﺪﻧﺪ‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ آﻧﮫﺎ ﺗﺤﺖ ﺷﮑﻨﺠﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬از ﮐﻨﺎرﺷﺎن ﻣﯽﮔﺬﺷﺖ و ﺑﻪ آﻧﺎن‬ ‫ﻣﯽﮔﻔﺖ‪ :‬ای ﺧﺎﻧﻮاده ﯾﺎﺳﺮ ﺻﺒﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ؛ ﺑﮫﺸﺖ در اﻧﺘﻈﺎر ﺷﻤﺎﺳﺖ ‪.٤‬‬ ‫اﺑﻮﺟﮫﻞ ﻧﺰد ﺳﻤﯿﻪ آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ ﺗﻮ ﻋﺎﺷﻖ زﯾﺒﺎﯾﯽ ﻣﺤﻤﺪ ﺷﺪهای ﮐﻪ ﺑﻪ او اﯾﻤﺎن‬ ‫آوردهای؟ ﺳﻤﯿﻪ در ﺟﻮاب اﺑﻮﺟﮫﻞ ﺳﺨﻨﺎن ﺗﻨﺪی ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ‪ .‬اﺑﻮﺟﮫﻞ ﺷﻤﺸﯿﺮی در‬ ‫ﺷﺮﻣﮕﺎه ﺳﻤﯿﻪ زد و او را ﺑﻪ ﺷﮫﺎدت رﺳﺎﻧﺪ و ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮرت اﻓﺘﺨﺎر ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺷﮫﯿﺪ اﺳﻼم‬ ‫ﺑﻪ ﻧﺎم ﺳﻤﯿﻪ ﺛﺒﺖ ﺷﺪ ‪ .٥‬اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻊ دﻟﯿﺮاﻧﻪ ﺳﻤﯿﻪ ﺳﺘﻮدﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﻻﺗﺮﯾﻦ و‬ ‫ﮔﺮاﻧﺒﮫﺎﺗﺮﯾﻦ ﭼﯿﺰی را ﮐﻪ در اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺖ ﯾﻌﻨﯽ وﺟﻮد ﺧﻮد را در راه ﺧﺪا ﺗﻘﺪﯾﻢ ﻧﻤﻮد و‬ ‫ﺑﺎﯾﺪ زﻧﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺗﺎ ﺟﮫﺎن ﺑﺎﻗﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﺎھﮑﺎر او را ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﮑﻨﻨﺪ و ﻗﻠﺒﺸﺎن در اﻗﺘﺪا‬ ‫ﺑﻪ ﺳﻤﯿﻪ ﺑﺘﭙﺪ و ھﻤﺎﻧﻨﺪ او از ﺗﻘﺪﯾﻢ ﻧﻤﻮدن ھﯿﭻ ﭼﯿﺰی در راه ﺧﺪا درﯾﻎ ﻧﻮرزﻧﺪ ‪.٦‬‬ ‫ﻋﺜﻤﺎن س ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا دﺳﺘﻢ را ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد و در ﺳﻨﮕﻼخ ﻣﮑﻪ‬ ‫ﻗﺪم ﻣﯽزدﯾﻢ از ﮐﻨﺎر ﺧﺎﻧﻮاده ﯾﺎﺳﺮ ﮔﺬﺷﺘﯿﻢ‪ .‬ﭘﺪر ﻋﻤﺎر ﮔﻔﺖ‪ :‬ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا! روزﮔﺎر‬ ‫ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺻﺒﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎش‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺑﺎر ﺧﺪاﯾﺎ ﺧﺎﻧﻮاده ﯾﺎﺳﺮ را‬ ‫ﺑﯿﺎﻣﺮز ‪.٧‬‬ ‫‪ -١‬اﻧﺴﺎب اﻻﺷﺮاف‪ ،‬ﺑﻼذری‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۱۵۷ - ۱۰۰‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۶۸‬‬ ‫‪ -٣‬ﺑﮫﺠﺔ اﻟﻤﺤﺎﻓﻞ‪ ،‬ﻋﺎﻣﺮی‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۹۲‬‬ ‫‪ -٤‬ﺻﺤﯿﺢ اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﺮاھﯿﻢ اﻟﻌﻠﯽ‪ ،‬ص ‪.۹۸-۹۷‬‬ ‫‪ -٥‬اﻟﻤﺴﻠﻤﯿﻦ ﻓﯽ اﻟﻌﮫﺪ اﻟﻤﮑﯽ‪ ،‬ص ‪.۹۹‬‬ ‫‪ -٦‬اﻟﺘﺮﺑﯿﺔ اﻟﻘﯿﺎدﯾﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۲۱۷‬‬ ‫‪ -٧‬ﺻﺤﯿﺢ اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬ص ‪.۹۸‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪ :‬دﻋﻮت آﺷﮑﺎر و روشﻫﺎی ﻣﺸﺮﮐﺎن در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ آن‬

‫‪٣٥١‬‬

‫دﯾﺮی ﻧﭙﺎﯾﯿﺪ ﮐﻪ ﯾﺎﺳﺮ ھﻢ زﯾﺮ ﺷﮑﻨﺠﻪ‪ ،‬ﺟﺎن ﺑﻪ ﺟﺎن آﻓﺮﯾﻦ ﺳﭙﺮد‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺮای ﺧﺎﻧﻮاده ﯾﺎﺳﺮ ﮐﻪ ﻧﻤﺎد و رﻣﺰ ﺟﺎﻧﻔﺪاﯾﯽ و ﺟﺎﻧﻔﺸﺎﻧﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﺎری ﺑﮑﻨﺪ؛‬ ‫زﯾﺮا آﻧﮫﺎ ﺑﺮده ﺑﻮدﻧﺪ و رﺳﻮل ﺧﺪا از ﭼﻨﺎن ﻗﺪرﺗﯽ ﺑﺮﺧﻮردار ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻗﺪرت‬ ‫ﺧﻮﯾﺶ آﻧﺎن را از ﺷﮑﻨﺠﻪ و ﻋﺬاب ﺑﺮھﺎﻧﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺗﻤﺎم آﻧﭽﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ‬ ‫ﺑﺮای آﻧﮫﺎ اﻧﺠﺎم دھﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ آﻧﺎن را ﺑﻪ آﻣﺮزش اﻟﮫﯽ و ﺑﮫﺸﺖ ﻣﮋده ﺑﺪھﺪ و ﺑﻪ‬ ‫ﺑﺮدﺑﺎری و ﺻﺒﺮ ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﺗﺎ اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻮاده ﻣﺒﺎرک ﺳﺮﻣﺸﻖ و اﻟﮕﻮﯾﯽ ﺑﺮای ﻧﺴﻠﮫﺎی‬ ‫آﯾﻨﺪه ﺑﺎﺷﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در ﻃﻮل ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﺮدم ﺑﺎ ﺧﻮاﻧﺪن ﺟﻤﻼت زﯾﺒﺎی رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬ ‫»ای ﺧﺎﻧﻮاده ﯾﺎﺳﺮ‪ ،‬ﺑﮫﺸﺖ در اﻧﺘﻈﺎر ﺷﻤﺎﺳﺖ« ‪ .١‬از آﻧﺎن ﺗﺠﻠﯿﻞ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﻋﻤﺎر ﺑﻌﺪ از ﺧﺎﻧﻮادهاش دﭼﺎر اﻧﻮاع ﺷﮑﻨﺠﻪھﺎ و آزار و اذﯾﺘﮫﺎ ﮔﺮدﯾﺪ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ او از‬ ‫زﻣﺮۀ ﻣﺴﺘﻀﻌﻔﺎﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﻣﮑﻪ ﻗﺒﯿﻠﻪای ﻧﺪاﺷﺖ ﺗﺎ آﻧﮫﺎ را ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و ﺧﻮدﺷﺎن‬ ‫ﻧﯿﺰ ﻧﯿﺮو و ﻗﺪرﺗﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻗﺮﯾﺶ آﻧﮫﺎ را در زﻣﯿﻦ ﺗﺎﻓﺘﻪ و داغ ﻣﮑﻪ ﺑﻪ ھﻨﮕﺎم ﮔﺮﻣﺎی‬ ‫ﻇﮫﺮ‪ ،‬ﺷﮑﻨﺠﻪ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ آﻧﺎن از دﯾﻦ ﺧﻮد ﺑﺎزﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻋﻤﺎر ﭼﻨﺎن ﺷﮑﻨﺠﻪ ﻣﯽﺷﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﻧﻤﯽداﻧﺴﺖ ﭼﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ‪ ٢‬و ﻣﺸﺮﮐﺎن او را ﻧﮕﺬاﺷﺘﻨﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ او را وادار ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا را‬ ‫ﻧﺎﺳﺰا ﺑﮕﻮﯾﺪ و از ﻣﻌﺒﻮدان و ﻣﺸﺮﮐﺎن ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﯾﺎد ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج آﻣﺪ‪،‬‬ ‫رﺳﻮل ﺧﺪا ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ :‬ﭼﻪ ﺧﺒﺮ داری؟ ﻋﻤﺎر ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﺒﺮ ﺑﺪی آوردهام‪ .‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ‪،‬‬ ‫ﻣﺸﺮﮐﺎن ﻣﺮا رھﺎ ﻧﮑﺮدﻧﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺠﺒﻮر ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﻪ ﺗﻮ ﻧﺎﺳﺰا ﺑﮕﻮﯾﻢ و ﻣﻌﺒﻮداﻧﺸﺎن را ﺳﺘﺎﯾﺶ‬ ‫ﻧﻤﺎﯾﻢ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻗﻠﺒﺖ را ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽﯾﺎﺑﯽ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻗﻠﺒﻢ ﺳﺮﺷﺎر از اﯾﻤﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬اﮔﺮ آﻧﮫﺎ ﺷﮑﻨﺠﻪھﺎی ﺧﻮد را ﺗﮑﺮار ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻮ ﻧﯿﺰ ﮔﻔﺘﻪھﺎﯾﺖ را ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ‪.٣‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﻧﺰول آﯾﻪھﺎﯾﯽ ﺑﻪ اﯾﻤﺎن راﺳﺘﯿﻦ و ﺻﺪاﻗﺖ ﻋﻤﺎر ﺷﮫﺎدت داد؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ‬ ‫ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬ ‫ُ‬ ‫َّ‬ ‫ن بٱ ۡ� َ‬ ‫َ‬ ‫َۡ‬ ‫ۡ َ َ َ ۡ ُ ُ ُ ۡ َ ُّ ۢ‬ ‫َ‬ ‫َّ َ ۡ‬ ‫َََ‬ ‫ي� ٰ ِن‬ ‫﴿من �فر ب ِٱ�ِ ِم ۢن �ع ِد إِي�ٰنِهِۦٓ إِ� من أ� ِره وقلبهۥ مطم� ِ ِ ِ‬ ‫َ‬ ‫َّ َ َ َ ۡ ُ‬ ‫� ۡفر َص ۡد ٗر� َ� َع َل ۡيه ۡم َغ َض ‪ٞ‬‬ ‫ب ّم َِن ٱ َّ�ِ َول َ ُه ۡم َع َذ ٌ‬ ‫اب‬ ‫�ن من �ح ب ِٱل‬ ‫َو� ٰ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َع ِظ ‪ٞ‬‬ ‫يم‪] ﴾١٠٦‬اﻟﻨﺤﻞ‪.[۱۰۶ :‬‬ ‫»ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﺲ از اﯾﻤﺎن آوردﻧﺸﺎن ﮐﺎﻓﺮ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﺑﻪ ﺟﺰ آﻧﺎﻧﮑﻪ وادار ﺑﻪ اﻇﮫﺎر ﮐﻔﺮ‬

‫‪ -١‬اﻟﺘﺮﺑﯿﺔ اﻟﻘﯿﺎدﯾﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۲۱۸-۲۱۷‬‬ ‫‪ -٢‬ﻣﺤﻨﺔ اﻟﻤﺴﻠﻤﯿﻦ ﻓﯽ اﻟﻌﮫﺪ ﻣﮑﯽ‪ ،‬ص ‪.۱۰۰‬‬ ‫‪ -٣‬ﻓﻘﻪ اﻟﺴﯿﺮة‪ ،‬ﻏﺰاﻟﯽ‪ ،‬ص ‪.۱۰۳‬‬

‫‪٣٥٢‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ و در ھﻤﺎن ﺣﺎل دلھﺎﯾﺸﺎن ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺮ اﯾﻤﺎن اﺳﺖ‪ .‬آری ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﺳﯿﻨﻪ ﺧﻮد را ﺑﺮای ﭘﺬﯾﺮش ﻣﺠﺪد ﮐﻔﺮ ﮔﺸﺎده ﻣﯽدارﻧﺪ‪ ،‬ﺧﺸﻢ ﺗﻨﺪ و ﺗﯿﺰ ﺧﺪا‬

‫ﮔﺮﯾﺒﺎﻧﮕﯿﺮﺷﺎن ﻣﯽﺷﻮد«‪.‬‬ ‫ﻋﻤﺎر در ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺻﺤﻨﻪھﺎ و ﺟﻨﮕﮫﺎ در رﮐﺎب ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻮد ‪.١‬‬ ‫واﻗﻌﻪ ﺑﻼل و ﻋﻤﺎر ﺣﺎوی درﺳﮫﺎﯾﯽ ﺑﺰرگ و ﺷﺎﻣﻞ ﺑﺤﺚ ﻋﺰﯾﻤﺖ و رﺧﺼﺖ ھﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ دﻋﻮﺗﮕﺮان آن را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮐﺎﻣﻞ ﻓﺮا ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ و در ﺟﺎی ﺧﻮد و ﺑﺮ ﺣﺴﺐ‬ ‫ﻣﻌﯿﺎرھﺎی دﻗﯿﻘﺶ از آن اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ -۳‬ﺳﻌﺪ ﺑﻦ اﺑﯽوﻗﺎص س‬ ‫ﺳﻌﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ وﻗﺎص س از ﺟﺎﻧﺐ ﻣﺎدر ﮐﺎﻓﺮش در ﻣﻌﺮض ﻓﺘﻨﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻣﺎدرش‬ ‫اﻋﺘﺼﺎب ﻏﺬا ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ آب و ﻏﺬا ﻧﺨﻮاھﻢ ﺧﻮرد ﺗﺎ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ دﯾﻦ ﭘﺪراﻧﺖ ﺑﺮﮔﺮدی‪.‬‬ ‫ﻃﺒﺮاﻧﯽ رواﯾﺖ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﻌﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻦ آﯾﻪ در ﻣﻮرد ﻣﻦ ﻧﺎزل ﺷﺪ ﮐﻪ‪:‬‬ ‫ۡ ‪ٓ ُۡ ُ ََ ٞ‬‬ ‫َ َۡ َ َ‬ ‫اك ل ِتُ ۡ َ‬ ‫� ٰ َه َد َ‬ ‫﴿�ن َ‬ ‫طعه َما﴾ ]اﻟﻌﻨﮑﺒﻮت‪.[۸ :‬‬ ‫�ك ِ� ما لي َس لك بِهِۦ عِلم ف� ت ِ‬ ‫ِ‬ ‫»اﮔﺮ آن دو )ﭘﺪر و ﻣﺎدرﺗﺎن( ﺗﻮ را ﻣﺠﺒﻮر ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﻦ ﺷﺮﯾﮏ ﻗﺮار دھﯽ‪ ،‬ﭼﯿﺰی ﮐﻪ‬ ‫ً‬

‫اﺻﻼ ﺑﺪان ﻋﻠﻢ ﻧﺪاری‪ ،‬ﭘﺲ از آﻧﺎن اﻃﺎﻋﺖ ﻣﮑﻦ«‪.‬‬ ‫ﺳﻌﺪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﻣﺎدرم ﮔﻔﺘﻢ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﮑﻦ؛ زﯾﺮا ﻣﻦ دﯾﻨﻢ را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ھﯿﭻ ﭼﯿﺰی‬ ‫ﺗﺮک ﻧﺨﻮاھﻢ ﮐﺮد‪ .‬ﺳﻪ ﺷﺒﺎﻧﻪروز ﻣﺘﻮاﻟﯽ ﭼﯿﺰی ﻧﺨﻮرد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺳﺨﺖ ﺿﻌﯿﻒ و ﻧﺎﺗﻮان‬ ‫ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﻣﻦ اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ او را دﯾﺪم ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻣﺎدرم ﺗﻮ ﻣﯽداﻧﯽ ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﺻﺪ‬ ‫ﺟﺎن داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯽ و ﯾﮑﯽ را ﭘﺲ از دﯾﮕﺮی از دﺳﺖ ﺑﺪھﯽ‪ ،‬ﻣﻦ از دﯾﻦ و آﺋﯿﻨﻢ دﺳﺖ‬ ‫ﺑﺮدار ﻧﯿﺴﺘﻢ‪ .‬ﻣﺎدرم وﻗﺘﯽ ﮐﻪ وﺿﻌﯿﺖ را ﭼﻨﯿﻦ دﯾﺪ‪ ،‬ﻏﺬاﺧﻮرد ‪.٢‬‬ ‫ﺑﺮ اﺳﺎس آﻧﭽﻪ ﻣﺴﻠﻢ رواﯾﺖ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ ،‬آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﻣﺎدر ﺳﻌﺪ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺧﻮرد ﮐﻪ‬ ‫ھﺮﮔﺰ ﺑﺎ ﺳﻌﺪ ﺳﺨﻦ ﻧﮕﻮﯾﺪ ﺗﺎ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ دﯾﻨﺶ ﮐﻔﺮ ﻧﻮرزد و ﻧﯿﺰ آب و ﻏﺬا ﻧﺨﻮاھﺪ ﺧﻮرد‬ ‫و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺗﻮ ﻣﯽﮔﻮﯾﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻮ را ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﺎ ﭘﺪر و ﻣﺎدرت ﺑﻪ ﻧﯿﮑﯽ رﻓﺘﺎر‬ ‫ﮐﻨﯽ و ﻣﻦ ﻣﺎدرت ھﺴﺘﻢ و ﺗﻮ را ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر دﺳﺘﻮر ﻣﯽدھﻢ‪ .‬ﺳﻌﺪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺳﻪ‬ ‫ﺷﺒﺎﻧﻪروز‪ ،‬ﻣﺎدرم از ﺧﻮردن و آﺷﺎﻣﯿﺪن اﻣﺘﻨﺎع ورزﯾﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺿﻌﻒ و ﻧﺎﺗﻮاﻧﯽ‬ ‫ﺑﯽھﻮش ﺷﺪ‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﭘﺴﺮاﻧﺶ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻋﻤﺎره ﺑﻪ او آب داد و ﺳﻌﺪ را دﻋﺎی ﺑﺪﮐﺮد‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫‪ -١‬ھﻤﺎن‪.‬‬ ‫‪ -٢‬ﺗﻔﺴﯿﺮ اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪.۴۴۶‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪ :‬دﻋﻮت آﺷﮑﺎر و روشﻫﺎی ﻣﺸﺮﮐﺎن در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ آن‬

‫‪٣٥٣‬‬

‫در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ اﯾﻦ آﯾﻪ را ﻧﺎزل ﻧﻤﻮد‪:‬‬ ‫َ َ َّ ۡ َ ۡ َ‬ ‫�� َن ب َ� ٰ ِ َ�يۡهِ ُح ۡس ٗناۖ �ن َ‬ ‫اك ل ِتُ ۡ َ‬ ‫� ٰ َه َد َ‬ ‫ٰ‬ ‫�ك ِ�﴾ ]اﻟﻌﻨﮑﺒﻮت‪.[۸ :‬‬ ‫﴿ووصينا ٱ ِ�‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ً‬ ‫»ﻣﺎ ﺑﻪ اﻧﺴﺎن ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﺪر و ﻣﺎدرش ﮐﺎﻣﻼ ﻧﯿﮑﯽ ﮐﻨﺪ و اﮔﺮ آن دو ﺗﻼش‬ ‫ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻣﻦ اﻧﺒﺎز ﻗﺮار دھﯽ ﮐﻪ ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ اﻃﻼﻋﯽ از آن ﻧﺪاری‪ ،‬از اﯾﺸﺎن اﻃﺎﻋﺖ‬

‫ﻣﮑﻦ«‪.‬‬ ‫و در اداﻣﮥ ھﻤﯿﻦ آﯾﻪ آﻣﺪه اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ُّ ۡ َ ۡ ٗ‬ ‫﴿ ِ� ٱ�� َيا مع ُروفا﴾ ]ﻟﻘﻤﺎن‪.[۱۵ :‬‬ ‫»در دﻧﯿﺎ ﺑﺎ آن دو ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ رﻓﺘﺎر ﮐﻦ«‪.‬‬ ‫ﺳﻌﺪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ وﻗﺘﯽ آﻧﮫﺎ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺑﻪ او ﻏﺬا ﺑﺪھﻨﺪ دھﺎﻧﺶ را ﺑﺎ ﭼﻮﺑﯽ ﺑﺎز‬ ‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ آن را ﻣﯽﺑﺴﺘﻨﺪ ‪.١‬‬ ‫ﺑﻪ راﺳﺘﯽ ﮐﻪ ﺳﻌﺪ دﭼﺎر ﻣﺸﮑﻞ ﺑﺰرﮔﯽ ﮔﺮدﯾﺪه ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﻮﺿﻊ او ﻣﻮﺿﻌﯽ ﺑﯽﻧﻈﯿﺮ ﺑﻮد‬ ‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﻮﺷﺶ ﻓﻮقاﻟﻌﺎدۀ اﯾﻤﺎن در ﻗﻠﺒﺶ دﻻﻟﺖ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ او ھﺮﮔﺰ‬ ‫ﺣﺎﺿﺮ ﻧﯿﺴﺖ اﯾﻤﺎن را ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﮐﻨﺪ و ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻮد ﻧﺘﯿﺠﮥ اﯾﻦ اﻣﺮ را ھﺮ ﭼﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺟﺎن و‬ ‫دل ﺑﭙﺬﯾﺮد‪.‬‬ ‫از ﻣﻀﺎﻣﯿﻦ آﯾﻪھﺎی ﻗﺮآن ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯽرﺳﯿﻢ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﺒﺎﯾﺪ راﺑﻄﻪ ﺧﻮد را ﺑﺎ‬ ‫ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان ﻏﯿﺮﻣﺴﻠﻤﺎن ﺧﻮد ﻗﻄﻊ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و ﻣﯽﺑﺎﯾﺴﺖ ﺑﺎ آﻧﮫﺎ راﺑﻄﻪای ﮐﻪ ﻓﺎﻗﺪ ﻣﺤﺒﺖ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺮﻗﺮار ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺑﻪ آﻧﮫﺎ ﻣﮫﺮﺑﺎﻧﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﻣﺤﺒﺖ و دوﺳﺘﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﻓﻘﻂ ﺑﺮای‬ ‫رﺿﺎی ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ و دﯾﻨﺶ و ﻣﺆﻣﻨﺎن اﻧﺠﺎم ﮔﯿﺮد ‪.٢‬‬ ‫‪ -۴‬ﻣﺼﻌﺐ ﺑﻦ ﻋﻤﯿﺮ س‬ ‫ﻣﺼﻌﺐ ﺑﻦ ﻋﻤﯿﺮ ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺮﻓﻪﺗﺮﯾﻦ ﺟﻮان ﻣﮑﻪ ﺑﻮد و زﯾﺒﺎﺗﺮﯾﻦ ﻟﺒﺎﺳﮫﺎ را‬ ‫ﻣﯽﭘﻮﺷﯿﺪ و ﭘﺪر و ﻣﺎدرش او را ﺑﺴﯿﺎر ﮔﺮاﻣﯽ داﺷﺘﻨﺪ و ﻣﺎدرش از ارث ﻓﺮاواﻧﯽ ﺑﺮﺧﻮردار‬ ‫ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﯿﺶ از ھﻤﮥ ﺟﻮاﻧﺎن ﻣﮑﻪ ﻋﻄﺮ و ﻣﻮاد ﺧﻮﺷﺒﻮﮐﻨﻨﺪه اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﻧﻤﻮد و ﮐﻔﺸﮫﺎی‬ ‫ﻣﺨﺼﻮص ﻣﯽﭘﻮﺷﯿﺪ ‪ّ .٣‬اﻣﺎ ﺑﺎ ﺷﻨﯿﺪن ﺑﻌﺜﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و دﻋﻮت او در ﺧﺎﻧﻪ ارﻗﻢ ﺑﻦ‬

‫‪ -١‬ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۱۸۷۷-۱۷۸۷‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﻮﻻء و اﻟﺒﺮاء‪ّ ،‬‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ ﻗﺤﻄﺎﻧﯽ‪ ،‬ص ‪.۱۷۵-۱۷۴‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﻄﺒﻘﺎت اﻟﮑﺒﺮی‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪.۱۱۶‬‬

‫‪٣٥٤‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫اﺑﯽ ارﻗﻢ ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج آﻣﺪ و اﺳﻼم را ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﺼﻌﺐ ﺑﻦ ﻋﻤﯿﺮ از ﺧﺎﻧﻪ ارﻗﻢ ﺑﻦ اﺑﯽ ارﻗﻢ در ﺣﺎﻟﯽ ﺑﯿﺮون ﺷﺪ ﮐﻪ اﺳﻼم آوردن ﺧﻮد‬ ‫را از ﺗﺮس ﻣﺎدر و ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪاﻧﺶ ﭘﻨﮫﺎن ﻣﯽداﺷﺖ‪ .‬از آن ﭘﺲ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭘﻨﮫﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻧﺰد‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج رﻓﺖ و آﻣﺪ ﻣﯽﮐﺮد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ اﺑﯽ ﻃﻠﺤﻪ ‪ ١‬او را در ﺣﺎل ﻧﻤﺎز‬ ‫ﺧﻮاﻧﺪن ﻣﺸﺎھﺪه ﻧﻤﻮد‪.‬ﻋﺜﻤﺎن‪ ،‬ﺟﺮﯾﺎن را ﺑﻪ ﻣﺎدر و ﺑﺴﺘﮕﺎﻧﺶ ﮔﻔﺖ‪ .‬آﻧﮫﺎ او را ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و‬ ‫زﻧﺪاﻧﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺗﺎ ھﺠﺮت اول ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺣﺒﺸﻪ زﻧﺪاﻧﯽ ﺑﻮد ‪.٢‬‬ ‫ﺳﻌﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ وﻗﺎص س ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬او را دﯾﺪم ﮐﻪ دراﺳﻼم دﭼﺎر رﻧﺞ و ﻣﺸﻘﺖ ﺷﺪﯾﺪی‬ ‫ﺷﺪه ﺑﻮد؛ ﭘﻮﺳﺘﺶ ﺧﺸﮑﯿﺪه ﺑﻮده و ﭼﻮن ﭘﻮﺳﺖ ﻣﺎر از ﺗﻨﺶ ﺟﺪا ﻣﯽﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ھﺮ ﮔﺎه از او ﯾﺎد ﻣﯽﮐﺮد ﻣﯽﮔﻔﺖ‪» :‬ھﯿﭻ ﮐﺲ را در ﻣﮑﻪ ﻧﺪﯾﺪم ﮐﻪ زﻟﻔﮫﺎی‬ ‫زﯾﺒﺎﺗﺮ و ﻟﺒﺎس ﺷﯿﮏﺗﺮی از ﻣﺼﻌﺐ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و از او ﻣﺮﻓﻪﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ« ‪ .٣‬ﻣﺼﻌﺐ ﺑﺎ ھﻤﮥ‬ ‫ﻣﺸﮑﻼت و ﻣﺼﯿﺒﺖھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ آن ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪه و ﻗﻮای ﺟﺴﻤﯽ او ﺗﺤﻠﯿﻞ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬از ﺧﻮﺑﯿﮫﺎ‬ ‫و ﻓﻀﻞ و ﺟﮫﺎد در راه ﺧﺪا ﮐﻪ اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ آن ھﻤﺖ ﮔﻤﺎرده ﺑﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎز‬

‫ﻧﻤﺎﻧﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻓﻀﻞ اﻟﮫﯽ ﺷﺎﻣﻞ ﺣﺎل او ﺷﺪ و در ﺟﻨﮓ اﺣﺪ ﺑﻪ ﺷﮫﺎدت رﺳﯿﺪ ‪.٤‬‬ ‫ﻣﺼﻌﺐ ﺑﻦ ﻋﻤﯿﺮ اﻟﮕﻮ و ﻧﻤﻮﻧﻪاﯾﺴﺖ از ﺟﻮاﻧﺎن ﻣﺮﻓﮫﯽ ﮐﻪ در داﻣﺎن اﺳﻼم ﺗﺮﺑﯿﺖ‬ ‫ﯾﺎﻓﺘﻪاﻧﺪ؛ ﻧﻤﻮﻧﻪای اﺳﺖ ﺑﺮای ﻓﺮزﻧﺪان ﻗﺸﺮ ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ و ﻣﺮﻓﻪ ﮐﻪ در ﻧﺎز و ﻧﻌﻤﺖ ﺑﺰرگ‬ ‫ﺷﺪهاﻧﺪ؛ ﻧﻤﻮﻧﻪاﯾﺴﺖ ﺑﺮای ﻓﺮزﻧﺪاﻧﯽ ﮐﻪ در ﻗﺼﺮھﺎی ﻣﺠﻠﻞ و در ﻣﯿﺎن ﺛﺮوت و ﻣﻘﺎم رﺷﺪ‬ ‫ﮐﺮدهاﻧﺪ و ﻧﻤﻮﻧﻪای اﺳﺖ ﺑﺮای اﻓﺮادی ﮐﻪ ھﻤﻮاره ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﯽﺑﺎﻟﻨﺪ و در ﺷﯿﮏﭘﻮﺷﯽ‬ ‫ﻧﮫﺎﯾﺖ ﺗﻼش ﺧﻮد را ﻣﺒﺬول ﻣﯽدارﻧﺪ و ھﻤﻮاره ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻣﻈﺎھﺮ زﻧﺪﮔﯽ ھﺴﺘﻨﺪ و‬ ‫درﺟﺴﺘﺠﻮی ھﺮ ﻧﻮع ﺗﻐﯿﯿﺮاﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺼﻌﺐ ﺑﻦ ﻋﻤﯿﺮ ﺑﻌﺪ از اﯾﻨﮑﻪ اﺳﻼم آورد‪ ،‬روﺣﯽ ﻗﻮی و ﻧﯿﺮوﻣﻨﺪ داﺷﺖ؛ دﯾﮕﺮ ﺿﻌﻒ‬ ‫و ﺗﻨﺒﻠﯽ در وﺟﻮد او راھﯽ ﻧﺪاﺷﺖ و ﻧﻔﺲ و ﻟﺬﺗﮫﺎ ﺑﺮ او ﭼﯿﺮه ﻧﻤﯽﺷﺪﻧﺪ ‪.٥‬‬ ‫از روزی ﮐﻪ ﻣﺼﻌﺐ ﺑﻪ دﯾﻦ ﺟﺪﯾﺪ ﭘﯿﻮﺳﺖ و ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﯿﻌﺖ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺗﻤﺎم راﺣﺘﯽھﺎ‪،‬‬

‫‪ -١‬ﺳﯿﺮ اﻋﻼم اﻟﻨﺒﻼء‪ ،‬ذھﺒﯽ‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪.۱۲-۱۰‬‬ ‫‪ -٢‬ﻣﺤﻨﺔ اﻟﻤﺴﻠﻤﯿﻦ ﻓﯽ اﻟﻌﮫﺪ اﻟﻤﮑﯽ‪ ،‬ص ‪.۱۰۷‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﻄﺒﻘﺎت اﻟﮑﺒﺮی‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪.۱۱۶‬‬ ‫‪ -٤‬ﻣﺤﻨﺔ اﻟﻤﺴﻠﻤﯿﻦ ﻓﯽ اﻟﻌﮫﺪ اﻟﻤﮑﯽ‪ ،‬ص ‪.۱۰۸‬‬ ‫‪ -٥‬ﻣﺼﻌﺐ ﺑﻦ ﻋﻤﯿﺮ اﻟﺪاﻋﯿﻪ اﻟﻤﺠﺎھﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺮﯾﻐﺶ‪ ،‬ص ‪.۱۰۵‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪ :‬دﻋﻮت آﺷﮑﺎر و روشﻫﺎی ﻣﺸﺮﮐﺎن در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ آن‬

‫‪٣٥٥‬‬

‫ﻟﺬﺗﮫﺎ و ﺧﻮﺷﮕﺬراﻧﯽھﺎ را ﺗﺮک ﻧﻤﻮد؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﻣﯽﺑﺎﯾﺴﺖ او از ﻣﺴﯿﺮ ﻣﺸﮑﻼت و ﻓﺠﺎﯾﻊ‬ ‫ﻋﺒﻮر ﻣﯽﮐﺮد ﺗﺎ ازﻧﻈﺮ اﯾﻤﺎن و ﯾﻘﯿﻦ اﺳﺘﻮار و ﻣﺤﮑﻢ ﻣﯽﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ﻣﺼﻌﺐ از ﺧﻄﺮھﺎ‪ ،‬ﻓﻘﺮ‪،‬‬ ‫ﺷﮑﻨﺠﻪھﺎ ھﺠﺮت و ﺟﮫﺎد در راه ﺧﺪا ﺑﺎ ﺧﺸﻨﻮدی و آراﻣﺶ ﺧﺎﻃﺮ اﺳﺘﻘﺒﺎل ﮐﺮد ‪.١‬‬ ‫‪ -۵‬ﺧﺒﺎب ﺑﻦ ارت س‬ ‫ﺧﺒﺎب س در ﻣﮑﻪ آھﻨﮕﺮی ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﺧﻮاﺳﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺧﯿﻠﯽ زود‬ ‫ھﺪاﯾﺖ ﻧﺼﯿﺐ او ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻗﺒﻞ از اﯾﻨﮑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺧﺎﻧﻪ ارﻗﻢ ﺑﻦ اﺑﯽ ارﻗﻢ را‬ ‫ﻣﺮﮐﺰ دﻋﻮت اﺳﻼم ﻗﺮار دھﺪ‪ ،‬او ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪ‪ .‬او ﺟﺰء ﻣﺴﺘﻀﻌﻔﺎﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﻣﮑﻪ‬ ‫ﺷﮑﻨﺠﻪ ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ ﺗﺎ از دﯾﻨﺸﺎن ﺑﺮﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺸﺮﮐﺎن او را ﺑﺮ ﺳﻨﮓھﺎی داغ ﺑﺮ ﭘﺸﺖ‬ ‫ﻣﯽﺧﻮاﺑﺎﻧﺪﻧﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ آب و ﭼﺮﺑﯽ ﭘﺸﺖ او ﺧﺸﮑﯿﺪ و از ﺑﯿﻦ رﻓﺖ ‪.٢‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺧﺒﺎب را دوﺳﺖ ﻣﯽداﺷﺖ وﻧﺰد او رﻓﺖ و آﻣﺪ ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬وﻗﺘﯽ ﻣﻮﻻ و‬ ‫ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ او ﮐﻪ زﻧﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم ام اﻧﮫﺎر ﺧﺰاﻋﯿﻪ ﺑﻮد‪ ،‬از ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪن ﺧﺒﺎب آﮔﺎه ﺷﺪ‪ ،‬آھﻨﯽ را‬ ‫داغ ﮐﺮد و ﺑﺮ ﺳﺮ او ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬ﺧﺒﺎب ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج از اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻊ ﺷﮑﺎﯾﺖ ﺑﺮد‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺑﺎر ﺧﺪاﯾﺎ! ﺧﺒﺎب را ﯾﺎری ﮐﻦ‪ .‬ﻧﺎﮔﮫﺎن آن زن دﭼﺎر ﺳﺮدرد ﺷﺪﯾﺪی ﺷﺪ و‬ ‫ﭼﻨﺎن ﺑﯿﻤﺎری او ﺷﺪت ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﮕﮫﺎ ﭘﺎرس ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮای‬ ‫رﻓﻊ اﯾﻦ ﺑﯿﻤﺎری‪ ،‬ﺳﺮش را داغ ﮐﻨﺪ‪ .‬آن زن ﺑﻪ ﺧﺒﺎب دﺳﺘﻮر داد ﮐﻪ ﺳﺮش را داغ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺎب ھﻤﺎن آھﻦ را ﺑﺮداﺷﺖ و داغ ﻧﻤﻮد و ﻣﮑﺮر ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﻮﻻ و ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ ﺧﻮد ﻣﯽﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬ﺑﻪ‬ ‫راﺳﺘﯽ ﮐﻪ ﯾﺎری و ﻣﺪد اﻟﮫﯽ ﭼﻪ ﻗﺪر زود ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﺆﻣﻦ و ﺷﮑﯿﺒﺎی ﭘﺮوردﮔﺎر را در ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ؛‬ ‫ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪای ﮐﻪ آن زن از ﺧﺒﺎب ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ آھﻦ ﮔﺪاﺧﺘﻪ را ﺑﺮ ﺳﺮش ﺑﻨﮫﺪ ‪.٣‬‬ ‫ﺑﺎ ﺷﺪت ﯾﺎﻓﺘﻦ ﻓﺸﺎر ﻣﺸﺮﮐﺎن ﺑﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺿﻌﯿﻒ و ﻧﺎﺗﻮان‪ ،‬ﺧﺒﺎب ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا در ﺳﺎﯾﻪ ﮐﻌﺒﻪ ﭼﺎدرش را زﯾﺮ ﺳﺮش ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪:‬آﯾﺎ‬ ‫از ﺧﺪا ﻧﻤﯽﺧﻮاھﯽ ﮐﻪ ﻣﺎ را ﯾﺎری ﮐﻨﺪ؟ آﯾﺎ ﺑﺮای ﻣﺎ دﻋﺎ ﻧﻤﯽﮐﻨﯽ؟ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﻧﺸﺴﺖ و درﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﭼﮫﺮهاش ﺳﺮخ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﺮای ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬ ‫ﻣﻠﺘﮫﺎی ﭘﯿﺶ از ﺷﻤﺎ ﭼﺎﻟﻪای ﻣﯽﮐﻨﺪﻧﺪ و ﻓﺮد را در آن ﻣﯽﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ؛ ﺳﭙﺲ ارهای‬

‫‪ -١‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۱۰۷-۱۰۵‬‬ ‫‪ -٢‬ﻣﺤﻨﺔ اﻟﻤﺴﻠﻤﯿﻦ ﻓﯽ اﻟﻌﮫﺪ اﻟﻤﮑﯽ‪ ،‬ص ‪.۹۵‬‬ ‫‪ -٣‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۹۶‬‬

‫‪٣٥٦‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﻣﯽآوردﻧﺪ و ﺑﺮ ﻓﺮق ﺳﺮش ﻣﯽﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ و او را از وﺳﻂ ﺑﻪ دو ﻧﯿﻢ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎ اﯾﻦ‬ ‫ﺣﺎل از دﯾﻨﺶ دﺳﺖ ﺑﺮدار ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺑﺮﺧﯽ دﯾﮕﺮ را ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺷﺎﻧﻪھﺎی آھﻨﯿﻦ ﮔﻮﺷﺖ و رﮔﺸﺎن‬ ‫ﺑﯿﺮون ﻣﯽآﻣﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﯾﻦ ﮐﺎر آﻧﮫﺎ را از دﯾﻨﺸﺎن ﺑﺎز ﻧﻤﯽداﺷﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﮐﻪ ﮐﺎر اﯾﻦ‬ ‫دﯾﻦ ﭼﻨﺎن ﻗﺪرت ﺧﻮاھﺪ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﻓﺮد ﻣﺴﺎﻓﺮ از »ﺻﻨﻌﺎ« ﺗﺎ »ﺣﻀﺮﻣﻮت« راھﺶ را اداﻣﻪ‬ ‫ﺧﻮاھﺪ داد و ﺟﺰ از ﺧﺪا و از اﯾﻨﮑﻪ ﮔﺮگ‪ ،‬ﮔﻮﺳﻔﻨﺪھﺎﯾﺶ را ﭘﺎره ﮐﻨﺪ‪ ،‬از ﮐﺴﯽ ھﺮاﺳﯽ‬ ‫ﻧﺨﻮاھﺪ داﺷﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺷﻤﺎ ﺷﺘﺎب ﺑﻪ ﺧﺮج ﻣﯽدھﯿﺪ ‪.١‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﺳﻠﻤﺎن ﻋﻮده ﺣﻔﻈﻪ اﻟﻠﻪ ﺑﺮ اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ‪ ،‬ﺷﺮح و ﺗﻮﺿﯿﺤﯽ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬او‬ ‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺳﺒﺤﺎن اﻟﻠﻪ! ﭼﻪ ﭘﯿﺶ آﻣﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ ﭼﮫﺮۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج دﮔﺮﮔﻮن و ﺳﺮخ ﺷﺪ و‬ ‫ً‬ ‫ﻗﺒﻼ ﺑﻪ ﭘﮫﻠﻮ دراز ﮐﺸﯿﺪه ﺑﻮد و اﯾﻨﮏ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪ و ﻧﺸﺴﺖ؟ و ﯾﺎراﻧﺶ را ﺑﺎ اﯾﻦ اﺳﻠﻮب ﻗﻮی‬ ‫و ﻣﺆﺛﺮ‪ ،‬ﻣﻮرد ﺧﻄﺎب ﻗﺮار داد و ﺳﭙﺲ آﻧﺎن را از اﯾﻨﮑﻪ ﺷﺘﺎب ﻣﯽورزﻧﺪ‪ ،‬ﺳﺮزﻧﺶ ﻧﻤﻮد؟‬ ‫آﯾﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﯾﻨﮑﻪ آﻧﮫﺎ از او ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺮاﯾﺸﺎن دﻋﺎ ﻧﻤﺎﯾﺪ؟ ﻧﻪ ھﺮﮔﺰ؛ ﭼﻮن او ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬ ‫اﻣﺖ ﺧﻮد ﻣﮫﺮﺑﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺷﯿﻮۀ درﺧﻮاﺳﺖ ﺧﺒﺎب اﯾﻦ را ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺳﺨﻨﺎن از ﻗﻠﺒﯽ‬ ‫ﺑﺮﻣﯽﺧﯿﺰﻧﺪ ﮐﻪ ﺷﮑﻨﺠﻪ آن را دردﻣﻨﺪ ﻧﻤﻮده و ﺳﺨﺘﯿﮫﺎ آن را ﺧﺴﺘﻪ ﮐﺮدهاﻧﺪ و ﻣﺼﯿﺒﺘﮫﺎ‬ ‫آن را از ﭘﺎی در آورده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﭘﯿﺮی زود ھﻨﮕﺎم را ﻣﯽﺟﻮﯾﺪ و اﺣﺴﺎس ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﻣﺪد و ﯾﺎری اﻟﮫﯽ دﯾﺮ ﺧﻮاھﺪ رﺳﺪ‪ .‬اﻣﺎ رﺳﻮل ﺧﺪا ﻣﯽداﻧﺪ ﮐﻪ ﮐﺎرھﺎ در وﻗﺖ ﺧﻮد و‬ ‫ﺑﻪ ھﻨﮕﺎم ﻓﺮاھﻢ آﻣﺪن اﺳﺒﺎﺑﺸﺎن اﻧﺠﺎم ﻣﯽﭘﺬﯾﺮﻧﺪ و ﺑﻪ ﺑﻼھﺎ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ‬ ‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﮐﺎر ﺑﻪ ﻧﻔﻊ آﻧﮫﺎ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ َّ‬ ‫� إ َذا ٱ ۡس َت ۡ َ‬ ‫� َمن � َّ َشا ٓ ُۖ‬ ‫�ٔ َس ٱ ُّلر ُس ُل َو َظ ُّن ٓوا ْ � َّ� ُه ۡم قَ ۡد ُكذِبُوا ْ َجا ٓ َء ُه ۡم نَ ۡ ُ‬ ‫�نَا َ� ُن ِّ َ‬ ‫ء‬ ‫﴿ح ٰٓ ِ‬ ‫َ َ ُ َ ُّ َ ۡ ُ َ َ ۡ َ ۡ ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫و� يرد بأسنا ع ِن ٱلقو ِم ٱلمجرِمِ�‪] ﴾١١٠‬ﯾﻮﺳﻒ‪.[۱۱۰ :‬‬ ‫»ﺗﺎ آن ﺟﺎ ﮐﻪ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮان )از اﯾﻤﺎن آوردن ﮐﺎﻓﺮان وﭘﯿﺮوزی ﺧﻮد( ﻧﺎاﻣﯿﺪﮔﺸﺘﻪ و ﮔﻤﺎن‬ ‫ﺑﺮدهاﻧﺪ ﮐﻪ )از ﺳﻮی ﭘﯿﺮوان اﻧﺪک ﺧﻮﯾﺶ ھﻢ( ﺗﮑﺬﯾﺐ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ھﻨﮕﺎم ﯾﺎری ﻣﺎ‬ ‫ﺑﻪ ﺳﺮاغ اﯾﺸﺎن آﻣﺪه اﺳﺖ و ھﺮ ﮐﺲ را ﺧﻮاﺳﺘﻪاﯾﻢ ﻧﺠﺎت دادهاﯾﻢ )ﺑﻠﯽ در ھﯿﭻ زﻣﺎن و‬

‫ھﯿﭻ ﻣﮑﺎﻧﯽ( ﻋﺬاب ﻣﺎ از ﺳﺮ ﻣﺮدﻣﺎن ﮔﻨﺎھﮑﺎر دور و دﻓﻊ ﻧﻤﯽﮔﺮدد«‪.‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﺑﺎ ﻣﺸﺎھﺪۀ وﺿﻌﯿﺖ ﯾﺎراﻧﺶ و ﺑﺮرﺳﯽ اﺣﻮال آﻧﺎن‪ ،‬ﺧﺴﺘﮕﯽ و‬ ‫ﭘﺮﯾﺸﺎﻧﯽ ﮐﻪ آﻧﺎن ﺑﺮ اﺛﺮ ﺷﮑﻨﺠﮥ ﮐﺎﻓﺮان ﻣﯽدﯾﺪﻧﺪ‪ ،‬اﺣﺴﺎس ﻣﯽﻧﻤﻮد ‪.٢‬‬ ‫‪ -١‬اﻟﺒﺨﺎری‪ ،‬ﻣﻨﺎﻗﺐ اﻻﻧﺼﺎر‪ ،‬ﺑﺎب ﻣﺎﻟﻘﯽ اﻟﻨﺒﯽ ج واﺻﺤﺎﺑﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۴‬ص ‪.۲۳۸‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺒﺨﺎری‪ ،‬ﻣﻨﺎﻗﺐ اﻻﻧﺼﺎر‪ ،‬ﺑﺎب ﻣﺎﻟﻘﯽ اﻟﻨﺒﯽ ج واﺻﺤﺎﺑﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۴‬ص ‪.۲۳۸‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪ :‬دﻋﻮت آﺷﮑﺎر و روشﻫﺎی ﻣﺸﺮﮐﺎن در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ آن‬

‫‪٣٥٧‬‬

‫ﺑﺎﯾﺪ اﻋﺘﺮاف ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﺧﻮاﻧﺪن اﯾﻦ ﺣﮑﺎﯾﺖھﺎ ﺑﻪ آﺳﺎﻧﯽ ﻧﻤﯽﺗﻮان ﺣﻘﯿﻘﺖ وﺿﻌﯿﺘﯽ ﮐﻪ‬ ‫آﻧﮫﺎ درآن ﻗﺮار داﺷﺘﻨﺪ و از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج دﻋﺎ و ﻃﻠﺐ ﻣﺪد اﻟﮫﯽ را ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬درک‬ ‫ﻧﻤﻮد و ﻧﻤﯽﺗﻮان اﺣﺴﺎﺳﺎﺗﯽ را ﮐﻪ در وﺟﻮدﺷﺎن ﻣﯽﺟﻮﺷﯿﺪ درﯾﺎﻓﺖ‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ درﺣﺎﻟﺘﯽ‬ ‫ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ آﻧﺎن ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑﺮد و ﺑﺮﺧﯽ از رﻧﺠﮫﺎﯾﯽ را ﮐﻪ آﻧﺎن ﺗﺤﻤﻞ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺤﻤﻞ ﻧﻤﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻼﺻﻪ رھﻨﻤﻮدھﺎی آن ﺣﻀﺮت در اﯾﻦ داﺳﺘﺎن‬

‫اﻟﻒ × اﻟﮕﻮ ﮔﺮﻓﺘﻦ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﭘﯿﺮواﻧﺸﺎن در ﺗﺤﻤﻞ آزار و اذﯾﺖ در اﻣﺮ ﺧﺪا‬ ‫وﺗﺄﺳﯽ ﺑﻪ آﻧﺎن در اﯾﻦ ﻣﻮرد‪.‬‬ ‫ب × دﻟﺒﺴﺘﻪ ﺑﻮدن ﺑﻪ ﻧﻌﻤﺖھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ در ﺑﮫﺸﺖ ﺑﺮای ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺷﮑﯿﺒﺎ آﻣﺎده ﮐﺮده‬ ‫اﺳﺖ و ﻓﺮﯾﺐ ﻧﺨﻮردن ﺑﻪ زﯾﺒﺎﯾﯽھﺎی زﻧﺪﮔﺎﻧﯽ دﻧﯿﺎ ﮐﻪ ﮐﺎﻓﺮان از آن ﺑﮫﺮهﻣﻨﺪ ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬ ‫ج × اﻣﯿﺪ داﺷﺘﻦ ﺑﻪ آﯾﻨﺪهای ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ در اﯾﻦ دﻧﯿﺎ‪ ،‬اﺳﻼم را از آن ﺑﮫﺮهﻣﻨﺪ ﺧﻮاھﺪ‬ ‫ﺳﺎﺧﺖ و اھﻞ ذﻟﺖ و ﮔﻨﺎه را ﺧﻮار ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ ‪.١‬‬ ‫ﺧﺒﺎب س از ﺑﺮﺧﯽ ﺷﮑﻨﺠﻪھﺎ و ﺳﺨﺘﯽھﺎﯾﯽ ﮐﻪ از ﻃﺮف ﻣﺸﺮﮐﺎن ﺑﺮ آﻧﺎن وارد‬ ‫ﻣﯽﺷﺪ و از ﻣﻌﺎﻣﻼﺗﯽ ﮐﻪ ﻣﺸﺮﮐﺎن ﭘﯿﺸﻨﮫﺎد ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ آﻧﮫﺎ را ﺑﻪ ﮐﻔﺮ ﺑﺎز ﮔﺮداﻧﺪ‪ ،‬ﺳﺨﻦ‬ ‫ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬او ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ آھﻨﮕﺮ ﺑﻮدم‪ ،‬ﺑﺮای ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﺪھﯽ ﺧﻮد ﻧﺰد ﻋﺎص ﺑﻦ واﺋﻞ‬ ‫رﻓﺘﻢ‪ .‬او ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ‪ :‬وام ﺗﻮ را ﻧﺨﻮاھﻢ داد‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻔﺮ ﺑﻮرزی‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‪:‬‬ ‫ھﺮﮔﺰ ﮐﻔﺮ ﻧﺨﻮاھﻢ ورزﯾﺪ ﺣﺘﯽ اﮔﺮ ﺗﻮ ﺑﻤﯿﺮی و ﭘﺲ از ﻣﺮگ دوﺑﺎره زﻧﺪه ﺷﻮی‪ .‬ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫»ﻣﮕﺮ ﻣﻦ ﭘﺲ از ﻣﺮدن زﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮم؟ اﮔﺮ ﭘﺲ از ﻣﺮدن زﻧﺪه ﺷﻮم ‪ ،‬آن ﮔﺎه وﻗﺘﯽ ﺑﻪ ﻣﺎل‬ ‫و ﻓﺮزﻧﺪاﻧﻢ دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺘﻢ‪ ،‬وام ﺗﻮ را ﺧﻮاھﻢ داد« آن ﮔﺎه اﯾﻦ آﯾﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪ‪:‬‬ ‫َ َ ۡ َ َّ‬ ‫َ َ َ َ َ ُ َ َ َّ َ ٗ‬ ‫ََ‬ ‫ًَ‬ ‫﴿أف َر َءيت ٱ�ِي �ف َر ��ٰتِنا َوقال �و�� ما� َو َو�ا‪] ﴾٧٧‬ﻣﺮﯾﻢ‪.[۷۷ :‬‬

‫ﻧﻘﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب س در دوران ﺧﻼﻓﺘﺶ از ﺧﺒﺎب در ﻣﻮرد ﺷﮑﻨﺠﻪھﺎﯾﯽ‬ ‫ﮐﻪ در راه ﺧﺪا دﯾﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ :‬ﺧﺒﺎب‪ ،‬ﭘﯿﺮاھﻨﺶ را ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮد و ﭘﺸﺖ ﺧﻮد را ﺑﻪ او‬ ‫ﻧﺸﺎن داد‪ .‬ﮔﻮﯾﺎ ﺑﻪ ﺟﺬام و ﭘﯿﺴﯽ ﻣﺒﺘﻼ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ ﺗﺎ اﻣﺮوز ﭼﻨﯿﻦ ﭼﯿﺰی ﻧﺪﯾﺪه‬ ‫ﺑﻮدم‪ .‬ﺧﺒﺎب ﮔﻔﺖ‪ :‬ای اﻣﯿﺮ اﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ آﻧﮫﺎ آﺗﺸﯽ ﺑﺮاﻓﺮوﺧﺘﻨﺪ و ﻣﺮا ﺑﺮ آن اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ؛‬ ‫ﺳﭙﺲ ﻣﺮدی از آﻧﮫﺎ ﭘﺎﯾﺶ را ﺑﺮ ﺳﯿﻨﻪام ﮔﺬاﺷﺖ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ زﻣﯿﻦ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ ﭘﺸﺖ ﻣﻦ ﺳﺮد‬ ‫ﺷﺪ و آﺗﺶ را ﭼﺮﺑﯽھﺎی ﺑﺪﻧﻢ ﺧﺎﻣﻮش ﮐﺮد ‪.٢‬‬ ‫‪ -١‬اﻟﻐﺮﺑﺎء اﻻوﻟﻮن‪ ،‬ص ‪.۱۴۶-۱۴۵‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺮوض اﻻﻧﻒ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۹۸‬‬

‫‪٣٥٨‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫‪ -۶‬ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد س‬ ‫روش ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج رﻓﺘﺎر و ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﻣﺮدم ﺑﺎ ﻓﺮزاﻧﮕﯽ و ﺣﮑﻤﺖ ﺑﻮد‪ .‬او ﺑﺎ ﺑﺰرﮔﺎن‬ ‫و رھﺒﺮان ﻗﺒﺎﯾﻞ ﺑﺎ ﻧﺮﻣﯽ و ﻣﮫﺮﺑﺎﻧﯽ رﻓﺘﺎر ﻣﯽﻧﻤﻮد و ﺑﺎ ﮐﻮدﮐﺎن ﻧﯿﺰ ﻣﮫﺮﺑﺎﻧﯽ ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬اﺑﻦ‬ ‫ﻣﺴﻌﻮد س از دﯾﺪار ﻣﺤﺒﺖآﻣﯿﺰ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺎ ﺧﻮد اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺗﺎزه ﺑﻪ‬ ‫ﺳﻦ ﺑﻠﻮغ رﺳﯿﺪه ﺑﻮدم و ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان ﻋﻘﺒﻪ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻣﻌﯿﻂ را ﻣﯽﭼﺮاﻧﺪم‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و‬ ‫اﺑﻮﺑﮑﺮ از ﮐﻨﺎر ﻣﻦ ﮔﺬﺷﺘﻨﺪ‪ .‬آن ﺣﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ای ﺟﻮان! ﻧﺰد ﺗﻮ ﺷﯿﺮ ﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﺷﻮد؟‬ ‫ً‬ ‫ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬آری‪ .‬وﻟﯽ اﻣﺎﻧﺖ ھﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬آﯾﺎ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪی ھﺴﺖ ﮐﻪ اﺻﻼ ﺷﯿﺮ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؟‬ ‫ﻣﻦ ﺑﺰی را ﻧﺰد او آوردم‪ .‬دﺳﺘﯽ ﺑﺮ ﭘﺴﺘﺎﻧﮫﺎﯾﺶ ﮐﺸﯿﺪ و آن را در ﻇﺮﻓﯽ دوﺷﯿﺪ و ﻋﻼوه‬ ‫ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺧﻮدش ﻧﻮﺷﯿﺪ ﺑﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻧﯿﺰ داد و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﭘﺴﺘﺎن ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺟﻤﻊ ﺷﻮ و آن ﺟﻤﻊ‬ ‫ﺷﺪ‪ .‬اﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺰد او آﻣﺪم و ﮔﻔﺘﻢ ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا! از اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺑﻪ ﻣﻦ‬ ‫ﺑﯿﺎﻣﻮز‪ .‬ﭘﺲ دﺳﺘﯽ ﺑﺮ ﺳﺮم ﮐﺸﯿﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺧﺪا ﺑﺮ ﺗﻮ رﺣﻢ ﻧﻤﺎﯾﺪ؛ ﺗﻮ ﻧﻮﺟﻮاﻧﯽ ھﺴﺘﯽ ﮐﻪ‬ ‫دﯾﮕﺮان را ﻋﻠﻢ ﻣﯽآﻣﻮزی« ‪.١‬‬ ‫ﺳﺨﻨﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺎﻋﺚ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪن ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد را ﻓﺮاھﻢ ﻧﻤﻮد ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺼﻮص ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻦ اﻣﺎﻧﺖدار ھﺴﺘﻢ« ﺳﺨﻦ دﯾﮕﺮی ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ »ﺗﻮ‬ ‫ﻧﻮﺟﻮان ﻣﻌﻠﻤﯽ ھﺴﺘﯽ«‪ .‬و اﯾﻦ دو ﮐﻠﻤﻪ ﻧﻘﺶ ﺑﺰرﮔﯽ در زﻧﺪﮔﯽ او داﺷﺘﻨﺪ و او ﺑﻌﺪھﺎ از‬ ‫داﻧﺸﻤﻨﺪان ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ در دوران ﺟﺎھﻠﯿﺖ در ﺷﺮک و ﺑﺖ‬ ‫ﭘﺮﺳﺘﯽ ﻏﻮﻃﻪور ﺑﻮد‪ّ ،‬اﻣﺎ ﺑﻌﺪ از اﯾﻨﮑﻪ اﺳﻼم را ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ‪ ،‬ﯾﮑﯽ از ﭘﯿﺸﮕﺎﻣﺎﻧﯽ ﺷﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ آﻧﺎن را در ﻗﺮآن ﺳﺘﻮده اﺳﺖ ‪.٢‬‬ ‫اﺑﻦ ﺣﺠﺮ در ﻣﻮرد ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬او ﯾﮑﯽ از ﭘﯿﺸﮕﺎﻣﺎن ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺑﻮد‬ ‫ﮐﻪ از اﺑﺘﺪای دﻋﻮت اﺳﻼﻣﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪ و ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ و ﻣﺪﯾﻨﻪ ھﺠﺮت ﮐﺮد ودر ﺟﻨﮓ‬ ‫ﺑﺪر و دﯾﮕﺮ ﺟﻨﮕﮫﺎ ﺣﻀﻮر داﺷﺖ و ھﻤﻮاره در ﺳﻔﺮ و ﺣﻀﺮ در رﮐﺎب ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﺑﻮد ‪.٣‬‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد اوﻟﯿﻦ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ آﺷﮑﺎرا ﻗﺮآن ﺧﻮاﻧﺪ‬

‫ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻨﮑﻪ اﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد دارای ﻗﺒﯿﻠﻪای ﻧﺒﻮد ﮐﻪ از او ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺧﻮدش ﺑﺎ‬ ‫اﯾﻨﮑﻪ از ﻧﻈﺮ ﺟﺴﻤﯽ ﺿﻌﯿﻒ ھﻢ ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﯽ اﯾﻦ ﺿﻌﻒ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻊ ﻇﮫﻮر و درﺧﺸﺶ ﺷﺠﺎﻋﺖ‬

‫‪ -١‬اﻟﺒﺪاﯾﺔ واﻟﻨﮫﺎﯾﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪ – ۳۲‬ﺳﯿﺮ اﻋﻼم اﻟﻨﺒﻼء‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۴۶۵‬‬ ‫‪ -٢‬ﻋﺒﺪاﻟﻪ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﺴﺘﺎر اﻟﺸﯿﺦ‪ ،‬ص ‪.۴۳‬‬ ‫‪ -٣‬اﻻﺻﺎﺑﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۶‬ص ‪.۲۱۴‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪ :‬دﻋﻮت آﺷﮑﺎر و روشﻫﺎی ﻣﺸﺮﮐﺎن در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ آن‬

‫‪٣٥٩‬‬

‫وی ﻧﮕﺮدﯾﺪ‪ .‬او از ﺧﻮد ﺻﺤﻨﻪھﺎی ﺷﮕﻔﺖاﻧﮕﯿﺰی ﺑﻪ ﻧﻤﺎﯾﺶ ﮔﺬاﺷﺖ ﮐﻪ از ﺟﻤﻠﻪ‬ ‫ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻊ ﺷﻮراﻧﮕﯿﺰ او در ﻣﮑﻪ اﺷﺎره ﮐﺮد ﮐﻪ دﻋﻮﺗﺶ را آﺷﮑﺎر ﺳﺎﺧﺖ و ﻗﺮﯾﺶ‬ ‫ﺑﻪ ﺷﺪت ﺑﺮ او ﺣﻤﻠﻪور ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ او ھﻤﭽﻨﺎن در ﻣﯿﺎن ﺟﻤﻊ ﻗﺮﯾﺶ اﯾﺴﺘﺎد و ﺑﺎ ﺻﺪای‬ ‫ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺗﻼوت ﻗﺮآن ﻧﻤﻮد و آﯾﻪھﺎی ﻗﺮآن را ﺑﻪ ﮔﻮﺷﮫﺎی ﺑﺴﺘﻪ و دﻟﮫﺎی ﻣﮫﺮزدۀ‬ ‫ﻗﺮﯾﺶ ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪ ‪ .١‬اﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﺑﻌﺪ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﮐﺴﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﻣﮑﻪ ﺑﺎ‬ ‫ﺻﺪای ﺑﻠﻨﺪ و آﺷﮑﺎر ﻗﺮآن را ﺗﻼوت ﻧﻤﻮد‪ .‬روزی اﺻﺤﺎب ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﮔﺮدھﻢ آﻣﺪﻧﺪ و‬ ‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﺮای ﻗﺮﯾﺶ ﺗﺎﮐﻨﻮن ﮐﺴﯽ ﻗﺮآن را ﺑﺎ ﺻﺪای ﺑﻠﻨﺪ ﻧﺨﻮاﻧﺪه اﺳﺖ‪ ،‬آﯾﺎ‬ ‫ﻣﺮدی ھﺴﺖ ﮐﻪ ﻗﺮآن را ﺑﻪ آﻧﮫﺎ ﺑﺸﻨﻮاﻧﺪ؟ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ اﯾﻦ اﻣﺮ را ﺑﻪ‬ ‫ﻋﮫﺪه ﻣﯽﮔﯿﺮم‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻣﺎ ﻣﯽﺗﺮﺳﯿﻢ ﮐﻪ آﻧﮫﺎ ﺑﻪ ﺗﻮ آﺳﯿﺒﯽ ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺗﻮ دارای‬ ‫ﻗﺒﯿﻠﻪای ﻧﯿﺴﺘﯽ ﮐﻪ در ﺻﻮرت ﺗﻌﺮض ﻗﺮﯾﺶ‪ ،‬از ﺗﻮ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ اﯾﻦ اﻣﺮ را‬ ‫اﻧﺠﺎم ﻣﯽدھﻢ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺮا از ﺷﺮ آﻧﮫﺎ ﻧﺠﺎت ﺧﻮاھﺪ داد‪ .‬ﺻﺒﺢ روز ﺑﻌﺪ‪ ،‬اﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد‬ ‫وارد ﺣﺮم ﺷﺪ و در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻗﺮﯾﺶ ﻣﺸﻐﻮل ﺑﺮﮔﺰاری ﻣﺮاﺳﻢ ﺧﻮد ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻨﺎر ﻣﻘﺎم‬ ‫اﺑﺮاھﯿﻢ اﯾﺴﺘﺎد و ﺑﺎ ﺻﺪای ﺑﻠﻨﺪ اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺷﺮو ع ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﺪن ﻗﺮآن ﻧﻤﻮد‪﴿ :‬ٱ َّلر ۡح َ� ٰ ُن‪١‬‬ ‫َّ ۡ ُ َ‬ ‫َعل َم ٱلق ۡر َءان‪] ﴾٢‬اﻟﺮﺣﻤﻦ‪ .[٢-١ :‬ﻗﺮﯾﺶ ﺑﻪ ھﻤﺪﯾﮕﺮ ﻧﮕﺎه ﮐﺮدﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ ﭼﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ؟‬ ‫ﺳﭙﺲ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬او ﺑﺮﺧﯽ از آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ آورده اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻼوت ﻣﯽﮐﻨﺪ! ھﻤﮥ آﻧﺎن‬ ‫درﺻﺪد ﮐﺘﮏ زدن اﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﺑﺮآﻣﺪﻧﺪ‪ .‬آﻧﮫﺎ ﺑﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺿﺮﺑﻪھﺎی ﺧﻮد را ﺑﺮ ﭼﮫﺮۀ اﺑﻦ‬ ‫ﻣﺴﻌﻮد وارد ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ّ ،‬اﻣﺎ او ھﻤﭽﻨﺎن ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﺪن ﻗﺮآن اداﻣﻪ ﻣﯽداد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺳﻮی‬ ‫ﯾﺎراﻧﺶ ﺑﺎزﮔﺸﺖ و آﺛﺎر ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ ﺑﺮ ﭼﮫﺮهاش ﻧﻤﺎﯾﺎن ﺑﻮد‪ .‬آﻧﮫﺎ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻣﺎ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺑﺮﺟﺎ‬ ‫ﺷﺪن ﺷﻤﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ ﻧﮕﺮان و در ھﺮاس ﺑﻮدﯾﻢ‪ .‬اﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻨﮏ دﺷﻤﻨﺎن ﺧﺪا‬ ‫ﻧﺰد ﻣﻦ از ﻗﺒﻞ ھﻢ ﺧﻮارﺗﺮ و ﮐﻮﭼﮏﺗﺮ ﺷﺪﻧﺪ و اﮔﺮ ﺷﻤﺎ ﻣﯽﺧﻮاھﯿﺪ‪ ،‬ﻓﺮدا ﻧﺰدﺷﺎن ﺧﻮاھﻢ‬ ‫رﻓﺖ و ﭼﻨﯿﻦ ﺧﻮاھﻢ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺑﺲ اﺳﺖ ﺗﻮ ﺑﻪ آﻧﮫﺎ آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ دوﺳﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪،‬‬ ‫ﺷﻨﻮاﻧﺪی ‪ .٢‬ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮرت ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﺑﻌﺪ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﮐﺴﯽ ﺑﻮد‬ ‫ﮐﻪ در ﻣﮑﻪ ﺑﺎ ﺻﺪای ﺑﻠﻨﺪ و آﺷﮑﺎر ﻗﺮآن ﺧﻮاﻧﺪ و اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی‬ ‫ﻣﺒﺎرزه ﻃﻠﺒﯿﺪن ﻗﺮﯾﺶ ﺑﻮد؛ ﭼﺮا ﮐﻪ آﻧﮫﺎ ﺗﺤﻤﻞ ﭼﻨﯿﻦ وﺿﻌﯿﺘﯽ را ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ‪.٣‬‬ ‫‪ -١‬ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد‪ ،‬ص ‪.۴۵‬‬ ‫‪ -٢‬اﺑﻦ ھﺸﺎم‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪ – ۳۱۵-۳۱۴‬أﺳﺪ اﻟﻐﺎﺑﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪.۳۸۶-۳۸۵‬‬ ‫‪ -٣‬ﻣﺤﻨﺔ اﻟﻤﺴﻠﻤﯿﻦ ﻓﯽ اﻟﻌﮫﺪ اﻟﻤﮑﯽ‪ ،‬ص ‪.۸۸‬‬

‫‪٣٦٠‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫‪ -۷‬ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ ﺳﻌﯿﺪ ﺑﻦ ﻋﺎص س‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ از روزھﺎی ﻧﺨﺴﺖ ﺑﻪ اﺳﻼم ﮔﺮوﯾﺪ؛ ﭼﻮن او در آﻏﺎز ﻇﮫﻮر ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در‬ ‫ﺧﻮاب دﯾﺪ ﮐﻪ ﮔﻮﯾﺎ ﺑﺮ ﻟﺒﻪ آﺗﺶ اﯾﺴﺘﺎده اﺳﺖ و ﮐﺴﯽ ﻧﯿﺰ ﺗﻼش ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﺗﺎ او را در آﺗﺶ‬ ‫ﺑﯿﻨﺪازد‪ ،‬اﻣﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ او را ﺑﻪ آﻏﻮش ﻣﯽﮔﯿﺮد ﺗﺎ در آﺗﺶ ﻧﯿﻔﺘﺪ‪ .‬ﺧﺎﻟﺪ ھﺮاﺳﺎن ازﺧﻮاب ﭘﺮﯾﺪ‬ ‫و ﺧﻮاﺑﺶ را ﺑﺮای اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻﺪﯾﻖ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﺮد‪ .‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﺧﯿﺮ ﺗﻮ را ﻣﯽﺧﻮاھﻢ‪.‬‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪاﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ از او ﭘﯿﺮوی ﮐﻦ‪ .‬ﺧﺎﻟﺪ ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج رﻓﺖ و‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪ و از ﺗﺮس ﭘﺪرش اﺳﻼم ﺧﻮد را ﭘﻨﮫﺎن ﻧﻤﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﭘﺪرش وﻗﺘﯽ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻪ اﺳﻼم ﮔﺮوﯾﺪه اﺳﺖ ﺑﺮادراﻧﺶ ﮐﻪ ﺗﺎ آن وﻗﺖ ھﻨﻮز ﻣﺴﻤﺎن ﻧﺸﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺧﻮاﺳﺖ‬ ‫ﺗﺎ ﺧﺎﻟﺪ را ﻧﺰد او ﺑﯿﺎورﻧﺪ‪ .‬ﭘﺪرش ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺳﺮزﻧﺶ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺎ ﭼﻤﺎق ﯾﺎ ﻋﺼﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ‬ ‫داﺷﺖ او را ﮐﺘﮏ زد‪ .‬ﺳﭙﺲ او را در ﻣﮑﻪ زﻧﺪاﻧﯽ ﻧﻤﻮد و ﺑﺮادراﻧﺶ را از ﺣﺮف زدن ﺑﺎ او‬ ‫ﻣﻨﻊ ﮐﺮد و آﻧﺎن را از ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪن ﺑﺮﺣﺬر داﺷﺖ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻣﻮارد ذﮐﺮ ﺷﺪه او را ﺗﺤﺖ‬ ‫ﻓﺸﺎر ﻗﺮار داد و ﺗﺎ ﺳﻪ روز ﺑﻪ او آب ﻧﺪاد اﻣﺎ او ﺷﮑﯿﺒﺎﯾﯽ ﻣﯽورزﯾﺪ و ﺑﻪ ﭘﺎداش ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫ﭼﺸﻢ دوﺧﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﭘﺪرش ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﮐﻪ ھﺮﮔﺰ ﺑﻪ ﺗﻮ ﻏﺬا ﻧﻤﯽدھﻢ‪ .‬ﺧﺎﻟﺪ‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ اﻧﺪازهای ﮐﻪ ﻣﻦ زﻧﺪﮔﯽ ﮐﻨﻢ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺧﻮراک ﺧﻮاھﻢ داد‪ .‬ﺧﺎﻟﺪ ﻧﺰد‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺮﮔﺸﺖ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج او را ﮔﺮاﻣﯽ داﺷﺖ و ﻧﺰد او ﻣﺎﻧﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ در‬ ‫ھﺠﺮت دوم ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ ﺑﻪ آن ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﻣﮫﺎﺟﺮت ﻧﻤﻮد ‪.١‬‬ ‫‪ -۸‬ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻣﻈﻌﻮن س‬ ‫ﺑﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪن ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻣﻈﻌﻮن ﻗﻮﻣﺶ ﺑﻨﻮ ﺟﻤﺢ ﻋﻠﯿﻪ او ﺷﻮرﯾﺪﻧﺪ و او را ﻣﻮرد‬ ‫آزار و اذﯾﺖ ﻗﺮار دادﻧﺪ‪ .‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ھﻤﻪ او را ﺷﮑﻨﺠﻪ و آزار ﻣﯽداد‪ ،‬اﻣﯿﻪ ﺑﻦ‬ ‫ﺧﻠﻒ ﺑﻮد‪ .‬از اﯾﻦ رو ﺑﻌﺪ از آﻧﮑﻪ ﺑﻪ ﺳﻮی ﺣﺒﺸﻪ ﻣﮫﺎﺟﺮت ﻧﻤﻮد‪ ،‬اﻣﯿﻪ را ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ اﺷﻌﺎر‬ ‫ﺳﺮزﻧﺶ ﻣﯽﮐﺮد و ھﺠﻮ ﻣﯽﻧﻤﻮد ‪.٢‬‬ ‫ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻣﻈﻌﻮن ﻣﺪت زﻣﺎﻧﯽ در ﺣﺒﺸﻪ ﻣﺎﻧﺪﮔﺎر ﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ دﯾﺮی ﻧﭙﺎﯾﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ھﻤﺮاه‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﻣﺮﺣﻠﮥ اول از ﻣﮫﺎﺟﺮت ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ ﺑﻪ ﻣﮑﻪ ﺑﺮﮔﺸﺘﻨﺪ او ﻧﯿﺰ در ﭘﻨﺎه وﻟﯿﺪ‬ ‫ﺑﻦ ﻣﻐﯿﺮه وارد ﻣﮑﻪ ﺷﺪ‪ .‬در ﮐﻨﺎر وﻟﯿﺪ ﺑﺎ آﺳﺎﯾﺶ ﺧﺎﻃﺮ زﻧﺪﮔﯽ ﮐﺮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎ ﻣﺸﺎھﺪۀ اﯾﻦ‬ ‫وﺿﻌﯿﺖ ﮐﻪ ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﮑﻨﺠﻪ و آزار ھﺴﺘﻨﺪ و او در ﺗﻨﺪرﺳﺘﯽ و‬ ‫‪ -١‬ﺳﯿﺮ اﻋﻼم اﻟﻨﺒﻼء‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۲۶۰‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬ذھﺒﯽ‪ ،‬ص ‪.۱۱۲‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪ :‬دﻋﻮت آﺷﮑﺎر و روشﻫﺎی ﻣﺸﺮﮐﺎن در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ آن‬

‫‪٣٦١‬‬

‫ﺳﻼﻣﺘﯽ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽﺑﺮد اﯾﻦ را ﺑﺮای ﺧﻮد ﻧﭙﺴﻨﺪﯾﺪ و ﮔﻔﺖ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﻦ ﺑﺎ آﺳﺎﯾﺶ و اﻣﻨﯿﺖ‬ ‫در ﭘﻨﺎه ﻣﺮدی از ﻣﺸﺮﮐﺎن روزﮔﺎر را ﺳﭙﺮی ﮐﻨﻢ و ﯾﺎران و ھﻢ ﮐﯿﺸﺎن ﻣﻦ در راه ﺧﺪا ﺑﻪ‬ ‫ﺷﮑﻨﺠﻪھﺎ و ﺑﻼھﺎﯾﯽ ﮔﺮﻓﺘﺎر ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ از آن در اﻣﺎن ھﺴﺘﻢ‪ ،‬ﻣﻨﺼﻔﺎﻧﻪ ﻧﯿﺴﺖ ‪.١‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻧﺰد وﻟﯿﺪ ﺑﻦ ﻣﻐﯿﺮه رﻓﺖ و ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ ﺗﻮ ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﺧﻮد وﻓﺎ ﻧﻤﻮدی و ﻣﻦ‬ ‫ﭘﻨﺎه ﺗﻮ را ﺑﻪ ﺗﻮ ﺑﺮ ﻣﯽﮔﺮداﻧﻢ‪ .‬وﻟﯿﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﺮا ﺑﺮادرزادهام؟ ﺷﺎﯾﺪ اذﯾﺖ و آزار ﺷﺪهای ﯾﺎ‬ ‫ﺑﻪ ﺗﻮ ﺗﻮھﯿﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﻪ ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻦ ﺑﻪ ﭘﻨﺎه ﺧﺪا راﺿﯽام و ﻧﻤﯽﺧﻮاھﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﮐﺴﯽ ﺟﺰ او ﭘﻨﺎه ﺑﺒﺮم‪ .‬وﻟﯿﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ اﻟﺤﺮام ﺑﺮو و آﺷﮑﺎرا ﭘﻨﺎھﻢ را ﺑﻪ ﻣﻦ‬ ‫ﺑﺮﮔﺮدان‪ ،‬ھﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ ﻣﻦ آﺷﮑﺎرا ﺗﻮ را ﭘﻨﺎه دادم‪ .‬او ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ و ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ رﻓﺖ و در‬ ‫ﺟﻠﻮی ﻣﺮدم ﭘﻨﺎھﺶ را ﺑﻪ او ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ و ﺳﭙﺲ ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻪ ﯾﮑﯽ از ﻣﺠﺎﻟﺲ ﻗﺮﯾﺶ ﺑﺮﮔﺸﺖ‬ ‫و ﺑﺎ آﻧﮫﺎ ﻧﺸﺴﺖ‪ .‬در ﻣﯿﺎن ﻣﺮدﻣﯽ ﮐﻪ آﻧﺠﺎ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻟﺒﯿﺪ ﺑﻦ رﺑﯿﻌﻪ ‪ ٢‬ﺷﺎﻋﺮ ﺑﻮد ﮐﻪ‬ ‫ﺑﺮای آﻧﮫﺎ ﺷﻌﺮ ﻣﯽﺳﺮود‪ .‬ﻟﺒﯿﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ھﺎن ھﺮ ﭼﯿﺰ ﻏﯿﺮ از ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺎﻃﻞ اﺳﺖ«‪ .‬ﻋﺜﻤﺎن‬ ‫ً‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ :‬راﺳﺖ ﮔﻔﺘﯽ و ﻟﺒﯿﺪ ﺑﻪ ﺷﻌﺮش اداﻣﻪ داد و ﮔﻔﺖ‪» :‬و ھﺮ ﻧﻌﻤﺘﯽ ﻗﻄﻌﺎ روزی از ﺑﯿﻦ‬ ‫ﺧﻮاھﺪ رﻓﺖ«‪ .‬ﻋﺜﻤﺎن ﮔﻔﺖ‪ :‬دروغ ﮔﻔﺘﯽ‪ ،‬ﻧﻌﻤﺖ ﺑﮫﺸﺖ از ﺑﯿﻦ ﻧﺨﻮاھﺪ رﻓﺖ‪ .‬ﻟﺒﯿﺪ‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ای ﮔﺮوه ﻗﺮﯾﺶ! ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﮐﻪ ھﻤﻨﺸﯿﻦ ﺷﻤﺎ ﻣﻮرد اذﯾﺖ وآزار ﻗﺮار‬ ‫ﻧﻤﯽﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﭘﺲ از ﭼﻪ ھﻨﮕﺎم اﯾﻦ ﺧﺼﻠﺖ در ﻣﯿﺎن ﺷﻤﺎ ﭘﺪﯾﺪ آﻣﺪه اﺳﺖ؟ ﻣﺮدی از ﻗﻮم‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻦ ﯾﮑﯽ از ﺑﯽﺧﺮداﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از دﯾﻦ ﻣﺎ ﺟﺪا ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬از ﺳﺨﻦ او ﻧﺎراﺣﺖ‬ ‫ﻣﺒﺎش‪ .‬ﺳﻮال و ﺟﻮاﺑﮫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﻦ ﻋﺜﻤﺎن و آن ﻣﺮد رد و ﺑﺪل ﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ ﻧﺎراﺣﺘﯽ‬ ‫آﻧﺎن را ﻓﺮاھﻢ آورد‪ .‬آن ﻣﺮد ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪ و ﺳﯿﻠﯽ ﺑﺮ ﭼﺸﻢ ﻋﺜﻤﺎن زد ﮐﻪ در ﻧﺘﯿﺠﮥ آن ﭼﺸﻢ‬ ‫ﻋﺜﻤﺎن ﺳﺒﺰ و ﮐﺒﻮد ﺷﺪ‪ .‬وﻟﯿﺪ ﺑﻦ ﻣﻐﯿﺮه ﮐﻪ ﺷﺎھﺪ ﻗﻀﯿﻪ ﺑﻮد ﮔﻔﺖ‪ :‬ای ﺑﺮادرزادهام ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﭘﻨﺎه ﻣﻦ ﻣﯽﺑﻮدی‪ ،‬ﺑﻪ ﭼﻨﯿﻦ دردی ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻧﻤﯽﮔﺮدﯾﺪی‪.‬‬ ‫ﻋﺜﻤﺎن ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ اﮔﺮ ﭼﺸﻢ ﺳﺎﻟﻢ ﻣﻦ ﺑﻪ دردی ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﻮد ﮐﻪ ﭼﺸﻢ دﯾﮕﺮ‬ ‫ﻣﻦ ﺑﻪ آن ﻣﺒﺘﻼ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮای ﻣﻦ ﺑﺎﻋﺚ ﺧﺮﺳﻨﺪی و ﺳﺮاﻓﺮازی اﺳﺖ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﻣﻦ‬ ‫در ﭘﻨﺎه ﮐﺴﯽ ھﺴﺘﻢ ﮐﻪ از ﺗﻮ ﻗﺪرت ﺑﯿﺸﺘﺮی دارد‪ .‬ﺳﭙﺲ وﻟﯿﺪ ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ﺑﻪ او ﭘﯿﺸﻨﮫﺎد‬ ‫ﮐﺮد ﮐﻪ اﮔﺮ ﻣﯽﺧﻮاھﺪ‪ ،‬او را در ﭘﻨﺎه ﺧﻮد ﺟﺎی ﺧﻮاھﺪ دارد‪ ،‬اﻣﺎ ﻋﺜﻤﺎن ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺖ ‪.٣‬‬ ‫ﺷﺠﺎﻋﺖ و دﻻور ﻣﺮدی ﻋﺜﻤﺎن در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺘﻦ درﺧﻮاﺳﺖ وﻟﯿﺪ؛ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﻗﻮت‬ ‫‪ -١‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﻦ ھﺸﺎم‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۱۲۰‬‬ ‫‪ -٢‬ﻃﺒﻘﺎت اﻟﺸﻌﺮا‪ ،‬اﺑﻦ ﺳﻼم‪.۴۹-۴۸ ،‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﺴﯿﺮ و اﻟﻤﻐﺎزی‪ ،‬اﺑﻦ اﺳﺤﺎق‪ ،‬ص ‪.۱۸۰-۱۷۸‬‬

‫‪٣٦٢‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫اﯾﻤﺎن و ﻋﻼﻗﻤﻨﺪی ﻓﻮقاﻟﻌﺎده ﺑﻪ ﻣﺰد و ﭘﺎداش ﺧﺪاوﻧﺪی اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﻋﺜﻤﺎن از‬ ‫ﺟﮫﺎن ﭼﺸﻢ ﻓﺮو ﺑﺴﺖ‪ ،‬زﻧﯽ در ﺧﻮاب دﯾﺪ ﮐﻪ او ﭼﺸﻤﻪای دارد ﮐﻪ روان اﺳﺖ؛ ﭘﺲ آن‬ ‫زن ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا آﻣﺪ و او را از اﯾﻦ ﺧﻮاب ﺑﺎﺧﺒﺮ ﮐﺮد‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬آن‬ ‫ﭼﺸﻤﻪ‪ ،‬ﻋﻤﻞ اوﺳﺖ ‪ .١‬ﺳﺎﯾﺮ اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻧﯿﺰ در ﻣﻌﺮض ﺷﮑﻨﺠﻪ و آزار‬ ‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ آﻧﺎن ﺟﻮاﻧﺎﻧﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ وﺟﻮد ﻣﻮاﺿﻊ ﺳﺮﺳﺨﺖ ﭘﺪران و‬ ‫ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان ﺧﻮد ﺑﻪ دﻋﻮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج روی آوردﻧﺪ و آن را ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻨﺪ و ﮔﺮد ﺷﻤﻊ‬ ‫ﻓﺮوزان رﺳﺎﻟﺖ‪ ،‬ﭘﺮواﻧﻪوار ﺣﻠﻘﻪ زدﻧﺪ‪ .‬آﻧﮫﺎ از ﺗﻤﺎم اﻣﺘﯿﺎزاﺗﯽ ﮐﻪ در دوران ﺟﺎھﻠﯿﺖ از آن‬ ‫ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ و از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺷﯿﻔﺘﻪ و ﻋﻼﻗﻤﻨﺪ ﻣﺰد و ﭘﺎداش اﻟﮫﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬در ﻣﻌﺮض‬ ‫ﺷﮑﻨﺠﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و اذﯾﺖ و آزار زﯾﺎدی را ﺗﺤﻤﻞ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬آری ھﺮ ﮔﺎه اﯾﻤﺎن وارد‬ ‫وﺟﻮد اﻧﺴﺎن ﺷﻮد و ﺑﺎ آن در ﺑﯿﺎﻣﯿﺰد‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ ﺷﮕﻔﺘﯿﮫﺎﯾﯽ ﻣﯽآﻓﺮﯾﻨﺪ و آن ﮔﺎه ﮐﻪ ھﻤﮥ‬ ‫رﻧﺠﮫﺎ و ﻣﺤﺮوﻣﯿﺖھﺎ رﺿﺎﯾﺖ اﻟﮫﯽ و رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﺑﮫﺸﺖ را در ﺑﺮ دارﻧﺪ‪ ،‬آﺳﺎن و ﭘﯿﺶ ﭘﺎ‬ ‫اﻓﺘﺎده ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺷﮑﻨﺠﻪ و اذﯾﺖ و آزار دادن ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﻣﺮدان ﻣﻨﺤﺼﺮ ﻧﺒﻮد؛ ﺑﻠﮑﻪ ﻗﺴﻤﺖ ﺑﺰرﮔﯽ از‬ ‫ﺷﮑﻨﺠﻪ و آزار ﻧﯿﺰ ﻣﺘﻮﺟﻪ زﻧﺎن ﺑﻮد و آﻧﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﺳﻼم آوردﻧﺸﺎن ﺷﮑﻨﺠﻪ‬ ‫ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺳﺮﮔﺬﺷﺖ ﺳﻤﯿﻪ ﺑﻦ ﺧﯿﺎط و ﻓﺎﻃﻤﻪ ﺑﻨﺖ ﺧﻄﺎب و ﺟﺎرﯾﻪ ﺑﻨﯽ ﻣﻮﻣﻞ و‬ ‫زﻧﯿﺮه روﻣﯿﻪ و ﻧﮫﺪﯾﻪ و دﺧﺘﺮش و ام ﻋﺒﯿﺲ و ﺣﻤﺎﻣﻪ ﻣﺎدر ﺑﻼل و دﯾﮕﺮ زﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ در راه‬ ‫ً‬ ‫ﺧﺪا ﺷﮑﻨﺠﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻗﺒﻼ ﺑﯿﺎن ﮔﺮدﯾﺪ ‪.٢‬‬ ‫ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺧﻮدداری ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج از ﺟﻨﮓ در ﻣﮑﻪ و اﻫﺘﻤﺎم ﺑﻪ ﺗﺮﺑﯿﺖ و ﺳﺎﻣﺎن دادن‬

‫اوﺿﺎع داﺧﻠﯽ‬

‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻋﻼﻗﻤﻨﺪ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﺮﺗﯿﺒﯽ اﺗﺨﺎذ ﮔﺮدد ﮐﻪ آﻧﮫﺎ از ﺧﻮدﺷﺎن دﻓﺎع ﮐﻨﻨﺪ و‬ ‫ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽآﯾﺪ ﮐﻪ ﻣﻮﺿﻊ آﺷﺘﯽﺟﻮﯾﺎﻧﮥ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮐﺎﻓﺮان‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ‬ ‫وﯾﮋه ﺟﻮاﻧﺎن را ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ ﮐﺮده ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﺎن ﺑﻦ ﻋﻮف و ﯾﺎراﻧﺶ در ﻣﮑﻪ ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج آﻣﺪﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪:‬‬ ‫ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا! ﻣﺎ در دوران ﺷﺮک ﺑﺎ ﻋﺰت ﺑﻮدﯾﻢ وﻟﯽ ﺣﺎﻻ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن آوردهاﯾﻢ ذﻟﯿﻞ و‬ ‫ﺧﻮار ﺷﺪهاﯾﻢ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻣﻦ ﺑﻪ ﮔﺬﺷﺖ ﻓﺮﻣﺎن داده ﺷﺪهام‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺑﺎ اﯾﻨﺎن ﺟﻨﮓ‬ ‫‪ -١‬ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎری‪ ،‬ج ‪ ،۴‬ص ‪.۲۶۵‬‬ ‫‪ -٢‬ﻣﺤﻨﺔ اﻟﻤﺴﻠﻤﯿﻦ ﻓﯽ اﻟﻌﮫﺪ اﻟﻤﮑﯽ‪ ،‬ص ‪.۱۱۷ – ۱۱۶‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪ :‬دﻋﻮت آﺷﮑﺎر و روشﻫﺎی ﻣﺸﺮﮐﺎن در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ آن‬

‫‪٣٦٣‬‬

‫ﻧﮑﻨﯿﺪ ‪ .١‬ﺑﺮﺧﯽ از ﭘﮋوھﺸﮕﺮان درﺻﺪد ﺑﺮرﺳﯽ ﺣﮑﻤﺖ اﻟﮫﯽ در ﻓﺮض ﻧﻨﻤﻮدن ﺟﻨﮓ در‬ ‫ﻣﮑﻪ ﺑﺮ آﻣﺪهاﻧﺪ و از ﺟﻤﻪ اﺳﺘﺎد ﺳﯿﺪ ﻗﻄﺐ ‪ /‬ﻋﻠﯿﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻪ آﻧﭽﻪ در اﯾﻦ ﻣﻮرد‬ ‫ً‬ ‫دﺳﺖ ﻣﯽﯾﺎﺑﯿﻢ‪ ،‬ﯾﻘﯿﻦ ﻗﻄﻌﯽ ﻧﺪارﯾﻢ؛ ﭼﻮن اﮔﺮ ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ ﻗﻄﻌﺎ ھﺪف اﯾﻦ ﺑﻮده اﺳﺖ ‪ ،‬ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﭼﯿﺰی را ﻧﺴﺒﺖ دادهاﯾﻢ ﮐﻪ ﻓﻠﺴﻔﻪ آن را ﺑﺮای ﻣﺎ ﺑﯿﺎن ﻧﮑﺮده اﺳﺖ و ﻋﻮاﻣﻠﯽ را‬ ‫ﺳﺒﺐ داﻧﺴﺘﻪاﯾﻢ ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ اﺳﺒﺎب و ﻋﻮاﻣﻞ ﺣﻘﯿﻘﯽ ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﺲ وﻇﯿﻔﮥ ﻣﺆﻣﻦ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ھﺮ ﺗﮑﻠﯿﻔﯽ ﯾﺎ ھﺮ ﺣﮑﻤﯽ از اﺣﮑﺎم ﺷﺮﯾﻌﺖ‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ً‬ ‫ﻣﻄﻠﻘﺎ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺷﻮد؛ ﭼﻮن ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل داﻧﺎ و آ ﮔﺎه اﺳﺖ و ﻣﺎ اﯾﻦ ﺣﮑﻤﺖ و اﺳﺒﺎب را ﺑﻪ‬ ‫ﺻﻮرت اﺟﺘﮫﺎد و در ﻧﺘﯿﺠﮥ ﺑﺮرﺳﯽھﺎ و ﺗﻌﻠﯿﻘﺎت ﺧﻮد ﻣﯽﮔﻮﯾﯿﻢ و ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺎس ﻣﯽﮔﻮﯾﯿﻢ‬ ‫ﮐﻪ اﯾﻨﮫﺎ ﻓﻘﻂ اﺣﺘﻤﺎل ھﺴﺘﻨﺪ؛ ﭼﻮن ﺣﻘﯿﻘﺖ را ﮐﺴﯽ ﺟﺰ ﺧﺪا ﻧﻤﯽداﻧﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﯿﺰ آن‬ ‫را ﺑﺮای ﻣﺎ ﻣﺸﺨﺺ ﻧﮑﺮده و ﺑﺎ ﻟﻔﻈﯽ ﺻﺮﯾﺢ ﻣﺎ را ازآن آ ﮔﺎه ﻧﻨﻤﻮده اﺳﺖ ‪.٢‬‬ ‫از ﺟﻤﻠﻪ اﺳﺒﺎب و ﺣﮑﻤﺖھﺎی اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ اﻣﻮر ذﯾﻞ اﺷﺎره ﮐﺮد‪:‬‬

‫ّ‬ ‫‪ -۱‬ﺷﺎﯾﺪ ﻋﻠﺖ ﺧﻮدداری از ﮐﺎرزار و ﺟﻨﮓ در ﻣﮑﻪ اﯾﻦ ﺑﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ دوران ﻣﮑﯽ‪،‬‬ ‫دوران ﺗﺮﺑﯿﺖ و آﻣﺎدﮔﯽ در ﻣﺤﯿﻂ ﻣﻌﯿﻨﯽ ﺑﺮای اﻓﺮادی و ﺑﺎ ﺷﺮاﯾﻂ ﺧﺎص ﺑﻮده‬ ‫اﺳﺖ و ﯾﮑﯽ از اھﺪاف ﺗﺮﺑﯿﺖ در ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺤﯿﻄﯽ‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻓﺮادی ﮐﻪ در اﯾﻦ‬ ‫ً‬ ‫ﻣﻨﻄﻘﻪ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬ﺻﺒﺮ و ﺷﮑﯿﺒﺎﯾﯽ را ﻓﺮا ﮔﯿﺮﻧﺪ ﺗﺎ اﮔﺮ اﺣﺘﻤﺎﻻ ﻇﻠﻢ و‬ ‫ﺳﺘﻤﯽ ﻃﺎﻗﺖﻓﺮﺳﺎ ﺑﻪ آﻧﺎن وارد ﮔﺮدد‪ ،‬در ﺑﺮاﺑﺮ آن ﺻﺒﻮر و ﺑﺮدﺑﺎر ﺑﺎﺷﺪ و‬ ‫اﺣﺴﺎس ﺗﻨﮫﺎﯾﯽ ﻧﻨﻤﺎﯾﺪ و ﺧﯿﻠﯽ زود ﻋﺼﺒﺎﻧﯽ ﻧﺸﻮد و آن وﻗﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻋﺘﺪال و‬ ‫ﻣﯿﺎﻧﻪ روی در ﺳﺮﺷﺖ و ﺣﺮﮐﺖ او ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽآﯾﺪ‪ .‬دﯾﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ او ﭼﻨﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ‬ ‫ﺷﻮد ﮐﻪ در ﻧﻈﺎم و ﻗﺎﻧﻮن ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺟﺪﯾﺪ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﻓﺮﻣﺎن رھﺒﺮی ﺟﺪﯾﺪ ﺷﻮد و ﺟﺰ ﺑﺎ‬ ‫دﺳﺘﻮر او‪ ،‬واﮐﻨﺶ و ﺣﺮﮐﺘﯽ اﻧﺠﺎم ﻧﺪھﺪ ھﺮ ﭼﻨﺪ ﺑﺮﺧﻼف ﻣﯿﻞ و ﻋﺎدت او ﺑﺎﺷﺪ‬ ‫و اﯾﻦ اﻣﺮ ﻋﺎﻣﻠﯽ ﻣﮫﻢ و ﺑﻨﯿﺎدﯾﻦ در ﺗﺮﺑﯿﺖ و آﻣﺎده ﺳﺎزی ﺷﺨﺼﯿﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬ ‫ﺻﺪر اﺳﻼم ﺑﺮای اﯾﺠﺎد ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽرﻓﺖ‪.‬‬ ‫‪ -۲‬در ﻣﺤﯿﻄﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺤﯿﻂ ﻗﺮﯾﺶ ﮐﻪ ﻋﻮاﻣﻠﯽ ھﻤﺎﻧﻨﺪ ﻓﺨﺮ ﻓﺮوﺷﯽ و ﻏﺮور از‬ ‫اﻣﺘﯿﺎزات آﻧﺎن ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬دﻋﻮت ﻣﺴﺎﻟﻤﺖﺟﻮﯾﺎﻧﻪ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺑﯿﺸﺘﺮی داﺷﺖ؛‬ ‫ﭼﺮا ﮐﻪ ﺟﻨﮕﯿﺪن ﺑﺎ آﻧﺎن در ﭼﻨﯿﻦ ﺑﺮھﻪای از زﻣﺎن‪ ،‬ﻋﻨﺎد و ﻟﺠﺎﺟﺖ آﻧﮫﺎ را ﺷﺪت‬ ‫ﻣﯽﺑﺨﺸﯿﺪ و ﺑﺎﻋﺚ ﭘﺪﯾﺪ آﻣﺪن ﺟﻨﮓھﺎی ﺧﻮﻧﯿﻦ ﺗﺎزهای ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺟﻨﮕﮫﺎی اﻧﺘﻘﺎم‬

‫‪ -١‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ اﻟﺼﺤﯿﺤﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۱۵۸‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﻈﻼل‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۷۱۴‬‬

‫‪٣٦٤‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﺟﻮﯾﺎﻧﻪ ﻣﻌﺮوف ﻋﺮب ﻣﯽﮔﺮدﯾﺪ و ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮرت اﺳﻼم از ﯾﮏ دﻋﻮت‪ ،‬وارد ﺟﻨﮕﯽ‬ ‫اﻧﺘﻘﺎمﺟﻮﯾﺎﻧﻪ ﻣﯽﺷﺪ ﮐﻪ ﻧﻘﺸﻪ و ﻓﮑﺮ اﺳﺎﺳﯽ آﻧﺎن ﺗﺤﺖ اﻟﺸﻌﺎع ﻗﺮار ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬ ‫‪ -۳‬دﺳﺘﻮر ﻧﺪادن ﺑﻪ ﺟﻨﮓ و ﻗﺘﺎل ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﯾﻦ ﺑﻮد ﺗﺎ از اﯾﺠﺎد ﻣﻌﺮﮐﻪ و ﻗﺘﻞ و‬ ‫ﺧﻮﻧﺮﯾﺰی در ھﺮ ﺧﺎﻧﻪای ﭘﺮھﯿﺰ ﺷﻮد؛ زﯾﺮا آﻧﺠﺎ ﻗﺪرﺗﯽ ﻧﻈﺎﻣﯽ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﻮﻣﻨﺎن را ﺷﮑﻨﺠﻪ ﮐﻨﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ اوﻟﯿﺎی ھﺮ ﮐﺲ او را ﺷﮑﻨﺠﻪ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪،‬‬ ‫اﺟﺎزه دادن ﺑﻪ ﺟﻨﮓ در ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺤﯿﻄﯽ ﻗﺘﻞ و ﺧﻮﻧﺮﯾﺰی را در ھﺮ ﺧﺎﻧﻪای رواج‬ ‫ﻣﯽداد و آن ﮔﺎه ﺑﺮ اﺳﻼم ﺧﺮده ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺑﺎ آﻧﮑﻪ اﺳﻼم از ﺟﻨﮕﯿﺪن ﺑﺎز‬ ‫ﻣﯽداﺷﺖ‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت ﻗﺮﯾﺶ ﻧﯿﺰ در ﻣﻮﺳﻢ ﺣﺞ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ‬ ‫ﻣﯿﺎن ﭘﺪر و ﻓﺮزﻧﺪ ﺟﺪاﯾﯽ ﻣﯽاﻓﮑﻨﺪ‪ ،‬آن ﮔﺎه ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪ دﺳﺘﻮر ﻣﯽدھﺪ ﺗﺎ‬ ‫ﭘﺪر را ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ و ﺑﺮده را ﻓﺮﻣﺎن ﻣﯽدھﺪ ﺗﺎ ارﺑﺎب و آﻗﺎﯾﺶ را ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ -۴‬دﺳﺘﻮر ﻧﺪادن ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺷﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽداﻧﺴﺖ ﺑﺴﯿﺎری از‬ ‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ دراواﯾﻞ ﻇﮫﻮر اﺳﻼم ﻣﺨﺎﻟﻒ آن ھﺴﺘﻨﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺷﮑﻨﺠﻪ‬ ‫ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ﺗﺎ از دﯾﻨﺸﺎن ﺑﺮﮔﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﮫﺎ در آﯾﻨﺪه از ﺳﺮﺑﺎزان و ﻟﺸﮑﺮﯾﺎن ﻣﺨﻠﺺ‬ ‫اﺳﻼم ﺧﻮاھﻨﺪ ﺑﻮد؛ ﺑﻠﮑﻪ از رھﺒﺮان آن ﺧﻮاھﻨﺪ ﺷﺪ‪ .‬آﯾﺎ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب ﯾﮑﯽ از‬ ‫اﯾﻨﮫﺎ ﻧﺒﻮد؟‬ ‫‪ -۵‬دﺳﺘﻮر ﻧﺪادن ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﺨﻮت وﺧﻮد ﺑﺰرگﺑﯿﻨﯽ ﻋﺮﺑﯽ در‬ ‫ﻣﺤﯿﻂ ﻗﺒﯿﻠﻪای‪ ،‬آﻧﮫﺎ را ﺑﻪ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻣﻈﻠﻮﻣﺎن وا ﻣﯽداﺷﺖ؛ ﺑﻪ وﯾﮋه اﮔﺮ اﻓﺮاد‬ ‫ﺷﺮاﻓﺘﻤﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻮرد ﺳﺘﻢ و اذﯾﺖ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ اﺑﻦ دﻏﻨﻪ ‪ ١‬راﺿﯽ ﻧﺸﺪ ﮐﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﮐﻪ ﻣﺮدی ﺑﺎ ﺷﺮاﻓﺖ ﺑﻮد‪ ،‬ھﺠﺮت ﮐﻨﺪ و از‬ ‫ﻣﮑﻪ ﺑﯿﺮون رود ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺑﻪ او ﭘﯿﺸﻨﮫﺎد ﮐﺮد ﮐﻪ در ﺣﻤﺎﯾﺖ و ﭘﻨﺎه او در ﻣﮑﻪ ﺑﺎﻗﯽ ﺑﻤﺎﻧﺪ‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﻧﻘﺾ ﻋﮫﺪﻧﺎﻣﻪ ﻣﺤﺎﺻﺮه ﺑﻨﯽھﺎﺷﻢ در ﺷﻌﺐ اﺑﯽﻃﺎﻟﺐ از ھﻤﯿﻦ ﻗﺒﯿﻞ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫‪ -۶‬دﺳﺘﻮر ﻧﺪادن ﺑﻪ ﺟﻨﮓ و ﻗﺘﺎل ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺗﻌﺪاد اﻧﺪک ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻮد ﮐﻪ ﻓﻘﻂ در‬ ‫ﻣﮑﻪ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻮدﻧﺪ؛ زﯾﺮا ھﻨﻮز دﻋﻮت ﯾﺎ ﺑﻪ ﺳﺎﯾﺮ ﻧﻘﺎط ﺟﺰﯾﺮه ﻋﺮﺑﯽ ﻧﺮﺳﯿﺪه ﺑﻮد‬ ‫ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﮔﺴﺘﺮش ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد؛ زﯾﺮا ﻗﺒﯿﻠﻪھﺎی دﯾﮕﺮ در ﮐﺸﻤﮑﺶ‬ ‫داﺧﻠﯽ ﻗﺮﯾﺶ ﺑﺎ ﺑﺮﺧﯽ از ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ ﺗﺎ رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﻧﺘﯿﺠﮥ ﻧﮫﺎﯾﯽ ﻣﻮﺿﻌﯽ‬

‫‪ -١‬اﺑﻦ دﻏﻨﻪ ﻣﺮدی از دوران ﺟﺎھﻠﯿﺖ ﺑﻮد ﮐﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ را آن ﮔﺎه ﮐﻪ ﻗﻮﻣﺶ او را ﺑﯿﺮون ﮐﺮدﻧﺪ و او‬ ‫ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ ھﺠﺮت ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﭘﻨﺎه داد‪ ،‬اﻻﺻﺎﺑﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۳۴۴‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪ :‬دﻋﻮت آﺷﮑﺎر و روشﻫﺎی ﻣﺸﺮﮐﺎن در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ آن‬

‫‪٣٦٥‬‬

‫ﺑﯽﻃﺮﻓﺎﻧﻪ اﺗﺨﺎذ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ در ﭼﻨﯿﻦ وﺿﻌﯿﺘﯽ اﮔﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﻗﺪام ﺑﻪ‬ ‫ﮐﺎرزار ﻣﯽﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪن ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ اﻧﺪک ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬ ‫ً‬ ‫ﻣﯽاﻧﺠﺎﻣﯿﺪ‪ ،‬ﮔﺮﭼﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺑﺮاﺑﺮ از آﻧﮫﺎ را ﻣﯽﮐﺸﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﮫﺎﯾﺘﺎ‬ ‫ﺧﻮدﺷﺎن ﻧﺎﺑﻮد ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ و اﺳﻼم از ﺑﯿﻦ ﻣﯽرﻓﺖ و ﺷﺮک ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ‪ .‬در‬ ‫ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ اﺳﻼم آﯾﯿﻦ ﺟﺎوداﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮای ﺳﺎﻣﺎن ﺑﺨﺸﯿﺪن دﻧﯿﺎو آﺧﺮت‬ ‫ﻣﺮدم و ﺷﯿﻮه زﻧﺪﮔﺎﻧﯽ آﻧﺎن ﻧﺎزل ﮔﺮدﯾﺪه ﺑﻮد‪.‬‬ ‫‪ -۷‬از ﻃﺮﻓﯽ در آﻧﺠﺎ ﭼﻨﺎن ﻧﯿﺎز ﻣﺒﺮم و ﻓﻮری اﺣﺴﺎس ﻧﻤﯽﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ آن‬ ‫ھﻤﮥ اﯾﻦ اﻣﻮر ﻧﺎدﯾﺪه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد و دﺳﺘﻮر ﺟﻨﮓ ﺻﺎدر ﮔﺮدد و در ﻣﻘﺎﺑﻞ اذﯾﺖ‬ ‫ﮐﺎﻓﺮان ﺑﻪ دﻓﺎع ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ ﺷﻮد؛ ﭼﻮن اﻣﺮ اﺳﺎﺳﯽ )ﮐﻪ دﻋﻮت ﺑﻮد( ﺟﺮﯾﺎن‬ ‫داﺷﺖ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ دﻋﻮت واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺷﺨﺼﯿﺖ داﺋﻤﯽ ﺑﺰرگ )ﻣﺤﻤﺪ( ﺑﻮد و ﺷﺨﺺ‬ ‫او در ﺣﻤﺎﯾﺖ ﺷﻤﺸﯿﺮھﺎی ﺑﻨﻮھﺎﺷﻢ ﻗﺮار داﺷﺖ و ھﺮ دﺳﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﺳﻮء ﺑﻪ‬ ‫ﺳﻮی رﺳﻮل ﺧﺪا دراز ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﺧﻄﺮ ﻗﻄﻊ ﺷﺪن‪ ،‬آن را ﺗﮫﺪﯾﺪ ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪،‬‬ ‫ﮐﺴﯽ ﺟﺮات ﻧﻤﯽﮐﺮد ﮐﻪ اﯾﺸﺎن را از رﺳﺎﻧﺪن دﻋﻮت و اﻋﻼم ﮐﺮدن آن در‬ ‫ﻣﺠﺎﻟﺲ ﻗﺮﯾﺶ و اﻋﻼن آن از ﺑﺎﻻی ﮐﻮه ﺻﻔﺎ و در اﺟﺘﻤﺎﻋﺎت ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﺎز دارد و‬ ‫ﯾﺎ او را زﻧﺪاﻧﯽ ﮐﻨﺪ ﯾﺎ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ ﯾﺎ ﺳﺨﻨﯽ را ﺑﻪ زور ﺑﻪ او ﺗﺤﻤﯿﻞ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﺗﺎ آن‬ ‫را ﺑﻪ زﺑﺎن ﺑﯿﺎورد‪.‬‬ ‫ھﻤﮥ ﻣﻮارد ذﮐﺮ ﺷﺪه‪ ،‬از ﺣﮑﻤﺖھﺎی اﻟﮫﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ اﻗﺘﻀﺎ ﻣﯽﻧﻤﻮد ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺑﻪ ﺧﻮدداری از ﺟﻨﮓ در دوران ﻣﮑﯽ دﺳﺘﻮر دھﺪ ﺗﺎﺑﻪ ﺻﻮرت ﮐﺎﻣﻞ ﺗﺮﺑﯿﺖ‬ ‫و آﻣﺎده ﺷﻮﻧﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﻨﺘﻈﺮ دﺳﺘﻮر ﻓﺮﻣﺎﻧﺪھﯽ ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ ﺗﺎ در وﻗﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻪ آﻧﺎن‬ ‫ﻓﺮﻣﺎن ﺟﻨﮓ ﺑﺪھﺪ و اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﮐﺎر آﻧﮫﺎ ﺧﺎﻟﺼﺎﻧﻪ ﺑﺮای ﺧﺪا و در راه او ﺑﺎﺷﺪ ‪.١‬‬ ‫اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج از ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ‪ ،‬ﻓﻘﻪ ﻣﻨﺎﻓﻊ و ﻣﻔﺎﺳﺪ و ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺗﻌﺎﻣﻞ ﺑﺎ‬ ‫اﯾﻦ ﺑﯿﻨﺶ را از ﺧﻼل وﺿﻌﯿﺖ ﻣﻮﺟﻮد ﺧﻮﯾﺶ ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ ُ ُّ ْ َّ َ َ ۡ ُ َ‬ ‫َ َ‬ ‫� َع ۡد َوۢ� ب َغ ۡ‬ ‫ون مِن ُدون ٱ َّ�ِ فَيَ ُس ُّبوا ْ ٱ َّ َ‬ ‫� ك�ٰل ِك‬ ‫﴿و� �سبوا ٱ�ِين يدع‬ ‫ِ‬ ‫� عِل ٖ�‬ ‫ِ ِ‬ ‫َ ُ ْ‬ ‫َ َّ َّ ُ ّ‬ ‫َ َ‬ ‫ُ َ‬ ‫ِ� أُ َّم ٍة َ� َملَ ُه ۡم ُ� َّم إ َ ٰ� َر ّ�هم َّم ۡ‬ ‫ج ُع ُه ۡم � ُين ّب ِ ُئ ُهم ب ِ َما �نوا َ� ۡع َملون‪﴾١٠٨‬‬ ‫ر‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِِ‬ ‫ز�نا ل ِ‬ ‫]اﻷﻧﻌﺎم‪.[۱۰۸ :‬‬

‫‪ -١‬اﻟﻮﻻء و اﻟﺒﺮاء‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻗﺤﻄﺎﻧﯽ ﺑﺎ ﺗﻠﺨﯿﺺ ﻣﻮاردی از ﻓﯽ ﻇﻼل اﻟﻘﺮآن‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪ ۷۱۵-۷۱۴‬و‬ ‫ﻣﻌﺎﻟﻢ اﻟﻄﺮﯾﻖ‪ ،‬ص ‪.۷۱-۶۹‬‬

‫‪٣٦٦‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫»آﻧﮫﺎﯾﯽ را ﮐﻪ آﻧﺎن ﺑﻪ ﺟﺰ ﺧﺪا ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ ،‬دﺷﻨﺎم ﻧﺪھﯿﺪ‪ ،‬ﭘﺲ آﻧﺎن ھﻢ از روی ﻋﺪاوت و‬

‫ﺑﺪون ﻋﻠﻢ ﺧﺪا را ﻧﺎﺳﺰا ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ«‪.‬‬ ‫و اﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج آﻣﻮﺧﺘﻨﺪ ﮐﻪ ھﺮ ﮔﺎه رﻋﺎﯾﺖ ﻧﻤﻮدن‬ ‫ﻣﺼﻠﺤﺖ ﺑﻪ ﻓﺴﺎد و زﯾﺎن ﺑﺰرگﺗﺮی ﺑﯿﻨﺠﺎﻣﺪ‪ ،‬ﺗﺮک ﮐﺮدن آن ﻣﺎﻧﻌﯽ ﻧﺪارد ‪ .١‬و اﯾﻦ ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ‬ ‫اﺧﻼﻗﯽ و اﯾﻤﺎﻧﯽ اﺳﺖ و آﻧﺎن ﺛﺎﺑﺖ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻘﺎم و ﻣﻨﺰﻟﺖ آﻧﺎن ﺑﺎﻻﺗﺮ از اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﺎ ﺑﯽﺧﺮداﻧﯽ ﮐﻪ ﺣﻘﺎﯾﻖ را ﻧﻤﯽداﻧﻨﺪ و دلھﺎﯾﺸﺎن از ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺧﺪا و ﺗﻘﺪس او ﺧﺎﻟﯽ و‬ ‫ﺗﮫﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ھﻢ ﺻﺪا ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻋﻠﻤﺎ ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﺎورﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺣﮑﻢ ﺑﺮای ھﻤﯿﺸﻪ ﺑﺎﻗﯽ اﺳﺖ؛‬ ‫ﯾﻌﻨﯽ‪ ،‬ھﺮ ﮔﺎه ﮐﺎﻓﺮان از ﻗﺪرت و ﺳﻠﻄﻪ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻣﻮﺟﺒﺎت‬ ‫ﺑﯽﺣﺮﻣﺘﯽ ﮐﻔﺎر را ﺑﻪ اﺳﻼم ﯾﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﯾﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺮاھﻢ آورﻧﺪ و ﯾﺎ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻋﻤﻠﯽ اﻧﺠﺎم دھﻨﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺎﺳﺰا ﮔﻔﺘﻦ ﻣﻘﺪﺳﺎت اﺳﻼﻣﯽ ﻣﻨﺠﺮ ﺷﻮد؛ ﭼﻮن اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ ﺗﺤﺮﯾﮏ دﯾﮕﺮان‬ ‫ﺑﺮای اﻧﺠﺎم ﮔﻨﺎه ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﮔﺮدد ‪.٢‬‬ ‫ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﯽ ﺳﯿﺰده ﺳﺎل دوران ﻣﮑﯽ و اﯾﻨﮑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در اﯾﻦ دوران ﺗﻤﺎم ﺳﻌﯽ‬ ‫و ﺗﻼش ﺧﻮﯾﺶ را در ﺗﺮﺑﯿﺖ و آﻣﺎدﮔﯽ و ﮐﺎﺷﺘﻦ ﻣﻔﺎھﯿﻢ ﻻ اﻟﻪ اﻻ اﷲ در وﺟﻮد ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬ ‫ﺳﭙﺮی ﻧﻤﻮد‪ ،‬اھﻤﯿﺖ اﯾﻦ ﻋﻘﯿﺪه را درک ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﯿﻢ ﮐﻪ ﻧﺒﺎﯾﺪ در آن ﺷﺘﺎﺑﺰدﮔﯽ ﮐﺮد و ﻗﺒﻞ‬ ‫از رﺳﯿﺪن وﻗﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﻗﺪام ﻧﻤﻮد؛ ﭘﺲ ﻋﻘﯿﺪه ﻧﮫﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﮐﺎﺷﺘﻦ و آﺑﯿﺎری‬ ‫و ﻣﻮاﻇﺒﺖ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ دارد و ﺷﺘﺎب و ﺑﯽﻧﻈﻤﯽ در آن ﺑﮫﺮهای ﻧﺪارد و ﭼﻪ ﺑﺠﺎﺳﺖ ﮐﻪ‬

‫داﻋﯿﺎن راه ﺧﺪا از روش ﺗﺮﺑﯿﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج درس و اﻟﮕﻮ ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ؛ ﭼﻮن در ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫ﺟﺎھﻠﯿﺖ ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﺟﺪﯾﺪ و ﻣﺪرن و ﭼﻪ ﺟﺎھﻠﯿﺘﯽ ﮐﻪ در آﯾﻨﺪه ﻇﮫﻮر ﺧﻮاھﺪ ﮐﺮد‪ ،‬ھﯿﭻ‬ ‫ﮐﺲ ﻧﺨﻮاھﺪ اﯾﺴﺘﺎد ﺟﺰ ﻣﺮداﻧﯽ ﮐﻪ دﻟﮫﺎﯾﺸﺎن ﺑﺎ ﺑﺸﺎﺷﺖ و ﻧﻮر ﻋﻘﯿﺪه رﺑﺎﻧﯽ در آﻣﯿﺨﺘﻪ و‬ ‫درﺧﺖ ﺗﻮﺣﯿﺪ در وﺟﻮدﺷﺎن رﯾﺸﻪ دواﻧﯿﺪه ﺑﺎﺷﺪ ‪.٣‬‬ ‫رﺳﻮل ﺧﺪا‪ ،‬ﯾﺎراﻧﺶ را ﺑﻪ ﮐﻨﺘﺮل ﻧﻔﺲ ﺧﻮﯾﺶ و ﺷﮑﯿﺒﺎﯾﯽ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﻮاﺳﺘﻪھﺎی‬ ‫آﻧﺎن‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎن ﻣﯽداد‪ .‬او ﺧﻮد ﺗﺮﺑﯿﺖ ﯾﺎراﻧﺶ را ﺑﻪ ﻋﮫﺪه داﺷﺖ و آﻧﺎن را راھﻨﻤﺎﯾﯽ ﻣﯽﮐﺮد‬ ‫ﺗﺎ ﭘﯿﻮﻧﺪ ﺧﻮﯾﺶ را ﺑﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺤﮑﻢ ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ ﻋﺒﺎدت ﺧﺪا‪ ،‬ﺑﻪ او ﻧﺰدﯾﮏ ﮔﺮدﻧﺪ و‬ ‫آﯾﻪھﺎی دوران ﻣﮑﯽ ﺑﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻔﺎھﯿﻤﯽ ﻧﺎزل ﻣﯽﺷﺪ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﺗﻔﺴﯿﺮ اﻟﻤﻨﯿﺮ‪ ،‬زﺣﯿﻠﯽ‪ ،‬ج ‪ ،۷‬ص ‪.۳۲۵‬‬ ‫‪ -٢‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۳۲۶‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﻮﻻء و اﻟﺒﺮاء‪ ،‬ص ‪.۱۷۱‬‬

‫‪٣٦٧‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪ :‬دﻋﻮت آﺷﮑﺎر و روشﻫﺎی ﻣﺸﺮﮐﺎن در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ آن‬ ‫َ َ‬ ‫ُ َّ َ َّ َ ٗ‬ ‫ۡ َ ً‬ ‫ۡ ُ‬ ‫ّ َ َ ُ‬ ‫َ ۡ‬ ‫﴿ ٰٓ‬ ‫�� ُّ� َها ٱل ُم َّز ّمِل‪ ١‬ق ِم ٱ ۡ�ل إِ� قل ِي�‪ ٢‬ن ِۡصف ُه ٓۥ أوِ ٱنق ۡص مِن ُه قل ِي�‪ ٣‬أ ۡو زِد‬ ‫ّ ُۡ َ َ ً‬ ‫َ َۡ‬ ‫عليهِ َو َرت ِِل ٱلق ۡر َءان ت ۡر� ِي�‪] ﴾٤‬اﻟﻤﺰﻣﻞ‪.[۴-۱ :‬‬ ‫»ای ﺟﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﺧﻮد ﭘﯿﭽﯿﺪه‪ ،‬ﺷﺐ را ﺟﺰ اﻧﺪﮐﯽ )از آن( ﺑﯿﺪار ﺑﻤﺎن‪ .‬ﻧﯿﻤﯽ از ﺷﺐ ﯾﺎ ﮐﻤﯽ‬ ‫از ﻧﯿﻤﻪ ﺑﮑﺎه ﯾﺎ ﺑﺮ ﻧﯿﻤﮥ آن ﺑﯿﻔﺰا و ﻗﺮآن ﺑﺨﻮان‪ ،‬ﺧﻮاﻧﺪﻧﯽ )ھﻤﺮاه ﺑﺎ ﺗﺄﻣﻞ و دﻗﺖ و‬ ‫ﺷﻤﺮده ﺷﻤﺮده(«‪.‬‬

‫آﯾﻪھﺎی ﻧﺨﺴﺖ ﺳﻮره ﻣﺰﻣﻞ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج دﺳﺘﻮر ﻣﯽدھﺪ ﺗﺎ ﺑﺨﺸﯽ از ﺷﺐ را ﺑﻪ‬ ‫ﻧﻤﺎز اﺧﺘﺼﺎص ﺑﺪھﺪ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ را ّ‬ ‫ﻣﺨﯿﺮ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﻧﺼﻒ ﺷﺐ و ﯾﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ از آن و ﯾﺎ ﮐﻤﺘﺮ از‬ ‫آن را ﺑﻪ ﻋﺒﺎدت و ﻧﯿﺎﯾﺶ ﻣﺸﻐﻮل ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ ﯾﮏ ﺳﺎل ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و‬ ‫ﯾﺎراﻧﺶ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽﻧﻤﻮدﻧﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﭘﺎھﺎﯾﺸﺎن ورم ﮐﺮد‪ .‬ﺗﻼش آﻧﺎن در ﻃﻠﺐ ﺧﺸﻨﻮدی او و‬ ‫اﺟﺮای دﺳﺘﻮراﺗﺶ ﺑﺮ آﻧﺎن رﺣﻢ ﻧﻤﻮد و از ﺳﻨﮕﯿﻨﯽ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ آﻧﮫﺎ ﮐﺎﺳﺖ و ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬ ‫َّ‬ ‫َّ َ َّ َ َ ۡ َ ُ َ َّ َ َ ُ ُ َ ۡ َ‬ ‫� مِن ثُلُ َ� ٱ َّ ۡ�ل َون ِۡص َف ُهۥ َوثُلُ َث ُهۥ َو َطآ� َفة‪ّ ٞ‬م َِن ٱ� َ‬ ‫ٰ‬ ‫ِين‬ ‫﴿إِن ر�ك �علم �نك �قوم أد‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫َ‬ ‫َّ ُ ۡ ُ ُ َ َ َ َ َ ُ َ ۡ ْ‬ ‫َ َ َ َ َّ ُ ُ َ ّ ُ َّ ۡ َ َ َّ َ َ َ‬ ‫اب عل ۡي� ۡمۖ فٱق َر ُءوا َما‬ ‫ار ۚ عل َِم أن لن �صوه �ت‬ ‫معكۚ وٱ� �قدِر ٱ�ل وٱ�ه‬ ‫َۡ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َّ َ َ ۡ ُ ۡ َ َ َ َ َ َ ُ ُ‬ ‫ُ َّ ۡ َ ٰ َ َ َ ُ َ َ ۡ‬ ‫� ُ�ون ِ� ٱ� ِ‬ ‫�ض‬ ‫ي‬ ‫ون‬ ‫ر‬ ‫اخ‬ ‫ء‬ ‫و‬ ‫�‬ ‫ر‬ ‫م‬ ‫م‬ ‫ِن�‬ ‫م‬ ‫ون‬ ‫ان عل ِم أن سيك‬ ‫تي� مِن ٱلقرء ِ �‬ ‫ِ‬ ‫َّ َ َ َ ُ َ ُ َ ٰ ُ َ‬ ‫ََُۡ َ‬ ‫َ ۡ‬ ‫َّ َ ۡ َ ُ ْ َ َ َ َّ َ ۡ‬ ‫َ‬ ‫� مِن ُ ۚه‬ ‫يل ٱ�ِۖ فٱقرءوا ما تي‬ ‫يبتغون مِن فض ِل ٱ�ِ وءاخرون ي�تِلون ِ� سب ِ ِ‬ ‫َُ ّ ْ َ ُ‬ ‫َ َ ُ ْ َّ َ ٰ َ َ َ ُ ْ َّ َ ٰ َ َ َ ۡ ُ ْ َّ َ َ ً‬ ‫ُ‬ ‫ٗ‬ ‫س� م‬ ‫وأ�ِيموا ٱلصلوة وءاتوا ٱلزكوة وأق ِرضوا ٱ‬ ‫� ق ۡرضا َح َسنا ۚ َو َما �قد ُِموا ِ�نف ِ‬ ‫َ‬ ‫ّم ِۡن َخ ۡ� َ� ُدوهُ ع َ‬ ‫ِند ٱ َّ�ِ ُه َو َخ ۡ ٗ‬ ‫� إ َّن ٱ َّ َ‬ ‫�� َوأَ ۡ� َظ َم أ ۡج ٗر� َوٱ ۡس َت ۡغ ِف ُروا ْ ٱ َّ َ‬ ‫� َ� ُفور‪ٞ‬‬ ‫ۖ‬ ‫ۚ‬ ‫ِ‬ ‫ٖ ِ‬ ‫َّرح ُ‬ ‫ِيم ۢ‪] ﴾٢٠‬اﻟﻤﺰﻣﻞ‪.[۲۰ :‬‬ ‫»ﭘﺮوردﮔﺎرت ﻣﯽداﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﻮ و ﮔﺮوھﯽ از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻮ ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ دو ﺳﻮم ﺷﺐ‬ ‫ﯾﺎ ﻧﺼﻒ و ﯾﺎ ﯾﮏ ﺳﻮم آن را ﺑﻪ ﻧﻤﺎز ﻣﯽاﯾﺴﺘﯿﺪ‪ .‬ﺧﺪا اﺳﺖ ﮐﻪ اوﻗﺎت ﺷﺐ و روز را ﻣﯽداﻧﺪ‬ ‫ً‬ ‫و دﻗﯿﻘﺎ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬او ﻣﯽداﻧﺪ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﯿﺪ ﺣﺴﺎب آن را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﺮ‬ ‫ﺷﻤﺎ ﺑﺨﺸﯿﺪ؛ ﭘﺲ آن ﻣﻘﺪار از ﻗﺮآن را )در ﻧﻤﺎز( ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاﯾﺘﺎن ﻣﯿﺴﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺪا‬ ‫ﻣﯽداﻧﺪ ﮐﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ از ﺷﻤﺎ ﺑﯿﻤﺎر ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﮔﺮوھﯽ دﯾﮕﺮ ﺑﺮای ﺟﺴﺘﺠﻮی روزی و ﺑﻪ‬ ‫دﺳﺖ آوردن ﻧﻌﻤﺖ ﺧﺪا در زﻣﯿﻦ ﻣﺴﺎﻓﺮت ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و دﺳﺘﻪ دﯾﮕﺮ در راه ﺧﺪا ﻣﯽﺟﻨﮕﻨﺪ‪،‬‬ ‫ﻟﺬا آن ﻣﻘﺪار ﮐﻪ ﺑﺮاﯾﺘﺎن ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ و ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ دارد )در ﻧﻤﺎز ﺷﺒﺎﻧﻪ( ﻗﺮآن ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ‪ .‬ﻧﻤﺎز‬ ‫ﺑﮕﺰارﯾﺪ و زﮐﺎت ﻣﺎل ﺑﺪر ﮐﻨﯿﺪ و ﻗﺮضاﻟﺤﺴﻨﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا دھﯿﺪ‪ .‬ھﺮ ﺧﻮﺑﯽ و ﺧﯿﺮی را ﮐﻪ‬ ‫ﺑﺮای ﺧﻮد ﭘﯿﺸﺎﭘﯿﺶ ﻣﯽﻓﺮﺳﺘﯿﺪ‪ ،‬آن را ﻧﺰد ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﮫﺘﺮ و ﺑﺎ ﭘﺎداش ﺑﯿﺸﺘﺮی ﺧﻮاھﯿﺪ‬

‫ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬از ﺧﺪا آﻣﺮزش ﺑﺨﻮاھﯿﺪ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺧﺪا آﻣﺮزﮔﺎر و ﻣﮫﺮﺑﺎن اﺳﺖ«‪.‬‬

‫‪٣٦٨‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫آزﻣﻮدن آﻧﮫﺎ در ﺗﺮک رﺧﺘﺨﻮاب و ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮاب و آﻧﭽﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﻪ آن ﺗﻤﺎﯾﻞ‬ ‫دارد‪ ،‬ﺑﺮای اﯾﻦ ﺑﻮد ﺗﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس ﭘﺎﯾﺪاری و ﺳﺨﺖﮐﻮﺷﯽ ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺷﻮﻧﺪ و از ﺑﻨﺪ ھﻮاھﺎ و‬ ‫اﻣﯿﺎل ﻧﻔﺲ آزاد ﮔﺮدﻧﺪ و اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﺮای ﺑﺮ ﻋﮫﺪه ﮔﺮﻓﺘﻦ زﻣﺎم رھﺒﺮی و راھﻨﻤﺎﯾﯽ‬ ‫اﻧﺴﺎﻧﮫﺎ در ﺟﮫﺎن آﻣﺎده ﺷﻮﻧﺪ؛ ﭼﻮن ﺑﺮای ﭼﻨﯿﻦ وﻇﯿﻔﮥ ﻣﮫﻤﯽ آﻧﮫﺎ ﺑﺎﯾﺪ از آﻣﺎدﮔﯽ روﺣﯽ‬ ‫واﻻﯾﯽ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ آﻧﺎن را ﺑﺮای ﺣﻤﻞ رﺳﺎﻟﺖ ﺧﻮﯾﺶ اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻤﻮده و ﺑﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان اﻣﺎﻧﺘﺪاران دﻋﻮت ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺮﮔﺰﯾﺪه ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﻣﻮﻣﻨﺎن در اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ از ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺎس ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ ﺗﺎ اﻣﻮر ﻣﮫﻢ و ﺑﺰرﮔﯽ را‬ ‫در دﻋﻮت ﻣﺮدم ﺑﻪ ﺗﻮﺣﯿﺪ و رھﺎﯾﯽ آﻧﺎن از ﺷﺮک ﺑﻪ ﻋﮫﺪه ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ و ﺣﻘﺎ ﮐﻪ دﻋﻮت ﻣﺮدم‬ ‫ﺑﻪ ﯾﮑﺘﺎﭘﺮﺳﺘﯽ و رھﺎﯾﯽ آﻧﺎن از ﺑﻨﺪ ﺷﺮک وﻇﯿﻔﮥ ﺑﺰرﮔﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ اﻧﺠﺎم آن‬ ‫ﺗﻮاﻧﺎ ﺧﻮاھﻨﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ دارای اﯾﻦ ﺻﻔﺖ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪:‬‬ ‫ٗ‬ ‫َ ۡ ُ َ َّ ُ َ‬ ‫َ َ َ َٰ ُ ُ ُ ُ ۡ َ ۡ َ َ‬ ‫َ ٗ‬ ‫جعِ يدعون َر�ه ۡم خ ۡوفا َوط َمعا﴾ ]اﻟﺴﺠﺪة‪.[۱۶ :‬‬ ‫﴿�تج‬ ‫ا� جنو�هم ع ِن ٱلمضا ِ‬ ‫»ﭘﮫﻠﻮھﺎﯾﺸﺎن از ﺧﻮاﺑﮕﺎه ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬ﺧﺪا را از روی ﺑﯿﻢ و اﻣﯿﺪ ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ«‪.‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﯿﺰ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن و ﻗﺮآن ﺧﻮاﻧﺪن در ﺷﺐ را ھﻤﺮاه ﺑﺎ دﻗﺖ و ﺗﺄﻣﻞ ﭼﻨﯿﻦ‬ ‫ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫َّ َ َ َ َّ ۡ َ َ َ ُّ َ ۡ ٗ َ َ ۡ َ ُ ً‬ ‫﴿إِن ناشِئة ٱ� ِل ِ� أشد و�ٔا وأقوم �ِي�‪] ﴾٦‬اﻟﻤﺰﻣﻞ‪.[۶ :‬‬ ‫»ﻋﺒﺎدت ﺷﺒﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻣﺆﺛﺮﺗﺮ و ﻣﺎﻧﺪﮔﺎرﺗﺮ و ﻧﯿﺮوﺑﺨﺶﺗﺮ و ﭘﺎﺑﺮﺟﺎ اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫ﭘﺲ ﻋﺒﺎدت ﺷﺒﺎﻧﻪ و ﻗﺮآﻧﯽ ﮐﻪ ﺷﺐ ھﻨﮕﺎم ﺑﺎ ﺗﺪﺑﺮ ﺗﻼوت ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬در آن وﻗﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﺮدم آرام ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺧﻮاباﻧﺪ و آراﻣﺶ و ﺳﮑﻮن ﺷﺐ‪ ،‬ھﻤﻪ ﺟﺎ را ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺆﺛﺮﺗﺮ‬ ‫اﺳﺖ؛ ﭼﻮن در اﯾﻦ وﻗﺖ ﻣﺮدم از ﮐﺎرھﺎیﺷﺎن دﺳﺖ ﻣﯽﮐﺸﻨﺪ و ﺑﻪ دور از واﺑﺴﺘﮕﯽھﺎی‬ ‫دﻧﯿﺎ و ﮐﺎرھﺎی روز ﺑﻪ ذﮐﺮ و ﻣﻨﺎﺟﺎت ﻣﯽﭘﺮدازﻧﺪ و ﺑﺎ اﯾﻦ ﮐﺎر آﻣﺎدﮔﯽ ﻻزم ﺑﺮای‬ ‫ﻓﺮاﮔﺮﻓﺘﻦ وﺣﯽ اﻟﮫﯽ ﻣﺤﻘﻖ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬ ‫َّ َ ُ ۡ َ َ ۡ َ َ ٗ َ ً‬ ‫﴿إِنا سنل ِ� عليك ق ۡو� ثقِي�‪] ﴾٥‬اﻟﻤﺰﻣﻞ‪.[۵ :‬‬ ‫»ﻣﺎ ﺳﺨﻦ ﺳﻨﮕﯿﻨﯽ را ﺑﺮ ﺗﻮ ﻧﺎزل ﺧﻮاھﯿﻢ ﮐﺮد«‪.‬‬ ‫ﻣﺮاد از ﺳﺨﻦ ﺳﻨﮕﯿﻦ‪ ،‬ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪھﺎ اﺛﺮ اﯾﻦ آﻣﺎدﮔﯽ دﻗﯿﻖ در ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬ ‫ﺻﺪر اﺳﻼم و ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ آﻧﺎن ﺑﺮای ﺑﺮﻋﮫﺪه ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﺟﮫﺎد و ﺗﺄﺳﯿﺲ ﺣﮑﻮﻣﺖ در‬ ‫ﻣﺪﯾﻨﻪ آﺷﮑﺎر ﮔﺮدﯾﺪ و ﻧﯿﺰ در اﺧﻼص ﻋﻤﯿﻖ آﻧﮫﺎ ﺑﺮای اﺳﻼم و ﺟﺎﻧﻔﺪاﯾﯽ آﻧﺎن ﺑﺮای اﻗﺎﻣﮥ‬ ‫اﺳﻼم در ﺟﮫﺎن و ﻧﺸﺮ آن ﻣﯿﺎن ﺟﮫﺎﻧﯿﺎن ﻧﻤﺎد ﭘﯿﺪا ﮐﺮد ‪.١‬‬ ‫‪ -١‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ اﻟﺼﺤﯿﺤﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۱۶۰‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪ :‬دﻋﻮت آﺷﮑﺎر و روشﻫﺎی ﻣﺸﺮﮐﺎن در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ آن‬

‫‪٣٦٩‬‬

‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﺑﻪ ﺟﺒﮫﻪ داﺧﻠﯽ ﺗﻮﺟﻪ ﮐﺎﻣﻞ داﺷﺖ و ﺑﻪ ﺷﺪت ﻣﯽﮐﻮﺷﯿﺪ ﺗﺎ ﯾﺎراﻧﺶ را ﺑﺎ‬ ‫ﻋﻘﯿﺪهای ﻗﻮی ﮐﻪ ﺳﺴﺘﯽ و ﺿﻌﻒ در آن راھﯽ ﻧﺪارد‪ ،‬ﺗﺠﮫﯿﺰ ﻧﻤﺎﯾﺪ و اﯾﻦ اﻧﮕﯿﺰهای ﻗﻮی ﺑﺎ‬ ‫ﻗﺪرﺗﯽ روﺣﯽ و ﻣﻌﻨﻮی ﺑﻠﻨﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ آﻧﮫﺎ را ﺑﺮای دﻓﺎع و ﺗﺤﻤﻞ ﺷﮑﻨﺠﻪ و آزار در راه‬ ‫دﻋﻮت وادار ﻣﯽﻧﻤﻮد‪.‬‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺻﺪر اﺳﻼم ﭘﯿﮑﺮۀ واﺣﺪ و ﺑﻪ ھﻢ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪای ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺣﻤﻼت رواﻧﯽ‬ ‫دﺷﻤﻦ در آﻧﺎن ھﯿﭻﮔﻮﻧﻪ ﺗﺄﺛﯿﺮی ﻧﺪاﺷﺖ و اﯾﻦ ﺑﻪ ھﻢ ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ از راه اﯾﺠﺎد اﺧﻮت و‬ ‫ﺑﺮادری ﺑﯿﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪه ﺑﻮد و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺮادری در راه ﺧﺪا و راﺑﻄﻪ اﺧﻮت‬ ‫دﯾﻨﯽ در دﯾﻦ اﺳﻼم‪ ،‬ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﻧﺴﺒﺖ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪی و ﻓﺎﻣﯿﻠﯽ و رواﺑﻂ ﻧﺴﺒﯽ و ﺳﺒﺒﯽ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺻﺪر اﺳﻼم ﺑﺎ ارزﺷﮫﺎی واﻻی ﺑﺮادری ﮐﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺤﺒﺖ و دوﺳﺘﯽ و اﯾﺜﺎر و‬ ‫اﯾﻤﺎن ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮﯾﺶ را ﺳﭙﺮی ﻣﯽﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬آن ﺣﻀﺮت ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺑﻪ‬ ‫ﺑﺮادری و ھﻤﮑﺎری و ﮔﺮه ﮔﺸﺎﯾﯽ از ﻣﺸﮑﻼت ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ و ﻓﻘﻂ ﺑﺮای ﺧﺸﻨﻮدی ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﻪ‬ ‫ﺑﻪ ﻗﺼﺪ اﯾﻨﮑﻪ ﻃﺮف ﻣﻘﺎﺑﻞ‪ ،‬روزی ﺟﺒﺮان ﺧﻮاھﺪ ﮐﺮد‪ ،‬ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻣﯽﻧﻤﻮد‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﻣﺒﺎدی و اﺻﻮل ارزﺷﮫﺎی اﺧﻼﻗﯽ‪ ،‬راز اﺳﺘﻤﺮار ﺑﺮادری اﺳﻼﻣﯽ و ﯾﮑﭙﺎرﭼﮕﯽ و‬ ‫اﻧﺴﺠﺎم ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻮد ‪.١‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا در ﺣﺪﯾﺜﯽ ﻗﺪﺳﯽ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﭘﺮوردﮔﺎرش ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ھﻢ ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺎﻃﺮ ﻣﻦ دوﺳﺖ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﺮ ﻓﺮاز ﻣﻨﺒﺮھﺎﯾﯽ از ﻧﻮر ﺧﻮاھﻨﺪ ﻧﺸﺴﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان و ﺷﮫﺪا ﺑﻪ آﻧﺎن رﺷﮏ ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ« ‪.٢‬‬ ‫اﺧﻮت و ﺑﺮادری ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻣﻌﯿﺎر و ﻣﻘﯿﺎس ارزش اﻋﻤﺎل ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و ﻣﺤﺒﺖ در راه‬ ‫ﺧﺪا از ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ اﻋﻤﺎل ﺷﻤﺮده ﺷﺪ ﮐﻪ ﻧﺰد ﺧﺪا از ﺑﺮﺗﺮﯾﻦ درﺟﺎت ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد‪.‬‬ ‫آن ﺣﻀﺮت ﻧﯿﺰ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را از اﯾﻨﮑﻪ اﯾﻦ ﭘﯿﻮﻧﺪ ﺿﻌﯿﻒ و ﺳﺴﺖ ﮔﺮدد‪ ،‬ﺑﺮﺣﺬر داﺷﺘﻪ‬ ‫اﺳﺖ و ﻣﮫﻢﺗﺮﯾﻦ ﻋﺎﻣﻠﯽ را ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﺮادری اﺳﻼﻣﯽ ﺿﺮﺑﻪ ﻣﯽزﻧﺪ‪ ،‬ﻧﯿﺰ ﺑﯿﺎن ﻧﻤﻮده و ﻓﺮﻣﻮده‬ ‫اﺳﺖ‪» :‬ﺣﺴﺪ ﻧﻮرزﯾﺪ و ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﭘﺸﺖ و ﻗﮫﺮ ﻧﮑﻨﯿﺪ و ﺑﺎ ﺗﻤﺎم اﻧﺴﺎﻧﮫﺎ ﺑﺮادر ﺑﺎﺷﯿﺪ«‪.‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﺑﺮای اﺳﺘﺤﮑﺎم اوﺿﺎع داﺧﻠﯽ‪ ،‬اﻋﻼم ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ھﻤﻪ اﻓﺮاد ﺟﺒﮫﻪ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ ھﺴﺘﻨﺪ و ﺑﻪ آﻧﮫﺎ آزادی ﺑﺨﺸﯿﺪ ﺗﺎ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺟﻨﮓ رواﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ اﯾﻦ ﺟﺒﮫﻪ ﺑﻮد‪،‬‬ ‫ﺑﺎﯾﺴﺘﻨﺪ‪ .‬آری‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ آﻧﮫﺎ آزادی داده ﺑﻮد ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬آﻧﮫﺎ آزاداﻧﻪ وارد اﯾﻦ‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﺪﻧﺪ و در داﺧﻞ اﯾﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ از آزادی اﻧﺪﯾﺸﻪ و ﺑﯿﺎن ﺑﺮﺧﻮردار ﺷﺪﻧﺪ و آزاداﻧﻪ‬ ‫‪ -١‬اﻟﺤﺮب اﻟﻨﻔﯿﺴﺔ ﺿﺪ اﻻﺳﻼم‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﻮھﺎب ﮐﺤﯿﻞ‪ ،‬ص ‪.۱۲۸‬‬ ‫‪ -٢‬ﺗﺮﻣﺬی‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺰھﺪ‪ ،‬ج ‪ ،۴‬ص ‪ ،۵۱۵‬ﺷﻤﺎره ‪.۲۳۹۰‬‬

‫‪٣٧٠‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﻧﻈﺮ ﺧﻮد را ﺑﯿﺎن ﻣﯽداﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫آری ﻣﺤﻤﺪ ج ﻣﺴﺎوات و ﺑﺮاﺑﺮی ﺑﯿﻦ ﺣﺎﮐﻢ و رﻋﯿﺖ و ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ و ﻓﻘﯿﺮ و ﺳﺎﯾﺮ‬ ‫ﻗﺸﺮھﺎی ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﺑﻪ ارﻣﻐﺎن آورد و اﯾﻦ اﺻﻞ ﺑﺰرگ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺑﺰرﮔﯽ در وﺟﻮد ﭘﯿﺮوان ﻣﺤﻤﺪ‬ ‫ﮔﺬاﺷﺖ و آﻧﺎن را ﭼﻨﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﺑﺎھﻤﺪﯾﮕﺮ دوﺳﺘﯽ و ﻣﺤﺒﺖ ﻣﯽﻧﻤﻮدﻧﺪ و ﻣﺘﺤﺪ و‬ ‫ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺟﺎن ﺧﻮﯾﺶ را ﻓﺪای ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﯽﻧﻤﻮدﻧﺪ و ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﻗﺪرت از اﯾﻦ اﺻﻞ‬ ‫دﻓﺎع ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ رﻧﮓ و ﻣﻠﯿﺖ وﻧﺴﺒﺖ ﻣﯿﺎن ﻣﺮدم ﺗﻔﺎوﺗﯽ ﻗﺎﯾﻞ‬ ‫ﻧﺒﻮد و اﺧﺘﻼف در ﻧﺴﺒﮫﺎ‪ ،‬ﻣﻠﯿﺘﮫﺎ و رﻧﮕﮫﺎ ﺑﺎﻋﺚ اﺧﺘﻼف و ﺗﻔﺎوت در ﺣﻘﻮق و وﻇﺎﯾﻒ ﯾﺎ‬ ‫ﻋﺒﺎدتھﺎ ﻧﻤﯽﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ھﻤﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﯾﮑﺴﺎن ﺑﻮدﻧﺪ و ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اﺷﺮاف‬ ‫ﻣﮑﻪ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺮای آﻧﺎن ﻣﺠﻠﺴﯽ ﻏﯿﺮ از ﻣﺠﻠﺲ ﺑﺮدﮔﺎن و ﺿﻌﯿﻔﺎن‬ ‫ﺗﺮﺗﯿﺐ دھﺪ ﺗﺎ آﻧﮫﺎ و ﺑﺮدﮔﺎن و ﺿﻌﯿﻔﺎن در ﯾﮏ ﻣﺠﻠﺲ ﮐﻨﺎر ھﻢ ﻗﺮار ﻧﮕﯿﺮﻧﺪ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع را ﺑﺮای آﻧﺎن ﯾﺎدآوری ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ھﻤﻪ آﻧﺎن از ﻓﻘﯿﺮ و ﯾﺎ ﻏﻨﯽ در ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺘﻦ‬ ‫وﺣﯽ و ﺑﮫﺮهﻣﻨﺪ ﺷﺪن از ھﺪاﯾﺖ‪ ،‬ﺑﺮاﺑﺮ ھﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﮐﻔﺎر و ﺳﺮان ﻣﮑﻪ از اﯾﻨﮑﻪ در ﯾﮏ‬ ‫ﻣﺠﻠﺲ ﺑﺎ ﺑﺮدﮔﺎن و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ آﻧﮫﺎ را ﻧﺎﺗﻮان ﻣﯽﺷﻤﺮدﻧﺪ ﺑﻨﺸﯿﻨﻨﺪ‪ ،‬اﺑﺎ ورزﯾﺪﻧﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ اﯾﻦ آﯾﻪ را ﻧﺎزل ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬ ‫َّ‬ ‫َۡ َ ٰ َ َۡ ّ ُ ُ َ َ ۡ َُ ََ‬ ‫َ َ ۡ ُ َ َ َّ ُ‬ ‫َ ۡ ۡ َۡ َ َ َ َ‬ ‫� ي ِر�دون وجهه ۖۥ و�‬ ‫﴿وٱص ِ� �فسك مع ٱ�ِين يدعون ر�هم ب ِٱلغدوة ِ وٱلع َِ ِ‬ ‫َۡۡ َۡ‬ ‫ۡ َ‬ ‫ۡ َ ُ‬ ‫َ‬ ‫�د ز َ‬ ‫َۡ ُ ََۡ َ َُۡ ۡ ُ ُ‬ ‫�ن َة ٱ ۡ َ‬ ‫� َي ٰوة ِ ٱ ُّ�� َياۖ َو� ت ِط ۡع َم ۡن أ�فل َنا قل َب ُهۥ عن ذِك ِرنا‬ ‫�عد �يناك �نهم َت ِر ِ‬ ‫ُ َ‬ ‫َ ٓ َۡ ۡ‬ ‫َوٱ َّ� َب َع َه َوٮ ٰ ُه َو َ� َن أ ۡم ُرهُۥ فُ ُر ٗطا‪َ ٢٨‬وقُل ٱ ۡ َ‬ ‫� ُّق مِن َّر ّ�ِ� ۡمۖ � َمن شا َء فل ُيؤمِن َو َمن‬ ‫َ َِ ً َ‬ ‫َۡ َ ُ ْ َُ ُ ْ‬ ‫ۡ ُ َ ُ‬ ‫َ ٓ َ ۡ ۡ ُ َّ ٓ َ ۡ َ َّ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫شا َء فل َي�ف ۡر ۚ إِ�ا أ� َت ۡدنا ل ِل�ٰل ِ ِم� نارا أحاط ب ِ ِهم �ادِ�ها ۚ �ن �ست ِغيثوا �غاثوا‬ ‫ۡ‬ ‫ٓ َ ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫َّ َ ُ َ ٓ ۡ ُ َ َ ً‬ ‫ب ِ َماءٖ كٱل ُم ۡه ِل �َشوِي ٱل ُو ُجوهَۚ بِئ َس ٱ‬ ‫ل�اب َوسا َءت م ۡر�فقا‪] ﴾٢٩‬اﻟﮑﮫﻒ‪.[۲۹-۲۸ :‬‬ ‫»ﺑﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﺎش ﮐﻪ ﺻﺒﺤﮕﺎھﺎن و ﺷﺎﻣﮕﺎھﺎن ﺧﺪای ﺧﻮد را ﻣﯽﭘﺮﺳﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﻓﺮﯾﺎد‬ ‫ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ و ﺗﻨﮫﺎ رﺿﺎی او راﻣﯽﻃﻠﺒﻨﺪ و ﭼﺸﻤﺎﻧﺖ از اﯾﺸﺎن ﺑﺮای ﺟﺴﺘﻦ زﯾﻨﺖ ﺣﯿﺎت‬ ‫دﻧﯿﻮی ﺑﺮ ﻧﮕﺮدد و از ﮐﺴﯽ ﻓﺮﻣﺎن ﻣﺒﺮ ﮐﻪ دل او را از ﯾﺎد ﺧﻮد ﻏﺎﻓﻞ ﺳﺎﺧﺘﻪاﯾﻢ و او ﺑﻪ‬ ‫دﻧﺒﺎل آرزوی ﺧﻮد روان ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ و ﮐﺎر و ﺑﺎرش )ھﻤﻪ( اﻓﺮاط و ﺗﻔﺮﯾﻂ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﮕﻮ ﺣﻖ ھﻤﺎن ﭼﯿﺰی اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺳﻮی ﭘﺮوردﮔﺎرﺗﺎن )آﻣﺪه( اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ھﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﯽﺧﻮاھﺪ اﯾﻤﺎن ﺑﯿﺎورد و ھﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاھﺪ )ﺑﺪان( ﮐﺎﻓﺮ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺎ ﺑﺮای ﺳﺘﻤﮕﺮان‬ ‫آﺗﺸﯽ را آﻣﺎده ﮐﺮدهاﯾﻢ ﮐﻪ ﺳﺮا ﭘﺮدۀ آن‪ ،‬آﻧﮫﺎ را در ﺑﺮ ﻣﯽﮔﯿﺮد و اﮔﺮ )در آن آﺗﺶ‬ ‫ﺳﻮزان( ﻓﺮﯾﺎد ﺑﺮآورﻧﺪ )ﮐﻪ آب( ﺑﺎ آﺑﯽ ھﻤﭽﻮن ﻓﻠﺰ ﮔﺪاﺧﺘﻪ ﺑﻪ ﻓﺮﯾﺎدﺷﺎن ﻣﯽرﺳﻨﺪ ﮐﻪ‬

‫ﭼﮫﺮهھﺎ را ﺑﺮﯾﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﺪ ﻧﻮﺷﺎﺑﻪای و ﭼﻪ زﺷﺖ ﻣﻨﺰﻟﯽ«!‪.‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪ :‬دﻋﻮت آﺷﮑﺎر و روشﻫﺎی ﻣﺸﺮﮐﺎن در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ آن‬

‫‪٣٧١‬‬

‫ﺣﺘﯽ وﻗﺘﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا از اﺑﻦ ام ﻣﮑﺘﻮم ﮐﻪ ﻧﺎﺑﯿﻨﺎ ﺑﻮد‪ ،‬روی ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ و ﻣﺸﻐﻮل ﮔﻔﺘﮕﻮ‬ ‫ﺑﺎ ﺑﻌﻀﯽ از اﺷﺮاف ﻣﮑﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ او را ﺑﻪ ﺷﺪت ﻣﻮرد ﺳﺮزﻧﺶ ﻗﺮار داد‪.‬‬ ‫دﻋﻮت آن ﺣﻀﺮت ﺑﻪ ھﻤﮑﺎری ﻣﺎدی و ﻣﻌﻨﻮی ﺑﯿﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺗﺎ ارﺗﺒﺎط ﺑﯿﻦ اﻓﺮاد‬ ‫ﻓﻘﯿﺮ و ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ ﮔﺴﺘﺮده ﮔﺮدد و اﻓﺮاد ﻗﻮی ﺑﻪ ﯾﺎری ﺿﻌﯿﻔﺎن ﺑﭙﺮدازﻧﺪ و ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪان‪،‬‬ ‫اﻓﺮاد ﻓﻘﯿﺮ را ﻣﻮرد ﻣﮫﺮ و ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار دھﻨﺪ‪ ،‬ﯾﮑﯽ از ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ روشھﺎی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫در ﯾﮑﭙﺎرﭼﮕﯽ و اﻧﺴﺠﺎم ﺑﺨﺸﯿﺪن ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﻼﻣﯽ و ﺗﻘﻮﯾﺖ اوﺿﺎع داﺧﻠﯽ آن ﺑﻮد و‬ ‫ھﻤﯿﻦ اﻣﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﻼﻣﯽ را ﻣﻨﺴﺠﻢ و اﺳﺘﻮار ﻗﺮار داده ﺑﻮد ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮرت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا‬ ‫ﺗﻤﺎم ﺳﻌﯽ و ﺗﻼش ﺧﻮﯾﺶ را ﺑﺮای راه ﻧﯿﺎﻓﺘﻦ ﺟﻨﮓ رواﻧﯽ ﺑﻪ ﺻﻔﻮف ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﮐﺎر‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺻﺪر اﺳﻼم ﺑﺴﺎن ﺻﺨﺮۀ ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﻤﺎم ﺗﻼﺷﮫﺎ و‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪھﺎﯾﯽ ﮐﻪ رھﺒﺮان ﻣﮑﻪ ﺑﺮای از ﺑﯿﻦ ﺑﺮدن آن ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﯽﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﺎﻧﺪ ‪.١‬‬ ‫ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ در ﺑﺎﻻﺑﺮدن ﻣﻌﻨﻮﯾﺎت اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻗﺮآن از ﻣﺆﻣﻨﺎن از ﯾﮏ ﻃﺮف و ﺗﮫﺪﯾﺪ ﻗﺮآن‪ ،‬ﮐﺎﻓﺮان را ﺑﻪ ﻋﺬاﺑﯽ ﮐﻪ ﭼﻮن‬ ‫اﺳﻠﺤﻪای ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺑﺮ ﮐﺎﻓﺮان ﻓﺮود ﻣﯽآﻣﺪ و از ﻃﺮﻓﯽ دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺑﺰرﮔﯽ در ﺑﺎﻻﺑﺮدن‬ ‫ﻣﻌﻨﻮﯾﺎت اﺻﺤﺎب داﺷﺖ‪ .‬دﻓﺎع ﻗﺮآن از اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در دو ﻣﻮرد ﻧﻤﺎد‬ ‫ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﺮد‪:‬‬ ‫اول‪ :‬اﯾﻨﮑﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا را دﺳﺘﻮر ﺑﻪ رﻋﺎﯾﺖ و ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﻨﺎﺳﺐ و اﺳﺘﻘﺒﺎل ﮔﺮم از‬ ‫اﺻﺤﺎب ﻣﯽداد و اﯾﺸﺎن را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﺗﺨﺎذ ﺑﺮﺧﯽ ﻣﻮاﺿﻊ ﮐﻪ در آن ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﺸﻐﻮﻟﯿﺖ ﺑﻪ‬ ‫دﻋﻮت‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻌﺪادی از اﺻﺤﺎب و ﯾﺎراﻧﺶ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﮑﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﺮزﻧﺶ ﻣﯽﮐﺮد‪.‬‬ ‫دوم‪ :‬ﺑﯿﺎن ﻣﺜﺎلھﺎ و داﺳﺘﺎنھﺎﯾﯽ از اﻣﺖھﺎی ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮاﻧﺸﺎن و ﺑﯿﺎن اذﯾﺖ و‬ ‫آزارھﺎﯾﯽ ﮐﻪ از ﺟﺎﻧﺐ ﻗﻮﻣﺸﺎن ﺑﺮ آﻧﺎن وارد ﻣﯽﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ دﻟﮕﺮﻣﯽ و ﺷﮑﯿﺒﺎﯾﯽ‬ ‫اﺻﺤﺎب ﻣﯽﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬ ‫ھﺪف ﻗﺮآن از ﺑﯿﺎن اﯾﻦ اﻣﻮر اﯾﻦ ﺑﻮد ﺗﺎ آﻧﮫﺎ ﺷﮑﯿﺒﺎﯾﯽ ورزﻧﺪ و آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ در راه ﺧﺪا‬ ‫ﺑﺎ آن ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬دﺷﻮار ﻧﭙﻨﺪارﻧﺪ و ﻧﯿﺰ ﻗﺮآن ﺑﺎ ﺳﺘﻮدن ﺑﺮﺧﯽ از ﮐﺎرھﺎی اﺻﺤﺎب و‬ ‫ﻧﻮﯾﺪ دادن آﻧﺎن ﺑﻪ ﭘﺎداش ھﻤﯿﺸﮕﯽ و ﭘﺎﯾﺪار ﺑﮫﺸﺖ و ﺗﮫﺪﯾﺪ دﺷﻤﻨﺎﻧﺸﺎن ﺑﻪ ﻋﺬاب‪ ،‬آﻧﮫﺎ‬ ‫راﺗﺸﻮﯾﻖ ﻣﯽﻧﻤﻮد ‪.٢‬‬ ‫‪ -١‬اﻟﺤﺮب اﻟﻨﻔﯿﺴﺔ ﺿﺪ اﻻﺳﻼم‪ ،‬ص ‪ ۱۲۵‬ﺗﺎ ‪.۱۴۰‬‬ ‫‪ -٢‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۲۶۹‬‬

‫‪٣٧٢‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﺑﺮای ﺗﺸﺮﯾﺢ ﻣﻮرد اول ﺑﺎﯾﺪ ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ‪ :‬وﻗﺘﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا در ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺎ اﺻﺤﺎب ﻣﺴﺘﻀﻌﻒ‬ ‫ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﺧﺒﺎب‪ ،‬ﻋﻤﺎر و اﺑﻦ ﻓﮑﯿﮫﻪ ﻏﻼم ﺻﻔﻮان اﺑﻦ اﻣﯿﻪ و ﺻﮫﯿﺐ و اﻣﺜﺎل آﻧﮫﺎ ﻣﯽﻧﺸﺴﺖ‪،‬‬ ‫ﻗﺮﯾﺶ آﻧﺎن را ﺑﻪ ﺑﺎد ﻣﺴﺨﺮه ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﮐﺎﻓﺮان ﺑﺎ ﺣﺎﻟﺘﯽ ﺗﻤﺴﺨﺮآﻣﯿﺰ ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬اﯾﻨﮫﺎ ﯾﺎران ﻣﺤﻤﺪ ھﺴﺘﻨﺪ؛ ﺳﭙﺲ‬ ‫ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬آﯾﺎ از ﺑﯿﻦ اﯾﻦ ھﻤﻪ ﻣﺮدم‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺣﻖ و ھﺪاﯾﺖ را ﺑﻪ اﯾﻨﺎن داده اﺳﺖ؟ اﮔﺮ‬ ‫آﻧﭽﻪ ﻣﺤﻤﺪ آورده اﺳﺖ اﻣﺮی ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﻣﯽﺑﻮد‪ ،‬اﯾﻨﮫﺎ ﺑﺮ ﻣﺎ ﭘﯿﺸﯽ ﻧﻤﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫اﯾﻦ اﻣﻮر را ﺑﻪ آﻧﺎن اﺧﺘﺼﺎص ﻧﻤﯽداد ‪.١‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﺴﺨﺮۀ ﮐﺎﻓﺮان ﺑﺎ ﺑﯿﺎن اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﮐﻪ رﺿﺎﯾﺖ ﭘﺮوردﮔﺎر ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﺮﺧﯽ‬ ‫از ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ ﻣﻘﺎم و ﺟﺎﯾﮕﺎه آن ﺑﻨﺪه در دﻧﯿﺎ ﻧﺪارد‪ ،‬ﭘﺎﺳﺦ داد و ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش‬ ‫ﺗﺄﮐﯿﺪ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ازﺳﺨﻦ ﮐﺎﻓﺮان ﮐﻪ ﻣﯽﮐﻮﺷﻨﺪ ﺗﺎ از اھﻤﯿﺖ اﯾﻦ اﺻﺤﺎب ﻣﺴﺘﻀﻌﻒ‬ ‫ﺑﮑﺎھﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺘﺄﺛﺮ ﻧﺸﻮﻧﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ َ ٰ َ َ ّ ُ ُ َ‬ ‫َ َ َ ۡ ُ َّ َ َ ۡ ُ َ‬ ‫َ َ‬ ‫ون َر َّ� ُ‬ ‫ِ‬ ‫�دون َو ۡج َه ُه ۖۥ َما عل ۡيك م ِۡن‬ ‫� ي ِر‬ ‫ع‬ ‫ل‬ ‫ٱ‬ ‫و‬ ‫ة‬ ‫و‬ ‫د‬ ‫غ‬ ‫ل‬ ‫ٱ‬ ‫ب‬ ‫م‬ ‫ه‬ ‫﴿و� �طردِ ٱ�ِين يدع‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ح َِسابهم ّمِن َ ۡ‬ ‫�ءٖ َو َما م ِۡن ح َِسابك عل ۡيهم ّمِن ۡ‬ ‫� ٖء � َت ۡط ُرده ۡم � َتكون م َِن‬ ‫ِ‬ ‫ِِ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫ّ َ ُ ُ ٓ ْ َ َ ٰٓ ُ َ ٓ َ َّ َّ ُ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َّ‬ ‫ۡ‬ ‫ّ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ٱل�ٰل ِ ِم�‪ ٥٢‬و��ٰل ِك �تنا �عضهم بِبع ٖض ِ�قولوا أ�ؤ�ءِ من ٱ� علي ِهم ِم ۢن‬ ‫َُۡ‬ ‫َّ‬ ‫َ َ ٓ َ َ َّ َ ۡ‬ ‫َ َ‬ ‫بَ ۡين َِنا ٓۗ َ�لَ ۡي َس ٱ َّ ُ‬ ‫ل�كِر َ‬ ‫� بأَ ۡعلَ َ‬ ‫ٰ‬ ‫ِين يُؤم ُِنون ��ٰت ِ َنا �قل‬ ‫�ن‪� ٥٣‬ذا جاءك ٱ�‬ ‫ٱ‬ ‫ب‬ ‫م‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َّ ۡ َ َ َ َّ ُ َ ۡ َ َ‬ ‫َ َ ٰ ٌ َ َ ۡ ُ ۡ َ َ َ َ ُّ ُ ۡ َ َ ٰ َ ۡ‬ ‫ُ‬ ‫ِن� ۡم ُس ٓوءۢ�َ‬ ‫سهِ ٱلر�ة �نهۥ من ع ِمل م‬ ‫س�م علي�مۖ كتب ر��م � �ف ِ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫�َ َ�ٰلَة ُ� َّم تَ َ‬ ‫اب ِم ۢن َ� ۡع ِده ِۦ َوأَ ۡصلَ َح فَ َ�نَّ ُهۥ �فور‪َّ ٞ‬رح ‪ٞ‬‬ ‫ِيم‪] ﴾٥٤‬اﻷﻧﻌﺎم‪.[۵۴-۵۲ :‬‬ ‫ِ ٖ‬ ‫»ﮐﺴﺎﻧﯽ را )از ﭘﯿﺶ ﺧﻮد( ﻣﺮان ﮐﻪ ﺳﺤﺮﮔﺎھﺎن و ﺷﺎﻣﮕﺎھﺎن ﺧﺪای را ﺑﻪ‬ ‫ﻓﺮﯾﺎد ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ و ﻣﻨﻈﻮرﺷﺎن )ﺗﻨﮫﺎ رﺿﺎی( او اﺳﺖ ﻧﻪ ﺣﺴﺎب اﯾﺸﺎن ﺑﺮ ﺗﻮ اﺳﺖ و ﻧﻪ‬ ‫ﺣﺴﺎب ﺗﻮ ﺑﺮ آﻧﺎن اﺳﺖ‪ ،‬اﮔﺮ آﻧﺎن را ﺑﺮاﻧﯽ از زﻣﺮۀ ﺳﺘﻤﮕﺮان ﺧﻮاھﯽ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﺮﺧﯽ را ﺑﺎ ﺑﺮﺧﯽ دﯾﮕﺮ آزﻣﻮدهاﯾﻢ ﺗﺎ ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ‪ :‬آﯾﺎ اﯾﻨﺎن ھﻤﺎن ﮐﺴﺎﻧﯿﻨﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ از ﻣﯿﺎن ﻣﺎ ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﻣﻨﺖ ﻧﮫﺎده اﺳﺖ؟ آﯾﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺎﺳﮕﺰاران را ﺑﮫﺘﺮ‬ ‫ﻧﻤﯽﺷﻨﺎﺳﺪ‪ .‬ھﺮ ﮔﺎه ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﻪ آﯾﺎت ﻣﺎ ﺑﻪ ﭘﯿﺶ ﺗﻮ آﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺪﯾﺸﺎن ﺑﮕﻮ درودﺗﺎن ﺑﺎد!‬ ‫ﺧﺪای ﺷﻤﺎ ﺑﺮ ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ رﺣﻤﺖ واﺟﺐ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ھﺮ ﮐﺲ از ﺷﻤﺎ از روی ﻧﺎداﻧﯽ‬ ‫دﭼﺎر ﻟﻐﺰﺷﯽ ﺷﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻌﺪ از آن ﺗﻮﺑﻪ ﮐﺮد و اﺻﻼح ﮐﺮد )ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺬر ﺗﻘﺼﯿﺮ او را‬

‫ﻣﯽﭘﺬﯾﺮد(؛ ﭼﺮا ﮐﻪ آﻣﺮزﮔﺎر و ﻣﮫﺮﺑﺎن اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫‪ -١‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۲۷۱-۲۷۰‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪ :‬دﻋﻮت آﺷﮑﺎر و روشﻫﺎی ﻣﺸﺮﮐﺎن در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ آن‬

‫‪٣٧٣‬‬

‫و اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺮای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش اھﻤﯿﺖ و ﺟﺎﯾﮕﺎه و ارزش اﺻﺤﺎب‬ ‫را ﮐﻪ ﮐﺎﻓﺮان ﻧﻤﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ ﯾﺎ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻧﺎداﻧﯽ ﻣﯽزدﻧﺪ و ﻣﯽﮐﻮﺷﯿﺪﻧﺪ ﺑﻪ آﻧﺎن ﺗﻮھﯿﻦ‬ ‫ﮐﻨﻨﺪ ﺑﯿﺎن ﻧﻤﻮد؛ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج را ﻧﯿﺰ از ﻃﺮد ﻧﻤﻮدن ﺑﺮﺧﯽ اﺻﺤﺎب ﺑﺎز داﺷﺖ و ﺑﻪ او‬ ‫دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ ﺑﺎ آﻧﺎن ﺑﺮﺧﻮرد ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﻧﯿﺰ ﺑﻪ او ﻓﺮﻣﺎن داد ﮐﻪ آﻧﮫﺎ را ﻣﮋده‬ ‫دھﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﮔﻨﺎھﺎﻧﺸﺎن را ﺑﻌﺪ از ﺗﻮﺑﻪ ﻣﯽآﻣﺮزد‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ وﺻﻒ‪ ،‬روﺣﯿﮥ اﯾﻦ ﮔﺮوه ﺑﻌﺪ‬ ‫از اﯾﻦ دﻟﺪاری و ﺳﺘﺎﯾﺶ اﻟﮫﯽ در ﻣﻮرد اذﯾﺖ و آزار ﮐﺎﻓﺮان ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد‪ .‬آری آﻧﮫﺎ‬ ‫از اﯾﻦ اذﯾﺖ و آزار ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ آن ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻘﺎمھﺎی ﺑﺰرگ دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﺷﺎدﻣﺎن‬ ‫ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ ‪.١‬‬ ‫ﺳﭙﺲ ﺧﺪاوﻧﺪ در آﯾﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش را ﻣﻮرد ﻣﻼﻣﺖ و ﺳﺮزﻧﺶ ﻗﺮار ﻣﯽدھﺪ و اﯾﻦ‬ ‫ﺳﺮزﻧﺶ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﺮدی ﻓﻘﯿﺮ و ﻧﺎﺑﯿﻨﺎ از اﺻﺤﺎب ﺑﻮد ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﯾﮏ ﺑﺎر ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج از‬ ‫او روی ﺑﺮ ﺗﺎﻓﺖ و ﭘﺎﺳﺦ ﭘﺮﺳﺶ او را ﻧﺪاد؛ ﭼﻮن ﻣﺸﻐﻮل دﻋﻮت دادن ﺑﺮﺧﯽ از اﺷﺮاف‬ ‫ﻣﮑﻪ ﺑﻮد ‪.٢‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ اﯾﻦ آﯾﺎت را ﻧﺎزل ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ٓ ۡ‬ ‫َّ‬ ‫َّ‬ ‫َ َ َّ‬ ‫َّ َّ َ َ‬ ‫﴿ َعبَ َس َوتَ َو ٰٓ‬ ‫�‪ ١‬أن َجا َءهُ ٱ� ۡ� َ ٰ‬ ‫�‪َ ٢‬و َما يُ ۡدرِ�ك ل َعل ُهۥ يَ َّز�ٰٓ‪ ٣‬أ ۡو يَذك ُر � َتنف َع ُه‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ َ ُ َ َ َّ ٰ َ َ َ َ ۡ َ َ َّ‬ ‫َّ‬ ‫ٱ ّ� ِۡك َر ٰٓ‬ ‫ك �� يَ َّز ٰ‬ ‫ى‪ ٤‬أ َّما َم ِن ٱ ۡس َت ۡغ َ ٰ‬ ‫�‪َ ٧‬وأ َّما‬ ‫�‪ ٥‬فأنت �ۥ تصدى‪ ٦‬وما علي‬ ‫َ َ ٓ َ َ َ ۡ َ ٰ َ ُ َ َ ۡ َ ٰ َ َ َ َ ۡ ُ َ َ َّ‬ ‫ٰ‬ ‫من جاءك �س�‪ ٨‬وهو ��‪ ٩‬فأنت �نه تل�‪] ﴾١٠‬ﻋﺒﺲ‪.[۱۰-۱ :‬‬ ‫»ﭼﮫﺮه درھﻢ ﮐﺸﯿﺪ و روی ﺑﺮ ﺗﺎﻓﺖ‪ ،‬از اﯾﻨﮑﻪ ﻧﺎﺑﯿﻨﺎﯾﯽ ﭘﯿﺶ او آﻣﺪ‪ .‬ﺗﻮ ﭼﻪ ﻣﯽداﻧﯽ ﺷﺎﯾﺪ‬ ‫او ﺧﻮد را ﭘﺎک و آراﺳﺘﻪ ﺳﺎزد ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﭘﻨﺪ ﮔﯿﺮد و اﻧﺪرز ﺑﺪو ﺳﻮد ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ آن ﮐﺲ‬ ‫ﮐﻪ ﺧﻮد را ﺑﯽﻧﯿﺎز ﻣﯽداﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻮ ﺑﺪو روی ﻣﯽآوری و ﻣﯽﭘﺮدازی‪ ،‬ﭼﻪ ﮔﻨﺎھﯽ ﺑﺮ ﺗﻮ اﺳﺖ‬ ‫اﮔﺮ او ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ را ﭘﺎک و ﭘﺎﮐﯿﺰه ﻧﺪارد؟! اﻣﺎ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺷﺘﺎﺑﺎن و ﻣﺸﺘﺎﻗﺎﻧﻪ ﻧﺰد ﺗﻮ ﻣﯽآﯾﺪ و‬

‫از ﺧﺪا ﺗﺮﺳﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻮ از او ﻏﺎﻓﻞ ﻣﯽﺷﻮی«‪.‬‬ ‫ﺑﻪ راﺳﺘﯽ ﮐﻪ در دﻋﻮت ﺣﻖ ھﯿﭻ زﻣﯿﻨﻪ و ﻣﺠﺎﻟﯽ ﺑﺮای اﻣﺘﯿﺎزات ﻧﮋادی ﯾﺎ ﺛﺮوت و‬ ‫ﻣﻘﺎم وﺟﻮد ﻧﺪارد؛ ﺑﻠﮑﻪ دﻋﻮت ﺣﻖ ﺑﺮای رﯾﺸﻪﮐﻦ ﮐﺮدن ﻏﺮور و ﺧﻮدﺧﻮاھﯽ و ﺑﯿﺎن‬ ‫اﯾﻨﮑﻪ اﻧﺴﺎنھﺎ از ﻧﻈﺮ ﻧﺴﺐ ﯾﮑﯽ ھﺴﺘﻨﺪ و ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﺮاﺑﺮﻧﺪ‪ ،‬آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮ اﺳﺎس‬ ‫ﻣﻄﺎﻟﺐ ذﮐﺮ ﺷﺪه و ﺗﻮﺟﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ اﺑﯽ ﺑﻦ ﺧﻠﻒ و اﺳﺘﻘﺒﺎل ﻧﻨﻤﻮدن از اﺑﻦ ام‬ ‫‪ -١‬اﻟﺤﺮب اﻟﻨﻔﺴﯿﺔ ﺿﺪ اﻻﺳﻼم‪ ،‬ص ‪.۲۷۱-۲۷۰‬‬ ‫‪ -٢‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۲۷۱‬‬

‫‪٣٧٤‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ّ‬ ‫ﻣﮑﺘﻮم ﮐﻪ ﻓﺮدی ﺿﻌﯿﻒ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﺻﻠﯽ ﺧﻄﺎب ﻗﺮار دادن ﺧﺪا ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﺎ‬ ‫اﺳﻠﻮﺑﯽ ﺷﺪﯾﺪ ﭘﯽ ﺑﺮد؛ ﭘﺲ اﺑﻦ ام ﻣﮑﺘﻮم در ﻣﯿﺰان ﺣﻖ ﺑﺮ ﻣﯿﻠﯿﻮﻧﮫﺎ ﻓﺮد ھﻤﭽﻮن اﺑﯽ ﺑﻦ‬ ‫ﺧﻠﻒ ﻣﻠﻌﻮن ‪ ١‬ﺑﺮﺗﺮی دارد‪ .‬اﯾﻦ داﺳﺘﺎن ﺣﺎوی درﺳﮫﺎ و اﻧﺪرزھﺎﯾﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬ ‫ﺻﺪر اﺳﻼم از آن اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﮐﻪ از ﻣﮫﻢﺗﺮﯾﻦ اﯾﻦ درسھﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺆﻣﻨﺎن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫آﻧﭽﻪ ﺑﺮ داﻋﯿﺎن ﻻزم اﺳﺖ‪ ،‬رﺳﺎﻧﺪن ﭘﯿﺎم اﻟﮫﯽ اﺳﺖ و ھﺪاﯾﺖ ﺑﺮ ﻋﮫﺪۀ آﻧﺎن ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ذﮐﺮ‬ ‫اﯾﻦ داﺳﺘﺎن در ﻗﺮآن و اﺑﻼغ آن از ﺟﺎﻧﺐ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج دﻟﯿﻠﯽ ﺑﺮ ﺣﻘﺎﻧﯿﺖ ﻣﺤﻤﺪ اﺳﺖ؛‬ ‫ﭼﻮن اﮔﺮ اﯾﺸﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻧﺒﻮد‪ ،‬اﯾﻦ ﺣﺎدﺛﻪ را ﭘﻨﮫﺎن ﻣﯽﻧﻤﻮد و ﻣﺮدم را از آن ﺑﺎ ﺧﺒﺮ‬ ‫ً‬ ‫ﻧﻤﯽﺳﺎﺧﺖ و اﮔﺮ اﯾﺸﺎن ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﮐﺘﻤﺎن وﺣﯽ را داﺷﺖ‪ ،‬ﯾﻘﯿﻨﺎ اﯾﻦ آﯾﻪ را ﭘﻨﮫﺎن ﻣﯽﻧﻤﻮد ﯾﺎ‬ ‫آﯾﻪھﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﻣﻮرد ﻗﺼﻪ زﯾﺪ و زﯾﻨﺐ ﺑﻨﺖ ﺟﺤﺶ ‪ ٢‬ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬را ﭘﻨﮫﺎن ﻣﯽﻧﻤﻮد‪.‬‬ ‫دوم دﻓﺎع ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ از اﺻﺤﺎب در راﺳﺘﺎی ﮐﺎﺳﺘﻦ از دﺷﻮاریھﺎ و آﺳﺎن ﻧﻤﻮدن‬ ‫ﺑﺮای آﻧﮫﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﻗﺮآن آﻧﺎن را اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ دﻟﺪاری ﻣﯽداد؛ آزاری ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﯽرﺳﺪ‪ ،‬در ﻧﻮع‬ ‫ً‬ ‫ﺧﻮد ﺑﯽﻧﻈﯿﺮ ﻧﯿﺴﺖ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﻗﺒﻼ ﻧﻈﯿﺮ آن و ﺣﺘﯽ ﺳﺨﺖﺗﺮ از آن رخ داده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫داﺳﺘﺎﻧﮫﺎﯾﯽ ﮐﻪ از زﻧﺪﮔﺎﻧﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ از زﻣﺎن ﻧﻮح‪ ،‬اﺑﺮاھﯿﻢ‪ ،‬ﻣﻮﺳﯽ و‬ ‫‪ ‬ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﭘﺎﯾﺪار و روح ﺟﺎن ﻓﺪاﯾﯽ و ﺑﺮدﺑﺎری ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ‬ ‫ﻋﯿﺴﯽ‬ ‫دﯾﻦ را در وﺟﻮدﺷﺎن ﺗﺜﺒﯿﺖ ﻣﯽﻧﻤﻮد و اﻟﮕﻮھﺎ و ﺧﺼﻠﺖھﺎی ﻧﯿﮏ و ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه را از‬ ‫زﻣﺎﻧﮫﺎی ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﺑﯿﺎن ﻣﯽﻧﻤﻮد ﮐﻪ اﯾﻦ از ﻣﻮﻓﻖﺗﺮﯾﻦ راھﮑﺎرھﺎ در ﻣﯿﺪان ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت‬ ‫و ﺗﺮﺑﯿﺖ و ﺗﻌﻠﯿﻢ و رواﺑﻂ ﻋﻤﻮﻣﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬داﺳﺘﺎنھﺎی ﻗﺮآﻧﯽ ﺣﺎوی ﺑﺴﯿﺎری از‬ ‫ﻋﺒﺮﺗﮫﺎ‪ ،‬ﭘﻨﺪھﺎ و ﻣﺜﺎﻟﮫﺎ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﺷﯿﻮهھﺎی ﻗﺮآن در آﺳﺎن ﻧﻤﻮدن و ﮐﺎﺳﺘﻦ از‬ ‫رﻧﺠﮫﺎی اﺻﺤﺎب ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و دﻓﺎع از آﻧﺎن‪ ،‬اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ آﻧﺎن و اﻋﻤﺎل ﻧﯿﮏ‬ ‫ً‬ ‫آﻧﺎن در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﺎ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺗﻼوت ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺳﺘﺎﯾﺶ ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼ وﻗﺘﯽ اﺑﻮﺑﮑﺮ‬ ‫ﺻﺪﯾﻖ ھﻔﺖ ﻧﻔﺮ از اﺻﺤﺎب را ﺧﺮﯾﺪ و آزاد ﮐﺮد ﺗﺎ آﻧﺎن را از ﺷﮑﻨﺠﻪ و ﻋﺬاب ﺑﺮھﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻗﺮآن‬ ‫او را ﺳﺘﺎﯾﺶ ﻧﻤﻮد و از اﻣﯿﻪ ﺑﻦ ﺧﻠﻒ ﮐﻪ ﺑﻼل ﺑﻦ اﺑﯽ رﺑﺎح را ﺷﮑﻨﺠﻪ ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ﻧﮑﻮھﺶ‬ ‫و ﻋﯿﺐﺟﻮﯾﯽ ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﭘﺲ ﻗﺮآن ﺑﺎ دﺳﺘﻮر اﺧﻼﻗﯽ ﺧﻮد اﺻﻮل و ﻣﺒﺎدی ﭘﺎداش و ﻋﺬاب‬ ‫را اراﺋﻪ ﻧﻤﻮد و ﻣﺆﻣﻨﺎن را ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻧﻤﻮد و ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن را ﺑﯿﻢ داد و اﯾﻦ اﻣﺮ ﻣﻔﮫﻮﻣﯽ ﻋﻤﯿﻖ و‬ ‫ﭘﺮﺑﺎر داﺷﺖ و راه را ﺑﺮای ﺻﺤﺎﺑﻪ روﺷﻦ ﻣﯽﮐﺮد و اﻧﺪوه و رﻧﺞ ﮐﺎﻓﺮان را ﮐﻪ ﺗﺮدﯾﺪ‬

‫‪ -١‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ اﻟﺼﺤﯿﺤﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۱۶۷‬‬ ‫‪ -٢‬ﺗﻔﺴﯿﺮ اﺑﻦ ﻋﻄﯿﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪ - ۳۱۶‬اﻟﻘﺎﺳﻤﯽ‪ ،‬ج ‪ ،۷‬ص ‪.۵۴‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪ :‬دﻋﻮت آﺷﮑﺎر و روشﻫﺎی ﻣﺸﺮﮐﺎن در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ آن‬

‫‪٣٧٥‬‬

‫داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽداد؛ ﻗﺮآن در اﯾﻦ ﺑﺎره ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َّ‬ ‫َّ‬ ‫َ َّ َ َ َ َ َّ‬ ‫َ‬ ‫َ ٓ‬ ‫ۡ َ‬ ‫َ َ َ ۡ ُ ُ ۡ َ ٗ َ َ َّ‬ ‫ار� تلظ ٰي‪ � ١٤‬يَ ۡصلٮ ٰ َها إ ِ� ٱ�ش�‪ ١٥‬ٱ�ِي كذب وتو ٰ�‪١٦‬‬ ‫﴿فأنذرت�م ن‬ ‫َ‬ ‫َ َ ُ َ َّ ُ َ ۡ َ‬ ‫َّ‬ ‫َّ‬ ‫ّ‬ ‫�‪َ ١٨‬و َما ِ� َحد ع َ‬ ‫ا�ۥ َ� َ َ‬ ‫� ۡ� َ�‪ ١٧‬ٱ�ِي يُ ۡؤ� َم َ ُ‬ ‫� ٰ‬ ‫ِندهُۥ مِن � ِۡع َم ٖة‬ ‫وسيجنبها ٱ‬ ‫ٍ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫ُۡ‬ ‫�‪َ ٢٠‬ول َ َس ۡو َف يَ ۡر َ ٰ‬ ‫� َز ٰٓ‬ ‫ى‪ ١٩‬إ ِ َّ� ٱبۡت ِ َغا ٓ َء َو ۡجهِ َر ّ�هِ ٱ ۡ� ۡ َ ٰ‬ ‫�‪] ﴾٢١‬اﻟﻠﯿﻞ‪.[۲۱-۱۴ :‬‬ ‫ِ‬ ‫»ﻣﻦ ﺷﻤﺎ را از آﺗﺶ ھﻮﻟﻨﺎﮐﯽ ﺑﯿﻢ ﻣﯽدھﻢ ﮐﻪ ﺷﻌﻠﻪور ﻣﯽﺷﻮد و زﺑﺎﻧﻪ ﻣﯽﮐﺸﺪ‪ .‬ﺑﺪان‬ ‫داﺧﻞ ﻧﻤﯽﺷﻮد و ﻧﻤﯽﺳﻮزد ﻣﮕﺮ ﺑﺪﺑﺨﺖﺗﺮﯾﻦ )اﻧﺴﺎﻧﮫﺎ( ھﻤﺎن ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺣﻖ و ﺣﻘﯿﻘﺖ‬ ‫را ﺗﮑﺬﯾﺐ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺑﻪ آﯾﺎت آﺳﻤﺎﻧﯽ ﭘﺸﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ وﻟﯿﮑﻦ ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎرﺗﺮﯾﻦ )اﻧﺴﺎنھﺎ( از‬ ‫آن ﺑﺪور داﺷﺘﻪ ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ‪ .‬آن ﮐﺴﯽ داراﯾﯽ ﺧﻮد را ﻣﯽدھﺪ ﺗﺎ ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ را ﭘﺎﮐﯿﺰه‬ ‫ﺑﺪارد‪ .‬ھﯿﭻ ﮐﺲ ﺑﺮ او ﺣﻖ ﻧﻌﻤﺘﯽ ﻧﺪارد ﺗﺎ ﻧﻌﻤﺖ ﺟﺰا داده ﺷﻮد؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺗﻨﮫﺎ ھﺪف او‬ ‫ً‬ ‫ﺟﻠﺐ رﺿﺎی ذات ﭘﺮوردﮔﺎر ﺑﺰرﮔﻮارش ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻗﻄﻌﺎ راﺿﯽ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد و ﺧﺸﻨﻮد‬

‫ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ«‪.‬‬ ‫و ﻗﺮآن‪ ،‬ﺛﺒﺎت و ﭘﺎﯾﺪاری ھﯿﺌﺖ ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن ﻧﺠﺮان را ﻧﯿﺰ ﺑﺮ اﺳﻼم ﻋﻠﯽرﻏﻢ ﺗﻤﺴﺨﺮ‬ ‫ﮐﺎﻓﺮان و ﺗﻼش آﻧﺎن در راﺳﺘﺎی ﺑﺎزداﺷﺘﻦ از اﺳﻼم‪ ،‬ﺟﺎوداﻧﻪ اﻋﻼم ﻧﻤﻮد؛ در ﻣﻮرد‬ ‫ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن آﯾﺎﺗﯽ ﻧﺎزل ﺷﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬ ‫َ ُۡ َ َ َۡ ۡ َ ُْٓ‬ ‫َ‬ ‫ُۡ ُ َ‬ ‫ُ‬ ‫ِين َء َا� ۡي َ�ٰ ُه ُم ٱ ۡلك َِ�ٰ َ‬ ‫﴿ٱ َّ� َ‬ ‫ون‪� ٥٢‬ذا �ت ٰ‬ ‫� علي ِهم قالوا‬ ‫ب مِن � ۡبلِهِۦ هم بِهِۦ يؤمِن‬ ‫ٓ َّ ُ‬ ‫َ‬ ‫َ ُ َ َ َۡ َ َ ُ‬ ‫َء َام َّنا بهِۦٓ إِنَّ ُه ٱ ۡ َ‬ ‫�‪ ٥٣‬أ ْو ٰٓ��ِك يُؤت ۡون أ ۡج َرهم‬ ‫� ُّق مِن َّر ّ� ِ َنا إِنا ك َّنا مِن � ۡبلِهِۦ ُم ۡسل ِ ِم‬ ‫ِ‬ ‫ۡ‬ ‫ْ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ َّ َ ۡ َ َ َ ُ َ َ ۡ َ ُ َ‬ ‫ُ َ‬ ‫� َس َن ِة ٱ َّ‬ ‫ون بٱ َ‬ ‫لس ّي ِ َئة َوم َِّما َر َزق َ�ٰ ُه ۡم يُنفِقون‪� ٥٤‬ذا‬ ‫� بِما ص�وا و�درء‬ ‫مر� ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ ُ ْ َّ ۡ َ َ ۡ َ ُ ْ َ ۡ ُ َ َ ُ ْ َ َ ٓ َ ۡ َ ُ َ َ َ ُ ۡ َ ۡ َ ُ ُ ۡ َ َ ٰ ٌ َ َ ۡ ُ ۡ َ‬ ‫س ِمعوا ٱللغو أعرضوا �نه وقالوا �ا أع�ٰلنا ول�م أع�ٰل�م س�م علي�م �‬ ‫ََۡ ۡ َ‬ ‫َ‬ ‫نبت ِ� ٱل�ٰ ِهل ِ�‪] ﴾٥٥‬اﻟﻘﺼﺺ‪.[۵۵-۵۲ :‬‬ ‫»ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ از ﻧﺰول ﻗﺮآن‪ ،‬ﺑﺮاﯾﺶ ﮐﺘﺎب ﻓﺮﺳﺘﺎدﯾﻢ ﺑﻪ ﻗﺮآن اﯾﻤﺎن ﻣﯽآورﻧﺪ‪.‬‬ ‫ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻗﺮآن ﺑﺮ آﻧﺎن ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﺑﺪان ﺑﺎور دارﯾﻢ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺣﻖ ﺑﻮده‬ ‫و از ﺳﻮی ﭘﺮوردﮔﺎرﻣﺎن )ﻧﺎزل ﺷﺪه( اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎ ﭘﯿﺶ از ﻧﺰول ﻗﺮآن ھﻢ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻮدهاﯾﻢ‪.‬‬ ‫آﻧﺎن ﮐﺴﺎﻧﯿﻨﺪ ﮐﻪ دو ﺑﺎر اﺟﺮ و ﭘﺎداش داده ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ اﯾﻨﮑﻪ ﺷﮑﯿﺒﺎﯾﯽ ﮐﺮدهاﻧﺪ و‬ ‫ﺑﺪﯾﮫﺎ را ﺑﺎ ﻧﯿﮑﯿﮫﺎ از ﻣﯿﺎن ﺑﺮ ﻣﯽدارﻧﺪ و از آﻧﭽﻪ ﺑﺪﯾﺸﺎن ﻋﻄﺎء ﮐﺮدهاﯾﻢ‪ ،‬ﺧﺮج ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و‬

‫ﻣﯽﺑﺨﺸﻨﺪ«‪.‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ آﯾﻪھﺎی ﻗﺮآﻧﯽ‪ ،‬اﺻﺤﺎب را ﺑﻪ ﭘﺎداش ﺑﺰرگ و ﺑﻪ ﻧﻌﻤﺖ ﭘﺎﯾﺪار و ھﻤﯿﺸﮕﯽ‬ ‫ﺑﮫﺸﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ اﺛﺮ ﺻﺒﺮ و ﺷﮑﯿﺒﺎﯾﯽ ﺧﻮد و آزارھﺎﯾﯽ ﮐﻪ در راه ﺧﺪا ﻣﺘﺤﻤﻞ ﺷﺪهاﻧﺪ‪،‬‬

‫‪٣٧٦‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﺳﺰاوار آن ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻣﮋده ﻣﯽداد ﺗﺎ آﻧﮫﺎ را ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ راه دﻋﻮت را ﺑﺪون ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ‬ ‫آﻧﭽﻪ از دﺷﻤﻨﺎن ﻣﯽﺷﻨﻮﻧﺪ و ﻣﯽﯾﺎﺑﻨﺪ‪ ،‬اداﻣﻪ دھﻨﺪ؛ زﯾﺮا ﭘﯿﺮوزی و ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ ﻧﮫﺎﯾﯽ آن‬ ‫ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ آﻧﮫﺎ ﮔﻔﺘﻪ و ﻗﺮآن ﺑﯿﺎن داﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ آﻧﺎن ﺑﻮد؛‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻗﺮآن ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬ ‫ۡ َ َ ٰ ُّ ۡ َ َ َ ۡ َ َ ُ ُ ۡ َ ۡ َ ُ َ ۡ َ َ‬ ‫َّ َ َ ُ ُ ُ ُ َ َ َ َّ َ َ َ ُ ْ‬ ‫﴿إِنا �ن� رسلنا وٱ�ِين ءامنوا ِ� ٱ�يوة ِ ٱ��يا و�وم �قوم ٱ�ش�ٰد‪ ٥١‬يوم �‬ ‫َّ‬ ‫َ َ‬ ‫َّ‬ ‫َ َ ۡ ُ ُ ۡ َ ُ َّ ۡ َ ُ َ ُ ۡ ُ‬ ‫ينف ُع ٱل�ٰل ِ ِم� معذ َِر�همۖ َوله ُم ٱللعنة َولهم س ٓو ُء ٱ�ارِ‪] ﴾٥٢‬ﻏﺎﻓﺮ‪.[۵۲-۵۱ :‬‬ ‫ً‬ ‫»ﻣﺎ ﻗﻄﻌﺎ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮان ﺧﻮد را و ﻣﺆﻣﻨﺎن را در زﻧﺪﮔﯽ دﻧﯿﺎ و در آن روزی ﮐﻪ ﮔﻮاھﯽ ﺑﻪ ﭘﺎ‬ ‫ﻣﯽﺧﯿﺰﻧﺪ‪ ،‬ﯾﺎری ﻣﯽدھﯿﻢ و دﺳﺘﮕﯿﺮی ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ .‬آن روزی ﮐﻪ ﻋﺬرﺧﻮاھﯽ ﺳﺘﻤﮕﺮان‬ ‫ﺑﺪﯾﺸﺎن ﺳﻮد ﻧﻤﯽرﺳﺎﻧﺪ و ﻧﻔﺮﯾﻦ ﺑﮫﺮۀ آﻧﺎن ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد و ﺳﺮای ﺑﺪ )دوزخ( از آن اﯾﺸﺎن‬

‫ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد«‪.‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﻓﻀﯿﻠﺖ ﺗﻤﺴﮏ آﻧﺎن و اﯾﻤﺎن آﻧﺎن را اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﯿﺎن ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َّ َّ َ َ ۡ ُ َ َ ٰ َ َّ َ َ َ ُ ْ َّ َ ٰ َ َ َ َ ُ ْ َّ َ َ ۡ َ ٰ ُ ۡ ّٗ َ َ ٗ‬ ‫�� َوع�� َِية‬ ‫﴿إِن ٱ�ِين �تلون كِ�ب ٱ�ِ وأقاموا ٱلصلوة وأنفقوا مِما رزق�هم ِ‬ ‫َۡ ُ َ‬ ‫ور ُه ۡم َو َ�ز َ‬ ‫�د ُهم ّمِن فَ ۡضلِهِۦٓ إنَّ ُهۥ َ� ُفور‪ٞ‬‬ ‫ور‪َ ُ�ِ ٢٩‬و ّ� َِي ُه ۡم أُ ُج َ‬ ‫ون ت َِ�ٰ َر ٗة َّلن َ� ُب َ‬ ‫يرج‬ ‫ۚ ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ ُ ‪ٞ‬‬ ‫شكور‪] ﴾٣٠‬ﻓﺎﻃﺮ‪.[۳۰-۲۹ :‬‬ ‫»ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﮐﺘﺎب ﺧﺪا )ﻗﺮآن( را ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ و ﻧﻤﺎز را ﺑﺮ ﭘﺎی ﻣﯽدارﻧﺪ واز ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﺪﯾﺸﺎن دادهاﯾﻢ‪ ،‬ﭘﻨﮫﺎن و آﺷﮑﺎر ﺑﺬل و ﺑﺨﺸﺶ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬آﻧﺎن ﭼﺸﻢ اﻣﯿﺪ ﺑﻪ ﺗﺠﺎرﺗﯽ‬ ‫دوﺧﺘﻪاﻧﺪ ﮐﻪ ھﺮﮔﺰ ﺑﯽروﻧﻖ ﻧﻤﯽﮔﺮدد و از ﻣﯿﺎن ﻧﻤﯽرود ﺗﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺟﺮﺷﺎن را ﺑﻪ ﺗﻤﺎم و‬

‫ﮐﻤﺎل ﺑﺪھﺪ و از ﻓﻀﻞ ﺧﻮد ﺑﺮ ﭘﺎداﺷﺸﺎن ﺑﯿﻔﺰاﯾﺪ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺧﺪا آﻣﺮزﮔﺎر و ﺳﭙﺎﺳﮕﺰار اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻧﯿﺰ ﻓﻀﯿﻠﺖ ﺗﻤﺴﮏ ﺑﻪ ﻋﺒﺎدت اﻟﮫﯽ را ﺑﺎ وﺟﻮد اذﯾﺖ و ﺷﮑﻨﺠﻪ و‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﭘﺎداش ﺻﺒﺮ ﺑﺮ آن را ﭼﻨﯿﻦ ﺑﯿﺎن ﮐﺮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ُۡ‬ ‫َ َّ ۡ ُ َ َ ٰ ٌ َ َ ٓ َ َّ ۡ َ ٗ َ ٓ َ ۡ َ‬ ‫ََ ََۡ ُ ْ َََۡ‬ ‫�ة َر ّ�ِهِۗۦ قل‬ ‫جدا َوقا� ِ ٗما �ذ ُر ٱ�خِرة و�رجوا ر‬ ‫﴿أمن هو �ن ِت ءاناء ٱ� ِل سا ِ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ْ‬ ‫َّ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ُۡ‬ ‫َۡ‬ ‫َۡ ُ َ‬ ‫َّ َ َ ۡ َ ُ َ‬ ‫ونۗ إ َّ� َما َ� َت َذك ُر أ ْولوا ٱ�ل َ‬ ‫ون َوٱ َّ� َ‬ ‫ٰ‬ ‫ب‪ ٩‬قل‬ ‫�‬ ‫م‬ ‫ل‬ ‫ع‬ ‫�‬ ‫�‬ ‫ِين‬ ‫هل � َ ۡس َتوِي ٱ�ِين �علم‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ۡ‬ ‫ْ َ‬ ‫‪َّ ُ َ ٞ‬‬ ‫َ َ َّ َ َ ُ ْ َّ ُ ْ َ َّ ُ‬ ‫� ۡم ل َِّ� َ َ ۡ‬ ‫ِين أح َس ُنوا ِ� �ٰ ِذه ِ ٱ ُّ�� َيا َح َس َنة ۗ َوأ�ض ٱ�ِ‬ ‫�ٰعِبا ِد ٱ�ِين َءامنوا ٱ�قوا ر� ۚ‬ ‫َ ٰ َ ٌ َّ َ ُ َ َّ َّ ٰ ُ َ‬ ‫ون أَ ۡج َر ُهم ب َغ ۡ� ح َ‬ ‫ِس‬ ‫�سِعة ۗإِ�ما يو� ٱل� ِ�‬ ‫اب‪] ﴾١٠‬اﻟﺰﻣﺮ‪.[۱۰-۹ :‬‬ ‫ِ ِ‬ ‫ٖ‬ ‫»)آﯾﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺨﺺ ﻣﺸﺮﮐﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﺎن ﮐﺮدﯾﻢ ﺑﮫﺘﺮ اﺳﺖ( ﯾﺎ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در اوﻗﺎت ﺷﺐ‬ ‫ﺳﺠﺪهﮐﻨﺎن و اﯾﺴﺘﺎده ﺑﻪ ﻃﺎﻋﺖ و ﻋﺒﺎدت ﻣﺸﻐﻮل ﻣﯽﺷﻮد و )ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ را( از ﻋﺬاب‬

‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪ :‬دﻋﻮت آﺷﮑﺎر و روشﻫﺎی ﻣﺸﺮﮐﺎن در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ آن‬

‫‪٣٧٧‬‬

‫آﺧﺮت ﺑﻪ دور ﻣﯽدارد و رﺣﻤﺖ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﻮد را ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﻣﯽﮔﺮدد؟ ﺑﮕﻮ‪ :‬آﯾﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﯽداﻧﻨﺪ ﺑﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﯽداﻧﻨﺪ ﺑﺮاﺑﺮ و ﯾﮑﺴﺎﻧﻨﺪ؟ )ھﺮﮔﺰ( ﺗﻨﮫﺎ ﺧﺮدﻣﻨﺪان ﭘﻨﺪ و اﻧﺪرز‬ ‫ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ﺑﮕﻮ‪ :‬ای ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﺆﻣﻦ ﻣﻦ‪ ،‬از ﭘﺮوردﮔﺎرﺗﺎن ﺑﭙﺮھﯿﺰﯾﺪ‪ .‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻧﯿﮑﯽ ﮐﻨﻨﺪ‬ ‫ً‬ ‫در ھﻤﯿﻦ ﺟﮫﺎن ﺑﺪﯾﺸﺎن ﻧﯿﮑﯽ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬زﻣﯿﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ وﺳﯿﻊ و ﻓﺮاخ اﺳﺖ‪ ،‬ﻗﻄﻌﺎ ﺑﻪ‬

‫ﺷﮑﯿﺒﺎﯾﺎن اﺟﺮ و ﭘﺎداﺷﺸﺎن ﺑﻪ ﺗﻤﺎم و ﮐﻤﺎل و ﺑﺪون ﺣﺴﺎب داده ﻣﯽﺷﻮد«‪.‬‬ ‫ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﺑﺎ روشھﺎی ﻣﺘﻌﺪد‪ ،‬ﺳﺨﺘﯽھﺎ و دﺷﻮاریھﺎی راه دﻋﻮت را ﺑﺮای اﺻﺤﺎب‬ ‫آﺳﺎن ﻣﯽﻧﻤﻮد و از رﻧﺞھﺎی آﻧﺎن ﻣﯽﮐﺎﺳﺖ و از آﻧﮫﺎ دﻓﺎع ﻣﯽﮐﺮد و آﻧﺎن را ﺑﺮای ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ‬ ‫ﺑﺎ ﺟﻨﮓ رواﻧﯽ ﺑﺮ ﻣﯽاﻧﮕﯿﺨﺖ و ﺑﻪ دﻟﯿﻞ اﯾﻦ اﺳﻠﻮب ﺣﮑﯿﻤﺎﻧﮥ ﻗﺮآن ﺑﻮد ﮐﻪ دﺳﯿﺴﻪھﺎ و‬ ‫ﺷﮑﻨﺠﻪھﺎی آﻧﺎن‪ ،‬در دﻟﮫﺎی آﻧﺎن اﺛﺮ ﻧﻤﯽﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬آری‪ ،‬ھﻤﮥ روشھﺎ و ﻧﻘﺸﻪھﺎی‬ ‫ﻣﺸﺮﮐﺎن در راه ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و اﺻﺤﺎﺑﺶ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻋﻘﯿﺪۀ درﺳﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﮥ‬ ‫ﺳﺎﻟﻤﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ دﻟﮫﺎی ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺻﺪر اﺳﻼم در آﻣﯿﺨﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﺎﺑﻮد ﮔﺮدﯾﺪ و از ﺑﯿﻦ رﻓﺖ‪.‬‬ ‫اﺳﻠﻮب ﮔﻔﺘﮕﻮ‬

‫وﻗﺘﯽ ﺷﯿﻮهھﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﻣﺸﺮﮐﺎن ﺑﺮای از ﺑﯿﻦ ﺑﺮدن اﺛﺮ دﻋﻮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج اﺛﺮی‬ ‫ﻧﺒﺨﺸﯿﺪ‪ ،‬آﻧﺎن از آﮔﺎهﺗﺮﯾﻦ ﻓﺮد ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻓﻦ ﺟﺎدوﮔﺮی و ﮐﮫﺎﻧﺖ و ﺷﻌﺮﮔﻮﯾﯽ دﻋﻮت‬ ‫ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﺗﺎ ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺮود و ﺑﺎ او ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻮﯾﺪ و ﭘﺎﺳﺦ او را ﺑﺸﻨﻮد؛ ﭼﺮا ﮐﻪ آﻧﺎن‬ ‫ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮدﻧﺪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺟﻤﺎﻋﺖ آﻧﺎن را ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﻧﻤﻮده و دﯾﻦ آﻧﺎن را ﻣﻮرد ﻧﻘﺪ ﻗﺮار‬ ‫داده اﺳﺖ‪ .‬آﻧﺎن ﻋﺘﺒﻪ ﺑﻦ رﺑﯿﻌﻪ را ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ‪ .‬ﻋﺘﺒﻪ ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ای ﻣﺤﻤﺪ! ﺗﻮ ﺑﮫﺘﺮی ﯾﺎ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ؟ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺳﮑﻮت اﺧﺘﯿﺎر ﻧﻤﻮد‪.‬‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ :‬اﮔﺮ ﮔﻤﺎن ﻣﯽﮐﻨﯽ ﮐﻪ اﯾﻨﮫﺎ از ﺗﻮ ﺑﮫﺘﺮاﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ اﯾﻨﮫﺎ ﺧﺪاﯾﺎﻧﯽ را ﭘﺮﺳﺘﯿﺪهاﻧﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﺗﻮ ﺑﺮ آﻧﮫﺎ ﺧﺮده ﻣﯽﮔﯿﺮی و اﮔﺮ ﮔﻤﺎن ﻣﯽﮐﻨﯽ ﮐﻪ ﺗﻮ از آﻧﮫﺎ ﺑﮫﺘﺮ ھﺴﺘﯽ‪ ،‬ﭘﺲ ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻮ‬ ‫ﺗﺎ ﮔﻔﺘﻪات را ﺑﺸﻨﻮﯾﻢ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﮐﺴﯽ را ﺳﺮاغ ﻧﺪارﯾﻢ ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﺗﻮ ﻣﻮﺟﺒﺎت ﺑﺪﺑﺨﺘﯽ‬ ‫ﻗﻮﻣﺶ را ﻓﺮاھﻢ آورده ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺗﻮ ﮔﺮوه ﻣﺎ را ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﮐﺮدهای و ﻣﺎ دﭼﺎر ﺗﺸﺘﺖ ﻧﻤﻮدهای و‬ ‫ﺑﺮ دﯾﻦ ﻣﺎ ﺧﺮده و ﻋﯿﺐ ﮔﺮﻓﺘﻪای و در ﻣﯿﺎن ﻋﺮبھﺎ ﻣﺎ را رﺳﻮا ﻧﻤﻮدهای ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﺷﺎﯾﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ :‬در ﻗﺮﯾﺶ ﮐﺎھﻨﯽ ﻇﮫﻮر ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﭼﯿﺰی ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪه‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑﺎ ﺷﻤﺸﯿﺮ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ھﻢ ﻗﺮار ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ و ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ را ﻧﺎﺑﻮد ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬ ‫ای ﻣﺮد! اﮔﺮ ﻓﻘﯿﺮ و ﻧﺎداری‪ ،‬ﺑﺮای ﺗﻮ از اﻣﻮال ﺧﻮد ﺟﻤﻊآوری ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ‬ ‫ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪﺗﺮﯾﻦ ﻣﺮد ﻗﺮﯾﺶ ﮔﺮدی و اﮔﺮ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ زن دارﯾﺪ ھﺮ ﮐﺪام از زﻧﺎن ﻗﺮﯾﺶ را ﮐﻪ‬

‫‪٣٧٨‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﻣﯽﺧﻮاھﯽ اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻦ‪ .‬ده ﺗﺎ را ﺑﻪ ازدواج ﺗﻮ در ﻣﯽآورﯾﻢ‪ .‬آن ﮔﺎه ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬ ‫آﯾﺎ ﺣﺮﻓﮫﺎی ﺗﻮ ﺗﻤﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻠﯽ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا اﯾﻦ آﯾﻪھﺎ را ﺗﻼوت ﻧﻤﻮد‪:‬‬ ‫ُ ً َ ٗ َّ‬ ‫َٰ ‪َ ۡ َ ّ ُ ٞ‬‬ ‫﴿ ٓ َ ‪ّ ٞ‬‬ ‫ت َءا� ٰ ُت ُهۥ ق ۡر َءانا ع َر� ِ ّيا ل ِق ۡو ٖ�‬ ‫ِيم‪ ٢‬كِ�ب ف ِصل‬ ‫حم‪ ١‬ت�ِ�ل م َِن ٱ َّلر� ٱ َّلرح ِ‬ ‫ََۡ َ‬ ‫�عل ُمون‪] ﴾٣‬ﻓﺼﻠﺖ‪.[۳-۱ :‬‬ ‫ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﺠﺎ رﺳﯿﺪ ﮐﻪ‬ ‫َ ۡ َ ۡ ُ ْ َُۡ َ َُۡ ُ َ َٗ َّۡ َ َ َ َ َ‬ ‫﴿فإِن أع َرضوا �قل أنذرت� ۡم �ٰعِقة مِثل �ٰعِقةِ �دٖ َو� ُمود‪] ﴾١٣‬ﻓﺼﻠﺖ‪.[۱۳ :‬‬ ‫»اﯾﻦ ﮐﺘﺎﺑﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻃﺮف ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺨﺸﺎﯾﺸﮕﺮ ﻣﮫﺮورز ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﮐﺘﺎﺑﯽ اﺳﺖ‬ ‫ﮐﻪ آﯾﻪھﺎی آن ﺗﻔﺼﯿﻞ و ﺗﺒﯿﯿﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ )ﯾﻌﻨﯽ( ﻗﺮآن ﮐﻪ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻋﺮﺑﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮای‬ ‫ﻗﻮﻣﯽ ﮐﻪ اھﻞ داﻧﺶ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬آﻣﺪه اﺳﺖ؛ اﮔﺮ روﯾﮕﺮدان ﺷﺪﻧﺪ ﺑﮕﻮ ﺷﻤﺎ را از ﺻﺎﻋﻘﻪای‬ ‫ھﻤﭽﻮن ﺻﺎﻋﻘﻪ ﻋﺎد و ﺛﻤﻮد ﻣﯽﺗﺮﺳﺎﻧﻢ«‪.‬‬

‫ﻋﺘﺒﻪ ﺑﻌﺪ از اﺗﻤﺎم ﺳﺨﻨﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻧﺰد ﻗﺮﯾﺶ ﺑﺮﮔﺸﺖ‪ .‬آﻧﮫﺎ وﻗﺘﯽ ﻧﺘﯿﺠﮥ اﯾﻦ‬ ‫ﮔﻔﺘﮕﻮ را از او ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ھﯿﭻ ﭼﯿﺰی را ﮐﻪ ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﺮدم ﺷﻤﺎ ﺑﻪ او ﻣﯽﮔﻮﯾﯿﺪ‪،‬‬ ‫ﻧﮕﺬاﺷﺘﻢ ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻢ‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﭘﺎﺳﺦ ﺗﻮ را داد؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻠﯽ ‪.١‬‬ ‫و در رواﯾﺘﯽ از اﺑﻦ اﺳﺤﺎق آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬وﻗﺘﯽ ﻋﺘﺒﻪ ﻧﺰد آﻧﮫﺎ ﻧﺸﺴﺖ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﭼﻪ ﺧﺒﺮ‬ ‫داری ای اﺑﺎ وﻟﯿﺪ! ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﮔﻔﺘﻪای ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ھﺮﮔﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ آن را ﻧﺸﻨﯿﺪهام‪.‬‬ ‫ﺳﺨﻨﺎﻧﺶ ﺷﻌﺮ و ﺟﺎدو و ﮐﮫﺎﻧﺖ ﻧﯿﺴﺖ ‪ ...‬ای ﮔﺮوه ﻗﺮﯾﺶ از ﻣﻦ اﻃﺎﻋﺖ ﮐﻨﯿﺪ و ﺑﻪ اﯾﻦ‬ ‫ﻣﺮد اﺟﺎزه دھﯿﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﮐﺎر ﺧﻮﯾﺶ اداﻣﻪ دھﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺳﺨﻨﯽ ﮐﻪ ﻣﻦ از او ﺷﻨﯿﺪم‪،‬‬ ‫ﺧﺒﺮ ﺑﺰرﮔﯽ ﺧﻮاھﺪ داﺷﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﻋﺮب ﺑﺮ او ﭼﯿﺮه ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺷﻤﺎ ﺗﻮﺳﻂ دﯾﮕﺮان از ﺷﺮ او راﺣﺖ‬ ‫ﻣﯽﺷﻮﯾﺪ و اﮔﺮ او ﺑﺮ ﻋﺮﺑﮫﺎ ﭘﯿﺮوز ﺷﻮد‪ ،‬ﭘﺎدﺷﺎھﯽ و ﻗﺪرت او ﺑﺮای ﺷﻤﺎﺳﺖ و ﺷﻤﺎ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ‬ ‫او ﺧﻮﺷﺒﺨﺖﺗﺮﯾﻦ ﻣﺮدم ﺧﻮاھﯿﺪ ﺑﻮد‪.‬ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻮ را ﺑﺎ زﺑﺎﻧﺶ ﺟﺎدو ﮐﺮده‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻦ رأی ﻣﻦ اﺳﺖ و ﺷﻤﺎ ﻧﯿﺰ ھﺮ ﻋﻤﻠﯽ ﮐﻪ دوﺳﺖ دارﯾﺪ؛ اﻧﺠﺎم دھﯿﺪ« ‪.٢‬‬ ‫درسﻫﺎ و اﻧﺪرزﻫﺎ‬

‫اﻟﻒ‪ -‬آن ﺣﻀﺮت وارد ﻣﺒﺎﺣﺚ ﺣﺎﺷﯿﻪای در ﻣﻮرد اﯾﻨﮑﻪ اﯾﺸﺎن از ﭘﺪر و ﭘﺪر ﺑﺰرﮔﺶ‬ ‫ﺑﺮﺗﺮ اﺳﺖ و ﻏﯿﺮه ﻧﮕﺮدﯾﺪ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻗﻀﯿﻪ ﻣﯽﭘﺮداﺧﺖ‪ ،‬ازھﺪف ﺧﻮد ﺑﺎز ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ‬ ‫‪ -١‬اﻟﺒﺪاﯾﺔ واﻟﻨﮫﺎﯾﺔ‪ ،‬اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪.۶۹-۶۸‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﻦ ھﺸﺎم‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۲۹۴‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪ :‬دﻋﻮت آﺷﮑﺎر و روشﻫﺎی ﻣﺸﺮﮐﺎن در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ آن‬

‫‪٣٧٩‬‬

‫و ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ ﻋﺘﺒﻪ ﭘﯿﺎم ﺧﻮﯾﺶ را ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫ب × ﻣﺸﻐﻮل درﮔﯿﺮی ﺑﺎ ﭘﯿﺸﻨﮫﺎدھﺎی ﻓﺮﯾﺒﻨﺪه ﻧﮕﺮدﯾﺪ و ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﺗﮫﺎمھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ او‬ ‫روا ﻣﯽداﺷﺖ‪ ،‬ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ و ﻧﺎراﺣﺖ ﻧﮕﺮدﯾﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺆدﺑﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻋﺘﺒﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ای اﺑﺎ وﻟﯿﺪ! ﻏﯿﺮ‬ ‫از ﺣﺮﻓﮫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﯽ‪ ،‬ﺳﺨﺘﯽ دﯾﮕﺮ ﻧﺪاری؟‬ ‫ج × ﭘﺎﺳﺦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا‪ ،‬ﻗﺎﻃﻊ و ﺻﺮﯾﺢ ﺑﻮد و اﻧﺘﺨﺎب آﯾﻪھﺎی ﻓﻮق ﺑﺮای ﺗﻼوت‪ ،‬ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ‬ ‫ﺣﮑﻤﺖ اﯾﺸﺎن اﺳﺖ؛ ﭼﻮن در اﯾﻦ آﯾﻪھﺎ ﻗﻀﺎﯾﺎی ﻣﮫﻢ و اﺳﺎﺳﯽ ﺑﯿﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ از ﺟﻤﻠﻪ‬ ‫اﯾﻨﮑﻪ ﻗﺮآن از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪا ﻓﺮو ﻓﺮﺳﺘﺎد ﺷﺪه اﺳﺖ؛ ﺑﯿﺎن ﻣﻮﺿﻊ ﮐﺎﻓﺮان و روﯾﮕﺮداﻧﯽ آﻧﺎن؛‬ ‫وﻇﯿﻔﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و اﯾﻨﮑﻪ او ﯾﮏ اﻧﺴﺎن اﺳﺖ؛ ﺑﯿﺎن اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﮐﻪ آﻓﺮﯾﻨﻨﺪه ﯾﮑﯽ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ آﻓﺮﯾﻨﻨﺪۀ آﺳﻤﺎﻧﮫﺎ و زﻣﯿﻦ اﺳﺖ؛ ھﻤﭽﻨﯿﻦ از ﺗﮑﺬﯾﺐ اﻣﺘﮫﺎی ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﻋﺬاﺑﯽ‬ ‫ً‬ ‫ﮐﻪ ﺑﻪ آﻧﮫﺎ رﺳﯿﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﺨﻦ ﺑﻪ ﻣﯿﺎن آﻣﺪه اﺳﺖ و ﻧﮫﺎﯾﺘﺎ ﻗﺮﯾﺶ ﺑﻪ ﺻﺎﻋﻘﻪای ﻣﺎﻧﻨﺪ‪:‬‬ ‫ﺻﺎﻋﻘﮥ ﻋﺎد و ﺛﻤﻮد ﺗﮫﺪﯾﺪ ﺷﺪهاﻧﺪ ‪.١‬‬ ‫ح × ﺧﻄﺮ ﮔﺮﻓﺘﺎرﺷﺪن داﻋﯽ در دام ﻣﺎل‪ ،‬ﻣﻘﺎم و زن‪ :‬ﭼﻪ ﺑﺴﺎ داﻋﯿﺎﻧﯽ ﮐﻪ در راه‬ ‫ﮐﺴﺐ ﻣﺎل و ﺛﺮوت ﺳﻘﻮط ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ھﻤﻮاره ﺑﻪ ﺷﯿﻮهھﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺒﺎﻟﻎ ھﻨﮕﻔﺘﯽ ﺑﻪ‬ ‫داﻋﯿﺎن راه ﺧﺪا ﭘﯿﺸﻨﮫﺎد ﻣﯽﺷﻮد ﺗﺎ دﺳﺖ از دﻋﻮت ﺧﻮد ﺑﺮدارﻧﺪ و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫ﻓﺮﯾﺒﻨﺪﮔﯽ ﻣﺎل و ﺛﺮوت ﭘﺎﯾﺪاری ﻧﺸﺎن ﺑﺪھﻨﺪ‪ ،‬ﺣﻘﺎ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا را ﺳﺮﻣﺸﻖ ﺧﻮدش‬ ‫ﻗﺮار داده اﺳﺖ و ﺑﻪ او اﻗﺘﺪا ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ‪ .‬داﻋﯽ رﺑﺎﻧﯽ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺣﺮﮐﺖ‪ ،‬ﮔﻔﺘﺎرھﺎ و‬ ‫ﮐﺎرھﺎﯾﺶ‪ ،‬ﻓﺮﯾﻔﺘﮥ اﯾﻦ اﻣﻮر ﻧﮕﺮدد و ھﺪف واﻻﯾﯽ را ﮐﻪ ﻣﺮگ و زﻧﺪﮔﯽاش ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ آن‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﻨﻤﺎﯾﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻗﺮآن ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ َ َ َُ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ َۡ‬ ‫ُ ۡ َّ‬ ‫اي َو َم َما� ِ َّ�ِ َر ّ ۡ َ َ َ‬ ‫� َي َ‬ ‫﴿قل إِن َص� ِ� َو� ُس ِ� و‬ ‫��ك � ۖۥ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ب ٱل�ٰل ِم�‪ِ � ١٦٢‬‬ ‫َ‬ ‫َ َ ُ ُ ََ۠ َ ُ ۡ ۡ‬ ‫َو�ِ�ٰل ِك أم ِۡرت َو�نا أ َّول ٱل ُمسل ِ ِم�‪] ﴾١٦٣‬اﻷﻧﻌﺎم‪.[۱۶۳-۱۶۲ :‬‬ ‫»ﺑﮕﻮ ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﻋﺒﺎدت‪ ،‬زﯾﺴﺘﻦ وﻣﺮدن ﻣﻦ از آن ﺧﺪاﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺟﮫﺎﻧﯿﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺪا‬ ‫را ھﯿﭻ ﺷﺮﯾﮑﯽ ﻧﯿﺴﺖ و ﺑﻪ ھﻤﯿﻦ دﺳﺘﻮر داده ﺷﺪهام و ﻣﻦ اوﻟﯿﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎن ھﺴﺘﻢ«‪.‬‬ ‫اﻣﺎ در ﻣﻮرد زﻧﺎن‪ ،‬رﺳﻮل ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪» :‬زﯾﺎن ﺑﺎرﺗﺮﯾﻦ ﻓﺘﻨﻪ ﺑﺮای ﻣﺮدان در اﻣﺖ‬ ‫ﻣﻦ‪ ،‬زﻧﺎن ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ« ‪.٢‬‬ ‫ﻣﻨﻈﻮر از اﯾﻦ زﻧﺎن‪ ،‬زﻧﺎﻧﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻊ ﺷﻮھﺮ از دﻋﻮت و ﺟﮫﺎد ﮔﺮدﻧﺪ و ﯾﺎ زﻧﺎن‬ ‫‪ -١‬ﻣﻌﯿﻦ اﻟﺴﯿﺮة‪ ،‬ﺷﺎﻣﯽ‪ ،‬ص ‪.۷۵‬‬ ‫‪ -٢‬ﺻﺤﯿﺢ اﻟﺠﺎﻣﻊ اﻟﺼﻐﯿﺮ‪ ،‬ج ‪ ،۵‬ص ‪.۱۳۸‬‬

‫‪٣٨٠‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﻓﺎﺳﺪی ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ دﺷﻤﻨﺎن‪ ،‬داﻣﮫﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ وﯾﮋه داﻋﯿﺎن ﺑﺸﻮﻧﺪ‪ .‬زن در ھﺮ‬ ‫ﯾﮏ از ﻣﻮاﺿﻊ ﻣﺬﮐﻮر ﻇﺎھﺮ ﺷﻮد‪ ،‬ﻓﺘﻨﻪ و ﺧﻄﺮ ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﺮای دﯾﻦ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬ ‫ً‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻗﺮﯾﺶ زﻧﺎن ﺧﻮد را ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم اراﺋﻪ ﻣﯽدھﻨﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﻓﻌﻼ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ‬ ‫ازدواج ﺑﺎ ﯾﮑﯽ از آﻧﮫﺎ را ﻧﺪارد‪ ،‬ده ﺗﺎ از زﻧﺎن زﯾﺒﺎی ﻗﺮﯾﺶ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ھﻤﺴﺮ اﻧﺘﺨﺎب‬ ‫ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬آری ﺧﻄﺮ زﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ از ﻣﺴﯿﺮ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ و ھﺪاﯾﺖ ﻣﻨﺤﺮف ﮔﺮدﯾﺪهاﻧﺪ‪ ،‬از ﺧﻄﺮ‬ ‫ﺷﻤﺸﯿﺮھﺎی ﺑﺮھﻨﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ ‪ .١‬ﭘﺲ ﺑﺎﯾﺪ داﻋﯿﺎن اﺳﻼم ﺑﻪ ﺳﺮور اﻧﺴﺎﻧﯿﺖ‪ ،‬اﻗﺘﺪا ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‬ ‫و ھﻤﻮاره اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﯾﻮﺳﻒ را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ ّ ّ ۡ ُ َ َ ُّ َ َّ َّ َ ۡ ُ َ َ ۡ َّ‬ ‫�� تَ ۡ� ۡف َ� ّ� َك ۡي َد ُه َّن أ ۡصبُ‬ ‫ب ٱلسِجن أحب إِ� مِما يدعون ِ ٓ‬ ‫� إِ�هِ�‬ ‫﴿قال ر ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ َّ ُ‬ ‫َۡ‬ ‫َ ۡ َّ َ َ ُ ّ َ َ‬ ‫ِ�‪ ٣٣‬فَٱ ۡس َت َ‬ ‫�ٰهل َ‬ ‫ج َ‬ ‫اب ُ�ۥ َر ُّ� ُهۥ فَ َ َ‬ ‫�ف �ن ُه ك ۡي َده َّنۚ إِن ُهۥ ه َو‬ ‫إِ� ِهن وأ�ن مِن ٱل ِ‬ ‫ٱ َّ‬ ‫لس ِم ُ‬ ‫يع ٱ ۡل َعل ُ‬ ‫ِيم‪] ﴾٣٤‬ﯾﻮﺳﻒ‪.[۳۴-۳۳ :‬‬ ‫»ﭘﺮوردﮔﺎرا! زﻧﺪان ﺑﺮای ﻣﻦ ﺧﻮﺷﺎﯾﻨﺪﺗﺮ از آن ﭼﯿﺰی اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮا ﺑﺪان ﻓﺮاﻣﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ و‬ ‫اﮔﺮ ﻧﯿﺮﻧﮓ اﯾﺸﺎن را از ﻣﻦ ﺑﺎز ﻧﺪاری ﺑﺪاﻧﺎن روی ﻣﯽآورم و ﻣﺮﺗﮑﺐ ﮔﻨﺎه ﻣﯽﺷﻮم و آن‬ ‫وﻗﺖ از زﻣﺮه ﻧﺎداﻧﺎن ﻣﯽﮔﺮدم‪ .‬ﭘﺮوردﮔﺎرش دﻋﺎی او را اﺟﺎﺑﺖ ﮐﺮد و ﮐﯿﺪ و ﻣﮑﺮﺷﺎن را‬

‫از او ﺑﺎزداﺷﺖ‪ .‬ﺗﻨﮫﺎ ﺧﺪاﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﻨﻮای آ ﮔﺎه ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ«‪.‬‬ ‫ً‬ ‫خ × ﻋﺘﺒﻪ از ﻋﮑﺲاﻟﻌﻤﻞ رﺳﻮل ﺧﺪا‪ ،‬ﺷﺪﯾﺪا ﻣﺘﺄﺛﺮ ﺷﺪ و اﯾﻦ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺗﺎ ﺣﺪی ﺑﻮد ﮐﻪ‬ ‫ﯾﺎران ﻋﺘﺒﻪ ﻗﺒﻞ از اﯾﻨﮑﻪ او ﺳﺨﻨﯽ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ ،‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺧﻮردﻧﺪ ﮐﻪ ﻋﺘﺒﻪ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻗﺮار‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ و آﻧﺎن ﺑﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎدن ﻋﺘﺒﻪ ﻧﻪﺗﻨﮫﺎ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﻮد ﺧﻮﯾﺶ ﻧﺮﺳﯿﺪﻧﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﻋﺘﺒﻪ از‬ ‫آﻧﺎن ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج را در راﺳﺘﺎی ﺗﺒﻠﯿﻎ اھﺪاف و ﻣﻘﺎﺻﺪش‪ ،‬آزاد ﺑﮕﺬارﻧﺪ ‪.٢‬‬ ‫س‪ :‬ﯾﺎران رﺳﻮل ﺧﺪا‪ ،‬ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﺑﯿﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و ﻋﺘﺒﻪ رخ داد‪ ،‬ﮔﻮش ﻓﺮا دادﻧﺪ و‬ ‫ﺷﺎھﺪ رد ﮐﺮدن و ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺘﻦ ﭘﯿﺸﻨﮫﺎدھﺎی ﻋﺘﺒﻪ از ﺟﺎﻧﺐ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ اﯾﻦ‬ ‫درﺳﯽ ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ آن اﻧﺲ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و از آن ﭘﺎﯾﺪاری و ﺗﻤﺴﮏ ﺑﻪ ﻋﻘﯿﺪه و‬ ‫ارزﺷﮫﺎی ﻣﻌﻨﻮی را آﻣﻮﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ش‪ :‬آﻧﮫﺎ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا در اﯾﻦ ﻗﻀﯿﻪ ﺑﺮدﺑﺎری و ﺳﻌﻪ ﺻﺪر را آﻣﻮﺧﺘﻨﺪ‪ ،‬آن ﺣﻀﺮت در‬ ‫ﻣﻘﺎﺑﻞ ھﺮزهﮔﻮﯾﯽ و ﯾﺎوهﮔﻮﯾﯿﮫﺎی ﻋﺘﺒﻪ ﺑﻦ رﺑﯿﻌﻪ ھﯿﭻ ﻋﮑﺲاﻟﻌﻤﻠﯽ از ﺧﻮد ﻧﺸﺎن ﻧﺪاد‪.‬‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻋﺘﺒﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬در ﻗﺮﯾﺶ ﺟﺎدوﮔﺮی ﭘﺪﯾﺪ آﻣﺪه اﺳﺖ ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ھﯿﭻ ﮐﺲ از ﺗﻮ‬ ‫‪ -١‬ﻓﻘﻪ اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬ﻏﻀﺒﺎن‪ ،‬ص ‪.۱۶۹‬‬ ‫‪ -٢‬ﻓﯽ اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ ﻗﺮاءه ﻟﺠﻮاﻧﺐ اﻟﺤﺬر‪ ،‬ص ‪.۸۷‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪ :‬دﻋﻮت آﺷﮑﺎر و روشﻫﺎی ﻣﺸﺮﮐﺎن در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ آن‬

‫‪٣٨١‬‬

‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺎﻋﺚ ﺑﺪﺑﺨﺘﯽ ﻗﻮﻣﺖ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬رﺳﻮل ﺧﺪا ﺳﺨﻨﺎن وی را ﺷﻨﯿﺪ اﻣﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ‬ ‫ﺑﺨﺶ از ﺳﺨﻨﺎﻧﺶ ﺗﻮﺟﮫﯽ ﻧﮑﺮد ﺗﺎ ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ اﯾﻦ اﻣﻮر‪ ،‬او را از دﻋﻮت دادن ﺳﺮدار ﺑﻨﯽ‬ ‫ﻋﺒﺪ ﺷﻤﺲ ﺑﺎز ﻧﺪارد وھﺮ ﺳﺨﻨﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺮ زﺑﺎن ﻣﯽآورد‪ ،‬اﺻﻞ و ﻣﺒﺪأﺋﯽ ﺑﻮد‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ از آن ﭘﯿﺮوی ﮐﺮد و ھﺮ ﺣﺮﮐﺘﺶ‪ ،‬آﺋﯿﻨﯽ ﺑﻮد ﻗﺎﺑﻞ ﭘﯿﺮوی و ﭼﺸﻢ ﭘﻮﺷﯽ اﯾﺸﺎن‪،‬‬ ‫اﺧﻼﻗﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ آن ﺗﺄﺳﯽ ﺟﺴﺖ ‪.١‬‬ ‫ﺑﺮﺧﯽ از ﮐﺘﺎﺑﮫﺎی ﺳﯿﺮه ﻧﻮﺷﺘﻪاﻧﺪ ﮐﻪ رھﺒﺮان ﻣﮑﻪ ﺑﻌﺪ از آن ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ وارد ﮔﻔﺘﮕﻮ‬ ‫ً‬ ‫ﺷﺪﻧﺪ و ﭼﯿﺰھﺎی ﻓﺮﯾﺒﻨﺪهای ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﭘﯿﺸﻨﮫﺎد ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ اﻧﺴﺎنھﺎی دﻧﯿﺎ ﻃﻠﺐ و‬ ‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺛﺮوت و ﻣﺘﺎع دﻧﯿﺎ ﭼﺸﻢ دوﺧﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﺷﯿﻔﺘﮥ اﯾﻦ ﭘﯿﺸﻨﮫﺎدھﺎ ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ‬ ‫رﺳﻮل ﺧﺪا‪ ،‬ﺑﺪون ھﯿﭻ اﻧﻌﻄﺎﻓﯽ‪ ،‬در ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﻃﻞ ﻣﻮﺿﻌﯽ ﻗﺎﻃﻊ اﺗﺨﺎذ ﮐﺮد ‪٢‬؛ زﯾﺮا ﻋﻘﯿﺪه‬ ‫ﺑﺎﯾﺪ روﺷﻦ و واﺿﺢ و ﻧﯿﺰ ﻗﺎﻃﻊ ﺑﺎﺷﺪ و ﺳﺎزش و ﮐﻮﺗﺎه آﻣﺪن در آن راھﯽ ﻧﺪارد ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪،‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺳﺨﻦ آﻧﮫﺎ را ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺖ و در ﺟﻮاﺑﺸﺎن ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﻧﭽﻪ ﺷﻤﺎ در ﻣﻮرد ﻣﻦ‬ ‫ﻣﯽﭘﻨﺪارﯾﺪ‪ ،‬اﺷﺘﺒﺎه اﺳﺖ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ در ﻗﺒﺎل ﭼﯿﺰی ﮐﻪ ﺑﺮاﯾﺘﺎن آوردهام‪ ،‬ﻣﺎل و ﯾﺎ ﮐﺴﺐ‬ ‫ﻣﻘﺎم و ﺷﺮاﻓﺘﯽ ﻧﯿﺴﺘﻢ و ﯾﺎ ﻗﺼﺪ ﭘﺎدﺷﺎھﯽ و ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﯾﯽ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ را ﻧﺪارم؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺧﺪا ﻣﺮا ﺑﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان رﺳﻮل و ﭘﯿﺎمآور ﺧﻮد ﺑﻪ ﺳﻮی ﺷﻤﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎده اﺳﺖ و ﺑﺮ ﻣﻦ ﮐﺘﺎﺑﯽ ﻧﺎزل ﻓﺮﻣﻮده و‬ ‫ﻣﺮا ﻓﺮﻣﺎن داده اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﮋده و ﺑﯿﻢ دھﻢ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻣﻦ ﺗﻨﮫﺎ ﭘﯿﺎم ﭘﺮوردﮔﺎرم را ﺑﻪ‬ ‫ﺷﻤﺎ ﻣﯽرﺳﺎﻧﻢ و ﺷﻤﺎ را اﻧﺪرز ﻣﯽدھﻢ‪ .‬اﮔﺮ آﻧﭽﻪ ﻣﻦ آوردهام ﺑﭙﺬﯾﺮﯾﺪ‪ ،‬در دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت‬ ‫ﺧﻮﺷﺒﺨﺖ ﺧﻮاھﯿﺪ ﺷﺪ و اﮔﺮ ﻧﭙﺬﯾﺮﯾﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻈﺮ دﺳﺘﻮر ﺧﺪا ﻣﯽﻣﺎﻧﻢ و ﺻﺒﺮ ﭘﯿﺸﻪ ﻣﯽﺳﺎزم‬ ‫ﺗﺎ ﺧﺪا ﻣﯿﺎن ﻣﻦ و ﺷﻤﺎ داوری ﻧﻤﺎﯾﺪ« ‪.٣‬‬ ‫آری ﺑﺎ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻊ اﯾﻤﺎﻧﯽ ﺛﺎﺑﺖ‪ ،‬ﻧﻘﺸﻪھﺎی آﻧﺎن ﻧﻘﺶ ﺑﺮ آب ﺷﺪ و دﺳﯿﺴﻪھﺎﯾﺸﺎن ﺑﻪ‬ ‫ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﺎزﮔﺸﺖ و ﻣﻮﺿﻮع ﻋﻘﯿﺪه‪ ،‬ﺑﯽآﻻﯾﺶ و ﭘﺎک ﻣﺎﻧﺪ ‪.٤‬‬ ‫ﻫﺮ ﮐﺲ از ﻋﻘﯿﺪه و ﮐﯿﺶ ﺧﻮد ﭘﯿﺮوی ﻧﻤﺎﯾﺪ‬

‫ﻣﺸﺮﮐﺎن ﺑﺎ ﻣﺸﺎھﺪۀ ﺻﻼﺑﺖ و ﭘﺎﯾﻤﺮدی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و اﺻﺤﺎب و ﯾﺎراﻧﺶ و ﭘﯽ‬ ‫ﺑﺮدن ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎ دﯾﻦ و آﯾﯿﻦ ﺟﺪﯾﺪ ﺧﻮد اﺣﺴﺎس ﺑﺮﺗﺮی ﺑﺮ ھﺮ‬ ‫‪ -١‬اﻟﺘﺮﺑﯿﺔ اﻟﻘﯿﺎدﯾﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۳۰۴‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﻮﻓﻮد ﻓﯽ اﻟﻌﻬﺪ اﻟﻤﮑﯽ‪ ،‬ﻋﻠﯽ اﺳﻄﻞ‪ ،‬ص ‪.۳۷‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﻦ ھﺸﺎم‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪ - ۱۹۷‬اﻟﺘﺮﺑﯿﺔ اﻟﻘﯿﺎدﯾﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۳۰۵‬‬ ‫‪ -٤‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺻﺪر اﻻﺳﻼم‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﺎن ﺷﺠﺎع‪ ،‬ص ‪.۳۹‬‬

‫‪٣٨٢‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﺑﺎﻃﻠﯽ را دادﻧﺪ و از دﯾﻦ ﺧﻮد در ھﯿﭻ ﺷﺮاﯾﻄﯽ دﺳﺖ ﺑﺮدار ﻧﺨﻮاھﻨﺪ ﺑﻮد و ﻧﺎاﻣﯿﺪی آﻧﺎن‬ ‫ﯾﮑﯽ دﯾﮕﺮ از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪھﺎی ﻣﻀﺤﮏ و ﻣﺴﺨﺮۀ ﺧﻮد را در ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺳﺒﮑﺴﺮی و‬ ‫ﺣﻤﺎﻗﺖ آﻧﮫﺎ دﻻﻟﺖ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬آﻧﮫﺎ اﺳﻮد ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ و وﻟﯿﺪ ﺑﻦ ﻣﻐﯿﺮه و اﻣﯿﻪ ﺑﻦ‬ ‫ﺧﻠﻒ و ﻋﺎص ﺑﻦ واﺋﻞ را ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ‪ .‬آﻧﮫﺎ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺑﯿﺎ‪ ،‬ﻣﺎ‬ ‫ﺧﺪاﯾﯽ را ﮐﻪ ﺗﻮ ﻣﯽﭘﺮﺳﺘﯽ‪ ،‬ﻣﯽﭘﺮﺳﺘﯿﻢ و ﺧﺪاﯾﯽ را ﮐﻪ ﻣﺎ ﻣﯽﭘﺮﺳﺘﯿﻢ‪ ،‬ﺗﻮ ﻧﯿﺰ ﺑﭙﺮﺳﺖ و‬ ‫ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮرت ﻣﺎ ﺑﺎ ﺗﻮ در اﯾﻦ اﻣﺮ اﺷﺘﺮاک ﺧﻮاھﯿﻢ داﺷﺖ و ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮرت ﭘﺲ اﮔﺮ آﻧﭽﻪ ﺗﻮ‬ ‫ﻣﯽﭘﺮﺳﺘﯽ‪ ،‬ﺣﻖ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺎ ﺑﮫﺮۀ ﺧﻮﯾﺶ را از آن ﮔﺮﻓﺘﻪاﯾﻢ و اﮔﺮ آﻧﭽﻪ ﻣﺎ ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪،‬‬ ‫ﺣﻖ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﻮ ﻧﯿﺰ ﺑﮫﺮهات را از آن ﮔﺮﻓﺘﻪای ‪ .١‬ﺧﺪاوﻧﺪ درﺑﺎره اﯾﻦ ﭘﯿﺸﻨﮫﺎد آﻧﮫﺎ آﯾﻪھﺎی‬ ‫ﺳﻮرۀ ﮐﺎﻓﺮون را ﻧﺎزل ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ ٓ ۡ‬ ‫ُ ۡ َ ٰٓ َ ُّ َ ۡ َ ٰ ُ َ َ ٓ ۡ ُ ُ َ َ ۡ ُ ُ َ َ َ ٓ ُ َ‬ ‫نت ۡم �ٰب ِ ُدون َما أ� ُب ُد‪٣‬‬ ‫﴿قل ���ها ٱل�فِرون‪ � ١‬أ�بد ما �عبدون‪ ٢‬و� أ‬ ‫َٓ ََ۠‬ ‫َ ُّ‬ ‫َ ٓ َ ۡ‬ ‫ََٓ َ ُ َ‬ ‫‪ٞ‬‬ ‫َ ُ ۡ ُ ُ‬ ‫ِين� ۡم َو ِ َ�‬ ‫نت ۡم �ٰب ِ ُدون َما أ� ُب ُد‪ ٥‬ل�م د‬ ‫َو� �نا َ�بِد َّما � َبد� ۡم‪ ٤‬و� أ‬ ‫ِين‪] ﴾٦‬اﻟﮑﺎﻓﺮون‪.[۶-۱ :‬‬ ‫د ِ‬

‫»ﺑﮕﻮ ای ﮐﺎﻓﺮان‪ ،‬آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﺷﻤﺎ )ﺑﻪ ﺟﺰ ﺧﺪا( ﻣﯽﭘﺮﺳﺘﯿﺪ‪ ،‬ﻣﻦ ﻧﻤﯽﭘﺮﺳﺘﻢ و ﺷﻤﺎ ﻧﯿﺰ‬ ‫ﻧﻤﯽﭘﺮﺳﺘﯿﺪ آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﻣﻦ ﻣﯽﭘﺮﺳﺘﻢ‪ .‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﻧﻪ ﻣﻦ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﮥ ﺷﻤﺎ ﭘﺮﺳﺘﺶ را اﻧﺠﺎم‬ ‫ﻣﯽدھﻢ وﻧﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﮥ ﻣﻦ ﭘﺮﺳﺘﺶ را اﻧﺠﺎم ﻣﯽدھﯿﺪ‪ .‬آﺋﯿﻦ ﺧﻮدﺗﺎن ﺑﺮای ﺧﻮدﺗﺎن و‬

‫آﺋﯿﻦ ﺧﻮدم ﺑﺮای ﺧﻮدم ﺑﺎﺷﺪ«‪.‬‬ ‫ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦ ﺳﻮره‪ ،‬آﯾﻪھﺎی دﯾﮕﺮی ﻧﯿﺰ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ در اﻋﻼن ﺑﺮاﺋﺖ از ﮐﻔﺮ و‬ ‫ﮐﺎﻓﺮان ﺑﺎ اﯾﻦ آﯾﻪھﺎ ﻣﺸﺎﺑﮫﺖ دارﻧﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َّ ُ َ َ ُ ّ َ َ َ َ ُ ۡ َ َ ُ ُ ۡ َ ُ َ ٓ ُ َ َّ ٓ ۡ َ ُ َ َ ۠‬ ‫�ون مِما أ�مل و�نا‬ ‫﴿�ن كذبوك �قل ِ� �م ِ� ول�م �مل�مۖ أنتم ب ِر ٔ‬ ‫َ ٓ ّ َّ َ ۡ ُ َ‬ ‫ب ِر‬ ‫يء ‪ ٞ‬مِما �ع َملون‪] ﴾٤١‬ﯾﻮﻧﺲ‪.[۴۱ :‬‬ ‫»اﮔﺮ ﺗﻮ را ﺗﮑﺬﯾﺐ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﮕﻮ ﻋﻤﻞ ﺧﻮدم از آن ﺧﻮدم و ﻋﻤﻞ ﺧﻮدﺗﺎن از آن ﺧﻮدﺗﺎن‪ .‬ﺷﻤﺎ‬ ‫ﭘﺎک و ﺑﯽﮔﻨﺎھﯿﺪ از آﻧﭽﻪ ﻣﻦ اﻧﺠﺎم ﻣﯽدھﻢ و ﻣﻦ ھﻢ ﭘﺎک و ﺑﯽﮔﻨﺎھﻢ از آﻧﭽﻪ ﺷﻤﺎ‬

‫ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ«‪.‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ ٓ ُ َ‬ ‫ُ ۡ ّ ُ ُ ۡ ۡ ُ َ َّ َ َ ۡ ُ َ‬ ‫َّ ُ َّ ٓ َّ‬ ‫ُ‬ ‫ون ٱ�ِۚ قل � �تب ِ ُع أه َوا َء� ۡم ق ۡد‬ ‫﴿قل إ ِ ِ� ن ِهيت أن أ�بد ٱ�ِين تدعون مِن د ِ‬ ‫‪ -١‬ﺳﯿﺮة اﺑﻦ ھﺸﺎم‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۳۶۲‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪ :‬دﻋﻮت آﺷﮑﺎر و روشﻫﺎی ﻣﺸﺮﮐﺎن در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ آن‬

‫ُۡ ّ‬ ‫َو َما ٓ َ�نَا ۠ م َِن ٱل ۡ ُم ۡه َتد َ‬ ‫ِين‪ ٥٦‬قل إ ِ ِ�‬ ‫َۡ َۡ ُ َ‬ ‫ُۡ ۡ‬ ‫�� ُم‬ ‫جلون بِهِۚۦٓ إ ِ ِن ٱ‬ ‫�ستع ِ‬

‫َ َۡ ُ ٗ‬ ‫ت إِذا‬ ‫ضلل‬ ‫عِندِي َما‬ ‫َۡ‬ ‫َ‬ ‫صل ِ�‪] ﴾٥٧‬اﻷﻧﻌﺎم‪.[۵۷-۵۶ :‬‬ ‫ٱل�ٰ ِ‬

‫َ َٰ‬ ‫�‬ ‫َّ‬ ‫إِ�‬

‫‪٣٨٣‬‬

‫ّ َ َّ‬ ‫بَ ّي ِ َنةٖ ّمِن َّر ِ� َو�ذ ۡ� ُتم بِهِۚۦ َما‬ ‫ۡ‬ ‫َّ َ ُ ُّ‬ ‫� َّق َو ُه َو َخ ۡ ُ‬ ‫�‬ ‫ِ�ِۖ �قص ٱ َ ۖ‬

‫»ﺑﮕﻮ‪ :‬ﻣﻦ ﻧﮫﯽ ﺷﺪهام از اﯾﻨﮑﻪ ﭘﺮﺳﺘﺶ ﮐﻨﻢ آﻧﮫﺎﯾﯽ را ﮐﻪ ﺟﺰ ﺧﺪا ﺑﻪ ﻓﺮﯾﺎد ﻣﯽﺧﻮاﻧﯿﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﮕﻮ ﻣﻦ از ھﻮی و ھﻮسھﺎی ﺷﻤﺎ ﭘﯿﺮوی ﻧﻤﯽﮐﻨﻢ ﮐﻪ )اﮔﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﻨﻢ( در آن وﻗﺖ‬ ‫ﮔﻤﺮاه ﻣﯽﺷﻮم و از زﻣﺮه راه ﯾﺎﻓﺘﮕﺎن ﻧﺨﻮاھﻢ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﮕﻮ ﻣﻦ ﺑﺮ ﺷﺮﯾﻌﺖ واﺿﺤﯽ ھﺴﺘﻢ‬ ‫ﮐﻪ از ﺳﻮی ﭘﺮوردﮔﺎرم ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺷﻤﺎ ﻗﺮآن را ﺗﮑﺬﯾﺐ ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ )ﺑﺪاﻧﯿﺪ ﻋﺬاب و‬ ‫ﮐﯿﻔﺮی( ﮐﻪ در )ﻧﺰول( آن ﺷﺘﺎب ﻣﯽورزﯾﺪ‪ ،‬در ﻗﺪرت ﻣﻦ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻓﺮﻣﺎن ﺟﺰ در دﺳﺖ‬

‫ﺧﺪا ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺧﺪا ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺣﻖ ﻣﯽرود و او ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ﺟﺪاﮐﻨﻨﺪه )ﺣﻖ از ﺑﺎﻃﻞ( اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫ﺳﻮره ﮐﺎﻓﺮون اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ را ﺧﺎﻃﺮ ﻧﺸﺎن ﺳﺎﺧﺖ ﮐﻪ راه ﺣﻖ ﯾﮑﯽ اﺳﺖ و ﺷﮑﺎف و‬ ‫اﻧﺤﺮاف در آن وﺟﻮد ﻧﺪارد و آن ﭘﺮﺳﺘﺶ ﺧﺪاوﻧﺪ ﯾﮕﺎﻧﻪ )ﭘﺮوردﮔﺎر ﺟﮫﺎﻧﯿﺎن( ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﺳﻮره ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻧﺎزل ﺷﺪ ﺗﺎ ﻗﺎﻃﻌﺎﻧﻪ ﯾﮏ ﻧﻮع ﭘﺮﺳﺘﺶ را ﺑﯿﺎن ﮐﻨﺪ و‬ ‫ﻋﺒﺎدﺗﮫﺎی دﯾﮕﺮ را از آن ﺟﺪا ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﻗﺎﻃﻌﺎﻧﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﮥ اﻟﮫﯽ را از ﺳﺎﯾﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪھﺎ و‬ ‫ﺟﮫﺎنﺑﯿﻨﯽ ﺗﻮﺣﯿﺪی را از ﺟﮫﺎنﺑﯿﻨﯽ ﻏﯿﺮ ﺗﻮﺣﯿﺪی از ھﻢ ﺟﺪا ﺑﮑﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺳﻮره ﻧﺎزل‬ ‫ﮔﺮدﯾﺪ ﺗﺎ راھﮫﺎ را ازھﻢ ﺟﺪ ﮐﻨﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺳﻮره ﻧﻔﯽ و ﺗﺄﮐﯿﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﮑﺮار و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل‬ ‫ھﻢ آﻣﺪهاﻧﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﺧﻮاﺳﺘﮥ ﮐﺎﻓﺮان ﺟﻮاب ﻣﻨﻔﯽ داد و ﺗﺄﮐﯿﺪ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﺣﻖ و ﺑﺎﻃﻞ‬ ‫ً‬ ‫ﺑﺎ ھﻢ ﻣﺪارا ﻧﺪارﻧﺪ و ﻧﻮر و ﻇﻠﻤﺖ ﺑﺎ ھﻢ ﺟﻤﻊ ﻧﻤﯽﺷﻮﻧﺪ؛ ﭘﺲ اﺧﺘﻼف ﮐﺎﻣﻼ ﮐﻠﯽ اﺳﺖ و‬ ‫ﺟﻮھﺮ و ذات ھﺮ ﯾﮏ ﺑﺎ دﯾﮕﺮ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ داﺷﺘﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻔﺎوﺗﯽ ﺑﻪ ھﻢ‬ ‫ﭘﯿﻮﺳﺘﻦ و در ﯾﮏ ﻣﺴﯿﺮ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﻤﮑﻦ ﻧﯿﺴﺖ و اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﻪ ﺳﺎزش و ﻓﺮﯾﺒﮑﺎری‬ ‫ﻧﯿﺎزی ﻧﺪارد‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع‪ ،‬ﻣﺼﻠﺤﺘﯽ ﺷﺨﺼﯽ‪ ،‬ﻋﻼﻗﻪ و اﺣﺴﺎﺳﯽ زودﮔﺬر ﻧﯿﺴﺖ و‬ ‫ﻧﻤﯽﺗﻮان ﮐﻪ ﺳﻢ و ﻋﺴﻞ را ﺑﻪ ھﻢ آﻣﯿﺨﺖ و اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد دﯾﻦ ﺑﺮای‬ ‫ﺧﺪا و وﻃﻦ ﺑﺮای ھﻤﻪ آن ﻃﻮر ﮐﻪ ﺟﺎھﻠﯿﺖ ﻣﻌﺎﺻﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ و ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن و‬ ‫ﻏﺮبزدﮔﺎن ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ؛ آﻧﮫﺎﯾﯽ ﮐﻪ از ﮔﻤﺮاھﺎن )ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن( و از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ آﻧﮫﺎ‬ ‫ﺧﺸﻢ ﮔﺮﻓﺘﻪ )ﯾﮫﻮد( و از دﺷﻤﻨﺎن ﻣﻠﺤﺪ ﺧﺪا‪ ،‬ﭘﯿﺮوی ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﻗﺎﻃﻌﺎﻧﻪ‬ ‫ﺧﻮاﺳﺘﮥ رھﺒﺮان ﻗﺮﯾﺶ را ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺖ و دﺳﺖ رد ﺑﺮ ﺳﯿﻨﻪ آﻧﮫﺎ زد و در دﯾﻦ ﺧﺪا ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ و‬ ‫داد و ﺳﺘﺪی ﺑﺎ آﻧﮫﺎ ﻧﻨﻤﻮد؛ زﯾﺮا در ھﺮ زﻣﺎن و ﻣﮑﺎﻧﯽ اﺳﻼم و ﺟﺎھﻠﯿﺖ ﻣﺘﻔﺎوﺗﻨﺪ و‬ ‫ﻓﺎﺻﻠﻪای ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎد ﺑﯿﻦ آﻧﺎن وﺟﻮد دارد‪.‬‬ ‫ارزش وﺟﻮدی و ذاﺗﯽ اﺳﻼم و ﺟﺎھﻠﯿﺖ ﺑﺴﺎن ارزش ﺧﺎک و ﻃﻼﺳﺖ و ﺗﻨﮫﺎ راه‬

‫‪٣٨٤‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ھﺪاﯾﺖ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺟﺎھﻠﯿﺖ دوری ﮔﺰﯾﺪ و در اﻣﻮر ﻋﺒﺎدی و ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ‬ ‫ﺗﺎﺑﻊ اﺳﻼم ﮔﺮدﯾﺪ و اﯾﻦ ﺑﺮاﺋﺖ ﮐﺎﻣﻞ و ﺟﺪاﯾﯽ ﻗﺎﻃﻊ و ﺻﺮﯾﺢ ﺑﯿﻦ ﺣﻖ و ﺑﺎﻃﻞ ﺑﺮای ھﻤﮥ‬ ‫‪١‬‬ ‫َ ُ ۡ ُ ُ ۡ َ َ‬ ‫ِين‪] ﴾٦‬اﻟﮑﺎﻓﺮون‪. [٦ :‬‬ ‫زﻣﺎﻧﮫﺎ اﺳﺖ‪﴿:‬ل�م دِين�م و ِ� د ِ‬ ‫ﺑﻌﺪ از ﺷﮑﺴﺖ ھﯿﺌﺖ ﻣﺬﮐﻮر‪ ،‬ھﯿﺌﺘﯽ دﯾﮕﺮ ﻣﺘﺸﮑﻞ از ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ اﺑﯽ اﻣﯿﻪ‪ ،‬وﻟﯿﺪ ﺑﻦ‬ ‫ﻣﻐﯿﺮه‪ ،‬ﻣﮑﺮز ﺑﻦ ﺣﻔﺺ‪ ،‬ﻋﻤﺮ و ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻗﯿﺲ و ﻋﺎص ﺑﻦ ﻋﺎﻣﺮ ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫آﻣﺪﻧﺪ ‪ .٢‬اﯾﻦ ھﯿﺌﺖ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﭘﯿﺸﻨﮫﺎد ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﮐﻪ از ﺑﺮﺧﯽ از ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻗﺮآن‬ ‫ﮐﺮﯾﻢ ﺻﺮف ﻧﻈﺮ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺗﺎ از ﺑﯿﺎن آﯾﺎﺗﯽ ﮐﻪ در ﻧﮑﻮھﺶ‬ ‫ﺧﺪاﯾﺎن آﻧﮫﺎ ھﺴﺘﻨﺪ ﺧﻮدداری ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺎ اﯾﻦ ﭘﺎﺳﺦ ﻗﺎﻃﻊ‪ ،‬دﺳﺖ ﺑﺮ ﺳﯿﻨﻪ آﻧﮫﺎ زد‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ٓ‬ ‫َۡ ُ َ‬ ‫َ ُ ۡ َٰ َ َ ۡ ۡ َ َ ُ‬ ‫ون ل َِقا َءنَا ٱئۡت ب ُق ۡر َءان َ� ۡ‬ ‫ا� َنا َ� ّي َ�ٰت قَ َال ٱ َّ� َ‬ ‫�‬ ‫ج‬ ‫ر‬ ‫ي‬ ‫�‬ ‫ِين‬ ‫﴿�ذا �ت� علي ِهم ءاي‬ ‫ِ‬ ‫ٖ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ٍ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َٰ َ ٓ َۡ َ ّ ُۡ ُۡ َ َ ُ ُ‬ ‫� أ ۡن �بَ ّد ُ‬ ‫ون ِ ٓ‬ ‫ِ�ۥ مِن ت ِل َقا ٓ ِٕي َ� ۡف ِ ٓ‬ ‫�� إ ِ ۡن �تَّب ِ ُع إِ� َما يُ َ ٰٓ‬ ‫و�‬ ‫�ذا أو بدِ� ۚ قل ما ي�‬ ‫َ َّ ّ ٓ َ َ ُ ۡ َ َ ۡ ُ َ ّ َ َ َ َ ۡ َ‬ ‫ظ‬ ‫ع‬ ‫إِ� ۖ إ ِ ِ� أخاف إِن عصيت ر ِ� عذاب يو ٍ�‬ ‫ي�‪] ﴾١٥‬ﯾﻮﻧﺲ‪.[۱۵ :‬‬ ‫ِ‬ ‫ٖ‬ ‫»ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ آﯾﻪھﺎی روﺷﻦ ﻣﺎ ﺑﺮ آﻧﺎن ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻼﻗﺎت ﻣﺎ اﯾﻤﺎن‬ ‫ﻧﺪارﻧﺪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﻗﺮآﻧﯽ ﺟﺰ اﯾﻦ را ﺑﺮای ﻣﺎ ﺑﯿﺎور ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ آن را ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺑﺪه‪ .‬ﺑﮕﻮ ﻣﺮا ﻧﺮﺳﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﺧﻮدﺳﺮاﻧﻪ و ﺑﻪ ﻣﯿﻞ ﺧﻮد آن را ﺗﻐﯿﯿﺮ دھﻢ‪ .‬ﻣﻦ ﺟﺰ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﭼﯿﺰی ﻧﻤﯽروم و‬ ‫ﭼﯿﺰی را ﻧﻤﯽﮔﻮﯾﻢ ﺟﺰ آﻧﭽﻪ ﺑﺮ ﻣﻦ وﺣﯽ ﻣﯽﮔﺮدد؛ اﮔﺮ از ﻓﺮﻣﺎن ﭘﺮوردﮔﺎرم ﺗﺨﻄﯽ‬

‫ﮐﻨﻢ‪ ،‬از ﻋﺬاب روز ﺑﺰرگ ﻣﯽﺗﺮﺳﻢ«‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﺗﻼﺷﮫﺎی ﺑﯿﮫﻮده رھﺒﺮان ﻗﺮﯾﺶ ﺑﺮ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع دﻻﻟﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ آﻧﮫﺎ از اﯾﻨﮑﻪ‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ اﺳﻼم را رھﺎ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺎﯾﻮس ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬از آﻧﺎن‬ ‫ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻌﻀﯽ از دﺳﺘﻮرات اﺳﻼم را رھﺎ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫درﺧﻮاﺳﺖ ﻣﺸﺮﮐﺎن ﺑﺮای اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ اﻃﺎﻋﺖ ﻧﻨﻤﻮدن و رھﺎ‬ ‫ﮐﺮدن دﺳﺘﻮرات دﯾﻨﺸﺎن از ﻣﺮﺣﻠﻪھﺎی دﯾﮕﺮ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻮد و اﯾﻦ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ اﯾﻦ اﻣﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫آﻧﮫﺎ از ﭘﯿﺸﻨﮫﺎدھﺎی ﺑﺰرگ آﻏﺎز ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ دل رھﺒﺮ دﻋﻮت را ﺑﻪ دﺳﺖ‬ ‫آورﻧﺪ و او را ﻗﺎﻧﻊ ﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ آﻧﮫﺎ اﻓﺮاد ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ را ﺑﺮای ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫ً‬ ‫ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ؛ ﻣﺜﻼ‪ ،‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﻣﺮﺣﻠﻪ اول ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﮔﻔﺘﮕﻮ ﮐﺮدﻧﺪ ﻏﯿﺮ از ﮐﺴﺎﻧﯽ‬ ‫‪ -١‬ﻓﯽ ﻇﻼل اﻟﻘﺮآن‪ ،‬ج ‪.۶‬‬ ‫‪ -٢‬اﺳﺒﺎب اﻟﻨﺰول‪ ،‬واﺣﺪی‪ ،‬ص ‪ - ۲۰۰‬ﻧﻮر اﻟﯿﻘﯿﻦ‪ ،‬ﺧﻀﺮی‪ ،‬ص ‪.۶۱‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪ :‬دﻋﻮت آﺷﮑﺎر و روشﻫﺎی ﻣﺸﺮﮐﺎن در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ آن‬

‫‪٣٨٥‬‬

‫ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎر دوم ﺑﺎ اﯾﺸﺎن ﮔﻔﺘﮕﻮ ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﺟﺰ وﻟﯿﺪ ﺑﻦ ﻣﻐﯿﺮه ﮐﻪ در ھﺮ دو ﻣﺮﺣﻠﻪ‬ ‫ھﻤﺮاه ﺑﻮد و ھﺪف آﻧﺎن از اﯾﻦ اﻣﺮ ﻋﻼوه ﺑﺮاﯾﻨﮑﻪ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﭼﮫﺮهھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ آن‬ ‫ﺣﻀﺮت روﺑﺮو ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و دﯾﺪارھﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﮔﯿﺮد ﺗﮑﺮاری ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬از ﻃﺮﻓﯽ دﯾﮕﺮ‬ ‫ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ از اﺳﺘﻌﺪادھﺎ و اﻧﺪﯾﺸﻪھﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺑﺮای ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺑﺎ اﯾﺸﺎن اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ‬ ‫ﺷﺎﯾﺪ درﺧﻮاﺳﺘﮫﺎی آﻧﺎن ﻣﺆﺛﺮ واﻗﻊ ﺑﺸﻮد‪ .‬آﺧﺮ اﻻﻣﺮ اﯾﻨﮑﻪ اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﺮای داﻋﯿﺎن دﯾﻦ‬ ‫ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﻮﺗﺎه آﻣﺪن و دﺳﺖ ﮐﺸﯿﺪن از اﺳﻼم اﻣﺮ ﻣﺸﺮوﻋﯽ ﻧﯿﺴﺖ؛‬ ‫ﭼﺮا ﮐﻪ اﺳﻼم‪ ،‬دﻋﻮﺗﯽ اﻟﮫﯽ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻄﻠﻖ داد و ﺳﺘﺪ و ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ در آن ﺟﺎﯾﯽ‬ ‫ﻧﺪارد‪ ،‬ھﺮ ﭼﻨﺪ ﻋﻮاﻣﻞ و اﻧﮕﯿﺰهھﺎ و دﻻﯾﻞ ﺗﻮﺟﯿﻪﮐﻨﻨﺪهای ﺑﺮای اﯾﻦ ﮐﺎر وﺟﻮد داﺷﺘﻪ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ و دﻋﻮﺗﮕﺮان اﻣﺮوز ﺑﺎﯾﺪ از ﭼﻨﯿﻦ ﭘﯿﺸﻨﮫﺎدھﺎ و ﻓﺮﯾﺒﻨﺪﮔﯽھﺎی ﻣﺎدی ﮐﻪ ﺑﺴﺎ ﺑﻪ‬ ‫ﺻﻮرت ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻋﺮض اﻧﺪام ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ و ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻏﯿﺮﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﻪ ﺻﻮرت‬ ‫ﭘﺴﺘﮫﺎی ﻣﮫﻢ و ﯾﺎ ﻗﺮاردادھﺎی ﮐﺎری ﭘﺮﺳﻮد و ﯾﺎ داد و ﺳﺘﺪھﺎی ﺗﺠﺎری ﺳﻮدآور‪ ،‬اراﺋﻪ‬ ‫ﺷﻮد ﭘﺮھﯿﺰ ﮐﻨﻨﺪ و اﯾﻨﮫﺎ اﻣﻮری ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺆﺳﺴﻪھﺎی ﺟﮫﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺮﻣﻮزی ﺑﺮای‬ ‫ﻣﻨﺼﺮف ﮐﺮدن و ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪن داﻋﯿﺎن از دﻋﻮﺗﺸﺎن ﺑﻪ وﯾﮋه دﻋﻮﺗﮕﺮاﻧﯽ ﮐﻪ ﻧﻘﺶ رھﺒﺮی‬ ‫دارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺗﺒﺎدل اﻃﻼﻋﺎت ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ‪.١‬‬ ‫در ﮔﺰارﺷﯽ ﮐﻪ رﯾﭽﺎرد × ب × ﻣﯿﭽﻞ ﯾﮑﯽ از ﻓﻌﺎﻻن ﺑﺰرگ در زﻣﯿﻨﻪ ﮐﻨﺘﺮل و‬ ‫ﺑﺮرﺳﯽ ﺑﯿﺪاری اﺳﻼﻣﯽ در ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ اراﺋﻪ داده آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﯾﮑﯽ از راھﮫﺎی ﺳﺮﮐﻮﺑﯽ‬ ‫ﺣﺮﮐﺘﮫﺎی اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬اﺗﺨﺎذ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﺪﯾﺪی ﺑﺮای ﭘﺎﮐﺴﺎزی ﺣﺮﮐﺘﮫﺎی اﺳﻼﻣﯽ اﺳﺖ؛ ﯾﮑﯽ از‬ ‫ﺑﻨﺪھﺎی اﯾﻦ ﮔﺰارش وﯾﮋه‪ ،‬روش ﻓﺮﯾﺐ دادن رھﺒﺮان دﻋﻮت اﺳﺖ‪ .‬رﯾﭽﺎرد ﻣﯿﭽﻞ ﺑﺮای‬ ‫ﻣﺤﻘﻖ ﻧﻤﻮدن اﯾﻦ ھﺪف ﺧﻮد اﻣﻮر زﯾﺮ را ﭘﯿﺸﻨﮫﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ‪:‬‬ ‫اﻟﻒ – ﻣﺸﺨﺺ ﮐﺮدن اﻓﺮادی ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮان آﻧﮫﺎ را ﺑﺎ ﭘﺴﺖھﺎی ﺑﺰرگ ﻓﺮﯾﺐ داد؛ ﭼﺮا‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺎ دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ آﻧﺎن ﺑﻪ ﭘﺴﺘﮫﺎی ﻣﮫﻢ و ﮐﻠﯿﺪی ﭘﺮداﺧﺘﻦ آﻧﮫﺎ ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪھﺎی اﺳﻼﻣﯽ و‬ ‫ً‬ ‫دﯾﮕﺮ ﮐﺎرھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﻣﺸﻐﻮل آن ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﯽﻣﻌﻨﯽ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﺎ ﻓﺮاھﻢ‬ ‫آوردن و ﺑﺨﺸﯿﺪن اﻣﮑﺎﻧﺎت ﻣﺎدی و ﻣﻌﻨﻮی ﺑﻪ آﻧﮫﺎ و دادن ﺗﺴﮫﯿﻼت زﯾﺎد‪ ،‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ‬ ‫اﻧﺠﺎم ﺑﭙﺬﯾﺮد و اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪھﺎ و اھﺪاف آﻧﺎن ﻣﺤﺪود ﺑﻪ ﮐﺸﻮر ﺧﻮدﺷﺎن ﺧﻮاھﺪ ﮔﺸﺖ‬ ‫و ﭘﺎﯾﮕﺎھﮫﺎی ﻣﺮدﻣﯽ و ﻣﻠﯽ ﺧﻮد را ﻧﯿﺰ از دﺳﺖ ﺧﻮاھﻨﺪ داد‪.‬‬ ‫ب – ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺑﺮای ﺟﺬب ﻣﺸﺎرﮐﺖ در ﭘﺮوژهھﺎی ﺗﺠﺎری و اﻗﺘﺼﺎدی ﮐﻪ دارای اھﺪاف‬

‫‪ -١‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ ﻗﺮاءه ﻟﺠﻮاﻧﺐ اﻟﺤﺬر و اﻟﺤﻤﺎﯾﻪ‪ ،‬ص ‪.۸۹‬‬

‫‪٣٨٦‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﻣﺮﻣﻮزی اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ دﺷﻤﻨﺎن اﻋﺮاب اﻧﺠﺎم ﮔﯿﺮد‪.‬‬ ‫ج – ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺑﺮای اﯾﺠﺎد ﻓﺮﺻﺘﮫﺎی ﮐﺎری و ﻗﺮاردادھﺎی ﺳﻮدآور در ﮐﺸﻮرھﺎی ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ‬ ‫ﻋﺮﺑﯽ‪ ،‬اﻣﺮی اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ دور ﮐﺮدن آﻧﮫﺎ از ﻓﻌﺎﻟﯿﺖھﺎی اﺳﻼﻣﯽ ﻣﻨﺠﺮ ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ ‪.١‬‬ ‫ﺑﺎ ﺗﻔﮑﺮ و اﻧﺪﯾﺸﯿﺪن در ﻣﻮارد ذﮐﺮ ﺷﺪه‪ ،‬ﭘﯽ ﺧﻮاھﯿﻢ ﺑﺮد ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﻮارد دﺳﯿﺴﻪھﺎ و‬ ‫ﻓﺮﯾﺒﻨﺪﮔﯿﮫﺎی ﻣﺎدی ﻏﯿﺮﻣﺴﺘﻘﯿﻤﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ در ﺟﮫﺎن اﺳﻼم ﺣﺎﺿﺮ‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎرآرام اﺟﺮا‬ ‫ﻣﯽﺷﻮد؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ از دﻋﻮﺗﮕﺮان ﺻﺎﺣﺒﺎن ﭘﺴﺖھﺎی ﺑﻠﻨﺪ و ﻋﺎﻟﯽ ﮔﺮدﯾﺪهاﻧﺪ و ﺑﺮﺧﯽ‬ ‫از ﮐﺸﻮرھﺎی ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ ﻋﺮﺑﯽ‪ ،‬ﮔﺮوه ﺑﺰرﮔﯽ از داﻋﯿﺎن را در ﭼﺎرﭼﻮب ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺧﻮد ﺣﺒﺲ‬ ‫ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ و ﺑﺮﺧﯽ را ﺗﺠﺎرﺗﺸﺎن ﻏﺎﻓﻞ ﮐﺮده اﺳﺖ ‪.٢‬‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده از روش ﻣﺠﺎدﻟﻪ و ﺗﻼش ﺑﺮای ﺧﻨﺜﯽ ﮐﺮدن ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت دﺷﻤﻦ‬

‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﺑﺮای اﻗﺎﻣﻪ و ﺑﯿﺎن دﻻﯾﻞ و ﺣﺠﺘﮫﺎی اﻟﮫﯽ و در راﺳﺘﺎی رد ﻧﻤﻮدن ھﺮ‬ ‫ﻧﻮع ﺷﺒﮫﻪای از ﺟﺎﻧﺐ ﻣﺸﺮﮐﺎن‪ ،‬از اوﻗﺎت و ﻓﺮﺻﺘﮫﺎی ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﻧﻤﻮد و در‬ ‫ﻣﺠﺎدﻟﻪ ﺑﺎ ﮐﺎﻓﺮان از ﺷﯿﻮهھﺎی زﯾﺎدی ﮐﺎر ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺷﯿﻮهھﺎ را از آﯾﻪھﺎی ﻗﺮآﻧﯽ‬ ‫در ﻣﻮرد اﻗﺎﻣﻪ ﺣﺠﺖ ﻋﻘﻠﯽ و اﺳﺘﻔﺎده از ﻗﯿﺎﺳﮫﺎی ﻣﻨﻄﻘﯽ و اﺳﺘﺤﻀﺎر اﻧﺪﯾﺸﻪ ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺘﻪ‬ ‫ﺑﻮد‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ ﺷﯿﻮهھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در روﯾﺎروﯾﯽ ﺑﺎ ﮐﺎﻓﺮان ﻣﮑﻪ از آن اﺳﺘﻔﺎده‬ ‫ﻣﯽﻧﻤﻮد‪ ،‬ﻋﺒﺎرت ﺑﻮدﻧﺪ از‪:‬‬ ‫‪ -۱‬ﺷﯿﻮۀ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ‬ ‫آن ﺣﻀﺮت ﺑﺎ ﺑﯿﺎن ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺧﯿﺮ و ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺑﻪ آن و ﺑﺎ ﺑﯿﺎن ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺷﺮ و ﺑﺮﺣﺬر داﺷﺘﻦ‬

‫از آن ﺑﺎ ﺗﺤﺮﯾﮏ ﻋﻘﻞ و ﺧﺮد ﺑﺮای اﻧﺪﯾﺸﯿﺪن در اﯾﻦ دو ﻗﻀﯿﻪ و اﻧﺠﺎم ھﺮ ﯾﮏ از آﻧﮫﺎ‪،‬‬ ‫ً‬ ‫ﻋﻤﻼ ﮐﻔﺎر و ﻣﺸﺮﮐﺎن را وادار ﺑﻪ ﺗﻔﮑﺮ ﻣﯽﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َُ‬ ‫﴿أَ َو َمن َ� َن َم ۡي ٗتا فَأَ ۡح َي ۡي َ�ٰ ُه َو َج َع ۡل َنا َ ُ�ۥ نُ ٗ‬ ‫ور� َ� ۡم ِ� بِهِۦ ِ� ٱ�َّ ِ‬ ‫اس ك َمن َّمثل ُهۥ‬ ‫َ ُ ْ‬ ‫ُّ ُ َ ٰ َ‬ ‫ّ ۡ َ َ َٰ َ ُ ّ َ ۡ َ‬ ‫َ‬ ‫ُ َ‬ ‫� ٰ ِفر َ‬ ‫�ن َما �نوا َ� ۡع َملون‪﴾١٢٢‬‬ ‫ت ل ۡي َس ِ�ارِ ٖج مِنها ۚ ك�ل ِك ز�ِن ل ِل‬ ‫ِ� ٱلظل� ِ‬ ‫ِ‬ ‫]اﻷﻧﻌﺎم‪.[۱۲۲ :‬‬

‫‪ -١‬ﻣﺠﻠﺔ اﻟﻤﺠﺘﻤﻊ اﻟﮑﻮﯾﺘﯿﻪ‪ ،‬ﺷﻤﺎرۀ ‪ ۱۷ ،۴۲۸‬ﺻﻔﺮ ‪ ۱۳۹۹‬ھ ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ ﻗﺮاءه ﻟﺠﻮاﻧﺐ‬ ‫اﻟﺤﺬر واﻟﺤﻤﺎﯾﺔ‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ ﻗﺮاءه ﻟﺠﻮاﻧﺐ اﻟﺤﺬر و اﻟﺤﻤﺎﯾﺔ‪ ،‬ص ‪.۹۱‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪ :‬دﻋﻮت آﺷﮑﺎر و روشﻫﺎی ﻣﺸﺮﮐﺎن در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ آن‬

‫‪٣٨٧‬‬

‫»آﯾﺎ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﺮدهای ﺑﻮده اﺳﺖ و ﻣﺎ او را زﻧﺪه ﮐﺮدهاﯾﻢ و ﻧﻮری ﻓﺮا راه او داﺷﺘﻪاﯾﻢ‬ ‫ﮐﻪ در ﭘﺮﺗﻮ آن ﻣﯿﺎن ﻣﺮدﻣﺎن راه ﻣﯽرود‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺗﺎرﯾﮑﯿﮫﺎ ﻓﺮو رﻓﺘﻪ‬ ‫اﺳﺖ و از آن ﺗﺎرﯾﮑﯽھﺎ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﯿﺮون ﺑﯿﺎﯾﺪ؟ ھﻤﺎنﮔﻮﻧﻪ اﻋﻤﺎل ﮐﺎﻓﺮان در ﻧﻈﺮﺷﺎن‬ ‫زﯾﺒﺎ ﺟﻠﻮه داده اﺳﺖ«‪.‬‬

‫اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ در ﺗﻔﺴﯿﺮ اﯾﻦ آﯾﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬اﯾﻦ ﻣﺜﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮای ﻣﺆﻣﻨﯽ زده‬ ‫ﮐﻪ ﻣﺮده ﺑﻮده اﺳﺖ؛ ﯾﻌﻨﯽ‪ ،‬در ﮔﻤﺮاھﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ ﭘﺲ ﺧﺪاوﻧﺪ او را ﺑﺎ ﻧﻮر ھﺪاﯾﺖ زﻧﺪه‬ ‫ﮔﺮداﻧﯿﺪه اﺳﺖ و ﻗﻠﺒﺶ را ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ اﯾﻤﺎن زﻧﺪه ﮐﺮد و او را ﺑﻪﺳﻮی اﯾﻤﺎن رھﻨﻤﻮد ﺷﺪ و‬ ‫ﺑﻪ او ﺗﻮﻓﯿﻖ داد ﺗﺎ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش ﭘﯿﺮوی ﻧﻤﺎﯾﺪ« ‪.١‬‬ ‫‪ -۲‬ﺷﯿﻮۀ واداﺷﺘﻦ ﺑﻪ اﻗﺮار و اﻋﺘﺮاف‬ ‫اﯾﻦ روﺷﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﻌﺪ از ﻣﺤﺎﮐﻤﮥ ﻋﻘﻞ و وﺟﺪان ﺧﻮد ﺑﻪ آن اﻋﺘﺮاف‬

‫ﻣﯽﮐﻨﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َ ُ َ ٓ‬ ‫َ‬ ‫َ ۡ َ َ ُ ْ َّ َ ٰ َ ٰ َ ۡ َ َ‬ ‫َ ۡ ُ‬ ‫ۡ‬ ‫ِنده ۡم خ َزا� ِ ُن َر ّ�ِك أم ه ُم‬ ‫�ض بَل � يُوق ُِنون‪ ٣٦‬أم ع‬ ‫﴿أم خلقوا ٱلس�� ِ‬ ‫ت وٱ� ۚ‬ ‫ۡ‬ ‫َۡ‬ ‫ۡ ُ ۡ ُ َ َ ۡ َ ُ ۡ ُ َّ ‪َ ُ َ ۡ َ ٞ‬‬ ‫ون �ِيهِ فَ ۡل َيأت ُم ۡس َتم ُع ُهم � ُس ۡل َ�ٰن ُّ‬ ‫ب‬ ‫م‬ ‫�‪ ٣٨‬أم‬ ‫ٱلمصَۜي ِطرون‪ ٣٧‬أم لهم سلم �ست ِمع‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫�‬ ‫ِ‬ ‫ٖ ِ ٍ‬ ‫َۡ‬ ‫َ‬ ‫َۡ َۡ َُ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َُ َۡ َٰ ُ َ ُ ۡ َ‬ ‫َۡ ُ َ‬ ‫� ٱ��‬ ‫�ٔل ُه ۡم أ ۡج ٗر� � ُهم ّمِن َّمغ َر ٖ� ُّمثقلون‪ ٤٠‬أم‬ ‫ت َول� ُم ٱ�َ ُنون‪ ٣٩‬أم �‬ ‫َ‬ ‫َ ُ ُ َۡۡ ُ َ‬ ‫ۡ ُ ُ َ‬ ‫ۡ َ‬ ‫ََ ْ ُ‬ ‫ون َك ۡي ٗد�ۖ فَٱ َّ� َ‬ ‫ِين �ف ُروا ه ُم‬ ‫ب � ُه ۡم يَ� ُت ُبون‪ ٤١‬أم ي ِر�د‬ ‫عِندهم ٱلغي‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ٗ‬ ‫ۡ َ ُ ۡ َ ٰ ٌ َ ۡ ُ َّ ُ ۡ َ ٰ َ َّ َ َّ ُ ۡ ُ َ‬ ‫َۡ ُ َ‬ ‫��ون‪� ٤٣‬ن يَ َر ۡوا ك ِۡسفا‬ ‫ٱلمكِيدون‪ ٤٢‬أم لهم إِ�ه �� ٱ�ِۚ سب�ن ٱ�ِ �ما � ِ‬ ‫َّ‬ ‫ّ َ َّ َ ٓ َ ٗ َ ُ ُ ْ َ َ ‪ْ ُ َ َّ َ ۡ ُ ۡ َ َ ٞ ُ ۡ َّ ٞ‬‬ ‫مِن ٱلسماءِ ساق ِطا �قولوا سحاب مركوم‪ ٤٤‬فذرهم ح ٰ‬ ‫� يُ�ٰقوا يَ ۡو َم ُه ُم ٱ�ِي �ِيهِ‬ ‫ُ ۡ َُ َ‬

‫يصعقون‪] ﴾٤٥‬اﻟﻄﻮر‪.[۴۵-۳۶ :‬‬

‫»آﯾﺎ اﯾﺸﺎن ﺑﺪون ھﯿﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﺧﺎﻟﻘﯽ آﻓﺮﯾﺪه ﺷﺪهاﻧﺪ؟ و ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺧﻮدﺷﺎن آﻓﺮﯾﺪﮔﺎرﻧﺪ؟ ﯾﺎ‬ ‫اﯾﻨﮑﻪ آﻧﺎن آﺳﻤﺎﻧﮫﺎ و زﻣﯿﻦ را آﻓﺮﯾﺪهاﻧﺪ؟ ﺑﻠﮑﻪ اﯾﺸﺎن ﻃﺎﻟﺐ ﯾﻘﯿﻦ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ .‬آﯾﺎ‬ ‫ﮔﻨﺠﯿﻨﻪھﺎی ﭘﺮوردﮔﺎرت ﻧﺰد اﯾﺸﺎن و در اﺧﺘﯿﺎر آﻧﺎن اﺳﺖ ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ اﯾﺸﺎن )ﺑﺮ ھﻤﻪ ﭼﯿﺰ‬ ‫ﺟﮫﺎن( ﺳﯿﻄﺮه دارﻧﺪ‪ .‬آﯾﺎ ﻧﺮدﺑﺎﻧﯽ دارﻧﺪ و ﺑﺎﻻی آن ﮔﻮش ﻓﺮا ﻣﯽدارﻧﺪ‪ .‬ﮔﻮش ﻓﺮادھﻨﺪۀ‬ ‫اﯾﺸﺎن دﻟﯿﻞ روﺷﻨﯽ ﺑﯿﺎورد و اراﺋﻪ دھﺪ‪ .‬آﯾﺎ دﺧﺘﺮان ﺳﮫﻢ ﺧﺪاﯾﻨﺪ و ﭘﺴﺮان ﺳﮫﻢ ﺷﻤﺎ؟!‪.‬‬ ‫ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺗﻮ از آﻧﺎن اﺟﺮ و ﭘﺎداﺷﯽ ﻣﯽﺧﻮاھﯽ و ھﻤﭽﻮن ﺑﺎرﮔﺮاﻧﯽ ﺑﺮ دوش آﻧﺎن ﺳﻨﮕﯿﻨﯽ‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﺪ؟ ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻧﺰد اﯾﺸﺎن ﻋﻠﻢ ﻏﯿﺒﯿﺎت و اﺳﺮار ﻧﮫﺎن اﺳﺖ و از روی آن ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ ﯾﺎ‬ ‫‪ -١‬ﺗﻔﺴﯿﺮ اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۱۷۲‬‬

‫‪٣٨٨‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫اﯾﻨﮑﻪ ﻣﯽﺧﻮاھﻨﺪ ﻧﯿﺮﻧﮓ ﺑﺰﻧﻨﺪ )ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺪاﻧﻨﺪ ﮐﻪ( ﮐﻔﺎر ﺑﻪ ﺣﯿﻠﺖ ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻣﯽآﯾﻨﺪ ﯾﺎ‬ ‫اﯾﻨﮑﻪ )آﻧﺎن ﺧﯿﺎل ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ( ﻣﻌﺒﻮدی ﺟﺰ ﺧﺪا دارﻧﺪ؟ ﺧﺪا ﭘﺎک و ﻣﻨﺰه از ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺒﺎزش ﻣﯽداﻧﻨﺪ و ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ .‬ﺣﺘﯽ اﮔﺮ ﺑﻨﮕﺮﻧﺪ ﮐﻪ ﻗﻄﻌﻪای از آﺳﻤﺎن ﻓﺮو‬ ‫ﻣﯽاﻓﺘﺪ‪ ،‬ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬اﺑﺮ ﻣﺘﺮاﮐﻤﯽ اﺳﺖ؛ ﭘﺲ اﯾﺸﺎن را ﺑﻪ ﺣﺎل ﺧﻮد واﮔﺬار ﺗﺎ ﺑﺮﺳﻨﺪ ﺑﻪ‬

‫روزی ﮐﻪ در آن ھﻼک ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ«‪.‬‬ ‫اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﯾﻦ آﯾﺎت ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ اﺛﺒﺎت رﺑﻮﺑﯿﺖ و ﺗﻮﺣﯿﺪ اﻟﻮھﯿﺖ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ‬ ‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َۡ ُ ُ ْ ۡ َ ۡ َ ۡ ۡ ُ ُ ۡ َٰ ُ َ‬ ‫� � ٍء أم هم ٱل�ل ِقون‪] ﴾٣٥‬اﻟﻄﻮر‪.[۳۵ :‬‬ ‫﴿أم خل ِقوا مِن � ِ‬ ‫ﯾﻌﻨﯽ آﯾﺎ ﺑﺪون ﭘﺪﯾﺪآورﻧﺪهای ﭘﺪﯾﺪ آﻣﺪهاﻧﺪ؟ ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺧﻮدﺷﺎن ﺧﻮد را آﻓﺮﯾﺪه و ﭘﺪﯾﺪ‬ ‫آوردهاﻧﺪ؟ ﯾﻌﻨﯽ ﻧﻪ اﯾﻦ و ﻧﻪ آن؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﮫﺎ را آﻓﺮﯾﺪه و آﻧﺎن را ﺑﻌﺪ از آﻧﮑﻪ‬ ‫ھﯿﭻ ﭼﯿﺰی ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺪﯾﺪ آورده اﺳﺖ ‪.١‬‬ ‫اﯾﻦ آﯾﻪ ازﻧﻈﺮ دﻟﯿﻞ ﻋﻘﻠﯽ در ﻧﮫﺎﯾﺖ ﻗﻮت ﻗﺮار دارد؛ ﭼﻮن ﭘﺪﯾﺪ آﻣﺪن آﻧﮫﺎ ﺑﺪون‬ ‫دﺧﺎﻟﺖ‪ ،‬اﻣﺮی اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﻄﺮت آن را ﻧﻤﯽﭘﺬﯾﺮد و ﺑﻪ ﺟﺪال و ﺟﺮ و ﺑﺤﺚ ﻧﯿﺮو و ارادهای‬ ‫ﻧﯿﺎز ﻧﺪارد‪ ،‬اﻣﺎ اﯾﻦ ادﻋﺎ را ﻧﯿﺰ ﻧﻨﻤﻮدهاﻧﺪ ﮐﻪ آﻧﮫﺎ ﺧﻮدﺷﺎن‪ ،‬ﺧﻮد را آﻓﺮﯾﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ و ھﯿﭻ‬ ‫آﻓﺮﯾﺪه و ﻣﺨﻠﻮﻗﯽ ادﻋﺎی آن را ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ و وﻗﺘﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ دو ﻓﺮﺿﯿﻪ ﺑﻪ ﺣﮑﻢ ﻣﻨﻄﻖ ﻓﻄﺮت‬ ‫اﻣﮑﺎن ﻧﺪارد‪ ،‬ﭼﯿﺰی ﺟﺰ ﺣﻘﯿﻘﺘﯽ ﮐﻪ ﻗﺮآن ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﯽﻣﺎﻧﺪ و آن اﯾﻨﮑﻪ ھﻤﮥ آﻧﺎن‪،‬‬ ‫آﻓﺮﯾﺪهھﺎی ﺧﺪاوﻧﺪ ھﺴﺘﻨﺪ ‪.٢‬‬ ‫ﻓﻄﺮت ﯾﻌﻨﯽ آﻧﭽﻪ از دﯾﺪﮔﺎه ﻋﻘﻠﯽ ﺑﺪﯾﮫﯽ و ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﻮرد ﻣﻠﺰم ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺑﻪ‬ ‫اﻗﺮار ﺑﻪ ﺧﺎﻟﻘﯿﺖ و اﻟﻮھﯿﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﺳﻌﺪی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬و اﯾﻦ اﺳﺘﺪﻻل ﻋﻠﯿﻪ آﻧﮫﺎ اﻣﺮی‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ در آن راھﯽ ﺟﺰ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺷﺪن ﺑﻪ ﺣﻖ ﯾﺎ ﺑﯿﺮون رﻓﺘﻦ از آﻧﭽﻪ ﻋﻘﻞ و دﯾﻦ اﯾﺠﺎب‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﺪ وﺟﻮد ﻧﺪارد؛ ﭼﻮن آﻧﮫﺎ وﻗﺘﯽ ﯾﮕﺎﻧﮕﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ را اﻧﮑﺎر ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش را‬ ‫ﺗﮑﺬﯾﺐ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﮐﺎرﺷﺎن ﻣﺴﺘﻠﺰم اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻮﯾﺎ ﻧﻤﯽﭘﺬﯾﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ آﻧﮫﺎ را‬ ‫آﻓﺮﯾﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ از ﻧﻈﺮ ﻋﻘﻠﯽ و ﺷﺮﻋﯽ واﺿﺢ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺟﺮﯾﺎن از ﺳﻪ ﺣﺎﻟﺖ‬ ‫ﺧﺎرج ﻧﯿﺴﺖ‪ :‬ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ آﻧﮫﺎ ﺑﺪون آﻓﺮﯾﻨﻨﺪه‪ ،‬آﻓﺮﯾﺪه ﺷﺪهاﻧﺪ و ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ ﭘﺪﯾﺪآورﻧﺪهای‬ ‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺪﯾﺪ آﻣﺪهاﻧﺪ و اﯾﻦ ﻣﺤﺎل و ﻏﯿﺮﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ؛ ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺧﻮدﺷﺎن ﺧﻮد را‬ ‫آﻓﺮﯾﺪهاﻧﺪ و اﯾﻦ ﻧﯿﺰ ﻣﺤﺎل و ﻏﯿﺮﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ؛ ﭼﻮن ﻣﻤﮑﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﺴﯽ ﺧﻮد را ﺑﯿﺎﻓﺮﯾﻨﺪ؛‬ ‫‪ -١‬ھﻤﺎن‪ ،‬ج ‪ ،۴‬ص ‪.۲۴۴‬‬ ‫‪ -٢‬ﻓﯽ ﻇﻼل اﻟﻘﺮآن‪ ،‬ج ‪ ،۶‬ص ‪.۳۳۹۹‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪ :‬دﻋﻮت آﺷﮑﺎر و روشﻫﺎی ﻣﺸﺮﮐﺎن در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ آن‬

‫‪٣٨٩‬‬

‫ﭘﺲ وﻗﺘﯽ اﯾﻦ دو اﻣﺮ ﺑﺎﻃﻞ ﺷﺪﻧﺪ و ﻧﺎﻣﻤﮑﻦ ﺑﻮدﻧﺸﺎن روﺷﻦ ﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻮع ﺳﻮم ﻣﻘﺮر ﻣﯽﮔﺮدد و‬ ‫آن اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬آﻧﮫﺎ را آﻓﺮﯾﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻓﻘﻂ او ﺷﺎﯾﺴﺘﮥ ﻋﺒﺎدت اﺳﺖ و ﺑﺲ« ‪.١‬‬ ‫‪ -۳‬ﺷﯿﻮۀ اھﻤﯿﺖ ﻗﺎﺋﻞ ﻧﺸﺪن ﺑﻪ ﺳﺨﻨﺎن ﻣﺸﺮﮐﺎن و ﺑﺎﻃﻞ ﻧﻤﻮدن آﻧﺎن‬ ‫اﯾﻦ ﺷﯿﻮهای ﻗﻮی در ﺳﺎﮐﺖ ﮐﺮدن ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن ﻣﻐﺮور و ﻣﺘﮑﺒﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪھﺎﯾﺸﺎن‬

‫اھﻤﯿﺘﯽ داده ﻧﺸﻮد و ﺑﻪ ﺑﺮﺧﯽ از ﺣﺠﺘﮫﺎی ﺑﺎﻃﻞ آﻧﮫﺎ اﻋﺘﻨﺎﯾﯽ ﻧﮕﺮدد ﺗﺎ از ﮐﺸﻤﮑﺶ و‬ ‫ﺟﺪال ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی ﺷﻮد و ﺣﺠﺘﯽ ﻗﺎﻃﻊ اراﺋﻪ ﮔﺮدد ﮐﻪ ﻏﺮورﺷﺎن را از ﺑﯿﻦ ﺑﺒﺮد و دﻟﯿﻠﺸﺎن‬ ‫را ﺑﺎﻃﻞ ﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬داﺳﺘﺎن ﻣﻮﺳﯽ و ﻓﺮﻋﻮن ﻧﻤﻮﻧﻪای ﻃﻮﻻﻧﯽ از اﯾﻦ ﺷﯿﻮه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻮﺳﯽ‬ ‫از ھﺮ اﻋﺘﺮاض و ﺷﺒﮫﻪای ﮐﻪ ﻓﺮﻋﻮن وارد ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬روی ﺑﺮ ﻣﯽﺗﺎﻓﺖ و ﺑﻪ آن ﺗﻮﺟﻪ‬ ‫ﻧﻤﯽﻧﻤﻮد و ﺑﻪ اﺑﻄﺎل ادﻋﺎی اﻟﻮھﯿﺖ ﻓﺮﻋﻮن از ﺧﻼل ﺣﺠﺖ روﺷﻦ ﻋﻘﻠﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ رﺑﻮﺑﯿﺖ و‬ ‫اﻟﻮھﯿﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ دﻻﻟﺖ ﻣﯽﻧﻤﻮد‪ ،‬ﭘﺮداﺧﺖ و اﯾﻦ داﺳﺘﺎن در ﺳﻮرۀ ﺷﻌﺮاء آﻣﺪه اﺳﺖ؛‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ٓ‬ ‫﴿قَ َال ف ِۡر َع ۡو ُن َو َما َر ُّب ٱ ۡل َ� ٰ َلم َ‬ ‫�‪ ٢٣‬قَ َال َر ُّب ٱ َّ َ َ‬ ‫ت َوٱ� ِ‬ ‫�ض َو َما بَ ۡي َن ُه َما ۖ إِن‬ ‫لس�ٰ� ٰ ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫ٓ ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُك ُ‬ ‫نتم ُّموقِن َ‬ ‫ِ�‪ ٢٤‬قال ل َِم ۡن َح ۡو ُ� ٓۥ �� � ۡس َت ِم ُعون‪ ٢٥‬قال َر ُّ�� ۡم َو َر ُّب َءابَا�ِ� ُم‬ ‫َ َ َّ َ ُ َ ُ ُ َّ ٓ ُ ۡ َ َ ۡ ُ ۡ َ َ ۡ ُ ‪ۡ َ ۡ ُّ َ َ َ ٞ‬‬ ‫ٱ ۡ�َ َّول َ‬ ‫� ِق‬ ‫م‬ ‫ل‬ ‫ٱ‬ ‫ب‬ ‫ر‬ ‫ال‬ ‫ق‬ ‫‪٢٧‬‬ ‫ون‬ ‫ن‬ ‫ج‬ ‫م‬ ‫ل‬ ‫م‬ ‫�‬ ‫�‬ ‫إ‬ ‫ِل‬ ‫س‬ ‫ر‬ ‫أ‬ ‫�‬ ‫ِي‬ ‫ٱ‬ ‫م‬ ‫�‬ ‫ول‬ ‫س‬ ‫ر‬ ‫ن‬ ‫إ‬ ‫ال‬ ‫ق‬ ‫‪٢٦‬‬ ‫ِ�‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ٓ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ ً ۡ‬ ‫ُۡ َۡ‬ ‫َوٱل ۡ َم ۡغر َ َ َ ۡ َ ُ َ‬ ‫�ي � ۡج َعل َّنك‬ ‫ِ ِ‬ ‫ب وما بينهما ۖ إِن كنتم �عقِلون‪ ٢٨‬قال ل� ِ ِن ٱ�ذت إِ�ٰها � ِ‬ ‫ۡ ۡ ُ َ‬ ‫م َِن ٱل َمسجو�ِ�‪] ﴾٢٩‬اﻟﺸﻌﺮاء‪.[۲۹-۲۳ :‬‬ ‫»ﻓﺮﻋﻮن ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﺮوردﮔﺎر ﺟﮫﺎﻧﯿﺎن ﮐﯿﺴﺖ؟ )ﻣﻮﺳﯽ( ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﺮوردﮔﺎر آﺳﻤﺎﻧﮫﺎ و زﻣﯿﻦ و‬ ‫آﻧﭽﻪ ﻣﯿﺎن آن دو اﺳﺖ‪ ،‬اﮔﺮ ﺷﻤﺎ راه ﯾﻘﯿﻦ ﻣﯽﭘﻮﺋﯿﺪ‪) .‬ﻓﺮﻋﻮن رو( ﺑﻪ اﻃﺮاﻓﯿﺎن ﺧﻮد ﮐﺮد‬ ‫و ﮔﻔﺖ‪ :‬آﯾﺎ ﻧﻤﯽﺷﻨﻮﯾﺪ؟ )ﻣﻮﺳﯽ( ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﺮوردﮔﺎر ﺷﻤﺎ و ﻧﯿﺎﮐﺎن ﭘﯿﺸﯿﻦ ﺷﻤﺎﺳﺖ‪.‬‬ ‫ً‬ ‫)ﻓﺮﻋﻮن( ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﯿﻐﻤﺒﺮی ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻮی ﺷﻤﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻗﻄﻌﺎ دﯾﻮاﻧﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫)ﻣﻮﺳﯽ( ﮔﻔﺖ‪ :‬او ﭘﺮوردﮔﺎر ﻃﻠﻮع وﻏﺮوب و ھﻤﻪ ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﯿﺎن آن دو ﻗﺮار‬ ‫دارد‪ ،‬اﮔﺮ ﺷﻤﺎ ﻋﺎﻗﻞ ﻣﯽﺑﻮدﯾﺪ‪) .‬ﻓﺮﻋﻮن( ﮔﻔﺖ‪ :‬اﮔﺮ ﺟﺰ ﻣﺮا ﺑﻪ ﭘﺮوردﮔﺎری ﺑﺮﮔﺰﯾﻨﯽ ﺗﻮ را‬ ‫از زﻣﺮۀ زﻧﺪاﻧﯿﺎن ﺧﻮاھﻢ ﮐﺮد«‪.‬‬

‫روش و ﺷﯿﻮهھﺎی ﻗﺮآﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﻣﺠﺎدﻟﻪ ﺑﺎ ﻣﺸﺮﮐﺎن اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‪،‬‬ ‫آﻧﺎن را ﺑﻪ ﺑﻦﺑﺴﺖ رﺳﺎﻧﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬اﻧﺪﯾﺸﮥ ﮐﺞ و ﻣﻨﺤﺮﻓﺸﺎن‪ ،‬آﻧﺎن را ﺑﻪ اﯾﻦ رھﻨﻤﻮد ﮐﺮد‬ ‫‪ -١‬ﺗﻔﺴﯿﺮ ﺳﻌﺪی‪ ،‬ج ‪ ،۷‬ص ‪.۱۹۶-۱۹۵‬‬

‫‪٣٩٠‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﮐﻪ از آن ﺣﻀﺮت ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ درﺧﻮاﺳﺖ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ﮐﻪ ھﺪﻓﯽ ﺟﺰ ﻟﺠﺎﺟﺖ و ﺳﺨﺖﺳﺮی و‬ ‫ﻧﺎﺗﻮان ﮐﺮدن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮی ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬آﻧﮫﺎ از رﺳﻮل ﺧﺪا ﻣﻮارد زﯾﺮ را‬ ‫درﺧﻮاﺳﺖ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪:‬‬ ‫اﻟﻒ × ﺑﺮای آﻧﮫﺎ از زﻣﯿﻦ ﭼﺸﻤﻪای ﺑﺠﻮﺷﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫ب × ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺎﻏﯽ از درﺧﺘﺎن ﺧﺮﻣﺎ و اﻧﮕﻮر داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﺟﻮﯾﺒﺎرھﺎ در زﯾﺮ آن‬ ‫ﺟﺎری ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫ج × ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ آﺳﻤﺎن را ﻗﻄﻌﻪ ﻗﻄﻌﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺑﯿﻨﺪازد‪ ،‬آنﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﭼﻨﯿﻦ‬ ‫ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬ ‫د × ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺪا و ﻣﻼﺋﮑﻪ را روﺑﺮو ﺑﯿﺎورد‪.‬‬ ‫و × ﯾﺎ ﺑﻪ آﺳﻤﺎن ﺑﺎﻻ ﺑﺮود ﯾﻌﻨﯽ ﻧﺮدﺑﺎﻧﯽ ﺑﺮ ﮔﯿﺮد و از آن ﺑﻪ آﺳﻤﺎن ﺑﺎﻻ رود‪.‬‬ ‫ز × از آﺳﻤﺎن ﮐﺘﺎﺑﯽ ﺑﯿﺎورد ﮐﻪ آﻧﮫﺎ ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ‪ .‬ﻣﺠﺎھﺪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺮای ھﺮ ﯾﮏ‬ ‫ﻧﺎﻣﻪ و ﮐﺘﺎﺑﯽ از آﺳﻤﺎن ﺑﯿﺎورد ﮐﻪ در آن ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﮐﺘﺎﺑﯽ از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪا ﺑﺮای‬ ‫ﻓﻼﻧﯽ ﻓﺮزﻧﺪ ﻓﻼﻧﯽ اﺳﺖ ‪.١‬‬ ‫درﺧﻮاﺳﺖ اﻣﻮر ﺧﺎرقاﻟﻌﺎده و ﻣﻌﺠﺰات‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪای اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻃﻮل ﺗﺎرﯾﺦ ھﻤﻮاره‬ ‫اﻧﺴﺎﻧﮫﺎ در ھﺮ ﻣﺮﺣﻠﻪ از زﻣﺎن‪ ،‬آن را از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان درﺧﻮاﺳﺖ ﻣﯽﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﺎ‬ ‫اﯾﻨﮑﻪ ﺷﯿﻔﺘﮥ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻗﻮﻣﺶ اﯾﻤﺎن ﺑﯿﺎورﻧﺪ و در اﯾﻦ راه ﺟﺎﻧﻔﺸﺎﻧﯽ ﻣﯽﻧﻤﻮد‪ ،‬اﻣﺎ‬ ‫ﺗﺮﺑﯿﺖ اﻟﮫﯽ و ادب ﭘﯿﺎﻣﺒﺮاﻧﻪ ﮐﻪ او ﺑﺪان آراﺳﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬اﯾﺸﺎن را از ﻃﻠﺐ ﻧﻤﻮدن و ﺧﻮاﺳﺘﻦ‬ ‫ﻣﻌﺠﺰه ﺑﺎز ﻣﯽداﺷﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺧﻮاﺳﺘﻪھﺎی آﻧﺎن را از ﺧﺪاوﻧﺪ ﻃﻠﺐ ﻧﻤﯽﮐﺮد ‪.٢‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﻣﻘﺎﺑﻞ درﺧﻮاﺳﺖ آﻧﺎن ﻣﯽﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﻦ ﺑﺎ اﯾﻦ ﭼﯿﺰھﺎ ﺑﻪ ﺳﻮی ﺷﻤﺎ‬ ‫ﻓﺮﺳﺘﺎده ﻧﺸﺪهام ﻣﻦ از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮاﯾﺘﺎن ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ آوردهام ﮐﻪ ﺑﺎ آن ﻓﺮﺳﺘﺎده‬ ‫ﺷﺪهام و آﻧﭽﻪ ﺑﻪ ھﻤﺮاه آن ﺑﻪ ﺳﻮی ﺷﻤﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺷﺪهام‪ ،‬آن را ﺑﻪ ﺷﻤﺎ رﺳﺎﻧﺪهام‪ .‬اﮔﺮ‬ ‫آن را ﺑﭙﺬﯾﺮﯾﺪ‪ ،‬در دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت ﺧﻮﺷﺒﺨﺖ ﺧﻮاھﯿﺪ ﺷﺪ و اﮔﺮ آن را ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﺮﮔﺮداﻧﯿﺪ و‬ ‫ﻗﺒﻮل ﻧﮑﯿﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻓﺮﻣﺎن اﻟﮫﯽ ﻣﯽﻣﺎﻧﻢ و ﺻﺒﺮ ﻣﯽﮐﻨﻢ ﺗﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯿﺎن ﻣﻦ و ﺷﻤﺎ‬ ‫ﻗﻀﺎوت ﻧﻤﺎﯾﺪ« ‪.٣‬‬ ‫‪ -١‬اﻟﺘﺮﺑﯿﺔ اﻟﻘﯿﺎدﯾﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۳۱۱‬‬ ‫‪ -٢‬ھﻤﺎن‪.‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﻦ ھﺸﺎم‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۴۵۹‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪ :‬دﻋﻮت آﺷﮑﺎر و روشﻫﺎی ﻣﺸﺮﮐﺎن در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ آن‬

‫‪٣٩١‬‬

‫اﻣﯿﺪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﺑﻪ اﯾﻤﺎن آوردن ﻗﻮﻣﺶ‪ ،‬ﺑﻪ ﯾﺎس و ﻧﺎاﻣﯿﺪی ﺗﺒﺪﯾﻞ ﮔﺸﺖ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ‬ ‫آﻧﮫﺎ او را رھﺎ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ دﯾﺪ ﮐﻪ آﻧﮫﺎ از او دوری ﻣﯽﺟﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﺄﺳﻒ و اﻧﺪوه ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺎﻧﻪاش ﺑﺮﮔﺸﺖ و ﺧﺪاوﻧﺪ اﯾﻦ ﻟﺠﺎﺟﺖ و ﺳﺨﺖﺳﺮی آﻧﮫﺎ را ﺑﯿﺎن ﻧﻤﻮد و ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬ ‫َۡ‬ ‫َ َ ُ ْ َ ُّ ۡ َ َ َ َ َّ َ ۡ ُ َ‬ ‫َ ۡ َ ُ َ َ َ َ َّ ‪ٞ‬‬ ‫�ب ً‬ ‫�ض يَ ُ‬ ‫﴿وقالوا لن نؤمِن لك ح ٰ‬ ‫ج َر �َا م َِن ٱ� ِ‬ ‫و�‪ ٩٠‬أو ت�ون لك جنة‬ ‫� �ف‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫�ا‪ ٩١‬أ ۡو � ُ ۡسقِ َط ٱ َّ‬ ‫لس َما ٓ َء َك َما َز َ� ۡم َ‬ ‫ّمِن َّ�ِيل َوع َِنب َ� ُت َف ّج َر ٱ ۡ�نۡ َ� ٰ َر خ َِ�ٰلَ َها َ� ۡفج ً‬ ‫ت‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ٖ‬ ‫ٖ‬ ‫ۡ‬ ‫َۡ‬ ‫َ‬ ‫َ ََۡ َ ً َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫ً‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ َ ُ َ َ َۡ ‪ۡ ُ ّ ٞ‬‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫علينا كِسفا أو تأ ِ� ب ِٱ�ِ وٱلم ٰٓ‬ ‫��ِكةِ قبِي�‪ ٩٢‬أو ي�ون لك �يت مِن زخر ٍف أو‬ ‫َّ َ ٓ َ َ ُّ ۡ َ ُ ّ َ َ َّ ٰ ُ َ ّ َ َ َ ۡ َ َ ٰ ٗ َّ ۡ َ ُ ُ ُ ۡ ُ ۡ َ َ‬ ‫تَ ۡر َ ٰ‬ ‫حان‬ ‫�ل علينا كِ�با �قرؤه ۗۥ قل سب‬ ‫� ِ� ٱلسماءِ ولن نؤمِن ل ِر�ِيِك ح� � ِ‬ ‫ٗ‬ ‫َ َ َ َ َ َّ َ َ ُ ۡ ُ ٓ ْ ۡ َ ٓ َ ُ ُ ۡ ُ َ ٰٓ َّ ٓ‬ ‫َر ّ� َه ۡل ُك ُ‬ ‫نت إ َّ� � َ َ ٗ‬ ‫�� َّر ُسو�‪ ٩٣‬وما منع ٱ�اس أن يؤمِنوا إِذ جاءهم ٱلهدى إِ�‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َۡ‬ ‫َ َ ُ ٓ ْ َ َ َ َ َّ ُ َ َ ٗ َّ ُ ٗ‬ ‫َ َ ٰٓ َ ‪َ ُ ۡ َ ٞ‬‬ ‫ُ َّ ۡ َ َ‬ ‫أن قالوا ��عث ٱ� ��� رسو�‪ ٩٤‬قل لو �ن ِ� ٱ� ِ‬ ‫�ض م��ِكة �مشون‬ ‫ُ ۡ َ ّ َ َ َ َّ ۡ َ َ َ ۡ ّ َ َّ َ ٓ َ َ ٗ َّ ُ ٗ‬ ‫ُۡ َ َ‬ ‫� بٱ َّ�ِ َشه َ‬ ‫ٰ‬ ‫يدۢ� بَ ۡي ِ�‬ ‫ك‬ ‫ل‬ ‫ق‬ ‫‪٩٥‬‬ ‫و�‬ ‫مطم�ِن ِ� ل��ا علي ِهم مِن ٱلسماءِ مل� رس‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َََۡ ُ‬ ‫�ۢ� بَ ِ ٗ‬ ‫� ۡم إنَّ ُهۥ َ� َن ب ِع َبادِه ِۦ َخب َ‬ ‫ص��‪] ﴾٩٦‬اﻹﺳﺮاء‪.[۹۶-۹۰ :‬‬ ‫و�ين ۚ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫»ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻣﺎ ھﺮﮔﺰ ﺑﻪ ﺗﻮ اﯾﻤﺎن ﻧﻤﯽآورﯾﻢ ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ از زﻣﯿﻦ ﭼﺸﻤﻪای ﺑﺮای ﻣﺎ ﺑﯿﺮون‬ ‫ﺟﻮﺷﺎﻧﯽ ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺎﻏﯽ از درﺧﺘﺎن ﺧﺮﻣﺎ و اﻧﮕﻮر داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯽ و رودﺑﺎرھﺎ و ﺟﻮﯾﺒﺎرھﺎی‬ ‫ﻓﺮاوان در آن روان ﮔﺮداﻧﯽ‪ .‬ﯾﺎ آﺳﻤﺎن را ﻗﻄﻌﻪ ﻗﻄﻌﻪ ﺑﺮ ﺳﺮﻣﺎ ﻓﺮود آری‪ ،‬ھﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﯽﭘﻨﺪاری و ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺪا و ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن را ﺑﯿﺎوری و ﺑﺎ ﻣﺎ روﯾﺎروی ﮔﺮداﻧﯽ و ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ‬ ‫ﺳﺮای ﺑﺰرگ زرﻧﮕﺎری داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯽ و ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪﺳﻮی آﺳﻤﺎن ﺑﺎﻻ روی و ﺗﻨﮫﺎ ﭼﯿﺰی ﮐﻪ‬ ‫ﻣﺎﻧﻊ اﯾﻤﺎن آوردن ﻣﺮدﻣﺎن ﺑﻌﺪ از ﻧﺰول ھﺪاﯾﺖ ﺑﺮای اﯾﺸﺎن ﺷﺪ‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪:‬‬ ‫آﯾﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ اﻧﺴﺎﻧﯽ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﻓﺮﺳﺘﺎده اﺳﺖ؟! ﺑﮕﻮ اﮔﺮ در زﻣﯿﻦ )ﺑﻪ ﺟﺎی‬ ‫اﻧﺴﺎنھﺎ( ﻓﺮﺷﺘﮕﺎﻧﯽ ﻣﺴﺘﻘﺮ و در آن راه ﻣﯽرﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺎ از آﺳﻤﺎن ﻓﺮﺷﺘﻪای را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬ ‫ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺑﻪ ﺳﻮﯾﺸﺎن ﻣﯽﻓﺮﺳﺘﺎدﯾﻢ‪ ،‬ﺑﮕﻮ ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪا ﻣﯿﺎن ﻣﻦ و ﺷﻤﺎ ﮔﻮاه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺑﯽﮔﻤﺎن او از )ﺣﺎل( ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ ﺑﺴﯿﺎر آ ﮔﺎه )و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﮐﺎرﺷﺎن( ﺑﺲ ﺑﯿﻨﺎ اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮده اﻟﮫﯽ در ھﻤﯿﻦ ﻣﻮرد ﻧﺎزل ﺷﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫ّ‬ ‫ۡ ُ‬ ‫َ َ ۡ َ َّ ُ ۡ َ ٗ ُ ّ َ ۡ‬ ‫ّ َّ‬ ‫� َب ُال أَ ۡو ُ� ّط َع ۡ‬ ‫�ض أ ۡو ُ� َِم بِهِ ٱل َم ۡو َ ٰ‬ ‫ٱ‬ ‫ه‬ ‫ب‬ ‫ت‬ ‫ت بِهِ ٱ�‬ ‫ِ‬ ‫� � بَل ِ�ِ‬ ‫ِ‬ ‫﴿ولو أن قرءانا س ِ� ِ ِ‬ ‫َ‬ ‫َّ َ َ ٗ َ‬ ‫َّ َ َ َ ُ ٓ ْ َّ ۡ َ َ ٓ ُ َّ ُ َ‬ ‫ٱ ۡ�َ ۡم ُر َ� ً‬ ‫ِيعاۗ أَ َفلَ ۡم يَا ْ ۡ َ‬ ‫ِيعاۗ َو�‬ ‫� ل َه َدى ٱ�اس �‬ ‫�ٔ ِس ٱ�ِين ءامنوا أن لو �شاء ٱ‬ ‫َ َ ُ ْ َ َ ٌ َ ۡ َ ُ ُّ َ ٗ ّ َ ۡ َ َّ ۡ‬ ‫َ َ ُ َّ َ َ‬ ‫� َف ُروا ْ تُ ِص ُ‬ ‫� يَأ ِ�َ‬ ‫يب ُهم ب ِ َما صنعوا قارِعة أو �ل ق ِر�با مِن دارِهِم ح ٰ‬ ‫يزال ٱ�ِين‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ ُ َّ َّ َّ َ ُ ۡ ُ‬ ‫َ َ‬ ‫َوعد ٱ�ِۚ إِن ٱ� � �ل ِف ٱل ِميعاد‪] ﴾٣١‬اﻟﺮﻋﺪ‪.[۳۱ :‬‬

‫‪٣٩٢‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫»اﮔﺮ ﻗﺮآﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﮐﻮهھﺎ ﺑﺪان ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ در آﯾﺪ ﯾﺎ زﻣﯿﻦ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ آن ﺷﮑﺎﻓﺘﻪ ﺷﻮد و‬ ‫ﯾﺎ ﺑﺪان ﻣﺮدﮔﺎن ﺑﻪ ﺳﺨﻦ در آورده ﺷﻮﻧﺪ )ﺑﺎز ھﻢ ﺑﻌﻀﯿﮫﺎ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻋﻨﺎد ﺑﺎ ﺣﻖ ﺑﺪان‬ ‫ﻧﻤﯽﮔﺮاﯾﻨﺪ(؛ ﺑﻠﮑﻪ ھﻤﮥ ﮐﺎرھﺎ در دﺳﺖ ﺧﺪاﺳﺖ‪ .‬آﯾﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﮕﺮ ﻧﻤﯽداﻧﻨﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ‬ ‫ﺧﺪا ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ھﻤﮥ ﻣﺮدﻣﺎن را ھﺪاﯾﺖ ﻣﯽداد؟ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﮐﺎﻓﺮان ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﮐﺎری ﮐﻪ‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬دﭼﺎر ﺑﻼ و ﻣﺼﯿﺒﺖ ﮐﻮﺑﻨﺪه ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ و ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻼ و ﻣﺼﯿﺒﺖ ﮐﻮﺑﻨﺪه ﺑﺮ ﺧﺎﻧﮥ‬

‫آﻧﺎن ﻓﺮود ﻣﯽآﯾﺪ ﺗﺎ وﻋﺪۀ ﺧﺪا ﻓﺮا رﺳﺪ‪ .‬ﺑﯽﮔﻤﺎن ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﻼف وﻋﺪه ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ«‪.‬‬ ‫ﻓﻠﺴﻔﻪ اﯾﻨﮑﻪ درﺧﻮاﺳﺖ ﻣﺸﺮﮐﺎن از ﺟﺎﻧﺐ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ اراﺋﻪ ﻣﻌﺠﺰه‬ ‫ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﻧﺸﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ آﻧﮫﺎ ﺑﻪ ﻗﺼﺪ راھﯿﺎﺑﯽ و ﺣﻖ ﻃﻠﺒﯽ‪ ،‬ﺧﻮاھﺎن اﯾﻦ ﻣﻌﺠﺰات‬ ‫ﻧﺒﻮدﻧﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ از روی ﻟﺠﺎﺟﺖ و ﺗﻤﺴﺨﺮ‪ ،‬ﺧﻮاﺳﺘﺎر آن ﮔﺮدﯾﺪﻧﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽداﻧﺴﺖ ﮐﻪ‬ ‫اﮔﺮ اﯾﻨﮫﺎ آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻪاﻧﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت آﺷﮑﺎر ﺑﺒﯿﻨﻨﺪ و ﻣﺸﺎھﺪه ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎز ھﻢ اﯾﻤﺎن‬ ‫ﻧﺨﻮاھﻨﺪ آورد و ھﻤﭽﻨﺎن ﺳﺮﮔﺸﺘﻪ و ﺳﺮﮐﺶ ﺧﻮاھﻨﺪ ﻣﺎﻧﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ُ ۡ َّ‬ ‫َ‬ ‫﴿ َوأَ ۡق َس ُموا ْ بٱ َّ�ِ َج ۡه َد َ�يۡ َ�ٰنه ۡم لَ�ن َجا ٓ َء ۡ� ُه ۡم َءايَة‪ۡ ُ�َّ ٞ‬ؤم ُ َّ‬ ‫تع َ‬ ‫�� ٰ ُ‬ ‫ِند‬ ‫ِن ب ِ َها ۚ قل إِ� َما ٱ‬ ‫ِِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫َّ َ َ ُ ۡ ُ ُ ۡ َ َّ َ ٓ َ َ ٓ َ ۡ َ ُ ۡ ُ َ َ ُ َ ّ ُ َ ۡ َ َ ُ ۡ َ َ ۡ َ ٰ َ ُ ۡ ََ‬ ‫ٱ�ِۖ وما �شعِر�م ��ها إِذا جاءت � يؤمِنون‪ ١٠٩‬و�قل ِب أ�ِٔد�هم و�ب�رهم كما‬ ‫َ َ َ َّ َ ۡ ٓ َ‬ ‫َ ۡ ْ‬ ‫َ َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫ََ ُ‬ ‫۞ول ۡو �� َنا ن َّز�َا إ ِ ۡ� ِه ُم‬ ‫ل ۡم يُؤم ُِنوا بِهِۦٓ أ َّول َم َّر� ٖ َونذ ُره ۡم ِ� ُطغ َ�ٰن ِ ِه ۡم َ� ۡع َم ُهون‪١١٠‬‬ ‫َ ُ ْ ۡ ْ َّ ٓ َ‬ ‫ۡ َ َ َ َ َ َ َّ َ ُ ُ ۡ َ ۡ َ َ َ َ ۡ َ َ َ ۡ ۡ ُ َّ َ ۡ ُ ٗ‬ ‫��ِكة و�مهم ٱلمو ٰ‬ ‫ٱلم ٰٓ‬ ‫�ءٖ � ُب� َّما �نوا ِ�ُؤم ُِن ٓوا إِ� أن‬ ‫� وح�نا علي ِهم �‬ ‫َ َ ٓ َ َّ ُ َ‬ ‫َ ۡ ََ ُ ۡ ََۡ ُ َ‬ ‫�شاء ٱ‬ ‫� َّن أ��هم �هلون‪] ﴾١١١‬اﻷﻧﻌﺎم‪.[۱۱۱-۱۰۹ :‬‬ ‫� َو�ٰ ِ‬ ‫»ﻣﺸﺮﮐﺎن ﺑﺎ ھﻤﻪ ﺗﻮان و ﺑﺎ ﺗﺄﮐﯿﺪ ھﺮ ﭼﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻣﯽﺧﻮرﻧﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ‬ ‫ﻣﻌﺠﺰهای ﺑﺮای آﻧﺎن آورده ﺷﻮد ﺑﻪ ﺳﺒﺐ آن اﯾﻤﺎن ﻣﯽآورﻧﺪ‪ .‬ﺑﮕﻮ ﻣﻌﺠﺰات از ﺳﻮی ﺧﺪا‬ ‫اﺳﺖ و ﺷﻤﺎ ﭼﻪ ﻣﯽداﻧﯿﺪ اﮔﺮ ﺑﺪﯾﺸﺎن ﻧﻤﻮده ﺷﻮد‪ ،‬اﯾﻤﺎن ﻧﻤﯽآورﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎ دلھﺎ و‬ ‫ﭼﺸﻢھﺎی آﻧﺎن را واژﮔﻮﻧﻪ و ﺣﯿﺮان ﻣﯽﮔﺮداﻧﯿﻢ‪ ،‬ھﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﺧﻮاھﻨﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ در آﻏﺎز‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ و اﯾﺸﺎن را ﺑﻪ ﺧﻮد وا ﻣﯽﮔﺬارﯾﻢ ﺗﺎ در ﻃﻐﯿﺎن و ﺳﺮﮐﺸﯽ ﺧﻮد ﺳﺮﮔﺮدان و وﯾﻼن‬ ‫ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﺎ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎﻧﯽ را ﺑﻪ ﭘﯿﺶ اﯾﺸﺎن ﻣﯽﻓﺮﺳﺘﺎدﯾﻢ و ﻣﺮدﮔﺎﻧﯽ ﺑﺎ اﯾﺸﺎن ﺳﺨﻦ‬ ‫ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ و ھﻤﻪ ﭼﯿﺰ را آﺷﮑﺎر در ﺑﺮاﺑﺮ آﻧﺎن ﮔﺮد ﻣﯽآورﯾﻢ‪ ،‬آﻧﺎن اﯾﻤﺎن ﻧﻤﯽآوردﻧﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ‬

‫اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺪا ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ وﻟﯿﮑﻦ ﺑﯿﺸﺘﺮ آﻧﺎن ﻧﻤﯽداﻧﻨﺪ«‪.‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺣﮑﻤﺖ اﻟﮫﯽ و رﺣﻤﺖ رﺑﺎﻧﯽ ﭼﻨﯿﻦ اﻗﺘﻀﺎء ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻪ آﻧﺎن ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ‬ ‫ﻧﺸﻮد؛ زﯾﺮا ﺳﻨﺖ اﻟﮫﯽ ﭼﻨﯿﻦ ﺣﮑﻢ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ھﺮ ﮔﺎه ﻗﻮﻣﯽ ﻧﺸﺎﻧﻪھﺎ و ﻣﻌﺠﺰات‬ ‫ﺑﺨﻮاھﻨﺪ و ﺧﻮاﺳﺘﮥ آﻧﺎن ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎز ھﻢ اﯾﻤﺎن ﻧﯿﺎوردﻧﺪ‪ ،‬آﻧﺎن را رﯾﺸﻪﮐﻦ‬

‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪ :‬دﻋﻮت آﺷﮑﺎر و روشﻫﺎی ﻣﺸﺮﮐﺎن در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ آن‬

‫‪٣٩٣‬‬

‫ﺧﻮاھﺪ ﮐﺮد‪ ،‬آن ﻃﻮر ﮐﻪ ﺑﺎ ﻗﻮم ﻋﺎد‪ ،‬ﺛﻤﻮد و ﻗﻮم ﻓﺮﻋﻮن ﮐﺮد‪.‬‬ ‫آﻧﭽﻪ ﺑﯿﺶ از ھﺮ ﭼﯿﺰی ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﺗﻤﺴﺨﺮ و ﻟﺠﺎﺟﺖ و ﺳﺒﮑﺴﺮی آﻧﮫﺎ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﻗﺮآن ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از ﻣﻌﺠﺰات و ﻧﺸﺎﻧﻪھﺎی ﺑﺰرگ اﻟﮫﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺰد آﻧﺎن ﺑﻮد ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬وﻗﺘﯽ‬ ‫ﺧﻮاﺳﺘﺎر اراﺋﻪ ﻧﺸﺎﻧﻪھﺎﯾﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ در ﭘﺎﺳﺦ آﻧﮫﺎ ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ َّ َّ‬ ‫ُ ۡ َّ‬ ‫َ‬ ‫﴿ َوقَالُوا ْ ل َ ۡو َ�ٓ أُنز َل َع َل ۡيهِ َء َا� ٰ ‪ٞ‬‬ ‫�� ٰ ُ‬ ‫�� َما ٓ �نَا ۠ نَذ ‪ٞ‬‬ ‫ِير‬ ‫ت ّمِن َّر ّ�ِهِۚۦ قل إِ� َما ٱ‬ ‫ت عِند ٱ�ِ‬ ‫ِ‬ ‫َٰ َ َ َ ۡ َ ٗ‬ ‫ُّ ٌ َ َ َ ۡ َ ۡ ۡ َ َّ ٓ َ َ ۡ َ َ َ ۡ َ ۡ َ ٰ َ ُ ۡ َ ٰ َ َ ۡ ۡ َّ‬ ‫مبِ�‪ ٥٠‬أو لم ي� ِف ِهم ��ا أنز�ا عليك ٱلكِ�ب �ت� علي ِه ۚم إِن ِ� �ل ِك لر�ة‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ ۡ َ ٰ َ ۡ ُۡ ُ َ‬ ‫ُ َ ٗ‬ ‫َّ‬ ‫ون‪ُ ٥١‬ق ۡل ك َ ٰ‬ ‫� ب ِٱ�ِ بَ ۡي ِ� َو َ� ۡي َن� ۡم ش ِهيد�ۖ َ� ۡعل ُم َما ِ�‬ ‫وذِكرى ل ِقو ٖ� يؤمِن‬ ‫َ َۡ‬ ‫ُ‬ ‫َّ‬ ‫ْ‬ ‫ۡ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َ ُ‬ ‫ٱ َّ َ َ‬ ‫�ض َوٱ� َ‬ ‫ِين َء َام ُنوا ب ِٱل َ�ٰ ِط ِل َو�ف ُروا ب ِٱ�ِ أ ْو ٰٓ��ِك ه ُم‬ ‫لس�ٰ� ٰ ِ‬ ‫ت وٱ� ِ �‬ ‫ۡ َٰ ُ َ‬ ‫�ون‪] ﴾٥٢‬اﻟﻌﻨﮑﺒﻮت‪.[۵۲-۵۰ :‬‬ ‫ٱل� ِ‬ ‫»و ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﭼﻪ ﻣﯽﺷﺪ اﮔﺮ ﻣﻌﺠﺰاﺗﯽ از ﺳﻮی ﭘﺮوردﮔﺎرش ﺑﺪو ﻋﻄﺎء ﻣﯽﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ﺑﮕﻮ‪:‬‬ ‫ﻣﻌﺠﺰات ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺧﺪاﺳﺖ و ﻣﻦ ﺗﻨﮫﺎ ﺑﯿﻢدھﻨﺪه روﺷﻨﮕﺮی ھﺴﺘﻢ و ﺑﺲ‪ .‬آﯾﺎ ھﻤﯿﻦ‬ ‫اﻧﺪازه ﺑﺮای آﻧﺎن ﮐﺎﻓﯽ و ﺑﺴﻨﺪه ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ اﯾﻦ ﮐﺘﺎب را ﺑﺮ ﺗﻮ ﻧﺎزل ﮐﺮدهاﯾﻢ و ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ‬ ‫ً‬ ‫ﺑﺮ آﻧﺎن ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻣﺴﻠﻤﺎ در اﯾﻦ رﺣﻤﺖ ﺑﺰرﮔﯽ و ﺗﺬﮐﺮ ﺳﺘﺮﮔﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﮕﻮ ھﻤﯿﻦ‬ ‫ﺑﺲ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪا ﻣﯿﺎن ﻣﻦ و ﺷﻤﺎ ﮔﻮاه اﺳﺖ‪ .‬او ﻣﯽداﻧﺪ آﻧﭽﻪ در آﺳﻤﺎنھﺎ و زﻣﯿﻦ‬ ‫ً‬ ‫اﺳﺖ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﻃﻞ را ﺑﺎور ﻣﯽدارﻧﺪ و ﺑﻪ ﺧﺪا اﻋﺘﻘﺎد ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬آﻧﺎن واﻗﻌﺎ زﯾﺎنﮐﺎرﻧﺪ«‪.‬‬

‫ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﺒﺎس رواﯾﺘﯽ ذﮐﺮ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺮﯾﺶ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬از‬ ‫ﭘﺮوردﮔﺎرت ﺑﺨﻮاه ﮐﻮه ﺻﻔﺎ را ﺑﺮای ﻣﺎ ﺑﻪ ﻃﻼ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬آن وﻗﺖ ﻣﺎ اﯾﻤﺎن ﻣﯽآورﯾﻢ‪.‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬اﯾﻤﺎن ﻣﯽآورﯾﺪ؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺑﻠﯽ‪ .‬اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫دﻋﺎ ﮐﺮد‪ .‬آن ﮔﺎه ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﺮوردﮔﺎرت ﺳﻼم ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﮔﺮ ﺗﻮ‬ ‫ﻣﯽﺧﻮاھﯽ ﮐﻮه ﺻﻔﺎ راﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ ﻃﻼ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﯿﻢ‪ ،‬اﻣﺎ اﮔﺮ ﺑﻌﺪ از آن ھﻢ ﮐﻔﺮ ورزﯾﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ‬ ‫آﻧﺎن ﭼﻨﺎن ﻋﺬاﺑﯽ ﺧﻮاھﻢ داد ﮐﻪ ﺑﻪ ھﯿﭻ ﯾﮏ از ﺟﮫﺎﻧﯿﺎن آن ﻋﺬاب را ﻧﺪادهام و اﮔﺮ‬ ‫ﻣﯽﺧﻮاھﯽ درھﺎی ﺗﻮﺑﻪ و رﺣﻤﺖ را ﺑﺮ روی آﻧﮫﺎ ﻣﯽﮔﺸﺎﯾﻢ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬ ‫درھﺎی ﺗﻮﺑﻪ و رﺣﻤﺖ را ﺑﺮ روی آﻧﮫﺎ ﻣﯽﮔﺸﺎﯾﻢ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬درھﺎی ﺗﻮﺑﻪ و‬ ‫رﺣﻤﺖ را ﺑﺮ آﻧﺎن ﺑﮕﺸﺎ و آن وﻗﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ اﯾﻦ آﯾﻪ را ﻧﺎزل ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬ ‫ُ‬ ‫َّ ٓ َ َ َّ‬ ‫ََ‬ ‫َ َ َ َ َ ٓ َ ُّ َ‬ ‫َۡ َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫ون َو َءات ۡي َنا � ُمود ٱ�َّاقة‬ ‫﴿ َوما منعنا أن ن ۡرسِل بِٱ�� ٰ ِ‬ ‫ت إِ� أن كذ َب ب ِ َها ٱ� َّول ۚ‬ ‫ُۡ َٗ َ َ َ ْ‬ ‫َ ُ ُ‬ ‫َ ٰ َّ َ ۡ ٗ‬ ‫ت إِ� �وِ�فا‪] ﴾٥٩‬اﻹﺳﺮاء‪.[۵۹ :‬‬ ‫�ة �ظل ُموا ب ِ َها ۚ َوما ن ۡرسِل ب ِٱ�� ِ‬ ‫مب ِ‬

‫‪٣٩٤‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫»ﭼﯿﺰی ﻣﺎ را از اﻧﺠﺎم اﯾﻦ ﻣﻌﺠﺰات ﺑﺎز ﻧﻤﯽدارد‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﮔﺬﺷﺘﮕﺎن‪ ،‬آﻧﮫﺎ را ﺗﮑﺬﯾﺐ‬ ‫ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎ ﺑﺮای ﻗﻮم ﺛﻤﻮد‪ ،‬ﺷﺘﺮ )از ﺳﻨﮓ ﺑﻪ در آوردﯾﻢ( دادﯾﻢ ﮐﻪ ﻣﻌﺠﺰۀ روﺷﻨﮕﺮی ﺑﻮد‪،‬‬

‫اﻣﺎ آﻧﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺪان ﮐﻔﺮ ورزﯾﺪﻧﺪ و ﻣﺎ ﻣﻌﺠﺰات را ﺟﺰ ﺑﺮای ﺑﯿﻢ دادن اﺟﺮا ﻧﻤﯽﺳﺎزﯾﻢ«‪.‬‬ ‫ھﺪف رھﺒﺮان ﻗﺮﯾﺶ از اﯾﻦ ﺧﻮاﺳﺘﻪھﺎ‪ ،‬راه اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﺟﻨﮕﯽ ﺗﺒﻠﯿﻐﺎﺗﯽ ﻋﻠﯿﻪ دﻋﻮت و‬ ‫داﻋﯽ و ﺗﻮﻃﺌﻪ ﺑﺮ ﺿﺪ ﺣﻖ ﺑﻮد ﺗﺎ ﻗﺒﯿﻠﻪھﺎی ﻋﺮب از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج دوری ﮔﺰﯾﻨﻨﺪ؛ ﭼﻮن‬ ‫رھﺒﺮان ﻗﺮﯾﺶ ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ را ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ اﯾﻦ اﻣﻮر در ﻃﺒﯿﻌﺖ اﯾﻦ دﻋﻮت‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺧﻮاﺳﺘﻪھﺎی ﺧﻮد را ﺑﺎ اﺻﺮار اراﺋﻪ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﺣﺘﯽ ﺑﻪ ﺻﺮاﺣﺖ ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪:‬‬ ‫اﮔﺮ ﭼﯿﺰی از آﻧﭽﻪ ﻣﯽﺧﻮاھﻨﺪ ﺗﺤﻘﻖ ﯾﺎﺑﺪ‪ ،‬ﺑﺎز ھﻢ ھﺮﮔﺰ ﺑﻪ اﯾﻦ دﻋﻮت اﯾﻤﺎن ﻧﺨﻮاھﻨﺪ آورد‪.‬‬ ‫اﯾﻨﮫﺎ ھﻤﻪ ﺗﻼشھﺎﯾﯽ از ﺳﻮی آﻧﺎن ﺑﺮای ﺗﻀﻌﯿﻒ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻮد و از اﯾﻦ اﻣﻮر ﺑﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان وﺳﯿﻠﻪای ﺑﺮای ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی ﻣﺮدم از اﯾﻤﺎن و اﻃﺎﻋﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ‪.١‬‬ ‫ﻧﻘﺶ ﯾﻬﻮدﯾﺎن در دوران ﻣﮑﯽ و ﮐﻤﮏ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺸﺮﮐﺎن ﻣﮑﻪ از آﻧﻬﺎ‬

‫ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ از ﺑﻨﯽاﺳﺮاﺋﯿﻞ در ﭘﻨﺠﺎه ﻣﻮرد در دوران ﻣﮑﯽ و ﻣﺪﻧﯽ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ازآﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﻧﻘﺶ را در راﺳﺘﺎی ﺧﺎﻣﻮش ﮐﺮدن ﻧﻮر اﻟﮫﯽ و از ﺑﯿﻦ‬ ‫ﺑﺮدن دﻋﻮت اﺳﻼﻣﯽ و ﺷﺨﺺ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻟﺬا ﻗﺮآن در ﻣﻮرد ھﯿﭻ ﻣﻠﺖ و‬ ‫ﻗﻮﻣﯽ ﺑﺎ ﺗﻔﺼﯿﻼﺗﯽ ﮐﻪ از اﯾﻦ ﻗﻮم ﺳﺨﻦ ﺑﻪ ﻣﯿﺎن آورده اﺳﺖ ﺳﺨﻦ ﻧﮕﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺨﻦ‬ ‫ﻗﺮآن از ﯾﮫﻮد ﺑﻪ ﺷﯿﻮهای دﻗﯿﻖ و ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻣﺮاﺣﻞ دﻋﻮت اﺳﻼم ﺑﯿﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺮآن‬ ‫ﮐﺮﯾﻢ ﻏﻔﻠﺖ ﻣﺸﺮﮐﺎن از رﺳﺎﻟﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و اھﻤﯿﺖ ﻗﺎﺋﻞ ﻧﺸﺪن ﺑﻪ دﻋﻮت و ﺗﺒﻌﯿﺖ‬ ‫ﻧﻨﻤﻮدن از اﯾﺸﺎن را ﺷﺒﯿﻪ اﻗﻮاﻣﯽ ھﻤﺎﻧﻨﺪ ﻗﻮم ﻋﺎد‪ ،‬ﺛﻤﻮد‪ ،‬ﻓﺮﻋﻮن و ﺑﻨﯽ اﺳﺮاﺋﯿﻞ و ﻗﻮم‬ ‫ﺗﺒﻊ و اﺻﺤﺎب اﻟﺮس ﻣﯽداﻧﺪ ‪.٢‬‬ ‫در ﺳﻮره ﻣﺰﻣﻞ ﮐﻪ ﺳﻮﻣﯿﻦ ﺳﻮرۀ ﻗﺮآن اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ‪:‬‬ ‫َّ ٓ َ ۡ َ ۡ َ ٓ َ ۡ ُ ۡ َ ُ ٗ َ ً َ َ ۡ ُ ۡ َ َ ٓ َ ۡ َ ۡ َ ٓ َ ٰ ۡ َ ۡ َ َ ُ ٗ‬ ‫﴿إِ�ا أرسلنا إِ��م رسو� ٰ‬ ‫� ِهدا علي�م كما أرسلنا إِ� ف ِرعون رسو�‪١٥‬‬ ‫ٗ‬ ‫َ ََ َ َۡ َ ۡ ٗ‬ ‫َ َ َ َ ُ َ‬ ‫ََ َ ٰ َ ُ‬ ‫ََ ُ‬ ‫� ف ِۡرع ۡون ٱ َّلر ُسول فأخذ�ٰ ُه أخذا َو�ِي�‪ ١٦‬فك ۡيف � َّتقون إِن �ف ۡر� ۡم يَ ۡو ٗما‬ ‫�ع‬ ‫ۡ ً‬ ‫َّ ٓ‬ ‫َ‬ ‫َّ َ‬ ‫َ َ ۡ‬ ‫َۡ ‪ٞ‬‬ ‫َۡ‬ ‫� َع ُل ٱلۡو ۡل َ� ٰ َن ش ً‬ ‫ِيبا‪ ١٧‬ٱ‬ ‫لس َما ُء ُمنف ِط ُر ۢ بِهِۚۦ �ن َوع ُدهُۥ َمف ُعو�‪ ١٨‬إِن �ٰ ِذه ِۦ تذك َِرة ۖ‬ ‫ِ‬ ‫َ َ َ ٓ َ َّ َ َ َ ٰ ّ َ ً‬ ‫� َر�ِهِۦ سبِي�‪] ﴾١٩‬اﻟﻤﺰﻣﻞ‪.[۱۹-۱۵ :‬‬ ‫�من شاء ٱ�ذ إ ِ‬ ‫‪ -١‬اﻟﻮﻓﻮد ﻓﯽ اﻟﻌﮫﺪ اﻟﻤﮑﯽ‪ ،‬ص ‪.۵۱-۴۰‬‬ ‫‪ -٢‬ﻣﻌﺎﻟﻢ ﻗﺮآﻧﯿﻪ ﻓﻲ اﻟﺼﺮاع ﻣﻊ اﻟﯿﮫﻮد‪ ،‬ﻣﺼﻄﻔﯽ ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ص ‪.۳۱-۳۰‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪ :‬دﻋﻮت آﺷﮑﺎر و روشﻫﺎی ﻣﺸﺮﮐﺎن در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ آن‬

‫‪٣٩٥‬‬

‫»ﻣﺎ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮی را ﺑﻪﺳﻮی ﺷﻤﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎهاﯾﻢ ﮐﻪ ﮔﻮاه ﺑﺮ ﺷﻤﺎﺳﺖ‪ ،‬ھﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻮی‬ ‫ﻓﺮﻋﻮن ﭘﯿﻐﻤﺒﺮی را ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺑﻮدﯾﻢ‪ .‬ﻓﺮﻋﻮن ﺑﺎ آن ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﻣﺎ ھﻢ‬ ‫او را ﺑﻪ ﺳﺨﺘﯽ ﻓﺮو ﮔﺮﻓﺘﯿﻢ‪ .‬اﮔﺮ ﮐﺎﻓﺮ ﺷﻮﯾﺪ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺧﻮد را از )ﻋﺬاب ﺷﺪﯾﺪ( روزی ﺑﺮ‬ ‫ﮐﻨﺎر ﻣﯽدارﯾﺪ ﮐﻪ ﮐﻮدﮐﺎن را ﭘﯿﺮ ﻣﯽﺳﺎزد؟! در آن روز آﺳﻤﺎن از ھﻢ ﺷﮑﺎﻓﺘﻪ ﻣﯽﮔﺮدد‪،‬‬ ‫ً‬ ‫وﻋﺪۀ ﺧﺪا ﻗﻄﻌﺎ ﺑﻪ وﻗﻮع ﻣﯽﭘﯿﻮﻧﺪد‪ ،‬اﯾﻨﮫﺎ اﻧﺪرز و ﯾﺎدآوری اﺳﺖ ھﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ ﺧﻮاﺳﺘﺎر‬

‫)اﺳﺘﻔﺎده از آﻧﮫﺎ( اﺳﺖ‪ ،‬او راھﯽ را ﺑﻪ ﺳﻮی ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﻮد ﺑﺮ ﻣﯽﮔﺰﯾﻨﺪ«‪.‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﻦ در ﺳﻮره اﻋﻠﯽ ﺑﻌﺪ از ﺑﯿﺎن ﺑﺮﺧﯽ از ﺻﻔﺎت ﺑﺰرگ اﻟﮫﯽ و اﺷﺎره ﺑﻪ ﻧﻌﻤﺖھﺎی‬ ‫دﻧﯿﻮی و اﺧﺮوی ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ را از آن ﺑﺮﺧﻮردار ﻧﻤﻮده اﺳﺖ و ﺑﯿﺎن راه ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ‬ ‫در دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت ﺑﻪ ﺑﯿﺎن اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻣﯽﭘﺮدازد ﮐﻪ آﺧﺮت ﺑﮫﺘﺮ و ﻣﺎﻧﺪﮔﺎرﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫در ﭘﺎﯾﺎن ﭼﻨﯿﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ُ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫﴿إ َّن َ�ٰ َذا لَ� ٱ ُّ‬ ‫لص ُ‬ ‫و�‪ُ ١٨‬ص ُ‬ ‫ح ِف إبۡ َ�ٰه َ‬ ‫ِيم َو ُم َ ٰ‬ ‫ح ِف ٱ� ٰ‬ ‫و�‪] ﴾١٩‬اﻷﻋﻠﯽ‪.[۱۹-۱۸ :‬‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫»اﯾﻦ در ﮐﺘﺎبھﺎی ﭘﯿﺸﯿﻦ )ﻧﯿﺰ آﻣﺪه و ( ﺑﻮده اﺳﺖ )از ﺟﻤﻠﻪ در( ﮐﺘﺎبھﺎی اﺑﺮاھﯿﻢ و‬ ‫ﻣﻮﺳﯽ«‪.‬‬ ‫و در ﺳﻮره ﻓﺠﺮ آﻣﺪه اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ۡ‬ ‫َّ َ ُ ۡ َ‬ ‫ُۡ‬ ‫َ َ‬ ‫َ َ َ َ َ َ َ َ ُّ َ َ‬ ‫ات ٱلعِ َمادِ‪ ٧‬ٱل ِ� ل ۡم �ل ۡق مِثل َها ِ�‬ ‫﴿�ل ۡم ت َر ك ۡيف �عل َر�ك بِعا ٍد‪ ٦‬إ ِ َرم ذ ِ‬ ‫َ َ ُ َ َّ َ َ ُ ْ َّ ۡ ۡ‬ ‫َّ َ َ َ ۡ ْ‬ ‫ۡ َ‬ ‫َ َ‬ ‫َۡ َ‬ ‫لصخ َر ب ِٱل َوا ِد‪َ ٩‬وف ِۡرع ۡون ذِي ٱ� ۡوتا ِد‪ ١٠‬ٱ�ِين طغوا‬ ‫ٱ�ِ� ٰ ِد‪ ٨‬و�مود ٱ�ِين جابوا ٱ‬ ‫ۡ‬ ‫َ َ ۡ َ ُ ْ َ ۡ َ َ َ َ َ َّ َ َ ۡ ۡ َ ُّ َ َ ۡ َ َ َ‬ ‫َّ‬ ‫َٰ‬ ‫اب‪ ١٣‬إِن‬ ‫ذ‬ ‫ِ� ٱ�ِ� ِد‪ ١١‬فأ��وا �ِيها ٱلفساد‪ ١٢‬فصب علي ِهم ر�ك سوط ع ٍ‬ ‫َ َ ۡ‬ ‫َ ُ ُ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َّ ۡ َ ٰ َ‬ ‫َ‬ ‫ََ ۡ‬ ‫�� ُن إِذا َما ٱ ۡ� َتلٮ ٰ ُه َر ُّ� ُهۥ فأ� َر َم ُهۥ َو� َّع َم ُهۥ � َيقول‬ ‫َر َّ�ك � ِٱل ِم ۡر َصادِ‪ ١٤‬فأما ٱ ِ�‬ ‫َ َ َّ ٓ َ َ ۡ َ َ ٰ ُ َ َ َ َ َ َ ۡ ۡ َ ُ َ َ ُ ُ َ ّ ٓ َ َ ٰ َ‬ ‫َّٓ َ ۡ‬ ‫� َر َ‬ ‫ن‪﴾١٦‬‬ ‫�‬ ‫أ‬ ‫�‬ ‫ر‬ ‫ول‬ ‫ق‬ ‫ي‬ ‫�‬ ‫ۥ‬ ‫ه‬ ‫ق‬ ‫ز‬ ‫ر‬ ‫ه‬ ‫ي‬ ‫ل‬ ‫ع‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫ق‬ ‫�‬ ‫ه‬ ‫ٮ‬ ‫ل‬ ‫ت‬ ‫�‬ ‫ٱ‬ ‫ا‬ ‫م‬ ‫ا‬ ‫ذ‬ ‫إ‬ ‫ا‬ ‫م‬ ‫أ‬ ‫و‬ ‫‪١٥‬‬ ‫ن‬ ‫م‬ ‫ر ِ� أ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫]اﻟﻔﺠﺮ‪.[۱۶-۶ :‬‬

‫»آﯾﺎ ﻧﺪاﻧﺴﺘﻪای ﮐﻪ ﭘﺮوردﮔﺎرت ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎ ﻗﻮم ﻋﺎد رﻓﺘﺎر ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻗﻮم ارم ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺐ‬ ‫ﻗﺎﻣﺘﮫﺎی ﺑﻠﻨﺪ و ﺳﺘﻮن ﻣﺎﻧﻨﺪ و )ﮐﺎﺧﮫﺎی و ﺧﯿﻤﻪھﺎی( ﺳﺘﻮﻧﺪار ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬ ‫ھﻤﺴﺎن اﯾﺸﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ در ﺷﮫﺮھﺎ و ﮐﺸﻮرھﺎ ﭘﯿﺪا ﻧﺸﺪه اﺳﺖ و )آﯾﺎ ﻧﺪاﻧﺴﺘﻪای ﮐﻪ‬ ‫ﭘﺮوردﮔﺎرت( ﺑﺎ ﻗﻮم ﺛﻤﻮد ﭼﻪ ﮐﺮده اﺳﺖ؟ ھﻤﺎن ﻗﻮﻣﯽ ﮐﻪ ﺻﺨﺮهھﺎی ﻋﻈﯿﻢ را در وادی‬ ‫اﻟﻘﺮی ﻣﯽﺑﺮﯾﺪﻧﺪ و ﻣﯽﺗﺮاﺷﯿﺪﻧﺪ و )آﯾﺎ ﺧﺒﺮ ﻧﺪاری ﮐﻪ ﭘﺮوردﮔﺎرت( ﺑﺎ ﻓﺮﻋﻮن ﭼﻪ ﮐﺮده‬ ‫اﺳﺖ؟ ﻓﺮﻋﻮﻧﯽ ﮐﻪ دارای ﻣﯿﺨﮫﺎ ﺑﻮد‪ .‬اﻗﻮاﻣﯽ ﮐﻪ در ﺷﮫﺮھﺎ و ﮐﺸﻮرھﺎ ﻃﻐﯿﺎن ﮐﺮدﻧﺪ و‬ ‫در آن ﺟﺎ ﺧﯿﻠﯽ ﻓﺴﺎد و ﺗﺒﺎھﯽ ﺑﻪ راه اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻟﺬا ﭘﺮوردﮔﺎرت ﺗﺎزﯾﺎﻧﻪ ﻋﺬاب را ﺑﺮ ﺳﺮ‬ ‫ً‬ ‫اﯾﺸﺎن ﻓﺮو رﯾﺨﺖ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎ ﭘﺮوردﮔﺎرت در ﮐﻤﯿﻦ اﺳﺖ«‪.‬‬

‫‪٣٩٦‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫در ﺳﻮرۀ ﻧﺠﻢ ﻧﯿﺰ از ﺑﻨﯽ اﺳﺮاﺋﯿﻞ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻧﺴﺎنھﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﻣﻌﺮض آزﻣﺎﯾﺶ و ﺳﺘﻢ‬ ‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ ﯾﺎد ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ از آﻧﮫﺎ در اﯾﻦ آزﻣﺎﯾﺶ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮرده و ﻣﻨﺤﺮف‬ ‫ﺷﺪهاﻧﺪ و ﺑﺮﺧﯽ ﭘﺎﯾﺪاری ورزﯾﺪه و ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪهاﻧﺪ ‪.١‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ۡ َ َ َ ۡ ُ ۡ َّ ۡ َ َ ۡ‬ ‫َ َ َُ‬ ‫َ َّ َ‬ ‫ََ ۡ ۡ َ‬ ‫� َي ٰوة ٱ ُّ�� َيا‪ٰ� ٢٩‬ل ِك َم ۡبلغ ُهم ّم َِن‬ ‫﴿فأع ِرض عن َّمن ت َو ٰ� عن ذِك ِرنا ولم ي ِرد إِ� ٱ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫ۡ ۡ َّ َ َّ َ‬ ‫ك ُه َو أ ۡعلَ ُم ب ِ َمن َض َّل َعن َسبِيلِهِۦ َو ُه َو أ ۡعلَ ُم ب ِ َمن ٱ ۡه َت َد ٰ‬ ‫ى‪َ ٣٠‬و ِ�ِ َما‬ ‫ٱل ِعل ِ �م إِن ر�‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫� ٱ َّ َ َ‬ ‫� ُـٔوا ْ ب َما َع ِملُوا ْ َو َ� ۡجز َي ٱ َّ� َ‬ ‫�ض ِ�َ ۡجز َي ٱ َّ� َ‬ ‫ِين أ َ ٰٓ‬ ‫ت َو َما ِ� ٱ� ِ‬ ‫ِين‬ ‫لس�ٰ� ٰ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫َّ‬ ‫َّ‬ ‫ۡ‬ ‫ْ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫َ َۡ ُ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫أ ۡح َس ُنوا بٱ ُ‬ ‫ون ك َ ٰٓ‬ ‫�� ِ َر ٱ ِ�ث ِم َوٱلف َ�ٰحِش إِ� ٱلل َم َ ۚم إِن َر َّ�ك‬ ‫� ۡس َ�‪ ٣١‬ٱ�ِين �تنِب‬ ‫ِ‬ ‫َۡ‬ ‫ۡ‬ ‫َٰ ُ َۡ ۡ َ ِ ُ َ َ ۡ َ ُ ُ ۡ ۡ َ َ َ ُ‬ ‫�ذ أَ ُ‬ ‫نت ۡم أ َ َّ ‪ُ ُ ٞ‬‬ ‫�م ّم َِن ٱ� ِ‬ ‫ون‬ ‫�ض‬ ‫�سِع ٱلمغ ِفرة � هو أعلم بِ�م إِذ أ�شأ‬ ‫جنة ِ� �ط ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ َ ۡ َ َّ‬ ‫َ َ َّ‬ ‫َ‬ ‫ُ َّ َ ٰ ُ ۡ َ َ ُ َ ُّ ٓ ْ َ ُ َ ُ‬ ‫� ۡمۖ ُه َو أ ۡعل ُم ب ِ َم ِن ٱ َّ� َ ٰٓ‬ ‫�‪ ٣٢‬أفرءيت ٱ�ِي تو ٰ�‪٣٣‬‬ ‫أم�تِ�مۖ ف� تز�وا أنفس‬ ‫َ ۡ َ ۡ ُ َ َّ ۡ‬ ‫َ‬ ‫ََ ۡ َ ٰ َ ٗ ََ ۡ‬ ‫ى‪ ٣٤‬أع َ‬ ‫�َ‬ ‫ِندهُۥ ع ِۡل ُم ٱ ۡل َغ ۡ‬ ‫ب َ� ُه َو يَ َر ٰٓ‬ ‫ٰٓ‬ ‫ى‪ ٣٥‬أم لم ينبأ ب ِ َما ِ�‬ ‫ي‬ ‫د‬ ‫وأ�طي قل ِي� وأ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َّ‬ ‫ُص ُ‬ ‫و�‪� ٣٦‬بۡ َ�ٰه َ‬ ‫�‪ �َّ � ٣٧‬تَز ُر َواز َرة ‪ ٞ‬و ۡز َر أ ۡخ َر ٰ‬ ‫ح ِف ُم َ ٰ‬ ‫ِيم ٱ َّ�ِي َو َّ ٰٓ‬ ‫ى‪َ ٣٨‬وأن ل ۡي َس‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫َۡ‬ ‫َ َّ‬ ‫ۡ َ ٰ َّ َ َ َ ٰ َ َ َّ َ ۡ َ ُ َ ۡ َ ُ َ ٰ ُ َّ ُ ۡ‬ ‫� َزٮ ٰ ُه ٱ ۡ َ‬ ‫� َزا ٓ َء ٱ� ۡو َ ٰ‬ ‫ل ِِ��� ِن إِ� ما س�‪ ٣٩‬وأن سعيهۥ سوف يرى‪� ٤٠‬م‬ ‫�‪َ ٤١‬وأن‬ ‫َٰ َ ّ َ‬ ‫ك ٱل ۡ ُم َ‬ ‫نت َ ٰ‬ ‫�‪] ﴾٤٢‬اﻟﻨﺠﻢ‪.[۴۲-۲۹ :‬‬ ‫إِ� ر� ِ‬ ‫»از ﮐﺴﯽ روی ﺑﮕﺮدان ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﺮآن ﻣﺎ ﭘﺸﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺟﺰ زﻧﺪﮔﯽ دﻧﯿﻮی ﻧﻤﯽﺧﻮاھﺪ ‪.‬‬ ‫ﻣﻨﺘﮫﺎی داﻧﺶ اﯾﺸﺎن ھﻤﯿﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺮوردﮔﺎر ﺗﻮ ﮐﺴﯽ را ﮐﻪ از راه ﻣﻨﺤﺮف ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ و‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﮐﺴﯽ را ﮐﻪ راھﯿﺎب ﺑﻮده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﺪ‪ .‬ھﺮ ﭼﻪ در آﺳﻤﺎﻧﮫﺎ و ھﺮ‬ ‫ﭼﻪ در زﻣﯿﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺧﺪا اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺪﮐﺎران را در ﺑﺮاﺑﺮ ﮐﺎرھﺎﯾﯽ‬ ‫ﮐﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﮐﯿﻔﺮ ﻣﯽدھﺪ و ﻧﯿﮑﻮﮐﺎران را در ﺑﺮاﺑﺮ ﮐﺎرھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺑﻪ ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ وﺟﻪ‬ ‫ﭘﺎداش ﻋﻄﺎء ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ھﻤﺎن ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ از ﮔﻨﺎھﺎن ﺑﺰرگ و ﺑﺪﮐﺎرﯾﮫﺎ ﮐﻨﺎرهﮔﯿﺮی ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‬ ‫و اﮔﺮ ﮔﻨﺎھﯽ از آﻧﺎن ﺳﺮ زﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻨﮫﺎ ﺻﻐﯿﺮه اﺳﺖ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺗﻮ دارای آﻣﺮزش‬ ‫ﮔﺴﺘﺮده و ﻓﺮاخ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ از ھﻤﺎن زﻣﺎن ﮐﻪ ﺷﻤﺎ را از زﻣﯿﻦ آﻓﺮﯾﺪه اﺳﺖ و از آن‬ ‫روز ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺟﻨﯿﻦھﺎی ﻧﺎﭼﯿﺰی در درون ﺷﮑﻤﮫﺎی ﻣﺎدراﻧﺘﺎن ﺑﻮدهاﯾﺪ‪ ،‬از‬ ‫ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ آ ﮔﺎه ﺑﻮده و ھﺴﺖ ﭘﺲ از ﭘﺎک ﺑﻮدن ﺧﻮد ﺳﺨﻦ ﻣﮕﻮﺋﯿﺪ؛ زﯾﺮا ﮐﻪ او‬ ‫ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎران را ﺑﮫﺘﺮ ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﺪ‪ .‬آﯾﺎ آن ﮐﺴﯽ را دﯾﺪهای ﮐﻪ دوری ﮔﺰﯾﺪه اﺳﺖ؟ و اﻧﺪﮐﯽ‬ ‫‪ -١‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۳۶‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪ :‬دﻋﻮت آﺷﮑﺎر و روشﻫﺎی ﻣﺸﺮﮐﺎن در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ آن‬

‫‪٣٩٧‬‬

‫ﺑﺬل و ﺑﺨﺸﺶ ﮐﺮده اﺳﺖ و ﺑﻌﺪ از آن ﮐﺴﯽ را دﯾﺪهای ﮐﻪ دوری ﮔﺰﯾﺪه اﺳﺖ؟ و اﻧﺪﮐﯽ‬ ‫ﺑﺬل و ﺑﺨﺸﺶ ﮐﺮده اﺳﺖ و ﺑﻌﺪ از ﺑﺬل و ﺑﺨﺸﺶ دﺳﺖ ﮐﺸﯿﺪه اﺳﺖ‪ .‬آﯾﺎ او ﻋﻠﻢ ﻏﯿﺐ‬ ‫دارد و ﻣﯽﯾﺒﯿﻨﺪ ﯾﺎ ﺑﺪاﻧﭽﻪ در ﺗﻮرات ﻣﻮﺳﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻄﻠﻊ و ﺑﺎ ﺧﺒﺮش ﻧﮑﺮدهاﻧﺪ ﯾﺎ از‬ ‫آﻧﭽﻪ در ﺻﺤﻒ اﺑﺮاھﯿﻢ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻄﻠﻊ و ﺑﺎ ﺧﺒﺮش ﻧﮑﺮدهاﻧﺪ؛ اﺑﺮاھﯿﻤﯽ ﮐﻪ وﻇﯿﻔﮥ‬ ‫ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ وﺟﻪ ادا ﮐﺮد )و ﺑﯿﺎن داﺷﺘﻪ ( ﮐﻪ ھﯿﭻ ﮐﺲ ﺑﺎر ﮔﻨﺎھﺎن دﯾﮕﺮی را ﺑﺮ‬ ‫ً‬ ‫دوش ﻧﻤﯽﮐﺸﺪ و ﺑﺮای اﻧﺴﺎن ﻧﯿﺴﺖ ﺟﺰ آﻧﭽﻪ ﺧﻮد ﮐﺮده اﺳﺖ و ﻗﻄﻌﺎ ﺳﻌﯽ و ﮐﻮﺷﺶ‬ ‫او دﯾﺪه ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﭘﺎداش ﮐﺎﻣﻞ داده ﻣﯽﺷﻮد و ﻧﺘﯿﺠﻪ و ﭘﺎﯾﺎن )ھﻤﻪ ﮐﺎرھﺎ( ﺑﻪ‬

‫ﭘﺮوردﮔﺎر ﺗﻮ اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﻣﺒﺎدی و اﺻﻮل در ﺻﺤﯿﻔﻪھﺎی ﻣﻮﺳﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻮی ﺑﻨﯽ اﺳﺮاﺋﯿﻞ ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺷﺪه‬ ‫ﺑﻮد‪ ،‬ﺛﺒﺖ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ اﮔﺮ در ﻣﻮرد رﺳﺎﻟﺖ ﻣﺤﻤﺪ ج ﺗﺮدﯾﺪ دارﻧﺪ ﺑﻪ آن ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﮐﻨﻨﺪ و‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ در ﺻﺤﯿﻔﻪھﺎی اﺑﺮاھﯿﻢ ذﮐﺮ ﺷﺪهاﻧﺪ و ﻗﺮﯾﺶ ﮔﻤﺎن ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ اﺑﺮاھﯿﻢ‬ ‫ﻣﻨﺴﻮباﻧﺪ و آﯾﯿﻨﮫﺎی اﺑﺮاھﯿﻤﯽ را ﮐﻪ از ﭘﺪران و ﻧﯿﺎﮐﺎﻧﺸﺎن ﺑﻪ ارث ﺑﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻌﻈﯿﻢ‬ ‫ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ آن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﭘﺮده داری ﮐﻌﺒﻪ و ﺧﺪﻣﺖ ﺣﺠﺎج را اﻧﺠﺎم ﻣﯽدھﻨﺪ ‪.١‬‬ ‫و در ﺳﻮرهھﺎی ص‪ ،‬ﯾﺲ‪ ،‬ﻣﺮﯾﻢ و ﻃﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪھﺎﯾﯽ از داﺳﺘﺎﻧﮫﺎی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﺑﺎ اﻗﻮاﻣﺸﺎن‬ ‫و ﻣﺸﮑﻼت و رﻧﺠﮫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ آﻧﺎن رﺳﯿﺪه و ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺷﮑﻨﺠﻪ ﺷﺪن آﻧﮫﺎ و ﺷﮑﯿﺒﺎﯾﯽ‬ ‫ورزﯾﺪﻧﺸﺎن ﺑﯿﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻧﯿﺰ ﺳﻨﺖ اﻟﮫﯽ در ﻣﻮرد اﻗﻮاﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮔﺮوھﯽ‪ ،‬در‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ ﺣﻖ اﯾﺴﺘﺎدهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﯿﺎن ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ َ ۡ َ‬ ‫َ ُ‬ ‫َ ُ‬ ‫‪ٞ‬‬ ‫ُ ‪ٞ‬‬ ‫ند َّما ُه َنال َِك َم ۡه ُزوم‪ّ ٞ‬م َِن ٱ ۡ�َ ۡح َ‬ ‫ت � ۡبل ُه ۡم ق ۡو ُم ن ٖ‬ ‫وح َو َ�د َوف ِۡرع ۡون‬ ‫اب‪ ١١‬كذب‬ ‫ز‬ ‫﴿ج‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫ُ ٌّ َّ‬ ‫َ ُ َ ُ ُ‬ ‫ُ‬ ‫َۡ‬ ‫َ ۡ َ ٰ ُ ۡ َ ۡ َ ْ َ ٰٓ َ‬ ‫ك ٱ� ۡح َز ُ‬ ‫اب‪ ١٣‬إِن � إِ�‬ ‫وط وأص�ب ٔ‬ ‫ذو ٱ�وتا ِد‪َ ١٢‬و� ُمود َوق ۡوم ل ٖ‬ ‫�يكةِ� أو�� ِ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ ُ ُ َ ٰٓ ُ َ ٓ َّ َ ۡ َ ٗ‬ ‫َ َّ َ ُّ ُ َ َ َ َّ َ‬ ‫ٗ‬ ‫حة َ�ٰح َِدة َّما ل َها مِن‬ ‫اب‪ ١٤‬وما ينظر �ؤ�ءِ إِ� صي‬ ‫كذب ٱلرسل فحق عِق ِ‬ ‫َ َ ُ ْ َ َّ َ َ ّ َّ َ َّ َ َ ۡ َ َ ۡ ۡ‬ ‫ُ ُ َ‬ ‫� َِساب‪ ١٦‬ٱ ۡص ۡ‬ ‫ََ‬ ‫� َ َٰ‬ ‫� َما َ�قولون‬ ‫جل �ا ق ِطنا �بل يو ِم ٱ‬ ‫ِ‬ ‫اق‪ ١٥‬وقالوا ر�نا ع ِ‬ ‫ِ‬ ‫فو ٖ‬ ‫َ ۡ ُ ۡ َ ۡ َ َ َ ُ َ َ ۡ َ ۡ َّ ُ ٓ َ‬ ‫َّ‬ ‫ٌ‬ ‫وٱذكر �بدنا داوۥد ذا ٱ�ي ِد� إِنهۥ أواب‪] ﴾١٧‬ص‪.[۱۷-۱۱ :‬‬ ‫»اﯾﻨﺎن ﮐﻪ اﯾﻨﺠﺎ ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺎه ﻧﺎﭼﯿﺰ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮردهای از دﺳﺘﻪھﺎ و ﮔﺮوھﮫﺎﯾﻨﺪ‪ .‬ﻗﺒﻞ‬ ‫از اﯾﻨﺎن ﻧﯿﺰ ﻗﻮم ﻧﻮح‪ ،‬ﻋﺎد و ﻓﺮﻋﻮن ﮐﻪ دارای ﺑﻨﺎھﺎﯾﯽ ﺑﻠﻨﺪ و اﺳﺘﻮار ھﻤﭽﻮن ﮐﻮه‬ ‫ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﺗﮑﺬﯾﺐ ﮐﺮدهاﻧﺪ و ﻗﻮم ﺛﻤﻮد‪ ،‬ﻟﻮط و ﺻﺎﺣﺒﺎن ﺑﺎﻏﮫﺎی ﻓﺮاوان و ﺳﺮ درھﻢ‬ ‫ﮐﺸﯿﺪه‪ ،‬اﯾﻨﺎن ھﻤﺎن ﮔﺮوھﮫﺎ و دﺳﺘﻪھﺎﯾﻨﺪ‪ .‬ھﺮ ﯾﮏ از اﯾﻦ ﮔﺮوھﮫﺎ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮان را ﺗﮑﺬﯾﺐ‬

‫‪ -١‬ﻣﻌﺎﻟﻢ ﻗﺮآﻧﯿﻪ ﻓﯽ اﻟﺼﺮاع ﻣﻊ اﻟﯿﮫﻮد‪ ،‬ص ‪.۳۱۶‬‬

‫‪٣٩٨‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﮐﺮده و ﻋﺬاب ﻣﻦ ﮔﺮﯾﺒﺎﻧﮕﯿﺮﺷﺎن ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻨﺎن اﻧﺘﻈﺎری ﺟﺰ اﯾﻦ ﻧﻤﯽﮐﺸﻨﺪ ﮐﻪ ﯾﮏ‬ ‫ﺻﺪای آﺳﻤﺎﻧﯽ ﻓﺮا رﺳﺪ؛ ﺻﺪاﺋﯽ ﮐﻪ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﺗﮑﺮار ﻧﺪارد‪ .‬ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﭘﺮوردﮔﺎرا! ﺳﮫﻢ ﻣﺎ را‬ ‫ﭘﯿﺶ از روز رﺳﺘﺎﺧﯿﺰ و ﺣﺴﺎب‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺎ ﺑﺮﺳﺎن‪ .‬در ﺑﺮاﺑﺮ ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﺷﮑﯿﺒﺎ‬

‫ﺑﺎش و ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﯿﺎور ﺑﻨﺪه ﻣﺎ داوود ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ و ﺗﻮاﻧﺎ را‪ ،‬او ﺑﺴﯽ ﺗﻮﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﻮد«‪.‬‬ ‫ﺳﺮﮔﺬﺷﺖ اﻗﻮاﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻧﺎﺑﻮدی دﻋﻮت ﺣﻖ دﺳﺖ ﺑﻪ دﺳﺖ ھﻢ داده و‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮاﻧﺸﺎن را ﺗﮑﺬﯾﺐ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﻋﺬاب اﻟﮫﯽ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﺪﻧﺪ و ﺳﺮاﻧﺠﺎم اھﻞ ﺣﻖ ﺑﺮ آﻧﺎن‬ ‫ﭘﯿﺮوز ﮔﺸﺘﻨﺪ‪ ،‬اﺷﺎرات و رھﻨﻤﻮدھﺎﯾﯽ ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ ﺑﺮای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران او‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ھﯿﭻ ﯾﮏ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ھﺮ ﭼﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻘﺎم و ﺟﺎﯾﮕﺎه واﻻﯾﯽ در ﺟﻮاﻣﻊ ﺧﻮد داﺷﺘﻪاﻧﺪ‪،‬‬ ‫از اذﯾﺖ و آزار ﻗﻮﻣﮫﺎی ﺧﻮد در اﻣﺎن ﻧﻤﺎﻧﺪهاﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻧﻮح‪ ،‬ھﻮد‪ ،‬ﻣﻮﺳﯽ‪ ،‬ﺻﺎﻟﺢ‪ ،‬ﻟﻮط و‬ ‫ﺷﻌﯿﺐ از ﻧﻈﺮ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ھﻤﺎﻧﻨﺪ ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺮدم ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ داوود ﺻﺎﺣﺐ ﻗﺪرت و ﭘﺎدﺷﺎھﯽ‬ ‫ﺑﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻌﺠﺰاﺗﺶ از ﻗﺒﯿﻞ ﺗﺴﺒﯿﺢ ﮔﻔﺘﻦ ﮐﻮھﮫﺎ ھﻤﺮاه او و ﺑﯿﺮون آﻣﺪن ﭘﺮﻧﺪﮔﺎن‬ ‫ﺑﺮای ﺷﻨﯿﺪن ﻧﻐﻤﻪھﺎ و ﺗﻼوت او ﻋﯿﺎن و ﻣﺸﮫﻮد اﺳﺖ‪ّ ،‬اﻣﺎ ﺑﻨﯽاﺳﺮاﺋﯿﻞ در ﺳﺨﻨﺎن و‬ ‫ﮐﺘﺎﺑﮫﺎی ﺧﻮد ﺑﻪ او ﻋﯿﺐ و ﻧﻘﺼﮫﺎﯾﯽ ﻧﺴﺒﺖ دادهاﻧﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ او ﭘﯿﺎﻣﺒﺮی ﻋﺎﺑﺪ و ﺗﻮﺑﻪ‬ ‫ﮐﺎر ﺑﻮد‪ .‬آﻧﺎن ﻋﻼوه ﺑﺮآن‪ ،‬ﺗﮫﻤﺘﮫﺎ و ﺳﺨﻨﺎﻧﯽ زﺷﺖ ﺑﻪ ﻣﺮﯾﻢ و ﻓﺮزﻧﺪش ﻧﺴﺒﺖ ﻣﯽدادﻧﺪ‪،‬‬ ‫در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ‪ ،‬ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ و زاﯾﻤﺎن ﻣﺮﯾﻢ و ﻣﻌﺠﺰاﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای او و ﻓﺮزﻧﺪش ﺑﻪ‬ ‫وﺟﻮد آﻣﺪ‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﻪای ﺑﺮای ﺟﮫﺎﻧﯿﺎن ﻗﺮار داده و ﺑﯿﺎن ﮐﺮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ ََۡٗ‬ ‫َ َ‬ ‫� َو�ِ َ ۡج َعلَ ُه ٓۥ َءايَ ٗة ّل َّ‬ ‫﴿قَ َال َك َ� ٰل ِك قَ َال َر ُّ�ك ُه َو َ َ َّ َ ّ ‪ٞ‬‬ ‫ِلن ِ‬ ‫اس ور‬ ‫�ة ّم َِّنا ۚ َو�ن أ ۡم ٗر�‬ ‫�ه ِ ۖ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َّم ۡق ِ ّٗ‬ ‫ضيا‪] ﴾٢١‬ﻣﺮﯾﻢ‪.[۲۱ :‬‬ ‫»ﮔﻔﺖ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ و ﭘﺮوردﮔﺎرت ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ اﯾﻦ ﺑﺮای ﻣﻦ آﺳﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ آن‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ )ﻣﯽﺧﻮاھﻢ( او را ﻣﻌﺠﺰهای ﺑﺮای ﻣﺮدﻣﺎن ﮐﻨﯿﻢ و رﺣﻤﺘﯽ از ﺳﻮی ﺧﻮد‬

‫ﺳﺎزﯾﻢ‪ ،‬دﯾﮕﺮ ﮐﺎر اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫ﺑﻨﯽ اﺳﺮاﺋﯿﻞ ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻨﮑﻪ اھﻞ ﮐﺘﺎب ﺑﻮدﻧﺪ و ﺗﻮرات ﮐﻪ ﺳﺮﺷﺎر از ھﺪاﯾﺖ و ﻧﻮر ﺑﻮد‪،‬‬ ‫ﺑﻪ اﺧﺘﯿﺎر آﻧﺎن ﻗﺮار داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﺧﻮد ﺑﺪرﻓﺘﺎری ﻣﯽﻧﻤﻮد ﭘﺲ ﺟﺎی ﺗﻌﺠﺐ ﻧﯿﺴﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﻗﺮﯾﺶ در ﻣﻮرد دﻋﻮت ﺣﻖ ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﮔﻤﺮاھﯽ و ﺟﮫﺎﻟﺖ آﻧﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﯿﺎن اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﺑﺮای آن ﺑﻮد ﺗﺎ ﻣﺮدم ﺑﺪاﻧﻨﺪ ﮐﻪ ھﻤﻮاره روش دﺷﻤﺎن ﺧﺪا ﭼﻪ ﻣﺸﺮﮐﺎن‬ ‫و ﭼﻪ اھﻞ ﮐﺘﺎب‪ ،‬ﺑﺮای ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﺣﻖ ﯾﮑﻨﻮاﺧﺖ ﺑﻮده اﺳﺖ؛ ﭘﺲ ﺑﺎﯾﺪ از ﺧﻮد ﭘﺎﯾﺪاری و‬ ‫ﻗﺎﻃﻌﯿﺖ ﻧﺸﺎن داد‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻊ ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﻓﻘﻂ در ﻣﻮرد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮاﻧﯽ ﺻﺪق ﻧﻤﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﺗﮑﺬﯾﺐ آﻧﺎن ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ و اﯾﻤﺎن ﻧﯿﺎوردﻧﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ آﻧﺎن ﻣﻮاﺿﻊ ﻋﺠﯿﺐ و زﺷﺖ ﺧﻮد را در‬

‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪ :‬دﻋﻮت آﺷﮑﺎر و روشﻫﺎی ﻣﺸﺮﮐﺎن در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ آن‬

‫‪٣٩٩‬‬

‫ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮی ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﯿﺮوی او اﻓﺘﺨﺎر ﻣﯽورزﻧﺪ و ﮔﻤﺎن ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺮو‬ ‫ﮐﺘﺎب او ھﺴﺘﻨﺪ و ﺣﺎﻣﻼن آﯾﯿﻦ و رھﻨﻤﻮدھﺎی او ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬اﺗﺨﺎذ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫در ﺳﻮرۀ ﻃﻪ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﺾ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﻮﺳﯽ ÷ ﺑﻨﯽ اﺳﺮاﺋﯿﻞ را ﺑﻪ ﻗﺼﺪ‬ ‫ﻣﻨﺎﺟﺎت ﺑﺎ ﭘﺮوردﮔﺎرش‪،‬ﺗﺮک ﻧﻤﻮد و ﺑﺮادرش ھﺎرون را در ﻣﯿﺎن آﻧﮫﺎ ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ ﺧﻮد ﮐﺮد ﺗﺎ‬ ‫ﺑﻪ اﺻﻼح اﻣﻮر ﻗﻮم ﺑﭙﺮدازد و از راه ﺗﺒﮫﮑﺎران ﭘﯿﺮوی ﻧﮑﻨﺪ‪ ،‬آﻧﮫﺎ دﺳﺖ ﺑﻪ ﺗﻮﻃﺌﻪ زدﻧﺪ و‬ ‫زﯾﻮرآﻻت ﻗﻮم را ﺟﻤﻊ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺳﺎﻣﺮی‪ ،‬ﮔﻮﺳﺎﻟﻪای ﺑﺮاﯾﺸﺎن درﺳﺖ ﮐﺮد ﮐﻪ دارای‬ ‫ﺻﺪاﯾﯽ ﺑﻮد و ﺷﺮوع ﺑﻪ ﻃﻮاف و ﭘﺮﺳﺘﺶ آن ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫َ‬ ‫ۡ ٗ َ َ ٗ َّ ُ ُ َ ‪َ ۡ ُ ُ ٰ َ ٓ َ ٰ َ ْ ُ َ َ ٞ‬‬ ‫ََ ۡ‬ ‫��ٰ ُه ُم َ ٰ‬ ‫﴿فأخ َر َج ل ُه ۡم عِج� جسدا �ۥ خوار �قالوا �ذا إِ�ه�م‬ ‫و�‬ ‫ََ‬

‫فن ِ َ‬ ‫�‪] ﴾٨٨‬ﻃﻪ‪.[۸۸ :‬‬

‫»ﺳﭙﺲ ﻣﺠﺴﻤﮥ ﮔﻮﺳﺎﻟﻪای را ﺑﺮای ﻣﺮدم ﺑﯿﺮون آورد ﮐﻪ ﺻﺪای ﮔﻮﺳﺎﻟﻪ داﺷﺖ‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪:‬‬

‫اﯾﻦ ﻣﻌﺒﻮد ﺷﻤﺎ و ﻣﻌﺒﻮد ﻣﻮﺳﯽ اﺳﺖ و او )ﭼﻨﯿﻦ ﭼﯿﺰی را( ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮده اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫ﻣﻮﺳﯽ ﺑﺎ ﭘﯽ ﺑﺮدن ﺑﻪ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻣﺎﺟﺮا‪ ،‬ﺳﺎﻣﺮی را ﻧﺰد ﺧﻮد ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ اﻧﮕﯿﺰهاش را از‬ ‫اﯾﻦ اﻗﺪام اﺣﻤﻘﺎﻧﻪ ﺟﻮﯾﺎ ﺷﻮد‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ ُ ۡ ُ َ َۡ َۡ ُ ُ ْ‬ ‫َََ ۡ ُ َ َ ٗ‬ ‫َ‬ ‫َ ُۡ‬ ‫ت � ۡبضة ّم ِۡن �ث ِر ٱ َّلر ُسو ِل � َن َبذ� َها‬ ‫�وا بِهِۦ �قبض‬ ‫﴿قال ب�ت بِما لم �ب‬ ‫َۡ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ ۡ‬ ‫�‪] ﴾٩٦‬ﻃﻪ‪.[۹۶ :‬‬ ‫َو��ٰل ِك َس َّولت ِ� �ف ِ‬ ‫»ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ از ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ آ ﮔﺎھﻢ ﮐﻪ ﺑﻨﯽاﺳﺮاﺋﯿﻞ از آن آ ﮔﺎه ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﻣﻘﺪاری از آﺛﺎر‬

‫ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ را ﺑﺮ ﮔﺮﻓﺘﻢ‪ .‬آﻧﮫﺎ را رﯾﺨﺘﻢ و اﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﻔﺲ ﻣﻦ ﻣﻄﻠﺐ را در ﻧﻈﺮم آراﺳﺖ«‪.‬‬ ‫آﯾﺎ ﺑﻪ ﻗﻮﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﯽﺧﺮدی ﻣﻮﺟﺐ ﮔﻤﺮاھﯽ و اﻧﺤﺮاف و ﺗﺒﮫﮑﺎری آﻧﺎن ﮔﺮدد‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮان‬ ‫اﻋﺘﻤﺎد ﮐﺮد و از آﻧﮫﺎ اﻧﺘﻈﺎر ﺧﻮﺑﯽ ﯾﺎ ﺣﻤﺎﯾﺖ و ﯾﺎری ﮐﺮدن ﺣﻖ را داﺷﺖ؟! در ﺣﻘﯿﻘﺖ‬ ‫ﺑﯿﺎن داﺳﺘﺎﻧﮫﺎی ﺑﻨﯽ اﺳﺮاﺋﯿﻞ در دوران ﻣﮑﯽ‪ ،‬اﺛﺮ ﮔﺴﺘﺮدهای در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺷﺨﺼﯿﺖ‬ ‫اﺳﻼﻣﯽ اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران رﺳﻮل ﺧﺪا داﺷﺖ‪ ،‬ﺷﺨﺼﯿﺘﯽ ﮐﻪ از ھﻤﮥ اﯾﻦ ﮔﺮوھﮫﺎ و ﻣﻠﺖھﺎ‬ ‫ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ و ﺟﺪاﺳﺖ ‪.١‬‬ ‫از اﺳﺮار ﻟﻄﯿﻒ ﻗﺮآﻧﯽ و از ﺻﻮرﺗﮫﺎی زﯾﺒﺎی ﻣﻨﺎﺳﺒﺘﮫﺎ‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺟﮫﺎﻧﯽ ﺑﻮدن‬ ‫دﻋﻮت اﺳﻼﻣﯽ از ﺧﻼل ﺑﯿﺎن ﻋﮫﺪ و ﭘﯿﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ از ﺑﻨﯽاﺳﺮاﺋﯿﻞ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﭘﺬﯾﺮش دﻋﻮت‬ ‫ﺟﮫﺎﻧﯽ آﺧﺮﯾﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬در ﺳﻮرۀ اﻋﺮاف ﺳﺨﻦ ﺑﻪ ﻣﯿﺎن آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﯿﺎن ﻣﻔﺼﻞ‬ ‫‪ -١‬ﻣﻌﺎﻟﻢ ﻗﺮآﻧﯿﻪ ﻓﯽ اﻟﺼﺮاع ﻣﻊ اﻟﯿﮫﻮد‪ ،‬ص ‪.۴۰-۳۹‬‬

‫‪٤٠٠‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫اﻧﺤﺮاﻓﮫﺎی ﺑﻨﯽ اﺳﺮاﺋﯿﻞ ﺑﺮای اﯾﻦ ﺑﻮده اﺳﺖ ﺗﺎ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻣﻮﺿﻌﯽ ﮐﻪ ﯾﮫﻮدﯾﮫﺎ‬ ‫در ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﻼم اﺗﺨﺎذ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻗﺮار ﻧﮕﯿﺮﻧﺪ و اﮔﺮ آﻧﺎن در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬راھﯽ‬ ‫ﺧﺼﻤﺎﻧﻪ در ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ ﺑﺎﯾﺪ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﻗﻮﻣﯽ ﺳﺮﮐﺶ و ﻋﺠﯿﺐ ھﺴﺘﻨﺪ و در ﺑﺮﺧﻮرد‬ ‫ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﺧﻮدﺷﺎن ﻧﯿﺰ ﭼﻨﯿﻦ ﺷﯿﻮهای در ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ اﮔﺮ آﻧﮫﺎ از دﻋﻮت اﺳﻼم‬ ‫روی ﺑﺮ ﺗﺎﻓﺘﻨﺪ و ﻣﺤﻤﺪ را ﺗﮑﺬﯾﺐ ﮐﺮدهاﻧﺪ ﺑﺎ اﯾﻨﮑﻪ در ﮐﺘﺎبھﺎیﺷﺎن ﺻﻔﺎت او را‬ ‫ﺧﻮاﻧﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ ﭼﯿﺰی از ﻗﻮﻣﯽ ﺗﺒﮫﮑﺎر و ﻓﺎﺳﺪ ﺑﻌﯿﺪ ﻧﯿﺴﺖ ‪.١‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ٓ‬ ‫َ ۡ‬ ‫َ ِ َّ ُ ۡ َ ۡ َ‬ ‫� ُت ۡ‬ ‫ب َ�َا � َ�ٰ ِذه ِ ٱ ُّ� ۡ� َيا َح َس َن ٗة َ‬ ‫كۚ قَال َع َذ ٓ‬ ‫ا�‬ ‫�‬ ‫إ‬ ‫ا‬ ‫ن‬ ‫د‬ ‫ه‬ ‫ا‬ ‫ن‬ ‫إ‬ ‫ة‬ ‫ِر‬ ‫خ‬ ‫�‬ ‫ٱ‬ ‫�‬ ‫و‬ ‫﴿وٱ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َّ‬ ‫َ ۡ َ ٓ ُ َ َ ۡ َ َ َ ۡ ُ َّ َ ۡ َ‬ ‫َ ُ َ ُۡ َ‬ ‫ۡ‬ ‫ص ُ‬ ‫ِين َ� َّتقون َو ُ�ؤتون‬ ‫�ءٖ � ف َسأ� ُت ُب َها ل ِ�‬ ‫يب بِهِۦ من أشاء ۖ ور� ِ� وسِعت �‬ ‫أ ِ‬ ‫َّ َ َ َّ ُ َ َّ ُ َ َّ َّ ۡ ُ ّ َّ َّ‬ ‫َ‬ ‫َ َ ۡ‬ ‫َّ َ ٰ َ َ َّ َ ُ‬ ‫� ٱ�ِي‬ ‫ٱلزكوة وٱ�‬ ‫ِين هم ��ٰتِنا يُؤم ُِنون‪ ١٥٦‬ٱ�ِين يتبِعون ٱلرسول ٱ� ِ� ٱ� ِ‬ ‫ۡ‬ ‫َّ ۡ َ َ ۡ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ ۡ‬ ‫َ ُ َُ َ ُۡ ً‬ ‫َ ُ ۡ‬ ‫وف َو َ�ن َهٮ ٰ ُه ۡم ع ِن‬ ‫يل يَأ ُم ُرهم ب ِٱل َمع ُر ِ‬ ‫�دونهۥ مكتو�ا عِندهم ِ� ٱ�ورٮٰةِ وٱ ِ� ِ‬ ‫ِ‬ ‫� ِ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُّ‬ ‫ُ ُ َّ ّ َ ٰ َ ُ َ ّ ُ َ ۡ ُ َ َ ٰٓ َ َ َ َ ُ َ ۡ ُ ۡ ۡ َ ُ‬ ‫�ه ۡم‬ ‫حل لهم ٱلطيِ� ِ‬ ‫ٱل ُمنك ِر َو ُ� ِ‬ ‫ت و�ح ِرم علي ِهم ٱ���ِث و�ضع �نهم إ ِ‬ ‫َوٱ ۡ�َ ۡغ َ� ٰ َل ٱ َّل� َ�نَ ۡ‬ ‫�وهُ َوٱ َّ� َب ُعوا ْ ٱ�ُّورَ‬ ‫ت َعلَ ۡيه ۡم فَٱ َّ� َ‬ ‫ِين َء َام ُنوا ْ بهِۦ َو َع َّز ُروهُ َونَ َ ُ‬ ‫ِ ۚ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ّ‬ ‫ُ‬ ‫ُ ۡ َٰٓ‬ ‫َّ ٓ ُ َ َ َ ُ ٓ ُ ْ َ ٰٓ َ ُ ُ ُ ۡ ُ َ‬ ‫َّ‬ ‫ُ‬ ‫ُّ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫نزل معهۥ أو��ِك هم ٱلمفل ِحون‪ ١٥٧‬قل ���ها ٱ�اس إ ِ ِ� رسول ٱ�ِ‬ ‫ٱ�ِي أ ِ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َّ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ٓ‬ ‫ُ ُ ُ‬ ‫َۡ ُ‬ ‫لس َ� ٰ َ‬ ‫� ۡم َ� ً‬ ‫ك ٱ َّ‬ ‫�ض � إ َ�ٰ َه إ� ُه َو يُ ۡ�ۦ َو ُ� ِم ُ‬ ‫ت َ‬ ‫ٰ‬ ‫ِ‬ ‫�‬ ‫ٱ‬ ‫و‬ ‫�‬ ‫ل‬ ‫م‬ ‫ۥ‬ ‫�‬ ‫�‬ ‫ِي‬ ‫ٱ‬ ‫إِ�‬ ‫ا‬ ‫ِيع‬ ‫يتۖ‬ ‫ِ‬ ‫�‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ُ‬ ‫ۡ‬ ‫َّ‬ ‫َّ َ‬ ‫َّ‬ ‫ۡ‬ ‫َ َّ ُ‬ ‫ّ‬ ‫ََ‬ ‫�ٔام ُِنوا ْ ب ِٱ َّ�ِ َو َر ُس ِ َّ ّ‬ ‫� ٱ�ِي يُؤم ُِن ب ِٱ�ِ َو� َِ� ٰتِهِۦ َوٱتب ِ ُعوهُ ل َعل� ۡم‬ ‫� ٱ� ِ ِّ‬ ‫و�ِ ٱ� ِ ِ‬ ‫ََُۡ َ‬ ‫�هتدون‪] ﴾١٥٨‬اﻷﻋﺮاف‪.[۱۵۸-۱۵۶ :‬‬ ‫»و ﺑﺮای ﻣﺎ در اﯾﻦ دﻧﯿﺎ و آن دﻧﯿﺎ ﻧﯿﮑﯽ ﻣﻘﺮر دار؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻮی ﺗﻮ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﮐﺮدهاﯾﻢ‪.‬‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻋﺬاب ﺧﻮد را ﺑﻪ ھﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ ﺑﺨﻮاھﻢ ﻣﯽرﺳﺎﻧﻢ و رﺣﻤﺖ ﻣﻦ ھﻢ ھﻤﻪ ﭼﯿﺰ را در‬ ‫ﺑﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬آن را ﺑﺮای ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻣﻘﺮر ﺧﻮاھﻢ داﺷﺖ ﮐﻪ ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎری ﮐﻨﻨﺪ و زﮐﺎت‬ ‫ﺑﺪھﻨﺪ و ﺑﻪ آﯾﺎت اﯾﻤﺎن ﺑﯿﺎورﻧﺪ‪ .‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺮوی ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ از ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺧﺪا؛ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ‬ ‫ّاﻣﯽ ﮐﻪ در ﺗﻮرات و اﻧﺠﯿﻞ ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ ﻣﯽﯾﺎﺑﻨﺪ‪ .‬او آﻧﺎن را ﺑﻪ ﮐﺎر ﻧﯿﮏ دﺳﺘﻮر ﻣﯽدھﺪ و از‬ ‫ﮐﺎر زﺷﺖ ﺑﺎز ﻣﯽدارد و ﭘﺎﮐﯿﺰهھﺎ را ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﺣﻼل ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و ﻧﺎﭘﺎﮐﮫﺎ را ﺑﺮای آﻧﺎن ﺣﺮام‬ ‫ﻣﯽﺳﺎزد و ﻓﺮو ﻣﯽاﻧﺪازد‪ ،‬ﺑﻨﺪ و زﻧﺠﯿﺮ از اﯾﺸﺎن‪ .‬ﭘﺲ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ او اﯾﻤﺎن ﺑﯿﺎورﻧﺪ و از‬ ‫او ﺣﻤﺎﯾﺖ ﮐﻨﻨﺪ و وی را ﯾﺎری دھﻨﺪ و از ﻧﻮری ﭘﯿﺮوی ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ھﻤﺮاه او ﻧﺎزل ﺷﺪه‬

‫‪ -١‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۵۴‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪ :‬دﻋﻮت آﺷﮑﺎر و روشﻫﺎی ﻣﺸﺮﮐﺎن در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ آن‬

‫‪٤٠١‬‬

‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﯽﮔﻤﺎن آﻧﺎن رﺳﺘﮕﺎرﻧﺪ )ای ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ( ﺑﮕﻮ ای ﻣﺮدم ﻣﻦ ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺧﺪا ﺑﻪ ﺳﻮی‬ ‫ﺟﻤﻠﮕﯽ ﺷﻤﺎ ھﺴﺘﻢ‪ .‬ﺧﺪاﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﻠﮏ آﺳﻤﺎنھﺎ و زﻣﯿﻦ از آن اوﺳﺖ‪ ،‬ﺟﺰ او ﻣﻌﺒﻮدی‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬او اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﻣﯿﺮاﻧﺪ و زﻧﺪه ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ؛ ﭘﺲ اﯾﻤﺎن ﺑﯿﺎورﯾﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا و‬ ‫ﻓﺮﺳﺘﺎدهاش آن ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ درس ﻧﺨﻮاﻧﺪهای ﮐﻪ اﯾﻤﺎن ﺑﻪ ﺧﺪا و ﺑﻪ ﺳﺨﻨﮫﺎﯾﺶ دارد‪ .‬از او‬

‫ﭘﯿﺮوی ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎ ھﺪاﯾﺖ ﯾﺎﺑﯿﺪ«‪.‬‬ ‫آری اﯾﻦ ﭘﯿﺎم ﺑﺰرگ روﺣﯽ و رواﻧﯽ؛ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ از ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﻣﮑﻪ و ﮐﻮھﮫﺎ و درهھﺎی آن‬ ‫ﺑﻪ ھﻤﻪ ﮐﺸﻮرھﺎی ﺟﮫﺎن ﺑﻮد؛ زﯾﺮا آﯾﻪھﺎی اﻟﮫﯽ‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﻪھﺎی دﻋﻮت ﺟﮫﺎﻧﯽ را وﻗﺘﯽ از‬ ‫ﺷﮫﺮ ﻣﮑﻪ ﺑﯿﺮون ﻣﯽآﯾﺪ و ﺟﮫﺎن را ﺗﺤﺖ ﭘﻮﺷﺶ ﻗﺮار ﻣﯽدھﺪ‪ ،‬ﺗﺮﺳﯿﻢ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬ھﻤﺎن‬ ‫ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺳﻮرۀ اﻋﺮاف ﺑﺎ ﺣﮑﺎﯾﺖ زﻧﺪﮔﯽ ﺑﻨﯽ اﺳﺮاﺋﯿﻞ و ﺣﻮادث ﺑﺰرﮔﯽ ﮐﻪ در زﻧﺪﮔﯽ آﻧﺎن‬ ‫اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎده اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﺮﺷﺎر از درﺳﮫﺎی ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﺮای اﻣﺖ ﻣﺤﻤﺪ اﺳﺖ و از ﻃﺮﻓﯽ‬ ‫ھﺸﺪاری اﺳﺖ ﺑﺮای اﯾﻦ اﻣﺖ ﮐﻪ از آﻧﭽﻪ ﺑﻨﯽاﺳﺮاﺋﯿﻞ ﺑﺪان ﻣﺒﺘﻼ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﭙﺮھﯿﺰﻧﺪ و در‬ ‫اداﻣﻪ از ﻣﻠﺘﮫﺎﯾﯽ ﮐﻪ از ﻧﻮادﮔﺎن و ﻓﺮزﻧﺪان ﺑﻨﯽ اﺳﺮاﺋﯿﻞ ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‬ ‫و ﺑﯿﺎن ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ آﻧﮫﺎ را از ﺗﻨﮕﻨﺎ و ﺷﺮاﯾﻂ ﺳﺨﺖ زﻧﺪﮔﯽ ﮐﻪ در آن ﺑﻪ ﺳﺮ‬ ‫ﻣﯽﺑﺮدﻧﺪ رھﺎﯾﯽ داد و ﺑﺎ ﺟﻮﺷﺎﻧﺪن ﭼﺸﻤﻪھﺎ و ﻓﺮو ﻓﺮﺳﺘﺎدن » ّ‬ ‫ﻣﻦ و ﺳﻠﻮی« »ﺧﻮراﮐﯽ‬ ‫آﺳﻤﺎﻧﮫﺎ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮای ﺑﻨﯽ اﺳﺮاﺋﯿﻞ در ﺑﯿﺎﺑﺎن ﻓﺮاھﻢ آورد« و ﺳﺎﯾﻪﮐﺮدن آﻧﮫﺎ ﺑﺎ اﺑﺮھﺎ‪،‬‬ ‫زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺮﻓﻪ و آﺳﻮدهای ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﻓﺮاھﻢ آورد‪ ،‬اﻣﺎ آﯾﺎ آﻧﮫﺎ ﺳﭙﺎس اﯾﻦ ﻧﻌﻤﺘﮫﺎ را ﺑﻪ ﺟﺎ‬ ‫آوردﻧﺪ؟ و در ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﮑﺎﻟﯿﻒ و وﻇﺎﯾﻒ ﺷﺮﻋﯽ ﺧﻮب ﻋﻤﻞ ﮐﺮدﻧﺪ؟ ﺑﻪ راﺳﺘﯽ ﮐﻪ ﭘﺎﺳﺦ‬ ‫آﻧﮫﺎﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﻌﻤﺖھﺎ ﻓﻘﻂ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ و ﺗﺤﺮﯾﻒ و ﺣﯿﻠﻪﮔﺮی و ﺳﺮﮐﺸﯽ و ﺳﺮﭘﯿﭽﯽ ھﻤﯿﺸﮕﯽ‬ ‫ﺑﻮد‪.‬‬ ‫اﻧﺴﺎﻧﯿﺖ اﻧﺴﺎن و ﺑﻪ ﮐﻤﺎل رﺳﯿﺪن وی ﻓﻘﻂ ﺑﺎ ﭘﯿﺮوی ﻧﻤﻮدن از وﺣﯽ اﻟﮫﯽ ﮐﻪ از‬ ‫ﺟﺎﻧﺐ آﻓﺮﯾﻨﻨﺪه آﺳﻤﺎﻧﮫﺎ و زﻣﯿﻦ ﻓﺮو ﻓﺮﺳﺘﺎده ﻣﯽﺷﻮد ﺗﺤﻘﻖ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﺎ‬ ‫ﺑﻨﺪﮔﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ھﺪﻓﯽ را ﮐﻪ ﺑﺮای آن آﻓﺮﯾﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺤﻘﻖ ﻧﻤﻮده و اﻧﺠﺎم ﻣﯽدھﺪ و‬ ‫ھﺮﮔﻮﻧﻪ ﺳﺴﺘﯽ و ﺑﯽاﻋﺘﻨﺎﯾﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ وﻇﯿﻔﻪ و ھﺮﮔﻮﻧﻪ دوری از روﺷﻨﺎﯾﯽ وﺣﯽ‪ ،‬اﻧﺴﺎن را‬ ‫از ﮐﻤﺎل اﻧﺴﺎﻧﯿﺖ دور ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و او را ﺑﺎ ﭼﮫﺎرﭘﺎﯾﺎن و ﺣﯿﻮاﻧﺎت ﻣﻠﺤﻖ ﻣﯽﺳﺎزد و ﺑﺴﺎ ﮐﻪ‬ ‫از ﺣﯿﻮاﻧﺎت ھﻢ ﮔﻤﺮاهﺗﺮ ﻣﯽﺷﻮد؛ ﭼﺮا ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﻋﻘﻠﺶ را در اﻣﻮر ﺑﯽﻣﻌﻨﺎ و اﻧﺤﻄﺎط‬ ‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺣﯿﻮاﻧﺎت ﺑﺮای ﺣﻤﺎﻗﺖ و اﻧﺤﻄﺎط ﺣﯿﻠﻪﮔﺮی‬ ‫ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺣﯿﻮاﻧﺎت را ﻏﺮﯾﺰهھﺎﯾﺸﺎن ﺑﺮای ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﮫﺎی ﻣﻌﯿﻨﯽ ﺳﻮق ﻣﯽدھﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﻮره اﻋﺮاف ﮐﻪ از ﺳﻮرهھﺎی ﻣﮑﯽ اﺳﺖ‪ ،‬رھﻨﻤﻮدھﺎی ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ و اﻟﮫﯽ را ﺑﯿﺎن ﻣﯽدارد‬

‫‪٤٠٢‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫و از ﺧﻼل اﻧﺪرز ﮔﺮﻓﺘﻦ و درس آﻣﻮﺧﺘﻦ از داﺳﺘﺎﻧﮫﺎی ﺑﻨﯽاﺳﺮاﺋﯿﻞ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺸﺮﯾﺢ و ﺗﻮﺿﯿﺢ‬ ‫ﺳﻨﺘﮫﺎی اﻟﮫﯽ ﻣﯽﭘﺮدازد ‪.١‬‬ ‫وﻗﺘﯽ ﻗﺮﯾﺶ ﺑﻪ ﻧﺎﺗﻮاﻧﯽ ﺧﻮد در ﺑﺮاﺑﺮ دﻋﻮت ﺣﻖ ﭘﯽ ﺑﺮدﻧﺪ و ﻧﻀﺮ ﺑﻦ ﺣﺎرث از اﯾﻦ‬ ‫ﻧﺎﺗﻮاﻧﯽ ﭘﺮده ﺑﺮداﺷﺖ و ﺑﻪ ﺻﺮاﺣﺖ ﮔﻔﺖ‪» :‬ای ﮔﺮوه ﻗﺮﯾﺶ! ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﭼﯿﺰی‬ ‫ﺑﺮاﯾﺘﺎن اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺎﮐﻨﻮن ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪاﯾﺪ ﭼﺎرۀ آن را ﺑﮑﻨﯿﺪ ‪ ...‬ﭘﺲ در ﻣﻮرد‬ ‫ﮐﺎرﺗﺎن ﺑﯿﻨﺪﯾﺸﯿﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ اﺗﻔﺎق ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﺮاﯾﺘﺎن رخ داده اﺳﺖ«‪ .‬ﺑﻌﺪ از آن ﻗﺮﯾﺶ‬ ‫ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﻀﺮ ﺑﻦ ﺣﺎرث و ﻋﻘﺒﻪ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻣﻌﯿﻂ را ﻧﺰد ﻋﻠﻤﺎء و داﻧﺸﻤﻨﺪان ﯾﮫﻮد‬ ‫در ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﻔﺮﺳﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺣﻘﯿﻘﺖ اﯾﻦ دﻋﻮت را ﺑﺸﻨﺎﺳﻨﺪ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ ﺷﻨﺎﺳﺎﺋﯽ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ آن‬ ‫ﻧﺒﻮد ﮐﻪ از آن ﭘﯿﺮوی ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﯾﻨﮑﻪ آﻧﮫﺎ ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﺑﺎ ﺗﻤﺎم‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان و ﺑﺎ اھﻞ ﺣﻖ در ھﺮ ﮐﺠﺎ دﺷﻤﻨﯽ و ﮐﯿﻨﻪ ﻣﯽورزﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺜﺖ رﺳﻮل اﮐﺮم ج در‬ ‫واﻗﻊ ﺻﺪﻣﮥ ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﺮای ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽرﻓﺖ‪ .‬ﭼﻮن آﻧﮫﺎ و ﭘﺪران و ﻧﯿﺎﮐﺎﻧﺸﺎن ﮐﻪ‬ ‫در ﺟﺰﯾﺮه ﻋﺮﺑﯽ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﯿﺪوار ﺑﻮدﻧﺪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮی رھﺎﯾﯽ ﺑﺨﺶ در اﯾﻦ زﻣﺎن و‬ ‫ﻣﮑﺎن از ﻣﯿﺎن آﻧﺎن ﻣﺒﻌﻮث ﻣﯽﺷﻮد و آﻧﺎن را از ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﯽ و ﺗﻔﺮﻗﻪای ﮐﻪ در آن ﺑﻪ ﺳﺮ‬ ‫ﻣﯽﺑﺮدﻧﺪ ﻧﺠﺎت ﻣﯽدھﺪ ‪.٢‬‬ ‫ھﻤﺒﺴﺘﮕﯽ اردوﮔﺎه ﮐﻔﺮ و ﺷﺮک ﺑﺎ ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﺑﻪ ﺗﻨﺎﺳﺐ ھﺪف ﻣﺸﺘﺮک آﻧﮫﺎ ﺑﺮای از ﺑﯿﻦ‬ ‫ﺑﺮدن دﻋﻮت اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻮد ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺑﺮای ھﺌﯿﺖ ﻣﮑﯽ ﭘﺮﺳﺸﮫﺎﯾﯽ ﻣﻄﺮح ﮐﺮدﻧﺪ و اﯾﻦ‬ ‫ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻮﺷﯿﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ را ﻧﺎﺗﻮان ﻧﻤﻮده و ﺷﮑﺴﺖ ﺑﺪھﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻗﺮﯾﺶ‪ ،‬ﻧﻀﺮ ﺑﻦ ﺣﺎرث و ﻋﻘﺒﻪ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻣﻌﯿﻂ را ﻧﺰد ﻋﻠﻤﺎی ﯾﮫﻮد‬ ‫ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ و ﺑﻪ آﻧﺎن ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬از آﻧﺎن در ﻣﻮرد ﻣﺤﻤﺪ ﺑﭙﺮﺳﯿﺪ و ﺣﺎﻟﺖ او را ﺑﺮاﯾﺸﺎن‬ ‫ﺑﺎزﮔﻮ ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ و آﻧﺎن را از ﮔﻔﺘﻪ و ﺳﺨﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﺳﺎزﯾﺪ؛ زﯾﺮا آﻧﮫﺎ اھﻞ ﮐﺘﺎب ھﺴﺘﻨﺪ‬ ‫و ﻣﺎ آ ﮔﺎھﯽ و داﻧﺸﯽ ﮐﻪ آﻧﺎن در ﻣﻮرد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان دارﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺪارﯾﻢ‪ .‬ﻧﻀﺮﺑﻦ ﺣﺎرث و ﻋﻘﺒﻪ ﺑﻦ‬ ‫اﺑﯽ ﻣﻌﯿﻂ ﻣﮑﻪ را ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺗﺮک ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬در ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻧﺰد اھﻞ ﺗﻮرات رﻓﺘﻨﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‬ ‫ﺷﻤﺎ اھﻞ ﺗﻮرات ھﺴﺘﯿﺪ و ﻣﺎ ﻧﺰد ﺷﻤﺎ آﻣﺪهاﯾﻢ ﺗﺎ ﻣﺎ را در ﻣﻮرد اﯾﻦ ﻣﺮد آ ﮔﺎه ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ‪ .‬اﺑﻦ‬ ‫ﻋﺒﺎس ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬آن ﮔﺎه داﻧﺸﻤﻨﺪان ﯾﮫﻮد ﺑﻪ آﻧﮫﺎ ﮔﻔﺘﻨﺪ؛ اﯾﻦ ﺳﻪ ﺳﻮال را از او ﺑﭙﺮﺳﯿﺪ‪،‬‬ ‫اﮔﺮ ﭘﺎﺳﺦ داد‪ ،‬ﭘﺲ ﻧﺒﯽ ﻣﺮﺳﻞ اﺳﺖ و اﮔﺮ ﭘﺎﺳﺦ ﻧﺪاد‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﺪاﻧﯿﺪ ﮐﻪ ﻣﺮد دروﻏﮕﻮﯾﯽ‬ ‫ﺑﯿﺶ ﻧﯿﺴﺖ و آن ﮔﺎه در ﻣﻮرد او ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ‪ .‬ﻧﺨﺴﺖ از او در ﻣﻮرد ﺟﻮاﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ در‬ ‫‪ -١‬ﻣﻌﺎﻟﻢ ﻗﺮآﻧﯿﺔ ﻓﯽ اﻟﺼﺮاع ﻣﻊ اﻟﯿﮫﻮد‪ ،‬ص ‪ ۵۵‬ﺗﺎ ‪.۶۰‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﯿﮫﻮد ﻓﯽ اﻟﺴﻨﺔ اﻟﻤﻄﮫﺮه‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ اﻟﺸﻘﺎری‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۸۸‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪ :‬دﻋﻮت آﺷﮑﺎر و روشﻫﺎی ﻣﺸﺮﮐﺎن در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ آن‬

‫‪٤٠٣‬‬

‫زﻣﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ زﺑﺎﻧﺰد ﺑﻮدهاﻧﺪ ﺑﭙﺮﺳﯿﺪ ﮐﻪ ﻣﺎﺟﺮاﯾﺸﺎن ﭼﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ؟ دوم‪ ،‬از او در ﻣﻮرد‬ ‫ﻣﺮدی ﺟﮫﺎﻧﮕﺮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﺮق و ﻏﺮب زﻣﯿﻦ ﺳﻔﺮ ﮐﺮده اﺳﺖ ﺑﭙﺮﺳﯿﺪ ﮐﻪ ﺣﮑﺎﯾﺘﺶ ﭼﻪ‬ ‫ﺑﻮده اﺳﺖ؟‬ ‫ﺳﻮم‪ ،‬از او در ﻣﻮرد روح ﺑﭙﺮﺳﯿﺪ ﮐﻪ ﭼﯿﺴﺖ؟‬ ‫اﮔﺮ ﭘﺎﺳﺦ ﺻﺤﯿﺢ اﯾﻦ ﭘﺮﺳﺶھﺎ را داد ﭘﺲ ﯾﻘﯿﻦ ﺑﺪاﻧﯿﺪ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ ﻣﺮﺳﻞ اﺳﺖ و از او‬ ‫ﭘﯿﺮوی ﮐﻨﯿﺪ و اﮔﺮ ﭘﺎﺳﺦ ﻧﺪاد؛ ﭘﺲ ﻣﺮدی دروﻏﮕﻮ اﺳﺖ آن ﮔﺎه ھﺮ ﺗﺼﻤﯿﻤﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﺧﻮاﺳﺘﯿﺪ اﺗﺨﺎد ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﻀﺮ و ﻋﻘﺒﻪ ﺑﻪ ﻣﮑﻪ آﻣﺪﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ای ﻗﺮﯾﺶ! ﻣﺎ ﺑﺎ ﭼﯿﺰی آﻣﺪهاﯾﻢ ﮐﻪ ﻣﯿﺎن ﺷﻤﺎ و‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ ﻗﺎﻃﻌﺎﻧﻪ داوری ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﻋﻠﻤﺎی ﯾﮫﻮد ﻣﺎ را دﺳﺘﻮر دادهاﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ او را از‬ ‫ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ ﺑﭙﺮﺳﯿﻢ و ﺳﻮاﻻت را ﺑﺮای آﻧﺎن ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ .‬آن ﮔﺎه ﻗﺮﯾﺶ ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا آﻣﺪﻧﺪ و‬ ‫ﺳﺆاﻻت ﯾﮫﻮدﯾﺎن را ﺟﻮﯾﺎ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ آﻧﮫﺎ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻓﺮدا ﭘﺎﺳﺦ ﭘﺮﺳﺸﮫﺎﯾﺘﺎن را‬ ‫ﺧﻮاھﻢ داد‪ ،‬وﻟﯽ ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮد ﺑﮕﻮﯾﺪ‪» :‬ان ﺷﺎءاﻟﻠﻪ« ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﭘﺎﻧﺰده روز ﻣﻨﺘﻈﺮ‬ ‫ﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﺑﺮ او ﭼﯿﺰی ﻧﺎزل ﻧﮑﺮد و ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﺑﻪ ﻧﺰد او ﻧﻤﯽآﻣﺪ‪ .‬از‬ ‫ﻃﺮﻓﯽ اھﻞ ﻣﮑﻪ ﺑﻪ ﺷﺎﯾﻌﻪ ﭘﺮاﮐﻨﯽ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﻣﺎ وﻋﺪه داد ﮐﻪ ﻓﺮدا‬ ‫ﭘﺎﺳﺦ ﺷﻤﺎ را ﻣﯽدھﻢ و اﻣﺮوز ﭘﺎﻧﺰده روز اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﻮرد ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ ﮐﻪ از او ﭘﺮﺳﯿﺪهاﯾﻢ‪،‬‬ ‫ﭼﯿﺰی ﺑﻪ ﻣﺎ ﻧﻤﯽﮔﻮﯾﺪ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻧﺎزل ﻧﺸﺪن وﺣﯽ‪ ،‬اﻧﺪوھﮕﯿﻦ ﺷﺪ و آﻧﭽﻪ‬ ‫اھﻞ ﻣﮑﻪ ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ ﺑﺮ او دﺷﻮار و ﺳﺨﺖ ﻣﯽﮔﺬﺷﺖ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ آﻣﺪ و ﺳﻮره ﮐﮫﻒ را‬ ‫از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ او ﻧﺎزل ﮐﺮد ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺳﻮره ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج را در ﻣﻮرد‬ ‫اﻧﺪوه زﯾﺎد او ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﯾﻤﺎن ﻧﯿﺎوردن ﻗﺮﯾﺶ‪ ،‬ﺳﺮزﻧﺶ ﻧﻤﻮد و ﻧﯿﺰ در اﯾﻦ ﺳﻮره در ﻣﻮرد‬ ‫اﺻﺤﺎب ﮐﮫﻒ و ﻣﺮد ﺟﮫﺎﻧﮕﺮدی ﮐﻪ ﻗﺮﯾﺶ در ﻣﻮرد او ﭘﺮﺳﯿﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺳﺨﻦ ﺑﻪ ﻣﯿﺎن آﻣﺪ‬ ‫و در ﻣﻮرد روح ﻧﯿﺰ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﻧﺎزل ﺷﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ۡ ۡ َّ‬ ‫ََۡ َُ َ َ‬ ‫وح قُل ٱ ُّلر ُ‬ ‫وح م ِۡن أ ۡمر َر ّ� َو َما ٓ أوت ُ‬ ‫ك َعن ٱ ُّ‬ ‫ِ‬ ‫ِيتم ّم َِن ٱلعِل ِم إِ�‬ ‫لر‬ ‫﴿و��ٔلون‬ ‫�‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ ٗ‬ ‫قل ِي�‪] ﴾٨٥‬اﻹﺳﺮاء‪.[۸۵ :‬‬ ‫»از ﺗﻮ )ای ﻣﺤﻤﺪ( درﺑﺎرۀ روح ﻣﯽﭘﺮﺳﻨﺪ ﺑﮕﻮ روح ﭼﯿﺰی اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻨﮫﺎ ﭘﺮوردﮔﺎرم از‬ ‫آن آ ﮔﺎه اﺳﺖ و ﺟﺰ داﻧﺶ اﻧﺪﮐﯽ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ داده ﻧﺸﺪه اﺳﺖ«‪.‬‬

‫ﺳﻮرۀ ﮐﮫﻒ ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﭘﺎﺳﺦ ﭘﺮﺳﺸﮫﺎی آﻧﺎن را ﻣﯽداد ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ اﺷﺎره ﻣﯽﮐﺮد‬ ‫ﮐﻪ ﭘﻨﺎھﮕﺎھﯽ ﺑﺮای ﻣﺴﺘﻀﻌﻔﺎن از ﯾﺎران ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﺑﻪ وﺟﻮد ﺧﻮاھﺪ آﻣﺪ‪ ،‬ھﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ آن‬

‫‪٤٠٤‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﻏﺎر‪ ،‬ﺟﻮاﻧﺎن ﻣﻮﻣﻨﯽ را ﮐﻪ دﯾﻨﺸﺎن را ﮔﺮﻓﺘﻪ و از ﻓﺘﻨﻪ ﮔﺮﯾﺨﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬در ﺧﻮد ﺟﺎی داد و‬ ‫ﻧﯿﺰ اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ را ﺗﺒﯿﯿﻦ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ اﻧﺴﺎنھﺎﯾﯽ از ﯾﺜﺮب در ﮐﻨﺎر ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻗﺮﯾﺶ را در‬ ‫ﺗﺮدﯾﺪﺷﺎن ﯾﺎری ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﭼﮫﺮهای ﺑﺎز و ﺧﻨﺪان ﻣﺴﺘﻀﻌﻔﺎن را ﺑﻪ آﻏﻮش ﺧﻮاھﻨﺪ ﮔﺮﻓﺖ‬ ‫و اﻧﺼﺎر دﯾﻦ ﺧﺪا ﺧﻮاھﻨﺪ ﺑﻮد و ﺑﻪ ﺗﻮﺿﯿﺢ داﺳﺘﺎن ﻣﻮﺳﯽ ﺑﺎ ﺧﻀﺮ ﭘﺮداﺧﺖ ﮐﻪ از‬ ‫‪ ‬ﻓﻠﺴﻔﮥ ﻗﻀﺎﯾﺎی ﺳﻪ ﮔﺎﻧﻪ را ﮐﻪ ﺑﺮای‬ ‫ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﺑﻨﯽاﺳﺮاﺋﯿﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻮﺳﯽ‬ ‫او اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد‪ ،‬ﻧﺪاﻧﺴﺖ و ﺑﻪ ﮐﺎرھﺎی ﺧﻀﺮ اﻋﺘﺮاض ﮐﺮد‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺗﻌﮫﺪ ﮐﺮده ﺑﻮد ﮐﻪ‬ ‫اﻋﺘﺮاض ﻧﻨﻤﺎﯾﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﺗﻔﺎﻗﺎت ﻣﺬﮐﻮر و آﻧﭽﻪ ﭘﯿﺮاﻣﻮن آن ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪ‪ ،‬اﺛﺮی در ﻧﺒﻮت و‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮی ﻣﻮﺳﯽ ﻧﮕﺬاﺷﺖ و ﺑﻨﯽاﺳﺮاﺋﯿﻞ در ﻧﺒﻮت او ﺷﮏ ﻧﮑﺮدﻧﺪ ﭘﺲ اﻧﮕﯿﺰۀ آﻧﺎن از‬ ‫ﻣﻄﺮح ﻧﻤﻮدن ﭼﻨﯿﻦ ﭘﺮﺳﺸﮫﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﭘﯽ ﺑﺮدن ﺑﻪ ﺣﻘﺎﻧﯿﺖ و ﺻﺪاﻗﺖ رﺳﺎﻟﺖ ﻣﺤﻤﺪ ج‬ ‫ﭼﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎﺷﺪ؟ ‪.١‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ اﯾﻦ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ را ﺑﮫﺎﻧﻪ ﻗﺮار داد و ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ اﺷﺎره ﻧﻤﻮد ﮐﻪ راه ﻧﺠﺎت‬ ‫ﻣﻮﻣﻨﺎن ﻧﺰدﯾﮏ اﺳﺖ و ﭘﻨﺎھﮕﺎھﯽ ﺧﻮاھﻨﺪ ﯾﺎﻓﺖ ھﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ آن ﺟﻮاﻧﺎن ﭘﻨﺎھﮕﺎھﯽ‬ ‫ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ و اھﻞ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﺎ ﺷﺎدی از آﻧﮫﺎ اﺳﺘﻘﺒﺎل ﺧﻮاھﻨﺪ ﮐﺮد‪ ،‬آن ﻃﻮر ﮐﻪ اھﺎﻟﯽ آن ﺷﮫﺮ ﺑﺎ‬ ‫دﯾﺪن ﯾﮑﯽ از آن ﺟﻮاﻧﺎن‪ ،‬ﺷﺎدﻣﺎن ﺷﺪﻧﺪ و در ﺻﺪد اﮐﺮام و ﺗﻌﻈﯿﻢ و ﺟﺎوداﻧﻪ ﮐﺮدن ﯾﺎد و‬ ‫ﺧﺎﻃﺮۀ آﻧﺎن ﺑﺮ آﻣﺪﻧﺪ ‪.٢‬‬ ‫ھﺪف از ﻧﺰول ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﺳﺎﺧﺘﻦ و ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ اﻣﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻗﺪاﻣﺎت و‬ ‫ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﮫﺎی آﻧﺎن در ﺟﮫﺖ ﺧﯿﺮﺧﻮاھﯽ و ﺳﻮد رﺳﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻣﺮدم اﺳﺖ‪ .‬از دﯾﺪﮔﺎه ﻗﺮآن اﯾﻦ‬ ‫اﻣﺖ‪ ،‬دارای ﺑﺎﻟﻨﺪﮔﯽھﺎ و ارزشھﺎی ذاﺗﯽ و دروﻧﯽ و ﻣﻨﺎﺑﻊ ادراﮐﯽ و ﻣﻌﺮﻓﺘﯽ ﻓﺮاوان‬ ‫اﺳﺖ و ﺳﻮرۀ ﻓﺎﺗﺤﻪ از ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺳﻮرهھﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در دوران ﻣﮑﯽ ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﺳﻮره ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻀﺮع و زاری ﺑﻪ درﮔﺎه ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ ﺗﺎ ﻣﻮﻣﻦ را ﺑﻪ راه راﺳﺖ ھﺪاﯾﺖ‬ ‫ﻧﻤﺎﯾﺪ و او را از راه ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ آﻧﮫﺎ ﺧﺸﻢ ﮔﺮﻓﺘﻪ و از راه ﮔﻤﺮاھﺎن‪ ،‬ﻧﺠﺎت دھﺪ‪.‬‬ ‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﺪا ﺑﺮ آﻧﮫﺎ ﺧﺸﻢ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﮫﻮدﯾﺎن ھﺴﺘﻨﺪ و ﮔﻤﺮاھﺎن‪ ،‬ﻧﺼﺎرا ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ؛‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ در ﺣﺪﯾﺚ ﻋﺪی ﺑﻦ ﺣﺎﺗﻢ س آﻣﺪه اﺳﺖ ‪.٣‬‬ ‫ﭘﺲ ﺗﻌﯿﯿﻦ اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﯿﺎن راه راﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻘﺘﻀﯽ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪھﺎ و ﺷﯿﻮهھﺎی‬ ‫ﮔﻤﺮاه ﮐﻨﻨﺪه ﺑﯿﺎن ﮔﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮان از ﮐﻮر راهھﺎی ﭘﺮاﮐﻨﺪهای ﮐﻪ ھﺮ ﮐﺲ آﻧﮫﺎ را در ﭘﯿﺶ‬ ‫‪ -١‬ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻓﯽ اﻟﺘﻔﺴﯿﺮ اﻟﻤﻮﺿﻮﻋﯽ‪ ،‬ﻣﺼﻄﻔﯽ ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ص ‪.۱۸۹‬‬ ‫‪ -٢‬ﺗﺎﻣﻼت ﻓﯽ ﺳﻮرة اﻟﮑﮫﻒ‪ ،‬اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ﻧﺪوی‪ ،‬ص ‪ – ۴۶‬ﻣﻌﺎﻟﻢ ﻗﺮآﻧﯿﻪ ﻓﯽ اﻟﺼﺮاع ﻣﻊ اﻟﯿﮫﻮد‪ ،‬ص ‪.۶۱‬‬ ‫‪ -٣‬ﻣﺴﻨﺪ اﻻﻣﺎم اﺣﻤﺪ‪ ،‬ج ‪.۳۷۸ ۴‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪ :‬دﻋﻮت آﺷﮑﺎر و روشﻫﺎی ﻣﺸﺮﮐﺎن در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ آن‬

‫‪٤٠٥‬‬

‫ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم در ورﻃﮥ ھﻼ ﮐﺖ ﺳﻘﻮط ﺧﻮاھﺪ ﮐﺮد‪ ،‬ﭘﺮھﯿﺰ ﻧﻤﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ ﻋﻘﺎﯾﺪ ﯾﮫﻮدﯾﺎن و اﻧﺤﺮاﻓﺎﺗﺸﺎن و ﺑﯿﺎن ﻣﻮاﺿﻌﯽ ﮐﻪ آﻧﮫﺎ در ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮﺷﺎن اﺗﺨﺎذ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺮی اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺷﺨﺼﯿﺖ ﻣﻤﺘﺎز اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻪ آن‬ ‫ﻧﯿﺎز اﺳﺖ؛ زﯾﺮا ﻧﺒﺮد ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎ ﯾﮫﻮدﯾﺎن‪ ،‬ﻣﻌﺮﮐﻪای ﻣﺴﺘﻤﺮ و ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ‬ ‫ﻣﻌﺮﮐﻪ و ﻧﺒﺮدی اﺳﺖ ﺑﯿﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﻟﮫﯽ و ﺻﺮاط ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪھﺎی ﺟﺎھﻠﯽ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ‬ ‫اﻧﺴﺎﻧﮫﺎ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪھﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﮐﻠﻤﺎت اﻟﮫﯽ را ﺗﺤﺮﯾﻒ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺑﺮای ﺗﺒﺎھﯽ‬ ‫و ﻓﺴﺎد در زﻣﯿﻦ ﺗﻼش ﻣﯽﮐﻨﺪ ‪.١‬‬ ‫ﻣﺤﺎﺻﺮۀ اﻗﺘﺼﺎدی و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ در اواﺧﺮ ﺳﺎل ﻫﻔﺘﻢ ﺑﻌﺜﺖ‬

‫ﺧﺸﻢ ﻗﺮﯾﺶ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﺮدﺑﺎری و ﺷﮑﯿﺒﺎﯾﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و ﯾﺎراﻧﺶ در ﺑﺮاﺑﺮ اذﯾﺖ و‬ ‫آزار آﻧﺎن و ﭘﺎ ﻓﺸﺎری ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺮ دﻋﻮت ﺑﻪ ﺳﻮی ﺧﺪا و ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺳﺎﺧﺘﻦ اﺳﻼم در ﻣﯿﺎن‬ ‫ﻗﺒﯿﻠﻪھﺎی اﻃﺮاف‪ ،‬ﻓﺰوﻧﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬از اﯾﻦ رو آﻧﺎن آزارھﺎی ﺧﻮد را اﻓﺰاﯾﺶ دادﻧﺪ و از روی‬ ‫ﺳﺘﻢ و ﻋﺪاوت‪ ،‬رﺳﻮل ﺧﺪا و ﯾﺎراﻧﺶ و آن دﺳﺘﻪ از ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪاﻧﺸﺎن را ﮐﻪ ﺑﺎ آﻧﮫﺎ‬ ‫ھﻤﺪردی ﻣﯽﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ ،‬در ﻣﺤﺎﺻﺮۀ ﻣﺎدی و ﻣﻌﻨﻮی ﻗﺮار دادﻧﺪ و ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮرت اذﯾﺖ و آزار‬ ‫ﺑﻪ اوج ﺧﻮد رﺳﯿﺪ ‪.٢‬‬ ‫زھﺮی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﻣﺸﺮﮐﺎن ﺗﺎ آﺧﺮﯾﻦ ﺣﺪ ﺑﻪ اذﯾﺖ و آزار ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺷﺪت ﺑﺨﺸﯿﺪﻧﺪ ﺗﺎ‬ ‫ً‬ ‫اﯾﻨﮑﻪ آﻧﮫﺎ ﺷﺪﯾﺪا ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و دﭼﺎر ﻣﺸﻘﺖ ﺷﺪﻧﺪ و ﻗﺮﯾﺶ در ﺗﻮﻃﺌﻪ ﭼﯿﻨﯽ‬ ‫ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ رﺳﯿﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج را آﺷﮑﺎرا ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪ .‬اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ وﻗﺘﯽ از‬ ‫ﺗﺼﻤﯿﻢ ﻗﺮﯾﺶ آ ﮔﺎه ﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬ﺑﻨﯽ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ را ﺟﻤﻊ ﻧﻤﻮد و ﺑﻪ آﻧﮫﺎ دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫اﮐﺮم ج را ﺑﻪ ﻣﺤﻠﮥ ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﺒﺮﻧﺪ و اﯾﺸﺎن را از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاھﻨﺪ او را ﺑﻪ ﻗﺘﻞ‬ ‫ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬اﻓﺮاد ﻗﺒﯿﻠﮥ ﺑﻨﯽ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ اﻋﻢ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﮐﺎﻓﺮ ﺑﺮ اﺛﺮ‬ ‫ﺗﻌﺼﺐ ﻗﻮی و ﯾﺎ اﻧﮕﯿﺰهھﺎی اﯾﻤﺎﻧﯽ ﺑﺮ اﯾﻦ رأی اﺗﻔﺎق ﮐﺮدﻧﺪ و ﺣﻤﺎﯾﺖ ﺧﻮد را از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫اﮐﺮم ج اﻋﻼم ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻗﺮﯾﺶ ﺑﺎ اﻃﻼع از اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﮐﻪ ﺑﻨﯽ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ‪ّ ،‬‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ را در‬ ‫ﺣﻤﺎﯾﺖ ﺧﻮد ﻗﺮار دادهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮ اﯾﻦ اﺗﻔﺎق ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺑﻨﯽ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ھﻤﻨﺸﯿﻨﯽ ﻧﮑﻨﻨﺪ و‬ ‫ﺑﺎ آﻧﺎن ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﻧﻨﻤﺎﯾﻨﺪ و ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا را ﺑﻪ آﻧﺎن ﺗﺤﻮﯾﻞ ﻧﺪھﻨﺪ ﺗﺎ او را ﺑﻪ ﻗﺘﻞ‬ ‫ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ آﻧﺎن رﻓﺖ و آﻣﺪ ﻧﮑﻨﻨﺪ‪ .‬آﻧﮫﺎ اﯾﻦ ﺗﻮﻃﺌﮥ ﺧﻮد را در ﻋﮫﺪ ﻧﺎﻣﻪای ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ‬ ‫‪ -١‬ﻣﻌﺮﮐﺔ اﻟﻮﺟﻮد ﺑﯿﻦ اﻟﻘﺮآن و اﻟﺘﻠﻤﻮد‪ ،‬ص ‪ ۷۸-۷۹‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻣﻌﺎﻟﻢ ﻗﺮآﻧﯿﻪ‪ ،‬ﻣﺼﻄﻔﯽ ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ص ‪.۲۹‬‬ ‫‪ -٢‬ﻇﺎھﺮة اﻻرﺟﺎء‪ ،‬ﺳﻔﺮ اﻟﺤﻮاﻟﯽ‪ ،‬ج‪ ،‬ص ‪.۵۰‬‬

‫‪٤٠٦‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫در آن‪ ،‬ﭘﯿﻤﺎﻧﮫﺎ و ﺗﻌﮫﺪاﺗﯽ ﻗﯿﺪ ﺷﺪه ﺑﻮد و اﯾﻨﮑﻪ ھﺮﮔﺰ راھﯽ دﯾﮕﺮ ﺑﺮای آﺷﺘﯽ ﺑﺎ ﺑﻨﯽ‬ ‫ھﺎﺷﻢ وﺟﻮد ﻧﺪارد و ﻗﺮﯾﺶ ھﯿﭻ ﻣﮫﺮﺑﺎﻧﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آﻧﮫﺎ ﻧﺨﻮاھﺪ ﮐﺮد‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺤﻤﺪ را‬ ‫ﺑﻪ ﻗﺮﯾﺶ ﺑﺴﭙﺎرﻧﺪ ﺗﺎ آﻧﺎن‪ ،‬او را ﻗﺘﻞ ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ ‪.١‬‬ ‫و در رواﯾﺘﯽ آﻣﺪه اﺳﺖ‪» :‬ﺑﺮ اﯾﻦ ﻋﮫﺪ ﺑﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﻪ از ﺑﻨﯽ ھﺎﺷﻢ زن ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ و ﻧﻪ ﺑﻪ‬ ‫آﻧﮫﺎ زن ﺑﺪھﻨﺪ و ﻧﻪ ﺑﻪ آﻧﮫﺎ ﭼﯿﺰی ﺑﻔﺮوﺷﻨﺪ و ﻧﻪ از آﻧﮫﺎ ﭼﯿﺰی ﺑﺨﺮﻧﺪ؛ ﻣﺎﻧﻊ رﺳﯿﺪن‬ ‫وﺳﺎﯾﻞ ارﺗﺰاق آﻧﺎن ﮔﺮدﻧﺪ؛ ﺻﻠﺤﯽ از آﻧﮫﺎ را ﻧﭙﺬﯾﺮﻧﺪ؛ ﺑﺎ آﻧﺎن ﻣﮫﺮﺑﺎﻧﯽ ﻧﮑﻨﻨﺪ؛ ﺑﺎ آﻧﮫﺎ‬ ‫ھﻤﻨﺸﯿﻨﯽ ﻧﮑﻨﻨﺪ؛ ﺑﺎ آﻧﮫﺎ ﺳﺨﻦ ﻧﮕﻮﯾﻨﺪ و ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪھﺎﯾﺸﺎن وارد ﻧﺸﻮﻧﺪ ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺤﻤﺪ را‬ ‫ﺗﺤﻮﯾﻞ دھﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ؛ ﺳﭙﺲ ﻗﺮﯾﺶ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻋﮫﺪ ﺑﺴﺘﻨﺪ و آن ﮔﺎه‬ ‫ﻋﮫﺪﻧﺎﻣﻪای ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ و آن را در ﺧﺎﻧﮥ ﮐﻌﺒﻪ آوﯾﺰان ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺮ اﯾﻦ ﭘﺎﻓﺸﺎری ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‬ ‫و ﺑﻪ ﻣﻔﺎد ﻋﮫﺪﻧﺎﻣﻪ ﭘﺎﯾﺒﻨﺪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ‪.٢‬‬ ‫ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮرت ﺑﻨﯽھﺎﺷﻢ ﺳﻪ ﺳﺎل در ﺷﻌﺐ و ﻣﺤﻠﮥ ﺧﻮد ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ و در ﺷﺮاﯾﻂ‬ ‫ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺨﺖ و دﺷﻮاری زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻗﺮﯾﺶ‪ ،‬ﺑﺎزارھﺎی ﺧﻮراک و ﻣﻮاد ﻏﺬاﯾﯽ را ﺑﻪ‬ ‫روی آﻧﮫﺎ ﺑﺴﺘﻨﺪ؛ ھﺮ ﻧﻮع ﮐﺎﻻ و ﺧﻮراﮐﯽ ﮐﻪ ﻗﺮار ﺑﻮد وارد ﻣﮑﻪ ﮔﺮدد‪ ،‬ﭘﯿﺸﺪﺳﺘﯽ‬ ‫ﻣﯽﻧﻤﻮدﻧﺪ و آن را ﻣﯽﺧﺮﯾﺪﻧﺪ و ھﺪﻓﺸﺎن اﯾﻦ ﺑﻮد ﺗﺎ ﺷﺎﯾﺪ راھﯽ ﺑﺮای رﯾﺨﺘﻦ ﺧﻮن‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﯿﺎﺑﻨﺪ ‪.٣‬‬ ‫اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺟﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻣﯽﺗﺮﺳﯿﺪ‪ ،‬ﺷﺐ ھﻨﮕﺎم ﮐﻪ ﻣﺮدم ﺑﻪ‬ ‫رﺧﺘﺨﻮاب ﻣﯽرﻓﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺨﻮاﺑﻨﺪ‪ ،‬رﺳﻮل ﺧﺪا را وادار ﻣﯽﮐﺮد ﺗﺎ او ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺑﺴﺘﺮ ﺧﻮد ﺑﺮود؛‬ ‫ﺳﭙﺲ وﻗﺘﯽ دﯾﮕﺮان ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺧﻮاﺑﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ ﯾﮑﯽ از ﻓﺮزﻧﺪان ﯾﺎ ﺑﺮادران ﯾﺎ‬ ‫ﻋﻤﻮزادﮔﺎﻧﺶ را ﻣﯽﻓﺮﺳﺘﺎد ﺗﺎ در رﺧﺘﺨﻮاب ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﺨﻮاﺑﺪ و آن ﺣﻀﺮت را ﺑﻪ ﺟﺎﺋﯽ دﯾﮕﺮ‬ ‫ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽﮐﺮد ‪.٤‬‬ ‫داﯾﺮۀ ﻣﺤﺎﺻﺮه ﺑﺮ ﺻﺤﺎﺑﻪ و ﺑﻨﯽھﺎﺷﻢ و ﺑﻨﯽ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ﺗﻨﮓﺗﺮ ﻣﯽﺷﺪ ﺗﺎ ﺟﺎﺋﯽ ﮐﻪ آﻧﮫﺎ‬ ‫ﻧﺎﭼﺎر ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮگ درﺧﺘﺎن را ﺑﺨﻮرﻧﺪ و زﻧﺪﮔﯽ ﺳﺨﺖ و ﻃﺎﻗﺖﻓﺮﺳﺎﯾﯽ را ﺳﭙﺮی ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ -١‬ﺗﻔﺎﺻﯿﻞ ﻗﺼﺔ اﻟﺸﻌﺐ وﻣﺎ ﺗﺨﻠﻠﮫﺎ ﻣﻦ اﺣﺪاث – دﻻﺋﻞ اﻟﻨﺒﻮة‪ ،‬ﺑﯿﮫﻘﯽ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪ - ۸۵-۸۰‬اﻟﺴﯿﺮة‬ ‫اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ - ،‬اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪ - ۷۲-۴۳‬اﻟﺮوض اﻻﻧﻒ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۱۲۹-۱۰۱‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﻦ ھﺸﺎم‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪ - ۳۵۰‬زاد اﻟﻤﻌﺎد‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪ - ۴۶‬اﻟﮑﺎﻣﻞ ﻓﯽ اﻟﺘﺎرﯾﺦ‪ ،‬ج ‪،۲‬‬ ‫ص ‪.۸۷‬‬ ‫‪ -٣‬ﻇﺎھﺮة اﻻرﺟﺎء‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۵۱‬‬ ‫‪ -٤‬ﻓﻘﻪ اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬ﻏﻀﺒﺎن‪ ،‬ص ‪.۱۸۰‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪ :‬دﻋﻮت آﺷﮑﺎر و روشﻫﺎی ﻣﺸﺮﮐﺎن در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ آن‬

‫‪٤٠٧‬‬

‫ﺣﺘﯽ آﻧﺎن ﺑﻪ وﺿﻌﯿﺘﯽ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ وﻗﺘﯽ ﺑﺮای ﻗﻀﺎی ﺣﺎﺟﺖ ﻣﯽرﻓﺖ و ﺻﺪاﯾﯽ‬ ‫زﯾﺮ ﭘﺎﯾﺶ ﻣﯽﺷﻨﯿﺪ و ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻗﻄﻌﻪ ﭘﻮﺳﺖ ﺷﺘﺮی ﻣﯽﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬آن را ﺑﺮ ﻣﯽداﺷﺖ و‬ ‫ﻣﯽﺷﺴﺖ؛ ﺳﭙﺲ آن را ﻣﯽﺳﻮﺧﺖ و ﻣﯽﮐﻮﺑﯿﺪ و ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭘﻮدر در ﻣﯽآورد و ﻣﯽﺧﻮرد‬ ‫ﺳﭙﺲ ﺑﺮ آن آب ﻣﯽﻧﻮﺷﯿﺪ و ﺗﺎ ﺳﻪ روز ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ آن اﻣﺮار ﻣﻌﺎش ﻣﯽﻧﻤﻮد ‪ .١‬و ﺣﺘﯽ وﺿﻊ‬ ‫ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪای ﺑﻮد ﮐﻪ ﻗﺮﯾﺶ از آن ﺳﻮی دره داد و ﻓﺮﯾﺎد ﮐﻮدﮐﺎن را ﻣﯽﺷﻨﯿﺪﻧﺪ ﮐﻪ از‬ ‫ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ آه و ﻧﺎﻟﻪ ﺳﺮ ﻣﯽدادﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺤﺎﺻﺮه ﺗﺎ ﺳﻪ ﺳﺎل ﺑﻪ ﻃﻮل اﻧﺠﺎﻣﯿﺪ‪ ،‬ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺳﺎل ﺳﻮم ﻣﺤﺎﺻﺮه‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺮداﻧﯽ از‬ ‫اﺷﺮاف ﻗﺮﯾﺶ را ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺖ ﺗﺎ ﻋﮫﺪﻧﺎﻣﻪ را ﻧﻘﺺ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻧﻘﺾ ﻋﮫﺪﻧﺎﻣﻪ را‬ ‫ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ھﺸﺎم ﺑﻦ ﻋﻤﺮ و ھﺎﺷﻤﯽ ﺑﻮد‪ .‬او ﻧﺰد زھﯿﺮ ﺑﻦ اﻣﯿﻪ ﻣﺨﺰوﻣﯽ رﻓﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﺎدر زھﯿﺮ‪ ،‬ﻋﺎﺗﮑﻪ دﺧﺘﺮ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ﺑﻮد‪ .‬ھﺸﺎم ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ‪ :‬ای زھﯿﺮ! آﯾﺎ ﻣﯽﭘﺴﻨﺪی ﮐﻪ‬ ‫ﻏﺬا ﺑﺨﻮری و ﻟﺒﺎس ﺑﭙﻮﺷﯽ و ﺑﺎ زﻧﺎن ازدواج ﺑﮑﻨﯽ و داﯾﯽھﺎﯾﺖ در ﭼﻨﯿﻦ وﺿﻌﯿﺘﯽ ﺑﻪ‬ ‫ﺳﺮ ﺑﺒﺮﻧﺪ؟ ﺧﺮﯾﺪ و ﻓﺮوش ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ؛ زن ﻧﻤﯽﮔﯿﺮﻧﺪ و ﮐﺴﯽ ﻧﯿﺰ از آﻧﮫﺎ زن ﻧﻤﯽﮔﯿﺮد‪ .‬ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ اﮔﺮ داﯾﯽھﺎی اﺑﻦ ﺣﮑﻢ ﺑﻦ ھﺸﺎم )اﺑﻮﺟﮫﻞ( ﺑﻮدﻧﺪ و ﺗﻮ او را ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﮐﺎری‬ ‫ﻣﺸﺎﺑﻪ اﯾﻦ ﺑﺎ ﺑﺴﺘﮕﺎﻧﺶ ﻓﺮا ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪی‪ ،‬ھﺮﮔﺰ ﻧﻤﯽﭘﺬﯾﺮﻓﺖ‪.‬‬ ‫ﮔﻔﺖ وای ﺑﺮ ﺗﻮ ای ھﺸﺎم! ﭘﺲ ﭼﻪ ﮐﺎر ﮐﻨﻢ؟ ﻣﻦ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ھﺴﺘﻢ‪ .‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ اﮔﺮ‬ ‫ﻣﺮدی دﯾﮕﺮ ﺑﺎ ﻣﻦ ھﻤﺮاه ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺮای ﻧﻘﺾ ﻋﮫﺪﻧﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﭘﺎ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻢ‪ .‬ھﺸﺎم ﮔﻔﺖ‪ :‬ﯾﮏ ﻧﻔﺮ‬ ‫ﺑﺎ ﺗﻮ ھﻤﮑﺎری ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬او ﮐﯿﺴﺖ؟ ﮔﻔﺖ ﻣﻦ‪ .‬زھﯿﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻓﺮد ﺳﻮﻣﯽ ﺟﺴﺘﺠﻮ ﮐﻦ‪.‬‬ ‫آن ﮔﺎه ھﺸﺎم ﻧﺰد ﻣﻄﻌﻢ ﺑﻦ ﻋﺪی رﻓﺖ و ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ‪ :‬آﯾﺎ ﺗﻮ ﻣﯽﭘﺴﻨﺪی ﮐﻪ دو ﺗﯿﺮه از‬ ‫ﺑﻨﯽ ﻋﺒﺪ ﻣﻨﺎف ھﻼک ﺷﻮﻧﺪ و ﺗﻮ ﺷﺎھﺪ اﯾﻦ ﻣﺎﺟﺮا و در آن ھﻤﮕﺎم و ھﻤﺮاه ﺑﺎﺷﯽ؟ ﺑﻪ ﺧﺪا‬ ‫ﺳﻮﮔﻨﺪ! اﮔﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﻓﺮﺻﺘﯽ را ﺑﻪ ﻗﺮﯾﺶ ﺑﺪھﯿﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺎری ﺧﻮاھﻨﺪ ﺷﺘﺎﻓﺖ‪.‬‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ :‬وای ﺑﺮ ﺗﻮ ﻣﻦ ﭼﻪ ﮐﺎر ﮐﻨﻢ؟ ﻣﻦ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ھﺴﺘﻢ‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﺑﺮای ﺗﻮ ﻧﻔﺮ دﯾﮕﺮی‬ ‫ﯾﺎﻓﺘﻪام ﮔﻔﺖ او ﮐﯿﺴﺖ؟ ﮔﻔﺖ ﻣﻦ ھﺴﺘﻢ‪ .‬ﻣﻄﻌﻢ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﻔﺮ ﺳﻮﻣﯽ ﺑﺮاﯾﻤﺎن ﭘﯿﺪا ﮐﺮدهام‬ ‫و آن زھﯿﺮ ﺑﻦ اﻣﯿﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺮو و ﻧﻔﺮ ﭼﮫﺎرﻣﯽ ﺟﺴﺘﺠﻮ ﮐﻦ‪ .‬ھﺸﺎم ﻧﺰد اﺑﻮاﻟﺒﺨﺘﺮی‬ ‫ﺑﻦ ھﺸﺎم رﻓﺖ و آﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﻣﻄﻌﻢ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﻪ او ﻧﯿﺰ ﮔﻔﺖ‪ .‬اﺑﻮاﻟﺒﺨﺘﺮی ﮔﻔﺖ‪ :‬وای ﺑﺮ ﺗﻮ‬ ‫آﯾﺎ ﮐﺴﯽ را ﻣﯽﯾﺎﺑﯿﻢ ﮐﻪ ﻣﺎ را ﺑﺮ اﯾﻦ ﮐﺎر ﯾﺎری ﻧﻤﺎﯾﺪ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬زھﯿﺮ ﺑﻦ اﺑﯽ اﻣﯿﻪ و ﻣﻄﻌﻢ‬ ‫ﺑﻦ ﻋﺪی ﻣﺎ را ﮐﻤﮏ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﻔﺮ ﭘﻨﺠﻤﯽ ﭘﯿﺪا ﮐﻦ‪ .‬ھﺸﺎم ﻧﺰد زﻣﻌﻪ ﺑﻦ اﺳﻮد‬

‫‪ -١‬اﻟﻐﺮﺑﺎء اﻻوﻟﻮن‪ ،‬ص ‪ ،۱۴۸‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﺣﻠﯿﺔ اﻻوﻟﯿﺎء‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪.۷‬‬

‫‪٤٠٨‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﺑﻦ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺑﻦ اﺳﺪ رﻓﺖ و ﺑﺎ او ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺖ و ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪی او و ﺣﻖ آﻧﺎن را ﺑﺮاﯾﺶ ﺑﺎزﮔﻮ‬ ‫ﻧﻤﻮد‪ .‬زﻣﻌﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬آﯾﺎ ﺑﺮ اﯾﻦ ﭼﯿﺰ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﯽ‪ ،‬ﮐﺴﯽ ھﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺎ ﻣﻮاﻓﻖ ﺑﺎﺷﺪ؟ ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫ﺑﻠﯽ‪ .‬ﺳﭙﺲ اﯾﻦ ﮔﺮوه را ﻧﺎم ﺑﺮد‪ .‬آﻧﺎن ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ وﻋﺪه ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺷﺒﯽ در ﻣﻨﻄﻘﮥ ﺧﻄﻢ‬ ‫اﻟﺤﺠﻮن در ﺑﺎﻻی ﻣﮑﻪ ﮔﺮدھﻢ ﺑﯿﺎﯾﻨﺪ‪ .‬آﻧﺎن در آﻧﺠﺎ ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﺎ ھﻤﺪﯾﮕﺮ ﭘﯿﻤﺎن‬ ‫ﺑﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻧﻘﺾ ﻋﮫﺪﻧﺎﻣﻪ ﺗﺤﺮﯾﻢ اﻗﺘﺼﺎدی‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﻨﯽ ھﺎﺷﻢ و ﺑﻨﯽ ﻣﻄﻠﺐ ﻗﯿﺎم‬ ‫ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬زھﯿﺮ ﺑﻪ ﺟﻤﻊ دوﺳﺘﺎﻧﺶ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ اﯾﻦ ﮐﺎر را آﻏﺎز ﻣﯽﮐﻨﻢ و ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﮐﺴﯽ‬ ‫ﺧﻮاھﻢ ﺑﻮد ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺑﺎره ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﻓﺮدای آن روز وﻗﺘﯽ ﻗﺮﯾﺸﯿﺎن رواﻧﻪ ﻣﺤﺎﻓﻞ و ﺟﻤﻊ دوﺳﺘﺎن ﺧﻮد ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬زھﯿﺮ ﺑﻦ‬ ‫اﻣﯿﻪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻟﺒﺎس ﻓﺎﺧﺮی ﺑﺮ ﺗﻦ داﺷﺖ وارد ﺷﺪ و ھﻔﺖ ﺑﺎر ﺑﺮ ﮔﺮد ﮐﻌﺒﻪ ﻃﻮاف ﺑﻪ‬ ‫ﺟﺎی آورد و آن ﮔﺎه رو ﺑﻪ ﻣﺮدم ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ‪ :‬آﯾﺎ درﺳﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑﺨﻮرﯾﻢ و ﺑﭙﻮﺷﯿﻢ‬ ‫ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﺑﻨﯽھﺎﺷﻢ در ﻣﻌﺮض ﻧﺎﺑﻮدی ﻗﺮار دارﻧﺪ؛ ﻧﻪ ﭼﯿﺰی از آﻧﺎن ﺧﺮﯾﺪاری ﻣﯽﺷﻮد و‬ ‫ﻧﻪ ﭼﯿﺰی ﺑﻪ آﻧﺎن ﻓﺮوﺣﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻣﻦ ﻧﻤﯽﻧﺸﯿﻨﻢ ﺗﺎ آﻧﮑﻪ اﯾﻦ ﻋﮫﺪﻧﺎﻣﮥ‬ ‫ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ ﺗﺤﺮﯾﻢ و ﻗﻄﻊ رواﺑﻂ ﭘﺎره ﮔﺮدد‪ .‬اﺑﻮﺟﮫﻞ ﮐﻪ در ﮔﻮﺷﻪای از ﻣﺴﺠﺪ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ :‬دروغ ﻣﯽﮔﻮﯾﯽ؛ ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ آن ﻋﮫﺪﻧﺎﻣﻪ ﭘﺎره ﻧﺨﻮاھﺪ ﺷﺪ‪ .‬زﻣﻌﻪ ﺑﻦ اﺳﻮد در‬ ‫ﭘﺎﺳﺦ اﺑﻮﺟﮫﻞ اﻇﮫﺎر داﺷﺖ‪ :‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺗﻮ ﺑﺴﯿﺎر دروﻏﮕﻮﯾﯽ‪ .‬ﻣﺎ از ھﻤﺎن آﻏﺎز ﺑﻪ‬ ‫ﻧﻮﺷﺘﻦ اﯾﻦ ﭘﯿﻤﺎن راﺿﯽ ﻧﺒﻮدﯾﻢ‪ .‬اﺑﻮاﻟﺒﺨﺘﺮی ﻧﯿﺰ ﮔﻔﺖ‪ :‬زﻣﻌﻪ راﺳﺖ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ ،‬ﻣﺎ از آﻧﭽﻪ‬ ‫در اﯾﻦ ﻋﮫﺪﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﺸﻨﻮد ﻧﯿﺴﺘﯿﻢ و آن را ﺑﻪ رﺳﻤﯿﺖ ﻧﻤﯽﺷﻨﺎﺳﯿﻢ‪.‬‬ ‫ﻣﻄﻌﻢ ﺑﻦ ﻋﺪی ﺧﻄﺎب ﺑﻪ دو دوﺳﺘﺶ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺷﻤﺎ ھﺮ دو راﺳﺖ ﻣﯽﮔﻮﯾﯿﺪ و ھﺮ ﮐﺲ ﺟﺰ‬ ‫اﯾﻦ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ ،‬دروغ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎ از اﯾﻦ ﭘﯿﻤﺎن و از آﻧﭽﻪ در آن ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺪا‬ ‫ﭘﻨﺎه ﻣﯽﺑﺮﯾﻢ و از آن ﺑﯿﺰاری ﻣﯽﺟﻮﯾﯿﻢ‪ .‬ھﺸﺎم ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﻧﯿﺰ ﺳﺨﻨﺎﻧﯽ ھﻤﺎﻧﻨﺪ ﺳﺨﻨﺎن آﻧﮫﺎ‬ ‫ً‬ ‫اﻇﮫﺎر داﺷﺖ‪ .‬اﺑﻮﺟﮫﻞ ﮔﻔﺖ اﯾﻦ ﺗﺼﻤﯿﻤﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه و درﺑﺎرۀ آن در‬ ‫ﺟﺎﯾﯽ دﯾﮕﺮ درﺑﺎرۀ آن ﻣﺸﻮرت ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫در اﯾﻦ ﻣﯿﺎن اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ در ﮔﻮﺷﻪای از ﻣﺴﺠﺪ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد و ﺳﺨﻦ ﻧﻤﯽﮔﻔﺖ‪ .‬ﻣﻄﻌﻢ‬ ‫ﺑﻦ ﻋﺪی ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪ ﺗﺎ ﻋﮫﺪﻧﺎﻣﻪ را ﭘﺎره ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺎﮔﮫﺎن دﯾﺪ ﮐﻪ ﻣﻮرﯾﺎﻧﻪ آن را ﺧﻮرده اﺳﺖ و از‬ ‫آن ﭼﯿﺰی ﺟﺰ »ﺑﺎﺳﻤﻚ ا�« »ﺑﻪ ﻧﺎم ﺧﺪا« ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪه اﺳﺖ ‪ ١‬اﻣﺎ اﺑﻦ اﺳﺤﺎق رواﯾﺖ‬ ‫ﮐﺮده اﺳﺖ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻮرﯾﺎﻧﻪ را ﻓﺮﺳﺘﺎد ﺗﺎ ﻋﮫﺪﻧﺎﻣﻪ را ﺑﺨﻮرد و ﻣﻮرﯾﺎﻧﻪ ھﯿﭻ ﻧﺎﻣﯽ از‬ ‫‪ -١‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۶۷-۶۹ ،۵۰-۴۳‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪ :‬دﻋﻮت آﺷﮑﺎر و روشﻫﺎی ﻣﺸﺮﮐﺎن در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ آن‬

‫‪٤٠٩‬‬

‫ﺧﺪاوﻧﺪ را در آن ﻧﮕﺬاﺷﺖ ﻓﻘﻂ ﺳﺘﻢ ﻗﻄﻊ راﺑﻄﻪ و اﺗﮫﺎم در آن ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم‬ ‫ج از اﯾﻦ ﻣﺎﺟﺮا‪ ،‬ﻋﻤﻮﯾﺶ را ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﮐﺮد‪ .‬ﭘﺲ اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ ﻧﺰد ﻗﻮﻣﺶ رﻓﺖ و آﻧﮫﺎ را از اﯾﻦ‬ ‫ﺟﺮﯾﺎن ﺧﺒﺮ ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ اﮔﺮ ﺑﺮادرزادهام دروغ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻦ او را در اﺧﺘﯿﺎر ﺷﻤﺎ ﻗﺮار‬ ‫ﻣﯽدھﻢ ﺗﺎ او را ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﺑﺮﺳﺎﻧﯿﺪ و اﮔﺮ راﺳﺖ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺷﻤﺎ ﺑﺎﯾﺪ از ﺗﺤﺮﯾﻢ ﻣﺎ دﺳﺖ‬ ‫ﺑﺮدارﯾﺪ‪ .‬دو ﻃﺮف اﯾﻦ ﭘﯿﻤﺎن را ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ وﻗﺘﯽ ﻋﮫﺪﻧﺎﻣﻪ را ﮔﺸﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﺤﺖ‬ ‫ﮔﻔﺘﻪھﺎی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﭘﯽ ﺑﺮدﻧﺪ؛ ﭘﺲ در اﯾﻦ ھﻨﮕﺎم ﻣﻄﻌﻢ ﺑﻦ ﻋﺪی و ھﺸﺎم ﺑﻦ‬ ‫ﻋﻤﺮو ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻣﺎ از اﯾﻦ ﭘﯿﻤﺎن ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﻇﻠﻢ و ﺳﺘﻢ و ﻗﻄﻊ رواﺑﻂ ﺑﯿﺰاری ﻣﯽﺟﻮﯾﯿﻢ و ﺑﺎ‬ ‫ھﯿﭻ ﮐﺲ در ﺑﯽآﺑﺮو ﮐﺮدن ﺧﻮد و اﺷﺮاف ﺧﻮد ھﻢ آھﻨﮓ ﻧﻤﯽﺷﻮﯾﻢ و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آﻧﮫﺎ‬ ‫ﻣﺮداﻧﯽ از اﺷﺮاف ﻗﺮﯾﺶ آﻧﮫﺎ را ﺗﺎﯾﯿﺪ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﺎﻻﺧﺮه اﯾﻦ ﭘﯿﻤﺎن ﻟﻐﻮ ﺷﺪ و ﻣﺤﺎﺻﺮه ﭘﺎﯾﺎن‬ ‫ﯾﺎﻓﺖ ‪.١‬‬ ‫درسﻫﺎ و آﻣﻮﺧﺘﻨﯽﻫﺎ‬

‫‪ -١‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻔﺎد ﺑﻨﺪھﺎی اﯾﻦ ﻋﮫﺪﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﭘﯽ ﺧﻮاھﯿﻢ ﺑﺮد ﮐﻪ ﻗﺮﯾﺶ‪ ،‬ﺑﻨﺪھﺎی اﯾﻦ‬ ‫ﻋﮫﺪﻧﺎﻣﻪ را ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺤﮑﻢ ﻧﻤﻮده و در آن روزﻧﻪای ﺑﺮای اﻧﻌﻄﺎف ﻧﮕﺬاﺷﺘﻨﺪ و اﯾﻦ‬ ‫ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ آن اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻋﮫﺪﻧﺎﻣﻪ ﺑﻌﺪ از راﯾﺰﻧﯿﮫﺎ و ﻣﺸﻮرﺗﮫﺎی ﮔﺴﺘﺮده‪ ،‬ﺗﺮﺗﯿﺐ‬ ‫ﯾﺎﻓﺘﻪ و وﺿﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ و در ﺗﺮﺗﯿﺐ دادن اﯾﻦ ﻋﮫﺪﻧﺎﻣﻪ از ﻋﻘﻞ و اﻧﺪﯾﺸﻪھﺎی‬ ‫ﻣﺘﻌﺪدی اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ -٢‬اﯾﻨﮑﻪ در آن ذﮐﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ازدواﺟﯽ ﺑﯿﻦ دوﻃﺮف ﺻﻮرت ﻧﮕﯿﺮد‪ ،‬ﻗﻀﯿﮥ‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﮫﻤﯽ اﺳﺖ؛ زﯾﺮا ازدواج‪ ،‬اﻏﻠﺐ ﺑﺎﻋﺚ دوﺳﺘﯽ و ھﻤﺪﻟﯽ و ھﻤﺒﺴﺘﮕﯽ‬ ‫ﻣﯽﺷﻮد و ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ازدواج‪ ،‬ارﺗﺒﺎط ﺧﺎﻧﻮاده زن و ﺷﻮھﺮ را ﻓﺮاھﻢ ﻣﯽآورد و‬ ‫ً‬ ‫ھﺮ ﮔﺎه ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺎری اﻧﺠﺎم ﻣﯽﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎ اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﻪ ﺿﻌﻒ و ﺷﮑﺴﺘﻪ ﺷﺪن‬ ‫ﻣﺤﺎﺻﺮه و ﺗﺤﺮﯾﻢ ﻣﯽاﻧﺠﺎﻣﯿﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی از ﭼﻨﯿﻦ وﺿﻌﯽ‪ ،‬در‬ ‫ﭘﯿﻤﺎن ﺗﺼﺮﯾﺢ ﺷﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﺒﺎﯾﺪ ازدواﺟﯽ ﻣﯿﺎن ﺑﻨﯽ ھﺎﺷﻢ و دﯾﮕﺮ اﻓﺮاد ﻗﺮﯾﺶ‬ ‫ﺻﻮرت ﺑﮕﯿﺮد‪.‬‬ ‫‪ -٣‬ﻧﮫﯽ از داد و ﺳﺘﺪ ﺑﺎ ﺑﻨﯽ ھﺎﺷﻢ‪ ،‬ﺟﺎﻧﺐ اﻗﺘﺼﺎدی ﻗﻀﯿﻪ را ﮐﻪ از اھﯿﻤﺖ ﺑﻪ‬ ‫ﺳﺰاﯾﯽ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار داده اﺳﺖ؛ زﯾﺮا ﺧﺮﯾﺪ و ﻓﺮوش ﺷﺎﻟﻮدۀ‬ ‫اﺻﻠﯽ ﺣﯿﺎت اﻗﺘﺼﺎد اﺳﺖ و ﺑﺮاﺳﺎس ﺧﺮﯾﺪ و ﻓﺮوش‪ ،‬ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﯿﺎن اﻧﺴﺎنھﺎ‬

‫‪ -١‬اﻟﺴﯿﺮ و اﻟﻤﻐﺎزی‪ ،‬اﺑﻦ اﺳﺤﺎق‪ ،‬ص ‪.۱۶۲-۱۵۶‬‬

‫‪٤١٠‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻣﯽﺷﻮد؛ ﭘﺲ ھﺮ ﮔﺎه اﯾﻦ ﺗﻌﺎﻣﻞ و داد و ﺳﺘﺪ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﺎر و ﺑﻨﺎی اﻗﺘﺼﺎدی ﺟﺎﻣﻌﻪ ﯾﺎ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻓﺮو ﺧﻮاھﺪ رﯾﺨﺖ و ﺣﯿﺎت اﻗﺘﺼﺎدی‬ ‫ﺑﺎ ﺧﻄﺮ ﺟﺪی روﺑﺮو ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ و اﻧﺴﺎن ﺿﺮورﯾﺎت اوﻟﯿﻪ زﻧﺪﮔﯽ را از دﺳﺖ‬ ‫ﺧﻮاھﺪ داد ﮐﻪ در ﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻓﻘﺪان ﺿﺮورﯾﺎت زﻧﺪﮔﯽ‪ ،‬ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﭘﺬﯾﺮش‬ ‫ﺧﻮاﺳﺘﻪھﺎی ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﺑﺮای او اﯾﺠﺎد ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ھﺪف ﻗﺮﯾﺶ از اﯾﻦ ﺑﻨﺪ ﻋﮫﺪﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﮔﺮﺳﻨﻪ ﻧﮕﻪداﺷﺘﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻮد و‬ ‫اﯾﻦ ﻣﺤﺎﺻﺮه در ﻃﯽ اﯾﻦ ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﺗﺎب و ﺗﻮان آﻧﺎن را ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪای ﮐﻪ‬ ‫اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺮگ درﺧﺘﺎن و ﺣﺘﯽ ﭘﻮﺳﺘﮫﺎی ﺧﺸﮑﯿﺪه را‬ ‫ﻣﯽﺧﻮردﻧﺪ ‪.١‬‬ ‫‪ -٤‬ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻣﺤﺎﺻﺮه و ﺗﺤﺮﯾﻢ اﻗﺘﺼﺎدی‪ ،‬ﺑﻨﺪ دﯾﮕﺮی در ﻋﮫﺪﻧﺎﻣﻪ وﺟﻮد داﺷﺖ ﮐﻪ‬ ‫راه ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺑﺮای ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﺑﺎ ﺑﺎزرﮔﺎﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ از ﺑﯿﺮون ﻣﮑﻪ ﻣﯽآﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽﺑﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺗﺎﺟﺮاﻧﯽ ﮐﻪ از ﺑﯿﺮون ﻣﯽآﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻗﯿﻤﺖ اﺟﻨﺎس را ﮔﺮان ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ ﺗﺎ‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﺘﻮاﻧﻨﺪ ﭼﯿﺰی ﺑﺨﺮﻧﺪ و ﺷﮑﻢ ﮐﻮدﮐﺎﻧﺸﺎن را ﮐﻪ از ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ‪ ،‬ﮔﺮﯾﻪ و‬ ‫ﻧﺎﻟﻪ ﺳﺮ ﻣﯽدادﻧﺪ‪ ،‬ﺳﯿﺮ ﺑﮑﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫آری ﮔﺮﯾﮥ ﮐﻮدﮐﺎن از دور ﺷﻨﯿﺪه ﻣﯽﺷﺪ و ھﻤﻪ اﯾﻦ ﻓﺸﺎرھﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﯾﻦ ﺑﻨﺪ‬ ‫ﻋﮫﺪﻧﺎﻣﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻔﺖ‪» :‬ھﯿﭻ ﭼﯿﺰی ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ارﺗﺰاق اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﻪ آﻧﺎن ﺑﺮﺳﺪ«‪.‬‬ ‫ﺣﺘﯽ اﯾﻦ ﺑﻨﺪ اﺟﺎزه ﻧﻤﯽداد ﮐﺴﯽ‪ ،‬ﭼﯿﺰی را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ھﺪﯾﻪ ﯾﺎ ﺗﺤﺖ ھﺮ ﻧﺎم دﯾﮕﺮی ﺑﻪ‬ ‫آﻧﺎن ﺑﺪھﺪ ‪.٣‬‬ ‫‪ -٥‬ﺑﻨﺪ ﺑﻌﺪی ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻔﺖ‪» :‬ھﯿﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﭘﯿﺸﻨﮫﺎد ﺻﻠﺢ و آﺷﺘﯽ را از آﻧﮫﺎ ﻧﭙﺬﯾﺮﻧﺪ«‪.‬‬ ‫راه را ﺑﺮای اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ دﯾﮕﺮ ﺟﺰ ﺳﭙﺮدن ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﻗﺮﯾﺶ‪ ،‬ﻣﯽﺑﺴﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺟﺎﯾﯽ‬ ‫ﺑﺮای راهﺣﻞھﺎی ﻣﻨﺼﻔﺎﻧﻪ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬و اﻣﺎ ﺑﻨﺪ دﯾﮕﺮی ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻔﺖ‪» :‬ﻗﺮﯾﺶ‬ ‫ھﭻ ﻧﻮع ﻣﮫﺮﺑﺎﻧﯽ در ﺣﻖ ﺑﻨﯽ ھﺎﺷﻢ ﻧﮑﻨﻨﺪ«‪ .‬ﺑﻨﺪی اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻊ ﺑﺮوز ﻋﻮاﻃﻒ و‬ ‫اﺣﺴﺎﺳﺎت ﻣﯽﮔﺮدد ﺗﺎ دﻟﺴﻮزی و ﻋﺎﻃﻔﻪ در ﻣﯿﺎن ھﻤﭙﯿﻤﺎﻧﺎن وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ؛ ﭼﻮن ﻣﮫﺮﺑﺎﻧﯽ و دﻟﺴﻮزی ﻣﻤﮑﻦ ﺑﻮد ﺑﻪ ﺷﮑﺴﺘﻪ ﺷﺪن ﺗﺤﺮﯾﻢ و ﻣﺤﺎﺻﺮه‬ ‫ﺑﯿﻨﺠﺎﻣﺪ ﮐﻪ در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﺴﺖ ﺗﻼشھﺎی ﻗﺮﯾﺶ ﻣﻨﺠﺮ ﻣﯽﮔﺮدﯾﺪ و اﯾﻦ اﻣﺮ‬ ‫‪ -١‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﻦ ھﺸﺎم‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪ - ۳۷۷‬اﻟﺮﺣﯿﻖ اﻟﻤﺨﺘﻮم‪ ،‬ص ‪.۱۲۹‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﻦ ھﺸﺎم‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪ – ۳۷۷‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬ﻧﺪوی‪ ،‬ص ‪.۱۲۰‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ ﺟﻮاﻧﺐ اﻟﺤﺬر واﻟﺤﯿﻄﺔ‪ ،‬ص ‪.۹۶‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪ :‬دﻋﻮت آﺷﮑﺎر و روشﻫﺎی ﻣﺸﺮﮐﺎن در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ آن‬

‫‪٤١١‬‬

‫ﻧﺎﺧﻮﺷﺎﯾﻨﺪ ﻗﺮﯾﺶ ﺑﻮد ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻗﺮﯾﺶ ﺑﺎ ﮔﻨﺠﺎﻧﺪن اﯾﻦ ﺑﻨﺪ در ﻋﮫﺪﻧﺎﻣﻪ ﺟﺎﯾﯽ‬ ‫ﺑﺮای ﻣﮫﺮﺑﺎﻧﯽ و دﻟﺴﻮزی در ﻋﮫﺪﻧﺎﻣﻪ ﻧﮕﺬاﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ -٦‬اﯾﻦ ﺑﻨﺪ ﮐﻪ »ﺑﺎ آﻧﮫﺎ ھﻤﻨﺸﯿﻨﯽ و اﺧﺘﻼط ﻧﮑﻨﻨﺪ و ﺳﺨﻦ ﻧﮕﻮﯾﻨﺪ«‪ .‬ﺑﺴﺘﻦ روزﻧﻪ‬ ‫ﻣﮫﻤﯽ ﺑﻮد؛ ﭼﻮن ﻣﻤﮑﻦ ﺑﻮد از اﯾﻦ راه ﺗﺤﺮﯾﻢ و ﻣﺤﺎﺻﺮۀ آﻧﺎن در ﻣﻌﺮض ﺧﻄﺮ‬ ‫ﻗﺮار ﺑﮕﯿﺮد؛ زﯾﺮا ھﻤﻨﺸﯿﻨﯽ و اﺧﺘﻼط و ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ ﺑﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﮔﻔﺘﮕﻮ و‬ ‫ﻣﻨﺎﻗﺸﻪ و ﺗﺒﺎدل آرا و دﯾﺪﮔﺎھﮫﺎ ﻣﻨﺠﺮ ﻣﯽﺷﺪ و ﺑﺎ اﯾﻦ ﮐﺎر اﻣﮑﺎن داﺷﺖ‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ اﺣﺴﺎﺳﺎت و ﻋﻮاﻃﻒ آﻧﺎن را ﺗﺤﺮﯾﮏ ﮐﻨﻨﺪ ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ آﻧﺎن را ﻗﺎﻧﻊ‬ ‫ﺳﺎزﻧﺪ ﮐﻪ دﯾﻦ آﻧﮫﺎ ﺑﺮ ﺣﻖ اﺳﺖ و ‪ ...‬ﺑﺮای اﯾﻨﮑﻪ ﭼﻨﯿﻦ اﻣﺮی اﺗﻔﺎق ﻧﯿﻔﺘﺪ در‬ ‫ﻋﮫﺪﻧﺎﻣﻪ ﺗﺼﺮﯾﺢ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ھﻤﻨﺸﯿﻨﯽ و اﺧﺘﻼط ﮐﺮد و ﺑﺎ‬ ‫آﻧﮫﺎ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺖ‪.‬‬ ‫‪ -٧‬اﯾﻨﮑﻪ ﻗﺮﯾﺶ ﮔﻔﺘﻨﺪ )ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪھﺎﯾﺸﺎن ﻧﺮوﻧﺪ( ﺑﻨﺪی اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺑﻨﺪھﺎی ﮔﺬﺷﺘﻪ‬ ‫ﺗﻔﺎوﺗﯽ ﻧﺪارد؛ ﭼﻮن وارد ﺷﺪن آﻧﮫﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪھﺎ ﺟﻮاﻧﺐ اﻧﺴﺎﻧﯿﺖ را در وﺟﻮد‬ ‫ﺗﺤﺮﯾﮏ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ؛ زﯾﺮا وﻗﺘﯽ اﻧﺴﺎن ﺧﺎﻧﻪای را ﺑﺒﯿﻨﺪ ﮐﻪ از ﺳﺎدهﺗﺮﯾﻦ ﻟﻮازم‬ ‫زﻧﺪﮔﯽ ﺧﺎﻟﯽ اﺳﺖ و اھﻞ آن ﺧﺎﻧﻪ از ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ و ﺑﯿﻤﺎری وﻧﺪاﺷﺘﻦ ﭘﻮﺷﺶ ﮐﺎﻓﯽ‬ ‫رﻧﺞ ﻣﯽﺑﺮد و ﮔﻨﺎھﯽ ﺟﺰ اﯾﻨﮑﻪ دﯾﻨﯽ ﻏﯿﺮ از دﯾﻦ ﻗﺮﯾﺶ اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮدهاﻧﺪ ﻧﺪارﻧﺪ‪،‬‬ ‫ﺑﺪون ﺗﺮدﯾﺪ ﻋﺎﻃﻔﻪ ﺗﺤﺮﯾﮏ ﻣﯽﺷﻮد و اﻧﺴﺎن ﺑﺎ ﺷﻌﻮر ﺑﻪ اﯾﻦ ﻓﮑﺮ ﻣﯽاﻓﺘﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ‬ ‫ﺳﺘﻢ و رﻧﺞ را از اھﻞ آن ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮﻃﺮف ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﯾﻨﮑﻪ رھﺒﺮان ﻗﺮﯾﺶ در ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻮاﻗﻌﯽ ﻗﺮار ﻧﮕﯿﺮﻧﺪ‪ ،‬در ﻋﮫﺪﻧﺎﻣﻪ ﺗﺼﺮﯾﺢ‬ ‫ﺷﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪھﺎی ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن وارد ﻧﺸﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ -٨‬آوﯾﺨﺘﻦ ﻋﮫﺪﻧﺎﻣﻪ در ﮐﻌﺒﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﮫﺪﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﻋﯽ ﺗﻘﺪس ﻣﯽداد و ﻣﻔﺎد ﺑﻨﺪھﺎی آن‬ ‫رﻧﮓ ﻗﺪاﺳﺖ ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ؛ زﯾﺮا ﻋﺮﺑﮫﺎ ﺑﺪون اﺳﺘﺜﻨﺎء ﮐﻌﺒﻪ را ﻣﻘﺪس‬ ‫ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ و ﺑﺮای آن ﺣﺮﻣﺖ و ﺗﻘﺪس واﻻﯾﯽ ﻗﺎﯾﻞ ﺑﻮدﻧﺪ ‪.١‬‬ ‫‪ -٩‬ﻣﺸﺮﮐﺎن ﺑﻨﯽھﺎﺷﻢ و ﺑﻨﯽ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ﺑﻪ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ و‬ ‫اﯾﻦ از رﺳﻮم ﺟﺎھﻠﯿﺖ ﺑﻮد ﮐﻪ از ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان ﺧﻮد ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪،‬‬ ‫از اﯾﻦ ﻣﺎﺟﺮا و ﻗﻀﺎﯾﺎی ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺘﻨﺒﺎط ﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن‬ ‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ از ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﮐﻔﺮ در آﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ دﻋﻮت اﺳﺖ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺷﺮط‬ ‫‪ -١‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ ﺟﻮاﻧﺐ اﻟﺤﺬر و اﻟﺤﯿﻄﻪ‪ ،‬ص ‪.۹۷-۹۶‬‬

‫‪٤١٢‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫اﯾﻨﮑﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﺮ اﺳﺎس رأی راﺟﻊ اھﻞ ﻓﺘﻮا اﻧﺠﺎم ﮔﯿﺮد ‪.١‬‬ ‫‪ -١٠‬ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ در ﻋﺼﺮ ﺣﺎﺿﺮ ﺗﻀﻤﯿﻨﯽ اﺳﺖ ﺑﺮای ﻣﺴﻠﻤﺎن ﮐﻪ اﻣﻨﯿﺖ او‬ ‫را ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و ﻣﯽﺗﻮان از آزادی دﯾﻨﯽ ﮐﻪ در ﺑﺴﯿﺎری از ﮐﺸﻮرھﺎ وﺟﻮد‬ ‫دارد‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد و ﻧﯿﺰ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺑﺴﯿﺎری از ﮐﺸﻮرھﺎ‪ ،‬ﻓﺮﺻﺖھﺎﯾﯽ را در اﺧﺘﯿﺎر‬ ‫اﻧﺴﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﯽﮔﺬارد‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ از آن و از دﯾﮕﺮ ﻓﺮﺻﺖھﺎ ﺑﺎ ﺳﻨﺠﺶ و‬ ‫ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت دﻗﯿﻖ ﺑﮫﺮهﺑﺮداری ﻧﻤﻮد ‪.٢‬‬ ‫‪ -١١‬ﺑﺎﯾﺪ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج از وی‪ ،‬ﺣﻤﺎﯾﺖ از‬ ‫رﺳﺎﻟﺖ اﯾﺸﺎن ﻧﺒﻮد؛ ﺑﻠﮑﻪ آﻧﮫﺎ ﻓﻘﻂ از ﺷﺨﺺ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺣﻤﺎﯾﺖ‬ ‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬اﮔﺮ روزی ﻣﻤﮑﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺣﻤﺎﯾﺘﮫﺎ‬ ‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان وﺳﯿﻠﻪای از وﺳﯿﻠﻪھﺎی ﺟﮫﺎد و ﭼﯿﺮه ﺷﺪن ﺑﺮ ﮐﺎﻓﺮان و ﭘﺎﺳﺦ دادن‬ ‫ﺑﻪ ﺗﻮﻃﺌﻪھﺎ و دﺷﻤﻨﯽھﺎی آﻧﺎن اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ازآن ﺑﮫﺮهﺑﺮداری‬ ‫ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ‪.٣‬‬ ‫‪ -١٢‬اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺎ ﭘﯿﻤﺎن ﻣﺘﺠﺎوزاﻧﻪ و ﺳﺘﻤﮑﺎراﻧﻪ ﻣﺒﺎرزه ﮐﻨﺪ و ﺗﻨﮫﺎ راه‬ ‫ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ اﯾﻦ ﭘﯿﻤﺎن‪ ،‬ﺟﻨﮓ ﺳﯿﺎﺳﯽ از ﯾﮏ ﻃﺮف و ﺗﻼش ﺑﺮای از ھﻢ ﮔﺴﯿﺨﺘﻦ‬ ‫و ﻣﺘﻼﺷﯽ ﮐﺮدن اﯾﻦ ﭘﯿﻤﺎن از ﻃﺮﻓﯽ دﯾﮕﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻗﺼﯿﺪه ﻣﻌﺮوﻓﺶ را‬ ‫ﺳﺮود ﮐﻪ در آﻏﺎز آن آﻣﺪه اﺳﺖ‪:‬‬ ‫وﻟــﻤـﺎ رأﻳﺖ اﻟﻘﻮم ﻻود ﻋﻨﺪﻫﻢ‬

‫وﻗﺪ ﻗﻄﻌﻮا ﻛﻞ اﻟﻌﺮی واﻟﻮﺳﺎﺋﻞ‬

‫»وﻗﺘﯽ ﻗﻮم را دﯾﺪم ﮐﻪ دوﺳﺘﯽ و ﻣﺤﺒﺘﯽ ﻧﺪارﻧﺪ و ھﻤﻪ ﭘﯿﻮﻧﺪھﺎ و ذرﯾﻌﻪھﺎی دوﺳﺘﯽ‬ ‫و ﻣﺤﺒﺖ را ﺑﺮﯾﺪهاﻧﺪ«‪.‬‬ ‫وﻗﺪ‬

‫ﺣﺎﻟﻔﻮا‬

‫ﻗﻮﻣ ﹰﺎ‬

‫ﻋﻠﻴﻨﺎ‬

‫اﻇﻨﻪ‬

‫ﻳﻌﻀﻮن ﻏﻴﻈ ﹰﺎ ﺧﻠﻔﻨﺎ ﺑﺎ اﻻﻧﺎﻣﻞ‬

‫‪٤‬‬

‫»و ﺑﺎ ﻗﻮﻣﯽ ﭘﯿﻤﺎن ﺑﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ را ﻣﺘﮫﻢ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺎ ﺑﺪﮔﻤﺎن ھﺴﺘﻨﺪ و‬ ‫ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻣﺎ از ﺑﺲ ﮐﻪ ﺗﻨﻔﺮ دارﻧﺪ و ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻧﮕﺸﺖھﺎیﺷﺎن را ﺑﻪ دﻧﺪان‬ ‫ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ«‪.‬‬ ‫‪ -١‬اﻻﺳﺎس ﻓﯽ اﻟﺴﻨﺔ وﻓﻘﮫﺎ اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬ﺳﻌﯿﺪ ﺣﻮی‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۲۶۴‬‬ ‫‪ -٢‬ھﻤﺎن‪.‬‬ ‫‪ -٣‬ﻓﻘﻪ اﻟﺴﯿﺮة‪ ،‬ﺑﻮﻃﯽ‪ ،‬ص ‪.۸۸‬‬ ‫‪ -٤‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﻦ ھﺸﺎم‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۲۴۵‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪ :‬دﻋﻮت آﺷﮑﺎر و روشﻫﺎی ﻣﺸﺮﮐﺎن در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ آن‬

‫‪٤١٣‬‬

‫اﯾﻦ ﻗﺼﯿﺪه‪ ،‬ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻣﮫﻢ و ﺑﻪ ﺳﺰاﯾﯽ داﺷﺖ ﮐﻪ ﻣﮑﻪ را ﺗﮑﺎن داد و ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺣﺲ ﭘﻨﮫﺎن‬ ‫ﻧﮋاد ﭘﺮﺳﺘﯽ و ﺗﻌﺼﺐ ﻗﻮﻣﯽ را در ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان ﺑﻨﯽ ھﺎﺷﻢ ﺗﺤﺮﯾﮏ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ در ﻧﺘﯿﺠﻪ‪،‬‬ ‫آﻧﺎن ﺑﻪ ﻃﻮر ﭘﻨﮫﺎﻧﯽ ﻣﺸﻮرت ﮐﺮدﻧﺪ و ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﻧﻘﺾ ﻋﮫﺪﻧﺎﻣﻪ ﻓﺮا ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ ‪.١‬‬ ‫‪ -١٣‬اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻗﺮﯾﺶ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ ﻗﺼﯿﺪهھﺎی ﺑﺰرگ ﮐﻪ ﮐﯿﺎن‬ ‫ً‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻗﺮﯾﺶ را ﺗﮑﺎن داد‪ ،‬ﭘﯿﺮوز ﺷﺪ و اﻓﺮادی ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﻧﺎم ﺑﺮدﯾﻢ ﺑﺮای ﻧﻘﺾ‬ ‫ﻋﮫﺪﻧﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﭘﺎ ﺧﺎﺳﺘﻨﺪ‪ .‬آن ﭘﻨﺞ ﻧﻔﺮی ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪی ﺑﺎ ﺑﻨﯽ ھﺎﺷﻢ و‬ ‫ﺑﻨﯽ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ داﺷﺘﻨﺪ و ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی دﻗﯿﻖ‪ ،‬ﻣﻮﺿﻊ ﺳﺘﻢ و ﺟﻮر‬ ‫را از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﯾﺎوران و ھﻤﭙﯿﻤﺎﻧﺎﻧﺸﺎن ﺑﺮﻃﺮف ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ اﺷﺎره ﻣﯽﮐﻨﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎری از اﻓﺮاد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻇﺎھﺮ از ﺣﺎﻣﯿﺎن و ﭘﺎﯾﻪھﺎی ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺟﺎھﻠﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‪،‬‬ ‫در درون ﺧﻮد از اﯾﻦ ﺳﺘﻢ و ﺗﺠﺎوز ﻧﺎراﺿﯽ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﺮای رﻓﻊ اﯾﻦ ﺳﺘﻢ‪ ،‬از‬ ‫ﻓﺮﺻﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﻌﺎﺻﺮ ﻧﻪ ﺗﻨﮫﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ اﻣﻮر‬ ‫اھﻤﯿﺖ ﺑﺪھﻨﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ اھﻤﯿﺖ اﯾﻦ اﻣﻮر ﻣﯽﺑﺎﯾﺴﺖ در ژرﻓﺎی وﺟﻮدﺷﺎن ﻧﻔﻮذ‬ ‫ﮐﻨﺪ و ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ و ﺳﻨﺖ ﻧﺒﻮی ﺑﺮاﯾﺸﺎن روﺷﻦ ﺷﻮﻧﺪ و ﻃﺒﯿﻌﺖ‬ ‫دﺷﻤﻨﯽ ﺑﯿﻦ اﺳﻼم و ﯾﮫﻮد و ﻧﺼﺎرا و ﺳﮑﻮﻻرﯾﺴﻢ را درک ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ اﯾﻦ‬ ‫ﺷﻨﺎﺧﺖ درﺻﺪد ﺧﺪﻣﺖ ﺑﮫﺘﺮ ﺑﻪ اﺳﻼم ﺑﺮ آﯾﻨﺪ ‪.٢‬‬ ‫‪ -١٤‬ﺣﺎﻟﺖ اﺑﻮﻟﮫﺐ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﺪﯾﺪۀ ﻣﺨﺎﻟﻒ در ﺧﻮر ﺑﺮرﺳﯽ و ﻋﻨﺎﯾﺖ اﺳﺖ؛ ﭼﻮن اﯾﻦ‬ ‫ﭘﺪﯾﺪه در ﺗﺎرﯾﺦ اﺳﻼﻣﯽ ﺗﮑﺮار ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﺴﺎ ﻧﺰدﯾﮏﺗﺮﯾﻦ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان داﻋﯿﺎن‬ ‫ﺑﺎ آﻧﮫﺎ دﺷﻤﻨﯽ ﻣﯽورزﻧﺪ و در آزار و اذﯾﺖ داﻋﯿﺎن از ھﯿﭻ اﻣﺮی ﻓﺮوﮔﺬار‬ ‫ً‬ ‫ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ و ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻣﺒﺎرزه ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﺎ داﻋﯿﺎن ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﺳﺨﺖﺗﺮ از‬ ‫دﺷﻤﻨﺎن ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ‪.٣‬‬ ‫‪ -١٥‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن آﻣﻮﺧﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ دﺷﻤﻦ رو در رو ﻧﺸﻮﻧﺪ و ﺧﻮﻧﺴﺮدی‬ ‫ﺧﻮﯾﺶ را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ و آﻏﺎزﮔﺮ ﺟﻨﮓ ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﺗﺮﺑﯿﺖ در اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ‪،‬‬ ‫ﺻﺒﺮ و ﺷﮑﯿﺒﺎﯾﯽ ورزﯾﺪن ﻗﮫﺮﻣﺎﻧﺎن در ﺑﺮاﺑﺮ اﯾﻦ اذﯾﺖ و آزار ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺪون ھﯿﭻ‬ ‫ﻣﻘﺎوﻣﺘﯽ آن را ﺗﺤﻤﻞ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺣﻤﺰه‪ ،‬ﻋﻤﺮ‪ ،‬اﺑﻮﺑﮑﺮ‪ ،‬ﻋﺜﻤﺎن و دﯾﮕﺮان ﻣﻄﯿﻊ‬

‫‪ -١‬اﻟﺘﺤﺎﻟﻒ اﻟﺴﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬ﻏﻀﺒﺎن‪ ،‬ص ‪.۳۷ - ۳۵‬‬ ‫‪ -٢‬ﻓﻘﻪ اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬ﻏﻀﺒﺎن‪ ،‬ص ‪.۱۸۵‬‬ ‫‪ -٣‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۱۸۶‬‬

‫‪٤١٤‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫و ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮدار ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺗﻤﺎم اﯾﻦ آزارھﺎ و ﺳﺘﻤﮫﺎ و‬ ‫ﮐﯿﻨﻪورزی را ﺗﺤﻤﻞ ﻣﯽﻧﻤﻮدﻧﺪ و در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﯾﻦ ﻧﻮع آزار و اذﯾﺘﮫﺎ و ﺣﻮادث‬ ‫ﻧﻪﺗﻨﮫﺎ ﯾﮏ ﺑﺎر و ﯾﺎ دو ﺑﺎر ﻣﻘﺎوﻣﺖ ورزﯾﺪﻧﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺳﻪ ﺳﺎل ﮐﻪ در ﻣﺤﺎﺻﺮه‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ اذﯾﺘﮫﺎ را ﻣﺘﺤﻤﻞ ﻧﻤﻮدﻧﺪ و اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺳﺨﺖﺗﺮﯾﻦ‬ ‫ﺷﺮاﯾﻂ را ﺗﺤﻤﻞ ﻣﯽﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ّ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎ اﯾﻦ وﺟﻮد ﺑﻪ آﻧﮫﺎ اﺟﺎزه داده ﻧﻤﯽﺷﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﺣﺘﯽ ﯾﮏ ﺗﯿﺮ ﺷﻠﯿﮏ ﮐﻨﻨﺪ ‪.١‬‬ ‫‪ -١٦‬اﯾﻦ ﺣﻮادث‪ ،‬ﻋﻈﻤﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺻﺪر اﺳﻼم را در ﭘﺎﯾﺒﻨﺪی ﺑﻪ دﺳﺘﻮرات‬ ‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪھﺸﺎن ﺛﺎﺑﺖ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و دوری ﻧﻤﻮدن آﻧﮫﺎ از ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﮫﺎی ﺧﺸﻮﻧﺖآﻣﯿﺰ‪،‬‬ ‫ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ اﻟﺰام و ﺷﮑﻮه آﻧﺎن اﺳﺖ‪ .‬از ﻧﻈﺮ آﻧﺎن ھﯿﭻ ﭼﯿﺰی آﺳﺎنﺗﺮ از ﺗﺮور‬ ‫اﺑﻮﺟﮫﻞ و ﺷﻌﻠﻪور ﻧﻤﻮدن ﺟﻨﮕﯽ ﺣﺴﺎب ﻧﺸﺪه و ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮ ﮐﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪ آن را ﻓﻘﻂ‬ ‫ﺧﺪا ﻣﯽداﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺒﻮد‪ ،‬اﻣﺎ آﻧﮫﺎ ﺑﺮدﺑﺎری ﻧﻤﻮدﻧﺪ و ﺑﻪ دﺳﺘﻮرات ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﭘﺎﯾﺒﻨﺪ‬ ‫ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ -١٧‬دﻋﻮت اﺳﻼﻣﯽ ﭘﯿﺮوزیھﺎی ﺷﮕﻔﺘﯽ در ﺣﺒﺸﻪ و ﻧﺠﺮان و در ﻗﺒﯿﻠﮥ ازد و در‬ ‫ﻗﺒﯿﻠﮥ اوس و در ﻏﻔﺎر ﺑﻪ دﺳﺖ آورد و دﻋﻮت در ﺧﻂ و ﻣﺤﻮری روﺷﻦ ﺷﮑﻞ‬ ‫ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ در آﯾﻨﺪه ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﭘﺎﯾﮕﺎھﯽ ﺑﺮای اﺳﻼم و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﻣﺮاﮐﺰی‬ ‫ﻗﻮی ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ در ﻟﺤﻈﺎت ﺣﺴﺎس ﺑﺠﻨﺒﺪ و ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻨﺪ و دﻋﻮت از‬ ‫ﺣﺪود ﻣﮑﻪ ﮐﻪ اھﺎﻟﯽ آن ﺳﻨﮕﺪل و ﺳﺘﻤﮑﺎر ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺮاﺗﺮ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫‪ -١٨‬اﯾﻦ ﺳﻪ ﺳﺎل ﺑﺮای ﻧﺴﻞ ﭘﺮﭼﻢدار ‪ ،‬ﺗﻮﺷﻪ ﺑﺰرﮔﯽ در زﻣﯿﻨﻪ ﺳﺎﺧﺖ و ﺗﺮﺑﯿﺖ‬ ‫ﻓﺮاھﻢ ﺳﺎﺧﺖ ﮐﻪ آﻧﮫﺎ را در ﺗﺤﻤﻞ دردھﺎ‪ ،‬ﮔﺮﺳﻨﮕﯽھﺎ و ﺗﺮسھﺎ ﺷﮑﯿﺒﺎ‬ ‫ﻣﯽﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬ ‫‪ -١٩‬ﺑﺮﺧﯽ از ﻣﺸﺮﮐﺎن ﻧﯿﺰ از ﻋﻈﻤﺖ ﺷﺨﺼﯿﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻣﺘﺄﺛﺮ ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ و در‬ ‫اﻋﻤﺎق وﺟﻮدﺷﺎن ﺑﻪ ﻣﺒﺎدی و اﺻﻮﻟﯽ ﮐﻪ دﯾﻦ ﺟﺪﯾﺪ اراﺋﻪ ﻣﯽداد ﻣﯽاﻧﺪﯾﺸﯿﺪﻧﺪ‬ ‫و واﮐﻨﺶ ﻧﺸﺎن ﻣﯽداﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺗﺴﻠﻂ ﺳﺮان و اﺷﺮاف و ﻗﺪرت ﺑﺰرﮔﺎن از اﺑﺰار اﯾﻦ‬ ‫ﺗﺄﺛﯿﺮ و اﯾﻦ ﻣﺤﺒﺖ و ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﺎﻧﻊ ﻣﯽﮔﺮدﯾﺪ و ﭘﺎﯾﺎن داﺳﺘﺎن ﻋﮫﺪﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺳﯿﻤﺎی‬ ‫روﺷﻨﯽ از اﯾﻦ ﻗﻀﯿﻪ ﺑﻪ ﻣﺎ اراﺋﻪ ﻣﯽدھﺪ ‪.٢‬‬ ‫‪ -١‬اﻟﺘﺮﺑﯿﺔ اﻟﻘﯿﺎدﯾﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۳۷۱‬‬ ‫‪ -٢‬ھﻤﺎن‪ ،‬ج ‪.۳۸۵-۳۸۴‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪ :‬دﻋﻮت آﺷﮑﺎر و روشﻫﺎی ﻣﺸﺮﮐﺎن در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ آن‬

‫‪٤١٥‬‬

‫‪ -٢٠‬دﻻﯾﻞ ﻗﺎﻃﻊ و ﻣﻮﺟﻪ و ﺣﺠﺖھﺎی روﺷﻦ و ﻣﻌﺠﺰات ﺧﺎرقاﻟﻌﺎده در اﻓﺮادی ﮐﻪ‬ ‫ﭘﯿﺮو ھﻮاھﺎی ﻧﻔﺴﺎﻧﯽ ھﺴﺘﻨﺪ و ﺗﻨﮫﺎ ﺑﻪ ﻓﮑﺮ ﻣﻨﺎﻓﻊ و ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺧﻮد ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﺛﺮ‬ ‫ﻧﻤﯽﮔﺬارد؛ ﭼﻮن آﻧﮫﺎ از ﻋﻘﻠﮫﺎی ﺧﻮد اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و دروازۀ اﻧﺪﯾﺸﯿﺪن‬ ‫و ﺗﻔﮑﺮ را ﺑﻪ روی دﻟﮫﺎ و ﻋﻘﻞھﺎیﺷﺎن ﻣﯽﺑﻨﺪﻧﺪ و ﮔﻮشھﺎی ﺧﻮد را ﺑﺮای‬ ‫ﺷﻨﯿﺪن ﺣﻖ ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ و ﭼﺸﻢھﺎیﺷﺎن را از دﯾﻦ و ﺗﺄﻣﻞ و راھﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﺣﻖ ﺑﻌﺪ‬ ‫از دﻻﯾﻞ آن‪ ،‬ﻓﺮو ﻣﯽﺑﻨﺪﻧﺪ‪ .‬اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ‪ ،‬آﻧﮫﺎ را ﺧﺒﺮ داد ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج آﻧﭽﻪ‬ ‫ﺑﺮای ﻋﮫﺪﻧﺎﻣﻪ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎده‪ ،‬ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ و ﺑﻪ او ﺧﺒﺮ داده اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻮرﯾﺎﻧﻪ‬ ‫آن را ﺧﻮرده و ﻓﻘﻂ ﻧﺎم ﺧﺪا )ﺑﺎﺳﻤﻚ اﻟﻠﻬﻢ( ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪ .‬آﻧﮫﺎ ﺑﺎ وﺟﻮد‬

‫اﯾﻨﮑﻪ ﺷﺎھﺪ ﺣﻘﯿﻘﺖ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ھﯿﭻ ﯾﮏ از آﻧﮫﺎ اﯾﻤﺎن ﻧﯿﺎورد‪ .‬ﺑﻪ‬ ‫راﺳﺘﯽ اﯾﻦ ھﻮاﭘﺮﺳﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن را اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ از ﺣﻖ دور ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و‬ ‫ﮔﻮشھﺎ را ﮐﺮ ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ ‪.١‬‬ ‫‪ -٢١‬ﺣﺎدﺛﻪ ﺗﺤﺮﯾﻢ اﻗﺘﺼﺎدی و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ در ﻧﮫﺎﯾﺖ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ دﻋﻮت اﺳﻼﻣﯽ اﻧﺠﺎﻣﯿﺪ و‬ ‫ﻋﺎﻣﻠﯽ ﻣﮫﻢ ﺑﺮای ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت دﯾﻦ ﺟﺪﯾﺪ در ﻣﯿﺎن ﻗﺒﯿﻠﻪھﺎی ﻋﺮب ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ﭘﺲ از‬ ‫ﻣﻮﺳﻢ ﺣﺞ در ﻣﯿﺎن ﺗﻤﺎم ﻗﺒﺎﯾﻞ ﻋﺮب اﯾﻦ ﺧﺒﺮ ﭘﺨﺶ ﺷﺪ و ﺗﻮﺟﮥ ﺗﻤﺎم ﻣﺮدم‬ ‫ﺟﺰﯾﺮه ﻋﺮﺑﯽ را ﺑﻪ اﯾﻦ دﻋﻮت ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺒﺎن آن و ﯾﺎراﻧﺶ ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ و ﺗﺸﻨﮕﯽ و‬ ‫اﻧﺰوا را در اﯾﻦ ﻣﺪت ﺗﺤﻤﻞ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬ﺟﻠﺐ ﮐﺮد و اﯾﻦ در وﺟﻮد آﻧﮫﺎ ﺣﻘﺎﻧﯿﺖ‬ ‫اﯾﻦ دﻋﻮت را ﺗﺪاﻋﯽ ﻧﻤﻮد‪.‬‬ ‫‪ -۲۲‬اﯾﻦ ﺗﺤﺮﯾﻢ و ﻣﺤﺎﺻﺮه‪ ،‬ﻋﺮبھﺎ را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﮐﻔﺎر ﻣﮑﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺳﻨﮕﺪﻟﯽ آﻧﮫﺎ در‬ ‫رﻓﺘﺎر ﺑﺎ ﺑﻨﯽھﺎﺷﻢ و ﺑﻨﯽ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ ﺳﺎﺧﺖ و از ﻃﺮﻓﯽ آﻧﺎن را‬ ‫واداﺷﺖ ﺗﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا و ﯾﺎراﻧﺶ دﻟﺴﻮزی ﮐﻨﻨﺪ و ﭼﻮن ﻣﺤﺎﺻﺮه‬ ‫ﺷﮑﺴﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺮدم ﺑﻪ اﺳﻼم روی آوردﻧﺪ و ﺟﺮﯾﺎن اﯾﻦ دﻋﻮت در ﺗﻤﺎم ﻧﻘﺎط‬ ‫ﭘﺨﺶ ﺷﺪ و ﺻﺪای آن در ﺗﻤﺎم ﺳﺮزﻣﯿﻨﮫﺎی ﻋﺮب ﻃﻨﯿﻦ اﻧﺪاﺧﺖ و اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ‬ ‫ﺗﺤﺮﯾﻢ اﻗﺘﺼﺎدی ھﻤﺎﻧﻨﺪ ﺳﻼﺣﯽ ﻋﻠﯿﻪ اﻓﺮادی ﮐﻪ آن را اﯾﺠﺎد ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻗﺮار‬ ‫ً‬ ‫ﮔﺮﻓﺖ و ﺗﺤﺮﯾﻢ ﮐﺎﻣﻼ ﺑﻪ ﻋﮑﺲ آﻧﭽﻪ رھﺒﺮان ﺷﺮک ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻋﺎﻣﻠﯽ‬ ‫ﺑﺴﯿﺎر ﻗﻮی در ﻧﺸﺮ دﻋﻮت اﺳﻼﻣﯽ ﮔﺮدﯾﺪ ‪.٢‬‬ ‫‪ -١‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﯽ ﻓﺎرس‪ ،‬ص ‪.۱۶۷‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺤﺮب اﻟﻨﻔﺴﯿﻪ ﺿﺪ اﻻﺳﻼم‪ ،‬د ﻋﺒﺪاﻟﻮھﺎب ﮐﺤﯿﻞ‪ ،‬ص ‪.۱۰۱‬‬

‫‪٤١٦‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫‪ -۲۳‬ﭘﺎﯾﻤﺮدی و ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻨﯽھﺎﺷﻢ و ﺑﻨﯽ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ در ﮐﻨﺎر ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا اﺛﺮ ﺧﻮد‬ ‫را در ﻓﻘﻪ اﺳﻼﻣﯽ ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ و ﺑﻌﺪھﺎ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺳﮫﻤﯿﻪ ﺑﻨﯽھﺎﺷﻢ و ﺑﻨﯽ‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ از ﺧﻤﺲ داده ﺷﻮد‪ .‬اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ در ﺗﻔﺴﯿﺮ آﯾﻪ زﯾﺮ ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ‪:‬‬ ‫ُۡۡ َ ۡ‬ ‫َ ۡ َ ُ ٓ ْ َ َّ َ َ ۡ ُ ّ َ‬ ‫�ء فَأَ َّن ِ َّ�ِ ُ ُ‬ ‫� َس ُهۥ َول َّ‬ ‫ۡ‬ ‫ِلر ُسو ِل َو ِ�ِي ٱلقر ٰ‬ ‫� َوٱ�َ َ�ٰ َ ٰ‬ ‫�‬ ‫﴿وٱعلموا ��ما غن ِمتم مِن‬ ‫ٖ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َّ َ َ ٓ َ ۡ َ َ َ ٰ َ َ‬ ‫َ ۡ‬ ‫نت ۡم َء َام ُ‬ ‫لسبيل إن ُك ُ‬ ‫َّ‬ ‫َوٱل َم َ ٰ‬ ‫� � ۡبدِنا يَ ۡو َم‬ ‫نتم ب ِٱ�ِ وما أنز�ا‬ ‫ِ� وٱب ِن ٱ ِ ِ ِ‬ ‫�ك ِ‬ ‫ۡ ُ ۡ َ َ ۡ َ ۡ َ َ ۡ َ ۡ َ َ َّ ُ َ َ ٰ ُ ّ‬ ‫�ءٖ قَد ٌ‬ ‫� َ ۡ‬ ‫ِير‪] ﴾٤١‬اﻷﻧﻔﺎل‪.[۴۱ :‬‬ ‫ٱلفرق ِ‬ ‫ان يوم ٱ�� ٱ�مع ِ‬ ‫ان� وٱ� � ِ‬ ‫»)ای ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن( ﺑﺪاﻧﯿﺪ ﮐﻪ ھﻤﮥ ﻏﻨﺎﺋﻤﯽ را ﮐﻪ ﻓﺮاﭼﻨﮓ ﻣﯽآورﯾﺪ‪ ،‬ﯾﮏ ﭘﻨﺠﻢ آن ﻣﺘﻌﻠﻖ‬ ‫ﺑﻪ ﺧﺪا و ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ و ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان و ﯾﺘﯿﻤﺎن و ﻣﺴﺘﻤﻨﺪان و واﻣﺎﻧﺪﮔﺎن در راه اﺳﺖ اﮔﺮ ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺪا و ﺑﺪاﻧﭽﻪ ﺑﺮ ﺑﻨﺪه ﺧﺪا در روز ﺟﺪاﯾﯽ ﻧﺎزل ﮐﺮدﯾﻢ‪ ،‬اﯾﻤﺎن دارﯾﺪ‪ ،‬روزی ﮐﻪ دو ﮔﺮوه‬

‫)ﻣﺆﻣﻨﺎن و ﮐﺎﻓﺮان( روﯾﺎرو ﺷﺪﻧﺪ و ﺧﺪا ﺑﺮ ھﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﺗﻮاﻧﺎﺳﺖ«‪.‬‬ ‫اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﺳﮫﻢ ذی اﻟﻘﺮﺑﯽ ﺑﻪ ﺑﻨﯽ ھﺎﺷﻢ و ﺑﻨﯽ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ داده ﻣﯽﺷﻮد؛‬ ‫ﭼﻮن ﺑﻨﯽ ﻣﻄﻠﺐ در ﺟﺎھﻠﯿﺖ در آﻏﺎز اﺳﻼم‪ ،‬ﺑﻨﯽ ھﺎﺷﻢ را ﺣﻤﺎﯾﺖ و ﯾﺎری ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺎﻃﺮ ﺣﻤﺎﯾﺖ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج وارد دره ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻨﯽ ﻋﺒﺪﺷﻤﺲ و ﺑﻨﯽ ﻧﻮﻓﻞ ﮔﺮﭼﻪ‬ ‫ﻋﻤﻮزادﮔﺎن آﻧﮫﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ در اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﺎ آﻧﺎن ھﻢ آھﻨﮓ ﻧﺸﺪﻧﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ آﻧﮫﺎ ﻣﺒﺎرزه‬ ‫ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﺎ آﻧﮫﺎ ﻗﻄﻊ راﺑﻄﻪ ﻧﻤﻮدﻧﺪ و ﺑﺎ دﯾﮕﺮ ﺗﯿﺮهھﺎ و ﻃﻮاﯾﻒ ﻗﺮﯾﺶ ﺑﺮای ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫اﮐﺮم ج ھﻢ آھﻨﮓ ﮔﺮدﯾﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ در ﻗﺼﯿﺪهاش آﻧﮫﺎ را ﺑﯿﺸﺘﺮ از دﯾﮕﺮان‬

‫ﻣﻮرد ﻧﮑﻮھﺶ و ﻣﺬﻣﺖ ﻗﺮار داد ‪.١‬‬ ‫‪ -٢٣‬وﻗﺘﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻌﺪ از ﺷﺮاﯾﻂ ﯾﺎری ﻧﻤﻮدن دﯾﻦ‪ ،‬ﻋﺰت دادن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ و ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ‬ ‫را ﻓﺮاھﻢ آورد‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﻓﺮا رﺳﯿﺪن ﺣﺠﻪ اﻟﻮداع ﺗﺮﺟﯿﺢ ﻣﯽداد ﮐﻪ‬ ‫در دره ﺑﻨﯽ ﮐﻨﺎﻧﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺑﯿﺎﯾﺪ و اردو ﺑﺰﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﺸﮑﻼت و ﺳﺨﺘﯿﮫﺎی دوران‬ ‫ﮔﺬﺷﺘﻪ را ﺑﻪ ﯾﺎد ﺑﯿﺎورد و ﺷﮑﺮ اﻟﮫﯽ را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ارزاﻧﯽ ﻧﻤﻮدن ﻓﺘﺢ ﺑﺰرگ و‬ ‫واردﺷﺪن آﻧﮫﺎ ﺑﻪ ﻣﮑﻪ ﮐﻪ روزی از آن ﺑﯿﺮون راﻧﺪه ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ را ﺑﻪ ﺟﺎی آورد‬ ‫و ﺗﺎ ﻗﻀﯿﮥ ﭘﯿﺮوزی ﺣﻖ و ﺳﺮﺑﻠﻨﺪی آن و ﻗﺪرت ﯾﺎﻓﺘﻦ اھﻞ ﺣﻖ را ﮔﻮﺷﺰد‬ ‫ﻧﻤﺎﯾﺪ ‪ .٢‬از اﺳﺎﻣﻪ ﺑﻦ زﯾﺪ س رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻢ ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫ﺧﺪا‪ ،‬ﻓﺮدا ﮐﺠﺎ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺧﻮاھﯽ آﻣﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬آﯾﺎ ﻋﻘﯿﻞ ﺑﺮای ﻣﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮔﺬاﺷﺘﻪ‬ ‫‪ -١‬ﺗﻔﺴﯿﺮ اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۳۱۲‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﻐﺮﺑﺎء اﻻوﻟﻮن‪ ،‬ص ‪.۱۴۹‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪ :‬دﻋﻮت آﺷﮑﺎر و روشﻫﺎی ﻣﺸﺮﮐﺎن در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ آن‬

‫‪٤١٧‬‬

‫اﺳﺖ؟ ﺳﭙﺲ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺎ ﻓﺮدا در درۀ ﺑﻨﯽ ﮐﻨﺎﻧﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺧﻮاھﯿﻢ آﻣﺪ‪ .‬ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﻨﯽ ﮐﻨﺎﻧﻪ ﺑﺎ ﻗﺮﯾﺶ ﺑﺮ ﮐﻔﺮ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﮐﺮدﻧﺪ و ﻋﻠﯿﻪ ﺑﻨﯽ ھﺎﺷﻢ ﭘﯿﻤﺎن ﺑﺴﺘﻨﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺎ آﻧﮫﺎ داد و ﺳﺘﻨﺪ ﻧﮑﻨﻨﺪ و آﻧﮫﺎ را ﺟﺎی ﻧﺪھﻨﺪ ‪.١‬‬ ‫‪ -۲۴‬ھﺮ ﻣﻠﺘﯽ در ھﺮ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺗﻄﺒﯿﻖ و اﺟﺮای ﺷﺮﯾﻌﺖ اﻟﮫﯽ ﺗﻼش ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪،‬‬ ‫ﺑﺎﯾﺪ در ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﺧﻮد‪ ،‬اﺣﺘﻤﺎﻻت ﺗﺤﺮﯾﻢ و ﻣﺤﺎﺻﺮه از ﺟﺎﻧﺐ اھﻞ ﺑﺎﻃﻞ را‬ ‫ﺑﮕﻨﺠﺎﻧﺪ‪ .‬ﮐﻔﺮ ﯾﮏ ﻣﻠﺖ اﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬رھﺒﺮان اﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺧﻮد و‬ ‫ﭘﯿﺮواﻧﺸﺎن را ﺑﺮای ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺮاﯾﻄﯽ آﻣﺎده ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و اﮔﺮ ﭼﻨﯿﻦ اﻣﺮی اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد‪،‬‬ ‫راه ﺣﻞھﺎی ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮای آن وﺿﻊ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و ﺑﯿﻨﺪﯾﺸﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻨﮫﺎی‬ ‫ﻣﻨﺎﺳﺐ‪ ،‬ﺗﺤﺮﯾﻢ و ﻣﺤﺎﺻﺮه را ﺧﻨﺜﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ﺗﺎ اﻣﺖ ﺑﺘﻮاﻧﺪ در ﺑﺮاﺑﺮ ھﺮ ﻧﻮع‬ ‫ﺗﺤﺮﯾﻢ و ﻣﺤﺎﺻﺮه اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ و ﭘﺎﯾﺪاری ورزد ‪.٢‬‬

‫‪ -١‬ﺑﺨﺎری‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺠﮫﺎد‪ ،‬ص ‪ ،۱۸۰‬ﺑﺎب اذا اﺳﻠﻢ ﻗﻮم ﻓﯽ دار اﻟﺤﺮب‪ ،‬ج ‪ ،۴‬ص ‪.۳۳‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ ﻗﺮاءه ﻓﯽ ﺟﻮاﻧﺐ اﻟﺤﺬر و اﻟﺤﻤﺎﯾﻪ‪ ،‬ص ‪.۹۸‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم‪:‬‬ ‫ﻫﺠﺮت ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ‪ ،‬ﻣﺸﮑﻼت ﺳﻔﺮ ﺑﻪ‬ ‫ﻃﺎﺋﻒ و ﺳﻔﺮ اﺳﺮاء‬

‫ﻓﺼﻞ اول‬ ‫ﺗﻌﺎﻣﻞ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺎ ﺳﻨﺖ اﺳﺘﻔﺎده از اﺳﺒﺎب‬ ‫ﯾﮑﯽ از ﺳﻨﺘﮫﺎی اﻟﮫﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا‪ ،‬از آن در ﺟﮫﺖ ﺗﺒﻠﯿﻎ دﯾﻦ اﺳﻼم اﺳﺘﻔﺎده‬ ‫ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺳﻨﺖ اﺳﺘﻔﺎده از اﺳﺒﺎب ﺑﻮد‪ .‬اﺳﺒﺎب ﺟﻤﻊ ﺳﺒﺐ اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ ھﺮ ﭼﯿﺰ ﮐﻪ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ‬ ‫آن‪ ،‬اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮ ﻣﯽرﺳﺪ‪ .‬ﺳﻨﺖ اﺳﺘﻔﺎده از اﺳﺒﺎب در آﻓﺮﯾﻨﺶ اﻟﮫﯽ‪ ،‬ﺑﻪ وﺿﻮح‬ ‫ﻣﺸﺎھﺪه ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺟﮫﺎن ھﺴﺘﯽ را ﺑﺎ ﻗﺪرت ﺧﻮد آﻓﺮﯾﺪه اﺳﺖ و در آن ﺳﻨﺖھﺎ و‬ ‫ﻗﻮاﻧﯿﻨﯽ ﺑﻪ ودﯾﻌﻪ ﻧﮫﺎده اﺳﺖ ﮐﻪ اﺳﺘﻘﺮار و اﺳﺘﻤﺮار ﺟﮫﺎن ھﺴﺘﯽ را ﺗﻀﻤﯿﻦ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و‬ ‫ھﺮ ﭼﯿﺰ را‪ ،‬ﭘﺲ از ارادۀ اﻟﻠﻪ‪ ،‬ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ اﺳﺒﺎب ﻗﺮار داده اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﻋﺮش ﺧﻮد را ﺑﺮ‬ ‫دوش ﻣﻼﺋﮑﻪ ﮔﺬارده و ﮐﻮهھﺎ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﯿﺦ ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﮐﻮﺑﯿﺪه اﺳﺖ و ﮐﺸﺘﺰار را ﺑﺎ آب‬ ‫ً‬ ‫ﻣﯽروﯾﺎﻧﺪ و ‪ ...‬ﻃﺒﻌﺎ اﮔﺮ ﺧﺪا ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ھﻤﻪ اﯾﻦ اﻣﻮر و ﯾﺎ ﺳﺎﯾﺮ اﻣﻮر را ﺑﺎ ﻗﺪرت ﺧﻮد‬ ‫ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﺳﺒﺒﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬اﻧﺠﺎم ﻣﯽداد‪ ،‬اﻣﺎ ﺣﮑﻤﺖ اﻟﮫﯽ ﭼﻨﯿﻦ اﻗﺘﻀﺎ‬ ‫ﻣﯽﻧﻤﻮد ﮐﻪ ھﺮ ﭼﯿﺰ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ ﺳﺒﺐ آن اﻧﺠﺎم ﭘﺬﯾﺮد و اﯾﻦ ﺑﺮای آن اﺳﺖ ﺗﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫آﻓﺮﯾﺪﮔﺎن و ﺧﻠﻖ ﺧﻮﯾﺶ را ﺑﻪ اھﻤﯿﺖ و ﺿﺮورت رﻋﺎﯾﺖ ﻧﻤﻮدن اﯾﻦ ﺳﻨﺖ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﺗﺎ‬ ‫اﯾﻨﮑﻪ ﺳﯿﺮ و ﺣﺮﮐﺖ زﻧﺪﮔﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺧﺪا ﻣﯽﺧﻮاھﺪ‪ ،‬اﻧﺠﺎم ﺷﻮد؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ اﺳﺘﻔﺎده از‬ ‫اﺳﺒﺎب را در آﻓﺮﯾﻨﺶ اﻟﮫﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرت واﺿﺤﯽ ﻣﺸﺎھﺪه ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﯿﻢ‪ .‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ در ﮐﺘﺎب‬ ‫ﺧﺪا اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﺛﺒﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻨﺪﮔﺎن را ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ در ﺗﻤﺎم‬ ‫ﮐﺎرھﺎی دﻧﯿﻮی و اﺧﺮوی ﺧﻮد ﺑﻪ ﺻﻮرت ﯾﮑﺴﺎن اﯾﻦ ﺳﻨﺖ اﺳﺘﻔﺎده از اﺳﺒﺎب را ﻣﻮرد‬ ‫ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻗﺮار دھﻨﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َّ ُ َ َ ُ ۡ َ َ ُ ُ َ ُ ۡ ُ َ َ َ ُ َ ُّ َ‬ ‫َ‬ ‫﴿ َوقُل ٱ ۡ� َملُوا ْ فَ َس َ َ‬ ‫�ى ٱ� �مل�م ورسو�ۥ وٱلمؤمِنونۖ وس‬ ‫�دون إ ِ ٰ� �ٰل ِ ِم‬ ‫ِ‬ ‫ۡ َ ۡ َ َّ َ ٰ َ َ ُ َ ّ ُ ُ َ ُ ُ ۡ َ ۡ َ ُ َ‬ ‫ب وٱلش�دة ِ �ينبِئ�م بِما كنتم �عملون‪] ﴾١٠٥‬اﻟﺘﻮﺑﺔ‪.[۱۰۵ :‬‬ ‫ٱلغي ِ‬ ‫»ﺑﮕﻮ اﻧﺠﺎم دھﯿﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ اﻋﻤﺎل ﺷﻤﺎ را ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ و ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ و ﻣﺆﻣﻨﺎن اﻋﻤﺎل )ﻇﺎھﺮ(‬ ‫ﺷﻤﺎ را ﻣﯽﺑﯿﻨﻨﺪ و در آﺧﺮت ﺑﻪﺳﻮی ﺧﺪا ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮﯾﺪ ﮐﻪ آ ﮔﺎه از ﭘﻨﮫﺎن و آﺷﮑﺎر‬

‫اﺳﺖ و ﺷﻤﺎ را ﺑﺪاﻧﭽﻪ ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬ﻣﻄﻠﻊ ﻣﯽﺳﺎزد«‪.‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﻫﺠﺮت ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ‪ ،‬ﻣﺸﮑﻼت ﺳﻔﺮ ﺑﻪ ﻃﺎﺋﻒ و ﺳﻔﺮ اﺳﺮاء‬

‫‪٤٢١‬‬

‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ُ َّ‬ ‫ٗ‬ ‫ُ‬ ‫َۡ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫َ َ‬ ‫َ ُ‬ ‫َ َ ُ‬ ‫﴿ه َو ٱ�ِي َج َعل ل� ُم ٱ��ض ذلو� فٱ ۡمشوا ِ� َم َناكِب ِ َها َو�وا مِن ّرِ ۡزقِهِۖۦ ��هِ‬ ‫ُّ‬ ‫لن ُش ُ‬ ‫ٱ‬ ‫ور‪] ﴾١٥‬اﻟﻤﻠﮏ‪.[۱۵ :‬‬ ‫»او ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ زﻣﯿﻦ را رام ﺷﻤﺎ ﮔﺮداﻧﯿﺪه اﺳﺖ؛ ﭘﺲ در اﻃﺮاف و ﺟﻮاﻧﺐ آن راه‬

‫ﺑﺮوﯾﺪ و از روزی ﺧﺪا ﺑﺨﻮرﯾﺪ و زﻧﺪه ﺷﺪن دوﺑﺎره در دﺳﺖ اوﺳﺖ«‪.‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ از ﻣﺮﯾﻢ در ﺳﺨﺖﺗﺮﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ از اﺳﺒﺎب اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َُّ ٓ َ‬ ‫َّ ۡ َ ُ َ ٰ ۡ َ َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ َ ٗ‬ ‫ك ُرط ٗبا جن ِّيا‪] ﴾٢٥‬ﻣﺮﯾﻢ‪.[۲۵ :‬‬ ‫�ذ ِع ٱ�خلةِ �‬ ‫﴿وه ِز‬ ‫� ِقط عل ۡي ِ‬ ‫ي إ ِ ۡ� ِ‬ ‫ك ِِ‬ ‫»ﺗﻨﮥ ﺧﺮﻣﺎ را ﺑﺠﻨﺒﺎن و ﺑﺘﮑﺎن ﺗﺎ ﺧﺮﻣﺎی ﻧﻮرس و دﺳﺖ ﭼﯿﻨﯽ ﺑﺮ ﺗﻮ ﻓﺮو ﺑﺎرد«‪.‬‬ ‫و اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﺎﮐﯿﺪ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ اﺳﺘﻔﺎده از اﺳﺒﺎب در ﺗﻤﺎم اﻣﻮر و ﺷﺮاﯾﻂ‬ ‫ﺿﺮوری و ﻻزم اﺳﺖ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﺧﺪا ﺑﯿﺸﺘﺮ از ھﻤﮥ ﻣﺮدم‪ ،‬اﯾﻦ ﺳﻨﺖ اﻟﮫﯽ را درک‬ ‫ﻣﯽﻧﻤﻮد‪ .‬آن ﺣﻀﺮت در ﺟﺮﯾﺎن ﺗﺄﺳﯿﺲ دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ از ھﻤﮥ اﺳﺒﺎﺑﯽ ﮐﻪ در ﺗﻮان‬ ‫داﺷﺖ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد و اﻣﺮی را ﺑﺎ ﺑﯽﺗﻮﺟﮫﯽ و ﺑﺪون دﻗﺖ اﻧﺠﺎم ﻧﻤﯽداد و اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع‬ ‫را در ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ ﮐﻪ ذﮐﺮ ﻧﻤﻮدﯾﻢ و آﻧﭽﻪ ذﮐﺮ ﺧﻮاھﯿﻢ ﻧﻤﻮد ﺑﺮرﺳﯽ ﻧﻤﻮدهاﯾﻢ‪ .‬رﺳﻮل ﺧﺪا‬ ‫ھﻤﻮاره از ﯾﺎراﻧﺶ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ اﯾﻦ ﺳﻨﺖ اﻟﮫﯽ را در ﮐﺎرھﺎی دﻧﯿﻮی و اﺧﺮوی ﺑﻪ ﺻﻮرت‬ ‫ﯾﮑﺴﺎن رﻋﺎﯾﺖ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ‪ .١‬اﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ در ﺻﺪر اﺳﻼم )ﻋﺼﺮ درﺧﺸﺎن( اﺣﺴﺎس ﻣﯽﮐﺮد‬ ‫ﮐﻪ اﯾﻤﺎن ﺑﻪ ﻗﺪرت ﻣﻄﻠﻖ اﻟﮫﯽ و ﻗﻀﺎ و ﻗﺪر او ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﺳﺒﺎب‪ ،‬ھﯿﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﻐﺎﯾﺮﺗﯽ‬ ‫ﻧﺪارد‪ .‬آﻧﮫﺎ درک ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ در اﯾﻦ ﺟﮫﺎن ھﺴﺘﯽ و در زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺸﺮ ﺳﻨﺘﮫﺎی‬ ‫ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﺎﭘﺬﯾﺮی دارد و ﺑﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﻨﺖھﺎی ﺧﺎرقاﻟﻌﺎدهای دارد ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ھﺮ‬ ‫ﮐﺎری را اﻧﺠﺎم دھﺪ و ھﯿﭻ ﭼﯿﺰی ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ در ﺑﺮاﺑﺮ او ﺑﺎﯾﺴﺘﺪ و او را ﻧﺎﺗﻮان ﺳﺎزد‪ ،‬اﻣﺎ او‬ ‫ﺑﺮ اﺳﺎس ﺳﻨﺖ ﺧﻮد ﻋﻤﻞ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬آﻧﮫﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ رﺳﯿﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺷﺮاﯾﻂ ﺧﻮد‬ ‫را ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﺳﻨﺘﮫﺎی ﻣﻮﺟﻮد در ﺟﺎﻣﻌﻪ ھﻤﺎھﻨﮓ ﺳﺎزﻧﺪ و اﮔﺮ ﻣﯽﺧﻮاھﻨﺪ در واﻗﻌﯿﺖ زﻧﺪﮔﯽ‬ ‫ﺧﻮد ﺑﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﻄﻠﻮب ﺑﺮﺳﻨﺪ؛ ﯾﻌﻨﯽ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮای رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻣﻄﻠﻮب ﻣﯽﺑﺎﯾﺴﺖ از‬ ‫اﺳﺒﺎﺑﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪھﺎ ﻣﻨﺠﺮ ﻣﯽﺷﻮد ‪.٢‬‬ ‫ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪن ﻣﺴﻠﻤﺎن از رھﺒﺮی ﺟﮫﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺳﺘﻤﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺧﺪا ﺑﺮ آﻧﺎن روا‬ ‫داﺷﺘﻪ اﺳﺖ؛ ﺑﻠﮑﻪ اﯾﻦ ﻋﺪاﻟﺖ اﻟﮫﯽ ﺑﺎ ﻗﻮﻣﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﺎﻟﺖ ﺧﻮﯾﺶ را ﺑﻪ ﻓﺮاﻣﻮﺷﯽ‬ ‫‪ -١‬اﻟﺘﻤﮑﯿﻦ ﻟﻼﻣﺔ اﻻﺳﻼﻣﯿﺔ‪ ،‬ص ‪.۲۵۰-۲۴۸‬‬ ‫‪ -٢‬ﻣﻔﺎھﯿﻢ ﯾﻨﺒﻐﯽ ان ﺗﺼﺤﯿﺢ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻗﻄﺐ‪ ،‬ص ‪ ۲۶۲‬ﺑﺎ اﻧﺪﮐﯽ ﺗﺼﺮف‪.‬‬

‫‪٤٢٢‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﺳﭙﺮده و ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺧﻮد را ﭘﺎﯾﯿﻦ آورده و ﺑﺎ ﺗﻮدهای از ھﻮاﭘﺮﺳﺘﯽ و اوھﺎم در زﻣﯿﻨﮥ ﻋﻠﻢ و‬ ‫ﻋﻤﻞ‪ ،‬ﺻﻔﺎی وﺟﻮد ﺧﻮﯾﺶ را ﺗﯿﺮه ﮐﺮده اﺳﺖ و از ﺳﻨﺖھﺎی اﻟﮫﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻨﻤﻮدهاﻧﺪ و‬ ‫ﮔﻤﺎن ﺑﺮدهاﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ آرزوھﺎ و ﺧﯿﺎﻻت ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﻗﺪرت و ﺣﮑﻮﻣﺖ دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﺧﯿﺮ‪ ،‬اﯾﻦ‬ ‫ﻣﺤﺎل اﺳﺖ و ﺟﻨﻮن‪.‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫ُ ۡ َّ َّ َ َ ۡ‬ ‫َ َّ َ ۡ ۡ‬ ‫َ َّ ّ ۡ َ‬ ‫﴿� ٰل ِك ب ِ َما قدمت �يدِي�م َوأن ٱ� لي َس بِظ� ٖ� ل ِلعبِي ِد‪] ﴾١٨٢‬آل ﻋﻤﺮان‪.[۱۸۲ :‬‬ ‫»اﯾﻦ )ﻋﺬاب آﺗﺶ ﺳﻮزان( ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﭼﯿﺰی اﺳﺖ ﮐﻪ دﺳﺖھﺎی ﺧﻮدﺗﺎن ﭘﯿﺸﺎﭘﯿﺶ‬ ‫ﻓﺮﺳﺘﺎده اﺳﺖ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎن )ھﺮﮔﺰ ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ( ﺳﺘﻤﯽ روا ﻧﻤﯽدارد«‪.‬‬ ‫و ﺷﺎﯾﺪ در اذھﺎن ﻣﺮدم اﯾﻦ ﺳﺆال ﻣﻄﺮح ﮔﺮدد ﮐﻪ وﻗﺘﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺆﻣﻨﺎﻧﯽ را ﮐﻪ از‬ ‫ﻓﺮﻣﺎن او ﺳﺮﭘﯿﭽﯽ ﮐﺮدهاﻧﺪ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺠﺎزات ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ؛ ﭘﺲ ﮐﺎﻓﺮاﻧﯽ ﮐﻪ در ﻃﻮل زﻧﺪﮔﺎﻧﯽ‬ ‫ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﻪ اﻧﮑﺎر ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﭘﺮدازﻧﺪ و ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻦ در زﻣﯿﻦ از ﻧﻈﺮ ﻣﺎدی در ﻧﮫﺎﯾﺖ ﺗﻮان و‬ ‫ﻗﺪرت ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺠﺎزات ﻧﮕﺮدﻧﺪ؟‬ ‫ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﮐﺎﻓﺮان ﺑﻪ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽھﺎی ﻣﻮﺟﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﯾﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ آﻧﮫﺎ ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺪا ﻧﺰدﯾﮏﺗﺮﻧﺪ ﯾﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﻮرد ﭘﺴﻨﺪ ﺧﺪا ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻧﯿﺰ ﮐﺎﻓﺮان ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯿﮫﺎ ﺑﻪ‬ ‫وﺳﯿﻠﮥ ﺟﺎدو ﯾﺎ ﻣﻌﺠﺰه دﺳﺖ ﻧﯿﺎﻓﺘﻪاﻧﺪ و ﻧﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﻧﮋاد آﻧﺎن ﺑﺎ ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت‬ ‫ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ و ﻧﯿﺰ ﺻﻨﻌﺖ ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ آﻧﮫﺎ و ﻏﻮاﺻﯽ آﻧﮫﺎ در اﻋﻤﺎق درﯾﺎھﺎ و ﻓﻀﺎﻧﻮردی‬ ‫آﻧﺎن ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﯾﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻋﻘﯿﺪه آﻧﺎن ﺑﺮ ﺣﻖ اﺳﺖ ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ اﻧﺪﯾﺸﻪھﺎی درﺳﺘﯽ دارﻧﺪ؛‬ ‫ﺑﻠﮑﻪ راه رﺳﯿﺪن ﺑﻪ اﯾﻦ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ‪ ،‬دری اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ روی ھﻤﮕﺎن ﺑﺎز اﺳﺖ؛ ھﻢ ﺑﺮای‬ ‫ﻣﺆﻣﻨﺎن و ﮐﺎﻓﺮان و ھﻢ ﺑﺮای ﻧﯿﮑﺎن و ﺑﺮای ﺑﺪﮐﺎران‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ َ َ ُ ُ ۡ َ َ ٰ َ ُّ ۡ َ َ َ َ َ ُ َ ّ َ ۡ ۡ َ ۡ َ َ ُ ۡ َ َ ُ ۡ َ َ‬ ‫ِيها �‬ ‫﴿من �ن ي ِر�د ٱ�يوة ٱ��يا وزِ�نتها نو ِف إِ� ِهم أع�ٰلهم �ِيها وهم �‬ ‫ُۡ َ ُ َ‬ ‫�بخسون‪] ﴾١٥‬ھﻮد‪.[۱۵ :‬‬

‫»ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ »ﺗﻨﮫﺎ« ﺧﻮاﺳﺘﺎر زﻧﺪﮔﯽ دﻧﯿﺎ و زﯾﻨﺖ آﻧﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬اﻋﻤﺎﻟﺸﺎن را در اﯾﻦ ﺟﮫﺎن‬

‫ﺑﺪون ھﯿﭻﮔﻮﻧﻪ ﮐﻢ و ﮐﺎﺳﺘﯽ ﺑﻪ ﺗﻤﺎم و ﮐﻤﺎل ﻣﯽدھﯿﻢ«‪.‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻗﺪرت و ﺣﮑﻮﻣﺖ در زﻧﺪﮔﯽ را ﭼﻨﺎن ﻗﺮار داده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻼش و ﮐﻮﺷﺶ‬ ‫اﻧﺴﺎن و ﻃﺒﻖ ﺳﻨﺖھﺎی ﺛﺎﺑﺖ اﻟﮫﯽ و ﻗﻮاﻧﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﺎﭘﺬﯾﺮﻧﺪ‪ ،‬ﭘﯿﺶ ﻣﯽرود؛ ﭘﺲ ھﺮ‬ ‫ﮐﺲ ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ ﺗﻼش ﮐﻨﺪ و ﺑﺎ ﺳﻨﺖھﺎی زﻧﺪﮔﯽ ھﻤﮕﺎم ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﻧﺪازۀ ﺗﻼش و ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ‬ ‫ﺧﻮد و ﺑﻪ اﻧﺪازۀ ارزش و اھﻤﯿﺖ ﻗﺎﺋﻞ ﺷﺪن ﺑﻪ آن ﺑﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ و ﻗﺪرت دﺳﺖ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫درﺳﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ‪ ،‬درھﺎی ﺑﮫﺸﺖ را ﺑﻪ روی ﮐﺎﻓﺮان ﻧﻤﯽﮔﺸﺎﯾﺪ و ﺑﺮ اﯾﺸﺎن‬

‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﻫﺠﺮت ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ‪ ،‬ﻣﺸﮑﻼت ﺳﻔﺮ ﺑﻪ ﻃﺎﺋﻒ و ﺳﻔﺮ اﺳﺮاء‬

‫‪٤٢٣‬‬

‫در آن ﺟﮫﺎن ﮐﺎرﺳﺎز ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﮐﻮﺗﺎھﯽ ورزﯾﺪن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮔﻨﺎھﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ آن‬ ‫ﻣﻮرد ﺑﺎزﭘﺮﺳﯽ و ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻗﺮار ﺧﻮاھﻨﺪ ﮔﺮﻓﺖ ‪.١‬‬ ‫ﻣﺴﺌﻠﻪ ي ﺗﻮﮐﻞ ﺑﺮ ﺧﺪا و اﺳﺘﻔﺎده از اﺳﺒﺎب‬

‫ﺑﺎﯾﺪ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺗﻮﮐﻞ ﺑﺮ ﺧﺪا‪ ،‬ﻣﺎﻧﻊ از ﺑﮫﺮهﮔﯿﺮی اﺳﺒﺎب ﻧﻤﯽﺷﻮد؛ ﭘﺲ اﺳﺘﻔﺎدۀ‬ ‫ﻣﺆﻣﻦ از اﺳﺒﺎب‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﯾﻤﺎن ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ و اﻃﺎﻋﺖ اوﺳﺖ؛ ﭼﻮن اﺳﺘﻔﺎده از اﺳﺒﺎب را‬ ‫ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﺆﻣﻦ اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻓﮑﺮ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ اﺳﺒﺎب‪ ،‬ﻧﺘﯿﺠﻪھﺎ را ﻣﯽآﻓﺮﯾﻨﻨﺪ‬ ‫و ﺑﺮ اﺳﺒﺎب ﺗﻮﮐﻞ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ آﻧﭽﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪھﺎ را ﻣﯽآﻓﺮﯾﻨﺪ‪ ،‬ھﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ اﺳﺒﺎب را‬ ‫ﭘﺪﯾﺪ ﻣﯽآورد‪ ،‬ﺗﻘﺪﯾﺮ و اﻣﻀﺎی اﻟﮫﯽ اﺳﺖ و در اﺣﺴﺎس ﻣﺆﻣﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ و ﺳﺒﺐ ارﺗﺒﺎﻃﯽ‬ ‫ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﺒﺐ ﻧﻮع ﺑﻨﺪﮔﯽ و ﻋﺒﺎدت اﺳﺖ؛ ﭼﻮن ﺑﻪ اﻃﺎﻋﺖ از دﺳﺘﻮر ﺧﺪا از‬ ‫آن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد و ﻣﺤﻘﻖ ﺷﺪن ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﻘﺪﯾﺮ و ﻗﻀﺎی اﻟﮫﯽ و ﺟﺪا از ﺳﺒﺐ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﮐﺴﯽ ﺟﺰ ﺧﺪا ﺗﻮان ﺗﺤﻘﻖ آن را ﻧﺪارد و اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺷﻌﻮر و اﺣﺴﺎس ﻣﺆﻣﻦ از‬ ‫ﭘﺮﺳﺘﺶ اﺳﺒﺎب و واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدن ﺑﻪ آن آزاد ﻣﯽﮔﺮدد و در ھﻤﯿﻦ ﺣﺎل او ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺗﻮان‬ ‫ﺧﻮد ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ از اﺳﺒﺎب اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﺗﺎ ﭘﺎداش اﻟﮫﯽ را در ﺑﮫﺮهﺑﺮداری ﮐﺎﻣﻞ از‬ ‫اﺳﺒﺎب ﺑﻪ دﺳﺖ ﺑﯿﺎورد ‪.٢‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در اﺣﺎدﯾﺚ زﯾﺎدی ﺿﺮورت اﺳﺘﻔﺎده از اﺳﺒﺎب‪ ،‬ھﻤﺮاه ﺗﻮﮐﻞ ﺑﺮ ﺧﺪا را‬ ‫ﺗﺄﮐﯿﺪ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ھﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ ﻣﺮدم را ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮﮐﻞ و اﺳﺘﻔﺎده از‬ ‫اﺳﺒﺎب ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺗﻀﺎدی ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬از اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺮدی ﺑﺎ‬ ‫ﺷﺘﺮش ﺑﺮ در ﻣﺴﺠﺪ اﯾﺴﺘﺎد و ﺧﻮاﺳﺖ وارد ﻣﺴﺠﺪ ﺷﻮد‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا‪ ،‬ﺳﻮاری‬ ‫ﺧﻮد را رھﺎ ﻣﯽﮐﻨﻢ و ﺗﻮﮐﻞ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻢ؟ ﮔﻮﯾﺎ اﯾﻦ ﻣﺮد ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﺮد ﮐﻪ اﺳﺘﻔﺎده از اﺳﺒﺎب ﺑﺎ‬ ‫ﺗﻮﮐﻞ ﺑﺮ ﺧﺪا ﻣﻨﺎﻓﺎت دارد‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج او را ﺗﻮﺟﯿﻪ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ اﺳﺘﻔﺎده از اﺳﺒﺎب اﻣﺮی‬ ‫ﻣﻄﻠﻮب اﺳﺖ و ﺑﻪ ھﯿﭻ وﺟﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﮐﻞ ﮐﺮدن ﺑﺮ ﺧﺪا ﺗﻀﺎد و ﻣﻨﺎﻓﺎﺗﯽ ﻧﺪارد ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪،‬‬ ‫ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬زاﻧﻮی آن را ﺑﺒﻨﺪ و ﺗﻮﮐﻞ ﮐﻦ ‪.٣‬‬ ‫اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯿﺎن ﺗﻮﮐﻞ و اﺳﺘﻔﺎده از اﺳﺒﺎب ﺑﻪ ﺷﺮط اﯾﻨﮑﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﺮ‬ ‫اﺳﺒﺎب‪ ،‬اﻋﺘﻘﺎد و اﻋﺘﻤﺎد ﻧﺸﻮد و ﺗﻮﮐﻞ ﺑﻪ ﺧﺪا ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﮕﺮدد‪ ،‬ھﯿﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﻀﺎدی وﺟﻮد‬ ‫‪ -١‬ﻟﻘﺎء اﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ‪ ،‬ﻋﺪﻧﺎن ﻧﺤﻮی‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪ ،۱۲۴‬ﺑﺎ اﻧﺪﮐﯽ ﺗﺼﺮف‪.‬‬ ‫‪ -٢‬ﻓﯽ ﻇﻼل اﻟﻘﺮآن‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪.۱۴۷۶‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﺘﺮﻣﺬی‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﺻﻔﻪ اﻟﻘﯿﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺑﺎب ﻣﺎ ﺟﺎء ﻓﯽ اﻟﺘﻮﮐﻞ‪ ،‬ج ‪ ،۴‬ص ‪.۵۷۶‬‬

‫‪٤٢٤‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﻧﺪارد‪ .‬ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب س از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﮔﺮ ﺷﻤﺎ ﺑﺮ ﺧﺪا آن‬ ‫ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪﺗﻮﮐﻞ ﮐﺮد‪ ،‬ﺗﻮﮐﻞ ﮐﻨﯿﺪ ﺷﻤﺎ را ھﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ روزی ﻣﯽدھﺪ ﮐﻪ ﭘﺮﻧﺪﮔﺎن را روزی‬ ‫ﻣﯽدھﺪ‪ .‬آﻧﮫﺎ در ﺣﺎﻟﯽ ﺻﺒﺢ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﮔﺮﺳﻨﻪ ھﺴﺘﻨﺪ اﻣﺎ ﺷﺐ ھﻨﮕﺎم ﺷﮑﻢ ﺳﯿﺮ ﺑﺮ‬ ‫ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ« ‪ .١‬در اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﺑﻪ ﺗﻮﮐﻞ ﺑﺮ ﺧﺪا و اھﻤﯿﺖ اﺳﺘﻔﺎده از اﺳﺒﺎب اﺷﺎره ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﻈﺮ اﺳﻼم را در ﻣﻮرد ﺗﻮﮐﻞ ﺑﺮ ﺧﺪا و اﺳﺘﻔﺎده از اﺳﺒﺎب ﻣﯽﺗﻮان در ﻧﮑﺎت ذﯾﻞ‬ ‫ﺧﻼﺻﻪ ﻧﻤﻮد‪:‬‬ ‫‪ -١‬اﺳﻼم‪ ،‬اﺻﻞ اﺳﺘﻔﺎده از اﺳﺒﺎب را ﺗﺄﮐﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺑﮫﺮه ﻧﮕﺮﻓﺘﻦ از اﺳﺒﺎب‬ ‫ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻌﻄﯿﻞﺷﺪن و از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻦ ﺷﺮﯾﻌﺖ و ﻣﺼﺎﻟﺢ دﻧﯿﺎ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪ -٢‬اﻋﺘﻤﺎد ﮐﺮدن ﻓﻘﻂ ﺑﺮ اﺳﺒﺎب و ﺗﺮک ﮐﺮدن ﺗﻮﮐﻞ ﺑﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﺷﺮک اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ -٣‬اﺳﻼم اﺳﺘﻔﺎده از اﺳﺒﺎب را ﺑﺎ اﯾﻦ ﺑﺎور ﮐﻪ اﺳﺒﺎب ھﻤﻪ در دﺳﺖ ﺧﺪاوﻧﺪھﺴﺘﻨﺪ‪،‬‬ ‫ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ -٤‬از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ از اﺳﺒﺎب اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ﺑﺮ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﯿﺰ ﺗﻮﮐﻞ ﮐﻨﻨﺪ ‪.٢‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬اﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﺮﺳﻨﺪ ﮐﻪ اﺳﺘﻔﺎده از اﺳﺒﺎب ﺑﺮای رﺳﯿﺪن‬ ‫ﺑﻪ ﻗﺪرت و ﺣﮑﻮﻣﺖ اﻣﺮی اﺳﺖ ﻧﺎﮔﺰﯾﺮ؛ زﯾﺮا ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﺳﻨﺖ ﺗﺨﻠﻒﻧﺎﭘﺬﯾﺮ ﺧﻮﯾﺶ‬ ‫ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻘﺮر داﺷﺘﻪ اﺳﺖ و رﺣﻤﺖ و ﻣﮫﺮﺑﺎﻧﯽھﺎی ﺧﺪاوﻧﺪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬ ‫ﻧﺨﻮاﺳﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺳﺒﺎﺑﯽ ﮐﻪ از ﺣﺪ ﺗﻮان آﻧﮫﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺪارک ﺑﺒﯿﻨﻨﺪ و از آﻧﮫﺎ‬ ‫ﻧﺨﻮاﺳﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﭼﻨﺎن ﺳﺎز و ﺑﺮﮔﯽ ﺧﻮد را آﻣﺎده ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺳﺎز و ﺑﺮگ دﺷﻤﻦ‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮی ﻧﻤﺎﯾﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ْ َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َۡ ُ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫اط ٱ‬ ‫﴿ َوأع ُِّدوا ل ُهم َّما ٱ ۡس َت َط ۡع ُتم ّمِن ق َّو� ٖ َومِن ّرِ َ� ِ‬ ‫� ۡي ِل ت ۡره ُِبون بِهِۦ ع ُد َّو ٱ�ِ‬ ‫ُ ۡ َ ََُۡ َ‬ ‫َ َ ُ َّ ُ ۡ َ َ َ‬ ‫و� ُه ُم ٱ َّ ُ‬ ‫اخر َ‬ ‫� َ� ۡعلَ ُم ُه ۡ ۚم َو َما تُنفِ ُقوا ْ مِن َ ۡ‬ ‫�ن مِن دون ِ ِهم � �علم‬ ‫�ءٖ‬ ‫وعدو�م وء ِ‬ ‫َّ ُ َ َّ َ ۡ ُ ۡ َ ُ ۡ َ ُ ۡ َ َ‬ ‫َ‬ ‫��م َوأنتم � �ظل ُمون‪] ﴾٦٠‬اﻷﻧﻔﺎل‪.[۶۰ :‬‬ ‫يل ٱ�ِ يوف إ ِ‬ ‫ِ� سب ِ ِ‬ ‫»ﺑﺮای )ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ( آﻧﺎن ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﺪ ﻧﯿﺮوی )ﻣﺎدی و ﻣﻌﻨﻮی( و )از ﺟﻤﻠﻪ(‬ ‫اﺳﺒﮫﺎی ورزﯾﺪه آﻣﺎده ﺳﺎزﯾﺪ ﺗﺎ ﺑﺪان دﺷﻤﻦ ﺧﺪا و دﺷﻤﻦ ﺧﻮﯾﺶ را ﺑﺘﺮﺳﺎﻧﯿﺪ و ﮐﺴﺎﻧﯽ‬ ‫‪ -١‬رواه اﺣﻤﺪ ﻓﯽ ﻣﺴﻨﺪه‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪ .۵۲‬و ﮐﺘﺎب اﻟﺰھﺪ‪ ،‬ص ‪ ۲۵‬و ﺷﯿﺦ اﺣﻤﺪ ﺷﺎﮐﺮ ﺳﻨﺪ آن را ﺻﺤﯿﺢ‬ ‫داﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺘﻤﮑﯿﻦ ﻟﻼﻣﺔ اﻻﺳﻼﻣﯿﺔ‪ ،‬ص ‪.۲۵۴‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﻫﺠﺮت ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ‪ ،‬ﻣﺸﮑﻼت ﺳﻔﺮ ﺑﻪ ﻃﺎﺋﻒ و ﺳﻔﺮ اﺳﺮاء‬

‫‪٤٢٥‬‬

‫دﯾﮕﺮ ﺟﺰ آﻧﺎن را ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ھﺮاس اﻧﺪازﯾﺪ ﮐﻪ اﯾﺸﺎن را ﻧﻤﯽﺷﻨﺎﺳﯿﺪ و ﺧﺪا آﻧﺎن‬ ‫راﻣﯽﺷﻨﺎﺳﺪ‪ .‬ھﺮ آﻧﭽﻪ را در راه ﺧﺪا ﺻﺮف ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬ﭘﺎداش آن ﺑﻪ ﺗﻤﺎم و ﮐﻤﺎل ﺑﻪ ﺷﻤﺎ‬

‫داده ﻣﯽﺷﻮد و ھﯿﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﺳﺘﻤﯽ ﻧﻤﯽﺑﯿﻨﯿﺪ«‪.‬‬ ‫ﮔﻮﯾﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬آﻧﭽﻪ در ﻧﮫﺎﯾﺖ ﺗﻮان ﺷﻤﺎﺳﺖ‪ ،‬اﻧﺠﺎم‬ ‫دھﯿﺪ وﺗﺎ آن ﺟﺎ ﮐﻪ در ﺗﻮان ﺷﻤﺎﺳﺖ‪ ،‬ﻧﯿﺮو ﺟﻤﻊ ﮐﻨﯿﺪ ﮔﺮﭼﻪ ﮐﻤﺘﺮ از اﻣﮑﺎﻧﺎت دﺷﻤﻦ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ«‪.‬‬ ‫اﺳﺘﻄﺎﻋﺖ ﯾﻌﻨﯽ آﺧﺮﯾﻦ ﺣﺪ ﻣﻄﻠﻮﺑﯽ ﮐﻪ در ﺗﻮان اﻧﺴﺎن اﺳﺖ و ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ او را‪،‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﮫﺪه ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﺎ اﻣﮑﺎﻧﺎت ﺑﯽﺷﻤﺎر ﺧﻮد در ﻣﻘﺎﺑﻞ دﺷﻤﻦ ﻣﯽاﯾﺴﺘﺪ؛ ﭼﻮن‬ ‫اﻧﺠﺎم اﻣﻮر ﺗﺎ آﺧﺮﯾﻦ ﺣﺪ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ‪ ،‬دﻟﯿﻞ اﺧﻼص اﺳﺖ و اﺧﻼص از ﺷﺮاﯾﻄﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﮐﻤﮏ و ﻣﺪد اﻟﮫﯽ را در ﭘﯽ دارد ‪.١‬‬ ‫اﯾﻦ ﻓﺮﯾﺎد ﮐﻪ اﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﻣﯽﺑﺎﯾﺴﺖ از ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺿﻌﻒ و ﭘﻮﺷﺎﻟﯽ ﺑﻮدن ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﮥ‬ ‫ﻗﺪرت وﺳﺎﺧﺘﻦ ﺑﯿﺮون ﺑﯿﺎﯾﻨﺪ و ﺧﯿﺎﻻت و آرزوھﺎرا ﮐﻨﺎر ﻧﮫﻨﺪ و ﺑﺮای اﺳﺘﻔﺎده از ھﻤﮥ‬ ‫اﺳﺒﺎﺑﯽ ﮐﻪ آﻧﮫﺎ را ﺑﺮای اﻗﺎﻣﻪ و ﺗﺸﮑﯿﻞ دوﻟﺖ اﺳﻼم و ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺗﻤﺪﻧﯽ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن را ﺑﻪ‬ ‫ﭘﺮوردﮔﺎر ﺟﮫﺎﻧﯿﺎن ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪ ﺑﻪ ﭘﺎﺧﯿﺰﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺪا و ﻓﺮﯾﺎدی اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺗﻤﺎم ﻗﺸﺮھﺎی‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﮥ اﺳﻼﻣﯽ ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬ ‫اﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺎﯾﺪ درﺻﺪد ﻋﻤﻠﯽ ﻧﻤﻮدن ﺳﻨﺖھﺎی اﻟﮫﯽ ﮐﻪ در ﺟﮫﺎن ھﺴﺘﯽ ﭘﺮاﮐﻨﺪه‬ ‫ھﺴﺘﻨﺪ و ﯾﺎ در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ذﮐﺮ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮ آﯾﻨﺪ ﺗﺎ در ﭘﺮﺗﻮ ﻧﻮر اﻟﮫﯽ در راه ﺑﯿﺪاری ﮔﺎم‬ ‫ﺑﺮدارد‪.‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا از زﻣﺎن ﺑﻌﺜﺖ ﺗﺎ آﺧﺮﯾﻦ ﻟﺤﻈﻪھﺎی زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮﯾﺶ از ﺳﻨﺘﮫﺎی اﻟﮫﯽ‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد و در ھﯿﭻ ﯾﮏ از آﻧﮫﺎ ﮐﻮﺗﺎھﯽ ﻧﻮرزﯾﺪ‪ .‬اﯾﺸﺎن در ﺗﻐﯿﯿﺮ دادن آﺋﯿﻦ و اﺧﻼق‬ ‫اﻧﺴﺎﻧﮫﺎ‪ ،‬از ﺳﻨﺘﮫﺎی اﻟﮫﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد و از ﺳﻨﺖ ﺗﺪاﻓﻊ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﻃﻞ ﺑﮫﺮه ﮔﺮﻓﺖ و در‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﻦ ﮔﺮوه و ﺑﻌﺪ از آن ﺣﮑﻮﻣﺖ از ﺳﻨﺖ ﺗﺪرﯾﺠﯽ دﻋﻮت ﺑﮫﺮه ﮔﺮﻓﺖ و ﺳﻨﺖ‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﺎرﺷﺪن ﺑﻪ ﻣﺸﮑﻼت و آزﻣﺎﯾﺸﮫﺎ را ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ و اﯾﺸﺎن ﺗﺎ آﺧﺮﯾﻦ ﺗﻮان ﺧﻮد از‬ ‫اﺳﺒﺎﺑﯽ ﮐﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺗﺸﮑﯿﻞ و ﻗﺪرت ﻣﯽﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‪ .‬ھﺠﺮت ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در دو‬ ‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ و ﺳﻔﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ ﻃﺎﺋﻒ و ﻋﺮﺿﻪ ﻧﻤﻮدن دﻋﻮت ﺑﻪ ﻗﺒﺎﺋﻞ؛ ﺳﭙﺲ‬ ‫ھﺠﺮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ‪ ،‬ﻋﻮاﻣﻠﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ از آن اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد و ﺑﺎ‬ ‫‪ -١‬اﻻﺳﻼم ﻓﯽ ﺧﻨﺪق‪ ،‬ﻣﺼﻄﻔﯽ ﻣﺤﻤﻮد‪ ،‬ص ‪.۶۴‬‬

‫‪٤٢٦‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺣﮑﻮﻣﺖ در ﻣﺪﯾﻨﻪ و ﭘﺎﺳﺪاری آن و اداﻣﻪ ﯾﺎﻓﺘﻦ راه او از ﺟﺎﻧﺐ اﺻﺤﺎب و ﯾﺎراﻧﺶ‬ ‫و ﺑﺎ آ ﮔﺎھﯽ و ﺑﯿﻨﺶ و ﺗﻌﺎﻣﻞ ﺑﺎ ﺳﻨﺘﮫﺎ ﺗﻤﺪﻧﯽ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺸﺮی ﺗﺎ ﺑﻪ اﻣﺮوز ﻧﻈﯿﺮ‬ ‫آن را ﻧﺪﯾﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺮﮐﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﺗﺮﺑﯿﺖ اﻣﺖ و ﺗﺸﮑﯿﻞ دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﭼﺮاﻏﯽ‬ ‫اﺳﺖ ﻓﺮا راه ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ درﺻﺪد دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ ھﺪاﯾﺘﻨﺪ و ﺳﻨﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺎﯾﺴﺘﮥ آن اﺳﺖ‬ ‫ﮐﻪ در اﯾﻦ درﯾﺎھﺎی ﺧﺮوﺷﺎن و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪھﺎی ﻣﺘﻀﺎد و ﺗﺎرﯾﮑﯿﮫﺎی وﺣﺸﺘﻨﺎک‪ ،‬اﻟﮕﻮ ﻗﺮار‬ ‫داده ﺷﻮد و اﺟﺮا ﻧﻤﻮدن اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﺮای ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﻣﺪاد اﻟﮫﯽ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎن اوﺳﺖ‪ ،‬آﺳﺎن‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻓﺼﻞ دوم‬ ‫ﻫﺠﺮت ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ُّ ۡ َ َ َ َ ٗ َ َ َۡ‬ ‫َ َّ َ َ َ ْ‬ ‫ُ ْ َ َ‬ ‫َّ‬ ‫اج ُروا ِ� ٱ�ِ ِم ۢن َ� ۡع ِد َما ظل ُِموا �ُ َب ّوِ� َّن ُه ۡم ِ� ٱ��يا حسنة ۖ و�ج ُر‬ ‫﴿وٱ�ِين ه‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ َۡ‬ ‫َ ۡ َُ‬ ‫ٱ�خ َِرة ِ أ��ۚ ل ۡو �نوا �عل ُمون‪] ﴾٤١‬اﻟﻨﺤﻞ‪.[۴۱ :‬‬ ‫»ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺧﺪا ھﺠﺮت ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ از آﻧﮑﻪ ﻣﻮرد ﻇﻠﻢ و ﺳﺘﻢ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬در اﯾﻦ‬

‫دﻧﯿﺎ ﺟﺎﯾﮕﺎه و ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺧﻮﺑﯽ ﺑﻪ اﻧﺎن ﻣﯽدھﯿﻢ و ﭘﺎداش اﺧﺮوی‪ ،‬ﺑﺰرگﺗﺮ اﺳﺖ اﮔﺮ ﺑﺪاﻧﻨﺪ«‪.‬‬ ‫ﻗﺮﻃﺒﯽ ‪ /‬ﻋﻠﯿﻪ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻗﺘﺎده ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﻣﻨﻈﻮر آﯾﻪ‪ ،‬اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران رﺳﻮل ﺧﺪا‬ ‫ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺸﺮﮐﺎن در ﻣﮑﻪ ﺑﺮ آﻧﮫﺎ ﺳﺘﻢ ﮐﺮدﻧﺪ و آﻧﺎن را از ﻣﮑﻪ ﺑﯿﺮون راﻧﺪﻧﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ‬ ‫ﮔﺮوھﯽ از آﻧﮫﺎ ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ رﻓﺘﻨﺪ؛ ﺳﭙﺲ ﺧﺪاوﻧﺪآﻧﮫﺎ را در دار اﻟﮫﺠﺮه ﺟﺎی داد و ﺑﺮاﯾﺸﺎن‬ ‫ﯾﺎوراﻧﯽ از ﻣﺆﻣﻨﺎن ﻣﻘﺮر داﺷﺖ« ‪.١‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫ْ‬ ‫َّ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫‪ٞ‬‬ ‫ۡ‬ ‫َ َ ُ َّ ُ َ َّ ُ‬ ‫ُۡ َ َ‬ ‫� ۡم ل ِ� َ‬ ‫ِين أ ۡح َس ُنوا ِ� َ�ٰ ِذه ِ ٱ ُّ�� َيا َح َس َنة ۗ‬ ‫﴿قل �ٰعِبادِ ٱ�ِين َءامنوا ٱ�قوا ر� ۚ‬ ‫َ َ ُ َّ َ ٰ َ ٌ َّ َ ُ َ َّ َّ ٰ ُ َ‬ ‫ون أَ ۡج َر ُهم ب َغ ۡ� ح َ‬ ‫ِس‬ ‫وأ�ض ٱ�ِ �سِعة ۗإِ�ما يو� ٱل� ِ�‬ ‫اب‪] ﴾١٠‬اﻟﺰﻣﺮ‪.[۱۰ :‬‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ٖ‬ ‫»ﺑﮕﻮ ای ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﻮﻣﻦ ﻣﻦ‪ ،‬از ﭘﺮوردﮔﺎرﺗﺎن ﺑﭙﺮھﯿﺰﯾﺪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻧﯿﮑﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ در‬ ‫ً‬ ‫ھﻤﯿﻦ ﺟﮫﺎن ﺑﺪﯾﺸﺎن ﻧﯿﮑﯽ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬زﻣﯿﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ وﺳﯿﻊ و ﻓﺮاخ اﺳﺖ‪ ،‬ﻗﻄﻌﺎ ﺑﻪ‬

‫ﺷﮑﯿﺒﺎﯾﺎن اﺟﺮ و ﭘﺎداﺷﺸﺎن ﺑﻪ ﺗﻤﺎم و ﮐﻤﺎل و ﺑﺪون ﺣﺴﺎب داده ﻣﯽﺷﻮد«‪.‬‬ ‫اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﻣﻨﻈﻮر اﯾﻦ آﯾﻪ ﺟﻌﻔﺮ ﺑﻦ اﺑﯽﻃﺎﻟﺐ و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ھﻤﺮاه او‬

‫ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ ھﺠﺮت ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ« ‪.٢‬‬

‫‪ -١‬اﻟﺠﺎﻣﻊ ﻻﺣﮑﺎم اﻟﻘﺮآن‪ ،‬ج ‪ ،۱۰‬ص ‪.۱۰۷‬‬ ‫‪ -٢‬ھﻤﺎن‪ ،‬ج ‪ ،۱۵‬ص ‪.۲۴۰‬‬

‫‪٤٢٨‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ِين َء َام ُن ٓوا إ َّن أ ِ َ َ ‪ُ ُ ۡ َ َّ َ ٞ‬‬ ‫﴿ َ� ٰعِ َباد َِي ٱ َّ� َ‬ ‫ون‪] ﴾٥٦‬اﻟﻌﻨﮑﺒﻮت‪.[۵۶ :‬‬ ‫ِ‬ ‫�� �ٰسِعة فإِ� ٰ َي فٱ�بد ِ‬

‫»ای ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﻮﻣﻦ ﻣﻦ‪ ،‬زﻣﯿﻦ ﻣﻦ ﻓﺮاخ اﺳﺖ و ﺗﻨﮫﺎ ﻣﺮا ﺑﭙﺮﺳﺘﯿﺪ«‪.‬‬ ‫اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﯾﻦ ﻓﺮﻣﺎﻧﯽ اﺳﺖ از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﺑﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﺆﻣﻨﺶ ﮐﻪ‬ ‫از ﺳﺮزﻣﯿﻨﯽ ﮐﻪ در آن ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ دﯾﻦ را ﺑﺮ ﭘﺎ دارﻧﺪ ازآن ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﭘﮫﻨﺎور اﻟﮫﯽ‬ ‫ھﺠﺮت ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ اﻗﺎﻣﻪ و ﺑﺮﭘﺎداﺷﺘﻦ دﯾﻦ ﻣﻤﮑﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪،‬‬ ‫ﻣﺴﺘﻀﻌﻔﺎن در ﻣﮑﻪ در ﺗﻨﮕﻨﺎ ﻗﺮار داﺷﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺣﺒﺸﻪ ھﺠﺮت ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﺗﺎ آن ﺟﺎ‬ ‫ﺑﺎ اﻣﻨﯿﺖ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ دﯾﻦ ﺧﻮد را اﻗﺎﻣﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎ ﻣﮫﺎﺟﺮت ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ ﻧﺠﺎﺷﯽ‪،‬‬ ‫ﭘﺎدﺷﺎه ﺣﺒﺸﻪ‪ ،‬را ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ﻣﯿﺰﺑﺎن ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ ‪.١‬‬ ‫ﻫﺠﺮت اول ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺣﺒﺸﻪ‬

‫‪ -۱‬دﻻﯾﻞ ھﺠﺮت ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ‬

‫اﻟﻒ – ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﻣﺸﻘﺖ و ﺗﻨﮕﻨﺎی ﺷﺪﯾﺪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﮐﺎﻓﺮان‪،‬‬ ‫آﻧﮫﺎ را زﻧﺪاﻧﯽ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ؛ ﮐﺘﮏ ﻣﯽزدﻧﺪ؛ ﮔﺮﺳﻪ و ﺗﺸﻨﻪ ﻧﮕﻪ ﻣﯽداﺷﺘﻨﺪ و در ﮔﺮﻣﺎی‬ ‫ﺳﻨﮕﻼخ ﻣﮑﻪ و ﺑﺎ آﺗﺶ ﺷﮑﻨﺠﻪ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ آﻧﮫﺎ را از دﯾﻨﺸﺎن ﺑﺮﮔﺮداﻧﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﻀﯽ از‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺮ اﺛﺮ ﺷﺪت ﺷﮑﻨﺠﻪ دﭼﺎر ﻓﺘﻨﻪ ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎدﻟﺸﺎن ﺑﻪ اﯾﻤﺎن اﻃﻤﯿﻨﺎن داﺷﺖ و‬ ‫ﺑﺮﺧﯽ در دﯾﻦ ﺧﻮد ﺻﻼﺑﺖ و ﭘﺎﯾﺪاری ﻧﺸﺎن ﻣﯽدادﻧﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﯿﺰ آﻧﮫﺎ را از ﺷﮑﻨﺠﻪ‬ ‫ﮐﺎﻓﺮان ﻧﺠﺎت ﻣﯽداد‪ .‬رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﺎ ﻣﺸﺎھﺪۀ ﺷﮑﻨﺠﻪھﺎی ﻃﺎﻗﺖ ﻓﺮﺳﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﯾﺎراﻧﺶ‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﺎر آن ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﺧﻮدش ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺟﺎﯾﮕﺎه واﻻﯾﯽ ﮐﻪ ﻧﺰد ﺧﺪا داﺷﺖ و ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺎﻃﺮ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻋﻤﻮﯾﺶ اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ از اﯾﻦ ﻧﻮع ﺷﮑﻨﺠﻪھﺎ ﻣﺤﻔﻮظ ﺑﻮد و ﭼﻮن ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ‬ ‫آﻧﮫﺎ را از اﯾﻦ ﺷﮑﻨﺠﻪھﺎ ﻧﺠﺎت دھﺪ‪ ،‬ﺑﻪ آﻧﺎن ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﮔﺮ ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺣﺒﺸﻪ ﺑﺮوﯾﺪ ﺑﮫﺘﺮ‬ ‫اﺳﺖ؛ زﯾﺮا در آن ﺟﺎ ﭘﺎدﺷﺎھﯽ ھﺴﺖ ﮐﻪ ھﯿﭻ ﮐﺲ ﻧﺰد او ﻣﻮرد ﺳﺘﻢ ﻗﺮار ﻧﻤﯽﮔﯿﺮد‪ .‬آن‬ ‫ﺟﺎ ﺑﺮوﯾﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺷﻤﺎ را از وﺿﻌﯿﺘﯽ ﮐﻪ در آن ﻗﺮار دارﯾﺪ‪ ،‬ﻧﺠﺎت دھﺪ«‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ‬ ‫دﻟﯿﻞ ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺮای اﻗﺎﻣﻪ و ﺑﺮ ﭘﺎ داﺷﺘﻦ دﯾﻦ ﺧﺪا ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺣﺒﺸﻪ‬

‫‪ -١‬ﺳﯿﺮه اﺑﻦ ھﺸﺎم‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪ – ۳۴۳‬اﻟﺴﯿﺮة‪ ،‬اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪ – ۳‬اﻟﮫﺠﺮة ﻓﯽ اﻟﻘﺮآن اﻟﮑﺮﯾﻢ‪ ،‬اﺣﺰﻣﯽ‬ ‫ﺳﺎﻣﻌﻮن‪ ،‬ص ‪.۲۹۰‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﻫﺠﺮت ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ‪ ،‬ﻣﺸﮑﻼت ﺳﻔﺮ ﺑﻪ ﻃﺎﺋﻒ و ﺳﻔﺮ اﺳﺮاء‬

‫‪٤٢٩‬‬

‫ﻣﮫﺎﺟﺮت ﻧﻤﻮدﻧﺪ و ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮرت اوﻟﯿﻦ ھﺠﺮت در اﺳﻼم ﻣﺘﺤﻘﻖ ﺷﺪ« ‪.١‬‬ ‫ﭘﮋوھﺸﮕﺮان اﺳﺒﺎب ﻣﺘﻌﺪدی را در ﻋﻠﺖ ھﺠﺮت ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ ﺑﯿﺎن ﮐﺮدهاﻧﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ از آن اﺳﺒﺎب ذﮐﺮ ﮔﺮدﯾﺪ و از آن ﺟﻤﻠﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﻇﮫﻮر و ﭼﯿﺮﮔﯽ اﯾﻤﺎن اﺷﺎره‬ ‫ﮐﺮد ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن زﯾﺎدﺷﺪ و دﻋﻮت ﻋﻠﻨﯽ ﮔﺮدﯾﺪه ﺑﻮد و ﻣﺮدم از آن ﺳﺨﻦ‬ ‫ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪ .‬زھﺮی ﺑﻪ رواﯾﺖ ﻋﺮوه در ﻣﻮرد ھﺠﺮت ﺣﺒﺸﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬وﻗﺘﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن زﯾﺎد‬ ‫ﺷﺪﻧﺪ و دﻋﻮت ﻋﻠﻨﯽ ﮔﺮدﯾﺪ و ھﺮ ﺟﺎ ﺳﺨﻦ از دﻋﻮت ﺟﺪﯾﺪ ﺑﻪ ﻣﯿﺎن آﻣﺪ‪ ،‬ﻣﺸﺮﮐﺎن ﻗﺮﯾﺶ‬ ‫ﺑﺮ آﺷﻔﺘﻨﺪ و ﺑﺮ ﮐﺴﺎﻧﯽ از اﻓﺮاد ﻗﺒﯿﻠﻪھﺎﯾﺸﺎن ﮐﻪ اﯾﻤﺎن آورده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺷﻮرﯾﺪﻧﺪ و ﺑﻪ‬ ‫ﺷﮑﻨﺠﻪ و زﻧﺪاﻧﯽ ﮐﺮدن آﻧﮫﺎ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ و ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ آﻧﮫﺎ را در ﻣﻮرد دﯾﻨﺸﺎن دﭼﺎر ﻓﺘﻨﻪ‬ ‫ﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﻪ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬در زﻣﯿﻦ ﺧﺪا ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﺷﻮﯾﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺑﻪ‬ ‫ﮐﺪام ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﻣﮫﺎﺟﺮت ﻧﻤﺎﯾﯿﻢ؟ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳﻮ« و ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺣﺒﺸﻪ اﺷﺎره ﮐﺮد« ‪.٢‬‬ ‫ب ‪ -‬ﺗﺮس از دﭼﺎرﺷﺪن ﺑﻪ ﻓﺘﻨﻪ‪ :‬اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺮای ﻣﺼﻮن ﻣﺎﻧﺪن‬ ‫از ﻓﺘﻨﻪ در دﯾﻨﺸﺎن‪ ،‬اﻗﺪام ﺑﻪ ﻣﮫﺎﺟﺮت ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ ﻧﻤﻮدﻧﺪ و اﯾﻦ ﯾﮑﯽ از دﻻﯾﻞ ﻣﮫﻢ ھﺠﺮت‬ ‫ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽرود؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ اﺑﻦ اﺳﺤﺎق ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران رﺳﻮل ﺧﺪا‬ ‫ﺑﺮای ﻣﺼﻮن ﻣﺎﻧﺪن از ﻓﺘﻨﻪ ﺑﺎدﯾﻨﺸﺎن ﺑﻪ ﺳﻮی ﺧﺪا ﻓﺮار ﮐﺮدﻧﺪ و راه ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺣﺒﺸﻪ را‬ ‫در ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ« ‪.٣‬‬ ‫ج – ﻧﺸﺮ دﻋﻮت در ﺧﺎرج از ﻣﮑﻪ ﯾﮑﯽ دﯾﮕﺮ از دﻻﯾﻞ ھﺠﺮت ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ ﺑﻮد‪ .‬اﺳﺘﺎد‬ ‫ﺳﯿﺪ ﻗﻄﺐ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﭘﺎﯾﮕﺎھﯽ ﻏﯿﺮ از ﻣﮑﻪ ﺑﻮد؛ ﭘﺎﯾﮕﺎھﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ‬ ‫ﻋﻘﯿﺪه را ﺣﻤﺎﯾﺖ ﮐﻨﺪ و آزادی آن را ﺗﻀﻤﯿﻦ ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﻓﺮﺻﺘﯽ ﺑﻪ آن داده ﺷﻮد ﮐﻪ از‬ ‫ﻣﻤﻨﻮﻋﯿﺘﯽ ﮐﻪ در ﻣﮑﻪ ﺑﻪ آن ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬رھﺎﯾﯽ ﯾﺎﺑﺪ و دﻋﻮت‪ ،‬آزادی داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‬ ‫و ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﮔﺮ ﺷﮑﻨﺠﻪ و ﺳﺘﻤﯽ وارد ﮔﺮدد‪ ،‬ﻣﻮرد ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻗﺮار ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ و اﯾﻦ دﻟﯿﻞ‬ ‫ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ و ﻣﮫﻢﺗﺮﯾﻦ ﺳﺒﺐ ھﺠﺮت ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ ﺑﻮد«‪.‬‬ ‫ﺣﺒﺸﻪ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ دارا ﺑﻮدن ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﻨﺎﺳﺐ‪ ،‬از اواﯾﻞ ﺑﻌﺜﺖ ﻣﮑﺎﻧﯽ ﺑﺮای ﻧﺸﺮ دﻋﻮت‬ ‫اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽآﻣﺪ‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﺴﯿﺎری از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺻﺪر اﺳﻼم ﺑﻪ آن ھﺠﺮت ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‬ ‫و اﯾﻨﮑﻪ ﺑﮕﻮﺋﯿﻢ‪ :‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻓﻘﻂ ﺑﺮای ﻧﺠﺎت ﺧﻮد ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ ھﺠﺮت ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻗﺮﯾﻨﻪھﺎ و‬ ‫‪ -١‬اﻟﮫﺠﺮة ﻓﯽ اﻟﻘﺮآن اﻟﮑﺮﯾﻢ‪ ،‬اﺣﺰﻣﯽ ﺳﺎﻣﻌﻮن‪ ،‬ص ‪.۲۹۰‬‬ ‫‪ -٢‬ھﻤﺎن‪.‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﻤﻐﺎزی اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬زھﺮی‪ ،‬ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺳﮫﯿﻞ زﮐﺎر‪ ،‬ص ‪.۹۶‬‬

‫‪٤٣٠‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﺷﻮاھﺪ ﻗﻮی ﺳﺎزﮔﺎر ﻧﯿﺴﺖ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ اﮔﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ ھﺠﺮت‬ ‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ از ﺷﺨﺼﯿﺖ و ﺟﺎﯾﮕﺎه و ﻗﺪرت ﮐﻤﯽ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻗﻀﯿﻪ‬ ‫ﺑﺮﻋﮑﺲ ﺑﻮد؛ زﯾﺮا ﺑﺮدﮔﺎن آزاد ﺷﺪۀ ﻣﺴﺘﻀﻌﻔﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺳﺘﻢ و ﺷﮑﻨﺠﻪ ﺑﺮ آﻧﮫﺎ وارد‬ ‫ﻣﯽﺷﺪ ھﺠﺮت ﻧﮑﺮدﻧﺪ و ﻣﺮداﻧﯽ ھﺠﺮت ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ دارای ﻗﺒﯿﻠﻪ و ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪ ﺑﻮدﻧﺪ و در‬ ‫ﻣﺤﯿﻂ ﻗﺒﯿﻠﻪای ﻣﮑﻪ از ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻗﺒﯿﻠﻪای ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ و از آزار و ﺷﮑﻨﺠﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ‬ ‫ﻣﺼﻮن ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ و اﻏﻠﺐ ﻣﮫﺎﺟﺮﯾﻦ ﻗﺮﯾﺸﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ‪.١ « ...‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﻏﻀﺒﺎن ﻧﯿﺰ ﺳﺨﻨﺎن ﺳﯿﺪﻗﻄﺐ را ﺗﺄﯾﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ در ﺳﺮﯾﻪ‬ ‫ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﺻﺤﺖ دﯾﺪﮔﺎه ﺳﯿﺪ اﺳﺖ و ﻣﮫﻢﺗﺮﯾﻦ دﻟﯿﻠﯽ ﮐﻪ آن را ﺗﺎﯾﯿﺪ‬ ‫ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬وﺿﻌﯿﺖ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﮫﺎﺟﺮان ﺣﺒﺸﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﮐﺴﯽ را ﺑﻪ دﻧﺒﺎل‬ ‫ﻣﮫﺎﺟﺮان ﺣﺒﺸﻪ ﻧﻔﺮﺳﺘﺎد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ھﺠﺮت ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ‪ ،‬اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ وﺟﻨﮓ ﺑﺪر و اﺣﺪ و‬ ‫ﺧﻨﺪق و ﺣﺪﯾﺒﯿﻪ اﺗﻔﺎق اﺗﻔﺎدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﺪت ﭘﻨﺞ ﺳﺎل‪ ،‬ﯾﺜﺮب در ﻣﻌﺮض ﯾﻮرش ﺗﻮﻓﻨﺪه و‬ ‫ﺳﯿﻞ آﺳﺎی ﻗﺮﯾﺶ ﺑﻮد و آﺧﺮﯾﻦ ﯾﻮرش و ھﺠﻮم ﻗﺮﯾﺶ ﺟﻨﮓ ﺧﻨﺪق ﺑﻮد‪ .‬وﻗﺘﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫اﮐﺮم ج ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎھﯽ اﻣﻦ ﺑﺮای ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در آﻣﺪه اﺳﺖ و‬ ‫ﺧﻄﺮ ﯾﻮرش ﻣﺸﺮﮐﺎن ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﯿﺪه اﺳﺖ‪ ،‬آن ﮔﺎه ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻣﮫﺎﺟﺮان ﺣﺒﺸﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎد و‬ ‫دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺎزی ﺑﻪ آن ﭘﺎﯾﮕﺎه اﺣﺘﯿﺎﻃﯽ ﮐﻪ در ﺻﻮرت ﺳﻘﻮط ﯾﺜﺮب ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ آن ﭘﻨﺎه ﻣﯽﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺒﻮد ‪.٢‬‬ ‫اﺳﺘﺎد دروزه ﻧﯿﺰ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ‪ :‬ﯾﺎﻓﺘﻦ ﭘﺎﯾﮕﺎھﯽ ﺑﺮای دﻋﻮت در ﺣﺒﺸﻪ ﯾﮑﯽ از دﻻﯾﻞ‬ ‫ھﺠﺮت ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﺑﻠﮑﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻪ ذھﻦ ﻣﯽرﺳﺪ ﮐﻪ اﻧﺘﺨﺎب‬ ‫ﺣﺒﺸﻪ ﻣﺴﯿﺤﯽ ﺑﺮای ھﺠﺮت ﺑﻪ اﻣﯿﺪ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪن زﻣﯿﻨﻪای ﺑﺮای دﻋﻮت ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ‬ ‫ً‬ ‫و اﺣﺘﻤﺎﻻ اﻋﺰام ﺟﻌﻔﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﺎﯾﻨﺪه ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ھﻤﯿﻦ ﺑﻮده اﺳﺖ« ‪.٣‬‬ ‫دﮐﺘﺮ ﺳﻠﯿﻤﺎن ﺑﻦ ﺣﻤﺪ ﻋﻮده ﻧﯿﺰ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬از ﺟﻤﻠﻪ دﻻﯾﻠﯽ ﮐﻪ ﻣﻮﯾﺪ اﯾﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪ‬ ‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ دﻋﻮت ﺑﻪ ﺳﻮی ﺧﺪا در ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺣﺒﺸﻪ‪ ،‬ﯾﮑﯽ از اﺳﺒﺎب و اھﺪاف ھﺠﺮت‬ ‫ﺑﺪاﻧﺠﺎ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬اﺳﻼم آوردن ﻧﺠﺎﺷﯽ و ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪن اﻓﺮادی دﯾﮕﺮ از اھﻞ ﺣﺒﺸﻪ‬

‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ؛ ﭘﺲ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ رﻓﺘﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ ﺑﺎ ﻣﺸﻮرت و راھﻨﻤﺎﯾﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫‪ -١‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﻦ ھﺸﺎم‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۳۹۸‬‬ ‫‪ -٢‬ﻓﯽ ﻇﻼل اﻟﻘﺮآن‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۲۹‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﻤﻨﮫﺎج اﻟﺤﺮﮐﯽ ﻟﻠﺴﯿﺮة‪ ،‬ص ‪.۶۸-۶۷‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﻫﺠﺮت ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ‪ ،‬ﻣﺸﮑﻼت ﺳﻔﺮ ﺑﻪ ﻃﺎﺋﻒ و ﺳﻔﺮ اﺳﺮاء‬

‫‪٤٣١‬‬

‫اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪن آﻧﮫﺎ در ﺣﺒﺸﻪ ﺗﺎ زﻣﺎن ﻓﺘﺢ ﺧﯿﺒﺮ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ دﺳﺘﻮر و راھﻨﻤﺎﯾﯽ‬ ‫اﯾﺸﺎن ﺑﻮد و در ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎری آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﺟﻌﻔﺮ ﺑﻪ اﺷﻌﺮﯾﮫﺎ‪ ،‬وﻗﺘﯽ در ﺣﺒﺸﻪ ﺑﺎ او‬ ‫ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﻣﺎ را ﺑﻪ اﯾﻨﺠﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎده و ﺑﻪ ﻣﺎ دﺳﺘﻮر داده اﺳﺖ ﺗﺎ‬ ‫در اﯾﻨﺠﺎ اﻗﺎﻣﺖ ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﭘﺲ ﺷﻤﺎ ھﻢ ﺑﺎ ﻣﺎ ﺑﻤﺎﻧﯿﺪ ‪ .«١‬و اﯾﻦ ﯾﻌﻨﯽ آﻧﮫﺎ ﺑﺮای وﻇﯿﻔﮥ‬ ‫ﻣﺸﺨﺼﯽ ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و ھﯿﭻ وﻇﯿﻔﻪای ﺷﺮﯾﻒﺗﺮ از دﻋﻮت ﺑﻪ ﺧﺪا ﻧﯿﺴﺖ ‪.٢‬‬ ‫د‪ -‬از ﺟﻤﻠﻪ اﻧﮕﯿﺰهھﺎی ھﺠﺮت‪ ،‬ﺗﻼش ﺑﺮای ﯾﺎﻓﺘﻦ ﻣﮑﺎﻧﯽ اﻣﻦ ﺑﺮای ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻮد‪:‬‬

‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﻣﻨﯿﺘﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج اﯾﻦ ﺑﻮدﮐﻪ از ﮔﺮوه ﻣﻨﺘﺨﺐ ﻣﺆﻣﻦ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪،‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺣﺒﺸﻪ را ﻣﮑﺎﻧﯽ اﻣﻦ ﺑﺮای ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﯽداﻧﺴﺖ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﮫﺎﺟﺮان در‬ ‫آﻧﺠﺎ ﺑﻪ اﻣﻨﯿﺖ و آراﻣﺶ دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ام ﺳﻠﻤﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬وﻗﺘﯽ در ﺳﺮزﻣﯿﻦ‬ ‫ﺣﺒﺸﻪ اﻗﺎﻣﺖ ﮔﺰﯾﺪﯾﻢ‪ ،‬ﻧﺠﺎﺷﯽ ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ھﻤﺴﺎﯾﻪ ﺑﺮای ﻣﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺎ از ﻧﻈﺮ دﯾﻨﯽ آزادی ﮐﺎﻣﻞ‬ ‫داﺷﺘﯿﻢ و ﺧﺪا را ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻣﯽﻧﻤﻮدﯾﻢ‪ ،‬ﺑﺪون آﻧﮑﻪ از ﻃﺮف ﮐﺴﯽ ﻣﻮرد ﺷﮑﻨﺠﻪ و آزار ﻗﺮار‬ ‫ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ ‪.٣ « ...‬‬ ‫‪ -۲‬دﻻﯾﻞ اﻧﺘﺨﺎب ﺣﺒﺸﻪ ﺑﺮای ﻣﮫﺎﺟﺮت از ﻃﺮف ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺘﻌﺪدی ﭘﮋوھﺸﮕﺮ را ﯾﺎری ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪ ﺗﺎ ﭘﺎﺳﺦ اﯾﻦ ﭘﺮﺳﺶ را ﺑﯿﺎﺑﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﯽ از‬ ‫آن دﻻﯾﻞ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬ ‫اﻟﻒ × ﻋﺪاﻟﺖ ﻧﺠﺎﺷﯽ‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ ﻋﺪاﻟﺖ ﻧﺠﺎﺷﯽ اﺷﺎره ﻧﻤﻮد و ﺑﻪ ﯾﺎراﻧﺶ ﮔﻔﺖ‪» :‬اﮔﺮ ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﯿﻦ‬ ‫ﺣﺒﺸﻪ ﺑﺮوﯾﺪ‪ ،‬آن ﺟﺎ ﭘﺎدﺷﺎھﯽ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ھﯿﭻ ﮐﺲ ﻧﺰد او ﻣﻮرد ﺳﺘﻢ ﻗﺮار‬ ‫ﻧﻤﯽﮔﯿﺮد« ‪.٤‬‬ ‫ب × اﻋﻤﺎل ﻧﯿﮏ ﻧﺠﺎﺷﯽ‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا در ﻣﻮرد ﭘﺎدﺷﺎه ﺣﺒﺸﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬در ﺣﺒﺸﻪ ﭘﺎدﺷﺎھﯽ ﺻﺎﻟﺢ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ‬ ‫ﺑﻪ او ﻧﺠﺎﺷﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ھﯿﭻ ﮐﺲ در ﺳﺮزﻣﯿﻦ او ﻣﻮرد ﺳﺘﻢ ﻗﺮار ﻧﻤﯽﮔﯿﺮد«‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ‬

‫‪ -١‬ﺳﯿﺮة اﻟﺮﺳﻮل‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪ ،۲۶۵‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﺷﺎﻣﯽ‪ ،‬ص ‪.۱۱۱‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺼﺤﯿﺢ ﻣﻊ اﻟﻔﺘﺢ‪ ،‬ج ‪ ،۶‬ص ‪.۲۳۷‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﻬﺠﺮة اﻻوﻟﯽ ﻓﯽ اﻻﺳﻼم‪ ،‬ﺳﻠﯿﻤﺎن اﻟﻌﻮده‪ ،‬ص ‪.۳۴‬‬ ‫‪ -٤‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﻦ ھﺸﺎم‪ ،‬ﺗﺤﻘﯿﻖ ھﻤﺎم اﺑﻮ ﺻﻌﻠﯿﮏ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۴۱۳‬‬

‫‪٤٣٢‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﺻﻮرت او ﻣﻮرد ﺳﺘﺎﯾﺶ رﺳﻮل ﺧﺪا ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ‪ ١‬و ﺻﻼح وی در ﺣﻤﺎﯾﺖ از‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﻣﺘﺄﺛﺮﺷﺪن او از ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ وﻗﺘﯽ ﺗﻮﺳﻂ ﺟﻌﻔﺮ ﺗﻼوت ﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬آﺷﮑﺎر ﺷﺪ؛‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ در ﻣﻮرد ﻋﯿﺴﯽ ﻋﻘﯿﺪۀ درﺳﺘﯽ داﺷﺖ‪.‬‬ ‫ج × ﺣﺒﺸﻪ ﻣﺤﻞ ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ ﻗﺮﯾﺶ ﺑﻮد‬ ‫ﺗﺠﺎرت‪ ،‬ﭘﺎﯾﻪ و اﺳﺎس اﻗﺘﺼﺎد ﻗﺮﯾﺶ ﺑﻮد و ﺣﺒﺸﻪ ﯾﮑﯽ از ﻣﺮاﮐﺰ ﺗﺠﺎرت و ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ ﺑﻪ‬ ‫ﺣﺴﺎب ﻣﯽآﻣﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺑﺮﺧﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮐﻪ ﺑﺮای ﺗﺠﺎرت ﺑﻪ آﻧﺠﺎ رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬از ﻗﺒﻞ ﺑﺎ‬ ‫آن آﺷﻨﺎﯾﯽ داﺷﺘﻨﺪ و اﮔﺮ ھﻢ ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﻪ آن ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﻣﺴﺎﻓﺮت ﻧﮑﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬از ﮐﺴﺎﻧﯽ‬ ‫ﮐﻪ آﻧﺠﺎ رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ در ﻣﻮرد ﺣﺒﺸﻪ ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ ﺷﻨﯿﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻃﺒﺮی در ﺑﯿﺎن دﻻﯾﻞ ھﺠﺮت ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪» :‬ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺣﺒﺸﻪ ﻣﺤﻞ ﺗﺠﺎرت و‬ ‫ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ ﻗﺮﯾﺶ ﺑﻮد ﮐﻪ در آن ﺑﻪ ﺗﺠﺎرت ﻣﯽﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ و آﻧﮫﺎ روزی ﻓﺮاوان و اﻣﻨﯿﺖ‬ ‫ﻣﯽﯾﺎﻓﺘﻨﺪ و ﻣﺤﻞ ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ ﺧﻮﺑﯽ ﺑﺮای آﻧﺎن ﺑﻮد« ‪.٢‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ اﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺒﺮ ﺑﯿﺎن ﻧﻤﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج وﻗﺘﯽ وارد ﺷﻌﺐ اﺑﯽ‬ ‫ﻃﺎﻟﺐ ﺷﺪ و ﻣﻮرد ﻣﺤﺎﺻﺮه ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺆﻣﻨﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﻣﮑﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ‪ ،‬دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ ﺑﻪ‬ ‫ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺣﺒﺸﻪ ﺑﺮوﻧﺪ و ﺣﺒﺸﻪ ﻣﺤﻞ ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ ﻗﺮﯾﺶ ﺑﻮد ‪.٣ ...‬‬ ‫ّ‬ ‫اﺑﻦ ﺣﺒﺎن در ﻣﻮرد ﻋﻠﺖ ﻣﮫﺎﺟﺮت ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺣﺒﺸﻪ ﺳﺮزﻣﯿﻦ‬ ‫ﮔﺮﻣﺴﯿﺮی ﺑﻮد ﮐﻪ ﻗﺮﯾﺶ در زﻣﺴﺘﺎن ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﻣﺴﺎﻓﺮت ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ‪.٤‬‬ ‫د‪ -‬ﺣﺒﺸﻪ ﺳﺮزﻣﯿﻨﯽ اﻣﻦ‬ ‫در آن دوران‪ ،‬ﻗﺒﯿﻠﻪھﺎی ﻋﺮب ﺗﺎﺑﻊ ﻗﺮﯾﺶ ﺑﻮدﻧﺪ و از دﺳﺘﻮرات ﻗﺮﯾﺶ اﻃﺎﻋﺖ‬ ‫ﻣﯽﻧﻤﻮدﻧﺪ؛ ﭼﻮن ﻗﺮﯾﺶ در ﻣﯿﺎن ﻗﺒﺎﯾﻞ ﻋﺮب دارای ﻧﻔﻮذ ﺑﻮد و ﻋﺮﺑﮫﺎ ﺑﺮای اﻧﺠﺎم ﺣﺞ و‬ ‫ﺗﺠﺎرت و ﺑﺎزارھﺎی ﻣﻮﺳﻤﯽ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻗﺮﯾﺶ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻋﺮﺑﮫﺎی ﻣﻨﺎﻃﻖ‬ ‫ﻣﻨﺘﮫﯽ ﺑﻪ ﻣﮑﻪ ﺑﻪ ﺗﻘﻠﯿﺪ از ﻗﺮﯾﺶ ﺑﺎ رﺳﻮل ﺧﺪا و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻣﯽﻧﻤﻮدﻧﺪ ‪.٥‬‬ ‫وﺿﻌﯿﺖ ﺣﺎﮐﻢ در ﺟﺰﯾﺮۀ ﻋﺮﺑﯽ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻮد ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬در آن ھﻨﮕﺎم در ﺧﺎرج از ﺟﺰﯾﺮه‬ ‫ﻋﺮﺑﯽ ﺳﺮزﻣﯿﻨﯽ اﻣﻦﺗﺮ از ﺣﺒﺸﻪ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ و از ﻃﺮﻓﯽ ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺒﺸﻪ از‬ ‫‪ -١‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۳۹۷‬‬ ‫‪ -٢‬ﺗﺎرﯾﺦ اﻻﻣﻢ و اﻟﻤﻠﻮک‪ ،‬ﻃﺒﺮی‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۳۲۸‬‬ ‫‪ -٣‬ﻣﻐﺎزی رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج ‪ ،‬ﻋﺮوة ﺑﻦ زﺑﯿﺮ‪ ،‬ص ‪.۱۰۴‬‬ ‫‪ -٤‬اﻟﺪررﻓﯽ اﺧﺘﺼﺎر اﻟﻤﻐﺎزی و اﻟﺴﯿﺮ‪ ،‬ص ‪.۲۷‬‬ ‫‪ -٥‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ و اﺧﺒﺎر اﻟﺨﻠﻔﺎء‪ ،‬ص ‪.۷۲‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﻫﺠﺮت ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ‪ ،‬ﻣﺸﮑﻼت ﺳﻔﺮ ﺑﻪ ﻃﺎﺋﻒ و ﺳﻔﺮ اﺳﺮاء‬

‫‪٤٣٣‬‬

‫ﺳﻠﻄﻪ و ﻗﺪرت ﻗﺮﯾﺶ ﺑﻪ دور ﺑﻮد و ﻣﺎﻧﻨﺪ دﯾﮕﺮ ﻗﺒﯿﻠﻪھﺎ از ﻗﺮﯾﺶ اﻃﺎﻋﺖ ﻧﻤﯽﮐﺮد ‪ ١‬و در‬ ‫ﺣﺪﯾﺚ اﺑﻦ اﺳﺤﺎق در ﻣﻮرد دﻻﯾﻞ اﻧﺘﺨﺎب ﺣﺒﺸﻪ ﺑﺮای ﻣﮫﺎﺟﺮت آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﺣﺒﺸﻪ‬ ‫ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺻﺪاﻗﺖ و ﺧﻮﺑﯽھﺎ اﺳﺖ و در آن ﭘﺎدﺷﺎھﯽ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﻧﺰد او ھﯿﭻ ﮐﺲ‬ ‫ﻣﻮرد ﺳﺘﻢ ﻗﺮار ﻧﻤﯽﮔﯿﺮد ‪.٢‬‬ ‫و × ﻋﻼﻗﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺣﺒﺸﻪ و ﺷﻨﺎﺧﺖ وی از آن‬ ‫در ﺣﺪﯾﺚ زھﺮی آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﯿﺸﺘﺮ از ھﻤﻪ ﺟﺎ دوﺳﺖ داﺷﺖ ﮐﻪ‬ ‫ّ‬ ‫ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺣﺒﺸﻪ ھﺠﺮت ﻧﻤﺎﯾﺪ ‪ ٣‬و ﺷﺎﯾﺪ ﻋﻠﺖ اﻧﺘﺨﺎب ﺣﺒﺸﻪ‪ ،‬وﺟﻮد ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻋﺪل‬ ‫ﻧﺠﺎﺷﯽ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﭘﺎﯾﺒﻨﺪی ﺣﺒﺸﯽھﺎ ﺑﻪ آﯾﯿﻦ ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ ﮐﻪ از ﺑﺖﭘﺮﺳﺘﺎن ﺑﻪ اﺳﻼم ﻧﺰدﯾﮏﺗﺮ‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﯿﺰ ﯾﮑﯽ از ﻋﻮاﻣﻞ آن ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻣﺆﻣﻨﺎن از ﭘﯿﺮوزی ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن ﺑﺮ ﻓﺎرﺳﺎن‬ ‫آﺗﺶﭘﺮﺳﺖ در ﺳﺎل ھﺸﺘﻢ ﺑﻌﺜﺖ ﺷﺎدﻣﺎن ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬آن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﻗﺮآن اﯾﻦ ﻗﻀﯿﻪ را ذﮐﺮ‬ ‫ﮐﺮده اﺳﺖ ‪.٤‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا از ﻃﺮﯾﻖ ﭘﺮﺳﺘﺎرش‪ ،‬ام اﯾﻤﻦ ل‪ ،‬از اﺧﺒﺎر و اوﺿﺎع ﺣﺒﺸﻪ ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫‪٥‬‬ ‫در ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ و دﯾﮕﺮ ﮐﺘﺎﺑﮫﺎ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ام اﯾﻤﻦ اھﻞ ﺣﺒﺸﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ و در ﺳﻨﻦ‬ ‫اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ او ﺑﺮای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻏﺬاﯾﯽ درﺳﺖ ﮐﺮد‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬اﯾﻦ‬ ‫ﭼﯿﺴﺖ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻏﺬاﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ در ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺧﻮد درﺳﺖ ﻣﯽﮐﯿﻨﻢ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬دوﺳﺖ‬ ‫داﺷﺘﻢ از آن ﺑﺮاﯾﺖ ﮐﻠﻮﭼﻪای ﺑﺴﺎزم ‪ ٦ ...‬ام اﯾﻤﻦ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﻟﮑﻨﺖ زﺑﺎن ﺣﺒﺸﯽ ﺧﻮد را‬ ‫ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺑﺪھﺪ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در آﻧﭽﻪ ﮐﻪ او ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ زﺑﺎن ﺑﯿﺎورد‪ ،‬او را اﺟﺎزه داده‬ ‫ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺲ ﺑﻌﯿﺪ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ام اﯾﻤﻦ ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﻣﻮرد ﻃﺒﯿﻌﺖ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺧﻮد و‬ ‫ً‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﺣﮑﺎم آن ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ‪ ٧‬و ﻣﻌﻤﻮﻻ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج از اوﺿﺎع اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‬ ‫دوﻟﺘﮫﺎی ﻣﻌﺎﺻﺮ ﺧﻮﯾﺶ‪ ،‬آ ﮔﺎھﯽ داﺷﺖ‪.‬‬ ‫‪ -١‬اﻟﺴﯿﺮ و اﻟﻤﻐﺎزی‪ ،‬ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺳﮫﯿﻞ زﮐﺎر‪ ،‬ص ‪.۲۳۲‬‬ ‫‪ -٢‬ھﺠﺮة اﻟﺮﺳﻮل و اﺻﺤﺎﺑﻪ ﻓﯽ اﻟﻘﺮآن و اﻟﺴﻨﻪ‪ ،‬ص ‪ ،۹۷‬اﺣﻤﺪ اﻟﺠﻤﻞ‪.‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﮫﺠﺮة اﻻوﻟﯽ ﻓﯽ اﻻﺳﻼم‪ ،‬ص ‪.۴۶‬‬ ‫‪ -٤‬ﻣﻐﺎزی اﻟﺰھﯿﺮی‪ ،‬ص ‪.۹۶‬‬ ‫‪ -٥‬ﺻﺤﯿﺢ اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬ﻃﺮھﻮﻧﯽ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۱۵۲‬‬ ‫‪ -٦‬ﺻﺤﯿﺢ اﻟﻤﺴﻠﻢ‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪ - ۱۳۹۲‬ﺗﮫﺬﯾﺐ اﻻﺳﻤﺎء و اﻟﻠﻐﺎت‪ ،‬ﻧﻮوی‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪.۳۵۷‬‬ ‫‪ -٧‬ﺳﻨﻦ اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻻﻃﻤﻌﻪ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪.۳۳۳۶‬‬

‫‪٤٣٤‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫‪ -۳‬ﺧﺮوج ﻣﮫﺎﺟﺮان و ﭘﻨﮫﺎﻧﯽ ﺑﻮدن ھﺠﺮت و رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ‬

‫ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در رﺟﺐ ﺳﺎل ﭘﻨﺠﻢ ﺑﻌﺜﺖ‪ ،‬ﻣﮑﻪ را ﺗﺮک ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ .‬آﻧﮫﺎ ده ﻣﺮد و‬ ‫ﭼﮫﺎر زن و ﻃﺒﻖ رواﯾﺘﯽ ﭘﻨﺞ زن ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻗﺮﯾﺶ ﺗﻼش زﯾﺎدی ﺑﺮای دﺳﺘﮕﯿﺮی آﻧﺎن و‬ ‫ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪن آﻧﺎن ﻧﻤﻮدﻧﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ آﻧﺎن را ﺑﺮای دﺳﺘﮕﯿﺮی ﺗﺎ رﺳﯿﺪن ﺑﻪ درﯾﺎ ﺗﻌﻘﯿﺐ‬ ‫ً‬ ‫ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻗﺒﻼ ﺑﻪ ﺳﻮی ﺣﺒﺸﻪ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ‪.١‬‬ ‫ﺑﺎ ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ و اﻧﺪﯾﺸﯿﺪن در اﯾﻦ رواﯾﺘﮫﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯽرﺳﯿﻢ ﮐﻪ ﻣﮫﺎﺟﺮت‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭘﻨﮫﺎﻧﯽ و ﺳﺮی ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬در رواﯾﺖ واﻗﺪی آﻣﺪه اﺳﺖ‪:‬‬ ‫»آﻧﮫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭘﻨﮫﺎﻧﯽ از ﻣﮑﻪ ﺑﯿﺮون ﺷﺪﻧﺪ« ‪ .٢‬ﻃﺒﺮی ‪ ،٣‬اﺑﻦ ﺳﯿﺪ اﻟﻨﺎس ‪ ،٤‬اﺑﻦ ﻗﯿﻢ ‪ ٥‬و‬ ‫زرﻗﺎﻧﯽ ‪ ٦‬را ﺟﺰو ﮐﺴﺎﻧﯽ داﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﮫﺎﺟﺮت ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭘﻨﮫﺎﻧﯽ و ﻣﺨﻔﯽ‬ ‫ذﮐﺮ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن وﻗﺘﯽ ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺣﺒﺸﻪ رﺳﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺠﺎﺷﯽ آﻧﮫﺎ را ﮔﺮاﻣﯽ داﺷﺖ و ﺑﺮﺧﻮرد‬ ‫ﺧﻮﺑﯽ ﺑﺎ آﻧﮫﺎ ﻧﻤﻮد؛ ﺣﺘﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﺰد او اﻣﻨﯿﺖ و آراﻣﺸﯽ ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ در وﻃﻦ ﺧﻮد و‬ ‫ﺑﯿﻦ ﺧﺎﻧﻮادهھﺎﯾﺸﺎن آن اﻣﻨﯿﺖ راﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬از ام ﺳﻠﻤﻪ ل‪ ،‬ھﻤﺴﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ‪،‬‬ ‫رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬وﻗﺘﯽ ﻣﺎ در ﺣﺒﺸﻪ اﻗﺎﻣﺖ ﮔﺰﯾﺪﯾﻢ‪ ،‬ﻧﺠﺎﺷﯽ را ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ھﻤﺴﺎﯾﻪ‬ ‫ﯾﺎﻓﺘﯿﻢ و از ﻧﻈﺮ دﯾﻨﯽ آزادی ﮐﺎﻣﻞ داﺷﺘﯿﻢ و در ﺣﺎﻟﯽ ﺧﺪا را ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻣﯽﻧﻤﻮدﯾﻢ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﻮرد اذﯾﺖ و آزار ﮐﺴﯽ ﻗﺮار ﻧﻤﯽﮔﺮﻓﺘﯿﻢ و ﺳﺨﻦ ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺒﯽ ﻧﻤﯽﺷﻨﯿﺪﯾﻢ« ‪.٧‬‬ ‫ز × اﺳﺎﻣﯽ اﻓﺮادی ﮐﻪ در ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ھﺠﺮت ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ ھﻤﺮاه ﺑﻮدﻧﺪ‬ ‫ﻣﺮدان ﻋﺒﺎرت ﺑﻮدﻧﺪ از‪:‬‬ ‫ ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻋﻔﺎن‪.‬‬‫ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻮف‬‫‪ -‬زﺑﯿﺮ ﺑﻦ ﻋﻮام‬

‫‪ -١‬اﻟﮫﺠﺮة اﻻوﻟﯽ ﻓﯽ اﻻﺳﻼم‪ ،‬ص ‪ ،۴۸‬ﺑﺨﺶ ﻋﻤﺪة ھﺠﺮت ﺣﺒﺸﻪ از اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﮫﺠﺮة ﻓﯽ اﻟﻘﺮآن اﻟﮑﺮﯾﻢ‪ ،‬اﺣﺰﻣﯽ ﺳﺎﻣﻌﻮن‪ ،‬ص ‪.۲۹۱-۲۹۰‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﻄﺒﻘﺎت‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۲۰۴‬‬ ‫‪ -٤‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻃﺒﺮی‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۳۲۹‬‬ ‫‪ -٥‬ﻋﯿﻮن اﻻﺛﺮ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۱۱۶‬‬ ‫‪ -٦‬زاد اﻟﻤﻌﺎد‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪.۲۳‬‬ ‫‪ -٧‬ﺷﺮح اﻟﻤﻮاھﺐ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۲۷۱‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﻫﺠﺮت ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ‪ ،‬ﻣﺸﮑﻼت ﺳﻔﺮ ﺑﻪ ﻃﺎﺋﻒ و ﺳﻔﺮ اﺳﺮاء‬

‫‪٤٣٥‬‬

‫ اﺑﻮﺣﺬﯾﻔﻪ ﺑﻦ ﻋﺘﺒﻪ ﺑﻦ رﺑﯿﻌﻪ‪.‬‬‫‪ -‬ﻣﺼﻌﺐ ﺑﻦ ﻋﻤﯿﺮ ﺑﻦ ھﺸﺎم‪.‬‬

‫ اﺑﻮﺳﻠﻤﻪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻻﺳﺪ ﺑﻦ ھﻼل‪.‬‬‫ ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻣﻈﻌﻮن‪.‬‬‫‪ -‬ﻋﺎﻣﺮ ﺑﻦ رﺑﯿﻌﻪ‪.‬‬

‫‪ -‬ﺳﮫﯿﻞ ﺑﻦ ﺑﯿﻀﺎء‪.‬‬

‫ اﺑﻮﺳﺒﺮه ﺑﻦ اﺑﯽ رھﻢ‪.‬‬‫اﯾﻦ ده ﻧﻔﺮ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ اﻓﺮادی ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺣﺒﺸﻪ ھﺠﺮت ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫و زﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ھﺠﺮت ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ رﻓﺘﻨﺪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬ ‫ رﻗﯿﻪ دﺧﺘﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ‪.‬‬‫ ﺳﮫﻠﻪ ﺑﻨﺖ ﺳﮫﯿﻞ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو‪ ،‬ﯾﮑﯽ از اﻓﺮاد ﻗﺒﯿﻠﻪ ﺑﻨﯽ ﻋﺎﻣﺮ ﺑﻦ ﻟﻮی ﮐﻪ در ﺣﺒﺸﻪ‬‫ﻓﺮزﻧﺪی ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺣﺬﯾﻔﻪ ﺑﻪ دﻧﯿﺎ آورد‪.‬‬ ‫ ام ﺳﻠﻤﻪ ﺑﻨﺖ اﺑﯽ اﻣﯿﻪ‪ ،‬ﻣﺎدر اﺑﻮﺳﻠﻤﻪ‪.‬‬‫ ﻟﯿﻠﯽ دﺧﺘﺮ اﺑﯽ ﺣﺜﻤﻪ ﺑﻦ ﺣﺬﯾﻔﻪ ﺑﻦ ﻏﺎﻧﻢ‪.‬‬‫ ام ﮐﻠﺜﻮم دﺧﺘﺮ ﺳﮫﻞ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺒﺪﺷﻤﺲ‪ ،‬زن اﺑﯽ ﺳﺒﺮه ﺑﻦ اﺑﯽ رھﻢ ‪.١‬‬‫در ﻣﯿﺎن اﻓﺮادی ﮐﻪ ذﮐﺮ ﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬اوﻟﯿﻦ ﺧﺎﻧﻮادهای ﮐﻪ ھﺠﺮت ﮐﺮد‪ ،‬ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻋﻔﺎن و‬ ‫ھﻤﺴﺮش رﻗﯿﻪ دﺧﺘﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﺑﻮد؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﯾﻌﻘﻮب ﺑﻦ ﺳﻔﯿﺎن رواﯾﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ‪» :‬ﺑﻌﺪ‬ ‫از ﻟﻮط‪ ،‬اوﻟﯿﻦ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ھﻤﺮاه ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻮادهاش ھﺠﺮت ﮐﺮد‪ ،‬ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻮد« ‪.٢‬‬ ‫ﺑﺎ دﻗﺖ در اﺳﺎﻣﯽ اﻓﺮادی ﮐﻪ از آﻧﮫﺎ ﻧﺎم ﺑﺮدﯾﻢ‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯽرﺳﯿﻢ ﮐﻪ در ﻣﯿﺎن‬ ‫آﻧﮫﺎ ﻧﺎم ﺑﺮدﮔﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﻮرد اذﯾﺖ و ﺷﮑﻨﺠﮥ ﻗﺮﯾﺶ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﺑﻼل‪ ،‬ﺧﺒﺎب و‬ ‫ﻋﻤﺎر و ﻏﯿﺮه ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻧﻤﯽﺧﻮرد؛ ﺑﻠﮑﻪ اﻏﻠﺐ ﻣﮫﺎﺟﺮان ﺣﺒﺸﻪ‪ ،‬اﻓﺮادی ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ دارای‬ ‫ﻣﻘﺎم و ﺟﺎﯾﮕﺎه ﻧﺴﺒﯽ و ﺳﺒﺒﯽ ﻣﯿﺎن ﻗﺮﯾﺶ ﺑﻮدهاﻧﺪ و آﻧﮫﺎ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﻗﺒﯿﻠﻪ ھﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﻓﺮادی ﮐﻪ دارای ﻧﺴﺐ و ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ دﯾﮕﺮان ﻧﯿﺰ ﺗﺤﺖ ﺷﮑﻨﺠﻪ و اذﯾﺖ ﻗﺮار‬ ‫داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در ﻣﺤﯿﻄﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﺒﯿﻠﻪ ارزش ﻗﺎﺋﻞ اﺳﺖ و ﻧﺴﺒﺖ را ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار‬ ‫‪ -١‬ﻣﺴﻨﺪ اﻻﻣﺎم اﺣﻤﺪ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۲۰۲-۲۰۱‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺒﺪاﯾﺔ واﻟﻨﮫﺎﯾﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪ – ۹۷-۹۶‬ﺳﯿﺮه اﺑﻦ ھﺸﺎم‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪ – ۳۵۲-۳۴۴‬اﻟﮫﺠﺮة ﻓﯽ اﻟﻘﺮآن‬ ‫اﻟﮑﺮﯾﻢ‪ ،‬ص ‪ ۲۹۲‬ﺗﺎ ‪.۲۹۴‬‬

‫‪٤٣٦‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﻣﯽدھﺪ‪ ،‬ﺑﺮدﮔﺎن ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﻮرد ﺷﮑﻨﺠﻪ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ؛ ﭘﺲ اﮔﺮ ﻓﻘﻂ ﻓﺮار از ﺷﮑﻨﺠﻪ‬ ‫ﻋﻠﺖ ھﺠﺮت ﻣﯽﺑﻮد‪ ،‬اﯾﻦ ﺑﺮدﮔﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﺷﮑﻨﺠﻪ ﻗﺮار داﺷﺘﻨﺪ از دﯾﮕﺮان ﺑﺮای ھﺠﺮت‬ ‫ﺳﺰاوارﺗﺮ ﺑﻮدﻧﺪ و اﯾﻦ دﯾﺪﮔﺎه را اﺑﻦ اﺳﺤﺎق و دﯾﮕﺮان ﺗﺎﯾﯿﺪ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ دﺷﻤﻨﯽ ﻣﺸﺮﮐﺎن‬ ‫ﺑﺎ ﻣﺴﺘﻀﻌﻔﺎن را ﺑﯿﺎن داﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ از ﻣﮫﺎﺟﺮت آﻧﺎن ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ ﺳﺨﻦ ﻧﮕﻔﺘﻪاﻧﺪ ‪.١‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ از ھﺠﺮت ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺣﺒﺸﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺣﻘﯿﻘﺖ دﺳﺖ ﻣﯽﯾﺎﺑﯿﻢ ﮐﻪ ﺗﻨﮫﺎ آزار و‬ ‫اذﯾﺖ ﻣﺸﺮﮐﺎن ﻋﺎﻣﻞ اﺻﻠﯽ ﻣﮫﺎﺟﺮت ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ ﻧﺒﻮد؛ ﺑﻠﮑﻪ ﻋﻮاﻣﻞ دﯾﮕﺮی ﻧﯿﺰ‬ ‫وﺟﻮد داﺷﺖ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج اﻓﺮاد وﯾﮋه و ﻣﺸﺨﺼﯽ از ﯾﺎراﻧﺶ را ﺑﺮای ھﺠﺮت‬ ‫ً‬ ‫اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻤﻮد و ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﻣﮫﺎﺟﺮان از ﻗﺒﺎﯾﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻗﺮﯾﺶ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ در ﺻﻮرت ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ‬ ‫ﻗﺮﯾﺶ در ﺟﮫﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﻤﻮدن اھﻞ ﺣﺒﺸﻪ و ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪن آﻧﺎن ﺑﻪ ﻣﮑﻪ‪ ،‬ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻗﺒﯿﻠﻪای‬ ‫ھﺮ ﯾﮏ از آﻧﺎن ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ آﻧﺎن ﮐﻤﮏ ﮐﻨﺪ و از ﻃﺮﻓﯽ ھﺠﺮت آﻧﮫﺎ ﺗﻤﺎم ﻗﺮﯾﺶ و ﯾﺎ‬ ‫ﺑﯿﺸﺘﺮ آﻧﺎن را ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻗﺮار ﻣﯽداد؛ زﯾﺮا ﻓﺮزﻧﺪان ﻣﮑﻪ در آن ﺟﺎ در ﺗﻨﮕﻨﺎ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ و ﭼﺎرهای ﺟﺰ اﯾﻨﮑﻪ از آن ھﺠﺮت ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل اﻣﻨﯿﺖ در ﺳﺮزﻣﯿﻨﯽ دﯾﮕﺮ‬ ‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و از ﻃﺮﻓﯽ اﯾﻦ ﻣﮫﺎﺟﺮان درﺻﺪد ﺗﺒﻠﯿﻎ دﯾﻦ ﺧﺪا ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻣﻤﮑﻦ‬ ‫ﺑﻮد در آﻧﺠﺎ زﻣﯿﻨﮥ دﻋﻮت ﻓﺮاھﻢ ﺷﻮد و دﻟﮫﺎ و ﺧﺮدھﺎی ﻣﺮدم آن ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺑﻪ ﻧﺪای‬ ‫اﺳﻼم ﻟﺒﯿﮏ ﮔﻮﯾﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ دﯾﺪهھﺎ و ﺧﺮدھﺎی دﯾﮕﺮان ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد ‪.٢‬‬ ‫دﻻﯾﻞ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﻣﮑﻪ ﺑﻌﺪ از ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﻫﺠﺮت‬

‫‪ -۱‬ﺷﺒﮫﮥ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻣﮫﺎﺟﺮان ﺑﻪ ﺳﺒﺐ داﺳﺘﺎن ﻏﺮاﻧﯿﻖ‬ ‫ﺑﺮﺧﯽ از ﻣﻮرﺧﺎن و ﻣﻔﺴﺮان ﻋﻠﺖ ﺑﺎزﮔﺸﺖ دوﺑﺎرۀ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻪ ﻣﮑﻪ را ﺑﻌﺪ از ھﺠﺮت‬

‫ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ‪ ،‬ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ اﻓﺴﺎﻧﻪای ﻣﯽداﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺨﺶ ﺑﺰرﮔﯽ از ﮐﺘﺎبھﺎی ﻣﺴﺘﺸﺮﻗﺎن ﺑﻪ اﯾﻦ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع اﺧﺘﺼﺎص ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ و ھﺪف آﻧﮫﺎ ﺗﺮوﯾﺞ اﯾﻦ اﻓﺴﺎﻧﻪ و ﻗﺮاردادن آن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬ ‫ﺣﻘﯿﻘﺘﯽ اﻧﺠﺎم ﯾﺎﻓﺘﻪ در ﺗﺎرﯾﺦ دﻋﻮت اﺳﻼﻣﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﺮدازﻧﺪﮔﺎن اﺻﻠﯽ اﯾﻦ اﻓﺴﺎﻧﻪ‪ ،‬در ﻣﻮرد آن ﺷﯿﻮهھﺎی ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ در ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪:‬‬ ‫ﺑﺮﺧﯽ آن را ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ ﺗﺼﺪﯾﻖ ﯾﺎ ﺗﮑﺬﯾﺐ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬ذﮐﺮ ﮐﺮدهاﻧﺪ و ﺑﺮﺧﯽ ﻣﯽﮐﻮﺷﻨﺪ ﺗﺎ آن‬ ‫را اﺛﺒﺎت ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و ﺑﺮﺧﯽ ھﻢ در ﻣﻮرد ﺑﻄﻼن آن دﻻﯾﻠﯽ ذﮐﺮ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ‪.٣‬‬ ‫‪ -١‬اﻟﺴﻨﺔ‪ ،‬اﺑﻦ ﻋﺎﺻﻢ‪ ،‬ص ‪ – ۹۲‬اﻟﺒﺪاﯾﺔ واﻟﻨﮫﺎﯾﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪ ۶۷‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از اﻟﮫﺠﺮة ﻓﯽ اﻟﻘﺮآن اﻟﮑﺮﯾﻢ‪ ،‬ص ‪.۲۹۴‬‬ ‫‪ -٢‬اﻻﻧﺴﺎب‪ ،‬ﺑﻼذری‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪ – ۱۹۸-۱۵۶‬اﺑﻦ ھﺸﺎم‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۳۹۶-۳۹۲‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﮫﺠﺮة اﻻوﻟﯽ ﻓﯽ اﻻﺳﻼم‪ ،‬ص ‪.۳۷‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﻫﺠﺮت ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ‪ ،‬ﻣﺸﮑﻼت ﺳﻔﺮ ﺑﻪ ﻃﺎﺋﻒ و ﺳﻔﺮ اﺳﺮاء‬

‫‪٤٣٧‬‬

‫ﺧﻼﺻﮥ اﯾﻦ اﻓﺴﺎﻧﻪ از اﯾﻦ ﻗﺮار اﺳﺖ ﮐﻪ روزی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا در ﮐﻨﺎر ﮐﻌﺒﻪ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد و‬ ‫ﺳﻮره ﻧﺠﻢ را ﺗﻼوت ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﺑﻪ اﯾﻨﺠﺎ رﺳﯿﺪ‪:‬‬ ‫َ َ َ َ َّ َ َ ۡ ُۡ‬ ‫َ َ َ َ ۡ ُ ُ َّ‬ ‫ل� ٰ َ‬ ‫ت َوٱ ۡل ُع َّز ٰ‬ ‫ا�ة ٱ�خ َر ٰٓ‬ ‫ى‪] ﴾٢٠‬اﻟﻨﺠﻢ‪.[۲۰-۱۹ :‬‬ ‫﴿أفرء�تم ٱ‬ ‫ى‪ ١٩‬ومن ٰوة ٱ� ِ‬ ‫»آﯾﺎ اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﻻت و ﻋﺰا و ﻣﻨﺎۀ ‪.«...‬‬

‫ﺑﻌﺪ از آن ﭼﻨﯿﻦ ﺧﻮاﻧﺪ‪» :‬ﺗﻠﻚ اﻟﻐﺮاﻧﻴﻖ اﻟﻌﻠﯽ و ان ﺷﻔﺎﻋﺘﻬﻦ ﻟﱰﲡـﯽ« »اﯾﻨﮫﺎ ﺑﻠﻨﺪ‬

‫ﻣﺮﺗﺒﻪاﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﻔﺎﻋﺘﺸﺎن اﻣﯿﺪ ﻣﯽرود«‪.‬‬ ‫ﻣﺸﺮﮐﺎن ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻗﺒﻞ از اﯾﻦ ﺧﺪاﯾﺎن ﻣﺎ را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﯾﺎد ﻧﮑﺮده ﺑﻮد و ﻣﺎ ﻣﯽداﻧﯿﻢ ﮐﻪ‬ ‫ﻓﻘﻂ ﺧﺪاوﻧﺪ روزی ﻣﯽدھﺪ و زﻧﺪه ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻣﯽﻣﯿﺮاﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺧﺪاﯾﺎن ﻣﺎ ﻧﺰد او ﺷﻔﺎﻋﺖ‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬رﺳﻮل ﺧﺪا اداﻣﻪ داد و وﻗﺘﯽ ﺑﻪ آﯾﻪ ﺳﺠﺪۀ رﺳﯿﺪ‪ ،‬ﺳﺠﺪه ﮐﺮد و ھﻤﺮاه او‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﻣﺸﺮﮐﺎن ھﻤﻪ ﺑﻪ ﺳﺠﺪه اﻓﺘﺎدﻧﺪ ﺑﻪ ﺟﺰ ﭘﯿﺮﻣﺮدی از ﻗﺮﯾﺶ ﮐﻪ ﻣﺸﺘﯽ ﺧﺎک‬ ‫ﯾﺎ رﯾﮓ ﺑﺮداﺷﺖ و ﺑﻪ ﺳﻮی ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ ﺧﻮد ﺑﺮد و ﺑﺮ آن ﺳﺠﺪه ﮐﺮد ‪ ١‬و ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮرت ﻣﯿﺎﻧﻪ‬

‫ﻣﺸﺮﮐﺎن ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺧﻮب ﺷﺪ و آﻧﮫﺎ دﺳﺖ از آزار و اذﯾﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺮداﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﺧﺒﺮ ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ ﻣﮫﺎﺟﺮت ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬رﺳﯿﺪ‪ .‬آﻧﮫﺎ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ‬ ‫اﮔﺮ ﺑﻪ ﻣﮑﻪ ﺑﺮﮔﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻗﺎﻣﺖ ﺧﻮب و ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ در ﻣﮑﻪ ﺧﻮاھﻨﺪ داﺷﺖ و ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ‬ ‫ﻋﺒﺎدﺗﮫﺎی ﺧﻮد را ﺑﺎ اﻣﻨﯿﺖ اﻧﺠﺎم دھﻨﺪ از اﯾﻦ رو ﺑﻪ ﻣﮑﻪ ﺑﺎزﮔﺸﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻻزم ﺑﻪ ذﮐﺮ اﺳﺖ ﻣﻮﺿﻊ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ذﮐﺮ اﯾﻦ داﺳﺘﺎن ﭘﺮداﺧﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ؛‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺑﻌﻀﯽ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ‪ :‬وﻗﺘﯽ ﻗﺮﯾﺶ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬آﯾﺎ ﺑﺮای ﺧﺪاﯾﺎن ﻣﺎ‬ ‫ﺑﮫﺮهای ﻗﺮار ﻧﺪادی ﺗﺎ در ﻋﺒﺎدت ﺗﻔﺎوﺗﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ«‪ .‬اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﻗﺮﯾﺶ ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫ً‬ ‫اﮐﺮم ج ﮔﺮان آﻣﺪ و ﻧﺎراﺣﺖ ﮔﺮدﯾﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﺳﻮره ﻧﺠﻢ را ﺑﺮ او ﺧﻮاﻧﺪ؛ ﺑﻌﺪا‬ ‫ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬آﯾﺎ ﻣﻦ اﯾﻦ دو ﮐﻠﻤﻪ را ﺑﺮاﯾﺖ آوردهام‪ .‬ﻣﻨﻈﻮرش »ﺗﻠﻚ اﻟﻐﺮاﻧﯿﻖ ‪.«...‬‬ ‫ﺑﻮد‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﻪ ﺷﺪت ﻏﻤﮕﯿﻦ ﺷﺪ و از ﭘﺮوردﮔﺎرش ﺗﺮﺳﯿﺪ‪ ،‬آن ﮔﺎه ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ او اﯾﻦ آﯾﻪ را‬ ‫ﻧﺎزل ﮐﺮد‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َّ‬ ‫َ َ َ ّ َّ ٓ َ َ َ َّ ٰٓ ۡ َ‬ ‫﴿ َو َما ٓ أ ۡر َس ۡل َنا مِن َ� ۡبل َِك مِن َّر ُ‬ ‫لش ۡي َ�ٰ ُن ِ ٓ‬ ‫� �ل� ٱ‬ ‫� إِ� إِذا �م‬ ‫ن‬ ‫�‬ ‫و‬ ‫ل‬ ‫و‬ ‫س‬ ‫� أ ۡمن َِّيتِهِۦ‬ ‫ٖ‬ ‫ٍِ‬ ‫َ َ َ ُ َّ ُ َ ۡ‬ ‫َّ ۡ َ ٰ ُ ُ َّ ُ ۡ ُ َّ ُ َ َٰ‬ ‫َ َّ ُ َ‬ ‫َ‬ ‫‪ٞ‬‬ ‫ٌ‬ ‫�ينسخ ٱ‬ ‫�م ٱ� ءا�تِهِۗۦ وٱ� عل ِيم حكِيم‪﴾٥٢‬‬ ‫� ما يُل ِ� ٱلشي�ن �م � ِ‬ ‫]اﻟﺤﺞ‪.[۵۲ :‬‬

‫‪ -١‬اﻟﮫﺠﺮة ﻓﯽ اﻟﻘﺮآن اﻟﮑﺮﯾﻢ‪ ،‬ص ‪.۲۹۵‬‬

‫‪٤٣٨‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫آن ﮔﺎه رﺳﻮل ﺧﺪا ﻋﯿﺐﺟﻮﯾﯽ و ﺳﺮﮐﻮب ﻣﻌﺒﻮدان ﻣﺸﺮﮐﺎن را از ﺳﺮ ﮔﺮﻓﺖ و آﻧﺎن ﻧﯿﺰ‬ ‫اذﯾﺖ و آزار ﺧﻮد را ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ﺷﺮوع ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ -۲‬اﺑﻄﺎل و ﺗﮑﺬﯾﺐ اﯾﻦ اﻓﺴﺎﻧﻪ‬ ‫ﺑﺴﯿﺎری از ﻋﻠﻤﺎی اﺳﻼم در ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﺣﺎل ﺑﺎ دﻻﯾﻠﯽ ﻋﻘﻠﯽ و ﻧﻘﻠﯽ ﺑﻪ ﺗﮑﺬﯾﺐ و اﻧﮑﺎر‬

‫اﯾﻦ داﺳﺘﺎن ﭘﺮداﺧﺘﻪاﻧﺪ؛ ﭼﻮن اﯾﻦ داﺳﺘﺎن ﻧﻪﺗﻨﮫﺎ ﺑﺎ ﻋﺼﻤﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮﺧﺪا ﻣﺘﻀﺎد اﺳﺖ؛‬ ‫ﺑﻠﮑﻪ ﻃﻌﻨﻪای اﺳﺖ ﺑﻪ ﻧﺒﻮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و ھﻤﭽﻨﯿﻦ اﯾﻦ داﺳﺘﺎن ﺑﺮاﺳﺎس ﭘﮋوھﺸﮫﺎی‬ ‫ﻋﻠﻤﯽ‪ ،‬ﻓﺎﻗﺪ ارزش اﺳﺖ‪ .‬از ﻣﮫﻢﺗﺮﯾﻦ دﻻﯾﻞ ﻧﻘﻠﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺑﺎﻃﻞﺑﻮدن اﯾﻦ داﺳﺘﺎن ﻣﯽﺗﻮان‬ ‫ﺑﻪ ﻣﻮارد ذﯾﻞ اﺷﺎره ﮐﺮد‪:‬‬ ‫اﻟﻒ‪ -‬ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﺑﻪ ﺻﺮاﺣﺖ ﺑﯿﺎن ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﭼﯿﺰی را ﺑﻪ‬ ‫دروغ ﺑﻪ ﺧﺪا ﻧﺴﺒﺖ دھﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ ۡ َ َ َّ َ َ َ ۡ َ َ ۡ َ ۡ َ‬ ‫ُ ََ‬ ‫ۡ‬ ‫َ َ ۡ َ ُۡ َۡ‬ ‫�‪َّ � ٤٥‬م لق َط ۡع َنا مِن ُه‬ ‫�ل‪� ٤٤‬خذنا مِنه ب ِٱ� ِم ِ‬ ‫﴿ولو �قول علينا �عض ٱ�قاوِ ِ‬ ‫ۡ َ‬ ‫ٱل َو� ِ�‪] ﴾٤٦‬اﻟﺤﺎﻗﺔ‪.[۴۶-۴۴ :‬‬ ‫ب × ﺧﺪاوﻧﺪ ‪ ،‬ﺗﺤﺮﯾﻒ و اﻧﺤﺮاف ﻗﺮآن را از ھﺮﮔﻮﻧﻪ ﮐﻢ و ﮐﺎﺳﺘﯽ و ﯾﺎ اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪن‬ ‫ﻣﻄﻠﺒﯽ ﺑﺮ آن ﺑﺮ ﻋﮫﺪه ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َّ َ ۡ ُ َ َّ ۡ َ ّ ۡ َ َّ َ ُ َ َ ُ َ‬ ‫﴿إِنا �ن نز�ا ٱ�ِكر �نا‬ ‫�ۥ ل�ٰفِظون‪] ﴾٩‬اﻟﺤﺠﺮ‪.[۹ :‬‬ ‫و اﮔﺮ ﺑﭙﺬﯾﺮﯾﻢ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﻣﯿﺎن ﺗﻼوﺗﺶ آن دو ﮐﻠﻤﮥ ﻣﺬﮐﻮر را ﺧﻮاﻧﺪه‬ ‫اﺳﺖ؛ ﭘﺲ در ﻗﺮآن ﭼﯿﺰی داﺧﻞ ﺷﺪ ﮐﻪ از آن ﻧﺒﻮد؛ ﭘﺲ ﺣﻔﺎﻇﺘﯽ ﺻﻮرت ﻧﮕﺮﻓﺖ و اﯾﻦ‬ ‫ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺑﺎ ﻧﺺ ﻗﺮآن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ج × ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫َّ ُ َ ۡ َ َ ُ ُ ۡ َ ٰ ٌ َ َ َّ َ َ َ ُ ْ َ َ َ ٰ ّ َ َ َّ ُ َ‬ ‫� َر� ِ ِه ۡم �ت َو�ون‪] ﴾٩٩‬اﻟﻨﺤﻞ‪.[۹۹ :‬‬ ‫﴿إِنهۥ ليس �ۥ سل�ن � ٱ�ِين ءامنوا و‬ ‫»ﺷﯿﻄﺎن ﺑﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎن و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﺮوردﮔﺎرﺷﺎن ﺗﻮﮐﻞ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ھﯿﭻ ﺳﻠﻄﻪای‬ ‫ﻧﺪارد«‪.‬‬ ‫ﭼﻪ ﮐﺴﯽ اﯾﻤﺎﻧﯽ ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪﺗﺮ و ﺗﻮﮐﻠﯽ ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان و ﺑﻪ وﯾﮋه از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫ﺧﻮاھﺪ داﺷﺖ؟ ﺣﺘﯽ ﺷﯿﻄﺎن اﻋﺘﺮاف ﮐﺮد ﮐﻪ ھﯿﭻ ﺳﻠﻄﻪای ﺑﺮ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﺨﻠﺺ ﺧﺪا ﻧﺪارد‪:‬‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ ُ ۡ َ َّ ُ َ ۡ َ َ‬ ‫﴿قال فبِعِ َّزت ِك �غوِ�نه ۡم أ� ِع�‪] ﴾٨٢‬ص‪.[۸۲ :‬‬ ‫ً‬ ‫ﭼﻪ ﮐﺴﯽ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﺑﺮﮔﺰﯾﺪهﺗﺮ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد؟ اﺧﻼص ﺑﯿﺸﺘﺮی ﺧﻮاھﺪ داﺷﺖ؟ و ﯾﻘﯿﻨﺎ‬

‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﻫﺠﺮت ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ‪ ،‬ﻣﺸﮑﻼت ﺳﻔﺮ ﺑﻪ ﻃﺎﺋﻒ و ﺳﻔﺮ اﺳﺮاء‬

‫‪٤٣٩‬‬

‫ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺼﻄﻔﯽ در رأس ﺑﺮﮔﺰﯾﺪﮔﺎن ﺧﺪا و در ﻗﻠﮥ اﺧﻼص ﻗﺮار دارد ‪.١‬‬ ‫ﻗﺎﺿﯽ ﻋﯿﺎض ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ :‬ھﺮ ﮐﺲ از ﻣﻔﺴﺮان و دﯾﮕﺮان ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﯿﺎن اﯾﻦ داﺳﺘﺎن‬ ‫ﭘﺮداﺧﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ھﯿﭻ ﯾﮏ از آﻧﮫﺎ ﺳﻨﺪ ﻣﺘﺼﻠﯽ ﺑﺮای آن اراﺋﻪ ﻧﮑﺮدهاﻧﺪ ﺑﻪ ﺟﺰ رواﯾﺖ ﺑﺰار ﮐﻪ او‬ ‫ﺧﻮد ﺑﯿﺎن داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ داﺳﺘﺎن از ﻃﺮق دﯾﮕﺮ رواﯾﺖ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ و ﻓﻘﻂ ھﻤﯿﻦ‬ ‫ﯾﮏ ﺳﻨﺪ را دارد ﮐﻪ آن ھﻢ ﺧﺎﻟﯽ از اﺷﮑﺎل ﻧﯿﺴﺖ ‪.٢‬‬ ‫اﺑﻦ ﺣﺠﺮ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ‪ :‬آﻧﭽﻪ ﻧﻘﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺠﺪه ﮐﺮدن ﻣﺸﺮﮐﺎن ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ آن‬ ‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﺷﯿﻄﺎن در اﺛﻨﺎی ﻗﺮاﺋﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج اﻟﻘﺎء ﮐﺮد‪ ،‬از ﻧﻈﺮ ﻋﻘﻠﯽ و ﻧﻘﻠﯽ ﺻﺤﺖ‬ ‫ﻧﺪارد ‪.٣‬‬ ‫ﻋﻘﯿﺪۀ اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ رواﯾﺖ ﺑﺴﯿﺎری از ﻣﻔﺴﺮان ﮐﻪ داﺳﺘﺎن ﻏﺮاﻧﯿﻖ را‬ ‫ﺑﯿﺎن ﮐﺮدهاﻧﺪ و ﺑﻪ دﻟﯿﻞ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺸﺮﮐﺎن ﻗﺮﯾﺶ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﮑﻪ ﺑﺎزﮔﺸﺘﻪاﻧﺪ‬ ‫ﻣﺮﺳﻞ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و ﻣﻦ از ھﯿﭻ ﺟﮫﺘﯽ ﺑﺮای آن ﺳﻨﺪ ﻣﺘﺼﻠﯽ ﻧﯿﺎﻓﺘﻢ ‪.٤‬‬ ‫اﻣﺎ دﻟﯿﻞ ﺑﺎﻃﻞ ﺑﻮدن داﺳﺘﺎن از اﯾﻦ ﻗﺮار اﺳﺖ ﮐﻪ اﻣﺖ اﺟﻤﺎع دارد ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج از‬ ‫ﭼﻨﯿﻦ ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ ﻣﻌﺼﻮم اﺳﺖ و دﻟﯿﻞ ﻋﻘﻠﯽ ﺑﺮای اﯾﻦ ھﻢ وﺟﻮد دارد؛ ﭼﺮا ﮐﻪ اﮔﺮ ﭼﻨﯿﻦ‬ ‫اﻣﺮی را در ﻣﻮرد رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﭙﺬﯾﺮﯾﻢ‪ ،‬ﭘﺲ دروغ ﮔﻔﺘﻦ را ﺑﺮای او ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻤﮑﻦ ﺑﺪاﻧﯿﻢ‪،‬‬ ‫ﺣﺎل آﻧﮑﻪ دروغ ﮔﻔﺘﻦ ﺑﺮای وی ﻧﺎﻣﻤﮑﻦ و ﻣﺤﺎل اﺳﺖ و اﮔﺮ ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ از روی ﺧﻄﺎ ﭼﻨﯿﻦ‬ ‫ﭼﯿﺰی ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ؛ ﭘﺲ ﻣﻌﺼﻮم ﻧﺨﻮاھﺪ ﺑﻮد‪ .‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ او ﺑﻪ اﺗﻔﺎق در اﻣﺮ ﺗﺒﻠﯿﻎ‬ ‫ﺷﺮﯾﻌﺖ ﻣﻌﺼﻮم اﺳﺖ و از ﻃﺮﻓﯽ ﻧﯿﺰ داﺳﺘﺎن ﺑﺎ ﻋﻘﯿﺪۀ ﺗﻮﺣﯿﺪ و ﯾﮑﺘﺎﭘﺮﺳﺘﯽ ﮐﻪ ﺧﺪا‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش را ﺑﺮای آن ﻣﺒﻌﻮث ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺨﺎﻟﻒ و ﻣﺘﻀﺎد اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ اﯾﻦ داﺳﺘﺎن از ﻧﻈﺮ ﻟﻐﻮی ﻧﯿﺰ ﺑﺎﻃﻞ اﺳﺖ؛ ﭼﻮن ھﯿﭻ ﮔﺎه ﺛﺎﺑﺖ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﻋﺮﺑﮫﺎ ﻣﻌﺒﻮداﻧﺸﺎن را ﻏﺮاﻧﯿﻖ ﺑﻨﺎﻣﻨﺪ و در ﺷﻌﺮ و ﻧﺜﺮ ﻋﺮب ﭼﻨﯿﻦ ﭼﯿﺰی ﻧﯿﺎﻣﺪه اﺳﺖ‬ ‫و از ﻧﻈﺮ ﻟﻐﺖ ﻏﺮﻧﻮق و ﻏﺮﻧﯿﻖ اﺳﻢ ﭘﺮﻧﺪهای اﺳﺖ آﺑﯽ ﮐﻪ ﺳﯿﺎه ﯾﺎ ﺳﻔﯿﺪ اﺳﺖ و ھﻤﭽﻨﯿﻦ‬ ‫ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی ﺟﻮان ﺳﻔﯿﺪ روی و زﯾﺒﺎﺳﺖ ‪.٥‬‬ ‫و ھﯿﭻ ﯾﮏ از ﻣﻌﺎﻧﯽ ﻟﻐﻮی ﮐﻠﻤﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﺒﻮدان و ﺑﺘﮫﺎ دﻻﻟﺖ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ؛ ﭘﺲ ﭼﮕﻮﻧﻪ‬ ‫‪ -١‬اﻟﮫﺠﺮة ﻓﯽ اﻟﻘﺮآن اﻟﮑﺮﯾﻢ‪ ،‬ص ‪.۲۹۸‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺸﻔﺎ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۱۱۷‬‬ ‫‪ -٣‬ﻓﺘﺢ اﻟﺒﺎری‪ ،‬ج ‪ ،۸‬ص ‪.۶۱۴‬‬ ‫‪ -٤‬ﺗﻔﺴﯿﺮ اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ و ﺑﻐﻮی‪ ،‬ج ‪ ،۶‬ص ‪ ،۶۰۰‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از اﻟﮫﺠﺮة ﻓﯽ اﻟﻘﺮآن‪ ،‬ص ‪.۲۹۸‬‬ ‫‪ -٥‬اﻟﻘﺎﻣﻮس اﻟﻤﺤﯿﻂ‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪.۲۸۱‬‬

‫‪٤٤٠‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﻣﺸﺮﮐﺎن ﺑﻪ آن ﺷﺎدﻣﺎن ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و اﯾﻦ را ذﮐﺮ ﺧﯿﺮ ﻣﻌﺒﻮدان ﺧﻮد ﻣﯽﺷﻤﺎرﻧﺪ ‪.١‬‬ ‫داﺳﺘﺎن ﻏﺮاﻧﯿﻖ ازﻧﻈﺮ ﻧﻘﻠﯽ ﻧﯿﺰ ﺛﺎﺑﺖ ﻧﻤﯽﺷﻮد؛ ﭼﻮن ﺑﺎ ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﻣﺘﻀﺎد وﻣﺨﺎﻟﻒ‬ ‫اﺳﺖ و از ﻧﻈﺮ ﻋﻘﻠﯽ ھﻢ ﺛﺒﻮﺗﯽ ﻧﺪارد و ﻟﻐﺖ ﻧﯿﺰ آن را ﻧﻤﯽﭘﺬﯾﺮد و اﯾﻦ ﻣﺎ را ﺑﻪ اﯾﻦ‬ ‫ﻣﻄﻠﺐ راھﻨﻤﺎﯾﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ داﺳﺘﺎن ﻏﺮاﻧﯿﻖ‪ ،‬داﺳﺘﺎﻧﯽ دروﻏﯿﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺎﺧﺘﻪ و‬ ‫ﭘﺮداﺧﺘﻪ ی اﻓﺮاد زﻧﺪﯾﻘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﻌﯽ ﺑﺮای ﻓﺎﺳﺪﮐﺮدن ﻋﻘﯿﺪه و دﯾﻦ‪ ،‬و ﻃﻌﻨﻪزدن ﺑﻪ‬ ‫ﺳﺮور اﻧﺒﯿﺎء و اﻣﺎم ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان دارﻧﺪ ‪.٢‬‬ ‫‪ -۳‬دﻻﯾﻞ اﺻﻠﯽ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از ﺣﺒﺸﻪ‬ ‫ﺳﻪ ﻣﺎه از آﻏﺎز ھﺠﺮت ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻣﺪت زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﮑﻪ‬ ‫ً‬ ‫ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺑﺰرﮔﯽ ﻧﻤﻮد و ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﭘﺪﯾﺪ آﻣﺪ ﮐﻪ ﻗﺒﻼ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ و اﯾﻦ ﺗﻐﯿﯿﺮات و ﺷﺮاﯾﻂ‬

‫ﻓﺮاھﻢ آﻣﺪه‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺑﻪ ﻧﺸﺮ دﻋﻮت در ﻣﮑﻪ اﻣﯿﺪوار ﮐﺮد؛ زﯾﺮا در اﯾﻦ ﻣﺪت ﺣﻤﺰه ﺑﻦ‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ﻋﻤﻮی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ ﺣﻤﺎﯾﺖ از ﺑﺮادرزادهاش‪ ،‬اﺳﻼم آورد و ﺳﭙﺲ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ او ﺑﺮای ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ اﺳﻼم ﺷﺮح ﺻﺪر ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻧﻤﻮد و ﺑﺮ اﺳﻼم ﺛﺎﺑﺖ ﻗﺪم ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﻤﺰه از ﺷﺠﺎعﺗﺮﯾﻦ و ﻗﻮیﺗﺮﯾﻦ ﺟﻮاﻧﺎن ﻗﺮﯾﺶ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﮔﺮوﯾﺪن او ﺑﻪ اﺳﻼم‪ ،‬ﻗﺮﯾﺶ‬ ‫داﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻗﺪرت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﻓﺰوﻧﯽ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﻋﻤﻮﯾﺶ از او ﺣﻤﺎﯾﺖ ﺧﻮاھﺪ‬ ‫ً‬ ‫ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻗﺮﯾﺶ از ﺑﺮﺧﯽ اذﯾﺖ و آزارھﺎ ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﺑﻪ او ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬دﺳﺖ ﺑﺮداﺷﺘﻨﺪ ‪.٣‬‬ ‫ھﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎ ﮔﺮوﯾﺪن ﺣﻤﺰه ﺑﻪ اﺳﻼم‪ ،‬ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب ﻧﯿﺰ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪ‪ .‬او ﺑﺴﯿﺎر دﻟﯿﺮ‬ ‫و ﺑﯽﺑﺎک ﺑﻮد‪ .‬اﺳﻼم آوردن ﺣﻤﺰه و ﻋﻤﺮ س ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺑﺴﺰاﯾﯽ در ﻣﻮرد ﺗﺄﻣﯿﻦ اﻣﻨﯿﺖ‬ ‫اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا داﺷﺖ و اﯾﻦ روﻧﺪ ﺗﺎ ﻗﺒﻞ از ﭘﯿﺮوزی ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺮ ﻗﺮﯾﺶ اداﻣﻪ‬ ‫ﯾﺎﻓﺖ ‪.٤‬‬ ‫اﺳﻼم اﯾﻦ دو ﻣﺮد ﺑﺰرگ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ھﺠﺮت ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد و ﻣﺴﻠﻤﺎن‬ ‫ﺷﺪن اﯾﻦ دو ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﺿﻌﻒ ﻣﺸﺮﮐﺎن ﮔﺮدﯾﺪ و ﻧﯿﺰ اﺳﻼم آﻧﺎن ﻣﻮﺟﺐ‬ ‫ﮔﺮدﯾﺪ ﺗﺎ اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران رﺳﻮل ﺧﺪا ﻋﻘﯿﺪۀ ﺧﻮد را آﺷﮑﺎرا ﺑﯿﺎن ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﺳﻼم آوردن ﻋﻤﺮ‪ ،‬ﻓﺘﺤﯽ ﺑﺮای اﺳﻼم؛ ھﺠﺮﺗﺶ ﻧﺼﺮﺗﯽ و‬ ‫‪ -١‬اﻟﮫﺠﺮة ﻓﯽ اﻟﻘﺮآن اﻟﮑﺮﯾﻢ‪ ،‬ص ‪.۲۹۹-۲۹۸‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ ﻓﯽ ﺿﻮء اﻟﻘﺮآن واﻟﺴﻨﺔ‪ ،‬اﺑﯽ ﺷﺒﮫﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۳۷۲‬‬ ‫‪ -٣‬ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺳﯿﺮة اﻟﺮﺳﻮل‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺒﺪاﻟﻮھﺎب‪ ،‬ص ‪.۹۰‬‬ ‫‪ -٤‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۲۹۴‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﻫﺠﺮت ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ‪ ،‬ﻣﺸﮑﻼت ﺳﻔﺮ ﺑﻪ ﻃﺎﺋﻒ و ﺳﻔﺮ اﺳﺮاء‬

‫‪٤٤١‬‬

‫ﺧﻼﻓﺖ و ﺣﮑﻮﻣﺘﺶ رﺣﻤﺘﯽ ﺑﻮد و ﻣﺎ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻋﻤﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﺸﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻗﺎدر ﻧﺒﻮدﯾﻢ‬ ‫ﮐﻨﺎر ﮐﻌﺒﻪ ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﯿﻢ‪ّ ،‬اﻣﺎ وﻗﺘﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪ ﺑﺎ ﻗﺮﯾﺶ ﺟﻨﮕﯿﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﮐﻨﺎر ﮐﻌﺒﻪ ﻧﻤﺎز‬ ‫ﺧﻮاﻧﺪ و ﻣﺎ ھﻤﺮاه او ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪﯾﻢ‪.‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻋﻤﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﻪ ﮐﺴﯽ از اھﻞ‬ ‫ﻣﮑﻪ ﺑﺮای ﻧﺸﺮ اﺣﺎدﯾﺚ و اﺧﺒﺎر ﺷﺎﯾﺴﺘﻪﺗﺮ و ﺑﮫﺘﺮ اﺳﺖ؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪َ :‬ﺟﻤﯿﻞ ﺑﻦ َﻣ َ‬ ‫ﻌﻤﺮ ُﺟ َﻤﺤﯽ!‬ ‫ﺷﺘﺎﺑﺎن ﻧﺰد او رﻓﺖ‪ .‬اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ھﻤﺮاه او ﺑﻮدم و ﺑﻪ دﻗﺖ اﻓﻌﺎل او را ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺮ‬ ‫داﺷﺘﻢ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻧﺰد ﺟﻤﯿﻞ آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ای ﺟﻤﯿﻞ! آﯾﺎ ﻣﯽداﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪهام و‬ ‫ﺑﻪ دﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﮔﺮوﯾﺪهام؟ ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ او ﺑﺎ ﻋﻤﺮ ﺳﺨﻨﯽ ﻧﮕﻔﺖ ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ در‬ ‫ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﭼﺎدرش ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﻣﯽﺧﻮرد‪ .‬ﻋﻤﺮ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل او رﻓﺖ و ﻣﻦ ھﻢ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﭘﺪرم ﺗﺎ‬ ‫اﯾﻨﮑﻪ ﺟﻤﯿﻞ ﺑﺮ در ﻣﺴﺠﺪ اﯾﺴﺘﺎد و در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻗﺮﯾﺶ در ﺟﻤﻊ ﻣﺸﻮرﺗﯽ ﺧﻮد در اﻃﺮاف‬ ‫ﮐﻌﺒﻪ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺎ ﺻﺪای ﺑﻠﻨﺪ و ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﻗﺪرت ﻓﺮﯾﺎد ﺑﺮ آورد‪ ،‬ای ﻗﺮﯾﺸﯿﺎن‪ :‬ﭘﺴﺮ‬ ‫ﺧﻄﺎب ﺑﯽدﯾﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻋﻤﺮ ﮐﻪ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ او اﯾﺴﺘﺎده ﺑﻮد‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫دروغ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪهام و ﮔﻮاھﯽ دادهام ﮐﻪ ھﯿﭻ ﻣﻌﺒﻮدی ﺟﺰ ﺧﺪا‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ و ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻨﺪه و ﻓﺮﺳﺘﺎدۀ او اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺮﯾﺶ ﺑﻪ ﻋﻤﺮ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬او ﺑﺎ آﻧﮫﺎ ﺟﻨﮕﯿﺪ و‬ ‫آﻧﮫﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ او ﺟﻨﮕﯿﺪﻧﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﺑﺎﻻی ﺳﺮ آﻧﮫﺎ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻋﻤﺮ ﮐﻪ از اداﻣﻪ زد و‬ ‫ﺧﻮرد ﺧﺴﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﻧﺸﺴﺖ و آﻧﮫﺎ ﺑﺎﻻی ﺳﺮ او اﯾﺴﺘﺎدﻧﺪ‪ .‬او ﻣﯽﮔﻔﺖ‪ :‬ھﺮ ﮐﺎر‬ ‫دوﺳﺖ دارﯾﺪ‪ ،‬اﻧﺠﺎم دھﯿﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ وﻗﺘﯽ ﺗﻌﺪاد ﻣﺎ ﺑﻪ ﺳﯿﺼﺪ ﻧﻔﺮ ﺑﺮﺳﺪ‪ ،‬ﯾﺎ ﻣﮑﻪ را‬ ‫ﺗﺮک ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ و ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺷﻤﺎ آن را ﺗﺮک ﺧﻮاھﯿﺪ ﮐﺮد ‪.١‬‬ ‫وﺿﻌﯿﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در اﯾﻦ ھﻨﮕﺎم ﻏﯿﺮ از وﺿﻌﯿﺘﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از ھﺠﺮت ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ در‬ ‫آن ﻗﺮار داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬آﻧﺎن ﺑﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪن ﺣﻤﺰه و ﻋﻤﺮ ﻗﺪرت ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ در ﮐﻨﺎر‬ ‫ً‬ ‫ﮐﻌﺒﻪ ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ؛ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ اﯾﻦ ﮐﺎر را ﺑﮑﻨﻨﺪ‪ّ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎ اﺳﻼم آوردن‬ ‫ﺣﻤﺰه و ﻋﻤﺮ آﻧﺎن آﺷﮑﺎرا از ﺧﺎﻧﻪ ارﻗﻢ ﺑﻦ اﺑﯽ ارﻗﻢ ﺑﯿﺮون آﻣﺪﻧﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ وارد ﻣﺴﺠﺪ‬ ‫ﺷﺪﻧﺪ و ﻗﺮﯾﺶ دﯾﮕﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮔﺬﺷﺘﻪ آﻧﮫﺎ را وﺣﺸﯿﺎﻧﻪ ﺷﮑﻨﺠﻪ ﻧﻤﯽدادﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬وﺿﻌﯿﺖ‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮐﺮده ﺑﻮد و ﺷﺮاﯾﻂ آﻧﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺷﺮاﯾﻂ ﭘﯿﺶ از ھﺠﺮت ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ ﺑﮫﺘﺮ‬ ‫ﺷﺪه ﺑﻮد؛ ﭘﺲ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻮارد ذﮐﺮ ﺷﺪه آﯾﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﺑﺮای ﮐﺴﯽ ﭘﻨﮫﺎن ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ؟‬ ‫و آﯾﺎ ﺧﺒﺮ ﺗﻐﯿﯿﺮاﺗﯽ ﮐﻪ در زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﻣﮑﻪ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺣﺘﯽ از ﻃﺮﯾﻖ‬

‫‪ -١‬ﺳﺒﻞ اﻟﮫﺪی و اﻟﺮﺷﺎد‪ ،‬ﺻﺎﻟﺤﯽ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۴۹۹-۴۹۸‬‬

‫‪٤٤٢‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﻣﺴﺎﻓﺮان درﯾﺎﯾﯽ ﮐﻪ ازﺟﺪه ﻋﺒﻮر ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺣﺒﺸﻪ ﻧﺮﺳﯿﺪه ﺑﻮد؟ ﺗﻤﺎم اﯾﻦ‬ ‫ﻣﻮارد ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن رﺳﯿﺪه ﺑﻮد و ﺗﺮدﯾﺪی ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ آﻧﺎن ﮐﻪ از وﻃﻦ ﺧﻮد دور ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮ‬ ‫اﺛﺮ اﯾﻦ ﻣﺎﺟﺮا ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺷﻮق ﺑﻪ وﻃﻦ ﻋﻼﻗﻪای ﻓﻄﺮی اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ آﻧﮫﺎ را وادار ﺑﻪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﻣﮑﻪ‪ ،‬ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻮاده و ﻗﺒﯿﻠﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻮد ﻧﻤﻮد‪.‬‬ ‫ﻗﺮﯾﺶ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ اﺳﻼم آوردن ﺣﻤﺰه و ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﻟﻠﻪ ﻋﻨﮫﻤﺎ ﺑﻪ ﺗﺪاﺑﯿﺮ و ﻧﻘﺸﻪھﺎی‬ ‫ﺟﺪﯾﺪی دﺳﺖ زدﻧﺪ ﮐﻪ ﺣﯿﻠﻪﮔﺮی و ﻓﺮﯾﺒﮑﺎری از ﯾﮏ ﺳﻮ و از ﺳﻮﯾﯽ دﯾﮕﺮ ﺳﻨﮕﺪﻟﯽ و‬ ‫ﺧﺸﻮﻧﺖ در آن ﺗﺠﻠﯽ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﻗﺮﯾﺶ ﻋﻼوه ﺑﺮ اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﻼح ﺧﺸﻮﻧﺖ و ارﻋﺎب ﮐﻪ‬ ‫ﻋﻠﯿﻪ ﭘﺒﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و ﯾﺎراﻧﺶ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺳﻼح ﻗﺎﻃﻊ دﯾﮕﺮی اﻓﺰودﻧﺪ ﮐﻪ ﻋﺒﺎرت‬ ‫ً‬ ‫ﺑﻮد از‪ :‬ﺗﺤﺮﯾﻢ اﻗﺘﺼﺎدی ﮐﻪ ﻗﺒﻼ از آن ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﯿﻢ و در ﻓﺮاﯾﻨﺪ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻊ ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺑﺎر‬ ‫ً‬ ‫ﻗﺮﯾﺶ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎر دوم ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ ﺑﺎزﮔﺸﺘﻨﺪ و ﺷﻤﺎر زﯾﺎدی از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻗﺒﻼ‬ ‫ھﺠﺮت ﻧﮑﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﯿﺰ ﺑﻪ آﻧﮫﺎ ﭘﯿﻮﺳﺘﺪ ‪.١‬‬ ‫ﻫﺠﺮت دوم ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ‬

‫اﺑﻦ ﺳﻌﺪ رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ :‬ﺑﺎزﮔﺸﺖ اﺻﺤﺎب ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ ﻣﮑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﮔﺮدﯾﺪ ﺗﺎ‬ ‫ﻗﻮﻣﺸﺎن ﺑﺮ آﻧﮫﺎ ﺳﺨﺘﯽ روا دارﻧﺪ و ﻗﺒﯿﻠﻪھﺎﯾﺸﺎن ﺑﺮ آﻧﮫﺎ ﯾﻮرش ﺑﺒﺮﻧﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از‬ ‫ﺟﺎﻧﺐ آﻧﮫﺎ ﺑﺎ اذﯾﺖ و آزار ﺷﺪﯾﺪی ﻣﻮاﺟﻪ ﮔﺮدﻧﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﭘﺒﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﺑﻪ آﻧﮫﺎ اﺟﺎزه داد ﺗﺎ‬ ‫ﺑﺮای ﺑﺎر دوم ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ ھﺠﺮت ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ھﺠﺮت آﻧﺎن ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ ﺑﺮای ﺑﺎر دوم ﺳﺨﺖﺗﺮ و‬ ‫ﻣﺸﻘﺖﺑﺎرﺗﺮ ﺑﻮد و ﺧﺸﻮﻧﺖ ﻗﺮﯾﺶ و آزار و اذﯾﺖ آﻧﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن دو ﭼﻨﺪان‬ ‫ﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺼﻮص اﯾﻨﮑﻪ رﻓﺘﺎر ﺧﻮب ﻧﺠﺎﺷﯽ ﺑﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺮ ﻗﺮﯾﺶ ﮔﺮان آﻣﺪه‬ ‫ﺑﻮد‪.‬ﻋﺜﻤﺎن ﻋﻔﺎن ﮔﻔﺖ‪ :‬ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا! ﺑﺎر اول ھﺠﺮت ﮐﺮدﯾﻢ و اﯾﻨﮏ دوﺑﺎره ھﺠﺮت‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ و ﺗﻮ ھﻤﺮاه ﻣﺎ ﻧﯿﺴﺘﯽ؟ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﺳﻮی ﺧﺪا و ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﻦ‬ ‫ھﺠﺮت ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ و ﭘﺎداش اﯾﻦ ھﺮ دو ھﺠﺮت ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﯽرﺳﺪ‪ .‬ﻋﺜﻤﺎن ﮔﻔﺖ‪ :‬ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫ﺧﺪا! ﻣﺎ را ھﻤﯿﻦ ﺑﺲ اﺳﺖ ‪.٢‬‬ ‫اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ‪ ،‬اﻓﺮاد زﯾﺎدی ھﻤﺮاه آﻧﺎن ھﺠﺮت ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ آﻧﺎن ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ‬ ‫در ھﺠﺮت اول ھﻤﺮاه آﻧﮫﺎ ﻧﺒﻮدﻧﺪ و ﺷﻤﺎر ﻣﮫﺎﺟﺮان آن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ اﺑﻦ اﺳﺤﺎق و ﻏﯿﺮه‬ ‫ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ‪ :‬ھﺸﺘﺎد و ﺳﻪ ﻣﺮد ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬اﮔﺮ ﻋﻤﺎر ﺑﻦ ﯾﺎﺳﺮ را ﺟﺰو آﻧﺎن ﺑﺪاﻧﯿﻢ و اﮔﺮ ﻋﻤﺎر‬ ‫‪ -١‬اﻟﻘﻮل اﻟﻤﺒﯿﻦ ﻓﯽ ﺳﯿﺮة ﺳﯿﺪ اﻟﻤﺮﺳﻠﯿﻦ‪ ،‬د ﻣﺤﻤﺪ ﻧﺠﺎر‪ ،‬ص ‪ – ۱۱۱‬اﻟﮫﺠﺮة ﻓﯽ اﻟﻘﺮآن اﻟﮑﺮﯾﻢ‪ ،‬ص ‪.۳۰۲‬‬ ‫‪ -٢‬ﻃﺒﻘﺎت‪ ،‬اﺑﻦ ﺳﻌﺪ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪ - ۲۰۷‬اﻟﮫﺠﺮة ﻓﯽ اﻟﻘﺮآن اﻟﮑﺮﯾﻢ‪ ،‬ص ‪.۳۰۲‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﻫﺠﺮت ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ‪ ،‬ﻣﺸﮑﻼت ﺳﻔﺮ ﺑﻪ ﻃﺎﺋﻒ و ﺳﻔﺮ اﺳﺮاء‬

‫‪٤٤٣‬‬

‫ﺑﻦ ﯾﺎﺳﺮ ھﻤﺮاھﺸﺎن ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ھﺸﺘﺎد و دو ﻧﻔﺮ ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ .‬ﺳﮫﯿﻠﯽ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬اﯾﻦ دﯾﺪﮔﺎه ﻧﺰد‬ ‫ﺳﯿﺮهﻧﮕﺎراﻧﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ واﻗﺪی و اﺑﻦ ﻋﻘﺒﻪ و دﯾﮕﺮان درﺳﺖﺗﺮ اﺳﺖ ‪.١‬‬ ‫ﺗﻌﺪاد زﻧﺎن ﻧﯿﺰ ھﺠﺪه ﻧﻔﺮ ﺑﻮد ﮐﻪ ﯾﺎزده ﻧﻔﺮ از آﻧﺎن ﻗﺮﯾﺸﯽ و ھﻔﺖ ﻏﯿﺮﻗﺮﯾﺸﯽ ﺑﻮدﻧﺪ و‬ ‫ﻧﯿﺰ در آﻧﺠﺎ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﯽ ﺑﻪ دﻧﯿﺎ آوردﻧﺪ ‪.٢‬‬ ‫ﻧﯿﺮﻧﮓ ﻗﺮﯾﺶ ﺑﻪ ﻣﻬﺎﺟﺮان‬

‫‪ -۱‬ﺗﻼش ﻗﺮﯾﺶ ﺑﺮای ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪن ﻣﮫﺎﺟﺮان‬ ‫اﻓﺰاﯾﺶ ﮔﺴﺘﺮدۀ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﻪ دﯾﻦ اﺳﻼم و ﺑﺮﺧﻮرداری اﻣﻨﯿﺖ و آراﻣﺶ در ﺳﺮزﻣﯿﻦ‬

‫ﺣﺒﺸﻪ و ﻗﺮاردادن آﻧﺠﺎ ھﻤﺎﻧﻨﺪ ﻣﻨﺰل و ﺳﺮای ﺧﻮﯾﺶ و رﻓﺘﺎر ﻋﺎدﻻﻧﻪ و ﻣﮫﺮﺑﺎﻧﺎﻧﻪ ﻧﺠﺎﺷﯽ‬ ‫ﺑﺎ آﻧﺎن و اﯾﻨﮑﻪ در آﻧﺠﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ را ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ ﮐﺴﯽ ﻣﺰاﺣﻢ آﻧﮫﺎ ﺷﻮد و ﻣﻮرد اذﯾﺖ و‬ ‫آزارﺷﺎن ﻗﺮار دھﺪ ﻋﺒﺎدت ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮ ﻗﺮﯾﺶ ﮔﺮان آﻣﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺑﺎ ھﻤﺪﯾﮕﺮ ﻣﺸﻮرت‬ ‫ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ھﯿﺌﺘﯽ را ﻧﺰد ﻧﺠﺎﺷﯽ ﺑﻔﺮﺳﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﺑﻪ او ﭘﻨﺎھﻨﺪه ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ‬ ‫ﻣﮑﻪ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬ﭼﻮن آﻧﮫﺎ ﺑﺎ رﻓﺘﻦ ﻧﺰد ﻧﺠﺎﺷﯽ راﺑﻄﻪ ﭘﺎدﺷﺎه ﺣﺒﺸﻪ و ﻗﺮﯾﺶ را ﺗﯿﺮه‬ ‫ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﯾﻦ ھﯿﺌﺖ ﻗﺮﯾﺶ ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ آﻧﮫﺎ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻔﻊ اﺳﻼم و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬ ‫اﻧﺠﺎﻣﯿﺪ؛ ﭼﻮن ﺗﻮﻃﺌﻪ و ﺗﺮﻓﻨﺪ ﻗﺮﯾﺶ ﻧﺰد ﻧﺠﺎﺷﯽ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﺗﺎ ﮔﻔﺘﮕﻮﯾﯽ ﺳﺎزﻧﺪه و‬ ‫ھﺪﻓﻤﻨﺪ ﺑﯿﻦ ﯾﮑﯽ از ﻣﮫﺎﺟﺮان )ﺟﻌﻔﺮ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻃﺎﻟﺐ( و ﺑﯿﻦ ﭘﺎدﺷﺎه ﺣﺒﺸﻪ اﻧﺠﺎم ﮔﯿﺮد و‬ ‫اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪن ﻧﺠﺎﺷﯽ و در اﻣﻨﯿﺖ ﻗﺮاردادن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﻧﺠﺎﻣﯿﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ‬ ‫از ام ﺳﻠﻤﻪ ﺑﻨﺖ اﺑﯽ ﻣﻐﯿﺮه ھﻤﺴﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬وﻗﺘﯽ ﻣﺎ ﺑﻪ‬ ‫ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺣﺒﺸﻪ آﻣﺪﯾﻢ و در ﭘﻨﺎه ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ھﻤﺴﺎﯾﻪ )ﯾﻌﻨﯽ ﻧﺠﺎﺷﯽ( ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﯿﻢ‪ ،‬از ﻧﻈﺮ‬ ‫دﯾﻨﯽ اﻣﻨﯿﺖ ﮐﺎﻣﻞ داﺷﺘﯿﻢ و ﺧﺪا را ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻣﯽﻧﻤﻮدﯾﻢ ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ ﻣﻮرد اذﯾﺖ و آزار‬ ‫ﮐﺴﯽ ﻗﺮار ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ و ﭼﯿﺰ ﻧﺎﭘﺴﻨﺪی ﻧﻤﯽﺷﻨﯿﺪﯾﻢ‪ .‬وﻗﺘﯽ اﯾﻦ ﺧﺒﺮ ﺑﻪ ﻗﺮﯾﺶ رﺳﯿﺪ‪ ،‬ﺗﺼﻤﯿﻢ‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﺗﺎ دو ﻣﺮد ﻗﻮی و آ ﮔﺎه را ﻧﺰد ﻧﺠﺎﺷﯽ ﺑﻔﺮﺳﺘﻨﺪ ﺗﺎ در اﯾﻦ ﺑﺎره ﺑﺎ او ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ و‬ ‫ھﺪاﯾﺎی ﮔﺮاﻧﺒﮫﺎﯾﯽ از ﮐﺎﻻھﺎی ﻣﮑﻪ ﺑﻪ ﻧﺠﺎﺷﯽ ھﺪﯾﻪ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬آﻧﭽﻪ ﺑﯿﺶ از ھﻤﻪ ﻣﻮرد ﭘﺴﻨﺪ‬ ‫ﻧﺠﺎﺷﯽ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﭘﻮﺳﺖ رﻧﮓ ﺷﺪه ﺑﻮد ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻗﺮﯾﺶ ﭼﺮﻣﮫﺎ و ﭘﻮﺳﺘﮫﺎی زﯾﺎدی‬ ‫ﺑﺮای او ﺟﻤﻊآوری ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﺮای ﺗﻤﺎم اﺳﻘﻔﮫﺎی درﺑﺎر ﺣﺒﺸﻪ ھﺪﯾﻪای در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ؛‬ ‫ﺳﭙﺲ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ اﺑﯽ رﺑﯿﻌﻪ ﺑﻦ ﻣﻐﯿﺮه ﻣﺨﺰوﻣﯽ و ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺎص ﺑﻦ واﺋﻞ ﺳﮫﻤﯽ را ﺑﻪ‬ ‫‪ -١‬اﻟﺮوض اﻻﻧﻒ‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪.۲۲۸‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﮫﺠﺮة ﻓﯽ اﻟﻘﺮآن اﻟﮑﺮﯾﻢ‪ ،‬ص ‪.۳۰۳‬‬

‫‪٤٤٤‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ھﻤﺮاه اﯾﻦ ھﺪاﯾﺎ ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ و ﺑﻪ آن دو ﮔﻔﺘﻨﺪ ھﺪاﯾﺎی اﺳﻘﻔﮫﺎ را ﻗﺒﻞ از اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺎ‬ ‫ﻧﺠﺎﺷﯽ در ﻣﻮرد ﻣﮫﺎﺟﺮان ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ‪ ،‬ﺑﻪ آﻧﺎن ﺑﺮﺳﺎﻧﯿﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ھﺪاﯾﺎی ﻣﺨﺼﻮص‬ ‫ﻧﺠﺎﺷﯽ را ﺑﻪ او ﺑﺪھﯿﺪ و از او ﺑﺨﻮاھﯿﺪ ﮐﻪ ﻣﮫﺎﺟﺮان را ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺗﺤﻮﯾﻞ ﺑﺪھﺪ‪ .‬آن دو ﺑﻪ‬ ‫راه اﻓﺘﺎدﻧﺪ و ﻧﺰد ﻧﺠﺎﺷﯽ آﻣﺪﻧﺪ‪ .‬آﻧﺎن ھﺪاﯾﺎی اﺳﻘﻔﮫﺎ را ﺑﻪ آﻧﺎن رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ و ﺑﻪ ھﺮ ﯾﮏ از‬ ‫آﻧﺎن ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺟﻮاﻧﺎن ﻧﺎداﻧﯽ ازﻣﺎ‪ ،‬دﯾﻨﺸﺎن را رھﺎ ﮐﺮده و ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺷﻤﺎ آﻣﺪهاﻧﺪ‪ .‬آﻧﮫﺎ‬ ‫دﯾﻦ ﻗﻮﻣﺸﺎن را ﺗﺮک ﮐﺮدهاﻧﺪ و در دﯾﻦ ﺷﻤﺎ در ﻧﯿﺎﻣﺪهاﻧﺪ و دﯾﻦ ﺗﺎزهای آوردهاﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﻪ‬ ‫ﺷﻤﺎ و ﻧﻪ ﻣﺎ آن را ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﯿﻢ‪ .‬ﻣﺎ را ﺳﺮان و اﺷﺮاف ﻗﻮﻣﺸﺎن ﺑﻪ ﻧﺰد ﭘﺎدﺷﺎه ﻓﺮﺳﺘﺎدهاﻧﺪ‬ ‫ﺗﺎ آﻧﮫﺎ را ﻧﺰد آﻧﺎن ﺑﺮﮔﺮداﻧﯿﻢ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﻣﺎ ﺑﺎ ﭘﺎدﺷﺎه در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﯿﻢ ﺑﻪ او‬ ‫ﭘﯿﺸﻨﮫﺎد ﺑﺪھﯿﺪ ﺗﺎ آﻧﮫﺎ را ﺑﻪ ﻣﺎ ﺑﺴﭙﺎرد و ﺑﺎ آﻧﺎن ﺳﺨﻦ ﻧﮕﻮﯾﺪ؛ ﭼﻮن ﻗﻮﻣﺸﺎن آﻧﮫﺎ را ﺑﮫﺘﺮ‬ ‫ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﻨﺪ و ﻧﻈﺮﺷﺎن در ﻣﻮرد آﻧﮫﺎ از دﯾﮕﺮان ﻣﮫﻢﺗﺮ اﺳﺖ و ﺑﮫﺘﺮ ﻣﯽداﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﻪ‬ ‫ﭼﯿﺰی را ﺑﺮ آﻧﮫﺎ ﻋﯿﺐ ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﻣﺸﺎوران و ﺳﺮداران ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ آﻧﮫﺎ ھﺪاﯾﺎی ﺧﻮد‬ ‫را ﺑﻪ ﻧﺠﺎﺷﯽ ﺗﻘﺪﯾﻢ ﮐﺮدﻧﺪ و ﻧﺠﺎﺷﯽ از آﻧﮫﺎ ﻗﺒﻮل ﮐﺮد آن ﮔﺎه ﺑﺎ او ﺣﺮف زدﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪:‬‬ ‫ای ﭘﺎدﺷﺎه! ﺗﻌﺪادی از ﺟﻮاﻧﺎن ﺑﯽﺧﺮد ﻣﺎ از دﯾﻦ ﺧﻮد ﺑﺮﮔﺸﺘﻪ و ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺗﻮ آﻣﺪهاﻧﺪ‪.‬‬ ‫آﻧﮫﺎ دﯾﻦ ﻗﻮﻣﺸﺎن را رھﺎ ﮐﺮدهاﻧﺪ و در دﯾﻦ ﺗﻮ ﻧﯿﺰ در ﻧﯿﺎﻣﺪهاﻧﺪ و دﯾﻨﯽ ﺗﺎزه آوردهاﻧﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﺎ و ﺷﻤﺎ آن را ﻧﻤﯽﺷﻨﺎﺳﯿﻢ و ﺳﺮان و اﺷﺮاف ﻗﻮﻣﺸﺎن و ﭘﺪران و ﻋﻤﻮھﺎﯾﺸﺎن ﻣﺎ را‬ ‫ﻓﺮﺳﺘﺎدهاﻧﺪ ﺗﺎ ﺗﻮ اﯾﻨﺎن را ﻧﺰد ﻗﻮم و ﻗﺒﯿﻠﮥ اﯾﺸﺎن ﺑﺎزﮔﺮداﻧﯿﺪ‪ .‬ام ﺳﻠﻤﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ھﯿﭻ‬ ‫ﭼﯿﺰی ﺑﺮای ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ اﺑﯽ رﺑﯿﻌﻪ و ﻋﻤﺮ و ﺑﻦ ﻋﺎص ﻧﺎﭘﺴﻨﺪﺗﺮ از اﯾﻨﮑﻪ ﻧﺠﺎﺷﯽ ﺳﺨﻦ‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﮔﻮش ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻣﺸﺎوران و ﺳﺮداران اﻃﺮاف ﭘﺎدﺷﺎه ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬راﺳﺖ‬ ‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬ﻗﻮﻣﺸﺎن آﻧﮫﺎ را ﺑﮫﺘﺮ ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﻨﺪ و ﺑﻪ آﻧﭽﻪ از آﻧﮫﺎ ﻋﯿﺐ ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬داﻧﺎﺗﺮاﻧﺪ‪ .‬ام‬ ‫ﺳﻠﻤﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺠﺎﺷﯽ ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ ﺷﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ آﻧﺎن را ﺑﻪ اﯾﻦ دو ﻧﻔﺮ‬ ‫ﺗﺤﻮﯾﻞ ﻧﻤﯽدھﻢ و ﺑﺎ ﻗﻮﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻦ ﭘﻨﺎھﻨﺪه ﺷﺪهاﻧﺪ و در ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﻣﻦ اﻗﺎﻣﺖ ﮔﺰﯾﺪهاﻧﺪ‬ ‫و ﻣﻦ را از ﻣﯿﺎن دﯾﮕﺮان اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﮑﺮ و ﺣﯿﻠﻪﮔﺮی ﻧﻤﯽﮐﻨﻢ ﺗﺎ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ آﻧﮫﺎ را‬ ‫ﺑﺨﻮاﻧﻢ و از آﻧﮫﺎ ﺑﭙﺮﺳﻢ ﮐﻪ اﯾﻦ دو ﻧﻔﺮ در ﻣﻮردﺷﺎن ﭼﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ؟ اﮔﺮ ھﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﺑﺎﺷﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ آﻧﮫﺎ را ﺑﻪ اﯾﻦ دو ﻧﻔﺮ ﺗﺤﻮﯾﻞ ﻣﯽدھﻢ و ﺑﻪ ﻗﻮﻣﺸﺎن ﺑﺮ ﻣﯽﮔﺮداﻧﻢ و اﮔﺮ‬ ‫ﭼﻨﯿﻦ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﺨﻮاھﻢ ﮐﺮد و ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﺑﺎ آﻧﮫﺎ رﻓﺘﺎر ﻣﯽﮐﻨﻢ ‪.١‬‬

‫‪ -١‬اﺧﺮﺟﻪ اﺣﻤﺪ‪ ،‬ج ‪ ،۵‬ص ‪ ،۲۹۰‬اﺳﻨﺎده ﺻﺤﯿﺢ‪.‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﻫﺠﺮت ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ‪ ،‬ﻣﺸﮑﻼت ﺳﻔﺮ ﺑﻪ ﻃﺎﺋﻒ و ﺳﻔﺮ اﺳﺮاء‬

‫‪٤٤٥‬‬

‫‪ -۲‬ﮔﻔﺘﮕﻮی ﺟﻌﻔﺮ و ﻧﺠﺎﺷﯽ‬

‫ﻧﺠﺎﺷﯽ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل اﺻﺤﺎب ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺮﺳﺘﺎد و آﻧﮫﺎ را ﺑﻪ درﺑﺎر ﻓﺮاﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ‬ ‫ﻓﺮﺳﺘﺎدۀ ﻧﺠﺎﺷﯽ ﻧﺰد ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن آﻣﺪ‪ ،‬ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬وﻗﺘﯽ ﻧﺰد او رﻓﺘﯿﺪ‬ ‫ﭼﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﯿﺪ؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ آﻧﭽﻪ ﻣﯽداﻧﯿﻢ و آﻧﭽﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮﻣﺎن ﻣﺎ را ﺑﻪ آن‬ ‫دﺳﺘﻮر داده اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﯽﮔﻮﯾﯿﻢ‪ .‬ھﺮ ﭼﻪ ﺧﻮاھﺪ ﺑﺸﻮد‪ .‬وﻗﺘﯽ ﻧﺰد ﻧﺠﺎﺷﯽ آﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬او اﺳﻘﻒھﺎ‬ ‫و داﻧﺸﻤﻨﺪان ﻣﺴﯿﺤﯽ را ﻓﺮا ﺧﻮاﻧﺪه ﺑﻮد و آﻧﮫﺎ ﮐﺘﺎﺑﮫﺎ و اﻧﺠﯿﻠﮫﺎی ﺧﻮد را اﻃﺮاف او‬ ‫ﮔﺸﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﺠﺎﺷﯽ ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻦ دﯾﻦ ﭼﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ آن از ﻗﻮم ﺟﺪا‬ ‫ﺷﺪهاﯾﺪ و ﺑﻪ دﯾﻦ ھﯿﭻ ﯾﮏ از ﻣﻠﺘﮫﺎ در ﻧﯿﺎﻣﺪهاﯾﺪ؟ ام ﺳﻠﻤﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﭘﺎدﺷﺎه‬ ‫ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺖ‪ ،‬ﺟﻌﻔﺮ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻃﺎﻟﺐ ﺑﻮد‪ .‬او ﺑﻪ ﭘﺎدﺷﺎه ﮔﻔﺖ‪ :‬ای ﭘﺎدﺷﺎه! ﻣﺎ ﻣﻠﺘﯽ ﺟﺎھﻞ‬ ‫ﺑﻮدﯾﻢ ﮐﻪ ﺑﺘﮫﺎ را ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ و ﮔﻮﺷﺖ ﻣﺮدار ﻣﯽﺧﻮردﯾﻢ و ﮐﺎرھﺎی زﺷﺖ اﻧﺠﺎم‬ ‫ﻣﯽدادﯾﻢ و ﭘﯿﻮﻧﺪ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪی را ﻗﻄﻊ ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ و ﺑﺎ ھﻤﺴﺎﯾﻪ ﺑﺪرﻓﺘﺎری ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ و‬ ‫ﻧﯿﺮوﻣﻨﺪ ﻣﺎ ﺣﻖ ﻧﺎﺗﻮان و ﺿﻌﯿﻒ را ﻣﯽﺧﻮرد‪ .‬ﻣﺎ در ﭼﻨﯿﻦ وﺿﻌﯿﺘﯽ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽﺑﺮدﯾﻢ ﺗﺎ‬ ‫اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮی ﺑﻪ ﺳﻮی ﻣﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﮐﻪ ﻣﺎ ﻧﺴﺒﺖ و ﺻﺪاﻗﺖ او را ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﯿﻢ و‬ ‫اﻣﺎﻧﺘﺪاری و ﭘﺎﮐﺪاﻣﻨﯽ او را ﻣﯽداﻧﯿﻢ‪ .‬او ﻣﺎ را ﺑﻪ ﺳﻮی ﺧﺪا ﻓﺮا ﺧﻮاﻧﺪ ﺗﺎ ﺧﺪا را ﯾﮑﯽ‬ ‫ﺑﺪاﻧﯿﻢ و ﻓﻘﻂ او را ﭘﺮﺳﺘﺶ ﮐﻨﯿﻢ و ﺳﻨﮓھﺎ و ﺑﺘﮫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﺎ و ﭘﺪران ﻣﺎ ﭘﺮﺳﺘﺶ‬ ‫ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ‪ ،‬رھﺎ ﮐﻨﯿﻢ و ﻣﺎ را ﺑﻪ راﺳﺘﮕﻮﯾﯽ و اﻣﺎﻧﺘﺪاری و ﺑﺮﻗﺮارداﺷﺘﻦ ﭘﯿﻮﻧﺪ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪی‬ ‫و ﺧﻮﺷﺮﻓﺘﺎری ﺑﺎ ھﻤﺴﺎﯾﻪ و دوری از ﮐﺎرھﺎی ﺣﺮام و ﺧﻮﻧﺮﯾﺰی ﻓﺮﻣﺎن ﻣﯽدھﺪ و ﻣﺎ را از‬ ‫زﻧﺎﮐﺎری و زﺷﺘﯽھﺎ و دروغ و ﺧﻮردن ﻣﺎل ﯾﺘﯿﻢ و ﺗﮫﻤﺖ زدن ﺑﻪ زن ﭘﺎﮐﺪاﻣﻦ ﺑﺎز‬ ‫ﻣﯽدارد و ﻣﺎ را ﻓﺮﻣﺎن داده اﺳﺖ ﺗﺎ ﺗﻨﮫﺎ ﺧﺪا را ﻋﺒﺎدت ﮐﻨﯿﻢ و ﺑﺎ او ﭼﯿﺰی را ﺷﺮﯾﮏ‬ ‫ﻧﺴﺎزﯾﻢ و ﻣﺎ را ﺑﻪ ﻧﻤﺎز و زﮐﺎت و روزه اﻣﺮ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ام ﺳﻠﻤﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺟﻌﻔﺮ ﺗﻌﺎﻟﯿﻢ و دﺳﺘﻮرات اﺳﻼم را ﯾﮑﯽ ﯾﮑﯽ ﺑﺮ او ﺑﺮ ﺷﻤﺮد و در‬ ‫ﭘﺎﯾﺎن ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﺲ ﻣﺎ ﺑﻪ او اﯾﻤﺎن آوردﯾﻢ و از او در آﻧﭽﻪ آورده اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﯿﺮوی ﻧﻤﻮدﯾﻢ و ﺗﻨﮫﺎ‬ ‫ﺧﺪا را ﻣﯽﭘﺮﺳﺘﯿﻢ و ﭼﯿﺰی را ﺷﺮﯾﮏ او ﻧﻤﯽﺳﺎزﯾﻢ و آﻧﭽﻪ را او ﺑﺮ ﻣﺎ ﺣﺮام ﮐﺮده اﺳﺖ‪،‬‬ ‫ﺣﺮام ﻣﯽداﻧﯿﻢ و آﻧﭽﻪ را ﺣﻼل ﻗﺮار داده اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﻼل ﻣﯽداﻧﯿﻢ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﺟﮫﺖ ﻗﻮم ﻣﺎ ﺑﺎ ﻣﺎ‬ ‫دﺷﻤﻨﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و ﻣﺎ را ﺷﮑﻨﺠﻪ دادﻧﺪ و ﮐﻮﺷﺶ ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﺎ را ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺘﺶ ﺑﺘﮫﺎ ﺑﺎزﮔﺮداﻧﻨﺪ‬ ‫ً‬ ‫و ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﻧﺎﭘﺎﮐﯿﮫﺎﯾﯽ را ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﺑﺮای ﺧﻮد ﺣﻼل ﻣﯽﺷﻤﺮدﯾﻢ‪ ،‬دﯾﮕﺮ ﺑﺎر ﺣﻼل ﺑﺪاﻧﯿﻢ‪.‬‬ ‫ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﺎ را ﻣﻘﮫﻮر ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ و ﺑﺮ ﻣﺎ ﺳﺘﻢ روا داﺷﺘﻨﺪ و ﺑﺮ ﻣﺎ ﺳﺨﺖ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻣﯿﺎن‬ ‫ﻣﺎ و ﻋﺒﺎدت ﺧﺪا ﻣﺎﻧﻊ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺎﭼﺎر ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺷﻤﺎ آﻣﺪﯾﻢ و ﺷﻤﺎ را ﺑﺮ دﯾﮕﺮان ﺑﺮﮔﺰﯾﺪﯾﻢ‬

‫‪٤٤٦‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫و ﺑﻪ زﻧﺪﮔﯽ در ﭘﻨﺎه ﺷﻤﺎ ﻋﻼﻗﻤﻨﺪ ﺷﺪﯾﻢ و اﻣﯿﺪوارﯾﻢ ﮐﻪ ﻧﺰد ﺷﻤﺎ ﻣﻮرد ﺳﺘﻢ ﻗﺮار‬ ‫ﻧﮕﯿﺮﯾﻢ ‪.١‬‬ ‫ام ﺳﻠﻤﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺠﺎﺷﯽ ﺑﻪ ﺟﻌﻔﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬آﯾﺎ از آﻧﭽﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ از ﻃﺮف ﺧﺪا آورده اﺳﺖ‬ ‫ﺑﺎ ﺧﻮد ﭼﯿﺰی ھﻤﺮاه داری؟ ﺟﻌﻔﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻠﯽ‪ .‬ﻧﺠﺎﺷﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﺲ آن را ﺑﺮاﯾﻢ ﺑﺨﻮان‪.‬‬ ‫ﺟﻌﻔﺮ آﯾﻪھﺎی ﻧﺨﺴﺖ آﻏﺎزﯾﻦ ﺳﻮرۀ ﮐﮫﻒ را ﺑﺮای او ﺗﻼوت ﮐﺮد‪ .‬ام ﺳﻠﻤﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﮐﻪ اﺷﮏ از ﭼﺸﻤﺎن ﻧﺠﺎﺷﯽ ﺳﺮازﯾﺮ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪای ﮐﻪ ﻣﺤﺎﺳﻦ او ﺧﯿﺲ‬ ‫ﺷﺪ و ﮐﺸﯿﺸﺎن درﺑﺎرش ﻧﯿﺰ وﻗﺘﯽ آﯾﻪھﺎی ﻗﺮآن را ﺷﻨﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﮔﺮﯾﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﺼﺤﻔﮫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در دﺳﺖ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺧﯿﺲ ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻧﺠﺎﺷﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﮐﻪ‬ ‫اﯾﻦ ﮐﻼم و آﻧﭽﻪ ﻋﯿﺴﯽ آورده اﺳﺖ از ﯾﮏ ﮐﺎﻧﻮن‪ ،‬ﻧﻮر ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﻪ دو ﻓﺮﺳﺘﺎده‬ ‫ﻗﺮﯾﺶ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺮوﯾﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ آﻧﺎن را ھﺮﮔﺰ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺗﺤﻮﯾﻞ ﻧﺨﻮاھﻢ داد ‪.٢‬‬ ‫‪ -۳‬ﺗﻼﺷﯽ دﯾﮕﺮ ﺑﺮای ﺑﻪ ھﻢ زدن ﻣﯿﺎﻧﻪ ﻣﮫﺎﺟﺮان و ﻧﺠﺎﺷﯽ‬ ‫ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺎص و ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ اﺑﯽ رﺑﯿﻌﻪ از ﻧﺰد ﻧﺠﺎﺷﯽ ﺑﯿﺮون رﻓﺘﻨﺪ‪،‬‬

‫ﻋﻤﺮو ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻓﺮدا ﻋﯿﺐ ﻣﮫﺎﺟﺮان را ﺑﺮای ﺣﺒﺸﯿﺎن ﺑﺎزﮔﻮ ﺧﻮاھﻢ ﮐﺮد و ﮐﺎری ﻣﯽﮐﻨﻢ ﮐﻪ‬ ‫آﻧﺎن را از ﺧﻮد ﺑﺮاﻧﻨﺪ‪ .‬ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ اﺑﯽ رﺑﯿﻌﻪ ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﮫﺎﺟﺮان دﯾﺪﮔﺎه ﺑﮫﺘﺮی داﺷﺖ‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﻨﯿﻦ ﻣﮑﻦ‪ .‬آﻧﮫﺎ ﮔﺮﭼﻪ ﺑﺎ ﻣﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان ﻣﺎ ھﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻋﻤﺮو‬ ‫ﺑﻦ ﻋﺎص ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﭘﺎدﺷﺎه را ﺧﺒﺮ ﻣﯽدھﻢ ﮐﻪ آﻧﮫﺎ ﮔﻤﺎن ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ ﮐﻪ ﻋﯿﺴﯽ‬ ‫ﭘﺴﺮ ﻣﺮﯾﻢ ﺑﻨﺪهای از ﺑﻨﺪﮔﺎن اﺳﺖ‪ .‬ام ﺳﻠﻤﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺻﺒﺢ ﻓﺮدا ﻋﻤﺮو ﻧﺰد ﭘﺎدﺷﺎه رﻓﺖ‬ ‫و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﺎدﺷﺎھﺎ ! آﻧﮫﺎ در ﻣﻮرد ﻋﯿﺴﯽ ﭘﺴﺮ ﻣﺮﯾﻢ ﺳﺨﻦ ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ و ﻧﺎﺧﻮﺷﺎﯾﻨﺪی ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬ ‫در ﭘﯽ آﻧﺎن ﺑﻔﺮﺳﺖ و از آﻧﭽﻪ درﺑﺎره ﻋﯿﺴﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬ﺑﭙﺮس‪.‬‬ ‫ام ﺳﻠﻤﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭘﺎدﺷﺎه ﮐﺴﯽ را ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻣﮫﺎﺟﺮان ﻓﺮﺳﺘﺎد ﺗﺎ آﻧﮫﺎ را از ﻋﻘﯿﺪۀ آﻧﺎن‬ ‫در ﻣﻮرد ﻋﯿﺴﯽ ﺑﭙﺮﺳﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺗﺎﮐﻨﻮن ﺑﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺸﮑﻠﯽ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻧﺸﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬درﺑﺎرۀ ﻋﯿﺴﯽ ﺑﻦ ﻣﺮﯾﻢ ﭼﻪ ﺧﻮاھﯿﺪ ﮔﻔﺖ؟‬ ‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ھﻤﺎن ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ را ﺧﻮاھﯿﻢ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮﻣﺎن ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺣﺎل ﻧﺘﯿﺠﻪ ھﺮ ﭼﻪ ﻣﯽﺧﻮاھﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﮫﺎﺟﺮ ﺑﻪ ﺣﻀﻮر ﻧﺠﺎﺷﯽ رﺳﯿﺪﻧﺪ‪،‬‬ ‫ﻧﺠﺎﺷﯽ ﺑﻪ آﻧﮫﺎ ﮔﻔﺖ‪ :‬درﺑﺎرۀ ﻋﯿﺴﯽ ﺑﻦ ﻣﺮﯾﻢ ﭼﻪ ﻣﯽﮔﻮﺋﯿﺪ؟ ﺟﻌﻔﺮ در ﭘﺎﺳﺦ اﻇﮫﺎر داﺷﺖ‬ ‫‪ -١‬ﻣﺴﻨﺪ اﻣﺎم اﺣﻤﺪ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۲۰۳-۲۰۲‬‬ ‫‪ -٢‬ھﻤﺎن‪.‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﻫﺠﺮت ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ‪ ،‬ﻣﺸﮑﻼت ﺳﻔﺮ ﺑﻪ ﻃﺎﺋﻒ و ﺳﻔﺮ اﺳﺮاء‬

‫‪٤٤٧‬‬

‫درﺑﺎره او ھﻤﺎن اﻋﺘﻘﺎدی را دارﯾﻢ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮﻣﺎن آورده اﺳﺖ ﮐﻪ او )ﻋﯿﺴﯽ( ﺑﻨﺪه ﺧﺪا و‬ ‫رﺳﻮل او و روح و ﮐﻠﻤﮥ اوﺳﺖ ﮐﻪ آن را ﺑﻪ ﻣﺮﯾﻢ‪ ،‬دوﺷﯿﺰه و ﭘﺎﮐﺪاﻣﻦ اﻟﻘﺎء ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ام‬ ‫ﺳﻠﻤﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺠﺎﺷﯽ دﺳﺘﺶ را ﺑﻪ زﻣﯿﻦ زد و ﻗﻄﻌﻪ ﭼﻮﺑﯽ ﺑﺮداﺷﺖ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ ﺧﺪا‬ ‫ﺳﻮﮔﻨﺪ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ ھﺮ ﭼﻨﺪ ﺷﻤﺎ ﻗﯿﻞ و ﻗﺎل ﮐﻨﯿﺪ و ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺮوﯾﺪ ﺷﻤﺎ در‬ ‫اﻣﺎن ھﺴﺘﯿﺪ‪ .‬ھﺮ ﮐﺲ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻧﺎﺳﺰا ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ ،‬ﻣﺆاﺧﺬه ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬دوﺳﺖ ﻧﺪارم ﮐﻪ ﮐﻮھﯽ از‬ ‫ﻃﻼ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ و در ﻣﻘﺎﺑﻞ‪ ،‬ﻓﺮدی از ﺷﻤﺎ را آزار دھﻢ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ھﺪاﯾﺎی ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن‬ ‫ﻗﺮﯾﺶ را ﺑﻪ ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﺮﮔﺮداﻧﯿﺪ؛ ﻣﺎ ﺑﻪ آن ﻧﯿﺎزی ﻧﺪارﯾﻢ‪ .‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ وﻗﺘﯽ‬ ‫ﮐﻪ ﭘﺎدﺷﺎھﯽ را ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪ از ﻣﻦ رﺷﻮه ﻧﮕﺮﻓﺖ ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﻣﻦ در ﺑﺮاﺑﺮ اﻧﺠﺎم‬ ‫ﮐﺎرھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻻزﻣﮥ ﭘﺎدﺷﺎھﯽ اﺳﺖ رﺷﻮه ﺑﮕﯿﺮم و در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻣﻦ از ﻣﺮدم اﻃﺎﻋﺖ ﻧﮑﺮد‬ ‫ﮐﻪ ﻣﻦ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ او از ﻣﺮدم ﭘﯿﺮوی ﮐﻨﻢ‪ .‬ام ﺳﻠﻤﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬و آﻧﺎن ﺳﺮاﻓﮑﻨﺪه و‬ ‫ﺷﺮﻣﮕﯿﻦ از درﺑﺎر ﻧﺰد ﻧﺠﺎﺷﯽ ﺑﯿﺮون آﻣﺪﻧﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ آﻧﭽﻪ آورده ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ آﻧﮫﺎ‬ ‫ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪه ﺷﺪه ﺑﻮد و ﻣﺎ ﻧﺰد ﻧﺠﺎﺷﯽ ﺑﻪ ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ وﺟﻪ اﻗﺎﻣﺖ ﻧﻤﻮدﯾﻢ ‪.١‬‬ ‫اﺳﻼم آوردن ﻧﺠﺎﺷﯽ‬

‫ﻧﺠﺎﺷﯽ اﺳﻼم آورد و ﻧﺒﻮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج را ﺗﺼﺪﯾﻖ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ اﯾﻤﺎﻧﺶ را از‬ ‫ﻗﻮﻣﺶ ﭘﻨﮫﺎن ﮐﺮد؛ ﭼﻮن ﻣﯽداﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﻗﻮﻣﺶ ﺑﺮ ﺑﺎﻃﻞ ﭘﺎﻓﺸﺎری ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺮ ﮔﻤﺮاھﯽ‬ ‫ﻋﻼﻗﻤﻨﺪﻧﺪ و ﻣﯽداﻧﺴﺖ ﮐﻪ آﻧﮫﺎ ﺑﺮ ﻋﻘﺎﯾﺪ ﺑﺎﻃﻞ ھﺮ ﭼﻨﺪ ﺑﺎ ﻋﻘﻞ و ﻧﻘﻞ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬ ‫ﺗﻌﺼﺐ ﻣﯽورزﻧﺪ ‪.٢‬‬ ‫از اﺑﻮھﺮﯾﺮه س ﭼﻨﯿﻦ رواﯾﺖ اﺳﺖ‪» :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﺧﺒﺮ ﻣﺮگ ﻧﺠﺎﺷﯽ را اﻋﻼم ﮐﺮد و‬ ‫آﻧﮫﺎ را ﺑﻪ ﻣﺼﻠﯽ ﺑﺮد و ﺻﻒ ﺑﺴﺘﻨﺪ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻧﻤﺎز ﺟﻨﺎزه ﻧﺠﺎﺷﯽ را ﻏﺎﺋﺒﺎﻧﻪ ﺧﻮاﻧﺪ‬ ‫و در ﻧﻤﺎز ﭼﮫﺎر ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻔﺖ ‪ .«٣‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ از ﺟﺎﺑﺮ س رواﯾﺖ اﺳﺖ‪» :‬وﻗﺘﯽ ﻧﺠﺎﺷﯽ در‬ ‫ﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬رﺳﻮل ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬اﻣﺮوز ﻓﺮدی ﺻﺎﻟﺢ در ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﻮﯾﺪ و ﺑﺮ‬ ‫ﺑﺮادرﺗﺎن اﺻﺤﻤﻪ ﻧﻤﺎز ﺟﻨﺎزه ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ«‪ .‬او در ﺳﺎل ﻧﮫﻢ و ﯾﺎ ﺳﺎل ھﺸﺘﻢ ھﺠﺮت و ﻗﺒﻞ از‬ ‫ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ درﮔﺬﺷﺖ ‪.٤‬‬ ‫‪ -١‬ﻣﺴﻨﺪ اﻣﺎم اﺣﻤﺪ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۲۰۳‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﮫﺠﺮة ﻓﯽ اﻟﻘﺮآن اﻟﮑﺮﯾﻢ‪ ،‬ص ‪.۳۰۹‬‬ ‫‪ -٣‬ﺑﺨﺎری‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺠﻨﺎﺋﺰ‪ ،‬ﺑﺎب اﻟﺘﮑﺒﯿﺮ ﻓﯽ اﻟﺠﻨﺎزة‪ ،‬ج ‪ ،۵‬ص ‪ ،۶۴‬ﺷﻤﺎره ‪.۱۳۳۳‬‬ ‫‪ -٤‬اﺳﺪاﻟﻐﺎﺑﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪ × ۹۹‬اﻻﺻﺎﺑﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۱۰۹‬‬

‫‪٤٤٨‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫درسﻫﺎ و آﻣﻮﺧﺘﻨﯽﻫﺎ‬

‫‪ -۱‬ﺛﺒﺎت و ﭘﺎﯾﺪاری ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﺮ ﻋﻘﯿﺪۀ آﻧﺎن در ﺑﺮاﺑﺮ اﻧﻮاع ﺷﮑﻨﺠﻪ و ﺳﺘﻢ از ﺟﺎﻧﺐ‬ ‫اﺷﺮار و ﮔﻤﺮاھﺎن‪ ،‬دﻟﯿﻠﯽ اﺳﺖ ﺑﺮ ﺻﺪاﻗﺖ اﯾﻤﺎن و اﺧﻼص ﻋﻘﺎﯾﺪ آﻧﺎن و ﺑﯿﺎن‬ ‫ﮐﻨﻨﺪۀ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ھﺮ ﮐﺪام از آﻧﮫﺎ دارای ﺷﺨﺼﯿﺘﯽ واﻻ و روﺣﯽ ﭘﻮﯾﺎ و‬ ‫اﻧﻘﻼﺑﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع اﺳﺖ ﮐﻪ اﻣﯿﺪ آﻧﺎن ﺑﻪ رﺿﺎﻣﻨﺪی ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ از‬ ‫ﺷﮑﻨﺠﻪ و ﺟﻮر و ﻣﺤﺮوﻣﯿﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ آﻧﺎن وارد ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ؛ ﭼﺮاﮐﻪ ھﻤﻮاره‬ ‫اﻣﯿﺎل روﺣﯽ و ذاﺗﯽ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺻﺎدق و داﻋﯿﺎن ﻣﺨﻠﺺ ﺑﺮ اﻣﯿﺎل ﺟﺴﻤﺎﻧﯽ آﻧﺎن ﻏﻠﺒﻪ دارد و‬ ‫آﻧﮫﺎ ﺷﺘﺎﺑﺎن ﺑﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻪھﺎی روﺣﯽ ﺧﻮد ﻟﺒﯿﮏ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ و ﺑﻪ راﺣﺘﯽ و ﻟﺬﺗﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﺟﺴﻤﮫﺎﯾﺸﺎن ﻣﯽﺟﻮﯾﺪ‪ ،‬ﺗﻮﺟﮫﯽ ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ و ﻣﻮارد ذﮐﺮ ﺷﺪه ﻣﮫﻢﺗﺮﯾﻦ ﻋﺎﻣﻞ در ﭘﯿﺮوزی‬ ‫ھﺮ دﻋﻮﺗﯽ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽرود و ﺗﻮدهھﺎی ﻣﺮدم از ﺗﺎرﯾﮑﯽ و ﺟﮫﺎﻟﺖ رھﺎﯾﯽ ﻣﯽﯾﺎﺑﻨﺪ ‪.١‬‬ ‫‪ -۲‬آﻧﭽﻪ از اﯾﻦ ھﺠﺮت ﺑﺰرگ اﺳﺘﻨﺒﺎط ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬ ‫ﯾﺎراﻧﺶ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﮫﺮﺑﺎن و دﻟﺴﻮز ﺑﻮد و ھﻤﻮاره درﺻﺪد ﻓﺮاھﻢ ﺳﺎﺧﺘﻦ اﻣﻨﯿﺖ و‬ ‫آﺳﺎﯾﺶ آﻧﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺑﻪ آﻧﮫﺎ دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ ﻧﺰد ﭘﺎدﺷﺎه ﻋﺎدﻟﯽ ﺑﺮوﻧﺪ‬ ‫ﮐﻪ ھﯿﭻ ﮐﺲ ﻧﺰد او ﻣﻮرد ﺳﺘﻢ ﻗﺮار ﻧﻤﯽﮔﯿﺮد و ھﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪،‬‬ ‫ﻣﮫﺎﺟﺮان در دﯾﻦ ﺧﻮد اﻣﻨﯿﺖ ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ﺻﻮرت ﻧﺰد آن ﭘﺎدﺷﺎه اﻗﺎﻣﺖ‬ ‫ﮔﺰﯾﺪﻧﺪ ‪.٢‬‬ ‫رﺳﻮل ﺧﺪا ﺗﻮﺟﻪ آﻧﮫﺎ را ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ ﮐﻪ ﺟﺎﯾﮕﺎه اﻣﻨﯽ ﺑﺮای داﻋﯿﺎن ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﮔﺮدﯾﺪ‬ ‫ﺟﻠﺐ ﻧﻤﻮد ﺗﺎ اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ آﻧﺎن را از ﻧﺎﺑﻮدی ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺮھﺎﻧﺪ و ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ و اﯾﻦ ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮاﻧﻪ ﺑﺮای رھﺒﺮان ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ھﺮ زﻣﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﺣﮑﻤﺖ و دوراﻧﺪﯾﺸﯽ‬ ‫ﺑﺮای ﺣﻤﺎﯾﺖ دﻋﻮت و داﻋﯿﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و ﺳﺮزﻣﯿﻨﯽ اﻣﻦ ﺟﺴﺘﺠﻮ ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ‬ ‫ﭘﺎﯾﮕﺎھﯽ ﺑﺮای دﻋﻮت ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ در ﺻﻮرت در ﻣﻌﺮض ﺧﻄﺮ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ ﭘﺎﯾﮕﺎه اﺻﻠﯽ‪ ،‬ﻣﺮﮐﺰ‬ ‫اﺣﺘﯿﺎﻃﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﺸﺘﻮاﻧﻪای ﺑﺮای دﻋﻮت ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ داﻋﯿﺎن ﺳﺮﻣﺎﯾﮥ اﺻﻠﯽ دﻋﻮت ﺑﻪ‬ ‫ﺷﻤﺎر ﻣﯽروﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮای ﺣﻔﺎﻇﺖ وﺣﻤﺎﯾﺖ آﻧﺎن ھﻤﻪ ﺗﻼﺷﮫﺎ ﻣﺒﺬول ﺷﻮد ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ‬ ‫ﮐﻮﭼﮏﺗﺮﯾﻦ ﺳﮫﻞاﻧﮕﺎرﯾﯽ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ اﻋﻤﺎل ﺷﻮد و ﯾﮏ ﻣﺴﻠﻤﺎن از ھﻤﻪ اﻧﺴﺎﻧﮫﺎﯾﯽ ﮐﻪ‬

‫‪ -١‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬دﮐﺘﺮ ﻣﺼﻄﻔﯽ ﺳﺒﺎﻋﯽ‪ ،‬ص ‪.۵۷‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﮫﺠﺮة ﻓﯽ اﻟﻘﺮآن اﻟﮑﺮﯾﻢ‪ ،‬ص ‪.۳۱۲‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﻫﺠﺮت ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ‪ ،‬ﻣﺸﮑﻼت ﺳﻔﺮ ﺑﻪ ﻃﺎﺋﻒ و ﺳﻔﺮ اﺳﺮاء‬

‫‪٤٤٩‬‬

‫ﮐﺎﻓﺮاﻧﺪ و از دﯾﻦ و ﺗﻮﺣﯿﺪ ﻓﺎﺻﻠﻪ دارﻧﺪ‪ ،‬ارزش ﺑﯿﺸﺘﺮی دارد ‪.١‬‬ ‫‪ -۳‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج از ھﺠﺮت ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ اھﺪاف ﻣﺘﻌﺪدی را دﻧﺒﺎل ﻣﯽﻧﻤﻮد ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪،‬‬ ‫ﺳﻌﯽ ﻧﻤﻮد ﺗﺎ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﺸﺨﺼﯽ را ﺑﺮای ﻣﺤﻘﻖ ﻧﻤﻮدن اﯾﻦ اھﺪاف اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬ ‫اھﺪاﻓﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮔﺴﺘﺮش اﺳﻼم و ﻣﻮﺿﻊ ﻗﺮﯾﺶ در ﺑﺮاﺑﺮ آن؛ ﻗﺎﻧﻊ ﮐﺮدن اﻓﮑﺎر‬ ‫ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﻪ ﻋﺪاﻟﺖ و ﺑﺮ ﺣﻖ ﺑﻮدن اﺳﻼم و ﯾﺎ ﺣﺮﮐﺘﮫﺎی دﯾﭙﻠﻤﺎﺳﯽ ﮐﻪ دوﻟﺖھﺎی‬ ‫ﮐﻨﻮﻧﯽ ﺑﺮای ﺷﺮح ﻗﻀﺎﯾﺎی ﺧﻮد و ﺑﻪ دﺳﺖ آوردن ﺣﻤﺎﯾﺖ اﻓﮑﺎر ﻋﻤﻮﻣﯽ اﻧﺠﺎم‬ ‫ﻣﯽدھﻨﺪ ‪.٢‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ اھﺪاﻓﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮔﺸﻮدن ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺟﺪﯾﺪی ﺑﺮای دﻋﻮت ﻣﺪﻧﻈﺮ ﺑﻮد ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪،‬‬ ‫ﺳﺮان و ﺑﺰرﮔﺎن اﺻﺤﺎب در آﻏﺎز ﮐﺎر‪ ،‬ھﺠﺮت ﮐﺮدﻧﺪ و ﺳﭙﺲ ﺑﻘﯿﻪ ﺑﻪ آﻧﮫﺎ ﭘﯿﻮﺳﺘﻨﺪ و‬ ‫ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ اﻣﻮر ﺑﻪ ﺟﻌﻔﺮ س ﺳﭙﺮده ﺷﺪ ‪.٣‬‬ ‫‪ -۴‬وﺟﻮد ﺟﻌﻔﺮ ﭘﺴﺮ ﻋﻤﻮی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و ﻋﺜﻤﺎن داﻣﺎد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ و دﺧﺘﺮش رﻗﯿﻪ‬ ‫در ﺻﺪر ﻟﯿﺴﺖ ﻣﮫﺎﺟﺮان‪ ،‬رھﻨﻤﻮد و اﺷﺎرهای اﺳﺖ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ‬ ‫ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان و ﺧﺎﻧﻮادۀ رھﺒﺮ‪ ،‬رﻧﺠﮫﺎ و ﺧﻄﺮھﺎ را ﺗﺤﻤﻞ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و ﺑﻪ دوش‬ ‫ﺑﮑﺸﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﮔﺮ ﻧﺰدﯾﮑﺎن رھﺒﺮ از ﺧﻄﺮ دور ﺑﺎﺷﻨﺪ و اﻓﺮادی ﮐﻪ ﺑﺎ رھﺒﺮ ﺟﺎﻣﻌﮥ‬ ‫اﺳﻼﻣﯽ ﺗﻨﺎﺳﺐ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪی ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬درﻣﻌﺮض ﺧﻄﺮ ﻗﺮار ﮔﯿﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﻖ ﮐﻪ‬ ‫ﭼﻨﯿﻦ ﺷﯿﻮهای ﺑﺎ ﺷﯿﻮه و روش ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺎﺻﻠﻪای ﻋﻤﯿﻖ و ﺑﺰرگ دارد ‪.٤‬‬ ‫‪ -۵‬اﺛﺒﺎت ﻣﺸﺮوﻋﯿﺖ ﺗﺮک وﻃﻦ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺣﻔﺎﻇﺖ دﯾﻦ‪ ،‬ﮔﺮﭼﻪ اﯾﻦ وﻃﻦ ﻣﮑﻪ ﺑﺎﺷﺪ‬ ‫ﺑﺎ آن ھﻤﻪ ﻓﻀﯿﻠﺘﯽ ﮐﻪ دارد و اﮔﺮ ﭼﻪ ﻣﮫﺎﺟﺮت ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﻏﯿﺮاﺳﻼﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ؛‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺣﺒﺸﯿﺎن‪ ،‬ﻧﺼﺮاﻧﯽ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﺴﯿﺢ را ﻣﯽﭘﺮﺳﺘﯿﺪﻧﺪ و ﻣﻌﺘﻘﺪ ﻧﺒﻮدﻧﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﻋﯿﺴﯽ ﺑﻨﺪۀ ﺧﺪاﺳﺖ و اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ در ﺣﺪﯾﺚ ام ﺳﻠﻤﻪ ﮐﻪ در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﯿﺎن‬ ‫ﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬روﺷﻦ ﺷﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎ اﯾﻦ ھﺠﺮت‪ ،‬ﻣﮫﺎﺟﺮ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﺷﺪﻧﺪ و آﻧﮫﺎ دوﺑﺎره‬ ‫ھﺠﺮت ﻧﻤﻮدﻧﺪ وﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﭘﯿﺸﯽ ﮔﺮﻓﺘﻦ در ھﺠﺮت ﻣﻮرد ﺳﺘﺎﯾﺶ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ؛‬ ‫َ َّ ٰ ُ َ ۡ َ ُ َ‬ ‫ل�بِقون ٱ� َّولون﴾ و در ﺗﻔﺴﯿﺮ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬آﻧﮫﺎ‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬وٱ‬ ‫‪ -١‬اﻟﺘﺮﺑﯿﺔ اﻟﻘﯿﺎدﯾﺔ‪ ،‬ﻏﻀﺒﺎن‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۳۳۳‬‬ ‫‪ -٢‬اﺿﻮاء ﻋﻠﯽ اﻟﮫﺠﺮة‪ ،‬ﺗﻮﻓﯿﻖ ﻣﺤﻤﺪ ﺳﺒﻊ‪ ،‬ص ‪.۴۲۷‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﺘﺮﺑﯿﺔ اﻟﻘﯿﺎدﯾﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۳۳۳‬‬ ‫‪ -٤‬ھﻤﺎن‪.‬‬

‫‪٤٥٠‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ در ﺑﯿﻌﺖ رﺿﻮان ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻪاﻧﺪ ‪ .١‬ﺧﺪاوﻧﺪ اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج را ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ھﺠﺮت ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ ﺳﺘﻮده اﺳﺖ؛ ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﻣﮫﺎﺟﺮت‬ ‫آﻧﺎن از ﺑﯿﺖ اﻟﻠﻪ ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﮐﻔﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ و آﻧﺎن را ﻣﻮرد ﺳﺘﺎﯾﺶ ﻗﺮار داده‬ ‫اﺳﺖ؛ ﭼﺮاﮐﻪ آﻧﺎن ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺣﻔﺎﻇﺖ دﯾﻦ ﺧﻮد و ﺑﻪ اﻣﯿﺪ ﻋﺒﺎدت ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﮫﺎﺟﺮت‬ ‫ﻧﻤﻮدﻧﺪ و اﯾﻦ ﺣﮑﻢ ﺗﺎ ﻗﯿﺎﻣﺖ اداﻣﻪ دارد ﮐﻪ ھﺮﮔﺎه ﺟﮫﺎﻟﺖ و ﺑﯽدﯾﻨﯽ در ﺳﺮزﻣﯿﻨﯽ‬ ‫ﻏﺎﻟﺐ ﮔﺮدﯾﺪ و ﻣﻮﻣﻨﯽ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺣﻖ‪ ،‬ﻣﻮرد اذﯾﺖ و آزار ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و ﯾﻘﯿﻦ داﺷﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺎﻃﻞ ﭼﯿﺮه اﺳﺖ و اﻣﯿﺪوار ﺑﻮد ﮐﻪ در ﮐﺸﻮر و ﺳﺮزﻣﯿﻨﯽ دﯾﮕﺮ‪ ،‬ھﺮ ﮐﺸﻮر و‬ ‫ﺳﺮزﻣﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاھﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ دﯾﻨﺶ ﻋﻤﻞ ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﭘﺮوردﮔﺎرش را‬ ‫ﻋﺒﺎدت ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ھﺠﺮت ﮐﻨﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫﴿ َو ِ َّ�ِ ٱل ۡ َم ۡ� ُق َوٱل ۡ َم ۡغر ُب َف َ� ۡ� َن َما تُ َو ُّلوا ْ َ� َث َّم َو ۡج ُه ٱ َّ�ِ إ َّن ٱ َّ َ‬ ‫� َ�ٰس ٌِع َعل ‪ٞ‬‬ ‫ِيم‪﴾١١٥‬‬ ‫ۚ ِ‬ ‫ِ ۚ‬ ‫ِ‬ ‫]اﻟﺒﻘﺮة‪.[۱۱۵ :‬‬

‫»ﻣﺸﺮق و ﻣﻐﺮب از آن ﺧﺪاﯾﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﻪ ھﺮ ﺳﻮ رو ﮐﻨﯿﺪ‪،‬ﺧﺪا در آﻧﺠﺎ اﺳﺖ‪ ،‬ھﻤﺎﻧﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ‬

‫دارای ﻓﻀﻞ و اﺣﺴﺎن ﮔﺴﺘﺮده و داﻧﺎ اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫‪ -۶‬اﺛﺒﺎت اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ھﻨﮕﺎم ﺿﺮورت ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻧﺰد ﻏﯿﺮﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬ ‫ﭘﻨﺎھﻨﺪه ﺷﻮﻧﺪ و ﺗﺤﺖ ﺣﻤﺎﯾﺖ آﻧﮫﺎ ﻗﺮار ﮔﯿﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺧﻮاه ﭘﻨﺎهدھﻨﺪه اھﻞ ﮐﺘﺎب ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬ ‫ً‬ ‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﺠﺎﺷﯽ ﮐﻪ در آن وﻗﺖ ﻧﺼﺮاﻧﯽ ﺑﻮد و ﺑﻌﺪا ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪ ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺸﺮک‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺑﻌﺪ از ﺑﺎزﮔﺸﺖ از ﺣﺒﺸﻪ ﺗﺤﺖ ﺣﻤﺎﯾﺖ و ﭘﻨﺎه‬ ‫ﺧﻮﯾﺶ در آوردﻧﺪ ﯾﺎ ھﻤﺎﻧﻨﺪ اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ‪ ،‬ﻋﻤﻮی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬ﮐﻪ ھﻤﻮاره از رﺳﻮل ﺧﺪا‬ ‫ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻣﯽﮐﺮد و ﯾﺎ ﻣﻄﻌﻢ ﺑﻦ ﻋﺪی ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻌﺪ از ﺑﺎزﮔﺸﺖ از ﻃﺎﯾﻒ‪،‬‬ ‫ﺗﺤﺖ ﺣﻤﺎﯾﺖ و ﭘﻨﺎه او وارد ﻣﮑﻪ ﺷﺪ ‪.٢‬‬ ‫اﻟﺒﺘﻪ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ ﺣﻤﺎﯾﺖ و ﭘﻨﺎه ﻣﺸﺮﮐﺎن در ﺻﻮرﺗﯽ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺿﺮﺑﻪای ﺑﻪ دﻋﻮت‬ ‫اﺳﻼﻣﯽ ﻧﮕﺮدد ﯾﺎ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺑﺮﺧﯽ از اﺣﮑﺎم دﯾﻦ را ﻓﺮاھﻢ ﻧﯿﺎورد و ﻣﺴﺘﻠﺰم ﺳﮑﻮت‬ ‫در ﺑﺮاﺑﺮ ارﺗﮑﺎب ﺑﺮﺧﯽ از ﻣﺤﺮﻣﺎت ﻧﮕﺮدد و درﻏﯿﺮ اﯾﻦ ﺻﻮرت ﺑﺮای ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ‪،‬‬ ‫ﭼﻨﯿﻦ ﭘﻨﺎھﻨﺪﮔﯽ را ﺑﭙﺬﯾﺮد و دﻟﯿﻞ آن اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ وﻗﺘﯽ اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫ﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺨﺖ ﻧﮕﯿﺮد و او را ﺑﻪ ﮐﺎری وادار ﻧﺴﺎزد ﮐﻪ در ﺗﻮاﻧﺶ ﻧﯿﺴﺖ و ﻣﻌﺒﻮدان‬ ‫‪ -١‬ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻃﺒﺮی‪ ،‬ج ‪ ،۱۱‬ص ‪ ۶‬ﺗﻔﺴﯿﺮ اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۳۳۱‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﮫﺠﺮة ﻓﯽ اﻟﻘﺮآن اﻟﮑﺮﯾﻢ‪ ،‬ص ‪.۳۱۶‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﻫﺠﺮت ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ‪ ،‬ﻣﺸﮑﻼت ﺳﻔﺮ ﺑﻪ ﻃﺎﺋﻒ و ﺳﻔﺮ اﺳﺮاء‬

‫‪٤٥١‬‬

‫ﻣﺸﺮﮐﺎن را ﺑﻪ ﺑﺪی ﯾﺎد ﻧﮑﻨﺪ‪ ،‬رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺧﻮد را ﺑﺮای ﺑﯿﺮون ﺷﺪن از ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻋﻤﻮﯾﺶ‬ ‫آﻣﺎده ﮐﺮد و ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﺳﺎﮐﺖ ﺑﻤﺎﻧﺪ و دﺳﺖ از ﺗﺒﻠﯿﻎ ﺣﻖ ﺑﺮدارد ‪.١‬‬ ‫‪ -۷‬اﻧﺘﺨﺎب ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺣﺒﺸﻪ ﺗﻮﺳﻂ رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺤﻞ ھﺠﺮت ﺑﻪ اﻣﺮ‬ ‫اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﮏ ﻣﮫﻤﯽ اﺷﺎره ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ اﻧﺘﺨﺎب در ﭘﺮﺗﻮ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫از دوﻟﺖھﺎ و ﻣﻨﺎﻃﻖ ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﺶ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬او از اوﺿﺎع ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ‬ ‫ﮐﺸﻮرھﺎی ھﻤﺴﺎﯾﻪ آ ﮔﺎھﯽ داﺷﺖ و ﺷﺮاﯾﻂ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ آن را اﻋﻢ از رواﺑﻂ ﺧﻮب و‬ ‫ﺑﺪ و ﺳﺘﻤﮕﺮ و دادﮔﺮ را ﻣﯽداﻧﺴﺖ و اﯾﻦ ﺷﻨﺎﺧﺖ‪ ،‬او را ﮐﻤﮏ ﻣﯽﮐﺮد ﺗﺎ ﺟﺎی‬ ‫اﻣﻨﯽ ﺑﺮای ھﺠﺮت ﯾﺎراﻧﺶ ﺑﺮﮔﺰﯾﻨﺪ و رھﺒﺮ دﻋﻮت ﺑﺎﯾﺪ از آﻧﭽﻪ ﭘﯿﺮاﻣﻮن وی‬ ‫ﻣﯽﮔﺬرد و از اﺣﻮال و اوﺿﺎع ﻣﻠﺖھﺎ و ﺣﮑﻮﻣﺖھﺎ ﻣﻄﻠﻊ ﺑﺎﺷﺪ ‪.٢‬‬ ‫‪ -۸‬رﻋﺎﯾﺖ اﻣﻨﯿﺖ در ﻋﻤﻠﮑﺮد ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺻﺪر اﺳﻼم و ﮐﯿﻔﯿﺖ ھﺠﺮت آﻧﺎن ﺑﻪ‬ ‫وﺿﻮح ﻧﻤﺎﯾﺎن اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ھﺠﺮت در ﻗﺎﻟﺐ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪای اﻧﺪک ﮐﻪ ﺷﺎﻧﺰده ﻧﻔﺮ‬ ‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻧﺠﺎم ﯾﺎﻓﺖ؛ ﭼﻮن اﯾﻦ ﺗﻌﺪاد وﻗﺘﯽ ﯾﮑﯽ ﯾﮑﯽ ﯾﺎ دوﺗﺎ دوﺗﺎ ﻣﺨﻔﯿﺎﻧﻪ‬ ‫از ﻣﮑﻪ ﺑﯿﺮون ﻣﯽآﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻮﺟﻪ ﮐﺴﯽ را ﺑﻪ ﺧﻮد ﺟﻠﺐ ﻧﻤﯽﮐﺮدﻧﺪ واز ﻃﺮﻓﯽ‬ ‫ﺗﻌﺪاد اﻧﺪک ﻣﮫﺎﺟﺮان ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ ﺳﺮﯾﻊ آﻧﮫﺎ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ھﻢ اﻗﺘﻀﺎء ﻣﯽﻧﻤﻮد‪،‬‬ ‫ﮐﻤﮏ ﻣﯽﮐﺮد؛ ﭼﻮن ھﺮ ﻟﺤﻈﻪ اﺣﺘﻤﺎل ﻣﯽرﻓﺖ ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﺗﻌﻘﯿﺐ ﻗﺮار ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ و‬ ‫دﺳﺘﮕﯿﺮ ﺷﻮﻧﺪ و ﺷﺎﯾﺪ ﭘﻨﮫﺎﻧﯽ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻦ اﯾﻦ ھﺠﺮت ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﺗﺎ ﻗﺮﯾﺶ از‬ ‫ً‬ ‫آن‪ ،‬ﺑﯽاﻃﻼع ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻗﺮﯾﺸﯿﺎن ﺑﻌﺪا ﮐﻪ از ﻣﺎﺟﺮا ﺧﺒﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬در ﺻﺪد ﺗﻌﻘﯿﺐ‬ ‫آﻧﮫﺎ ﺑﺮآﻣﺪﻧﺪ ﺗﺎ آﻧﮫﺎ را دﺳﺘﮕﯿﺮ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ اﻣﺎ ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ؛ ﭼﺮاﮐﻪ ﺑﺎ ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﺑﻪ‬ ‫درﯾﺎ‪ ،‬ھﯿﭻ ﮐﺲ را آن ﺟﺎ ﻧﯿﺎﻓﺘﻨﺪ و اﯾﻦ رھﻨﻤﻮدی اﺳﺖ ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺎﯾﺪ داﻋﯿﺎن در‬ ‫ﺣﺮﮐﺘﮫﺎی دﻋﻮﺗﯽ ﺧﻮد‪ ،‬ﺟﺎﻧﺐ اﺣﺘﯿﺎط را ﻣﺮاﻋﺎت ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و ﻧﺒﺎﯾﺪ دﺷﻤﻦ از ھﺮ‬ ‫ﻧﻘﻞ و ﺣﺮﮐﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﻃﻼع ﯾﺎﺑﺪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ و دﻋﻮت‪ ،‬آﺳﯿﺐ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ ‪.٣‬‬ ‫‪ -۹‬ﻗﺮﯾﺶ از ھﺠﺮت ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ راﺿﯽ ﻧﺒﻮدﻧﺪ و اﺣﺴﺎس ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ‬ ‫اﯾﻦ ﺧﻄﺮ در آﯾﻨﺪه ﻣﻨﺎﻓﻊ آﻧﮫﺎ را ﺗﮫﺪﯾﺪ ﺧﻮاھﺪ ﮐﺮد؛ زﯾﺮا ﻣﻤﮑﻦ ﺑﻮد ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ‬ ‫ﺗﻌﺪاد ﻣﮫﺎﺟﺮان‪ ،‬آﻧﺎن ﺑﻪ ﻧﯿﺮوی ﺧﻄﺮﻧﺎﮐﯽ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﮔﺮدﻧﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻣﺸﺮﮐﺎن‬

‫‪ -١‬ﻓﻘﻪ اﻟﺴﯿﺮة‪ ،‬ﺑﻮﻃﯽ‪ ،‬ص ‪ × ۲۶‬اﻟﮫﺠﺮة ﻓﯽ اﻟﻘﺮآن اﻟﮑﺮﯾﻢ‪ ،‬ص ‪.۳۱۷‬‬ ‫‪ -٢‬ﻓﯽ اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ ﻗﺮاءه ﻟﺠﻮاﻧﺐ اﻟﺤﺬر و اﻟﺤﯿﻄﻪ‪ ،‬ص ‪.۱۰۱‬‬ ‫‪ -٣‬ھﻤﺎن‪.‬‬

‫‪٤٥٢‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﺗﻼش ﮐﺮدﻧﺪ و از راھﮑﺎرھﺎﯾﯽ ﺧﺎص ﺑﺮای ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪن ﻣﮫﺎﺟﺮان اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮدﻧﺪ‬ ‫وﮐﻮﺷﯿﺪﻧﺪ ﺗﺎ اﯾﻦ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺟﺪﯾﺪ را از دﺳﺖ آﻧﮫﺎ ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ دادن ھﺪاﯾﺎﯾﯽ‬ ‫ﺑﻪ ﻧﺠﺎﺷﯽ و ﺑﻪ اﺳﻘﻔﺎن درﺑﺎر از ﺟﻤﻠﻪ اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪھﺎ ﺑﻮد‪ .‬در ﻋﺼﺮ ﺣﺎﺿﺮ ﻧﯿﺎز‬ ‫اﺳﺖ ﺗﺎ درﺻﺪد ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ دﺷﻤﻦ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪھﺎی آﻧﺎن ﺑﺮآﯾﯿﻢ و ﺗﺎ آﻣﺎدﮔﯽ ﮐﺎﻣﻞ را‬ ‫ﺑﺮای ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ اﻗﺪاﻣﺎت و ﻧﻘﺸﻪھﺎی ﻓﺮﯾﺒﮑﺎراﻧﻪ آﻧﺎن داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ ‪.١‬‬ ‫‪ -۱۰‬ﻗﺮﯾﺶ ﺑﺮﻧﺎﻣﮥ ﮐﺎﻣﻠﯽ ﺑﺮای ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪن ﻣﮫﺎﺟﺮان اﺟﺮا ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺷﮑﺴﺖ‬ ‫ﺧﻮردﻧﺪ؛ ﭼﻮن ﻧﺠﺎﺷﯽ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﭘﻨﺎه داده ﺑﻮد‪ ،‬ﻗﺒﻮل ﻧﮑﺮد ﮐﻪ ﺑﺪون‬ ‫ﺗﺤﻘﯿﻖ و ﺷﻨﯿﺪن ﺳﺨﻦ ﻣﮫﺎﺟﺮان آﻧﮫﺎ را ﺗﺤﻮﯾﻞ دھﺪ و ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮرت ﻓﺮﺻﺖ‬ ‫ﺑﺮای ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻓﺮاھﻢ ﺷﺪ ﺗﺎ ﻗﻀﯿﻪ دادﮔﺮاﻧﻪ و آﯾﯿﻦ اﺳﺘﻮار ﺧﻮﯾﺶ را اراﺋﻪ‬ ‫ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ -۱۱‬وﻗﺘﯽ ﻓﺮﺳﺘﺎدۀ ﻧﺠﺎﺷﯽ ﻧﺰد اﺻﺤﺎب آﻣﺪ و از آﻧﮫﺎ ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ ﻧﺰد ﻧﺠﺎﺷﯽ ﺣﺎﺿﺮ‬ ‫ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬آﻧﮫﺎ ﮔﺮدھﻢ آﻣﺪﻧﺪ و ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ وﺿﻌﯿﺖ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ و اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﮐﺎر‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎ ﻣﺸﻮرت و راﯾﺰﻧﯽ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ و ھﺮ اﻣﺮی ﮐﻪ از ﻃﺮﯾﻖ راﯾﺰﻧﯽ و‬ ‫ﻣﺸﻮرت اﻧﺠﺎم ﮔﯿﺮد‪ ،‬اﺣﺘﻤﺎل ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ آن ﺑﺎﻻﺗﺮ ﻣﯽرود؛ ﭼﻮن ﺷﻮرا ﭼﮑﯿﺪۀ‬ ‫ً‬ ‫ﺗﺮاوش ﻋﻘﻠﮫﺎ و اﻧﺪﯾﺸﻪھﺎی زﯾﺎدی اﺳﺖ‪ .‬ﻧﮫﺎﯾﺘﺎ آﻧﮫﺎ ﺑﺮ اﯾﻦ اﺗﻔﺎق ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﮐﻪ‬ ‫اﺳﻼم را آن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮﺧﺪا آورده اﺳﺖ ﻋﺮﺿﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬ﺣﺎل ﻧﺘﯿﺠﻪ ھﺮ ﭼﻪ‬ ‫ﻣﯽﺧﻮاھﺪ ﺑﺎﺷﺪ و ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ اﺳﻼم را ﻗﺎﻃﻌﺎﻧﻪ و ﺻﺮﯾﺢ اراﺋﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ؛ ﺣﺘﯽ‬ ‫‪٢‬‬ ‫اﮔﺮ اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﻪ ﻧﺎﺑﻮدی آﻧﮫﺎ ﺑﯿﻨﺠﺎﻣﺪ‪.‬‬ ‫‪ -۱۲‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺮ اوﺿﺎع داﺧﻠﯽ ﺗﺴﻠﻂ ﮐﺎﻣﻞ داﺷﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺟﻌﻔﺮ ﺑﻦ‬ ‫اﺑﯽﻃﺎﻟﺐ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻣﯿﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ھﺠﺮت اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻤﻮد و ﻧﯿﺰ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬ ‫او را اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ در ﺣﻀﻮر ﭘﺎدﺷﺎه ﺳﺨﻨﮕﻮی آﻧﮫﺎ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﻣﺮد‬ ‫ﺗﯿﺰھﻮش و زﯾﺮک ﻋﺮب‪ ،‬ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺎص‪ ،‬ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺟﻌﻔﺮ دارای ﭼﻨﺪﯾﻦ‬ ‫اﻣﺘﯿﺎز ﺑﻮد ﮐﻪ او را ﺑﺮای ﭘﺮ ﮐﺮدن اﯾﻦ رﺧﻨﮥ ﺑﺰرگ )ﻧﺒﻮد ﭘﺒﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ( ﺑﺮ‬ ‫دﯾﮕﺮان ﻣﻘﺪم ﻣﯽﻧﻤﻮد‪ :‬ﯾﮑﯽ اﯾﻨﮑﻪ ﺟﻌﻔﺮ‪ ،‬ﭘﺴﺮ اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ ﺑﻮد و ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫در ﯾﮏ ﺧﺎﻧﻪ زﻧﺪﮔﯽ ﻧﻤﻮده ﺑﻮد؛ ﭘﺲ او ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﺳﺎﯾﺮ ﻣﮫﺎﺟﺮان‪ ،‬ﺑﺎ رھﺒﺮ دﻋﻮت‬ ‫‪ -١‬اﻟﺘﺮﺑﯿﺔ اﻟﻘﯿﺎدﯾﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۳۱۷‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺘﺎرﯾﺦ اﻻﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﺣﻤﯿﺪی‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۹۲‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﻫﺠﺮت ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ‪ ،‬ﻣﺸﮑﻼت ﺳﻔﺮ ﺑﻪ ﻃﺎﺋﻒ و ﺳﻔﺮ اﺳﺮاء‬

‫‪٤٥٣‬‬

‫و ﺳﺮدار اﻣﺖ آﺷﻨﺎﺋﯽ داﺷﺖ و ﺗﻨﮫﺎ ﻣﯽﺑﺎﯾﺴﺖ در ﺣﻀﻮر ﻧﺠﺎﺷﯽ ﺑﺎ ﺑﻼﻏﺖ و‬ ‫ﺷﯿﻮاﯾﯽ ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻔﺖ‪ .‬ﺑﯽﺗﺮدﯾﺪ ﺑﻨﯽھﺎﺷﻢ در ﻣﯿﺎن ﻗﺒﯿﻠﻪھﺎی ﻗﺮﯾﺶ از ﻧﻈﺮ‬ ‫ﻧﺴﺐ ﻣﻌﺮوفﺗﺮ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ از ﮐﻨﺎﻧﻪ ھﺎﺷﻢ را ﺑﺮﮔﺰﯾﺪ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش را از‬ ‫ﺑﻨﯽھﺎﺷﻢ اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮد‪ .‬ﭘﺲ آﻧﮫﺎ دارای ﻓﺼﺎﺣﺖ زﺑﺎن و ﻧﺴﺐ ﻋﺎﻟﯽ ﺑﻮدﻧﺪ و‬ ‫ً‬ ‫ﭼﻮن ﺟﻌﻔﺮ ﭘﺴﺮ ﻋﻤﻮی رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﻮد‪ ،‬ﻃﺒﻌﺎ دارای ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮی ﻧﺴﺒﺖ‬ ‫ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ج ﺑﻮد ﺗﺎ ﻧﺠﺎﺷﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ او اﻋﺘﻤﺎد و اﻃﻤﯿﻨﺎن ﮐﻨﺪ ‪.١‬‬ ‫اﺧﻼق ﺟﻌﻔﺮ از ﻣﺸﻌﻞ ﻧﺒﻮت ﭘﺮﺗﻮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد و زﯾﺒﺎﯾﯽ اﻧﺪاﻣﮫﺎی ﻻﻏﺮ او ﺑﻪ ﺗﯿﺮه ﺑﻨﯽ‬ ‫ھﺎﺷﻢ ﺑﺮﻣﯽﮔﺸﺖ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﺑﻪ ﺟﻌﻔﺮ ﻣﯽﮔﻔﺖ‪» :‬ﺗﻮ در آﻓﺮﯾﻨﺶ و اﺧﻼق ﺑﻪ ﻣﻦ‬ ‫ﺷﺒﺎھﺖ داری ‪ .«٢‬ﭘﺲ اﯾﻦ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪه اﺳﻼﻣﯽ ﮐﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﺠﺎﺷﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮای‬ ‫ﺳﺎﯾﺮ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن و ﺳﻔﺮای ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻓﺼﺎﺣﺖ‪ ،‬ﺷﯿﻮاﯾﯽ ﺑﯿﺎن‪ ،‬داﻧﺶ‪ ،‬اﺧﻼق‬ ‫ﺧﻮب‪ ،‬ﺑﺮدﺑﺎری‪ ،‬ﺣﮑﻤﺖ و زﯾﺮﮐﯽ و ﻗﯿﺎﻓﻪ ﻇﺎھﺮی اﻟﮕﻮ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ ‪.٣‬‬ ‫‪ -۱۳‬ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺎص ﮐﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪه دﺷﻤﻨﺎن ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻮد‪ ،‬ھﻮﺷﯿﺎر و‬ ‫زﯾﺮک و ﻓﺮﯾﺒﮑﺎر ﺑﻮد‪ .‬او ﻗﺒﻞ از آﻣﺪن ﺟﻌﻔﺮ ﺗﻤﺎم دﻻﯾﻞ ﺧﻮد را آﻣﺎده ﮐﺮده ﺑﻮد‬ ‫و آن را ﺑﺮای ﻧﺠﺎﺷﯽ در ﺿﻤﻦ ﻧﮑﺎت ذﯾﻞ ﻣﻄﺮح ﻧﻤﻮد‪ :‬او از آﺷﻮب و ﺑﺮﭘﺎ ﺷﺪن‬ ‫ﻏﻮﻏﺎ در ﻣﺤﯿﻂ ﻣﮑﻪ و ﺗﯿﺮﮔﯽ رواﺑﻂ ﺑﺮ اﺛﺮ دﻋﻮت ﻣﺤﻤﺪ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺖ؛ او ﺳﻔﯿﺮ‬ ‫ﻣﮑﻪ ﺑﻮد و ﺑﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﯽ ازآن ﻧﺰد ﻧﺠﺎﺷﯽ آﻣﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﻋﻤﺮو از ﺧﻄﺮات ﭘﯿﺮوی از‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺖ و ﺑﻪ ﻧﺠﺎﺷﯽ ﮔﻮﺷﺰد ﮐﺮدﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ زودی ﺳﺮزﻣﯿﻦ‬ ‫او را ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻓﺴﺎد ﺑﮑﺸﻨﺪ‪ ،‬ھﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﻣﮑﻪ را ﺑﻪ ﻓﺴﺎد ﮐﺸﯿﺪهاﻧﺪ و ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫اﮔﺮ ﻣﺤﺒﺖ و دوﺳﺘﯽ ﻗﺮﯾﺶ ﺑﺎ ﻧﺠﺎﺷﯽ ﻧﻤﯽﺑﻮد‪ ،‬آﻧﮫﺎ رﻧﺞ و ﺧﺴﺘﮕﯽ اﯾﻦ ﺳﻔﺮ را‬ ‫ﺗﺤﻤﻞ ﻧﻤﯽﮐﺮدﻧﺪ و اﻓﺰود ﮐﻪ‪» :‬ﺷﻤﺎ دوﺳﺖ واﻗﻌﯽ ﻣﺎ ھﺴﺘﯿﺪ‪ ،‬رﻓﺘﺎر ﺷﻤﺎ ﺑﺎ‬ ‫ﻗﺒﯿﻠﻪ ﻣﺎ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ و ﻣﮫﺮﺑﺎﻧﯽ اﺳﺖ و ﺑﺎزرﮔﺎﻧﺎن ﻣﺎ ﻧﺰدﺷﻤﺎ از اﻣﻨﯿﺖ ﺑﺮﺧﻮردار‬ ‫ھﺴﺘﻨﺪ«‪ .‬ﭘﺲ ﺣﺪاﻗﻞ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﻮﺑﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺧﻮﺑﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﮐﻤﺎل ﺣﺴﻦ‬ ‫ھﻤﺠﻮاری و ارﺗﺒﺎط ﻣﮑﻪ وﺣﺒﺸﻪ اﯾﻦ را ﻣﯽﻃﻠﺒﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﭘﺎدﺷﺎه از اﯾﻦ ﻓﺘﻨﮥ‬ ‫ﺟﺪﯾﺪ ﺑﺮ ﺣﺬر داﺷﺘﻪ ﺷﻮد و ﺧﻄﺮﻧﺎکﺗﺮﯾﻦ ﮐﺎر اﯾﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎن اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻨﮫﺎ‬

‫‪ -١‬اﻟﺘﺮﺑﯿﺔ اﻟﻘﯿﺎدﯾﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۳۳۵‬‬ ‫‪ -٢‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۳۳۶‬‬ ‫‪ -٣‬ﺳﻔﺮاء اﻟﻨﺒﯽ ج ‪ ،‬ﻣﺤﻤﻮد ﺷﯿﺖ ﺧﻄﺎب‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪ ۲۵۲‬ﺗﺎ ‪.۳۱۷‬‬

‫‪٤٥٤‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﻋﻠﯿﻪ ﻋﻘﯿﺪه ﻧﺠﺎﺷﯽ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪاﻧﺪ و ﺑﻪ آن ﮐﻔﺮ ورزﯾﺪهاﻧﺪ‪ ،‬آﻧﮫﺎ ﮔﻮاھﯽ ﻧﻤﯽدھﻨﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﻋﯿﺴﯽ ﭘﺴﺮ ﺧﺪا اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ آﻧﮫﺎ ﻧﻪ ﺑﺮ دﯾﻦ ﻗﻮم ﺧﻮد و ﻧﻪ ﭘﯿﺮو ﺷﻤﺎ ھﺴﺘﻨﺪ و دﻟﯿﻞ‬ ‫اﯾﻨﮑﻪ آﻧﮫﺎ ﭘﺎدﺷﺎه را ﺗﺤﻘﯿﺮ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و ﺑﻪ او ﺗﻮھﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻤﺎم‬ ‫ﻣﺮدم ﺑﺮای ﭘﺎدﺷﺎه ﺳﺠﺪه ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ آﻧﮫﺎ اﯾﻦ ﮐﺎر را ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ؛ ﭘﺲ ﭼﮕﻮﻧﻪ آﻧﮫﺎ را‬ ‫ﻧﺰد ﺧﻮد ﺟﺎی ﻣﯽدھﯽ؟ ﺟﻌﻔﺮ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ھﻤﻪ اﯾﻦ اﺗﮫﺎﻣﺎت ﺑﺎﻃﻠﯽ ﮐﻪ ﺳﻔﯿﺮ و ﻧﻤﺎﯾﻨﺪۀ‬ ‫ﻗﺮﯾﺶ ﺑﻪ ﻣﮫﺎﺟﺮان ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﺎﺳﺦ ﻣﯽداد و از ﺑﯿﻦ ﻣﯽﺑﺮد ‪.١‬‬ ‫‪ -۱۴‬ﭘﺎﺳﺦ ﺟﻌﻔﺮ ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺸﮫﺎی ﻧﺠﺎﺷﯽ در ﻧﮫﺎﯾﺖ ھﻮﺷﯿﺎری و ﻣﮫﺎرت ﺳﯿﺎﺳﯽ‪،‬‬ ‫ﺗﺒﻠﯿﻐﺎﺗﯽ‪ ،‬دﻋﻮﺗﯽ و ﻋﻘﯿﺪﺗﯽ ﻗﺮار داﺷﺖ‪.‬‬ ‫او ﻧﺨﺴﺖ ﻋﯿﺐ و ﻧﻘﺼﮫﺎی دوران ﺟﺎھﻠﯿﺖ را ﺑﺮﺷﻤﺮد و آن را ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﯽ اراﺋﻪ ﮐﺮد ﺗﺎ‬ ‫ھﺮ ﺷﻨﻮﻧﺪهای از آن ﻣﺘﻨﻔﺮ ﮔﺮدد و او ﺑﺎ اﯾﻦ ﮐﺎر‪ ،‬اﯾﻦ ھﺪف را دﻧﺒﺎل ﻣﯽﻧﻤﻮد ﺗﺎ ﭼﮫﺮۀ‬ ‫واﻗﻌﯽ ﻗﺮﯾﺶ را ﺑﻪ ﭘﺎدﺷﺎه ﺑﺸﻨﺎﺳﺪ و ﺑﺮ ﺻﻔﺖھﺎی زﺷﺘﯽ اﻧﮕﺸﺖ ﮔﺬاﺷﺖ ﮐﻪ ﺟﺰ ﺑﺎ‬ ‫ﻧﺒﻮت از ﻣﯿﺎن ﻧﻤﯽروﻧﺪ‪.‬‬ ‫آن ﮔﺎه ﺷﺨﺼﯿﺖ واﻻی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج را در اﯾﻦ ﺟﺎﻣﻌﮥ آﻟﻮده و آ ﮐﻨﺪه از زﺷﺘﯿﮫﺎ‬ ‫ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﺮد ﮐﻪ او ﭼﮕﻮﻧﻪ در ﭼﻨﯿﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪای از ھﻤﻪ ﻋﯿﺐھﺎ ﺑﻪ دور ﺑﻮده و ﻧﺴﺐ و‬ ‫ﺻﺪاﻗﺖ و اﻣﺎﻧﺘﺪاری و ﭘﺎﮐﺪاﻣﻨﯽاش زﺑﺎﻧﺰد اﺳﺖ؛ ﭘﺲ او ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮی اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺟﻌﻔﺮ‪ ،‬ﺧﻮﺑﯿﮫﺎی اﺳﻼم و ﻣﻨﺶ آن را ﮐﻪ ﺑﺎ ﺷﯿﻮهھﺎی دﻋﻮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ھﻢ آھﻨﮓ‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬اﻇﮫﺎر داﺷﺖ‪ .‬ﺟﻌﻔﺮ از ﺗﻌﺎﻟﯿﻢ و دﺳﺘﻮرات اﺳﻼم ھﻤﺎﻧﻨﺪ ﺗﺮک ﺑﺖﭘﺮﺳﺘﯽ‪،‬‬ ‫راﺳﺘﮕﻮﯾﯽ‪ ،‬ادای اﻣﺎﻧﺖ‪ ،‬ﺻﻠﻪ رﺣﻢ‪ ،‬رﻋﺎﯾﺖ ﺣﻘﻮق ھﻤﺴﺎﯾﻪ و ﺧﻮﺑﯽ ﺑﺎ آن‪،‬دﺳﺖ ﻧﮕﺎه‬ ‫داﺷﺘﻦ از ﺣﺮﻣﺖﺷﮑﻨﯽ و ﺧﻮﻧﺮﯾﺰی‪ ،‬ﺑﺮﭘﺎ داﺷﺘﻦ ﻧﻤﺎز و ﭘﺮداﺧﺘﻦ زﮐﺎت و ‪ ...‬ﺳﺨﻦ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﯿﺎن آورد‪.‬‬ ‫از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻧﺠﺎﺷﯽ و اﺳﻘﻔﺎن از آﺋﯿﻦ ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ اﻃﻼع ﮐﺎﻣﻠﯽ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ آﻧﮫﺎ از‬ ‫ﺳﺨﻨﺎن ﺟﻌﻔﺮ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﭘﯽ ﺑﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ ﮐﻪ او ﺑﺮ زﺑﺎن راﻧﺪ‪ ،‬از ﭘﯿﺎﻣﮫﺎی‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻮﺳﯽ و ﻋﯿﺴﯽ و ﻏﯿﺮه ﺑﺎ آن ﻣﺒﻌﻮث ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺟﻌﻔﺮ ﯾﮑﯽ دﯾﮕﺮ از ﻋﻮاﻣﻞ دﺷﻤﻨﯽ ﻗﺮﯾﺶ ﺑﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را رھﺎ ﻧﻤﻮدن ﺑﺖ‬ ‫ﭘﺮﺳﺘﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و اﯾﻤﺎن ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﺑﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ و آراﺳﺘﻦ زﻧﺎن ﺑﻪ اﺧﻼق و‬ ‫ﮐﺮدار ﻧﯿﮏ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮد‪ّ ،‬اﻣﺎ ﻧﺠﺎﺷﯽ را از آن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺑﻮد ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﺳﺘﺎﯾﺶ ﮐﺮد ﮐﻪ‬ ‫‪ -١‬اﻟﺘﺮﺑﯿﺔ اﻟﻘﯿﺎدﯾﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۳۴۰ - ۳۱۹‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﻫﺠﺮت ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ‪ ،‬ﻣﺸﮑﻼت ﺳﻔﺮ ﺑﻪ ﻃﺎﺋﻒ و ﺳﻔﺮ اﺳﺮاء‬

‫‪٤٥٥‬‬

‫ﮐﺴﯽ ﻧﺰد او ﻣﻮرد ﺳﺘﻢ ﻗﺮار ﻧﻤﯽﮔﯿﺮد و درﻣﯿﺎن ﻗﻮم ﺧﻮد ﺑﻪ ﻋﺪاﻟﺖ رﻓﺘﺎر ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و‬ ‫ﻧﯿﺰ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ او را از ﻣﯿﺎن دﯾﮕﺮان ﺑﺮﮔﺰﯾﺪهاﻧﺪ ﺗﺎ از ﺳﺘﻢ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاھﻨﺪ‪ ،‬آﻧﺎن را‬ ‫ﺷﮑﻨﺠﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬ﺑﮕﺮﯾﺰﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮرت ﺟﻌﻔﺮ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺳﺨﻨﺎن روﺷﻦ و واﺿﺢ‪ ،‬ﻧﻘﺸﻪھﺎی‬ ‫ﻋﻤﺮو را درھﻢ ﺷﮑﺴﺖ و ﻋﻘﻞ و ﺧﺮد ﻧﺠﺎﺷﯽ و اﺳﻘﻔﮫﺎی ﺣﺎﺿﺮ را اﺳﯿﺮ ﮐﺮد‪ .‬وﻗﺘﯽ‬ ‫ﭘﺎدﺷﺎه از آﻧﮫﺎ ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ ﭘﺎرهای از آﻧﭽﻪ ﺑﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮای او ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ‪،‬‬ ‫ﺟﻌﻔﺮ آﯾﻪھﺎی ﻧﺨﺴﺖ ﺳﻮرۀ ﻣﺮﯾﻢ را در ﻧﮫﺎﯾﺖ زﯾﺒﺎﯾﯽ ﺗﻼوت ﻧﻤﻮد‪ .‬اﯾﻦ آﯾﻪھﺎ ﺑﻪ ﻗﺪری‬ ‫در آن ﻣﺠﻠﺲ ﻣﺆﺛﺮ واﻗﻊ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻧﺠﺎﺷﯽ و اﺳﻘﻔﺎن درﺑﺎرش ﺑﻪ ﮔﺮﯾﻪ اﻓﺘﺎدﻧﺪ و ﭼﻨﺎن‬ ‫ﮔﺮﯾﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺤﺎﺳﻦ و ﻣﺼﺤﻒھﺎﯾﺸﺎن ﺧﯿﺲ ﺷﺪ‪ .‬ﺟﻌﻔﺮ ﺳﻮرۀ ﻣﺮﯾﻢ را ﺑﺮای ﺗﻼوت در‬ ‫ﺣﻀﻮر ﻧﺠﺎﺷﯽ اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻤﻮد واﯾﻦ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﻓﺮزاﻧﮕﯽ و ھﻮﺷﯿﺎری ﻧﻤﺎﯾﻨﺪۀ ﻣﮫﺎﺟﺮان ﺑﻮد؛‬ ‫زﯾﺮا ﺳﻮرۀ ﻣﺮﯾﻢ از ﻣﺮﯾﻢ و ﻋﯿﺴﯽ ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ‪.١‬‬ ‫ﻣﮫﺎرت و ﻧﺒﻮغ ﺟﻌﻔﺮ در اﻧﺘﺨﺎب درﺳﺖ ﻣﻮﺿﻮع و زﻣﺎن ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﮐﻪ ﭘﺎدﺷﺎه‬ ‫ً‬ ‫‪ ‬ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﺣﮑﻤﺖ و ھﻮﺷﯿﺎری‬ ‫ﻗﻠﺒﺎ ﺑﻪ او ﮔﺮاﯾﺶ ﯾﺎﺑﺪ ‪ ٢‬و ﭘﺎﺳﺦ او در ﻣﻮرد ﻗﻀﯿﮥ ﻋﯿﺴﯽ‬ ‫ﮐﻢﻧﻈﯿﺮ وی ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬او ﭘﺎﺳﺦ داد ﮐﻪ آﻧﮫﺎ ﻋﯿﺴﯽ را ﺧﺪا و ﻣﻌﺒﻮد ﻧﻤﯽداﻧﻨﺪ و ﻋﻔﺖ و‬ ‫ﭘﺎﮐﺪاﻣﻨﯽ ﻣﺮﯾﻢ را ﻧﯿﺰ زﯾﺮ ﺳﺆال ﻧﻤﯽﺑﺮﻧﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﻋﯿﺴﯽ اﺑﻦ ﻣﺮﯾﻢ‪ ،‬ﮐﻠﻤﻪ و روح ﺧﺪاﺳﺖ‬ ‫ﮐﻪ آن را ﺑﻪ ﻣﺮﯾﻢ دوﺷﯿﺰه و ﭘﺎﮐﺪاﻣﻦ اﻟﻘﺎء ﮐﺮده اﺳﺖ و ﺗﺼﻮر و اﻋﺘﻘﺎد ﻧﺠﺎﺷﯽ در ﻣﻮرد‬ ‫ﻋﯿﺴﯽ ھﻤﺎﻧﻨﺪ آن ﭼﯿﺰی ﺑﻮد ﮐﻪ ﺟﻌﻔﺮ ﺑﯿﺎن ﻧﻤﻮد ‪.٣‬‬ ‫ﻋﻼوه ﺑﺮ آن ﺟﻌﻔﺮ ﻧﯿﺰ ﺗﻮﺿﯿﺢ داد ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑﺮای ﻧﺠﺎﺷﯽ ﺳﺠﺪه ﻧﻤﯽﮐﻨﯿﻢ و ھﺮﮔﺰ او را‬ ‫ﺑﺎ ﺧﺪا ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﻤﯽداﻧﯿﻢ؛ ﭼﻮن ﺳﺠﺪه ﺑﺮای ﮐﺴﯽ ﺟﺰ ﺧﺪا‪ ،‬ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﭘﺎدﺷﺎه را‬ ‫ﺗﺤﻘﯿﺮ و ﺗﻮھﯿﻦ ھﻢ ﻧﻤﯽﮐﻨﯿﻢ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ او اﺣﺘﺮام ﻣﯽﮔﺬارﯾﻢ و ﺑﺮ او ﺳﻼم ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ ھﻤﺎن‬ ‫‪٤‬‬ ‫ﻃﻮر ﮐﻪ ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﻮد‪ ،‬ﺳﻼم ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ ﺳﻼﻣﯽ ﮐﻪ اھﻞ ﺑﮫﺸﺖ ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﯽﻓﺮﺳﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﮥ اﻣﺮ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﺠﺎﺷﯽ‪ ،‬ﺻﺪاﻗﺖ و راﺳﺘﮕﻮﯾﯽ اﯾﻦ ﻗﻮم را اﻋﻼم ﮐﺮد و ﯾﻘﯿﻦ‬ ‫ﮐﺮد ﮐﻪ اﯾﻨﮫﺎ راﺳﺘﮕﻮ ھﺴﺘﻨﺪ و ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ در ﺧﺪﻣﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮی‬ ‫ﮐﻪ ﻓﺮﺷﺘﻪای ﻧﺰد او ﻣﯽآﯾﺪ ھﻤﺎﻧﻨﺪ ﻓﺮﺷﺘﻪای ﮐﻪ ﻧﺰد ﻣﻮﺳﯽ ﻣﯽآﻣﺪ و ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺖ ﺗﺎ ﺑﺎ‬ ‫ﺣﻤﺎﯾﺖ ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﺰدﯾﮏ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬از اﯾﻦ رو ﺑﻪ ﻋﻤﺮو ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫‪ -١‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ ﺟﻮاﻧﺐ اﻟﺤﺬر واﻟﺤﯿﻄﺔ‪ ،‬ص ‪.۱۰۶‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺘﺮﺑﯿﺔ اﻟﻘﯿﺎدﯾﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۳۳۷‬‬ ‫‪ -٣‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۳۴۲‬‬ ‫‪ -٤‬ھﻤﺎن‪.‬‬

‫‪٤٥٦‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﺑﺎ ﻗﻄﻊ راﺑﻄﻪ ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ ﻗﺮﯾﺶ ھﯿﭻ ﺿﺮری ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﻦ ﻧﻤﯽﮔﺮدد ‪.١‬‬ ‫‪ -۱۵‬ﻗﺮﯾﺶ در ﺟﺒﮫﮥ ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬ﻣﻌﻨﻮی و ﺗﺒﻠﯿﻐﺎﺗﯽ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺷﯿﻮهھﺎی ﻣﺤﮑﻢ آﻧﺎن ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮرد‪.‬‬ ‫‪ -۱۶‬ﻣﻮﺿﻊ ﺟﻌﻔﺮ و ﺑﺮادراﻧﺶ ﻣﺼﺪاق اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬ ‫»ھﺮﮐﺲ ﺑﺎ ﻧﺎﺧﺸﻨﻮد ﮐﺮدن ﻣﺮدم‪ ،‬رﺿﺎﻣﻨﺪی ﺧﺪا را ﺑﺠﻮﯾﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ از او راﺿﯽ‬ ‫ﻣﯽﺷﻮد و ھﺮ ﮐﺲ ﺑﺎ ﻧﺎﺧﺸﻨﻮد ﮐﺮدن ﺧﺪا رﺿﺎﻣﻨﺪی ﻣﺮدم را ﺑﺠﻮﯾﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫او را ﺑﻪ ﻣﺮدم ﻣﯽﺳﭙﺎرد« ‪.٢‬‬ ‫ﭘﺲ ﻣﮫﺎﺟﺮان ﺣﺒﺸﻪ درﺻﺪد ﺧﺸﻨﻮدی ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺎ اﯾﻨﮑﻪ از ﻇﺎھﺮ اﻣﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻪ‬ ‫ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﯿﺪ ﮐﻪ ﻧﺼﺮاﻧﯿﮫﺎ ﺑﺎ ﺳﺨﻨﺎن آﻧﮫﺎ ﻧﺎراﺿﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﺘﯿﺠﻪ اﯾﻦ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫ﻗﻠﺐ ﭘﺎدﺷﺎه ﺣﺒﺸﻪ را ﺑﺮای آﻧﮫﺎ ﻣﺴﺨﺮ ﻧﻤﻮد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ او ﺳﺨﻦ ﺣﻖ را ﮐﻪ ﺑﺎ دﻋﻮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫‪٣‬‬

‫اﮐﺮم ج ﻣﻮاﻓﻖ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ زﺑﺎن آورد‪.‬‬ ‫‪ -۱۷‬ﺑﺮﺧﯽ از ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن از ﻧﻈﺮ اﻋﺘﻘﺎدی ﭘﺎﯾﺒﻨﺪ اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﯽ ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ ﺑﻮدﻧﺪ‪ّ ،‬اﻣﺎ‬ ‫ﺟﺮأت اﻇﮫﺎر اﻋﺘﻘﺎدات ﺧﻮﯾﺶ را ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﭼﯿﺮه و ﻏﺎﻟﺐ ﺑﻮدن ﭘﯿﺮوان ﻣﺸﺮﮐﺎن ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫از ﺟﻤﻠﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻋﻘﯿﺪۀ ﺻﺤﯿﺢ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺎدﺷﺎه ﺣﺒﺸﻪ ﺑﻮد و او اﯾﻦ اﯾﻤﺎن ﺧﻮد را‬ ‫ﭘﻨﮫﺎن ﻣﯽﻧﻤﻮد ﺗﺎ ﺑﺎ ﻗﻮﻣﺶ ﻣﺪارا ﻧﻤﺎﯾﺪ و اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﻘﺎء ﺧﻮد و ﭘﺎدﺷﺎھﯽ ﺧﻮد را ﺗﻀﻤﯿﻦ‬ ‫ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬اﻣﺎ وﻗﺘﯽ در اﯾﻦ آزﻣﻮن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬اﯾﻤﺎﻧﺶ را آﺷﮑﺎر ﮐﺮد ﺗﺎ ﭘﺮوردﮔﺎرش را راﺿﯽ‬ ‫ﮐﻨﺪ و وﺟﺪان ﺧﻮﯾﺶ را راﺣﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ و از ﮔﺮوه ﻣﺆﻣﻦ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﭘﺎدﺷﺎه ﺣﺒﺸﻪ ﺑﺎ‬ ‫اﺗﺨﺎذ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻊ اﺳﻢ ﺧﻮد را در ردﯾﻒ رادﻣﺮدان و ﺑﺰرﮔﺎن ﺗﺎرﯾﺦ ﺛﺒﺖ ﻧﻤﻮد ‪.٤‬‬ ‫‪ -۱۷‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﮫﺎﺟﺮت ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﭘﯽ ﻣﯽﺑﺮﯾﻢ ﮐﻪ‬ ‫ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺋﻠﯽ ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﺮﺧﯽ از اﺣﮑﺎم اﺳﻼم در اوﻟﻮﯾﺖ ﻗﺮار دارد‪،‬‬ ‫ﻣﮫﻢﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﺑﻦ ﺗﯿﻤﯿﻪ)‪ (/‬ﮐﻪ ﻧﺪاﻧﺴﺘﻦ را ﻋﺬر ﻣﯽداﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﺑﻌﺪ از‬ ‫ھﺠﺮت ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﻪ ﻧﻤﺎز ﺣﻀﺮ )و اﻗﺎﻣﺖ( اﻓﺰوده ﺷﺪ‪ .‬اﻓﺮادی ﮐﻪ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬

‫‪ -١‬ھﻤﺎن‪.‬‬ ‫‪ -٢‬ﺳﻨﻦ اﻟﺘﺮﻣﺬی‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺰھﺪ × ﺗﺤﻔﺔ اﻻﺣﻮذی‪ ،‬ج ‪ ،۷‬ص ‪ × ۹۷‬ﺻﺤﯿﺢ اﻟﺠﺎﻣﻊ اﻟﺼﻐﯿﺮ‪ ،‬ﺷﻤﺎره‬ ‫‪.۵۹۷۳‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﺘﺎرﯾﺦ اﻻﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﺣﻤﯿﺪی‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۱۰۵‬‬ ‫‪ -٤‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۱۰۶‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﻫﺠﺮت ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ‪ ،‬ﻣﺸﮑﻼت ﺳﻔﺮ ﺑﻪ ﻃﺎﺋﻒ و ﺳﻔﺮ اﺳﺮاء‬

‫‪٤٥٧‬‬

‫اﮐﺮم ج دور ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﻣﮑﻪ ﯾﺎ در ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺣﺒﺸﻪ ﺑﻮدﻧﺪ دو‬ ‫رﮐﻌﺖ ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج آﻧﮫﺎ را ﺑﻪ اﻋﺎدۀ ﻧﻤﺎز دﺳﺘﻮر ﻧﺪاد« ‪.١‬‬ ‫ذھﺒﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ھﯿﭻ ﮐﺲ ﻗﺒﻞ از داﻧﺴﺘﻦ و اﻗﺎﻣﮥ ﺣﺠﺖ ﮔﻨﺎھﮑﺎر ﻧﻤﯽﺷﻮد و‬ ‫اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﮐﻪ ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ ﻣﮫﺎﺟﺮت ﻧﻤﻮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬آﯾﺎﺗﯽ ﮐﻪ در ﻣﻮرد‬ ‫ﺣﺮام ﺑﻮدن ﺑﻮدن ﺑﺮﺧﯽ از ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻧﺎزل ﻣﯽﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﭼﻨﺪ ﻣﺎه ﺑﻪ آﻧﺎن اﺑﻼغ‬ ‫ﻣﯽﮔﺮدﯾﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬آﻧﮫﺎ در اﯾﻦ اﻣﻮر ﺑﻪ ﻋﻠﺖ آ ﮔﺎھﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻦ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﺬور ﺷﻤﺮده‬ ‫‪٢‬‬ ‫ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻧﺺ ﺑﻪ آﻧﮫﺎ ﻣﯽرﺳﯿﺪ ‪«...‬‬ ‫‪ -۱۸‬از ھﺠﺮت ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯽرﺳﯿﻢ ﮐﻪ ھﺮ ﺟﮫﺎد ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻧﯿﺎز از دﯾﮕﺮی‬ ‫دارای ﺑﺮﺗﺮی اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬اﮔﺮ ھﺠﺮت ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺟﮫﺎدی ﺑﻮد ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻣﮫﺎﺟﺮان ﻣﺪﯾﻨﻪ را ذﮐﺮ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ ،‬اﯾﻦ ﻓﻀﯿﻠﺖ را ﻣﮫﺎﺟﺮان ﺣﺒﺸﻪ ﻧﯿﺰ‬ ‫درﯾﺎﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﮔﺮﭼﻪ ﭘﯿﻮﺳﺘﻦ آﻧﮫﺎ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج دﯾﺮ ﺷﺪ و ﺗﺎ ﻓﺘﺢ ﺧﯿﺒﺮ‬ ‫ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﭙﯿﻮﻧﺪﻧﺪ؛ ﭼﺮاﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج دﺳﺘﻮر داده ﺑﻮد ﺗﺎ‬ ‫ﻣﮫﺎﺟﺮاﻧﯽ ﮐﻪ دوﺑﺎر ﺑﺎ ﮐﺸﺘﯽ ھﺠﺮت ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬در ﺣﺒﺸﻪ ﺑﺎﻗﯽ ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ ‪.٣‬‬ ‫از اﺑﻮﻣﻮﺳﯽ اﺷﻌﺮی س رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﺳﻤﺎء ﺑﻨﺖ ﻋﻤﯿﺲ از ﺟﻤﻠﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ‬ ‫ﺑﻮد ﮐﻪ ھﻤﺮاه ﻣﺎ ھﺠﺮت ﮐﺮد‪ .‬روزی ﺑﻪ دﯾﺪار ﺣﻔﺼﻪ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﻋﻤﺮ آﻣﺪ و ﭘﺮﺳﯿﺪ اﯾﻦ‬ ‫ﮐﯿﺴﺖ؟ ﺣﻔﺼﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﺳﻤﺎء ﺑﻨﺖ ﻋﻤﯿﺲ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺣﺒﺸﯽ ھﻤﯿﻦ اﺳﺖ؟ ھﻤﯿﻦ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ از راه درﯾﺎ آﻣﺪه اﺳﺖ؟ اﺳﻤﺎء ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻠﯽ‪ .‬ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ ﻣﺎ از ﺷﻤﺎ در ھﺠﺮت‬ ‫ﺳﺒﻘﺖ ﮔﺮﻓﺘﯿﻢ؛ ﭘﺲ ﻣﺎ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻧﺰدﯾﮏﺗﺮ و ﺳﺰاوارﺗﺮﯾﻢ‪ .‬اﺳﻤﺎء ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ ﺷﺪ‬ ‫و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺷﻤﺎ ھﻤﺮاه ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻮدهاﯾﺪ‪ ،‬ﮔﺮﺳﻨﮥ ﺷﻤﺎ ﺧﻮراک‬ ‫ﻣﯽﺧﻮرده و ﻧﺎداﻧﺘﺎن ﭘﻨﺪ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ و ﻣﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش در ﺳﺮزﻣﯿﻨﯽ دور و‬ ‫دوﺳﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻨﯽ در ﺣﺒﺸﻪ ﺑﻮدهاﯾﻢ و ﻣﻦ اﯾﻦ ﻗﻀﯿﻪ را ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺧﻮاھﻢ ﮔﻔﺖ‪.‬‬ ‫وﻗﺘﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺗﺸﺮﯾﻒ آورد‪ ،‬اﺳﻤﺎء ﮔﻔﺖ‪ :‬ای رﺳﻮل ﺧﺪا! ﻋﻤﺮ ﭼﻨﯿﻦ و ﭼﻨﺎن‬ ‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺗﻮ در ﺟﻮاﺑﺶ ﭼﻪ ﮔﻔﺘﯽ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﺑﻪ او ﭼﻨﯿﻦ و‬

‫‪ -١‬اﻟﻔﺘﺎوی‪ ،‬ج ‪ ،۲۲‬ص ‪.۴۳‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﮑﺒﺎﺋﺮ‪ ،‬ص ‪.۱۲‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﮫﺠﺮة اﻻوﻟﯽ ﻓﯽ اﻻﺳﻼم‪ ،‬ص ‪.۲۰۵‬‬

‫‪٤٥٨‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﭼﻨﺎن ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ ھﻤﯿﻦ ﻃﻮر اﺳﺖ‪ ،‬او از ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﺰدﯾﮏﺗﺮ و ﺳﺰاوارﺗﺮ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫او و ﯾﺎراﻧﺶ ﯾﮏ ﺑﺎر ھﺠﺮت ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺷﻤﺎ اھﻞ ﮐﺸﺘﯽ دو ﺑﺎر ھﺠﺮت ﮐﺮدهاﯾﺪ‪ .‬اﺳﻤﺎء‬ ‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﺑﻮﻣﻮﺳﯽ و اھﻞ ﮐﺸﺘﯽ را ﻣﯽدﯾﺪم ﮐﻪ ﮔﺮوه ﮔﺮوه ﻧﺰد ﻣﻦ ﻣﯽآﻣﺪﻧﺪ وﻣﺮا از اﯾﻦ‬ ‫ﺣﺪﯾﺚ ﻣﯽﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ ھﯿﭻ ﭼﯿﺰ در دﻧﯿﺎ از اﯾﻦ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺎدﻣﺎﻧﯽ آﻧﮫﺎ ﻧﺸﺪه ﺑﻮد و ھﯿﭻ‬ ‫ﭼﯿﺰ ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﺑﺰرگﺗﺮ و ﻣﮫﻢﺗﺮ از ﭼﯿﺰی ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﻣﻮرد آﻧﮫﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد ‪.١‬‬ ‫‪ -۱۹‬اﺳﻼم آوردن ﻋﻤﺮوﺑﻦ ﻋﺎص س از ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺣﺒﺸﻪ آﻏﺎز ﺷﺪ و اﯾﻦ ﺑﺪون ﺷﮏ‬ ‫اﺛﺮی از آﺛﺎر ھﺠﺮت ﺣﺒﺸﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽرود و ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ دﺳﺘﺎوردھﺎی دﻋﻮت اﺳﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﻣﮫﺎﺟﺮان در ﻃﯽ اﻗﺎﻣﺖ در ﺣﺒﺸﻪ ﻣﺤﻘﻖ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاﺳﺎس دﯾﺪﮔﺎه اﺑﻦ‬ ‫ﺣﺠﺮ و ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺮاﺳﺎس ﺑﺴﯿﺎری از رواﯾﺎت‪ ،‬ﻋﻤﺮوﺑﻦ ﻋﺎص ﺑﻪ دﺳﺖ ﻧﺠﺎﺷﯽ‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع را ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪای ﻟﻄﯿﻔﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﮐﺪام‬ ‫ﺻﺤﺎﺑﯽ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻓﺮدی ﺗﺎﺑﻌﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪ ‪٣ ٢‬؟ زرﻗﺎﻧﯽ ھﻤﭽﻨﯿﻦ رواﯾﺎﺗﯽ اﺷﺎره‬ ‫ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ دارد ﮐﻪ ﻋﻤﺮو ﺑﻪ دﺳﺖ ﺟﻌﻔﺮس ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪ -۲۰‬ازدواج ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺎ ام ﺣﺒﯿﺒﻪ ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﻣﺤﮑﻢ و ﻧﺎﮔﺴﺴﺘﻨﯽ ﺑﺎ ھﺠﺮت‬ ‫ﺣﺒﺸﻪ دارد و ازدواج او ﺑﺎ ﯾﮑﯽ از زﻧﺎن ﭘﺎﯾﺪار ﻣﮫﺎﺟﺮ ﻣﻌﻨﯽ و ﻣﻔﮫﻮﻣﯽ ﺑﺰرگ در‬ ‫ﺑﺮدارد‪ .‬ام ﺣﺒﯿﺒﻪ در ﺣﺒﺸﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻘﺪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در آﻣﺪ و اﯾﻦ‬ ‫داﺳﺘﺎن در ﮐﺘﺎﺑﮫﺎی ﺣﺪﯾﺚ آﻣﺪه اﺳﺖ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ اﺑﻮداود در ﺳﻨﻦ ﺧﻮد ﺑﺎ ﺳﻨﺪ‬ ‫ﺻﺤﯿﺢ از ام ﺣﺒﯿﺒﻪ رواﯾﺖ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ او ھﻤﺴﺮ ﻋﺒﯿﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﺟﺤﺶ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﻋﺒﯿﺪاﻟﻠﻪ در ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺣﺒﺸﻪ درﮔﺬﺷﺖ‪ .‬آن ﮔﺎه ﻧﺠﺎﺷﯽ او را ﺑﻪ ﻋﻘﺪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا‬ ‫درآورد و ﺑﻪ او ﭼﮫﺎرھﺰار ﻣﮫﺮﯾﻪ داد و او را ھﻤﺮاه ﺷﺮﺣﺒﯿﻞ ﺑﻦ ﺣﺴﻨﻪ ﻧﺰد‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ج ﻓﺮﺳﺘﺎد ‪.٤‬‬ ‫ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﯽ وﻗﺎﯾﻌﯽ ﮐﻪ در ﻃﯽ ھﺠﺮت ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ‬ ‫ﻣﯽرﺳﯿﻢ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج اﺣﻮال و اوﺿﺎع ﻣﮫﺎﺟﺮان را دﻧﺒﺎل ﻣﯽﮐﺮد و در ﻏﻤﺸﺎن‬ ‫ﺷﺮﯾﮏ ﺑﻮد و آﻧﺎن را ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻣﯽﮐﺮد و از ﭘﺎﯾﺪاری آﻧﺎن ﺗﻘﺪﯾﺮ ﻣﯽﻧﻤﻮد‪ .‬ام ﺣﺒﯿﺒﻪ ﺗﻨﮫﺎ زن‬ ‫‪ -١‬اﻟﺒﺨﺎری‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﻤﻐﺎزی‪ ،‬ﺑﺎب ﻏﺰوه ﺧﯿﺒﺮ‪ ،‬ج ‪ ،۵‬ص ‪.۸‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﮫﺠﺮة اﻻوﻟﯽ ﻓﯽ اﻻﺳﻼم‪ ،‬ص ‪.۱۶۷‬‬ ‫‪ -٣‬ﺷﺮح اﻟﻤﻮاھﺐ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۲۷۱‬‬ ‫‪ -٤‬ﺻﺤﯿﺢ ﺳﻨﻦ اﺑﯽ داود‪ ،‬آﻟﺒﺎﻧﯽ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۳۹۶‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﻫﺠﺮت ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ‪ ،‬ﻣﺸﮑﻼت ﺳﻔﺮ ﺑﻪ ﻃﺎﺋﻒ و ﺳﻔﺮ اﺳﺮاء‬

‫‪٤٥٩‬‬

‫ﻣﮫﺎﺟﺮی ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ او ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ و در ﻣﺼﯿﺒﺘﺶ ﺑﺎ او ھﻤﺪردی ﮐﺮد؛‬ ‫ً‬ ‫ﺑﻠﮑﻪ ﻗﺒﻼ ﺑﺎ ﺳﻮده ﻧﯿﺰ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺮده ﺑﻮد ‪.١‬‬ ‫وﻗﺘﯽ ﺳﻮده ﺑﻪ ھﻤﺮاه ھﻤﺴﺮش از ﺣﺒﺸﻪ ﺑﻪ ﻣﮑﻪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪ ،‬ھﻤﺴﺮش ﺳﮑﺮان ﺑﻦ‬ ‫ﻋﻤﺮو درﮔﺬﺷﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪ از اﯾﻨﮑﻪ ّ‬ ‫ﻋﺪهاش ﺗﻤﺎم ﺷﺪ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﮐﺴﯽ را ﻧﺰد او ﻓﺮﺳﺘﺎد و‬ ‫از او ﺧﻮاﺳﺘﮕﺎری ﮐﺮد‪ .‬ﺳﻮده ﮔﻔﺖ‪ :‬اﺧﺘﯿﺎر ﻣﻦ ﺑﺎ ﺷﻤﺎﺳﺖ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺑﻪ‬ ‫ﻣﺮدی از ﺧﺎﻧﻮادهات ﺑﮕﻮ ﺗﺎ ﺗﻮ را ﺑﻪ ازدواج ﻣﻦ در ﺑﯿﺎورد‪ .‬ﺳﻮده‪ ،‬ﺣﺎﻃﺐ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ‬ ‫ﻋﺒﺪﺷﻤﺲ ﺑﻦ ﻋﺒﺪود را وﮐﯿﻞ ﮐﺮد و ﺗﻮﺳﻂ او ﺑﻪ ﻋﻘﺪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج درآورده ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ً‬ ‫ﺿﻤﻨﺎ ﺳﻮده اوﻟﯿﻦ زﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﺑﻌﺪ از ﺧﺪﯾﺠﻪ ﺑﺎ او ازدواج ﮐﺮد ‪.٢‬‬ ‫از اﯾﻦ دو واﻗﻌﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺗﻌﺪد ازدواج و ﭼﻨﺪ ھﻤﺴﺮی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﭘﯽ‬ ‫ﺑﺮد‪ ،‬ﮔﺮﭼﻪ ﻧﺒﺎﯾﺪ اھﻤﯿﺖ وﯾﮋۀ زﻧﺎن دﻟﯿﺮ و ﻣﮫﺎﺟﺮ را ﻧﺎدﯾﺪه ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﯽﺗﻮان‬ ‫ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ھﺪف ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج از ازدواج ﺑﺎ ام ﺣﺒﯿﺒﻪ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ از دﺷﻤﻨﯽ ﺑﻨﯽ اﻣﯿﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﺻﻮرﺗﯽ ﻋﺎم و ﺑﻪ ﺧﺼﻮص از ﮐﯿﻨﻪ و ﻋﺪاوت رھﺒﺮ ﺑﻨﯽاﻣﯿﻪ‪ ،‬اﺑﻮﺳﻔﯿﺎن ﮐﻪ ﭘﺪر ام ﺣﺒﯿﺒﻪ‬ ‫ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﮑﺎھﺪ ‪.٣‬‬ ‫از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﺑﻪ ھﺪاﯾﺖ ﻗﻮﻣﺶ ﺑﻪ ﺷﺪت ﻋﻼﻗﻤﻨﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﺮای ﺟﻠﺐ ﻗﻠﻮب‬ ‫و ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺳﺎﺧﺘﻦ آﻧﺎن ﺑﻪ اﺳﻼم از ھﺮ وﺳﯿﻠﻪای ﮐﻪ ﺗﻀﺎدی ﺑﺎ ارزﺷﮫﺎی اﺳﻼﻣﯽ ﻧﺪاﺷﺖ‪،‬‬ ‫ﺟﮫﺖ ھﺪاﯾﺖ آﻧﮫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﻧﻤﻮد ‪.٤‬‬ ‫‪ -۲۱‬ﺑﺮﺧﯽ از ﭘﮋوھﺸﮕﺮان ﺑﺮ اﯾﻦ ﻋﻘﯿﺪهاﻧﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج دوﺳﺖ ﻧﺪاﺷﺖ ﺑﻪ‬ ‫ﺣﺒﺸﻪ ھﺠﺮت ﻧﻤﺎﯾﺪ و دﻻﯾﻞ آن را ﭼﻨﯿﻦ ﺑﯿﺎن ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪:‬‬ ‫‪ -۱‬آن ﺣﻀﺮت ﺳﺮزﻣﯿﻦ ھﺠﺮت ﺧﻮد را در ﺧﻮاب دﯾﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ ﺳﺮزﻣﯿﻨﯽ اﺳﺖ‬ ‫دارای درﺧﺘﺎن ﺧﺮﻣﺎ ﮐﻪ در ﺑﯿﻦ دو دﺷﺖ ﺳﻮﺧﺘﻪ ﻗﺮار دارد و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫ﮔﻤﺎن ﻣﯽﮐﺮد ﮐﻪ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ھﺠﺮت )اﺣﺴﺎء( ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪ -۲‬وﺿﻌﯿﺖ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ ﺣﺒﺸﻪ ﻃﻮری ﺑﻮد ﮐﻪ اﻧﺘﺸﺎر دﻋﻮت و ﮔﺴﺘﺮش ﺳﻠﻄﮥ آن را‬ ‫ﺑﺮ ﺟﮫﺎن دﭼﺎر ﻣﺸﮑﻞ ﻣﯽﮐﺮد‪.‬‬ ‫‪ -١‬اﻟﮫﺠﺮة اﻻوﻟﯽ ﻓﯽ اﻻﺳﻼم‪ ،‬ص ‪.۱۸۸‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﻄﺒﻘﺎت‪ ،‬ج ‪ ،۸‬ص ‪.۳‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ ﻓﯽ ﺿﻮء اﻟﻤﺼﺎدر اﻻﺻﻠﯿﻪ‪ ،‬د‪ .‬ﻣﮫﺪی رزق اﻟﻠﻪ‪ ،‬ص ‪.۷۰۷ × ۷۰۶‬‬ ‫‪ -٤‬اﻟﮫﺠﺮة اﻻوﻟﯽ‪ ،‬ص ‪.۱۸۸‬‬

‫‪٤٦٠‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫‪ -۳‬اﻧﺘﺨﺎب ﺟﺰﯾﺮۀ ﻋﺮﺑﯽ و ﻣﮑﻪ و ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﺮای ﻧﺰول وﺣﯽ و ﻣﺮﮐﺰ ﺣﺮﮐﺖ دﯾﻦ اﺗﻔﺎﻗﯽ‬ ‫ﻧﺒﻮد؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﺮﺧﻮرداری از وﯾﮋﮔﯽھﺎی زﯾﺎدی اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ‪.١‬‬ ‫‪ -۴‬ﻣﺤﯿﻂ ﺣﺒﺸﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﺟﺎزه ﻧﻤﯽداد ﺗﺎ دﯾﻨﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ آن ﮔﺮوﯾﺪهاﻧﺪ‪ ،‬در ﮐﻨﺎر‬ ‫ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ رﺷﺪ ﮐﻨﺪ و روﻣﯽھﺎ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ در ﺟﮫﺎن ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﯾﯽ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪،‬‬ ‫ﭼﻨﯿﻦ اﺟﺎزهای ﺑﻪ ﺣﺒﺸﯽھﺎ ﻧﻤﯽدادﻧﺪ ‪.٢‬‬ ‫‪ -۲۳‬ھﺠﺮت ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ در ﮐﺎﺳﺘﻦ ﺟﺎﯾﮕﺎه ﻗﺮﯾﺸﯿﺎن ﻧﺰد ﺳﺎﯾﺮ ﻋﺮبھﺎ اﺛﺮ ﺑﻪ ﺳﺰاﯾﯽ‬ ‫داﺷﺖ و ﻣﻮﺿﻊ ﻗﺮﯾﺶ در ﺑﺮاﺑﺮدﻋﻮت و ﺣﺎﻣﻼن ﻣﺤﮑﻮم ﻣﯽﺷﺪ؛ ﭼﻮن ﻣﺤﯿﻂ و ﺟﺎﻣﻌﮥ‬ ‫آن ﻋﺼﺮﻋﺮب ﺑﻪ ﭘﻨﺎه دادن ﻓﺮد ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ و ﻧﺎآﺷﻨﺎ و ﮔﺮاﻣﯿﺪاﺷﺖ ﭘﻨﺎھﻨﺪه و ھﻤﺴﺎﯾﻪ اﻓﺘﺨﺎر‬ ‫ﻣﯽﮐﺮد و در اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ رﻗﺎﺑﺖ ﻣﯽﻧﻤﻮدﻧﺪ و از اﻧﺠﺎم ﻧﺪادن اﯾﻦ اﻣﻮر ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ‬ ‫ﻧﻨﮓ و ﻋﺎر‪ ،‬دوری ﻣﯽﺟﺴﺘﻨﺪ؛ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ھﺠﺮت ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ‬ ‫اﺛﺒﺎت ﮔﺮدﯾﺪﮐﻪ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﺣﺒﺸﯽھﺎ از ﻗﺮﯾﺸﯿﺎن ﺳﺒﻘﺖ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ؛ ﭼﺮاﮐﻪ آﻧﺎن ﮐﺴﺎﻧﯽ‬ ‫از اﺷﺮاف ﻣﺮدم و از ﺿﻌﯿﻔﺎن و از ﻏﺮﺑﺎی ﻗﺮﯾﺶ را ﭘﻨﺎه دادﻧﺪ ﮐﻪ ﻗﺮﯾﺶ آﻧﮫﺎ را ﻃﺮد ﮐﺮده‬ ‫و ﺑﺎ آﻧﮫﺎ ﺑﺪرﻓﺘﺎری ﻧﻤﻮده ﺑﻮدﻧﺪ ‪.٣‬‬

‫‪ -١‬اﻟﻐﺮﺑﺎء اﻻوﻟﻮن‪ ،‬ص ‪.۱۷۰ ،۱۶۹‬‬ ‫‪ -٢‬اﺿﻮاء ﻋﻠﯽ اﻟﮫﺠﺮة‪ ،‬ص ‪ ۱۵۶‬ﺗﺎ ‪ × ۱۶۱‬اﻟﮫﺠﺮة ﻓﯽ اﻟﻘﺮآن اﻟﮑﺮﯾﻢ‪ ،‬ص ‪.۳۲۰‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﻐﺮﺑﺎء اﻻوﻟﻮن‪ ،‬ص ‪.۱۷۱ - ۱۷۰‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‬ ‫ﺳﺎل اﻧﺪوه و رﻧﺞ و آزﻣﻮن ﺟﺎﻧﮑﺎه ﻃﺎﺋﻒ‬ ‫‪ -۱‬وﻓﺎت اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ‬

‫ﺑﻌﺪ از ﭘﺎﯾﺎن ﻣﺤﺎﺻﺮۀ ﺷﻌﺐ اﺑﯽﻃﺎﻟﺐ در آﺧﺮ ﺳﺎل دھﻢ ﺑﻌﺜﺖ‪ ،‬اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ‬ ‫درﮔﺬﺷﺖ ‪.١‬اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا را ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻣﯽﮐﺮد و در ﺻﻮرت ﻗﺼﺪ ﺳﻮء ﺑﻪ اﯾﺸﺎن‬ ‫ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ ﻣﯽﺷﺪ ‪ ٢‬و او را ﯾﺎری ﻣﯽداد ‪.٣‬‬ ‫‪ -۲‬وﻓﺎت ﺧﺪﯾﺠﻪ ل‬ ‫اماﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ ﺧﺪﯾﺠﻪ ﺳﻪ ﺳﺎل ﻗﺒﻞ از ھﺠﺮت ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ در ﺳﺎل وﻓﺎت اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ‪،‬‬ ‫درﮔﺬﺷﺖ ‪ .٤‬ﺑﺎ وﻓﺎت اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ و ﺧﺪﯾﺠﻪ اﻧﺪوه و ﻏﻢ رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ از دﺳﺖ دادن‬ ‫اﯾﻦ دو ﮐﻪ از ﭘﺎﯾﻪھﺎی دﻋﻮت و ﺣﺮﮐﺖ وی ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽرﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺪﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺪ‪ .‬اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ‬ ‫ﭘﺸﺘﯿﺒﺎن ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﻮم از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج دﻓﺎع ﻣﯽﮐﺮد و ﺧﺪﯾﺠﻪ‪،‬‬ ‫ﭘﺸﺘﯿﺒﺎن داﺧﻠﯽ اﯾﺸﺎن ﺑﻮد ﮐﻪ از دﺷﻮاری ﺑﺤﺮاﻧﮫﺎ و رﻧﺠﮫﺎﯾﺶ ﻣﯽﮐﺎﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﭘﺲ‬ ‫از ﻣﺮگ اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ ﮐﺎﻓﺮان ﻗﺮﯾﺶ‪ ،‬ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺟﺮأت ﮐﺮدﻧﺪ و آزارھﺎﯾﯽ ﺑﻪ او‬ ‫ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪﻧﺪ ﮐﻪ در دوران ﺣﯿﺎت اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ ﺧﯿﺎل ﭼﻨﺎن ﮐﺎرھﺎﯾﯽ را ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ‪ .٥‬ﺑﺪﯾﻦ‬ ‫ﺻﻮرت ﻣﺮﺣﻠﮥ دﺷﻮاری درزﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج آﻏﺎز ﮔﺮدﯾﺪ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﺸﮑﻼت و ﺳﺨﺘﯿﮫﺎ و آزﻣﻮﻧﮫﺎ و رﻧﺠﮫﺎی زﯾﺎدی ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪ؛ ﭼﻮن در ﻋﺮﺻﮥ دﻋﻮت‪ ،‬ﺗﻨﮫﺎ‬ ‫ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد و ﯾﺎوری ﺟﺰ ﺧﺪا ﻧﺪاﺷﺖ؛ ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻦ ﺑﻪ رﺳﺎﻧﺪن ﭘﯿﺎم ﭘﺮوردﮔﺎرش ﺑﻪ ﻣﺮدم‬ ‫‪ -١‬ﻓﺘﺢ اﻟﺒﺎری‪ ،‬ج ‪ ،۷‬ص ‪.۱۹۴‬‬ ‫‪ -٢‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۱۹۳‬‬ ‫‪ -٣‬ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۱۹۵‬‬ ‫‪ -٤‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۱۸۵‬‬ ‫‪ -٥‬ﻣﺤﻨﺔ اﻟﻤﺴﻠﻤﯿﻦ ﻓﯽ اﻟﻌﮫﺪ اﻟﻤﮑﯽ‪ ،‬ص ‪.۳۴‬‬

‫‪٤٦٢‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ھﻤﭽﻨﺎن اداﻣﻪ داد و در اﯾﻦ راﺳﺘﺎ رﻧﺠﮫﺎﯾﯽ را ﺗﺤﻤﻞ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﮐﻮھﮫﺎ ﺗﻮان ﺗﺤﻤﻞ آن را‬ ‫ﻧﺪارﻧﺪ و وﻗﺘﯽ ﺳﺨﺘﯿﮫﺎ و آزﻣﻮﻧﮫﺎ ﺑﺮ آن ﺣﻀﺮت در ﺷﮫﺮ ﺧﻮدش ﮐﻪ در آن رﺷﺪ ﮐﺮده‬ ‫ﺑﻮد و در ﻣﯿﺎن ﻗﻮﻣﺶ ﮐﻪ ھﻤﻪ او را ﻣﯽﺷﻨﺎﺧﺘﻨﺪ ﺑﻪ اوج ﺧﻮد رﺳﯿﺪ‪ ،‬ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ‬ ‫ﺷﮫﺮی دﯾﮕﺮ و ﻧﺰد ﻗﻮﻣﯽ دﯾﮕﺮ ﺑﺮود و دﻋﻮت ﺧﻮد را ﺑﻪ آﻧﮫﺎ اراﺋﻪ دھﺪ ﺑﻪ اﻣﯿﺪ اﯾﻨﮑﻪ آﻧﮫﺎ‬ ‫آﻧﭽﻪ را او از ﺳﻮی ﺧﺪا ﺑﺮاﯾﺸﺎن آورده ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﭙﺬﯾﺮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮای اﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر راه ﻃﺎﺋﻒ را ﮐﻪ‬ ‫ﻧﺰدﯾﮏﺗﺮﯾﻦ ﺷﮫﺮ ﺑﻪ ﻣﮑﻪ ﺑﻮد‪ ،‬در ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺖ ‪.١‬‬ ‫ﺳﻔﺮ رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﻪ ﻃﺎﺋﻒ‬

‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا در اﻣﺮ دﻋﻮت‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﻗﺒﻞ از ﺧﻮد را اﻟﮕﻮ ﻗﺮار داده ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل‬ ‫ﺣﻀﺮت ﻧﻮح ﺣﺪود ﻧﮫﺼﺪ و ﭘﻨﺠﺎه ﺳﺎل از ﻋﻤﺮ ﺧﻮد را ﺻﺮف دﻋﻮت ﻗﻮم ﺧﻮد ﺑﻪﺳﻮی‬ ‫ﺧﺪا ﻧﻤﻮد؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻗﺮآن ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬ ‫ََ َ‬ ‫ۡ َ ۡ َ َ َ َّ َ ۡ‬ ‫َ‬ ‫ٗ‬ ‫َ‬ ‫﴿فلبِث �ِي ِهم �لف سن ٍة إِ� �سِ� �ما﴾ ]اﻟﻌﻨﮑﺒﻮت‪.[۱۴ :‬‬ ‫در اﯾﻦ ﺳﺎلھﺎی ﻃﻮﻻﻧﯽ او ﻓﻘﻂ دﻋﻮت ﻣﯽداد و آن را ﺑﻪ ﺷﯿﻮهھﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﮑﺮار‬ ‫ﻣﯽﻧﻤﻮد؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻗﺮآن ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ ٓ َ ۡ َ ۡ َ ُ ً َ ٰ َ ۡ ٓ ۡ‬ ‫ۡ َۡ َ َ‬ ‫ك مِن َ� ۡبل أن يَأ� َِي ُه ۡم َع َذ ٌ‬ ‫اب أ ِ� ‪ٞ‬م‪١‬‬ ‫م‬ ‫و‬ ‫ق‬ ‫ِر‬ ‫ذ‬ ‫ن‬ ‫أ‬ ‫ن‬ ‫﴿إِ�ا أرسلنا نوحا إِ� قو ِمهِۦ أ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ ُ ُ ْ َّ َ َ َّ ُ ُ َ ُ‬ ‫َ َ َ َ ۡ ّ َ ُ ۡ َ ‪ٌ ُّ ٞ‬‬ ‫ون‪�َ ٣‬غفِ ۡر‬ ‫قال �ٰقو ِم إ ِ ِ� ل�م نذِير مبِ�‪ ٢‬أ ِن ٱ�بدوا ٱ� وٱ�قوه وأطِيع ِ‬ ‫َ ُ ّ ُ ُ ُ ۡ َ ُ َ ّ ۡ ُ ۡ َ ٰٓ َ َ ُّ َ ًّ َّ َ َ َ َّ َ َ ٓ َ َ َّ‬ ‫� إِن أجل ٱ�ِ إِذا جا َء � يُؤخ ُر ۚ‬ ‫ل�م مِن ذنو�ِ�م و�ؤخِر�م إِ� أج ٖل مس �‬ ‫َۡ ُ ُ ۡ َ ۡ َ ُ َ‬ ‫ون‪ ٤‬قَ َال َر ّب إ ّ� َد َع ۡو ُ‬ ‫ت قَ ۡو ِ� َ ۡ� ٗ� َو َ� َه ٗ‬ ‫ار�‪ ٥‬فَلَ ۡم يَز ۡد ُه ۡم ُد َ�ٓء ٓ‬ ‫لو كنتم �علم‬ ‫ِي‬ ‫ِ ِِ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫ّ ُ َّ َ َ َ ۡ ُ ُ ۡ َ ۡ َ َ ُ ۡ َ َ ُ ٓ ْ َ ٰ َ ُ ۡ ٓ َ َ ۡ َ ۡ َ ۡ َ ۡ ْ‬ ‫َّ َ ٗ‬ ‫�� �ما دعو�هم �ِ غ ِفر لهم جعلوا أ�بِعهم ِ� ءاذان ِ ِهم وٱستغشوا‬ ‫إِ� ف ِرار�‪ِ ٦‬‬ ‫َ َ ُ ۡ َ َ َ ُّ ْ َ ۡ َ ۡ َ ُ ْ ۡ ۡ‬ ‫� أ َ ۡعلَ ُ‬ ‫ار�‪َّ �ُ ٧‬م إ ّ� َد َع ۡو ُ� ُه ۡم ج َه ٗ‬ ‫ك َب ٗ‬ ‫ار�‪َّ �ُ ٨‬م إ ِ ِّ ٓ‬ ‫نت‬ ‫�ِيا�هم وأ�وا وٱستك�وا ٱست ِ‬ ‫ِِ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ۡ‬ ‫َ ُ ُ ۡ َ ۡ ُ َ َّ ُ‬ ‫� ۡر ُ‬ ‫� ۡم إنَّ ُهۥ َ� َن َ� َّف ٗ‬ ‫ت ل َ ُه ۡم إ ۡ َ‬ ‫ل َ ُه ۡم َوأ ۡ َ‬ ‫ار�‪] ﴾١٠‬ﻧﻮح‪:‬‬ ‫� ٗار�‪� ٩‬قلت ٱستغفِروا ر�‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫‪.[۱۰-۱‬‬

‫ﻋﻠﯽرﻏﻢ ﮔﺬﺷﺖ اﯾﻦ زﻣﺎن ﻃﻮﻻﻧﯽ‪ ،‬ﻧﻮح از دﻋﻮت ﺑﻪ ﺳﻮی ﺧﺪا ﺑﺎزﻧﺎﯾﺴﺘﺎد وازھﻤﺖ‬ ‫او در رﺳﺎﻧﺪن رﺳﺎﻟﺘﺶ ﮐﺎﺳﺘﻪ ﻧﺸﺪ و ﺑﯿﻨﺶ و ﭼﺎرهاﻧﺪﯾﺸﯽ او در اﺳﺘﻔﺎده از اوﻗﺎت و‬ ‫ﺷﯿﻮهھﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺿﻌﯿﻒ ﻧﮕﺮدﯾﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ آﻟﻮﺳﯽ در ﺗﻔﺴﯿﺮ ﺧﻮد ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬

‫‪ -١‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪ ۳۶‬ﺗﺎ ‪.۶۵‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﻫﺠﺮت ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ‪ ،‬ﻣﺸﮑﻼت ﺳﻔﺮ ﺑﻪ ﻃﺎﺋﻒ و ﺳﻔﺮ اﺳﺮاء‬

‫َ َ‬

‫ّ‬

‫ّ َ َ ُ َ‬

‫‪٤٦٣‬‬

‫َ‬ ‫ب إ ِ ِ� دع ۡوت ق ۡو ِ�﴾ ]ﻧﻮح‪.[۵ :‬‬ ‫﴿قال ر ِ‬

‫»ﭘﺮوردﮔﺎر‪ ،‬ﻣﻦ ﻗﻮم ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻃﺎﻋﺖ و اﯾﻤﺎن ﻓﺮا ﺧﻮاﻧﺪم«‪.‬‬ ‫﴿ َ ۡ� ٗ� َو َ� َه ٗ‬ ‫ار�﴾ ]ﻧﻮح‪.[۵ :‬‬

‫»ﺷﺐ و روز و ﺑﺪون وﻗﻔﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر را ﮐﺮدم«‪.‬‬ ‫آﻧﮕﺎه روﯾﮕﺮداﻧﯽ و اﺻﺮار آﻧﮫﺎ را ﺑﺮ ﮐﻔﺮ ﺑﯿﺎن ﻧﻤﻮده و ﻗﺒﻞ از آن ﺗﮑﺮار ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫� ۡر ُ‬ ‫� أَ ۡعلَ ُ‬ ‫� ٗ‬ ‫ت ل َ ُه ۡم إ ۡ َ‬ ‫نت ل َ ُه ۡم َوأ ۡ َ‬ ‫﴿ ُ� َّم إ ِ ِّ ٓ‬ ‫ار�‪] ﴾٩‬ﻧﻮح‪.[۹ :‬‬ ‫ِ‬ ‫»آﻧﮫﺎ را ﺑﺎر ﺑﺎر ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﮫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﺷﯿﻮهھﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن دﻋﻮت دادم«‪.‬‬ ‫و اﯾﻦ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﺗﻌﻤﯿﻢ ﺻﻮرﺗﮫﺎی دﻋﻮت اﺳﺖ ﺑﻌﺪ از آﻧﮑﻪ ﻓﺮاﮔﯿﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫و ﻓﺮﻣﻮدۀ اﻟﮫﯽ‪:‬‬ ‫﴿ ُ� َّم إ ّ� َد َع ۡو ُ� ُه ۡم ج َه ٗ‬ ‫ار�‪] ﴾٨‬ﻧﻮح‪.[۸ :‬‬ ‫ِِ‬ ‫ِ‬ ‫»ﺳﭙﺲ آﻧﮫﺎ را آﺷﮑﺎرا دﻋﻮت دادم«‪.‬‬ ‫ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع اﺳﺖ ﮐﻪ آﺷﮑﺎرا دﻋﻮت دادن ﺑﺮ دﻋﻮت ﭘﻨﮫﺎﻧﯽ و ﺳﺮی ﻣﻘﺪم و‬ ‫ﺑﺮﺗﺮی دارد و دﻋﻮت ﻋﻠﻨﯽ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪﺗﺮ اﺳﺖ ﺑﺮای ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ھﺪﻓﺶ اﺟﺎﺑﺖ ﺑﺎﺷﺪ و اﯾﻦ‬ ‫‪١‬‬ ‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺎﻋﺚ اﺟﺎﺑﺖ ﻣﯽﮔﺮدد؛ ﭼﻮن دﻗﺖ وﺗﻮﺟﻪ ﻣﺪﻋﻮ را ھﻤﺮاه دارد ‪.‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﻧﯿﺰ از ﺷﯿﻮهھﺎی ﻣﺘﻨﻮع و ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﯽ در دﻋﻮت اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬او ﺑﻪ‬ ‫ﺻﻮرت ﭘﻨﮫﺎﻧﯽ و ﻋﻠﻨﯽ و ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺴﺎﻟﻤﺖآﻣﯿﺰ و ھﻢ در ﺿﻤﻦ ﺟﻨﮓ دﻋﻮت ﻣﯽداد و ﺑﻪ‬ ‫ﺻﻮرت ﺟﻤﻌﯽ و ﻓﺮدی و در ﺳﻔﺮ و اﻗﺎﻣﺖ اﺑﻼغ رﺳﺎﻟﺖ ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ داﺳﺘﺎﻧﮫﺎی‬ ‫ﮔﺬﺷﺘﮕﺎن را ﺣﮑﺎﯾﺖ ﻣﯽﮐﺮد و ﻣﺜﺎﻟﮫﺎﯾﯽ ﺑﯿﺎن ﻣﯽﻧﻤﻮد و از وﺳﯿﻠﻪھﺎی روﺷﻨﮕﺮی ﺑﺎ‬ ‫ﮐﺸﯿﺪن ﺧﻂ روی زﻣﯿﻦ و ﻏﯿﺮه اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﺮد و ﻧﯿﺰ ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻣﯽﻧﻤﻮد و ﻣﮋده ﻣﯽداد‬ ‫ﺿﻤﻦ آﻧﮑﻪ ﺑﯿﻢ ﻣﯽداد و ﻣﯽﺗﺮﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ھﺮ ﺣﺎل اﯾﺸﺎن در ھﺮ ﻟﺤﻈﻪ و در ھﺮ ﺣﺎل و ﺑﺎ‬ ‫ﺷﯿﻮهھﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن‪ ،‬اھﻞ ﻣﮑﻪ را دﻋﻮت داد ‪ ٢‬و اﯾﻨﮏ ﺑﻪ ﻃﺎﺋﻒ ﻣﯽرود‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺧﻮد را ﺑﻪ‬ ‫ﻗﺒﯿﻠﻪھﺎ ﻋﺮﺿﻪ ﻣﯽدارد و ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬ھﺠﺮت ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ؛ زﯾﺮا ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﻧﯿﺴﺖ در ﻣﺮاﺣﻞ‬ ‫دﻋﻮت ﺗﺎ ﺧﺒﺮی ﺻﻮرت ﮔﯿﺮد و ﻣﯽﺑﺎﯾﺴﺖ ﺗﺎ آﺧﺮ ﻋﻤﺮ اﻣﺮ دﻋﻮت را اداﻣﻪ ﺑﺪھﺪ‪.‬‬ ‫آن ﺣﻀﺮت ﺑﺮای اﯾﺠﺎد ﻣﺮﮐﺰ ﺟﺪﯾﺪی ﺑﺮای دﻋﻮت‪ ،‬ﺗﻼش ﻣﯽﻧﻤﻮد؛ او از ﻗﺒﯿﻠﮥ ﺛﻘﯿﻒ‬

‫‪ -١‬ﺗﻔﺴﯿﺮ آﻟﻮﺳﯽ‪ ،‬ج ‪ ،۱۰‬ص ‪.۸۹‬‬ ‫‪ -٢‬ﻣﻘﻮﻣﺎت اﻟﺪﻋﻮة واﻟﺪاﻋﯿﺔ‪ ،‬ﺑﺎدﺣﺪح‪ ،‬ص ‪.۱۲۳‬‬

‫‪٤٦٤‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﮐﻤﮏ ﺧﻮاﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺛﻘﯿﻒ ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺖ و ﺑﭽﻪھﺎﯾﺸﺎن را ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ ﺗﺎ او را ﺳﻨﮓ ﺑﺰﻧﻨﺪ و در‬ ‫راه ﺑﺎزﮔﺸﺖ از ﻃﺎﺋﻒ ﺑﺎ ﻋﺪاس ﮐﻪ ﻧﺼﺮاﻧﯽ ﺑﻮد ﻣﻼﻗﺎت ﮐﺮد و ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪ‪ .‬واﻗﺪی ﺗﺎرﯾﺦ‬ ‫ﺳﻔﺮ ﻃﺎﺋﻒ را ﺷﻮال ﺳﺎل دھﻢ ﺑﻌﺜﺖ و ﺑﻌﺪ از ﻣﺮگ اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ و ﺧﺪﯾﺠﻪ ﺑﯿﺎن ﮐﺮده و ﮔﻔﺘﻪ‬ ‫‪١‬‬ ‫اﺳﺖ‪ :‬ﻣﺪت اﻗﺎﻣﺖ آن ﺣﻀﺮت در ﻃﺎﺋﻒ ده روز ﺑﻮده اﺳﺖ ‪.‬‬ ‫‪ -۱‬دﻻﯾﻞ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﮫﺮ ﻃﺎﺋﻒ ﺑﺮای دﻋﻮت‬ ‫ﻃﺎﺋﻒ ﻣﻨﻄﻘﻪای اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﮏ ﺑﺮای ﺳﺮان ﻗﺮﯾﺶ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﯽآﻣﺪ‪ .‬ﻗﺮﯾﺶ در ﻃﺎﺋﻒ‬

‫اھﺪاﻓﯽ داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ آن ﭼﺸﻢ ﻃﻤﻊ دوﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺗﻼش زﯾﺎدی ﺑﺮای‬ ‫ﺗﺼﺮف ﻃﺎﺋﻒ اﻧﺠﺎم داده ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﺮای اﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﻪ وادی وج ﯾﻮرش ﺑﺮدﻧﺪ؛ ﭼﻮن‬ ‫درﺧﺘﺎن و ﮐﺸﺘﺰارھﺎی ﻓﺮاواﻧﯽ داﺷﺖ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺛﻘﯿﻒ از ﻗﺮﯾﺶ اﺣﺴﺎس ﺗﺮس ﻧﻤﻮد و ﺑﺎ‬ ‫آﻧﮫﺎ ﭘﯿﻤﺎن دوﺳﺘﯽ ﺑﺴﺖ و ﻗﺒﯿﻠﻪ ﺑﻨﯽدوس را ﻧﯿﺰ در ﺷﻤﺎر آﻧﮫﺎ ﻗﺮار داد ‪ .٢‬ﺑﺴﯿﺎری از‬ ‫ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪان ﻣﮑﻪ در ﻃﺎﺋﻒ اﻣﻼﮐﯽ داﺷﺘﻨﺪ و ﻓﺼﻞ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن را در آﻧﺠﺎ ﺳﭙﺮی ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ؛‬ ‫ﺑﻪ وﯾﮋه ﻗﺒﯿﻠﮥ ﺑﻨﯽھﺎﺷﻢ و ﻋﺒﺪﺷﻤﺲ ارﺗﺒﺎط داﺋﻤﯽ و ﮔﺴﺘﺮدهای ﺑﺎ ﻃﺎﺋﻒ داﺷﺘﻨﺪ ھﻤﺎن‬ ‫ﻃﻮر ﮐﻪ ﺑﻨﯽ ﻣﺨﺰوم ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﺎﻟﯽ ﻣﺸﺘﺮﮐﯽ ﺑﺎ ﺛﻘﯿﻒ داﺷﺘﻨﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺣﺮﮐﺖ رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﻪ‬ ‫ﻃﺎﺋﻒ‪ ،‬ﺣﺮﮐﺘﯽ ﺣﺴﺎب ﺷﺪه ﺑﻮد؛ ﭼﻮن اﮔﺮ او ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ در ﻃﺎﺋﻒ ﻧﻔﻮذ ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﻗﺒﯿﻠﻪای‬ ‫او را ﯾﺎری ﻣﯽداد‪ ،‬اﯾﻦ اﻣﺮ ﻋﻼوه ﺑﺮ آﻧﮑﻪ ﻗﺮﯾﺶ را ﺑﻪ ھﺮاس ﻣﯽاﻧﺪاﺧﺖ واﻣﻨﯿﺖ و ﻣﻨﺎﻓﻊ‬ ‫اﻗﺘﺼﺎدی آﻧﮫﺎ را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺗﮫﺪﯾﺪ ﻣﯽﮐﺮد؛ ﺑﻪ ﻣﺤﺎﺻﺮه وﺗﺤﺮﯾﻢ واﻧﺰوای ﻗﺮﯾﺶ از‬ ‫ﺑﯿﺮون ﻣﯽاﻧﺠﺎﻣﯿﺪ و اﯾﻦ ﺣﺮﮐﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ و دﻋﻮﺗﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ اﺳﺖ‬ ‫ﮐﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﺮای ﺗﺄﺳﯿﺲ دوﻟﺘﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﯾﺎ ﻧﯿﺮوﺋﯽ ﮐﻪ ﺧﻮد را وارد ﻣﯿﺪان ﻧﺒﺮد ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬از‬ ‫اﺳﺒﺎب و و ﺳﺎﯾﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﺮد؛ ﭼﻮن وﺟﻮد دوﻟﺖ و ﻧﯿﺮوﯾﯽ ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪ از وﺳﺎﯾﻞ ﻣﮫﻢ در‬ ‫ً‬ ‫رﺳﺎﻧﺪن دﻋﻮت ﺧﺪا ﺑﻪ ﻣﺮدم اﺳﺖ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺎ رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﻃﺎﺋﻒ‪ ،‬ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎ ﺑﻪ‬ ‫‪٣‬‬ ‫ﻣﺮﮐﺰ ﻗﺪرت و ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮی ﺳﯿﺎﺳﯽ رﻓﺖ ‪.‬‬ ‫‪ -۲‬رھﺒﺮی و ﻧﯿﺮوی ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮی ﻃﺎﺋﻒ‬ ‫ﺑﻨﯽﻣﺎﻟﮏ و ھﻢﭘﯿﻤﺎﻧﺎﻧﺸﺎن ﺑﺮ ﻃﺎﺋﻒ ﻣﺴﻠﻂ ﺑﻮدﻧﺪ و رھﺒﺮی آن را ﺑﺮﻋﮫﺪه داﺷﺘﻨﺪ و‬

‫رﯾﺎﺳﺖ اﻣﻮر ﻣﺬھﺒﯽ ﻧﯿﺰ در دﺳﺖ اﯾﻦ دوﮔﺮوه ﺑﻮد؛ ﻋﻼوه ﺑﺮ آن رھﺒﺮی ﺳﯿﺎﺳﯽ و‬ ‫‪ -١‬ﻃﺒﻘﺎت اﺑﻦ ﺳﻌﺪ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪ ۲۲۱‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ اﻟﺼﺤﯿﺤﯿﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۱۸۵‬‬ ‫‪ -٢‬ﺷﺮح ﻋﺴﻘﻼﻧﯽ ﺑﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎری‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﮑﻔﺎﻟﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۴‬ص ‪.۳۷۳‬‬ ‫‪ -٣‬اﺻﻮل اﻟﻔﮑﺮ اﻟﺴﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬ص ‪.۱۷۴‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﻫﺠﺮت ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ‪ ،‬ﻣﺸﮑﻼت ﺳﻔﺮ ﺑﻪ ﻃﺎﺋﻒ و ﺳﻔﺮ اﺳﺮاء‬

‫‪٤٦٥‬‬

‫ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﻓﺮاﺷﮫﺮی و اﻗﺘﺼﺎدی را ﻧﯿﺰ در دﺳﺖ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻦ آﻧﮫﺎ در‬ ‫وﺿﻌﯿﺘﯽ ﻧﺒﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ از ﻃﺎﺋﻒ ﮐﻪ ﺳﺮﺳﺒﺰﺗﺮﯾﻦ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﻋﺮبھﺎ ﺑﻮد و ﺑﯿﺶ از‬ ‫ﺟﺎھﺎی دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺟﻠﺐ ﺗﻮﺟﻪ ﻣﯽﮐﺮد و ﭼﺸﻢ ﻃﻤﻊ ﺑﻪ آن دوﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﺪ دﻓﺎع ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺑﻨﯽﻣﺎﻟﮏ و ھﻢ ﭘﯿﻤﺎﻧﺎﻧﺸﺎن از ﻃﺮف ﻗﺒﯿﻠﻪ ھﻮازن و ﻗﺮﯾﺶ و ﺑﻨﯽﻋﺎﻣﺮ در ھﺮاس‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ و اﯾﻨﮫﺎ ﻗﺒﺎﯾﻞ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪی ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﻏﺎرت و ﺑﻪ ﯾﻐﻤﺎ ﺑﺮدن اﻣﻮال و اﻣﻼک را‬ ‫داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬رھﺒﺮان ﻃﺎﺋﻒ‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺻﻠﺢ و رﻓﺘﺎر و ﻣﺴﺎﻟﻤﺖآﻣﯿﺰ و ﺣﻔﻆ اﺳﺘﻘﺮار‬ ‫و ﺛﺒﺎت ﺳﯿﺎﺳﯽ را از ﻃﺮﯾﻖ ﻗﺮاردادھﺎ و ﭘﯿﻤﺎنھﺎ در ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و اﯾﻦ ھﻤﺎن راھﯽ‬ ‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﻗﺮﯾﺶ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان راھﺒﺮدی ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑﺮای ﺧﻮد ﺑﺮﮔﺰﯾﺪه ﺑﻮد؛ ﭘﺲ ﺑﻨﯽﻣﺎﻟﮏ ھﻢ‬ ‫ﺑﺮای دراﻣﺎن ﺑﻮدن از ﺷﺮ ھﻮازن و ھﻢ ﺑﺮای ﺗﺤﮑﯿﻢ رواﺑﻂ ﺧﻮد ﺑﺎ آﻧﺎن و از ﻃﺮﻓﯽ ﺑﺎ‬ ‫‪١‬‬ ‫ﻗﺮﯾﺸﯽھﺎ راﺑﻄﻪ داﺷﺖ و ﭘﯿﻤﺎن ﻣﯽﺑﺴﺖ ﺗﺎ از ﺳﻮی آﻧﮫﺎ دراﻣﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ ‪.‬‬ ‫رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﺎ ﺳﻔﺮ ﺑﻪ ﻃﺎﺋﻒ از اﯾﻦ رواﺑﻂ و ﭘﯿﻤﺎنھﺎ ﺑﯽﺧﺒﺮ ﻧﺒﻮد و ﻣﯽداﻧﺴﺖ ﮐﻪ در‬ ‫ﻃﺎﺋﻒ‪ ،‬ﻗﺪرت و ﻧﯿﺮوﯾﯽ ﻣﻨﺴﺠﻢ و ﻣﺘﺤﺪ وﺟﻮد ﻧﺪارد و ﻗﺪرت ﺑﺮاﺳﺎس ﻗﺮاردادی داﺧﻠﯽ‬ ‫ﺑﯿﻦ دو ﻗﺒﯿﻠﻪ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ و ھﺮ ﯾﮏ از آﻧﮫﺎ ﺑﻪ ﻗﺒﯿﻠﻪای ﻗﻮیﺗﺮ در ﺑﯿﺮون ﻃﺎﺋﻒ‬ ‫واﺑﺴﺘﻪ ھﺴﺘﻨﺪ؛ ﭘﺲ اﮔﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﯾﮑﯽ از اﯾﻦ دو ﻗﺒﯿﻠﮥ ﺻﺎﺣﺐ‬ ‫ﻗﺪرت در ﻃﺎﺋﻒ را ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآورد‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ اﻣﺮی در ﻣﯿﺰان ﻧﯿﺮوھﺎی ﺳﯿﺎﺳﯽ اﺛﺮ ﺑﺰرﮔﯽ‬ ‫داﺷﺖ و اﮔﺮ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺣﻤﺎﯾﺖ ھﻤﭙﯿﻤﺎﻧﺎن ﻗﺮﯾﺶ را ﮐﺴﺐ ﻣﯽﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺑﻪ راﺳﺘﯽ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و‬ ‫ﺗﻌﺎﻟﯿﻢ او ﺑﻪ ﮐﻤﺎل ﺧﻮد ﻣﯽرﺳﯿﺪ و ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯽداد و اﯾﻦ اﻣﺮ ﻧﺎﻣﻤﮑﻦ ﻧﺒﻮد؛ ﭼﺮاﮐﻪ رﺳﻮل‬ ‫ﺧﺪا ﻣﯽداﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ دوﺳﺘﯽ اﯾﻦ اردوﮔﺎه ﺑﺎ ﻗﺮﯾﺶ ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﺮس از آﻧﮫﺎ اﺳﺖ و ﺑﺎور‬ ‫ﻣﺬھﺒﯽ و دﯾﻨﯽ ﻧﻘﺶ ﮐﻢﺗﺮی در اﯾﻦ ﭘﯿﻤﺎنھﺎ دارد و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺎ اﯾﻦ ﺑﺮآورد و‬ ‫ارزﯾﺎﺑﯽ از اوﺿﺎع ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻃﺎﺋﻒ وﻗﺘﯽ وارد ﻃﺎﺋﻒ ﺷﺪ‪ ،‬در آﻏﺎز ﻧﺰد ﻓﺮزﻧﺪان ﻋﻤﺮو ﺑﻦ‬ ‫ﻋﻤﯿﺮ ﮐﻪ ﺑﺮﻗﺮارﮐﻨﻨﺪﮔﺎن راﺑﻄﻪ و ﭘﯿﻤﺎن ﺑﺎ ﻗﺮﯾﺶ ﺑﻮدﻧﺪ رﻓﺖ و ﻧﺰد ﺑﻨﯽﻣﺎﻟﮏ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻗﺒﯿﻠﮥ‬ ‫ھﻮازن ﭘﯿﻤﺎن دوﺳﺘﯽ داﺷﺘﻨﺪ ﻧﺮﻓﺖ ‪ .٢‬اﺑﻦ ھﺸﺎم در ﺳﯿﺮه ﺧﻮد ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬وﻗﺘﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫اﮐﺮم ج ﺑﻪ ﻃﺎﺋﻒ رﺳﯿﺪ ﻧﺰد اﻓﺮادی از ﻗﺒﯿﻠﮥ ﺛﻘﯿﻒ رﻓﺖ ﮐﻪ در آن روز ﺳﺮان و اﺷﺮاف‬ ‫آن ﻗﺒﯿﻠﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽرﻓﺘﻨﺪ و آﻧﮫﺎ ﺳﻪ ﺑﺮادر ﺑﻪ ﻧﺎﻣﮫﺎی ﻋﺒﺪﯾﺎﻟﯿﻞ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو‪ ،‬ﻣﺴﻌﻮد ﺑﻦ‬

‫‪ -١‬ھﻤﺎن‪.‬‬ ‫‪ -٢‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۱۷۵‬‬

‫‪٤٦٦‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﻋﻤﺮو و ﺣﺒﯿﺐ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬زن ﯾﮑﯽ از آﻧﺎن ﻗﺮﯾﺸﯽ و از ﻗﺒﯿﻠﮥ ﺑﻨﻮ ﺟﻤﺢ ﺑﻮد ‪ .١‬آن‬ ‫ﺣﻀﺮت ﺑﺎ آﻧﮫﺎ دﯾﺪار ﮐﺮد‪ ،‬اﻣﺎ ﻓﺮزﻧﺪان ﻋﻤﺮو ﺑﺴﯿﺎر ﺗﺮﺳﻮ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺧﯿﻠﯽ اﺣﺘﯿﺎط‬ ‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬از اﯾﻦ رو دﻋﻮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج را ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺘﻨﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﻧﮫﺎﯾﺖ ﺑﯽﺧﺮدی و‬ ‫ﮔﺴﺘﺎﺧﯽ و ﺑﯽادب را ﺑﺎ او روا داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ از آﻧﮫﺎ ﻧﺎاﻣﯿﺪ ﺷﺪه ﺑﻮد ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﺑﻪ آﻧﺎن ﮔﻔﺖ‪ :‬وﻗﺘﯽ ﭼﻨﯿﻦ‬ ‫ﮐﺮدﯾﺪ‪ ،‬ﻣﺎﺟﺮای ﺳﻔﺮ ﻣﺮا ﭘﻨﮫﺎن دارﯾﺪ ‪٢‬؛ ﭼﺮاﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺮ اﯾﻦ ﻋﻘﯿﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ اﻃﻼع‬ ‫ﻗﺮﯾﺶ از اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع‪ ،‬ﻣﻮﺟﺒﺎت ﺗﺤﺮﯾﮏ آﻧﺎن را ﻓﺮاھﻢ ﻣﯽآورد‪ .‬از اﯾﻦ رو ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ اﯾﻦ‬ ‫ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﭘﻨﮫﺎﻧﯽ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد و ﺗﺤﺮﮐﺎت او ﺑﺮای ﻗﺮﯾﺶ آﺷﮑﺎر ﻧﮕﺮدد ‪ ٣‬و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻨﺎ‬ ‫ﺑﻪ دﻻﯾﻞ ذﯾﻞ ﺳﻌﯽ ﻣﯽﻧﻤﻮد ﺗﺎ ﺟﻮاﻧﺐ ﭘﺮھﯿﺰ و اﺣﺘﯿﺎط را رﻋﺎﯾﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫اﻟﻒ × از ﻣﮑﻪ ﭘﯿﺎده ﺑﯿﺮون رﻓﺖ ﺗﺎ ﻗﺮﯾﺶ ﮔﻤﺎن ﻧﺒﺮد ﮐﻪ او ﻣﯽﺧﻮاھﺪ ﺑﻪ ﺟﺎﯾﯽ دور‬ ‫ﺑﺮود؛ ﭼﻮن اﮔﺮ او ﺑﺎ ﺳﻮاری ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ﺷﺒﮫﺎت و ﺗﺮدﯾﺪھﺎﯾﯽ را ﺑﺮﻣﯽاﻧﮕﯿﺨﺖ و‬ ‫ﻗﺮﯾﺶ ﺑﺮاﺳﺎس اﯾﻦ ﺣﺪس ﮐﻪ ﻗﺼﺪ ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺑﻪ ﺧﺎرج از ﻣﮑﻪ را دارد‪ ،‬از ﻣﺴﺎﻓﺮت او‬ ‫ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﯽآوردﻧﺪ‪.‬‬ ‫ب × ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج زﯾﺪ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان رﻓﯿﻖ ﺳﻔﺮ ﺧﻮد اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮد؛ زﯾﺮا زﯾﺪ‬ ‫ﭘﺴﺮﺧﻮاﻧﺪۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﻮد و اﮔﺮ ﮐﺴﯽ او را ﻣﯽدﯾﺪ‪ ،‬ﺷﮏ و ﺗﺮدﯾﺪی ﺑﻪ ﺧﻮد راه ﻧﻤﯽداد؛ ﭼﻮن‬ ‫زﯾﺪ ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج رواﺑﻂ ﻣﺤﮑﻢ و ﺑﺴﯿﺎر ﻧﺰدﯾﮑﯽ داﺷﺖ و از ﻃﺮﻓﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج زﯾﺪ‬ ‫ً‬ ‫را ﮐﺎﻣﻼ ﻣﯽﺷﻨﺎﺧﺖ و اﺧﻼص و اﻣﺎﻧﺘﺪاری و ﺻﺪاﻗﺖ او را ﺧﻮب ﻣﯽداﻧﺴﺖ و زﯾﺪ ﻣﻮرد‬ ‫اﻃﻤﯿﻨﺎن ﺑﻮد و رازی را اﻓﺸﺎ ﻧﻤﯽﻧﻤﻮد و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ھﻤﺮاھﯽ ﺑﻪ او اﻋﺘﻤﺎد ﻧﻤﻮد و‬ ‫او ﻧﯿﺰ ﺟﻮاﻧﻤﺮدی و رﻓﺎﻗﺖ ﺧﻮﯾﺶ را ﭼﻪ ﻗﺒﻞ از اﯾﻨﮑﻪ ﻣﻮرد اﺻﺎﺑﺖ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد و ﯾﺎ زﺧﻤﯽ‬ ‫ﮔﺮدد و ﯾﺎ ﺑﻌﺪ از آن ﺑﻪ اﺛﺒﺎت رﺳﺎﻧﺪ؛ ﭼﺮاﮐﻪ ﺧﻮد را ﺳﭙﺮ ﺑﻼی آن ﺣﻀﺮت ﮐﺮده ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ج × ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺮﺧﻮرد و رﻓﺘﺎر زﺷﺖ و ھﻤﺮاه ﺑﺎ ﺗﻤﺴﺨﺮ و اﺳﺘﮫﺰاء رھﺒﺮان‬ ‫ﻃﺎﺋﻒ را ﺗﺤﻤﻞ ﻧﻤﻮد و ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ ﻧﺸﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ از آﻧﮫﺎ ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ ﻣﺎﺟﺮای ﺳﻔﺮ او را ﭘﻨﮫﺎن‬ ‫دارﻧﺪ و اﯾﻦ اﻗﺪاﻣﯽ ﻣﺤﺘﺎﻃﺎﻧﻪ ﺑﻮد؛ ﭼﻮن اﮔﺮ ﻗﺮﯾﺶ از اﯾﻦ ارﺗﺒﺎط آ ﮔﺎه ﻣﯽﮔﺮدﯾﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻪ‬ ‫ﺗﻨﮫﺎ او را ﺑﻪ ﺑﺎد ﻣﺴﺨﺮه ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻤﮑﻦ ﺑﻮد ﺑﻪ ﺷﮑﻨﺠﻪ و ﺟﻔﺎی ﺧﻮد ﺷﺪت‬ ‫‪ -١‬ﺳﯿﺮه اﺑﻦ ھﺸﺎم‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۷۸‬‬ ‫‪ -٢‬ھﻤﺎن‪.‬‬ ‫‪ -٣‬اﺻﻮل اﻟﻔﮑﺮ اﻟﺴﯿﺎﺳﯽ ﻓﯽ اﻟﻘﺮآن اﻟﻤﮑﯽ‪.‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﻫﺠﺮت ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ‪ ،‬ﻣﺸﮑﻼت ﺳﻔﺮ ﺑﻪ ﻃﺎﺋﻒ و ﺳﻔﺮ اﺳﺮاء‬

‫ﺑﺪھﻨﺪ و ﺑﮑﻮﺷﻨﺪ ﺗﺎ ﺣﺮﮐﺖ او را در ﻣﮑﻪ و ﺧﺎرج از آن ﮐﻨﺘﺮل ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‬

‫‪٤٦٧‬‬

‫‪١‬‬

‫‪.‬‬

‫‪ -۳‬ﺗﻀﺮع و دﻋﺎ‬

‫از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺑﻨﻮ ﻋﻤﺮو اﻧﺴﺎنھﺎی ﭘﺴﺖ و ﻓﺮوﻣﺎﯾﻪای ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺧﺒﺮ ﻣﺴﺎﻓﺮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫ﺑﻪ ﻃﺎﺋﻒ را ﭘﻨﮫﺎن ﻧﮑﺮدﻧﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﯽﺧﺮدان و ﺑﺮدﮔﺎن ﺧﻮد را واداﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ او را ﻧﺎﺳﺰا‬ ‫ﮔﻮﯾﻨﺪ و ﭼﻨﺎن ﺳﻨﮓ زدﻧﺪ ﮐﻪ ﭘﺎھﺎﯾﺶ ﺧﻮﻧﯿﻦ و ﮐﻔﺶھﺎﯾﺶ آﻏﺸﺘﻪ ﺑﻪ ﺧﻮن ﮔﺮدﯾﺪ و‬ ‫ﺧﻮن ﭘﺎﮐﺶ در ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﻃﺎﺋﻒ ﺑﻪ زﻣﯿﻦ رﯾﺨﺖ و آﻧﮫﺎ ھﻤﭽﻨﺎن ﺑﻪ ﻧﺎﺳﺰا ﮔﻔﺘﻦ و ﺳﻨﮓ‬ ‫زدن اداﻣﻪ دادﻧﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ آﻧﮫﺎ را ﻣﺠﺒﻮر ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ دﯾﻮار ﺑﺎغ ﻋﺘﺒﻪ و ﺷﯿﺒﻪ ﻓﺮزﻧﺪان‬ ‫رﺑﯿﻌﻪ ﭘﻨﺎه ﺑﺒﺮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻋﺘﺒﻪ و ﺷﯿﺒﻪ آن ﺟﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻧﭙﺴﻨﺪﯾﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﺰد آﻧﮫﺎ ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ھﻤﺮاه زﯾﺪ ﺑﻪ ﺳﺎﯾﻪ درﺧﺖ اﻧﮕﻮری رﻓﺘﻨﺪ و آنﺟﺎ ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ و آن دﺳﺘﻪ از‬ ‫ﺳﺒﮑﺴﺮان و ﺑﯽﺧﺮدان و اراذل و اوﺑﺎش ﺛﻘﯿﻒ از ﺗﻌﻘﯿﺐ دﺳﺖ ﺑﺮداﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ و زﯾﺪ‬ ‫زﯾﺮ ﺳﺎﯾﻪ درﺧﺖ ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ ﺗﺎ اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻨﮑﻪ ﭘﺴﺮان رﺑﯿﻌﻪ ﺑﺮﺧﻮرد‬ ‫ﺳﺒﮑﺴﺮان اھﻞ ﻃﺎﺋﻒ را ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‪ ،‬دﯾﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ھﯿﭻ ﻋﮑﺲ اﻟﻌﻤﻞ و اﻗﺪاﻣﯽ اﻧﺠﺎم‬ ‫ﻧﺪادﻧﺪ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺎ ﺣﺎﻟﺘﯽ ﺧﺴﺘﻪ و اﻧﺪوھﮕﯿﻦ و ﺳﺮﺷﺎر از ﺣﺰن و اﻧﺪوه ﺑﻪ‬ ‫ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ و از او ﭼﻨﯿﻦ ﺧﻮاﺳﺖ‪:‬‬ ‫ﭘﺮوردﮔﺎرا! از ﻧﺎﺗﻮاﻧﯽ ﺧﻮد و از ﮐﻤﯽ ﭼﺎره در ﮐﺎر ﺧﻮﯾﺶ و از ﺧﻔﺖ وﺧﻮاری ام در‬ ‫ﻧﺰد ﻣﺮدﻣﺎن ﺑﻪ ﺗﻮ ﺷﮑﺎﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﻢ‪ .‬ای ﻣﮫﺮﺑﺎنﺗﺮﯾﻦ ﻣﮫﺮﺑﺎﻧﺎن! ﺗﻮ ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﺴﺘﻀﻌﻔﺎن و‬ ‫ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﻨﯽ‪ .‬ﻣﺮا ﺑﻪ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ وا ﻣﯽﮔﺬاری؟ ﺑﻪ ﺑﯿﮕﺎﻧﻪای ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﻦ ﭘﺮﺧﺎش ﻧﻤﺎﯾﺪ ﯾﺎ ﺑﻪ‬ ‫دﺷﻤﻨﯽ ﮐﻪ زﻣﺎم اﻣﻮر ﻣﺮا ﺑﻪ او ﺳﭙﺮدهای؟ اﮔﺮ ﺗﻮ ﺑﺮ ﻣﻦ ﺧﺸﻢ ﻧﮕﯿﺮی ﻣﻦ ھﯿﭻ ﺑﺎﮐﯽ‬ ‫ﻧﺪارم‪ ،‬اﻣﺎ آﺳﺎﯾﺶ و آراﻣﺸﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاﯾﻢ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻓﺮﻣﺎﯾﯽ‪ ،‬ﺑﺮای ﻣﻦ ﮔﻮاراﺗﺮ و ﺳﺎزﮔﺎرﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﻧﻮر ﺟﻤﺎل ﺗﻮ ﮐﻪ ﺗﺎرﯾﮑﯿﮫﺎ ﺑﺪان روﺷﻦ ﺷﺪه و ﮐﺎر دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت ﺑﺎ آن ﺳﺎﻣﺎن ﯾﺎﻓﺘﻪ‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻮ ﭘﻨﺎه ﻣﯽﺑﺮم از اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺸﻢ ﺗﻮ ﺑﺮ ﻣﻦ ﻓﺮود ﺑﯿﺎﯾﺪ ﯾﺎ ﻧﺎﺧﺸﻨﻮدی ﺗﻮ ﺷﺎﻣﻞ ﺣﺎل‬ ‫ﻣﻦ ﮔﺮدد و ھﺮ ﭼﻪ ﺧﻮاھﯽ ﻣﺮا ﻋﺘﺎب ﮐﻦ ﺗﺎ ﺳﺮاﻧﺠﺎم از ﻣﻦ ﺧﺸﻨﻮد ﮔﺮدی‪ .‬ھﯿﭻ ﮐﺲ را‬ ‫‪٢‬‬ ‫ﺟﺰ ﺗﻮ ﺗﻮان و ﻧﯿﺮوﯾﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﻣﮕﺮ از ﺟﺎﻧﺐ ﺗﻮ« ‪.‬‬ ‫‪ -١‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ ﺟﻮاﻧﺐ اﻟﺤﯿﻄﺔ واﻟﺤﺬر‪ ،‬ص ‪.۱۱۰ × ۱۰۹‬‬ ‫‪ -٢‬دﮐﺘﺮ ﺿﯿﺎء اﻟﻌﻤﺮی اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ را در ﮐﺘﺎب اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ اﻟﺼﺤﯿﺤﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪ ۱۸۶‬ﺿﻌﯿﻒ ﻣﯽداﻧﺪ و‬ ‫اﺑﺮاھﯿﻢ اﻟﻌﻠﯽ آن را ﺻﺤﯿﺢ ﻣﯽداﻧﺪ و ﺑﯿﺎن ﻧﻤﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺪﯾﺚ ﺷﺎھﺪی دارد ﮐﻪ آن را ﺗﻘﻮﯾﺖ‬

‫‪٤٦٨‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﻨﺎﺟﺎت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﻤﻖ ﻋﻘﯿﺪۀ ﺗﻮﺣﯿﺪی رﺳﻮل ﺧﺪا و‬ ‫ﻣﯿﺰان ﭘﺎﮐﺒﺎﺧﺘﮕﯽ او ﺑﺮای ﺧﺪا‪ ،‬ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﯽﺷﻮﯾﻢ؛ ﭼﺮاﮐﻪ او ﺑﻪ ﺳﺒﺐ اﯾﻦ اﻧﺪوه ﻓﺮاﮔﯿﺮ و‬ ‫ﭘﯽدرﭘﯽ اﺣﺴﺎس ﻧﻨﻤﻮد ﮐﻪ اذﯾﺖ و آزار را از ﺧﻮد دور ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﯾﺎ ﺑﺮای ﺧﻮد زﻧﺪﮔﯽ آرام‬ ‫ھﻤﺮاه ﺑﺎ ﻧﺎز و ﻧﻌﻤﺖ ﺑﺨﻮاھﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ھﻤﮥ اﯾﻦ ﺷﮑﻨﺠﻪھﺎ ﭼﻮن در راه ﺧﺪا ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮای او‬ ‫ﺷﯿﺮﯾﻦ ﺑﻮد اﻣﺎ او از ﺧﺸﻢ ﭘﺮوردﮔﺎرش ﻣﯽھﺮاﺳﯿﺪ ﮐﻪ ﻣﺒﺎدا او در ﮐﺎری از ﮐﺎرھﺎی‬ ‫دﻋﻮت‪ ،‬ﻧﺎآ ﮔﺎھﺎﻧﻪ ﮐﻮﺗﺎھﯽ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ و آن ﮔﺎه در ﻣﻌﺮض ﺧﺸﻢ و ﻧﺎرﺿﺎﯾﺘﯽ ﭘﺮوردﮔﺎر‬ ‫ﻗﺮار ﮔﯿﺮد؛ ﭼﺮاﮐﻪ رﺿﺎﯾﺖ و ﺧﺸﻨﻮدی ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺎﻻﺗﺮﯾﻦ ھﺪف وی ﺑﻮد و از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ اﯾﻦ‬ ‫ھﺪف‪ ،‬ھﺪﻓﯽ ﻣﮫﻢ و اﺳﺎﺳﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﻋﻘﯿﺪهاش ﺑﺮ آن ﺑﻮد ﮐﻪ ھﻤﮥ ﺧﻮاﺳﺘﻪھﺎ ﻣﯽﺑﺎﯾﺴﺖ در‬ ‫ﺟﮫﺖ ﺗﺤﻘﻖ آن ﻣﺴﺨﺮ ﮔﺮدﻧﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ھﺮ ﻣﺼﯿﺒﺖ و ﺑﻼﯾﯽ ﮐﻪ ﻧﺘﯿﺠﮥ آن رﺿﺎﻣﻨﺪی و‬ ‫ﺧﺸﻨﻮدی ﭘﺮوردﮔﺎر را در ﭘﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻌﻤﺖ و رﻓﺎھﯽ ﺑﺰرگ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﮔﺮدد؛‬ ‫ﺳﭙﺲ آن ﺣﻀﺮت دﻋﺎﯾﺶ را ﺑﺎ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﺎﻧﺪ‪» :‬وﻻﺣﻮل وﻻﻗﻮة اﻻ ﺑﺎﷲ« ﭘﺲ‬

‫ﻣﺆﻣﻦ ﺑﺪون اذن و اراده و ﯾﺎری ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﻣﺘﺤﻮل ﺷﺪن از ﺣﺎﻟﺖ ﺳﺨﺘﯽ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ‬ ‫آﺳﺎﯾﺶ را ﻧﺪارد و ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ وﺿﻌﯿﺖ ﺗﺮس را ﺑﻪ وﺿﻌﯿﺖ اﻣﻨﯿﺖ ﻣﺒﺪل ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﻧﯿﺰ‬ ‫‪١‬‬ ‫ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ روﯾﺎروﯾﯽ ﺑﺎ ﺳﺨﺘﯽھﺎ و ﺗﺤﻤﻞ ﻧﺎﭘﺴﻨﺪیھﺎ را ﻧﺪارد ‪.‬‬ ‫ﺑﯽﮔﻤﺎن دﻋﺎ از ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﻋﺒﺎدتھﺎﺳﺖ و در زﻣﯿﻨﻪ ﺣﻤﺎﯾﺖ اﻧﺴﺎن و ﻣﺤﻘﻖ ﻧﻤﻮدن‬ ‫اﻣﻨﯿﺖ او‪ ،‬ﺳﻼﺣﯽ ﮐﺎرﺳﺎز اﺳﺖ؛ زﯾﺮا اﻧﺴﺎن ھﺮ ﭼﻨﺪ ھﻮﺷﯿﺎر و ﺧﺮدﻣﻨﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ھﻤﻮاره در‬ ‫ﻣﻌﺮض ﻟﻐﺰﺷﮫﺎ و ﺷﮑﺴﺖ ﻗﺮار دارد و ﭼﻪ ﺑﺴﺎ اﻧﺴﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن در ﻣﻮﻗﻌﯿﺖھﺎ و ﻣﻮاﺿﻌﯽ‬ ‫ً‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﮐﺎﻣﻼ از ﺗﺪﺑﯿﺮ و اﻧﺪﯾﺸﯿﺪن ﺑﺎز ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ و ﺑﺮای اﯾﻨﮑﻪ راهﺣﻠﯽ ﺑﯿﺎﺑﺪ‪،‬‬ ‫ﺟﺰ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺎ دﻋﺎ ﺑﻪ ﺧﺪا ﭘﻨﺎه ﺑﺒﺮد‪ ،‬ﭼﺎرهای ﻧﺪارد‪.‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻌﺪ از اﯾﻨﮑﻪ اھﻞ ﻃﺎﺋﻒ او را ﻣﻮرد اذﯾﺖ و آزار و ﻣﺴﺨﺮه ﻗﺮار دادﻧﺪ و‬ ‫او را از ﺷﮫﺮ ﺧﻮد ﺑﯿﺮون ﻧﻤﻮدﻧﺪ و ﺣﯿﺮان واﻓﺴﺮده ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ دﻋﺎ ﺑﻪ ﺧﺪا ﭘﻨﺎه ﺑﺮد و‬ ‫ﺑﻌﺪ از اﺗﻤﺎم دﻋﺎﯾﺶ از ﺳﻮی ﭘﺮوردﮔﺎر ﺟﮫﺎﻧﯿﺎن ﭘﯿﺎم اﺟﺎﺑﺖ ﺗﻮﺳﻂ ﺟﺒﺮﯾﻞ و ﻓﺮﺷﺘﮥ‬ ‫‪٢‬‬ ‫ﮐﻮھﮫﺎ ﻧﺎزل ﮔﺮدﯾﺪ ‪.‬‬ ‫ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬آن را ﺻﺤﯿﺢ داﻧﺴﺘﻪ و در ﮐﺘﺎب ﺻﺤﯿﺢ اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬ص ‪ ۱۳۶‬آن را ذﮐﺮ ﻧﻤﻮده‬ ‫اﺳﺖ و دﮐﺘﺮ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﺎن اﺳﺘﺎد ﺣﺪﯾﺚ و ﻋﻠﻮم ﺣﺪﯾﺚ داﻧﺸﮕﺎه ازھﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ‪ :‬ﺣﺪﯾﺚ ﺑﺎ ھﺮ دو ﻃﺮﯾﻖ‬ ‫ﻗﻮی و ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل اﺳﺖ و ﻃﺮق آن را در ﮐﺘﺎب اﻟﮫﺠﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ اﻟﻤﺒﺎرﮐﺔ‪ ،‬ص ‪ ۳۸‬ﺗﺨﺮﯾﺞ ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ -١‬اﻟﺘﺎرﯾﺦ اﻻﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﺣﻤﯿﺪی‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪.۲۰‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ ﺟﻮاﻧﺐ اﻟﺤﯿﻄﻪ و اﻟﺤﺬر‪ ،‬ص ‪.۱۱۳ × ۱۱۲‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﻫﺠﺮت ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ‪ ،‬ﻣﺸﮑﻼت ﺳﻔﺮ ﺑﻪ ﻃﺎﺋﻒ و ﺳﻔﺮ اﺳﺮاء‬

‫‪٤٦٩‬‬

‫‪ -۴‬ﻣﮫﺮﺑﺎﻧﯽ و ﺷﻔﻘﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻣﺖ‬ ‫ﻣﮫﺮﺑﺎﻧﯽ و ﺷﻔﻘﺖ ﺑﺰرگ او ﮐﻪ در ﻣﻮاﻗﻊ دﺷﻮار ﮐﻪ رﻧﺞ ﺑﻪ آﺧﺮﯾﻦ ﺣﺪ ﺧﻮد ﻣﯽرﺳﺪ و‬

‫ﺑﺮاﻧﺴﺎن ﻓﺸﺎر ﻣﯽآورد ﺗﺎ ﺳﺨﺘﯽ و ﺳﻨﮕﺪﻟﯽ ﺑﻨﻤﺎﯾﺪ و ﺑﺮ ﺳﯿﻨﻪ و دل ﻓﺸﺎر ﻣﯽآورد ﺗﺎ‬ ‫‪١‬‬ ‫ﻋﻘﺪه ﺧﺎﻟﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻤﺎﯾﺎن ﻣﯽﺷﺪ ‪.‬‬ ‫از ﻋﺎﯾﺸﻪل رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ :‬آﯾﺎ روزی ﺑﺮ ﺗﻮ آﻣﺪه اﺳﺖ‬ ‫ُ‬ ‫ﮐﻪ از اﺣﺪ ﺳﺨﺖﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ؟ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬از ﻗﻮم ﺗﻮ آزارھﺎﯾﯽ دﯾﺪهام و ﺳﺨﺖﺗﺮﯾﻦ آﻧﮫﺎ روز ﻋﻘﺒﻪ‬ ‫ﺑﻮد؛ آن ﮔﺎه ﮐﻪ ﺧﻮد را ﺑﺮ ﻋﺒﺪ ﯾﺎ ﻟﯿﻞ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ ﮐﻼل ﻋﺮﺿﻪ داﺷﺘﻢ و او ﺑﺪاﻧﭽﻪ از او‬ ‫ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻢ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﺜﺒﺖ ﻧﺪاد؛ ﭘﺲ ﻣﻦ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ اﻧﺪوھﮕﯿﻦ ﺑﻮدم راه ﺧﻮﯾﺶ را در‬ ‫ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘﻢ و ھﻤﭽﻨﺎن اﻧﺪوھﻨﺎک ﺑﻮدم ﺗﺎ ﺑﻪ ﻗﺮن اﻟﺜﻌﺎﻟﺐ رﺳﯿﺪم‪ .‬ﭘﺲ ﺳﺮ ﺧﻮﯾﺶ را‬ ‫ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮدم و ﻧﺎﮔﮫﺎن در آﺳﻤﺎن اﺑﺮی دﯾﺪم ﮐﻪ ﺑﺮ ﺳﺮم ﺳﺎﯾﻪ اﻓﮑﻨﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ آن ﻧﯿﮏ‬ ‫ﻧﮕﺮﯾﺴﺘﻢ‪ ،‬دﯾﺪم ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺮا ﻧﺪا داد و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﺎﺳﺦ ﻗﻮﻣﺖ را ﺑﺎ ﺗﻮ ﺷﻨﯿﺪ و‬ ‫اﯾﻨﮏ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺮﺷﺘﮥ ﮐﻮھﮫﺎ را ﻧﺰد ﺗﻮ ﻓﺮﺳﺘﺎده اﺳﺖ ﺗﺎ او را ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﻣﯽﺧﻮاھﯽ ﻓﺮﻣﺎن‬ ‫دھﯽ‪ .‬در اﯾﻦ ھﻨﮕﺎم ﻓﺮﺷﺘﮥ ﮐﻮھﮫﺎ ﻣﺮا ﻧﺪا داد و ﺑﺮ ﻣﻦ ﺳﻼم ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ‪ :‬اﮔﺮ‬ ‫ﻣﯽﺧﻮاھﯽ‪ ،‬دو ﮐﻮه اﻃﺮاف ﻣﮑﻪ را ﺑﺮ ﺳﺮﺷﺎن ﻓﺮو آورم‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻣﻦ اﻣﯿﺪ‬ ‫آن دارم ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ از ﻧﺴﻞ اﯾﻦ ﻣﺮدم ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﺑﻪ وﺟﻮد ﺑﯿﺎورد ﮐﻪ ﺗﻨﮫﺎ ﺧﺪا را ﺑﭙﺮﺳﺘﻨﺪ‬ ‫‪٢‬‬ ‫و ﺑﺎ او ﭼﯿﺰی را ﺷﺮﯾﮏ ﻧﺴﺎزﻧﺪ ‪.‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا در ﺟﻨﮓ اﺣﺪ از ﻧﻈﺮ ﺟﺴﻤﯽ آﺳﯿﺐ ﺑﯿﺸﺘﺮی دﯾﺪه ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ از ﻧﻈﺮ رواﻧﯽ‬ ‫آﺳﯿﺐ و رﻧﺠﯽ ﮐﻪ در روز ﻃﺎﺋﻒ دﯾﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮ و ﺳﺨﺖﺗﺮ ﺑﻮد ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪای ﮐﻪ ﺑﺮ اﺛﺮ آن‬ ‫از ﻃﺎﺋﻒ ﺗﺎ ﻗﺮن اﻟﺜﻌﺎﻟﺐ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ذھﻨﺶ را ﻣﺸﻐﻮل ﮐﺮده ﺑﻮد‪.‬‬ ‫‪ -۵‬ﺷﯿﻮهھﺎی ﺗﻐﯿﯿﺮ‬ ‫ﭘﯿﺸﻨﮫﺎد ﻓﺮﺷﺘﮥ ﮐﻮھﮫﺎ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ دو ﮐﻮه اﻃﺮاف ﻃﺎﺋﻒ را ﺑﺮ ﺳﺮﺷﺎن ﻓﺮود آورد ﺗﺎ‬

‫ﺑﻪ ﮐﻠﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﻮم ﻧﻮح و ﻋﺎد و ﺛﻤﻮد و ﻗﻮم ﻟﻮط‪ ،‬ﻧﺎﺑﻮد ﮔﺮدﻧﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ ُ ًّ َ َ ۡ َ َ‬ ‫َ ۡ ُ َّ ۡ َ ۡ َ ۡ َ َ َ ۡ َ ٗ َ ۡ ُ َّ ۡ َ َ َ ۡ ُ َّ ۡ َ ُ‬ ‫اصبا ومِنهم من أخذته ٱلصيحة‬ ‫﴿ف� أخذنا بِذ�بِهِۖۦ ف ِمنهم من أرسلنا عليهِ ح ِ‬ ‫ۡ َ َ َ ۡ ُ َّ ۡ َ ۡ َ ۡ َ َ َ َ َ َّ ُ َ ۡ َ ُ ۡ َ َٰ‬ ‫ۡ َّ َ ۡ َ‬ ‫�ن‬ ‫َومِن ُهم م ۡن خ َسفنا بِهِ ٱ��ض ومِنهم من أغر�نا ۚ وما �ن ٱ� ِ�ظل ِمهم و� ِ‬ ‫‪ -١‬ﻣﻘﻮﻣﺎت اﻟﺪاﻋﯿﻪ اﻟﻨﺎﺟﺢ‪ ،‬ص ‪.۷۶‬‬ ‫‪ -٢‬ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎری‪ ،‬ﺷﻤﺎره‪.۳۲۳۱‬‬

‫‪٤٧٠‬‬

‫َ ُ َْ ُ َ ُ َۡ‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫َ‬

‫�ن ٓوا أنفسه ۡم �ظل ُِمون‪] ﴾٤٠‬اﻟﻌﻨﮑﺒﻮت‪.[۴۰ :‬‬

‫»ﻣﺎ ھﺮ ﯾﮏ از آﻧﮫﺎ را ﺑﻪ ﮔﻨﺎھﺸﺎن ﻣﻮاﺧﺬه ﮐﺮدﯾﻢ؛ ﭘﺲ ﺑﺮ ﺑﺮﺧﯽ از آﻧﺎن ﻃﻮﻓﺎن‬ ‫ﺳﻨﮓرﯾﺰه ﻓﺮﺳﺘﺎدﯾﻢ و ﺑﻌﻀﯽ از آﻧﮫﺎ را ﺻﺪای )ھﻮﻟﻨﺎک( ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﺮﺧﯽ از اﯾﺸﺎن را‬ ‫ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﻓﺮو ﺑﺮدﯾﻢ و ﺑﺮﺧﯽ دﯾﮕﺮ را در درﯾﺎ ﻏﺮق ﺳﺎﺧﺘﯿﻢ‪ .‬ﺧﺪا ھﺮﮔﺰ ﺑﻪ آﻧﮫﺎ ﺳﺘﻢ ﻧﮑﺮد؛‬

‫ﺑﻠﮑﻪ ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﻪ ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ ﻇﻠﻢ ﻧﻤﻮدﻧﺪ«‪.‬‬ ‫در اﯾﻨﺠﺎ ﭘﯿﺸﻦھﺎدی دﯾﮕﺮ ھﻢ اراﺋﻪ ﺷﺪ و آن ﻋﺒﺎرت ﺑﻮد از اداﻣﮥ ھﺠﺮت و دور ﺷﺪن‬ ‫از ﻣﮑﻪ و ﻃﺎﺋﻒ ﮐﻪ اھﺎﻟﯽ آﻧﮫﺎ ﮐﺎﻓﺮ ﺑﻮدﻧﺪ؛ زﯾﺮا ﻣﺮدم ﻣﮑﻪ او را ﺑﯿﺮون ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ و اھﻞ‬ ‫ﻃﺎﺋﻒ او را ﺧﻮار ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﭘﯿﺸﻨﮫﺎد از ﻃﺮف زﯾﺪ ﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اراﺋﻪ ﺷﺪ‪ .‬اﺑﻦ ﻗﯿﻢ‬ ‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﺑﻌﺪ از آﻧﮑﻪ در ﻃﺎﺋﻒ ﯾﺎور و ﻣﺪدرﺳﺎﻧﯽ ﻧﯿﺎﻓﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ھﻤﺮاه ﻏﻼﻣﺶ‪،‬‬ ‫زﯾﺪﺑﻦﺣﺎرﺛﻪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺣﺎﻟﺘﯽ اﻧﺪوھﮕﯿﻦ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ دﻋﺎی ﻣﺸﮫﻮر ﻃﺎﺋﻒ را ﻣﯽﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻮی‬ ‫ﻣﮑﻪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪ .‬ﭘﺮوردﮔﺎرش‪ ،‬ﻓﺮﺷﺘﮥ ﮐﻮهھﺎ را ﻧﺰد او ﻓﺮﺳﺘﺎد ﮐﻪ اﮔﺮ ﻣﯽﺧﻮاھﺪ ﮐﻮهھﺎی‬ ‫اﻃﺮاف ﻃﺎﺋﻒ را ﺑﺮ ﺳﺮ اھﻞ ﻃﺎﺋﻒ ﻓﺮود آورد‪ ،‬اﻣﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬در ﻣﻮرد آﻧﮫﺎ‬ ‫ﺗﺤﻤﻞ ﻣﯽﮐﻨﻢ ﺷﺎﯾﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ از ﻧﺴﻞ آﻧﮫﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﺑﻪ وﺟﻮد ﺑﯿﺎورد ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﺧﺪا را‬ ‫ﺑﭙﺮﺳﺘﻨﺪ و ﭼﯿﺰی را ﺷﺮﯾﮏ او ﻧﺴﺎزﻧﺪ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﭼﻨﺪ روزی در ﻧﺨﻠﻪ اﻗﺎﻣﺖ ﮔﺰﯾﺪ‪،‬‬ ‫زﯾﺪ ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺮ آﻧﮫﺎ وارد ﻣﯽﺷﻮی و ﺣﺎل آﻧﮑﻪ آﻧﮫﺎ )ﻗﺮﯾﺶ( ﺗﻮ را ﺑﯿﺮون‬ ‫ﮐﺮدهاﻧﺪ و ﺑﯿﺮون رﻓﺘﯽ ﺗﺎ ﮐﻤﮏ ﺑﺠﻮﯾﯽ‪ ،‬وﻟﯽ ﮐﻤﮏ ﮐﺮده ﻧﺸﺪی )در ﻃﺎﺋﻒ(‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ای‬ ‫زﯾﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮای آﻧﭽﻪ ﻣﯽﺑﯿﻨﯽ راھﯽ ﺧﻮاھﺪ ﮔﺸﻮد و ﺧﺪاوﻧﺪ دﯾﻨﺶ را ﯾﺎری ﺧﻮاھﺪ‬ ‫ﮐﺮد و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش را ﭘﯿﺮوز ﺧﻮاھﺪ ﮔﺮداﻧﺪ‪.١ « ...‬‬ ‫آن ﺣﻀﺮت ﭘﯿﺸﻨﮫﺎد ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ و ﻓﺮﺷﺘﻪ ﮐﻮهھﺎ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﻧﺎﺑﻮدی ﻣﺮدم ﻃﺎﺋﻒ را‬ ‫ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺖ و از اﻧﺪﯾﺸﮥ ﮔﻮﺷﻪﮔﯿﺮی ﯾﺎ ھﺠﺮت ﻣﺴﺘﻤﺮ اﻣﺘﻨﺎع ورزﯾﺪ و ﺑﺎ ﻧﻮر اﯾﻤﺎن ﺑﻪ آﯾﻨﺪه‬ ‫ﻧﮕﺮﯾﺴﺖ و ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺖ ﺗﺎ ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﻣﮑﻪ ﮐﻪ اھﺎﻟﯽ آن ﮐﺎﻓﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬وارد ﺷﻮد ﺗﺎ ﺟﮫﺎد‬ ‫ﻣﺒﺎرک و ﻓﺮﺧﻨﺪهاش را اداﻣﻪ دھﺪ و از ﺗﻤﺎم ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽاش ﺑﺮای دﻋﻮت ﺑﻪ ﺳﻮی ﺗﻮﺣﯿﺪ و‬ ‫ﯾﮕﺎﻧﻪﭘﺮﺳﺘﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺎ ﭘﯿﺸﻨﮫﺎد دو روش ﻓﻮق ﻣﺠﺬوب و ﺷﯿﻔﺘﻪ‬ ‫و ﺣﯿﺮان ﻧﮕﺮدﯾﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ او ﺷﯿﻮۀ ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻨﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ آن ﻣﺼﻤﻢ ﺑﻮد را در ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺖ و آن‬ ‫ﺷﯿﻮهای ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮاﺳﺎس وارد ﺷﺪن ﺑﻪ ﻣﮑﻪ ﮐﻪ اھﺎﻟﯽ آن ﮐﺎﻓﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﺳﺘﻮار ﺑﻮد و در‬ ‫اﯾﻦ ﺷﯿﻮه دور ﺷﺪن و ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﯽ از ﻣﮑﻪ ﻣﺪﻧﻈﺮ ﻧﺒﻮد و ﺑﺮاﺳﺎس اﯾﻦ راھﺒﺮد ﺑﺎﯾﺪ در‬ ‫‪ -١‬زاداﻟﻤﻌﺎد‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۴۶‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﻫﺠﺮت ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ‪ ،‬ﻣﺸﮑﻼت ﺳﻔﺮ ﺑﻪ ﻃﺎﺋﻒ و ﺳﻔﺮ اﺳﺮاء‬

‫‪٤٧١‬‬

‫ﺳﺮزﻣﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﮐﺎﻓﺮان در آن ھﺴﺘﻨﺪ وﺟﻮد ﺧﻮد را ﺣﻔﻆ ﮐﺮد واز ﻣﺮاﮐﺰ و رواﺑﻂ آن‬ ‫ﺑﮫﺮهﺑﺮداری ﻧﻤﻮد و اھﺪاف و ﻧﻘﺸﻪھﺎی آن را ﺧﻨﺜﯽ ﮐﺮد ﺗﺎ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺆﻣﻨﺎﻧﯽ ﮐﻪ از درون‬ ‫اﯾﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ ﺑﺎ اﯾﻦ اﻣﻮر ﭘﺮورش ﯾﺎﺑﻨﺪ؛ ﯾﻌﻨﯽ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ از ﺻﻠﺐ‬ ‫ﮐﺎﻓﺮان‪ ،‬ﻧﺴﻠﮫﺎﯾﯽ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ در راه ﺧﺪا ﻣﯽﺟﻨﮕﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺘﻮﻟﺪ ﮔﺮدد؛ ﭘﺲ در اﯾﻨﺠﺎ ﺑﻪ‬ ‫ﺻﻮرت روﺷﻦ ﻧﮕﺎه ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ آﯾﻨﺪه دوﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد و ﻧﮕﺎه ﺑﻪ آﯾﻨﺪه ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ‬ ‫ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﯽ و ﻧﭙﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ ﺣﺎل ﻧﺒﻮد ‪.١‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ج ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺖ ﺑﺮای ﺑﺎر دوم وارد ﻣﮑﻪ ﺷﻮد‪ ،‬اﻣﺎ وارد ﺷﺪن ﺑﻪ ﻣﮑﻪ در‬ ‫اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﮐﺎری ﺳﺎده و ﺑﯽﺧﻄﺮ ﻧﺒﻮد؛ ﭼﺮاﮐﻪ ﺑﯿﺮون راﻧﺪن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج از ﻃﺎﺋﻒ از‬ ‫ﻧﻈﺮ ﻣﺮدم ﻣﮑﻪ ﺷﮑﺴﺖ ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﺮای ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽآﻣﺪ و آﻧﮫﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺮ آزار‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺟﺮأت ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﺳﺒﮑﺴﺮی و ﺣﻤﺎﻗﺖ ﺧﻮد ﺑﯿﻔﺰاﯾﻨﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪،‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در اﯾﻦ ﻓﮑﺮ اﻓﺘﺎد ﮐﻪ اﯾﻦ ﺑﺎر ﻣﮑﻪ را ﺑﻪ ﺟﺎی اﯾﻨﮑﻪ از ﺑﯿﺮون ﺗﺤﺖ‬ ‫ﻣﺤﺎﺻﺮه ﻗﺮار دھﺪ‪ ،‬از داﺧﻞ ﺑﺎ ﯾﮏ ﻗﯿﺎم و ﺷﻮرش ﻣﻮاﺟﻪ ﻧﻤﺎﯾﺪ و از ﻣﯿﺎن ﺗﯿﺮهھﺎی ﻗﺮﯾﺶ‬ ‫ﺑﺎ اﻓﺮادی ﭘﯿﻤﺎن ﺑﺒﻨﺪد ﺗﺎ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ آﻧﺎن ﺑﻪ دﻋﻮت و ﺗﺒﻠﯿﻎ اﺳﻼم ﺑﭙﺮدازد ‪.٢‬‬ ‫اﺑﻦ ﻗﯿﻢ در ﮐﺘﺎب زاداﻟﻤﻌﺎد ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﺳﭙﺲ رﺳﻮل ﺧﺪا وﻗﺘﯽ از ﻃﺎﺋﻒ ﺑﺮﮔﺸﺖ و‬ ‫اھﻞ ﻃﺎﺋﻒ ﺑﻪ وی ﭘﺎﺳﺦ ﻣﺜﺒﺖ ﻧﺪادﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﺮاء رﻓﺖ و ﮐﺴﯽ را ﻧﺰد اﺧﻨﺲ ﺑﻦ ﺷﺮﯾﻖ‬ ‫ﻓﺮﺳﺘﺎد ﺗﺎ او را اﻣﺎن دھﺪ‪ .‬اﺧﻨﺲ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ھﻢﭘﯿﻤﺎن ھﺴﺘﻢ و ھﻢﭘﯿﻤﺎن ﮐﺴﯽ دﯾﮕﺮ را‬ ‫ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﭘﻨﺎه ﺑﺪھﺪ؛ ﭘﺲ ﮐﺴﯽ را ﻧﺰد ﺳﮫﯿﻞ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ .‬ﺳﮫﯿﻞ ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫ﺑﻨﯽﻋﺎﻣﺮ دﺷﻤﻨﺎن و ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن ﺑﻨﻮﮐﻌﺐ را ﭘﻨﺎه ﻧﻤﯽدھﻨﺪ؛ ﺳﭙﺲ ﻣﺮدی از ﺧﺰاﻋﻪ را ﻧﺰد‬ ‫ﻣﻄﻌﻢ ﺑﻦ ﻋﺪی ﺳﺮدار ﻗﺒﯿﻠﮥ ﺑﻨﯽ ﻧﻮﻓﻞ ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﮔﻔﺖ ﺑﻪ او ﺑﮕﻮ آﯾﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻢ در ﭘﻨﺎه ﺗﻮ‬ ‫وارد ﻣﮑﻪ ﺷﻮم؟ ﻣﻄﻌﻢ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻠﻪ و ﻓﺮزﻧﺪان ﻗﻮﻣﺶ را ﻓﺮا ﺧﻮاﻧﺪ و ﮔﻔﺖ ﺳﻼح ﺑﺮﮔﯿﺮﯾﺪ و‬ ‫در ﭼﮫﺎر ﮔﻮﺷﮥ ﮐﻌﺒﻪ ﮐﻤﯿﻦ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ؛ زﯾﺮا ﻣﻦ ﻣﺤﻤﺪ را ﭘﻨﺎه دادهام‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫ھﻤﺮاه زﯾﺪ ﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ وارد ﻣﮑﻪ ﺷﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪاﻟﺤﺮام رﺳﯿﺪ‪ .‬ﻣﻄﻌﻢ ﺑﺮ ﺷﺘﺮ ﺧﻮد‬ ‫اﯾﺴﺘﺎد و ﻧﺪا در داد‪» :‬ای ﮔﺮوه ﻗﺮﯾﺶ! ﻣﻦ ﻣﺤﻤﺪ را ﭘﻨﺎه دادهام؛ ﭘﺲ ﮐﺴﯽ او را ﺗﺤﻘﯿﺮ‬ ‫ﻧﮑﻨﺪ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ ﺣﺠﺮ اﻻﺳﻮد آﻣﺪ و آن را اﺳﺘﻼم ﮐﺮد ودو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ و‬ ‫ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪاش ﺑﺮﮔﺸﺖ و ﻣﻄﻌﻢ ﺑﻦ ﻋﺪی ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ ﺑﺎ اﺳﻠﺤﻪ از آن ﺣﻀﺮت‬ ‫‪ -١‬اﺻﻮل اﻟﻔﮑﺮ اﻟﺴﯿﺎﺳﯽ ﻓﯽ اﻟﻘﺮآن اﻟﻤﮑﯽ‪ ،‬ص ‪.۱۷۶‬‬ ‫‪ -٢‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۱۷۸ × ۱۷۷‬‬

‫‪٤٧٢‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﮥ ﺧﻮﯾﺶ درآﻣﺪﻧﺪ« ‪.١‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ آﺷﻨﺎﯾﯽ ﺑﺎ آداب و رﺳﻮم و ﺳﻨﺘﮫﺎی ﻗﻮم و ﻗﺒﯿﻠﮥ ﺧﻮد از‬ ‫اﻓﺮادی ھﻤﭽﻮن اﺧﻨﺲ و ﺳﮫﯿﻞ اﻣﺎن ﺧﻮاﺳﺖ و اﯾﻦ اﻣﺮ دﻻﻟﺖ ﺑﺮ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‬ ‫ﮐﻪ آﻧﺎن او را اﻣﺎن ﺧﻮاھﻨﺪ داد ‪.٢‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻨﺎ ﺑﻪ در ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﮥ ﺟﺪﯾﺪ و ﺗﻐﯿﯿﺮ اوﺿﺎع ﺑﻪ ﺟﺎی اﯾﻨﮑﻪ‬ ‫ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮرده و ﭘﻨﮫﺎﻧﯽ وارد ﻣﮑﻪ ﺷﻮد در ﺣﺎﻟﯽ وارد ﻣﮑﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺳﺮداری از ﺳﺮداران‬ ‫ﻗﺮﯾﺶ در ﻣﻸ ﻋﺎم از او ﭘﺎﺳﺪاری ﻣﯽﮐﺮد؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﻣﺮدی از ﺧﺰاﻋﻪ را ﺑﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺧﻮد اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻤﻮد و اﯾﻦ دو اﻧﺘﺨﺎب ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﻣﮫﺎرت ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺣﯿﺮتاﻧﮕﯿﺰ و‬ ‫آ ﮔﺎھﯽ ﺗﺎرﯾﺨﯽ و دﯾﭙﻠﻤﺎﺳﯽ ﻋﻤﯿﻘﯽ ھﺴﺘﻨﺪ؛ ﭼﻮن ﻧﻮﻓﻞ‪ ،‬ﭘﺪر ﺑﺰرگ ﻗﺒﯿﻠﮥ ﺑﻨﯽ ﻧﻮﻓﻞ ﮐﻪ‬ ‫رھﺒﺮی آن را ﻣﻄﻌﻢ ﺑﻦ ﻋﺪی ﺑﻪ ﻋﮫﺪه داﺷﺖ ﺑﺎ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ﭘﺪر ﺑﺰرگ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫درﮔﯿﺮ ﺟﻨﮓ ﺑﻮد‪ .‬او ﺑﻪ زﻣﯿﻦھﺎﯾﯽ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮد و آن را ﺑﻪ زور‬ ‫ﺗﺼﺎﺣﺐ ﮐﺮد‪ .‬ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ﻧﺎراﺣﺖ ﺷﺪ و از ﻗﻮﻣﺶ ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﯾﺎری او ﺑﺮﺧﯿﺰﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ‬ ‫ھﯿﭻ ﮐﺲ ﺑﺮﻧﺨﺎﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬او ﺑﻪ ﺑﺴﺘﮕﺎن ﻣﺎدریاش ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻨﯽ ﻧﺠﺎر از ﻗﺒﯿﻠﻪ ﺧﺰرج‬ ‫ﻗﺼﯿﺪهای ﺳﺮود و ﻧﺰد آﻧﺎن ﻓﺮﺳﺘﺎد و در اﯾﻦ ﻗﺼﯿﺪه از آﻧﮫﺎ ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ او را ﯾﺎری ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ ﺟﻤﻊ زﯾﺎدی از آﻧﮫﺎ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ آﻣﺪﻧﺪ و ﺷﺘﺮھﺎﯾﺸﺎن را در اﻃﺮاف‬ ‫ﮐﻌﺒﻪ ﺧﻮاﺑﺎﻧﺪﻧﺪ و ﺗﯿﺮﮐﻤﺎﻧﮫﺎ را ﺑﻪ دوش ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺳﭙﺮھﺎ را ﺑﻪ ﺧﻮد آوﯾﺨﺘﻨﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﻧﻮﻓﻞ‬ ‫آﻧﮫﺎ را دﯾﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻨﮫﺎ ﺑﺮای ﺑﺮﭘﺎ ﮐﺮدن ﺷﺮ ﺑﻪ اﯾﻨﺠﺎ آﻣﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﺎ او ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻨﺪ و‬ ‫ﻧﻮﻓﻞ از آﻧﮫﺎ ﺗﺮﺳﯿﺪ و داراﯾﯽھﺎی ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ را ﺑﻪ او ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﺑﻨﯽﺧﺰرج‪،‬‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ را ﯾﺎری ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺧﺰاﻋﻪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺗﺪارﮐﺎت ﺟﻨﮓ را دﯾﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﮐﻪ در اﯾﻦ وادی ﮐﺴﯽ را ﺧﻮش ﭼﮫﺮهﺗﺮ و زﯾﺒﺎﺗﺮ و ﺷﮑﯿﺒﺎﺗﺮ از اﯾﻦ اﻧﺴﺎن‬ ‫)ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ( ﻧﺪﯾﺪهاﯾﻢ‪ .‬ﺑﺴﺘﮕﺎن ﻣﺎدریاش از ﻗﺒﯿﻠﮥ ﺧﺰرج او را ﯾﺎری ﮐﺮدﻧﺪ و ھﻤﺎن‬ ‫ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ آﻧﮫﺎ ﺑﺎ او ﻧﺴﺒﺖ دارﻧﺪ ﻣﺎ ھﻢ ﺑﺎ او ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪ ھﺴﺘﯿﻢ؛ زﯾﺮا ﭘﺪرﺑﺰرﮔﺶ‪ ،‬ﻋﺒﺪﻣﻨﺎف‪،‬‬ ‫ﭘﺴﺮ ﯾﮑﯽ از دﺧﺘﺮان ﺣﻠﯿﻞ ﺑﻦ ﺣﺒﺸﯿﻪ ﺳﺮدار ﺧﺰاﻋﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ و اﮔﺮ ﻣﺎ ﮐﻮﺷﺸﯽ ﺑﺮای‬ ‫او ﻣﺒﺬول ﻣﯽداﺷﺘﯿﻢ و او را ﯾﺎری ﻣﯽﻧﻤﻮدﯾﻢ و ﺑﺎ او ھﻢﭘﯿﻤﺎن ﻣﯽﺷﺪﯾﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﻣﺎ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺳﺮان ﺧﺰاﻋﻪ ﻧﺰد ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ آﻣﺪﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ای اﺑﺎاﻟﺤﺎرث! راﺑﻄﮥ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪی‬

‫‪ -١‬زاداﻟﻤﻌﺎد‪ ،‬ج‪ ،۲‬ص ‪.۴۷‬‬ ‫‪ -٢‬ﻣﺤﻤﺪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ‪ ،‬ﺻﺎدق ﻋﺮﺟﻮن‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۳۲۴‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﻫﺠﺮت ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ‪ ،‬ﻣﺸﮑﻼت ﺳﻔﺮ ﺑﻪ ﻃﺎﺋﻒ و ﺳﻔﺮ اﺳﺮاء‬

‫‪٤٧٣‬‬

‫ﺗﻮ ﺑﺎ ﻣﺎ ﺑﻪ ھﻤﺎن ﻧﺴﺒﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺑﻨﯽ ﻧﺠﺎر داری‪ .‬ﻣﺎ اﮐﻨﻮن ھﻤﺴﺎﯾﮥ ﺗﻮ ھﺴﺘﯿﻢ و‬ ‫روزﮔﺎر‪ ،‬ﮐﯿﻨﻪھﺎﯾﯽ را ﮐﻪ در دل ﺑﺮﺧﯽ از ﻣﺎ ﺑﻮده اﺳﺖ از ﻣﯿﺎن ﺑﺮداﺷﺘﻪ اﺳﺖ؛ ﭘﺲ ﺑﯿﺎ ﺑﺎ‬ ‫ھﻢ‪ ،‬ﭘﯿﻤﺎن ﺑﺒﻨﺪﯾﻢ‪ .‬ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ اﯾﻦ را ﭘﺴﻨﺪﯾﺪ و ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ و ﺷﺘﺎﺑﺎن از آن اﺳﺘﻘﺒﺎل ﮐﺮد و‬ ‫دراﯾﻦ ﭘﯿﻤﺎن ھﯿﭻ ﮐﺲ از ﺑﻨﯽ ﻧﻮﻓﻞ وﻋﺒﺪﺷﻤﺲ ﺣﻀﻮر ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ‪.١‬‬ ‫ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻓﻮق ﺑﻪ رﯾﺸﻪھﺎی ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﮐﺸﻤﮑﺶ ﻣﯿﺎن ﺧﺰاﻋﻪ و ﻗﺮﯾﺶ اﺷﺎره ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﻔﺮت ﺧﺰاﻋﻪ از ﻗﺮﯾﺶ ﺑﻪ دوران ﻗﺼﯽﺑﻦ ﮐﻼب ﺑﺮﻣﯽﮔﺸﺖ؛ ﭼﺮاﮐﻪ او ﺑﺎ ﺑﺮﻗﺮاری اﺗﺤﺎد‬ ‫ﺑﯿﻦ ﻗﺮﯾﺶ ﻣﻮﺟﺐ ﮔﺮدﯾﺪ ﺗﺎ ﺧﺰاﻋﻪ را ﮐﻪ در آن روز رﯾﺎﺳﺖ ﮐﻌﺒﻪ و ﺳﺮداری ﻋﺮﺑﮫﺎ را ﺑﻪ‬ ‫ﻋﮫﺪه داﺷﺖ‪ ،‬از ﺑﯿﺖ اﻟﻠﻪ ﺑﯿﺮون ﮐﻨﺪ و ﻣﮑﻪ را در ﻣﯿﺎن ﻗﺮﯾﺶ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﺗﺎ ﻣﺤﻞ‬ ‫اﻗﺎﻣﺖ آﻧﮫﺎ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ھﻤﻮاره ﺧﺰاﻋﻪ از ﻗﺮﯾﺶ ﻧﻔﺮت داﺷﺘﻨﺪ و ﮐﺸﻤﮑﺶ ﻣﯿﺎن‬ ‫ﻗﺮﯾﺶ و ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ﻣﻮﺟﺐ ﮔﺮدﯾﺪ ﺗﺎ ﺧﺰاﻋﻪ ﺑﺎ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ﭘﯿﻤﺎن ﺑﺒﻨﺪد ﺗﺎ ﺑﺮ اﻧﺪوه و‬ ‫رﻧﺞ ﻗﺮﯾﺶ ﺑﯿﻔﺰاﯾﺪ و ﺑﻨﯽﻧﻮﻓﻞ و ﺑﻨﻮ ﻋﺒﺪ ﺷﻤﺲ در اﯾﻦ ﭘﯿﻤﺎن داﺧﻞ ﻧﺸﺪﻧﺪ؛ ﭼﻮن اﯾﻦ‬ ‫ﭘﯿﻤﺎن ﺑﺮﺧﻼف آﻧﺎن ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﻟﺬا ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﻣﺮدی را ﻧﺰد ﺳﺮدار ﻗﺒﯿﻠﮥ ﺑﻨﯽﻧﻮﻓﻞ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ ،‬اﯾﻦ اﻣﺮ‬ ‫اﺷﺎره روﺷﻨﯽ ﺑﻪ وﻗﺎﯾﻊ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﯿﺎن ﻧﻤﻮدﯾﻢ و از ﻃﺮﻓﯽ ﯾﺎدآور ﭘﯿﻤﺎن ﻗﺪﯾﻢ ﺑﯿﻦ‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ و ﺧﺰاﻋﻪ ﺑﺮ ﺿﺪ ﺑﻨﯽﻧﻮﻓﻞ و ﻋﺒﺪﺷﻤﺲ ﺑﻮد ﺗﺎ از اﯾﻦ ﻓﮫﻤﯿﺪه ﺷﻮد ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫در ﻣﮑﻪ ﻣﻨﺰوی و ﺗﻨﮫﺎ ﻧﻤﯽﻣﺎﻧﺪ و او ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﮐﺎری دﺳﺖ ﺑﺰﻧﺪ ﮐﻪ ﭘﺪر ﺑﺰرﮔﺶ‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ﮐﺮده اﺳﺖ و ﺧﺰاﻋﻪ ﺑﺎ او ﭘﯿﻤﺎن ﺑﺒﻨﺪد ﯾﺎ از ﺧﺰرج ﮐﻤﮏ ﺑﮕﯿﺮد؛ ﭘﺲ در‬ ‫واﻗﻊ اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻧﺰد ﻣﻄﻌﻢﺑﻦ ﻋﺪی‪ ،‬ﺳﺮدار ﺑﻨﯽﻧﻮﻓﻞ‪ ،‬اﻟﺘﻤﺎس و‬ ‫ﺧﻮاھﺶ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ او را ﭘﻨﺎه دھﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ او را ﺗﮫﺪﯾﺪ ﻣﯽﮐﺮد و دلواﭘﺴﯿﮫﺎ و ﻧﮕﺮاﻧﯿﮫﺎی‬ ‫او را ﺗﺤﺮﯾﮏ ﻣﯽﮐﺮد و ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻣﻄﻌﻢﺑﻦ ﻋﺪی از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻗﺮﯾﺶ ﻓﻘﻂ‬ ‫ﯾﮏ ﺑﺰرﮔﻮاری و ﻣﺮوت ﻧﺒﻮد؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﺼﻠﺤﺖ و ﺣﻤﺎﯾﺖ وﺿﻌﯿﺖ ﺧﻮد ﻗﺮﯾﺶ ﻣﺪﻧﻈﺮ‬ ‫ﺑﻮد و ﺳﮑﻮت ﻗﺮﯾﺶ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﯽدﯾﺪﻧﺪ ﻣﺤﻤﺪ در ﭘﻨﺎه ﺑﻨﯽﻧﻮﻓﻞ وارد ﻣﯽﺷﻮد و آﻧﮫﺎ‬ ‫او را ﺑﺎ ﺳﻼح ﭘﺎﺳﺪاری و ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺗﺮس از ﺳﻼﺣﮫﺎی ﺑﻨﯽﻧﻮﻓﻞ ﻧﺒﻮد؛‬ ‫ﺑﻠﮑﻪ در ﺣﻘﯿﻘﺖ آﻧﮫﺎ از ﺳﻼح ﺧﺰاﻋﻪ و ﮐﻤﺎن ﺧﺰرج ﺑﯿﻢ داﺷﺘﻨﺪ ‪.٢‬‬ ‫و ﻧﯿﺰ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﻄﻌﻢ از ﺟﻤﻠﻪ اﻓﺮادی ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻟﻐﻮ ﺻﺤﯿﻔﻪ ﺳﺘﻤﮑﺎراﻧﻪ‬

‫‪ -١‬اﻧﺴﺎب اﻻﺷﺮاف‪ ،‬ﺑﻼذری‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪ ،۷۱‬ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻣﺤﻤﺪ ﺣﻤﯿﺪاﻟﻠﻪ‪ ،‬داراﻟﻤﻌﺎرف‪ ،‬ﻣﺼﺮ‪ ،‬ﺑﯽﺗﺎ‪.‬‬ ‫‪ -٢‬اﺻﻮل اﻟﻔﮑﺮ اﻟﺴﯿﺎﺳﯽ ﻓﯽ اﻟﻘﺮآن اﻟﻤﮑﯽ‪ ،‬ص ‪.۱۸۰‬‬

‫‪٤٧٤‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫اﻗﺪام ﮐﺮد و او ﻓﺮدی ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﺲ از آﻧﮑﻪ اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ او را ﻣﻮرد ﺳﺮزﻧﺶ ﻗﺮار داد‪،‬ﻣﻮﺿﻊ‬ ‫ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻮﺑﯽ اﺗﺨﺎذ ﮐﺮد؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪:‬‬ ‫أﻣﻄﻌـﻢ ﻟـﻢ اﺧﺬ ﻟﻚ ﰲ ﻳﻮم ﻧﺠﺪه‬

‫وﻻﻣﻌﻈﻢ‬

‫ﻋﻨﺪاﻻﻣﻮر‬

‫اﳉﻼﺋﻞ‬

‫»ای ﻣﻄﻌﻢ ﻣﮕﺮ ﻧﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﻦ در روزھﺎی ﺳﺨﺖ و در اﻣﻮر ﺑﺰرگ ﺗﻮ را ﺗﻨﮫﺎ ﻧﮕﺬاﺷﺘﻢ«‪.‬‬ ‫ﺟﺰی اﷲ ﻋﻨﺎ ﻋﺒﺪﺷﻤﺲ وﻧﻮﻓ ﹰ‬ ‫ﻼ‬

‫ﻋﻘﻮﺑﻪ‬

‫ﴍﻋﺎ‬

‫ﻋﺎﺟﻼ‬

‫ﻏﲑآﺟﻞ‬

‫‪١‬‬

‫»از ﻃﺮف ﻣﺎ ﺧﺪا ﺑﻪ ﻋﺒﺪﺷﻤﺲ و ﻧﻮﻓﻞ‪ ،‬ﺑﻪ ھﻤﯿﻦ زودی ﭘﺎداش ﺑﺪ ﺑﺪھﺪ«‪.‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﮐﺎر ﻣﻄﻌﻢ را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ داﺷﺖ و ﺧﻄﺮی ﮐﻪ او ﻓﺮزﻧﺪان و ﻗﻮﻣﺶ را ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺎﻃﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ در ﻣﻌﺮض آن ﻗﺮار داده ﺑﻮد درک ﻣﯽﮐﺮد ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬روزی ﮐﻪ در ﺟﻨﮓ ﺑﺪر‬ ‫ھﻔﺘﺎد ﻧﻔﺮ اﺳﯿﺮﮐﺮد ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬اﮔﺮ ﻣﻄﻌﻢ ﺑﻦ ﻋﺪی زﻧﺪه ﻣﯽﺑﻮد‪ ،‬ﺳﭙﺲ در ﻣﻮرد اﯾﻨﮫﺎ ﺑﺎ ﻣﻦ‬ ‫ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻔﺖ‪ ،‬آﻧﮫﺎ را آزاد ﻣﯽﮐﺮدم ‪٢‬؛ ﭼﻮن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان اﻧﺴﺎنھﺎی ﻧﺎﺳﭙﺎﺳﯽ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺣﺴﺎن ﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ‪ ،‬ﺷﺎﻋﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬ﻣﻮﺿﻊ ﻣﻄﻌﻢ را ﻣﯽﺳﺘﻮد و در ﻣﺪح او اﺷﻌﺎر‬ ‫ﻣﯽﺳﺮود‪.‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻣﻮﺿﻊ ﺣﺴﺎن ﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺘﺎﯾﺶ ﻣﻄﻌﻢ ﺑﻦ ﻋﺪی ﺗﺄﯾﯿﺪ‬ ‫ﻣﯽﮐﺮد و اﻇﮫﺎر آﻣﺎدﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ اﮔﺮ ﻣﻄﻌﻢ زﻧﺪه ﺑﻮد‪ ،‬در ﻣﻮرد‬ ‫آزادی اﺳﯿﺮان ﺑﺎ او ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻔﺖ و او آﻧﮫﺎ را آزاد ﻣﯽﻧﻤﻮد‪ ،‬دﻟﯿﻞ روﺷﻨﯽ اﺳﺖ ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ‬ ‫اﻋﺘﺮاف ﺑﻪ ﻓﻀﻞ و ﺧﻮﺑﯽ اھﻞ ﻓﻀﻞ و ﺳﺘﺎﯾﺶ آﻧﮫﺎ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮐﺎر ﻧﯿﮏ آﻧﺎن‪ ،‬ﮔﺮﭼﻪ‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ از رھﻨﻤﻮدھﺎی ﺷﺮﯾﻌﺖ اﺳﻼم اﺳﺖ ‪.٣‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﻋﺮﻓﮫﺎ و ﺳﻨﺖھﺎی ﻣﻮﺟﻮد در ﺟﺎﻣﻌﻪاش را در راﺳﺘﺎی ﻣﺼﻠﺤﺖ اﺳﻼم ﺑﻪ‬ ‫ﮐﺎر ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﭘﺲ او ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎر اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺣﻘﯿﻘﺖ و واﻗﻌﯿﺘﯽ ﺗﺎرﯾﺨﯽ‬ ‫ﻣﯽﻧﮕﺮﯾﺴﺖ و ﺑﻪ اﻧﺴﺎن ﮐﺎﻓﺮ ﭼﻨﺎن ﻧﮕﺎھﯽ داﺷﺖ ﮐﻪ از دﯾﺪﮔﺎه او ﯾﮏ ﻓﺮد از اﻓﺮاد ﻧﺒﻮد؛‬ ‫ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ او ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻓﺮدی در ﺷﺒﮑﻪای اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﻪ ھﻢ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎ اﻧﮕﯿﺰهھﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ‬ ‫ﻣﯽﻧﮕﺮﯾﺴﺖ و اﯾﻨﮑﻪ اﻧﺴﺎن دارای ﻓﺮﺻﺖ و اﻣﮑﺎﻧﺎﺗﯽ ھﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ درﺧﻮد ﺗﺤﻮل‬ ‫اﯾﺠﺎد ﮐﻨﺪ و اراده ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻧﯿﺮوی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﺆﺛﺮی ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻧﻤﺎﯾﺪ و در ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮی و‬ ‫ﻧﻘﺾ آن ﻃﺒﻖ ارزﺷﮫﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺳﮫﻢ و ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺑﻪ ﺳﺰاﯾﯽ دارد ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪،‬‬ ‫‪ -١‬اﻟﺘﺤﺎﻟﻒ اﻟﺴﯿﺎﺳﯽ ﻓﻲ اﻻﺳﻼم‪ ،‬ص ‪.۳۶‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺒﺨﺎری‪ ،‬ﮐﺘﺎب ‪ ،۶۴‬ﺑﺎب ﺷﮫﻮد اﻟﻤﻼﺋﮑﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪.۱۱۰‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﺘﺎرﯾﺦ اﻻﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﺣﻤﯿﺪی‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪.۳۲‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﻫﺠﺮت ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ‪ ،‬ﻣﺸﮑﻼت ﺳﻔﺮ ﺑﻪ ﻃﺎﺋﻒ و ﺳﻔﺮ اﺳﺮاء‬

‫‪٤٧٥‬‬

‫ﻣﻄﻌﻢ ﺑﻦ ﻋﺪی ﯾﮏ ﻓﺮد ﻧﺒﻮد؛ ﺑﻠﮑﻪ او ﯾﮏ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻮد و اﯾﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﻟﺪ ﻣﻄﻌﻢ ﺑﻪ‬ ‫وﺟﻮد ﻧﯿﺎﻣﺪه ﺑﻮد؛ ﺑﻠﮑﻪ وﺟﻮد آن ﺑﻪ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻗﺪﯾﻤﯽ و ﮐﮫﻦ ﺑﺮﻣﯽﮔﺮدد ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ‬ ‫ارزﺷﮫﺎی ﺗﻮﺣﯿﺪی ﺑﻪ ﮐﺸﻤﮑﺶ ﺑﺎ ارزﺷﮫﺎی ﺷﺮکآﻣﯿﺰ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ و اﮔﺮ اﮐﻨﻮن ﺗﻤﺎم اﻓﺮاد‬ ‫ﯾﮏ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﮐﺎﻓﺮ ھﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ اﯾﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ اﺳﺘﻔﺎده از آﻧﺎن و آﻣﺎده ﮐﺮدن آﻧﺎن ﺑﺮای‬ ‫ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ اﯾﻤﺎن و ﺗﻮﺣﯿﺪ اﻣﮑﺎن ﻧﺪارد ‪.١‬‬ ‫‪ -۶‬داﺳﺘﺎن ﻋﺪاس ﻧﺼﺮاﻧﯽ و اﺳﻼم آوردن ﺟﻦھﺎ‬

‫ﺳﻔﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ‪ ،‬ﭘﯿﺮوزیھﺎ و ﻣﻮﻓﻘﯿﺖھﺎی ﻣﮫﻤﯽ در زﻣﯿﻨﮥ دﻋﻮت ﺑﻪ ﺑﺎر آورد‪.‬‬ ‫ﻋﺪاس‪ ،‬ﻏﻼم ﻧﺼﺮاﻧﯽ‪ ،‬از دﻋﻮت آن ﺣﻀﺮت ﻣﺘﺄﺛﺮ ﺷﺪ و اﺳﻼم آورد‪ .‬ھﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ اﯾﻦ‬ ‫ﭘﯿﺎم آﺳﻤﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﮔﻮش ھﻔﺖ ﺗﻦ از ﺟﻨﯿﺎن رﺳﯿﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪﻧﺪ؛ ﺳﭙﺲ ﺑﺮای ﺑﯿﻢ دادن‬ ‫ﻗﻮﻣﺸﺎن رھﺴﭙﺎر دﯾﺎر ﺧﻮﯾﺶ ﮔﺮدﯾﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﻟﻒ × داﺳﺘﺎن ﻋﺪاس‬ ‫ﺑﻌﺪ از آزار و اذﯾﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺮدم ﻃﺎﺋﻒ و اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺠﺒﻮر ﮔﺮدﯾﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺑﺎغ‬ ‫ﻋﺘﺒﻪ و ﺷﯿﺒﻪ ﭘﺴﺮان رﺑﯿﻌﻪ ﭘﻨﺎه ﺑﺒﺮد آﻧﮫﺎ ﻧﯿﺰ از وﺿﻌﯿﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ‬ ‫وﺟﻮد آﻣﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻏﻼم ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻧﺎم ﻋﺪاس ﮐﻪ ﻧﺼﺮاﻧﯽ‬ ‫ﺑﻮد‪ ،‬ﺻﺪا زدﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻗﺪری اﻧﮕﻮر ﺑﭽﯿﻦ و ﺑﻪ آن ﻣﺮد ﺑﺪه‪ .‬ﻋﺪاس ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺮد و اﻧﮕﻮر‬ ‫را آورد و ﺟﻠﻮی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﮔﺬاﺷﺖ و ﮔﻔﺖ ﺑﺨﻮر‪ .‬وﻗﺘﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج دﺳﺘﺶ را‬ ‫ﺑﻪ ﺳﻮی ﻇﺮف دراز ﻧﻤﻮد ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺴﻢ اﻟﻠﻪ و آن ﮔﺎه اﻧﮕﻮر را ﺧﻮرد‪ .‬ﻋﺪاس ﺑﻪ ﭼﮫﺮۀ او‬ ‫ﻧﮕﺎه ﮐﺮد وﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺮدم اﯾﻦ ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﻦ ﺳﺨﻦ را ﻧﻤﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺗﻮ اھﻞ ﮐﺪام ﺳﺮزﻣﯿﻨﯽ ای ﻋﺪاس؟ آﺋﯿﻦ و دﯾﻨﺖ ﭼﯿﺴﺖ؟ ﮔﻔﺖ‬ ‫ﻣﺴﯿﺤﯽ و اھﻞ ﻧﯿﻨﻮا ھﺴﺘﻢ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬از ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﻣﺮد ﺻﺎﻟﺢ ﯾﻮﻧﺲ ﺑﻦ‬ ‫ﻣﺘﯽ ھﺴﺘﯽ‪ .‬ﻋﺪاس ﮔﻔﺖ‪ :‬از ﮐﺠﺎ ﻣﯽداﻧﯽ ﯾﻮﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺘﯽ ﮐﯿﺴﺖ؟ رﺳﻮل ﺧﺪا ج‬ ‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬او ﺑﺮادر ﻣﻦ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﻮد و ﻣﻦ ﻧﯿﺰ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮم«‪.‬‬ ‫در اﯾﻦ ھﻨﮕﺎم ﻋﺪاس ﺧﻮد را روی دﺳﺖ و ﭘﺎی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج اﻧﺪاﺧﺖ و ﺷﺮوع ﺑﻪ‬ ‫ﺑﻮﺳﯿﺪن ﺳﺮ و دﺳﺖ و ﭘﺎھﺎی او ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﺎ دﯾﺪن اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﯾﮑﯽ از ﻓﺮزﻧﺪان رﺑﯿﻌﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﺑﺮادرش ﮔﻔﺖ‪ :‬او ﻏﻼم ﺗﻮرا ﺗﺒﺎه ﮐﺮد و ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻋﺪاس ﻧﺰد آﻧﮫﺎ ﺑﺮﮔﺸﺖ و ﺑﻪ او‬ ‫‪ -١‬اﺻﻮل اﻟﻔﮑﺮ اﻟﺴﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬ص ‪.۱۸۱‬‬

‫‪٤٧٦‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬وای ﺑﺮ ﺗﻮ ای ﻋﺪاس! ﺗﻮ ﭼﺮا ﺳﺮ و دﺳﺖ و ﭘﺎی اﯾﻦ ﻣﺮد را ﺑﻮﺳﯿﺪی؟ ﻋﺪاس‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺳﺮورم؛ روی زﻣﯿﻦ ھﯿﭻ ﭼﯿﺰی ﺑﮫﺘﺮ از او ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬او ﻣﺮا ﺑﻪ ﭼﯿﺰی ﺧﺒﺮ داد ﮐﻪ‬ ‫ﺟﺰ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﮐﺴﯽ آن را ﻧﻤﯽداﻧﺪ‪ .‬آﻧﮫﺎ ﺑﻪ ﻋﺪاس ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬وای ﺑﺮ ﺗﻮ ای ﻋﺪاس! ﻣﺒﺎدا او‬ ‫ﺗﻮ را از دﯾﻨﺖ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ؛ زﯾﺮا دﯾﻦ ﺗﻮ از دﯾﻦ او ﺑﮫﺘﺮ اﺳﺖ ‪.١‬‬ ‫ﺑﺴﻢ اﷲ ﮔﻔﺘﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻗﺒﻞ از ﺧﻮردن‪ ،‬اﺟﺮای ﯾﮑﯽ از ﺳﻨﺖھﺎی ﻇﺎھﺮی اﺳﻼم ﺑﻮد و‬

‫ﺑﻪ ﺑﺮﮐﺖ ھﻤﯿﻦ ﺳﻨﺖ آن ﻣﺮد ﻣﺴﯿﺤﯽ ﺑﻪ اﺳﻼم ﺟﺬب ﺷﺪ؛ ﭼﻮن وﻗﺘﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻗﺒﻞ از‬ ‫ﺧﻮردن‪ ،‬ﻧﺎم ﺧﺪا را ﺑﻪ زﺑﺎن ﺑﺮد‪ ،‬وﺟﻮد آن ﻣﺮد ﻣﺴﯿﺤﯽ ﺗﮑﺎن ﺧﻮرد و اﺣﺴﺎﺳﺎت او‬ ‫ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺘﻪ ﺷﺪ و اﯾﻦ ﺷﮕﻔﺘﯽ ﺧﻮد را اﺑﺮاز داﺷﺖ و اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻮد‬ ‫ﮐﻪ ﻣﺮدم اﯾﻦ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﺳﺨﻨﯽ ﺑﺮ زﺑﺎن ﻧﻤﯽآوردﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺴﻢ اﷲ ﮔﻔﺘﻦ ﻗﺒﻞ از ﻏﺬا ﺧﻮردن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺎﯾﺮ ﺳﻨﺖھﺎی ﻇﺎھﺮی ﯾﮑﯽ از اﺳﺒﺎب ﺟﺪا‬

‫ﮐﺮدن ﻣﺴﻠﻤﺎن از ﺑﺖﭘﺮﺳﺘﮫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻃﺮاف او ﻗﺮار دارﻧﺪ و اﯾﻦ ﻓﺮق و ﺗﻔﺎوت ﻧﻈﺮ‬ ‫ﮐﺎﻓﺮان را ﺟﻠﺐ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و آﻧﮫﺎ را وادار ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﺗﺎ از ﻋﻠﺖ آن ﺑﭙﺮﺳﻨﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ اﯾﻦ‬ ‫ﭘﺮﺳﺶ آﻧﮫﺎ را ﺑﻪ ﻓﮫﻤﯿﺪن دﯾﻦ اﺳﻼم و ﺟﺬب ﺷﺪن ﺑﻪ آن ﭘﯿﺶ ﻣﯽﺑﺮد ‪.٢‬‬ ‫ﻋﺪاس ﯾﻘﯿﻦ زﯾﺎدی ﺑﻪ ﻧﺒﻮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ داﺷﺖ و ﻣﻮﺿﻊ او در ﺑﺮاﺑﺮ ارﺑﺎﺑﺎﻧﺶ‪ ،‬ﻋﺘﺒﻪ و‬ ‫ﺷﯿﺒﻪ ﺑﻦ رﺑﯿﻌﻪ‪ ،‬وﻗﺘﯽ از او ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﮐﻪ در ﺟﻨﮓ ﺑﺪر ﺷﺮﮐﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ رﺳﻮخ اﯾﻤﺎن‬ ‫و ﯾﻘﯿﻦ اوﺳﺖ‪ .‬او ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﯽﺧﻮاھﯿﺪ ﺑﺎ ھﻤﺎن ﻣﺮدی ﺑﺠﻨﮕﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﺎغ ﺷﻤﺎ ﭘﻨﺎه آورده‬ ‫ﺑﻮد و ﻣﻦ او را دﯾﺪم؟ ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﮐﻮهھﺎ در ﺑﺮاﺑﺮ او اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ ﻧﺨﻮاھﻨﺪ ﮐﺮد‪ ،‬ارﺑﺎﺑﺶ‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ :‬وای ﺑﺮ ﺗﻮ ای ﻋﺪاس او ﺑﺎ زﺑﺎﻧﺶ ﺗﻮ را ﺟﺎدو ﮐﺮد ‪.٣‬‬ ‫اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﻋﺪاس ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ روی زﻣﯿﻦ ھﯿﭻ ﮐﺲ از اﯾﻦ ﻣﺮد ﺑﮫﺘﺮ ﻧﯿﺴﺖ‪،‬‬ ‫ھﻤﺪردی ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﺖ و اﮔﺮ ﻗﻮﻣﺶ او را آزار و اذﯾﺖ ﮐﺮدهاﻧﺪ اﯾﻦ ﻣﺮدی از ﻋﺮاق و‬ ‫ﻧﯿﻨﻮاﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ و ﭘﺎﯾﺶ ﻣﯽاﻓﺘﺪ و دﺳﺖ و ﭘﺎﯾﺶ را ﻣﯽﺑﻮﺳﺪ و ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮی او ﮔﻮاھﯽ‬ ‫ﻣﯽدھﺪ و اﯾﻦ ﺗﻘﺪﯾﺮ اﻟﮫﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮدی از ﻧﯿﻨﻮا ﺑﻪ ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش اﯾﻤﺎن ﺑﯿﺎورد‪ ،‬اﻣﺎ‬ ‫ﻧﺰدﯾﮏﺗﺮﯾﻦ اﻓﺮاد آن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ از اﯾﻤﺎن آوردن اﻣﺘﻨﺎع ﻣﯽورزﻧﺪ و ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ‪.٤‬‬

‫‪ -١‬ﺻﺤﯿﺢ اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬ص ‪.۱۳۷ × ۱۳۶‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺘﺎرﯾﺦ اﻻﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪.۲۲‬‬ ‫‪ -٣‬ﺳﺒﻞ اﻟﮫﺪی واﻟﺮﺷﺎد‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۵۷۸‬‬ ‫‪ -٤‬اﻟﺘﺮﺑﯿﺔ اﻟﻘﯿﺎدﯾﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۵۷۸‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﻫﺠﺮت ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ‪ ،‬ﻣﺸﮑﻼت ﺳﻔﺮ ﺑﻪ ﻃﺎﺋﻒ و ﺳﻔﺮ اﺳﺮاء‬

‫‪٤٧٧‬‬

‫ب × اﺳﻼم آوردن ﺟﻦھﺎ‪.‬‬ ‫وﻗﺘﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا از ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪن ﺛﻘﯿﻒ ﻧﺎاﻣﯿﺪ ﺷﺪ و از ﻃﺎﺋﻒ ﺑﺮﮔﺸﺖ‪ ،‬در ﻣﮑﺎﻧﯽ ﺑﻪ‬ ‫ﻧﺎم ﻧﺨﻠﻪ‪ ،‬ﻧﯿﻤﻪ ﺷﺐ ﺑﺮای ﻧﻤﺎز اﯾﺴﺘﺎد‪ .‬ﮔﺮوھﯽ از ﺟﻦھﺎ ﮐﻪ از آﻧﺠﺎ ﻣﯽﮔﺬﺷﺘﻨﺪ و‬ ‫ﺗﻌﺪادﺷﺎن ھﻔﺖ ﻧﻔﺮ و اھﻞ ﻧﺼﯿﺒﯿﻦ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻼوت آن ﺣﻀﺮت ﮔﻮش ﻓﺮا دادﻧﺪ و ﭼﻮن‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻧﻤﺎز را ﺗﻤﺎم ﮐﺮد ﺟﻦھﺎ ﻧﺰد ﻗﻮﻣﺸﺎن رﻓﺘﻨﺪ و ﺑﻪ اﻧﺬار آﻧﮫﺎ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ ،‬آﻧﮫﺎ اﯾﻤﺎن‬ ‫آورده ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﺷﻨﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬اﺟﺎﺑﺖ ﻧﻤﻮدﻧﺪ؛ ﭘﺲ ﺧﺪاوﻧﺪ داﺳﺘﺎن آﻧﮫﺎ را ﺑﺮای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫اﮐﺮم ج ﺑﯿﺎن ﻧﻤﻮد‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ُ ْ‬ ‫ۡ َ َ ۡ َ ٓ َ ۡ َ َ َ ٗ ّ َ ۡ ّ َ ۡ َ ُ َ ۡ ُ ۡ َ َ َ َ َّ َ َ ُ َ ُ ْ‬ ‫نصت ۖوا‬ ‫� ِن �ست ِمعون ٱلقرءان فلما ح‬ ‫�وهُ قال ٓوا أ ِ‬ ‫﴿�ذ ��نا إِ�ك �فر� مِن ٱ ِ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ُّ‬ ‫َ َ ُ ْ َ َ ۡ َ َ ٓ َّ َ ۡ َ َ ً‬ ‫َ َ َّ ُ َ َ َّ ۡ ْ َ ٰ َ ۡ‬ ‫نزل ِم ۢن َ� ۡع ِد‬ ‫فلما ق ِ� ولوا إِ� قو ِم ِهم منذِرِ�ن‪ ٢٩‬قالوا �ٰقومنا إِنا س ِمعنا كِ�ٰبا أ ِ‬ ‫�� َطر ُّ ۡ َ‬ ‫و� ُم َص ّد ِٗقا ل ّ َِما َ� ۡ َ‬ ‫� يَ َديۡهِ َ� ۡهد ٓ‬ ‫ِي إ ِ َ� ٱ ۡ َ‬ ‫� ّق َ ٰ‬ ‫ُم َ ٰ‬ ‫ي�‪] ﴾٣٠‬اﻷﺣﻘﺎف‪:‬‬ ‫�ق مستقِ ٖ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ٖ‬ ‫‪.[۳۰-۲۹‬‬

‫»زﻣﺎﻧﯽ را ﺑﻪ ﯾﺎد آور ﮐﻪ ﮔﺮوھﯽ از ﺟﻨﯿﺎن را ﺑﻪ ﺳﻮی ﺗﻮ رواﻧﻪ ﮐﺮدﯾﻢ ﺗﺎ ﻗﺮآن را ﺑﺸﻨﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺣﻀﻮر ﭘﯿﺪا ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺧﺎﻣﻮش ﺑﺎﺷﯿﺪ و ﮔﻮش ﻓﺮا دھﯿﺪ‪.‬‬ ‫ھﻨﮕﺎم ﮐﻪ )ﺗﻼوت( ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﯿﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺒﻠﻐﺎن و داﻋﯿﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺳﻮی ﻗﻮم ﺧﻮد‬

‫ﺑﺎزﮔﺸﺘﻨﺪ«‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﺟﻨﮫﺎ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﮔﺬرﺷﺎن اﻓﺘﺎد ﮐﻪ در ﺑﻄﻦ ﻧﺨﻠﻪ ﻗﺮآن ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ و‬ ‫ﺻﺪای او را ﺷﻨﯿﺪﻧﺪ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﺳﺎﮐﺖ ﺑﺎﺷﯿﺪ و ﮔﻮش ﻓﺮا دھﯿﺪ« ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮرت دﻋﻮﺗﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﺸﺮﮐﺎن در ﻃﺎﺋﻒ آن را ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺘﻨﺪ ﺑﻪ دﻧﯿﺎی دﯾﮕﺮ ﮐﻪ دﻧﯿﺎی ﺟﻨﮫﺎﺳﺖ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪ‪ .‬آنھﺎ‬ ‫دﻋﻮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج را ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻨﺪ و ھﻤﺮاه ﺑﺎ آن ﺑﻪ ﺳﻮی ﻗﻮﻣﺸﺎن رﻓﺘﻨﺪ ھﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ‬ ‫اﺑﻮذر ﻏﻔﺎری و ﻃﻔﯿﻞ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو و ﺿﻤﺎد ازدی ھﺮ ﯾﮏ ﺑﻪ اﻧﺘﺸﺎر اﯾﻦ دﯾﻦ ﻧﺰد ﻗﻮم ﺧﻮد‬ ‫ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ .‬آری اﮐﻨﻮن در ﻋﺎﻟﻢ ﺟﻨﮫﺎ دﻋﻮﺗﮕﺮاﻧﯽ ھﺴﺖ ﮐﻪ دﻋﻮت ﺧﺪاوﻧﺪ را ﻣﯽرﺳﺎﻧﻨﺪ‪:‬‬ ‫َ َ ۡ َ َ ٓ َ ُ ْ َ َ َّ َ َ ُ ْ‬ ‫ُ‬ ‫َ ۡ ۡ َ ُ ّ ُُ ُ ۡ َُ‬ ‫جيبوا د ِ‬ ‫ج ۡر�م ّم ِۡن‬ ‫ا� ٱ�ِ وءامِنوا بِهِۦ �غ ِفر ل�م مِن ذنو�ِ�م و� ِ‬ ‫﴿� ٰقومنا أ ِ‬ ‫َ َ َ‬ ‫اب أ ِ� ٖ�‪] ﴾٣١‬اﻷﺣﻘﺎف‪.[۳۱ :‬‬ ‫عذ ٍ‬ ‫»ای ﻗﻮم! ﺑﻪ دﻋﻮت داﻋﯽ ﺧﺪا ﭘﺎﺳﺦ ﻣﺜﺒﺖ ﺑﺪھﯿﺪ و ﺑﻪ او اﯾﻤﺎن ﺑﯿﺎورﯾﺪ‪) ،‬ﺧﺪا( ﮔﻨﺎھﺎن‬ ‫ﺷﻤﺎ را ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ و از ﻋﺬاب دردﻧﺎﮐﯽ ﻧﺠﺎﺗﺘﺎن ﻣﯽدھﺪ«‪.‬‬ ‫اﮐﻨﻮن ﻗﻠﺐ ﺟﻦھﺎ ﺑﺎ ﺷﻨﯿﺪن ﻧﺎم ﻣﺤﻤﺪ ﻣﯽﺗﭙﺪ در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ھﻨﻮز اﻧﺴﺎنھﺎ ﻗﺪر زﺣﻤﺎت‬ ‫او را ﺑﻪ درﺳﺘﯽ ﻧﻤﯽداﻧﻨﺪ و از ﺟﻦھﺎ ﻣﺮﯾﺪان و ﭘﯿﺮواﻧﯽ ﭘﺪﯾﺪ آﻣﺪ ﮐﻪ ﭘﺮﭼﻢ ﺗﻮﺣﯿﺪ را ﺑﻪ‬

‫‪٤٧٨‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫دوش ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ وﺧﻮد دﻋﻮﺗﮕﺮاﻧﯽ ﺑﻪ ﺳﻮی ﺧﺪا ﺷﺪﻧﺪ و در ﺣﻖ آﻧﮫﺎ در ﻗﺮآن آﯾﺎﺗﯽ ﻧﺎزل‬ ‫ﺷﺪ ﮐﻪ ﺗﺎ ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺗﻼوت ﺧﻮاھﻨﺪ ﺷﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ َ ُّ ۡ َ ّ َ ٓ َ َ ٗ‬ ‫ام َّ‬ ‫�ٔ َ‬ ‫ِي إ َ� ٱ ُّلر ۡش ِد َ َ‬ ‫َۡ ٓ‬ ‫�ك ب ِ َر�ِنا أحدا‪] ﴾٢‬اﻟﺠﻦ‪.[۲ :‬‬ ‫ۦ‬ ‫ه‬ ‫ب‬ ‫ا‬ ‫ن‬ ‫�‬ ‫ن‬ ‫ل‬ ‫و‬ ‫ِ‬ ‫﴿�هد ِ‬ ‫ِۖ‬ ‫ِ‬ ‫»ای ﻣﺤﻤﺪ ﺑﮕﻮ‪ :‬ﺑﻪ ﻣﻦ وﺣﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﺮوھﯽ از ﺟﻦھﺎ ﺑﻪ ﺗﻼوت ﻣﻦ ﮔﻮش ﻓﺮا‬ ‫دادهاﻧﺪ و )ھﻨﮕﺎم ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﻧﺰد ﻗﻮم ﺧﻮد( ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ‪ :‬ﻣﺎ ﻗﺮآن زﯾﺒﺎ و ﺷﮕﻔﺘﯽ را ﺷﻨﯿﺪهاﯾﻢ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﻪ راه راﺳﺖ رھﻨﻤﻮد ﻣﯽﺳﺎزد و ﻣﺎ )ﭘﺲ از اﯾﻦ( ﮐﺴﯽ را ﺑﺎ ﭘﺮوردﮔﺎرﻣﺎن ﺷﺮﯾﮏ‬

‫ﻧﻤﯽﺳﺎزﯾﻢ«‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﭘﯿﺮوزی اﻟﮫﯽ در زﻣﯿﻨﻪ دﻋﻮت در ﺣﺎﻟﯽ ﺗﺤﻘﻖ ﯾﺎﻓﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﺑﻄﻦ‬ ‫ﻧﺨﻠﻪ ﺑﻮد و ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ وارد ﻣﮑﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﭘﺲ آﯾﺎ ﺳﺮﮐﺸﺎن ﻣﮑﻪ و ﺛﻘﯿﻒ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ اﯾﻦ‬ ‫ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺟﻦ را اﺳﯿﺮ ﮐﻨﻨﺪ و آﻧﮫﺎ را ﺑﻪ اﻧﻮاع ﺷﮑﻨﺠﻪھﺎ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺳﺎزﻧﺪ ‪١‬؟ و ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﭘﻨﺎه ﻣﻄﻌﻢ ﺑﻦ ﻋﺪی وارد ﻣﮑﻪ ﺷﺪ ﺑﺮ اﺻﺤﺎﺑﺶ ﺳﻮرۀ ﺟﻦ را ﺗﻼوت‬ ‫ﻧﻤﻮد و از اﯾﻨﮑﻪ ﻣﻀﻤﻮن اﯾﻦ آﯾﻪھﺎ اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در اﯾﻦ ﻣﻌﺮﮐﻪ ﺗﻨﮫﺎ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‬ ‫و ﺑﺮادراﻧﺸﺎن از ﺟﻨﮫﺎ وارد ﻣﻌﺮﮐﻪ ﺗﻮﺣﯿﺪ ﺑﺎ ﺷﺮک ﮔﺮدﯾﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎرﺷﺎدﻣﺎن ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻌﺪ از ﺳﭙﺮی ﺷﺪن ﭼﻨﺪ ﻣﺎه از دﯾﺪار ﮔﺮوه اول ﺟﻨﮫﺎ ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﮔﺮوه دوم ﺑﺎ‬ ‫اﺷﺘﯿﺎق ﻓﺮاوان ﺑﻪ دﯾﺪار آن ﺣﻀﺮت و ﮔﻮش ﻓﺮادادن ﺑﻪ ﮐﻼم ﭘﺮوردﮔﺎر ﺟﮫﺎﻧﯿﺎن آﻣﺪﻧﺪ ‪.٢‬‬ ‫ﻋﻠﻘﻤﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬از اﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﭘﺮﺳﯿﺪم و ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬آﯾﺎ در ﺷﺐ آﻣﺪن ﺟﻨﮫﺎ ﮐﺴﯽ از ﺷﻤﺎ‬ ‫ھﻤﺮاه ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﯿﺮ‪ ،‬وﻟﯽ ﺷﺒﯽ ﻣﺎ ھﻤﺮاه ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻮدﯾﻢ‪ .‬ﻧﺎﮔﮫﺎن‬ ‫دﯾﺪﯾﻢ ﮐﻪ او در ﻣﯿﺎن ﻣﺎ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬در درهھﺎ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل او ﮔﺸﺘﯿﻢ و ﺑﺎ ﺧﻮد ﮔﻔﺘﯿﻢ ﺷﺎﯾﺪ رﺑﻮده‬ ‫ﯾﺎ ﺗﺮور ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺷﺐ ﺳﺨﺘﯽ را ﺳﭙﺮی ﻧﻤﻮدﯾﻢ و ﭼﻮن ﺻﺒﺢ ﺷﺪ‪ ،‬دﯾﺪﯾﻢ ﮐﻪ آن ﺣﻀﺮت‬ ‫از ﺳﻮی ﺣﺮا ﻣﯽآﯾﺪ؛ ﮔﻔﺘﯿﻢ‪ :‬ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮﺧﺪا! وﻗﺘﯽ ﻧﺒﻮد ﺷﻤﺎ را در ﻣﯿﺎن ﺧﻮد اﺣﺴﺎس‬ ‫ﻧﻤﻮدﯾﻢ‪ ،‬در ﺟﺴﺘﺠﻮی ﺷﻤﺎ ﺑﺮآﻣﺪﯾﻢ‪ ،‬اﻣﺎ ﺷﻤﺎ را ﻧﯿﺎﻓﺘﯿﻢ و ﺷﺐ ﺳﺨﺘﯽ را ﭘﺸﺖ‬ ‫ﺳﺮﮔﺬاﺷﺘﯿﻢ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻓﺮﺳﺘﺎدۀ ﺟﻨﮫﺎ ﻧﺰدﻣﻦ آﻣﺪ و ﻣﻦ ﺑﺎ او رﻓﺘﻢ و ﺑﺮ آﻧﮫﺎ ﻗﺮآن ﺧﻮاﻧﺪم«‪.‬‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺳﭙﺲ ﻣﺎ را ھﻤﺮاه ﺧﻮد ﺑﺮد و ﺟﺎی آﺗﺶھﺎی آﻧﮫﺎ را ﺑﻪ ﻣﺎ ﻧﺸﺎن داد‪ .‬ﺟﻨﮫﺎ از اﯾﺸﺎن‬ ‫ﺗﻮﺷﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ھﺮ اﺳﺘﺨﻮاﻧﯽ ﮐﻪ ﻧﺎم ﺧﺪا ﺑﺮ آن ﺑﺮده ﺷﻮد‪ ،‬ﭼﻮن ﺑﻪ دﺳﺖ ﺷﻤﺎ‬ ‫اﻓﺘﺪ‪ ،‬ﭘﺮ از ﮔﻮﺷﺖ ﻣﯽﺷﻮد و ھﺮ ﺳﺮﮔﯿﻦ ﺣﯿﻮان ﻋﻠﻔﺨﻮاری ﺑﺮای ﭼﮫﺎرﭘﺎﯾﺎﻧﺘﺎن اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫‪ -١‬اﻟﺘﺮﺑﯿﺔ اﻟﻘﯿﺎدﯾﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۴۴۳‬‬ ‫‪ -٢‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۴۴۵‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﻫﺠﺮت ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ‪ ،‬ﻣﺸﮑﻼت ﺳﻔﺮ ﺑﻪ ﻃﺎﺋﻒ و ﺳﻔﺮ اﺳﺮاء‬

‫‪٤٧٩‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬رﺳﻮل ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﺎ اﺳﺘﺨﻮان و ﺳﺮﮔﯿﻦ اﺳﺘﻨﺠﺎ ﻧﮑﻨﯿﺪ؛ زﯾﺮا اﯾﻨﮫﺎ ﺧﻮراک‬ ‫ﺑﺮادراﻧﺘﺎن )ﺟﻨﮫﺎ( ھﺴﺘﻨﺪ« ‪.١‬‬ ‫ﻓﺘﺢ ﺑﺰرگ و ﭘﯿﺮوزی آﺷﮑﺎری ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در دﻧﯿﺎی ﺟﻦھﺎ ﺑﻪ دﺳﺖ آورده‬ ‫ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻘﺪﻣﻪ و ﺳﺮآﻏﺎز ﻓﺘﻮﺣﺎت و ﭘﯿﺮوزیھﺎی ﺑﺰرﮔﯽ در دﻧﯿﺎی اﻧﺴﺎنھﺎ ﮔﺮدﯾﺪ ﺑﻪ‬ ‫ﮔﻮﻧﻪای ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﭼﻨﺪ ﻣﺎه ھﯿﺌﺖ اﻧﺼﺎر ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج آﻣﺪﻧﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪﻧﺪ ‪.٢‬‬ ‫ﻋﻘﯿﺪۀ دﮐﺘﺮ ﺑﻮﻃﯽ در ﻣﻮرد ﮔﻮش دادن ﺟﻨﮫﺎ ﺑﻪ ﺗﻼوت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ھﻨﮕﺎم‬ ‫ﺑﺎزﮔﺸﺖ از ﻃﺎﺋﻒ ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‪» :‬اﯾﻤﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ وﺟﻮد ﺟﻨﮫﺎ و ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ آﻧﮫﺎ‬ ‫ﻣﻮﺟﻮداﺗﯽ زﻧﺪه ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ آﻧﺎن را ﺑﻪ ﻋﺒﺎدﺗﺶ ﻣﮑﻠﻒ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ھﻤﺎن ﻃﻮر‬ ‫ﮐﻪ ﻣﺎ را ﺑﻪ آن ﻣﮑﻠﻒ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ ،‬اﻟﺰاﻣﯽ اﺳﺖ؛ ﮔﺮﭼﻪ ﺣﻮاس و ﻣﺪرﮐﺎت ﻣﺎ آﻧﮫﺎ را‬ ‫اﺣﺴﺎس ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ؛ ﭼﺮاﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ آﻧﮫﺎ ﭼﻨﺎن وﺟﻮدی داده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﯿﻨﺎﯾﯽ‬ ‫ﭼﺸﻤﮫﺎی ﻣﺎ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ آﻧﮫﺎ را ﺑﺒﯿﻨﺪ‪ .‬ﭼﺸﻢھﺎی ﻣﺎ اﻧﻮاع ﻣﻌﯿﻨﯽ از ﻣﻮﺟﻮدات را ﺑﺎ اﻧﺪازه و‬ ‫ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺒﯿﻨﻨﺪ و از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ وﺟﻮد اﯾﻦ ﻣﻮﺟﻮدات ﺑﺎ اﺧﺒﺎر ﯾﻘﯿﻨﯽ و‬ ‫ﻣﺘﻮاﺗﺮ از ﻗﺮآن و ﺳﻨﺖ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ و از ﺿﺮورﯾﺎت دﯾﻦ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽرود‪ ،‬ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺘﻦ‬ ‫وﺟﻮد آﻧﮫﺎ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺗﮑﺬﯾﺐ ﺧﺒﺮی اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﻮاﺗﺮ از ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﻪ ﻣﺎ رﺳﯿﺪه‬ ‫اﺳﺖ و ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻓﺮد ﻋﺎﻗﻞ در ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﻣﻈﺎھﺮ ﻏﻔﻠﺖ و ﻧﺎداﻧﯽ ﻗﺮار ﺑﮕﯿﺮد و‬ ‫ﮔﻤﺎن ﺑﺮد ﮐﻪ او ﺟﺰ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﺑﺎ ﻋﻠﻢ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ دارد‪ ،‬اﯾﻤﺎن ﻧﻤﯽآورد و ﻣﻐﺮوراﻧﻪ ﺑﮕﻮﯾﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﻪ وﺟﻮد ﺟﻨﮫﺎ ﺑﺎور ﻧﺪارد؛ ﭼﻮن ﺟﻦھﺎ را ﻧﺪﯾﺪه و آﻧﮫﺎ را اﺣﺴﺎس ﻧﮑﺮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺪﯾﮫﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﺟﺎھﻞ داﻧﺸﻤﻨﺪﻧﻤﺎﯾﯽ ﺑﺎﯾﺪ وﺟﻮد ﺑﺴﯿﺎری از ﻣﻮﺟﻮدات را ﻓﻘﻂ‬ ‫ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﯾﻨﮑﻪ اﻣﮑﺎن دﯾﺪﻧﺸﺎن ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬اﻧﮑﺎر ﮐﻨﺪ؛ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻗﺎﻋﺪۀ ﻣﻌﺮوف ﻋﻠﻤﯽ‬ ‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﯿﺎﻓﺘﻦ و ﻧﺪﯾﺪن ﻣﺴﺘﻠﺰم ﻧﺒﻮدن و وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻦ ﻧﯿﺴﺖ؛ ﯾﻌﻨﯽ‪ ،‬اﯾﻨﮑﻪ ﺗﻮ اﮔﺮ‬ ‫ﭼﯿﺰی را ﻧﺒﯿﻨﯽ‪ ،‬ﻣﺴﺘﻠﺰم اﯾﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ« ‪.٣‬‬ ‫ﺑﻌﺪ از ﺑﺮرﺳﯽ و ذﮐﺮ ﮔﺮاﻣﯿﺪاﺷﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺗﻮﺳﻂ ﺧﺪاوﻧﺪ در ﺟﮫﺎن اﻧﺴﺎﻧﮫﺎ و‬ ‫ﺟﻨﮫﺎ‪ ،‬ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﺗﺎ از ﺳﻔﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ ﻋﺎﻟﻢ آﺳﻤﺎنھﺎ و ﻋﺎﻟﻢ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﺗﺎ‬ ‫ﻣﺤﻀﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ؛ ﭼﺮاﮐﻪ ﺧﻮاﺳﺖ و ارادۀ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ اﯾﻦ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ‬ ‫‪ -١‬ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺼﻠﻮة‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪ ،۳۳۲‬ﺷﻤﺎرۀ ‪.۱۵۰‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺘﺮﺑﯿﺔ اﻟﻘﯿﺎدﯾﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۴۴۵‬‬ ‫‪ -٣‬ﻓﻘﻪ اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬ص ‪.۱۰۶ × ۱۰۵‬‬

‫‪٤٨٠‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫اﯾﺸﺎن را از ﻣﯿﺎن ﻣﺨﻠﻮﻗﺎﺗﺶ ﺑﻪ ﺳﻮی ﺧﻮد و ﺑﻪ ﻋﺎﻟﻢ ﻣﻠﮑﻮت ﺑﺒﺮد‪ ،‬ﺳﭙﺲ او را ﻧﺰد آﻧﮫﺎ‬ ‫ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪ ﺗﺎ آﻧﭽﻪ در اﯾﻦ ﺳﻔﺮ ﻣﺒﺎرک و ﺟﺎوﯾﺪان دﯾﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺸﺮ ﻧﻤﻮﻧﻪ آن را ﻧﺪﯾﺪه و‬ ‫ﺗﺎ ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻧﺨﻮاھﺪ دﯾﺪ‪ ،‬ﺑﺮ اﯾﺸﺎن ﺑﺎزﮔﻮ ﻧﻤﺎﯾﺪ ‪.١‬‬

‫‪ -١‬اﻟﺘﺮﺑﯿﺔ اﻟﻘﯿﺎدﯾﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۴۴۶‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‬ ‫اﺳﺮاء و ﻣﻌﺮاج‬ ‫ﺑﯽﺗﺮدﯾﺪ وﺟﻮد اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ در ﮐﻨﺎر ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻋﺎﻣﻠﯽ ﻣﮫﻢ ﺑﺮای ﺣﻔﺎﻇﺖ اﯾﺸﺎن از‬ ‫رﺳﯿﺪن آزار ﻗﺮﯾﺶ ﺑﻮد؛ ﭼﻮن ﻗﺮﯾﺶ ﻧﻤﯽﺧﻮاﺳﺖ ﺧﻮد را از ﺣﻤﺎﯾﺖ اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ دور ﺑﺪارد‪،‬‬ ‫اﻣﺎ ﺑﺎ وﻓﺎت اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ اﯾﻦ ﻋﺎﻣﻞ از ﺑﯿﻦ رﻓﺖ و آزار و آﺳﯿﺐھﺎی ﺟﺴﻤﯽ زﯾﺎدی ﻣﺘﻮﺟﻪ آن‬ ‫ﺣﻀﺮت ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺧﺪﯾﺠﻪ‪ ،‬ھﻤﺴﺮ رﺳﻮل ﺧﺪا‪ ،‬ﻣﺮھﻢ ﺷﻔﺎﺑﺨﺶ زﺧﻢھﺎی روﺣﯽ و رواﻧﯽای‬ ‫ﺑﻮد ﮐﻪ از ﺟﺎﻧﺐ ﻗﺮﯾﺶ ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج وارد ﻣﯽﺷﺪ و ﺑﺎ درﮔﺬﺷﺖ وی‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﯾﻦ‬ ‫ﻣﺮھﻢ را از دﺳﺖ داد و ﺑﻌﺪ از آن اذﯾﺖ و آزار ﻗﺮﯾﺶ ﺷﺪت ﮔﺮﻓﺖ و او را در ﺗﻨﮕﻨﺎ ﻗﺮار‬ ‫دادﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺟﮫﺖ و ﺑﺮای ﮐﺎﺳﺘﻦ از اﯾﻦ اﻧﺪوه ﻃﺎﻗﺖﻓﺮﺳﺎ ﺑﻪ ﻃﺎﺋﻒ رﻓﺖ ﺗﺎ از آﻧﮫﺎ‬ ‫ﺑﺨﻮاھﺪ ﮐﻪ او را در ﺣﻘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ آن ﻓﺮا ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﯾﺎری ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و ﺣﻤﺎﯾﺖ ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ‬ ‫دﯾﻦ ﺧﺪا را ﺑﻪ ﻣﺮدم ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺗﻨﮫﺎ ﭘﺎﺳﺨﯽ ﮐﻪ ﺳﺮان ﻃﺎﺋﻒ ﺑﻪ اﯾﺸﺎن دادﻧﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﺑﻮد‬ ‫ﮐﻪ ﺑﻪ زﺷﺖﺗﺮﯾﻦ ﺷﯿﻮه‪ ،‬دﺳﺖ رد ﺑﺮ ﺳﯿﻨﻪاش زدﻧﺪ و ﺑﻪ اﯾﻦ اﮐﺘﻔﺎ ﻧﮑﺮدﻧﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ‬ ‫ﻓﺮﺳﺘﺎدهای را ﻧﺰد ﻗﺮﯾﺶ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ ﺗﺎ آﻧﮫﺎ را از ﻣﺎﺟﺮا ﺑﺎﺧﺒﺮ ﺳﺎزﻧﺪ و ﺑﺮ اﺛﺮ اﯾﻦ اﻣﺮ ﻗﺮﯾﺶ‬ ‫ﻧﯿﺰ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻧﺎراﺣﺖ ﺷﺪﻧﺪ و ﺗﺼﻤﯿﻤﺎت ﺑﺴﯿﺎر ﻧﺎﮔﻮار و ﺳﺨﺘﯽ ﺑﺮای او ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ وارد ﻣﮑﻪ ﺷﻮد ﻣﮕﺮ ﺑﻌﺪ از اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺮدی ﮐﺎﻓﺮ ﺑﻪ او ﭘﻨﺎه داد‪ .‬ﻏﻢ‬ ‫و اﻧﺪوه ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺮ اﺛﺮ وﻓﺎت اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ و ﺧﺪﯾﺠﻪ وھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺗﺼﻤﯿﻢھﺎی ﺳﺨﺖ و‬ ‫دﺷﻮار ﻗﺮﯾﺶ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷﺪ ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺳﺎل ﺑﺮای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺳﺎل اﻧﺪوه )ﻋﺎم اﻟﺤﺰن(‬ ‫ﻧﺎﻣﯿﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ ‪.1‬‬ ‫اﻣﺎ ھﺪف از ﻣﻌﺠﺰۀ اﺳﺮاء و ﻣﻌﺮاج در ﭼﻨﺪ ﭼﯿﺰ ﻧﻤﺎد ﭘﯿﺪا ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﻣﮫﻢﺗﺮﯾﻦ آﻧﮫﺎ‬ ‫ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬ ‫‪١-‬دراﺳﺔ ﺗﺤﻠﯿﻠﯿﺔ ﻟﺸﺨﺼﯿﺔ اﻟﺮﺳﻮل‪ ،‬دﻗﻠﻌﺠﯽ‪ ،‬ص ‪.۱۲۸‬‬

‫‪٤٨٢‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ ﻓﺮﺻﺘﯽ در اﺧﺘﯿﺎر ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﮕﺬارد ﺗﺎ ﮐﻪ در آن از ﻣﻈﺎھﺮ واﻻی‬ ‫ﻗﺪرت اﻟﮫﯽ‪ ،‬آﮔﺎھﯽ ﭘﯿﺪا ﻧﻤﺎﯾﺪ و دﻟﺶ ﺳﺮﺷﺎر از اﻋﺘﻤﺎد و ﺗﻮﮐﻞ ﺑﻪ ﺧﺪا ﮔﺮدد و در روﯾﺎروﯾﯽ‬ ‫ﺑﺎ ﻗﺪرت ﮐﺎﻓﺮان ﮐﻪ در زﻣﯿﻦ ﺣﮑﻤﻔﺮﻣﺎﯾﯽ ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ﻧﯿﺮو و ﻗﺪرت ﺑﯿﺸﺘﺮی ﺑﯿﺎﺑﺪ ھﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ‬ ‫‪ ‬اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ ﺷﮕﻔﺘﯿﮫﺎی ﻗﺪرت ﺧﻮد را‬ ‫ﮐﻪ اﯾﻦ ﻗﻀﯿﻪ ﺑﺮای ﻣﻮﺳﯽ‬ ‫ﺑﻨﻤﺎﯾﺎﻧﺪ؛ ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ دل ﻣﻮﺳﯽ را ﺑﺎ ﻣﺸﺎھﺪه اﯾﻦ آﯾﻪھﺎی ﺑﺰرگ ﺗﺜﺒﯿﺖ ﮐﺮد و ﺑﻪ او ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬ ‫َََۡ َٰ َ َ‬ ‫َ َ ُ ۡ َ ََ ََۡ‬ ‫﴿قَ َال َ� ۡلق َها َ� ٰ ُم َ‬ ‫� َح َّية‪ۡ َ � ٞ‬س َ‬ ‫َ‬ ‫ٰ‬ ‫ٰ‬ ‫�‬ ‫�‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫ه‬ ‫ذ‬ ‫خ‬ ‫ال‬ ‫ق‬ ‫ف‬ ‫‪٢٠‬‬ ‫�‬ ‫ا‬ ‫ذ‬ ‫إ‬ ‫ف‬ ‫ا‬ ‫ه‬ ‫ٮ‬ ‫ق‬ ‫ل‬ ‫�‬ ‫ف‬ ‫‪١٩‬‬ ‫و�‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ۖ‬ ‫ِ‬ ‫ُ‬ ‫ۡ‬ ‫ِ� َ� َها ٱ� َ ٰ َ ۡ ُ ۡ َ َ َ َ ٰ َ َ َ َ ۡ ُ ۡ َ ۡ َ ٓ َ ۡ َ ۡ‬ ‫َس ُنع ُ‬ ‫يد َها س َ‬ ‫� ُس ٓو ٍء‬ ‫ِ‬ ‫و�‪ ٢١‬وٱضمم يدك إِ� جناحِك �رج �يضاء مِن � ِ‬ ‫ُ‬ ‫ى‪ ٢٢‬ل ُ َ َ ۡ َ َ ۡ ُ ۡ َ‬ ‫َءايَ ًة أ ۡخ َر ٰ‬ ‫ِ��ك مِن َءا�ٰتِنا ٱلك�ى‪] ﴾٢٣‬ﻃﻪ‪.[۲۳-۱۹ :‬‬ ‫ِ‬ ‫»ﮔﻔﺖ‪ :‬آن را ﺑﯿﻨﺪاز ای ﻣﻮﺳﯽ! ﭘﺲ آن را اﻧﺪاﺧﺖ‪ ،‬ﻧﺎﮔﮫﺎن ﺑﻪ ﻣﺎری ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻓﺮار‬ ‫ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬آن را ﺑﺮﮔﯿﺮ و ﻧﺘﺮس‪ .‬ﻣﺎ او را ﺑﻪ ﺷﮑﻞ اوﻟﯽاش ﺑﺮ ﻣﯽﮔﺮداﻧﯿﻢ و دﺳﺘﺖ‬ ‫را ﺑﻪ زﯾﺮ ﺑﻐﻠﺖ ﺑﭽﺴﺒﺎن‪ .‬ﺳﻔﯿﺪ ﺑﯽﻋﯿﺐ ﺑﺮﻣﯽﮔﺮدد واﯾﻦ ﻧﺸﺎﻧﯽ دﯾﮕﺮی اﺳﺖ ﺗﺎ ﺗﻮ را از‬

‫آﯾﺎت ﺑﺰرگ ﺧﻮد ﺑﻨﻤﺎﯾﺎﻧﯿﻢ«‪.‬‬ ‫ﭘﺲ ﻧﺘﯿﺠﻪ اﺳﺮاء و ﻣﻌﺮاج اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش را از اﯾﻦ ﻧﺸﺎﻧﻪھﺎ و آﯾﻪھﺎی‬ ‫ﺑﺸﺎرتدھﻨﺪه ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد آﻧﮫﺎ زﯾﺎد ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻄﻠﻊ ﺳﺎزد ﺗﺎ ﻣﻘﺪﻣﻪای ﺑﺮای ھﺠﺮت و‬ ‫ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ روﯾﺎروﯾﯽ ﺑﺎ ﮐﻔﺮ و ﮔﻤﺮاھﯽ وﺗﺒﺎھﯽ در ﻃﻮل ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺎﺷﺪ و از ﺟﻤﻠﮥ اﯾﻦ‬ ‫ﻧﺸﺎﻧﻪھﺎ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺑﯿﺖاﻟﻤﻘﺪس‪ ،‬ﻋﺮوج ﺑﻪ آﺳﻤﺎنھﺎ‪ ،‬روﯾﺖ ﻋﺎﻟﻢ ﭘﻨﮫﺎن ﮐﻪ‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﺑﻪ اﯾﻤﺎن آوردن ﺑﻪ آن دﻋﻮت دادهاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻼﻗﺎت ﺑﺎ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن‪ ،‬دﯾﺪن ﻣﻨﺎﻇﺮ ﺑﮫﺸﺖ‬ ‫و ﺟﮫﻨﻢ‪ ،‬ﻧﻤﻮﻧﻪھﺎﯾﯽ از ﻧﻌﻤﺖ و ﻋﺬاب و ‪ ...‬اﺷﺎره ﻧﻤﻮد‪.‬‬ ‫ﻗﺮآن از اﯾﻦ ﺳﻔﺮ در ﺳﻮرۀ اﺳﺮاء و از ﻣﻌﺮاج در ﺳﻮره ﻧﺠﻢ ﺳﺨﻦ ﺑﻪ ﻣﯿﺎن آورده اﺳﺖ‬ ‫و ﺣﮑﻤﺖ اﺳﺮاء را در ﺳﻮره اﺳﺮاء ﭼﻨﯿﻦ ﺑﯿﺎن ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫َ َٓ‬ ‫﴿ل ُ َ ُ‬ ‫ِ��هۥ م ِۡن َءا�ٰتِنا﴾ ]اﻹﺳﺮاء‪.[۱ :‬‬ ‫ِ‬ ‫»ﺗﺎ آﯾﺎت ﻗﺪرت ﺧﻮد را ﺑﻪ او ﺑﻨﻤﺎﯾﺎﻧﯿﻢ«‪.‬‬ ‫َ َ ۡ ََ ٰ ۡ َ َٰ َ ّ ۡ ُ‬ ‫كَۡ‬ ‫� ٰٓ‬ ‫ى‪] ﴾١٨‬اﻟﻨﺠﻢ‪.[۱۸ :‬‬ ‫ت ر�ِهِ ٱل‬ ‫﴿لقد رأى مِن ءا� ِ‬ ‫»ﺑﯽﺗﺮدﯾﺪ آﯾﺎت ﺑﺰرگ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﻮد را دﯾﺪ«‪.‬‬

‫از واﻗﻌﮥ اﺳﺮاء و ﻣﻌﺮاج ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ داﻧﺶھﺎ و اﺳﺮار و ﻧﮑﺘﻪھﺎی زﯾﺎدی دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺖ‬ ‫‪ -١‬اﻻﺳﺎس ﻓﻲ اﻟﺴﻨﺔ‪ ،‬ﺳﻌﯿﺪ ﺣﻮی‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۲۹۲ × ۲۹۱‬‬

‫‪1‬‬

‫‪.‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﻫﺠﺮت ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ‪ ،‬ﻣﺸﮑﻼت ﺳﻔﺮ ﺑﻪ ﻃﺎﺋﻒ و ﺳﻔﺮ اﺳﺮاء‬

‫‪٤٨٣‬‬

‫اﺳﺘﺎد اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ﻧﺪوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬واﻗﻌﻪ اﺳﺮاء ﻓﻘﻂ ﺣﺎدﺛﻪای ﻓﺮدی و ﺳﺎده ﻧﺒﻮد ﮐﻪ‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در آن ﻧﺸﺎﻧﻪھﺎ و آﯾﻪھﺎی اﻟﮫﯽ را دﯾﺪ و ﻣﻠﮑﻮت آﺳﻤﺎﻧﮫﺎ و زﻣﯿﻦ ﺑﻪ ﺻﻮرت‬ ‫آﺷﮑﺎر ﺑﺮای او ﻣﺘﺠﻠﯽ ﺷﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ اﯾﻦ ﺳﻔﺮ اﺳﺮارآﻣﯿﺰ ﻧﺒﻮی‪ ،‬اھﺪاﻓﯽ دﻗﯿﻖ و ﻋﻤﯿﻖ و‬ ‫دﻻﻟﺖھﺎی ﺣﮑﯿﻤﺎﻧﻪ و ﻧﮑﺎﺗﯽ ﺷﮕﻔﺖاﻧﮕﯿﺰ در ﺑﺮداﺷﺖ‪ .‬داﺳﺘﺎن ﻣﻌﺮاج و ﺳﻮرهھﺎی‬ ‫ً‬ ‫اﺳﺮاء و ﻧﺠﻢ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺑﺎره ﻧﺎزل ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﺻﺮﯾﺤﺎ ﮔﻮﯾﺎی اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐاﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫»ﻗﺒﻠﺘﯿﻦ« واﻣﺎم »ﻣﺸﺮﻗﯿﻦ« و »ﻣﻐﺮﺑﯿﻦ« و ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﭘﯿﺸﻮای‬ ‫ﻧﺴﻠﮫﺎی آﯾﻨﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﺳﻔﺮ ﻣﻌﺮاج‪ ،‬ﺷﮫﺮ »ﻣﮑﻪ« ﺑﺎ ﺷﮫﺮ »ﻗﺪس« و ﻣﺴﺠﺪاﻟﺤﺮام ﺑﺎ‬ ‫ﻣﺴﺠﺪ اﻻﻗﺼﯽ ﭘﯿﻮﻧﺪ ﯾﺎﻓﺖ و ﺳﺎﯾﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﭘﺸﺖ ﺳﺮ اﯾﺸﺎن ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ واﻗﻌﻪ در‬ ‫ﺣﻘﯿﻘﺖ اﻋﻼم اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﺑﻮد ﮐﻪ رﺳﺎﻟﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﻓﺮاﮔﯿﺮ و اﻣﺎﻣﺘﺶ ﺟﺎوداﻧﯽ و ﺗﻌﺎﻟﯿﻢ وی‬ ‫اﻧﺴﺎن ﺳﺎز و ﺻﻼﺣﯿﺖ رھﺒﺮی ﺑﺸﺮ را در ھﺮ زﻣﺎن و ﻣﮑﺎن دارا ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و اﯾﻦ ﺳﻮرۀ‬ ‫ﮐﺮﯾﻤﻪ‪ ،‬ﺷﺨﺼﯿﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻓﺮد ﺑﺮﮔﺰﯾﺪهای ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻤﻮد و اﻣﺎﻣﺖ و‬ ‫رھﺒﺮی او را ﺗﻮﺻﯿﻒ ﮐﺮد و ﺟﺎﯾﮕﺎه اﻣﺘﯽ را ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﻣﯿﺎن آﻧﮫﺎ ﻣﺒﻌﻮث ﺷﺪه‬ ‫ﺑﻮد و آﻧﺎن ﺑﻪ او اﯾﻤﺎن آورده ﺑﻮدﻧﺪ را ﻧﯿﺰ ﺑﯿﺎن ﻧﻤﻮد وﻧﻘﺶ و رﺳﺎﻟﺖ اﯾﻦ اﻣﺖ را ﮐﻪ در‬ ‫‪١‬‬ ‫ﺟﮫﺎن و در ﻣﯿﺎن ﻣﻠﺘﮫﺎ ﻣﻤﺘﺎز ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎزﮔﻮ ﮐﺮد ‪.‬‬ ‫داﺳﺘﺎن اﺳﺮاء و ﻣﻌﺮاج ﺑﺮاﺳﺎس اﺣﺎدﯾﺚ و رواﯾﺎت‬

‫از اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ س رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﺮاق« آورده ﺷﺪ )و آن‬ ‫ﺣﯿﻮاﻧﯽ اﺳﺖ ﺳﻔﯿﺪ رﻧﮓ و دراز‪ ،‬ﺑﯿﻦ اﻻغ و ﻗﺎﻃﺮ ﮐﻪ ﮔﺎﻣﺶ را ﺗﺎ ﻣﻨﺖھﺎی دﯾﺪﻧﺶ‬ ‫ﻣﯽﮔﺬارد(‪.‬‬ ‫ﻣﻦ ﺑﺮ آن ﺳﻮار ﺷﺪم ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﺑﯿﺖاﻟﻤﻘﺪس آﻣﺪم و آن را ﺑﻪ ﺣﻠﻘﻪی در‬ ‫ﺑﯿﺖاﻟﻤﻘﺪس ﺑﺴﺘﻢ‪ ،‬ھﻤﺎن ﺣﻠﻘﻪای ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﺳﻮاریھﺎیﺷﺎن را ﺑﺮ آن ﻣﯽﺑﻨﺪﻧﺪ؛‬ ‫ﺳﭙﺲ وارد ﻣﺴﺠﺪ ﺷﺪم و در آن دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪم؛ ﺳﭙﺲ ﺑﯿﺮون آﻣﺪم‪ .‬ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ‬ ‫ﻇﺮﻓﯽ ﭘﺮ از ﺷﺮاب و ﻇﺮﻓﯽ ﭘﺮ از ﺷﯿﺮ ﻧﺰد ﻣﻦ آورد و ﻣﻦ ﺷﯿﺮ را اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮدم‪ .‬ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻓﻄﺮت و اﺳﻼم را اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻤﻮدی ‪ ٢‬و اداﻣﻪ ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﯿﺎن ﻧﻤﻮد و در ﺣﺪﯾﺚ ﻣﺎﻟﮏ‬ ‫ﺑﻦ ﺻﻌﺼﻪ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬رﺳﻮل ﺧﺪا ج درﺑﺎره ﺷﺒﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ آﺳﻤﺎﻧﮫﺎ ﺑﺮده ﺷﺪ‪ ،‬ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺖ و‬

‫‪ -١‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۲۹۲‬‬ ‫‪ -٢‬ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻻﯾﻤﺎن‪ ،‬ﺑﺎب اﻻﺳﺮاء ﺑﺮﺳﻮل ج ‪ ،‬ﺷﻤﺎرۀ ‪.۱۶۲‬‬

‫‪٤٨٤‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ در ﺣﻄﯿﻢ و ﺷﺎﯾﺪ ﻓﺮﻣﻮد در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ در ﺣﺠﺮ اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﺧﻮاﺑﯿﺪه‬ ‫ﺑﻮدم‪ ،‬ﻣﻮﺟﻮدی ﻧﺰد ﻣﻦ آﻣﺪ‪) ،‬ﮐﻪ ﺟﺮﺋﯿﻞ ﺑﻮد( ﭘﺲ از اﯾﻨﺠﺎ ﺗﺎ آﻧﺠﺎ را ﺷﮑﺎﻓﺖ‪ ،‬از ﺟﺎرود‬ ‫ﮐﻪ ﮐﻨﺎرم ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺮﺳﯿﺪم ﻣﻘﺼﻮد آن ﺣﻀﺮت ﭼﯿﺴﺖ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ از ﮔﻮدی زﯾﺮ ﮔﻠﻮ ﺗﺎ‬ ‫ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺷﮑﻢ و ﻃﺒﻖ رواﯾﺘﯽ از روی ﺳﯿﻨﻪ ﺗﺎ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺷﮑﻢ را ﺷﮑﺎﻓﺖ و ﻗﻠﺒﻢ را ﺑﯿﺮون ﮐﺮد؛‬ ‫ﺳﭙﺲ ﺗﺸﺘﯽ ﻃﻼﯾﯽ ﮐﻪ ﭘﺮ از اﯾﻤﺎن ﺑﻮد‪ ،‬آورد و ﻗﻠﺒﻢ را در آن ﺷﺴﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪ ﭘﺮ ﮔﺮدﯾﺪ و ﺑﻪ‬ ‫ﺟﺎی ﺧﻮد ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪه ﺷﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺣﯿﻮاﻧﯽ ﺳﻔﯿﺪرﻧﮓ ﮐﻮﭼﮏﺗﺮ از ﻗﺎﻃﺮ و ﺑﺰرگﺗﺮ از اﻻغ‬ ‫آورده ﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ھﻨﮕﺎم ﺟﺎرود ﺑﻪ اﻧﺲ ﮔﻔﺖ‪ :‬ای اﺑﺎﺣﻤﺰه! اﯾﻦ ھﻤﺎن ﺑﺮاق اﺳﺖ؟ اﻧﺲ‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ :‬آری ﮐﻪ ﮔﺎﻣﺶ را ﺗﺎ آﺧﺮﯾﻦ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ ﺑﺮﻣﯽدارد؛ ﭘﺲ ﻣﻦ ﺑﺮ آن ﻣﺮﮐﺐ‬ ‫ﺳﻮار ﮐﺮده ﺷﺪم و ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﻣﺮا ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﺮد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ آﺳﻤﺎن دﻧﯿﺎ رﺳﯿﺪ و اﺟﺎزۀ ورود‬ ‫ﺧﻮاﺳﺖ‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﮐﯿﺴﺖ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﺑﺎﺗﻮ ھﻤﺮاه اﺳﺖ‪ .‬ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬دﻧﺒﺎل او ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ؟ ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﭘﺎﺳﺦ داد آری‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪:‬‬ ‫ﻣﻘﺪﻣﺶ ﮔﺮاﻣﯽ ﺑﺎد! ﺧﻮش آﻣﺪه اﺳﺖ و دروازۀ آﺳﻤﺎن ﮔﺸﻮده ﺷﺪ‪ .‬ﭼﻮن وارد ﺷﺪم‬ ‫ﻧﺎﮔﺎه آدم را در آﻧﺠﺎ دﯾﺪم‪ .‬ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻦ ﭘﺪرت آدم اﺳﺖ ﺑﺮ او ﺳﻼم ﮐﻦ وﻣﻦ ﺑﺮ او‬ ‫ﺳﻼم ﮐﺮدم و او در ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻓﺮزﻧﺪ ﺻﺎﻟﺢ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺻﺎﻟﺢ ﺧﻮش آﻣﺪی‪.‬‬ ‫ﺳﭙﺲ ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﻣﺮا ﺑﻪ آﺳﻤﺎن دوم ﺑﺮد و اﺟﺎزه ورود ﺧﻮاﺳﺖ‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﮐﯿﺴﺖ؟ ﮔﻔﺖ‬ ‫ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ھﻤﺮاه ﺗﻮﮐﯿﺴﺖ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺤﻤﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬آﯾﺎ دﻧﺒﺎل او ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬ ‫ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﮔﻔﺖ‪ :‬آری‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻣﻘﺪﻣﺶ ﮔﺮاﻣﯽ ﺑﺎد! ﺧﻮش آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﭘﺲ دروازۀ آﺳﻤﺎن ﺑﺎز ﺷﺪ و ﭼﻮن ﺑﺪان وارد ﺷﺪم‪ ،‬ﻧﺎﮔﺎه ﯾﺤﯿﯽ و ﻋﯿﺴﯽ را ﮐﻪ ﭘﺴﺮ‬ ‫ﺧﺎﻟﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬دﯾﺪم‪ .‬ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺮ آﻧﮫﺎ ﺳﻼم ﮐﻦ و ﻣﻦ ﺳﻼم ﮐﺮدم و آﻧﮫﺎ در‬ ‫ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺑﺮادر ﺻﺎﻟﺢ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺻﺎﻟﺢ ﺧﻮش آﻣﺪی‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﻣﺮا ﺑﻪ آﺳﻤﺎن ﺳﻮم‬ ‫ﺑﺮد و اﺟﺎزه ورود ﺧﻮاﺳﺖ‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﮐﯿﺴﺖ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ھﺴﺘﻢ‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﺑﺎ‬ ‫ﺗﻮ ھﻤﺮاه اﺳﺖ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺤﻤﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬آﯾﺎ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل او ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ؟ ﮔﻔﺖ‬ ‫آری‪ .‬آن ﮔﺎه ﺧﯿﺮ ﻣﻘﺪم ﮔﻔﺘﻨﺪ و در دروازۀ آﺳﻤﺎن ﮔﺸﻮده ﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻮن وارد ﺷﺪم‪ ،‬ﻧﺎﮔﺎه‬ ‫ﯾﻮﺳﻒ را دﯾﺪم‪ .‬ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻦ ﯾﻮﺳﻒ اﺳﺖ ﺑﺮ او ﺳﻼم ﮐﻦ و ﻣﻦ ﺑﺮ او ﺳﻼم ﮐﺮدم‪.‬‬ ‫او در ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻘﺪم ﺑﺮادر ﺻﺎﻟﺤﻢ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺻﺎﻟﺢ ﮔﺮاﻣﯽ ﺑﺎد‪.‬‬ ‫ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﻣﺮا ﺑﺎﻻ ﺑﺮد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ آﺳﻤﺎن ﭼﮫﺎرم رﺳﯿﺪ و اﺟﺎزه ورود ﺧﻮاﺳﺖ‪ .‬ھﻤﺎن‬ ‫ﺳﺆال و ﺟﻮاب ﺳﺎﺑﻖ ﺗﮑﺮار ﺷﺪ‪ .‬دروازۀ آﺳﻤﺎن ﺑﺎز ﺷﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ وارد ﺷﺪم‪ ،‬ﭼﺸﻤﻢ ﺑﻪ‬ ‫ادرﯾﺲ اﻓﺘﺎد‪ .‬ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻦ ادرﯾﺲ اﺳﺖ ﺑﺮ او ﺳﻼم ﮐﻦ و ﻣﻦ ﻧﯿﺰ ﺳﻼم ﮐﺮدم‪ .‬او‬

‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﻫﺠﺮت ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ‪ ،‬ﻣﺸﮑﻼت ﺳﻔﺮ ﺑﻪ ﻃﺎﺋﻒ و ﺳﻔﺮ اﺳﺮاء‬

‫‪٤٨٥‬‬

‫در ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺮادر ﺻﺎﻟﺢ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺻﺎﻟﺢ ﺧﻮش آﻣﺪی‪.‬‬ ‫ﺳﭙﺲ ﺑﻪ آﺳﻤﺎن ﭘﻨﺠﻢ رﻓﺘﻢ و ھﺎرون را دﯾﺪم‪ .‬ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻦ ھﺎرون اﺳﺖ ﺑﺮ او‬ ‫ﺳﻼم ﮐﻦ وﻣﻦ ﺑﺮ او ﺳﻼم ﮐﺮدم‪ .‬او ﭘﺎﺳﺦ داد و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺮادر ﺻﺎﻟﺢ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺻﺎﻟﺢ ﺧﻮش‬ ‫آﻣﺪی‪.‬‬ ‫ﺳﭙﺲ ﻣﺮا ﺑﺎﻻ ﺑﺮد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ آﺳﻤﺎن ﺷﺸﻢ رﺳﯿﺪ و اﺟﺎزه ورود ﺧﻮاﺳﺖ‪ .‬در آﻧﺠﺎ‬ ‫ﻣﻮﺳﯽ را دﯾﺪم‪ .‬ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻦ ﻣﻮﺳﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ او ﺳﻼم ﮐﻦ‪ .‬ﻣﻮﺳﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺮادر‬ ‫ﺻﺎﻟﺢ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺻﺎﻟﺢ ﺧﻮش آﻣﺪی‪ .‬وﻗﺘﯽ از آﻧﺠﺎ ﻋﺒﻮر ﮐﺮدم‪ ،‬ﻣﻮﺳﯽ ﺑﻪ ﮔﺮﯾﻪ اﻓﺘﺎد‪.‬‬ ‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﭼﻪ ﭼﯿﺰی ﺗﻮ را ﺑﻪ ﮔﺮﯾﻪ واداﺷﺖ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﮔﺮﯾﻪ ﻣﯽﮐﻨﻢ ﮐﻪ ﺟﻮاﻧﯽ ﭘﺲ از ﻣﻦ‬ ‫ﻣﺒﻌﻮث ﺷﺪه اﺳﺖ و از اﻣﺘﯿﺎﻧﺶ اﻓﺮاد ﺑﯿﺸﺘﺮی وارد ﺑﮫﺸﺖ ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﭙﺲ ﻣﺮا ﺑﺎﻻ ﺑﺮد و ﺑﻪ آﺳﻤﺎن ھﻔﺘﻢ رﺳﯿﺪ و اﺟﺎزه ورود ﺧﻮاﺳﺖ‪ .‬در آﻧﺠﺎ اﺑﺮاھﯿﻢ را‬ ‫دﯾﺪم‪ .‬ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻦ ﭘﺪرت اﺑﺮاھﯿﻢ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮ او ﺳﻼم ﮐﻦ‪ .‬ﺳﻼم ﮐﺮدم و او در ﭘﺎﺳﺦ‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻓﺮزﻧﺪ ﺻﺎﻟﺢ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺻﺎﻟﺢ ﺧﻮش آﻣﺪی‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺳﺪرة اﻟﻤﻨﺘﮫﯽ ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪم و‬ ‫دﯾﺪم ﮐﻪ ﻣﯿﻮهھﺎﯾﺶ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﻮﺷﻪھﺎی ﺧﺮﻣﺎی َھ َﺠﺮ ‪ ١‬و ﺑﺮﮔﮫﺎی آن ھﻤﺎﻧﻨﺪ ﮔﻮﺷﮫﺎی ﻓﯿﻞ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻦ ﺳﺪرة اﻟﻤﻨﺘﮫﯽ اﺳﺖ و در آن ﺟﺎ ﭼﮫﺎر ﻧﮫﺮ دﯾﺪم‪ .‬دو ﻧﮫﺮ آﺷﮑﺎر و دو‬ ‫ﻧﮫﺮ ﭘﻨﮫﺎن‪ .‬ﺑﻪ ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اﯾﻨﮫﺎ ﭼﻪ ھﺴﺘﻨﺪ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬آن دو ﻧﮫﺮ ﻧﮫﺎن‪ ،‬دو ﻧﮫﺮ ﺑﮫﺸﺖ‬ ‫ھﺴﺘﻨﺪ و آن دو ﻧﮫﺮ آﺷﮑﺎر ﻧﮫﺮھﺎی ﻧﯿﻞ و ﻓﺮاتاﻧﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﭘﺮده از ﺑﯿﺖ اﻟﻤﻌﻤﻮر ﺑﺮداﺷﺘﻪ‬ ‫ﺷﺪ و از آﻧﺠﺎ‪ ،‬ﺟﺎﻣﯽ از ﺷﺮاب و ﺟﺎﻣﯽ از ﺷﯿﺮ و ﺟﺎﻣﯽ از ﻋﺴﻞ ﺑﺮای ﻣﻦ آورد‪ .‬ﻣﻦ ﺷﯿﺮ‬ ‫را ﺑﺮداﺷﺘﻢ‪ .‬ﭘﺲ ﮔﻔﺖ اﯾﻦ ﻓﻄﺮت ﭘﺎﮐﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮ و اﻣﺘﺖ ﺑﺮ آن ھﺴﺘﯽ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﭘﻨﺠﺎه‬ ‫ﻧﻤﺎز در ھﺮ روز ﺑﺮ ﻣﻦ ﻓﺮض ﮔﺮدﯾﺪ؛ آن ﮔﺎه ﺑﺮﮔﺸﺘﻢ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﺑﻪ ﻣﻮﺳﯽ رﺳﯿﺪم ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻮ را ﺑﻪ ﭼﻪ ﭼﯿﺰ اﻣﺮ ﻓﺮﻣﻮد؟ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺑﻪ ﭘﻨﺠﺎه ﻧﻤﺎز در ﺷﺒﺎﻧﻪروز‪.‬‬ ‫ﻣﻮﺳﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﻣﺖ ﺗﻮ ﻧﺨﻮاھﻨﺪ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ھﺮ روز ﭘﻨﺠﺎه ﻧﻤﺎز ﺑﻪ ﺟﺎی آورد‪ .‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ‪،‬‬ ‫اﻣﺖ ﺗﻮ ﺗﺎب و ﺗﻮان آن را ﻧﺪارﻧﺪ؛ ﭼﺮاﮐﻪ ﻣﻦ ﺗﺎب و ﺗﻮان ﻣﺮدم ﻗﺒﻞ از اﻣﺖ ﺗﻮ را ﺗﺠﺮﺑﻪ‬ ‫ﮐﺮدهام ودر ﺟﮫﺖ اﺻﻼح ﺑﻨﯽاﺳﺮاﺋﯿﻞ ﺗﻼش ﺑﺴﯿﺎری ﮐﺮدهام‪ .‬ﻧﺰد ﭘﺮوردﮔﺎرت ﺑﺮﮔﺮد و از‬ ‫او ﺑﺨﻮاه ﺗﺎ ﺑﺮای اﻣﺘﺖ‪ ،‬ﺗﺨﻔﯿﻒ دھﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﭙﺲ ﺑﺮﮔﺸﺘﻢ و ده ﻧﻤﺎز ﮐﺎﺳﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎر دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﻧﺰد ﻣﻮﺳﯽ ﺑﺮﮔﺸﺘﻢ و او ھﻤﺎن‬ ‫ﺳﺨﻨﺎﻧﺶ را ﺗﮑﺮار ﮐﺮد‪ .‬ﺑﺎز ھﻢ ﻣﻦ ﺑﺮﮔﺸﺘﻢ و ده ﻧﻤﺎز دﯾﮕﺮ ﮐﺎﺳﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎر ﺳﻮم‪ ،‬ﻧﺰد‬ ‫‪-١‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺑﺰرگ ﺑﻮدن ﻣﯿﻮهھﺎﯾﺶ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪٤٨٦‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﻣﻮﺳﯽ آﻣﺪم‪ ،‬اﯾﻦ ﺑﺎر ھﻢ او ﺳﺨﻨﺎﻧﺶ را ﺗﮑﺮار ﮐﺮد‪ .‬ﺑﺮای ﺑﺎر ﭼﮫﺎرم ﺑﺮﮔﺸﺘﻢ و ده ﻧﻤﺎز‬ ‫ﮐﺎﺳﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﻧﺰد ﻣﻮﺳﯽ آﻣﺪم‪ ،‬ﺑﺎز ھﻢ ھﻤﺎن ﺳﺨﻦ ﻗﺒﻠﯽ را ﺗﮑﺮار ﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺎر ﮐﻪ‬ ‫ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﮐﺮدم ﺑﻪ ﭘﻨﺞ ﻧﻤﺎز در ھﺮ روز اﻣﺮ ﺷﺪم و ﻧﺰد ﻣﻮﺳﯽ ﺑﺮﮔﺸﺘﻢ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ ﭼﻪ اﻣﺮ‬ ‫ﺷﺪهای؟ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺑﻪ ﭘﻨﺞ ﻧﻤﺎز در ﺷﺒﺎﻧﻪروز اﻣﺮ ﺷﺪهام‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬اﻣﺖ ﺗﻮ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ھﺮ روز‬ ‫ﭘﻨﺞ ﻧﻤﺎز ﺑﻪ ﺟﺎ آورد؛ ﻣﻦ ﭘﯿﺶ از ﺗﻮ ﺗﺎب و ﺗﻮان ﻣﺮدم را ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐﺮدهام و ﺑﺴﯿﺎر ﺑﻪ‬ ‫ﺑﻨﯽاﺳﺮاﺋﯿﻞ ﭘﺮداﺧﺘﻪام‪ .‬ﺑﺎز ﻧﺰد ﭘﺮوردﮔﺎرت ﺑﺮﮔﺮد واز او ﺑﺮای اﻣﺖ ﺧﻮد ﺗﺨﻔﯿﻒ ﺑﺨﻮاه‪.‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬آن ﻗﺪر از ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﻮاﺳﺘﻪام ﮐﻪ ﺷﺮم دارم؛ ﻣﻦ ﺧﺸﻨﻮدم و‬ ‫ﺗﺴﻠﯿﻢ اواﻣﺮ او ھﺴﺘﻢ وﻗﺘﯽ از آﻧﺠﺎ دور ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺎدی ﻧﺪا در داد‪ :‬ﻓﺮﯾﻀﻪام را ﺑﻪ ﺟﺎ‬ ‫‪١‬‬ ‫آوردی و ﺗﮑﺎﻟﯿﻒ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﺮا ﻧﯿﺰ آﺳﺎنﺗﺮ ﺳﺎﺧﺘﯽ ‪.‬‬ ‫در ﮐﺘﺎب اﻟﺸﻔﺎء ﻗﺎﺿﯽ ﻋﯿﺎض ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ‪ :‬واﻗﻌﮥ اﺳﺮاء و ﻣﻌﺮاج ﯾﮏ ﺳﺎل ﻗﺒﻞ از‬ ‫ھﺠﺮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد‬

‫‪٢‬‬

‫‪.‬‬

‫وﻗﺘﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج از ﺳﻔﺮ ﻣﺒﺎرﮐﺶ ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪ ،‬ﻗﻮﻣﺶ را از اﯾﻦ ﻣﺎﺟﺮا آ ﮔﺎه ﮐﺮد و در‬ ‫ﻣﺠﻠﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﻄﻌﻢ ﺑﻦ ﻋﺪی وﻋﻤﺮو ﺑﻦ ھﺸﺎم و وﻟﯿﺪﺑﻦ ﻣﻐﯿﺮه ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻨﺪ ﺑﻪ آﻧﮫﺎ‬ ‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻦ در ﺷﺐ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎء را در اﯾﻦ ﻣﺴﺠﺪ ﺧﻮاﻧﺪم و ﺻﺒﺢ را ﻧﯿﺰ در اﯾﻨﺠﺎ‬ ‫ﺧﻮاﻧﺪهام و در ﻣﯿﺎن ﻋﺸﺎء و ﺻﺒﺢ ﺑﻪ ﺑﯿﺖاﻟﻤﻘﺪس رﻓﺘﻢ‪ .‬ﭘﺲ ﮔﺮوھﯽ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان را‬ ‫دﯾﺪم ﮐﻪ اﺑﺮاھﯿﻢ و ﻣﻮﺳﯽ و ﻋﯿﺴﯽ ﻧﯿﺰ از زﻣﺮۀ آﻧﺎن ﺑﻮدﻧﺪ و آﻧﮫﺎ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻣﻦ ﻧﻤﺎز‬ ‫ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ و ﻣﻦ ﺑﺎ آﻧﮫﺎ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻢ‪ .‬ﻋﻤﺮوﺑﻦ ھﺸﺎم ﺑﺎ ﺗﻤﺴﺨﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﺸﺎﻧﻪھﺎ و ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت‬ ‫آﻧﺎن را ﺑﺮای ﻣﻦ ﺑﺎزﮔﻮ ﮐﻦ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻋﯿﺴﯽ دارای ﻗﺎﻣﺘﯽ ﻣﺘﻮﺳﻂ و‬ ‫ﺳﯿﻨﻪای ﭘﮫﻦ ﺑﻮد و ﮔﻮﯾﺎ ﺧﻮن زﯾﺮ ﭘﻮﺳﺘﺶ ﻧﻤﺎﯾﺎن ﺑﻮد و ﻣﻮھﺎﯾﯽ ﭼﯿﻦدار و ﻓﺮﻓﺮی و‬ ‫ﮔﺴﺘﺮده داﺷﺖ‪ .‬رﻧﮕﺶ ﺳﺮخ‪ ،‬ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﺳﻔﯿﺪی ﺑﻮد‪ .‬ﮔﻮﯾﺎ ﻋﺮوة ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﺛﻘﻔﯽ ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎ‬ ‫ﻣﻮﺳﯽ دارای ھﯿﮑﻠﯽ درﺷﺖ اﻧﺪام ﺑﻮد و رﻧﮕﯽ ﮔﻨﺪﻣﮕﻮن و ﻗﺎﻣﺘﯽ ﺑﻠﻨﺪ داﺷﺖ‪ .‬ﻟﺒﺎﻧﺶ‬ ‫ﺑﺎرﯾﮏ و درھﻢ ﻓﺮو رﻓﺘﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﯿﺪ؛ ﭼﮫﺮهای اﺧﻤﻮ ودرھﻢ ﮐﺸﯿﺪه داﺷﺖ؛ وﻟﯽ‬ ‫ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﮐﻪ اﺑﺮاھﯿﻢ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ھﻤﻪ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺷﺒﺎھﺖ داﺷﺖ‪.‬‬ ‫آن ﮔﺎه ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﭘﺲ ﺑﯿﺖاﻟﻤﻘﺪس را ﺑﺮای ﻣﺎ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﻦ‪ .‬رﺳﻮل ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺷﺐ‬ ‫ھﻨﮕﺎم وارد آن ﺷﺪم و ﺷﺐ ھﻨﮕﺎم از آن ﺑﯿﺮون ﺷﺪهام‪ .‬در آن اﺛﻨﺎء ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﺗﺼﻮﯾﺮی از‬ ‫‪-١‬ﺑﺨﺎری‪ ،‬ﻣﻨﺎﻗﺐ اﻻﻧﺼﺎر‪ ،‬ﺑﺎب ﻓﯽ اﻟﻤﻌﺮاج‪ ،‬ﺷﻤﺎرۀ ‪.۳۸۸۷‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺸﻔﺎء ﺑﺤﻘﻮق اﻟﻤﺼﻄﻔﯽ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۱۰۸‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﻫﺠﺮت ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ‪ ،‬ﻣﺸﮑﻼت ﺳﻔﺮ ﺑﻪ ﻃﺎﺋﻒ و ﺳﻔﺮ اﺳﺮاء‬

‫‪٤٨٧‬‬

‫ﺑﯿﺖاﻟﻤﻘﺪس را ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻧﺸﺎن داد‪ .‬رﺳﻮل ﺧﺪا ﻧﯿﺰ ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻣﯽداد ﮐﻪ‪ :‬ﯾﮏ‬ ‫دروازه آن ﭼﻨﯿﻦ و در ﻓﻼن ﺟﺎﺳﺖ و دروازۀ دﯾﮕﺮ آن ﭼﻨﺎن و در ﻓﻼن ﺟﺎﺳﺖ و ‪. ...‬‬ ‫ﺳﭙﺲ آﻧﮫﺎ از رﺳﻮل ﺧﺪا در ﻣﻮرد ﮐﺎروان ﺗﺠﺎری ﺧﻮد ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ‬ ‫آﻧﮫﺎ ﮔﻔﺖ‪ :‬از ﮐﻨﺎر ﮐﺎروان ﺑﻨﯽ ﻓﻼن ﮔﺬر ﻧﻤﻮدم‪ .‬آﻧﮫﺎ دﻧﺒﺎل ﺷﺘﺮی ﮔﻢ ﺷﺪه ﻣﯽﮔﺸﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻦ ﻧﺰد ﺑﺎر و ﺑﻨﻪ آﻧﮫﺎ آﻣﺪم‪ ،‬ھﯿﭻ ﮐﺲ در آﻧﺠﺎ ﻧﺒﻮد‪ .‬دﯾﺪم ﻇﺮﻓﯽ ﭘﺮ از آب اﺳﺖ از آن‬ ‫ﻧﻮﺷﯿﺪم‪ ،‬ﺷﻤﺎ از آﻧﮫﺎ در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﺑﭙﺮﺳﯿﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻧﺸﺎﻧﮥ ﺧﻮﺑﯽ‬ ‫اﺳﺖ؛ ﺳﭙﺲ رﺳﻮل ﺧﺪا اداﻣﻪ داد و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ ﮐﺎروان ﺑﻨﯽ ﻓﻼن رﺳﯿﺪم‪ .‬ﺷﺘﺮان ﺑﺎ دﯾﺪن‬ ‫ﻣﻦ رم ﮐﺮدﻧﺪ و ﺷﺘﺮﻧﺮ ﻗﺮﻣﺰ رﻧﮕﯽ ﺧﻮاﺑﯿﺪه ﺑﻮد و ﺑﺮ آن ﺟﻮالھﺎﯾﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﻧﺨﻠﮫﺎی‬ ‫ﺳﻔﯿﺪ دوﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻤﯽداﻧﻢ ﮐﻪ ﺷﺘﺮ ﺷﮑﺴﺘﻪ ﺑﻮد ﯾﺎ ﺧﯿﺮ‪ .‬از آﻧﮫﺎ در اﯾﻦ ﺑﺎره‬ ‫ﺑﭙﺮﺳﯿﺪ‪ :‬ﮔﻔﺘﻨﺪ اﯾﻦ ﻧﯿﺰ ﻧﺸﺎن ﺧﻮﺑﯽ اﺳﺖ‪ .‬رﺳﻮل ﺧﺪا ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﮐﺎروان ﺑﻨﯽ ﻓﻼن‬ ‫در ﺗﻨﻌﯿﻢ رﺳﯿﺪم ﮐﻪ ﺷﺘﺮﻧﺮ ﺳﻔﯿﺪرﻧﮕﯽ ﮐﻪ ﺳﯿﺎھﯽ ھﻢ در آن دﯾﺪه ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﺟﻠﻮی‬ ‫ﮐﺎروان ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽﮐﺮد و اﯾﻨﮏ از آن ﺳﻮی ﺗﭙﻪ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ وارد ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ‪ .‬وﻟﯿﺪﺑﻦ ﻣﻐﯿﺮه‬ ‫ﮔﻔﺖ او ﯾﮏ ﺟﺎدوﮔﺮ اﺳﺖ‪ .‬وﻗﺘﯽ در ﺻﺪد ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺑﺮآﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﺤﺖ و درﺳﺘﯽ اﯾﻦ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع ﭘﯽ ﺑﺮدﻧﺪ؛ ﭘﺲ او را ﺑﻪ ﺟﺎدوﮔﺮی ﻣﺘﮫﻢ ﮐﺮدﻧﺪ وﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬وﻟﯿﺪ ﺑﻦ ﻣﻐﯿﺮه راﺳﺖ‬ ‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ‪ .١‬اﯾﻦ واﻗﻌﻪ ﺑﺮای ﺑﺮﺧﯽ از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن آورده ﺑﻮدﻧﺪ و دﻋﻮت را ﺗﺼﺪﯾﻖ‬ ‫ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ آزﻣﺎﯾﺸﯽ ﺑﻮد؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺑﻌﻀﯽ ﻣﺮﺗﺪ ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﺮﺧﯽ ﻧﺰد اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻﺪﯾﻖ رﻓﺘﻨﺪ و‬ ‫ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬دوﺳﺘﺖ ﮔﻤﺎن ﻣﯽﺑﺮد ﮐﻪ ﺷﺐ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻪ ﺑﯿﺖاﻟﻤﻘﺪس رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﺑﻮﺑﮑﺮ‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ :‬اﮔﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻦ او را ﺗﺼﺪﯾﻖ ﻣﯽﮐﻨﻢ؛ ﭼﻮن در ﻣﺴﺎﻓﺖ دورﺗﺮ از اﯾﻦ او‬ ‫را ﺗﺼﺪﯾﻖ ﮐﺮدهام‪.‬‬ ‫ّ‬ ‫و آن اﯾﻨﮑﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ھﺮ ﺻﺒﺢ و ﺷﺎم از آﺳﻤﺎن ﺑﺮای او ﺧﺒﺮ ﻣﯽآﯾﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺷﻤﺎ از اﯾﻦ‬ ‫‪٢‬‬ ‫واﻗﻌﻪ اﻇﮫﺎر ﺗﻌﺠﺐ ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬از اﯾﻦ رو اﺑﻮﺑﮑﺮ را ﺻﺪﯾﻖ ﻧﺎﻣﯿﺪ ‪.‬‬ ‫اﻧﺪرزﻫﺎ‪ ،‬درسﻫﺎ و آﻣﻮﺧﺘﻨﯽﻫﺎ‬

‫ً‬ ‫‪ -۱‬ﻣﻌﻤﻮﻻ ھﺮ ﻣﺼﯿﺒﺘﯽ‪ ،‬ھﺪﯾﻪ و ﺷﺎدﻣﺎﻧﯽای در ﭘﯽ ﺧﻮاھﺪ داﺷﺖ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫در ﻣﻌﺮض ﺳﺨﺘﯽھﺎی ﺑﺰرﮔﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻗﺮﯾﺶ راه دﻋﻮت را در ﻣﮑﻪ ودر‬

‫‪-١‬اﻟﻤﻄﺎﻟﺐ اﻟﻌﺎﻟﯿﺔ‪ ،‬ﺣﺎﻓﻆ اﺑﻦ ﺣﺠﺮ‪ ،‬ج ‪ ،۴‬ص ‪ × ۲۰۴ × ۲۰۱‬ﻋﯿﻮناﻻﺛﺮ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪× ۱۴۲ × ۱۴۰‬‬ ‫اﺑﻦ ھﺸﺎم‪ ،‬ﺑﻪ رواﯾﺖ ام ھﺎﻧﯽ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۱۱‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﻤﺴﺘﺪرک‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪ ۶۲‬ﻗﺎل اﻟﺤﺎﮐﻢ ھﺬا اﻟﺤﺪﯾﺚ ﺻﺤﯿﺢ اﻻﺳﻨﺎد واﻗﺮه اﻟﺬھﺒﯽ‪.‬‬

‫‪٤٨٨‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﺛﻘﯿﻒ و در ﻣﯿﺎن ﻗﺒﯿﻠﻪھﺎی ﻋﺮب ﺑﻪ روی او ﺑﺴﺘﻨﺪ و دﻋﻮت و ﻣﺮدان آن را از ھﺮ‬ ‫ﺳﻮ ﺑﻪ ﺷﺪت در ﻣﻀﯿﻘﻪ و ﺗﺤﺖ ﻣﺤﺎﺻﺮه ﻗﺮار دادﻧﺪ‪ .‬آن ﺣﻀﺮت ﺑﻌﺪ از درﮔﺬﺷﺖ‬ ‫ﻋﻤﻮﯾﺶ‪ ،‬اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﺣﺎﻣﯽ وی ﺑﻮد‪ ،‬در ﺧﻄﺮ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬اﻣﺎ راھﺶ‬ ‫را اداﻣﻪ داد و ﻃﺒﻖ دﺳﺘﻮر ﭘﺮوردﮔﺎرش ﺷﮑﯿﺒﺎﯾﯽ ورزﯾﺪ و در راه ﺧﺪا از‬ ‫ﺳﺮزﻧﺶ ھﯿﭻ ﺳﺮزﻧﺶﮐﻨﻨﺪهای واز ﺟﻨﮓ ھﯿﭻ ﺟﻨﮕﺠﻮﯾﯽ و از ﺗﻮﻃﺌﻪی ھﯿﭻ‬ ‫ﻣﺴﺨﺮهﮔﺮی ﺑﺎﮐﯽ ﻧﺪاﺷﺖ و اﯾﻨﮏ وﻗﺖ آن ﻓﺮا رﺳﯿﺪه ﺑﻮد ﺗﺎ ارﻣﻐﺎن و ھﺪﯾﻪای‬ ‫ﺑﺰرگ ﺑﻪ او داده ﺷﻮد؛ ﭘﺲ ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﻘﺪﯾﺮ اﻟﮫﯽ واﻗﻌﮥ اﺳﺮاء و ﻣﻌﺮاج اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد‬ ‫و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج از ﻣﯿﺎن ھﻤﮥ ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت ﺑﻪ آﺳﻤﺎن ﻋﺮوج ﻧﻤﻮد و ﺧﺪاوﻧﺪ او را‬ ‫ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺷﮑﯿﺒﺎﯾﯽ و ﺟﮫﺎدش‪ ،‬ﻣﻮرد ﺗﮑﺮﯾﻢ و ﺑﺰرﮔﺪاﺷﺖ ﻗﺮار داد و ﺑﻪ ﺻﻮرت‬ ‫ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎده و ﺣﺠﺎﺑﯽ در ﻣﯿﺎن ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎ او دﯾﺪار ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫او را از ﻋﺎﻟﻢ ﻏﯿﺐ آ ﮔﺎه ﺳﺎﺧﺖ ﮐﻪ ھﯿﭻ ﯾﮏ از ﺧﻠﻖ را آ ﮔﺎه ﻧﮑﺮده ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﮔﺬﺷﺘﻪ از اﯾﻦ‪ ،‬ﺳﺎﯾﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان را در ﯾﮏ ﻣﯿﺪان ﺟﻤﻊ ﮐﺮد و ﻣﺤﻤﺪ ﭘﯿﺸﻮا و اﻣﺎم آﻧﮫﺎ‬ ‫‪١‬‬ ‫ﺷﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ آﺧﺮﯾﻦ آﻧﮫﺎ ﺑﻮد ‪.‬‬ ‫‪ -۲‬از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در آﺳﺘﺎﻧﮥ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺟﺪﯾﺪی از دﻋﻮت ﯾﻌﻨﯽ ھﺠﺮت و‬ ‫ﺣﺮﮐﺖ ﺑﺮای ﺗﺄﺳﯿﺲ دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﻗﺮار داﺷﺖ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﺧﺸﺖھﺎی‬ ‫اول اﯾﻦ ﺑﻨﺎ‪ ،‬ﻗﻮی و ﺳﺎﻟﻢ و ﺑﻪ ھﻢ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ اﯾﻦ آزﻣﺎﯾﺶ‬ ‫را ﭘﺪﯾﺪ آورد ﺗﺎ ﭘﺎﻻﯾﺶ در ﺻﻒ ﻣﺆﻣﻨﺎن اﺗﻔﺎق ﺑﯿﻔﺘﺪ و ﻣﺆﻣﻨﺎن واﻗﻌﯽ از‬ ‫اﻧﺴﺎﻧﮫﺎﯾﯽ ﮐﻪ دارای اﯾﻤﺎن ﺿﻌﯿﻒ و ﻣﺘﺮدد و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در دﻟﮫﺎﯾﺸﺎن ﺑﯿﻤﺎری‬ ‫ھﺴﺖ‪ ،‬ﺟﺪا ﮔﺮدﻧﺪ و ﻣﺆﻣﻨﺎن ﻗﻮی و ﺧﺎﻟﺼﯽ ﮐﻪ ﺻﺪاﻗﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج را ﺑﻪ‬ ‫ﺻﻮرت ﻋﻠﻨﯽ ﻣﺸﺎھﺪه و ﺗﺼﺪﯾﻖ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺎﯾﺪار و اﺳﺘﻮار ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ و ﭼﻪ ﺳﻌﺎدﺗﯽ‬ ‫ﺑﺎﻻﺗﺮ از اﯾﻨﮑﻪ آﻧﮫﺎ ﭘﯿﺮوان و ﺣﺎﻣﯿﺎن اﯾﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﺮﮔﺰﯾﺪه ھﺴﺘﻨﺪ و ﺑﻪ او اﯾﻤﺎن‬ ‫آورده و زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮد را ﻓﺪای او و دﯾﻨﺶ ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ راﺳﺘﯽ اﯾﻤﺎن ﭘﺲ از‬ ‫ﺗﺤﻤﻞ اﯾﻦ ھﻤﻪ رﻧﺞ و ﻣﺼﯿﺒﺖ ﭼﻪ ﻗﺪر راﺳﺦ ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬ ‫‪ -۳‬ﺷﺠﺎﻋﺖ واﻻی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در اﯾﻦ ﻧﻤﺎد ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺸﺮﮐﺎن‬ ‫ﻣﻮﺿﻮﻋﯽ را در ﻣﯿﺎن ﻣﯽﮔﺬارد و از ﻣﺴﺌﻠﻪای ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﮐﻪ ﻋﻘﻞھﺎﯾﺸﺎن‬ ‫آن را ﻧﻤﯽﭘﺬﯾﺮد و ﺗﺮس از روﯾﺎروﯾﯽ ﺑﺎ ﻣﺸﺮﮐﺎن و اﻋﺘﺮاض و ﻣﺴﺨﺮه آﻧﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫‪-١‬اﻟﺘﺮﺑﯿﺔ اﻟﻘﯿﺎدﯾﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۴۴۷‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﻫﺠﺮت ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ‪ ،‬ﻣﺸﮑﻼت ﺳﻔﺮ ﺑﻪ ﻃﺎﺋﻒ و ﺳﻔﺮ اﺳﺮاء‬

‫‪٤٨٩‬‬

‫اﮐﺮم ج را از آﺷﮑﺎر ﻧﻤﻮدن اﯾﻦ ﻗﻀﯿﻪ ﺑﺎز ﻧﺪاﺷﺖ و ﺑﺎ اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﺑﺮای اﻣﺖ ﺧﻮد‬ ‫ﺷﮕﻔﺖﺗﺮﯾﻦ و زﯾﺒﺎﺗﺮﯾﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪھﺎی آﺷﮑﺎر ﮐﺮدن ﺣﻖ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﻃﻞ را اراﺋﻪ داد؛‬ ‫ﮔﺮﭼﻪ آﻧﮫﺎ ﺑﺮ ﺿﺪ ﺣﻖ ﻣﺘﺤﺪ و ﻣﻨﺴﺠﻢ ﮔﺮدﯾﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﺮای ﺟﻨﮓ ﺑﺎ او ﺗﻤﺎم‬ ‫ﺗﻮان و ﻧﯿﺮوی ﺧﻮد را ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ در اﻗﺎﻣﻪ ﺣﺠﺖ ﺑﺮ ﻣﺸﺮﮐﺎن ﯾﮑﯽ از ﺣﮑﻤﺖھﺎی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ‬ ‫او ﺑﺎ آﻧﮫﺎ از رﻓﺘﻨﺶ ﺑﻪ ﺑﯿﺖاﻟﻤﻘﺪس ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺖ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮای او ﻋﻼﺋﻤﯽ را آﺷﮑﺎر‬ ‫ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﮐﺎﻓﺮان را ﻣﻠﺰم ﺑﻪ ﺗﺼﺪﯾﻖ ﺳﺨﻦ او ﻣﯽﮐﺮد و اﯾﻦ ﻋﻼﺋﻢ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬ ‫اﻟﻒ‪ :‬ﺗﻮﺻﯿﻒ ﺑﯿﺖاﻟﻤﻘﺪس از ﺟﺎﻧﺐ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ؛ ﭼﺮاﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ از ﻣﺸﺮﮐﺎن ﺑﻪ ﺷﺎم‬ ‫ﺳﻔﺮﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﯿﺖاﻟﻤﻘﺪس را دﯾﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﺑﯿﺖاﻟﻤﻘﺪس را ﺑﯽﭘﺮده ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫اﮐﺮم ج ﻧﺸﺎن داد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ آن را ﺑﺮای ﻣﺸﺮﮐﺎن ﺗﻮﺻﯿﻒ ﮐﻨﺪ و آﻧﮫﺎ ﺑﻪ راﺳﺖ ﺑﻮدن‬ ‫ﺗﻮﺻﯿﻒ و ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ آن ﺑﺎ واﻗﻌﯿﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻋﺘﺮاف ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ب‪ :‬ﺧﺒﺮ دادن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج از ﮐﺎرواﻧﯽ ﮐﻪ در روﺣﺎء ﺑﻮد و ﺷﺘﺮی ﮐﻪ ﮔﻢ ﮐﺮده‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ وآﺑﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ از ﻇﺮف آﻧﮫﺎ ﻧﻮﺷﯿﺪ‪.‬‬ ‫ج‪ :‬ﺧﺒﺮ دادن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج از ﮐﺎروان دﯾﮕﺮی ﮐﻪ ﺷﺘﺮان آﻧﺎن ﺑﺎ دﯾﺪن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫رم ﮐﺮدﻧﺪ و ﺗﻮﺻﯿﻒ دﻗﯿﻖ ﯾﮑﯽ از ﺷﺘﺮان‪.‬‬ ‫د‪ :‬ﺧﺒﺮدادن از ﮐﺎروان ﺳﻮﻣﯽ ﮐﻪ در اﺑﻮاء ﺑﻮد و ﺗﻮﺻﯿﻒ ﺷﺘﺮی ﮐﻪ در ﺟﻠﻮی ﮐﺎروان‬ ‫در ﺣﺮﮐﺖ ﺑﻮد و ﺑﻪ آﻧﮫﺎ اﻃﻼع داد ﮐﻪ ﮐﺎروان ﻣﺬﮐﻮر از ﺟﺎﻧﺐ ﺗﭙﮥ ﺗﻨﻌﯿﻢ ﺧﻮاھﺪ رﺳﯿﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺸﺮﮐﺎن ﺑﺮای درﺳﺘﯽ و ﻧﺎدرﺳﺘﯽ ﺳﺨﻦ او درﺻﺪد ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺑﺮآﻣﺪﻧﺪ و ﺑﻌﺪ از آن ﺻﺤﺖ‬ ‫ﮔﻔﺘﺎر ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺮای آﻧﺎن اﺛﺒﺎت ﮔﺮدﯾﺪ و اﯾﻦ دﻻﯾﻞ ﻇﺎھﺮی آﻧﮫﺎ را ﺑﯽﭘﺎﺳﺦ‬ ‫ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ او را ﺑﻪ دروﻏﮕﻮﯾﯽ ﻣﺘﮫﻢ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ اﯾﻦ ﺳﻔﺮ‪،‬‬ ‫ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ ھﻤﻪﺟﺎﻧﺒﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺗﻤﺎم زﻣﯿﻦ را ﺑﺎ ھﻤﮥ ﻣﺨﻠﻮﻗﺎﺗﯽ ﮐﻪ در آن‬ ‫وﺟﻮد دارد در ﺑﺮاﺑﺮ اﯾﻦ ھﺴﺘﯽ ﺑﺰرگ‪ ،‬ﺑﺴﺎن ﻧﻘﻄﻪای ﮐﻮﭼﮏ دﯾﺪ و ﺳﭙﺲ ﻣﻘﺎم ﮐﺎﻓﺮان‬ ‫ً‬ ‫ﻣﮑﻪ در اﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﮐﻮﭼﮏ را ﮐﻪ واﻗﻌﺎ ﺑﺴﯿﺎر ﻧﺎﭼﯿﺰ ﺑﻮد و آﻧﮫﺎ در ﺟﮫﺎن ھﺴﺘﯽ ﻓﻘﻂ‬ ‫ﺑﺨﺶ ﺑﺴﯿﺎر اﻧﺪﮐﯽ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽروﻧﺪ؛ ﭘﺲ اﯾﻨﮫﺎ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ او را از ﻣﯿﺎن‬ ‫آﻓﺮﯾﺪﮔﺎﻧﺶ ﺑﺮﮔﺰﯾﺪه و ﺑﺎ اﯾﻦ ﺳﻔﺮ ﻣﺒﺎرک در ﻋﺎﻟﻢ ﻣﻠﮑﻮت و دﯾﺪارش ﺑﺎ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن و‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان او را ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ ﮔﺮداﻧﯿﺪه و ھﻔﺖ آﺳﻤﺎن و ﺳﺪره اﻟﻤﻨﺘﮫﯽ و ﺑﯿﺖ اﻟﻤﻌﻤﻮر را ﺑﻪ او‬

‫‪٤٩٠‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﻧﺸﺎن داده و ﺑﺎ او ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﭼﻪ ﺣﯿﺜﯿﺘﯽ دارﻧﺪ؟‬

‫‪١‬‬

‫‪.‬‬

‫‪ -۴‬اﺛﺒﺎت ﻗﻮت اﯾﻤﺎن اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻﺪﯾﻖ در اﯾﻦ ﺣﺎدﺛﻪی ﺑﺰرگ آﺷﮑﺎر ﻣﯽﺷﻮد؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ‬ ‫وﻗﺘﯽ ﮐﺎﻓﺮان او را از اﺳﺮاء و ﻣﻌﺮاج ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج آ ﮔﺎه ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﻃﻤﯿﻨﺎن‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ :‬اﮔﺮ او ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ راﺳﺖ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﮔﻔﺖ ﻣﻦ او را در ﭼﯿﺰی‬ ‫ﺑﺎﻻﺗﺮ از اﯾﻦ ﺗﺼﺪﯾﻖ ﻣﯽﮐﻨﻢ و آن اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺒﺮ آﺳﻤﺎن در ﯾﮏ ﺻﺒﺢ ﯾﺎ ﺷﺎم ﻧﺰد وی‬ ‫ﻣﯽآﯾﺪ‪.‬‬ ‫اﺑﻮﺑﮑﺮ س ﺑﺎ اﯾﻦ ﮔﻮاھﯽ‪ ،‬ﻟﻘﺐ ﺻﺪﯾﻖ را ﺑﻪ ﺧﻮد اﺧﺘﺼﺎص داد‪ .‬ﻣﻘﺎﯾﺴﻪای ﮐﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ‪،‬‬ ‫ﻣﯿﺎن اﯾﻦ ﺧﺒﺮ وﻧﺎزل ﺷﺪن وﺣﯽ از آﺳﻤﺎن ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﻓﺮاﺳﺖ و ﯾﻘﯿﻦ وی اﺳﺖ و‬ ‫ﺧﺎﻃﺮﻧﺸﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﭼﻨﯿﻦ اﻣﺮی ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺎﯾﺮ اﻧﺴﺎﻧﮫﺎ ﺑﻌﯿﺪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽآﯾﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ‬ ‫داﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج راﺣﺖ و ﺧﯿﻠﯽ ﺳﺎده اﺳﺖ‬

‫‪٢‬‬

‫‪.‬‬

‫‪ -۵‬ﻓﻠﺴﻔﮥ ﺷﮑﺎﻓﺘﻦ ﺳﯿﻨﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و ﭘﺮﮐﺮدن ﻗﻠﺒﺶ از اﯾﻤﺎن و ﺣﮑﻤﺖ اﯾﻦ ﺑﻮد‬ ‫ﺗﺎ ﺑﺮای ﺳﻔﺮ اﺳﺮاء آﻣﺎده ﺷﻮد و ﻣﺘﺄﺛﺮ ﻧﺸﺪن ﺟﺴﻤﺶ از اﯾﻦ ﺷﮑﺎﻓﺘﻪ ﺷﺪن ﺑﺮای آن‬ ‫ﺑﻮد ﺗﺎ ﺗﺮس و ھﺮاس از دﯾﺪن ﭼﻨﯿﻦ ﺻﺤﻨﻪھﺎی ﺧﺎرقاﻟﻌﺎدهای وﺟﻮد اﯾﺸﺎن را ﻓﺮا‬ ‫ﻧﮕﯿﺮد ودر ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻗﺪرت ﺧﺪا ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺷﻮد و اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ اﻣﻮر را ﺑﻪ راﺣﺘﯽ ﺑﭙﺬﯾﺮد‪.‬‬ ‫‪ -۶‬اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻤﻮدن ﺷﯿﺮ از ﺑﯿﻦ ﺷﺮاب و ﻣﮋدهی ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ ﺑﻪ ﻓﻄﺮت رھﻨﻤﻮد‬ ‫ﺷﺪهای ﺑﺮ اﯾﻦ اﻣﺮ ﺗﺄﮐﯿﺪ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ اﺳﻼم دﯾﻦ ﻓﻄﺮت اﺳﺖ و ﺑﺎ آن در‬ ‫ﻣﯽآﻣﯿﺰد؛ ﭘﺲ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺳﺮﺷﺖ اﻧﺴﺎﻧﯽ را آﻓﺮﯾﺪه اﺳﺖ اﯾﻦ دﯾﻦ را ﻧﯿﺰ ﺑﺮای او‬ ‫آﻓﺮﯾﺪه اﺳﺖ‪ ،‬دﯾﻨﯽ ﮐﻪ ﮔﺮاﯾﺸﮫﺎ و ﻧﯿﺎزھﺎی آن را ﺑﺮﻃﺮف ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و‬ ‫ﺑﻠﻨﺪﭘﺮوازﯾﮫﺎﯾﺶ را ﻣﺤﻘﻖ ﻣﯽﮐﻨﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َۡ َ َۡ‬ ‫َ‬ ‫ََ ۡ َ ۡ َ َ‬ ‫َ ٗ ۡ َ َ‬ ‫ت ٱ َّ� ٱ َّل� َ� َط َر ٱ�َّ َ‬ ‫كل ّ‬ ‫اس َعل ۡي َها ۚ � �بدِيل ِ‬ ‫�ل ِق‬ ‫ر‬ ‫ِط‬ ‫ف‬ ‫ا‬ ‫ِيف‬ ‫ن‬ ‫ح‬ ‫ِين‬ ‫ِ�‬ ‫﴿فأق ِم وجه‬ ‫ِ‬ ‫ۚ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫َ ََۡ َ‬ ‫َّ َ ٰ َ ّ ُ ۡ َ ّ ُ َ َ ٰ َّ ۡ‬ ‫�ََ‬ ‫� ٱ�َّ ِ‬ ‫�ن أ‬ ‫اس � �عل ُمون‪] ﴾٣٠‬اﻟﺮوم‪.[۳۰ :‬‬ ‫ٱ�ِۚ �ل ِك ٱ�ِين ٱلقيِم و� ِ‬ ‫»ﭼﮫﺮهات را ﺑﺮای دﯾﻦ ﯾﮑﺴﻮ‪ ،‬ﺛﺎﺑﺖ ﻧﮕﻪدار‪ ،‬ﻓﻄﺮت ﺧﺪاﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﺮدم را ﺑﺮ آن ﺳﺮﺷﺘﻪ‬ ‫اﺳﺖ و ﺧﻠﻘﺖ ﺧﺪا ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﯿﺴﺖ و ھﻤﯿﻦ اﺳﺖ دﯾﻦ ﭘﺎﯾﺪار‪ ،‬وﻟﯽ اﮐﺜﺮ ﻣﺮدم‬

‫ﻧﻤﯽداﻧﻨﺪ«‪.‬‬

‫‪-١‬اﻟﺘﺎرﯾﺦ اﻻﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﺣﻤﯿﺪی‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪.۴۲ × ۴۱‬‬ ‫‪ -٢‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۴۳‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﻫﺠﺮت ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ‪ ،‬ﻣﺸﮑﻼت ﺳﻔﺮ ﺑﻪ ﻃﺎﺋﻒ و ﺳﻔﺮ اﺳﺮاء‬

‫‪٤٩١‬‬

‫‪ -۷‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﺣﺎل ﺑﯿﺪاری ﺑﺎ روح و ﺟﺴﺪ ﺑﻪ ﺑﯿﺖاﻟﻤﻘﺪس ﺑﺮده ﺷﺪ و اﯾﻦ‬ ‫ﻧﻈﺮ ﺟﻤﮫﻮر ﺳﻠﻒ و ﺧﻠﻒ اﺳﺖ و ﺳﺨﻦ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺳﻔﺮ اﺳﺮاء ﺑﺎ روح‬ ‫ﺑﻮده ﯾﺎ ﺧﻮاﺑﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ اﻋﺘﻤﺎد و اﺳﺘﻨﺎد ﻧﯿﺴﺖ؛ زﯾﺮا اﮔﺮ اﺳﺮاء ﺧﻮاﺑﯽ‬ ‫ﻣﯽﺑﻮد آﯾﻪ و ﻣﻌﺠﺰهای ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻧﻤﯽرﻓﺖ و ﮐﺎﻓﺮان آن را ﺑﻌﯿﺪ ﻧﻤﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ و‬ ‫ﺗﮑﺬﯾﺐ ﻧﻤﯽﮐﺮدﻧﺪ؛ ﭼﻮن ﭼﻨﯿﻦ ﺧﻮاﺑﮫﺎﯾﯽ اﻧﮑﺎر ﻧﺎﭘﺬﯾﺮﻧﺪ ‪ ١‬و ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺮﻣﻮده‬ ‫ُ ۡ َ َ َّ ٓ َ‬ ‫ِي أ ۡ َ‬ ‫� ٰ‬ ‫ى ب ِ َع ۡب ِده ِۦ﴾و ﻣﻨﻈﻮر از ﺑﻨﺪهاش ﻣﺤﻤﺪ ج اﺳﺖ و‬ ‫اﺳﺖ‪﴿ :‬سب�ٰن ٱ�‬ ‫ﮐﻠﻤﮥ »ﻋﺒﺪه« )ﺑﻨﺪهاش( ﺷﺎﻣﻞ روح و ﺟﺴﺪ ﻣﯽﺷﻮد ‪.٢‬‬ ‫‪ -۸‬ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﺳﺎﯾﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم‪ ،‬دﻟﯿﻠﯽ اﺳﺖ ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ آﻧﮫﺎ‬ ‫رھﺒﺮی و ﭘﺮﭼﻤﺪاری را ﺑﻪ او ﺳﭙﺮدﻧﺪ و ﺷﺮﯾﻌﺖ اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﺷﺮﯾﻌﺘﮫﺎی ﮔﺬﺷﺘﻪ را‬ ‫ﻣﻨﺴﻮخ ﮐﺮد و ﭘﯿﺮوان اﯾﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﺑﺎ ﺗﺄﺳﯽ از آﻧﺎن ﻣﯽﺑﺎﯾﺴﺖ رھﺒﺮی اﯾﻦ‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ و رﺳﺎﻟﺖ او را ﮐﻪ ﺑﺎﻃﻞ ازھﯿﭻ ﺳﻮﯾﯽ ﺑﻪ آن راه ﻧﺪارد‪ ،‬ﺑﭙﺬﯾﺮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﮐﻨﻔﺮاﻧﺲھﺎی ﺗﻘﺮﯾﺐ ادﯾﺎن ﻣﻨﻌﻘﺪ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ اﯾﻦ ﺣﻘﯿﻘﺖ را درﯾﺎﺑﻨﺪ‬ ‫و ﺑﻪ آن دﻋﻮت ﺑﺪھﻨﺪ؛ ﯾﻌﻨﯽ‪ ،‬از ھﻤﮥ ادﯾﺎن ﻣﻨﺤﺮف دﺳﺖ ﺑﮑﺸﻨﺪ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج و‬ ‫رﺳﺎﻟﺘﺶ اﯾﻤﺎن ﺑﯿﺎورﻧﺪ و آﻧﮫﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺣﻘﯿﻘﺖ دﻋﻮﺗﮫﺎی ﻣﺮﻣﻮزی را ﮐﻪ ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﯾﺎ‬ ‫ﻧﻈﺎﻣﯽ از ﻧﻈﺎﻣﮫﺎی ﺟﺎھﻠﯿﺖ را ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬درک ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻋﻘﺎﯾﺪ ﻣﻨﺤﺮﻓﯽ ﮐﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪ‬ ‫اﺳﺖ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺴﯿﺢ اﺳﺖ و ﻣﺴﯿﺢ ﭘﺴﺮ ﺧﺪاﺳﺖ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﻮﻣﯿﻦ ﺳﻪ ﻧﻔﺮ اﺳﺖ و ﯾﺎ‬ ‫ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﻋﺰﯾﺮ ﭘﺴﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ و ﮐﻼم ﺧﺪا را ﺗﺤﺮﯾﻒ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎ‬ ‫ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﯾﮑﯽ اﺳﺖ و ﺷﺮﯾﮑﯽ ﻧﺪارد و ﭘﺪر و ﻓﺮزﻧﺪ و ھﻤﺴﺮی ﻧﯿﺰ‬ ‫ﻧﺪارد‪ .‬ﯾﮑﺴﺎن و ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ‪.٣‬‬ ‫‪ -۹‬ﭘﯿﻮﻧﺪ ﻣﯿﺎن ﻣﺴﺠﺪاﻻﻗﺼﯽ و ﻣﺴﺠﺪاﻟﺤﺮام ﺣﮑﻤﺘﮫﺎ و دﻻﻟﺘﮫﺎ و ﻓﻮاﯾﺪی دارد ﮐﻪ‬ ‫ﺑﺮﺧﯽ ﻋﺒﺎرتاﻧﺪ از‪:‬‬ ‫اﻟﻒ‪ :‬اھﻤﯿﺖ ﻣﺴﺠﺪاﻻﻗﺼﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺤﻞ اﺳﺮاء و ﻣﻌﺮاج ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺮای‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﮫﺎ ﮐﻪ ﻗﺒﻠﮥ آﻧﮫﺎ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را وادار ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺴﺠﺪاﻻﻗﺼﯽ و‬ ‫ﻓﻠﺴﻄﯿﻦ را دوﺳﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ؛ ﭼﻮن ﻣﺒﺎرک و ﻣﻘﺪس اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ -١‬اﻟﻤﺴﺘﻔﺎد ﻣﻦ ﻗﺼﺺ اﻟﻘﺮآن ﻟﻠﺪﻋﻮة واﻟﺪﻋﺎه‪ ،‬زﯾﺪان‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۹۱‬‬ ‫‪ -٢‬ﺗﻔﺴﯿﺮ اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪ × ۲۳‬ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻗﺎﺳﻤﯽ‪ ،‬ج ‪ ،۱۰‬ص ‪.۱۸۹‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﯽ ﻓﺎرس‪ ،‬ص ‪.۲۱۳‬‬

‫‪٤٩٢‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ب‪ :‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﺧﻮد در ﻗﺒﺎل ﻣﺴﺠﺪاﻻﻗﺼﯽ و آزادی آن از ﻟﻮث‬ ‫ﺷﺮک و ﻋﻘﯿﺪه ﺗﺜﻠﯿﺚ ﭘﯽ ﺑﺒﺮﻧﺪ ھﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ آﻧﮫﺎ ﻣﻮﻇﻒاﻧﺪ ﻣﺴﺠﺪاﻟﺤﺮام را از ﻟﻮث‬ ‫ﺷﺮک و ﺑﺖﭘﺮﺳﺘﯽ ﭘﺎک ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ؛ ﭼﻮن ھﻢ ﻣﺴﺠﺪاﻻﻗﺼﯽ و ھﻢ ﻣﺴﺠﺪاﻟﺤﺮام ھﺮ دو‬ ‫اﺷﻐﺎل ﺷﺪهاﻧﺪ؛ ﯾﮑﯽ را ﻃﺎﻏﻮت ﻋﺮﺑﯽ اﺷﻐﺎل ﻧﻤﻮده و دﯾﮕﺮی ﺗﺤﺖ اﺷﻐﺎل ﻃﺎﻏﻮت‬ ‫ﺻﻠﯿﺒﯽ اﺳﺖ و ھﺮ دو ﻧﯿﺎز ﺑﻪ آزادی دارﻧﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺪاﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﻮﻧﺪ ﻣﺴﺠﺪاﻟﺤﺮام‬ ‫ﯾﺎ ﻣﺴﺠﺪاﻻﻗﺼﯽ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﮫﺪﯾﺪ ﻣﺴﺠﺪاﻻﻗﺼﯽ ﺗﮫﺪﯾﺪ ﻣﺴﺠﺪاﻟﺤﺮام و‬ ‫اھﻞ آن اﺳﺖ و از ﻧﯿﻞ ﺗﺎ ﻣﺴﺠﺪاﻻﻗﺼﯽ ﻣﻘﺪﻣﻪای ﺑﺮای اﺷﻐﺎل از ﻧﯿﻞ ﺗﺎ ﻣﺴﺠﺪاﻟﺤﺮام‬ ‫اﺳﺖ؛ ﭘﺲ ﻣﺴﺠﺪاﻻﻗﺼﯽ دروازهای اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻮی ﻣﺴﺠﺪاﻟﺤﺮام ﺑﺎز ﻣﯽﺷﻮد و از‬ ‫دﺳﺖ رﻓﺘﻦ ﻣﺴﺠﺪاﻻﻗﺼﯽ و اﻓﺘﺎدن آن در دﺳﺖ ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻣﻨﯿﺖ‬ ‫ﻣﺴﺠﺪاﻟﺤﺮام و ﺣﺠﺎز ﻧﯿﺰ ﻣﻮرد ﺗﮫﺪﯾﺪ اﺳﺖ و دﺷﻤﻨﺎن ﺑﻪ آن ﭼﺸﻢ دوﺧﺘﻪاﻧﺪ و ﺗﺎرﯾﺦ‬ ‫ﮔﺬﺷﺘﻪ وﺣﺎل اﯾﻦ را ﺗﺄﯾﯿﺪ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ؛ زﯾﺮا ﺗﺎرﯾﺦ ﺟﻨﮕﮫﺎی ﺻﻠﯿﺒﯽ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﮐﻪ ارﻧﺎط‬ ‫ﺻﻠﯿﺒﯽ ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻤﻠﮑﺖ ﮐﺮک‪ ،‬ﮔﺮوھﯽ را ﺑﺮای ﺗﺠﺎوز ﺑﻪ ﻗﺒﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ و ﺑﯿﺮون آوردن ﺟﺴﺪ‬ ‫ﻣﺒﺎرﮐﺶ ﺑﻪ ﺣﺠﺎز ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﭘﺮﺗﻐﺎﻟﯽھﺎ )ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ( در آﻏﺎز ﻗﺮن ﺣﺎﺿﺮ‬ ‫ﮐﻮﺷﯿﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺣﺮﻣﯿﻦ ﺷﺮﻓﯿﻦ ﺑﺮﺳﻨﺪ و آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﻧﯿﺎﮐﺎن ﺻﻠﯿﺒﯽ آﻧﮫﺎ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ اﻧﺠﺎم‬ ‫دھﻨﺪ‪ ،‬اﻧﺠﺎم ﺑﺪھﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺷﺪﯾﺪی ﮐﻪ ﻣﻤﺎﻟﯿﮏ و ﻋﺜﻤﺎﻧﯽھﺎ از ﺧﻮد ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ‪،‬‬ ‫اﺟﺎزه ﻧﺪاد ﺗﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮم و ﭘﻠﯿﺪ آﻧﮫﺎ ﻋﻤﻠﯽ ﺷﻮد و ﺑﻌﺪ از ﺟﻨﮓ ‪ ۱۹۶۷‬ﻣﯿﻼدی ﮐﻪ‬ ‫ﯾﮫﻮدﯾﺎن‪ ،‬ﺑﯿﺖاﻟﻤﻘﺪس را اﺷﻐﺎل ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬رھﺒﺮاﻧﺸﺎن ﻓﺮﯾﺎد ﺑﺮآوردﻧﺪ ﮐﻪ ھﺪف ﺑﻌﺪی‬ ‫اﺷﻐﺎل ﺣﺠﺎز و ﻗﺒﻞ ازھﻤﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ و ﺧﯿﺒﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫داﻓﯿﺪ ﮔﻮرﯾﻮن‪ ،‬رھﺒﺮ ﯾﮫﻮدیھﺎ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از اﯾﻨﮑﻪ ﻟﺸﮑﺮﯾﺎن ﯾﮫﻮد‪ ،‬ﻗﺪس را ﻣﺤﺎﺻﺮه‬ ‫ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬در ﺟﻤﻊ ﺳﺮﺑﺎزان و ﺟﻮاﻧﺎن ﯾﮫﻮدی ﮐﻪ در ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﺴﺠﺪاﻻﻗﺼﯽ ﮔﺮد آﻣﺪه‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺎﺿﺮ ﺷﺪ و در ﺟﻤﻊ آﻧﮫﺎ ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ آﺗﺸﯿﻨﯽ اﯾﺮاد ﻧﻤﻮد و ﺑﺎ اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻪاش آن را ﺑﻪ‬ ‫ﭘﺎﯾﺎن رﺳﺎﻧﺪ‪» :‬ﻣﺎ ﻗﺪس را ﮔﺮﻓﺘﻪاﯾﻢ و اﯾﻨﮏ راھﻤﺎن را ﺑﻪ ﺳﻮی ﯾﺜﺮب اداﻣﻪ ﻣﯽدھﯿﻢ« ‪.١‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻢ ﮔﻮﻟﺪا ﻣﺎﺋﯿﺮ ﻧﺨﺴﺖ وزﯾﺮ ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﺑﻌﺪ از اﺷﻐﺎل ﺑﯿﺖاﻟﻤﻘﺪس و ﺧﻠﯿﺞ اﯾﺎﻟﺖ‬ ‫ﻋﻘﺒﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﺑﻮی ﭘﺪران و ﻧﯿﺎﮐﺎﻧﻢ در ﻣﺪﯾﻨﻪ و ﺣﺠﺎز ﺑﻪ ﻣﺸﺎﻣﻢ ﻣﯽرﺳﺪ و آﻧﮫﺎ‬ ‫ﺳﺮزﻣﯿﻦھﺎی ﻣﺎ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ آﻧﮫﺎ را ﭘﺲ ﺧﻮاھﯿﻢ ﮔﺮﻓﺖ« ‪.٢‬‬ ‫‪ -١‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﯽ ﻓﺎرس‪ ،‬ص ‪.۳۱۴‬‬ ‫‪ -٢‬روزﻧﺎﻣﻪ اﻟﺪﺳﺘﻮر اردن‪ ،‬ﺷﻤﺎرۀ ‪ ،۴۶۱۳‬ﺑﻪ ﻗﻠﻢ اﻣﯿﻞ ﻏﻮری ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﯽ ﻓﺎرس‪ ،‬ص‬ ‫‪.۳۱۴‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﻫﺠﺮت ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ‪ ،‬ﻣﺸﮑﻼت ﺳﻔﺮ ﺑﻪ ﻃﺎﺋﻒ و ﺳﻔﺮ اﺳﺮاء‬

‫‪٤٩٣‬‬

‫ﯾﮫﻮدﯾﺎن از آن ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻧﻘﺸﻪای ﺑﺮای دوﻟﺖ آﯾﻨﺪه ﺧﻮد ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﮐﻪ از‬ ‫ﻓﺮات ﺗﺎ ﻧﯿﻞ ﺗﻤﺎم ﻣﻨﻄﻘﻪ را در ﺑﺮﻣﯽﮔﯿﺮد و ﺟﺰﯾﺮۀ ﻋﺮﺑﯽ و اردن و ﺳﻮرﯾﻪ و ﻋﺮاق و ﻣﺼﺮ‬ ‫و ﯾﻤﻦ و ﮐﻮﯾﺖ و ﺗﻤﺎم ﺧﻠﯿﺞ ﻋﺮﺑﯽ در اﯾﻦ ﻧﻘﺸﻪ ﻗﺮار دارد و آﻧﮫﺎ ﺑﻌﺪاز ﭘﯿﺮوزی ﺧﻮد در‬ ‫ﺳﺎل ‪ ۱۹۶۷‬ﻣﯿﻼدی اﯾﻦ ﻧﻘﺸﻪ را در اروﭘﺎ ﺗﻮزﯾﻊ ﮐﺮدﻧﺪ ‪.١‬‬ ‫‪ -۱۰‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺎﺟﺮای اﺳﺮاء ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج را در ﺳﻮرۀ اﺳﺮاء ﻓﻘﻂ در ﯾﮏ آﯾﻪ ﺑﯿﺎن‬ ‫ﮐﺮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ ۡ‬ ‫ى ب َع ۡب ِده ِۦ َ ۡ� ٗ� ّم َِن ٱل ۡ َم ۡسج ِد ٱ َ َ َ ۡ َ ۡ‬ ‫ُ ۡ َ َ َّ ٓ ۡ َ‬ ‫ج ِد ٱ�ق َصا‬ ‫�ر ِام إِ� ٱلمس ِ‬ ‫ِ‬ ‫﴿سب�ٰن ٱ�ِي أ� ٰ ِ‬ ‫ٱ َّ�ِي َ� ٰ َر ۡ� َنا َح ۡو َ ُ�ۥ ل ُِ� َ� ُهۥ م ِۡن َء َا�ٰت ِ َنا ٓۚ إنَّ ُهۥ ُه َو ٱ َّ‬ ‫� ِ ُ‬ ‫لس ِم ُ‬ ‫يع ٱ ۡ َ‬ ‫ص�‪] ﴾١‬اﻹﺳﺮاء‪.[۱ :‬‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫»ﭘﺎک اﺳﺖ آﻧﮑﻪ ﺑﻨﺪهاش را ﺷﺐ ھﻨﮕﺎم از ﻣﺴﺠﺪاﻟﺤﺮام ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪاﻻﻗﺼﯽ ﺑﺮد‪،‬‬ ‫ﻣﺴﺠﺪی ﮐﻪ اﻃﺮاف آن را ﻣﺒﺎرک ﮔﺮداﻧﯿﺪه ﺑﻮدﯾﻢ ﺗﺎ آﯾﺎت ﺧﻮد را ﺑﻪ او ﺑﻨﻤﺎﯾﺎﻧﯿﻢ؛ ھﻤﺎﻧﺎ‬

‫ﺧﺪا ﺷﻨﻮا و ﺑﯿﻨﺎ اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫ﺳﭙﺲ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﺑﯿﺎن رﺳﻮاﯾﯿﮫﺎ و ﺟﻨﺎﯾﺖھﺎی ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﭘﺮداﺧﺘﻪ و آﻧﮫﺎ را ﺧﺒﺮ داده‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻗﺮآن ﺑﻪ اﺳﺘﻮارﺗﺮﯾﻦ راه ھﺪاﯾﺖ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ارﺗﺒﺎط ﺑﯿﻦ آﯾﺎت در ﺳﻮرهی اﺳﺮاء‬ ‫ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع اﺷﺎره ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﺑﻪ زودی ﻣﻘﺎم رھﺒﺮی اﻣﺖ و اﻧﺴﺎﻧﯿﺖ را از‬ ‫دﺳﺖ ﺧﻮاھﻨﺪ داد؛ ﭼﻮن آﻧﮫﺎ ﺟﻨﺎﯾﺖھﺎﯾﯽ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺷﺪهاﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪن آﻧﮫﺎ در اﯾﻦ‬ ‫ً‬ ‫ﻣﻘﺎم ﻣﺠﺎﻟﯽ ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪه اﺳﺖ و ﺧﺪاوﻧﺪ اﯾﻦ ﻣﻨﺼﺐ را ﻋﻤﻼ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻣﻨﺘﻘﻞ‬ ‫ﺧﻮاھﺪ ﮔﺮداﻧﯿﺪ و ھﺮ دو ﻣﺮﮐﺰ دﻋﻮت اﺑﺮاھﯿﻤﯽ را ﺑﻪ آن ﺣﻀﺮت اﺧﺘﺼﺎص ﺧﻮاھﺪ داد ‪.٢‬‬ ‫ﺳﻮرۀ اﺳﺮاء ﺑﻪ ﺑﯿﺎن اﺳﺘﺒﺪاد اﺳﺮاﺋﯿﻠﯽ ﻣﯽﭘﺮدازد و ﺑﯿﺎن ﻣﯽدارد ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ آﻧﮫﺎ در‬ ‫ﭼﻨﮕﺎل ﻗﺪرﺗﮫﺎی ﺑﺰرگ آن زﻣﺎن )ﻓﺎرس و روم( دﺳﺖ و ﭘﺎ ﻣﯽزدهاﻧﺪ‪ .‬از اﯾﻦ رو ﯾﮑﯽ از‬ ‫ﻓﻮاﯾﺪ ﺑﺰرگ ﺳﻔﺮ اﺳﺮاء ﺑﺮای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و اﻣﺘﺶ‪ ،‬دﯾﺪن ﺑﺮﺧﯽ از ﻧﺸﺎﻧﻪھﺎی ﺧﺪا ﺑﻮد‬ ‫ﮐﻪ روﺷﻦﺗﺮﯾﻦ آﯾﺎت اﻟﮫﯽ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪاﻻﻗﺼﯽ و ﻧﺸﺎﻧﻪھﺎی ﺗﺎرﯾﺨﯽ آن ﺑﻮد ‪.٣‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ ۡ َ ُ َ ۡ َ َ َ َ َ ۡ َ ُ ُ ٗ ّ َ ٓ ۡ َ ٰٓ َ َّ َ َّ ُ ْ‬ ‫ُ‬ ‫و�‬ ‫﴿وءاتينا مو� ٱلكِ�ٰب وجعل�ٰه هدى ِ� ِ� إِس�ءِيل �� �ت ِ‬ ‫خذوا مِن د ِ‬ ‫ٗ‬ ‫َ‬ ‫َّ ُ َ َ َ ۡ ٗ َ ُ‬ ‫ُ ّ َّ َ َ ۡ َ َ ۡ َ َ َ ُ‬ ‫ك ٗ‬ ‫ور�‪َ ٣‬وقَ َض ۡي َنا ٓ إ ِ ٰ� بَ ِ ٓ‬ ‫�‬ ‫وح إِنهۥ �ن �بدا ش‬ ‫َو� ِي�‪ ٢‬ذرِ�ة من �لنا مع ن ٍ �‬ ‫‪ -١‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۲۱۵‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺮﺣﯿﻖ اﻟﻤﺨﺘﻮم‪ ،‬ﻣﺒﺎرﮐﻔﻮری‪ ،‬ص ‪.۱۲۰‬‬ ‫‪ -٣‬اﺻﻮل اﻟﻔﮑﺮ اﻟﺴﯿﺎﺳﯽ ﻓﯽ اﻟﻘﺮآن اﻟﻤﮑﯽ‪ ،‬ص ‪.۱۴۹‬‬

‫‪٤٩٤‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫َۡ‬ ‫َ َ ٓ‬ ‫ۡ َ َ‬ ‫ۡ َٰ َ ۡ‬ ‫َّ‬ ‫�ض َم َّر َ� ۡ� َو َ�َ ۡعلُ َّن ُعلُ ّٗو� َكب ٗ‬ ‫س ُدن ِ� ٱ� ِ‬ ‫��‪ ٤‬فإِذا َجا َء‬ ‫ب �ُف ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫إِس�ٰٓءِيل ِ� ٱلكِ� ِ‬ ‫ۡ ُ ُ َ ُ َ َ ۡ َ َ َ ۡ ُ ۡ َ ٗ َّ ٓ ُ ْ َ ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ َ ُ ْ ََ َّ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫وعد أولٮٰهما �عثنا علي�م عِبادا �ا أو ِ� بأ ٖس شدِي ٖد فجاسوا خِ�ٰل ٱ�ِيارِ�‬ ‫َ َ ۡٗ ۡ ٗ‬ ‫ُ َّ َ َ ۡ َ َ ُ ُ ۡ َ َّ َ َ َ ۡ ۡ َ َ ۡ َ ۡ َ ٰ ُ‬ ‫�م بأَ ۡم َ�ٰل َو َ�ن َ‬ ‫�‬ ‫َو�ن َوعدا َّمف ُعو�‪� ٥‬م رددنا ل�م ٱلكرة علي ِهم وأمدد�‬ ‫ِ ٖ ِ‬ ‫ۡ َ ُۡ ََ‬ ‫ۡ َ ۡ َ ُۡ َ ۡ َ ُ َ ُ‬ ‫َ َ َ ۡ َٰ ُ ۡ َ ۡ‬ ‫ُ‬ ‫� نَفِ ً‬ ‫�ََ‬ ‫�ا‪ ٦‬إِن أحسنتم أحس‬ ‫وجعل��م أ‬ ‫نت ۡم ِ�نفسِ � ۡمۖ �ن أ َس�� ۡم فل َها ۚ‬ ‫َ‬ ‫ْ ُ ُ َ ُ ۡ َ َۡ ُ ُ ْ َۡ ۡ َ َ َ َ ُ‬ ‫َ َ‬ ‫َ َ ََٓ َ ۡ ُ‬ ‫َ‬ ‫جد ك َما دخلوهُ أ َّول م َّر� ٖ‬ ‫فإِذا جاء وعد ٱ�خِرة ِ �ا وجوه�م و ِ�دخلوا ٱلمس ِ‬ ‫َُّ ْ َ َ َ ْ َۡ ً‬ ‫َو ِ�ُت ِ�وا ما عل ۡوا تتبِ�ا‪] ﴾٧‬اﻹﺳﺮاء‪.[۷-۲ :‬‬ ‫»ﺑﻪ ﻣﻮﺳﯽ ﮐﺘﺎب دادﯾﻢ و او را رھﻨﻤﻮد ﺑﻨﯽاﺳﺮاﺋﯿﻞ ﺳﺎﺧﺘﯿﻢ‪ ،‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﻣﻀﻤﻮن ﮐﻪ ﺟﺰ ﻣﻦ‬

‫ﮐﺴﯽ را وﮐﯿﻞ و ﮐﺎرﺳﺎز ﺧﻮد ﻧﮕﯿﺮﯾﺪ‪ .‬ای ﻧﺴﻞ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻧﻮح در ﮐﺸﺘﯽ ﺳﻮارﺷﺎن‬ ‫ﮐﺮدﯾﻢ‪ ،‬او ﺑﻨﺪۀ ﺑﺴﯿﺎر ﺳﭙﺎﺳﮕﺬاری ﺑﻮد و ﺑﻪ ﺑﻨﯽ اﺳﺮاﺋﯿﻞ در ﮐﺘﺎب ﮔﻔﺘﯿﻢ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ‬ ‫دوﺑﺎره در زﻣﯿﻦ ﻓﺴﺎد ﺑﻪ راه ﻣﯽاﻧﺪازﯾﺪ و ﺧﯿﻠﯽ زﯾﺎد ﺳﺮﮐﺸﯽ ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ؛ وﻗﺘﯽ ﻧﻮﺑﺖ اول‬ ‫ﻓﺮا رﺳﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﯽ ﺟﻨﮕﺠﻮ و ﻗﻮی ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﻣﯽﻓﺮﺳﺘﯿﻢ‪ .‬آﻧﮫﺎ ﺟﮫﺖ ﺗﺠﺴﺲ وارد ﺧﺎﻧﻪھﺎ‬ ‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و اﯾﻦ وﻋﺪه ﻣﺤﻘﻖ ﺷﺪ؛ ﺳﭙﺲ ﻧﻮﺑﺖ را ﻋﻠﯿﻪ آﻧﮫﺎ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﺮﮔﺮداﻧﯿﺪﯾﻢ و ﺷﻤﺎ را‬ ‫ﺑﺎ ﻣﺎﻟﮫﺎ و ﻓﺮزﻧﺪان ﮐﻤﮏ ﮐﺮدﯾﻢ و ﺗﻌﺪاد ﺷﻤﺎ را اﻓﺰاﯾﺶ دادﯾﻢ و )ﮔﻔﺘﯿﻢ( اﮔﺮ ﻧﯿﮑﯽ‬ ‫ﺑﮑﻨﯿﺪ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﺧﻮدﺗﺎن ﻧﯿﮑﯽ ﮐﺮدهاﯾﺪ و اﮔﺮ ﺑﺪرﻓﺘﺎری ﺑﮑﻨﯿﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺿﺮر ﺧﻮد ﺑﺪرﻓﺘﺎری‬ ‫ﮐﺮدهاﯾﺪ و ﭼﻮن وﻋﺪۀ دوم ﻓﺮا رﺳﺪ‪) ،‬ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮد را ﻣﯽﻓﺮﺳﺘﯿﻢ( ﺗﺎ روی ﺷﻤﺎ را‬ ‫ﻧﺎﺧﻮش ﮐﻨﻨﺪ و ﻣﺎﻧﻨﺪ دﻓﻌﮥ اول وارد ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺸﻮﻧﺪ و ﺑﻪ ھﺮ ﭼﯿﺰی ﮐﻪ دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬آن‬

‫را ﻧﺎﺑﻮد ﮐﻨﻨﺪ«‪.‬‬ ‫اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ در اﻟﺒﺪاﯾﺔ واﻟﻨﮫﺎﯾﺔ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﺨﺖ اﻟﻨﺼﺮ ﺑﻪ دﺳﺘﻮر ﭘﺎدﺷﺎه ﻓﺎرس ‪ ،١‬در ﺳﺎل‬ ‫‪ ۵۹۷‬ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﺑﻪ ﺗﺨﺮﯾﺐ و ھﺠﻮم ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﭘﺮداﺧﺖ ‪ ٢‬و ﺧﻮد وارد آن ﺳﺮزﻣﯿﻦ‬ ‫ﮔﺮدﯾﺪ و ﺑﻪ ﺳﺒﺐ آن ﺑﻨﯽ اﺳﺮاﺋﯿﻞ ﻣﺘﻔﺮق ﺷﺪﻧﺪ؛ ﮔﺮوھﯽ در ﺣﺠﺎز اﻗﺎﻣﺖ ﮔﺰﯾﺪ؛ ﮔﺮوھﯽ در‬ ‫ﯾﺜﺮب؛ ﮔﺮوھﯽ در وادی اﻟﻘﺮی ﺳﺎﮐﻦ ﺷﺪﻧﺪ و ﺗﻌﺪاد اﻧﺪﮐﯽ ﺑﻪ ﻣﺼﺮ اﻗﺎﻣﺖ ﮔﺰﯾﺪﻧﺪ ‪.٣‬‬ ‫ﺑﺮای دوﻣﯿﻦ ﺑﺎر در ﺳﺎل ‪ ۳۷۰‬ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد‪ ،‬ﺣﮑﻮﻣﺖ روم ﺑﻪ ﺗﺨﺮﯾﺐ دوﻟﺖ ﯾﮫﻮدی‬ ‫ﭘﺮداﺧﺖ )ﭘﺲ از آﻧﮑﻪ آﻧﮫﺎ دوﺑﺎره دوﻟﺖ ﯾﮫﻮدی را ﺑﺎزﺳﺎزی ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ(‪.‬‬ ‫‪ -١‬دﮐﺘﺮ ﻓﺮﺳﺖ ﻣﺮﻋﯽ اﺳﺘﺎد ﺗﺎرﯾﺦ داﻧﺸﮕﺎه ﺻﻨﻌﺎء ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺨﺖ اﻟﻨﺼﺮ ﮐﻠﺪاﻧﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ ﻧﻪ‬ ‫ﻓﺎرﺳﯽ و ﺑﻪ دﺳﺘﻮر ﭘﺎدﺷﺎه ﮐﻠﺪاﻧﯽ ﺗﺨﺮﯾﺐ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ -٢‬اﺻﻮل اﻟﻔﮑﺮ اﻟﺴﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬ص ‪.۱۵۲‬‬ ‫‪ -٣‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۱۵۱‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﻫﺠﺮت ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ‪ ،‬ﻣﺸﮑﻼت ﺳﻔﺮ ﺑﻪ ﻃﺎﺋﻒ و ﺳﻔﺮ اﺳﺮاء‬

‫‪٤٩٥‬‬

‫اﯾﻦ اﻧﮫﺪام و ﺗﺨﺮﯾﺐ ھﻢزﻣﺎن ﺑﺎ ﻣﻨﮫﺪم ﮐﺮدن ھﯿﮑﻞ اورﺷﻠﯿﻢ ﺗﻮﺳﻂ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه روﻣﯽ‬ ‫)ﺗﯿﺘﻮس( ﺑﻪ وﻗﻮع ﭘﯿﻮﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﯾﮫﻮد ﺗﺎب و ﺗﻮان ﺧﻮد را در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﺘﻢ ﺳﯿﺎﺳﯽ و‬ ‫دﯾﻨﯽ ﮐﻪ روﻣﯽھﺎ ﺑﺮ آﻧﺎن روا ﻣﯽداﺷﺘﻨﺪ از دﺳﺖ دادﻧﺪ و ﭘﯽ در ﭘﯽ ھﺠﺮت ﮐﺮدﻧﺪ و‬ ‫ً‬ ‫ﺑﻌﻀﯽ از آﻧﮫﺎ ﺑﻪ ﺟﻨﻮب ﺟﺰﯾﺮۀ ﻋﺮب‪ ،‬ﺟﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﻧﯿﺎﮐﺎﻧﺸﺎن ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﻣﮫﺎﺟﺮت ﮐﺮده‬ ‫‪١‬‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﮫﺎﺟﺮت ﻧﻤﻮدﻧﺪ ‪.‬‬ ‫ﻋﻨﺎﺻﺮ ﯾﮫﻮدی ﮐﻪ ﭘﯿﺮاﻣﻮن ﺟﺰﯾﺮه ﻋﺮﺑﯽ ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﮔﺮدﯾﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ھﻤﻮاره ﻣﯿﮑﺮوب ﻓﺴﺎد‬ ‫در زﻣﯿﻦ را ﺑﺎ ﺧﻮد ھﻤﺮاه داﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬از اﯾﻦ رو ﻻزم ﺑﻮد ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ھﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ‬ ‫وﺿﻌﯿﺖ ﺟﺎﻣﻌﮥ ﻗﺮﯾﺶ را درک ﻧﻤﻮد و ﺑﺮای ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ آن آﻣﺎده ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺗﺠﺰﯾﻪ و‬ ‫ﺗﺤﻠﯿﻞ ﭘﺪﯾﺪه ﯾﮫﻮدی ﻣﯽﭘﺮداﺧﺖ و ﺑﺮای ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ آن آﻣﺎده ﻣﯽﮔﺮدﯾﺪ ‪٢‬؛ زﯾﺮا ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﻓﻘﻂ‬ ‫ﯾﮏ اﻣﺖ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻋﺎد و ﺛﻤﻮد ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ داﺳﺘﺎﻧﮫﺎﯾﺸﺎن ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻋﺒﺮت آﻣﻮﺧﺘﻦ‬ ‫ﻣﻄﺮح ﻣﯽﺷﻮد؛ ﺑﻠﮑﻪ آﻧﮫﺎ اﻣﺘﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ در واﻗﻌﯿﺖ ﺟﺎﻣﻌﮥ ﻋﺮﺑﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در‬ ‫آن زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﻧﻤﻮد و در آن ﺑﺮای اﻗﺎﻣﻪ دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻣﯽﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺣﻀﻮر اﻧﺒﻮه و‬ ‫ﭼﺸﻤﮕﯿﺮی داﺷﺘﻨﺪ و ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺟﺎﯾﮕﺎه اﻗﺘﺼﺎدی ﮐﻪ دارا ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬درﺻﺪد ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﺮﮐﺰی‬ ‫ﺑﺮای ﺗﺴﻠﻂ اﻓﮑﺎر ﺧﻮد ﺑﺮﻣﯽآﯾﻨﺪ؛ ﭼﻮن دارای داﻧﺸﻤﻨﺪان و ﺗﺎرﯾﺦ و ﮐﺘﺎبھﺎی ﺑﻪ ﺟﺎ ﻣﺎﻧﺪه‬ ‫از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ آﻧﮫﺎ اﯾﻦ ﺻﻼﺣﯿﺖ و اﺟﺎزه را ﻣﯽدھﺪ ﮐﻪ وﯾﮋﮔﯽھﺎی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮی را‬ ‫ﺗﻌﺮﯾﻒ وﺗﺒﯿﯿﻦ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و از او ﻣﻌﺠﺰات ﺑﺨﻮاھﻨﺪ و ﺷﺮاﯾﻄﯽ را ﺑﺮای ﺻﺪاﻗﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان و‬ ‫ﺻﺤﺖ رﺳﺎﻟﺖھﺎ وﺿﻊ ﮐﻨﻨﺪ؛ ﭘﺲ اﮔﺮ ﻗﺮﯾﺶ از ﮐﻌﺒﻪ ﺑﺮای ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ اﺳﻼم اﺳﺘﻔﺎده‬ ‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﯾﮫﻮدﯾﺎن از ﺗﻮرات ﺑﺮای ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻗﺮآن ﮐﺎر ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ھﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ّ‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ‬ ‫اﻧﺘﻈﺎر ﻧﺒﺮد و درﮔﯿﺮی را ﺑﺎ ﻗﺮﯾﺶ ﻣﯽﮐﺸﯿﺪ‪ ،‬از ﺟﺎﻧﺐ ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﻧﯿﺰ ﭼﻨﯿﻦ اﻧﺘﻈﺎری‬ ‫ﻣﯽرﻓﺖ ‪ .٣‬ﺳﻮرۀ اﺳﺮاء ﮔﻮﺷﻪای از ﮐﺸﻤﮑﺶ و ﻧﺒﺮد ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﻣﯿﺎن ﻓﺎرس و روم و ﯾﮫﻮد‬ ‫را ﺑﻪ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻣﯽﮐﺸﺪ و ﺑﻌﺪ از آن ﺳﻮره روم ﻧﺎزل ﺷﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺳﻮره ﻧﯿﺰ از ﻧﺒﺮد ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ‬ ‫ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ٓ َۡ َ ۡ‬ ‫ٓ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ۡ َ‬ ‫ُ‬ ‫ُّ ُ‬ ‫� أد� ٱ� ِ‬ ‫�ض َوهم ّ ِم ۢن َ� ۡع ِد غلب ِ ِه ۡم َس َيغل ُِبون‪�ِ ٣‬‬ ‫﴿ال ٓم‪ ١‬غل َِب ِ‬ ‫ت ٱلروم‪ِ ٢‬‬ ‫َ‬ ‫َُۡ َ ۢ َۡ ُ َََۡ َۡ َ ُ ُۡ ۡ ُ َ‬ ‫َّ‬ ‫ون‪ ٤‬ب َن ۡ‬ ‫ب ۡضعِ ِسن َ‬ ‫� ۗ ِ َّ�ِ ٱ ۡ� ۡم ُ‬ ‫ِ‬ ‫ِن‬ ‫م‬ ‫ؤ‬ ‫م‬ ‫ل‬ ‫ٱ‬ ‫ح‬ ‫ر‬ ‫ف‬ ‫�‬ ‫ذ‬ ‫�‬ ‫م‬ ‫و‬ ‫�‬ ‫و‬ ‫د‬ ‫ع‬ ‫�‬ ‫ن‬ ‫م‬ ‫و‬ ‫ل‬ ‫ب‬ ‫�‬ ‫ِن‬ ‫م‬ ‫ر‬ ‫� ٱ�ِۚ‬ ‫ِ‬ ‫ٖ‬ ‫ۚ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫‪ -١‬اﺑﻦ ﺧﻠﺪون‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۲۰۶‬‬ ‫‪ -٢‬اﺻﻮل اﻟﻔﮑﺮ اﻟﺴﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬ص ‪.۱۵۲‬‬ ‫‪ -٣‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۱۵۳‬‬

‫‪٤٩٦‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫َ‬ ‫َ ُ ُ َ َ َ ٓ ُ َ ُ َ ۡ َ ُ َّ ُ َ ۡ َ َّ َ ُ ۡ‬ ‫�ل ُِف ٱ َّ ُ ۡ َ‬ ‫� َّن‬ ‫ين� من �شاء ۖ وهو ٱلع ِز�ز ٱلرحِيم‪ ٥‬وعد ٱ�ِۖ �‬ ‫� َوعد ُهۥ َو� ٰ ِ‬ ‫َ ََُۡ َ ََُۡ َ‬ ‫َ ۡ‬ ‫ُ‬ ‫ۡ ُ َ‬ ‫�ََ‬ ‫� ٱ�َّ‬ ‫ون َ�ٰه ٗر� ّم َِن ٱ ۡ َ‬ ‫ِ‬ ‫� َي ٰوة ِ ٱ ُّ�� َيا َوه ۡم ع ِن ٱ�خ َِرة ِ ه ۡم‬ ‫م‬ ‫ل‬ ‫ع‬ ‫�‬ ‫‪٦‬‬ ‫ون‬ ‫م‬ ‫ل‬ ‫ع‬ ‫�‬ ‫�‬ ‫اس‬ ‫أ‬ ‫ِ‬ ‫َ ُ َ‬ ‫�ٰفِلون‪] ﴾٧‬اﻟﺮوم‪.[۷-۱ :‬‬ ‫ﻣﺸﺮﮐﺎن ﻗﺮﯾﺶ دوﺳﺖ داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻓﺎرﺳﯿﺎن‪ ،‬ﺑﺮ روﻣﯿﮫﺎ ﻏﻠﺒﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ؛ ﭼﻮن آﻧﮫﺎ و‬ ‫ﻣﺮدم ﻓﺎرس ﺑﺖﭘﺮﺳﺖ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﭘﯿﺮوزی روم ﺑﺮ ﻓﺎرس ﺑﻮدﻧﺪ؛‬ ‫ﭼﺮاﮐﻪ روﻣﯽھﺎ اھﻞ ﮐﺘﺎب ﺑﻮدﻧﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﻔﺴﺮان ﺗﻔﺎﺻﯿﻞ زﯾﺎدی در ﻣﻮرد ﺷﺮطﺑﻨﺪی‬ ‫اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻﺪﯾﻖ ﺑﺎ ﯾﮑﯽ از ﻣﺸﺮﮐﺎن ﻣﮑﻪ در ﻣﻮرد ﺟﻨﮓ ﻓﺎرس و روم ﮐﻪ ﻗﺮآن ﺗﺄﮐﯿﺪ ﮐﺮده‬ ‫‪١‬‬ ‫ﺑﻮد ﮐﻪ روم ﭘﯿﺮوز ﻣﯽﺷﻮد و ﻓﺎرس ﺷﮑﺴﺖ ﻣﯽﺧﻮرد‪ ،‬ذﮐﺮ ﮐﺮدهاﻧﺪ ‪.‬‬ ‫ﻧﻈﺮﯾﻪ و دﯾﺪﮔﺎه اﺑﻦ ﻋﻄﯿﻪ ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﮫﺘﺮ اﺳﺖ ﻋﻠﺖ ﺷﺎدی ﻣﺆﻣﻨﺎن اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع‬ ‫ﺑﯿﺎن ﮔﺮدد ﮐﻪ در ﺻﻮرت ﭘﯿﺮوزی روم ﺑﺮ ﻓﺎرس‪ ،‬از ﺟﺎﻧﺐ آﻧﺎن ﺧﻄﺮ ﮐﻤﺘﺮی ﻣﺘﻮﺟﻪ آﻧﺎن‬ ‫ﻣﯽﮔﺮدﯾﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬آﻧﮫﺎ ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﭘﯿﺮوزی روم ﺑﺮ ﻓﺎرس ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺤﻠﯿﻞ‪،‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج اﻣﯿﺪ داﺷﺖ ﮐﻪ دﯾﻦ و ﺷﺮﯾﻌﺘﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ او را ﺑﺎ آن ﻣﺒﻌﻮث ﮐﺮده اﺳﺖ‬ ‫ﭘﯿﺮوز ﮔﺮدد و ﺑﺮ دﯾﮕﺮ ﻣﻠﺘﮫﺎ ﭼﯿﺮه ﺷﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﮐﻔﺎر ﻣﮑﻪ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﮐﻪ او ﺑﺎ ﭘﺎدﺷﺎھﯽ درﮔﯿﺮ‬ ‫‪٢‬‬ ‫ﺷﻮد ﺗﺎ اورا رﯾﺸﻪ ﮐﻦ ﮐﻨﺪ و آﻧﮫﺎ از ﺟﺎﻧﺐ او آﺳﻮده ﺧﺎﻃﺮ ﮔﺮدﻧﺪ ‪.‬‬ ‫از اﯾﻦ رو اﺑﻦ ﻋﻄﯿﻪ ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﺎور اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﯽ زﯾﺎد ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﯾﻦ ﻧﺒﻮد‬ ‫ﮐﻪ روﻣﯿﮫﺎ اھﻞ ﮐﺘﺎباﻧﺪ و ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﭘﯿﺮوزی آﻧﮫﺎ ﺑﺮ ﻓﺎرسھﺎ دﻟﯿﻠﯽ ﻣﺎدی و ﻣﺤﺴﻮس ﺑﺮ‬ ‫ﺻﺪاﻗﺖ ﺧﺒﺮ ﻗﺮآﻧﯽ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺳﺒﺐ ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ از‬ ‫ﻧﯿﺮوی درﯾﺎﯾﯽ روم ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺖ )ﻣﺴﻠﻤﺎنھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺗﺎ آن وﻗﺖ ھﻨﻮز‬ ‫ﻗﺪرﺗﯽ درﯾﺎﯾﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ(؛ ﭼﺮاﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﭘﯿﺮوزی روم ﺑﺮ دوﻟﺖ ﻓﺎرس و ﻧﺎﺑﻮدی آن‪ ،‬روﻣﯽ‬ ‫ھﺎ ﻧﯿﺰ ﭘﺲ از آن ھﻤﻪ ﻣﺒﺎرزه‪ ،‬ﺗﻀﻌﯿﻒ ﺧﻮاھﻨﺪ ﺷﺪ و اﯾﻦ راه را ﺑﺮای ﭘﯿﺮوزی ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬ ‫ﺑﺮ آﻧﮫﺎ ھﻤﻮار ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺑﺎ اﯾﻦ اﻣﺮ ﻣﻮﺟﺐ ﻣﯽﮔﺮدد ﺗﺎ اﺳﻼم ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﻗﺪرت ﺟﺪﯾﺪ‬ ‫‪٣‬‬ ‫ﺟﮫﺎﻧﯽ ﻣﻄﺮح ﮔﺮدد ‪.‬‬ ‫‪ -۱۱‬اﺛﺒﺎت اھﻤﯿﺖ و ﺟﺎﯾﮕﺎه ﻧﻤﺎز؛ ﭼﺮاﮐﻪ ﺑﺮاﺳﺎس ﺳﻨﺖ و اﺣﺎدﯾﺚ ﻧﺒﻮی ﻧﻤﺎز در‬ ‫ﺷﺐ ﻋﺮوج ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ آﺳﻤﺎنھﺎ ﻓﺮض ﺷﺪه اﺳﺖ و آن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ اﺑﻦ‬ ‫‪ -١‬ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻃﺒﺮی‪ ،‬ج ‪ ،۲۱‬ص ‪.۱۲‬‬ ‫‪ -٢‬ﺗﻔﺴﯿﺮ اﺑﻦ ﻋﻄﯿﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۱۱‬ص ‪.۴۲۵‬‬ ‫‪ -٣‬اﺻﻮل اﻟﻔﮑﺮ اﻟﺴﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬ص ‪.۱۵۸‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﻫﺠﺮت ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ‪ ،‬ﻣﺸﮑﻼت ﺳﻔﺮ ﺑﻪ ﻃﺎﺋﻒ و ﺳﻔﺮ اﺳﺮاء‬

‫‪٤٩٧‬‬

‫ﮐﺜﯿﺮ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ :‬اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ اھﻤﯿﺖ و ﻋﻈﻤﺖ ﻧﻤﺎز اﺳﺖ ‪ .١‬ﭘﺲ دﻋﻮﺗﮕﺮان‬ ‫ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮ اھﻤﯿﺖ ﻧﻤﺎز و ﻣﻮاﻇﺒﺖ ﺑﺮ آن ﺗﺄﮐﯿﺪ ورزﻧﺪ و وﻗﺘﯽ از اھﻤﯿﺖ و ﺟﺎﯾﮕﺎه‬ ‫ﻧﻤﺎز ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ را ﮐﻪ ﻧﻤﺎز در ﺷﺐ ﻣﻌﺮاج ﻓﺮض ﺷﺪه و‬ ‫آﺧﺮﯾﻦ ﭼﯿﺰی اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻗﺒﻞ از وﻓﺎت ﺧﻮﯾﺶ ﺑﻪ آن ﺳﻔﺎرش‬ ‫‪٢‬‬ ‫ﻧﻤﻮده اﺳﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺷﺎھﺪی ﺑﺮ اھﻤﯿﺖ و ﺟﺎﯾﮕﺎه ﻧﻤﺎز ﻣﺘﺬﮐﺮ ﺷﻮﻧﺪ ‪.‬‬ ‫‪ -۱۲‬از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﻣﻮرد اﯾﻨﮑﻪ آﯾﺎ ﭘﺮوردﮔﺎرش را دﯾﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ‪:‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻧﻮری اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽﺗﻮان اورا دﯾﺪ؟ ‪.‬‬ ‫‪ -۱۳‬آن ﺣﻀﺮت از ﺧﻄﺮھﺎی ﺑﯿﻤﺎرﯾﮫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺖ و ﮐﯿﻔﺮ آﻧﮫﺎ را ﻧﯿﺰ ﺑﺮ‬ ‫اﺳﺎس آﻧﭽﻪ در ﺷﺐ اﺳﺮاء و ﻣﻌﺮاج ﻣﺸﺎھﺪه ﮐﺮده ﺑﻮد ﺑﯿﺎن داﺷﺖ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ‬ ‫ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ اﻣﻮر ذﯾﻞ اﺷﺎره ﮐﺮد‪:‬‬ ‫اﻟﻒ‪ :‬ﮐﯿﻔﺮ ﻏﯿﺒﺖ و ﻏﯿﺒﺖ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﻣﻌﺮاج اﻓﺮادی را دﯾﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﮔﻮﺷﺖ ﻣﺮده را ﻣﯽﺧﻮرﻧﺪ‪ ،‬ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﮔﻔﺖ‪» :‬اﯾﻨﮫﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﮔﻮﺷﺖ ﻣﺮدم را‬ ‫‪٤‬‬ ‫ﻣﯽﺧﻮرﻧﺪ« ‪.‬‬ ‫ب‪ :‬ﮐﯿﻔﺮ ﺧﻮردن اﻣﻮال ﯾﺘﯿﻤﺎن‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در آن ﺷﺐ ﻣﺮداﻧﯽ را دﯾﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﻟﺐھﺎی ﺑﺰرﮔﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻟﺐ ﺷﺘﺮ دارﻧﺪ و در دﺳﺖھﺎﯾﺸﺎن ﻗﻄﻌﻪھﺎی ﺑﺰرﮔﯽ از آﺗﺶ اﺳﺖ و‬ ‫ﺳﻨﮓھﺎی ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﻪ دھﺎﻧﺸﺎن زده ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ از ﭘﺸﺘﺸﺎن ﺧﺎرج ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ‬ ‫‪٥‬‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻨﮫﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ از روی ﺳﺘﻢ و ﻇﻠﻢ‪ ،‬ﻣﺎل ﯾﺘﻤﯿﺎن را ﺧﻮردهاﻧﺪ ‪.‬‬ ‫ج‪ :‬رﺑﺎﺧﻮاران‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻗﻮﻣﯽ را دﯾﺪ ﮐﻪ ﺷﮑﻤﮫﺎﯾﺸﺎن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﺎﻧﻪھﺎ ﺑﻮد و در‬ ‫آن ﻣﺎرھﺎﯾﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ از ﺑﯿﺮون‪ ،‬ﺷﮑﻤﺸﺎن دﯾﺪه ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻨﮫﺎ‬ ‫‪٦‬‬ ‫رﺑﺎﺧﻮاراناﻧﺪ ‪.‬‬ ‫د‪ :‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﮐﯿﻔﺮ و ﺳﺰای زﻧﺎﮐﺎران و آﻧﮫﺎﯾﯽ ﮐﻪ زﮐﺎت ﻧﻤﯽدھﻨﺪ و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬

‫‪-١‬ﺗﻔﺴﯿﺮ اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪.۲۳‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﻤﺴﺘﻔﺎد ﻣﻦ ﻗﺼﺺ اﻟﻘﺮآن ﻟﻠﺪﻋﻮة وﻟﺪﻋﺎة‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۹۳‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ اﻟﺼﺤﯿﺤﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪ × ۱۹۰‬ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۱۶۱‬‬ ‫‪ -٤‬اﻟﻔﺘﺢ اﻟﺮﺑﺎﻧﯽ‪ ،‬ج ‪ ،۲۰‬ص ‪ ۲۵‬اﺳﻨﺎد آن ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ -٥‬ﻓﺘﺢ اﻟﺒﺎری ﺷﺮح ﺻﺤﯿﺢ اﻟﺒﺨﺎری‪ ،‬ج ‪ ،۸‬ص ‪.۲۰۰‬‬ ‫‪ -٦‬ﺗﻔﺴﯿﺮ اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ‪ ،‬ج ‪ ،۴‬ص ‪.۲۷۴‬‬

‫‪٤٩٨‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﭘﯿﺎمآور ﻓﺘﻨﻪ ھﺴﺘﻨﺪ ودر اﻣﺎﻧﺖ ﺑﯽاﻋﺘﻨﺎﯾﯽ و ﺳﺴﺘﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ را ﺑﯿﺎن ﻓﺮﻣﻮد‬

‫‪١‬‬

‫‪.‬‬

‫و‪ :‬ﭘﺎداش ﻣﺠﺎھﺪان‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺮ ﮔﺮوھﯽ ﮔﺬر ﻧﻤﻮد ﮐﻪ در ﯾﮏ روز ﻣﯽﮐﺎرﻧﺪ و‬ ‫در ھﻤﺎن روز درو ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﭘﺲ از اﯾﻨﮑﻪ درو ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺑﺎز ﺑﻪ ھﻤﺎن ﺷﮑﻞ اوﻟﯿﻪ‬ ‫ﺑﺮﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﮔﻔﺖ‪» :‬اﯾﻨﮫﺎ ﻣﺠﺎھﺪان راه ﺧﺪاﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﯿﮑﯽھﺎیﺷﺎن ھﻔﺘﺼﺪ ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫ﻣﯽﺷﻮد و ﭼﯿﺰی از آﻧﮫﺎ ﮐﺎﺳﺘﻪ ﻧﻤﯽﺷﻮد«‪.‬‬ ‫‪ -۱۴‬درک ﺟﺎﯾﮕﺎه ﻣﺴﺠﺪاﻻﻗﺼﯽ ﺗﻮﺳﻂ ﺻﺤﺎﺑﻪ‪ ،‬اﺻﺤﺎب اھﻤﯿﺖ ﻣﺴﺠﺪاﻻﻗﺼﯽ را‬ ‫درک ﮐﺮدﻧﺪ و ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﺧﻮد را در ﺑﺮاﺑﺮ آن داﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺴﺠﺪاﻻﻗﺼﯽ ﺗﺤﺖ‬ ‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﯾﯽ روﻣﯿﮫﺎ اﺳﯿﺮ ﺑﻮد؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ آن را در دوران ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب ج آزاد‬ ‫ﮐﺮدﻧﺪ و ھﻤﻮاره ﻣﺴﺠﺪاﻻﻗﺼﯽ در اﻣﻨﯿﺖ و آﺳﺎﯾﺶ ﻗﺮار داﺷﺖ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ در‬ ‫ﻗﺮن ﭘﻨﺠﻢ ھﺠﺮی ﺻﻠﯿﺒﯿﮫﺎ در آن ﺑﻪ ﻣﺪت ﯾﮏ ﻗﺮن ﺑﻪ ﻓﺴﺎد و ﺗﺒﺎھﯽ‬ ‫ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ؛ ﺳﭙﺲ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن آن را ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪھﯽ ﺻﻼحاﻟﺪﯾﻦ اﯾﻮﺑﯽ آزاد ﮐﺮدﻧﺪ و‬ ‫‪٢‬‬ ‫اﯾﻨﮏ در اﺷﻐﺎل ﯾﮫﻮدﯾﺎن اﺳﺖ ﭘﺲ راه آزادی آن ﭼﯿﺴﺖ؟ ‪.‬‬ ‫راه آزادی ﻗﺪس‪ ،‬ﺟﮫﺎد در راه ﺧﺪا ﺑﻪ ﺷﯿﻮهای ﮐﻪ اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج آن‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ -١‬ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻃﺒﺮی‪ ،‬ج ‪ ،۱۵‬ص ‪ × ۷‬اﻟﻔﺘﺢ اﻟﺮﺑﺎﻧﯽ‪ ،‬ج ‪ ،۲۰‬ص ‪.۲۵۷‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﯽ ﻓﺎرس‪ ،‬ص ‪.۲۲۰‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﭘﻨﺠﻢ‪:‬‬ ‫ﻋﺮﺿﮥ اﺳﻼم ﺑﺮ ﻗﺒﺎﺋﻞ‪ ،‬و ﻫﺠﺮت‬ ‫اﺻﺤﺎب ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫ﻓﺼﻞ اول‬ ‫ﮔﺸﺖ و ﮔﺬار در ﻣﯿﺎن ﻗﺒﺎﯾﻞ‪ ،‬و ﻫﺠﺮت اﺻﺤﺎب ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﭘﺲ از ﺑﺎزﮔﺸﺖ از ﻃﺎﺋﻒ در ﻣﻮﺳﻢ ﺣﺞ ﺑﻪ ﻋﺮﺿﮥ اﺳﻼم در ﻣﯿﺎن‬ ‫ﻗﺒﺎﯾﻞ ﭘﺮداﺧﺖ و از آﻧﮫﺎ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ او را ﭘﻨﺎه دھﻨﺪ و او را ﯾﺎری ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﭘﯿﺎم‬ ‫ﺧﺪا را ﺑﻪ ﻣﺮدم ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ و در اﯾﻦ راﺳﺘﺎ ﻃﺒﻖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪای ﻗﻮی و داﻋﯿﺎﻧﻪ ﮐﻪ ﻧﺸﺎﻧﻪھﺎی آن‬ ‫روﺷﻦ و اھﺪاﻓﺶ ﻣﺸﺨﺺ ﺑﻮد‪ ،‬ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽﮐﺮد و دﻋﻮت ﻣﯽداد‪ .‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻﺪﯾﻖ ﻣﺮدی ﮐﻪ‬ ‫در ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻧﺴﺒﮫﺎی اﻋﺮاب و ﺗﺎرﯾﺦ آن ﺗﺨﺼﺺ داﺷﺖ‪ ،‬او را ھﻤﺮاھﯽ ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬آﻧﮫﺎ ﻧﺰد‬ ‫اﻓﺮاد ﺳﺮﺷﻨﺎس ﻗﺒﯿﻠﻪھﺎ ﻣﯽرﻓﺘﻨﺪ و اﺑﻮﺑﮑﺮ س ازﺳﺮان ﻗﺒﺎﯾﻞ ﻣﯽﭘﺮﺳﯿﺪ و ﺑﻪ آﻧﮫﺎ‬ ‫ﻣﯽﮔﻔﺖ‪ :‬ﺗﻌﺪادﺗﺎن ﭼﻪ ﻗﺪر اﺳﺖ؟ ﻗﺪرت دﻓﺎﻋﯽ ﺷﻤﺎ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ؟ و ﺟﻨﮓ در ﻣﯿﺎن‬ ‫ﺷﻤﺎ ﭼﻪ ﻃﻮر اﺳﺖ؟ و اﯾﻦ ﻗﺒﻞ از آن ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻮﯾﺪ و دﻋﻮﺗﺶ را‬ ‫‪١‬‬ ‫ﻋﺮﺿﻪ ﻧﻤﺎﯾﺪ ‪.‬‬ ‫ﻣﻘﺮﯾﺰی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻋﺮﺿﻪ اﺳﻼم ﺑﺮ ﻗﺒﺎﯾﻞ ﭘﺮداﺧﺖ و ﻗﺒﺎﺋﻠﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ اﺳﻼم‬ ‫دﻋﻮت داد ﻋﺒﺎرت ﺑﻮدﻧﺪ از‪ :‬ﺑﻨﻮﻋﺎﻣﺮ‪ ،‬ﻏﺴﺎن‪ ،‬ﺑﻨﻮﻓﺰاره‪ ،‬ﺑﻨﻮﻣﺮه‪ ،‬ﺑﻨﻮﺣﻨﯿﻔﻪ‪ ،‬ﺑﻨﻮﺳﻠﯿﻢ‪،‬‬ ‫ﺑﻨﻮﻋﺒﺲ‪ ،‬ﺑﻨﻮﻧﺼﺮ‪ ،‬ﺛﻌﻠﺒﻪ ﺑﻦ ﻋﮑﺎﺑﻪ‪ ،‬ﮐﻨﺪه‪ ،‬ﮐﻠﺐ‪ ،‬ﺑﻨﻮاﻟﺤﺎرث ﺑﻦ ﮐﻌﺐ‪ ،‬ﺑﻨﻮﻋﺬره‪ ،‬ﻗﯿﺲ ﺑﻦ‬ ‫ﺧﻄﯿﻢ‪ ،‬و اﺑﻮاﻟﯿﺴﺮ اﻧﺲ ﺑﻦ اﺑﯽ راﻓﻊ«‪.‬‬ ‫واﻗﺪی اﺧﺒﺎر ھﺮ ﯾﮏ از اﯾﻦ ﻗﺒﯿﻠﻪھﺎ را ﺟﺪا ﺟﺪا ﺣﮑﺎﯾﺖ ﮐﺮده و ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪» :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫اﮐﺮم ج دﻋﻮت را از ﻗﺒﯿﻠﻪ ﮐﻨﺪه آﻏﺎز ﮐﺮد و آﻧﮫﺎ را ﺑﻪ اﺳﻼم دﻋﻮت داد‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﻧﺰد‬ ‫ﺑﻨﯽﮐﻠﺐ آﻣﺪ و ﺑﻌﺪ از آن ﻧﺰد ﻗﺒﯿﻠﮥ ﺑﻨﯽﺣﻨﯿﻔﻪ و ﺑﻨﯽﻋﺎﻣﺮ رﻓﺖ و ﻣﯽﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﻣﺮا‬ ‫ﻧﺰد ﻗﻮﻣﺶ ﻣﯽﺑﺮد و از ﻣﻦ ﺣﻤﺎﯾﺖ و دﻓﺎع ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﭘﯿﺎم ﭘﺮودرﮔﺎرم را ﺑﺮﺳﺎﻧﻢ؛ زﯾﺮا‬ ‫ﻗﺮﯾﺶ ﻣﺮا از رﺳﺎﻧﺪن ﭘﯿﺎم ﭘﺮوردﮔﺎرم ﺑﺎز داﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ اﺑﻮﻟﮫﺐ ﭘﺸﺖ‬ ‫ﺳﺮ رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﻮد و ﺑﻪ ﻣﺮدم ﻣﯽﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ ﺳﺨﻨﺎن او ﮔﻮش ﻧﺪھﯿﺪ؛ زﯾﺮا او‬ ‫‪ -١‬اﻻﻧﺴﺎب‪ ،‬ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۳۶‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻋﺮﺿﮥ اﺳﻼم ﺑﺮ ﻗﺒﺎﺋﻞ‪ ،‬و ﻫﺠﺮت اﺻﺤﺎب ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٥٠١‬‬

‫دروﻏﮕﻮﺳﺖ« ‪.١‬‬ ‫ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮرت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا‪ ،‬در ﻣﻌﺮض اذﯾﺖ و آزار ﺑﺰرﮔﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺗﺮﻣﺬی از‬ ‫ﺟﺎﺑﺮ س رواﯾﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﻣﺤﻞ ﺗﻮﻗﻒ ﻗﺒﺎﺋﻞ‪ ،‬اﺳﻼم را ﻋﺮﺿﻪ‬ ‫ﻣﯽﻧﻤﻮد و ﻣﯽﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﯾﺎ ﻣﺮدی ھﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﺮا ﻧﺰد ﻗﻮﻣﺶ ﺑﺒﺮد؟ ﭼﻮن ﻗﺮﯾﺶ ﻣﺮا از‬ ‫اﯾﻨﮑﻪ ﺳﺨﻦ ﭘﺮوردﮔﺎرم را ﺑﺮﺳﺎﻧﻢ‪ ،‬ﻣﻨﻊ ﮐﺮدهاﻧﺪ«‪ .‬و ھﻤﭽﻨﺎن در ﻣﯿﺎن ﻗﺒﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﻋﺮﺿﮥ‬ ‫اﺳﻼم ﻣﯽﭘﺮداﺧﺖ و آﻧﮫﺎ را دﻋﻮت ﻣﯽداد‪ .‬آﻧﺎن ﺑﻪ زﺷﺖﺗﺮﯾﻦ ﺻﻮرت دﺳﺖ رد ﺑﺮ ﺳﯿﻨﮥ‬ ‫آن ﺣﻀﺮت ﻣﯽزدﻧﺪ و او را اذﯾﺖ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻗﻮﻣﺶ او را ﺑﮫﺘﺮ ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﺪ و‬ ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﮐﺴﯽ ﻣﺎ را اﺻﻼح ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻗﻮم ﺧﻮد را ﻓﺎﺳﺪ ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮرت ﻗﺮﯾﺶ ﺑﻪ ﺷﺎﯾﻊ و ﭘﺨﺶ ﻧﻤﻮدن اﻟﻘﺎﺑﯽ از ﻗﺒﯿﻞ ﺑﯽدﯾﻦ‪ ،‬ﺟﻮان ﺑﻨﯽ ھﺎﺷﻢ‬ ‫ﮐﻪ ﮔﻤﺎن ﻣﯽﺑﺮد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ و ﺷﮑﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺷﺎﯾﻌﺎت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ را آزار‬ ‫‪٢‬‬ ‫ﻣﯽداد ‪.‬‬ ‫اذﯾﺖ و آزار آﻧﮫﺎ در اﯾﻦ ﺣﺪ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﻧﻤﺎﻧﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺎ آزارھﺎی ﺳﺨﺖﺗﺮی‬ ‫ﻣﻮاﺟﻪ ﮔﺮدﯾﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺑﺨﺎری در ﺗﺎرﯾﺦ ﺧﻮد و ﻃﺒﺮاﻧﯽ در اﻟﮑﺒﯿﺮ از ﻣﺪرک ﺑﻦ ﻣﻨﯿﺐ و او‬ ‫از ﭘﺪرش و اﯾﺸﺎن از ﭘﺪر ﺑﺰرﮔﺶ رواﯾﺖ ﮐﺮدهاﻧﺪ ﮐﻪ‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج را در دوران‬ ‫ﺟﺎھﻠﯿﺖ دﯾﺪم ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻔﺖ ای ﻣﺮدم! ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ ﻻ اﻟﻪ اﻻ اﷲ رﺳﺘﮕﺎر ﻣﯽﺷﻮﯾﺪ‪ .‬در آن اﺛﻨﺎ‬

‫ﺑﺮﺧﯽ از ﻣﺮدم ﺑﺮ ﭼﮫﺮهاش ﺗﻒ اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ؛ ﯾﮑﯽ ﺑﺮ اﯾﺸﺎن ﺧﺎک رﯾﺨﺖ؛ ﯾﮑﯽ ﻧﺎﺳﺰا ﮔﻔﺖ‬ ‫ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻇﮫﺮ ﺷﺪ آن ﮔﺎه دﺧﺘﺮی ﺑﺎ ﻇﺮﻓﯽ آب آﻣﺪ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﭼﮫﺮه و دﺳﺘﮫﺎﯾﺶ را ﺷﺴﺖ‬ ‫و ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬دﺧﺘﺮم! ﻣﺘﺮس از اﯾﻨﮑﻪ ﭘﺪرت ﺷﮑﺴﺖ ﻣﯽﺧﻮرد و ﺧﻮار ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﭘﺮﺳﯿﺪم‪ :‬اﯾﻦ‬ ‫‪٣‬‬ ‫دﺧﺘﺮ ﮐﯿﺴﺖ؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬زﯾﻨﺐ دﺧﺘﺮ ﻣﺤﻤﺪ اﺳﺖ‪ ،‬او دﺧﺘﺮی ﭘﺎﮐﯿﺰه ﺑﻮد ‪.‬‬ ‫اﺑﻮﺟﮫﻞ و اﺑﻮﻟﮫﺐ )ﻟﻌﻨﮫﻤﺎ اﻟﻠﻪ( ﺑﻪ ﻧﻮﺑﺖ و ﯾﮑﯽ ﭘﺲ از دﯾﮕﺮی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج را آزار‬ ‫ً‬ ‫ﻣﯽدادﻧﺪ‪ .‬رﺳﻮل ﺧﺪا از ﺟﺎﻧﺐ آﻧﺎن ﺷﺪﯾﺪا ﻣﻮرد اذﯾﺖ و آزار ﻗﺮار ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ‬ ‫‪٤‬‬ ‫آﻧﮫﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ دﻋﻮت ﻣﯽداد‪ ،‬ﻧﯿﺰ او را اذﯾﺖ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ‪.‬‬ ‫ﺷﯿﻮهھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﻮﻃﺌﻪھﺎی اﺑﻮﺟﮫﻞ و ﻣﺸﺮﮐﺎن ﺑﻪ ھﻨﮕﺎم ﻋﺮﺿﻪ‬ ‫‪ -١‬اﻣﺘﺎع اﻻﺳﻤﺎع‪ ،‬ﻣﻘﺮﯾﺰی‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۳۱ × ۳۰‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺪرر‪ ،‬اﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﺒﺮ‪ ،‬ص ‪ × ۳۵‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۱۸۵‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﻤﺤﻨﺔ ﻓﯽ اﻟﻌﮫﺪ اﻟﻤﮑﯽ‪ ،‬ص ‪.۵۳‬‬ ‫‪ -٤‬ھﻤﺎن‪.‬‬

‫‪٥٠٢‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫اﺳﻼم در ﻣﯿﺎن ﻗﺒﺎﯾﻞ از آﻧﮫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ﻋﺒﺎرت ﺑﻮدﻧﺪ از‪:‬‬ ‫‪ -۱‬دﯾﺪار ﺑﺎ ﻗﺒﯿﻠﻪھﺎ در ﺷﺐ‬ ‫ﯾﮑﯽ از ﺣﮑﻤﺖھﺎی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺗﺎرﯾﮑﯽ ﺷﺐ ﺑﺮای دﯾﺪار ﻗﺒﯿﻠﻪھﺎ‬ ‫ﻣﯽرﻓﺖ ﺗﺎ ﮐﺴﯽ از ﻣﺸﺮﮐﺎن ﻣﺎﻧﻊ وی ﻧﺸﻮد ‪ ١‬و اﯾﻦ اﻣﺮ در ﻧﺎﮐﺎرﮐﺮدن آﺛﺎر ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت ﻗﺮﯾﺶ‬ ‫ﻣﻮﻓﻘﯿﺖآﻣﯿﺰ ﺑﻮد و دﻟﯿﻞ ﻣﻮﻓﻘﯿﺖآﻣﯿﺰ ﺑﻮدن اﯾﻦ ﺷﯿﻮه ارﺗﺒﺎط ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﺎ اوس و ﺧﺰرج در‬ ‫‪٢‬‬ ‫ﺷﺐ ﺑﻮد و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آن ﭘﯿﻤﺎن ﻋﻘﺒﻪ اول و دوم ﻧﯿﺰ ﺷﺐ ھﻨﮕﺎم اﻧﺠﺎم ﺷﺪ ‪.‬‬ ‫‪ -۲‬رﻓﺘﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ ﻣﺤﻞ اﻗﺎﻣﺖ ﻗﺒﯿﻠﻪھﺎ‪.‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺎ ﻗﺒﯿﻠﮥ ﮐﻠﺐ و ﺑﻨﯽ ﺣﻨﯿﻔﻪ و ﺑﻨﯽ ﻋﺎﻣﺮ در ﻣﺤﻞ اﻗﺎﻣﺘﺸﺎن دﯾﺪار‬ ‫ﮐﺮد ‪ ٣‬و ﺑﺎ اﯾﻦ ﮐﺎر ﻣﯽﮐﻮﺷﯿﺪ ﺗﺎ از ﺗﻌﻘﯿﺐ ﻗﺮﯾﺶ ﺧﻮد را دور ﺑﺪارد و ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﻗﺒﯿﻠﻪھﺎ ﺑﻪ‬ ‫ﺷﯿﻮۀ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ از ﺳﻮی ﻗﺮﯾﺶ ﺑﺮاﯾﺶ ﻣﺰاﺣﻤﺘﯽ اﯾﺠﺎد ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘﮕﻮ‬ ‫ﺑﭙﺮدازد‪.‬‬ ‫‪ -۳‬ھﻤﺮاه ﺑﺮدن ﻣﻌﺎوﻧﺎن ﺑﺎ ﺧﻮد‬ ‫اﺑﻮﺑﮑﺮ و ﻋﻠﯽ‪ ،‬آن ﺣﻀﺮت را در ﺑﺮﺧﯽ از دﯾﺪارھﺎ و ﮔﻔﺘﮕﻮھﺎﯾﺶ ﺑﺎ ﺑﺮﺧﯽ ﻗﺒﯿﻠﻪھﺎ‬ ‫ھﻤﺮاھﯽ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﺷﺎﯾﺪ اﯾﻦ ھﻤﺮاھﯽ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ آن ﺑﻮد ﮐﻪ اﻓﺮادی ﮐﻪ دﻋﻮت داده‬ ‫ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﮔﻤﺎن ﻧﺒﺮﻧﺪ ﮐﻪ او ﺗﻨﮫﺎﺳﺖ و از ﻣﯿﺎن اﺷﺮاف ﻗﻮم و ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪاﻧﺶ ﯾﺎوری ﻧﺪارد‬ ‫و از ﻃﺮﻓﯽ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻧﺴﺐھﺎی ﻋﺮب را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻣﯽداﻧﺴﺖ ‪ ٤‬و اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در‬ ‫ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻧﮋاد و اﺻﺎﻟﺖ ﻗﺒﯿﻠﻪھﺎ ﮐﻤﮏ ﻣﯽﮐﺮد؛ ﭘﺲ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺳﻌﯽ ﻣﯽﻧﻤﻮد ﺗﺎ ﺑﻪ‬ ‫دﻋﻮت ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ اﻓﺮاد ﺑﭙﺮدازد؛ ﭼﺮاﮐﻪ در ﺻﻮرت ﭘﺬﯾﺮش اﺳﻼم ﭘﯿﺎﻣﺪھﺎی دﻋﻮت را ﺑﺘﻮاﻧﺪ‬ ‫ﺑﺮﻋﮫﺪه ﺑﮕﯿﺮد‪.‬‬ ‫‪ -۴‬اﻃﻤﯿﻨﺎن ﺣﺎﺻﻞ ﮐﺮدن از ﺗﻮان ﻗﺒﯿﻠﻪ‬ ‫از ﺟﻮاﻧﺐ اﻣﻨﯿﺘﯽ ﻣﮫﻤﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در راﺳﺘﺎی دﻋﻮت ﻗﺒﺎﯾﻞ در ﻧﻈﺮ‬ ‫ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ از ﻗﺪرت دﻓﺎﻋﯽ و ﺗﻮان آﻧﮫﺎ در ﻣﯿﺎن ﻗﺒﺎﯾﻞ اﻃﻼع ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽﻧﻤﻮد‬ ‫و از آﻧﮫﺎ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ او را ﺣﻤﺎﯾﺖ ﮐﻨﻨﺪ؛ زﯾﺮا ﻗﺪرت و ﺗﻮان دﻓﺎﻋﯽ ﺑﺮای ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬ ‫‪ -١‬ﺗﺎرﯾﺦ اﺳﻼم‪ ،‬ﻧﺠﯿﺐ آﺑﺎدی‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪ ۱۲۹‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از اﻟﺮﺣﯿﻖ اﻟﻤﺨﺘﻮم‪.‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﻦ ھﺸﺎم‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪ × ۴۴ ،۵۲‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ ﺟﻮاﻧﺐ اﻟﺤﺬر واﻟﺤﻤﺎﯾﺔ‪ ،‬ص ‪.۱۱۶‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﺒﺪاﯾﺔ واﻟﻨﮫﺎﯾﺔ‪ ،‬اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪.۱۴۰‬‬ ‫‪ -٤‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ ﻟﺠﻮاﻧﺐ اﻟﺤﺬر واﻟﺤﻤﺎﯾﺔ‪ ،‬ص ‪.۱۱۶‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻋﺮﺿﮥ اﺳﻼم ﺑﺮ ﻗﺒﺎﺋﻞ‪ ،‬و ﻫﺠﺮت اﺻﺤﺎب ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٥٠٣‬‬

‫دﻋﻮت را ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ؛ ﺑﺴﯿﺎر ﺿﺮوری و ﻣﮫﻢ اﺳﺖ؛ ﭼﺮاﮐﻪ ﻗﺒﺎﺋﻠﯽ ﮐﻪ ﺣﺎﻣﯽ دﻋﻮت‬ ‫اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬در واﻗﻊ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﻤﺎم ﻧﯿﺮوھﺎی ﺷﺮ و ﺑﺎﻃﻞ ﻣﯽاﯾﺴﺘﺪ؛ ﭘﺲ ﺑﺎﯾﺪ از ﻧﻈﺮ‬ ‫ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﻣﺎدی و ﻣﻌﻨﻮی ﺷﺎﯾﺴﺘﮕﯽ اﯾﻔﺎی ﭼﻨﯿﻦ ﻧﻘﺸﯽ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎد و ﺑﺘﻮاﻧﺪ دﻋﻮت را‬ ‫ﺣﻤﺎﯾﺖ ﮐﻨﺪ و ﭘﯿﺎﻣﺪھﺎی ﻧﺸﺮ آن را ﺗﺤﻤﻞ ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﻣﻮاﻧﻌﯽ را ﮐﻪ ﺑﺮﺳﺮ راه دﻋﻮت ﻗﺮار‬ ‫‪١‬‬ ‫ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ ،‬دﻓﻊ ﻧﻤﺎﯾﺪ ‪.‬‬ ‫ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺑﺎ ﺑﻨﯽ ﻋﺎﻣﺮ‬

‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻃﺎﺋﻔﻪ ﺑﻨﯽﻋﺎﻣﺮ را اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻤﻮد ﺗﺎ ﮔﻔﺘﮕﻮھﺎﯾﯽ را ﺑﺎ آﻧﺎن اﻧﺠﺎم دھﺪ‪.‬‬

‫اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮕﻮھﺎ ﺑﺮاﺳﺎس ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی ﻗﺒﻠﯽ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و ھﻤﺮاھﺶ اﺑﻮﺑﮑﺮ‬ ‫ﻧﻪ ﺗﻨﮫﺎ ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻨﯽ ﻋﺎﻣﺮ ﻗﺒﯿﻠﻪای ﺟﻨﮕﺠﻮ اﺳﺖ و اﻓﺮاد زﯾﺎدی دارد؛ ﺑﻠﮑﻪ ﯾﮑﯽ از‬ ‫ﭘﻨﺞ ﻗﺒﯿﻠﻪای اﺳﺖ ﮐﻪ زﻧﺎن و ﮐﻮدﮐﺎﻧﺶ ھﺮﮔﺰ اﺳﯿﺮ دﺷﻤﻦ ﻧﺸﺪهاﻧﺪ و از ھﯿﭻ ﭘﺎدﺷﺎھﯽ‬ ‫ﭘﯿﺮوی ﻧﮑﺮده و ﺧﺮاج و ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﻧﺪاده اﺳﺖ ‪ ٢‬و ﻗﺒﯿﻠﻪای ھﻤﺎﻧﻨﺪ ﻗﺒﯿﻠﮥ ﻗﺮﯾﺶ و‬ ‫ﺧﺰاﻋﻪ اﺳﺖ ‪ ٣‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج از ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ دﯾﺮﯾﻨﮥ ﺑﻨﯽ ﻋﺎﻣﺮ و ﺛﻘﯿﻒ اﻃﻼع‬ ‫داﺷﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در اﯾﻦ ﺻﺪد ﺑﺮآﻣﺪ ﺗﺎ ﺛﻘﯿﻒ را ﺑﻪ اﯾﻦ دﻟﯿﻞ ﮐﻪ از‬ ‫ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ دﻋﻮﺗﺶ اﻣﺘﻨﺎع ورزﯾﺪﻧﺪ‪ ،‬از ﺧﺎرج آﻧﮫﺎ را ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﻗﺮار دھﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺮای در ﺧﻄﺮاﻧﺪاﺧﺘﻦ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺛﻘﯿﻒ در اﯾﻦ ﺻﺪد ﺑﺮآﻣﺪ ﺗﺎ از‬ ‫‪٤‬‬ ‫ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺑﻨﯽ ﻋﺎﻣﺮ ﺑﻦ ﺻﻌﺼﻌﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﭘﯿﻤﺎن ﻗﻄﻌﯽ ﺑﺎ ﺑﻨﯽ ﻋﺎﻣﺮ ﺑﺒﻨﺪد ‪.‬‬ ‫ﺳﯿﺮهﻧﮕﺎران ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﺎورﻧﺪ ﮐﻪ وﻗﺘﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻧﺰد ﺑﻨﯽ ﻋﺎﻣﺮ ﺑﻦ ﺻﻌﺼﻌﻪ آﻣﺪ و‬ ‫آﻧﮫﺎ را ﺑﻪ ﺳﻮی ﺧﺪا دﻋﻮت داد و اﺳﻼم را ﺑﺮ آﻧﺎن ﻋﺮﺿﻪ ﮐﺮد‪ ،‬ﻣﺮدی از آﻧﮫﺎ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺑﺤﯿﺮه‬ ‫ﺑﻦ ﻓﺮاس ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا اﮔﺮ ﻣﻦ اﯾﻦ ﺟﻮاﻧﻤﺮد را از ﻗﺮﯾﺸﯿﺎن ﺑﺎزﮔﯿﺮم و ﺣﻤﺎﯾﺖ‬ ‫ﮐﻨﻢ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ او ﻋﺮب را ﺧﻮاھﻢ ﺑﻠﻌﯿﺪ؛ ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬آﯾﺎ اﮔﺮ ﻣﺎ از ﺗﻮ ﭘﯿﺮوی‬ ‫ﮐﻨﯿﻢ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻮ را ﺑﺮ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎﻧﺖ ﭘﯿﺮوز ﮔﺮداﻧﺪ ﺑﻌﺪ از ﺗﻮ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪھﯽ و رﯾﺎﺳﺖ اﻣﻮر از آن‬ ‫ﻣﺎ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد؟ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬اﯾﻦ اﻣﺮ در اﺧﺘﯿﺎر ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ ﺑﻪ ھﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ ﺑﺨﻮاھﺪ آن را‬ ‫ﻣﯽدھﺪ‪ .‬او ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺷﺎھﺮگھﺎﯾﻤﺎن را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ دﻓﺎع از ﺗﻮ آﻣﺎج ﺷﻤﺸﯿﺮھﺎی ﻗﻮم ﻋﺮب ﻗﺮار‬ ‫‪ -١‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۱۷ × ۱۱۶‬‬ ‫‪ -٢‬اﺻﻮل اﻟﻔﮑﺮ اﻟﺴﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬ص ‪.۱۸۲‬‬ ‫‪ -٣‬ھﻤﺎن‪.‬‬ ‫‪ -٤‬ھﻤﺎن‪.‬‬

‫‪٥٠٤‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫دھﯿﻢ و وﻗﺘﯽ ﺧﺪا ﺗﻮ را ﭘﯿﺮوز ﮔﺮداﻧﯿﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪھﯽ ﺑﺮای ﮐﺴﺎﻧﯽ دﯾﮕﺮ ﺑﺎﺷﺪ؟ ﻣﺎ ﺑﻪ آﺋﯿﻦ ﺗﻮ‬ ‫‪١‬‬ ‫ﻧﯿﺎزی ﻧﺪارﯾﻢ ‪.‬‬ ‫ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺑﺎ ﺑﻨﯽﺷﯿﺒﺎن‬

‫در رواﯾﺖ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻃﺎﻟﺐ ج آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬وﻗﺘﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش ج دﺳﺘﻮر‬ ‫داد ﺗﺎ دﻋﻮﺗﺶ را ﺑﺮ ﻗﺒﯿﻠﻪھﺎی ﻋﺮب ﻋﺮﺿﻪ دارد‪ ،‬رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﻪ راه اﻓﺘﺎد و ﻣﻦ ھﻢ‬ ‫ھﻤﺮاھﺶ ﺑﻮدم ‪ ...‬ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻣﺠﻠﺴﯽ دﯾﮕﺮ رﻓﺘﯿﻢ ﮐﻪ ﻣﺠﻠﺴﯽ آرام ﺑﻮد‪.‬‬ ‫اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺟﻠﻮ رﻓﺖ و ﺳﻼم ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ‪ :‬از ﮐﺪام ﺧﺎﻧﺪان ھﺴﺘﯿﺪ؟ ﭘﺎﺳﺦ دادﻧﺪ‪ :‬از‬ ‫ﺑﻨﯽﺷﯿﺒﺎن ﺑﻦ ﺛﻌﻠﺒﻪ‪ .‬اﺑﻮﺑﮑﺮ رو ﺑﻪ ﺳﻮی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ج ﻧﻤﻮد و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﺪر وﻣﺎدرم ﻓﺪاﯾﺖ‬ ‫ﺑﺎد؛ اﯾﻨﺎن ﺳﺮآﻣﺪ ﺧﺎﻧﺪان ﺧﻮد و ﺳﺮآﻣﺪ ﻣﺮدﻣﻨﺪ‪ .‬در ﻣﯿﺎن آﻧﮫﺎ ﻓﺮدی ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﻔﺮوق ﺑﻮد‬ ‫ﮐﻪ از ھﻤﻪ ﺳﺨﻨﮕﻮﺗﺮ و زﯾﺒﺎﺗﺮ ﺑﻮد‪ .‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻗﺒﯿﻠﮥ ﺷﻤﺎ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ اﺳﺖ؟ ﻣﻔﺮوق ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫ﻣﺎ ﺑﯿﺶ از ھﺰار ﺗﻦ ﻧﯿﺴﺘﯿﻢ و ﮔﺮوھﯽ ﮐﻪ ھﺰار ﻧﻔﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ ھﺮﮔﺰ از ﮐﺎﺳﺘﯽ اﻓﺮاد ﺧﻮد‬ ‫ﺷﮑﺴﺖ ﻧﻤﯽﺧﻮرد‪ .‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺗﻮان دﻓﺎﻋﯽ ﺷﻤﺎ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ؟ ﻣﻔﺮوق ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺎ ﺑﻪ‬ ‫ھﻨﮕﺎم روﯾﺎروﯾﯽ ﺑﺎ دﺷﻤﻦ ﺑﻪ ﺷﺪت ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ ﻣﯽﺷﻮﯾﻢ و وﻗﺘﯽ ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ ﻣﯽﺷﻮﯾﻢ‪ ،‬ﺑﻪ‬ ‫ﺷﺪت در ﻣﯽاﻓﺘﯿﻢ؛ ﻣﺎ ﺟﻨﮓ را ﺑﺮ زن و ﻓﺮزﻧﺪ و ﺷﻤﺸﯿﺮ را ﺑﺮ ھﻤﺒﺴﺘﺮی ﺑﺎ ھﻤﺴﺮان‬ ‫ﺧﻮﯾﺶ ﺗﺮﺟﯿﺢ ﻣﯽدھﯿﻢ و ﭘﯿﺮوزی ﺑﻪ دﺳﺖ ﺧﺪا اﺳﺖ؛ ﮔﺎھﯽ ﻣﺎ ﺑﺮ دﯾﮕﺮان ﭘﯿﺮوز‬ ‫ﻣﯽﮔﺮدﯾﻢ و ﮔﺎھﯽ دﯾﮕﺮان ﺑﺮ ﻣﺎ ﭘﯿﺮوز ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬آن ﮔﺎه رو ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﮐﺮد و‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺷﺎﯾﺪ ﺗﻮ از ﻗﺮﯾﺶ ھﺴﺘﯽ؟ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﮔﺮ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ رﺳﯿﺪه ﮐﻪ او رﺳﻮل ﺧﺪاﺳﺖ‪،‬‬ ‫اﯾﻨﮏ اﯾﻦ ھﻤﺎن ﻣﺮد اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﻔﺮوق ﮔﻔﺖ‪ :‬ای ﺑﺮادر ﻗﺮﯾﺸﯽ! ﻣﺎ را ﺑﻪ ﭼﻪ ﭼﯿﺰی ﻓﺮا ﻣﯽﺧﻮاﻧﯽ؟ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﮔﻮاھﯽ دھﯿﺪ ﮐﻪ ھﯿﭻ ﻣﻌﺒﻮدی ﺟﺰ اﻟﻠﻪ ﻧﯿﺴﺖ و او ﯾﮕﺎﻧﻪ اﺳﺖ و‬ ‫ﺷﺮﯾﮑﯽ ﻧﺪارد و ﻣﻦ ﺑﻨﺪه ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش ھﺴﺘﻢ و از ﺷﻤﺎ ﻣﯽﺧﻮاھﻢ ﮐﻪ ﻣﺮا ﮐﻤﮏ‬ ‫ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ و ﯾﺎریام ﮐﻨﯿﺪ؛ زﯾﺮا ﻗﺮﯾﺶ در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻣﺮ اﻟﮫﯽ ھﻤﺪﺳﺖ ﺷﺪهاﻧﺪ و رﺳﻮل ﺧﺪا را‬ ‫ﺗﮑﺬﯾﺐ ﮐﺮدهاﻧﺪ و ﺧﻮد را ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ ﺑﺎﻃﻞ از ﺣﻖ ﺑﯽﻧﯿﺎز داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫ﺑﯽﻧﯿﺎز و ﺳﺘﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻔﺮوق ﮔﻔﺖ‪ :‬آﯾﺎ ﺑﻪ ﭼﯿﺰی دﯾﮕﺮی ھﻢ دﻋﻮت ﻣﯽدھﯽ؟ آن ﮔﺎه‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﮐﻪ ﺳﺨﻨﯽ ﺑﮫﺘﺮ از اﯾﻦ را ﻧﺸﻨﯿﺪهام‪ .‬آن ﮔﺎه ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج اﯾﻦ‬

‫‪ -١‬ﺳﯿﺮة اﺑﻦ ھﺸﺎم‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص‪.۳۸‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻋﺮﺿﮥ اﺳﻼم ﺑﺮ ﻗﺒﺎﺋﻞ‪ ،‬و ﻫﺠﺮت اﺻﺤﺎب ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٥٠٥‬‬

‫آﯾﺎت را ﺗﻼوت ﻧﻤﻮد‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫ۡ‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫ُۡ‬ ‫َ ۡٗ‬ ‫ُ ۡ َ َ َ ۡ ْ ۡ ُ َ َ َّ َ َ ُّ ُ ۡ َ َ ۡ ُ‬ ‫�ۡ‬ ‫��وا بِهِۦ ش�ٔاۖ َو� ِٱل َ� ٰ ِ َ�يۡ ِن‬ ‫�‬ ‫�‬ ‫�‬ ‫م‬ ‫﴿قل �عالوا �تل ما حرم ر��م علي‬ ‫ۖ‬ ‫ِ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫ۡ ُ َ ۡ ُ ُ ُ ۡ َّ ُ ۡ َ َ ۡ َ ُ ْ‬ ‫َ‬ ‫َ َۡ ُ ْ َ َ ُ‬ ‫إ ِ ۡح َ ٰ‬ ‫� ٗناۖ َو� �ق ُتل ٓوا أ ۡو� ٰ َد�م ّم ِۡن إ ِ ۡم� ٰ ٖق �ن نرزق�م �ياهمۖ و� �قر�وا‬ ‫ۡ َ َ َ َ َ َ َ ۡ َ َ َ َ َ َ َ َ َ ۡ ُ ُ ْ َّ ۡ َ َّ‬ ‫� إ َّ� بٱ ۡ َ ّ‬ ‫َ َّ َ َّ ُ‬ ‫ق‬ ‫ٱلف � ٰ ِ‬ ‫� ِ�‬ ‫حش ما ظهر مِنها وما �طنۖ و� �قتلوا ٱ�فس ٱل ِ� حرم ٱ ِ ِ‬ ‫َ َ َّ ُ ۡ َ ۡ ُ َ‬ ‫َ ُ ۡ َّ ُ‬ ‫�ٰل ِ�م َوصٮٰ�م بِهِۦ لعل�م �ع ِقلون‪] ﴾١٥١‬اﻷﻧﻌﺎم‪.[۱۵۱ :‬‬ ‫»ﺑﮕﻮ‪ :‬ﺑﯿﺎﺋﯿﺪ ﺗﺎ آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﭘﺮوردﮔﺎرﺗﺎن ﺣﺮام ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺨﻮاﻧﻢ‪ .‬اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺎ او ﭼﯿﺰی را‬ ‫ﺷﺮﯾﮏ ﻗﺮار ﻧﺪھﯿﺪ و ﺑﺎ ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﺑﻪ ﻧﯿﮑﯽ رﻓﺘﺎر ﮐﻨﯿﺪ و ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺘﺎن را از ﺗﺮس ﻓﻘﺮ‬ ‫ﻣﮑﺸﯿﺪ‪ .‬ﻣﺎ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ و ﺑﻪ آﻧﮫﺎ روزی ﻣﯽدھﯿﻢ و ﺑﻪ ﮐﺎرھﺎی زﺷﺖ ﭼﻪ ﻇﺎھﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻪ‬ ‫ﺑﺎﻃﻦ‪ ،‬ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﺸﻮﯾﺪ و ھﯿﭻ ﮐﺲ را ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﺸﺘﻦ او را ﺣﺮام ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﮑﺸﯿﺪ‬

‫ﻣﮕﺮ ﺑﻪ ﺣﻖ‪ .‬اﯾﻦ اﺳﺖ آﻧﭽﻪ ﺧﺪا ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ آن دﺳﺘﻮر داده ﺗﺎ ﺑﻔﮫﻤﯿﺪ«‪.‬‬ ‫ﻣﻔﺮوق ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﮑﺎرم اﺧﻼق و ﮐﺎرھﺎی ﻧﯿﮏ ﻓﺮا ﻣﯽﺧﻮاﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﻗﻮﻣﯽ ﮐﻪ ﺗﻮ را ﺗﮑﺬﯾﺐ ﮐﺮده و ﻋﻠﯿﻪ ﺗﻮ ھﻤﺪﺳﺖ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬دروغ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ و اداﻣﻪ داد ﮐﻪ‬ ‫اﯾﻦ ھﺎﻧﯽ ﺑﻦ ﻗﺒﯿﺼﻪ ﺷﯿﺦ و ﭘﯿﺸﻮای دﯾﻨﯽ ﻣﺎﺳﺖ‪ .‬ھﺎﻧﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬ای ﻗﺮﯾﺸﯽ! ﻣﻦ ﺳﺨﻨﺖ‬ ‫را ﺷﻨﯿﺪم‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﻦ ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﺎورم ﮐﻪ اﮔﺮ ﻣﺎ ﺗﻨﮫﺎ در ﭘﯽ ﯾﮏ ﺟﻠﺴﻪ ﮐﻪ در ﺣﻀﻮر ﻣﺎ‬ ‫ﻧﺸﺴﺘﻪای ﺑﯽآﻧﮑﻪ ھﯿﭻ ﻧﺸﺴﺘﯽ ﻗﺒﻞ و ﯾﺎ ﺑﻌﺪ از آن ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ در‬ ‫دﻋﻮت ﺗﻮ ﻧﯿﻨﺪﯾﺸﯿﺪه و در ﻓﺮﺟﺎم آﻧﭽﻪ ﻣﺎ را ﺑﺪان ﻓﺮا ﻣﯽﺧﻮاﻧﯽ ﺗﺄﻣﻞ ﻧﮑﺮدهاﯾﻢ‪ ،‬دﯾﻦ‬ ‫ﺧﻮد را ﺗﺮک ﮐﻨﯿﻢ و از ﺗﻮ ﭘﯿﺮوی ﻧﻤﺎﯾﯿﻢ‪ ،‬ﻟﻐﺰﺷﯽ در اﻧﺪﯾﺸﻪ و ﻧﻮﻋﯽ ﺳﺒﮑﺴﺮی و‬ ‫ﺑﯽﺗﻮﺟﮫﯽ در ﻓﺮﺟﺎم ﮐﺎرھﺎﺳﺖ و ﻟﻐﺰش ﺑﺎ ﺷﺘﺎب و ﻋﺠﻠﻪ ھﻤﺮاه اﺳﺖ و ﻣﺎ دوﺳﺖ ﻧﺪارﯾﻢ‬ ‫از ﻃﺮف آن دﺳﺘﻪ از اﻓﺮاد ﺧﺎﻧﺪاﻧﻤﺎن ﮐﻪ اﯾﻨﺠﺎ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭘﯿﻤﺎﻧﯽ ﺑﺒﻨﯿﺪﯾﻢ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺗﻮ ھﻢ‬ ‫ﺑﺮﮔﺮد و ﻣﺎ ھﻢ ﺑﺮ ﻣﯽﮔﺮدﯾﻢ و در ﮐﺎر ﺧﻮد ﻣﯽﻧﮕﺮﯾﻢ‪ .‬آن ﮔﺎه ھﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻣﺜﻨﯽ ﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ‬ ‫اﺷﺎره ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻦ ﻣﺜﻨﯽ‪ ،‬ﺷﯿﺦ و ﭘﯿﺸﻮای اﻣﻮر ﺟﻨﮕﯽ ﻣﺎﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜﻨﯽ ﮐﻪ ﺑﻌﺪھﺎ‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ای ﻗﺮﯾﺸﯽ! ﺳﺨﻨﺎﻧﺖ را ﺷﻨﯿﺪم و ﭘﺎﺳﺦ ﻣﺎ ھﻤﺎن ﭘﺎﺳﺦ ھﺎﻧﯽ ﺑﻦ‬ ‫ﻗﺒﯿﺼﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ دﯾﻦ ﺧﻮد را ﺗﺮک ﮐﻨﯿﻢ و از ﺗﻮ ﭘﯿﺮوی ﮐﻨﯿﻢ و ﻣﺎ ﻣﯿﺎن دو‬ ‫ﭼﮫﺎرﭼﻮب ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﯾﻢ ﯾﮑﯽ ﯾﻤﺎﻣﻪ و دﯾﮕﺮی ﺳﻤﺎﻣﻪ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬اﯾﻦ دو‬ ‫ﭼﮫﺎرﭼﻮب ﭼﯿﺴﺖ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﮫﺮھﺎی ﮐﺴﺮی و آﺑﮫﺎی ﻋﺮب اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ آﻧﭽﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻧﮫﺮھﺎی ﮐﺴﺮی اﺳﺖ‪ ،‬ﮔﻨﺎھﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺐ آن ﻣﻮرد ﺑﺨﺸﺶ‬ ‫ﻗﺮار ﻧﻤﯽﮔﯿﺮد و ﻋﺬرش ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﻧﻤﯽﺷﻮد؛ ﻣﺎ ﺑﻪ ﭘﯿﻤﺎﻧﯽ ﮔﺮدن ﻧﮫﺎدهاﯾﻢ ﮐﻪ ﮐﺴﺮی از ﻣﺎ‬

‫‪٥٠٦‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ ھﯿﭻ ﻣﺎﺟﺮا و ﻓﺘﻨﻪای ﺑﻪ ﭘﺎ ﻧﮑﻨﯿﻢ و ھﯿﭻ ﻣﺎﺟﺮاﺟﻮ و‬ ‫ﻓﺘﻨﻪﮔﺮی را ﭘﻨﺎه ﻧﺪھﯿﻢ و اﯾﻦ ﭼﯿﺰی را ﮐﻪ ﺗﻮ ﻣﺎ را ﺑﻪ آن دﻋﻮت ﻣﯽدھﯽ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ از‬ ‫ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺎدﺷﺎھﺎن آن را ﺧﻮش ﻧﺪارﻧﺪ‪ّ ،‬اﻣﺎ اﮔﺮ دوﺳﺖ داری ﮐﻪ ﺗﻮ را از ﻧﺎﺣﯿﻪ‬ ‫ﻋﺮﺑﮫﺎ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﮐﻨﯿﻢ و ﭘﻨﺎه دھﯿﻢ اﯾﻦ ﮐﺎر را ﺧﻮاھﯿﻢ ﮐﺮد‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﭘﺎﺳﺦ‬ ‫ﺷﻤﺎ در ﻣﻮرد اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﭘﺎﺳﺨﯽ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ و ﻣﻨﻄﻘﯽ اﺳﺖ؛ ﭼﺮاﮐﻪ واﻗﻌﯿﺖھﺎی ﻣﻮﺟﻮد‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﺑﻪ ﺻﺮاﺣﺖ ﺑﯿﺎن ﻧﻤﻮدﯾﺪ‪ّ ،‬اﻣﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ درﺻﺪد ﺣﻤﺎﯾﺖ و ﯾﺎری دﯾﻦ ﺧﺪا ﺑﺮﻣﯽآﯾﻨﺪ‬ ‫ﮐﻪ از ھﻤﮥ ﺟﻮاﻧﺐ ﺑﺮ آن اﺣﺎﻃﻪ ﯾﺎﺑﻨﺪ‪ .‬آﯾﺎ ﻣﯽﺧﻮاھﯿﺪ دﯾﺮی ﻧﭙﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﺮزﻣﯿﻦ و‬ ‫ﺷﮫﺮھﺎ و اﻣﻮال آﻧﺎن را ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﺪھﺪ و ﺷﻤﺎ را ﺑﺎ دﺧﺘﺮان آﻧﺎن ھﻤﺒﺴﺘﺮ ﮐﻨﺪ؟ آﯾﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ را‬ ‫ﺗﺴﺒﯿﺢ و ﺗﻘﺪﯾﺲ ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ؟ ﻧﻌﻤﺎن ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﺗﺴﺒﯿﺢ و ﺗﻘﺪﯾﺲ اﺳﺖ! ‪.١‬‬ ‫درسﻫﺎ و اﻧﺪرزﻫﺎ‬

‫ﯾﺎری و ﻧﺼﺮﺗﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻣﯽﻃﻠﺒﯿﺪ و اﻧﺘﻈﺎر داﺷﺖ‪ ،‬دارای اﯾﻦ وﯾﮋﮔﯽھﺎ ﺑﻮد‪:‬‬ ‫‪ -۱‬ﺑﺎ ﺷﺪت ﯾﺎﻓﺘﻦ اذﯾﺖ و آزار ﻗﺮﯾﺶ ﭘﺲ از ﻣﺮگ اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ ﻋﻤﻮی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫ﮐﻪ ﺣﺎﻣﯽ آن ﺣﻀﺮت ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻤﮏ ﺧﻮاﺳﺘﻦ اﯾﺸﺎن از ﺑﯿﺮون ﻣﮑﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت‬ ‫ﻣﻠﻤﻮس و ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪای ﻓﻌﺎل ﻣﯽﺷﺪ و اﯾﻦ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ آن اﺳﺖ ﮐﻪ داﻋﯽ در‬ ‫ﻣﺤﯿﻄﯽ از ﺧﺸﻮﻧﺖ‪ ،‬ﻓﺸﺎر و ارﻋﺎب ھﺮﮔﺰ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﮐﺎرآﯾﯽ ﻻزم را در ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﮫﺎی‬ ‫دﻋﻮﺗﮕﺮی ﺧﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪ -۲‬ﻋﺮﺿﻪ ﻧﻤﻮدن اﺳﻼم ﺑﺮ ﻗﺒﯿﻠﻪھﺎ و ﮐﻤﮏ ﺧﻮاﺳﺘﻦ از آﻧﺎن ﺑﻪ دﺳﺘﻮر ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫ﻋﺰوﺟﻞ ﺑﻮد و ﻓﻘﻂ ﻣﺴﺌﻠﻪای اﺟﺘﮫﺎدی از ﻃﺮف ﺧﻮد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﺷﺮاﯾﻂ‬ ‫ﻣﻮﺟﻮد دﻋﻮت آن را اﯾﺠﺎب ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪ -۳‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﻘﻂ از آن دﺳﺘﻪ از رھﺒﺮان و اﺷﺮاف ﻗﺒﺎﯾﻞ ﮐﻪ دارای ﻗﺪرت و‬ ‫ﻧﻔﻮذ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻤﮏ ﻣﯽﻃﻠﺒﯿﺪ؛ ﭼﻮن اﯾﻨﮫﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺣﻤﺎﯾﺖ ھﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ دﻋﻮت‬ ‫و ﺻﺎﺣﺐ آن را ﻓﺮاھﻢ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ -۴‬در ﺧﻼل ﻣﻄﺎﻟﻌﮥ ﺳﯿﺮۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ ﮐﻪ ﯾﺎری ﺧﻮاﺳﺘﻦ‬ ‫وی ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﯾﻦ دو اﻣﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫اﻟﻒ × ﺗﺎ از دﻋﻮت ﺣﻤﺎﯾﺖ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آﯾﺪ و ﺑﺎ ﭘﯿﺮوان آن ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺪی ﺻﻮرت ﻧﮕﯿﺮد‪.‬‬

‫‪ -١‬اﻟﺒﺪاﯾﺔ واﻟﻨﮫﺎﯾﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪.۱۴۵ × ۱۴۲‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻋﺮﺿﮥ اﺳﻼم ﺑﺮ ﻗﺒﺎﺋﻞ‪ ،‬و ﻫﺠﺮت اﺻﺤﺎب ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٥٠٧‬‬

‫ب × ﺗﺎ رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﺮاﺳﺎس ھﻤﯿﻦ دﻋﻮت‪ ،‬ﻗﺪرت راﺑﻪ دﺳﺖ ﮔﯿﺮد اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ‪ ،‬ﻧﺘﯿﺠﻪی‬ ‫ﻃﺒﯿﻌﯽ ﮐﺎر ﺑﻮد‪.‬‬ ‫‪ -۵‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج درﺧﻮاﺳﺖ اﻓﺮادی ﮐﻪ اﻇﮫﺎر آﻣﺎدﮔﯽ ﺑﺮای ﺣﻤﺎﯾﺖ از دﻋﻮت‬ ‫ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺷﺮط ﮐﻪ اﻓﺮادﺷﺎن در آﯾﻨﺪه ﺑﻪ دﻟﯿﻞ اﯾﻦ ﺣﻤﺎﯾﺖ‪ ،‬ﺑﮫﺮهای در‬ ‫ﻗﺪرت و ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﯾﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﯾﺎ در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﯾﻨﮑﻪ دﻋﻮت اﺳﻼﻣﯽ را ﮐﻤﮏ‬ ‫ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬در ﻗﺪرت ﺳﮫﯿﻢ ﺷﻮﻧﺪ را ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺖ؛ ﭼﻮن اﯾﻦ دﻋﻮﺗﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺳﻮی اﻟﻠﻪ‬ ‫و ﺷﺮط اﺳﺎﺳﯽ آن اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺎﻟﺼﺎﻧﻪ ﺑﺮای ﺧﺪا و ﺧﺸﻨﻮدی وی ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫اﺧﻼص و ﻃﻠﺐ ﺧﺸﻨﻮدی ﺧﺪا‪ ،‬ھﺪفھﺎﯾﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ھﺮ ﻧﻮع ﮐﻤﮏرﺳﺎﻧﯽ و ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ‬ ‫و ﺟﺎﻧﻔﺸﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ آن اﻧﺠﺎم ﻣﯽﮔﯿﺮد؛ زﯾﺮا ھﺪﻓﯽ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﺮای ﮐﺎری در ﭘﯿﺶ دارد‬ ‫ھﻤﺎن ھﺪف اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ اﻧﺴﺎن در ﺗﻼش ﺑﺮای رﺳﯿﺪن ﺑﻪ آن ﮐﯿﻔﯿﺖ ﻣﯽدھﺪ‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ھﺪﻓﯽ ﮐﻪ از ﯾﺎری ﮐﺮدن دﻋﻮت ﻣﻮردﻧﻈﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ از ھﺮ ﻧﻮع ﻣﺼﻠﺤﺖ ﻣﺎدی‬ ‫ﺑﻪ دور ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ دﻋﻮت ﺑﻪ دﻟﯿﻞ اﯾﻦ ﻧﻮع ھﺪف‪ ،‬ﺗﻀﻤﯿﻦ ﮔﺮدد و از ھﺮ ﻧﻮع اﻧﺤﺮاف ﻣﺼﻮن‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ؛ ﭼﺮاﮐﻪ ھﺮﮔﺎه ھﺪف ﺧﺪاﯾﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻧﺴﺎن ﺗﺎ آﺧﺮﯾﻦ ﺣﺪ و ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﺗﻮان از آن‬ ‫ﻧﮕﮫﺪاری ﺧﻮاھﺪ ﮐﺮد ‪ .١‬ﭘﺲ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاھﺪ ﺑﻪ ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ ﺑﭙﯿﻮﻧﺪد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻮی ﺧﺪا‬ ‫دﻋﻮت ﻣﯽدھﺪ‪ ،‬ﻧﺒﺎﯾﺪ رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﻣﻘﺎم ﯾﺎ ﮐﺎﻻ و ﺛﺮوت دﻧﯿﺎ را ﺷﺮط ﻗﺮار دھﺪ؛ ﭼﻮن اﯾﻦ‬ ‫دﻋﻮت ﺑﺮای ﺧﺪاﺳﺖ و اﺧﺘﯿﺎر آن ﺑﺎ ﺧﺪاﺳﺖ؛ ﺑﻪ ھﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ ﺑﺨﻮاھﺪ آن را ﻣﯽدھﺪ و‬ ‫ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ اﻣﺮ دﻋﻮت را ﻋﮫﺪهدار ﻣﯽﮔﺮدد‪ ،‬ﻣﯽﺑﺎﯾﺴﺖ ﻗﺒﻞ از ھﻤﻪ ﭼﯿﺰ ھﺪﻓﺶ‬ ‫رﺿﺎی ﺧﺪا و ﺗﻼش ﻧﻤﻮدن ﺑﺮای ﺑﻠﻨﺪﮐﺮدن ﭘﺮﭼﻢ او ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﮔﺮ ھﺪﻓﺶ رﺳﯿﺪن ﺑﻪ‬ ‫ﻣﻘﺎم ﺑﺎﺷﺪ اﯾﻦ اﻧﮕﯿﺰهای ﺧﻄﺮﻧﺎک اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﺧﺎﻟﺺ ﻧﺒﻮدن ﻧﯿﺖ ﺻﺎﺣﺐ آن‬ ‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ‪ .٢‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﯾﺤﯿﯽ ﺑﻦ ﻣﻌﺎذ رازی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻮی رﯾﺎﺳﺖ از او ﺑﻪ ﻣﺸﺎم‬ ‫رﺳﯿﺪ‪ ،‬ھﺮﮔﺰ ﻣﻮﻓﻖ ﻧﺨﻮاھﺪ ﺷﺪ« ‪.٣‬‬ ‫‪ -۶‬ﯾﮑﯽ دﯾﮕﺮ از وﯾﮋﮔﯿﮫﺎی ﯾﺎری ﺧﻮاﺳﺘﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج از رھﺒﺮان ﻗﺒﯿﻠﻪھﺎ اﯾﻦ‬ ‫ﺑﻮد ﮐﻪ اﻓﺮاد ﻣﻮردﻧﻈﺮ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﭘﯿﻤﺎنھﺎ و ﻗﺮاردادھﺎی ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽای ﮐﻪ ﻣﻔﺎد‬ ‫آﻧﮫﺎ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺑﺎ ﻣﻨﺎﻓﻊ دﻋﻮت وی اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺎﯾﺒﻨﺪ ﺑﺎﺷﻨﺪ؛ ﭼﻮن آﻧﮫﺎ وﻗﺘﯽ دﻋﻮت را ﺑﻪ‬ ‫آﻏﻮش ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ آن را ﺑﺎ ﭘﺎﯾﺒﻨﺪی ﺑﻪ اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﭘﯿﻤﺎنھﺎ در ﻣﻌﺮض ﻧﺎﺑﻮدی از‬ ‫‪ -١‬اﻟﺠﮫﺎد و اﻟﻘﺘﺎل ﻓﯽ اﻟﺴﯿﺎﺳﺔ اﻟﺸﺮﻋﯿﺔ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺧﯿﺮ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۴۱۱‬‬ ‫‪ -٢‬وﻗﻔﺎت ﺗﺮﺑﻮﯾﻪ ﻣﻦ اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﺤﻤﯿﺪ ﺑﻼﻟﯽ‪ ،‬ص ‪.۷۲‬‬ ‫‪ -٣‬ﺻﻔﺔ اﻟﺼﻔﻮة‪ ،‬ج ‪ ،۴‬ص ‪.۹۴‬‬

‫‪٥٠٨‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﺳﻮی ﻗﺪرتھﺎی ﻃﺮف ﻗﺮارداد‪ ،‬ﻗﺮار ﻣﯽدھﻨﺪ و اﯾﻦ ﺧﻄﺮی ﺟﺪی ﺑﺮای دﻋﻮت‬ ‫اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽرود و ﻣﺼﺎﻟﺢ آن را ﺗﮫﺪﯾﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ ‪ ١‬و ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻣﺸﺮوط و‬ ‫ﺟﺰﺋﯽ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻣﻮردﻧﻈﺮ را ﻣﺤﻘﻖ ﺳﺎزد؛ ﭼﻮن در آن ﺻﻮرت اﮔﺮ‬ ‫ﮐﺴﺮی ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺮﺧﯿﺰد‪ ،‬ھﺮﮔﺰ ﺑﻨﯽﺷﯿﺒﺎن ﺑﺮ ﺿﺪ ﮐﺴﺮی‬ ‫وارد ﺟﻨﮓ ﻧﻤﯽﺷﻮﻧﺪ واﮔﺮ ﮐﺴﺮی ﺑﺨﻮاھﺪ ﺑﺮ ﻣﺤﻤﺪ و ﭘﯿﺮواﻧﺶ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﻨﺪ آﻧﮫﺎ‬ ‫ﺑﺎ او ﻧﻤﯽﺟﻨﮕﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﮔﻔﺘﮕﻮھﺎ ﺑﯽﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﺎﻧﺪ ‪.٢‬‬ ‫‪» -۷‬دﯾﻦ ﺧﺪا را ﺗﻨﮫﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﯾﺎری ﺧﻮاھﻨﺪ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ اﯾﻦ دﯾﻦ در ﺗﻤﺎﻣﯽ زواﯾﺎی‬ ‫زﻧﺪﮔﯽ آﻧﺎن رﺳﻮخ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ«‪ .‬اﯾﻦ ﭘﺎﺳﺦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ ﻣﺜﻨﯽ ﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ‬ ‫ﺑﻮد وﻗﺘﯽ اﻇﮫﺎر داﺷﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا را از ﻧﺎﺣﯿﮥ ﻋﺮﺑﮫﺎ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﺧﻮاھﺪ ﮐﺮد ﻧﻪ‬ ‫از ﻧﺎﺣﯿﮥ ﻓﺎرﺳﯿﮫﺎ‪ .‬ﺑﺎ اﻧﺪﯾﺸﯿﺪن در ژرﻓﺎی اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯽرﺳﯿﻢ‬ ‫ﮐﻪ دوراﻧﺪﯾﺸﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم در ﺣﺪ واﻻﯾﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﻤﯽﺗﻮان آن را ﺑﺎ اﻣﺮی دﯾﮕﺮ‬ ‫ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻧﻤﻮد‪.‬‬ ‫‪ -۸‬ﻣﻮﺿﻊ ﺑﻨﯽﺷﯿﺒﺎن ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﻣﺮوت و اﺧﻼق آﻧﮫﺎ ﺑﻮد و آﻧﮫﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج را ﮔﺮاﻣﯽ‬ ‫داﺷﺘﻨﺪ و ﻧﯿﺰ ﺑﺤﺚ و ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺑﺎ ﺷﻔﺎﻓﯿﺖ ﺧﺎﺻﯽ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ و آﻧﮫﺎ ﻣﯿﺰان‬ ‫ﺣﻤﺎﯾﺖ ﺧﻮد را از آن ﺣﻀﺮت ﺷﺮح دادﻧﺪ و اﻇﮫﺎر داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ دﻋﻮت ﭼﯿﺰی‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺎدﺷﺎھﺎن آن را ﻧﺨﻮاھﻨﺪ ﭘﺴﻨﺪﯾﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮای ﺑﻨﯽﺷﯿﺒﺎن ﭼﻨﯿﻦ‬ ‫ﻣﻘﺮر ﻧﻤﻮده ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻌﺪاز ﺑﯿﺴﺖ ﺳﺎل ﯾﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ از آن ﮐﻪ ﻗﻠﺒﺸﺎن ﺑﻪ ﻧﻮر اﺳﻼم‬ ‫ﻧﻮراﻧﯽ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ رودرو ﺷﺪن ﺑﺎ ﭘﺎدﺷﺎھﺎن را ﺑﺮﻋﮫﺪه ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ و ﻣﺜﻨﯽ‬ ‫ﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ ﺷﯿﺒﺎﻧﯽ رھﺒﺮ ﺟﻨﮕﯽ آﻧﮫﺎ و ﻗﮫﺮﻣﺎﻧﺸﺎن ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﻋﺮاق‪،‬‬ ‫ﻓﺘﻮﺣﺎت و ﭘﯿﺮوزﯾﮫﺎی ﻟﺸﮑﺮ اﺳﻼﻣﯽ را در دوران ﺧﻼﻓﺖ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪھﯽ‬ ‫ﻣﯽﮐﺮد ‪ .٣‬ﻗﺪرت اﯾﻤﺎن و اﺳﻼم ﺑﻪ ﻣﺜﻨﯽ و ﻗﺒﯿﻠﻪاش ﭼﻨﺎن ﻧﯿﺮو و ﺗﻮاﻧﯽ داده ﺑﻮد‬ ‫ﮐﻪ آﻧﮫﺎ ﺳﺮدﻣﺪاران و ﻓﺮﻣﺎﻧﺪھﺎن اﺻﻠﯽ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻓﺎرﺳﮫﺎ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و اﯾﻦ در‬ ‫ﺣﺎﻟﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ در زﻣﺎن ﺟﺎھﻠﯿﺖ از ﻓﺎرﺳﮫﺎ ﻣﯽﺗﺮﺳﯿﺪﻧﺪ و ﯾﺎ ﺣﺘﯽ ﻓﮑﺮ ﺟﻨﮕﯿﺪن‬ ‫ﺑﺎ آﻧﮫﺎ ھﺮﮔﺰ در اذھﺎن آﻧﺎن رﺳﻮخ ﻧﮑﺮده ﺑﻮد؛ ﺣﺘﯽ ﭘﺲ از اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﺣﻘﺎﻧﯿﺖ‬

‫‪ -١‬اﻟﺠﮫﺎد و اﻟﻘﺘﺎل ﻓﯽ اﻟﺴﯿﺎﺳﺔ اﻟﺸﺮﻋﯿﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۴۱۲‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺘﺤﺎﻟﻒ اﻟﺴﯿﺎﺳﯽ ﻓﯽ اﻻﺳﻼم‪ ،‬ﻣﻨﯿﺮ ﻏﻀﺒﺎن‪ ،‬ص ‪.۵۳‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﺘﺮﺑﯿﺔ اﻟﻘﯿﺎدﯾﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۲‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻋﺮﺿﮥ اﺳﻼم ﺑﺮ ﻗﺒﺎﺋﻞ‪ ،‬و ﻫﺠﺮت اﺻﺤﺎب ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٥٠٩‬‬

‫دﻋﻮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﭘﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎز ھﻢ ﺣﺎﺿﺮ ﻧﺸﺪﻧﺪ آن را ﺑﭙﺬﯾﺮﻧﺪ؛ ﭼﻮن‬ ‫اﺣﺘﻤﺎل ﻣﯽرﻓﺖ ﮐﻪ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ اﯾﻦ دﯾﻦ‪ ،‬آﻧﮫﺎ را ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ درﮔﯿﺮ ﺷﺪن ﺑﺎ ﻓﺎرسھﺎ‬ ‫ﺑﻨﻤﺎﯾﺪ و اﯾﻦ اﻣﺮی ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ ﺑﺮای آﻧﺎن ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ﺑﻪ ھﺮ ﺣﺎل از اﯾﻦ‬ ‫ﻗﻀﯿﻪ ﺑﻪ ﻋﻈﻤﺖ اﯾﻦ دﯾﻦ ﭘﯽ ﻣﯽﺑﺮﯾﻢ؛ دﯾﻨﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ‬ ‫آن ﺳﺮﺑﻠﻨﺪ ﻧﻤﻮد و آﻧﺎن را رھﺒﺮان دﻧﯿﺎ ﻗﺮار داد و ﻋﻼوه ﺑﺮ آن ﻧﻌﻤﺘﮫﺎی ﭘﺎﯾﺪاری‬ ‫در ﺑﺎﻏﮫﺎی ﺑﮫﺸﺖ ﺑﻪ آﻧﺎن ﺧﻮاھﺪ داد ‪.١‬‬

‫‪ -١‬اﻟﺘﺎرﯾﺦ اﻻﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﺣﻤﯿﺪی‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪.۶۹‬‬

‫ﻓﺼﻞ دوم‬ ‫دﺳﺘﻪﻫﺎی ﺧﯿﺮ و ﻃﻠﯿﻌﻪﻫﺎی ﻧﻮر‬ ‫ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ اﻧﺼﺎری ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬ ‫»ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ده ﺳﺎل در ﻣﮑﻪ در اﻣﺎﮐﻦ ﻣﺨﺘﻠﻒ از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻨﺎزل آﻧﺎن‪ ،‬در ﺑﺎزار‬ ‫ﻋﮑﺎظ و ﻣﺠﻨﻪ ودر ﻣﻮﺳﻢ ﺣﺞ و در ﻣﻨﯽ ﺑﻪ دﻋﻮت و ﺗﺒﻠﯿﻎ آﻧﺎن ﻣﯽﭘﺮداﺧﺖ و ﻣﯽﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﻣﺮا ﯾﺎری ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﺗﺎ ﭘﯿﺎم ﭘﺮوردﮔﺎرم را ﺑﺮﺳﺎﻧﻢ؟ و ﭘﺎداش او ﺑﮫﺸﺖ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد‬ ‫)و ﮐﺴﯽ او را ﯾﺎری ﻧﻤﯽﮐﺮد‪ (.‬ﺣﺘﯽ اﮔﺮ ﻣﺮدی از ﯾﻤﻦ ﯾﺎ از ﻣﺼﺮ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ﻗﻮﻣﺶ‬ ‫ﻧﺰد او ﻣﯽآﻣﺪﻧﺪ و ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ازﻧﻮﺟﻮان ﻗﺮﯾﺶ ﺑﭙﺮھﯿﺰ و ﻣﻮاﻇﺐ ﺑﺎش ﺗﻮ را ﺑﻪ ﻓﺘﻨﻪ ﻣﺒﺘﻼ‬ ‫ﻧﮑﻨﺪ و زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ در ﻣﯿﺎن ﻣﺮدم راه ﻣﯽرﻓﺖ‪ ،‬اﻧﮕﺸﺘﮫﺎﯾﺸﺎن ﺑﻪ ﺳﻮی او اﺷﺎره‬ ‫ﻣﯽرﻓﺖ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺎ را از ﯾﺜﺮب ﺑﻪ ﺳﻮی او ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﻣﺎ او را ﺟﺎ دادﯾﻢ و‬ ‫ﺗﺼﺪﯾﻘﺶ ﻧﻤﻮدﯾﻢ و اﻓﺮاد ﻣﺎ ﻧﺰد او رﻓﺘﻨﺪ و ﺑﻪ او اﯾﻤﺎن آوردﻧﺪ و آن ﺣﻀﺮت ج ﺑﻪ آﻧﮫﺎ‬ ‫ﻗﺮآن آﻣﻮﺧﺖ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ھﯿﭻ ﺧﺎﻧﻪای از ﺧﺎﻧﻪھﺎی اﻧﺼﺎر ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪ ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ در آن‬ ‫‪١‬‬ ‫ﮔﺮوھﯽ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ اﺳﻼم ﺧﻮد را آﺷﮑﺎر ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﻣﻼﻗﺎت اﻧﺼﺎر ﺑﺎ رﺳﻮل ﺧﺪا در ﻣﻮﺳﻢ ﺣﺞ و ﻋﻤﺮه‬

‫‪ -۱‬اﺳﻼم ﺳﻮﯾﺪ ﺑﻦ ﺻﺎﻣﺖ‬

‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺎ اﻃﻼع از ورود اﻓﺮاد ﺻﺎﺣﺐ ﻧﺎم و ﻣﻌﺮوف ﻧﺰد او ﻣﯽرﻓﺖ و او را ﺑﻪ‬ ‫ﺳﻮی ﺧﺪا دﻋﻮت ﻣﯽداد و اﺳﻼم و ﺣﻖ و ھﺪاﯾﺖ را ﺑﺮ او ﻋﺮﺿﻪ ﻣﯽﮐﺮد؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ وﻗﺘﯽ‬ ‫ﺳﻮﯾﺪ ﺑﻦ ﺻﺎﻣﺖ از ﻗﺒﯿﻠﮥ ﺑﻨﯽ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﻮف ﮐﻪ ﻣﺮدی ﺷﺎﻋﺮ و ﺷﺮﯾﻒ‪ ،‬ﺷﺠﺎع و دارای‬ ‫ﻧﺴﺐ ﻋﺎﻟﯽ ﺑﻮد و ﻗﻮﻣﺶ را »ﮐﺎﻣﻞ« ﻣﯽﻧﺎﻣﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﺑﻪ ﻣﮑﻪ آﻣﺪ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ از آﻣﺪﻧﺶ‬ ‫ﻣﻄﻠﻊ ﺷﺪ ﻧﺰد او رﻓﺖ واو را ﺑﻪ ﺳﻮی ﺧﺪا و دﯾﻦ اﺳﻼم ﻓﺮاﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬ﺳﻮﯾﺪ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﻣﺴﻨﺪ‪ ،‬اﺣﻤﺪ‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ﺻﺺ ‪ ۳۲۲ ،۳۲۳ ،۳۳۹ ،۳۴۰‬ﺑﺎ ﺳﻨﺪ ﺣﺴﻦ‪.‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻋﺮﺿﮥ اﺳﻼم ﺑﺮ ﻗﺒﺎﺋﻞ‪ ،‬و ﻫﺠﺮت اﺻﺤﺎب ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٥١١‬‬

‫ﺷﺎﯾﺪ آﻧﭽﻪ در اﺧﺘﯿﺎر ﺗﻮﺳﺖ‪ ،‬ھﻤﺎﻧﻨﺪ آن ﭼﯿﺰی ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ در اﺧﺘﯿﺎر ﻣﻦ اﺳﺖ؟‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﭼﻪ ﭼﯿﺰ در اﺧﺘﯿﺎر ﺗﻮﺳﺖ؟ ﺳﻮﯾﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺣﮑﻤﺖ ﻟﻘﻤﺎن دارم‪.‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﮔﻔﺖ‪ :‬آن را ﺑﺮ ﻣﻦ ﻋﺮﺿﻪ ﮐﻦ‪ .‬ﺳﻮﯾﺪ ﺑﺨﺸﯽ از آﻧﭽﻪ ﻣﯽداﻧﺴﺖ ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫ﻋﺮﺿﻪ ﮐﺮد‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﻧﯿﮑﻮ و ﺧﻮﺑﯽ اﺳﺖ اﻣﺎ آﻧﭽﻪ در اﺧﺘﯿﺎر ﻣﻦ‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﮫﺘﺮ از اﯾﻦ اﺳﺖ؛ زﯾﺮا آﻧﭽﻪ ﻣﻦ دارم ﻗﺮآﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪا ﺑﺮ ﻣﻦ ﻧﺎزل‬ ‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻮر و ھﺪاﯾﺖ اﺳﺖ‪ .‬آنﮔﺎه ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻗﺮآن را ﺑﺮای اﯾﺸﺎن ﺗﻼوت ﻧﻤﻮد و‬ ‫او را ﺑﻪ اﺳﻼم دﻋﻮت ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﺳﻮﯾﺪ در ﺣﺎﻟﯽ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺎﺻﻠﻪ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻦ ﺳﺨﻨﯽ ﻧﯿﮑﻮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺳﻮﯾﺪ ﭘﺲ از آﻧﮑﻪ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ و ﺑﻪ ﻣﯿﺎن ﻗﻮﻣﺶ رﻓﺖ‪ ،‬دﯾﺮی ﻧﭙﺎﺋﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ‬ ‫ﻗﺒﯿﻠﮥ ﺧﺰرج ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪ و ﮔﺮوھﯽ از ﺧﺎﻧﺪان او ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻣﺎ ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﺎور ھﺴﺘﯿﻢ ﮐﻪ او‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ھﺮ ﺣﺎل او در روز ﺟﻨﮓ ﺑﻌﺎث ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﯿﺪ ‪ّ ١‬اﻣﺎ دﻟﯿﻞ ﻣﺴﺘﻨﺪی وﺟﻮد ﻧﺪارد ﮐﻪ‬ ‫ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﺗﺒﻠﯿﻎ اﺳﻼم از ﺟﺎﻧﺐ او در ﻣﯿﺎن ﻗﺒﯿﻠﻪاش ﺑﺎﺷﺪ ‪.٢‬‬ ‫‪ -۲‬ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪن اﯾﺎس ﺑﻦ ﻣﻌﺎذ‬ ‫اﺑﻮاﻟﺤﯿﺴﺮ ﺑﻦ راﻓﻊ ﺑﻪ ھﻤﺮاه ﺟﻮاﻧﺎﻧﯽ از ﺑﻨﯽ ﻋﺒﺪاﻻﺷﮫﻞ ﮐﻪ اﯾﺎس ﺑﻦ ﻣﻌﺎذ در ﻣﯿﺎن‬

‫آﻧﮫﺎ ﺑﻮد ﺑﻪ ﻣﮑﻪ آﻣﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﮔﺮوه آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﻗﺮﯾﺶ ﻋﻠﯿﻪ ﺧﺰرج ھﻢﭘﯿﻤﺎن ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺎ اﻃﻼع از ورود آﻧﺎن ﻧﺰد آﻧﺎن رﻓﺖ و در ﻣﺠﻠﺴﺸﺎن ﻧﺸﺴﺖ و ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬آﯾﺎ‬ ‫ﻣﺎﯾﻠﯿﺪ ﺑﮫﺘﺮ از آن ﭼﯿﺰی ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ آن ﺑﻪ اﯾﻨﺠﺎ آﻣﺪهاﯾﺪ ﭘﯿﺸﻨﮫﺎد ﮐﻨﻢ؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ آن‬ ‫ﭼﯿﺴﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻣﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا و ﻓﺮﺳﺘﺎده او ﺑﻪ ﺳﻮی ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ ھﺴﺘﻢ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﻓﺮا‬ ‫ﻣﯽﺧﻮاﻧﻢ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ را ﺑﭙﺮﺳﺘﻨﺪ و ھﯿﭻ ﭼﯿﺰی را ﺑﺎ وی ﺷﺮﯾﮏ ﻗﺮار ﻧﺪھﻨﺪ و ﺑﺮ ﻣﻦ‬ ‫ﮐﺘﺎﺑﯽ ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺳﭙﺲ اﺳﻼم را ﺑﺮای آﻧﮫﺎ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻧﻤﻮد و ﻗﺮآن را ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﺗﻼوت ﮐﺮد‪ .‬اﯾﺎس ﺑﻦ ﻣﻌﺎذ‬ ‫ﮐﻪ ﻧﻮﺟﻮان ﮐﻢ ﺳﻦ و ﺳﺎﻟﯽ ﺑﻮد ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﮐﻪ اﯾﻦ از آﻧﭽﻪ ﺷﻤﺎ در ﭘﯽ آن‬ ‫آﻣﺪهاﯾﺪ ﺑﮫﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ھﻨﮕﺎم اﺑﻮاﻟﺤﯿﺴﺮ ﻣﺸﺘﯽ ﺧﺎک ﺑﺮداﺷﺖ و ﺑﻪ ﭼﮫﺮۀ او ﭘﺎﺷﯿﺪ و‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻦ ﺳﺨﻦ را ﺗﮑﺮار ﻧﮑﻦ؛ ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑﺮای ﭼﯿﺰی ﻏﯿﺮ از اﯾﻦ آﻣﺪهاﯾﻢ و‬ ‫‪ -١‬ﺳﯿﺮة اﺑﻦ ھﺸﺎم‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪ ،۱۴۰‬اﺳﻨﺎد ﺣﺴﻦ‪.‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ اﻟﺼﺤﯿﺤﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۱۹۵‬‬

‫‪٥١٢‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﺑﺪﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ اﯾﺎس ﺑﻦ ﻣﻌﺎذ ﺳﺎﮐﺖ ﺷﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ آﻧﮫﺎ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﺎزﮔﺸﺘﻨﺪ و ﺟﻨﮓ ﺑﻌﺎث ﺑﯿﻦ‬ ‫اوس و ﺧﺰرج در ﮔﺮﻓﺖ و دﯾﺮی ﻧﭙﺎﺋﯿﺪ ﮐﻪ اﯾﺎس ﭼﺸﻢ از ﺟﮫﺎن ﻓﺮو ﺑﺴﺖ‪ .‬از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﺷﺎھﺪ ﻣﺮگ او ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬رواﯾﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﺎس ھﻨﮕﺎم ﻣﺮدن‪ ،‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﻣﯽﮔﻔﺖ‪» :‬ﻻ‬

‫اﻪﻟ اﻻ اﷲ‪ ،‬اﷲ اﻛﺮﺒ‪ ،‬ﺳﺒﺤﺎن اﷲ و اﺤﻟﻤﺪ�« و اﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﺗﺴﺒﯿﺢ و ﺗﻘﺪﯾﺲ ﺧﺪاوﻧﺪ را‬ ‫ﻣﯽﮔﻔﺖ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﭼﺸﻢ ﻓﺮو ﺑﺴﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬آﻧﮫﺎ در اﯾﻨﮑﻪ او ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﺮده اﺳﺖ ھﯿﭻ‬ ‫ﺗﺮدﯾﺪی ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ؛ ﭼﻮن او در آن ﻣﺠﻠﺲ وﻗﺘﯽ ﺳﺨﻨﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج را ﺷﻨﯿﺪ‪ ،‬ﺑﻪ‬ ‫اﺳﻼم اﯾﻤﺎن آورد ‪.١‬‬ ‫اﺳﻼم اﻧﺼﺎر‬

‫ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ دﯾﺪار ﺛﻤﺮﺑﺨﺶ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج ﺑﺎ ﮔﺮوھﯽ از اﻓﺮاد ﻗﺒﯿﻠﻪ ﺧﺰرج در ﻣﻮﺳﻢ ﺣﺞ‬

‫در ﻣﺤﻞ ﻋﻘﺒﻪ ِﻣﻨﯽ اﻧﺠﺎم ﺷﺪ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﭘﺲ از ﻣﻼﻗﺎت ﺑﺎ آﻧﮫﺎ‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺷﻤﺎ ﭼﻪ‬ ‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ھﺴﺘﯿﺪ؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬اﻓﺮادی از ﺧﺰرج‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬آﯾﺎ از ھﻢﭘﯿﻤﺎﻧﺎن ﯾﮫﻮدﯾﺎن ھﺴﺘﯿﺪ؟‬ ‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺑﻠﻪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻧﻤﯽﻧﺸﯿﻨﯿﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﺷﻤﺎ ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻮﯾﻢ؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﭼﺮا! آن ﮔﺎه در ﮐﻨﺎر‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ و اﯾﺸﺎن‪ ،‬آﻧﮫﺎ را ﺑﻪ ﺳﻮی ﺧﺪا دﻋﻮت داد و اﺳﻼم را ﺑﺮ آﻧﮫﺎ‬ ‫ﻋﺮﺿﻪ ﻧﻤﻮد و ﺑﺮای آﻧﺎن ﻗﺮآن ﺗﻼوت ﻧﻤﻮد ‪.٢‬‬ ‫وﻗﺘﯽ ﺳﺨﻨﺎن رﺳﻮل ﺧﺪا ﺗﻤﺎم ﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮫﺎ ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ای ﻗﻮم! ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ‪،‬‬ ‫اﯾﻦ ھﻤﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮی اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ آﻣﺪن آن ﺗﮫﺪﯾﺪ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﺒﺎﯾﺪ آﻧﮫﺎ در‬ ‫ﮔﺮوﯾﺪن ﺑﻪ او ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﭘﯿﺸﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬آﻧﮫﺎ ﺑﻪ دﻋﻮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﺜﺒﺖ دادﻧﺪ و او‬ ‫را ﺗﺼﺪﯾﻖ ﮐﺮدﻧﺪ و آﻧﭽﻪ از ﺗﻌﺎﻟﯿﻢ اﺳﻼم ﺑﺮ آﻧﮫﺎ ﻋﺮﺿﻪ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻨﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻣﺎ‬ ‫ﻗﻮم ﺧﻮد را در ﺣﺎﻟﯽ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻪاﯾﻢ ﮐﻪ در ﻣﯿﺎن ھﯿﭻ ﻗﻮﻣﯽ ﺑﻪ اﻧﺪازه آﻧﮫﺎ ﮐﯿﻨﻪ و‬ ‫دﺷﻤﻨﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد؛ اﻣﯿﺪ اﺳﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ آﻧﮫﺎ را ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ ﺷﻤﺎ ﻣﺘﺤﺪ و ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ ﺳﺎزد‪ .‬ﻣﺎ‬ ‫ﺑﻪ زودی ﻧﺰد آﻧﮫﺎ ﺧﻮاھﯿﻢ رﻓﺖ و آﻧﺎن را ﺑﻪ آﺋﯿﻦ ﺗﻮ ﻓﺮا ﻣﯽﺧﻮاﻧﯿﻢ و آﻧﭽﻪ از ﺗﻌﺎﻟﯿﻢ اﯾﻦ‬ ‫دﯾﻦ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪاﯾﻢ‪ ،‬ﺑﺮ آﻧﮫﺎ ﻋﺮﺿﻪ ﺧﻮاھﯿﻢ ﮐﺮد‪ .‬اﮔﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ارﺗﺒﺎط و ﭘﯿﻮﻧﺪ آﻧﮫﺎ را در ﭘﺮﺗﻮ‬ ‫ﺷﻤﺎ ﺑﺮﻗﺮار و ﻣﺴﺘﺤﮑﻢ ﮔﺮداﻧﺪ؛ از آن ﭘﺲ ﻋﺰت ھﯿﭻ ﻣﺮدی در ﻣﯿﺎن ﻗﻮم و ﻗﺒﯿﻠﮥ ﻣﺎ‬ ‫ﻓﺮاﺗﺮ از ﻋﺰت ﺷﻤﺎ ﻧﺒﺎﺷﺪ؛ زﯾﺮا ھﯿﭻ ﮐﺴﯽ ﻋﺰﯾﺰﺗﺮ از ﺗﻮ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫‪ -١‬ﺳﯿﺮة اﺑﻦ ھﺸﺎم‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪ ،۴۱‬ﺑﺎ ﺳﻨﺪ ﺣﺴﻦ‪.‬‬ ‫‪ -٢‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۴۲ × ۴۱‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻋﺮﺿﮥ اﺳﻼم ﺑﺮ ﻗﺒﺎﺋﻞ‪ ،‬و ﻫﺠﺮت اﺻﺤﺎب ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٥١٣‬‬

‫ﺳﭙﺲ در ﺣﺎﻟﯽ رھﺴﭙﺎر ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺧﻮد ﮔﺸﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن آورده و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ را ﺗﺼﺪﯾﻖ‬ ‫ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ‪ .١‬ﺗﻌﺪادﺷﺎن ﺷﺶ ﻧﻔﺮ ﺑﻮد ﺑﻪ ﻧﺎﻣﮫﺎی‪ :‬اﺑﻮاﻣﺎﻣﻪ أﺳﻌﺪ ﺑﻦ زراره‪ ،‬ﻋﻮف ﺑﻦ‬ ‫ﺣﺎرث از ﻗﺒﯿﻠﮥ ﺑﻨﯽ ﻧﺠﺎر‪ ،‬راﻓﻊ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ‪ ،‬ﻗﻄﺒﻪ ﺑﻦ ﻋﺎﻣﺮ‪ ،‬ﻋﻘﺒﻪ ﺑﻦ ﻋﺎﻣﺮ‪ ،‬و ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ رﺑﺎب ‪ .٢‬وﻗﺘﯽ اﯾﻦ ﮔﺮوه ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻧﺰد ﻗﻮم ﺧﻮد رﺳﯿﺪﻧﺪ ﺑﺎ آﻧﮫﺎ در ﻣﻮرد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫اﮐﺮم ج ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻨﺪ و آﻧﺎن را ﺑﻪ اﺳﻼم دﻋﻮت دادﻧﺪ ﺗﺎ آﻧﮑﻪ آوازۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و‬ ‫دﻋﻮت او ھﻤﻪ ﺟﺎ را ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺖ؛ ﭘﺲ ھﯿﭻ ﺧﺎﻧﻪای از ﺧﺎﻧﻪھﺎی اﻧﺼﺎر ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪ ﻣﮕﺮ‬ ‫اﯾﻨﮑﻪ در آن وﺻﻒ و ﯾﺎد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺮﻗﺮار ﺑﻮد ‪.٣‬‬ ‫ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮرت اﯾﻦ اوﻟﯿﻦ دﺳﺘﻪ از دﺳﺘﻪھﺎی ﺧﯿﺮ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﻨﮫﺎ ﺑﻪ اﯾﻤﺎن آوردن اﮐﺘﻔﺎ‬ ‫ﻧﮑﺮدﻧﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ ﺧﻮد ﭘﯿﻤﺎن ﺑﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻗﻮﻣﺸﺎن را ﺑﻪ اﺳﻼم دﻋﻮت دھﻨﺪ و ﺗﻤﺎﻣﯽ آﻧﮫﺎ ﺑﻪ‬ ‫ﻋﮫﺪی ﮐﻪ ﺑﺎ دﯾﻦ ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ وﻓﺎ ﻧﻤﻮدﻧﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ وﻗﺘﯽ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﺎزﮔﺸﺘﻨﺪ‬ ‫در زﻣﯿﻨﻪ دﻋﻮت ﺑﻪ ﺳﻮی ﺧﺪا ﺗﻼش ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ھﯿﭻ ﺧﺎﻧﻪای از ﺧﺎﻧﻪھﺎی اﻧﺼﺎر ﺑﺎﻗﯽ‬ ‫ﻧﻤﺎﻧﺪ ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ در آن وﺻﻒ و ﯾﺎد ﻣﺤﻤﺪ ج ﺑﺮﻗﺮار ﺑﻮد و اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ھﺮﮔﺎه ﮐﻪ اﻣﺮ اﻟﮫﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬ ‫ﻟﺤﻈﮥ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺳﺎز و ﻗﺎﻃﻌﯽ ﮐﻪ ﭘﺎﯾﺎن ﺑﺨﺶ ﻧﺎاﻣﯿﺪﯾﮫﺎ و رﻧﺞھﺎﺳﺖ ﻓﺮا ﻣﯽرﺳﺪ‪ .‬اﯾﻦ دﯾﺪار‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺎاﯾﻦ ﮔﺮوه‪ ،‬ﺑﺪون ﻣﻮﻋﺪ ﻗﺒﻠﯽ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬اﻣﺎ دﯾﺪاری ﺑﻮد ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ آن را‬ ‫ﻓﺮاھﻢ آورد ﺗﺎ ﻧﻪ ﺗﻨﮫﺎ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪای ﻧﻮ ﺑﺮای ﺧﯿﺮ و ﺧﻮﺑﯽ و ﻧﻘﻄﻪ ﺗﺤﻮل ﻗﺎﻃﻌﯽ در ﺗﺎرﯾﺦ و‬ ‫ﻟﺤﻈﻪای ﺑﺮای ﺗﺤﻘﻖ رھﺎﯾﯽ از ﭘﺮﺳﺘﺶ ﺳﻨﮓھﺎ ﺑﺎﺷﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ در واﻗﻊ ﻟﺤﻈﻪای ﺳﺮﻧﻮﺷﺖﺳﺎز‬ ‫ﺑﺮای ﺗﻤﺎم ﺟﮫﺎن و ﻟﺤﻈﮥ اﻧﺘﻘﺎل و ﺑﯿﺮون آوردن زﻧﺪﮔﯽ از ﺗﺎرﯾﮑﯿﮫﺎ ﺑﻪ ﺳﻮی ﻧﻮر ﺑﻮد‪ .‬آﯾﺎ‬ ‫ﻣﻌﻘﻮل ﺑﻮد ﮐﻪ در ﻟﺤﻈﮥ ﺑﺴﯿﺎرﮐﻮﺗﺎه‪ ،‬اﯾﻦ اﻓﺮاد ﺑﺖﭘﺮﺳﺖ و ﻣﺘﻌﺼﺐ ﺑﻪ ﯾﺎوران دﻋﻮت ﮐﻪ‬ ‫ﭼﺸﻢ و دﻟﺸﺎن ﺑﻪ ﻧﻮر ﺣﻖ ﮔﺸﻮده ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺘﺤﻮل ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻪ ﺳﺮﺑﺎزاﻧﯽ ﻣﺨﻠﺺ ﺑﺮای ﺣﻖ‬ ‫و ﺑﻪ دﻋﻮﺗﮕﺮاﻧﯽ ﺑﻪ ﺳﻮی ﺧﺪا ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﺰد ﻗﻮﻣﺸﺎن در ﺣﺎﻟﯽ ﻣﯽروﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﻮر ﺑﻪ‬ ‫ھﻤﺮاه دارﻧﺪ و ﺑﺮ ﭼﮫﺮهھﺎﯾﺸﺎن ﻧﻮر ﻧﺸﺴﺘﻪ اﺳﺖ؟ ﺑﻪ ﺣﻖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺧﻮاﺳﺖ اﻟﮫﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮای‬ ‫دﻋﻮت زﻣﯿﻨﻪای ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﺣﺎﻣﯿﺎﻧﯽ اﻣﯿﻦ و واﻗﻌﯽ آﻣﺎده ﮔﺮداﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮرت دﻋﻮت در ﻣﺮﺣﻠﮥ ﺟﺪﯾﺪی ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﺎ اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺳﺎلھﺎی ﻏﻢ و‬ ‫اﻧﺪوه ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ و ﺳﺎلھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ھﻢﭘﯿﻤﺎﻧﺎﻧﯽ ﺑﺮای ﺣﻤﺎﯾﺖ از اﺳﻼم ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﭙﺮی‬

‫‪ -١‬اﻟﺒﺪاﯾﺔ واﻟﻨﮫﺎﯾﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪.۱۴۹ × ۱۴۸‬‬ ‫‪ -٢‬ﺷﺮح اﻟﻤﻮاھﺐ‪ ،‬زرﻗﺎﻧﯽ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۳۶۱‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﺒﺪاﯾﺔ واﻟﻨﮫﺎﯾﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪.۱۴۷‬‬

‫‪٥١٤‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﮔﺮدﯾﺪ؛ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪای ﮐﻪ از آن روز ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﻗﺪرت ﺷﮕﻔﺖاﻧﮕﯿﺰ اﺳﻼم و ﻟﺸﮑﺮ دﻟﯿﺮ و ﻗﮫﺮﻣﺎن‬ ‫آن‪ ،‬ﻧﻘﺸﮫﺎی ﺑﻪ ﯾﺎدﻣﺎﻧﯽ از ﺧﻮد ﺑﻪ ﯾﺎدﮔﺎر ﮔﺬاﺷﺖ و ﺣﻖ ﺑﺮ ﺑﺎﻃﻞ ﭘﯿﺮوز ﮔﺮدﯾﺪ و‬ ‫ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎران از اﯾﻦ وﺿﻌﯿﺖ ﺷﺎدﻣﺎن ﮔﺸﺘﻨﺪ و دﺳﺘﻪھﺎی ﺧﯿﺮ و ﻃﻠﯿﻌﻪھﺎی ﻧﻮر ﮐﻪ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ آﻧﮫﺎ را ﺑﺮای ﺧﯿﺮ آﻣﺎده ﻧﻤﻮده ﺑﻮد‪ ،‬ﯾﮑﯽ ﭘﺲ از دﯾﮕﺮی ﺑﻪ ﻣﮑﻪ آﻣﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ‬ ‫ﮐﺎروان ھﺪاﯾﺖ ﺑﭙﯿﻮﻧﺪﻧﺪ و در ﻧﻮر‪ ،‬ﺷﻨﺎور و از ﺳﺮﭼﺸﻤﮥ ﺧﯿﺮ ﺳﯿﺮاب ﮔﺮدﻧﺪ و ﺑﺎ ﺧﯿﺮ و‬ ‫ﻧﻮری ﮐﻪ ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﯾﺜﺮب ﺑﺎزﮔﺮدﻧﺪ ‪.١‬‬ ‫ﻻزم ﺑﻪ ﯾﺎدآوری اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﻣﻼﻗﺎﺗﯽ ﮐﻪ در ﻋﻘﺒﻪ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ و ﮔﺮوھﯽ از‬ ‫ﺧﺰرج ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج دﯾﺪار ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ دﺳﺖ اﯾﺸﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﯿﻌﺘﯽ ﺻﻮرت‬ ‫ﻧﮕﺮﻓﺖ ‪٢‬؛ ﭼﺮاﮐﻪ ﺗﻌﺪاد آﻧﺎن اﻧﺪک ﺑﻮد و ﺑﻪ ﺧﻮد اﯾﻦ اﺟﺎزه را ﻧﻤﯽدادﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺪون ﻣﺸﻮرت‬ ‫ﺑﺎ ﻗﺒﯿﻠﻪھﺎی ﺧﻮد در ﻣﺪﯾﻨﻪ‪ ،‬ﭘﯿﻤﺎﻧﯽ ﺑﺒﻨﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ آﻧﮫﺎ ﻣﺨﻠﺼﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺗﺒﻠﯿﻎ ﭘﯿﺎم اﺳﻼم‬ ‫ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ ‪.٣‬‬ ‫ﺑﯿﻌﺖ ﻋﻘﺒﮥ اول‬

‫ﯾﮏ ﺳﺎل ﺑﻌﺪ از ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ دﯾﺪاری ﮐﻪ ﻣﯿﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و اھﻞ ﯾﺜﺮب در ﻣﺤﻞ‬ ‫ﻋﻘﺒﻪ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬در ﻣﻮﺳﻢ ﺣﺞ دوازده ﻧﻔﺮ از اﻧﺼﺎر ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ در »ﻋﻘﺒﻪ« دﯾﺪار ﮐﺮدﻧﺪ‬ ‫و ﺑﺎ او ﺑﯿﻌﺖ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺑﯿﻌﺖ ده ﻧﻔﺮ از ﺧﺰرج و دو ﻧﻔﺮ از اوس ﺑﻮدﻧﺪ و اﯾﻦ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ‬ ‫آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺰرﺟﯿﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﺸﺎن ﺑﯿﺸﺘﺮ در‬ ‫ﻣﯿﺎن ﻗﺒﯿﻠﮥ ﺧﻮدﺷﺎن ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ اﻓﺮادی از ﻗﺒﯿﻠﮥ اوس را‬ ‫ﻧﯿﺰ ﺑﻪ اﺳﻼم دﻋﻮت ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و اﯾﻦ آﻏﺎز اﺋﺘﻼف اﯾﻦ دو ﻗﺒﯿﻠﻪ در زﯾﺮ ﭘﺮﭼﻢ اﺳﻼم ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﻋﺒﺎده ﺑﻦ ﺻﺎﻣﺖ ﺧﺰرﺟﯽ در ﻣﻮرد ﺑﯿﻌﺖ در ﻋﻘﺒﻪ اوﻟﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﻣﻦ از ﺟﻤﻠﻪ‬ ‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﻮدم ﮐﻪ در ﻋﻘﺒﮥ اوﻟﯽ ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻢ‪ .‬ﺗﻌﺪاد ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ رﺳﻮل ﺧﺪا ج ﺑﯿﻌﺖ‬ ‫ﻧﻤﻮدﻧﺪ دوازده ﻧﻔﺮ ﺑﻮدﻧﺪ و اﯾﻦ ﺑﯿﻌﺖ ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ ﺑﯿﻌﺖ زﻧﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻔﺎد ﺑﯿﻌﺖ ﻋﺒﺎرت ﺑﻮد‬ ‫از اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺎ ﺧﺪا ﭼﯿﺰی را ﺷﺮﯾﮏ ﻧﺴﺎزﯾﻢ‪ ،‬دزدی ﻧﮑﻨﯿﻢ‪ ،‬زﻧﺎ ﻧﮑﻨﯿﻢ‪ ،‬ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﻮد را‬ ‫ﻧﮑﺸﯿﻢ‪ ،‬ﮐﺴﯽ را ﺑﻪ ﻧﺎﺣﻖ ﻣﺘﮫﻢ ﻧﻨﻤﺎﺋﯿﻢ و در ھﯿﭻ ﮐﺎر ﺧﯿﺮی رﺳﻮل ﺧﺪا را ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ‬ ‫ﻧﮑﻨﯿﻢ؛ ﭘﺲ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬اﮔﺮ ﺑﻪ اﯾﻦ ﭘﯿﻤﺎن وﻓﺎ ﮐﺮدﯾﺪ ﺑﮫﺸﺖ از آن ﺷﻤﺎ ﺧﻮاھﺪ‬ ‫‪ -١‬اﺿﻮاء ﻋﻠﯽ اﻟﮫﺠﺮة‪ ،‬ﺗﻮﻓﯿﻖ ﻣﺤﻤﺪ ﺳﺒﻊ‪ ،‬ص ‪.۲۷۴ × ۲۷۳‬‬ ‫‪ -٢‬ھﺠﺮة اﻟﺮﺳﻮل وﺻﺤﺎﺑﺘﻪ‪ ،‬ﺟﻤﻞ‪ ،‬ص ‪.۱۴۳‬‬ ‫‪ -٣‬ھﻤﺎن‪.‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻋﺮﺿﮥ اﺳﻼم ﺑﺮ ﻗﺒﺎﺋﻞ‪ ،‬و ﻫﺠﺮت اﺻﺤﺎب ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٥١٥‬‬

‫ﺑﻮد و اﮔﺮ ﺑﻪ ﯾﮑﯽ از اﯾﻦ ﮔﻨﺎھﺎن ﺧﻮد را آﻟﻮده ﮐﺮدﯾﺪ‪ ،‬ﺗﮑﻠﯿﻒ ﺷﻤﺎ ﺑﺎ ﺧﺪاﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ‬ ‫ﺑﺨﻮاھﺪ ﺷﻤﺎ را ﻣﯽآﻣﺮزد و اﮔﺮ ﺑﺨﻮاھﺪ‪ ،‬ﻋﺬاب ﻣﯽدھﺪ« ‪.١‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﻔﺎد ھﻤﯿﻦ ﭘﯿﻤﺎن‪ ،‬ﺑﻌﺪھﺎ ﺑﺎ زﻧﺎن ﺑﯿﻌﺖ ﮐﺮد‪ .‬از اﯾﻦ رو آن را ﺑﯿﻌﺖ اﻟﻨﺴﺎء‬ ‫)ﺑﯿﻌﺖ زﻧﺎن( ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﻪ ھﻤﺮاه اﯾﻦ ﺑﯿﻌﺖ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن‪ ،‬ﻣﺼﻌﺐ ﺑﻦ ﻋﻤﯿﺮ را ﺑﻪ‬ ‫ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﺗﺎ ﺑﻪ آﻧﮫﺎ دﯾﻦ و ﻗﺮآن ﺑﯿﺎﻣﻮزد‪ .‬ﻣﺼﻌﺐ‪» ،‬ﻣﻘﺮی« ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬او در‬ ‫ﻧﻤﺎز اﻣﺎم آﻧﮫﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺮاﺳﺎس ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺷﺨﺼﯿﺖ ﻣﺼﻌﺐ و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ‬ ‫آ ﮔﺎھﯽ از وﺿﻌﯿﺖ ﻣﺪﯾﻨﻪ او را اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻤﻮد؛ ﭼﺮاﮐﻪ ﻣﺼﻌﺐ ﺿﻤﻦ اﯾﻨﮑﻪ آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ از‬ ‫ﻗﺮآن ﻧﺎزل ﺷﺪه ﺑﻮد ﺣﻔﻆ داﺷﺖ‪ ،‬ﺗﯿﺰھﻮش‪ ،‬ﻣﺎھﺮ و ﺑﺎوﻗﺎر ﺑﻮد و از اﺧﻼﻗﯽ ﺧﻮب و‬ ‫ﻓﺮزاﻧﮕﯽ زﯾﺎدی ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد و ﻋﻼوه ﺑﺮ آن دارای اﯾﻤﺎﻧﯽ ﻗﻮی و ﺳﺮﺑﺎز وﻓﺎداری ﺑﺮای‬ ‫اﺳﻼم ﺑﻮد ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻃﯽ ﭼﻨﺪ ﻣﺎه ﺗﻮاﻧﺴﺖ اﺳﻼم را ﺑﻪ ﺳﺎﯾﺮ ﺧﺎﻧﻪھﺎی ﻣﺪﯾﻨﻪ وارد ﮐﻨﺪ و‬ ‫از رھﺒﺮان ﺑﺰرگ ﻣﺪﯾﻨﻪ اﻓﺮادی ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻣﻌﺎذ و اﺳﯿﺪﺑﻦ ﺣﻀﯿﺮ ﺑﻪ اﺳﻼم اﯾﻤﺎن‬ ‫آوردﻧﺪ و اﯾﻤﺎن آوردن آﻧﺎن ﻣﻮﺟﺐ ﮔﺮدﯾﺪ ﺗﺎ اﮐﺜﺮ ﻗﺒﯿﻠﮥ آﻧﺎن ﺑﻪ اﺳﻼم‪ ،‬اﯾﻤﺎن ﺑﯿﺎورﻧﺪ ‪.٣‬‬ ‫ﻣﺼﻌﺐ ﺑﻦ ﻋﻤﯿﺮ درﺳﺖ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﻔﯿﺮ اﺳﻼم در ﯾﺜﺮب اﻧﺘﺨﺎب ﮔﺮدﯾﺪه‬ ‫ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﻮاﻧﺴﺖ در راﺳﺘﺎی ﺷﺮح و ﺗﻮﺿﯿﺢ ﺗﻌﺎﻟﯿﻢ دﯾﻦ ﺟﺪﯾﺪ و آﻣﻮزش ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ و ﺗﻔﺴﯿﺮ‬ ‫آن و ﺗﻘﻮﯾﺖ رواﺑﻂ ﺑﺮادری ﻣﯿﺎن اﻓﺮاد ﻗﺒﯿﻠﻪھﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن آورده ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﯿﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ و‬ ‫ﯾﺎراﻧﺶ در ﻣﮑﻪ و ھﻤﭽﻨﯿﻦ اﯾﺠﺎد ﭘﺎﯾﮕﺎھﯽ اﯾﻤﻦ ﺑﺮای ھﺠﺮت و ﺣﺮﮐﺖ دﻋﻮت‬ ‫ﻣﻮﻓﻘﯿﺖھﺎی زﯾﺎدی ﺑﻪ دﺳﺖ آورد‪ .‬ﻣﺼﻌﺐ ﺑﻦ ﻋﻤﯿﺮ ج در ﯾﺜﺮب ﻧﺰد اﺳﻌﺪ ﺑﻦ زراره س‬

‫اﻗﺎﻣﺖ ﮔﺰﯾﺪ ‪ ٤‬و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎ ﺟﺪﯾﺖ ﻣﺸﻐﻮل ﮐﺎر دﻋﻮت ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺣﺮﮐﺖ دﻋﻮت را در ﻣﺪﯾﻨﻪ‪،‬‬

‫ﻣﺼﻌﺐ ﺑﻦ ﻋﻤﯿﺮس رھﺒﺮی ﻣﯽﮐﺮد؛ او در دﻋﻮﺗﺶ ﺷﯿﻮۀ ﻗﺮآن و ﺗﻌﺎﻟﯿﻢ اﺳﺘﺎد ﺑﺰرﮔﻮارش‬ ‫)ﻣﺤﻤﺪ ج ( را در ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ اﯾﻦ ﻣﻨﮫﺞ در ﯾﮑﯽ از آﯾﺎت ﻣﮑﯽ ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ‬ ‫اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﯿﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫َّ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ ُ‬ ‫َّ‬ ‫َّ َ‬ ‫� َس َنةِ َو َ‬ ‫ع إ َ ٰ� َ‬ ‫ك بٱ� ِك َمةِ َوٱل َم ۡوع َِظةِ ٱ َ‬ ‫�ٰدِل ُهم ب ِٱل� ِ َ‬ ‫� أ ۡح َس ُنۚ إِن‬ ‫�‬ ‫ر‬ ‫يل‬ ‫ب‬ ‫س‬ ‫�‬ ‫﴿ٱد ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ َّ َ‬ ‫ك ُه َو أَ ۡعلَ ُم ب َمن َض َّل َعن َسبيلِهِۦ َو ُه َو أَ ۡعلَ ُم بٱل ۡ ُم ۡه َتد َ‬ ‫ر�‬ ‫ِين‪] ﴾١٢٥‬اﻟﻨﺤﻞ‪.[۱۲۵ :‬‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫‪ -١‬ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪ ،۱۳۳‬ﺷﻤﺎره ‪.۱۷۰۹‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﻐﺮﺑﺎء اﻻوﻟﻮن‪ ،‬ص ‪.۱۸۵‬‬ ‫‪ -٣‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۱۸۷ × ۱۸۶‬‬ ‫‪ -٤‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ ﻓﯽ ﺿﻮء اﻟﻘﺮآن واﻟﺴﻨﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۴۴۱‬‬

‫‪٥١٦‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫»ﺑﻪ راه ﭘﺮوردﮔﺎرت ﺑﺎ ﺣﮑﻤﺖ وﻣﻮﻋﻈﮥ ﺣﺴﻨﻪ دﻋﻮت ده و ﺑﺎ آﻧﺎن ﺑﻪ ﻧﺤﻮ اﺣﺴﻦ ﻣﺠﺎدﻟﻪ‬ ‫ﮐﻦ‪ .‬ﭘﺮوردﮔﺎرت ﺑﮫﺘﺮ ﻣﯽداﻧﺪ ﮐﻪ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ از راھﺶ ﻣﻨﺤﺮف ﺷﺪه و او ﻧﯿﺰ ھﺪاﯾﺖ‬

‫ﯾﺎﻓﺘﮕﺎن را ﺑﮫﺘﺮ ﻣﯽداﻧﺪ«‪.‬‬ ‫داﺳﺘﺎن اﺳﻼم آوردن اﺳﯿﺪ ﺑﻦ ﺣﻀﯿﺮ و ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻣﻌﺎذس‬ ‫ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻣﻌﺎذ و أﺳﯿﺪ ﺑﻦ ﺣﻀﯿﺮ از ﻗﺒﯿﻠﮥ ﺑﻨﯽ ﻋﺒﺪاﻻﺷﮫﻞ و از ﺳﺮداران و اﺷﺮاف‬ ‫ﻗﻮﻣﺸﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬آﻧﮫﺎ ﻣﺸﺮک و ﺑﺮ دﯾﻦ ﻗﻮم ﺧﻮد ﺑﻮدﻧﺪ وﻗﺘﯽ از ﻣﺼﻌﺐ ﺑﻦ ﻋﻤﯿﺮ و ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ‬ ‫وی در دﻋﻮت ﺑﻪ اﺳﻼم ﺧﺒﺮ ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺳﻌﺪ ﺑﻪ أﺳﯿﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ ﺳﺮاغ اﯾﻦ دو ﻣﺮد ﺑﺮو ﮐﻪ‬ ‫آﻣﺪهاﻧﺪ ﺗﺎ اﻓﺮاد ﮐﻢﺟﻨﺒﮥ ﻣﺎ را ﺑﻪ ﻧﺎﺑﺨﺮدی و ﺳﺒﮑﺴﺮی ﺑﮑﺸﺎﻧﻨﺪ و ﺑﺎ آن دو درﮔﯿﺮ ﺷﻮ و‬ ‫آﻧﮫﺎ را ﺑﺎزدار از اﯾﻨﮑﻪ دﯾﮕﺮ ﺑﺎر ﺑﻪ ﻣﺤﯿﻂ زﻧﺪﮔﺎﻧﯽ ﻣﺎ ﭘﺎی ﺑﮕﺬارﻧﺪ؛ زﯾﺮا اﺳﻌﺪ ﺑﻦ زراره‬ ‫ﭘﺴﺮ ﺧﺎﻟﮥ ﻣﻦ اﺳﺖ و اﮔﺮ اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﻣﻦ ﺧﻮد اﯾﻦ ﮐﺎر را ﺑﻪ ﺟﺎی ﺗﻮ اﻧﺠﺎم‬ ‫ﻣﯽدادم‪ .‬اﺳﯿﺪﺑﻦ ﺣﻀﯿﺮ‪ ،‬ﻧﯿﺰۀ ﺧﻮد را ﺑﺮداﺷﺖ و ﻧﺰد آن دو رﻓﺖ‪ .‬وﻗﺘﯽ اﺳﻌﺪ ﺑﻦ زراره‬ ‫او را دﯾﺪ ﺑﻪ ﻣﺼﻌﺐ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻦ ﭘﯿﺸﻮای ﻗﻮم ﺧﻮد ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻧﺰد ﺗﻮ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬او را‬ ‫ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ ﺑﻪ دﯾﻦ دﻋﻮت ﮐﻦ‪ .‬ﻣﺼﻌﺐ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﮔﺮ ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ ﺑﺎ او ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﻢ‪ .‬اﺳﯿﺪ در‬ ‫ﮐﻨﺎر آﻧﮫﺎ اﯾﺴﺘﺎد و دﺷﻨﺎم داد و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﻪ ﭼﯿﺰی ﺷﻤﺎ را ﺑﺪﯾﻨﺠﺎ آورده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺴﺖ‬ ‫ﻣﺎﯾﮕﺎن ﻣﺎ را ﺑﻪ ﺑﯽﺧﺮدی وا ﻣﯽدارﯾﺪ؟ اﮔﺮ ﺟﺎن ﺧﻮد را دوﺳﺖ دارﯾﺪ ازﻣﺎ دور ﺷﻮﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺼﻌﺐ ﺑﺎ زﺑﺎﻧﯽ ﺧﻮش و ﻗﻠﺒﯽ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﻤﯽﻧﺸﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﺳﺨﻨﺎن ﻣﺎ را ﺑﺸﻨﻮی ﺗﺎ اﮔﺮ‬ ‫ﭼﯿﺰی را ﺑﭙﺴﻨﺪی ﺑﭙﺬﯾﺮی و اﮔﺮ ﻧﭙﺴﻨﺪی از آن دوری ﮔﺰﯾﻨﯽ؟ اﺳﯿﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺳﺨﻨﯽ‬ ‫ﻣﻨﺼﻔﺎﻧﻪ ﮔﻔﺘﯽ؛ ﺳﭙﺲ ﻧﯿﺰهاش را در زﻣﯿﻦ ﻓﺮو ﺑﺮد و ﻧﺸﺴﺖ‪ .‬آﻧﮕﺎه ﻣﺼﻌﺐ درﺑﺎره‬ ‫اﺳﻼم ﺑﺎ او ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺖ و ﺑﺮای او ﻗﺮآن ﺧﻮاﻧﺪ و آن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ از ﻣﺼﻌﺐ و اﺳﻌﺪ ﻧﻘﻞ ﺷﺪه‬ ‫اﺳﺖ آن دو ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺎ ﻗﺒﻞ از آﻧﮑﻪ او ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻮﯾﺪ در ﻧﻮراﻧﯿﺖ ﭼﮫﺮه‬ ‫و رﻓﺘﺎر ﻧﺮم و ﻣﮫﺮﺑﺎﻧﺎﻧﻪاش اﺳﻼم را درﯾﺎﻓﺘﯿﻢ؛ ﺳﭙﺲ اﺳﯿﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﻪ ﺧﻮب و زﯾﺒﺎﺳﺖ‬ ‫اﯾﻦ ﺳﺨﻦ! وﻗﺘﯽ ﺑﺨﻮاھﯿﺪ وارد اﯾﻦ دﯾﻦ ﺷﻮﯾﺪ ﭼﻪ ﮐﺎر ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻏﺴﻞ ﻣﯽﮐﻨﯽ و‬ ‫ﻟﺒﺎﺳﮫﺎی ﺗﻤﯿﺰ ﻣﯽﭘﻮﺷﯽ؛ آن ﮔﺎه ﮐﻠﻤﮥ ﺷﮫﺎدت را ﺑﻪ زﺑﺎن ﻣﯽآوری و ﺳﭙﺲ ﻧﻤﺎز‬ ‫ﻣﯽﮔﺰاری‪ .‬اﺳﯿﺪ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﻏﺴﻞ ﮐﺮد و ﻟﺒﺎسھﺎﯾﺶ را ﺗﻤﯿﺰ ﻧﻤﻮد و ﺷﮫﺎدت ﺣﻖ را ﺑﻪ‬ ‫زﺑﺎن آورد و دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬آن ﮔﺎه ﺑﻪ آنھﺎ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻣﻦ ﻣﺮدی اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫اﮔﺮ از ﺷﻤﺎ ﭘﯿﺮوی ﮐﻨﺪ‪ ،‬ھﯿﭻ ﮐﺲ از ﻓﺮﻣﺎن او ﺳﺮﭘﯿﭽﯽ ﻧﺨﻮاھﺪ ﮐﺮد و ھﻤﻪ در ﭘﯽ او‬ ‫ﺧﻮاھﻨﺪ آﻣﺪ و ﻣﻦ او را ﮐﻪ ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻣﻌﺎذ اﺳﺖ ھﻢ اﯾﻨﮏ ﺑﻪ ﺳﻮی ﺷﻤﺎ ﻣﯽﻓﺮﺳﺘﻢ‪ .‬ﺳﭙﺲ‬

‫ﺑﺨﺶ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻋﺮﺿﮥ اﺳﻼم ﺑﺮ ﻗﺒﺎﺋﻞ‪ ،‬و ﻫﺠﺮت اﺻﺤﺎب ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٥١٧‬‬

‫ﻧﯿﺰهاش را ﺑﺮﮔﺮﻓﺖ و ﺑﻪ ﺳﻮی ﺳﻌﺪ و ﻗﻮﻣﺶ ﮐﻪ در اﻧﺠﻤﻦ ﻣﺸﻮرﺗﯽ ﺧﻮد ﮔﺮدھﻢ ﻧﺸﺴﺘﻪ‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻣﻌﺎذ‪ ،‬اﺳﯿﺪ را دﯾﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﮐﻪ اﺳﯿﺪ ﺑﺎ‬ ‫ﭼﮫﺮهای ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺎ آﻧﭽﻪ از ﺣﻀﻮر ﺷﻤﺎ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎز ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬وﻗﺘﯽ اﺳﯿﺪ ﮐﻨﺎر ﺟﻤﻊ‬ ‫آﻧﺎن اﯾﺴﺘﺎد ﺳﻌﺪ ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﻪ ﮐﺎر ﮐﺮدی؟ ﮔﻔﺖ ﺑﺎ آن دو ﻣﺮد ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻢ و در ﮐﺎر‬ ‫آﻧﺎن ھﯿﭻ اﯾﺮادی ﻧﯿﺎﻓﺘﻢ و اﮐﻨﻮن ﻣﻦ اﻃﻼع ﯾﺎﻓﺘﻢ ﮐﻪ ﺑﻨﯽ ﺣﺎرﺛﻪ ﺑﻪ ﺳﺮاغ اﺳﻌﺪ ﺑﻦ زراره‬ ‫رﻓﺘﻪاﻧﺪ ﺗﺎ او را ﺑﮑﺸﻨﺪ؛ ﭼﻮن آﻧﮫﺎ ﻣﯽداﻧﻨﺪ ﮐﻪ او ﭘﺴﺮﺧﺎﻟﻪ ﺗﻮ اﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻣﯽﺧﻮاھﻨﺪ‬ ‫ﺗﻮ را ﺑﺎ اﯾﻦ ﮐﺎر ﺗﺤﻘﯿﺮ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ‪.١‬‬ ‫ﺳﻌﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ از آﻧﭽﻪ اﺳﯿﺪ در ﻣﻮرد ﻗﺼﺪ ﺑﻨﯽ ﺣﺎرﺛﻪ ﮔﻔﺖ ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ ﺷﺪه ﺑﻮد‪،‬‬ ‫ﺷﺘﺎﺑﺎن ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ‪ ،‬ﻧﯿﺰهاش را ﺑﻪ دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﻪ اﺳﯿﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﮐﺎری از‬ ‫ﭘﯿﺶ ﻧﺒﺮدهای‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺧﻮد را ﻧﺰد اﺳﻌﺪ و ﻣﺼﻌﺐ رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ دﯾﺪ ﮐﻪ آﻧﮫﺎ ﺑﺎ آراﻣﺶ‬ ‫ﻧﺸﺴﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬داﻧﺴﺖ ﮐﻪ ھﺪف اﺳﯿﺪ اﯾﻦ ﺑﻮده ﮐﻪ او را ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﺑﮑﺸﺎﻧﺪ ﺗﺎ ﺳﺨﻨﺎن آن دو را‬ ‫ﺑﺸﻨﻮد‪ .‬ﭘﺲ او ﻧﺎﺳﺰاﮔﻮﯾﺎن در ﮐﻨﺎر آن دو اﯾﺴﺘﺎد و ﺑﻪ اﺳﻌﺪ ﺑﻦ زراره ﮔﻔﺖ‪ :‬ای اﺑﺎ اﻣﺎﻣﻪ!‬ ‫ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا اﮔﺮ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪی ﻣﯿﺎن ﻣﻦ و ﺗﻮ ﻧﻤﯽﺑﻮد از ﻣﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﺮﺧﻮردی‬ ‫ﻧﻤﯽدﯾﺪی؛ ﭼﺮا در ﺧﺎﻧﻪ و ﮐﺎﺷﺎﻧﮥ ﻣﺎ دﺳﺖ ﺑﻪ ﮐﺎرھﺎﯾﯽ ﻣﯽزﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺧﻮش ﻧﺪارﯾﻢ؟‬ ‫اﺳﻌﺪ ﺑﻪ ﻣﺼﻌﺐ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا اﯾﻨﮏ ﻣﺮدی ﻧﺰد ﺗﻮ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ از ﺗﻮ‬ ‫ﭘﯿﺮوی ﮐﻨﺪ‪ ،‬ھﯿﭻ ﮐﺲ از ﺧﺎﻧﺪان وی از ﭘﯿﺮوی ﺗﻮ ﺳﺮ ﺑﺮﻧﺨﻮاھﺪ ﺗﺎﻓﺖ‪ .‬ﻣﺼﻌﺐ ﺑﻪ ﺳﻌﺪ‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﻤﯽﻧﺸﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﺳﺨﻨﺎن ﻣﺎ را ﺑﺸﻨﻮی؟ ﺗﺎ اﮔﺮ ﭼﯿﺰی ﭘﺴﻨﺪﯾﺪی آن را ﺑﭙﺬﯾﺮی و اﮔﺮ‬ ‫ﻧﺎﺧﻮﺷﺎﯾﻨﺪت ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻧﺎﺧﺸﻨﻮدی ﺗﻮ‪ ،‬ﻣﺎ از ﺗﻮ ﮐﻨﺎرهﺟﻮﯾﯽ ﺧﻮاھﯿﻢ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺳﻌﺪ ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫ﺳﺨﻦ ﻣﻨﺼﻔﺎﻧﻪای ﮔﻔﺘﯽ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻧﯿﺰهاش را در زﻣﯿﻦ ﻓﺮو ﺑﺮد و ﻧﺸﺴﺖ‪ .‬آن ﮔﺎه ﻣﺼﻌﺐ‪،‬‬ ‫اﺳﻼم را ﺑﺮ او ﻋﺮﺿﻪ ﮐﺮد و ﺑﺮاﯾﺶ ﻗﺮآن ﺧﻮاﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ رواﯾﺖ ﻣﻮﺳﯽ ﺑﻦ ﻋﻘﺒﻪ از اﺑﺘﺪای‬ ‫ﺳﻮره زﺧﺮف ﺑﺮای او ﺗﻼوت ﮐﺮد‪ .‬ﻣﺼﻌﺐ و اﺳﻌﺪ درﺑﺎرۀ او ﻧﯿﺰ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا‬ ‫ﻗﺒﻞ از آﻧﮑﻪ او ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻮﯾﺪ در ﺳﯿﻤﺎی ﻧﻮراﻧﯽ و ﺑﺮﺧﻮرد ﻧﺮﻣﺶ اﺳﻼم را ﯾﺎﻓﺘﯿﻢ‪ .‬ﺳﭙﺲ‬ ‫ﺳﻌﺪ ﺑﻪ آن دو ﮔﻔﺖ‪ :‬وﻗﺘﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﯽﺷﻮﯾﺪ و ﺑﻪ اﯾﻦ دﯾﻦ درﻣﯽآﯾﯿﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﮐﺎر ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ؟‬ ‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻏﺴﻞ ﻣﯽﮐﻨﯽ و ﺧﻮد را ﭘﺎﮐﯿﺰه و ﻟﺒﺎﺳﮫﺎﯾﺖ را ﺗﻤﯿﺰ ﻣﯽﮐﻨﯽ؛ ﺳﭙﺲ ﺷﮫﺎدت ﺣﻖ‬ ‫را ﺑﻪ زﺑﺎن ﻣﯽآوری و آن ﮔﺎه دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﻣﯽﮔﺰاری‪ .‬ﺳﻌﺪ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﻏﺴﻞ ﮐﺮد و‬ ‫ﻟﺒﺎﺳﮫﺎﯾﺶ را ﺗﻤﯿﺰ ﻧﻤﻮد و ﺷﮫﺎدت ﺣﻖ را ﺑﻪ زﺑﺎن آورد و ﺳﭙﺲ دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ و‬

‫‪ -١‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﯽ ﺷﮫﺒﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۴۴۲‬‬

‫‪٥١٨‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﭘﺲ از آن ﻧﯿﺰهاش را ﺑﺮداﺷﺖ و در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ اﺳﯿﺪ ھﻤﺮاه او ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﯿﺎن ﺟﻤﻊ ﺧﺎﻧﺪاﻧﺶ‬ ‫ﺑﺮﮔﺸﺖ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﻗﻮﻣﺶ او را دﯾﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪﺳﻮی آﻧﮫﺎ ﻣﯽآﯾﺪ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﮐﻪ ﺳﻌﺪ‬ ‫ﺑﺎ ﭼﮫﺮهای ﻏﯿﺮ از آﻧﭽﻪ از ﻣﯿﺎن رﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮﻣﯽﮔﺮدد و ﭼﻮن ﺳﻌﺪ در ﻣﯿﺎن آﻧﮫﺎ اﯾﺴﺘﺎد‪،‬‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ای ﺑﻨﯽ ﻋﺒﺪاﻻﺷﮫﻞ! ﻣﺮا در ﻣﯿﺎن ﺧﻮد ﭼﮕﻮﻧﻪ ﯾﺎﻓﺘﻪاﯾﺪ؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺗﻮ ﺳﺮور و ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ‬ ‫و ﻓﺮزاﻧﻪﺗﺮﯾﻦ ﻣﺎ ھﺴﺘﯽ‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﺲ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ ﻣﻦ ﺑﺎ زﻧﺎن و ﻣﺮدان ﺷﻤﺎ ﺣﺮام اﺳﺖ ﺗﺎ‬ ‫آن ﮔﺎه ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش اﯾﻤﺎن ﺑﯿﺎورﯾﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ در ﭘﯽ اﯾﻦ ﺳﺨﻦ‪ ،‬در ﻣﯿﺎن‬ ‫ﻗﻮم و ﻗﺒﯿﻠﮥ ﺑﻨﯽ ﻋﺒﺪاﻻﺷﮫﻞ ھﯿﭻ زن و ﻣﺮدی ﻧﻤﺎﻧﺪ ﻣﮕﺮ آﻧﮑﻪ ھﻤﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﺳﻌﺪ و ﻣﺼﻌﺐ‪ ،‬راھﯽ ﻣﻨﺰل ﺳﻌﺪ ﺷﺪﻧﺪ و ﻣﺼﻌﺐ ﻧﺰد او اﻗﺎﻣﺖ ﮔﺰﯾﺪ و ﻣﺮدم را ﺑﻪ‬ ‫اﺳﻼم دﻋﻮت ﻣﯽداد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ھﯿﭻ ﺧﺎﻧﻪای از ﺧﺎﻧﻪھﺎی اﻧﺼﺎر ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪ ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ در‬ ‫آن ﻣﺮدان و زﻧﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ وﺟﻮد داﺷﺖ ﺑﻪ ﺟﺰ اﺻﯿﺮم )ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻦ وﻗﺶ( ﮐﻪ او‬ ‫اﺳﻼم آوردﻧﺶ را ﺗﺎ روز ﺟﻨﮓ اﺣﺪ ﺑﻪ ﺗﺄﺧﯿﺮ اﻧﺪاﺧﺖ و در ﺟﻨﮓ اﺣﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﺸﺘﻪ‬ ‫ﺷﺪ ﮐﻪ ھﻨﻮز ﯾﮏ ﺑﺎر ﺑﺮای ﺧﺪا ﺳﺠﺪه ﻧﮑﺮده ﺑﻮد و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ در ﻣﻮرد او ﮔﻔﺖ‪ :‬از اھﻞ‬ ‫ﺑﮫﺸﺖ اﺳﺖ‪ .‬اﺑﻦ اﺳﺤﺎق ﺑﺎ ﺳﻨﺪ »ﺣﺴﻦ« از اﺑﻮھﺮﯾﺮه رواﯾﺖ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا‬ ‫ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﮕﻮﺋﯿﺪ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ در ﺣﺎﻟﯽ وارد ﺑﮫﺸﺖ ﺷﺪ ﮐﻪ ﯾﮏ ﺑﺎر ھﻢ ﻧﻤﺎز ﻧﺨﻮاﻧﺪه‬ ‫ﺑﻮد؟ وﻗﺘﯽ ﻧﻤﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ ﭘﺎﺳﺦ دھﻨﺪ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬اﺻﯿﺮم از ﺑﻨﯽ ﻋﺒﺪاﻻﺷﮫﻞ ‪.١‬‬ ‫درسﻫﺎ و آﻣﻮﺧﺘﻨﯽﻫﺎ‬

‫‪ -۱‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﺑﻪ ﯾﺜﺮب ﺑﻮد و ﺷﺶ ﻧﻔﺮی ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪه‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻘﺶ ﺑﺰرﮔﯽ در ﺗﺒﻠﯿﻎ و ﻧﺸﺮ دﻋﻮت اﺳﻼم در ﻃﯽ اﯾﻦ ﺳﺎل اﯾﻔﺎ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ -۲‬ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺘﻌﺪدی ﺑﻪ اﻧﺘﺸﺎر اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ ﮐﻤﮏ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬ ‫اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﯿﻨﻪ و ﻋﺪاوت ﻗﺒﯿﻠﻪھﺎی اوس و ﺧﺰرج را ﺑﻪ اﻟﻔﺖ و ﻣﮫﺮﺑﺎﻧﯽ‬ ‫ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻧﻤﻮده ﺑﻮد و آﻧﮫﺎ دﭼﺎر ﺧﻮد ﺑﺰرگﺑﯿﻨﯽ ﻧﺸﺪﻧﺪ و ﺣﻖ را ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻨﺪ و اﯾﻦ‬

‫ﺧﺼﻠﺖ ﺑﻪ وﯾﮋﮔﯿﮫﺎی ﻧﮋادی و دودﻣﺎﻧﯽ آﻧﮫﺎ ﺑﺮﻣﯽﮔﺮدد؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫درﻣﻮرد ھﯿﺌﺘﯽ ﮐﻪ از ﯾﻤﻦ آﻣﺪه ﺑﻮد ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اھﻞ ﯾﻤﻦ ﮐﻪ دارای ﻣﮫﺮﺑﺎنﺗﺮﯾﻦ و‬ ‫ﻧﺮمﺗﺮﯾﻦ دلھﺎ ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺰد ﺷﻤﺎ آﻣﺪهاﻧﺪ« ‪.٢‬‬ ‫اﻓﺮاد اوس و ﺧﺰرج ﻧﯿﺰ از ﻧﻈﺮ ﻧﮋادی ﺑﺎ ﯾﻤﻨﯿﮫﺎ ﻣﺮﺗﺒﻂاﻧﺪ؛ ﭼﺮاﮐﻪ ﻧﯿﺎﮐﺎﻧﺸﺎن از آﻧﺠﺎ‬ ‫‪ -١‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﯽ ﺷﮫﺒﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪ × ۴۴۴‬ﺻﺤﯿﺢ اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬ص ‪.۲۹۱‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺒﺨﺎری‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﻤﻐﺎزی‪ ،‬ﺑﺎب ﻗﺪوم اﻻﺷﻌﺮﯾﯿﻦ‪ ،‬ﺷﻤﺎرۀ ‪.۴۳۸۸‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻋﺮﺿﮥ اﺳﻼم ﺑﺮ ﻗﺒﺎﺋﻞ‪ ،‬و ﻫﺠﺮت اﺻﺤﺎب ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٥١٩‬‬

‫آﻣﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ در ﻣﻮرد اﯾﻨﮫﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ ۡ ۡ ُ ُّ َ َ ۡ َ َ َ ۡ ۡ َ َ‬ ‫َ‬ ‫ِين َ� َب َّو ُءو ٱ َّ� َار َوٱ ۡ� َ‬ ‫ي�ٰ َ‬ ‫﴿ َوٱ َّ� َ‬ ‫� ُدون ِ�‬ ‫�‬ ‫و‬ ‫م‬ ‫ه‬ ‫�‬ ‫إ‬ ‫ر‬ ‫اج‬ ‫ه‬ ‫ن‬ ‫م‬ ‫ون‬ ‫ِب‬ ‫�‬ ‫م‬ ‫ه‬ ‫ل‬ ‫ب‬ ‫�‬ ‫ِن‬ ‫م‬ ‫ن‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫‪ٞ‬‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُص ُدوره ِۡم َح َ‬ ‫اج ٗة ّم َِّما ٓ أوتوا َو ُ�ؤث ُِرون ٰٓ‬ ‫س ِه ۡم َول ۡو �ن ب ِ ِه ۡم خصاصة ۚ َومن‬ ‫� أنف ِ‬ ‫ِ‬ ‫ُ َ ُ َّ َ ۡ‬ ‫َ ُ ْ َ ٰٓ َ ُ ُ ۡ ُ ۡ ُ َ‬ ‫سهِۦ فأو��ِك هم ٱلمفل ِحون‪] ﴾٩‬اﻟﺤﺸﺮ‪.[۹ :‬‬ ‫يوق شح �ف ِ‬ ‫»و آﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از ﻣﮫﺎﺟﺮان در داراﻻﺳﻼم و اﯾﻤﺎن ﺟﺎی ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺟﺎی ﭘﯿﺪا ﮐﺮدﻧﺪ‪،‬‬ ‫ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻮی آﻧﺎن ھﺠﺮت ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬دوﺳﺖ ﻣﯽدارﻧﺪ ودر دل ﺧﻮد ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬ ‫آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﮫﺎﺟﺮان داده ﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻨﮕﯽای اﺣﺴﺎس ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ و دﯾﮕﺮان را ﺑﺮ ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ‬ ‫ﺗﺮﺟﯿﺢ ﻣﯽدھﻨﺪ؛ اﮔﺮ ﭼﻪ ﺧﻮدﺷﺎن ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ھﺮ ﮐﺲ از ﺣﺮص و ﺑﺨﻞ ﻧﻔﺲ‬

‫ﻧﺠﺎت ﯾﺎﺑﺪ‪ ،‬ﭘﺲ اﯾﻨﺎناﻧﺪ رﺳﺘﮕﺎران«‪.‬‬ ‫ﯾﮑﯽ دﯾﮕﺮ از ﻋﻮاﻣﻠﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻧﺘﺸﺎر اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ ﮐﻤﮏ ﮐﺮد‪ ،‬درﮔﯿﺮی و زد و ﺧﻮرد‬ ‫ﻣﻮﺟﻮد ﺑﯿﻦ دو ﻗﺒﯿﻠﻪ ﺑﺰرگ اوس و ﺧﺰرج ﺑﻮد‪ .‬ﺟﻨﮓھﺎی ﺧﻮﻧﯿﻨﯽ ھﻤﺎﻧﻨﺪ ﺟﻨﮓ ﺑﻌﺎث و‬ ‫ﻏﯿﺮه ﻣﯿﺎن آﻧﮫﺎ درﻣﯽﮔﺮﻓﺖ و اﯾﻦ ﺟﻨﮓ‪ ،‬رھﺒﺮان ﺑﺰرگ آﻧﮫﺎ را از ﻣﯿﺎن ﺑﺮده ﺑﻮد‪ ،‬رھﺒﺮاﻧﯽ‬ ‫ﮐﻪ اﻣﺜﺎل آﻧﮫﺎ در ﻣﮑﻪ و ﻃﺎﺋﻒ ودﯾﮕﺮ ﺟﺎھﮫﺎ ﺳﻨﮓھﺎی ﻧﺎاﺳﺘﻮاری ﺑﺮ ﺳﺮ راه دﻋﻮت ﺑﻪ‬ ‫ﺷﻤﺎر ﻣﯽرﻓﺘﻨﺪ و در ﻣﯿﺎن اوس و ﺧﺰرج ﺟﺰ رھﺒﺮان ﺟﻮاﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ ﺣﻖ آﻣﺎده‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ دﯾﮕﺮ ﺧﺒﺮی از رھﺒﺮان ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻧﺒﻮد و ﻋﻼوه ﺑﺮ آن رھﺒﺮی ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ و ﻣﻌﺮوف ﮐﻪ‬ ‫ھﻤﻪ از او اﻃﺎﻋﺖ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و در ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﺨﻨﺎﻧﺶ ﮔﺮدن ﻧﮫﻨﺪ‪ ،‬درﻣﯿﺎن ﻧﺒﻮد و از ﻃﺮﻓﯽ ﺑﻪ‬ ‫دﻟﯿﻞ ﺟﻨﮓ ﻃﺎﻗﺖﻓﺮﺳﺎی ﺑﻌﺎث آﻧﺎن ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﻧﯿﺎز داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ اﺋﺘﻼف آﻧﮫﺎ ﺑﺸﻮد ﺗﺎ‬ ‫زﯾﺮ ﺳﺎﯾﻪ و ﭘﺮﭼﻢ او ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﻣﺘﺤﺪ و ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺟﻨﮓ ﺑﻌﺎث ﻋﺎﻣﻠﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ آن را ﻣﻘﺪﻣﻪای ﺑﺮای ورود ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش ﻗﺮار داد و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﺣﺎﻟﯽ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﺪﯾﻨﻪ آﻣﺪ ﮐﻪ ﺟﻤﻊ آﻧﮫﺎ ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﺷﺪه ﺑﻮد و ﺳﺮان و رؤﺳﺎی آﻧﺎن ﯾﺎ ﻣﺮده ﺑﻮدﻧﺪ و ﯾﺎ‬ ‫زﺧﻤﯽ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ؛ ﭘﺲ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺟﻨﮓ ﺑﻌﺎث را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان زﻣﯿﻨﻪای ﺑﺮای ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪن‬ ‫اھﻞ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻗﺮار داده ﺑﻮد ‪.١‬‬ ‫ﯾﮑﯽ دﯾﮕﺮ از ﻋﻮاﻣﻞ اﻧﺘﺸﺎر اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ ھﻤﺴﺎﯾﮕﯽ اھﻞ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﺎ ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﺑﻮد؛‬ ‫ﭼﺮاﮐﻪ ﺑﺮاﺛﺮ ﻣﺠﺎورت ﺑﺎ آﻧﮫﺎ از ﻋﻠﻢ و داﻧﺶ‪ ،‬ھﺮ ﭼﻨﺪ اﻧﺪک در ﻣﻮرد رﺳﺎﻟﺖھﺎی آﺳﻤﺎﻧﯽ‬ ‫و ﺧﺒﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ و آﻧﮫﺎ در ﺟﺎﻣﻌﻪ و در زﻧﺪﮔﯽ روزﻣﺮۀ ﺧﻮد ﺑﻪ اﯾﻦ‬ ‫ﻗﻀﺎﯾﺎ ﻣﯽﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ و ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﺮﯾﺶ ﻧﺒﻮدﻧﺪ ﮐﻪ در ﮐﻨﺎر آﻧﮫﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ از اھﻞ ﮐﺘﺎب‪ ،‬ﺳﮑﻮﻧﺖ‬ ‫‪ -١‬اﻟﺒﺨﺎری‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﻤﻨﺎﻗﺐ‪ ،‬ﺑﺎب ﻣﻨﺎﻗﺐ اﻻﻧﺼﺎر‪ ،‬ج ‪ ،۴‬ص ‪ ،۲۶۷‬ﺷﻤﺎرۀ ‪.۳۷۷۷‬‬

‫‪٥٢٠‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﻧﺪاﺷﺖ و ﺟﺰ اﺧﺒﺎر ﭘﺮاﮐﻨﺪهای در ﻣﻮرد رﺳﺎﻟﺖھﺎ و وﺣﯽ اﻟﮫﯽ ﭼﯿﺰی ﻧﻤﯽﺷﻨﯿﺪﻧﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﻓﮑﺮﺷﺎن را ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﺸﻐﻮل ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﯾﮫﻮدﯾﺎن‪ ،‬ھﻤﻮاره اوس و ﺧﺰرج را ﺗﮫﺪﯾﺪ‬ ‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ آﺧﺮاﻟﺰﻣﺎن ﺧﻮاھﺪ آﻣﺪ و زﻣﺎن ﺑﻌﺜﺖ او ﻓﺮا رﺳﯿﺪه اﺳﺖ و ﮔﻤﺎن‬ ‫ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ ﮐﻪ ﯾﮫﻮد از او اﻃﺎﻋﺖ ﺧﻮاھﻨﺪ ﮐﺮد و ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬او و ﺧﺰرج را ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ او ﻧﺎﺑﻮد‬ ‫ﺧﻮاھﻨﺪ ﮐﺮد؛ ھﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ ﻗﺒﯿﻠﮥ ﻋﺎد و ارم ﻧﺎﺑﻮد ﺷﺪهاﻧﺪ! ﺑﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺗﻌﺪاد اوس و ﺧﺰرج‬ ‫از ﯾﮫﻮدﯾﮫﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻮد ‪ ١‬و ﺧﺪاوﻧﺪ اﯾﻦ را از آﻧﮫﺎ ﺣﮑﺎﯾﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ وﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ ُ ْ‬ ‫َُۡ َۡ َۡ ُ َ‬ ‫َ َٓ ُ‬ ‫َ ‪ّ ٞ‬‬ ‫َّ ُ َ ّ ‪َ َ ّ ٞ‬‬ ‫حون‬ ‫﴿ َول َّما جا َءه ۡم كِ�ٰب م ِۡن عِن ِد ٱ�ِ مصدِق ل َِما مع ُه ۡم َو�نوا مِن �بل �ستفت ِ‬ ‫َ َ ُ َّ َ َ‬ ‫ََ‬ ‫َ ُ ْ ََ ْ‬ ‫ََ ْ ََ‬ ‫ٓ ُ‬ ‫� ٱ َّ� َ‬ ‫ِين �ف ُروا فل َّما َجا َءهم َّما ع َرفوا �ف ُروا بِهِۚۦ فل ۡع َنة ٱ�ِ �‬ ‫ۡ َ‬ ‫�ٰفِر َ‬ ‫�ن‪] ﴾٨٩‬اﻟﺒﻘﺮة‪.[۸۹ :‬‬ ‫ٱل‬ ‫ِ‬ ‫اوس و ﺧﺰرج ﻣﺪت زﻣﺎن زﯾﺎدی در دوران ﺟﺎھﻠﯿﺖ ﺑﺮ ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﻏﺎﻟﺐ ﺑﻮدﻧﺪ؛ ﭼﻮن‬ ‫آﻧﮫﺎ اھﻞ ﺷﺮک و اﯾﻨﮫﺎ اھﻞ ﮐﺘﺎب ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻣﻨﺘﻈﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮی‬ ‫ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ زﻣﺎﻧﺶ ﻓﺮا رﺳﯿﺪه اﺳﺖ و ﺑﺎ ﺷﻤﺎ ﮐﺎرزار ﺧﻮاھﺪ ﮐﺮد و ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﻮم ﻋﺎد و ارم‬ ‫ﺷﻤﺎ را ﻧﺎﺑﻮد ﺧﻮاھﺪ ﮐﺮد ‪.٢‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺎ ارادۀ ﯾﺎری رﺳﺎﻧﺪن ﺑﻪ دﯾﻦ اﺳﻼم‪ ،‬ﺷﺶ ﻧﻔﺮ از اھﻞ ﻣﺪﯾﻨﻪ را ﺑﺮای‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش ﺑﺮﮔﺰﯾﺪ و آﻧﮫﺎ ﺑﺎ وی در ﻋﻘﺒﻪ )ﻋﻘﺒﻪ ﻣﻨﯽ( دﯾﺪار ﻧﻤﻮدﻧﺪ و اﺳﻼم ﺑﺮ آﻧﮫﺎ ﻋﺮﺿﻪ‬ ‫ﺷﺪ‪ .‬آﻧﮫﺎ ﺷﺎدﻣﺎن ﺷﺪﻧﺪ و اﺳﻼم را ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻨﺪ و داﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮی ﮐﻪ ﯾﮫﻮدﯾﺎن از آن‬ ‫ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪ ،‬ھﻤﯿﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاﺳﺎس اﻋﺘﻘﺎد ﺳﯿﺮهﻧﮕﺎران ‪ ٣‬آﻧﮫﺎ ﺑﺎ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ‬ ‫ﭘﺎﯾﮕﺎه رﺳﺎﻟﺖ اﺳﻼم را ﺑﻪ آن ﺷﮫﺮ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮔﺮداﻧﯿﺪﻧﺪ؛ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪای ﮐﻪ ھﯿﭻ ﯾﮏ از‬ ‫ﺧﺎﻧﻪھﺎی اﻧﺼﺎر ﻧﻤﺎﻧﺪ ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ در آن وﺻﻒ و ﯾﺎد رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﺮﻗﺮار ﺑﻮد ‪.٤‬‬ ‫‪ -۳‬در ﺑﯿﻌﺖ ﻋﻘﺒﻪ اول دو ﻧﻔﺮ از اﻓﺮاد ﻃﺎﺋﻔﮥ اوس ﻧﯿﺰ ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻨﺪ و اﯾﻦ ﺗﺤﻮل‬ ‫ﻣﮫﻤﯽ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ اﺳﻼم ﺑﻮد؛ ﭘﺲ ﺑﻌﺪ از ﺟﻨﮓ ﺧﻮﻧﯿﻨﯽ ﮐﻪ در ﺑﻌﺎث رخ داد‪ ،‬ﺷﺶ‬ ‫ﻧﻔﺮ از ﺧﺰرج ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ از ﺣﮑﺎﯾﺖ ﻧﺒﺮدھﺎ و ﮐﺸﻤﮑﺸﮫﺎی داﺧﻠﯽ ﻓﺮاﺗﺮ ﺑﺮوﻧﺪ و ﺑﺎ‬ ‫ﺧﻮد ھﻔﺖ ﻧﻔﺮ ﺟﺪﯾﺪ ﺑﯿﺎورﻧﺪ ﮐﻪ دو ﻧﻔﺮ آﻧﮫﺎ از ﻃﺎﺋﻔﮥ اوس ﺑﺎﺷﻨﺪ و اﯾﻦ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ‬ ‫‪ -١‬اﻟﻐﺮﺑﺎء اﻻوﻟﻮن‪ ،‬ص ‪.۱۸۳‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺪر اﻟﻤﻨﺜﻮر‪ ،‬ﺳﯿﻮﻃﯽ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۲۱۶‬‬ ‫‪ -٣‬اﺑﻦ ھﺸﺎم‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۴۴ × ۳۴‬‬ ‫‪ -٤‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۴۴‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻋﺮﺿﮥ اﺳﻼم ﺑﺮ ﻗﺒﺎﺋﻞ‪ ،‬و ﻫﺠﺮت اﺻﺤﺎب ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٥٢١‬‬

‫آن ﺑﻮد ﮐﻪ آﻧﮫﺎ ﺑﻪ ﺗﻌﮫﺪاﺗﯽ ﮐﻪ ﺟﮫﺖ از ﺑﯿﻦ ﺑﺮدن ﺷﮑﺎف ﺑﯿﻦ دو ﻗﺒﯿﻠﻪ و ﻓﺮاھﻢ‬ ‫ﻧﻤﻮدن زﻣﯿﻨﻪ ﺑﺮای ورود اﺳﻼم‪ ،‬ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻋﻤﻞ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ -۴‬ﺗﺤﻮل ﺟﺪﯾﺪی ﮐﻪ ﻧﺘﯿﺠﮥ ﺑﯿﻌﺖ ﻋﻘﺒﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻓﺮﺳﺘﺎدن ﻣﺼﻌﺐ ﺑﻦ ﻋﻤﯿﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬ ‫ﻧﻤﺎﯾﻨﺪۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺮدم‪ ،‬ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ و ﻣﺒﺎدی اﺳﻼم را‬ ‫ﻣﯽآﻣﻮﺧﺖ و ﻣﺼﻌﺐ ﺑﺎ ﺣﮑﻤﺖ و ھﻮﺷﯿﺎری ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺧﻮد ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﭘﯿﺮوزﯾﮫﺎی‬ ‫ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﺮای اﺳﻼم ﮐﺴﺐ ﻧﻤﺎﯾﺪ ‪.١‬‬ ‫‪ -۵‬ﺳﻔﯿﺮ و ﻧﻤﺎﯾﻨﺪۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻃﯽ ﯾﮏ ﺳﺎل ﮐﺎرھﺎی ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺰرﮔﯽ اﻧﺠﺎم داد و‬ ‫ﺗﻮﻓﯿﻖ اﻟﮫﯽ و ﺻﺪاﻗﺖ و اﺧﻼص آن دﻋﻮﺗﮕﺮ ﺑﺰرگ رﻣﺰ ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ او ﺑﻪ ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﯽآﻣﺪ و ﺳﻔﯿﺮان دوﻟﺖھﺎی ﻣﺴﻠﻤﺎن اﻣﺮوزی ﺑﺎ ﺳﻔﯿﺮان ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺗﻔﺎوت‬ ‫آﺷﮑﺎری دارﻧﺪ و ﺑﺎﯾﺪ ﺣﺎﮐﻤﺎن اﻣﺮوزی‪ ،‬ﺳﻔﯿﺮان ﻣﺆﻣﻦ‪ ،‬ﻣﺘﻌﮫﺪ‪ ،‬ﭘﺎﯾﺒﻨﺪ و دارای‬ ‫ﻧﺒﻮغ و اﺳﺘﻌﺪاد را ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ از ﺳﺮزﻣﯿﻦ و دﯾﻨﺸﺎن در ﮔﻔﺘﺎر و ﮐﺮدار و‬ ‫اﺧﻼق ﺣﻤﺎﯾﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺎﯾﺮ ﺑﻼد ﺑﻔﺮﺳﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ -۶‬ﻣﺼﻌﺐ ﺑﻦ ﻋﻤﯿﺮس ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﻔﯿﺮ و ﻧﻤﺎﯾﻨﺪه ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻣﺤﯿﻂ ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ را ﺑﺮای‬ ‫اﻧﺘﻘﺎل دﻋﻮت و دوﻟﺖ اﺳﻼم ﺑﻪ ﻣﻘﺮ ﺗﺎزهاش آﻣﺎده ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﻋﻼوه ﺑﺮ آن روح‬ ‫ﺑﯿﻌﺖ ﻋﻘﺒﻪ اوﻟﯽ را در ﻋﻤﻞ و رﻓﺘﺎر ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﭘﺎﯾﺒﻨﺪی ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻪ ﻧﻈﺎم اﺳﻼم‬ ‫ﺑﻮد ﺑﻪ ﻧﻤﺎﯾﺶ ﮔﺬاﺷﺖ‪.‬‬ ‫‪ -۷‬رﺳﻮل ﺧﺪا‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﺧﻮد را ﺻﺮف ﺗﺮﺑﯿﺖ و ﺗﺠﮫﯿﺰ ﻧﯿﺮوھﺎی اﺳﻼﻣﯽ در‬ ‫ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻧﻤﻮد و در ﺳﺎﺧﺘﻦ ﭘﺎﯾﻪھﺎی ﻣﺤﮑﻤﯽ ﮐﻪ دوﻟﺖ ﺟﺪﯾﺪ ﺑﺮ آن ﺑﻨﺎ ﮔﺮدﯾﺪه‬ ‫ﺑﻮد‪ ،‬از ھﯿﭻ ﮐﻮﺷﺸﯽ درﯾﻎ ﻧﻮرزﯾﺪ ‪.٢‬‬ ‫‪ -۸‬ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪھﯽ اﯾﻤﺎن در وﺟﻮد اﻧﺼﺎری ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﮐﺎرﺳﺎز واﻗﻊ ﺷﺪ و‬ ‫آﻧﮫﺎ اﺣﺴﺎس ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﻨﮏ زﻣﺎن ﻗﯿﺎم دوﻟﺖ ﺟﺪﯾﺪ ﻓﺮا رﺳﯿﺪه اﺳﺖ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ‬ ‫ﺟﺎﺑﺮس اﯾﻦ ﺳﯿﻤﺎی زﯾﺒﺎ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ را اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﺮﺳﯿﻢ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪» :‬ﺗﺎ ﭼﻪ زﻣﺎﻧﯽ‬ ‫ﺑﺎﯾﺪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﺗﻨﮫﺎ در ﻣﯿﺎن ﮐﻮهھﺎی ﻣﮑﻪ ﺑﻪ ﮔﺸﺖ و ﮔﺬار ﺑﭙﺮدازد و راﻧﺪه‬ ‫ﺷﻮد و در ﺗﺮس و ھﺮاس ﺑﺎﺷﺪ« ‪.٣‬‬ ‫‪ -١‬اﻟﺘﺤﺎﻟﻒ اﻟﺴﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬ص ‪.۷۱‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺘﺤﺎﻟﻒ اﻟﺴﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬ص ‪.۷۱‬‬ ‫‪ -٣‬ھﻤﺎن‪.‬‬

‫‪٥٢٢‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫‪ -۹‬ﻣﺼﻌﺐ اﻧﺪﮐﯽ ﭘﯿﺶ از ﻣﻮﺳﻢ ﺣﺞ در ﺳﺎل ﺳﯿﺰدھﻢ ﺑﻌﺜﺖ ﺑﻪ ﻣﮑﻪ آﻣﺪ و وﺿﻌﯿﺖ‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را در ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﺮای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺎزﮔﻮ ﻧﻤﻮد و ﺗﻮاﻧﺎﯾﯿﮫﺎ‪ ،‬اﻣﮑﺎﻧﺎت و‬ ‫ﻓﺮﺻﺖھﺎی ﭘﯿﺶ آﻣﺪه ﺑﺮای ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺑﻪ اﻃﻼع ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج رﺳﺎﻧﺪ و‬ ‫ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ رﺷﺪ اﺳﻼم در ﻣﯿﺎن ھﻤﮥ دﺳﺘﻪھﺎی اوس و ﺧﺰرج را ﺑﯿﺎن ﮐﺮد و‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺮدم ﺑﺮای ﺑﯿﻌﺘﯽ ﺟﺪﯾﺪ آﻣﺎدﮔﯽ دارﻧﺪ و ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﺣﻤﺎﯾﺖ و ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺷﻤﺎ‬ ‫را دارﻧﺪ ‪.١‬‬ ‫‪ -۱۰‬دﯾﺪار ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﻣﻮﺳﻢ ﺣﺞ ﺳﺎل ﺳﯿﺰدھﻢ ﺑﻌﺜﺖ ﺟﮫﺖ ﺗﺎرﯾﺦ را ﺗﻐﯿﯿﺮ‬ ‫داد‪ .‬در اﯾﻦ ﺳﺎل ھﻔﺘﺎد و اﻧﺪی ﻧﻔﺮ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﯾﺜﺮب ﺑﺮای ادای ﻣﻨﺎﺳﮏ ﺣﺞ‬ ‫ﺑﻪ ﻣﮑﻪ آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در آﻧﺠﺎ ﻣﯿﺎن آﻧﮫﺎ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭘﻨﮫﺎﻧﯽ‬ ‫ارﺗﺒﺎﻃﺎﺗﯽ ﺑﺮﻗﺮار ﺷﺪ و ﺳﺮاﻧﺠﺎم دوﻃﺮف اﺗﻔﺎق ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ در روزھﺎی ﻣﯿﺎﻧﯽ‬ ‫ﺗﺸﺮﯾﻖ‪ ،‬در درهای ﻧﺰد ﻋﻘﺒﻪ‪ ،‬ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺟﻤﺮه اوﻟﯽ در ِﻣﻨﯽ وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﮔﺮدھﻢ‬ ‫ً‬ ‫ﺑﯿﺎﯾﻨﺪ و ﻧﯿﺰاﺗﻔﺎق ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ اﺟﺘﻤﺎع ﮐﺎﻣﻼ ﻣﺨﻔﯿﺎﻧﻪ و در ﺗﺎرﯾﮑﯽ ﺷﺐ‬ ‫اﻧﺠﺎم ﮔﯿﺮد ‪.٢‬‬

‫‪ -١‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۷۲‬‬ ‫‪ -٢‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۷۳‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‬ ‫ﺑﯿﻌﺖ ﻋﻘﺒﻪ دوم‬ ‫ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪس ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺎ ﮔﻔﺘﯿﻢ ﺗﺎ ﮐﯽ ﺑﺎﯾﺪ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻧﻨﻤﺎﯾﻢ‬ ‫ﮐﻪ او ﺑﻪ درھﺎی ﻣﮑﻪ راﻧﺪه ﺷﻮد و در ﺗﺮس و ھﺮاس زﻧﺪﮔﯽ ﺑﻪ ﺳﺮ ﮐﻨﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ھﻔﺘﺎد‬ ‫ﻧﻔﺮ از ﻗﻮم و ﻗﺒﯿﻠﮥ ﻣﺎ ﺑﻪ ﺳﻮی اﯾﺸﺎن ﺣﺮﮐﺖ ﻧﻤﻮدﯾﻢ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ در ﻣﻮﺳﻢ ﺣﺞ ﻧﺰد اﯾﺸﺎن‬ ‫آﻣﺪﯾﻢ و ﻣﺎ ﺑﺎ او در دره ﻋﻘﺒﻪ وﻋﺪه ﮐﺮدﯾﻢ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ ﯾﮑﯽ و دوﺗﺎ دوﺗﺎ ﻧﺰد او ﺑﺮوﯾﻢ‪.‬‬ ‫ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ھﻤﻪ ﻣﺎ آن ﺟﺎ ﮔﺮد آﻣﺪﯾﻢ‪،‬آن ﮔﺎه ﮔﻔﺘﯿﻢ‪ :‬ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا! ﻣﺎ ﺑﺎ ﺗﻮ ﺑﯿﻌﺖ‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺑﺎ ﻣﻦ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮی و اﻃﺎﻋﺖ در ھﺮ ﺣﺎل و ﺑﺮای اﻧﻔﺎق در‬ ‫ﺗﻨﮕﺪﺳﺘﯽ و ﺗﻮاﻧﮕﺮی و اﻣﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﺮوف و ﻧﮫﯽ از ﻣﻨﮑﺮ و اﯾﻨﮑﻪ در راه ﺧﺪا ﺳﺨﻦ ﺣﻖ را‬ ‫ﺑﮕﻮﺋﯿﺪ و از ﺳﺮزﻧﺶ ھﯿﭻ ﺳﺮزﻧﺶﮐﻨﻨﺪهای ﺑﯿﻢ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪو ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ وﻗﺘﯽ ﻧﺰد ﺷﻤﺎ‬ ‫آﻣﺪم‪ ،‬ﻣﺮا ﯾﺎری دھﯿﺪ و در ﻣﻘﺎﺑﻞ ھﺮ آﻧﭽﻪ از ﺧﻮد و ھﻤﺴﺮان و ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺘﺎن دﻓﺎع‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ از ﻣﻦ ﻧﯿﺰ دﻓﺎع ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎ )در ﻣﻘﺎﺑﻞ( ﺑﮫﺸﺖ از آن ﺷﻤﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﯿﻌﺖ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬ ‫ﺟﺎﺑﺮﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭘﺲ ﻣﺎ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪﯾﻢ و ﺑﺎ او ﺑﯿﻌﺖ ﻧﻤﻮدﯾﻢ؛ در اﯾﻦ ﻣﯿﺎن اﺳﻌﺪ‬ ‫ﺑﻦ زراره‪ ،‬ﮐﻪ از آﻧﮫﺎ ﮐﻮﭼﮏﺗﺮ ﺑﻮد‪ ،‬دﺳﺖ اﯾﺸﺎن را ﮔﺮﻓﺖ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ای اھﻞ ﯾﺜﺮب! ﺻﺒﺮ‬ ‫ﮐﻨﯿﺪ ﻣﺎ اﯾﻦ ھﻤﻪ ﻣﺴﺎﻓﺖ ﻃﻮﻻﻧﯽ را ﻃﯽ ﻧﮑﺮدهاﯾﻢ و ﺷﮑﻢ اﺷﺘﺮاﻧﻤﺎن را ﺑﺮ زﻣﯿﻦ‬ ‫ﻧﮑﻮﺑﯿﺪهاﯾﻢ ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ داﻧﺴﺘﻪاﯾﻢ ﮐﻪ او ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪاﺳﺖ و ھﺠﺮت او اﻣﺮوز ﺑﻪ ﺳﻮی ﻣﺎ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﻌﻨﯽ ﺟﺪاﯾﯽ ﮔﺰﯾﺪن از ھﻤﮥ ﻋﺮﺑﮫﺎ اﺳﺖ و ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪن ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ﻣﺮدان ﺷﻤﺎ و اﯾﻨﮑﻪ‬ ‫ﺷﻤﺸﯿﺮھﺎ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﻓﺮود ﺧﻮاھﻨﺪ آﻣﺪ؛ اﮔﺮ ﺑﺮ اﯾﻦ ﻣﺸﮑﻼت ﺑﺮدﺑﺎری ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬ﭘﺎداش ﺷﻤﺎ‬ ‫ﻧﺰد ﺧﺪاﺳﺖ و اﮔﺮ از دﺳﺖ دادن ﺟﺎن ﺧﻮدﺗﺎن ﺗﺮس و ھﺮاﺳﯽ دارﯾﺪ ھﻢاﮐﻨﻮن او را‬ ‫واﮔﺬارﯾﺪ و ﺑﺮوﯾﺪ؛ ﭼﺮاﮐﻪ ﻋﺬرﺗﺎن ﻧﺰد ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻌﺬورﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ای ﺳﻌﺪ! اﯾﻦ‬ ‫ﺳﺨﻨﺖ را ﺗﮑﺮار ﻣﮑﻦ؛ ﭼﺮاﮐﻪ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﮐﻪ اﯾﻦ ﺑﯿﻌﺖ را ھﺮﮔﺰ رھﺎ ﻧﺨﻮاھﯿﻢ ﮐﺮد و‬ ‫آن را ﻧﺨﻮاھﯿﻢ ﺷﮑﺴﺖ‪ .‬ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭘﺲ ﻣﺎ ﺑﻪ ﺳﻮی رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﯿﻢ‪ .‬اﯾﺸﺎن از ﻣﺎ‬

‫‪٥٢٤‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﺗﻌﮫﺪ ﮔﺮﻓﺖ و ﺷﺮط ﮔﺬاﺷﺖ و در ﻣﻘﺎﺑﻞ آن ﺑﻪ ﻣﺎ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﭘﺎداش ﺷﻤﺎ ﺑﮫﺸﺖ اﺳﺖ« ‪.١‬‬ ‫و اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ اﻧﺼﺎر ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﺑﺮ ﻃﺎﻋﺖ و ﯾﺎری ﮐﺮدن و ﺟﻨﮓ ﺑﯿﻌﺖ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻋﺒﺎدة ﺑﻦ ﺻﺎﻣﺖ آن را ﺑﯿﻌﺖ ﺟﻨﮓ ﻧﺎﻣﯿﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ در رواﯾﺖ ﮐﻌﺐ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ‬ ‫اﻧﺼﺎری ﮐﻪ در ﺑﯿﻌﺖ ﻋﻘﺒﻪ دوم ﺷﺮﮐﺖ داﺷﺖ ﭼﻨﯿﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬او ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﻗﺼﺪ‬ ‫ﺣﺞ رواﻧﻪ ﻣﮑﻪ ﺷﺪﯾﻢ و ﭼﻮن ﺣﺞ را اﻧﺠﺎم دادﯾﻢ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻣﻮﻋﺪی ﺑﺮای دﯾﺪارﻣﺎن‬ ‫در ﻋﻘﺒﻪ ﻣﻨﯽ در ﯾﮑﯽ از ﺷﺒﮫﺎی ﻣﯿﺎﻧﯽ ﺗﺸﺮﯾﻖ ﻣﻘﺮر ﮐﺮد‪ .‬ﻣﺎ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع را از ﻣﺸﺮﮐﺎﻧﯽ‬ ‫ﮐﻪ ھﻤﺮاه ﻣﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﭘﻨﮫﺎن ﮐﺮدﯾﻢ‪ .‬ﭘﺲ آن ﺷﺐ را در ﻣﯿﺎن ﻗﻮم و در ﮐﻨﺎر ﺑﺎر و ﺑﻨﮥ ﺧﻮد‬ ‫ﺧﻮاﺑﯿﺪﯾﻢ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﯾﮏ ﺳﻮم ﺷﺐ ﮔﺬﺷﺖ از ﻣﻨﺰﻟﮕﺎه ﺧﻮد ﺑﻪ ﺳﻮی ﻣﺤﻠﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫وﻋﺪه ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮدﯾﻢ‪ ،‬ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮدﯾﻢ‪ .‬و ﻣﺎﻧﻨﺪ »ﮐﺒﮏ« آرام ﮔﺎم ﺑﺮ ﻣﯽداﺷﺘﯿﻢ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ‬ ‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬ﺟﻤﻌﯽ ﻣﺘﺸﮑﻞ از ‪ ۷۳‬ﻣﺮد و دو زن ﺑﻪ ﻧﺎﻣﮫﺎی ﻧﺴﯿﺒﻪ ﺑﻨﺖ ﮐﻌﺐ و اﺳﻤﺎء ﺑﻨﺖ‬ ‫ﻋﻤﺮو‪ ،‬در ﻋﻘﺒﻪ ﮔﺮدھﻢ آﻣﺪﯾﻢ و ﺑﻪ اﻧﺘﻈﺎر ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻧﺸﺴﺘﯿﻢ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم‬ ‫ج ﺑﻪ ھﻤﺮاه ﻋﺒﺎس ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ آﻣﺪ‪ .‬ﻋﺒﺎس ﺗﺎ آن روز ھﻨﻮز ﺑﺮ دﯾﻦ ﻗﻮﻣﺶ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ‬ ‫ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻮد از ﮐﺎر ﺑﺮادرزادهاش ﺑﺎﺧﺒﺮ ﺑﺎﺷﺪ و از ﯾﺎری و ﮐﻤﮏ آﻧﺎن ﺑﻪ وی اﻃﻤﯿﻨﺎن ﺧﺎﻃﺮ‬ ‫ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻗﺒﻞ از ھﻤﻪ ﻋﺒﺎس ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ﻟﺐ ﺑﻪ ﺳﺨﻦ ﮔﺸﻮد و ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫»ﻧﯿﮏ ﻣﯽداﻧﯿﺪ ﮐﻪ ّ‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ ج در ﻣﯿﺎن ﻗﻮم و ﻗﺒﯿﻠﮥ ﺧﻮد )ﺑﻨﯽ ھﺎﺷﻢ( از ﭼﻪ ﻣﻘﺎم و‬ ‫ﻣﻮﻗﻌﯿﺘﯽ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ و آﻧﺎن ﭼﮕﻮﻧﻪ از او دﻓﺎع ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ او ﻣﯽﺧﻮاھﺪ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ‬ ‫ھﺠﺮت ﮐﻨﺪ«‪ .‬ھﺪف ﻋﺒﺎس اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ از ﺣﻤﺎﯾﺖ اﻧﺼﺎر اﻃﻤﯿﻨﺎن ﭘﯿﺪا ﮐﻨﺪ‬ ‫ﮐﻪ اﮔﺮ آﻧﮫﺎ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ از او ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬او را رھﺎ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬آن ﮔﺎه اﻧﺼﺎر ﺗﻘﺎﺿﺎ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻮﯾﺪ و ﺑﺮای ﺧﻮد و ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﻮد آﻧﭽﻪ دوﺳﺖ دارد از آﻧﮫﺎ )ﺗﻌﮫﺪ‬ ‫و ﭘﯿﻤﺎن( ﺑﺨﻮاھﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻣﻦ ﺑﺎ ﺷﻤﺎ ﺑﯿﻌﺖ ﻣﯽﮐﻨﻢ ﺗﺎ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﺎ ھﺮ آﻧﭽﻪ از زﻧﺎن و‬ ‫ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﻮد دﻓﺎع ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ از ﻣﻦ ﻧﯿﺰ دﻓﺎع ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ﺑﺮاء ﺑﻦ ﻣﻌﺮور دﺳﺖ او را ﮔﺮﻓﺖ و‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ :‬آری‪ ،‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺗﻮ را ﺑﻪ ﺣﻖ ﻓﺮﺳﺘﺎده اﺳﺖ‪ ،‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ آﻧﭽﻪ از ﮐﯿﺎن‬ ‫ﺧﻮﯾﺶ دﻓﺎع ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬از ﺗﻮ دﻓﺎع ﺧﻮاھﯿﻢ ﮐﺮد؛ ﭘﺲ ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا! ﺑﺎ ﻣﺎ ﺑﯿﻌﺖ ﮐﻦ‪ .‬ﻣﺎ‬ ‫اھﻞ ﺟﻨﮓ و ﻧﺒﺮد ھﺴﺘﯿﻢ و از ﻧﯿﺎﮐﺎن ﺧﻮد ﺟﻨﮓ و ﻧﺒﺮد را ﺑﻪ ارث ﺑﺮدهاﯾﻢ‪ .‬در اﯾﻦ وﻗﺖ‬ ‫اﺑﻮھﯿﺜﻢ ﺑﻦ ﺗﯿﮫﺎن ﺳﺨﻦ او را ﻗﻄﻊ ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ‪» :‬ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﻣﯿﺎن ﻣﺎ و آن ﻣﺮدم‬ ‫‪ -١‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ اﻟﺼﺤﯿﺤﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۱۹۹‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻋﺮﺿﮥ اﺳﻼم ﺑﺮ ﻗﺒﺎﺋﻞ‪ ،‬و ﻫﺠﺮت اﺻﺤﺎب ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٥٢٥‬‬

‫)ﯾﮫﻮدﯾﺎن( ﭘﯿﻤﺎﻧﮫﺎﯾﯽ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﻣﺎ آﻧﮫﺎ را ﻣﯽﺷﮑﻨﯿﻢ‪ ،‬آن وﻗﺖ‪ ،‬ﺷﻤﺎ ﻣﯽﺧﻮاھﯿﺪ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﺤﺾ اﯾﻨﮑﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر را ﮐﺮدﯾﻢ و آن ﮔﺎه ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻮ را ﭘﯿﺮوز ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﯿﺎن ﻗﻮم ﺧﻮد‬ ‫ﺑﺮﮔﺮدی و ﻣﺎ را رھﺎ ﮐﻨﯽ؟ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ج ﻟﺒﺨﻨﺪی زد و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ھﺮﮔﺰ‪ ،‬ﻣﺎ ﺑﺎ ﺷﻤﺎ ھﻢﺧﻮن‬ ‫و ھﻢﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ھﺴﺘﯿﻢ‪ ،‬ﻣﻦ از ﺷﻤﺎﯾﻢ و ﺷﻤﺎ از ﻣﻦ ھﺴﺘﯿﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ھﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ ﺑﺠﻨﮕﯿﺪ‬ ‫ﻣﯽﺟﻨﮕﻢ و ﺑﺎ ھﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ از در ﺻﻠﺢ درآﯾﯿﺪ‪ ،‬ﺻﻠﺢ ﻣﯽﮐﻨﻢ«‪.‬‬ ‫ﺳﭙﺲ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬دوازده ﻧﻔﺮ از ﭘﯿﺸﻮاﯾﺎن ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﺎﯾﻨﺪه و ﺳﺨﻨﮕﻮی ﺧﻮد و‬ ‫ﻗﻮم و ﻗﺒﯿﻠﻪ ﺧﻮد ﺑﺮﮔﺰﯾﻨﻨﺪ ﺗﺎ از ﺟﺎﻧﺐ آﻧﺎن ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ اﺟﺮای ﻣﻮاد ﭘﯿﻤﺎنﻧﺎﻣﻪ را ﺑﺮﻋﮫﺪه‬ ‫ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪ .‬آﻧﮫﺎ دوازده ﭘﯿﺸﻮا از ﻣﯿﺎن ﺧﻮد ﺑﺮﮔﺰﯾﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﻪ ﻧﻔﺮاز ﺧﺰرج و ﺳﻪ ﻧﻔﺮ از أوس‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج از آﻧﺎن ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﮕﺎه ﺧﻮد ﺑﺮﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬در ھﻤﺎن اﺛﻨﺎ ﺻﺪای‬ ‫ﺷﯿﻄﺎن را ﺷﻨﯿﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﻓﺮﯾﺎد زد و ﻗﺮﯾﺶ را ھﺸﺪار داد‪ .‬ﻋﺒﺎس ﺑﻦ ﻋﺒﺎدة ﺑﻦ ﻧﻀﻠﻪ ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺗﻮ را ﺑﻪ ﺣﻖ ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬اﮔﺮ ﻣﯽﺧﻮاھﯽ ﻓﺮدا ﺑﺎ ﺷﻤﯿﺮھﺎی ﺧﻮد‬ ‫ﺑﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﻣﻨﯽ ﺟﻤﻊ ﺷﺪهاﻧﺪ ﺣﻤﻠﻪ ﺧﻮاھﯿﻢ ﮐﺮد‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ‬ ‫ﮐﺎر اﻣﺮ ﻧﺸﺪهاﯾﻢ؛ ﺑﻪ ﻣﯿﺎن ﮐﺎروان و ﻣﻨﺰﻟﮕﺎه ﺧﻮد ﺑﺮﮔﺮدﯾﺪ«‪.‬‬ ‫آﻧﮫﺎ ﺑﻪ ﻣﯿﺎن ﮐﺎروان و ﻣﻨﺰﻟﮕﺎه ﺧﻮد ﺑﺮﮔﺸﺘﻨﺪ و ﻓﺮدای آن روز‪ ،‬ﮔﺮوھﯽ از ﺑﺰرﮔﺎن و‬ ‫ﺳﺮان ﻗﺮﯾﺶ ﻧﺰد آﻧﮫﺎ آﻣﺪﻧﺪ و از آﻧﺎن ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺎ ﺧﺒﺮ رﺳﯿﺪه ﺷﻤﺎ ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪ ج‬ ‫ﺑﯿﻌﺖ ﮐﺮدهاﯾﺪ و او را ﺑﻪ ھﺠﺮت ﻧﻤﻮدن دﻋﻮت دادهاﯾﺪ‪ .‬اﻓﺮاد ﻣﺸﺮک از اوس و ﺧﺰرج‬ ‫ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺧﻮردﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺎری ﻧﮑﺮدهاﯾﻢ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﮫﺎ ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻧﮕﺎه ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و‬ ‫ﭼﯿﺰی ﻧﻤﯽﮔﻔﺘﻨﺪ ‪.١‬‬ ‫درسﻫﺎ و آﻣﻮﺧﺘﻨﯽﻫﺎ‬

‫‪ -۱‬اﯾﻦ ﺑﯿﻌﺖ ﺑﺰرگ ﺑﺎ ﺷﺮاﯾﻂ‪ ،‬اوﺿﺎع‪ ،‬اﻧﮕﯿﺰهھﺎ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺪھﺎ و وﺿﻌﯿﺖ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﺧﻮد‬ ‫ﺳﺮآﻏﺎز ﭘﯿﺮوزﯾﮫﺎ ﺑﻮد؛ ﭼﻮن اوﻟﯿﻦ ﺣﻠﻘﮥ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻓﺘﻮﺣﺎت اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از‬ ‫آن ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﺪرﯾﺠﯽ ﭘﯿﺶ آﻣﺪﻧﺪ و واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ آن ﺑﻮدﻧﺪ؛ زﯾﺮا ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻋﮫﺪھﺎ و‬ ‫ﭘﯿﻤﺎنھﺎﯾﯽ از ﻗﻮیﺗﺮﯾﻦ ﭘﯿﺸﮕﺎﻣﺎن اﻧﺼﺎر‪ ،‬ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬آﻧﮫﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ‬

‫‪ -١‬ﻣﺠﻤﻊ اﻟﺰواﺋﺪ‪ ،‬ج ‪ ،۶‬ص ‪ .۴۶ × ۴۲‬و آﻟﺒﺎﻧﯽ ﺳﻨﺪ آن را در ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻓﻘﻪ اﻟﺴﯿﺮة ﺻﺤﯿﺢ ﻗﺮار داده‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪٥٢٦‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﺑﯿﺸﺘﺮ از ھﻤﻪ ﻣﺮدم ﺑﻪ ﻋﮫﺪ و ﭘﯿﻤﺎن ﺧﻮد ﭘﺎﯾﺒﻨﺪ ﺑﻮدﻧﺪ و از آن ﺣﻤﺎﯾﺖ‬ ‫ﻣﯽﻧﻤﻮدﻧﺪ و ﺑﻪ دﻟﯿﻞ وﻓﺎدار ﺑﻮدن ﺑﻪ ﻋﮫﺪ و ﭘﯿﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش ﺑﺴﺘﻪ‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺟﺎﻧﮫﺎ و ﻣﺎلھﺎﯾﺸﺎن را ﻓﺪا ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﺲ اﻧﮕﯿﺰه اﯾﻦ ﺑﯿﻌﺖ‪ ،‬اﯾﻤﺎن آوردن ﺑﻪ ﺣﻖ و ﯾﺎری ﮐﺮدن آن ﺑﻮد و ﺷﺮاﯾﻂ و اواع اﯾﻦ‬ ‫ﮔﻮﻧﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﻗﺪرﺗﮫﺎی ﺑﺰرﮔﯽ ﮐﻪ از ھﻤﻪ ﺳﻮ ﺑﺮ آﻧﮫﺎ ﯾﻮرش ﺧﻮاھﻨﺪ ﺑﺮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺒﺎرزه‬ ‫و ﻧﺒﺮد ﺑﺮﻣﯽﺧﺎﺳﺘﻨﺪ‪ .‬و اﻧﺼﺎر ﻗﺪر و وزن اﯾﻦ ﺑﯿﻌﺖ را در ﻣﯿﺪاﻧﮫﺎی ﺟﻨﮓ و ﻧﺒﺮد از ﯾﺎد‬ ‫ﻧﺒﺮدﻧﺪ و ﭘﯿﺎﻣﺪھﺎی اﯾﻦ ﺑﯿﻌﺖ‪ ،‬رﺷﺎدﺗﮫﺎﯾﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﯿﻌﺖ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن در ﺟﻨﮓ در راه اﻋﻼی‬ ‫ﮐﻠﻤﮥ ﺧﺪا در ﺑﺮاﺑﺮﻣﺴﺘﮑﺒﺮان از ﺧﻮد ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ ‪.١‬‬ ‫‪ -۲‬ﺣﻘﯿﻘﺖ اﯾﻤﺎن و اﺛﺮ آن در ﺗﺮﺑﯿﺖ اﻧﺴﺎنھﺎ در اﯾﻦ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪھﺎن ﺑﺰرگ ﺗﺤﻘﻖ ﯾﺎﻓﺖ‬ ‫ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪای ﮐﻪ آﻧﮫﺎ آﻣﺎده ﺷﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﺟﺎنھﺎ و ﻣﺎلھﺎﯾﺸﺎن را در راه ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫اﮐﺮم ج ﻓﺪا ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و ﭘﺎداش آﻧﮫﺎ در اﯾﻦ دﻧﯿﺎ ﺑﻪ دﺳﺖ آوردن ﭘﻮل و ﻣﻘﺎم و‬ ‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪھﯽ و رھﺒﺮی ﻧﺒﻮد و اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ آﻧﮫﺎ در دوران ﻗﺒﻞ از ﻇﮫﻮر‬ ‫اﺳﻼم‪ ،‬دھﮫﺎ ﺳﺎل از ﻋﻤﺮ ﺧﻮﯾﺶ را در ﻧﺒﺮد و ﮐﺸﻤﮑﺶ ﺑﺮای رھﺒﺮی و‬ ‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪھﯽ ﺳﭙﺮی ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ راﺳﺘﯽ ﮐﻪ اﺛﺮ اﯾﻤﺎن ﺑﻪ ﺧﺪا و ﺑﺎور ﺑﻪ ﺣﻘﯿﻘﺖ‬ ‫دﯾﻦ وﻗﺘﯽ در ﺟﺎﻧﮫﺎ ﻣﯽﺟﻮﺷﺪ‪ ،‬اﻧﺴﺎنھﺎ ﺑﺪون ﭼﺸﻤﺪاﺷﺖ ﺑﻪ ﻣﻘﺎم و ﻣﺎل‪،‬‬ ‫ﺟﺎﻧﻔﺸﺎﻧﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ‪.٢‬‬ ‫‪ -۳‬در ﺑﯿﻌﺖ ﻋﻘﺒﻪ ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺎس ﮐﻪ در ﺷﺮاﯾﻂ ﺑﺴﯿﺎر دﺷﻮاری اﻧﺠﺎم ﺷﺪ و ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ‬ ‫ﻣﺒﺎرزهﻃﻠﺒﯽ ﺧﻄﺮﻧﺎک و دﻟﯿﺮاﻧﻪای ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﯿﺮوھﺎی ﺷﺮک را ﺑﻪ ﻣﺒﺎرزه‬ ‫ﻣﯽﻃﻠﺒﯿﺪ‪ ،‬رﺳﻮل ﺧﺪا ج ﺑﺮای ﻣﻮﻓﻘﯿﺖآﻣﯿﺰ ﺑﻮدن ﺑﯿﻌﺖ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی دﻗﯿﻖ و‬ ‫ﻣﮫﻤﯽ ﺑﺮ اﺻﻮل و ﻣﻔﺎد ذﯾﻞ اﻧﺠﺎم داد ‪.٣‬‬ ‫اﻟﻒ × ﭘﻨﮫﺎﻧﯽ ﺑﻮدن ﺣﺮﮐﺖ و ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪن ﮔﺮوه ﺑﯿﻌﺖ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﺗﺎ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع اﻓﺸﺎء‬ ‫ﻧﮕﺮدد‪ .‬ﮔﺮوه ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮐﻪ ﺑﺮای ﺑﯿﻌﺖ آﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬ھﻔﺘﺎد ﻣﺮد و دو زن ﺑﻮدﻧﺪ و اﯾﻦ ﺗﻌﺪاد از‬ ‫ﻣﯿﺎن ھﯿﺌﺖ ﭘﺎﻧﺼﺪ ﻧﻔﺮی ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﮑﻪ آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺣﺮﮐﺖ ﯾﮑﭙﺎرﭼﮥ ھﻔﺘﺎد ﻧﻔﺮ‪،‬‬ ‫ﮐﺎر را ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻞ ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﯽﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫‪ -١‬ﻣﺤﻤﺪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ اﻟﺼﺎدق ﻋﺮﺟﻮن‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۴۰۰‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺘﺮﺑﯿﺔ اﻟﻘﯿﺎدﯾﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۱۰۳‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﮫﺠﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ اﻟﻤﺒﺎرﮐﺔ‪ ،‬د ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﺎن اﻟﺒﺮ‪ ،‬ص ‪.۶۱‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻋﺮﺿﮥ اﺳﻼم ﺑﺮ ﻗﺒﺎﺋﻞ‪ ،‬و ﻫﺠﺮت اﺻﺤﺎب ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٥٢٧‬‬

‫زﻣﺎن ﻣﻼﻗﺎت ﻧﯿﺰ دوﻣﯿﻦ ﺷﺐ روزھﺎی ﺗﺸﺮﯾﻖ ﺑﻌﺪ از ﮔﺬﺷﺖ ﯾﮏ ﺳﻮم ﺷﺐ ﻣﻌﯿﻦ‬ ‫ﺷﺪ؛ ﭼﻮن در اﯾﻦ وﻗﺖ ﻣﺮدم در ﺧﻮاب ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﺮ ھﻤﻪ ﺟﺎ آراﻣﺶ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﻮد و از ﻃﺮﻓﯽ‬ ‫ﻧﯿﺰ ﻣﺤﻞ دﯾﺪار دره ﻃﺮف راﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻘﺮر ﺷﺪ ﺗﺎ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ از ﺧﻮاب ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺣﺎﺟﺘﯽ ﺑﯿﺪار‬ ‫ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬آﻧﮫﺎ را ﻧﺒﯿﻨﺪ ‪.١‬‬ ‫ب × ﺑﺮای اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺮوج و ﺣﺮﮐﺖ ﺑﯿﻌﺖﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻪ ﺳﻮی ﻣﻮﻋﺪ‬ ‫ﻣﻼﻗﺎت اﻧﺠﺎم ﮔﯿﺮد‪ ،‬ﺑﺮای اﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر آﻧﮫﺎ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ و دو ﻧﻔﺮ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭘﻨﮫﺎﻧﯽ و آرام‬ ‫ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ج × ﺳﺮی ﺑﻮدن زﻣﺎن و ﻣﺤﻞ اﺟﺘﻤﺎع ﮐﻪ ﺟﺰ ﻋﺒﺎس ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ﮐﻪ ھﻤﺮاه‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج آﻣﺪه ﺑﻮد ﺗﺎ از ﺣﻤﺎﯾﺖ و ﯾﺎری اﻧﺼﺎر اﻃﻤﯿﻨﺎن ﺧﺎﻃﺮ ﯾﺎﺑﺪ ‪ ٢‬و ﻋﻠﯽ ﺑﻦ‬ ‫اﺑﯽﻃﺎﻟﺐ ﻧﯿﺰ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﮕﮫﺒﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﮔﺮدﻧﮥ دره ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد و اﺑﻮﺑﮑﺮ ﮐﻪ او‬ ‫ﻧﯿﺰ ﻣﺮاﻗﺐ ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﺴﯽ ﺧﺒﺮ ﻧﺪاﺷﺖ ‪ ٣‬و ﺑﻪ ﮔﺮوه ﺑﯿﻌﺖ ﮐﻨﻨﺪه دﺳﺘﻮر داده ﺷﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﺻﺪاﯾﺸﺎن را ﺑﻠﻨﺪ ﻧﮑﻨﻨﺪ و ﺳﺨﻦ را ﻃﻮﻻﻧﯽ ﻧﻨﻤﺎﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺒﺎدا ﺟﺎﺳﻮﺳﯽ ﺻﺪای آﻧﮫﺎ را‬ ‫ﺑﺸﻨﻮد و ﯾﺎ ﺣﺮﮐﺘﺸﺎن را ﮐﻨﺘﺮل ﻧﻤﺎﯾﺪ ‪.٤‬‬ ‫د × ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺣﺘﯽ ﺑﻌﺪ از آﻧﮑﻪ ﺷﯿﻄﺎن از اﻣﺮ ﺑﯿﻌﺖ ﭘﺮده ﺑﺮداﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﭘﻨﮫﺎن ﮐﺎری‬ ‫اداﻣﻪ دادﻧﺪ؛ ﭘﺲ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج آﻧﮫﺎ را دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ ﺑﻪ ﻣﯿﺎن ﮐﺎروان و ﻣﻨﺰﻟﮕﺎه ﺧﻮد ﺑﺎزﮔﺮدﻧﺪ‬ ‫و ھﯿﭻ ﺳﺨﻨﯽ ﻧﮕﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﭘﯿﺸﻨﮫﺎد روﯾﺎروﯾﯽ ﻣﺴﻠﺤﺎﻧﻪ را ﮐﻪ ھﻨﻮز ﺷﺮاﯾﻂ‬ ‫آن ﻣﮫﯿﺎ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺖ و ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻗﺮﯾﺶ ﺑﺮای ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺧﺒﺮ آﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎنھﺎ ﺑﺎ‬ ‫اﺧﺘﯿﺎر ﮐﺮدن ﺳﮑﻮت و ﯾﺎ ﺑﺎ ﻣﻄﺮح ﻧﻤﻮدن ﺳﺨﻨﯽ دﯾﮕﺮ‪ ،‬آﻧﮫﺎ را از ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ‬ ‫دور ﻧﻤﻮدﻧﺪ ‪.٥‬‬ ‫ھ ‪ -‬اﻧﺘﺨﺎب آﺧﺮﯾﻦ ﺷﺐ از ﺷﺒﮫﺎی ﺣﺞ ﮐﻪ ﺷﺐ ﺳﯿﺰدھﻢ ذیاﻟﺤﺠﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮدای‬ ‫آن روز ﺣﺠﺎج ﺑﻪ ﺳﻮی ﺳﺮزﻣﯿﻦھﺎی ﺧﻮد ﺑﺮﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ دﻟﯿﻞ ﺑﻮد ﺗﺎ ﻗﺮﯾﺶ در‬ ‫ﺻﻮرت اﻃﻼع ﯾﺎﻓﺘﻦ‪ ،‬ﻓﺮﺻﺖ اﻋﺘﺮاض و ﺗﻌﻮﯾﻖ آن را ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ‪.٦‬‬ ‫‪ -١‬ھﻤﺎن‪.‬‬ ‫‪ -٢‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۶۲‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﺘﺮﺑﯿﺔ اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۱۰۹‬‬ ‫‪ -٤‬اﻟﮫﺠﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ اﻟﻤﺒﺎرﮐﺔ‪ ،‬ص ‪.۶۲‬‬ ‫‪ -٥‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۶۵‬‬ ‫‪ -٦‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۶۷‬‬

‫‪٥٢٨‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫‪ -۴‬ﻣﻔﺎد ﭘﻨﺠﮕﺎﻧﮥ ﺑﯿﻌﺖ ﭼﻨﺎن واﺿﺢ و ﺻﺮﯾﺢ ﺑﻮد ﮐﻪ ھﯿﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﺴﺎھﻞ و ﺳﺴﺘﯽ را‬ ‫ﻧﻤﯽﭘﺬﯾﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﻋﺒﺎرت ﺑﻮدﻧﺪ از‪ :‬ﺳﻤﻊ و ﻃﺎﻋﺖ درھﺮ ﺣﺎل؛ اﻧﻔﺎق در ﺗﻨﮕﺪﺳﺘﯽ‬ ‫و ﺗﻮاﻧﮕﺮی؛ اﻣﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﺮوف و ﻧﮫﯽ از ﻣﻨﮑﺮ؛ ﺑﻪ ﭘﺎ ﺧﺎﺳﺘﻦ در راه ﺧﺪا ﺑﺪون آﻧﮑﻪ‬ ‫ﺳﺮزﻧﺶ ھﯿﭻ ﺳﺮزﻧﺶﮐﻨﻨﺪهای آﻧﮫﺎ را ﺑﺎز دارد و ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﯾﺎری ﻧﻤﻮدن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫و ﺣﻤﺎﯾﺖ از وی در ھﺮ ﺣﺎل ‪.١‬‬ ‫‪ -۵‬رھﺒﺮ اﻧﺼﺎر‪ ،‬ﺑﺮاء ﺑﻦ ﻣﻌﺮور‪ ،‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ وﮔﻔﺖ‪ :‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺗﻮ را ﺑﻪ‬ ‫ﺣﻖ ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ آﻧﭽﻪ از ﮐﯿﺎن ﺧﻮد دﻓﺎع ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ از ﺗﻮ ﻧﯿﺰ دﻓﺎع‬ ‫ﺧﻮاھﯿﻢ ﮐﺮد؛ ﭘﺲ ﺑﺎ ﻣﺎ ﺑﯿﻌﺖ ﮐﻦ‪ .‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ اھﻞ ﺟﻨﮓ ھﺴﺘﯿﻢ و‬ ‫ﻧﯿﺎﮐﺎن ﻣﺎ ﻧﯿﺰ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻮدهاﻧﺪ و ﻣﺎ ﺟﻨﮕﺠﻮﯾﯽ را از آﻧﮫﺎ ﺑﻪ ارث ﺑﺮدهاﯾﻢ ‪.٢‬‬ ‫ﺑﺮاء وﻗﺘﯽ ﺑﻪ ھﻤﺮاه ﻗﻮﻣﺶ از ﯾﺜﺮب آﻣﺪ ﺑﻪ آﻧﮫﺎ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﻧﻈﺮی دارم‪ ،‬ﻧﻤﯽداﻧﻢ ﺷﻤﺎ‬ ‫ﺑﺎ ﻣﻦ ﻣﻮاﻓﻖ ھﺴﺘﯿﺪ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟ ﻗﻮﻣﺶ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻧﻈﺮت ﭼﯿﺴﺖ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﻈﺮ ﻣﻦ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﭘﺸﺖ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن )ﮐﻌﺒﻪ( ﻧﮑﻨﻢ و رو ﺑﻪ آن ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﻢ آﻧﮫﺎ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ‬ ‫ﺗﻨﮫﺎ اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ ﮐﻪ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﺑﻪ ﻣﺎ رﺳﯿﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ او ﺑﻪ ﺳﻮی ﺷﺎم‬ ‫)ﺑﯿﺖ اﻟﻤﻘﺪس( ﻧﻤﺎز ﻣﯽﮔﺰارد و ﻣﺎ ﻧﻤﯽﺧﻮاھﯿﻢ ﺑﺎ او ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﭘﺲ آﻧﮫﺎ ھﻨﮕﺎﻣﯽ‬ ‫ﮐﻪ وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﻓﺮا ﻣﯽرﺳﯿﺪ رو ﺑﻪ ﺑﯿﺖاﻟﻤﻘﺪس ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ و ﺑﺮاء ﺑﻪ ﺳﻮی ﮐﻌﺒﻪ‬ ‫ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ و اﯾﻦ ﮐﺎر را ھﻤﭽﻨﺎن اداﻣﻪ داد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﻣﮑﻪ رﺳﯿﺪﻧﺪ؛ ﺳﭙﺲ آﻧﮫﺎ ﺑﺎ‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ او و ﻋﻤﻮﯾﺶ در ﻣﺴﺠﺪاﻟﺤﺮام ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﻼﻗﺎت ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻋﺒﺎس س را ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ :‬آﯾﺎ اﯾﻦ دو ﻣﺮد را ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﯽ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻠﻪ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺮاء‬ ‫ﺑﻦ ﻣﻌﺮور ﺳﺮدار ﻗﻮﻣﺶ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و اﯾﻦ ﮐﻌﺐ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫ھﻤﺎن ﺷﺎﻋﺮ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻠﻪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺑﺮاء ﺑﺮای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ داﺳﺘﺎن ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪﻧﺶ ﺑﻪ ﺳﻮی ﮐﻌﺒﻪ را‬ ‫ﺣﮑﺎﯾﺖ ﮐﺮد‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻣﻦ ﺑﺮ ﻗﺒﻠﻪای ﻗﺮار دارم ﮐﻪ اﮔﺮ ﺗﻮ ﺑﺮ آن ﺷﮑﯿﺒﺎﯾﯽ‬ ‫ﻧﻤﺎﯾﯽ‪ ،‬ﺑﮫﺘﺮ اﺳﺖ ‪ .٣‬ﮐﻌﺐ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭘﺲ ﺑﺮاء ﺑﻪ ﻗﺒﻠﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﺎزﮔﺸﺖ و رو ﺑﻪ ﺷﺎم ﻧﻤﺎز‬ ‫ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ و ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﺮگ ﺑﺮاء ﻓﺮا رﺳﯿﺪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮادهاش دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ ﭼﮫﺮۀ او را ﺑﻪ‬ ‫ﺳﻮی ﮐﻌﺒﻪ ﺑﺮﮔﺮداﻧﻨﺪ‪ .‬او در ﻣﺎه ﺻﻔﺮ ﯾﻌﻨﯽ ﯾﮏ ﻣﺎه ﻗﺒﻞ از آﻣﺪن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ‬ ‫‪ -١‬اﻟﺘﺤﺎﻟﻒ اﻟﺴﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬ص ‪. ۸۲‬‬ ‫‪ -٢‬ھﻤﺎن‪.‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﯽ ﺷﮫﺒﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۴۴۴‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻋﺮﺿﮥ اﺳﻼم ﺑﺮ ﻗﺒﺎﺋﻞ‪ ،‬و ﻫﺠﺮت اﺻﺤﺎب ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٥٢٩‬‬

‫ﻣﺪﯾﻨﻪ درﮔﺬﺷﺖ و وﺻﯿﺖ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﯾﮏ ﺳﻮم داراﯾﯽ او را ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﺪھﻨﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﯾﮏ‬ ‫ﺳﻮم داراﯾﯽاش را ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ دادﻧﺪ‪ ،‬آن ﺣﻀﺮت ج آن را ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ؛ ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪ ﺑﺮاء‬ ‫ً‬ ‫ﺑﺮﮔﺮداﻧﯿﺪ‪ .‬ﺿﻤﻨﺎ ﺑﺮاء اوﻟﯿﻦ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﯾﮏ ﺳﻮم داراﯾﯽاش وﺻﯿﺖ ﮐﺮد ‪.١‬‬ ‫اﯾﻦ داﺳﺘﺎن ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﭼﻨﺪ ﻣﻮﺿﻮع اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪ -۱‬ﭘﺎﯾﺒﻨﺪی ﻣﺴﻠﻤﺎنھﺎ ﺑﻪ رﻓﺘﺎر و دﺳﺘﻮرھﺎی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮﺷﺎن و ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺘﻦ ھﺮﮔﻮﻧﻪ‬ ‫ﭘﯿﺸﻨﮫﺎدی ﮐﻪ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺑﺎ دﺳﺘﻮر و رﻓﺘﺎر او ﺑﺎﺷﺪ و اﯾﻦ از اوﻟﻮﯾﺖھﺎی آ ﮔﺎھﯽ و‬ ‫ﺑﯿﻨﺶ در دﯾﻦ ﺧﺪاﺳﺖ ﮐﻪ در زﻧﺪﮔﯽ آﻧﮫﺎ ﺟﺎﯾﮕﺎه زﯾﺎدی اﺳﺖ ﺑﺎ آﻧﮑﻪ ھﻨﻮز در‬ ‫اول راه ﻗﺮار داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ب × ﻓﻘﻂ رﺳﻮل ﺧﺪا ﺳﺮور و ﺣﺎﮐﻢ اﺳﺖ و اﺣﺘﺮام و ﺟﺎﯾﮕﺎه ھﺮ اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﻣﯿﺰان‬ ‫ﭘﺎﯾﺒﻨﺪی او ﺑﻪ دﺳﺘﻮرات ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد و اﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﺳﻨﺖھﺎی ﺟﺎھﻠﯽ ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ از‬ ‫ﻣﯿﺎن ﻣﯽرﻓﺖ ﺗﺎ ارزشھﺎی اﯾﻤﺎﻧﯽ ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ آﻧﮫﺎ ﺷﻮﻧﺪ؛ زﯾﺮا ﻓﻘﻂ ارزشھﺎی اﯾﻤﺎﻧﯽ‬ ‫ﻣﻌﯿﺎر واﻗﻌﯽ و ﺣﻘﯿﻘﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺮاﺳﺎس آﻧﮫﺎ ﻣﺮدم را ارزﯾﺎﺑﯽ ﻧﻤﻮد ‪.٢‬‬ ‫‪ -۶‬ﺳﺨﻨﺎن اﺑﻮھﯿﺜﻢ ﺑﻦ ﺗﯿﮫﺎن ﺻﺮﯾﺢ و ﺷﻔﺎف ﺑﻮد؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫ﻣﺎ ﺑﺎ آن ﻣﺮدم‪ ،‬ﯾﮫﻮدﯾﺎن‪ ،‬ﻋﮫﺪ و ﭘﯿﻤﺎﻧﮫﺎﯾﯽ ﺑﺴﺘﻪاﯾﻢ ﮐﻪ آن را ﻣﯽﺷﮑﻨﯿﻢ آن وﻗﺖ‪،‬‬ ‫ﺷﻤﺎ ﻣﯽﺧﻮاھﯿﺪ ﺑﻪ ﻣﺤﺾ اﯾﻨﮑﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر را ﮐﺮدﯾﻢ و آن ﮔﺎه ﺧﺪاوﻧﺪ ﺷﻤﺎ را ﭘﯿﺮوز‬ ‫ﮔﺮداﻧﯿﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻮی ﻗﻮﻣﺖ ﺑﺮﮔﺮدی و ﻣﺎ را رھﺎ ﮐﻨﯽ؟ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻟﺒﺨﻨﺪی زد و ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫»ھﺮﮔﺰ‪ ،‬ﻣﺎ ﺑﺎ ﺷﻤﺎ ھﻢ ﺧﻮن و ھﻢ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ھﺴﺘﯿﻢ ﻣﻦ از ﺷﻤﺎﯾﻢ و ﺷﻤﺎ از ﻣﻨﯿﺪ‪ .‬ﺑﺎ‬ ‫ھﺮﮐﺲ ﮐﻪ ﺑﺠﻨﮕﯿﺪ‪ ،‬ﻣﯽﺟﻨﮕﻢ وﺑﺎ ھﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ از در ﺻﻠﺢ درآﯾﯿﺪ‪ ،‬ﺻﻠﺢ ﻣﯽﮐﻨﻢ«‪.‬‬ ‫اﯾﻦ اﻋﺘﺮاض ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ آزادی واﻻﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ آن را ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ اﺳﻼم ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﮫﺎ‬ ‫ارزاﻧﯽ داﺷﺖ ‪ .٣‬و ﭘﺎﺳﺦ ﺳﺮور اﻧﺴﺎنھﺎ ﻧﯿﺰ ﻣﮫﻢ و ﭘﺮﻣﻌﻨﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺧﻮد را ﺑﺨﺸﯽ از اﻧﺼﺎر‬ ‫و اﻧﺼﺎر را ﺟﺰﺋﯽ از ﺧﻮد ﻗﺮار داد ‪.٤‬‬ ‫‪ -۷‬در ﺷﯿﻮۀ اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن درسھﺎی ﻣﮫﻤﯽ ﻧﮫﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬ ‫اﻟﻒ × ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج اﻗﺪام ﺑﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن ﻧﻨﻤﻮد؛ ﺑﻠﮑﻪ روش اﻧﺘﺨﺎب را‬ ‫‪ -١‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۴۴۵‬‬ ‫‪ -٢‬ﻣﻌﯿﻦ اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬ﺷﺎﻣﯽ‪ ،‬ص ‪.۱۳۵‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﺘﺎرﯾﺦ اﻻﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﺣﻤﯿﺪی‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪.۹۷‬‬ ‫‪ -٤‬اﻟﺘﺮﺑﯿﺔ اﻟﻘﯿﺎدﯾﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۶۷‬‬

‫‪٥٣٠‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﺑﺮﻋﮫﺪۀ ﺑﯿﻌﺖ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﮔﺬاﺷﺖ؛ ﭼﻮن اﯾﻨﮫﺎ ﻣﺴﺌﻮﻻن و ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن آﻧﮫﺎ ﺧﻮاھﻨﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺲ‬ ‫ﺑﮫﺘﺮ اﺳﺖ ﺧﻮدﺷﺎن ﻣﺴﺌﻮل و ﻧﻤﺎﯾﻨﺪۀ ﺧﻮد را اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﺮاﺳﺎس ﺷﻮرا و‬ ‫راﯾﺰﻧﯽ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ و ھﺪف رﺳﻮل ﺧﺪا اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ آﻧﮫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻋﻤﻠﯽ و ﺑﺎ اﻧﺘﺨﺎب‬ ‫ﭘﯿﺸﻮاﯾﺎن و ﺳﺮان ﺧﻮد ﺷﻮرا را ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬ ‫ب × رﻋﺎﯾﺖ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻧﺴﺒﯽ در اﻧﺘﺨﺎب‪ :‬اﻓﺮادی ﮐﻪ در ﺑﯿﻌﺖ ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮ از‬ ‫ﻗﺒﯿﻠﮥ ﺧﺰرج ﺑﻮدﻧﺪ و ﺧﺰرﺟﯽھﺎ ﺳﻪ ﺑﺮاﺑﺮ اﻓﺮاد ﻗﺒﯿﻠﻪ اوس ﯾﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ از آن ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻨﺪ‬ ‫ُ‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺳﻪ ﻧﻔﺮ از اوس وﻧﻪ ﻧﻔﺮ از ﺧﺰرج اﻧﺘﺨﺎب ﮔﺮدﯾﺪ ‪.١‬‬ ‫ج × ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﭘﯿﺸﻮاﯾﺎن ﻣﻨﺘﺨﺐ را ﻣﺸﺮف و ﻧﺎﻇﺮ ﺑﺮ ﺣﺮﮐﺖ دﻋﻮت در ﯾﺜﺮب‬ ‫ﻗﺮار داد ﮐﻪ در ﻧﺘﯿﺠﻪ آن‪ ،‬اﺳﻼم در آﻧﺠﺎ ﻗﻮت ﮔﺮﻓﺖ و ﺗﻌﺪاد ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻓﺮھﻨﮓ‬ ‫اﺳﻼﻣﯽ ﮔﺮوﯾﺪﻧﺪ‪ ،‬زﯾﺎد ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮرت ﺷﺨﺼﯿﺖ ﺟﺪﯾﺪ آﻧﺎن ﺗﺜﺒﯿﺖ ﮔﺮدﯾﺪ ﮐﻪ ﺧﻮد‬ ‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ اﻣﻮر ﺧﻮد را ﺑﻪ دﺳﺖ ﮔﯿﺮﻧﺪ و ﺣﺎﻣﯿﺎن و ﻧﺎﺷﺮان اﺳﻼم ﮔﺮدﻧﺪ ‪.٢‬‬ ‫‪ -۸‬رھﺒﺮان ﻣﮑﻪ از ﻣﻔﺎد ﻗﺮاردادی ﮐﻪ ﺑﯿﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و اﻧﺼﺎر ﻣﻘﺮر ﺷﺪ‪ ،‬اﻃﻼع‬ ‫ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬آﻧﮫﺎ ﺳﺮاغ اﯾﻦ ﮔﺮوه را ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺎده و ﻣﻨﺬر ﺑﻦ‬ ‫ﻋﻤﺮو را ﮐﻪ ھﺮ دو از ﭘﯿﺸﻮاﯾﺎن )ﻣﻨﺘﺨﺐ در ﺑﯿﻌﺖ( ﺑﻮدﻧﺪ درﯾﺎﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﻨﺬر‬ ‫ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺎ آﻧﮫﺎ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﮐﻨﺪ و اﺟﺎزه ﻧﺪھﺪ او را ﺑﻪ اﺳﺎرت در آورﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺳﻌﺪ ﺑﻦ‬ ‫ﻋﺒﺎده را دﺳﺘﮕﯿﺮ ﮐﺮدﻧﺪ و دﺳﺘﮫﺎﯾﺶ را ﺑﻪ ﮔﺮدﻧﺶ ﺑﺴﺘﻨﺪ و او را ﺑﻪ ﻣﮑﻪ‬ ‫آوردﻧﺪ‪ .‬ﺳﻌﺪ دارای ﻣﻮھﺎی اﻧﺒﻮھﯽ ﺑﻮد‪ .‬آﻧﮫﺎ دﺳﺖ در ﻣﻮھﺎی او اﻧﺪاﺧﺘﻪ و‬ ‫ﺑﻪﺳﻮی ﻣﮑﻪ ﻣﯽﮐﺸﺎﻧﺪﻧﺪ ‪ .٣‬و ﮐﺘﮑﺶ ﻣﯽزدﻧﺪ‪ ،‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺳﻌﺪ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ‬ ‫ﺣﺎرث ﺑﻦ ﺣﺮب ﺑﻦ اﻣﯿﻪ و ﺟﺒﯿﺮ ﺑﻦ ﻣﻄﻌﻢ ﺧﻮد را از دﺳﺖ ﻗﺮﯾﺶ ﺑﺮھﺎﻧﺪ؛ ﭼﻮن‬ ‫او ﺑﺎزرﮔﺎﻧﺎن اﯾﻨﮫﺎ را در ﺷﮫﺮ ﺧﻮد ﭘﻨﺎه ﻣﯽداد و ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮرت رﺳﻮم و ﺳﻨﺘﮫﺎی‬ ‫ﺟﺎھﻠﯽ ﺑﺎﻋﺚ ﻧﺠﺎت او ﺷﺪﻧﺪ و ﺷﻤﺸﯿﺮی از ﻃﺮف ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺮای ﻧﺠﺎت او ﺑﻪ‬ ‫ﺣﺮﮐﺖ در ﻧﯿﺎﻣﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺳﻌﺪ ﻣﯽداﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎنھﺎ در ﻣﮑﻪ ﻃﺮد ﺷﺪهاﻧﺪ و‬ ‫ﺣﺘﯽ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﺧﻮد را ﻧﺪارﻧﺪ ‪ ٤‬و در ﻣﻮرد اﯾﻦ واﻗﻌﻪ اوﻟﯿﻦ ﺷﻌﺮ در ھﺠﺮت‬ ‫ﮐﻪ دو ﺑﯿﺖ اﺳﺖ ﺗﻮﺳﻂ ﺿﺮار ﺑﻦ ﺧﻄﺎب ﺑﻦ ﻣﺮداس ﺳﺮوده ﺷﺪ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫‪ -١‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﯽ ﻓﺎرس‪ ،‬ص ‪.۲۰۹‬‬ ‫‪ -٢‬دراﺳﺎت ﻓﯽ اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬د ﻋﻤﺎداﻟﺪﯾﻦ ﺧﻠﯿﻞ‪ ،‬ص ‪.۱۳۲‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﺘﺎرﯾﺦ اﻻﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﺣﻤﯿﺪی‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪.۱۰۷‬‬ ‫‪ -٤‬اﻟﺘﺮﺑﯿﺔ اﻟﻘﯿﺎدﯾﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۱۱۶‬‬

‫‪٥٣١‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻋﺮﺿﮥ اﺳﻼم ﺑﺮ ﻗﺒﺎﺋﻞ‪ ،‬و ﻫﺠﺮت اﺻﺤﺎب ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫ﺗﺪارﻛﺖ‬

‫ﺳﻌﺪ ﹰا‬

‫ﻋﻨﻮة‬

‫ﻓﺎﺧﺬﺗﻪ‬

‫ج‬

‫وﻛﺎن ﺷﻔﺎء ﻟﻮ ﺗﺪارﻛﺖ ﻣﻨﺬر ﹰا‬

‫»ﺑﻪ زور ﺑﻪ ﺳﻌﺪ دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺘﻢ واو را ﮔﺮﻓﺘﻢ و ﺧﻮب ﺑﻮد اﮔﺮ ﺑﻪ ﻣﻨﺬر ھﻢ دﺳﺖ‬ ‫ﻣﯽﯾﺎﻓﺘﻢ«‪.‬‬ ‫وﻟﻮ‬

‫ﻧﻠﺘﻪ‬

‫ﻇ ﹼﻠﺖ‬

‫ﻫﻨﺎك‬

‫ﺟﺮاﺣﻪ‬

‫وﻛﺎن‬

‫ﺣﺮﻳ ﹰﺎ‬

‫ان‬

‫ﳞـﺎن‬

‫وﳞـﺪرا‬

‫»و اﮔﺮ دﺳﺘﻢ ﺑﻪ او ﻣﯽرﺳﯿﺪ‪ ،‬ﺧﻮﻧﺶ را ﻣﯽرﯾﺨﺘﻢ و او ﺳﺰاوار اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﻮھﯿﻦ‬ ‫ﺷﻮد و ﺧﻮﻧﺶ رﯾﺨﺘﻪ ﺷﻮد«‪.‬‬ ‫ﺣﺴﺎن ﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖس آﻣﺎده و در اﻧﺘﻈﺎر ﺑﻮد ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺑﺎ ﭼﻨﺪ ﺑﯿﺖ ﺷﻌﺮ ﮐﻪ ﮐﺎرواﻧﯿﺎن‬ ‫ﺑﺮای ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻧﻘﻞ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺎﺳﺦ او را داد‪.‬‬ ‫‪ -۹‬ﭘﺎﺳﺦ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﺟﻮاب ﻋﺒﺎس ﺑﻦ ﻋﺒﺎده ﺑﻦ ﻧﻀﻠﻪ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ‬ ‫ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺗﻮ را ﺑﻪ ﺣﻖ ﻓﺮﺳﺘﺎده اﺳﺖ اﮔﺮ اﺟﺎزه ﺑﺪھﯽ‪ ،‬ﻓﺮدا ﺑﺎ ﺷﻤﺸﯿﺮھﺎی‬ ‫ﺧﻮد ﺑﺮ اھﻞ ﻣﻨﯽ ﺣﻤﻠﻪور ﻣﯽﺷﻮﯾﻢ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻣﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ‬ ‫ﻧﺸﺪهاﯾﻢ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﻣﯿﺎن ﮐﺎروان و ﻣﻨﺰﻟﮕﺎه ﺧﻮد ﺑﺮﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬درس و ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ ﻣﮫﻢ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ دﻓﺎع از اﺳﻼم و ﺗﻌﺎﻣﻞ و ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ‬ ‫دﺷﻤﻨﺎن دﯾﻦ ﺑﻪ اﺟﺘﮫﺎد و ﻧﻈﺮ ﭘﯿﺮوان اﯾﻦ دﯾﻦ واﮔﺬار ﻧﺸﺪه اﺳﺖ؛ ﺑﻠﮑﻪ دﻓﺎع‬ ‫از دﯾﻦ ﻃﺒﻖ دﺳﺘﻮرات ﺧﺪا و ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺣﮑﻤﺖآﻣﯿﺰ او ﺻﻮرت ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻌﺪ از‬ ‫اﯾﻨﮑﻪ ﺟﮫﺎد ﻣﺸﺮوع ﻗﺮار داده ﺷﺪ و ﺣﮑﻢ آن از ﺳﻮی ﺧﺪا ﺻﺎدر ﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬اﻗﺪام‬ ‫ﺑﻪ ﺟﮫﺎد و ﯾﺎ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﺠﺘﮫﺪان واﮔﺬار ﺷﺪه اﺳﺖ ‪.١‬‬ ‫ﻃﺒﯿﻌﯽ اﺳﺖ ھﺮﭼﻨﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻗﻮیﺗﺮﺑﺎﺷﺪ ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ در ﮐﺎرھﺎی ﻣﮫﻢ‬ ‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد و ﭘﻨﮫﺎن داﺷﺘﻦ ﻧﻘﺸﻪھﺎ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪھﺎ از دﺷﻤﻦ‪ ،‬ﻣﻮﻓﻘﯿﺖآﻣﯿﺰ ﺑﻮدن آﻧﮫﺎ‬ ‫را ﺗﻀﻤﯿﻦ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ؛ از اﯾﻦ رو ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﻪ ﻣﯿﺎن ﮐﺎروان و ﻣﻨﺰﻟﮕﺎه ﺧﻮد ﺑﺮﮔﺮدﯾﺪ« ‪.٢‬‬ ‫‪ -۱۰‬ﺑﯿﻌﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺎ ﻣﺮدان اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ دﺳﺘﺶ را در دﺳﺖ آﻧﮫﺎ‬ ‫ﻣﯽﮔﺬاﺷﺖ و اﻣﺎ دو زﻧﯽ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺑﯿﻌﺖ ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﺑﺎ زﺑﺎن از آﻧﮫﺎ‬ ‫ﺑﯿﻌﺖ ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ و ھﺮﮔﺰ رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﺎ زن ﺑﯿﮕﺎﻧﻪای دﺳﺖ ﻧﺪاده اﺳﺖ و ھﯿﭻ‬ ‫ﯾﮏ از ﺑﯿﻌﺖﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻔﺎد ﺑﯿﻌﺖ ﺗﺨﻠﻒ ﻧﻮرزﯾﺪﻧﺪ‪ .‬ﻧﺴﯿﺒﻪ دﺧﺘﺮ ﮐﻌﺐ‬ ‫)ام ﻋﻤﺎره( در ﺟﻨﮓ اﺣﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ دوازده زﺧﻢ ﺑﺮ ﺑﺪﻧﺶ ﺑﻮد‪ ،‬ھﻤﺮاه ﺳﺎﯾﺮ‬ ‫‪ -١‬اﻟﺘﺎرﯾﺦ اﻻﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﺣﻤﯿﺪی‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪.۱۰۴‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺘﺤﺎﻟﻒ اﻟﺴﯿﺎﺳﯽ ﻓﻲ اﻻﺳﻼم‪ ،‬ص ‪.۹۶‬‬

‫‪٥٣٢‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫زﺧﻤﯿﺎن ﻧﻘﺶ زﻣﯿﻦ ﺷﺪ‪ .‬او ھﻤﺮاه ﺷﻮھﺮش‪ ،‬زﯾﺪ ﺑﻦ ﻋﺎﺻﻢ اﺑﻦ ﮐﻌﺐ‪ ،‬ﺑﻪ‬ ‫ﻣﯿﺪان ﻧﺒﺮد آﻣﺪه ﺑﻮد و َﻣﺸﮑﯽ ﭘﺮ از آب ﺑﻪ دوش داﺷﺖ و ﻣﺴﻠﻤﺎنھﺎ را آب‬ ‫ﻣﯽداد‪ .‬ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮردﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ رﻓﺖ و ﺑﻪ‬ ‫ﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻣﯽﺟﻨﮕﯿﺪ و ﺑﺎ ﺷﻤﺸﯿﺮ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج دﻓﺎع ﻣﯽﻧﻤﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬زﺧﻢھﺎی ﻋﻤﯿﻘﯽ ﺑﺮ ﺑﺪﻧﺶ وارد ﺷﺪ و در ﺑﯿﻌﺖ رﺿﻮان ﻧﯿﺰ ﺣﻀﻮر‬ ‫داﺷﺖ ‪ .١‬ﻣﺴﻠﯿﻤﮥ ﮐﺬاب ﭘﺴﺮ او را ﻗﻄﻌﻪ ﻗﻄﻌﻪ ﮐﺮد‪ ،‬اﻣﺎ او ﺳﺴﺖ و ﺿﻌﯿﻒ‬ ‫ﻧﺸﺪ ‪ ٢‬و اﯾﻦ زن ﺑﺰرگ در ﺟﻨﮕﮫﺎی ّرده و در ﻧﺒﺮد ﯾﻤﺎﻣﻪ ھﻤﺮاه ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﯿﺪ‬ ‫ﺷﺮﮐﺖ داﺷﺘﻨﺪ و ﭼﻨﺎن ﺟﻨﮕﯿﺪ ﮐﻪ دﺳﺘﺶ ﻗﻄﻊ ﺷﺪ و دوازده زﺧﻢ ﺑﺮ ﺑﺪﻧﺶ‬ ‫ﺑﺮ ﺟﺎی ﻣﺎﻧﺪ ‪ ٣‬و اﻣﺎ اﺳﻤﺎء دﺧﺘﺮ ﻋﻤﺮو‪ ،‬از ﻗﺒﯿﻠﮥ ﺑﻨﯽﺳﻠﻤﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ او ﻣﺎدر‬ ‫ﻣﻌﺎذ ﺑﻦ ﺟﺒﻞ و ﯾﺎ ﻋﻤﻪاش ﺑﻮده اﺳﺖ ‪.٤‬‬ ‫‪ -۱۱‬ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﯽ ﺳﯿﺮۀ آن دﺳﺘﻪ از اﻧﺼﺎر ﮐﻪ در ﺑﯿﻌﺖ ﻋﻘﺒﻪ دوم ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻨﺪ ﺑﻪ‬ ‫ً‬ ‫اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯽرﺳﯿﻢ ﮐﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﯾﮏ ﺳﻮم اﯾﻦ ھﻔﺘﺎد و ﺳﻪ ﻧﻔﺮ‪ ،‬در زﻣﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫اﮐﺮم ج و ﯾﺎ ﺑﻌﺪ از اﯾﺸﺎن ﺷﮫﯿﺪ ﺷﺪﻧﺪ و اﮐﺜﺮ آﻧﮫﺎ در ھﻤﻪ ﺟﻨﮓھﺎ و ﺻﺤﻨﻪھﺎ‬ ‫در ﮐﻨﺎر ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻪاﻧﺪ و ھﻔﺘﺎد ﻧﻔﺮ از آﻧﮫﺎ در ﺟﻨﮓ ﺑﺪر‬ ‫ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻨﺪ؛ ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮرت اﻧﺼﺎر‪ ،‬در ﭘﯿﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش ﺑﺴﺘﻨﺪ‬ ‫ﺻﺪاﻗﺖ و وﻓﺎداری ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﯽ ﺑﻪ ﺷﮫﺎدت رﺳﯿﺪﻧﺪ و ﺑﻪ دﯾﺪار‬ ‫ﭘﺮوردﮔﺎرﺷﺎن ﺷﺘﺎﻓﺘﻨﺪ و ﺑﺮﺧﯽ زﻧﺪه ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ در رھﺒﺮی دوﻟﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎن‬ ‫ﺳﮫﯿﻢ ﺑﺎﺷﻨﺪ و در رﺧﺪاھﺎی ﺑﺰرگ ﺑﻌﺪ از وﻓﺎت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻣﺸﺎرﮐﺖ ﺟﻮﯾﻨﺪ‬ ‫و ﺗﺸﮑﯿﻞ و ﺑﺮﭘﺎﯾﯽ دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﺗﻮﺳﻂ آﻧﺎن ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﻧﺴﺎنھﺎی ﻣﺆﻣﻨﯽ‬ ‫ﮐﻪ ﻣﯽﺑﺨﺸﻨﺪ و ﻧﻤﯽﮔﯿﺮﻧﺪ و ھﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﺧﻮد را ﻓﺪا ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ﺗﺎ در ﻣﻘﺎﺑﻞ‪،‬‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ﺑﮫﺸﺖ ﻧﺼﯿﺒﺸﺎن ﺷﻮد‪ .‬واﻗﻌﺎ ﺗﺎرﯾﺦ از اﯾﻨﮑﻪ در زﻣﺎن دﯾﮕﺮی‪ ،‬ﭼﻪ ﻗﺒﻼ و ﭼﻪ‬ ‫ً‬ ‫ﺑﻌﺪا‪ ،‬ﻧﻤﻮﻧﮥ ﭼﻨﯿﻦ اﻓﺮادی را اراﺋﻪ ﺑﺪھﺪ‪ ،‬ﻗﺎﺻﺮ اﺳﺖ ‪.٥‬‬

‫‪ -١‬اﻟﻤﺮأة ﻓﻲ اﻟﻌﮫﺪ اﻟﻨﺒﻮی‪ ،‬دﮐﺘﺮ ﻋﻀﻤﻪ اﻟﺪﯾﻦ‪ ،‬ص ‪.۱۰۸‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺘﺤﺎﻟﻒ اﻟﺴﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬ص ‪.۸۷‬‬ ‫‪ -٣‬اﺑﻦ ھﺸﺎم‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪ × ۸۰‬أﺳﺪ اﻟﻐﺎﺑﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۵‬ص ‪ × ۳۹۵‬اﻟﺒﺪاﯾﺔ واﻟﻨﮫﺎﯾﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪.۱۶۶ × ۱۵۸‬‬ ‫‪ -٤‬اﻟﻤﺮأة ﻓﻲ اﻟﻌﮫﺪ اﻟﻨﺒﻮی‪ ،‬ص ‪.۱۰۸‬‬ ‫‪ -٥‬اﻟﺘﺮﺑﯿﺔ اﻟﻘﯿﺎدﯾﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۱۴۰‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‬ ‫ﻫﺠﺮت ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ‬ ‫آﻣﺎدﮔﯽ ﺑﺮای ﻫﺠﺮت‬

‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻗﺒﻞ از ھﺠﺮت ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻣﯽﺑﺎﯾﺴﺖ ﻣﻘﺪﻣﺎت ھﺠﺮت را ﻓﺮاھﻢ ﻣﯽﻧﻤﻮد‬ ‫و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی ﺧﺎﺻﯽ را اﺗﺨﺎذ ﻣﯽﻧﻤﻮد‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﭼﻨﯿﻦ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﻮد و ﮐﺎرھﺎ را ﺧﻮدش‬ ‫ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﯽداد‪ .‬اﯾﻦ آﻣﺎدﮔﯽ و زﻣﯿﻨﻪﺳﺎزی در دو ﺟﮫﺖ ﺑﻮد‪ :‬ﯾﮑﯽ آﻣﺎده ﮐﺮدن اﻓﺮادی‬ ‫ﺑﺮای ھﺠﺮت و دوم آﻣﺎده ﮐﺮدن ﺟﺎی ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮای ھﺠﺮت‪.‬‬ ‫‪ -۱‬آﻣﺎده ﮐﺮدن ﻣﮫﺎﺟﺮان‬ ‫ھﺠﺮت ﺗﻔﺮﯾﺢ و ﺳﻔﺮی ﺳﺮﮔﺮم ﮐﻨﻨﺪه ﻧﺒﻮد؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺗﺮک ﮔﻔﺘﻦ وﻃﻦ و ﺧﺎﻧﻮاده‬

‫و ﺧﺪاﺣﺎﻓﻈﯽ ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﭘﯿﻮﻧﺪھﺎ ﺑﻮد‪ .‬ھﺠﺮت ﯾﻌﻨﯽ ﺗﺮک ﻧﻤﻮدن ﺗﻤﺎﻣﯽ اﻣﮑﺎﻧﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و‬ ‫رﻓﺎھﯽ‪ ،‬ﺗﺮک ﺳﺮزﻣﯿﻦ و اھﻞ و ﻋﯿﺎل‪ ،‬ﺗﺮک اﻣﻮال و دوﺳﺘﺎن و ﺣﺘﯽ اﻣﮑﺎﻧﺎت ارﺗﺰاق ﺑﺮای‬ ‫ﺑﺮﭘﺎﯾﯽ ﻋﻘﯿﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻼش و ﮐﻮﺷﺶ ﺑﺰرﮔﯽ ﻧﯿﺎز داﺷﺖ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺳﺮاﻧﺠﺎم‬ ‫ً‬ ‫ﻣﮫﺎﺟﺮان ﮐﺎﻣﻼ ﻗﺎﻧﻊ ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ ھﺠﺮت ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ اﺳﺒﺎﺑﯽ ﮐﻪ آﻧﮫﺎ را آﻣﺎدۀ ھﺠﺮت‬ ‫ﻧﻤﻮد ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﻣﻮارد ذﯾﻞ اﺷﺎره ﮐﺮد‪:‬‬ ‫ ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻋﻤﯿﻖ اﯾﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﺻﻔﺤﺎت ﮔﺬﺷﺘﻪ از آن ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﯿﻢ‪.‬‬‫ً‬ ‫ ﺳﺘﻢ و آزاری ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺆﻣﻨﯿﻦ ﻣﯽرﺳﯿﺪ ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﮐﺎﻣﻼ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ رﺳﯿﺪﻧﺪ ﮐﻪ‬‫در ﻣﯿﺤﻄﯽ ﻣﺸﺘﺮک ﻗﺎدر ﺑﻪ زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺎ ﮐﺎﻓﺮان ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ آﯾﺎت ﻣﮑﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺑﻪ ھﺠﺮت ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻧﻤﻮد و ﺗﻮﺟﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺑﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ‬‫ﺟﻠﺐ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺧﺪا وﺳﯿﻊ و ﭘﮫﻨﺎور اﺳﺖ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ُ ۡ َ َ َّ َ َ ُ ْ َّ ُ ْ َ َّ ُ ۡ َّ َ َ‬ ‫ْ‬ ‫‪ٞ‬‬ ‫ۡ‬ ‫ِين أ ۡح َس ُنوا ِ� َ�ٰ ِذه ِ ٱ ُّ�� َيا َح َس َنة ۗ‬ ‫﴿قل �ٰعِبادِ ٱ�ِين َءامنوا ٱ�قوا ر�� ۚم ل ِ�‬ ‫َ َ ُ َّ َ ٰ َ ٌ َّ َ ُ َ َّ َّ ٰ ُ َ‬ ‫ون أَ ۡج َر ُهم ب َغ ۡ� ح َ‬ ‫ِس‬ ‫وأ�ض ٱ�ِ �سِعة ۗإِ�ما يو� ٱل� ِ�‬ ‫اب‪] ﴾١٠‬اﻟﺰﻣﺮ‪.[۱۰ :‬‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ٖ‬ ‫»ﺑﮕﻮ ای ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﺆﻣﻦ ﻣﻦ‪ ،‬از ﭘﺮوردﮔﺎرﺗﺎن ﺑﺘﺮﺳﯿﺪ‪) .‬و( ﺑﺮای ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در اﯾﻦ دﻧﯿﺎ‬

‫‪٥٣٤‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﻧﯿﮑﯽ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﻧﯿﮑﯽ )درﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه( اﺳﺖ و زﻣﯿﻦ ﺧﺪا وﺳﯿﻊ اﺳﺖ‪ .‬ھﻤﺎﻧﺎ ﺻﺎﺑﺮان‬

‫ﻣﺰدﺷﺎن را ﺑﯽﺣﺴﺎب درﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ«‪.‬‬ ‫ﺳﭙﺲ ﺳﻮرۀ ﮐﮫﻒ ﻧﺎزل ﮔﺮدﯾﺪ و از ﺟﻮاﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﺮودرﮔﺎرﺷﺎن اﯾﻤﺎن آورده ﺑﻮدﻧﺪ و‬ ‫از ﺷﮫﺮﺷﺎن ﺑﻪ آن ﻏﺎر ﭘﻨﺎه ﺑﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺖ و ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮرت ﺗﺼﻮﯾﺮی ﻋﻤﻠﯽ از‬ ‫اﯾﻤﺎن در اذھﺎن اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ از ﺗﺮک ﺧﺎﻧﻮاده و وﻃﻦ‬ ‫در راه ﻋﻘﯿﺪه ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻔﺖ‪ .‬ﺳﭙﺲ آﯾﺎت ﺻﺮﯾﺤﯽ در ﺳﻮره ﻧﺤﻞ ﻧﺎزل ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﺻﺮاﺣﺖ از ھﺠﺮت ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻔﺖ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬

‫ٗ ََ‬ ‫َ َّ َ َ َ ْ‬ ‫ۡ‬ ‫ُ ْ َ َ‬ ‫َّ‬ ‫اج ُروا ِ� ٱ�ِ ِم ۢن َ� ۡع ِد َما ظل ُِموا �ُ َب ّوِ� َّن ُه ۡم ِ� ٱ ُّ�� َيا َح َس َنة ۖ َو� ۡج ُر‬ ‫﴿وٱ�ِين ه‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫َ َ ۡ َُ ۡ َ ُ َۡ ُ َ‬ ‫�وا َو َ ٰ ّ ۡ َ َ‬ ‫ِين َص َ ُ‬ ‫ون‪ ٤١‬ٱ� َ‬ ‫ٱ�خِرة ِ أ��ۚ لو �نوا �علم‬ ‫� َر� ِ ِهم �ت َو�ون‪] ﴾٤٢‬اﻟﻨﺤﻞ‪:‬‬

‫‪.[۴۲-۴۱‬‬

‫»و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از اﯾﻨﮑﻪ ﻣﻮرد ﻇﻠﻢ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺧﺪا ھﺠﺮت ﮐﺮدﻧﺪ‪،‬‬ ‫آﻧﺎن را در دﻧﯿﺎ در ﺟﺎی ﻧﯿﮑﯽ اﺳﮑﺎن ﻣﯽدھﯿﻢ و ﭘﺎداش آﺧﺮت ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﺑﺰرگﺗﺮ اﺳﺖ‪،‬‬ ‫اﮔﺮ ﺑﺪاﻧﻨﺪ‪ .‬اﯾﻨﺎن ﮐﺴﺎﻧﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺻﺒﺮ را ﭘﯿﺸﻪ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﺮ ﭘﺮوردﮔﺎرﺷﺎن ﺗﻮﮐﻞ‬

‫ﻧﻤﻮدﻧﺪ«‪.‬‬ ‫و در ﻗﺴﻤﺖ ﭘﺎﯾﺎﻧﯽ ﺳﻮره ﺑﺎری دﯾﮕﺮ اﯾﻦ ﻣﻔﮫﻮم را ﺗﺄﮐﯿﺪ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ْ‬ ‫ُ َّ َّ َ َّ َ َّ َ َ َ ُ ْ ۢ َ ۡ َ ُ ُ ْ ُ َّ َ ٰ َ ُ ْ َ َ َ ُ َّ‬ ‫َ‬ ‫� ٓوا إِن َر َّ�ك ِم ۢن‬ ‫﴿�م إِن ر�ك ل ِ�ِين هاجروا ِمن �ع ِد ما فتِنوا �م �هدوا وص‬ ‫َ� ۡعد َِها َل َغ ُفور‪َّ ٞ‬رح ‪ٞ‬‬ ‫ِيم‪] ﴾١١٠‬اﻟﻨﺤﻞ‪.[۱۱۰ :‬‬ ‫»ﺳﭙﺲ ﭘﺮوردﮔﺎرت ﺑﺮای ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﻮرد ﺷﮑﻨﺠﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺑﻌﺪ از آن ھﺠﺮت‬

‫ﻧﻤﻮدﻧﺪ و ﺟﮫﺎد ﮐﺮدﻧﺪ و ﺻﺒﺮ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ ،‬دارای ﻣﻐﻔﺮت و ﻣﺮﺣﻤﺖ ﺑﺴﯿﺎری اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ھﺠﺮت ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ ﻧﯿﺰ ﺗﻤﺮﯾﻨﯽ ﻋﻤﻠﯽ ﺑﺮای ﺗﺮک ﺧﺎﻧﻮاده و وﻃﻦ ﺗﻠﻘﯽ‬ ‫ﻣﯽﮔﺮدﯾﺪ ‪.١‬‬ ‫‪ -۲‬زﻣﯿﻨﻪﺳﺎزی در ﯾﺜﺮب‬ ‫رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﻌﺪ از اﻋﻼم آﻣﺎدﮔﯽ اﻧﺼﺎر ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ اﻋﻼم ﺣﻤﺎﯾﺖ از اﯾﺸﺎن و ﯾﺎری‬

‫ﻣﮫﺎﺟﺮان دﺳﺘﻮر ھﺠﺮت را ﺻﺎدر ﻧﻔﺮﻣﻮد؛ ﺑﻠﮑﻪ دو ﺳﺎل ﺑﻌﺪاز آﺷﻨﺎﯾﯽ ﺑﺎ دﺳﺘﮥ اول اﻧﺼﺎر‬ ‫و ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪن آﻧﮫﺎ ﮐﺎر ھﺠﺮت را آﻏﺎز ﻧﻤﻮد و دﺳﺘﻮر ھﺠﺮت ﺑﻌﺪاز اﻋﺰام ﻣﺼﻌﺐ ﺑﻪ‬ ‫‪ -١‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ ﺗﺮﺑﯿﺔ اﻣﺔ و ﺑﻨﺎء دوﻟﻪ‪ ،‬ﺻﺎﻟﺢ اﻟﺸﺎﻣﯽ‪ ،‬ص ‪.۱۱۸‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻋﺮﺿﮥ اﺳﻼم ﺑﺮ ﻗﺒﺎﺋﻞ‪ ،‬و ﻫﺠﺮت اﺻﺤﺎب ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٥٣٥‬‬

‫ﻣﺪﯾﻨﻪ و ﻓﺮاھﻢ ﻧﻤﻮدن زﻣﯿﻨﻪ ھﺠﺮت‪ ،‬ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺗﺎ ﺟﺎﺋﯽ ﮐﻪ اﻧﺼﺎر ﻣﺼﺮاﻧﻪ ﺧﻮاھﺎن‬ ‫ھﺠﺮت رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﻪ ﯾﺜﺮب ﺷﺪﻧﺪ و از ﮔﻔﺘﮕﻮھﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﻦ اﻧﺼﺎر و رﺳﻮل ﺧﺪا در ﺑﯿﻌﺖ‬ ‫ﻋﻘﺒﮥ دوم رد و ﺑﺪل ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﻣﯿﺰان ﺷﯿﻔﺘﮕﯽ آﻧﮫﺎ ﺑﺮای ھﺠﺮت رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﻪ‬ ‫دﯾﺎرﺷﺎن ﭘﯽ ﺑﺮد‪ .‬ﺣﺘﯽ آﻧﮫﺎ آﻣﺎدﮔﯽ ﺧﻮد را ﺑﺮای ﺣﻤﻠﻪ ﻋﻠﯿﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا را در‬ ‫ﺳﺮزﻣﯿﻦ ِﻣﻨﯽ ﻣﻮرد آزار ﻗﺮار داده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻇﮫﺎر ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ رﺳﻮل ﺧﺪا ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮرت ﯾﺜﺮب آﻣﺎدﮔﯽ ﻻزم را ﺑﺮای ﭘﺬﯾﺮش ﻣﮫﺎﺟﺮان و ﺗﺤﻤﻞ ﭘﯿﺎﻣﺪھﺎی ﻧﺎﮔﻮار‬ ‫آن ﭘﯿﺪا ﮐﺮده ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺗﺄﻣﻼﺗﯽ در ﺑﺮﺧﯽ از آﯾﻪﻫﺎی ﺳﻮرۀ ﻋﻨﮑﺒﻮت‬

‫ﺳﻮرۀ ﻋﻨﮑﺒﻮت از آﺧﺮﯾﻦ ﺳﻮرهھﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در دوران ﻣﮑﯽ ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﯿﺸﺘﺮ‬ ‫ﻣﻀﺎﻣﯿﻦ اﯾﻦ ﺳﻮره در ﻣﻮرد ﺳﻨﺖ اﻟﮫﯽ در دﻋﻮﺗﮫﺎ اﺳﺖ ﮐﻪ ھﻤﺎن ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﺪن ﺑﻪ‬ ‫ﻣﺸﮑﻼت و آزﻣﻮﻧﮫﺎ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ٓ ٓ َ َ َ َّ ُ َ ُ ۡ َ ُ ْ َ ُ ُ ْ‬ ‫ََ َ‬ ‫ُ َ ۡ َ‬ ‫�� ٓوا أن َ�قول ٓوا َء َام َّنا َوه ۡم � ُ�ف َت ُنون‪َ ٢‬ولق ۡد � َت َّنا‬ ‫﴿الم‪ ١‬أحسِ ب ٱ�اس أن �‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ ُ َ َ ۡ َ َّ َ‬ ‫ۡ‬ ‫�ٰذِ� َ‬ ‫س َ‬ ‫ِين مِن َ� ۡبلِه ۡمۖ فَلَ َي ۡعلَ َم َّن ٱ َّ ُ‬ ‫ٱ َّ� َ‬ ‫ب‬ ‫ل‬ ‫ٱ‬ ‫ن‬ ‫م‬ ‫ل‬ ‫ع‬ ‫�‬ ‫و‬ ‫وا‬ ‫ق‬ ‫د‬ ‫ص‬ ‫�‬ ‫ِين‬ ‫ٱ‬ ‫�‬ ‫�‪ ٣‬أم َح ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َّ َ َ ۡ َ ُ َ َّ ّ َ َ َ ۡ ُ َ َ ٓ َ َ َ ۡ ُ ُ َ‬ ‫ات أن �سبِقونا ۚ ساء ما �كمون‪] ﴾٤‬اﻟﻌﻨﮑﺒﻮت‪.[۴-۱ :‬‬ ‫ٱ�ِين �عملون ٱلس ِ�ٔ ِ‬ ‫»آﯾﺎ ﻣﺮدم ﮔﻤﺎن ﺑﺮدهاﻧﺪ ھﻤﯿﻦ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻣﺎ اﯾﻤﺎن آوردهاﯾﻢ‪ ،‬رھﺎ ﮐﺮده ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬در‬ ‫ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﻮرد آزﻣﺎﯾﺶ ﻗﺮار داده ﻧﺸﺪهاﻧﺪ‪ .‬ھﻤﺎﻧﺎ ﻣﺎ آﻧﮫﺎﯾﯽ را ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از اﯾﺸﺎن ﺑﻮدهاﻧﺪ‬ ‫آزﻣﻮدهاﯾﻢ‪ .‬ﭘﺲ ﺧﺪا ﺑﺎﯾﺪ راﺳﺖﮔﻮﯾﺎن را از دروﻏﮕﻮﯾﺎن ﺑﺸﻨﺎﺳﺪ‪ .‬آﯾﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺮﺗﮑﺐ‬

‫اﻋﻤﺎل ﺑﺪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﮔﻤﺎن ﮐﺮدهاﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﺎ ﭘﯿﺸﯽ ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ؟ ﭼﻪ ﺑﺪ ﻗﻀﺎوت ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ«‪.‬‬ ‫در ﺳﻮره ﻋﻨﮑﺒﻮت ﺳﻪ ﭼﯿﺰ ﺗﻮﺟﻪ اﻧﺴﺎن را ﺑﻪ ﺧﻮد ﺟﻠﺐ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬ ‫‪ -۱‬ﺳﺨﻦ از ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن ﺑﻪ ﻣﯿﺎن آﻣﺪه اﺳﺖ و ﻧﻔﺎق وﻗﺘﯽ ﺻﻮرت ﻣﯽﮔﯿﺮد ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﮫﺎ‬ ‫در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻐﻠﻮب ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬آن ﮔﺎه ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﺮدم ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺗﺮس از اﯾﻨﮑﻪ ﻣﻨﺎﻓﻊ‬ ‫آﻧﮫﺎ از دﺳﺖ ﻣﯽرود ﺑﻪ ﻇﺎھﺮ اﺳﻼم ﻣﯽآورﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ در ﺑﺎﻃﻦ ﮐﻔﺮ را ﭘﻨﮫﺎن‬ ‫ﻣﯽدارﻧﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺟﺎﻣﻌﮥ ﻣﮑﻪ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪای ﺟﺎھﻠﯽ ﺑﻮد و ﻣﺸﺮﮐﺎن ﺑﺮ آن‬ ‫ﺳﯿﻄﺮه و ﻗﺪرت داﺷﺘﻨﺪ و ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ از آن آﻧﮫﺎ ﺑﻮد؛ ﭘﺲ ﺳﺨﻦ از ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن در اﯾﻦ‬ ‫ﺳﻮره ﭼﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺘﯽ دارد ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫َ َ َ ۡ َ َ َّ َّ ُ َّ َ َ ُ ْ َ ۡ َ‬ ‫ۡ َ‬ ‫َ‬ ‫﴿و�علمن ٱ� ٱ�‬ ‫ِين َءامنوا َو�َعل َم َّن ٱل ُم�ٰ ِفقِ�‪] ﴾١١‬اﻟﻌﻨﮑﺒﻮت‪.[۱۱ :‬‬ ‫»ﺗﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺆﻣﻨﺎن را ﺑﺸﻨﺎﺳﺪ و ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن را ﺑﺸﻨﺎﺳﺪ«‪.‬‬

‫‪٥٣٦‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻨﮑﻪ اﯾﻦ ﺳﻮره ﻣﮑﯽ اﺳﺖ‪ّ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﭼﻨﺎن اﻣﯿﺪوار ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﭘﯿﺮوزی ﺧﻮد را ﺑﺴﯿﺎر ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﯽدﯾﺪﻧﺪ ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ اﯾﻦ آﯾﻪ ‪ ،‬ﻣﺪﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺳﻮرۀ ﻣﮑﯽ‬ ‫ﮔﻨﺠﺎﻧﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ؛ ﭼﺮاﮐﻪ ھﻨﻮز وﻗﺖ ﻧﻔﺎق ﻓﺮا ﻧﺮﺳﯿﺪه ﺑﻮد آن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ از‬ ‫ﻣﻔﺴﺮان ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬از اﯾﻦ رو اﯾﻦ آﯾﻪ را ﻣﺪﻧﯽ ﻗﺮار دادهاﻧﺪ ‪.١‬‬ ‫‪ -۲‬ﺧﺪاوﻧﺪ دﺳﺘﻮر داد ﮐﻪ ﺑﺎ اھﻞ ﮐﺘﺎب ﺑﻪ ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ﺷﯿﻮه ﻣﺠﺎدﻟﻪ ﮐﻨﯿﺪ ﮔﻮﯾﺎ آﻧﮫﺎ را‬ ‫ﺑﺮای ﻣﺮﺣﻠﮥ ﺑﻌﺪی ﮐﻪ ﻗﺮار ﺑﻮد ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎ اھﻞ ﮐﺘﺎب در ﻣﺤﯿﻄﯽ ﻣﺸﺘﺮک‬ ‫زﻧﺪﮔﯽ ﺑﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬آﻣﺎده ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﭘﺲ آﻧﮫﺎ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺳﺨﺘﯽ و ﺗﻨﺪروی را آﻏﺎز ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬ﻟﺬا‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ آﻧﮫﺎ را راھﻨﻤﺎﯾﯽ و ﮔﻮﺷﺰد ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ َ ۡ َ ُ َّ َّ َ َ َ ُ ْ ۡ ُ ۡ َ ُ ُ ٓ ْ‬ ‫َّ َّ‬ ‫ََ ُ َٰ ُْٓ َ ۡ َ ۡ َ‬ ‫ٰ‬ ‫ب إِ� ب ِٱل ِ� ِ� أحسن إِ� ٱ�ِين ظلموا مِنهمۖ وقولوا‬ ‫ِ�‬ ‫﴿و� ت�دِلوا أهل ٱلك ِ‬ ‫ُ‬ ‫‪َ َۡ ٞ‬‬ ‫َ‬ ‫َّ ٓ ُ َ َ ۡ َ َ َ َ ُ‬ ‫َ ُ‬ ‫َ َ َّ‬ ‫نزل إ ِ ۡ�� ۡم �� ٰ ُه َنا �� ٰ ُه� ۡم َ�ٰحِد َو� ُن ُ�ۥ‬ ‫نزل إِ�نا وأ ِ‬ ‫ءامنا ب ِٱ�ِي أ ِ‬ ‫َ‬ ‫ُ ۡ‬ ‫مسل ِ ُمون‪] ﴾٤٦‬اﻟﻌﻨﮑﺒﻮت‪.[۴۶ :‬‬ ‫»ﺑﺎ اھﻞ ﮐﺘﺎب ﺟﺰ ﺑﻪ روش اﺣﺴﻦ ﻣﺠﺎدﻟﻪ ﻧﮑﻨﯿﺪ‪ .‬ﻣﮕﺮ ﺑﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ از آﻧﺎن ﮐﻪ ﻇﻠﻢ‬ ‫ﮐﺮدهاﻧﺪ و ﺑﮕﻮﺋﯿﺪ ﻣﺎ اﯾﻤﺎن آوردهاﯾﻢ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﺳﻮی ﻣﺎ ﻧﺎزل ﺷﺪ و ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﺳﻮی‬

‫ﺷﻤﺎ ﻧﺎزل ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ و ﺧﺪای ﻣﺎ و ﺧﺪای ﺷﻤﺎ ﯾﮑﯽ اﺳﺖ و ﻣﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯿﻢ«‪.‬‬ ‫‪ -۳‬آﻣﺎده ﮐﺮدن اﻓﺮاد ﺑﺮای ھﺠﺮت در ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﭘﮫﻨﺎور ﺧﺪا؛ ﭼﺮاﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﺑﯿﻌﺖ‬ ‫ﻋﻘﺒﮥ اول‪ ،‬ﻣﺪﯾﻨﻪ آﻣﺎدﮔﯽ ﭘﺬﯾﺮش ﻣﮫﺎﺟﺮان ﻣﺆﻣﻦ را داﺷﺖ‪ .‬از اﯾﻦ رو ﺳﻮره‬ ‫ﻋﻨﮑﺒﻮت ﻧﺎزل ﺷﺪ و در آن اﺷﺎرات واﺿﺤﯽ در ﻣﻮرد ھﺠﺮت ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﯽﺧﻮرد‬ ‫وﺗﺼﺮﯾﺢ ﺷﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺿﺎﻣﻦ روزی ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ در ھﺮ ﺟﺎ و ھﺮ زﻣﺎن‬ ‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ‪.٢‬‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ِين َء َام ُن ٓوا إ َّن أ ِ َ َ ‪ُ ُ ۡ َ َّ َ ٞ‬‬ ‫﴿ َ�ٰعِ َباد َِي ٱ َّ� َ‬ ‫ون‪] ﴾٥٦‬اﻟﻌﻨﮑﺒﻮت‪.[۵۶ :‬‬ ‫ِ‬ ‫�� �ٰسِعة فإِ� ٰ َي فٱ�بد ِ‬ ‫»ای ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﻦ! آﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن آوردهاﯾﺪ‪) ،‬ﺑﺪاﻧﯿﺪ ﮐﻪ( زﻣﯿﻦ ﻣﻦ ﮔﺴﺘﺮده و وﺳﯿﻊ‬ ‫اﺳﺖ؛ ﭘﺲ ﻓﻘﻂ ﻣﺮا ﺑﭙﺮﺳﺘﯿﺪ«‪.‬‬ ‫‪ -١‬در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﺑﻪ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﻣﺤﻤﺪ ﻓﻮاد ﻋﺒﺪاﻟﺒﺎﻗﯽ در اﻟﻤﻌﺠﻢ اﻟﻤﻔﮫﺮس ﮐﻪ آﯾﻪ را ﺑﺎ ﻋﻼﻣﺖ )م(‬ ‫ﻋﻼﻣﺘﮕﺬاری ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻨﮕﺮﯾﺪ و اﯾﻦ ﻋﻼﻣﺖ آﯾﻪھﺎی ﻣﺪﻧﯽ اﺳﺖ و ﻗﺮﻃﺒﯽ‪ ،‬اﺧﺘﻼف ﻋﻠﻤﺎ را در‬ ‫ﻣﻮرد اﯾﻦ آﯾﻪ ﺑﯿﺎن ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ج ‪ ،۱۳‬ص ‪.۳۲۳‬‬ ‫‪ -٢‬ﻣﻌﺎﻟﻢ ﻗﺮآﻧﯿﻪ ﻓﯽ اﻟﺼﺮاع ﻣﻊ اﻟﯿﮫﻮد‪ ،‬ﻣﺼﻄﻔﯽ ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ص ‪.۶۳ × ۶۲‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻋﺮﺿﮥ اﺳﻼم ﺑﺮ ﻗﺒﺎﺋﻞ‪ ،‬و ﻫﺠﺮت اﺻﺤﺎب ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٥٣٧‬‬

‫اﯾﻦ آﯾﻪ ﮐﺮﯾﻤﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪ ﺗﺎ ﻣﺆﻣﻨﺎﻧﯽ را ﮐﻪ در ﻣﮑﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮای ھﺠﺮت ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻧﻤﺎﯾﺪ؛‬ ‫ﭼﻮن ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪن در ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﮐﺎﻓﺮان ﮐﻪ ﻋﺮﺻﻪ را ﺑﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺗﻨﮓ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬درﺳﺖ‬ ‫ﻧﺒﻮد از اﯾﻦ رو ﺑﺎﯾﺪ ﻋﺒﺎدت ﺧﺪا را در زﻣﯿﻦ ﺧﺪا و در ﮐﻨﺎر ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺻﺎﻟﺤﺶ ﺟﺴﺘﺠﻮ‬ ‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ؛ ﯾﻌﻨﯽ‪ ،‬اﮔﺮ ﺷﻤﺎ ﺑﺮای اﻇﮫﺎر اﯾﻤﺎن ﺧﻮد در ﻣﻀﯿﻘﻪ ﻗﺮار دارﯾﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ‬ ‫ھﺠﺮت ﮐﻨﯿﺪ؛ ﭼﻮن ﺷﺮاﯾﻂ ﺣﺎﮐﻢ در ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﺮای اﻇﮫﺎر ﺗﻮﺣﯿﺪ آﻣﺎده و زﻣﯿﻨﻪ‪ ،‬ﻣﺴﺎﻋﺪ‬ ‫اﺳﺖ ‪١‬؛ ﺳﭙﺲ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﺎﻃﺮ ﻧﺸﺎن ﺳﺎﺧﺖ ﮐﻪ رزق و روزی‪ ،‬ﻣﺨﺘﺺ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺧﺎﺻﯽ‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ؛ ﺑﻠﮑﻪ رزق اﻟﮫﯽ ﺑﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ در ھﺮ ﺟﺎ و در ھﺮ ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻣﯽرﺳﺪ؛‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﮫﺎﺟﺮان از روزی ﺑﯿﺸﺘﺮ و ﺧﻮﺷﺎﯾﻨﺪﺗﺮی ﺑﺮﺧﻮردار ﮔﺮدﯾﺪﻧﺪ ‪ .٢‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ََ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫ۡ ُ ۡ َ َ َّ ُ َ ۡ ُ ُ َ َّ ُ‬ ‫ا� ۡم َو ُه َو ٱ َّ‬ ‫لس ِم ُ‬ ‫يع ٱل َعل ُ‬ ‫ِيم‪﴾٦٠‬‬ ‫﴿ َو��يِّن ّمِن دآبَّةٖ � � ِمل رِز�ها ٱ� يرز�ها �ي‬ ‫ۚ‬ ‫]اﻟﻌﻨﮑﺒﻮت‪.[۶۰ :‬‬

‫»ﭼﻪ ﺑﺴﯿﺎرﻧﺪ ﺟﻨﺒﻨﺪﮔﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ روزی ﺧﻮد را )ﺑﺎ ﺧﻮد( ﺣﻤﻞ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺧﺪا‬

‫روزیرﺳﺎن آﻧﮫﺎ و ﺷﻤﺎ اﺳﺖ و او ﺑﺲ ﺷﻨﻮا و آ ﮔﺎه اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ُ ُّ َ ۡ‬ ‫َ ٓ َ ُ ۡ َ ۡ ُ َّ َ ۡ َ ُ َ ُ َ‬ ‫�نا ت ۡرجعون‪] ﴾٥٧‬اﻟﻌﻨﮑﺒﻮت‪.[۵۷ :‬‬ ‫﴿� �ف ٖس ذا�ِقة ٱلمو ِ �‬ ‫ت �م إ ِ‬ ‫»ﺗﻠﺨﯽ و ﺳﺨﺘﯽ ﻣﺮگ را ھﺮ ﻧﻔﺴﯽ ﺧﻮاھﺪ ﭼﺸﯿﺪ«‪.‬‬ ‫ﯾﻌﻨﯽ ﺷﻤﺎ ﺑﺎ ﻣﺮدن ﺑﻪ ﻣﮑﺎﻧﯽ اﻧﺘﻘﺎل داده ﻣﯽﺷﻮﯾﺪ ﮐﻪ در آن ﺟﺎ ﺳﺰا و ﺟﺰا داده‬ ‫ﻣﯽﺷﻮﯾﺪ و ھﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ ﺳﺮاﻧﺠﺎﻣﯽ ﭼﻨﯿﻦ دارد‪ ،‬ﭼﺎرهای ﻧﺪارد ﺟﺰ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺮای آن روز‬ ‫ﺗﻮﺷﻪای ﺑﺮدارد وﺑﺎ ﺗﻼش و ﮐﻮﺷﺶ ﺧﻮد را ﺑﺮای ﻣﮫﯿﺎ ﺷﺪن ﭼﻨﯿﻦ روزی آﻣﺎده ﻧﻤﺎﯾﺪ ‪ ٣‬و‬ ‫اﯾﻦ ﻧﻮﻋﯽ ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺑﺮای ھﺠﺮت ﺑﻮد؛ ﭼﺮاﮐﻪ وﻗﺘﯽ اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﻣﺮدن ﯾﻘﯿﻦ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‬

‫ﺟﺪاﯾﯽ و ﺗﺮک ﮔﻔﺘﻦ وﻃﻦ ﺑﺮای او آﺳﺎن ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد ‪.٤‬‬ ‫اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ درﺑﺎرۀ اﯾﻦ آﯾﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ھﺮ ﮐﺠﺎ ﺷﻤﺎ ﺑﺎﺷﯿﺪ‪ ،‬ﻣﺮگ ﺷﻤﺎ را ﻓﺮاﺧﻮاھﺪ‬

‫‪ -١‬ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻗﺮﻃﺒﯽ‪ ،‬ج ‪ ،۶‬ص ‪.۵۰۷۳‬‬ ‫‪ -٢‬ﺗﻔﺴﯿﺮ اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪.۳۶۰‬‬ ‫‪ -٣‬ﺗﻔﺴﯿﺮ ﮐﺸﺎف‪ ،‬زﻣﺨﺸﺮی‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪ × ۳۱۰‬ﺗﻔﺴﯿﺮ اﺑﯽ ﻣﺴﻌﻮد‪ ،‬ج ‪ ،۷‬ص ‪ × ۴۵‬ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻓﺘﺢ اﻟﻘﺪﯾﺮ‪،‬‬ ‫ج ‪ ،۴‬ص ‪.۲۱۰‬‬ ‫‪ -٤‬اﻻﺳﺎس ﻓﯽ اﻟﺘﻔﺴﯿﺮ‪ ،‬ﺳﻌﯿﺪ ﺣﻮی‪ ،‬ج ‪ ،۸‬ص ‪.۴۲۲۳‬‬

‫‪٥٣٨‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﮔﺮﻓﺖ؛ ﭘﺲ در ﻃﺎﻋﺖ اﻟﮫﯽ ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑﺒﺮﯾﺪ و در ﺟﺎﯾﯽ ﺑﺎﺷﯿﺪ ﮐﻪ ﺧﺪا ﺷﻤﺎ را دﺳﺘﻮر داده‬ ‫ً‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺮاﯾﺘﺎن ﺑﮫﺘﺮ اﺳﺖ و ﻣﺮگ ﺣﺘﻤﺎ ﺧﻮاھﺪ آﻣﺪ و راه ﮔﺮﯾﺰی از آن وﺟﻮد ﻧﺪارد و‬ ‫ﺑﻌﺪاز ﻣﺮدن‪ ،‬ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﺳﻮی ﺧﺪا ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد و ھﺮ ﮐﺲ ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮدار ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ او ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ‬ ‫ﭘﺎداش را ﻣﯽدھﺪ و ﭘﺎداش او را ﺑﻪ ﺗﻤﺎم و ﮐﻤﺎل ﺧﻮاھﺪ داد ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َۡ‬ ‫َ َّ َ َ َ ُ ْ َ َ ُ ْ َّ ٰ َ ٰ َ ُ َ ّ َ َّ ُ ّ َ ۡ َ ُ ٗ َ ۡ‬ ‫� َّنةِ غ َرفا � ِري مِن �ت ِ َها‬ ‫ت �بوِ�نهم مِن ٱ‬ ‫﴿وٱ�ِين ءامنوا وع ِملوا ٱل�ل ِ� ِ‬ ‫َّ ُ َ‬ ‫ۡ َۡ َٰ ُ َ‬ ‫ِيها ۚ ن ِۡع َم أَ ۡج ُر ٱ ۡل َ�ٰمل َ‬ ‫َ‬ ‫ِين َص َ ُ‬ ‫َ‬ ‫ِ�‪ ٥٨‬ٱ َّ� َ‬ ‫�وا ْ َو َ َ ٰ‬ ‫ٰ‬ ‫�‬ ‫ِين‬ ‫�‬ ‫�‬ ‫ٱ�ن�ر‬ ‫� َر ّ� ِ ِه ۡم َ� َت َو�ون‪﴾٥٩‬‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫]اﻟﻌﻨﮑﺒﻮت‪.[۵۹-۵۸ :‬‬

‫»ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن آورده و ﮐﺎرھﺎی ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﻧﺠﺎم داده ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬اﯾﺸﺎن را در ﮐﺎﺧﮫﺎی‬ ‫ﻋﻈﯿﻢ ﺑﮫﺸﺖ ﺟﺎی ﻣﯽدھﯿﻢ‪ .‬ﮐﺎﺧﮫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در زﯾﺮ آﻧﮫﺎ رودﺑﺎرھﺎ روان اﺳﺖ‪ .‬ﺟﺎوداﻧﻪ در‬ ‫آن ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺎداش آﻧﺎن ﮐﻪ ﺑﺮای ﺧﺪا ﮐﺎر ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﭘﺎداش ﺧﻮﺑﯽ اﺳﺖ آﻧﺎن‬

‫ﮐﻪ ﺻﺒﺮ ﻧﻤﻮدﻧﺪ و ﺑﺮ ﭘﺮوردﮔﺎرﺷﺎن ﺗﻮﮐﻞ ﮐﺮدﻧﺪ«‪.‬‬ ‫ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺮ دﯾﻨﺸﺎن ﺑﺮدﺑﺎری ورزﯾﺪﻧﺪ؛ ﺑﻪ ﺳﻮی ﺧﺪا ھﺠﺮت ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﻣﺼﺎف دﺷﻤﻨﺎن‬ ‫رﻓﺘﻨﺪ و از ﺧﺎﻧﻮاده و ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان ﺑﺮای رﺿﺎی ﺧﺪا و ﺑﻪ اﻣﯿﺪ ﭘﺎداش اﻟﮫﯽ و ﺗﺼﺪﯾﻖ‬

‫وﻋﺪه ﺧﺪا ﺟﺪا ﺷﺪﻧﺪ و آﻧﮫﺎ در ھﻤﮥ اﯾﻦ ﮐﺎرھﺎ ﺑﺮ ﮐﺴﯽ ﺟﺰ ﺧﺪا ﺗﻮﮐﻞ ﻧﮑﺮدﻧﺪ ‪.١‬‬ ‫ﻣﻬﺎﺟﺮان ﭘﯿﺸﺘﺎز‬

‫وﻗﺘﯽ ﭘﯿﺸﮕﺎﻣﺎن ﺧﯿﺮ ودﺳﺘﻪھﺎی ﻧﻮر از اھﺎﻟﯽ ﯾﺜﺮب ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺮ اﺳﻼم و‬ ‫دﻓﺎع از آن ﺑﯿﻌﺖ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺸﺮﮐﺎن ﻣﮑﻪ ﺑﻪ ﺧﺸﻢ آﻣﺪﻧﺪ و ﺑﺮ اذﯾﺖ و آزار ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺷﺪت‬ ‫ﺑﺨﺸﯿﺪﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ھﻨﮕﺎم ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﮫﺎ را اﺟﺎزه داد ﺗﺎ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ھﺠﺮت‬ ‫ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و ﻣﻨﻈﻮر از ھﺠﺮت‪ ،‬اﻗﺎﻣﮥ دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺮای ﺑﺮﻋﮫﺪه ﮔﺮﻓﺘﻦ دﻋﻮت ﺑﻮد ﺗﺎ در راه‬

‫آن ﺟﮫﺎد ﻧﻤﺎﯾﺪ و ھﯿﭻ ﻓﺘﻨﻪای ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪ و دﯾﻦ‪ ،‬ﻓﻘﻂ از آن ﺧﺪا ﺑﺎﺷﺪ ‪.٢‬‬ ‫دﺳﺘﻮر ھﺠﺮت ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪا ﻧﺎزل ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻋﺎﯾﺸﻪل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬ ‫»وﻗﺘﯽ اﯾﻦ ھﻔﺘﺎد ﻧﻔﺮ از ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج رﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬او ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺑﻮد ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮاﯾﺶ‬

‫ﺣﺎﻣﯿﺎن و ﻗﻮﻣﯽ ﻣﻘﺮر ﮐﺮد ﮐﻪ اھﻞ ﺟﻨﮓ و ﻟﺸﮑﺮ ﺑﻮدﻧﺪ و او را ﯾﺎری ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ«‪.‬‬

‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﮫﺎ ﺑﻌﺪ از ﺑﯿﻌﺖ ﻋﻘﺒﮥ دوم ﻣﻮرد ّ‬ ‫اذﯾﺖ و آزار ﺑﯿﺸﺘﺮی از ﺟﺎﻧﺐ ﻣﺸﺮﮐﺎن‬

‫‪ -١‬اﻟﮫﺠﺮة ﻓﯽ اﻟﻘﺮآن ﮐﺮﯾﻢ‪ ،‬ص ‪.۳۲۵‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﮫﺠﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ اﻟﻤﺒﺎرﮐﻪ‪ ،‬ص ‪.۳۴ × ۳۳‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻋﺮﺿﮥ اﺳﻼم ﺑﺮ ﻗﺒﺎﺋﻞ‪ ،‬و ﻫﺠﺮت اﺻﺤﺎب ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٥٣٩‬‬

‫ﻗﺮارﮔﺮﻓﺘﻨﺪ؛ ﭼﻮن ﻣﺸﺮﮐﺎن ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ آﻧﮫﺎ ھﺠﺮت ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا از وﺿﻌﯿﺖ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻪ ﺗﻨﮓ آﻣﺪﻧﺪ و ﻧﺰد اﯾﺸﺎن ﺷﮑﺎﯾﺖ ﺑﺮدﻧﺪ و از اﯾﺸﺎن اﺟﺎزۀ‬ ‫ھﺠﺮت ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﻦ ﺳﺮزﻣﯿﻨﯽ را ﮐﻪ ﺑﺪاﻧﺠﺎ ھﺠﺮت ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬در ﺧﻮاب‬ ‫دﯾﺪم‪ .‬ﺳﺮزﻣﯿﻨﯽ ﺑﻮد ﺑﺎﯾﺮ و ﺷﻮرهزار در ﻣﯿﺎن دو ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺳﻨﮕﻼخ واﮔﺮ ﺳﺮزﻣﯿﻦ »ﺳﺮاه«‬ ‫دارای ﻧﺨﻞ ﺧﺮﻣﺎ ﻣﯽﺑﻮد ﻣﯽﮔﻔﺘﻢ ھﻤﺎن اﺳﺖ«‪ .‬ﺳﭙﺲ ﭼﻨﺪ روزی درﻧﮓ ﻧﻤﻮد و ﺑﻌﺪ‬ ‫ﺷﺎدﻣﺎن ﺑﻪ ﻧﺰد ﯾﺎراﻧﺶ آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺳﺮزﻣﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﺑﺪاﻧﺠﺎ ﺑﺎﯾﺪ ھﺠﺮت ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻪ‬ ‫ﺷﺪ و آن ﯾﺜﺮب اﺳﺖ؛ ﭘﺲ ھﺮ ﮐﺲ ﻣﯽﺧﻮاھﺪ ﺑﻪ آن ﺟﺎ ﺑﺮود‪ ،‬در ﭘﯽ ﺗﺪارک ﻣﮫﺎﺟﺮت ﺑﺎﺷﺪ«‪.‬‬ ‫از آن ﭘﺲ ﻣﺮدم ﺑﺎ ھﻤﺎھﻨﮕﯽ و ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭘﻨﮫﺎﻧﯽ از ﻣﮑﻪ ﺑﯿﺮون ﻣﯽآﻣﺪﻧﺪ و رھﺴﭙﺎر ﯾﺜﺮب‬ ‫ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ و اوﻟﯿﻦ ﮐﺴﯽ از اﺻﺤﺎب ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ آﻣﺪ اﺑﻮﺳﻠﻤﻪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻻﺳﺪ‬ ‫ﺑﻮد؛ ﭘﺲ از او ﻋﺎﻣﺮ ﺑﻦ رﺑﯿﻌﻪ ﺑﻪ ھﻤﺮاه ھﻤﺴﺮش ﻟﯿﻠﯽ ﺑﻨﺖ اﺑﯽ ﺧﯿﺜﻤﻪ آﻣﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻟﯿﻠﯽ‬ ‫اوﻟﯿﻦ زن ﺷﻮھﺮداری ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ آﻣﺪ‪ .‬ﭘﺲ از آن ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﯾﮑﯽ ﭘﺲ از‬ ‫دﯾﮕﺮی آﻣﺪﻧﺪ‪ .‬آﻧﮫﺎ ﻧﺰد اﻧﺼﺎر اﻗﺎﻣﺖ ﮔﺰﯾﺪﻧﺪ و اﻧﺼﺎر ھﻢ آﻧﺎن را در ﻣﻨﺎزل ﺧﻮد ﺟﺎی دادﻧﺪ و‬ ‫آﻧﺎن را ﯾﺎری و ﺑﺎ آﻧﮫﺎ ھﻤﺪردی ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺳﺎﻟﻢ‪ ،‬ﻣﻮﻻی اﺑﻮﺣﺬﯾﻔﻪ‪ ،‬در ﻣﺤﻠﮥ ﻗﺒﺎ ﻗﺒﻞ از اﯾﻨﮑﻪ‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺗﺸﺮﯾﻒ ﺑﯿﺎورد‪ ،‬اﻣﺎم ﻣﮫﺎﺟﺮان ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﺷﺮوع ھﺠﺮت ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﮫﺎ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ‪ ،‬ﻗﺮﯾﺶ ﺑﺮ آﻧﮫﺎ‬ ‫ﺧﺸﻢ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﺟﻮاﻧﺎﻧﺸﺎن ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ و ﺑﺎ آﻧﺎن ﺑﺎ ﺧﺸﻮﻧﺖ رﻓﺘﺎر ﻣﯽﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﮔﺮوھﯽ از اﻧﺼﺎر در ﺑﯿﻌﺖ دﯾﮕﺮی ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﯿﻌﺖ ﻧﻤﻮدﻧﺪ و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ‬ ‫ﺑﺎزﮔﺸﺘﻨﺪ‪ .‬ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اوﻟﯿﻦ دﺳﺘﮥ ﻣﮫﺎﺟﺮان ﺑﻪ ﻗﺒﺎ رﺳﯿﺪ‪ ،‬آﻧﮫﺎ ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ ﻣﮑﻪ‬ ‫رﻓﺘﻨﺪ ﺗﺎ ھﻤﺮاه ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﮑﯽ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﺮﮔﺮدﻧﺪ؛ ﭘﺲ آﻧﮫﺎ ھﻢ ﻣﮫﺎﺟﺮ ﺑﻮدﻧﺪ و ھﻢ اﻧﺼﺎر‪ .‬اﯾﻦ‬ ‫ﮔﺮوه ﻋﺒﺎرت ﺑﻮدﻧﺪ از‪ :‬ذﮐﻮان ﺑﻦ ﻋﺒﺪ ﻗﯿﺲ؛ ﻋﻘﺒﻪ ﺑﻦ وھﺐ ﺑﻦ ﮐﻠﺪه؛ ﻋﺒﺎس ﺑﻦ ﻋﺒﺎده اﺑﻦ‬ ‫ﻧﻀﻠﻪ و زﯾﺎد ﺑﻦ ﻟﺒﯿﺪ‪ .‬ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﮫﺎ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻣﮫﺎﺟﺮت ﻧﻤﻮدﻧﺪ و در ﻣﮑﻪ ﮐﺴﯽ ﺟﺰ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫و اﺑﻮﺑﮑﺮ و ﻋﻠﯽ و اﻓﺮادی ﮐﻪ در ﻓﺘﻨﻪ دﺷﻤﻨﺎن ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﯾﺎ ﺑﯿﻤﺎر ﺑﻮدﻧﺪ و ﯾﺎ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ‬

‫ﺑﯿﺮون رﻓﺘﻦ را ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪه ﺑﻮد ‪.١‬‬ ‫ﺷﯿﻮهﻫﺎی ﻗﺮﯾﺶ در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻣﻬﺎﺟﺮان و ﻣﻈﺎﻫﺮ ﺷﮑﻮه در ﻫﺠﺮت‬

‫رھﺒﺮان ﻗﺮﯾﺶ ﺗﻤﺎم ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﺧﻮد را ﺑﺮای ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی از ھﺠﺮت آن دﺳﺘﻪ از ﻣﺴﻠﻤﺎنھﺎ‬ ‫ﮐﻪ ﺗﺎﮐﻨﻮن ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ھﺠﺮت ﻧﺸﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻗﺮﯾﺶ ﺑﺮای اﯾﻦ ﮐﺎر از‬

‫‪ -١‬ﻃﺒﻘﺎت اﺑﻦ ﺳﻌﺪ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۳۲۵‬‬

‫‪٥٤٠‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﺷﯿﻮهھﺎی ﻣﺘﻌﺪدی اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬ ‫‪ -۱‬ﺟﺪاﮐﺮدن ﺷﻮھﺮ از ھﻤﺴﺮ و ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ‬ ‫ام ﺳﻠﻤﻪ ھﻨﺪ ﺑﻨﺖ اﺑﯽاﻣﯿﻪ در ﻣﻮرد ﺷﮕﻔﺘﯿﮫﺎی اﯾﻤﺎن و ﻗﻮت ﯾﻘﯿﻦ در ھﺠﺮت ﺧﻮد و‬

‫ھﻤﺴﺮش اﺑﻮﺳﻠﻤﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اﺑﻮﺳﻠﻤﻪ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺖ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﺮود‪،‬‬ ‫ﺷﺘﺮش را ﺑﺮای ﻣﻦ آﻣﺎده ﮐﺮد و ﺳﭙﺲ ﻣﺮا ﺑﺮ آن ﺳﻮار ﮐﺮد و ﻓﺮزﻧﺪم ﺳﻠﻤﻪ ﺑﻦ اﺑﯽ‬ ‫ﺳﻠﻤﻪ را ﻧﯿﺰ در آﻏﻮﺷﻢ ﮔﺬاﺷﺖ و ﻣﺎ ﺑﻪ راه اﻓﺘﺎدﯾﻢ‪ ،‬او ﺟﻠﻮی ﺷﺘﺮش ﺑﻮد‪ .‬وﻗﺘﯽ ﻣﺮدان‬ ‫ﺑﻨﯽ ﻣﻐﯿﺮه ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ اﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻣﺨﺰوم او را دﯾﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻮی او آﻣﺪﻧﺪ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬در‬ ‫ﻣﻮرد ﺟﺎن ﺧﻮدت ﻣﺎ ﺣﺮﯾﻒ ﺗﻮ ﻧﺸﺪﯾﻢ ﮐﻪ آن را ﺑﺮاﯾﺖ ﺣﻔﻆ ﮐﻨﯿﻢ‪ّ ،‬اﻣﺎ در ﻣﻮرد اﯾﻦ زن‬ ‫ﮐﻪ ازﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان ﻣﺎﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻪ ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟ ام ﺳﻠﻤﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬آﻧﮫﺎ ﻣﮫﺎر ﺷﺘﺮ را از دﺳﺖ‬ ‫او ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻣﺮا از وی ﺟﺪا ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﭙﺲ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان اﺑﻮﺳﻠﻤﻪ ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ ﺷﺪﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﻣﺎ ﻓﺮزﻧﺪ ﺧﻮد‬ ‫را ﻧﺰد آن زن ﻧﻤﯽﮔﺬارﯾﻢ‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ او را از ﺷﻮھﺮش ﻣﯽﮔﯿﺮﯾﺪ و ﺟﺪا ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬ ‫ام ﺳﻠﻤﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﺮ ﺳﺮ ﺑﺮدن ﺑﭽﻪ ﮐﺸﻤﮑﺶ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﺎﻻﺧﺮه ﺑﻨﯽ ﻋﺒﺪاﻻﺳﺪ دﺳﺖ‬ ‫وی را از دﺳﺖ آﻧﺎن ﺧﻼص ﮐﺮدﻧﺪ و او را ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﺮدﻧﺪ و ﺑﻨﯽﻣﻐﯿﺮه ﻣﺮا ﻧﺰد ﺧﻮد ﻧﮕﺎه‬ ‫داﺷﺘﻨﺪ و ﺷﻮھﺮم اﺑﻮﺳﻠﻤﻪ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ھﺠﺮت ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ام ﺳﻠﻤﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮرت ﻣﯿﺎن ﻣﻦ و ھﻤﺴﺮ و ﻓﺮزﻧﺪم ﺟﺪاﯾﯽ اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﻦ‬ ‫ھﺮروز ﺻﺒﺢ ﺑﯿﺮون ﻣﯽآﻣﺪم و در ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﭘﺮ از ﺷﻦ و ھﻤﻮار ﻣﯽﻧﺸﺴﺘﻢ و ﺗﺎ ﻏﺮوب ﮔﺮﯾﻪ‬ ‫ﻣﯽﮐﺮدم‪ .‬ﺗﺎ ﯾﮏ ﺳﺎل و ﯾﺎ ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ ﯾﮏ ﺳﺎل اﯾﻦ ﺟﺮﯾﺎن اداﻣﻪ داﺷﺖ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ روزی‬ ‫ﯾﮑﯽ از ﻋﻤﻮزادﮔﺎﻧﻢ از اﻓﺮاد ﻣﻐﯿﺮه از ﮐﻨﺎرم ﮔﺬﺷﺖ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺮا دﯾﺪ‪ ،‬ﺑﺮ ﻣﻦ ﺗﺮﺣﻢ‬ ‫ﻧﻤﻮد و ﺑﻪ ﺑﻨﯽ ﻣﻐﯿﺮه ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﺮا ﺑﻪ اﯾﻦ زن ﺑﯿﭽﺎره اﺟﺎزه ﻧﻤﯽدھﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﺮود؟ ﭼﺮا او را از‬ ‫ﺷﻮھﺮ و ﻓﺮزﻧﺪش ﺟﺪا ﮐﺮدهاﯾﺪ؟‬ ‫ام ﺳﻠﻤﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻨﯽ ﻣﻐﯿﺮه ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬اﮔﺮ ﻣﯽﺧﻮاھﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﻮھﺮ ﺧﻮد ﻣﻠﺤﻖ‬ ‫ﺷﻮ‪ .‬ﺑﻨﯽ ﻋﺒﺪاﻻﺳﺪﻧﯿﺰ ﻓﺮزﻧﺪم را ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﺷﺘﺮم را آﻣﺎده ﮐﺮدم و ﻓﺮزﻧﺪم را‬ ‫ﺑﺮداﺷﺘﻢ و در آﻏﻮﺷﻢ ﮔﺬاﺷﺘﻢ؛ ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﭘﯿﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ ﺷﻮھﺮم در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ھﯿﭻ‬ ‫ﮐﺲ ھﻤﺮاھﻢ ﻧﺒﻮد رھﺴﭙﺎر ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺷﺪم‪.‬‬ ‫ﺑﺎ ﺧﻮدم ﮔﻔﺘﻢ ھﺮﮐﺲ را ﺑﺒﯿﻨﻢ ﺑﻪ او اﻋﺘﻤﺎد ﻣﯽﮐﻨﻢ و ھﻤﺮاه او ﻣﯽروم ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﺷﻮھﺮم ﺑﺮﺳﻢ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﺑﻪ ﺗﻨﻌﯿﻢ رﺳﯿﺪم‪ ،‬ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻃﻠﺤﻪ از اﻓﺮاد ﻗﺒﯿﻠﻪ ﺑﻨﯽ ﻋﺒﺪاﻟﺪار را‬ ‫دﯾﺪم‪ .‬او ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ‪ :‬ای دﺧﺘﺮ اﺑﯽاﻣﯿﻪ؟ ﮐﺠﺎ ﻣﯽروی‪.‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻋﺮﺿﮥ اﺳﻼم ﺑﺮ ﻗﺒﺎﺋﻞ‪ ،‬و ﻫﺠﺮت اﺻﺤﺎب ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٥٤١‬‬

‫ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻣﯽﺧﻮاھﻢ ﻧﺰد ﺷﻮھﺮم در ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﺮوم‪.‬‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﮐﺴﯽ ھﻤﺮاھﺖ ﻧﯿﺴﺖ؟‬ ‫ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻓﻘﻂ ﺧﺪا و اﯾﻦ ﭘﺴﺮ ﮐﻮﭼﮑﻢ ھﻤﺮاھﻢ ھﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻮ را ﺗﻨﮫﺎ ﻧﻤﯽﮔﺬارم‪.‬‬ ‫ﺳﭙﺲ او ﻣﮫﺎر ﺷﺘﺮ را ﮔﺮﻓﺖ و ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ھﯿﭻ ﻣﺮدی ﺑﮫﺘﺮ از‬ ‫او ھﻤﺮاه ﻧﺸﺪه ﺑﻮدم‪ .‬او وﻗﺘﯽ ﺑﻪ ﻣﺤﻞ اﺳﺘﺮاﺣﺘﯽ ﻣﯽرﺳﯿﺪ‪ ،‬ﺷﺘﺮ را ﻣﯽﺧﻮاﺑﺎﻧﺪ و ﺳﭙﺲ‬ ‫از ﻣﻦ دور ﻣﯽﺷﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﯽآﻣﺪم؛ آن ﮔﺎه ﺷﺘﺮ را آن ﻃﺮفﺗﺮ ﻣﯽﺑﺮد و ﺑﻪ درﺧﺘﯽ‬ ‫ﻣﯽﺑﺴﺖ ودور از ﻣﺎ زﯾﺮ درﺧﺘﯽ دراز ﻣﯽﮐﺸﯿﺪ و ﭼﻮن زﻣﺎن ﺣﺮﮐﺖ ﻓﺮا ﻣﯽرﺳﯿﺪ‪ ،‬ﺑﻪ‬ ‫ﺳﻮی ﺷﺘﺮم ﻣﯽرﻓﺖ و ﺟﮫﺎز ﺷﺘﺮ و ﺑﺎر و ﺑﻨﻪاش را ﺑﺮ آن ﻣﯽﮔﺬاﺷﺖ و از ﻣﻦ دور ﻣﯽﺷﺪ‬ ‫و ﻣﯽﮔﻔﺖ ﺳﻮار ﺷﻮ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﺳﻮار ﻣﯽﺷﺪم و ﺑﺮ ﺷﺘﺮم ﻗﺮار ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻢ‪ ،‬ﻣﮫﺎر ﺷﺘﺮ را‬ ‫ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ و ﺑﻪ راه اداﻣﻪ ﻣﯽداد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺮا ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﺑﻪ ﻗﺮﯾﮥ ﺑﻨﯽ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ‬ ‫ﻋﻮف در ﻗﺒﺎ ﻧﮕﺎھﺶ اﻓﺘﺎد‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺷﻮھﺮت در اﯾﻦ ﻗﺮﯾﻪ اﺳﺖ‪ ،‬اﺑﻮﺳﻠﻤﻪ در آن ﺟﺎ اﻗﺎﻣﺖ‬ ‫ﮔﺰﯾﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﻪ اﻣﯿﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ وارد اﯾﻦ ﻗﺮﯾﻪ ﺷﻮ؛ ﺳﭙﺲ ﺧﻮدش از آن ﺟﺎ ﺑﻪ ﻣﮑﻪ‬ ‫ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪.‬‬ ‫راوی از ام ﺳﻠﻤﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﻘﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ھﯿﭻ ﺧﺎﻧﻮادهای در اﺳﻼم را‬ ‫ﺳﺮاغ ﻧﺪارم ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﻼھﺎﯾﯽ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻮاده اﺑﻮﺳﻠﻤﻪ ﺑﻪ آن ﮔﺮﻓﺘﺎر آﻣﺪه ﺑﻮد‬

‫و ھﯿﭻ ھﻤﺴﻔﺮی ﺑﮫﺘﺮ از ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻃﻠﺤﻪ را ﻧﺪﯾﺪم ‪.١‬‬ ‫اﯾﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪای از ﺷﯿﻮهھﺎی ﺑﯽرﺣﻤﺎﻧﻪای ﺑﻮد ﮐﻪ ﻗﺮﯾﺶ ﺑﺮای ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی از ﻣﮫﺎﺟﺮت‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺮدی ﻣﯿﺎن او و ھﻤﺴﺮ و ﺟﮕﺮ ﮔﻮﺷﻪاش ﺑﻪ زور ﺟﺪاﯾﯽ‬ ‫اﻓﮑﻨﺪ و او ﻣﺎﺟﺮا را ﺑﺎ ﭼﺸﻤﺎن ﺧﻮد ﻣﺸﺎھﺪه ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ھﺮﮔﺎه اﯾﻤﺎن در دل ﺟﺎی‬ ‫ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬اﻣﮑﺎن ﻧﺪارد ﻓﺮد ﺑﺎ اﯾﻤﺎن ﭼﯿﺰی را ﺑﺮ اﺳﻼم و اﯾﻤﺎن ﻣﻘﺪم ﺑﺪارد‪ ،‬ﺣﺘﯽ ﻓﺮزﻧﺪ و‬ ‫ﺟﮕﺮﮔﻮﺷﻪ و ﺷﺮﯾﮏ زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮد را‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬اﺑﻮﺳﻠﻤﻪ س ﺑﯽآﻧﮑﻪ ﺑﻪ ﭼﯿﺰی ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪،‬‬ ‫ﺑﻪ ﺳﻮی ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮد و ﺷﯿﻮهای ﮐﻪ ﻗﺮﯾﺶ ﺑﺮای ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی او در ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪،‬‬

‫ﻧﺎﮐﺎم ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺣﻖ ﮐﻪ او ﺑﺮای دﻋﻮﺗﮕﺮان ﺑﻪ راه ﺧﺪا اﻟﮕﻮﯾﯽ زﯾﺒﺎ اﺳﺖ ‪.٢‬‬ ‫و اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ھﺮﮔﺎه اﺛﺮ اﯾﻤﺎن ﺑﺎ ﺻﻔﺎی دل در ﺑﯿﺎﻣﯿﺰد و ﻧﺴﯿﻢ اﯾﻤﺎن وزﯾﺪن ﮔﯿﺮد‪،‬‬

‫‪ -١‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ اﻟﺼﺤﯿﺤﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۲۰۳ - ۲۰۲‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬د اﺑﺮاھﯿﻢ ﻋﻠﯽ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ص ‪.۱۳۱ × ۱۳۰‬‬

‫‪٥٤٢‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺎھﮑﺎرھﺎی ﺷﮕﻔﺖاﻧﮕﯿﺰی ﺑﻪ ﻧﻤﺎﯾﺶ ﻣﯽﮔﺬارد‪ .‬اﯾﻦ ﯾﮏ ﺧﺎﻧﻮاده اﺳﺖ ﮐﻪ از ھﻢ‬ ‫ﻣﯽﭘﺎﺷﺪ و زﻧﯽ ﮐﻪ از ﺷﺪت رﻧﺠﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ او رﺳﯿﺪه اﺳﺖ ﻣﯽﮔﺮﯾﺪ و دﺳﺖ ﮐﻮدک آﺳﯿﺐ‬ ‫ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ و از ﻣﮫﺮ ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﻣﺤﺮوم ﻣﯽﮔﺮدد و ﺷﻮھﺮ و ﭘﺪری ﺷﮕﻔﺖاﻧﮕﯿﺰﺗﺮﯾﻦ‬ ‫ﺻﻮرﺗﮫﺎی ﺟﺎن ﻓﺪاﯾﯽ و اﺧﻼص را ﺑﻪ ﻧﻤﺎﯾﺶ ﻣﯽﮔﺬارد ﺗﺎ اوﻟﯿﻦ ﻣﮫﺎﺟﺮی ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ وارد‬ ‫ﺳﺮزﻣﯿﻦ ھﺠﺮت ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ھﻤﮥ اﯾﻨﮫﺎ ﺑﻪ ﭼﺸﻤﺪاﺷﺖ ﭘﺎداش ﺧﺪا و در راه او ﺗﺤﻤﻞ‬ ‫ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺆﻣﻨﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺼﻤﻢاﻧﺪ راه اﯾﻤﺎن را ﺑﭙﯿﻤﺎﯾﻨﺪ و ﺑﻪ دﺳﺘﮥ ھﺪاﯾﺖ ﻣﻠﺤﻖ‬

‫ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﮐﺮد؟!‪.‬‬ ‫ﻋﻤﻠﮑﺮد ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻃﻠﺤﻪ س ﮐﻪ ھﻨﻮز ﮐﺎﻓﺮ ﺑﻮد و ام ﺳﻠﻤﻪ ﺷﮫﺎدت ﻣﯽدھﺪ ﮐﻪ او‬ ‫ھﻤﺴﻔﺮی ﺧﻮب ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﻏﯿﺮت و ﻧﺠﺎﺑﺖ اﯾﻦ ﻧﮋاد اﺳﺖ و ﮔﻮاھﯽ ﺻﺎدق ﺑﺮ‬ ‫ﻣﺮوت و ﺟﻮاﻧﻤﺮدی اوﺳﺖ و ﺷﺎھﺪ زﻧﺪهای ﺑﺮ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ او ﺣﺎﻣﯽ ﺿﻌﯿﻔﺎن‬ ‫ﺑﻮده اﺳﺖ ‪ .١‬آری ﺟﻮاﻧﻤﺮدی و اﺧﻼق اﺻﯿﻞ ﻋﺮﺑﯽ ﺑﻪ او اﺟﺎزه ﻧﺪاد ﺗﺎ زن ﺷﺮاﻓﺘﻤﻨﺪی را‬ ‫ﺑﮕﺬارد ﮐﻪ ﺗﮏ وﺗﻨﮫﺎ در اﯾﻦ ﺑﯿﺎﺑﺎن ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮔﺮﭼﻪ آن زن ﺑﺮ دﯾﻦ او ﻧﺒﻮد و او ﻧﯿﺰ‬ ‫ﻣﯽداﻧﺴﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ زن ﺑﺎ اﯾﻦ ھﺠﺮت ﭘﻮزه ﮐﺎﻓﺮان ﻗﺮﯾﺶ را ﺑﻪ ﺧﺎک ﺧﻮاھﺪ ﻣﺎﻟﯿﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﺲ اﺧﻼق ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ ﺟﺎﻣﻌﮥ ﺻﺪر اﺳﻼم ﺑﺎ اﺧﻼق ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ ﺟﺎﻣﻌﮥ ﻣﺘﻤﺪن ﻗﺮن ﺑﯿﺴﺘﻢ‬ ‫ً‬ ‫ﮐﺎﻣﻼ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ؛ ﭼﺮاﮐﻪ ﺑﺮ آزادﯾﮫﺎ ﯾﻮرش ﻣﯽﺑﺮد و ﺑﺮ ﺣﯿﺜﯿﺖ و ﻧﺎﻣﻮس ﺗﺠﺎوز ﻣﯽﮐﻨﺪ‬ ‫و اﯾﻦ ﮐﺎرھﺎ در ﻣﻼء ﻋﺎم و در ﻣﻌﺮض دﯾﺪ ھﻤﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد و از اﺗﻔﺎﻗﺎﺗﯽ ﮐﻪ ھﺮ روز‪،‬‬ ‫ً‬ ‫رﺳﺎﻧﻪھﺎ ﻣﺎ را از آن آ ﮔﺎه ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ واﻗﻌﺎ ﻋﺮق ﺷﺮم ﺑﺮ ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ اﻧﺴﺎﻧﯿﺖ ﻣﯽﻧﺸﯿﻨﺪ‪ .‬آری‬ ‫ﺗﻤﺪن ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺮای ﻗﺎﭘﯿﺪن‪ ،‬ﭼﭙﺎول‪ ،‬ھﺘﮏ ﺣﺮﻣﺘﮫﺎ و ﺗﺼﺎﺣﺐ داراﯾﯿﮫﺎ‪ ،‬ﭘﺎﯾﻪﮔﺬاری ﺷﺪه‬ ‫اﺳﺖ و در اﯾﻦ راﺳﺘﺎ از اﺳﻠﻮﺑﮫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﯾﻦ داﺳﺘﺎن‪ ،‬ﮐﻪ‬ ‫ﻧﻤﻮﻧﻪھﺎی زﯾﺎدی دارد‪ ،‬ﮔﻮاه ﺑﺮ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺻﻔﺎت ﭘﺴﻨﺪﯾﺪۀ ﻣﻮﺟﻮد در ﺟﺎﻣﻌﮥ‬ ‫اﻋﺮاب ﺟﺎھﻠﯽ از زﺷﺘﯿﮫﺎ و ﮐﺎﺳﺘﯽھﺎیﺷﺎن ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ و از اﯾﻦ رو ﺧﺪاوﻧﺪ آﺧﺮﯾﻦ‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش را از آﻧﮫﺎ ﺑﺮﮔﺰﯾﺪ و آﻧﮫﺎ ﺷﺎﯾﺴﺘﮕﯽ ﺑﺮﻋﮫﺪه ﮔﺮﻓﺘﻦ رﺳﺎﻟﺖ و رﺳﺎﻧﺪن آن ﺑﻪ ھﻤﻪ‬

‫ﻣﺮدم را دارا ﺑﻮدﻧﺪ ‪.٢‬‬ ‫در اﯾﻦ داﺳﺘﺎن ﻋﻨﺎﯾﺖ اﻟﮫﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ دوﺳﺘﺎﻧﺶ و ﻣﺴﺎﻋﺪ ﮐﺮدن ﺷﺮاﯾﻂ ﺑﺮ آﻧﮫﺎ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ‬ ‫‪٣‬‬ ‫ﻣﯽﺧﻮرد؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ دل ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻃﻠﺤﻪ را رام ﮐﺮد ﺗﺎ ام ﺳﻠﻤﻪ را ھﻤﺮاھﯽ ﮐﻨﺪ‬ ‫‪ -١‬اﻟﮫﺠﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ اﻟﻤﺒﺎرﮐﻪ‪ ،‬ص ‪.۱۲۴‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ ﻓﯽ ﺿﻮء اﻟﻘﺮآن و اﻟﺴﻨﻪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ اﺑﻮﺷﮫﺒﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۴۶۱‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﺘﺎرﯾﺦ اﻻﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﺣﻤﯿﺪی‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪.۱۲۸‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻋﺮﺿﮥ اﺳﻼم ﺑﺮ ﻗﺒﺎﺋﻞ‪ ،‬و ﻫﺠﺮت اﺻﺤﺎب ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٥٤٣‬‬

‫و از ﻃﺮﻓﯽ ﻧﯿﺰ ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻮدن و ﭘﺎﮐﯽ ﺳﺮﺷﺖ ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ اﺑﯽ ﻃﻠﺤﻪ آﺷﮑﺎر ﻣﯽﺷﻮد و ھﻤﯿﻦ‬

‫ﺳﻼﻣﺖ ﻓﻄﺮت ﺑﻮد ﮐﻪ او را ﺑﻌﺪ از ﺻﻠﺢ ﺣﺪﯾﺒﯿﻪ ﺑﻪ اﺳﻼم ھﺪاﯾﺖ ﻧﻤﻮد ‪.١‬‬ ‫‪ -۲‬ﮔﺮوﮔﺎﻧﮕﯿﺮی ﻗﺮﯾﺶ‬ ‫ﻗﺮﯾﺶ ﺗﻨﮫﺎ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ در داﺧﻞ ﻣﮑﻪ ﻣﺎﻧﻊ ھﺠﺮت ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﮫﺎ ﺑﺸﻮﻧﺪ‪ ،‬اﮐﺘﻔﺎ ﻧﮑﺮدﻧﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ‬

‫ﭘﺎ ﻓﺮاﺗﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ و ﮐﻮﺷﯿﺪﻧﺪ ﺗﺎ اﻓﺮادی را ﮐﻪ وارد ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮﮔﺮداﻧﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪،‬‬ ‫ﻗﺮﯾﺶ دﺳﺖ ﺑﻪ ﮔﺮوﮔﺎن ﮔﺮﻓﺘﻦ ﯾﮑﯽ از ﻣﮫﺎﺟﺮان زدﻧﺪ و اﯾﻦ ﺗﻼش ﺑﺎ ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ اﻧﺠﺎم‬ ‫ﮔﺮدﯾﺪ و ﯾﮑﯽ از ﻣﮫﺎﺟﺮان از ﻣﺪﯾﻨﻪ رﺑﻮده و ﺑﻪ ﻣﮑﻪ ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪه ﺷﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻋﻤﺮﺑﻦ‬ ‫ﺧﻄﺎب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬وﻗﺘﯽ ﺧﻮاﺳﺘﯿﻢ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ھﺠﺮت ﮐﻨﯿﻢ ﻣﻦ و ﻋﯿﺎش ﺑﻦ اﺑﯽ رﺑﯿﻌﻪ و‬ ‫ھﺸﺎم ﺑﻦ ﻋﺎص ﺑﻦ واﺋﻞ ﺳﮫﻤﯽ ﺑﺎ ھﻢ ﻗﺮار ﮔﺬاﺷﺘﯿﻢ ﮐﻪ در ﺗﻨﺎﺿﺐ )درﺧﺘﯽ اﺳﺖ( در‬ ‫ﻣﻨﻄﻘﻪ اﺿﺎء در ﺣﻮزه ﺧﺎﻧﺪان ﺑﻨﯽ ﻏﻔﺎر ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﺳﺮف ﮔﺮدھﻢ ﺑﯿﺎﯾﯿﻢ و ﮔﻔﺘﯿﻢ ھﺮ ﮐﺲ‬ ‫ﮐﻪ ﺻﺒﺢ ﻓﺮدا آن ﺟﺎ ﻧﺒﻮد‪ ،‬دﻟﯿﻞ ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ دﺳﺘﮕﯿﺮ و از ھﺠﺮت ﺑﺎزداﺷﺘﻪ ﺷﺪه‬ ‫اﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬دو ھﻤﺮاه دﯾﮕﺮش ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ راھﺸﺎن اداﻣﻪ ﺑﺪھﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻋﻤﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺻﺒﺢ ﻓﺮدا ﻣﻦ و ﻋﯿﺎش ﺑﻦ اﺑﯽ رﺑﯿﻌﻪ ﺑﻪ ﺗﻨﺎﺿﺐ رﺳﯿﺪﯾﻢ و ھﺸﺎم‬ ‫ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺑﯿﺎﯾﺪ و ﺑﺎزداﺷﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد؛ اورا ﺷﮑﻨﺠﻪ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ و دﭼﺎر ﻓﺘﻨﻪ ﮔﺮدﯾﺪه ﺑﻮد«‪.‬‬ ‫ﻣﺎ ﺑﻪ راھﻤﺎن اداﻣﻪ دادﯾﻢ‪ ،‬ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ رﺳﯿﺪﯾﻢ در ﻗﺒﺎ در ﻣﯿﺎن ﺑﻨﯽ‬ ‫ﻋﻤﺮوﺑﻦ ﻋﻮف اﻗﺎﻣﺖ ﮔﺰﯾﺪﯾﻢ‪ .‬اﺑﻮﺟﮫﻞ ﺑﻦ ھﺸﺎم وﺣﺎرث ﺑﻦ ھﺸﺎم ﺑﻪ ﺳﻮی ﻋﯿﺎش ﺑﻦ‬ ‫اﺑﯽ رﺑﯿﻌﻪ آﻣﺪﻧﺪ‪ .‬او ﭘﺴﺮ ﻋﻤﻮی آﻧﮫﺎ و از ﯾﮏ ﻣﺎدر ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬آﻧﮫﺎ آﻣﺪﻧﺪ و در ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﻪ ﻣﺎ‬ ‫رﺳﯿﺪﻧﺪ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ھﻨﻮز در ﻣﮑﻪ ﺑﻮد‪ .‬آﻧﮫﺎ ﺑﺎ ﻋﯿﺎش ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮدﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻣﺎدرت‬ ‫ﻧﺬر ﮐﺮده اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺳﺮش ﺷﺎﻧﻪ ﻧﺰد و در ﺗﺎﺑﺶ آﻓﺘﺎب ﺑﻪ زﯾﺮ ﺳﺎﯾﻪ ﻧﺮود ﺗﺎ وﻗﺘﯽ ﺗﻮ را‬ ‫ﺑﺒﯿﻨﺪ‪ .‬ﻋﯿﺎش ﺑﻪ ﺣﺎل ﻣﺎدرش رﻗﺖ ﮐﺮد‪ .‬ﻣﻦ ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻋﯿﺎش! ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻨﮫﺎ‬ ‫ﻣﯽﺧﻮاھﻨﺪ ﺗﻮ را از دﯾﻨﺖ ﺑﺮﮔﺮداﻧﻨﺪ‪ .‬ﺑﮫﺘﺮ اﺳﺖ از آﻧﮫﺎ دوری ﮐﻨﯽ و اﯾﻦ را ﺑﺪان ﮐﻪ اﮔﺮ‬ ‫ﺷﭙﺸﮫﺎ ﻣﺎدرت را اذﯾﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺳﺮش را ﺷﺎﻧﻪ ﺧﻮاھﺪ زد و اﮔﺮ ﺗﺤﻤﻞ ﮔﺮﻣﺎی ﻣﮑﻪ ﺑﺮای او‬ ‫دﺷﻮار ﮔﺮدد‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺎﯾﻪ ﺧﻮاھﺪ رﻓﺖ‪ .‬ﻋﯿﺎش ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﯿﺮ‪ .‬ﻧﺬر ﻣﺎدرم را ﺑﺮآورده ﻣﯽﮐﻨﻢ و‬ ‫آن ﺟﺎ ﻣﺎﻟﯽ دارم ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﺮﻣﯽدارم و ﺑﺮﻣﯽﮔﺮدم‪.‬‬ ‫ﻋﻤﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﺗﻮ ﻣﯽداﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﻦ از ھﻤﻪ ﻗﺮﯾﺶ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﺎل‬ ‫دارم‪ .‬ﻧﺼﻒ داراﯾﯽام ﻣﺎل ﺗﻮ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎ آﻧﮫﺎ ﻧﺮو‪ .‬وﻟﯽ ﻋﯿﺎش ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺖ و ﮔﻔﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮﮔﺮدم‪.‬‬ ‫‪ -١‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ اﻟﺼﺤﯿﺤﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۲۰۴‬‬

‫‪٥٤٤‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫وﻗﺘﯽ او ﺑﺮ ﺗﺼﻤﯿﻤﯽ ﮐﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺼﻤﻢ ﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﺲ اﯾﻦ ﺷﺘﺮ ﻣﺮا ﺑﮕﯿﺮ ﮐﻪ‬ ‫ﺷﺘﺮی رام و راھﺮوی اﺳﺖ و ﺑﺮ آن ﺳﻮار ﺷﻮ‪ ،‬اﮔﺮ آﻧﮫﺎ ﻗﺼﺪ ﻧﯿﺮﻧﮓ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﺷﺘﺮ‬ ‫ﺧﻮد را ازدﺳﺘﺸﺎن ﻧﺠﺎت ﺑﺪه‪ .‬ﻋﯿﺎش ﺳﻮار ﺑﺮ ھﻤﺎن ﺷﺘﺮ ھﻤﺮاه آن دو ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮد ﺗﺎ‬ ‫اﯾﻨﮑﻪ در ﻣﯿﺎن راه‪ ،‬اﺑﻮﺟﮫﻞ ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺮادرزادهام! اﯾﻦ ﺷﺘﺮ ﻣﺮا اذﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬آﯾﺎ ﻣﺮا‬ ‫ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺧﻮد ﺑﺮ ﺷﺘﺮت ﺳﻮار ﻧﻤﯽﮐﻨﯽ؟ ﻋﯿﺎش ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﺮا؟ آن ﮔﺎه ﺷﺘﺮش را ﺧﻮاﺑﺎﻧﯿﺪ‬ ‫وآن دو ﻧﯿﺰ ﺷﺘﺮاﻧﺸﺎن را ﺧﻮاﺑﺎﻧﺪﻧﺪ ﺗﺎ اﺑﻮﺟﮫﻞ ﺟﺎﺑﻪﺟﺎ ﺷﻮد و ﺑﺮ ﺷﺘﺮش ﺳﻮار ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ھﻤﯿﻦ ﮐﻪ ﭘﺎﯾﺸﺎن ﺑﻪ زﻣﯿﻦ رﺳﯿﺪ‪ ،‬آن دو ﺑﺮ ﻋﯿﺎش ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮدﻧﺪ و دﺳﺖ و ﭘﺎی او را‬ ‫ﺑﺴﺘﻨﺪ و او را دﺳﺖ و ﭘﺎ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﮑﻪ آوردﻧﺪ و ﺷﮑﻨﺠﻪ ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﻓﺘﻨﻪ ﻣﺒﺘﻼ‬

‫ﮔﺮدﯾﺪ ‪.١‬‬ ‫ﻋﻤﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﮔﻤﺎن ﻣﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﻣﮑﻪ ﺑﻪ ﻓﺘﻨﻪ ﻣﺒﺘﻼ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﯾﻦ‬ ‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ھﯿﭻ ﻋﻤﻠﯽ از آﻧﺎن را ﻧﻤﯽﭘﺬﯾﺮد و ﺗﻮﺑﮥ آﻧﺎن را ھﻢ ﻗﺒﻮل ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ؛ ﭼﻮن‬ ‫آﻧﮫﺎ ﺧﺪا را ﺷﻨﺎﺧﺘﻪاﻧﺪ؛ ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﺸﮑﻠﯽ ﮐﻪ ﺑﺪان ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﺪهاﻧﺪ ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﮐﻔﺮ‬ ‫ﺑﺮﮔﺸﺘﻪاﻧﺪ و ﺧﻮدﺷﺎن ﻧﯿﺰ درﻣﻮرد ﺧﻮد ﭼﻨﯿﻦ ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ وﻗﺘﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ آﻣﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ در ﻣﻮرد آﻧﮫﺎ و درﻣﻮرد ﺳﺨﻦ ﻣﺎ و آﻧﭽﻪ آﻧﮫﺎ درﺑﺎره ﺧﻮدﺷﺎن ﻓﮑﺮ‬ ‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﯾﻦ آﯾﻪ را ﻧﺎزل ﮐﺮد‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ َۡ ْ‬ ‫َّ ۡ َ َّ َّ َّ َ ۡ‬ ‫ُ ۡ َ ٰ َ َ َّ َ َ ۡ َ ُ ْ َ َ ٰٓ ُ‬ ‫نف‬ ‫� َ�غ ِف ُر‬ ‫س ِه ۡم � �ق َن ُطوا مِن ر�ةِ ٱ�ِۚ إِن ٱ‬ ‫﴿قل � ِعبادِي ٱ�ِين أ�فوا � أ ِ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُّ ُ َ َ ً َّ ُ ُ َ ۡ َ ُ ُ َّ ُ َ ُ ْ َ‬ ‫ْ َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ِيب ٓوا إ ِ ٰ� َر ّ�ِ� ۡم َوأ ۡسل ُِموا ُ�ۥ مِن � ۡب ِل‬ ‫ٱ�نوب �ِيعا ۚ إِنهۥ هو ٱلغفور ٱلرحِيم‪ ٥٣‬وأن‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ٓ‬ ‫َ َ ۡ َ ُ ُ ۡ َ َ ُ ُ َّ َ ُ َ ُ َ‬ ‫َ َّ‬ ‫ۡ ُ‬ ‫ۡ‬ ‫ّ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ٓ‬ ‫نزل إِ��م مِن‬ ‫أن يأ�ِي�م ٱلعذاب �م � تن�ون‪ ٥٤‬وٱتبِعوا أحسن ما أ ِ‬ ‫ّ ُ ّ َۡ َ َۡ ُ َۡ َ ُ َ َۡٗ َ ُ َ َۡ ُ َ‬ ‫َّر�ِ�م مِن �ب ِل أن يأ� َِي� ُم ٱلعذاب �غتة َوأنت ۡم � �شع ُرون‪] ﴾٥٥‬اﻟﺰﻣﺮ‪-۵۳ :‬‬ ‫‪.[۵۵‬‬

‫»ﺑﮕﻮ ای ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﻢ آﻧﺎن ﮐﻪ در ﻣﻌﺎﺻﯽ زﯾﺎدهروی ھﻢ ﮐﺮدهاﯾﺪ‪ ،‬از ﻟﻄﻒ و ﻣﺮﺣﻤﺖ ﺧﺪا‬ ‫ً‬ ‫ﻣﺄﯾﻮس و ﻧﺎاﻣﯿﺪ ﻧﮕﺮدﯾﺪ‪ .‬ﻗﻄﻌﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ھﻤﮥ ﮔﻨﺎھﺎن را ﻣﯽآﻣﺮزد؛ ﭼﺮا ﮐﻪ او ﺑﺴﯿﺎر‬ ‫آﻣﺮزﮔﺎر و ﺑﺲ ﻣﮫﺮﺑﺎن اﺳﺖ و ﺑﻪ ﺳﻮی ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﻮد ﺑﺮﮔﺮدﯾﺪ و ﺗﺴﻠﯿﻢ او ﺷﻮﯾﺪ ﭘﯿﺶ از‬ ‫اﯾﻨﮑﻪ ﻋﺬاب ﻧﺎﮔﮫﺎن ﺑﻪ ﺳﻮی ﺷﻤﺎ ﺗﺎﺧﺖ آرد و دﯾﮕﺮ ﮐﻤﮏ و ﯾﺎری ﻧﺸﻮﯾﺪ و از زﯾﺒﺎﺗﺮﯾﻦ و‬ ‫ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ﭼﯿﺰی ﮐﻪ از وی ﭘﺮوردﮔﺎرﺗﺎن ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ﻓﺮو ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ )ﮐﻪ ﻗﺮآن‬ ‫اﺳﺖ( ﭘﯿﺮوی ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬ﭘﯿﺶ از اﯾﻨﮑﻪ ﻋﺬاب ﻧﺎﮔﮫﺎن ﺑﻪ ﺳﻮی ﺷﻤﺎ ﺗﺎﺧﺖ آرد در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ‬ ‫‪ -١‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ اﻟﺼﺤﯿﺤﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۲۰۵‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻋﺮﺿﮥ اﺳﻼم ﺑﺮ ﻗﺒﺎﺋﻞ‪ ،‬و ﻫﺠﺮت اﺻﺤﺎب ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٥٤٥‬‬

‫ﺷﻤﺎ ﺑﯽﺧﺒﺮ ﺑﺎﺷﯿﺪ«‪.‬‬ ‫ﻋﻤﺮﺑﻦ ﺧﻄﺎب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﯾﻦ آﯾﻪ را ﻣﻦ ﺑﺎ دﺳﺘﺎن ﺧﻮدم در ﺻﺤﯿﻔﻪای ﻧﻮﺷﺘﻢ و آن را‬ ‫‪١‬‬ ‫ﺑﻪ ھﺸﺎم ﺑﻦ ﻋﺎص ﻓﺮﺳﺘﺎدم‪ .‬ھﺸﺎم ﮔﻔﺖ‪ :‬وﻗﺘﯽ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻦ رﺳﯿﺪآن را در »ذﯾﻄﻮی«‬ ‫ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪم و آه ﻣﯽﮐﺸﯿﺪم و ﺑﺎ ﺗﻤﺮﮐﺰ آن را ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪم‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﻤﯽﻓﮫﻤﯿﺪم ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﮔﻔﺘﻢ‬ ‫ﺑﺎر ﺧﺪاﯾﺎ! آن را ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ .‬ﭘﺲ ﺧﺪاوﻧﺪ در ﻗﻠﺐ ﻣﻦ اﻟﻘﺎء ﮐﺮد ﮐﻪ اﯾﻦ آﯾﻪ درﺑﺎره ﻣﺎ و‬ ‫در ﻣﻮرد آﻧﭽﻪ ﻣﺎ در ﻣﻮرد ﺧﻮد ﻣﯽﮔﻔﺘﯿﻢ ودﯾﮕﺮان درﺑﺎرۀ ﻣﺎ ﻣﯽﭘﻨﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺎزل ﺷﺪه‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭘﺲ ﺑﻪ ﺳﻮی ﺷﺘﺮم رﻓﺘﻢ و ﺑﺮ آن ﻧﺸﺴﺘﻢ و ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﮐﻪ در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬ ‫ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻢ ‪.٢‬‬ ‫اﯾﻦ واﻗﻌﻪ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻤﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﮥ ھﺠﺮت ﺧﻮد و دو ھﻤﺮاھﺶ ﻋﯿﺎش‬ ‫ﺑﻦ رﺑﯿﻌﻪ و ھﺸﺎم ﺑﻦ ﻋﺎص ﺑﻦ واﺋﻞ ﺳﮫﻤﯽ را ﭼﮕﻮﻧﻪ آﻣﺎده ﮐﺮده ﺑﻮد‪ .‬ھﺮ ﮐﺪام از آﻧﮫﺎ از‬ ‫ﯾﮏ ﻗﺒﯿﻠﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ھﻢ وﻋﺪه ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ دور از ﻣﮑﻪ و ﺧﺎرج از ﺣﺪود‬ ‫ﺣﺮم در راه ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﻮد و زﻣﺎن و ﻣﮑﺎن ﺑﻪ ﻃﻮر دﻗﯿﻖ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ‬ ‫اﮔﺮ ﯾﮑﯽ در ﻣﻮﻋﺪ و ﺟﺎی ﻣﻘﺮر ﺣﺎﺿﺮ ﻧﺸﺪ‪ ،‬دو ھﻤﺮاه دﯾﮕﺮش ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻨﻨﺪ و ﻣﻨﺘﻈﺮ او‬ ‫ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ؛ ﭼﻮن او ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﺪه اﺳﺖ و ھﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ اﻧﺘﻈﺎر داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ھﺸﺎم ﺑﻦ ﻋﺎص س‬

‫ً‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﺪ و ﻋﻤﺮ و ﻋﯿﺎش ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ھﺠﺮت ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﮐﺎﻣﻼ ﻣﻮﻓﻘﯿﺖآﻣﯿﺰ اﻧﺠﺎم‬ ‫ﮔﺮﻓﺖ و آﻧﮫﺎ ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ رﺳﯿﺪﻧﺪ ‪.٣‬‬ ‫ﻗﺮﯾﺶ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺖ ﻣﮫﺎﺟﺮان را ﺗﻌﻘﯿﺐ ﮐﻨﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻧﻘﺸﮥ دﻗﯿﻖ و ﻣﻨﻈﻤﯽ ﮐﺸﯿﺪ‬ ‫و از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ اﺑﻮﺟﮫﻞ ﻣﯽداﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﻋﯿﺎش ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺎدرش ﺧﯿﻠﯽ ﻣﮫﺮﺑﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ‬ ‫دروغ ﻧﺬر ﻣﺎدر اورا ﺑﻪ ﻣﯿﺎن آورد؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﮫﺮورزی ﻋﯿﺎش‪ ،‬از ﻣﻮاﻓﻘﺖ وی ﺑﺮای‬ ‫ﺑﺎزﮔﺸﺖ آﺷﮑﺎر ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ داﺳﺘﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻓﺮاﺳﺖ و ﭼﺎرهاﻧﺪﯾﺸﯽ ﻋﻤﺮ دﻻﻟﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ؛‬ ‫ﭼﺮاﮐﻪ او ﻣﯽداﻧﺴﺖ ﮐﻪ آﻧﮫﺎ ﻋﯿﺎش را ﺑﻪ ﻓﺘﻨﻪ و ﺑﻼﯾﯽ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺧﻮاھﻨﺪ ﮐﺮد ‪.٤‬‬ ‫از اﯾﻦ داﺳﺘﺎن ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻣﻮارد ذﮐﺮ ﺷﺪه ﺑﻪ ﻣﯿﺰان ﺑﺮادری و اﺧﻮﺗﯽ ﮐﻪ اﺳﻼم در‬ ‫وﺟﻮد اﯾﻦ اﻓﺮاد اﯾﺠﺎد ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﯽ ﻣﯽﺑﺮﯾﻢ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻋﻤﺮ ﻧﺼﻒ داراﯾﯽ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ‬ ‫‪ -١‬ذی ﻃﻮی ﯾﮑﯽ از درهھﺎی ﻣﮑﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﻤﺠﻤﻊ‪ ،‬ھﯿﺜﻤﯽ‪ ،‬ج ‪ ،۶‬ص ‪ × ۶۱‬اﻟﮫﺠﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ اﻟﻤﺒﺎرﮐﻪ‪ ،‬ص ‪.۱۳۱‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﺘﺮﺑﯿﺔ اﻟﻘﯿﺎدﯾﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۱۵۹‬‬ ‫‪ -٤‬ﻓﯽ اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬ص ‪.۱۳۴‬‬

‫‪٥٤٦‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺮادرش‪ ،‬ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻤﺎﻧﺪ و از ﺗﺮس اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺒﺎدا ﻣﺸﺮﮐﺎن ﺑﻌﺪ از ﺑﺎزﮔﺸﺖ اورا دﭼﺎر‬ ‫ﺷﮑﻨﺠﻪ و ﻓﺘﻨﻪ ﺳﺎزﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻋﺎﻃﻔﻪ و ﻣﺤﺒﺖ ﻣﺎدر ﺑﺮ ﻋﯿﺎش ﭼﯿﺮه ﺷﺪ و ﺗﺼﻤﯿﻢ‬ ‫ﮔﺮﻓﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻣﮑﻪ ﺑﺮود و ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻣﺎدرش را ﺑﺸﮑﻨﺪ و ﻣﺎﻟﯽ ﮐﻪ آن ﺟﺎ دارد ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﯿﺎورد‪.‬‬ ‫وﻟﯽ ﻋﻤﺮس ﺑﻪ اﻓﻘﯽ دورﺗﺮ ﻧﮕﺎه ﻣﯽﮐﺮد و او ﮔﻮﯾﺎ ﺑﺎ ﭼﺸﻢ ﺧﻮد ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻧﺎﻣﺒﺎرک و‬ ‫ﺷﻮﻣﯽ را ﮐﻪ در اﻧﺘﻈﺎر ﻋﯿﺎش ﺑﻮد ﻣﯽدﯾﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ وﻗﺘﯽ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ او را ﻗﺎﻧﻊ ﮐﻨﺪ ﺷﺘﺮ‬ ‫ﺧﻮد را ﺑﻪ او داد و ﺑﺎﻵﺧﺮه آﻧﭽﻪ ﻋﻤﺮ اﻧﺘﻈﺎرش را داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺮای ﻋﯿﺎش ﭘﯿﺶ آﻣﺪ و‬ ‫ﻣﺸﺮﮐﺎن در اﺛﻨﺎی راه ﺑﻪ او ﺧﯿﺎﻧﺖ ﮐﺮدﻧﺪ ‪.١‬‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﻋﻢ از ﻣﮫﺎﺟﺮ و ﯾﺎ آﻧﮫﺎﺋﯽ ﮐﻪ در ﻣﮑﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬ ‫دﭼﺎر ﻓﺘﻨﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ و در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺟﺎھﻠﯽ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ھﯿﭻ ﻧﯿﮑﯽ و ﺧﯿﺮی را‬ ‫از آﻧﺎن ﻧﻤﯽﭘﺬﯾﺮد‪ ،‬ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ اﯾﻦ آﯾﻪ را ﻧﺎزل ﮐﺮد‪:‬‬ ‫َ َۡ ْ‬ ‫َّ ۡ َ َّ َّ َّ َ ۡ‬ ‫ُ ۡ َ ٰ َ َ َّ َ َ ۡ َ ُ ْ َ َ ٰٓ َ ُ‬ ‫� َ�غفِ ُر‬ ‫س ِه ۡم � �ق َن ُطوا مِن ر�ةِ ٱ�ِۚ إِن ٱ‬ ‫﴿قل �عِبادِي ٱ�ِين أ�فوا‬ ‫� أنف ِ‬ ‫ُّ ُ َ َ ً‬ ‫ِيعا ۚ إنَّ ُهۥ ُه َو ٱ ۡل َغ ُف ُ‬ ‫ور ٱ َّلرح ُ‬ ‫ِيم‪] ﴾٥٣‬اﻟﺰﻣﺮ‪.[۵۳ :‬‬ ‫ٱ�نوب � ِ‬ ‫»ﺑﮕﻮ ای ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﻢ آﻧﺎن ﮐﻪ در ﻣﻌﺎﺻﯽ زﯾﺎدهروی ﮐﺮدهاﯾﺪ‪ ،‬از ﻟﻄﻒ و ﻣﺮﺣﻤﺖ ﺧﺪا‬ ‫ﻣﺄﯾﻮس ﻧﮕﺮدﯾﺪ«‪.‬‬ ‫ﺑﺎ ﻧﺰول اﯾﻦ آﯾﻪھﺎ‪ ،‬ﻋﻤﺮ ﻓﺎروق س ﺑﺮای ﺑﺮادران ﺻﻤﯿﻤﯽ ﺧﻮد‪ ،‬ﻋﯿﺎش و ھﺸﺎم‪ ،‬ﭘﯿﺎم‬ ‫اﯾﻦ آﯾﻪھﺎ را ﻓﺮﺳﺘﺎد ﺗﺎ آﻧﮫﺎ دوﺑﺎره ﺑﺮای ﺗﺮک ﮐﺮدن اردوﮔﺎه ﮐﻔﺮ ﺗﻼش ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬ھﻤﺖ و‬ ‫ﺑﻠﻨﺪﻧﻈﺮی ﻋﻤﺮﺑﻦ ﺧﻄﺎب س ﭼﻪ اﻧﺪازه ﺑﺰرگ اﺳﺖ آن ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﺮادرش ﻋﯿﺎش‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﺼﻒ داراﯾﯽ ﻣﺮا ﺑﮕﯿﺮ‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﺪﯾﻨﻪ را ﺗﺮک ﻧﮑﻦ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺷﺘﺮش را ﺑﻪ او داد ﺗﺎ اﮔﺮ‬ ‫دﭼﺎر ﻓﺘﻨﻪ و ﺑﻼﯾﯽ ﮔﺮدﯾﺪ از ﻣﮫﻠﮑﻪ ﺑﮕﺮﯾﺰد و از ﮔﺮﻓﺘﺎری و ﺑﺪﺣﺎﻟﯽ ﺑﺮادرش ﺷﺎد ﻧﺸﺪ ﮐﻪ‬ ‫او ﭼﻮن ﺑﺎ ﻣﻦ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﮐﺮده و ﻧﺼﯿﺤﺖ ﻣﺮا ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﺣﻘﺶ ﺑﻮد ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﺷﻮد؛‬ ‫ﺑﻠﮑﻪ اﺣﺴﺎس ﻣﺤﺒﺖ و وﻓﺎداری ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﺮادرش ﭼﯿﺰی اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻋﻤﺮ ﻏﺎﻟﺐ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫از اﯾﻦ رو ﺑﻪ ﻣﺤﺾ اﯾﻨﮑﻪ آﯾﻪ ﻓﻮق ﻧﺎزل ﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬ﻋﻤﺮ ﺷﺘﺎﺑﺎن آن را ﺑﻪ اﻃﻼع ﺑﺮادراﻧﺶ و‬ ‫دﯾﮕﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﺴﺘﻀﻌﻒ در ﻣﮑﻪ رﺳﺎﻧﺪ ﺗﺎ ﺗﻼشھﺎی ﺗﺎزهای را ﺑﺮای ﭘﯿﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ‬

‫اردوﮔﺎه اﺳﻼم اﻧﺠﺎم دھﻨﺪ ‪.٢‬‬

‫‪ -١‬اﻟﺘﺮﺑﯿﺔ اﻟﻘﯿﺎدﯾﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۱۶۰‬‬ ‫‪ -٢‬ھﻤﺎن‪.‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻋﺮﺿﮥ اﺳﻼم ﺑﺮ ﻗﺒﺎﺋﻞ‪ ،‬و ﻫﺠﺮت اﺻﺤﺎب ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٥٤٧‬‬

‫‪ -۳‬ﺷﯿﻮه زﻧﺪاﻧﯽ ﮐﺮدن‬ ‫ﻗﺮﯾﺶ زﻧﺪاﻧﯽ ﮐﺮدن را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮑﯽ از راهھﺎی ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی از ھﺠﺮت در ﭘﯿﺶ‬

‫ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ ھﺮ ﮐﺲ در ﺣﺎﻟﯽ دﺳﺘﮕﯿﺮ ﻣﯽﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺮای ھﺠﺮت ﻣﯽﮐﻮﺷﯿﺪ‪ ،‬ﻗﺮﯾﺶ او را‬ ‫در ﯾﮑﯽ از ﺧﺎﻧﻪھﺎ زﻧﺪاﻧﯽ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و دﺳﺖ و ﭘﺎی او را ﺑﺎ زﻧﺠﯿﺮ ﻣﯽﺑﺴﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﺷﺪت‬ ‫ﻣﻮرد ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﻗﺮار ﻣﯽدادﻧﺪ ﺗﺎ ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﻓﺮار ﮐﻨﺪ و ﮔﺎھﯽ آﻧﮫﺎ را در ﭼﮫﺎر دﯾﻮاری ای ﮐﻪ‬ ‫ﺳﻘﻒ ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬زﻧﺪاﻧﯽ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ زﯾﺮ ﮔﺮﻣﺎی ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﺷﮑﻨﺠﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫رھﺒﺮان ﻗﺮﯾﺶ ﺑﺎ اﯾﻦ ﮐﺎر ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺑﻪ دو ھﺪف دﺳﺖ ﯾﺎزﻧﺪ‪ :‬ﯾﮑﯽ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی از‬ ‫ھﺠﺮت اﯾﻦ اﻓﺮاد و دوم اﯾﻨﮑﻪ رﻓﺘﺎر ﺑﺎ آﻧﺎن درس و ﻋﺒﺮﺗﯽ ﺑﺮای اﻓﺮد دﯾﮕﺮی از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﮫﺎ‬ ‫ﮐﻪ در ﻣﮑﻪ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽﺑﺮدﻧﺪ و ﻓﮑﺮ ھﺠﺮت در ﺳﺮﺷﺎن ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﯾﻦ ﺷﯿﻮه ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را از رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﺎز دارد‪ .‬ﺣﺘﯽ اﻓﺮادی ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻋﯿﺎش و ھﺸﺎمس ﮐﻪ در‬

‫ﻣﮑﻪ زﻧﺪاﻧﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺳﺮاﻧﺠﺎم از ﻣﮑﻪ ﺑﺮون ﺑﯿﺎﯾﻨﺪ و وارد ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺷﻮﻧﺪ ‪.١‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻌﺪ از ھﺠﺮﺗﺶ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ در ﻗﻨﻮت ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﺑﺮای ھﻤﻪ ﻣﺴﺘﻀﻌﻔﺎن ﻣﮑﻪ‬ ‫ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻋﺎم و ﺑﺮای ﺑﻌﻀﯽ ﺑﻪ ﻃﻮر وﯾﮋه و ﺑﺎ ذﮐﺮ ﻧﺎم دﻋﺎ ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ از اﺑﻮھﺮﯾﺮهس‬

‫رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج وﻗﺘﯽ ﺳﺮش را از آﺧﺮﯾﻦ رﮐﻮع ﻧﻤﺎز ﺑﻠﻨﺪ ﻣﯽﮐﺮد‬ ‫ﻣﯽﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺎر ﺧﺪاﯾﺎ! ﻋﯿﺎش ﺑﻦ اﺑﯽ رﺑﯿﻌﻪ را ﻧﺠﺎت ﺑﺪه‪ .‬ﺧﺪاﯾﺎ! ﺳﻠﻤﻪ ﺑﻦ ھﺸﺎم را ﻧﺠﺎت‬ ‫ﺑﺪه‪ .‬ﺑﺎرﺧﺪاﯾﺎ! ﻓﺸﺎر ﻗﮫﺮ ﺧﻮد را ﺑﺮ ﻣﻀﺮ ﺷﺪت ﺑﺨﺶ‪ .‬ﺑﺎر ﺧﺪاﯾﺎ! آﻧﮫﺎ را دﭼﺎر ﺧﺸﮏ‬

‫ﺳﺎﻟﯽ ﭼﻮن ﺧﺸﮏ ﺳﺎﻟﯽ دوران ﯾﻮﺳﻒ ﺑﮕﺮدان ‪.٢‬‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﮫﺎ در ﺑﺮاﺑﺮ رﺑﻮده ﺷﺪن ﻋﯿﺎش ﺳﺎﮐﺖ ﻧﻨﺸﺴﺘﻨﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﯾﮑﯽ از‬ ‫ﺻﺤﺎﺑﻪ را ﺑﺮای ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪن وی ﻣﺄﻣﻮر ﮐﺮد‪ .‬او ﺑﺮای اﯾﻦ ﻣﮫﻢ آﻣﺎدﮔﯽ ﻻزم را ﻧﻤﻮد و‬ ‫اﻣﻮری را ﺗﺮﺗﯿﺐ داد و ﺑﻪ ﻣﮑﻪ آﻣﺪ وﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﻗﺪرت و ھﻮﺷﯿﺎری ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪای ﺑﺮﺳﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﻋﯿﺎش و ھﻤﺮاھﺶ در آن زﻧﺪاﻧﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬آن ﮔﺎه آﻧﮫﺎ را آزاد ﮐﺮد و ھﻤﻪ ﺑﺎ ھﻢ ﺑﻪ‬

‫ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﺎزﮔﺸﺘﻨﺪ ‪.٣‬‬ ‫‪ -۴‬ﻣﺼﺎدرۀ اﻣﻮال‬ ‫ﺻﮫﯿﺐ ﺑﻦ ﺳﻨﺎن ﻧﻤﺮی از ﻗﺒﯿﻠﻪ ﻧﻤﺮ ﺑﻦ ﻗﺎﺳﻂ ﺑﻮد‪ .‬در اﯾﺎم ﮐﻮدﮐﯽاش ﺑﺎ ﺣﻤﻠﮥ‬ ‫‪ -١‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬ص ‪.۱۳۲‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺒﺨﺎری‪ ،‬ﺑﺎب اﻻﺳﺘﺴﻘﺎء‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪ ،۳۳‬ﺷﻤﺎره ‪.۱۰۰۶‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬ص ‪.۱۳۵‬‬

‫‪٥٤٨‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫روﻣﯿﮫﺎ ﺑﻪ اﺳﺎرت آﻧﮫﺎ درآﻣﺪ و زﺑﺎن ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ او را اﺳﯿﺮ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺖ و‬ ‫ﺳﭙﺲ ھﻤﺎﻧﻨﺪ ﯾﮏ ﺑﺮده دﺳﺖ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻓﺮوﺧﺘﻪ ﺷﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﺟﺪﻋﺎن او را‬

‫ﺧﺮﯾﺪ و ﺳﭙﺲ آزادش ﮐﺮد‪ .‬ﺻﮫﯿﺐ و ﻋﻤﺎر ﺑﻦ ﯾﺎﺳﺮ در ﯾﮏ روز ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪﻧﺪ ‪.١‬‬ ‫در ھﺠﺮت ﺻﮫﯿﺐ س ﺷﮕﻔﺘﯽ اﯾﻤﺎن و اﺧﻼص ﺗﺠﻠﯽ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ .‬او در راه ﺧﺪا و‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش و ﭘﯿﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ دﺳﺘﮥ ﺗﻮﺣﯿﺪ و اﯾﻤﺎن ھﻤﮥ آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ داﺷﺖ ﻓﺪا ﻧﻤﻮد ‪ .٢‬از اﺑﯽ‬ ‫ﻋﺜﺎن ﻧﮫﺪ ‪/‬رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﻪ ﻣﻦ ﺧﺒﺮ رﺳﯿﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺻﮫﯿﺐ وﻗﺘﯽ ﺧﻮاﺳﺖ‬ ‫ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ھﺠﺮت ﮐﻨﺪ‪ ،‬اھﻞ ﻣﮑﻪ ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻨﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﻧﺰد ﻣﺎ آﻣﺪی ﮐﻪ ﻓﻘﯿﺮ و ﺣﻘﯿﺮ و‬ ‫ﻧﺎﭼﯿﺰ ﺑﻮدی؛ ﺳﭙﺲ داراﯾﯽات ﭘﯿﺶ ﻣﺎ زﯾﺎد ﺷﺪ و اﯾﻨﮏ ﻣﯽﺧﻮاھﯽ ﺧﻮدت ھﻤﺮاه ﻣﺎﻟﺖ‬ ‫از اﯾﻨﺠﺎ ﺑﺮوی؟ ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﭼﯿﺰی ﺷﺪﻧﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺻﮫﯿﺐ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﮔﺮ ﻣﺎل‬ ‫ﺧﻮد را ﺑﺮای ﺷﻤﺎ واﮔﺬارم‪ ،‬آﯾﺎ ﻣﺮا ﻣﯽﮔﺬارﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﺮوم؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺑﻠﻪ‪ .‬ﭘﺲ ﺻﮫﯿﺐ ھﻤﻪ‬ ‫اﻣﻮال ﺧﻮد را ﺑﻪ آﻧﮫﺎ داد‪ .‬اﯾﻦ ﺧﺒﺮ ﺑﻪ اﻃﻼع ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج رﺳﯿﺪ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺻﮫﯿﺐ ﺳﻮد ﺑﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺻﮫﯿﺐ ﺳﻮد ﺑﺮده اﺳﺖ« ‪ .٣‬و از ﻋﮑﺮﻣﻪ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﮔﻔﺖ‪» :‬وﻗﺘﯽ ﺻﮫﯿﺐ ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ھﺠﺮت ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮد‪ ،‬اھﻞ ﻣﮑﻪ دﻧﺒﺎل او اﻓﺘﺎدﻧﺪ‪ .‬او از‬ ‫ﺗﯿﺮﮐﺶ ﺧﻮد ﭼﮫﻞ ﺗﯿﺮ درآورد و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﺨﻮاھﯿﺪ رﺳﯿﺪ ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ھﺮ ﯾﮏ از‬ ‫اﯾﻦ ﺗﯿﺮھﺎ در ﺟﺎن ھﺮ ﯾﮏ از ﺷﻤﺎ ﻓﺮو رود‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺷﻤﺸﯿﺮم را ﺑﺮﻣﯽدارم و ﺷﻤﺎ ﻣﯽداﻧﯿﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﻣﻦ ﮐﯿﺴﺘﻢ؟! دو ﮐﻨﯿﺰ از ﺧﻮد ﺑﻪ ﺟﺎی ﮔﺬاردهام آﻧﮫﺎ ﻣﺎل ﺷﻤﺎ‪ .‬ﺑﺎ ﻣﻦ ﮐﺎری ﻧﺪاﺷﺘﻪ‬

‫ﺑﺎﺷﯿﺪ« ‪.٤‬‬ ‫ﻋﮑﺮﻣﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻌﺪاز آن‪ ،‬اﯾﻦ آﯾﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪ‪:‬‬ ‫ُۢ ۡ‬ ‫َ َۡ‬ ‫َۡ ُ ۡ َٓ َ َ‬ ‫ات ٱ َّ�ِ َوٱ َّ ُ‬ ‫﴿ َوم َِن ٱ�َّ ِ‬ ‫� َر ُءوف ب ِٱل ِع َبادِ‪﴾٢٠٧‬‬ ‫�ي �ف َسه ٱبتِغا َء م ۡرض ِ‬ ‫ۚ‬ ‫اس من � ِ‬ ‫]اﻟﺒﻘﺮة‪.[۲۰۷ :‬‬

‫»و در ﻣﯿﺎن ﻣﺮدم ﮐﺴﯽ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺟﺎن ﺧﻮد را در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﺸﻨﻮدی ﺧﺪا‬

‫ﻣﯽﻓﺮوﺷﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪﮔﺎر ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ ﺑﺲ ﻣﮫﺮﺑﺎن اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺻﮫﯿﺐ را دﯾﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﺑﺎ ﯾﺤﯿﯽ در ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﺳﻮد ﺑﺮده‬ ‫‪ -١‬اﻟﮫﺠﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ اﻟﻤﺒﺎرﮐﻪ‪ ،‬ص ‪.۱۱۹‬‬ ‫‪ -٢‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۱۲۰‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﻦ ھﺸﺎم‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۴۷۷‬‬ ‫‪ -٤‬ﻣﺮﺳﻞ‪ ،‬اﺧﺮﺟﻪ اﻟﺤﺎﮐﻢ‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪.۳۹۸‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻋﺮﺿﮥ اﺳﻼم ﺑﺮ ﻗﺒﺎﺋﻞ‪ ،‬و ﻫﺠﺮت اﺻﺤﺎب ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٥٤٩‬‬

‫اﺳﺖ« و ﺑﺮای او آﯾﻪ ﻓﻮق را ﺗﻼوت ﻧﻤﻮد ‪.١‬‬ ‫ﮔﻮﯾﺎ ﻣﻦ ﺻﮫﯿﺐ س را ﻣﯽﺑﯿﻨﻢ ﮐﻪ دﻟﯿﻞ ﻗﺎﻃﻌﯽ ﺑﺮ ﻓﺎﺳﺪﺑﻮدن ﻋﻘﻞ ﻣﺎدیﮔﺮاھﺎ ﮐﻪ‬ ‫ﺣﺮﮐﺘﮫﺎ و رﺧﺪادھﺎی ﺗﺎرﯾﺦ را ﺑﺎ ﻣﯿﺰان ﻣﺎده ارزﯾﺎﺑﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬اراﺋﻪ ﻣﯽدھﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﮐﺎرھﺎ ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺎﻃﺮ ﻣﺎدﯾﺎت اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺻﮫﯿﺐ در اﯾﻦ ھﺠﺮﺗﺶ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ آن ھﻤﮥ داراﯾﯽ ﺧﻮد‬ ‫را ﻓﺪا ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﭼﻪ ﭼﯿﺰی از ﻣﺎدﯾﺎت را ﺑﻪ دﺳﺖ آورد؟‬ ‫آﯾﺎ ﺻﮫﯿﺐ اﻧﺘﻈﺎر داﺷﺖ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ج ﺑﻪ ﻋﻮض آﻧﭽﻪ او از دﺳﺖ داده اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻘﺎﻣﯽ‬ ‫ﺑﻪ او ﺑﺪھﺪ؟ ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺤﻤﺪ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺮﻓﮫﯽ ﺑﺮای او در ﮐﻨﺎر اھﻞ ﯾﺜﺮب ﻓﺮاھﻢ ﮐﻨﺪ؟‬ ‫ﺻﮫﯿﺐ اﯾﻦ ﮐﺎر را ﻓﻘﻂ ﺑﺮای رﺿﺎی ﺧﺪا اﻧﺠﺎم داد و او ﻓﻘﻂ ﺑﺮای رﺿﺎی ﺧﺪا‬ ‫ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﺑﻪ ھﺮ ﻗﯿﻤﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﺮوه ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﭙﯿﻮﻧﺪد ﺗﺎ ﺑﺮای ﺟﻮاﻧﺎن اﺳﻼم‬ ‫ﻧﻤﻮﻧﻪای در ﺟﺎنﻓﺪاﯾﯽ و ﻓﺪا ﻧﻤﻮدن ﭼﯿﺰھﺎی ﮔﺮاﻧﺐھﺎ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد و آﻧﮫﺎ راه او را در‬ ‫ﭘﯿﺶ ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ و در ﻣﺴﯿﺮ او ﺣﺮﮐﺖ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ‪.٢‬‬ ‫اﯾﻦ ﻣﻮاﺿﻊ ﺷﮕﻔﺖاﻧﮕﯿﺰ ھﻤﮥ ﻣﻮاﺿﻊ ﻋﻈﯿﻢ و ﺑﺎ ﺷﮑﻮه ھﺠﺮت ﻣﺒﺎرک ﻧﺒﻮد؛ ﺑﻠﮑﻪ اﯾﻦ‬ ‫رﺧﺪاد ﺑﺰرگ )ھﺠﺮت( ﺳﺮﺷﺎر از ﺻﺤﻨﻪھﺎی ﻋﻈﻤﺖ و اﺧﻼص و ﺟﺎنﻓﺪاﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫اﻣﺖ درﺳﮫﺎی ﻣﮫﻤﯽ در آﻓﺮﯾﺪن اﻓﺘﺨﺎر و ﺑﻪ دﺳﺖ آوردن ﻋﺰت ﻣﯽدھﺪ ‪.٣‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﻬﺎﺟﺮان را ﺑﻪ آﻏﻮش ﮔﺮﻓﺖ‬

‫ﺑﻪ دﻧﺒﺎل اﯾﻤﺎن آوردن اﻧﺼﺎر و ﺑﯿﻌﺘﺸﺎن ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و ﺗﻌﮫﺪ آﻧﮫﺎ ﺑﻪ ﯾﺎری ﻧﻤﻮدن‬ ‫وی‪ ،‬رﺳﻮل ﺧﺪا از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ھﺠﺮت ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﯾﮑﯽ دﯾﮕﺮ از ﻧﺘﺎﯾﺞ‬ ‫آﺷﮑﺎر اﯾﻤﺎن اﻧﺼﺎر‪ ،‬ھﻤﮑﺎری و ھﻤﺪردی آﻧﮫﺎ ﺑﺎ ﻣﮫﺎﺟﺮان ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬اﻧﺼﺎر ھﻢ از ﻧﻈﺮ‬ ‫ﺟﺎی دادن ﻣﮫﺎﺟﺮان در ﻣﻨﺎزل ﺧﻮد وھﻢ ﺑﺎ ﻗﻠﺒﯽ ﮔﺸﺎده و ﺳﺮﺷﺎر از اﯾﻤﺎن ﭘﺬﯾﺮای‬ ‫ھﯿﺌﺘﮫﺎی ﻣﮫﺎﺟﺮان ﮔﺮدﯾﺪﻧﺪ و زﻧﺎن و ﻣﺮدان‪ ،‬آﻣﺎدۀ ﺟﺎی دادن آﻧﮫﺎ ﺑﻮدﻧﺪ و اﮔﺮ ﻧﯿﺎز ﺑﻮد‬ ‫ﮐﻪ ﻣﺮد ﻣﮫﺎﺟﺮ ﺑﺎ ھﻤﺴﺮش در ﮐﻨﺎر ﻣﺮد اﻧﺼﺎری در ﯾﮏ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و‬ ‫آﻧﮫﺎ ﻣﺎل و ﻣﺴﮑﻦ و ﻏﺬا و ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺘﮫﺎی دﯾﻨﯽ را ﺑﯿﻦ ھﻤﺪﯾﮕﺮ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺮﺧﯽ از ﺧﺎﻧﻪھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﮫﺎﺟﺮان را در ﺧﻮد ﺟﺎی داده ﺑﻮد ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬ ‫‪ -۱‬ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺒﺸﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻨﺬر ﺑﻦ زﻧﺒﺮ در ﻗﺒﺎء‪ :‬در اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪای از زﻧﺎن و‬ ‫‪ -١‬اﺧﺮﺟﻪ اﻟﺤﺎﮐﻢ‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪ ۳۹۸‬ﺻﺤﯿﺢ ﻋﻠﯽ ﺷﺮط ﻣﺴﻠﻢ وﻟﻢ ﯾﺨﺮﺟﺎه و ﺳﮑﺖ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺬھﺒﯽ‪.‬‬ ‫‪ -٢‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۱۲۱‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﮫﺠﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ اﻟﻤﺒﺎرﮐﻪ‪ ،‬ص ‪.۱۱۹‬‬

‫‪٥٥٠‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﻣﺮدان ﻣﮫﺎﺟﺮ اﻗﺎﻣﺖ ﮔﺰﯾﺪﻧﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب و اﻓﺮادی از ﺧﺎﻧﻮادهاش‬ ‫ﮐﻪ ﺑﻪ او ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و دﺧﺘﺮش ﺣﻔﺼﻪ ﺑﺎ ﺷﻮھﺮش و ﻋﯿﺎش ﺑﻦ رﺑﯿﻌﻪ را در‬ ‫ﺧﻮد ﺟﺎی داده ﺑﻮد‪.‬‬ ‫‪ -۲‬ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺒﯿﺐ ﺑﻦ أﺳﺎف از ﺑﻨﯽ ﺣﺎرث اﺑﻦ ﺧﺰرج در ﺳﻨﺢ ‪١‬ﮐﻪ ﻃﻠﺤﻪ اﺑﻦ ﻋﺒﯿﺪاﻟﻠﻪ‬ ‫ﺑﻦ ﻋﺜﻤﺎن و ﻣﺎدرش و ﺻﮫﯿﺐ ﺑﻦ ﺳﻨﺎن در آن ﺳﮑﻮﻧﺖ داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ -۳‬ﺧﺎﻧﻪ أﺳﻌﺪ ﺑﻦ زراره از ﺑﻨﯽ ﻧﺠﺎر‪ .‬ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﺣﻤﺰه ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ در آن‬ ‫ﺳﮑﻮﻧﺖ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ -۴‬ﺧﺎﻧﻪ ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﺧﯿﺜﻤﻪ از ﺑﻨﯽ ﻧﺠﺎر ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻪ او ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺠﺮدھﺎ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﺪ و‬ ‫ﻣﮫﺎﺟﺮاﻧﯽ ﮐﻪ زن ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬در آن اﻗﺎﻣﺖ ﮔﺰﯾﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ -۵‬ﺧﺎﻧﻪ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﺳﻠﻤﻪ از ﻗﺒﯿﻠﻪ اﺑﻦ ﻋﺠﻼن در ﻗﺒﺎ ﮐﻪ ﻋﺒﯿﺪه ﺑﻦ ﺣﺎرث و‬ ‫ﻣﺎدرش وﻣﺼﺒﺢ ﺑﻦ اﺛﺎﺛﻪ ﺑﻦ ﻋﺒﺎد ﺑﻦ ﻣﻄﻠﺐ و ﻃﻔﯿﻞ ﺑﻦ ﺣﺎرث و ﻃﻠﯿﻞ ﺑﻦ ﻋﻤﯿﺮ‬ ‫و ﺣﺼﯿﻦ ﺑﻦ ﺣﺎرﺛﯽ در آﻧﺠﺎ ﺳﮑﻮﻧﺖ داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ -۶‬ﺧﺎﻧﮥ ﺑﻨﯽ ﺟﺤﺠﺒﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﯿﺰﺑﺎن ﻣﻨﺬر ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪﺑﻦ ﻋﻘﺒﻪ ﺑﻮد و زﺑﯿﺮ ﺑﻦ ﻋﻮام و‬ ‫ھﻤﺴﺮش اﺳﻤﺎء دﺧﺘﺮ اﺑﻮﺑﮑﺮ و اﺑﻮﺳﺒﺮه دﺧﺘﺮ اﺑﯽوھﺐ و ھﻤﺴﺮش امﮐﻠﺜﻮم‬ ‫دﺧﺘﺮ ﺻﮫﯿﺐ در آن ﺟﺎ اﻗﺎﻣﺖ داﺷﺘﻨﺪ ‪.٢‬‬ ‫‪ -۷‬ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻨﯽ ﻋﺒﺪاﻻﺷﮫﻞ ﮐﻪ ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻣﻌﺎذ ﺑﻦ ﻧﻌﻤﺎن از ﻗﺒﯿﻠﮥ ﺑﻨﯽ ﻋﺒﺪاﻻﺷﮫﻞ‬ ‫ﻣﯿﺰﺑﺎن ﻣﮫﺎﺟﺮان ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺼﻌﺐ ﺑﻦ ﻋﻤﯿﺮ و ھﻤﺴﺮش ﺣﻤﻨﻪ دﺧﺘﺮ ﺟﺤﺶ ﻧﯿﺰ ﻧﺰد‬ ‫او ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ -۸‬ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻨﯽ ﻧﺠﺎر ﮐﻪ أوس ﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻦ ﻣﻨﺬر ﻣﮫﺎﺟﺮان را در آن ﺟﺎی داده ﺑﻮد و‬ ‫در آن ﺟﺎ ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻋﻔﺎن و ھﻤﺴﺮش رﻗﯿﻪ دﺧﺘﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺳﮑﻮﻧﺖ داﺷﺘﻨﺪ ‪.٣‬‬ ‫ﺗﻘﺴﯿﻢﺑﻨﺪی و ھﻤﮑﺎری اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﮐﻪ ﻣﯿﺎن ﻣﮫﺎﺟﺮان و اﻧﺼﺎر ﺣﺎﮐﻢ ﺑﻮد‪ ،‬از ﻣﮫﻢﺗﺮﯾﻦ‬ ‫ﻋﻮاﻣﻠﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ زﻣﯿﻨﻪ را ﺑﺮای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ و ﯾﺎران ﻣﮫﺎﺟﺮش ﻣﺴﺎﻋﺪ ﮐﺮده ﺑﻮد ﺗﺎ اﻗﺎﻣﺖ ﺧﻮﺷﯽ‬ ‫در ﻣﺪﯾﻨﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬اﻗﺎﻣﺘﯽ ﮐﻪ ھﺮ ﯾﮏ ﺑﺎ اﯾﺜﺎر و ﻓﺪاﮐﺎری‪ ،‬ﺑﺮدارش را ﺑﺮ ﺧﻮد ﻣﻘﺪم‬ ‫ً‬ ‫ﻣﯽدارد و ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮرت ﻣﺤﺒﺖ و اﺧﻮت اﯾﻤﺎﻧﯽ در ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻣﻮج ﻣﯽزد و ﻋﻤﻼ ﻣﺪﯾﻨﮥ ﻓﺎﺿﻠﻪ‬ ‫‪ -١‬اﻟﻤﺮأة ﻓﯽ اﻟﻌﮫﺪ اﻟﻨﺒﻮی‪ ،‬ص ‪.۱۱۶‬‬ ‫‪ -٢‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۱۱۷‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ ﻓﯽ ﺿﻮء اﻟﻘﺮآن و اﻟﺴﻨﻪ‪ ،‬اﺑﯽ ﺷﮫﺒﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۴۶۹ × ۴۶۸‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻋﺮﺿﮥ اﺳﻼم ﺑﺮ ﻗﺒﺎﺋﻞ‪ ،‬و ﻫﺠﺮت اﺻﺤﺎب ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٥٥١‬‬

‫ﺗﺤﻘﻖ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد ‪.١‬‬ ‫ﺑﺎ اﯾﻦ روح ﺑﻠﻨﺪ و اﯾﻤﺎن ﻋﻤﯿﻖ و ﺻﺪاﻗﺖ در رﻓﺘﺎر‪ ،‬ﺑﺮادری و ھﻤﺒﺴﺘﮕﯽ ﻣﯿﺎن‬ ‫ﻣﮫﺎﺟﺮان و اﻧﺼﺎر ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺖ‪ّ ،‬اﻣﺎ ﺳﺆال اﺳﺎﺳﯽ و ﻣﮫﻢ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﺮا در اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻪھﺎ‬ ‫ً‬ ‫اﺧﺘﻼف ﺑﻪ وﺟﻮد ﻧﻤﯽآﻣﺪ و ﭼﺮا از ﺑﮕﻮﻣﮕﻮھﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﯿﻦ زﻧﺎن راﯾﺞ اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﺨﻨﯽ‬ ‫ﺑﻪ ﻣﯿﺎن ﻧﯿﺎﻣﺪه اﺳﺖ؟ ﭘﺎﺳﺦ اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ را ﻣﯽﺗﻮان اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﯿﺎن ﻧﻤﻮد‪ :‬از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ دﯾﻦ‬ ‫اﺳﻼم‪ ،‬دﯾﻦ ﺣﻘﯽ اﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺗﻘﻮا را اﺳﺎس ﺗﺄﻟﯿﻒ ﻗﻠﻮب و اﻣﻮر ﻗﺮار داده اﺳﺖ و از‬ ‫ﻧﻈﺮ اﺧﻼﻗﯽ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪای اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯿﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺮادری را ﺣﺎﮐﻢ ﻧﻤﻮده و ﯾﺎری ﮐﺮدن‬ ‫دﻋﻮت را ﺑﺮﻋﮫﺪۀ آﻧﮫﺎ ﮔﺬارده ﺑﻮد و اﯾﻦ ﻧﺸﺎﻧﮥ ﺑﯿﻌﺖ ﺑﺎ رﺳﻮل ﺧﺪا و اﺛﺮ آن در اﻓﺮاد ﺑﻮد؛‬ ‫ﭼﻮن ﺑﺮاﺳﺎس آن ﺑﺎﯾﺪ ﺻﺪاﻗﺖ ﻣﯽداﺷﺘﻨﺪ و ﻣﻨﺎﻓﻊ ھﻤﻪ را در ﻧﻈﺮ ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬از ﻋﻘﺎب و‬ ‫وﺣﺸﺖ ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺗﺮس داﺷﺘﻨﺪ و اﻣﯿﺪوار ﭘﺎداش و ﺑﮫﺸﺖ ﺧﺪاوﻧﺪی ﺑﻮدﻧﺪ؛ ﭘﺲ ﻃﺒﯿﻌﯽ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺻﻔﺎ و ﺻﻤﯿﻤﺖ ﺑﯿﻦ آﻧﺎن ﺣﺎﮐﻢ ﺷﻮد؛ اﯾﻤﺎن و اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ و ﺳﻠﻮک و ﺻﺪاﻗﺖ در‬ ‫دل و درون ﻧﻤﺎد ﭘﯿﺪا ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ھﺮ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﯽﺷﺪ و ﺑﯿﻌﺖ ﻣﯽﮐﺮد اﻋﻢ‬ ‫از زن و ﻣﺮد‪ ،‬ﺑﻪ آﻧﭽﻪ دﺳﺘﻮر داده ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻋﻤﻞ ﻣﯽﻧﻤﻮدﻧﺪ و ھﺮ ﭼﻪ ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪،‬‬ ‫ﻣﺨﻠﺼﺎﻧﻪ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻣﯽآوردﻧﺪ و از ﺧﺪاوﻧﺪ ﭼﻪ در ﮔﻔﺘﺎر و ﭼﻪ در ﻋﻤﻞ ﻣﯽﺗﺮﺳﯿﺪﻧﺪ‪ .‬آﻧﮫﺎ‬ ‫اﯾﻤﺎن آوردﻧﺪ؛ ﭘﺲ از ﻣﮫﺎﺟﺮان ﺑﺎ آﻏﻮﺷﯽ ﺑﺎز اﺳﺘﻘﺒﺎل ﮐﺮدﻧﺪ و ﺗﻤﺎم آﻧﮫﺎ ﺑﺎ رﻋﺎﯾﺖ ﻣﺼﺎﻟﺢ‬ ‫ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﮐﺎر ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و اﯾﻦ درﺧﺸﻨﺪهﺗﺮﯾﻦ ﺳﯿﻤﺎی ھﻤﺒﺴﺘﮕﯽ و ھﻤﮑﺎری اﺳﺖ و‬ ‫ﭘﺎکﺗﺮﯾﻦ و ﻣﻘﺪسﺗﺮﯾﻦ رﺧﺪادی اﺳﺖ ﮐﻪ ھﻤﻪ را ﺑﻪ ﭘﺎداش ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ‬ ‫‪٢‬‬ ‫ﯾﮑﯽ از آﻧﺎن ﻣﯽﺗﺮﺳﯿﺪ ﮐﻪ ﻣﺒﺎدا ﺗﻤﺎم ﭘﺎداش ﻧﺼﯿﺐ ﮐﺴﯽ ﺑﺸﻮد ﮐﻪ او را ﯾﺎری ﻣﯽﮐﻨﺪ؟‬ ‫ﺑﺬل و ﺑﺨﺸﺶ ﭘﺪﯾﺪهای اﺳﺖ ﮐﻪ ھﻤﻪ ﺑﻪ آن ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪﯾﻢ‪ .‬ﻣﺎ در ﺟﮫﺎن ﻣﻌﺎﺻﺮ و در‬ ‫ﺻﻔﻮف اﺳﻼﻣﯽ و در ﯾﮏ ﺳﻔﺮ ﭼﻨﺪ روزه ﺑﻪ ﻋﯿﺒﮫﺎ و ﭘﻨﺪارھﺎی ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﭘﯽ ﻣﯽﺑﺮﯾﻢ و ﭘﺮده‬ ‫از ﭼﮫﺮۀ واﻗﻌﯽ ھﺮ ﯾﮏ ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬اﻣﺎ در آن ﺟﺎﻣﻌﻪ ﮐﻪ در ﺣﺎل ﺷﮑﻞﮔﯿﺮی اﺳﺖ‬ ‫و ھﻨﻮز ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ آن ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﻣﮫﺎﺟﺮت ﻧﻨﻤﻮده اﺳﺖ‪ ،‬درھﺎ ﺑﻪ روی ﻣﮫﻤﺎﻧﺎن‬ ‫ﺟﺪﯾﺪ ﮔﺸﻮده ﻣﯽﺷﻮد ﻧﻪ ﺑﺮای ﯾﮏ ﻓﺮد؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮای ﯾﮏ ﮔﺮوه و ﻣﮫﺎﺟﺮان ﭼﻨﺪﯾﻦ ﻣﺎه را‬ ‫در ﺧﺎﻧﻪھﺎی اﻧﺼﺎر ﺳﭙﺮی ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و زﻧﺪﮔﯽ روزﻣﺮه اداﻣﻪ دارد و اﻧﺼﺎر از ﺑﺨﺸﯿﺪن‬ ‫ﻣﺎل و ﻣﺤﺒﺖ و ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻪ ﺑﺮادراﻧﺸﺎن ﮐﻪ ﻧﺰد آﻧﮫﺎ آﻣﺪهاﻧﺪ‪ ،‬درﯾﻎ ﻧﻤﯽورزﯾﺪﻧﺪ و ﺑﺪﯾﻦ‬ ‫ﺻﻮرت در ﺟﺎﻣﻌﮥ اﺳﻼﻣﯽ آن ﻋﺼﺮ‪ ،‬ﺗﻌﺎون و ھﻤﺒﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ اوج ﺧﻮد رﺳﯿﺪه ﺑﻮد‪ .‬در‬ ‫‪ -١‬اﻟﻤﺮأة ﻓﯽ اﻟﻌﮫﺪ اﻟﻨﺒﻮی‪ ،‬ص ‪.۱۱۸‬‬ ‫‪ -٢‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۱۳۲‬‬

‫‪٥٥٢‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﻣﮫﺎﺟﺮان ﻧﯿﺰ از ﺟﮫﺘﯽ اﻟﮕﻮھﺎی ﺑﺬل و ﺑﺨﺸﺶ ﺑﺮای اﻧﺼﺎر ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﮔﺮدﯾﺪﻧﺪ؛ زﯾﺮا‬ ‫آﻧﮫﺎ ﻓﻘﯿﺮ و ﻧﺎدار ﻧﺒﻮدﻧﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ دارای ﻣﺎل و ﺛﺮوت زﯾﺎدی ﺑﻮدﻧﺪ و ﺧﺎﻧﻪ و ﮐﺎﺷﺎﻧﻪ داﺷﺘﻨﺪ‪،‬‬ ‫اﻣﺎ ھﻤﻪ آﻧﮫﺎ را ﺑﺮای ﻃﻠﺐ رﺿﺎی ﺧﺪاوﻧﺪ ودر راه اﻃﺎﻋﺖ وی ﺧﺮج ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻗﺮآن آﻧﺎن را‬ ‫ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ۡ ُ َ َ ۡ ٗ‬ ‫ْ‬ ‫َ َّ َ ۡ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ُۡ َ َٓ َُۡ‬ ‫ج ِر�ن ٱ�‬ ‫ِين أخ ِر ُجوا مِن دِ� ٰ ِره ِۡم َوأم َ�ٰل ِ ِه ۡم يَب َتغون فض� ّم َِن ٱ�ِ‬ ‫﴿ل ِلفقراءِ ٱلم�ٰ ِ‬ ‫َّ ُ َ‬ ‫َ ۡ َ ٰ ٗ َ َ ُ ُ َ َّ َ َ َ ُ َ ُ ٓ ُ ْ َ ٰٓ َ ُ‬ ‫ورِض�نا و�ن�ون ٱ� ورسو� ۚۥ أو‬ ‫��ِك ه ُم ٱل�ٰدِقون‪] ﴾٨‬اﻟﺤﺸﺮ‪.[۸ :‬‬ ‫»ﻏﻨﺎﺋﻢ از آن ﻓﻘﺮای ﻣﮫﺎﺟﺮﯾﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺧﺎﻧﻪ و ﮐﺎﺷﺎﻧﻪ و اﻣﻮال ﺧﻮد ﺑﯿﺮون راﻧﺪه‬ ‫ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻓﻀﻞ ﺧﺪا و ﺧﺸﻨﻮدی او را ﻣﯽﺧﻮاھﻨﺪ و ﺧﺪا و ﭘﯿﻐﻤﺒﺮش را ﯾﺎری‬

‫ﻣﯽدھﻨﺪ‪ ،‬اﯾﻨﺎن راﺳﺘﺎﻧﻨﺪ«‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﺟﺎﻣﻌﮥ ﻣﺪﻧﯽ ﺟﺪﯾﺪ ﺑﺮ ﻣﻔﺎھﯿﻢ اﯾﻤﺎن و ﺗﻘﻮا رﺷﺪ ﯾﺎﻓﺖ؛ ﮔﺮﭼﻪ ھﻨﻮز ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫ﺑﻪ آن ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﻣﮫﺎﺟﺮت ﻧﮑﺮده ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ اﯾﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻧﻮﭘﺎ ﺗﺤﺖ اﺷﺮاف ﺳﺮان دوازدهﮔﺎﻧﻪ‬ ‫ﮐﻪ ھﻤﭽﻮن ﺣﻮارﯾﻮن ﻋﯿﺴﯽ‪ ،‬ﻗﻮم ﺧﻮد را زﯾﺮ ﻧﻈﺮ داﺷﺘﻨﺪ و زﯾﺮ ﻧﻈﺮ رھﺒﺮان ﺑﺰرگ‬ ‫ﻣﮫﺎﺟﺮان ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ رﺳﯿﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و ھﺮ دو ﮔﺮوه از ﭼﺸﻤﻪ زﻻل و ﺟﻮﺷﺎن ﻧﺒﻮی‬ ‫ﺳﯿﺮاب ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬رﺷﺪ ﻣﯽﮐﺮد ‪ ١‬و از ﻧﺸﺎﻧﻪھﺎی ﺷﺎﺧﺺ اﯾﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻦ‬ ‫ﺗﻌﺼﺒﺎت ﻧﮋادی ﺑﻮد‪ .‬ﺳﺎﻟﻢ ﮐﻪ ﻏﻼم اﺑﯽ ﺣﺬﯾﻔﻪ س ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎﻣﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﮫﺎ را ﺑﻪ ﻋﮫﺪه‬ ‫داﺷﺖ؛ ﭼﻮن او ﺑﯿﺸﺘﺮ از دﯾﮕﺮان ﻗﺮآن ﻣﯽداﻧﺴﺖ و ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮرت اﯾﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﮐﻪ ﺳﺮان‬ ‫و اﻓﺮاد ﺑﺮﺟﺴﺘﮥ اﺻﺤﺎب ﻣﺤﻤﺪ از ﻣﮫﺎﺟﺮان و اﻧﺼﺎر و ﺳﺮداران ﻋﺮب از ﻗﺮﯾﺶ و اوس و‬ ‫ﺧﺰرج در آن ﻣﯽزﯾﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺮدی ﮐﻪ ﺣﺎﻣﻞ ﻗﺮآن ﺑﻮد رھﺒﺮی و اﻣﺎﻣﺖ ﻣﯽﮐﺮد و اﯾﻦ ﺑﺪان‬ ‫ﻣﻌﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺮاﻣﺖ و ﺑﺰرﮔﯽ در اﯾﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ از آن ﻗﺎرﯾﺎن ﻗﺮآن و ﺣﺎﻣﻼن آن اﺳﺖ ﭘﺲ‬ ‫ﺣﺎﻓﻆ ﻗﺮآن در ﺟﺎﻣﻌﮥ اﺳﻼﻣﯽ ﺣﺎﻣﻞ ﭘﺮﭼﻢ اﺳﻼم در ﺟﻨﮓ و ﺻﻠﺢ اﺳﺖ و ﮐﺸﻤﮑﺶ‬ ‫ﻣﻮﺟﻮد اﻣﺮوزی ﻣﯿﺎن ﺣﺎﻣﻼن و ﺣﺎﻓﻈﺎن ﻗﺮآن و ﻣﯿﺎن ﻣﺠﺎھﺪان در راه ﺧﺪا در ﻣﯿﺎن آﻧﮫﺎ‬ ‫ﻣﻌﻨﺎ و ﻣﻔﮫﻮﻣﯽ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬در ﺟﻨﮓ ﯾﻤﺎﻣﻪ ﺣﺎﻣﻞ ﭘﺮﭼﻢ ﻣﮫﺎﺟﺮان‪ ،‬ﺳﺎﻟﻢ‪ ،‬ﻏﻼم آزاد ﺷﺪۀ‬ ‫اﺑﻮﺣﺬﯾﻔﻪ ﺑﻮد و ﺷﻌﺎرش اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺷﺎﯾﺴﺘﮥ ﺣﺎﻓﻆ ﻗﺮآن ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ از ﻣﻌﺮﮐﻪ ﺑﮕﺮﯾﺰد؛‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ وﻗﺘﯽ دﺳﺖ راﺳﺘﺶ ﻗﻄﻊ ﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬ﭘﺮﭼﻢ را ﺑﺎ دﺳﺖ ﭼﭗ ﮔﺮﻓﺖ؛ ﺳﭙﺲ آن را ﺑﻪ‬

‫آﻏﻮش ﮔﺮﻓﺖ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻧﻘﺶ زﻣﯿﻦ ﺷﺪ و در راه ﺧﺪا ﺑﻪ ﺷﮫﺎدت رﺳﯿﺪ ‪.٢‬‬ ‫‪ -١‬اﻟﺘﺮﺑﯿﺔ اﻟﻘﯿﺎدﯾﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۱۷۲ × ۱۷۱‬‬ ‫‪ -٢‬ھﻤﺎن‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۱۷۵ × ۱۷۴‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻋﺮﺿﮥ اﺳﻼم ﺑﺮ ﻗﺒﺎﺋﻞ‪ ،‬و ﻫﺠﺮت اﺻﺤﺎب ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٥٥٣‬‬

‫وﯾﮋﮔﯽﻫﺎی ﺟﺎﻣﻌﮥ اﺳﻼﻣﯽ ﺟﺪﯾﺪ‬

‫ﯾﮑﯽ از وﯾﮋﮔﯿﮫﺎی ﺟﺎﻣﻌﮥ اﺳﻼﻣﯽ ﺟﺪﯾﺪ‪ ،‬آزادی دﻋﻮت آﺷﮑﺎر ﺑﻪ ﺳﻮی ﺧﺪا ﺑﻮد؛‬ ‫ﭼﺮاﮐﻪ ﺑﺮای ھﻤﮕﺎن اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﻪ اﺛﺒﺎت رﺳﯿﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ اﮐﺜﺮ رھﺒﺮان ﯾﺜﺮب اﺳﻼم را‬ ‫ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺟﻮاﻧﺎن‪ ،‬زﻧﺎن و ﻣﺮدان در دﻋﻮت ﺑﻪ راه ﺧﺪا و ﻣﮋده دادن ﺑﻪ آﻣﺪن‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﯽ وﺿﻌﯿﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﺣﺒﺸﻪ و ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﻼﻣﯽ ﯾﺜﺮب ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯽرﺳﯿﻢ‬ ‫ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﮫﺎ در ﺣﺒﺸﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ رﻧﮓ ﭘﻨﺎھﻨﺪﮔﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ را ﺑﻪ ﺧﻮد داﺷﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬ ‫ﻣﮫﺎﺟﺮان ﺧﺎرﺟﯽ و ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ و ﮐﻤﺘﺮ رﻧﮓ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﻼﻣﯽ ﮐﺎﻣﻞ را ﺑﻪ ﺧﻮد‬ ‫داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در آن ﺟﺎ ﺑﺮای ﻋﺒﺎدت از آزادی ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ آﻧﮫﺎ‬ ‫ﺟﺪا و ﻣﻨﺰوی از ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ ﻗﺮار داﺷﺘﻨﺪ و ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ در آن ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻣﻄﻠﻮب و ﺑﻪ‬ ‫ﺳﺰاﯾﯽ ﺑﮕﺬارﻧﺪ؛ ﮔﺮﭼﻪ ھﺠﺮت ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ ﮔﺎﻣﯽ ﻓﺮاﺗﺮ از ﺟﻮ ﺧﻔﻘﺎن ﻣﮑﻪ ﺑﻮد؛ ﭼﻮن در ﻣﮑﻪ‬ ‫آزادی دﻋﻮت و ﻋﺒﺎدت وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬اﻣﺎ در ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺷﺮاﯾﻂ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺣﺒﺸﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺤﺪودﺗﺮ از ﺟﺎﻣﻌﮥ اﺳﻼﻣﯽ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﻣﮫﺎﺟﺮان ﺣﺒﺸﻪ‬ ‫ﺧﺒﺮ ھﺠﺮت ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ را ﺷﻨﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺰ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم از آﻧﺎن ﺧﻮاﺳﺘﻪ‬ ‫ﺑﻮد ﮐﻪ در آن ﺟﺎ ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬دﯾﮕﺮان از ﻃﺮﯾﻖ ﺣﺒﺸﻪ و ﯾﺎ از راه ﻣﮑﻪ‪ ،‬رھﺴﭙﺎر ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺤﯿﻂ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﻌﺪ از آﻧﮑﻪ ﻗﺮﻧﮫﺎ اﺳﯿﺮ ﺑﺖﭘﺮﺳﺘﯽ و ﺷﺮک ﺑﻮد‪ ،‬اﯾﻨﮏ ﺳﺮﺷﺎر از ﺗﻮﺣﯿﺪ و‬ ‫ﺧﺪاﭘﺮﺳﺘﯽ ﮔﺮدﯾﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺟﺎﻣﻌﮥ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪای اﺳﻼﻣﯽ ﮔﺮدﯾﺪ و رﺷﺪ و ﺳﺎﺧﺘﺎر‬ ‫ﺟﺪﯾﺪ آن ﺑﻌﺪ از ﺑﺎزﮔﺸﺖ دوازده ﺣﺎﺟﯽ از ﺑﯿﻌﺖ ﻋﻘﺒﮥ اول ﺑﻮد ﮐﻪ در رأس آﻧﮫﺎ ﺻﺤﺎﺑﯽ‬ ‫ﮔﺮاﻧﻘﺪر‪ ،‬اﺳﻌﺪ ﺑﻦ زراره ﻗﺮار داﺷﺖ و اﯾﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ دوازده ﻧﻔﺮی ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ دﻋﻮت را‬ ‫ﺑﺮﻋﮫﺪه ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺪون آﻧﮑﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ ﮐﺎری ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﻼﻣﯽ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﻌﺪ از‬ ‫ﺑﺎزﮔﺸﺖ ھﻔﺘﺎد ﻧﻔﺮی ﮐﻪ ﺣﺎﻣﻞ ﺑﺮﻧﺎﻣﮥ ﺳﯿﺎﺳﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اوج ﺗﻮﺳﻌﻪ وﺗﮑﺎﻣﻞ‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺧﻮد رﺳﯿﺪ‪ .‬آﻧﮫﺎ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺷﮫﺮﺷﺎن اوﻟﯿﻦ ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ و ﻣﺮﮐﺰ ﻣﺴﻠﻤﺎنھﺎ در‬ ‫زﻣﯿﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬آﻧﮫﺎ آﻣﺎدﮔﯽ روﯾﺎروﯾﯽ ﺑﺎ ھﺮ دﺷﻤﻦ ﺧﺎرﺟﯽ را ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ ﺑﻮد ﺑﺮ آﻧﺎن ﺣﻤﻠﻪور‬ ‫ﺷﻮد‪ ،‬داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬از ﻃﺮﻓﯽ دﯾﮕﺮ ﮔﺮوه اﺻﻠﯽای ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ‪ ،‬وﻗﺖ و ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﺧﻮد را در‬ ‫ﺗﺮﺑﯿﺖ آن ﺻﺮف ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﺎزه ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺪﻧﯽ ﺟﺪﯾﺪ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ و ﺑﺎ ﻣﺮدم ﻣﺪﯾﻨﻪ در ﻣﻔﺎھﯿﻢ‬ ‫اﯾﻤﺎن و اﺧﻮت دﯾﻨﯽ درھﻢ آﻣﯿﺨﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻗﺒﻞ از ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺟﺎﻣﻌﮥ اﺳﻼﻣﯽ در ﻣﺪﯾﻨﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺮﺑﯿﺖ و آﻣﺎدﮔﯽ اﻓﺮاد‬ ‫ﻣﺪﯾﻨﻪ و ﺑﯿﻌﺖ ﮔﺮﻓﺘﻦ از آﻧﺎن ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﺧﻮد واﺻﺤﺎﺑﺶ ﭘﺮداﺧﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬آﻣﺎدﮔﯽ‬

‫‪٥٥٤‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫و ﺣﻤﺎﯾﺖ اﻧﺼﺎر از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻋﺎﻣﻠﯽ ﻣﮫﻢ در ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺟﺎﻣﻌﮥ اﺳﻼﻣﯽ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﮔﺮدﯾﺪ ‪.١‬‬ ‫و اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻣﻨﻈﻢ و ﻗﻮی ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ اﻧﺘﻘﺎل ﯾﺎﻓﺖ و ﺑﺎ ﺟﻤﺎﻋﺖ اﻧﺼﺎر‬ ‫ﯾﮑﯽ ﮔﺮدﯾﺪﻧﺪ و ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﻼﻣﯽ ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺟﺎﻣﻌﻪای ﮐﻪ ﻣﻨﺘﻈﺮ آﻣﺪن رھﺒﺮ ﺑﺰرﮔﺶ‬ ‫ﺑﻮد ﺗﺎ ﺑﻪ ﻣﺤﺾ ﺗﺸﺮﯾﻒ آوردن اﯾﺸﺎن‪ ،‬ﺗﻮﻟﺪ دوﻟﺖ اﺳﻼم را ﮐﻪ ﻗﺮار ﺑﻮد ﺗﻤﺪﻧﯽ ﺑﯽﻧﻈﯿﺮ‬ ‫ﺑﺴﺎزد‪ ،‬اﻋﻼم دارد‪.‬‬ ‫ﻋﻠﻞ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺮﮐﺰ دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ‬

‫ﺣﮑﻤﺖ اﻟﮫﯽ در اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان داراﻟﮫﺠﺮه و ﻣﺮﮐﺰی ﺑﺮای دﻋﻮت‪ ،‬ﻋﻼوه ﺑﺮ‬ ‫ﺑﺰرﮔﺪاﺷﺖ اھﻞ ﻣﺪﯾﻨﻪ‪ ،‬اﺳﺮار و رازھﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺴﯽ ﺟﺰ ﺧﺪا آن را ﻧﻤﯽداﻧﺪ‪ .‬ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﻃﻮر ﻃﺒﯿﻌﯽ از ﻣﻮاﻧﻊ و اﺳﺘﺤﮑﺎﻣﺎﺗﯽ ﺟﻨﮕﯽ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺑﺎره ھﯿﭻ ﺷﮫﺮی در‬ ‫ﺟﺰﯾﺮۀ ﻋﺮﺑﯽ ﺑﺎ آن ﺑﺮاﺑﺮی ﻧﻤﯽﮐﺮد‪ .‬از ﻧﺎﺣﯿﻪ ﻏﺮب و ﺷﺮق ﺑﺎ ﺳﻨﮕﻼخ ﻣﺤﺼﻮر ﮔﺮدﯾﺪه ﺑﻮد و‬ ‫ﻓﻘﻂ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺷﻤﺎﻟﯽ ﺗﻨﮫﺎ ﻣﻨﻄﻘﻪای ﺑﻮد ﮐﻪ ﺣﺎﺋﻞ و ﻣﺎﻧﻌﯽ ﻧﺪاﺷﺖ )و اﯾﻦ ھﻤﺎن ﻣﻨﻄﻘﻪای‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﺳﺎل ﭘﻨﺠﻢ ھﺠﺮی در ﻏﺰوه اﺣﺰاب ﺑﺎ ﺣﻔﺮ ﺧﻨﺪق آن راﻣﺼﻮن‬ ‫ﮐﺮد و اﺳﺘﺤﮑﺎم ﺑﺨﺸﯿﺪ( و اﻃﺮاف دﯾﮕﺮ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﺎ درﺧﺘﺎن ﺧﺮﻣﺎ و ﮐﺸﺘﺰارھﺎی اﻧﺒﻮه اﺣﺎﻃﻪ‬ ‫ﺷﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ ﻟﺸﮑﺮ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ از آن ﺑﮕﺬرد‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ از راھﮫﺎی ﺑﺎرﯾﮑﯽ ﻋﺒﻮر ﻣﯽﮐﺮد ﮐﻪ‬ ‫در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻧﻈﺎﻣﯽ و ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺻﻔﮫﺎ ﺑﻪ ھﻢ ﻣﯽﺧﻮرد و ﭘﺎﯾﮕﺎھﮫﺎی ﮐﻮﭼﮏ ﻧﻈﺎﻣﯽ‬ ‫ﺑﺮای ﺑﺮھﻢ زدن ﻧﻈﺎم ﺟﻨﮕﯽ دﺷﻤﻦ و ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی از ﭘﯿﺸﺮوی آن‪ ،‬ﮐﺎﻓﯽ ﺑﻮد‪ .‬اﺑﻦ اﺳﺤﺎق‬ ‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﯾﮏ ﻃﺮف ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﺪون ﺣﺎﯾﻞ و ﻣﺎﻧﻊ ﺑﻮد و اﻃﺮاف دﯾﮕﺮ آن ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻪھﺎ و درﺧﺘﺎن‬

‫ﺧﺮﻣﺎ ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد و دﺷﻤﻦ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ راﺣﺘﯽ وارد آن ﺷﻮد« ‪.٢‬‬ ‫و ﺷﺎﯾﺪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ اﯾﻦ ﺣﮑﻤﺖ اﻟﮫﯽ در اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺪﯾﻨﻪ اﺷﺎره ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﯾﺎراﻧﺶ ﻗﺒﻞ از ھﺠﺮت ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻦ ﻣﺤﻞ ھﺠﺮت ﺷﻤﺎ را در ﺧﻮاب دﯾﺪهام ﮐﻪ زﻣﯿﻨﯽ‬ ‫دارای درﺧﺘﺎن ﺧﺮﻣﺎ در ﻣﯿﺎن دو ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺳﻨﮕﻼخ اﺳﺖ ﮐﻪ ھﻤﺎن دو ﺣﺮه ھﺴﺘﻨﺪ ‪ .«٣‬از‬ ‫آن ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ھﺠﺮت را آﻏﺎز ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫اھﻞ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﭼﻪ اوس و ﭼﻪ ﺧﺰرج دارای ﺟﻮاﻧﻤﺮدی وﺷﮫﺎﻣﺖ و ﻗﺪرت وﺟﻨﮕﺎوری‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬آﻧﮫﺎ ﺑﻪ آزادی ﺧﻮﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ وﺗﺴﻠﯿﻢ ھﯿﭻ ﮐﺲ ﻧﻤﯽﺷﺪﻧﺪ و ﺑﻪ ھﯿﭻ ﺣﮑﻮﻣﺖ و‬ ‫‪ -١‬اﻟﺘﺮﺑﯿﺔ اﻟﻘﯿﺎدﯾﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۱۴۷ × ۱۴۶‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬ﻧﺪوی‪ ،‬ص ‪.۱۵۷‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﮫﺠﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ اﻟﻤﺒﺎرﮐﺔ‪ ،‬ص ‪.۵۲‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻋﺮﺿﮥ اﺳﻼم ﺑﺮ ﻗﺒﺎﺋﻞ‪ ،‬و ﻫﺠﺮت اﺻﺤﺎب ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٥٥٥‬‬

‫ﻗﺒﯿﻠﻪای ﺧﺮاج و ﻣﺎﻟﯿﺎت ﭘﺮداﺧﺖ ﻧﻤﯽﮐﺮدﻧﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ اﺑﻦ ﺧﻠﺪون ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ھﻤﻮاره اﯾﻦ‬ ‫دو ﻗﺒﯿﻠﻪ در ﯾﺜﺮب ﻏﺎﻟﺐ ﺑﻮدﻧﺪ و اﻓﺘﺨﺎر و ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ رزﻣﯽ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ آﻧﺎن ﺑﻮد و ھﻤﺴﺎﯾﮕﺎن‬ ‫آﻧﮫﺎ از ﻗﺒﯿﻠﻪ ﻣﻀﺮ دﯾﻦ آﻧﺎن را ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻨﯽ ﻋﺪی ﺑﻦ ﻧﺠﺎر‪ ،‬ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان ﻣﺎدری آن ﺣﻀﺮت ﺑﻮدﻧﺪ و اﯾﻦ راﺑﻄﮥ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪی‬ ‫از ﻃﺮﯾﻖ ھﺎﺷﻢ ﺑﻦ ﻋﺪی ﺑﻦ ﻧﺠﺎر ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻣﯽرﺳﺪ‪ .‬ھﺎﺷﻢ ﺑﺎ ﺳﻠﻤﯽ دﺧﺘﺮ‬ ‫ﻋﻤﺮو ﯾﮑﯽ از اﻓﺮاد ﻗﺒﯿﻠﮥ ﺑﻨﯽ ﻋﺪی ﺑﻦ ﻧﺠﺎر ازدواج ﮐﺮد و ھﺎﺷﻢ از آن زن ﺻﺎﺣﺐ‬ ‫ﻓﺮزﻧﺪی ﺑﻪ ﻧﺎم ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ﺷﺪ‪ .‬او ﻓﺮزﻧﺪش را ﻧﺰد آن زن ﮔﺬاﺷﺖ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻧﻮﺟﻮان ﺷﺪ و‬ ‫ھﻨﻮز ﺑﻪ ﺳﻦ ﺑﻠﻮغ ﻧﺮﺳﯿﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ ﻋﻤﻮﯾﺶ ﮐﻪ اوﻧﯿﺰ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ﻧﺎم داﺷﺖ‪ ،‬او را ﺑﺎ ﺧﻮد‬ ‫ﺑﻪ ﻣﮑﻪ آورد‪ .‬ﺣﻖ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪی در زﻧﺪﮔﯽ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻋﺮب ﺟﺎﯾﮕﺎه ﻣﮫﻤﯽ داﺷﺖ‪ .‬اﺑﻮاﯾﻮب‬ ‫اﻧﺼﺎری از ھﻤﯿﻦ ﺗﺒﺎر ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج روزھﺎی ﻧﺨﺴﺖ ھﺠﺮت‪ ،‬در ﺧﺎﻧﻪ او اﻗﺎﻣﺖ‬ ‫ﮔﺰﯾﺪ‪.‬‬ ‫اوس و ﺧﺰرج از ﻗﺒﯿﻠﮥ ﻗﺤﻄﺎن ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﮫﺎﺟﺮان و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺸﺘﺮ در ﻣﮑﻪ و‬ ‫اﻃﺮاف آن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬از ﻋﺪﻧﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ‬ ‫ھﺠﺮت ﮐﺮد‪ ،‬ﻓﺮزﻧﺪان ﻋﺪﻧﺎن و ﻗﺤﻄﺎن ھﻤﻪ زﯾﺮ ﭘﺮﭼﻢ اﺳﻼم ﮔﺮدآﻣﺪﻧﺪ‪ .‬آﻧﮫﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﯾﮏ‬ ‫ﺟﺴﻢ ﺑﻮدﻧﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ در دوران ﺟﺎھﻠﯿﺖ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ رﻗﺎﺑﺖ داﺷﺘﻨﺪ و ھﺮ ﯾﮏ ﺧﻮد را‬ ‫از دﯾﮕﺮی ﺑﺮﺗﺮ ﻣﯽﺷﻤﺮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎ ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻧﺪ ھﻤﮥ آﻧﮫﺎ زﯾﺮ ﭘﺮﭼﻢ واﺣﺪ‪ ،‬ﺷﯿﻄﺎن راھﯽ ﺑﺮای‬ ‫ﻧﻔﻮذ در دﻟﮫﺎی آﻧﮫﺎ ﻧﺪاﺷﺖ ﺗﺎ ﻓﺘﻨﻪ ﺑﺮاﻧﮕﯿﺰد و آﻧﮫﺎ ﻧﯿﺰ از روی ﺗﻌﺼﺐ ﻗﺤﻄﺎﻧﯽ و ﻋﺪﻧﺎﻧﯽ‬ ‫ﺑﻮدن‪ ،‬ﻧﺪای اﻓﺘﺨﺎر ﺟﺎھﻠﯿﺖ را ﺳﺮ دھﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﯽ ﺗﻤﺎم ﺟﻮاﻧﺐ ﺷﮫﺮ ﯾﺜﺮب ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ و ﻣﻨﺎﺳﺐﺗﺮﯾﻦ ﻣﮑﺎن ﺑﺮای ھﺠﺮت‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و ﯾﺎراﻧﺶ ﺑﻮد ﺗﺎ اﺳﻼم ﻧﯿﺮوﻣﻨﺪ ﺷﻮد و ﻣﺮاﺣﻞ رﺷﺪ و ﺗﺮﻗﯽ را ﺑﭙﯿﻤﺎﯾﺪ و‬

‫ﺟﺰﯾﺮۀ ﻋﺮﺑﯽ را ﻓﺘﺢ ﮐﻨﺪ و ﺳﭙﺲ دﻧﯿﺎی ﻣﺘﻤﺪن را در ﮔﺴﺘﺮۀ ﻗﻠﻤﺮو ﺧﻮﯾﺶ ﻗﺮار دھﺪ ‪.١‬‬ ‫ﻓﻀﺎﯾﻞ ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫ھﺠﺮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺮ ﺷﺮاﻓﺖ و ﺟﺎﯾﮕﺎه ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻣﻨﻮره اﻓﺰود ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ از ﺳﺎﯾﺮ‬ ‫ﺷﮫﺮھﺎی دﻧﯿﺎ ﺑﻪ ﺟﺰ از ﻣﮑﻪ ﺑﺮﺗﺮی ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﻣﺪﯾﻨﻪ دارای ﻓﻀﺎﯾﻞ ﺑﯽﺷﻤﺎری اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ‬ ‫از آﻧﮫﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫‪ -١‬اﻻﺳﺎس ﻓﯽ اﻟﺴﻨﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۳۳۳‬‬

‫‪٥٥٦‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫‪ -۱‬زﯾﺎد ﺑﻮدن ﻧﺎمھﺎی ﻣﺪﯾﻨﻪ‬ ‫ﻧﺎﻣﮫﺎی زﯾﺎد ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺷﮫﺮ‪ ،‬از ﺷﺮاﻓﺖ و ﺑﺰرﮔﯽ ﺧﺎﺻﯽ‬

‫ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ و ﺑﺮای ھﯿﭻ ﺷﮫﺮی در دﻧﯿﺎ ﻧﻤﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد ﻧﺎﻣﮫﺎی ﻣﺪﯾﻨﻪ و ﯾﺎ ﺣﺘﯽ‬ ‫ﻧﺼﻒ ﯾﺎ ﯾﮏ ﭼﮫﺎرم ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻧﺎم ﭘﯿﺪا ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻋﻠﻤﺎ ﻧﺎﻣﮫﺎی ﻣﺪﯾﻨﻪ را در ﺣﺪود ﺻﺪ ﻧﺎم ذﮐﺮ‬ ‫ﮐﺮدهاﻧﺪ ‪ .١‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ زرﮐﺸﯽ در ﮐﺘﺎب اﻋﻼم اﻟﺴﺎﺟﺪ ﺑﺎﺣﮑﺎم اﻟﻤﺴﺎﺟﺪ ‪ ٢‬و ﻣﺠﺪ ﻓﯿﺮوزآﺑﺎدی‬ ‫در ﻗﺎﻣﻮس اﻟﻤﺤﯿﻂ ‪ ٣‬و ﻧﻮراﻟﺪﯾﻦ ﺳﻤﮫﻮدی در وﻓﺎء اﻟﻮﻓﺎء ﺑﺎﺧﺒﺎر دار اﻟﻤﺼﻄﻔﯽ و ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ‬ ‫ﯾﻮﺳﻒ ﺻﺎﻟﺤﯽ در ﺳﺒﻞ اﻟﮫﺪی و اﻟﺮﺷﺎد ﻓﯽ ﺳﯿﺮه ﺧﯿﺮاﻟﻌﺒﺎد ‪ ٤‬اﯾﻦ ﻧﺎﻣﮫﺎ را ذﮐﺮ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻌﺮوفﺗﺮﯾﻦ ﻧﺎﻣﮫﺎی ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬ﯾﺜﺮب؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ۡ َ َ َّ ٓ َ ‪ُ َ َ َ ُ َ َ ۡ َ َ ۡ َ ٰٓ َ ۡ ُ ۡ ّ ٞ‬‬ ‫� ۡم فَٱ ۡرج ُع ۚوا ْ َو� َ ۡس َ ۡ‬ ‫�ٔذ ُِن فَر�ق‪ٞ‬‬ ‫﴿�ذ قالت طا�ِفة مِنهم �أهل ��ِب � مقام ل‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َّ‬ ‫ُ ُ َ‬ ‫ّ ۡ ُ ُ َّ َّ َ ُ ُ َ َّ ُ ُ َ‬ ‫و� َنا َع ۡو َرة ‪َ ٞ‬و َما ِ َ‬ ‫�دون إِ� ف َِر ٗار�‪﴾١٣‬‬ ‫� ب ِ َع ۡو َر�ٍ� إِن ي ِر‬ ‫مِنهم ٱ� ِ� �قولون إِن �ي‬ ‫]اﻷﺣﺰاب‪.[۱۳ :‬‬

‫»)و ﺑﻪ ﯾﺎد آورﯾﺪ( زﻣﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﮔﺮوھﯽ از آﻧﺎن ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ای اھﻞ ﯾﺜﺮب اﯾﻨﺠﺎ ﺟﺎی‬ ‫ﻣﺎﻧﺪﮔﺎری ﺷﻤﺎ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﺮﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬دﺳﺘﻪای از اﯾﺸﺎن ھﻢ از ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ اﺟﺎزه ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ و‬ ‫ً‬ ‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬واﻗﻌﺎ ﺧﺎﻧﻪھﺎی ﻣﺎ ﺑﺪون ﺣﻔﺎظ و ﻧﺎاﺳﺘﻮار اﺳﺖ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﺪون ﺣﻔﺎظ و‬

‫ﻧﺎاﺳﺘﻮار ﻧﺒﻮد و ﻣﺮادﺷﺎن ﻓﺮار ﺑﻮد و ﺑﺲ«‪.‬‬ ‫و در ﺣﺪﯾﺜﯽ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ از ﻧﺎﻣﯿﺪن ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﻪ ﯾﺜﺮب ﻧﮫﯽ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ‬ ‫اﯾﻨﮑﻪ در ﻗﺮآن ﯾﺜﺮب ﻧﺎﻣﯿﺪه ﺷﺪه ﺑﻪ اﯾﻦ دﻟﯿﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﺣﮑﺎﯾﺖ از ﮔﻔﺘﮥ‬ ‫ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن آن را ﯾﺜﺮب ﻧﺎﻣﯿﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻃﺎﺑﻪ‪ :‬از ﺑﺮاء ﻋﺎزب س رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ھﺮﮐﺲ ﻣﺪﯾﻨﻪ را ﯾﺜﺮب‬ ‫ﻧﺎﻣﯿﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ از ﺧﺪاوﻧﺪ ﻃﻠﺐ آﻣﺮزش ﻧﻤﺎﯾﺪ؛ زﯾﺮا ﻧﺎﻣﺶ ﻃﺎﺑﻪ اﺳﺖ« و در رواﯾﺘﯽ آﻣﺪه‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﯾﻦ اﺳﺖ )ﻣﺪﯾﻨﻪ( ﻃﺎﺑﻪ‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﻃﺎﺑﻪ« ‪.٥‬‬ ‫‪ -١‬اﻟﮫﺠﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ اﻟﻤﺒﺎرﮐﺔ‪ ،‬ص ‪ .۱۵۵‬اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﻣﺮﺟﻊ اﺳﺎﺳﯽ در ﻓﻀﺎﺋﻞ ﻣﺪﯾﻨﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ -٢‬ھﻤﺎن‪.‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﻀﻮء اﻟﻼﻣﻊ‪ ،‬ﺳﺨﺎوی‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪ .۸۶ × ۷۹‬ﺑﺮای او ﺗﺄﻟﯿﻔﺎﺗﯽ ذﮐﺮ ﮐﺮده ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از آﻧﮫﺎ اﻟﻤﻐﺎﻧﻢ‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ -٤‬اﻟﻄﺎﺑﺔ ﻓﯽ ﻣﻌﺎﻟﻢ ﻃﺎﺑﻪ‪.‬‬ ‫‪ -٥‬اﺧﺮﺟﻪ اﺣﻤﺪ‪ ،‬ج ‪ ،٤‬ص ‪ .٢٨٥‬وﻟﯽ اﻣﺎم ﺷﻮﮐﺎﻧﯽ در ﻓﺘﺢ اﻟﻘﺪﯾﺮ‪ ،‬ج ‪ ،۴‬ص ‪ ۲۶۸‬آن را ﺿﻌﯿﻒ‬ ‫داﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻋﺮﺿﮥ اﺳﻼم ﺑﺮ ﻗﺒﺎﺋﻞ‪ ،‬و ﻫﺠﺮت اﺻﺤﺎب ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٥٥٧‬‬

‫ﻣﺪﯾﻨﻪ‪ :‬اﯾﻦ ﻣﻌﺮوفﺗﺮﯾﻦ ﻧﺎم آن اﺳﺖ و ھﺮﮔﺎه اﯾﻦ ﻧﺎم اﻃﻼق ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻨﻈﻮر ﻣﺪﯾﻨﻪ‬ ‫ﻣﻨﻮره اﺳﺖ ﻧﻪ ﺷﮫﺮی دﯾﮕﺮ و در آﯾﺎت زﯾﺎدی در ﻗﺮآن‪ ،‬اﯾﻦ ﻧﺎم ذﮐﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ُ َ ُ َ َ ۡ ۡ َۡ َ َ َ ُ ْ ََ َّ َ‬ ‫َ َّ ۡ َ ۡ َ ُ ّ َ‬ ‫َۡ‬ ‫اق �‬ ‫اب م�ٰفِقونۖ ومِن أه ِل ٱلمدِينةِ مردوا � ٱ� ِف ِ‬ ‫﴿و ِممن حول�م مِن ٱ�عر ِ‬ ‫َ ۡ َ ُ ُ ۡ َ ۡ ُ َ ۡ َ ُ ُ ۡ َ ُ َ ّ ُ ُ َّ َّ َ ۡ ُ َّ ُ َ ُّ َ َ ٰ َ َ‬ ‫َ‬ ‫ي�‪] ﴾١٠١‬اﻟﺘﻮﺑﺔ‪:‬‬ ‫اب ع ِظ ٖ‬ ‫�علمهمۖ �ن �علمه ۚم سنعذِ�هم مر� ِ‬ ‫� �م يردون إِ� عذ ٍ‬ ‫‪.[۱۰۱‬‬

‫»در ﻣﯿﺎن ﻋﺮﺑﮫﺎی ﺑﺎدﯾﻪﻧﺸﯿﻦ اﻃﺮاف ﺷﻤﺎ و در ﻣﯿﺎن ﺧﻮد اھﻞ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻣﻨﺎﻓﻘﺎﻧﯽ ھﺴﺘﻨﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﺗﻤﺮﯾﻦ ﻧﻔﺎق ﮐﺮدهاﻧﺪ و در آن ﻣﮫﺎرت ﭘﯿﺪا ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ‪ .‬ﺗﻮ اﯾﺸﺎن را ﻧﻤﯽﺷﻨﺎﺳﯽ؛ ﺑﻠﮑﻪ‬ ‫ﻣﺎ آﻧﺎن را ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﯿﻢ‪ .‬اﯾﺸﺎن را دوﺑﺎر ﺷﮑﻨﺠﻪ ﻣﯽدھﯿﻢ؛ ﺳﭙﺲ رواﻧﻪ ﻋﺬاب ﺑﺰرﮔﯽ‬

‫ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ«‪.‬‬ ‫و ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ َ‬ ‫َ َّ ُ ْ َ‬ ‫﴿ َما َ� َن ِ�َ ۡهل ٱل ۡ َمد َ‬ ‫ِين ِة َو َم ۡن َح ۡول َ ُهم ّم َِن ٱ ۡ� ۡع َ‬ ‫اب أن َ� َتخلفوا عن َّر ُسو ِل ٱ�ِ َو�‬ ‫ر‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ ٰ َ َ َّ ُ ۡ َ ُ ُ ُ ۡ َ َ ‪ٞ َ َ ۡ َ َ َ ٞ َ َ َ َ ٞ‬‬ ‫َ ۡ َ ُ ْ َ ُ ۡ َ َّ ۡ‬ ‫سهِۚۦ �ل ِك بِ��هم � ي ِصيبهم ظمأ و� نصب و� �مصة‬ ‫س ِهم عن �ف ِ‬ ‫ير�بوا بِأنف ِ‬ ‫َّ َ َ َ َ ُ َ َ ۡ ٗ َ ُ ۡ ُ َّ َ َ َ َ َ ُ َ‬ ‫ون م ِۡن َع ُد ّو َّ� ۡي ً� إ َّ� ُكت ِ َ‬ ‫َ‬ ‫ب‬ ‫يل ٱ�ِ و� ي�ٔون موطِئا ي ِغيظ ٱلكفار و� �نال‬ ‫ِ‬ ‫ِ� سب ِ ِ‬ ‫ٖ‬ ‫َ َ ‪َ َ َّ َّ ٌ ٰ َ ٞ‬‬ ‫َ‬ ‫يع أَ ۡج َر ٱل ۡ ُم ۡح ِ َ‬ ‫ض ُ‬ ‫ل ُهم بِهِۦ �مل �ل ِۚح إِن ٱ‬ ‫سنِ�‪] ﴾١٢٠‬اﻟﺘﻮﺑﺔ‪.[۱۲۰ :‬‬ ‫� � يُ ِ‬ ‫»درﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ اھﻞ ﻣﺪﯾﻨﻪ و ﺑﺎدﯾﻪﻧﺸﯿﻨﺎن دور و ﺑﺮ آﻧﺎن از ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺟﺪا ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ و‬ ‫ﺟﺎن ﺧﻮد را از ﺟﺎن ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ دوﺳﺖﺗﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ھﯿﭻ ﺗﺸﻨﮕﯽ و ﺧﺴﺘﮕﯽ و‬ ‫ﮔﺮﺳﻨﮕﯽای در راه ﺧﺪا ﺑﻪ آﻧﺎن ﻧﻤﯽرﺳﺪو ﮔﺎﻣﯽ ﺑﻪ ﺟﻠﻮ ﺑﺮﻧﻤﯽدارﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺧﺸﻢ‬ ‫ﮐﺎﻓﺮان ﺷﻮد و ﺑﻪ دﺷﻤﻨﺎن دﺳﺘﺒﺮدی ﻧﻤﯽزﻧﻨﺪ ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ واﺳﻄﮥ آن ﮐﺎر ﻧﯿﮑﻮﺋﯽ‬

‫ﺑﺮای آﻧﺎن ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺑﯽﮔﻤﺎن ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﺎداش ﻧﯿﮑﻮﮐﺎران را ھﺪر ﻧﻤﯽدھﺪ«‪.‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﻪ ﻣﺒﺎرﮐﻪ‪ ،‬ﻣﻨﻮره‪ ،‬ﻣﺸﺮﻓﻪ و دﯾﮕﺮ ﺻﻔﺖھﺎی ﻧﯿﮑﻮ ﻣﻮﺻﻮف ﺷﺪه‬

‫اﺳﺖ ‪.١‬‬ ‫‪ّ -۲‬‬ ‫ﻣﺤﺒﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ و ﺗﻘﺎﺿﺎی دﻓﻊ اﻧﻮاع اﻣﺮاض و ﺑﯿﻤﺎریھﺎ‬

‫درﺧﻮاﺳﺖ آن ﺣﻀﺮت ج از ﭘﺮوردﮔﺎرش در ﻣﻮرد ﻣﺪﯾﻨﻪ اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﻮد‪ :‬ﺑﺎر ﺧﺪاﯾﺎ!‬ ‫ﻣﺪﯾﻨﻪ را ﺑﺮاﯾﻤﺎن ﻣﺤﺒﻮب ﺑﮕﺮدان‪ ،‬ھﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﻣﮑﻪ ﺑﺮای ﻣﺎ دوﺳﺖداﺷﺘﻨﯽ ﺑﻮد و‬ ‫‪ -١‬اﻟﮫﺠﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ اﻟﻤﺒﺎرﮐﻪ‪ ،‬ص ‪.۱۵۶‬‬

‫‪٥٥٨‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﺣﺘﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﻣﮑﻪ آن را ﺑﺮای ﻣﺎ دوﺳﺖداﺷﺘﻨﯽ ﻗﺮار ده ‪.١‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ از اﻧﺲ س رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ‪» :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج وﻗﺘﯽ از ﺳﻔﺮی ﺑﺮﻣﯽﮔﺸﺖ و‬ ‫ﭼﺸﻤﺶ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪھﺎی ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻣﯽاﻓﺘﺎد‪ ،‬ﺑﺮ ﺳﺮﻋﺖ ﺳﻮارﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ آن ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﯽاﻓﺰود‬ ‫و اﮔﺮ ﺑﺮ ﭼﮫﺎر ﭘﺎﯾﯽ ﺳﻮار ﻣﯽﺑﻮد‪ ،‬از ﻣﺤﺒﺖ ﻣﺪﯾﻨﻪ آن را ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ درﻣﯽآورد و ﺗﻨﺪﺗﺮ‬

‫ﻣﯽراﻧﺪ« ‪.٢‬‬ ‫‪ -۳‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج از ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ دو ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﮑﻪ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﺮﮐﺖ دھﺪ‬

‫اﻧﺲس از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج رواﯾﺖ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﺎر ﺧﺪاﯾﺎ! ﺑﺮ ﻣﺪﯾﻨﻪ دو ﺑﺮاﺑﺮ‬

‫ﻣﮑﻪ ﺑﺮﮐﺖ ﻧﺎزل ﮐﻦ« ‪.٣‬‬ ‫از اﺑﻮھﺮﯾﺮه س ﻧﯿﺰ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮدم ﻣﺪﯾﻨﻪ اوﻟﯿﻦ ﻣﯿﻮهھﺎی رﺳﯿﺪه درﺧﺘﺎن‬ ‫ﻣﺪﯾﻨﻪ را ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻣﯽآوردﻧﺪ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج آن را ﺑﺮﻣﯽداﺷﺖ و ﻣﯽﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫»ﺑﺎر ﺧﺪاﯾﺎ! ﺑﻪ ﻣﯿﻮهھﺎ ﻣﺎ ﺑﺮﮐﺖ ﺑﺪه و ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﮥ ﻣﺎ ﺑﺮﮐﺖ ﺑﺪه و ﺑﻪ ﺻﺎع و ﻣﺪ )ﭘﯿﻤﺎﻧﻪ( ﻣﺎ‬ ‫ﺑﺮﮐﺖ ﺑﺪه‪ .‬ﺑﺎر ﺧﺪاﯾﺎ! اﺑﺮاھﯿﻢ‪ ،‬ﺑﻨﺪه و ﺧﻠﯿﻞ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﻮد و ﻣﻦ ﻧﯿﺰ ﺑﻨﺪه و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺗﻮ‬ ‫ھﺴﺘﻢ؛ او ﺑﺮای ﻣﮑﻪ دﻋﺎ ﮐﺮد و ﻣﻦ از ﺗﻮ ھﻤﺎن دﻋﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﺑﺮاھﯿﻢ ﺑﺮای ﻣﮑﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻪ‬

‫ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻦ دو ﺑﺮاﺑﺮ آن را ﺑﺮای ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻣﯽﺧﻮاھﻢ«‪.‬‬ ‫اﺑﻮھﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺳﭙﺲ رﺳﻮل ﺧﺪا ﮐﻮﭼﮏﺗﺮﯾﻦ ﻓﺮزﻧﺪ ﺣﺎﺿﺮ را ﺻﺪا ﻣﯽﮐﺮد و ﻣﯿﻮه‬

‫را ﺑﻪ او ﻣﯽداد ‪.٤‬‬ ‫‪ -۴‬ﻣﺼﻮن ﺑﻮدن ﻣﺪﯾﻨﻪ از دﺟﺎل و ﻃﺎﻋﻮن ﺑﻪ ﺑﺮﮐﺖ دﻋﺎی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎﻧﯽ را ﺑﺮ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﮔﻤﺎﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ از آن ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﯽآورﻧﺪ‪ .‬از‬ ‫اﯾﻦ رو دﺟﺎل راھﯽ ﺑﻪ آن ﻧﺪارد؛ ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ‪ ،‬ﮐﺎﻓﺮان و ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺳﻮی دﺟﺎل‬ ‫ﻣﯽاﻧﺪازد‪ .‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ وﺑﺎ و ﻃﺎﻋﻮن وارد ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻧﻤﯽﺷﻮد؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ آن‬

‫ﺧﺒﺮ داده اﺳﺖ ‪.٥‬‬ ‫‪ -١‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۱۵۷‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺒﺨﺎری‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﻌﻤﺮة‪ ،‬ﺑﺎب ﻣﻦ اﺳﺮع ﻧﺎﻗﺘﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪ ،۶۲۰‬ﺷﻤﺎرۀ ‪.۱۸۰۲‬‬ ‫‪ -٣‬ھﻤﺎن‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﻓﻀﺎﺋﻞ اﻟﻤﺪﯾﻨﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۴‬ص ‪ ،۹۷‬ﺷﻤﺎرۀ ‪.۱۸۸۵‬‬ ‫‪ -٤‬ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺤﺞ‪ ،‬ﺑﺎب ﻓﻀﻞ اﻟﻤﺪﯾﻨﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۱۰۰۰‬‬ ‫‪ -٥‬اﻟﮫﺠﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ اﻟﻤﺒﺎرﮐﺔ‪ ،‬ص ‪.۱۶۰‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻋﺮﺿﮥ اﺳﻼم ﺑﺮ ﻗﺒﺎﺋﻞ‪ ،‬و ﻫﺠﺮت اﺻﺤﺎب ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٥٥٩‬‬

‫‪ -۵‬ﻓﻀﯿﻠﺖ ﺻﺒﺮ و ﺑﺮدﺑﺎری ﺑﺮ ﺳﺨﺘﯽھﺎی ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﮐﺴﯽ را ﮐﻪ ﺑﺮ ﺳﺨﺘﯽھﺎی ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﺮدﺑﺎری ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬وﻋﺪۀ ﺷﻔﺎﻋﺖ را در‬ ‫روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﺮاﯾﺶ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ .‬از ﺳﻌﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ وﻗﺎص س رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﺮای آﻧﺎن ﺑﮫﺘﺮ اﺳﺖ اﮔﺮ ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ھﯿﭻ ﮐﺲ آن را از روی ﺑﯽرﻏﺒﺘﯽ‬ ‫رھﺎ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ ﻣﮕﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﮫﺘﺮ از او را در ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و ھﯿﭻ ﮐﺲ ﺑﺮ ﺷﺪت‬ ‫وﺗﻨﮕﯽ ﻣﻌﯿﺸﺖ در آن ﺑﺮدﺑﺎری و ﭘﺎﯾﺪاری ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﻦ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﺮای او‬

‫ﺷﻔﺎﻋﺖ ﺧﻮاھﻢ ﮐﺮد ﯾﺎ ﮔﻮاه او ﺧﻮاھﻢ ﺑﻮد« ‪.١‬‬ ‫‪ -۶‬ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻣﺮدن در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫از اﺑﻦ ﻋﻤﺮ س رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ھﺮﮐﺲ در ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﺎﻗﯽ ﺑﻤﺎﻧﺪ‬

‫و در آن ﺑﻤﯿﺮد‪ ،‬ﻣﻦ ﺑﺮای او ﺷﻔﺎﻋﺖ ﺧﻮاھﻢ ﮐﺮد« ‪.٢‬‬ ‫اﯾﻦ دﯾﺪﮔﺎه ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﮔﺮدﯾﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب‬ ‫س ھﻤﻮاره ﭼﻨﯿﻦ دﻋﺎ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪» :‬ﺑﺎر ﺧﺪاﯾﺎ! ﺷﮫﺎدت در راه ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﻦ ﻋﻄﺎ ﮐﻦ و ﻣﺮگ‬

‫ﻣﺮا در ﺷﮫﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮت ﺑﮕﺮدان« ‪.٣‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﯿﺰ دﻋﺎی ﻓﺎروق س را ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ و او را در ﻣﺤﺮاب ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﺣﺎﻟﯽ‬ ‫ﮐﻪ در ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ ﭘﯿﺸﻨﻤﺎز ﺑﻮد ﺑﻪ ﺷﮫﺎدت رﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ -۷‬ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻣﺮﮐﺰ اﯾﻤﺎن اﺳﺖ و ﻧﺎﭘﺎﮐﯽھﺎ را از ﺧﻮد دور ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬ ‫ھﺮﮔﺎه اﯾﻤﺎن در ﺷﮫﺮھﺎی دﯾﮕﺮ دﭼﺎر ﻣﻀﯿﻘﻪ ﺑﺸﻮد ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﭘﻨﺎه ﻣﯽﺑﺮد؛ ﭼﺮاﮐﻪ‬

‫ﻣﺪﯾﻨﻪ اﻧﺴﺎﻧﮫﺎی ﭘﻠﯿﺪ و ﺷﺮور را در ﺧﻮد ﺟﺎی ﻧﻤﯽدھﺪ ‪.٤‬‬ ‫از اﺑﻮھﺮﯾﺮه س رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﯾﻤﺎن ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﺎز ﻣﯽﮔﺮدد‬

‫‪ -١‬ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺤﺞ‪ ،‬ﺑﺎب ﻓﻀﻞ اﻟﻤﺪﯾﻨﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪ ،۹۲۲‬ﺷﻤﺎرۀ ‪.۱۳۶۳‬‬ ‫‪ -٢‬اﺧﺮﺟﻪ اﺣﻤﺪ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪ ۱۰۴ ،۷۴‬ﺑﺎ ﺳﻨﺪ ﺻﺤﯿﺢ و اﺑﻦ ﺣﺒﺎن آن را ﺻﺤﯿﺢ ﻗﺮار داده اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﻤﺎره‬ ‫‪.۳۷۴۱‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﺒﺨﺎری‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﻓﻀﺎﺋﻞ اﻟﻤﺪﯾﻨﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۴‬ص ‪ ،۱۰۰‬ﺷﻤﺎرۀ ‪.۱۸۹۰‬‬ ‫‪ -٤‬اﻟﮫﺠﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﻪ اﻟﻤﺒﺎرﮐﻪ‪ ،‬ص ‪.۱۶۱‬‬

‫‪٥٦٠‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫و ﺟﻤﻊ ﻣﯽﺷﻮد ھﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ ﻣﺎر ﺧﻮد را در ﺳﻮراﺧﺶ ﺟﻤﻊ ﻣﯽﮐﻨﺪ« ‪.١‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪی ﮐﻪ ﺟﺎﻧﻢ در دﺳﺖ اوﺳﺖ ﮐﻪ ھﯿﭻ ﮐﺲ از‬ ‫روی ﺑﯽﻣﯿﻠﯽ و ﺑﯽﻋﻼﻗﮕﯽ ﻣﺪﯾﻨﻪ را ﺗﺮک ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺮد ﺑﮫﺘﺮی از او را‬ ‫در ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻨﺶ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﻮره آھﻨﮕﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺎﭘﺎﮐﯿﮫﺎ را از ﺑﯿﻦ‬ ‫ﻣﯽﺑﺮد و ﻗﯿﺎﻣﺖ زﻣﺎﻧﯽ ﺑﺮﭘﺎ ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ ﮐﻪ در ﻣﺪﯾﻨﻪ اﻓﺮاد ﺑﺪﮐﺎر ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ؛‬

‫ھﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ ﮐﻮره آھﻨﮕﺮ ﻧﺎﺧﺎﻟﺼﯿﮫﺎی ﻓﻠﺰ را از ﺑﯿﻦ ﻣﯽﺑﺮد« ‪.٢‬‬ ‫‪ -۸‬ﻣﺪﯾﻨﻪ ﮔﻨﺎھﺎن را از ﺑﯿﻦ ﻣﯽﺑﺮد‪.‬‬

‫از زﯾﺪ ﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ س رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﺪﯾﻨﻪ ﭘﺎک اﺳﺖ؛‬ ‫ﮔﻨﺎھﺎن را از ﺑﯿﻦ ﻣﯽﺑﺮد ھﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ آﺗﺶ‪ ،‬آﻻﯾﺸﮫﺎ ‪ ٣‬و ﻧﺎﺧﺎﻟﺼﯽھﺎی ﻧﻘﺮه را از ﺑﯿﻦ‬

‫ﻣﯽﺑﺮد« ‪.٤‬‬ ‫‪ -۹‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺪﯾﻨﻪ را از ﺷﺮ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻗﺼﺪ ﺳﻮﺋﯽ ﻋﻠﯿﻪ آن داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺣﻔﺎﻇﺖ‬ ‫ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻣﺪﯾﻨﻪ را از ﺷﺮ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻗﺼﺪ ﺳﻮﺋﯽ ﻋﻠﯿﻪ آن داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ‬

‫ﻋﮫﺪه ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﮐﺴﯽ را ﮐﻪ در ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﺪﻋﺘﯽ اﯾﺠﺎد ﻧﻤﺎﯾﺪ ﯾﺎ‬ ‫ﺑﺪﻋﺖﮔﺬار و ﺧﺎﺋﻨﯽ را ﭘﻨﺎه دھﺪ ﯾﺎ اھﻞ ﻣﺪﯾﻨﻪ را ﺑﺘﺮﺳﺎﻧﺪ ﺑﻪ ﻟﻌﻨﺖ و ﻋﺬاب ﺧﺪا و ﺑﻪ‬ ‫ﻧﺎﺑﻮدی زودرس ھﺸﺪار داده اﺳﺖ‪ .‬از اﺑﻮھﺮﯾﺮه س رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ھﯿﭻ ﮐﺲ ﺑﺮای اھﻞ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺗﻮﻃﺌﻪ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ دﭼﺎر ﻧﺎﺑﻮدی ﻣﯽﮔﺮدد‬ ‫ھﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﻧﻤﮏ در آب ﻣﻨﺤﻞ و از ﺑﯿﻦ ﻣﯽرود ‪ .«٥‬و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﺪﯾﻨﻪ‬ ‫‪٦‬‬ ‫ﺣﺮم ﻣﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ھﺮ ﮐﺲ در آن ﺑﺪﻋﺘﯽ اﯾﺠﺎد ﻧﻤﺎﯾﺪ ﯾﺎ ﺑﺪﻋﺖﮔﺬار و ﺧﺎﺋﻨﯽ را ﭘﻨﺎه ﺑﺪھﺪ‬ ‫ﻟﻌﻨﺖ ﺧﺪا و ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن و ﻣﺮدم ﺑﺮ او و ﺧﺪاوﻧﺪ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ھﯿﭻ ﭼﯿﺰی را از او ﻧﺨﻮاھﺪ‬ ‫‪ -١‬اﻟﺒﺨﺎری‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﻓﻀﺎﺋﻞ اﻟﻤﺪﯾﻨﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۴‬ص ‪ ،۹۳‬ﺷﻤﺎرۀ ‪.۱۸۷۶‬‬ ‫‪ -٢‬ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺤﺞ‪ ،‬ﺑﺎب اﻟﻤﺪﯾﻨﻪ ﺗﻨﻔﯽ ﺷﺮارھﺎ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪ ،۱۰۰۵‬ﺷﻤﺎرۀ ‪.۱۳۸۱‬‬ ‫‪ -٣‬در رواﯾﺘﯽ آﻣﺪه اﺳﺖ ‪) :‬ﻧﺎﭘﺎﮐﯿﮫﺎ را از ﺑﯿﻦ ﻣﯽﺑﺮد( و در رواﯾﺘﯽ دﯾﮕﺮ آﻣﺪه اﺳﺖ ‪) :‬ﻣﺮدان ﻧﺎﭘﺎک را‬ ‫از ﺑﯿﻦ ﻣﯽﺑﺮد‪(.‬‬ ‫‪ -٤‬اﻟﺒﺨﺎری‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﻤﻐﺎزی‪ ،‬ﺑﺎب ﻏﺰوه اﺣﺪ‪ ،‬ج ‪ ،۷‬ص ‪ ،۲۵۶‬ﺷﻤﺎره ‪.۴۰۵۰‬‬ ‫‪ -٥‬اﻟﺒﺨﺎری‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﻓﻀﺎﺋﻞ اﻟﻤﺪﯾﻨﻪ‪ ،‬ﺑﺎب اﺛﻢ ﻣﻦ آذی اھﻞ اﻟﻤﺪﯾﻨﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۴‬ص ‪.۹۴‬‬ ‫‪ -٦‬ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺤﺞ‪ ،‬ﺑﺎب ﻓﻀﻞ اﻟﻤﺪﯾﻨﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪ ،۹۹۹‬ﺷﻤﺎره ‪.۱۳۷۱‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻋﺮﺿﮥ اﺳﻼم ﺑﺮ ﻗﺒﺎﺋﻞ‪ ،‬و ﻫﺠﺮت اﺻﺤﺎب ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٥٦١‬‬

‫ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ« ‪.١‬‬ ‫‪ -۱۰‬ﺣﺮم ﻗﺮار دادن ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﭘﺲ از ﻧﺰول وﺣﯽ اﻟﮫﯽ‪ ،‬ﻣﺪﯾﻨﻪ را ﺣﺮام ﻗﺮار داده اﺳﺖ؛ ﭘﺲ در آن‬ ‫ﺧﻮﻧﯽ رﯾﺨﺘﻪ ﻧﻤﯽﺷﻮد و در آن ﺳﻼﺣﯽ ﺣﻤﻞ ﻧﻤﯽﺷﻮد و در آن ﮐﺴﯽ ﺗﺮﺳﺎﻧﺪه ﻧﻤﯽﺷﻮد‬ ‫و درﺧﺘﯽ از آن ﻗﻄﻊ ﻧﻤﯽﮔﺮدد و ﮔﻤﺸﺪۀ آن ﺑﺮای ھﯿﭻ ﮐﺲ ﺣﻼل ﻧﯿﺴﺖ؛ ﻣﮕﺮ ﮐﺴﯽ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺨﻮاھﺪ اﻋﻼم ﮐﻨﺪ ﺗﺎ آن را ﺑﻪ ﺻﺎﺣﺒﺶ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ و دﯾﮕﺮ اﻣﻮری ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﺤﺮﯾﻢ آن‬ ‫ﻣﯽﮔﺮدد ‪ .٢‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﺑﺮاھﯿﻢ ﻣﮑﻪ را ﺣﺮم ﻗﺮار داد و ﺑﺮای اھﻞ ﻣﮑﻪ دﻋﺎ‬ ‫ﮐﺮد‪ ،‬ﻣﻦ ﻣﺪﯾﻨﻪ را ﺣﺮم ﻗﺮار ﻣﯽدھﻢ ھﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ اﺑﺮاھﯿﻢ‪ ،‬ﻣﮑﻪ را ﺣﺮم ﻗﺮار داده اﺳﺖ‬ ‫و ﺑﺮای ﺻﺎع وﻣﺪ )وزﻧﮫﺎی( آﻧﮫﺎ دﻋﺎ ﻧﻤﻮدهام ﮐﻪ دو ﺑﺮاﺑﺮ آﻧﭽﻪ اﺑﺮاھﯿﻢ ﺑﺮای اھﻞ ﻣﮑﻪ‬

‫ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ آﻧﺎن ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ« ‪.٣‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﯾﻦ ﮐﻮه )اﺣﺪ( ﻣﺎ را دوﺳﺖ ﻣﯽدارد و ﻣﺎ آن را‬ ‫دوﺳﺖ ﻣﯽدارﯾﻢ‪ .‬ﺑﺎر ﺧﺪاﯾﺎ! اﺑﺮاھﯿﻢ‪ ،‬ﻣﮑﻪ را ﺣﺮم ﻗﺮار داد و ﻣﻦ ﻣﯿﺎن دو ﻻﺑﮥ ﻣﺪﯾﻨﻪ را‬ ‫ﺣﺮم ﻗﺮار ﻣﯽدھﻢ« و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﮔﯿﺎه ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻗﻄﻊ ﻧﻤﯽﺷﻮد و ﺳﻼﺣﯽ ﺑﺮای ﺟﻨﮕﯿﺪن از‬ ‫ﻏﻼف ﺑﯿﺮون ﮐﺸﯿﺪه ﻧﻤﯽﺷﻮد و ﺑﺮداﺷﺘﻦ اﺷﯿﺎء ﮔﻤﺸﺪه در آن ﺟﺎﺋﺰ ﻧﯿﺴﺖ ﻣﮕﺮ ﺑﺮای‬ ‫ﮐﺴﯽ ﮐﻪ آن را ﺑﻪ ﻗﺼﺪ اﻋﻼم ﺑﺮدارد و ﺑﺮای ھﯿﭻ ﻣﺮدی ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬ ‫ﺳﻼﺣﯽ ﺣﻤﻞ ﮐﻨﺪ و ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ از آن درﺧﺘﯽ ﻗﻄﻊ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﮐﺴﯽ ﺑﺮای‬

‫آذوﻗﮥ ﺷﺘﺮش اﯾﻦ ﮐﺎر را اﻧﺠﺎم دھﺪ« ‪.٤‬‬ ‫ﻓﻀﺎﯾﻞ ﺑﯽﺷﻤﺎر ﻣﺪﯾﻨﻪ اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج را ﺷﯿﻔﺘﮥ ﺧﻮد ﻧﻤﻮده ﺑﻮد و‬ ‫آﻧﮫﺎ را ﺑﻪ ھﺠﺮت ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ و ﺳﮑﻮﻧﺖ در آن ﻋﻼﻗﻤﻨﺪ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮد؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻧﯿﺮوھﺎی اﻣﺖ‬ ‫اﺳﻼم در آن ﮔﺮدھﻢ آﻣﺪﻧﺪ و ﺑﺮای از ﺑﯿﻦ ﺑﺮدن ﺷﺮک ﺑﺎ ﺗﻤﺎم اﻧﻮاﻋﺶ و ﮐﻔﺮ ﺑﺎ ھﻤﮥ‬ ‫اﺷﮑﺎﻟﺶ‪ ،‬ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺷﺮق و ﻏﺮب دﻧﯿﺎ را ﻓﺘﺢ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ -١‬اﻟﮫﺠﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﻪ اﻟﻤﺒﺎرﮐﻪ‪ ،‬ص ‪.۱۶۴‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺒﺨﺎری‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺒﯿﻮع‪ ،‬ﺑﺎب ﺑﺮﮐﻪ ﺻﺎﻟﺢ اﻟﻨﺒﯽ و ﻣﺪه‪ ،‬ج ‪ ،۴‬ص ‪ ،۳۴۶‬ﺷﻤﺎره ‪.۲۱۲۹‬‬ ‫‪ -٣‬ھﻤﺎن‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﻤﻐﺎزی‪ ،‬ﺑﺎب اﺣﺪ ﺟﺒﻞ ﯾﺤﺒﻨﺎ و ﻧﺤﺒﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۷‬ص ‪ ،۳۷۷‬ﺷﻤﺎرۀ ‪.۴۸۴‬‬ ‫‪ -٤‬اﺧﺮﺟﻪ اﺣﻤﺪ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۱۱۹‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺷﺸﻢ‪:‬‬ ‫ﻫﺠﺮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و رﻓﯿﻖ ﺳﻔﺮش‪،‬‬ ‫اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻﺪﯾﻖس‬

‫ﻓﺼﻞ اول‬ ‫ﺷﮑﺴﺖ ﻧﻘﺸﮥ ﻣﺸﺮﮐﺎن و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی دﻗﯿﻖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺮای‬ ‫ﻫﺠﺮت‬ ‫ﺑﻌﺪ از آﻧﮑﻪ ﻗﺮﯾﺶ در ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی ﯾﺎران رﺳﻮل ﺧﺪا از ھﺠﺮت ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﺎ وﺟﻮد‬ ‫ﺷﯿﻮهھﺎی ﺗﻨﺪ ﺧﻮد ﺑﺎ ﺷﮑﺴﺖ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺪی ﺑﻮدن ﺧﻄﺮی ﮐﻪ ﻣﻨﺎﻓﻊ‬ ‫اﻗﺘﺼﺎدی و ﺟﺎﯾﮕﺎه اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ آﻧﺎن را ﻣﯿﺎن ﻗﺒﯿﻠﻪھﺎی ﻋﺮب ﺗﮫﺪﯾﺪ ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ﭘﯽ ﺑﺮدﻧﺪ و در‬ ‫داراﻟﻨﺪوه )ﻣﺤﻞ ﻣﺸﻮرﺗﯽ ﻗﺮﯾﺶ( در ﻣﻮرد از ﺑﯿﻦ ﺑﺮدن رھﺒﺮ دﻋﻮت ﺑﻪ راﯾﺰﻧﯽ‬ ‫ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ اﺑﻦ ﻋﺒﺎس در ﺗﻔﺴﯿﺮ اﯾﻦ آﯾﻪ ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ۡ َ ۡ ُ ُ َ َّ َ َ َ ُ ْ ُ ۡ ُ َ َ ۡ َ ۡ ُ َ ۡ ُ ۡ‬ ‫ُ َ‬ ‫�ر ُج َ‬ ‫وكۚ َو َ� ۡمك ُرون‬ ‫﴿�ذ �مكر بِك ٱ�ِين �فروا ِ�ثبِتوك أو �قتلوك أو ِ‬ ‫ََۡ ُ‬ ‫� َخ ۡ ُ‬ ‫�ۖ َوٱ َّ ُ‬ ‫ك ُر ٱ َّ ُ‬ ‫� ٱ ۡل َ�ٰكِر َ‬ ‫و�م‬ ‫�ن‪] ﴾٣٠‬اﻷﻧﻔﺎل‪.[۳۰ :‬‬ ‫ِ‬ ‫»)ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﯿﺎور( ھﻨﮕﺎﻣﯽ را ﮐﻪ ﮐﺎﻓﺮان درﺑﺎرۀ ﺗﻮ ﻧﻘﺸﻪ ﻣﯽﮐﺸﯿﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﻮ را‬ ‫ﺑﻪ زﻧﺪان ﺑﯿﻔﮑﻨﻨﺪ ﯾﺎ ﺑﮑﺸﻨﺪ و ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﯿﺮون ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬آﻧﺎن ﭼﺎره ﻣﯽاﻧﺪﯾﺸﯿﺪﻧﺪ و ﻧﻘﺸﻪ‬

‫ﻣﯽﮐﺸﯿﺪﻧﺪ و ﺧﺪا ھﻢ ﺗﺪﺑﯿﺮ و ﭼﺎرهﺳﺎزی ﻣﯽﮐﺮد و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ﭼﺎرهﺳﺎز اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫ﻗﺮﯾﺶ در ﻣﮑﻪ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﻣﺸﻮرت ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺻﺒﺢ ﻓﺮدا او را ﺑﺎ‬ ‫زﻧﺠﯿﺮ ﺑﺒﻨﺪﯾﺪ و ﻧﮕﺎه دارﯾﺪ و ﺑﺮﺧﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ او را ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﺑﺮﺳﺎﻧﯿﺪ و ﺑﺮﺧﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ او را از‬ ‫ﻣﯿﺎن ﺧﻮدﻣﺎن اﺧﺮاج ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش را از اﯾﻦ ﺗﻮﻃﺌﻪ آ ﮔﺎه ﮐﺮد ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬آن‬ ‫ﺷﺐ ﻋﻠﯽ در ﺑﺴﺘﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺧﻮاﺑﯿﺪ ‪ ١‬و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻣﮑﻪ را ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺗﺮک ﻧﻤﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﺮﮔﺰﯾﺪﮔﺎن ﻗﺮﯾﺶ اﻃﻤﯿﻨﺎن داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻮﻃﺌﻪ ﭘﺴﺖ و زﺑﻮﻧﺎﻧﮥ آﻧﺎن ﻣﻮﻓﻘﯿﺖآﻣﯿﺰ ﺧﻮاھﺪ‬ ‫ﺑﻮد‪ّ ،‬اﻣﺎ ﺻﺒﺢ ھﻨﮕﺎم ﺑﺎ ﯾﻮرش ﺑﺮ ﺑﺴﺘﺮی ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺧﻮاﺑﯿﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻋﻠﯽ را دﯾﺪﻧﺪ‪،‬‬ ‫ﺑﻪ ﺷﮑﺴﺖ ﻓﺎﺣﺶ ﺧﻮﯾﺶ ﭘﯽ ﺑﺮدﻧﺪ و ﺑﺎ ﺣﺎﻟﺖ ﯾﺎس و ﻧﺎاﻣﯿﺪی از ﻋﻠﯽ س ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ‪:‬‬ ‫‪ -١‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ ﻗﺮاءة ﻟﺠﻮاﻧﺐ اﻟﺤﺬر واﻟﺤﯿﻄﺔ‪ ،‬ص ‪.۱۳۵‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﻫﺠﺮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و رﻓﯿﻖ ﺳﻔﺮش‪ ،‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻﺪﯾﻖ س‬

‫‪٥٦٥‬‬

‫رﻓﯿﻘﺖ ﮐﺠﺎﺳﺖ؟ ﻋﻠﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﻤﯽداﻧﻢ‪ .‬آﻧﮫﺎ رد ﭘﺎی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ را ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و وﻗﺘﯽ ﺑﻪ ﮐﻮه‬ ‫رﺳﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺳﺮدرﮔﻢ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬از ﮐﻨﺎر ﻏﺎر ﮔﺬﺷﺘﻨﺪ‪ّ ،‬اﻣﺎ ﻋﻨﮑﺒﻮﺗﯽ را دﯾﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ دھﺎﻧﻪ ﻏﺎر ﺗﺎر‬ ‫ﺗﻨﯿﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﺧﻮد ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺎزﮔﯽ ﮐﺴﯽ اﯾﻨﺠﺎ ﻧﯿﺎﻣﺪه اﺳﺖ و رﺳﻮل ﺧﺪا ﺳﻪ روز در‬ ‫ﻏﺎر ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑﺮد ‪.١‬‬ ‫ﺳﯿﺪ ﻗﻄﺐ در ﺗﻔﺴﯿﺮ اﯾﻦ آﯾﺎت ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ‪» :‬اﯾﻦ ﯾﺎدآور اوﺿﺎع ﻣﮑﻪ ﻗﺒﻞ از ﺗﻐﯿﯿﺮ و‬ ‫ﺗﺒﺪﯾﻞ اوﺿﺎع و ﻣﻮﺿﻊ اھﻞ ﻣﮑﻪ اﺳﺖ و اﯾﻦ ﺟﺮﯾﺎن‪ ،‬اﻟﮫﺎمﮔﺮ ﯾﻘﯿﻦ و اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ آﯾﻨﺪه‬ ‫اﺳﺖ ھﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﺗﺪﺑﯿﺮ اﻟﮫﯽ در آﻧﭽﻪ ﻣﻘﺪر ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬ ‫اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر ﺑﺎ اﯾﻦ آﯾﻪھﺎ ﻣﻮرد ﺧﻄﺎب ﻗﺮار ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ھﺮ دو ﺣﺎﻟﺖ ﯾﻌﻨﯽ ﺷﺮاﯾﻂ زﻧﺪﮔﯽ‬ ‫در ﻣﮑﻪ و ﺳﺨﺘﯿﮫﺎ و دﺷﻮارﯾﮫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ آن ﺳﺮوﮐﺎر داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬آ ﮔﺎھﯽ ﮐﺎﻣﻞ داﺷﺘﻨﺪ و ﮐﺎﻓﯽ‬ ‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ اﯾﻦ آﯾﻪھﺎ ﮔﺬﺷﺘﮥ ﻧﺰدﯾﮏ ﺧﻮد را و ﺗﺮسھﺎ و اﺿﻄﺮابھﺎی آن را ﺑﺎ وﺿﻌﯿﺖ‬ ‫ﻓﻌﻠﯽ و اﻣﻨﯿﺖ و آﺳﺎﯾﺶ آن ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﮑﻨﻨﺪ و ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﯿﺎورﻧﺪ و ﭼﺎرهاﻧﺪﯾﺸﯽ و ﺗﻮﻃﺌﻪھﺎی‬ ‫ﻣﺸﺮﮐﺎن را ﻋﻠﯿﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و ﺳﭙﺲ ﻧﺠﺎت ﯾﺎﻓﺘﻦ و ﭘﯿﺮوزی وی را ﺑﻪ ﯾﺎد ﺑﯿﺎورﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﯿﻠﻪ وﻧﻘﺸﮥ ﺷﻮم ﻣﺸﺮﮐﺎن اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج را ﺑﻪ زﻧﺠﯿﺮ ﺑﮑﺸﻨﺪ و او را‬ ‫زﻧﺪاﻧﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻤﯿﺮد و ﯾﺎ او را ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ و از دﺳﺖ او راﺣﺖ ﺷﻮﻧﺪ و ﯾﺎ او را از‬ ‫ﻣﮑﻪ اﺧﺮاج ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬آﻧﮫﺎ ھﻤﮥ اﯾﻦ ﻧﻘﺸﻪھﺎ را ﻃﺮاﺣﯽ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ّ ،‬اﻣﺎﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﺮ ﮐﺸﺘﻦ وی‬ ‫اﺗﻔﺎق ﻧﻈﺮ ﮐﺮدﻧﺪ و ﻗﺮار ﺑﺮ اﯾﻦ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺟﻮاﻧﺎﻧﯽ از ھﻤﮥ ﻗﺒﺎﯾﻞ‪ ،‬اﯾﻦ ﻋﻤﻞ زﺷﺖ و ﻣﺬﻣﻮم‬ ‫را اﻧﺠﺎم دھﻨﺪ ﺗﺎ ﺧﻮن او ﺑﯿﻦ ھﻤﻪ ﻗﺒﯿﻠﻪھﺎ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷﻮد؛ ﭼﺮاﮐﻪ آﻧﺎن ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﺎور ﺑﻮدﻧﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﻨﯽھﺎﺷﻢ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﻗﺼﺎص از ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻗﺒﺎﯾﻞ ﻋﺮب را ﻧﺨﻮاھﺪ داﺷﺖ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺧﻮن ﺑﮫﺎی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ راﺿﯽ ﺧﻮاھﻨﺪ ﺷﺪ و ﮐﺎر ﺑﺪﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﻪ اﺗﻤﺎم ﺧﻮاھﺪ رﺳﯿﺪ‪.‬‬ ‫ۡ َ ۡ ُ ُ َ َّ َ َ َ ُ ْ ُ ۡ ُ َ َ ۡ َ ۡ ُ ُ َ َ ۡ ُ ۡ‬ ‫ُ َ‬ ‫�ر ُج َ‬ ‫وكۚ َو َ� ۡمك ُرون‬ ‫﴿�ذ �مكر بِك ٱ�ِين �فروا ِ�ثبِتوك أو �قتلوك أو ِ‬ ‫ََۡ ُ‬ ‫� َخ ۡ ُ‬ ‫�ۖ َوٱ َّ ُ‬ ‫ك ُر ٱ َّ ُ‬ ‫� ٱ ۡل َ�ٰكِر َ‬ ‫و�م‬ ‫�ن‪] ﴾٣٠‬اﻷﻧﻔﺎل‪.[۳۰ :‬‬ ‫ِ‬ ‫»آﻧﮫﺎ ﻣﮑﺮ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺧﺪا ﻧﯿﺰ ﻣﮑﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺧﺪا ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ﻣﮑﺮﮐﻨﻨﺪﮔﺎن اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﻮﻃﺌﮥ آﻧﮫﺎ را ﺑﻪ ﺑﺎد ﺗﻤﺴﺨﺮ ﻣﯽﮔﯿﺮد و ﺑﺎ ﺗﻌﺒﯿﺮی ﮐﻮﺑﻨﺪه ﺑﺎ آﻧﺎن‬ ‫ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ؛ ﭼﺮاﮐﻪ ﻗﺪرت ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻮاﻧﺎ و ﺟﺒﺎر‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺮ ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ ﭼﯿﺮه اﺳﺖ و ﺑﺮ ﮐﺎر‬ ‫ﺧﻮد ﺗﻮاﻧﺎ و ﻣﺤﯿﻂ ﺑﺮ ھﻤﻪ ﭼﯿﺰ اﺳﺖ را ﻧﻤﯽﺗﻮان ﺑﺎ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ اﻧﺴﺎﻧﮫﺎی ﻧﺎﺗﻮان و ﺿﻌﯿﻒ‬ ‫‪ -١‬اﻟﺒﺪاﯾﺔ واﻟﻨﮫﺎﯾﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪ .۱۸۱‬اﺑﻦ ﺣﺠﺮ در اﻟﻔﺘﺢ آن را ذﮐﺮ ﻧﻤﻮده و ﺳﻨﺪ آن را ﺣﺴﻦ ﻗﺮار داده‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻓﺘﺢ اﻟﺒﺎری‪ ،‬ج ‪ ،۷‬ص ‪.۲۳۶‬‬

‫‪٥٦٦‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﮐﺮد ‪.١‬‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺮای ﻫﺠﺮت‬

‫از اماﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ‪ ،‬ﻋﺎﯾﺸﻪ‪ ،‬رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ھﺮ روز ﺻﺒﺢ ﯾﺎ ﺷﺎم ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ‬

‫اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻣﯽآﻣﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ روزی ﻓﺮا رﺳﯿﺪ ﮐﻪ در آن روز ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج اﺟﺎزه داده ﺷﺪ‬ ‫ﺗﺎ ھﺠﺮت را آﻏﺎزﻧﻤﺎﯾﺪ و از ﻣﯿﺎن ﻗﻮﻣﺶ از ﻣﮑﻪ ﺧﺎرج ﺷﻮد و در اﯾﻦ روز ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ھﻨﮕﺎم‬ ‫ﻇﮫﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ ﺧﺎﻧﮥ ﻣﺎ آﻣﺪ‪.‬‬ ‫ﻋﺎﯾﺸﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬وﻗﺘﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج وارد ﺷﺪ‪ ،‬اﺑﻮﺑﮑﺮ از ﺗﺨﺖ ﺧﻮد ﮐﻪ ﺑﺮ آن ﻧﺸﺴﺘﻪ‬ ‫ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻤﯽ آن ﻃﺮفﺗﺮ رﻓﺖ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻧﺸﺴﺖ و آﻧﺠﺎ ﺟﺰ ﭘﺪرم و ﻣﻦ و ﺧﻮاھﺮم‬ ‫اﺳﻤﺎء ﮐﺴﯽ ﻧﺒﻮد‪ .‬آن ﮔﺎه ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬اﯾﻨﮫﺎ را از ﻧﺰد ﺧﻮد ﺑﯿﺮون ﮐﻦ‪ .‬اﺑﻮﺑﮑﺮ‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا‪ ،‬اﯾﻦ دو دﺧﺘﺮان ﻣﻦ ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺪر و ﻣﺎدرم ﻓﺪاﯾﺖ ﺑﺎد ﭼﻪ ﺧﺒﺮ اﺳﺖ؟‬ ‫ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺑﻪ ﻣﻦ اﺟﺎزه داده ﺷﺪه اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ھﺠﺮت از ﻣﮑﻪ ﺑﯿﺮون ﺑﺮوم‪ .‬ﻋﺎﯾﺸﻪ‬ ‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ھﻤﺮاھﺘﺎن ﺧﻮاھﻢ ﺑﻮد؟ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬آری ﺗﻮ ھﻤﺮاھﻢ ﺧﻮاھﯽ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﻋﺎﯾﺸﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺗﺎ آن روز ﻧﺪﯾﺪه ﺑﻮدم ﮐﺴﯽ از ﺷﺎدی ﮔﺮﯾﻪ ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ‬ ‫ﺑﺮای اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر اﺑﻮﺑﮑﺮ را دﯾﺪم ﮐﻪ ﮔﺮﯾﻪ ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﺳﭙﺲ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا! اﯾﻦ‬ ‫دو ﺳﻮاری را ﻣﻦ ﺑﺮای ھﻤﯿﻦ ﻣﻨﻈﻮر آﻣﺎده ﮐﺮدهام‪ .‬آنﮔﺎه آﻧﮫﺎ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ارﻗﻂ ﻣﺮدی‬ ‫از ﺑﻨﯽ دﯾﻞ ﺑﻦ ﺑﮑﺮ را ﮐﻪ ﻣﺸﺮک ﺑﻮد‪ ،‬اﺟﯿﺮ ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ راھﻨﻤﺎی آﻧﺎن در اﯾﻦ ﺳﻔﺮ ﺑﺎﺷﺪ و‬ ‫آﻧﮫﺎ ﺳﻮاریھﺎی ﺧﻮد را ﺑﻪ او دادﻧﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ زﻣﺎن ﻣﻮﻋﺪ ﺧﺮوج از ﻣﮑﻪ ﻓﺮا رﺳﯿﺪ ‪.٢‬‬ ‫ﺑﺨﺎری ﻧﯿﺰ در ﺣﺪﯾﺜﯽ ﻃﻮﻻﻧﯽ اﯾﻦ ﻣﺎﺟﺮا را از ﻋﺎﯾﺸﻪ رواﯾﺖ ﻧﻤﻮده و در آن آﻣﺪه‬ ‫اﺳﺖ‪» :‬روزی ﻇﮫﺮ ھﻨﮕﺎم در ﺧﺎﻧﮥ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدﯾﻢ ﮐﻪ ﮐﺴﯽ ﺑﻪ ﭘﺪرم ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻦ‬ ‫ً‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا اﺳﺖ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺳﺮش را ﭘﻮﺷﺎﻧﺪه ﺑﻮد و ﻗﺒﻞ از اﯾﻦ ﻣﻌﻤﻮﻻ در اﯾﻦ وﻗﺖ‬ ‫ﻧﺰد ﻣﺎ ﻧﻤﯽآﻣﺪ‪ .‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﺪر وﻣﺎدرم ﻓﺪای او ﺑﺎد‪ ،‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا او ﺟﺰ ﺑﺮای اﻣﺮ‬ ‫ﻣﮫﻤﯽ دراﯾﻦ وﻗﺖ ﺑﻪ ﺳﺮاغ ﻣﺎ ﻧﯿﺎﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻋﺎﯾﺸﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻨﮫﺎ را از ﻧﺰد ﺧﻮد ﺑﯿﺮون ﮐﻦ‪ .‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻨﮫﺎ ﺧﺎﻧﻮادۀ ﺷﻤﺎ ھﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺑﻪ ﻣﻦ اﺟﺎزۀ ھﺠﺮت داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﺪر و ﻣﺎدرم ﻓﺪاﯾﺖ‬ ‫‪ -١‬ﻓﯽ ﻇﻼل اﻟﻘﺮآن‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪.۱۵۰۱‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۲۴۳ – ۲۳۳‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﻫﺠﺮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و رﻓﯿﻖ ﺳﻔﺮش‪ ،‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻﺪﯾﻖ س‬

‫‪٥٦٧‬‬

‫ﺑﺎد‪ ،‬آﯾﺎ ﻣﻦ ﻧﯿﺰ ھﻤﺮاھﺖ ﺧﻮاھﻢ ﺑﻮد؟ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺑﻠﻪ‪ .‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﺪرم‬ ‫ﻓﺪاﯾﺖ ﺑﺎد‪ ،‬ﭘﺲ ﯾﮑﯽ از اﯾﻦ ﺳﻮارﯾﮫﺎی ﻣﻦ را ﺑﺮدار‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﮔﻔﺖ‪ :‬آن را ﻣﯽﺧﺮم‪.‬‬ ‫ﻋﺎﯾﺸﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭘﺲ ﻣﺎ ﺷﺘﺮان آﻧﮫﺎ را ﺑﻪ ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ﺻﻮرت ﺗﺠﮫﯿﺰ ﮐﺮدﯾﻢ و ﺗﻮﺷﮥ آﻧﮫﺎ را در‬ ‫ﮐﯿﺴﻪای ﻗﺮار دادﯾﻢ‪ .‬اﺳﻤﺎء‪ ،‬دﺧﺘﺮ اﺑﻮﺑﮑﺮ‪ ،‬ﻗﻄﻌﻪ ﭘﺎرﭼﻪای از ﮐﻤﺮش ﺟﺪا ﮐﺮد و ﺑﺎ آن‬ ‫دھﺎﻧﻪ ﮐﯿﺴﻪ را ﺑﺴﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬او را ذات اﻟﻨﻄﺎﻗﯿﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و‬ ‫اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﻪ ﻏﺎری درﮐﻮه ﺛﻮر ﭘﻨﺎه ﺑﺮدﻧﺪ و در آﻧﺠﺎ ﺳﻪ ﺷﺐ ﭘﻨﮫﺎن ﺷﺪﻧﺪ و ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ اﺑﻮﺑﮑﺮ‬ ‫ﮐﻪ ﻧﻮﺟﻮاﻧﯽ ھﻮﺷﯿﺎر و ﻓﮫﻤﯿﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺷﺐ را ﻧﺰد آﻧﮫﺎ ﻣﯽﮔﺬراﻧﺪ و در آﺧﺮ ﺷﺐ از ﭘﯿﺶ‬ ‫آﻧﮫﺎ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽﮐﺮد و ﺻﺒﺢ در ﻣﯿﺎن ﻗﺮﯾﺶ ﻃﻮری واﻧﻤﻮد ﻣﯽﮐﺮد ﮐﻪ ﺷﺐ را در ﻣﮑﻪ‬ ‫ﮔﺬراﻧﺪه اﺳﺖ و از ﻃﺮﻓﯽ ھﺮ ﺗﻮﻃﺌﻪای ﮐﻪ ﻋﻠﯿﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و اﺑﻮﺑﮑﺮ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ‪،‬‬ ‫ﺑﻌﺪ از ﺗﺎرﯾﮑﯽ ھﻮا‪ ،‬آﻧﺎن را ﻣﻄﻠﻊ ﻣﯽﻧﻤﻮد و ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان را ﺷﺒﺎﻧﮕﺎه ﺑﻪ آن ﺟﺎ ﻣﯽآورد ﺗﺎ‬ ‫آﻧﮫﺎ از ﺷﯿﺮ آن ﺑﻨﻮﺷﻨﺪ‪ .‬ﻋﺎﻣﺮ ﺑﻦ ﻓﮫﯿﺮه ﺑﻪ ھﻨﮕﺎم ﺳﭙﯿﺪهدم ﮐﻪ ھﻨﻮز ھﻮا ﺗﺎرﯾﮏ ﺑﻮد‪ ،‬ﮔﻠﻪ‬ ‫را از آن ﺟﺎ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽداد‪ .‬اﯾﻦ ﮐﺎر را در ھﺮ ﺳﻪ ﺷﺒﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ و اﺑﻮﺑﮑﺮ آن ﺟﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪،‬‬ ‫اﻧﺠﺎم ﻣﯽداد‪ .‬اﺑﻮﺑﮑﺮ و رﺳﻮل ﺧﺪا ﻣﺮدی از ﺑﻨﯽ دﯾﻞ را ﮐﻪ از ﻧﺴﻞ ﻋﺒﺪﺑﻦ ﻋﺪی ﺑﻮد ﺑﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان راھﻨﻤﺎی ﺧﻮد اﺟﯿﺮ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬آن ﻣﺮد ﺑﺮ دﯾﻦ ﻗﺮﯾﺶ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ آﻧﮫﺎ ﺑﺮ او اﻋﺘﻤﺎد ﮐﺮدﻧﺪ‬ ‫و ﺳﻮارﯾﮫﺎی ﺧﻮد را ﺑﻪ او دادﻧﺪ و ﺑﺎ او وﻋﺪه ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﺳﻪ ﺷﺐ ﺑﻪ ﻏﺎر ﺛﻮر ﺑﯿﺎﯾﺪ‪.‬‬ ‫روز ﻣﻮﻋﺪ ﻓﺮا رﺳﯿﺪ‪ .‬ﻋﺎﻣﺮ ﺑﻦ ﻓﮫﯿﺮه و راھﻨﻤﺎ ھﻤﺮاه آﻧﮫﺎ ﺑﻪ راه اﻓﺘﺎدﻧﺪ و راه ﺳﺎﺣﻞ را در‬ ‫ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ‪.١‬‬ ‫از ﻣﮑﻪ ﺗﺎ ﻏﺎر ﺛﻮر‬

‫وﻗﺘﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج از ﻣﮑﻪ ﺑﯿﺮون ﺷﺪ‪ ،‬ﮐﺴﯽ ﺟﺰ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﯽﻃﺎﻟﺐ و اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻﺪﯾﻖ‬

‫و ﺧﺎﻧﻮادۀ اﺑﻮﺑﮑﺮ از ﻣﺎﺟﺮا اﻃﻼع ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ ﻋﻠﯽ ﻓﺮﻣﺎن داد ﮐﻪ در ﻣﮑﻪ‬ ‫ﺑﻤﺎﻧﺪ ﺗﺎ اﻣﺎﻧﺘﮫﺎی ﻣﺮدم را ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ؛ زﯾﺮا ﺑﺴﯿﺎری از ﻣﺮدم ﻣﮑﻪ اﻣﺎﻧﺖھﺎی ﺧﻮد را ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺎﻃﺮ ﺻﺪاﻗﺖ و اﻣﺎﻧﺘﺪاری رﺳﻮل ﺧﺪا‪ ،‬ﻧﺰد وی ﻣﯽﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ ‪.٢‬‬ ‫اﺑﻮﺑﮑﺮ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺎ ھﻢ ﻗﺮار ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ و از درﯾﭽﻪای ﮐﻪ ﭘﺸﺖ ﺧﺎﻧﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﻮد‪،‬‬ ‫ً‬ ‫ﺑﯿﺮون رﻓﺘﻨﺪ ‪ ٣‬و اﯾﻦ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ آن ﺑﻮد ﺗﺎ ﺣﺮﮐﺖ آﻧﮫﺎ ﮐﺎﻣﻼ ﻣﺨﻔﯿﺎﻧﻪ اﻧﺠﺎم ﮔﯿﺮد ﺗﺎ ﻗﺮﯾﺶ‬ ‫‪ -١‬ﺑﺨﺎری‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﻣﻨﺎﻗﺐ اﻻﻧﺼﺎر‪ ،‬ﺑﺎب ھﺠﺮة اﻟﻨﺒﯽ‪ ،‬ﺷﻤﺎرۀ ‪.۳۹۰۵‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۲۳۴‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﮫﺠﺮة ﻓﯽ اﻟﻘﺮآن اﻟﮑﺮﯾﻢ‪ ،‬ص ‪.۳۳۴‬‬

‫‪٥٦٨‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺧﺮوج آﻧﺎن ﻧﺸﻮﻧﺪ و ﻣﺰاﺣﻤﺘﯽ اﯾﺠﺎد ﻧﻨﻤﺎﯾﻨﺪ و از ﻗﺒﻞ ﺑﺎ راھﻨﻤﺎی ﺧﻮد ﻗﺮار‬ ‫ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﺳﻪ ﺷﺐ‪ ،‬ھﻤﺪﯾﮕﺮ را در ﻏﺎر ﺛﻮر ﻣﻼﻗﺎت ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ‪.١‬‬ ‫دﻋﺎی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻫﻨﮕﺎم ﺧﺮوج از ﻣﮑﻪ‬

‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ھﻨﮕﺎم ﺗﺮک ﻣﮑﻪ اﯾﻦ دﻋﺎ را ﺑﻪ زﺑﺎن آورد‪» :‬ﺳﭙﺎس ﺧﺪاوﻧﺪی را ﮐﻪ ﻣﺮا‬ ‫آﻓﺮﯾﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ھﯿﭻ ﻧﺒﻮدم‪ .‬ﭘﺮوردﮔﺎرا! ﻣﺮا در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻧﮕﺮاﻧﯿﮫﺎی دﻧﯿﺎ و ﺳﺨﺘﯽھﺎی‬ ‫روزﮔﺎر و ﻣﺼﯿﺒﺖھﺎی ﺷﺐ و روز ﯾﺎری ده‪.‬‬ ‫ﭘﺮوردﮔﺎرا! ﻣﺮا در ﺳﻔﺮم ھﻤﺮاھﯽ ﮐﻦ و در ﻣﯿﺎن ﺧﺎﻧﺪاﻧﻢ ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ و ﮐﻔﯿﻞ ﻣﻦ ﺑﺎش و‬ ‫در آﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﻣﻦ روزی دادهای‪ ،‬ﺑﺮﮐﺖ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﮐﻦ و در ﭘﯿﺸﮕﺎه ﺧﻮد زﺑﻮن و ﺗﺴﻠﯿﻤﻢ ﺳﺎز و‬ ‫ﻣﺮا ﺑﺮ ﺧﻠﻖ و ﺧﻮی ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﻗﻮت ﺑﺨﺶ و در ﭘﯿﺸﮕﺎه ﺧﻮد ﻣﺤﺒﻮﺑﻢ ﺳﺎز و ﻣﺮا ﺑﻪ ﻣﺮدم‬ ‫واﻣﮕﺬار‪ .‬ای ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﺴﺘﻀﻌﻔﺎن! ﺗﻮ ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﻨﯽ و ﻣﻦ ﺑﻪ ﺟﻤﺎل ﺑﺰرﮔﻮارت ﮐﻪ‬ ‫آﺳﻤﺎنھﺎ و زﻣﯿﻦ ﺑﺪان روﺷﻦ ﺷﺪه و ﺗﺎرﯾﮑﯽھﺎ ﺑﺪان از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻪ و ﮐﺎر اوﻟﯿﻦ و آﺧﺮﯾﻦ‬ ‫ﻣﺮدﻣﺎن ﺑﺪان ﺳﺎﻣﺎن ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﻨﺎه ﻣﯽﺑﺮم از اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺸﻢ ﺗﻮ ﺑﺮ ﻣﻦ ﻓﺮود ﺑﯿﺎﯾﺪ و ﯾﺎ‬ ‫ﻧﺎﺧﺸﻨﻮدی ﺧﻮد را ﺑﺮ ﻣﻦ ﻓﺮود آوری‪ .‬ﺑﻪ ﺗﻮ ﭘﻨﺎه ﻣﯽﺑﺮم و از زوال ﻧﻌﻤﺘﮫﺎﯾﺖ و از‬ ‫ﻏﺎﻓﻠﮕﯿﺮﺷﺪن ﺑﻪ ﻧﻌﻤﺘﮫﺎﯾﺖ و از رﺧﺖ ﺑﺮﺑﺴﺘﻦ ﻋﺎﻓﯿﺖ و از ھﻤﻪ ﺟﻠﻮهھﺎی ﻧﺎﺧﺸﻨﻮدﯾﺖ‪.‬‬ ‫ﻓﺮﺟﺎم و ﻓﺮﻣﺎن از آن ﺗﻮﺳﺖ و ﻣﻦ ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ آﻧﭽﻪ را در ﺗﻮان دارم ﺗﻘﺪﯾﻢ ﻣﯽﮐﻨﻢ و ھﯿﭻ‬ ‫ﻧﯿﺮو و ﺗﻮاﻧﯽ ﺟﺰ ﯾﺎری ﺗﻮ ﻧﯿﺴﺖ« ‪.٢‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﻪ ھﻨﮕﺎم ﺧﺮوج از ﻣﮑﻪ در ﺣﺰوره در ﺑﺎزار ﻣﮑﻪ اﯾﺴﺘﺎد و ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫»ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﮐﻪ ﺗﻮ ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺧﺪا ھﺴﺘﯽ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻮ را از ھﻤﮥ ﺳﺮزﻣﯿﻦھﺎ‬ ‫ﺑﯿﺸﺘﺮ دوﺳﺖ دارد و اﮔﺮ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﺳﺎﮐﻨﺎن ﺗﻮ ﻣﺮا از داﻣﻨﺖ ﺑﯿﺮون راﻧﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ھﺮﮔﺰ ﺑﯿﺮون‬ ‫ﻧﻤﯽرﻓﺘﻢ«‪.‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ ﺳﻔﺮش اداﻣﻪ داد و از دﺳﺘﺮس ﻣﺸﺮﮐﺎن ﺑﯿﺮون ﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎم اﺣﻤﺪ‬ ‫ﭼﻨﯿﻦ رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ :.‬ﻣﺸﺮﮐﺎن رد ﭘﺎی آﻧﮫﺎ را ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﮐﻮه رﺳﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻮه ﺛﻮر‬ ‫و در آﻧﺠﺎ رد ﭘﺎی آﻧﺎن را ﮔﻢ ﮐﺮدﻧﺪ و ﻧﺪاﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و ھﻤﺮاھﺶ ﮐﺠﺎ رﻓﺘﻪ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﺎﻻی ﮐﻮه رﻓﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﮐﻨﺎر ﻏﺎر آﻣﺪﻧﺪ و دﯾﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ دھﺎﻧﻪ ﻏﺎر ﺗﺎر ﻋﻨﮑﺒﻮت‬ ‫ﺗﻨﯿﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬اﮔﺮ ﮐﺴﯽ داﺧﻞ اﯾﻦ ﻏﺎر ﻣﯽرﻓﺖ ﺗﺎر ﻋﻨﮑﺒﻮت ﺑﺮ دھﺎﻧﻪ ﻏﺎر‬ ‫‪ -١‬ﺧﺎﺗﻢ اﻟﻨﺒﯿﯿﻦ‪ ،‬اﺑﻮزھﺮه‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪ – ۶۵۹‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۲۳۴‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۲۳۴ – ۲۳۰‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﻫﺠﺮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و رﻓﯿﻖ ﺳﻔﺮش‪ ،‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻﺪﯾﻖ س‬

‫‪٥٦٩‬‬

‫ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﯽﻣﺎﻧﺪ و ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮرت ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ اﯾﻦ ﻟﺸﮑﺮ ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﺎﻃﻞ را ﺧﻮار و زﺑﻮن‬ ‫ﮐﺮد و ﺣﻖ را ﭘﯿﺮوز ﻧﻤﻮد؛ ﭼﻮن ﻟﺸﮑﺮﯾﺎن ﺧﺪا ﺧﻮاه ﻣﺎدی ﺑﺎﺷﻨﺪ ﯾﺎ ﻣﻌﻨﻮی‪ ،‬ﯾﺎرای ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ‬ ‫ﺑﺎ ﻟﺸﮑﺮ ﺑﺎﻃﻞ را دارﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﺎدی ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻗﺪرت و ﺧﻄﺮ آن در ﺑﺰرﮔﯽ ﺟﺴﻢ آن ﻧﻤﺎد ﭘﯿﺪا‬ ‫ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ و ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﻣﯿﮑﺮوبھﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﭼﺸﻢ دﯾﺪه ﻧﻤﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻟﺸﮑﺮ ﺑﺰرﮔﯽ را از ﺑﯿﻦ‬ ‫ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫َ َ َ َ ۡ َ ٓ َ ۡ َ ٰ َ َّ َّ َ َ ٰٓ َ‬ ‫ك ٗة ۖ َو َما َج َع ۡل َنا ع َِّد َ� ُه ۡم إ َّ� ف ِۡت َن ٗة ّل َِّ� َ‬ ‫ِين‬ ‫ِ‬ ‫﴿وما جعلنا أص�ب ٱ�ارِ إِ� م�� ِ‬ ‫َ َ ُ ْ َ ۡ َ ۡ َ َّ َ ُ ُ ْ ۡ َ ٰ َ َ َ ۡ َ َ‬ ‫ِين َء َام ُن ٓوا ْ إ َ‬ ‫ي� ٰ ٗنا َو َ� يَ ۡرتَابَ‬ ‫اد ٱ َّ� َ‬ ‫�فروا ل ِيستيقِن ٱ�ِين أوتوا ٱلكِ�ب و�زد‬ ‫ِ‬ ‫َّ َ ُ ُ ْ ۡ َ َ َ ۡ ُ ۡ ُ َ َ َ ُ َ‬ ‫ُُ‬ ‫َّ َ ‪ٓ َ َ َ ُ ٰ َ ۡ َ ٞ‬‬ ‫ول ٱ َّ� َ‬ ‫ِين ِ� قلو� ِ ِهم مرض وٱل�فِرون ماذا‬ ‫ٱ�ِين أوتوا ٱلكِ�ٰب وٱلمؤمِنون و ِ�ق‬ ‫َ‬ ‫َ ٓ‬ ‫َ ٓ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ َّ ُ َ َ َ َ ٗ َ َ َ‬ ‫ض ُّل ٱ َّ ُ‬ ‫� َمن �َشا ُء َو َ� ۡهدِي َمن �َشا ُء ۚ َو َما َ� ۡعل ُم ُج ُنود‬ ‫أراد ٱ‬ ‫� بِ�ٰذا مث� ۚ ك�ٰل ِك يُ ِ‬ ‫َّ‬ ‫َّ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫َ ٰ َ َ‬ ‫َّ َ‬ ‫َُ ََ َ‬ ‫�‪] ﴾٣١‬اﻟﻤﺪﺛﺮ‪.[۳۱ :‬‬ ‫ر�ِك إِ� هوۚ وما ِ� إِ� ذِكرى ل ِلب ِ‬ ‫»ﻣﺄﻣﻮران دوزخ را ﺟﺰ از ﻣﯿﺎن ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﺑﺮﻧﮕﺰﯾﺪهاﯾﻢ و ﺗﻌﺪاد آﻧﺎن را ﻧﯿﺰ ﺟﺰ آزﻣﺎﯾﺶ‬ ‫ﮐﺎﻓﺮان ﻧﺴﺎﺧﺘﻪاﯾﻢ‪ .‬ھﺪف اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اھﻞ ﮐﺘﺎب‪ ،‬ﯾﻘﯿﻦ و اﻃﻤﯿﻨﺎن ﺣﺎﺻﻞ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺮ‬ ‫اﯾﻤﺎن ﻣﺆﻣﻨﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﯿﻔﺰاﯾﺪ و اھﻞ ﮐﺘﺎب و ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺗﺮدﯾﺪ ﺑﻪ ﺧﻮد راه ﻧﺪھﻨﺪ و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬ ‫ً‬ ‫در دﻟﺸﺎن ﺑﯿﻤﺎری )ﻧﻔﺎق( اﺳﺖ و ﮐﺎﻓﺮان ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﺧﺪا ﻣﺜﻼ از ﺑﯿﺎن اﯾﻦ ﭼﻪ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻪ‬ ‫اﺳﺖ؟ اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ھﺮ ﮐﺲ را ﺑﺨﻮاھﺪ‪ ،‬ﮔﻤﺮاه ﻣﯽﺳﺎزد و ھﺮ ﮐﺲ را ﺑﺨﻮاھﺪ‬ ‫ھﺪاﯾﺖ ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ‪ .‬ﻟﺸﮑﺮھﺎی ﭘﺮوردﮔﺎرت را ﺟﺰ او ﮐﺴﯽ ﻧﻤﯽداﻧﺪ واﯾﻦ ﺟﺰ اﻧﺪرزی ﺑﺮای‬

‫ﻣﺮدم ﻧﯿﺴﺖ«‪.‬‬ ‫ﯾﻌﻨﯽ ﺳﭙﺎھﯿﺎن و ﻟﺸﮑﺮﯾﺎن ﭘﺮوردﮔﺎرت از ﺑﺲ ﮐﻪ زﯾﺎدﻧﺪ‪ ،‬ﮐﺴﯽ ﺟﺰ ﺧﻮدش ﺷﻤﺎر آﻧﮫﺎ را‬ ‫ﻧﻤﯽداﻧﺪ؛ ﭘﺲ ﻟﺸﮑﺮﯾﺎن ﺧﺪا‪ ،‬ﻏﯿﺮﻣﺤﺪود و ﺑﯽﺣﺴﺎباﻧﺪ ‪ .١‬ھﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ھﯿﭻ ﮐﺲ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ‬ ‫ﻣﻤﮑﻨﺎت را ﺣﺴﺎب ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺑﻪ ﺣﻘﺎﯾﻖ و ﺻﻔﺖھﺎی آن ﺣﺘﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرت اﺟﻤﺎﻟﯽ آﮔﺎه ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬ ‫ﮔﺬﺷﺘﻪ از اﯾﻨﮑﻪ از اوﺿﺎع ﮐﻤﯽ و ﮐﯿﻔﯽ و ﻧﺴﺒﯽ آﻧﮫﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺸﺮوح اﻃﻼع ﯾﺎﺑﺪ ‪.٢‬‬ ‫ﻋﻨﺎﯾﺖ و ﺣﻔﺎﻇﺖ وﯾﮋة ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪاوﻧﺪ‬

‫اﮔﺮﭼﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا از ﺳﺎﯾﺮ اﺳﺒﺎب ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد‪ ،‬اﻣﺎ اﯾﺸﺎن ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻄﻠﻖ ﺑﻪ‬ ‫اﺳﺒﺎب ﺗﮑﯿﻪ ﻧﮑﺮد؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا اﻋﺘﻤﺎد ﮐﺮد و اﻣﯿﺪ ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﻪ ﯾﺎری و ﮐﻤﮏ وی داﺷﺖ و‬ ‫‪ -١‬ﺗﻔﺴﯿﺮ رازی‪ ،‬ج ‪ ،۳۰‬ص ‪.۲۰۸‬‬ ‫‪ -٢‬ﺗﻔﺴﯿﺮ اﺑﯽاﻟﺴﻌﻮد‪ ،‬ج ‪ ،۹‬ص ‪.۶۰‬‬

‫‪٥٧٠‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ھﻤﻮاره اﯾﻦ ﺟﻤﻠﻪای ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ او آﻣﻮﺧﺘﻪ ﺑﻮد ﺗﺴﻠﯽﺑﺨﺶ ﺧﺎﻃﺮش ﺑﻮد ‪ ١‬و آن را‬ ‫زﻣﺰﻣﻪ ﻣﯽﮐﺮد‪.‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫ّ‬ ‫َ‬ ‫ۡ ۡ ُۡ َ‬ ‫﴿ َوقُل َّر ّب أ ۡدخ ِۡل� ُم ۡد َخ َل ۡ‬ ‫ص ۡد ٖق َوٱ ۡج َعل ِ� مِن ُ�نك‬ ‫صد ٖق َوأخ ِرج ِ� � َرج ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ۡ‬ ‫َ ُ ۡ َ ٓ َ َ ُّ َ َ َ َ ۡ َ ٰ ُ َّ ۡ َ ٰ َ َ َ َ ُ ٗ‬ ‫ُس ۡل َ�ٰ ٗنا نَّ ِص ٗ‬ ‫��‪ ٨٠‬وقل جاء ٱ�ق وزهق ٱل� ِطل ۚ إِن ٱل� ِطل �ن زهوقا‪﴾٨١‬‬ ‫]اﻹﺳﺮاء‪.[۸۱-۸۰ :‬‬

‫»ﺑﮕﻮ‪ :‬ﭘﺮوردﮔﺎرا! ﻣﺮا ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ وارد ﮐﻦ و ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ ﺑﯿﺮون آور و از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﻮد ﻗﺪرﺗﯽ ﺑﻪ‬

‫ﻣﻦ ﻋﻄﺎء ﻓﺮﻣﺎ ﮐﻪ ﺑﺮاﯾﻢ ﯾﺎر و ﻣﺪدﮐﺎر ﺑﺎﺷﺪ«‪.‬‬ ‫اﯾﻦ آﯾﮥ ﮐﺮﯾﻤﻪ دﻋﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش ﻣﯽآﻣﻮزد ﺗﺎ او را ﺑﺎ ھﻤﯿﻦ دﻋﺎ ﺑﻪ‬ ‫ﻓﺮﯾﺎد ﺑﺨﻮاﻧﺪ و ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺮای اﻣﺖ او درﺳﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺧﺪا را اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ و ﺑﻪ‬ ‫ﺳﻮی او ﻣﺘﻮﺟﻪ ﮔﺮدﻧﺪ؟ ﻣﻨﻈﻮر از ﺻﺪاﻗﺖ در ورود و ﺧﺮوج ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺧﻮب ﺑﻮدن ﺗﻤﺎم‬ ‫ﺳﻔﺮ از آﻏﺎز ﺗﺎ ﭘﺎﯾﺎن اﺳﺖ و ارزش ﺻﺪاﻗﺖ و راﺳﺘﯽ در اﯾﻨﺠﺎ ﺑﻪ اﻧﺪازۀ ارزش ﺗﻼشھﺎﯾﯽ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺸﺮﮐﺎن اﻧﺠﺎم دادﻧﺪ‪ .‬آﻧﮫﺎ ﮐﻮﺷﯿﺪﻧﺪ ﺗﺎ او را در ﻣﻮرد آﻧﭽﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ او ﻧﺎزل‬ ‫ﻧﻤﻮده ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻓﺘﻨﻪ ﻣﺒﺘﻼ ﺳﺎزﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ اﻓﺘﺮا و دروغ ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ را ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﺴﺒﺖ دھﻨﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ اﯾﻦ اﻣﻮر را ﻧﺎزل ﻧﻔﺮﻣﻮده ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺻﺪاﻗﺖ‪ ،‬ﻧﺘﯿﺠﻪاش را ﮐﻪ ﻋﺒﺎرت از ﭘﺎﯾﺪاری‬ ‫و ﭘﺎﮐﯿﺰﮔﯽ و اﺧﻼص ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﯽداد‪.‬‬ ‫ّ‬ ‫َّ ُ َ‬ ‫نك ُس ۡل َ�ٰ ٗنا نَّ ِ ٗ‬ ‫ص��﴾ ]اﻹﺳﺮاء‪.[۸۰ :‬‬ ‫﴿ َوٱ ۡج َعل ِ� مِن �‬ ‫»و از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﻮد ﻗﺪرﺗﯽ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻋﻄﺎ ﮐﻦ ﮐﻪ ﯾﺎر و ﻣﺪدﮐﺎر ﻣﻦ ﺑﺎﺷﺪ«‪.‬‬ ‫ﯾﻌﻨﯽ ﻗﺪرت و ھﯿﺒﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ آن ﺑﺘﻮان ﺑﺮ ﻗﺪرت زﻣﯿﻦ و ﻧﯿﺮوی ﻣﺸﺮﮐﺎن ﻏﺎﻟﺐ آﻣﺪ و‬ ‫َّ َ‬ ‫ﮐﻠﻤﻪ ﴿مِن ُ�نك﴾ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻮدن و ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺧﺪا و ﮐﻤﮏ ﺧﻮاﺳﺘﻦ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ از‬

‫وی و ﭘﻨﺎه ﺑﺮدن ﺑﻪ اﯾﺸﺎن اﺳﺖ؛ ﭼﺮاﮐﻪ اﻣﮑﺎن ﻧﺪارد ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺐ دﻋﻮت‪ ،‬ﻗﺪرت را ﺟﺰ از‬ ‫ﺧﺪا ﺑﺨﻮاھﺪ و اﻣﮑﺎن ﻧﺪارد ﮐﻪ ﺟﺰ از ﻗﺪرت اﻟﮫﯽ از ﭼﯿﺰی دﯾﮕﺮ ﺑﺘﺮﺳﺪ و ﯾﺎ ﺑﻪ ﺣﺎﮐﻢ و ﯾﺎ‬ ‫ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻘﺎﻣﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﻨﺎه ﺑﺒﺮد ﺗﺎ او را ﯾﺎری دھﺪ و ﺣﻔﺎﻇﺖ ﮐﻨﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﻗﺒﻞ از‬ ‫ھﻤﻪ او ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺧﺪا ﻣﯽﺷﻮد و ﮔﺎھﯽ ھﻢ‪ ،‬دﻋﻮت در دل ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪان و ﺻﺎﺣﺒﺎن ﭘﺴﺖ و‬ ‫ﻣﻘﺎم ﻧﻔﻮذ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬آن ﮔﺎه آﻧﺎن ﺳﺮﺑﺎزان و ﺧﺪﻣﺖﮔﺰاران واﻗﻌﯽ دﻋﻮت ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و در‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮐﺎﻣﯿﺎب ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﮔﺮ ﻗﻀﯿﻪ ﺑﺮﻋﮑﺲ ﺷﻮد و دﻋﻮت‪ ،‬ﺳﺮﺑﺎز ﭘﺎدﺷﺎھﺎن و ارﺑﺎﺑﺎن‬ ‫ﻗﺪرت و ﺧﺪﻣﺖﮔﺰار آﻧﮫﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ھﺮﮔﺰ ﺑﻪ ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ ﻧﺨﻮاھﺪ اﻧﺠﺎﻣﯿﺪ؛ زﯾﺮا دﻋﻮت‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎن‬ ‫‪ -١‬اﻟﮫﺠﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ اﻟﻤﺒﺎرﮐﺔ‪ ،‬ص ‪.۷۲‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﻫﺠﺮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و رﻓﯿﻖ ﺳﻔﺮش‪ ،‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻﺪﯾﻖ س‬

‫‪٥٧١‬‬

‫اﻟﮫﯽ اﺳﺖ و از ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪان و ﺻﺎﺣﺒﺎن ﻣﻘﺎم ﺑﺎﻻﺗﺮ اﺳﺖ ‪.١‬‬ ‫ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﺸﺮﮐﺎن‪ ،‬ﻏﺎر را ﻣﺤﺎﺻﺮه ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ و اﺑﻮﺑﮑﺮ در ﻣﺤﻞ دﯾﺪ آﻧﮫﺎ‬ ‫ﻗﺮار داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬آن ﺣﻀﺮت ج ﺑﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ اﻃﻤﯿﻨﺎن ﻣﯽداد ﮐﻪ آرام ﺑﺎﺷﺪ؛ ﭼﺮاﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺎ‬ ‫ﻣﺎﺳﺖ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻﺪﯾﻖ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ در ﻏﺎر ﺑﻮدم ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اﮔﺮ‬ ‫ﯾﮑﯽ از آﻧﮫﺎ زﯾﺮ ﭘﺎﯾﺶ را ﻧﮕﺎه ﮐﻨﺪ ﻣﺎ را ﺧﻮاھﺪ دﯾﺪ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﺑﻮﺑﮑﺮ! در ﻣﻮرد دو‬ ‫ﻧﻔﺮی ﮐﻪ ﺳﻮﻣﯿﻦ آﻧﮫﺎ ﺧﺪا اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻪ ﮔﻤﺎن ﻣﯽﺑﺮی؟«‪.‬‬ ‫و در رواﯾﺘﯽ دﯾﮕﺮ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﺑﻮﺑﮑﺮ! ﺳﺎﮐﺖ ﺑﺎش! دو ﻧﻔﺮاﻧﺪ ﮐﻪ ﺳﻮﻣﯿﻦ‬ ‫آﻧﮫﺎ ﺧﺪاﺳﺖ« ‪.٢‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﯿﺰ اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮕﻮی زﯾﺒﺎ را در ﮐﻼم ھﻤﯿﺸﻪ ﺟﺎوﯾﺪ ﺧﻮد ﺛﺒﺖ ﻧﻤﻮده و ﻓﺮﻣﻮده‬ ‫اﺳﺖ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َۡ‬ ‫َّ َ ُ ُ ُ َ َ ۡ َ َ َ ُ َّ ُ ۡ ۡ َ َ ُ َّ َ َ‬ ‫ا� ٱثۡنَ ۡ ۡ ُ َ‬ ‫� َف ُروا ْ ثَ ِ َ‬ ‫﴿إِ� تن�وه �قد ن�ه ٱ� إِذ أخرجه ٱ�ِين‬ ‫ِ‬ ‫� إِذ هما ِ� ٱلغارِ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ََ‬ ‫َ‬ ‫َ َۡ‬ ‫ۡ ُ ُ َ‬ ‫� َز ۡن إ َّن ٱ َّ َ‬ ‫نز َل ٱ َّ ُ‬ ‫� َم َع َناۖ فَأ َ‬ ‫� َسكِين َت ُهۥ عل ۡيهِ َو�يَّ َدهُۥ‬ ‫حبِهِۦ �‬ ‫إِذ َ�قول ل ِ�ٰ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ُ ُ َّ ۡ َ َ ۡ َ َ َ َ َ َ َ َ َّ َ َ‬ ‫� َف ُروا ْ ٱ ُّ‬ ‫� ٱ ۡل ُع ۡل َياۗ َوٱ َّ ُ‬ ‫� � َو َ� َِم ُة ٱ َّ�ِ ِ َ‬ ‫لس ۡف َ ٰ‬ ‫�‬ ‫ِ�نو ٖ� لم تروها وجعل � ِمة ٱ�ِين‬ ‫َ‬

‫َ‬

‫�ز حك ٌ‬ ‫عز ٌ‬ ‫ِيم‪] ﴾٤٠‬اﻟﺘﻮﺑﺔ‪.[۴۰ :‬‬ ‫ِ‬

‫»اﮔﺮ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ را ﯾﺎری ﻧﮑﻨﯿﺪ‪ ،‬ﺧﺪا او را ﯾﺎری ﮐﺮد ﺑﺪاﻧﮕﺎه ﮐﻪ ﮐﺎﻓﺮان او را ﺑﯿﺮون ﮐﺮدﻧﺪ‪،‬‬ ‫در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ او دوﻣﯿﻦ ﻧﻔﺮ ﺑﻮد‪ .‬ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ آن دو در ﻏﺎر ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬در اﯾﻦ ھﻨﮕﺎم ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ‬ ‫ﺧﻄﺎب ﺑﻪ رﻓﯿﻘﺶ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻏﻢ ﻣﺨﻮر ﮐﻪ ﺧﺪا ﺑﺎ ﻣﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ آراﻣﺶ ﺧﻮد را ﺑﮫﺮۀ او‬ ‫ﺳﺎﺧﺖ و ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ را ﺑﺎ ﺳﭙﺎھﯿﺎﻧﯽ ﯾﺎری داد ﮐﻪ ﺷﻤﺎ آﻧﺎن را ﻧﻤﯽدﯾﺪﯾﺪ و ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺳﺨﻦ‬ ‫ﮐﺎﻓﺮان را ﻓﺮو ﮐﺸﯿﺪ و ﺳﺨﻦ اﻟﮫﯽ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎﻻ ﺑﻮده اﺳﺖ و ﺧﺪا ﺑﺎ ﻋﺰت اﺳﺖ و‬ ‫ﺣﮑﯿﻢ«‪.‬‬

‫ﻃﺒﺮی در ﺗﻔﺴﯿﺮ اﯾﻦ آﯾﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬دراﯾﻨﺠﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫اﻋﻼم ﻣﯽدارد ﮐﻪ او ﯾﺎری و ﭘﯿﺮوزی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﻣﻘﺎﺑﻞ دﺷﻤﻨﺎن دﯾﻦ ﺧﺪا را‬ ‫ﺑﺮﻋﮫﺪه ﺧﻮاھﺪ ﮔﺮﻓﺖ؛ ﺣﺎل ﭼﻪ آﻧﮫﺎ درﺻﺪد ﯾﺎری او ﺑﺮآﯾﻨﺪ و ﯾﺎ راﺿﯽ ﺑﻪ ﯾﺎری وی‬ ‫ﻧﮕﺮدﻧﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ آﻧﮫﺎ ﯾﺎدآور ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ او ﯾﺎری ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج را وﻗﺘﯽ ﮐﻪ دﺷﻤﻨﺎن‬ ‫اﯾﺸﺎن زﯾﺎد و دوﺳﺘﺎﻧﺸﺎن اﻧﺪک ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻧﺠﺎم داد؛ ﭘﺲ ﭼﮕﻮﻧﻪ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد ھﻤﺮاھﺎن‬ ‫‪ -١‬ﻓﯽ ﻇﻼل اﻟﻘﺮآن‪ ،‬ج ‪ ،۴‬ص ‪.۲۲۴۷‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺒﺨﺎری‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﻓﻀﺎﺋﻞ اﻟﺼﺤﺎﺑﺔ‪ ،‬ﺑﺎب ﻣﻨﺎﻗﺐ اﻟﻤﮫﺎﺟﺮﯾﻦ‪ ،‬ﺷﻤﺎرۀ ‪.۳۶۵۳‬‬

‫‪٥٧٢‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج زﯾﺎد و دﺷﻤﻨﺎن اﻧﺪک ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ ﻧﺨﻮاھﻨﺪ ﮐﺮد! ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ‬ ‫ﯾﺎران رﺳﻮل ﺧﺪا ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ای ﻣﺆﻣﻨﺎن! اﮔﺮ ﺷﻤﺎ ھﻤﺮاه ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻣﻦ ﺑﯿﺮون ﻧﺮوﯾﺪ و‬ ‫ﺣﺮﮐﺖ ﻧﮑﻨﯿﺪ وﺑﻪ ﯾﺎری او ﺑﺮﻧﺨﯿﺰﯾﺪ‪ ،‬ﺑﺪاﻧﯿﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﯾﺎری ﮐﻨﻨﺪۀ اوﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ‬ ‫ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﮐﺎﻓﺮان ﻗﺮﯾﺶ او را از وﻃﻦ و ﺧﺎﻧﻪاش ﺑﯿﺮون ﮐﺮدﻧﺪ و رﺳﻮل ﺧﺪا در ﺣﺎﻟﯽ‬ ‫ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ﺑﺎ ﺧﻮد داﺷﺖ )ﯾﻌﻨﯽ وﻗﺘﯽ اﺑﻮﺑﮑﺮ س( در ﻏﺎر ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽﺑﺮد‪ ،‬وﻗﺘﯽ‬ ‫اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺗﺮﺳﯿﺪ ﮐﻪ ﻣﺒﺎدا ﻣﺸﺮﮐﺎن ﺟﺎی آﻧﮫﺎ را ﺑﺪاﻧﻨﺪ‪ ،‬رﺳﻮل ﺧﺪا ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻏﻤﮕﯿﻦ ﻣﺒﺎش‬ ‫ﭼﻮن ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺎ ﻣﺎﺳﺖ و ﯾﺎری ﮐﻨﻨﺪۀ ﻣﺎﺳﺖ و ھﺮﮔﺰ ﻣﺸﺮﮐﺎن ﺟﺎی ﻣﺎ را ﻧﺨﻮاھﻨﺪ داﻧﺴﺖ‬ ‫و دﺳﺘﺸﺎن ﺑﻪ ﻣﺎ ﻧﺨﻮاھﺪ رﺳﯿﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﺧﺪا ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش را در آن روز ﺑﺮ‬ ‫دﺷﻤﻦ ﭘﯿﺮوز ﮔﺮداﻧﯿﺪ و اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ آن ﺣﻀﺮت در وﺿﻌﯿﺖ ھﺮاﺳﻨﺎک و‬ ‫ﺑﯽﮐﺴﯽ ﻗﺮار داﺷﺖ؛ ﭘﺲ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ او را ﺧﻮار و ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﺷﻤﺎ ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ؛ در ﺣﺎﻟﯽ‬ ‫ﮐﻪ ﯾﺎران و ﻟﺸﮑﺮﯾﺎن او را زﯾﺎد ﮐﺮده اﺳﺖ« ‪.١‬‬ ‫دﮐﺘﺮ ﻋﺒﺪاﻟﮑﺮﯾﻢ زﯾﺪان در ﻣﻮرد اﯾﻦ ھﻤﺮاھﯽ و ﻣﻌﯿﺖ ﺧﺪا ﮐﻪ در اﯾﻦ آﯾﻪ ﺑﻪ ﻣﯿﺎن آﻣﺪ‬ ‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬و اﯾﻦ ﻣﻌﯿﺖ و ھﻤﺮاھﯽ اﻟﮫﯽ ﮐﻪ از ﻓﺮﻣﻮدۀ اﻟﮫﯽ ﴿إ َّن ٱ َّ َ‬ ‫� َم َع َنا﴾ ﻓﮫﻤﯿﺪه‬ ‫ِ‬ ‫ﻣﯽﺷﻮد ﺑﺎﻻﺗﺮ از ھﻤﺮاھﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺎ ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎران و ﻧﯿﮑﻮﮐﺎران اﺳﺖ ﮐﻪ در اﯾﻦ آﯾﻪ ذﮐﺮ‬ ‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬ ‫َّ‬ ‫َّ‬ ‫ْ‬ ‫ُّ‬ ‫َ َّ َ َّ َ ُ ۡ ُ َ‬ ‫﴿إ َّن ٱ َّ َ‬ ‫� َم َع ٱ�ِين ٱ�قوا وٱ�‬ ‫ِين هم �سِ نون‪] ﴾١٢٨‬اﻟﻨﺤﻞ‪.[۱۲۸ :‬‬ ‫ِ‬ ‫»ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺎ ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎران و ﺑﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﮫﺎ ﻧﯿﮑﻮﮐﺎرﻧﺪ«‪.‬‬

‫ﭼﻮن ھﻤﺮاھﯽ در آن ﺟﺎ ﺑﺎ ﺧﻮد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و ھﻤﺮاھﺶ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و ﻣﺸﺮوط ﺑﻪ‬ ‫ﺻﻔﺘﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎری و ﻧﯿﮑﻮﮐﺎری ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻧﺘﯿﺠﮥ ﻋﻤﻞ و ﮐﺎر آن ﺑﺎﺷﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ اﯾﻦ‬ ‫ھﻤﺮاھﯽ ﻣﺨﺼﻮص ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و ھﻤﺮاھﺶ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و اﯾﻦ ھﻤﺮاھﯽ ﺑﺎ ﯾﺎری ﮐﺮدن ﺑﻪ‬ ‫وﺳﯿﻠﮥ ﻧﺸﺎﻧﻪھﺎ و اﻣﻮر ﺧﺎرق اﻟﻌﺎده ﺗﻀﻤﯿﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ ‪.٢‬‬ ‫ﺳﯿﺪ ﻗﻄﺐ در ﻣﻮرد اﯾﻦ ﻧﺸﺎﻧﻪھﺎ و ﻣﻌﺠﺰات ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ‪ :‬اﯾﻦ زﻣﺎﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻗﺮﯾﺶ از‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﺗﻨﮓ آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ھﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ ھﻤﻮاره ﻗﺪرتھﺎی ﺑﺰرگ از ﺳﺨﻦ ﺣﻖ ﺑﻪ ﺗﻨﮓ‬ ‫ﻣﯽآﯾﻨﺪ و ﺑﻪ ﺟﺎﯾﯽ ﻣﯽرﺳﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﻪ ﺗﻮان دور ﮐﺮدن آن را دارﻧﺪ وﻧﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ در ﺑﺮاﺑﺮ آن‬ ‫ﺻﺒﺮ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻗﺮﯾﺶ ﻋﻠﯿﻪ آن ﺣﻀﺮت ﺗﻮﻃﺌﻪ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﺮ اﯾﻦ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﺗﺎ‬ ‫‪ -١‬ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻃﺒﺮی‪ ،‬ج ‪ ،۱۰‬ص ‪.۱۳۵‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﻤﺴﺘﻔﺎد ﻣﻦ ﻗﺼﺺ اﻟﻘﺮآن‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۱۰۰‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﻫﺠﺮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و رﻓﯿﻖ ﺳﻔﺮش‪ ،‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻﺪﯾﻖ س‬

‫‪٥٧٣‬‬

‫ﺧﻮد را از دﺳﺖ او راﺣﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ او را از ﺗﻮﻃﺌﻪ آﻧﮫﺎ آ ﮔﺎه ﺳﺎﺧﺖ و ﺑﻪ او وﺣﯽ‬ ‫ﮐﺮد ﺗﺎ ﺗﻨﮫﺎ ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ھﻤﺮاھﺶ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﯿﺮون ﺑﺮود و اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﻪ ﻟﺸﮑﺮی‬ ‫داﺷﺖ و ﻧﻪ ﺳﻼﺣﯽ‪ّ ،‬اﻣﺎ دﺷﻤﻨﺎن او زﯾﺎد ﺑﻮدﻧﺪ و ﻗﺪرﺗﺸﺎن از ﻗﺪرت او ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ‬ ‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﭼﻪ ﺷﺪ؟ از ﯾﮏ ﻃﺮف ھﻤﻪ ﻗﺪرﺗﮫﺎی ﻣﺎدی ﺟﻤﻊ ﺷﺪه ﺑﻮد و در ﻃﺮف دﯾﮕﺮ‬ ‫ﻓﻘﻂ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و ھﻤﺮاھﺶ ﺑﻮد ﮐﻪ از اﯾﻦ ﻗﺪرﺗﮫﺎ ﭼﯿﺰی در اﺧﺘﯿﺎر ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ؟‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ از ﺳﻮی ﺧﻮد ﺑﺎ ﺳﭙﺎھﯿﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺮدم آن را ﻧﻤﯽدﯾﺪﻧﺪ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش را ﭘﯿﺮوز ﮔﺮداﻧﯿﺪ‬ ‫و ﮐﺎﻓﺮان را ﺷﮑﺴﺖ داد و آﻧﮫﺎ ﺧﻮار و زﺑﻮن ﺑﺮﮔﺸﺘﻨﺪ‪:‬‬ ‫َ َ َ َ َ َ َ َّ َ َ‬ ‫� َف ُروا ْ ٱ ُّ‬ ‫لس ۡف َ ٰ‬ ‫�﴾ ]اﻟﺘﻮﺑﺔ‪.[۴۰ :‬‬ ‫﴿وجعل � ِمة ٱ�ِين‬

‫»و ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬ﺳﺨﻦ ﮐﺎﻓﺮان را ﻓﺮوﮐﺸﯿﺪ )و ﺷﻮﮐﺖ و آﺋﯿﻦ آﻧﮫﺎ را از ھﻢ ﮔﺴﯿﺨﺖ«‪.‬‬ ‫و ﮐﻠﻤﮥ »اﻟﻠﻪ« ھﻤﭽﻨﺎن در ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺑﻠﻨﺪ ﺧﻮد ﭘﯿﺮوز و ﺑﺎ ﻗﺪرت ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪ و اﯾﻦ ﻧﻤﻮﻧﮥ‬ ‫زﻧﺪهای از ﻧﺼﺮت ﺧﺪا ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش و ﮐﻠﻤﻪاش ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻮاﻧﺎﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺻﺤﻨﻪ‬ ‫را ﺑﻪ دﺳﺖ ﻗﻮﻣﯽ دﯾﮕﺮ ﮐﻪ اھﻞ ﺗﻨﺒﻠﯽ و ﺳﺴﺘﯽ ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺗﮑﺮار ﻧﻤﺎﯾﺪ و اﯾﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪای از‬ ‫واﻗﻌﯿﺖ اﺳﺖ اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺑﻌﺪ از وﻋﺪۀ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل دﻟﯿﻠﯽ دﯾﮕﺮ ﺑﺎﺷﺪ ‪.١‬‬ ‫ﮔﺬر ﺑﺮ ﺧﯿﻤﺔ ام ﻣﻌﺒﺪ در ﻣﺴﯿﺮ ﻫﺠﺮت‬

‫ﺳﻪ ﺷﺐ ﺑﻌﺪ از آﻧﮑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﻏﺎر ﺑﻮد‪ ،‬او و ھﻤﺴﻔﺮش از ﻏﺎر ﺑﯿﺮون رﻓﺘﻨﺪ و‬

‫اﯾﻨﮏ ﺗﻌﻘﯿﺐ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﺧﺴﺘﻪ و ﻣﺸﺮﮐﺎن از دﺳﺘﺮﺳﯽ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻧﺎاﻣﯿﺪ ﺷﺪه‬ ‫ً‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻗﺒﻼ ﺑﻪ ذﮐﺮ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﭘﺮداﺧﺘﯿﻢ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻣﺮدی از ﻗﺒﯿﻠﮥ‬ ‫ﺑﻨﯽدﯾﻞ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ارﯾﻘﻂ را اﺟﯿﺮ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬او ﻣﺸﺮک ﺑﻮد و آﻧﮫﺎ ﺑﻪ او اﻋﺘﻤﺎد‬ ‫ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ و ﺷﺘﺮان ﺧﻮد را ﺑﻪ او داده ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﺎ او وﻋﺪه ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﺳﻪ‬ ‫ﺷﺐ ﺷﺘﺮان آﻧﮫﺎ را ﺑﻪ ﻏﺎر ﺛﻮر ﺑﯿﺎورد‪ .‬آن ﻣﺮد در وﻗﺖ ﻣﻘﺮر ﻧﺰد آﻧﮫﺎ آﻣﺪ و ﺑﻪ اﺗﻔﺎق آﻧﮫﺎ‬ ‫ً‬ ‫از راھﯽ ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ از آن ﮐﺴﯽ رﻓﺖ و آﻣﺪ ﻧﻤﯽﮐﺮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻮی ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺣﺮﮐﺖ ﻧﻤﻮد ‪.٢‬‬ ‫در راه ﻣﺪﯾﻨﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﻣﺤﻞ ﻗﺪﯾﺪ ‪ ٣‬ﮔﺬر آﻧﮫﺎ ﺑﺮ ام ﻣﻌﺒﺪ ‪ ٤‬اﻓﺘﺎد‪ .‬در اﯾﻦ‬ ‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻗﺒﯿﻠﮥ ﺧﺰاﻋﻪ‪ ،‬ﺳﮑﻮﻧﺖ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ام ﻣﻌﺒﺪ‪ ،‬ﺧﻮاھﺮ ﺣﺒﯿﺶ ﺑﻦ ﺧﺎﻟﺪ ﺧﺰاﻋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫‪ -١‬ﻓﯽ ﻇﻼل اﻟﻘﺮآن‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪.۱۶۵۶‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﻤﺴﺘﻔﺎد ﻣﻦ ﻗﺼﺺ اﻟﻘﺮآن‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۱۰۱‬‬ ‫‪ -٣‬وادی ﻗﺪﯾﺪ در ھﺸﺖ ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮی ﺟﺎده ﻗﺮار دارد‪.‬‬ ‫‪ -٤‬او ﻋﺎﺗﮑﻪ ﺑﻨﺖ ﮐﻌﺐ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪٥٧٤‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫راوی اﯾﻦ ﻣﺎﺟﺮا اﺳﺖ‪ .‬اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬داﺳﺘﺎن آن ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ و از ﻃﺮﻗﯽ رواﯾﺖ‬ ‫ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ را ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ‪ .١‬از ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ ﺟﯿﺶ ﺧﺰاﻋﯽ س ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از‬ ‫ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج اﺳﺖ‪ ،‬رواﯾﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻔﺖ‪» :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج وﻗﺘﯽ از ﻣﮑﻪ‬ ‫ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ھﺠﺮت ﺑﻪ ﺳﻮی ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﯿﺮون رﻓﺖ‪ ،‬ﮔﺬر اﯾﺸﺎن و اﺑﻮﺑﮑﺮ و ﻏﻼم اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﻪ ﻧﺎم‬ ‫ﻋﺎﻣﺮ ﺑﻦ ﻓﮫﯿﺮه و راھﻨﻤﺎی آﻧﺎن‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ارﯾﻘﻂ ﻟﯿﺜﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﯿﻤﻪ ام ﻣﻌﺒﺪ ﺧﺰاﻋﯽ اﻓﺘﺎد‪.‬‬ ‫او ﭘﯿﺮزﻧﯽ ﺑﺮازﻧﺪه و ﭘﺮﺗﻮان ﺑﻮد ﮐﻪ در ﮐﻨﺎر ﺧﯿﻤﻪ ﻣﯽﻧﺸﺴﺖ و ﺑﻪ رھﮕﺬران آب و ﻏﺬا‬ ‫ﻣﯽداد‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و ﯾﺎراﻧﺶ از او ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﮔﻮﺷﺖ و ﺧﺮﻣﺎﯾﯽ دارد ﺗﺎ از او‬ ‫ﺧﺮﯾﺪاری ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﺰد او ﭼﯿﺰی ﻧﯿﺎﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺮدم ﻧﯿﺰ در آن ﺳﺎل در ﺧﺸﮑﺴﺎﻟﯽ و‬ ‫ﺗﻨﮕﺪﺳﺘﯽ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬در آن ھﻨﮕﺎم ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﮔﻮﺷﮥ ﺧﯿﻤﻪ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪی را‬ ‫دﯾﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ام ﻣﻌﺒﺪ! اﯾﻦ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﭼﯿﺴﺖ؟ او ﮔﻔﺖ‪ :‬ﮔﻮﺳﻔﻨﺪی اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺷﺪت ﺿﻌﻒ‬ ‫و ﻻﻏﺮی ﺗﺎب و ﺗﻮان رﻓﺘﻦ ﺑﺎ ﮔﻠﻪ را ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺷﯿﺮ دارد؟‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺿﻌﯿﻒﺗﺮ از آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﯿﺮی داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬اﺟﺎزه ﻣﯽدھﯽ آن را ﺑﺪوﺷﻢ؟‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﺪر و ﻣﺎدرم ﻓﺪاﯾﺖ ﺑﺎد‪ ،‬اﮔﺮ ﺷﯿﺮی در ﭘﺴﺘﺎﻧﮫﺎﯾﺶ ﯾﺎﻓﺘﯽ‪ ،‬آن را ﺑﺪوش‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫اﮐﺮم ج دﺳﺘﯽ ﺑﺮ ﭘﺴﺘﺎﻧﮫﺎی ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﮐﺸﯿﺪ و ﻧﺎم ﺧﺪا را ﺑﺮ زﺑﺎن آورد و دﻋﺎ ﮐﺮد‪ .‬ﺷﯿﺮ از‬ ‫ﭘﺴﺘﺎنھﺎی ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﺑﻪ ﺷﺪت ﻓﻮاره زد‪ ،‬رﺳﻮل ﺧﺪا ﻇﺮﻓﯽ ﺧﻮاﺳﺖ و در آن ﺷﯿﺮ دوﺷﯿﺪ‬ ‫ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻇﺮف ﭘﺮ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ آن زن ﺷﯿﺮ ﻧﻮﺷﺎﻧﯿﺪ ﺗﺎ ﺳﯿﺮاب ﺷﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ھﻤﺮاھﺎﻧﺶ داد و‬ ‫آﻧﮫﺎ ﺳﯿﺮ ﺷﺪﻧﺪ و ﺧﻮدش ﻧﯿﺰ ﻧﻮﺷﯿﺪ و ﺳﯿﺮ ﺷﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﭼﻨﺪﺑﺎر آﻧﮫﺎ ﺷﯿﺮ ﻧﻮﺷﯿﺪﻧﺪ؛ ﺳﭙﺲ‬ ‫ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در آن ﻇﺮف ﺷﯿﺮ دوﺷﯿﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻇﺮف ﭘﺮ ﺷﺪ و آن ﮔﺎه آن‬ ‫ﻇﺮف را ﻧﺰد او ﻧﮫﺎدﻧﺪ و رﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﭙﺲ آﻧﺎن آھﻨﮓ ﺣﺮﮐﺖ ﻧﻤﻮدﻧﺪ و ﻃﻮﻟﯽ ﻧﮑﺸﯿﺪ ﮐﻪ ﺷﻮھﺮ ام ﻣﻌﺒﺪ ﺑﻪ ﺧﯿﻤﻪ ﺑﺮﮔﺸﺖ‬ ‫در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﭼﻨﺪ ﺑﺰ ﻻﻏﺮ و ﺿﻌﯿﻒ ﮐﻪ در ﺣﺎل ﻣﺮدن ﺑﻮدﻧﺪ و آھﺴﺘﻪ آھﺴﺘﻪ راه‬ ‫ﻣﯽرﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬در ﭘﯿﺶ داﺷﺖ‪ .‬وﻗﺘﯽ اﺑﻮﻣﻌﺒﺪ ﺷﯿﺮ را ﻣﺸﺎھﺪه ﮐﺮد ﺷﮕﻔﺖ زده ﺷﺪ و از‬ ‫ھﻤﺴﺮش ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ :‬ام ﻣﻌﺒﺪ! اﯾﻦ ﺷﯿﺮ از ﮐﺠﺎ اﺳﺖ؟ ﻣﺎ ﮐﻪ ﺣﯿﻮان ﺷﯿﺮدھﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪاﯾﻢ‪.‬‬ ‫ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان از ﺧﺎﻧﻪ دور ھﺴﺘﻨﺪ و ﻓﻘﻂ ﺷﺐ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﯽآﯾﻨﺪ و ﮔﻮﺳﻔﻨﺪی ﮐﻪ در ﺧﯿﻤﻪ‬ ‫ھﺴﺖ‪ ،‬ﻧﯿﺰ ﺷﯿﺮی ﻧﺪارد؟ ام ﻣﻌﺒﺪ در ﭘﺎﺳﺦ ھﻤﺴﺮش ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﻣﺎ ﺣﯿﻮان‬ ‫ﺷﯿﺮدھﯽ ﻧﺪاﺷﺘﯿﻢ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﺮد ﻣﺒﺎرﮐﯽ از ﮐﻨﺎر ﺧﯿﻤﮥ ﻣﺎ ﻋﺒﻮر ﮐﺮد ﮐﻪ دارای ﭼﻨﯿﻦ و ﭼﻨﺎن‬ ‫‪ -١‬اﻟﺒﺪاﯾﺔ واﻟﻨﮫﺎﯾﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪.۱۸۸‬‬

‫‪٥٧٥‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﻫﺠﺮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و رﻓﯿﻖ ﺳﻔﺮش‪ ،‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻﺪﯾﻖ س‬

‫وﯾﮋﮔﯿﮫﺎﺋﯽ ﺑﻮد‪ .‬ھﻤﺴﺮش ﮔﻔﺖ‪ :‬اوﺻﺎف او را ﺑﺮای ﻣﻦ ﺑﮕﻮ‪ .‬ام ﻣﻌﺒﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺮدی ﺧﻮش‬ ‫ﺳﯿﻤﺎ و زﯾﺒﺎ‪ ،‬ﺧﻮش ﺧﻠﻖ و ﺑﺎ ﭼﮫﺮهای درﺧﺸﺎن‪ ،‬ﮐﻪ ﻧﻪ ﻻﻏﺮ ﺑﻮد و ﻧﻪ ﺳﺮش ﮐﻮﭼﮏ ﺑﻮد؛‬ ‫ﭼﺸﻤﺎﻧﯽ ﺳﯿﺎه و ﻣﮋﮔﺎﻧﯽ درﺷﺖ داﺷﺖ‪ .‬ﺻﺪاﯾﺶ درﺷﺖ ﺑﻮد و درازای ﮔﺮدﻧﺶ ﺑﺮ‬ ‫زﯾﺒﺎﯾﯽاش اﻓﺰوده ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺤﺎﺳﻨﯽ اﻧﺒﻮه و ﭘﺮﭘﺸﺖ داﺷﺖ و اﺑﺮواﻧﺶ ﮐﺸﯿﺪه و ﺑﻪ ھﻢ‬ ‫ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺷﯿﺮﯾﻦ ﺳﺨﻦ و ﮔﺰﯾﺪهﮔﻮی ﺑﻮد‪ .‬ﻧﻪ ﯾﺎوهﮔﻮ و ﻧﻪ ﮐﻢﮔﻮﺋﯽ ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﮔﻮﯾﺎ‬ ‫ﺳﺨﻨﺎن وی داﻧﻪھﺎی رﺷﺘﮥ ﻣﺮوارﯾﺪی ﺑﻮد ﮐﻪ ﻓﺮو ﻣﯽرﯾﺨﺖ‪ .‬زﯾﺒﺎﺗﺮﯾﻦ و‬ ‫ﺧﻮشﺳﯿﻤﺎﺗﺮﯾﻦ ﻣﺮدم از ﻓﺎﺻﻠﻪ دور ﺑﻮد و ﻧﯿﮑﻮﺗﺮﯾﻦ آﻧﺎن از ﻧﺰدﯾﮏ‪ .‬ﺷﺎﺧﻪای ﻣﯿﺎن دو‬ ‫ﺷﺎﺧﻪ ﺑﻠﻨﺪ و ﮐﻮﺗﺎه ﺑﻮد ﮐﻪ زﯾﺒﺎﺗﺮﯾﻦ و ﻧﯿﮏﻗﺎﻣﺖﺗﺮﯾﻦ آﻧﮫﺎ ﺑﻮد‪ .‬ھﻤﺮاھﺎﻧﺶ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎن او‬ ‫ﮔﻮش ﻓﺮا ﻣﯽدادﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺮشرو و ﺳﺒﮑﺴﺮ ﻧﺒﻮد‪.‬‬ ‫اﺑﻮﻣﻌﺒﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا اﯾﻦ ھﻤﺎن ﻣﺮدی اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺮﯾﺶ در ﺻﺪد ﯾﺎﻓﺘﻦ او‬ ‫ھﺴﺘﻨﺪ و ﻣﻦ ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺑﺎ او ھﻤﺮاه ﺷﻮم و اﮔﺮ ﺑﺘﻮاﻧﻢ اﯾﻦ ﮐﺎر را ﺧﻮاھﻢ ﮐﺮد‪ .‬در ھﻤﯿﻦ‬ ‫اﺛﻨﺎ در ﻣﮑﻪ ﺻﺪاﯾﯽ ﻃﻨﯿﻦاﻧﺪاز ﺑﻮد ﮐﻪ اھﻞ ﻣﮑﻪ آن را ﻣﯽﺷﻨﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﻧﻤﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﺻﺪا از ﮐﯿﺴﺖ و از ﮐﺠﺎ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﯽﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫ﺟﺰی اﷲ رب اﻟﻨﺎس ﺧﲑ ﺟﺰاﺋﻪ‬

‫رﻓﻴﻘﲔ‬

‫ﻗﺎﻻ‬

‫ﺧﻴﻤﺘﯽ‬

‫ام‬

‫ﻣﻌﺒﺪ‬

‫»ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ﭘﺎداش ﺧﻮد را ﺑﻪ دو ھﻤﺮاھﯽ ﺑﺪھﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ھﻨﮕﺎم ﻇﮫﺮ در ﺧﯿﻤﻪ‬ ‫ام ﻣﻌﺒﺪ اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﮐﺮدﻧﺪ«‪.‬‬ ‫ﻫـﻤـﺎ ﻧﺰﻻ ﺑﺎﻟـﻬﺪی واﻫﺘﺪت ﺑﻪ‬

‫ﻓﻘﺪ ﻓﺎز ﻣﻦ اﻣﺲ رﻓﻴﻖ ﳏﻤﺪ‬

‫»آﻧﮫﺎ ﺑﺎ ھﺪاﯾﺖ آﻣﺪﻧﺪ و ام ﻣﻌﺒﺪ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ اوھﺪاﯾﺖ ﯾﺎﻓﺖ و ﭼﻪ رﺳﺘﮕﺎر اﺳﺖ آن‬ ‫ﮐﺲ ﮐﻪ رﻓﯿﻖ و ھﻤﺴﻔﺮ ّ‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ ﮔﺮدد« ‪.١‬‬ ‫ﺳﺮاﻗﻪ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ و ﺗﻌﻘﯿﺐ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬

‫ﻗﺮﯾﺶ در اﻧﺠﻤﻨﮫﺎی ﻣﮑﻪ اﻋﻼم ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ھﺮ ﮐﺲ ﻣﺤﻤﺪ را زﻧﺪه ﯾﺎ ﻣﺮده ﺑﯿﺎورد‪ ،‬ﺻﺪ‬ ‫ﺷﺘﺮ ﺟﺎﯾﺰه دارد‪ .‬اﯾﻦ ﺧﺒﺮ ﺑﻪ ﮔﻮش ﻗﺒﯿﻠﻪھﺎی ﻋﺮﺑﯽ ﮐﻪ در اﻃﺮاف ﻣﮑﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬رﺳﯿﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﺮاﻗﻪ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﺑﻦ ﺟﻌﺸﻢ ﺑﺮای ﮐﺴﺐ اﯾﻦ ﺟﺎﯾﺰه ﭼﺸﻢ ﻃﻤﻊ دوﺧﺘﻪ و ﺳﺨﺖ اﻣﯿﺪوار‬ ‫ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺎ ﻗﺪرت ﺧﻮﯾﺶ ﮐﻪ ھﯿﭻ ﭼﯿﺰی ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮ آن ﭼﯿﺮه ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎ او ﭼﻨﺎن‬ ‫ﮐﺮد ﮐﻪ از ﻣﺪاﻓﻌﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬ ‫‪ -١‬اﻟﮫﺠﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ اﻟﻤﺒﺎرﮐﺔ‪ ،‬ص ‪.۱۰۷‬‬

‫‪٥٧٦‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫اﺑﻦ ﺷﮫﺎب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﺎن ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﺪﻟﺠﯽ ﺑﺮادرزاده ﺳﺮاﻗﻪ ﺑﻦ ﺟﻌﺸﻢ ﺑﻪ‬ ‫ﺣﮑﺎﯾﺖ از ﭘﺪرش ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﭘﺪرش از ﺳﺮاﻗﻪ ﺑﻦ ﺟﻌﺸﻢ ﺷﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﯿﺎم‬ ‫ﮐﻔﺎر ﻗﺮﯾﺶ ﻧﺰد ﻣﺎ آﻣﺪ ﮐﻪ ھﺮ ﮐﺲ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج واﺑﻮﺑﮑﺮ را ﺑﮑﺸﺪ ﯾﺎ اﺳﯿﺮ ﮐﻨﺪ در‬ ‫ﻣﻘﺎﺑﻞ ھﺮ ﯾﮏ از آﻧﮫﺎ ﺻﺪ ﺷﺘﺮ درﯾﺎﻓﺖ ﺧﻮاھﺪ ﮐﺮد‪ .‬آن ﮔﺎه در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﻦ در اﻧﺠﻤﻦ‬ ‫ﻗﺒﯿﻠﻪام‪ ،‬ﺑﻨﯽ ﻣﺪﻟﺞ‪ ،‬ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدم‪ ،‬ﻣﺮدی از ﻗﺒﯿﻠﻪ ﻣﺎ وارد ﺷﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺳﺮاﻗﻪ! ﻣﻦ ھﻢ‬ ‫اﮐﻨﻮن ﺷﺒﺤﮫﺎﯾﯽ در ﺳﺎﺣﻞ دﯾﺪم؛ ﮔﻤﺎن ﻣﯽﮐﻨﻢ ﮐﻪ آﻧﺎن ﻣﺤﻤﺪ و ھﻤﺮاھﺎﻧﺶ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﺮاﻗﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ ﯾﻘﯿﻦ داﻧﺴﺘﻢ ﮐﻪ آﻧﮫﺎ ﻣﺤﻤﺪ و ھﻤﺮاھﺎﻧﺶ ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ھﯿﭻ وﻗﺖ‬ ‫آﻧﮫﺎ ﻧﺒﻮدهاﻧﺪ‪ .‬آﻧﮫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺗﻮ دﯾﺪهای‪ ،‬ﻓﻼﻧﯽ و ﻓﻼﻧﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ ھﻢ ﺑﺎ ﭼﺸﻤﺎﻧﻤﺎن آﻧﺎن‬ ‫را دﯾﺪهاﯾﻢ‪ ،‬آنﮔﺎه ﭘﺲ از درﻧﮕﯽ ﮐﻮﺗﺎه‪ ،‬ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪم و ﺑﻪ ﺳﻮی ﺧﺎﻧﻪام راه اﻓﺘﺎدم و ﺑﻪ‬ ‫ﮐﻨﯿﺰم ﻓﺮﻣﺎن دادم ﺗﺎ اﺳﺐ ﻣﺮا ﭘﺸﺖ ﺗﭙﻪ ﺑﺒﺮد و ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻣﻦ ﻧﮕﺎه دارد و ﻣﻦ ﻧﯿﺰهام را‬ ‫ﺑﺮداﺷﺘﻢ و از ﭘﺸﺖ ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺎرج ﺷﺪم و ﺳﻮار ﺑﺮ اﺳﺐ ﺧﻮد ﺑﯽدرﻧﮓ ﺑﻪ ﻣﺤﻠﯽ رﻓﺘﻢ ﮐﻪ او‬ ‫ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و ھﻤﺮاھﺎﻧﺶ ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪم‪ .‬در اﯾﻦ ھﻨﮕﺎم ﭘﺎی‬ ‫اﺳﺒﻢ ﻟﻐﺰﯾﺪ و از ﺑﺎﻻی آن ﺑﻪ زﻣﯿﻦ اﻓﺘﺎدم‪ .‬ﭘﺲ ﺗﯿﺮھﺎی ﻣﺨﺼﻮص ﻗﺮﻋﻪ را درآوردم و ﺑﺎ‬ ‫آن ﻗﺮﻋﻪ زدم ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻢ ﺑﻪ آﻧﮫﺎ آﺳﯿﺒﯽ ﺑﺮﺳﺎﻧﻢ ﯾﺎ ﻧﻪ‪ .‬ھﻤﺎن ﺗﯿﺮی در آﻣﺪ ﮐﻪ ﺧﻮﺷﺎﯾﻨﺪم‬ ‫ﻧﺒﻮد‪ .‬دوﺑﺎره ﺳﻮار ﺑﺮ اﺳﺐ ﺧﻮد ﺷﺪم و ﺑﻪ آﻧﮫﺎ ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪم ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺻﺪای ﺗﻼوت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫اﮐﺮم ج را ﺷﻨﯿﺪم‪ ،‬رﺳﻮل ﺧﺪا ﺳﺮﺷﺎن را ﺑﺮﻧﻤﯽﮔﺮداﻧﺪ‪ّ ،‬اﻣﺎ اﺑﻮﺑﮑﺮ زﯾﺎد ﺑﻪ اﯾﻦ ﻃﺮف و‬ ‫آن ﻃﺮف روی ﺑﺮﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ھﻨﮕﺎم دﺳﺖھﺎی اﺳﺒﻢ ﺗﺎ زاﻧﻮ در زﻣﯿﻦ ﻓﺮو رﻓﺖ و‬ ‫ﻣﻦ از آن ﺑﻪ زﻣﯿﻦ اﻓﺘﺎدم‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻢ و اﺳﺒﻢ را ﺑﺮون ﮐﺸﯿﺪم‪ .‬ﻧﺎﮔﮫﺎن دﯾﺪم ﺑﺮ اﺛﺮ‬ ‫ﻓﺮو رﻓﺘﻦ دﺳﺖھﺎﯾﺶ ﻏﺒﺎری ﭼﻮن دود ﺑﻪ ھﻮا ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪ؛ ﺑﺎز دﯾﮕﺮ ﺑﺎر ﻗﺮﻋﻪ زدم‪ ،‬اﻣﺎ‬ ‫ھﻤﺎن ﺗﯿﺮی درآﻣﺪ ﮐﻪ دوﺳﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻢ‪ .‬ﭘﺲ آﻧﮫﺎ را ﺻﺪا زدم ﮐﻪ در اﻣﺎﻧﯿﺪ‪ .‬آﻧﮫﺎ اﯾﺴﺘﺎدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻦ ﺑﺮ اﺳﺒﻢ ﺳﻮار ﺷﺪم ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻧﺰد آﻧﮫﺎ آﻣﺪم‪ .‬از آﻧﭽﻪ ﺑﺮاﯾﻢ ﭘﯿﺶ آﻣﺪه ﺑﻮد‪ ،‬داﻧﺴﺘﻢ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﻪ زودی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺮ ھﻤﮕﺎن ﭘﯿﺮوز ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻗﻮم و ﻗﺒﯿﻠﮥ ﺷﻤﺎ ﻣﻘﺮر‬ ‫ﮐﺮدهاﻧﺪ ﮐﻪ ھﺮ ﮐﺲ ﺗﻮ را دﺳﺘﮕﯿﺮ ﮐﻨﺪ دﯾﻪات را ﺑﻪ او ﺑﺪھﻨﺪ و ﺑﺮای آﻧﺎن ﻣﻘﺎﺻﺪی ﮐﻪ‬ ‫ﻣﺮدم درﺑﺎرۀآﻧﺎن داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎز ﮔﻔﺘﻢ؛ ﺳﭙﺲ ﺗﻮﺷﻪ و ﮐﺎﻻ ﺑﻪ آﻧﮫﺎ ﻋﺮﺿﻪ داﺷﺘﻢ‪ ،‬اﻣﺎ آﻧﮫﺎ از‬ ‫ﻣﻦ ﻗﺒﻮل ﻧﮑﺮدﻧﺪ و از ﻣﻦ ﭼﯿﺰی ﻧﺨﻮاﺳﺘﻨﺪ و ﻓﻘﻂ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬اﯾﻦ راز را ﺑﺮای ﻣﺎ ﭘﻮﺷﯿﺪه‬ ‫دار؛ ﭘﺲ ﻣﻦ از آن ﺣﻀﺮت ج ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺗﺎ ﺑﺮای ﻣﻦ اﻣﺎن ﻧﺎﻣﻪای ﺑﻨﻮﯾﺴﺪ و او ﺑﻪ ﻋﺎﻣﺮ ﺑﻦ‬

‫ﺑﺨﺶ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﻫﺠﺮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و رﻓﯿﻖ ﺳﻔﺮش‪ ،‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻﺪﯾﻖ س‬

‫‪٥٧٧‬‬

‫ﻓﮫﯿﺮه دﺳﺘﻮر داد ﮐﻪ در ﻗﻄﻌﻪای ﭘﻮﺳﺖ ﺑﺮاﯾﻢ اﻣﺎنﻧﺎﻣﻪای ﺑﻨﻮﯾﺴﺪ؛ ﺳﭙﺲ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﺑﻪ‬ ‫راھﺸﺎن اداﻣﻪ دادﻧﺪ ‪.١‬‬ ‫در ﻣﻮرد داﺳﺘﺎن ﺳﺮاﻗﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ دﯾﮕﺮی ﻧﯿﺰ ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ اﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺒﺮ و اﺑﻦ‬ ‫ﺣﺠﺮ و دﯾﮕﺮان ذﮐﺮ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ .‬اﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺒﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺳﻔﯿﺎن ﺑﻦ ﻋﯿﯿﻨﻪ از اﺑﻮﻣﻮﺳﯽ و‬ ‫اﯾﺸﺎن از ﺣﺴﻦ رواﯾﺖ ﮐﺮدهاﻧﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ ﺳﺮاﻗﻪ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﮔﻔﺖ‪» :‬آن روز ﭼﻪ‬ ‫ﺣﺎﻟﺘﯽ ﺑﻪ ﺗﻮ دﺳﺖ ﺧﻮاھﺪ داد ﮐﻪ دﺳﺖﺑﻨﺪھﺎی ﮐﺴﺮی را ﺧﻮاھﯽ ﭘﻮﺷﯿﺪ؟« ﺑﻌﺪھﺎ وﻗﺘﯽ‬ ‫ﮐﻪ دﺳﺖﺑﻨﺪھﺎی ﮐﺴﺮی و ﮐﻤﺮﺑﻨﺪ و ﺗﺎج او ﻧﺰد اﻣﯿﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ ﻋﻤﺮ س آورده ﺷﺪ‪ ،‬ﺳﺮاﻗﻪ‬ ‫را ﺻﺪا زد و دﺳﺖﺑﻨﺪھﺎ را ﺑﻪ دﺳﺖ ﺳﺮاﻗﻪ داد‪ .‬ﺳﺮاﻗﻪ ﻣﺮدی ﭘﺮﻣﻮ ﺑﻮد ﮐﻪ دﺳﺖھﺎﯾﺶ‬ ‫ﻣﻮھﺎی زﯾﺎدی داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬دﺳﺘﮫﺎﯾﺖ را ﺑﻨﺪ ﮐﻦ‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬اﻟﻠﻪ اﮐﺒﺮ! ﺳﭙﺎس‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪی را ﮐﻪ اﯾﻦ دﺳﺖﺑﻨﺪھﺎ را از ﮐﺴﺮی ﺑﻦ ھﺮﻣﺰ ﮐﻪ ادﻋﺎی ﺧﺪاﯾﯽ ﻣﯽﻧﻤﻮد‪ ،‬ﮔﺮﻓﺖ‬ ‫و ﺑﻪ ﺳﺮاﻗﻪ ﺑﻦ ﺟﻌﺸﻢ ﺑﺎدﯾﻪﻧﺸﯿﻨﯽ از ﺑﻨﯽ ﻣﺪﻟﺞ ﭘﻮﺷﺎﻧﺪ‪ .‬ﻋﻤﺮ ﺑﺎ ﺻﺪای ﺑﻠﻨﺪ اﯾﻦ ﺟﻤﻠﻪ را‬ ‫ﻣﯽﮔﻔﺖ ‪ .٢‬ﺳﭙﺲ ﺳﺮاﻗﻪ ﺳﻮار ﺑﺮ اﺳﺒﯽ ﺷﺪ و در ﻣﺪﯾﻨﻪ دور ﻣﯽزد وﻣﺮدم اﻃﺮاف او‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ و ﺳﺮاﻗﻪ ﺑﺎ ﺻﺪای ﺑﻠﻨﺪ ﺳﺨﻨﺎن ﻋﻤﺮ را ﺗﮑﺮار ﻣﯽﮐﺮد‪ :‬اﻟﻠﻪ اﮐﺒﺮ! ﺳﭙﺎس ﺧﺪاﺋﯽ را‬ ‫ﮐﻪ اﯾﻦ دﺳﺖﺑﻨﺪھﺎی ﮐﺴﺮی ﺑﻦ ھﺮﻣﺰ را ﮐﻪ ادﻋﺎی ﺧﺪاﯾﯽ ﻣﯽﻧﻤﻮد‪ ،‬از او ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﻪ‬ ‫ﺳﺮاﻗﻪ ﺑﻦ ﺟﻌﺸﻢ ﺑﺎدﯾﻪﻧﺸﯿﻨﯽ از ﺑﻨﯽﻣﺪﻟﺞ ﭘﻮﺷﺎﻧﺪ ‪.٣‬‬ ‫ﭘﺎک اﺳﺖ ﺧﺪاﯾﯽ ﮐﻪ دﮔﺮﮔﻮن ﮐﻨﻨﺪه دﻟﻬﺎﺳﺖ‬

‫ﺳﺮاﻗﻪ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج را دﺳﺘﮕﯿﺮ ﮐﻨﺪ و ﺑﻪ رھﺒﺮان ﻣﮑﻪ ﺗﺤﻮﯾﻞ دھﺪ ﺗﺎ‬ ‫ﺻﺪ ﺷﺘﺮ ﺟﺎﯾﺰه ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬اﻣﺎ او ﮐﻪ در آﻏﺎز روز ﺑﺮ ﻋﻠﯿﻪ آﻧﺎن در ﺗﮑﺎﭘﻮ و ﺟﺴﺘﺠﻮ ﺑﻮد‪ ،‬در ﭘﺎﯾﺎن‬ ‫روز ﻧﮕﮫﺒﺎن آﻧﺎن ﮔﺮدﯾﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺳﺮاﻗﻪ آنھﺎﯾﯽ را ﮐﻪ در ﺟﺴﺘﺠﻮ و ﯾﺎﻓﺘﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫ﺑﺮآﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮﻣﯽﮔﺮداﻧﯿﺪ و ﻣﯽﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ از ﺳﺮﺗﺎﺳﺮ اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ﺧﺒﺮ ﮔﺮﻓﺘﻢ‬ ‫و ﮐﺎر را ﺑﺮای ﺷﻤﺎ آﺳﺎن ﻧﻤﻮدهام‪ .‬وﻗﺘﯽ ﺳﺮاﻗﻪ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ‬ ‫رﺳﯿﺪه اﺳﺖ‪ ،‬داﺳﺘﺎن ﺧﻮد و اﺳﺒﺶ را ﺑﺮای ﻣﺮدم ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﺮد و ﻣﺮدم آن را ﺑﺮای‬ ‫ھﻤﺪﯾﮕﺮ ﻧﻘﻞ ﻣﯽﻧﻤﻮدﻧﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ اﯾﻦ داﺳﺘﺎن ﻣﻮﺿﻮع اﺻﻠﯽ ﻣﺠﺎﻟﺲ ﻣﺸﻮرﺗﯽ ﻣﮑﻪ ﻗﺮار‬ ‫ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺳﺮان ﻗﺮﯾﺶ از اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺒﺎدا اﯾﻦ داﺳﺘﺎن ﺑﺎﻋﺚ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪن ﻋﺪهای ﮔﺮدد‪ ،‬در‬ ‫‪ -١‬ﺑﺨﺎری‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﻣﻨﺎﻗﺐ اﻻﻧﺼﺎر‪ ،‬ﺷﻤﺎرۀ ‪.۳۹۰۶‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺮوض اﻻﻧﻒ‪ ،‬ج ‪ ،۴‬ص ‪ – ۲۱۸‬اﻟﮫﺠﺮة ﻓﯽ اﻟﻘﺮآن‪ ،‬ص ‪.۳۴۶‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﯽ ﺷﮫﺒﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۴۹۵‬‬

‫‪٥٧٨‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ھﺮاس ﺑﻮدﻧﺪ؛ ﭼﺮاﮐﻪ ﺳﺮاﻗﻪ اﻣﯿﺮ و رﺋﯿﺲ ﻗﺒﯿﻠﻪ ﺑﻨﯽ ﻣﺪﻟﺞ ﺑﻮد‪ .‬اﺑﻮﺟﮫﻞ ﺑﻪ آﻧﮫﺎ ﻧﺎﻣﻪای‬ ‫ﻧﻮﺷﺖ ﮐﻪ ﺣﺎﻣﻞ اﯾﻦ اﺷﻌﺎر ﺑﻮد‪:‬‬ ‫ﹴ‬ ‫ﳏﻤﺪ‬ ‫ﻟﻨـﴫ‬ ‫ﻣﺴﺘﻐﻮ‬ ‫ﴎاﻗﻪ‬ ‫ﺑﻨﯽ ﻣﺪﻟﺞ اﻧﯽ اﺧﺎف ﺳﻔﻴﻬﻜﻢ‬ ‫»ای ﺑﻨﯽ ﻣﺪﻟﺞ ﻣﻦ از ﻧﺎدان ﺷﻤﺎ‪ ،‬ﺳﺮاﻗﻪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻗﺼﺪ ﮐﻤﮏ ﺑﻪ ّ‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ را دارد‪،‬‬ ‫درھﺮاﺳﻢ«‪.‬‬

‫ﻋﻠﻴﻜﻢ‬

‫أﻻ‬

‫ﺑﻪ‬

‫ﻳﻔﺮق‬

‫ﲨﻌﻜﻢ‬

‫ﻓﻴﺼﺒﺢ ﺷﺘﯽ ﺑﻌﺪ ﻋﺰ وﺳﺆدد‬

‫»ﻣﺎﻧﻊ او ﮔﺮدﯾﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﻊ ﺷﻤﺎ را ﻣﺘﻔﺮق ﻧﺴﺎزد ﺗﺎ ﺑﻌﺪ از ﻋﺰت و ﺳﺮوری‪ ،‬ﭘﺮاﮐﻨﺪه‬ ‫ﻧﺸﻮﯾﺪ«‪.‬‬ ‫ﺳﺮاﻗﻪ در ﭘﺎﺳﺦ اﺑﻮﺟﮫﻞ ﭼﻨﯿﻦ ﺳﺮود‪:‬‬ ‫اﺑﺎ‬

‫ﺣﻜـﻢ‬

‫واﻟﻪ‬

‫ﻟﻮﻛﻨﺖ‬

‫ﺷﺎﻫﺪ ﹰا‬

‫ﻻﻣﺮ ﺟﻮادی اذ ﺗﺴﻮخ ﻗﻮاﺋﻤﻪ‬

‫»ای اﺑﺎﺣﮑﻢ! اﮔﺮ ﺗﻮ ﻣﯽدﯾﺪی ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﭘﺎھﺎی اﺳﺒﻢ در زﻣﯿﻦ ﻓﺮو رﻓﺖ«‪.‬‬ ‫ﺑﺎن‬

‫ﳏﻤﺪ ﹰا‬

‫رﺳﻮل وﺑﺮﻫﺎن ﻓﻤﻦ ذا ﻳﻘﺎوﻣﻪ‬

‫ﻋﻠﻤﺖ وﻟـﻢ ﺗﺸﻜﻚ‬ ‫ً‬ ‫»ﻣﯽداﻧﺴﺘﯽ و اﺻﻼ ﺗﺮدﯾﺪی ﻧﺪاﺷﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ رﺳﻮل ﺧﺪا اﺳﺖ؛ ﭘﺲ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ‬

‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ او ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﻨﺪ«‪.‬‬ ‫ﻋﻠﻴﻚ‬

‫ﻓﻜﻒ‬

‫اﻟﻘﻮم‬

‫ﻋﻨﻪ‬

‫ﻓﺎﻧﻨﯽ‬

‫اری اﻣﺮه ﻳﻮﻣ ﹰﺎ ﺳﺘﺒﺪو ﻣﻌﺎﻟـﻤﻪ‬

‫»ﺑﺮ ﺗﻮ ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮدم را از او ﺑﺎزداری؛ ﭼﻮن ﻣﻦ ﺑﯿﻨﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ زودی ﮐﺎر او‬ ‫آﺷﮑﺎر و ﭼﯿﺮه ﻣﯽﮔﺮدد «‪.‬‬ ‫ﺑﺎﻣﺮ ﺗﻮد اﻟﻨﺎس ﻓﻴﻪ ﺑﺄﴎﻫﻢ‬

‫ﺑﺎن ﲨـﻴﻊ اﻟﻨﺎس ﹸﻃﺮ ﹰا ﻣﺴﻠﻤـﻪ‬

‫‪١‬‬

‫»ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪای ﮐﻪ ھﻤﮥ ﻣﺮدم راﺿﯽ ﺧﻮاھﻨﺪ ﺷﺪ و ﺑﺎ او ﻣﺼﺎﻟﺤﻪ ﺧﻮاھﻨﺪ ﻧﻤﻮد«‪.‬‬ ‫اﺳﺘﻘﺒﺎل اﻧﺼﺎر از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ج‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎ اﻃﻼع از اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻣﮑﻪ را ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺗﺮک‬ ‫ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ھﺮ روز ﺑﺎﻣﺪادان ﺑﻪ ّ‬ ‫ﺣﺮه ﻣﯽآﻣﺪﻧﺪ و در اﻧﺘﻈﺎر ﻗﺪوم ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫ﻣﯽﻧﺸﺴﺘﻨﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﮔﺮﻣﺎی ﻇﮫﺮ آﻧﮫﺎ را وادار ﻣﯽﻧﻤﻮد ﺗﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪھﺎیﺷﺎن ﺑﺮﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫روزی ﺑﻌﺪ از آﻧﮑﻪ اﻧﺘﻈﺎر آﻧﮫﺎ ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪھﺎﯾﺸﺎن ﺑﺮﮔﺸﺘﻨﺪ‪ ،‬وﻗﺘﯽ وارد‬ ‫‪ -١‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۴۹۴‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﻫﺠﺮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و رﻓﯿﻖ ﺳﻔﺮش‪ ،‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻﺪﯾﻖ س‬

‫‪٥٧٩‬‬

‫ﺧﺎﻧﻪھﺎﯾﺸﺎن ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺮدی ﯾﮫﻮدی ﺑﺮای ﮐﺎری ﮐﻪ داﺷﺖ ﺑﺮ ﺑﺎم ﯾﮑﯽ از ﺧﺎﻧﻪھﺎ رﻓﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﻧﺎﮔﮫﺎن ﭼﺸﻢ او ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و ھﻤﺮاھﺎﻧﺶ اﻓﺘﺎد ﮐﻪ ﻟﺒﺎس ﺳﻔﯿﺪ ﺑﺮ ﺗﻦ دارﻧﺪ و از‬ ‫دور ﺑﻪ ﺳﻮی ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻣﯽآﯾﻨﺪ‪ .‬آن ﻣﺮد ﯾﮫﻮدی ﺑﺎ ﺻﺪای ﺑﻠﻨﺪ ﻓﺮﯾﺎد زد‪ :‬ای ﮔﺮوه ﻋﺮبھﺎ!‬ ‫اﯾﻦ اﺳﺖ آن ﺑﺨﺖ و اﻗﺒﺎﻟﯽ ﮐﻪ اﻧﺘﻈﺎرش را ﻣﯽﮐﺸﯿﺪﯾﺪ‪ .‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﮫﺎ ﺷﺘﺎﺑﺎن ھﺮ ﯾﮏ ﺳﻼح‬ ‫ﺧﻮد را ﺑﺮداﺷﺘﻨﺪ و ﺑﻪ اﺳﺘﻘﺒﺎل ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج رﻓﺘﻨﺪ و ﺑﺎ او ﻣﻼﻗﺎت ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫ھﻤﺮاه آﻧﮫﺎ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ در ﻣﺤﻠﻪ ﺑﻨﯽ ﻋﻮف اﻗﺎﻣﺖ ﮔﺰﯾﺪ و اﯾﻦ‬ ‫ﭘﻨﺠﺸﻨﺒﻪ ‪ ١‬دوم ﻣﺎه رﺑﯿﻊ اﻻول ﺑﻮد‪ .‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺳﺎﮐﺖ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬آن دﺳﺘﻪ از اﻧﺼﺎر ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج را ﻧﺪﯾﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺰد اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻣﯽآﻣﺪﻧﺪ و ﺑﻪ‬ ‫او ﺗﺤﻨﯿﺖ ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ آﻓﺘﺎب ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺗﺎﺑﯿﺪ‪ .‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و آن‬ ‫ﺣﻀﺮت را زﯾﺮ ﺳﺎﯾﮥ ردای ﺧﻮد ﻗﺮار داد‪ .‬اﯾﻨﺠﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺮدم ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج را ﺷﻨﺎﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ً‬ ‫ﺑﻌﺪ از آن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ده ﺷﺐ ‪ ٢‬در ﻣﯿﺎن ﺑﻨﯽ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﻮف ﻣﺎﻧﺪ و ﻣﺴﺠﺪی‬ ‫ﺑﺮ ﭘﺎﯾﮥ ﺗﻘﻮا ﺑﻨﯿﺎﻧﮕﺬاری و ﺗﺄﺳﯿﺲ ﮐﺮد و در آن ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺳﻮار ﺑﺮ ﻣﺮﮐﺐ ﺧﻮد‬ ‫ﺷﺪ )و ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ رﻓﺖ( ‪.٣‬‬ ‫ﺑﻌﺪاز آﻧﮑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج اﯾﻦ ﻣﺪت را در ﻗﺒﺎ ﺳﭙﺮی ﮐﺮد و ﺧﻮاﺳﺖ وارد ﻣﺪﯾﻨﻪ‬ ‫ﮔﺮدد‪ ،‬ﺑﻪ دﻧﺒﺎل اﻧﺼﺎر ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ .‬آﻧﮫﺎ ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا آﻣﺪﻧﺪ و در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﺢ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺳﻼم ﮐﺮدﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺳﻮار ﺷﻮﯾﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ در اﻣﻨﯿﺖ ﻗﺮار‬ ‫دارﯾﺪ و از ﻓﺮﻣﺎن ﺷﻤﺎ اﻃﺎﻋﺖ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬ ‫آن ﮔﺎه ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و اﺑﻮﺑﮑﺮ در ﺣﺎﻟﯽ ﺳﻮار ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ اﻧﺼﺎر اﻃﺮاف آﻧﮫﺎ را ﺑﺎ ﺳﻼح‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ‪.٤‬‬ ‫وﻗﺘﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج وارد ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺷﺪ‪ ،‬اھﻞ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﺎ ﻧﮕﺎه ﺗﻮأم از ﻣﮫﺮﺑﺎﻧﯽ و‬ ‫ﺷﺮاﻓﺖﮔﻮﻧﻪ ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﺟﺎء ﻧﺒﯽ اﷲ‪ ،‬ﺟﺎء ﻧﺒﯽ اﷲ« »رﺳﻮل ﺧﺪا آﻣﺪ‪ ،‬رﺳﻮل ﺧﺪا آﻣﺪ« ‪.٥‬‬ ‫‪ -١‬ﺣﺎﻓﻆ‪ ،‬اﺑﻦ ﺣﺠﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ھﻤﯿﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻮرد اﻋﺘﻤﺎد اﺳﺖ و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ‪ :‬روز ﺟﻤﻌﻪ ﺑﻮده‬ ‫اﺳﺖ ﻗﻮﻟﺶ ﻧﺎدرﺳﺖ اﺳﺖ‪ .‬اﻟﻔﺘﺢ‪ ،‬ج ‪ ،۷‬ص ‪.۵۴۴‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﮫﺠﺮة ﻓﯽ اﻟﻘﺮآن اﻟﮑﺮﯾﻢ‪ ،‬ص ‪.۳۵۲‬‬ ‫‪ -٣‬ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎری‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﻣﻨﺎﻗﺐ اﻻﻧﺼﺎر‪ ،‬ﺑﺎب ھﺠﺮة اﻟﻨﺒﯽ ج ‪ ،‬ج ‪ ،۵‬ص ‪.۷۸ – ۷۷‬‬ ‫‪ -٤‬ھﻤﺎن‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﻣﻨﺎﻗﺐ اﻻﻧﺼﺎر‪ ،‬ﺷﻤﺎرۀ ‪.۳۹۱۱‬‬ ‫‪ -٥‬ھﻤﺎن‪.‬‬

‫‪٥٨٠‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫روز ورود ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ روز ﺷﺎدی ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﺎ ﻗﺒﻞ از آن‪ ،‬ﻣﺪﯾﻨﻪ ﭼﻨﯿﻦ‬ ‫روزی ﺑﻪ ﺧﻮد ﻧﺪﯾﺪه ﺑﻮد و ﻣﺮدم ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ﻟﺒﺎسھﺎﯾﺸﺎن را ﭘﻮﺷﯿﺪﻧﺪ و ﮔﻮﯾﺎ ﺑﺮای آﻧﮫﺎ ﻋﯿﺪ‬ ‫ﺑﻮد و ﺑﻪ ﺣﻖ ﮐﻪ روز ﻋﯿﺪ ﺑﻮد؛ ﭼﺮاﮐﻪ روزی ﺑﻮد ﮐﻪ اﺳﻼم از ﻣﺤﯿﻂ ﺧﻔﺖﺑﺎر و ﺗﻨﮕﻨﺎی‬ ‫ﻣﮑﻪ ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﻣﺒﺎرک و آزاد ﻣﺪﯾﻨﻪ ﮔﺴﺘﺮش ﯾﺎﻓﺖ و ﻗﺮار ﺑﻮد از ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﻪ ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻨﺎﻃﻖ‬ ‫دﻧﯿﺎ ﮔﺴﺘﺮش ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬اھﻞ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻓﻀﻞ و اﺣﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ آﻧﮫﺎ ارزاﻧﯽ داﺷﺘﻪ و‬ ‫ﺷﺮاﻓﺘﯽ را ﮐﻪ ﺑﻪ آﻧﮫﺎ اﺧﺘﺼﺎص داده ﺑﻮد‪ ،‬اﺣﺴﺎس ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺷﮫﺮ آﻧﮫﺎ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫و ﯾﺎران ﻣﮫﺎﺟﺮش را در ﺧﻮد ﺟﺎی داده و ﭘﻨﺎھﮕﺎه ﻣﮫﻤﯽ ﺑﺮای ﯾﺎری ﮐﺮدن اﺳﻼم و‬ ‫ﺳﺮزﻣﯿﻨﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ زودی ﻧﻈﺎم اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮐﻠﯽ و ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺎ ھﻤﮥ ﻣﺒﺎدی و‬ ‫اﺻﻮﻟﺶ در آن اﺟﺮا ﻣﯽﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬اھﻞ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﺎ ﺷﺎدی ﺑﻪ اﺳﺘﻘﺒﺎل آﻧﮫﺎ آﻣﺪﻧﺪ و‬ ‫ﺗﮑﺒﯿﺮ و ﺗﮫﻠﯿﻞ ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ ‪.١‬‬ ‫اﻣﺎم ﻣﺴﻠﻢ ﺑﺎ ﺳﻨﺪ ﺧﻮد ﭼﻨﯿﻦ رواﯾﺖ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪» :‬وﻗﺘﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج وارد ﻣﺪﯾﻨﻪ‬ ‫ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺮدان و زﻧﺎن ﺑﺮ ﺑﺎﻻی ﺧﺎﻧﻪھﺎ رﻓﺘﻨﺪ و ﻋﻠﻤﺎ و ﺧﺪﻣﺘﮕﺰاران ﺑﺮ ﺳﺮ راھﮫﺎ اﯾﺴﺘﺎدﻧﺪ و‬ ‫ﻓﺮﯾﺎد ﻣﯽزدﻧﺪ‪ :‬ﯾﺎ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﯾﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ‪ ،‬ﯾﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﯾﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ«!! ‪.٢‬‬ ‫ﭘﺲ از اﯾﻦ اﺳﺘﻘﺒﺎل ﮔﺮم و ﺻﻤﯿﻤﺎﻧﻪ ﮐﻪ ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺸﺮی ﻧﻤﻮﻧﮥ آن را ﻧﺪﯾﺪه ﺑﻮد و‬ ‫ﻧﺨﻮاھﺪ دﯾﺪ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﺧﺎﻧﮥ اﺑﻮاﯾﻮب اﻧﺼﺎری اﻗﺎﻣﺖ ﮔﺰﯾﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ از اﻧﺲس در‬ ‫ﺣﺪﯾﺜﯽ ﻃﻮﻻﻧﯽ ھﺠﺮت ﭼﻨﯿﻦ رواﯾﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪» :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ھﻤﭽﻨﺎن ﻣﯽرﻓﺖ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ در‬ ‫ﮐﻨﺎر ﺧﺎﻧﻪ اﺑﻮاﯾﻮب ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﯽآﻣﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﺧﺎﻧﺪان ﺧﻮد ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ .‬ﻧﺎﮔﮫﺎن ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﺳﻼم‬ ‫ﮐﻪ ﻣﺸﻐﻮل ﭼﯿﺪن ﺧﺮﻣﺎ ﺑﻮد ﺑﻪ ﻣﺤﺾ ﺷﻨﯿﺪن ﺳﺨﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻇﺮﻓﯽ را ﮐﻪ در آن‬ ‫ﺑﺮای ﺧﺎﻧﻮادهاش ﺧﺮﻣﺎ ﻣﯽﭼﯿﺪ‪ ،‬ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﮔﺬاﺷﺖ و ﺑﻪ ﺳﺨﻨﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﮔﻮش‬ ‫داد؛ ﺳﭙﺲ ﺑﺮﮔﺸﺖ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﺎﻧﻪ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ از ﺧﺎﻧﺪان ﻣﺎ ﻧﺰدﯾﮏﺗﺮ اﺳﺖ ‪.٣‬‬ ‫اﺑﻮاﯾﻮب ﮔﻔﺖ‪ :‬ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا! اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺑﺮو و ﺑﺮای ﻣﺎ‬ ‫اﺳﺘﺮاﺣﺘﮕﺎھﯽ آﻣﺎده ﮐﻦ ‪.٤‬‬ ‫آن ﮔﺎه ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻧﺰد اﺑﻮاﯾﻮب ﺳﮑﻨﯽ ﮔﺰﯾﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺴﺠﺪ و ﺧﺎﻧﻪھﺎﯾﺶ را ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬ ‫‪ -١‬اﻟﮫﺠﺮة ﻓﯽ اﻟﻘﺮآن اﻟﮑﺮﯾﻢ‪ ،‬ص ‪.۳۵۳‬‬ ‫‪ -٢‬ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺰھﺪ و اﻟﺮﻗﺎﺋﻖ‪ ،‬ﺑﺎب ﺣﺪﯾﺚ اﻟﮫﺠﺮه‪ ،‬ﺷﻤﺎرۀ ‪.۲۰۰۹‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﮫﺠﺮة ﻓﯽ اﻟﻘﺮآن اﻟﮑﺮﯾﻢ‪ ،‬ص ‪.۳۵۴‬‬ ‫‪ -٤‬اﻟﺒﺨﺎری‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﻣﻨﺎﻗﺐ اﻻﻧﺼﺎر‪ ،‬ﺑﺎب ھﺠﺮه اﻟﻨﺒﯽ اﻟﯽ اﻟﻤﺪﯾﻨﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۵‬ص ‪.۷۹‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﻫﺠﺮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و رﻓﯿﻖ ﺳﻔﺮش‪ ،‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻﺪﯾﻖ س‬

‫‪٥٨١‬‬

‫ھﺠﺮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮاﮐﺮم ج و ﯾﺎراﻧﺶ ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﻣﺸﮑﻼت و ﺳﺨﺘﯿﮫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در راه آن ﻣﺘﺤﻤﻞ‬ ‫ﮔﺮدﯾﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺎﯾﺎن ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ‪ ،‬اﻣﺎ اھﺪاف و ﻣﻘﺎﺻﺪ ھﺠﺮت ﭘﺎﯾﺎن ﻧﯿﺎﻓﺖ؛ ﺑﻠﮑﻪ اھﺪاف‬ ‫ھﺠﺮت ﺑﻌﺪ از آﻧﮫﺎ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ رﺳﯿﺪ آﻏﺎز ﺷﺪ و ﺳﺨﺘﯽھﺎ و رﻧﺞھﺎ و‬ ‫ﭼﺎﻟﺶھﺎی ﺟﺪﯾﺪی ﺷﺮوع ﺷﺪ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻣﺒﺎرزه را ﺷﺮوع ﮐﺮد ﺗﺎ آﯾﻨﺪهای‬ ‫درﺧﺸﺎن ﺑﺮای اﻣﺖ و دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺴﺎزد و ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺗﻤﺪﻧﯽ اﺳﻼﻣﯽ و زﯾﺒﺎ ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪھﺎی‬ ‫اﯾﻤﺎن و ﺗﻘﻮا و اﺣﺴﺎس و ﻋﺪاﻟﺖ ﺑﺴﺎزد ﮐﻪ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪﺗﺮﯾﻦ دوﻟﺘﮫﺎی آن زﻣﺎن؛ ﯾﻌﻨﯽ‪،‬‬ ‫دوﻟﺖ ﻓﺎرس و روم را ﺷﮑﺴﺖ دھﺪ و ﭘﺮﭼﻢ ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ اﻟﻠﻪ را ﺑﻪ اھﺘﺰاز درﺑﯿﺎورد« ‪.١‬‬ ‫درسﻫﺎ و آﻣﻮﺧﺘﻨﯽﻫﺎ‬

‫‪ -۱‬ﻧﺒﺮد ﺑﯿﻦ ﺣﻖ و ﺑﺎﻃﻞ از دﯾﺮﺑﺎز اداﻣﻪ دارد و اﯾﻦ‪ ،‬ﯾﮑﯽ از ﺳﻨﺖھﺎی اﻟﮫﯽ اﺳﺖ؛‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َّ ٓ‬ ‫َ ُ ُ ْ َ ُّ َ َّ ُ َ َ َ ۡ‬ ‫َّ‬ ‫ِين أُ ۡخر ُجوا ْ مِن د َِ�ٰرهِم ب َغ ۡ‬ ‫﴿ٱ َّ� َ‬ ‫� َح ٍّق إِ� أن �قولوا ر�نا ٱ‬ ‫�ۗ َول ۡو� د� ُع ٱ�ِ‬ ‫ِ ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫َّ ُ ّ َ ۡ َ َ ُ َ َ ‪َ َ َ ٞ َ َ َ َ ٞ‬‬ ‫َّ َ َ ۡ َ ُ َ ۡ‬ ‫�ج ُد يُ ۡذ َك ُر � َ‬ ‫ِيها ٱ ۡس ُم‬ ‫ٱ�اس �عضهم بِبع ٖض لهدِمت ص�ٰمِع و�ِيع وصل�ٰت وم ٰ ِ‬ ‫ٱ َّ�ِ َكث ِ ٗ‬ ‫ن�هُ ۚ ٓۥ إ َّن ٱ َّ َ‬ ‫ن� َّن ٱ َّ ُ‬ ‫� لَ َقو ٌّي َعز ٌ‬ ‫��ۗ َو َ�َ ُ َ‬ ‫� َمن يَ ُ ُ‬ ‫�ز‪] ﴾٤٠‬اﻟﺤﺞ‪.[۴۰ :‬‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫»ھﻤﺎن ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺎﺣﻖ ازﺧﺎﻧﻪ و ﮐﺎﺷﺎﻧﮥ ﺧﻮد اﺧﺮاج ﺷﺪهاﻧﺪ و ﺗﻨﮫﺎ ﮔﻨﺎھﺸﺎن اﯾﻦ‬ ‫ً‬ ‫ﺑﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ‪ :‬ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﺎ ﺧﺪا اﺳﺖ‪ .‬اﺻﻼ اﮔﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﺮدم را ﺑﻪ‬ ‫وﺳﯿﻠﮥ ﺑﻌﻀﯽ دﻓﻊ ﻧﮑﻨﺪ دﯾﺮھﺎی )راھﺒﺎن و ﺗﺎرﮐﺎن دﻧﯿﺎ( و ﮐﻠﯿﺴﺎھﺎی )ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن( و‬ ‫ﮐﺸﺘﮫﺎی )ﯾﮫﻮدﯾﺎن( و ﻣﺴﺠﺪھﺎی )ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن( ﮐﻪ در آﻧﮫﺎ ﺧﺪا ﺑﺴﯿﺎر ﯾﺎد ﻣﯽﺷﻮد‪،‬‬ ‫ﺗﺨﺮﯾﺐ و وﯾﺮان ﻣﯽﮔﺮدد و ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﻠﻢ ﺧﺪا ﯾﺎری ﻣﯽدھﺪ ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ )ﺑﺎ دﻓﺎع از‬

‫آﺋﯿﻦ و ﻣﻌﺎﺑﺪ( او را ﯾﺎری دھﻨﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﯿﺮوﻣﻨﺪ و ﭼﯿﺮه اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫اﻣﺎ ﺳﺮاﻧﺠﺎم اﯾﻦ ﻧﺒﺮد و ﮐﺸﻤﮑﺶ ﻣﻌﻠﻮم اﺳﺖ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ َ َ َّ ُ َ َ ۡ َ َّ َ َ ۠ َ ُ ُ ٓ َّ َّ َ َ ٌّ َ‬ ‫‪ٞ‬‬ ‫﴿كتب ٱ� �غل ِ� �نا ورس ِ� � إِن ٱ� قوِي ع ِز�ز‪] ﴾٢١‬اﻟﻤﺠﺎدﻟﺔ‪.[۲۱ :‬‬ ‫ً‬ ‫»ﺧﺪاوﻧﺪ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻘﺪرﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻦ و ﭘﯿﻐﻤﺒﺮاﻧﻢ ﻗﻄﻌﺎ ﭘﯿﺮوز ﻣﯽﮔﺮدﯾﻢ؛ ﺑﯽﮔﻤﺎن‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﯿﺮوﻣﻨﺪ ﭼﯿﺮه اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫‪ -۲‬ﺗﻮﻃﺌﻪ و ﺣﯿﻠﮥ دﺷﻤﻨﺎن دﻋﻮت ﻋﻠﯿﻪ داﻋﯿﺎن اﻣﺮی اﺳﺖ ﮐﻪ ھﻤﻮاره اداﻣﻪ دارد و‬ ‫ﺗﮑﺮار ﻣﯽﺷﻮد؛ ﺧﻮاه ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻧﺪان ﺑﺎﺷﺪ وﯾﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮐﺸﺘﻦ و ﯾﺎ ﺗﺒﻌﯿﺪ و ‪...‬‬ ‫‪ -١‬اﻟﮫﺠﺮة ﻓﯽ اﻟﻘﺮآن اﻟﮑﺮﯾﻢ‪ ،‬ص ‪.۳۵۵‬‬

‫‪٥٨٢‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫از اﯾﻦ رو داﻋﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﭘﺮوردﮔﺎرش ﭘﻨﺎه ﺑﺒﺮد و ﺑﻪ او اﻋﺘﻤﺎد ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺑﺮ او ﺗﻮﮐﻞ‬ ‫ﮐﻨﺪ و ﺑﺪاﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﮑﺮ و ﺗﻮﻃﺌﻪ ﺑﺪ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﻓﺮا ﺧﻮاھﺪ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ آن را‬ ‫اﻧﺠﺎم ﻣﯽدھﻨﺪ ‪ ١‬ھﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ۡ َ ۡ ُ ُ َ َّ َ َ َ ُ ْ ُ ۡ ُ َ َ ۡ َ ۡ ُ ُ َ َ ۡ ُ ۡ‬ ‫ُ َ‬ ‫�ر ُج َ‬ ‫وكۚ َو َ� ۡمك ُرون‬ ‫﴿�ذ �مكر بِك ٱ�ِين �فروا ِ�ثبِتوك أو �قتلوك أو ِ‬ ‫ََۡ ُ‬ ‫� َخ ۡ ُ‬ ‫�ۖ َوٱ َّ ُ‬ ‫ك ُر ٱ َّ ُ‬ ‫� ٱ ۡل َ�ٰكِر َ‬ ‫و�م‬ ‫�ن‪] ﴾٣٠‬اﻷﻧﻔﺎل‪.[۳۰ :‬‬ ‫ِ‬

‫»)و ﺑﻪ ﯾﺎدآور ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ( ھﻨﮕﺎﻣﯽ را ﮐﻪ ﮐﺎﻓﺮان درﺑﺎرۀ ﺗﻮ ﻧﻘﺸﻪ ﻣﯽﮐﺸﯿﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﻮ را ﺑﻪ‬ ‫زﻧﺪان ﺑﯿﻔﮑﻨﻨﺪ ﯾﺎ ﺑﮑﺸﻨﺪ و ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﯿﺮون ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬آﻧﺎن ﭼﺎره ﻣﯽاﻧﺪﯾﺸﯿﺪﻧﺪ و ﻧﻘﺸﻪ‬

‫ﻣﯽﮐﺸﯿﺪﻧﺪ و ﺧﺪا ﺗﺪﺑﯿﺮ و ﭼﺎرهﺳﺎزی ﻣﯽﮐﺮد و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ﭼﺎرهﺳﺎز اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫از ﺟﻤﻠﻪ دﺳﯿﺴﻪھﺎی ﺑﺎﻃﻞﮔﺮاﯾﺎن و دﺷﻤﻨﺎن اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻓﺮﯾﺐ دادن‬ ‫اﻧﺴﺎﻧﮫﺎی ﺿﻌﯿﻒ از ﺳﻼح ﺛﺮوت و ﻣﺎل اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ دﻋﻮت و داﻋﯿﺎن را از ﺑﯿﻦ‬ ‫ﺑﺒﺮﻧﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻗﺮﯾﺶ ﺻﺪ ﺷﺘﺮ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬاری ﮐﺮد ﺗﺎ ھﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از ﻣﮫﺎﺟﺮان را‬ ‫زﻧﺪه ﯾﺎ ﻣﺮده ﺑﯿﺎورد‪ ،‬اﯾﻦ ﺻﺪ ﺷﺘﺮ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺟﺎﯾﺰه ﺑﻪ او ﺑﺪھﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻃﻤﻊورزان‬ ‫ﺑﺮای ﮐﺴﺐ اﯾﻦ ﺟﺎﯾﺰه ﺑﺮ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺳﺒﻘﺖ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﯾﮑﯽ از آﻧﮫﺎ ﺳﺮاﻗﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از اﯾﻦ‬ ‫اﻗﺪام ﻣﺨﺎﻃﺮهآﻣﯿﺰ ﮐﻪ ﺳﻮدی ازﻧﻈﺮ ﻣﺎدی ﺑﻪ ﺑﺎر ﻧﯿﺎورد‪ّ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﺳﻮد ﮐﺎﻣﻞﺗﺮ و ﮔﻮاراﺗﺮی‬ ‫دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺖ ﮐﻪ آن روزی و ﺛﺮوت اﯾﻤﺎن ﺑﻮد و او دﯾﮕﺮ راه را ﺑﺮای دﯾﮕﺮ آزﻣﻨﺪان و‬ ‫ﻃﻤﻊورزان ﮐﻪ در ﺗﻌﻘﯿﺐ و ﺟﺴﺘﺠﻮی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻮر ﻣﯽﮐﺮد و اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ از‬ ‫دوﺳﺘﺎن ﺧﻮد و داﻋﯿﺎن دﯾﻨﺶ ﺧﻄﺮھﺎ را دور ﻣﯽﺳﺎزد ‪ .٢‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َّ َّ َ َ َ ْ ُ ُ َ َ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫َّ َ‬ ‫� ُص ُّدوا ْ َعن َ‬ ‫ون أ ۡم َ�ٰل َ ُه ۡم ِ َ‬ ‫ب‬ ‫س‬ ‫يل ٱ�ِۚ ف َسيُنفِقو� َها � َّم‬ ‫﴿إِن ٱ�ِين �ف ُروا ينفِق‬ ‫ِ ِ‬ ‫َ ُ ُ َ َ ۡ ۡ َ ۡ َ ٗ ُ َّ ُ ۡ َ ُ َ َ َّ َ َ َ ُ ٓ ْ َ ٰ َ َ َّ َ ُ ۡ َ ُ َ‬ ‫�ون‪﴾٣٦‬‬ ‫ت�ون علي ِهم ح�ة �م �غلبونۗ وٱ�ِين �فروا إِ� جهنم �‬ ‫]اﻷﻧﻔﺎل‪.[۳۶ :‬‬

‫»ﮐﺎﻓﺮان اﻣﻮال ﺧﻮد را ﺧﺮج ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ از راه ﺧﺪا ﺑﺎز دارﻧﺪ‪ .‬آﻧﺎن اﻣﻮاﻟﺸﺎن را ﺧﺮج ﺧﻮاھﻨﺪ‬ ‫ً‬ ‫ﮐﺮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻌﺪا ﻣﺎﯾﮥ ﺣﺴﺮت و ﻧﺪاﻣﺖ اﯾﺸﺎن ﺧﻮاھﺪ ﮔﺸﺖ و ﺷﮑﺴﺖ ھﻢ ﺧﻮاھﻨﺪ ﺧﻮرد؛‬

‫ﺑﯽﮔﻤﺎن ﮐﺎﻓﺮان ھﻤﮕﯽ ﺑﻪ ﺳﻮی دوزخ راﻧﺪه ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ و در آن ﮔﺮد آورده ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ«‪.‬‬ ‫‪ -۳‬ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﯽ و اﻧﺪﯾﺸﯿﺪن در واﻗﻌﻪ ھﺠﺮت و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی دﻗﯿﻖ و اﺳﺘﻔﺎده دﻗﯿﻖ از‬ ‫اﺳﺒﺎب از آﻏﺎز ﺗﺎ ﭘﺎﯾﺎن ھﺠﺮت و از ﻣﻘﺪﻣﺎت ھﺠﺮت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ آﻧﭽﻪ ﺑﻌﺪ از آن‬ ‫‪ -١‬اﻟﮫﺠﺮة ﻓﯽ اﻟﻘﺮآن اﻟﮑﺮﯾﻢ‪ ،‬ص ‪.۱۹۹‬‬ ‫‪ -٢‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۲۰۰‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﻫﺠﺮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و رﻓﯿﻖ ﺳﻔﺮش‪ ،‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻﺪﯾﻖ س‬

‫‪٥٨٣‬‬

‫اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯽرﺳﯿﻢ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی ﺑﺎ وﺣﯽ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻣﯽﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی ﺑﺨﺸﯽ از ﺳﻨﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻮد و ﺟﺰﺋﯽ از ﺗﮑﻠﯿﻒ اﻟﮫﯽ اﺳﺖ‪،‬‬ ‫در ھﻤﮥ آﻧﭽﻪ از ﯾﮏ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ‪.١‬‬ ‫در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﺮای ھﺠﺮت ﻣﻮارد ذﯾﻞ از اھﻤﯿﺖ ﺧﺎﺻﯽ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪:‬‬ ‫‪ -۱‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ھﻨﮕﺎم ﺷﺪت ﮔﺮﻣﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ آﻣﺪ‪ .‬اﯾﻦ درﺳﺖ زﻣﺎﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ‬ ‫ھﯿﭻ ﮐﺲ در آن وﻗﺖ از ﺧﺎﻧﻪ ﺑﯿﺮون ﻧﻤﯽﺷﺪ‪ .‬ﺣﺘﯽ ﻋﺎدت ﺧﻮد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﺮ اﯾﻦ‬ ‫ﺑﻮد ﮐﻪ در اﯾﻦ وﻗﺖ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻧﻤﯽآﻣﺪ و اﯾﻦ ﺑﺪان ﺧﺎﻃﺮ ﺑﻮد ﮐﻪ ﮐﺴﯽ‬ ‫ﻣﺘﻮﺟﻪ آﻣﺪن اﯾﺸﺎن ﻧﮕﺮدد‪.‬‬ ‫‪ -۲‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ھﻨﮕﺎم آﻣﺪن ﻧﺰد اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻﺪﯾﻖ ﺧﻮد را ﻣﺨﻔﯽ ﻧﻤﻮد و ﻧﻘﺎب زده‬ ‫آﻣﺪ؛ ﭼﻮن ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺳﺮ و ﺻﻮرت ﺧﻮد را ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻤﺘﺮ اﻣﮑﺎن ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽاش‬ ‫وﺟﻮد دارد ‪.٢‬‬ ‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﻧﺰد او ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﯿﺮون ﻧﻤﺎﯾﺪ وﮔﻔﺖ‪ :‬ھﺠﺮت‬ ‫را ﺑﺪون ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺟﮫﺖ آﻏﺎز ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﯿﻢ‪.‬‬ ‫‪ -۴‬آﻧﮫﺎ ﺷﺐ ھﻨﮕﺎم و از دری ﮐﻪ ﭘﺸﺖ ﺧﺎﻧﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﯿﺮون رﻓﺘﻨﺪ ‪.٣‬‬ ‫‪ -۵‬آﻧﮫﺎ ﺑﺎ در ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘﻦ راھﮫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻗﻮم ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻤﺎل اﺣﺘﯿﺎط را‬ ‫ﻧﻤﻮدﻧﺪ و ﺑﺮای اﯾﻦ ھﺪف از راھﻨﻤﺎﯾﯽ ﮐﻤﮏ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ راهھﺎی ﺑﯿﺎﺑﺎن و ﺻﺤﺮا‬ ‫را ﺧﻮب ﻣﯽداﻧﺴﺖ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ اﯾﻦ راھﻨﻤﺎ ﻣﺸﺮک ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ دارای اﺧﻼق و ﻣﮫﺎرت‬ ‫ﺑﻮد و اﯾﻦ دﻟﯿﻠﯽ ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج از ﮐﻤﮏ ﮔﺮﻓﺘﻦ و اﺳﺘﻔﺎده از‬ ‫ﻣﮫﺎرﺗﮫﺎ درﯾﻎ ﻧﻤﯽورزﯾﺪ و ﻓﺮق ﻧﻤﯽﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﻨﺒﻊ و ﻣﺼﺪر آن ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪.٤‬‬ ‫‪ -۶‬در اﻣﺮ ھﺠﺮت از ﺷﺨﺼﯿﺖھﺎی ﻓﺮزاﻧﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ھﻤﮥ اﯾﻦ‬ ‫ﺷﺨﺼﯿﺖھﺎ ﺑﺎ ﭘﯿﻮﻧﺪ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪی و ﯾﺎ ﭘﯿﻮﻧﺪ ھﻤﮑﺎر ﺑﻮدن ﺑﺎ ھﻢ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﻮدﻧﺪ و‬ ‫ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮرت ﮔﺮوه واﺣﺪی را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽدادﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻣﺤﻘﻖ ﮐﺮدن ھﺪف‬ ‫ﺑﺰرگ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ھﻤﮑﺎری ﻣﯽﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ -١‬اﻻﺳﺎس ﻓﯽ اﻟﺴﻨﺔ‪ ،‬ﺳﻌﯿﺪ ﺣﻮی‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۳۵۷‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ ﻗﺮاءة ﻟﺠﻮاﻧﺐ اﻟﺤﺬر واﻟﺤﯿﻄﺔ‪ ،‬ص ‪.۱۴۱‬‬ ‫‪ -٣‬ﻣﻌﯿﻦ اﻟﺴﯿﺮة‪ ،‬ص ‪.۱۴۷‬‬ ‫‪ -٤‬اﻟﮫﺠﺮة ﻓﯽ اﻟﻘﺮآن اﻟﮑﺮﯾﻢ‪ ،‬ص ‪.۳۶۱‬‬

‫‪٥٨٤‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫‪ -۷‬اﻧﺘﺨﺎب اﻓﺮاد ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ او در ﮐﺎری ﮐﻪ ﺑﻪ او واﮔﺬار ﻣﯽﮔﺮدﯾﺪ ﺗﺎ‬ ‫ﺑﺘﻮاﻧﺪ آن را ﺑﻪ ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ وﺟﻪ اﻧﺠﺎم دھﺪ‪.‬‬ ‫‪ -۸‬ﺧﻮاﺑﯿﺪن ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﯽﻃﺎﻟﺐ در ﺑﺴﺘﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻧﻘﺸﮥ ﻣﻮﻓﻘﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ اﯾﻦ‬ ‫ﻧﻘﺸﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﮔﻤﺮاھﯽ ﻗﺮﯾﺶ ﮔﺮدﯾﺪ و آﻧﮫﺎ را از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج دور ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﻪ‬ ‫ﮔﻮﻧﻪای ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا از ﺟﻠﻮی آﻧﺎن در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺧﻮاب ﺑﺮ ﭼﺸﻤﺎﻧﺸﺎن ﻏﻠﺒﻪ‬ ‫ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ﮔﺬﺷﺖ و آﻧﮫﺎ ﺑﻌﺪ از ﺑﯿﺪار ﺷﺪن ﺑﻪ رﺧﺘﺨﻮاب ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﭼﺸﻢ‬ ‫دوﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ھﻨﻮز ﺧﻮاب اﺳﺖ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﯽﻃﺎﻟﺐ در آﻧﺠﺎ ﺧﻮاﺑﯿﺪه ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی دﻗﯿﻖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺮای ھﺠﺮت‪ ،‬ﻧﯿﺎزھﺎی ھﺠﺮت ﻧﯿﺰ ﺑﻪ‬ ‫ﺻﻮرت ﺣﮑﯿﻤﺎﻧﻪای ﺳﺎﻣﺎن ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﻣﻮارد ذﯾﻞ را ذﮐﺮﻧﻤﻮد‪:‬‬ ‫ً‬ ‫‪ -۱‬ﻋﻠﯽ در ﺑﺴﺘﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻣﯽﺧﻮاﺑﺪ ﺗﺎ ﻗﺮﯾﺶ را ﻓﺮﯾﺐ دھﺪ و ﺑﻌﺪا اﻣﺎﻧﺖھﺎﯾﯽ‬ ‫را ﮐﻪ ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﺎﺣﺒﺎﻧﺸﺎن ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﭙﯿﻮﻧﺪد‪.‬‬ ‫‪ -۲‬ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ اﺑﯽﺑﮑﺮ ﻧﯿﺮوی اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ راﺳﺘﮕﻮﺋﯽ اﺳﺖ و ﺗﺤﺮﮐﺎت دﺷﻤﻦ را‬ ‫ﮐﻨﺘﺮل ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬ ‫‪ -۳‬اﺳﻤﺎء ذات اﻟﻨﻄﺎﻗﯿﻦ‪ ،‬آذوﻗﻪ و ﺗﺪارﮐﺎت را از ﻣﮑﻪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﺸﺮﮐﺎن دﯾﻮاﻧﻪوار‬ ‫درﺻﺪد ﯾﺎﻓﺘﻦ ﻣﺤﻤﺪ ج ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻏﺎر ﻣﯽﺑﺮد‪.‬‬ ‫‪ -۴‬ﻋﺎﻣﺮ ﺑﻦ ﻓﮫﯿﺮه ﭼﻮﭘﺎن ﺳﺎدهای ﮐﻪ ﮔﻮﺷﺖ و ﺷﯿﺮ ﺑﺮای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و اﺑﻮﺑﮑﺮ‬ ‫ﻓﺮاھﻢ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﻧﻘﺶ اﻣﺪادﮔﺮی ﺑﺎرز را اﯾﻔﺎ ﻧﻤﻮد؛ ﭼﺮاﮐﻪ ﺑﺎ ﺑﺮدن ﮔﻮﺳﻔﻨﺪاﻧﺶ‬ ‫در ﻣﺴﯿﺮی ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و اﺑﻮﺑﮑﺮ س ﭘﯿﻤﻮدﻧﺪ‪ ،‬ردﭘﺎی ﺗﺎرﯾﺨﯽ آﻧﮫﺎ ﻧﺎﭘﺪﯾﺪ‬ ‫ﻧﻤﻮد ﺗﺎ ﻗﺮﯾﺶ ﻧﺘﻮاﻧﻨﺪ آﻧﺎن را ﺗﻌﻘﯿﺐ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ -۵‬ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ارﯾﻘﻂ راھﻨﻤﺎی اﻣﯿﻦ ھﺠﺮت و ﮐﺎرﺷﻨﺎس آ ﮔﺎه ﺑﯿﺎﺑﺎن در ﮐﻤﺎل‬ ‫ھﻮﺷﯿﺎری ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻓﺮﻣﺎن رﺳﻮل ﺧﺪا اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﮕﻮﯾﺪ ﺷﺮوع ﮐﻦ ﺗﺎ ﮐﺎروان‪ ،‬راھﺶ‬ ‫را از ﻏﺎر ﺑﻪ ﺳﻮی ﯾﺜﺮب در ﭘﯿﺶ ﺑﮕﯿﺮد‪.‬‬ ‫آﺧﺮاﻻﻣﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺗﻤﺎﻣﯽ اﻣﻮر ھﺠﺮت ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺷﮕﻔﺖاﻧﮕﯿﺰ و ﺑﺎ دﻗﺖ ﺳﺎﻣﺎن داده‬ ‫ﺷﺪﻧﺪ و از ﺷﺮاﯾﻂ و ﻣﺤﯿﻂ ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﻣﻄﻠﻮب و ﺣﮑﯿﻤﺎﻧﻪای اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ و ھﺮ ﯾﮏ از‬ ‫دﺳﺖاﻧﺪرﮐﺎران ھﺠﺮت‪ ،‬در ﺟﺎی ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺧﻮد ﮔﻤﺎرده ﺷﺪﻧﺪ و ھﻤﻪ رﺧﻨﻪھﺎ ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‬ ‫و ھﻤﻪ ﻧﯿﺎزھﺎی ﺳﻔﺮ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺒﺎ و ﺷﮕﻔﺖاﻧﮕﯿﺰی ﺗﺤﺖ ﭘﻮﺷﺶ ﻗﺮار داده ﺷﺪ و اﻓﺮاد‬

‫ﺑﺨﺶ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﻫﺠﺮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و رﻓﯿﻖ ﺳﻔﺮش‪ ،‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻﺪﯾﻖ س‬

‫‪٥٨٥‬‬

‫ﮐﺎﻓﯽ ھﻢ در اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺿﻤﻦ اﺳﺘﻔﺎده از اﺳﺒﺎب ﺑﻪ اﻧﺪازۀ ﺗﻮان ﺧﻮد ﺑﻪ ﻋﻨﺎﯾﺖ اﻟﮫﯽ و ﻣﺪد او‬ ‫اﻣﯿﺪوار ﺑﻮد ‪.١‬‬ ‫‪ -۴‬اﺳﺘﻔﺎده از اﺳﺒﺎب اﻣﺮی ﺿﺮوری اﺳﺖ‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده از اﺳﺒﺎب اﻣﺮی ﺿﺮوری و واﺟﺐ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ اﺳﺘﻔﺎده‬ ‫از آن‪ ،‬ھﻤﻮاره ﻧﺘﯿﺠﮥ ﻣﻄﻠﻮب را درﺑﺮﺧﻮاھﺪ داﺷﺖ‪ ،‬ﭼﻮن ﻧﺘﯿﺠﮥ ﮐﺎر اﻣﺮی اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﻓﺮﻣﺎن ﺧﺪا و ﺧﻮاﺳﺖ او ﺗﻌﻠﻖ دارد و از اﯾﻦ رھﮕﺬر اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮﮐﻞ ﻧﻤﻮدن اﻣﺮی ﺿﺮوری‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺎﻣﻞ از اﺳﺒﺎب ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮ ﺧﺪا ﺗﻮﮐﻞ ﻧﻤﻮد‪.‬‬ ‫آن ﺣﻀﺮت ھﻤﮥ اﺳﺒﺎب را ﻓﺮاھﻢ ﮐﺮد و از ھﻤﻪ وﺳﯿﻠﻪھﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‪ ،‬اﻣﺎ در ﻋﯿﻦ‬ ‫ﺣﺎل او ﺑﺎ ﺧﺪا ﺑﻮد و ﺧﺪا را ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ و از او ﯾﺎری ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ ﺗﻼش او را ﻣﻮﻓﻖ ﮔﺮداﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﯿﺰ درﺧﻮاﺳﺖ اﯾﺸﺎن را ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ؛ ﭼﺮاﮐﻪ ﻗﺮﯾﺶ ﺑﻌﺪ از آﻧﮑﻪ ﺑﺮ دھﺎﻧﻪ ﻏﺎر رﺳﯿﺪﻧﺪ‪،‬‬ ‫ﺑﺮﮔﺸﺘﻨﺪ و دﺳﺖھﺎی اﺳﺐ ﺳﺮاﻗﻪ ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﻓﺮو رﻓﺖ و ﮐﺎر ﺑﺎ ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﯿﺪ ‪.٢‬‬ ‫‪ -۵‬اﯾﻤﺎن ﺑﻪ ﻣﻌﺠﺰات ﻣﺤﺴﻮس‬ ‫در ھﺠﺮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻣﻌﺠﺰات ﻣﺤﺴﻮﺳﯽ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد و اﯾﻨﮫﺎ دﻻﯾﻞ ﻣﻠﻤﻮﺳﯽ‬ ‫ھﺴﺘﻨﺪ ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش را ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ آن ﻣﻌﺠﺰهھﺎ‪ ،‬ﻃﺒﻖ‬ ‫آﻧﭽﻪ رواﯾﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﮑﯽ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻨﮑﺒﻮت ﺑﺮ دھﺎﻧﮥ ﻏﺎرﺗﺎری ﺗﻨﯿﺪ؛ ﯾﮑﯽ آﻧﭽﻪ ﺑﺎ‬ ‫ام ﻣﻌﺒﺪ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد و آﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ او ﺑﺮای ﺳﺮاﻗﻪ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد و اﯾﻨﮑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ‬ ‫ﺳﺮاﻗﻪ وﻋﺪه داد ﮐﻪ دﺳﺘﺒﻨﺪھﺎی ﮐﺴﺮی را ﺑﻪ دﺳﺖ ﺧﻮاھﺪ ﮐﺮد‪ .‬ﭘﺲ ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫دﻋﻮﺗﮕﺮان ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﺠﺰهھﺎ ﺑﯽاﻋﺘﻨﺎ ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ و از آن روی ﻧﮕﺮداﻧﻨﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﭘﺲ از ﺛﺒﻮت آﻧﮫﺎ‬ ‫ﺑﺎ ﺳﻨﺪ ﺻﺤﯿﺢ‪ ،‬آﻧﮫﺎ را ﺑﺎزﮔﻮ ﮐﻨﻨﺪ؛ ﭼﻮن اﯾﻦ ﻣﻌﺠﺰات از ﺟﻤﻠﻪ اﻣﻮری اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻧﺒﻮت‬ ‫و رﺳﺎﻟﺖ آن ﺣﻀﺮت دﻻﻟﺖ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ‪.٣‬‬ ‫‪ -۶‬ﺟﺎﯾﺰ ﺑﻮدن ﮐﻤﮏ ﺧﻮاﺳﺘﻦ از ﮐﺎﻓﺮی ﮐﻪ ﻓﺮدی اﻣﯿﻦ و ﻣﻮرد اﻃﻤﯿﻨﺎن اﺳﺖ‬ ‫ﺑﺮای داﻋﯽ ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ از ﮐﺴﯽ ﮐﻤﮏ ﺑﮕﯿﺮد ﮐﻪ ﺑﻪ دﻋﻮت او اﯾﻤﺎن ﻧﺪارد‪ ،‬اﻣﺎ در ﻣﻮرد‬ ‫آﻧﭽﻪ از او ﮐﻤﮏ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﺎﺷﺪ؛ ﭼﺮاﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻣﺸﺮﮐﯽ‬ ‫‪ -١‬اﺿﻮاء ﻋﻠﯽ اﻟﮫﺠﺮة‪ ،‬ﺗﻮﻓﯿﻖ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ص ‪.۳۹۷ – ۳۹۳‬‬ ‫‪ -٢‬ﻣﻌﯿﻦ اﻟﺴﯿﺮة‪ ،‬ص ‪.۱۴۸‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﻤﺴﺘﻔﺎد ﻣﻦ ﻗﺼﺺ اﻟﻘﺮآن‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۱۰۸‬‬

‫‪٥٨٦‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫را ﺑﻪ اﺟﺮت ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﺗﺎ آﻧﮫﺎ را در راه ھﺠﺮت راھﻨﻤﺎﯾﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺷﺘﺮھﺎی ﺧﻮد را ﺑﻪ او دادﻧﺪ‬ ‫و ﺑﺎ او وﻋﺪه ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ھﻤﺮاه ﺷﺘﺮان ﺑﻪ ﻏﺎر ﺛﻮر ﺑﯿﺎﯾﺪ و اﯾﻨﮫﺎ اﺳﺮار ﺧﻄﺮﻧﺎﮐﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ‬ ‫اﺑﻮﺑﮑﺮ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در اﺧﺘﯿﺎر او ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ؛ ﭼﻮن ﺑﻪ او اﻋﺘﻤﺎد ﻧﻤﻮدﻧﺪ و او را اﻣﯿﻦ‬ ‫ﺧﻮد ﻗﺮار دادﻧﺪ و اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ و ﺳﻨﺠﺶ دارد ﮐﻪ زﯾﺮﮐﯽ و ھﻮﺷﯿﺎری‬ ‫داﻋﯽ و ﺷﻨﺎﺧﺖ وی ازﺷﺨﺺ ﻣﻮردﻧﻈﺮ اﻣﺮی ﻣﮫﻢ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﮔﺮدد ‪.١‬‬ ‫‪ -۷‬ﻧﻘﺶ زﻧﺎن در ھﺠﺮت‬ ‫در آﺳﻤﺎن ھﺠﺮت‪ ،‬ﺳﺘﺎرهھﺎی زﯾﺎدی درﺧﺸﯿﺪ ﮐﻪ ﻧﻘﺸﯽ ﺑﺰرگ و ﺳﮫﻤﯽ ﻣﮫﻢ در‬ ‫ﺟﮫﺎد داﺷﺘﻨﺪ از آن ﺟﻤﻠﻪ ﯾﮑﯽ ﻋﺎﯾﺸﻪ دﺧﺘﺮ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻﺪﯾﻖ اﺳﺖ ﮐﻪ داﺳﺘﺎن ھﺠﺮت را‬ ‫ﺑﺮای ﻣﺎ ﺣﻔﻆ ﻧﻤﻮده و ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺳﭙﺮده و ﺑﻪ اﻣﺖ رﺳﺎﻧﯿﺪه اﺳﺖ و دو ﻧﻔﺮ دﯾﮕﺮ ام ﺳﻠﻤﻪ؛‬ ‫ﻣﮫﺎﺟﺮ ﺻﺒﻮر و ھﻤﭽﻨﯿﻦ اﺳﻤﺎء ذات اﻟﻨﻄﺎﻗﯿﻦ ‪ ٢‬ﮐﻪ در ﺗﺄﻣﯿﻦ آب و ﻏﺬای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫و ھﻤﺮاھﺶ در ﻏﺎر ﺳﮫﯿﻢ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﺳﻤﺎء ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬وﻗﺘﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و‬ ‫اﺑﻮﺑﮑﺮس ﻣﮑﻪ را ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺗﺮک ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﮔﺮوھﯽ از ﻗﺮﯾﺶ ﻧﺰد ﻣﺎ آﻣﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از‬ ‫آﻧﮫﺎ اﺑﻮﺟﮫﻞ ﺑﻦ ھﺸﺎم ﺑﻮد‪ .‬آﻧﮫﺎ ﺑﺮ در ﺧﺎﻧﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ اﯾﺴﺘﺎدﻧﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﺑﻪ ﺳﻮی آﻧﮫﺎ رﻓﺘﻢ‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪:‬‬ ‫ای دﺧﺘﺮ اﺑﻮﺑﮑﺮ! ﭘﺪرت ﮐﺠﺎﺳﺖ؟ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻧﻤﯽداﻧﻢ ﮐﺠﺎﺳﺖ؟ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬آن ﮔﺎه اﺑﻮﺟﮫﻞ‬ ‫دﺳﺘﺶ را ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮد و ﺳﯿﻠﯽ ﻣﺤﮑﻤﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﻢ زد ﮐﻪ ﺑﺮ اﺛﺮ آن ﮔﻮﺷﻮارهام اﻓﺘﺎد ‪.٣‬‬ ‫اﯾﻦ درﺳﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺳﻤﺎء ﺑﻪ زﻧﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن در ھﺮ ﻧﺴﻠﯽ ﻣﯽدھﺪ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﯾﮏ زن‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺎﯾﺪ اﺳﺮار ﻣﺴﻠﻤﺎنھﺎ را از دﺷﻤﻨﺎﻧﺸﺎن ﭘﻨﮫﺎن ﺑﺪارد و ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﺤﮑﻢ و اﺳﺘﻮار‬ ‫در ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﺪرتھﺎی ﺳﺘﻢ و ﺗﺠﺎوز ﺑﺎﯾﺴﺘﺪ؟‬ ‫درس دوم اﯾﻨﮑﻪ وﻗﺘﯽ ﭘﺪر ﺑﺰرگ اﺳﻤﺎء‪ ،‬اﺑﻮﻗﺤﺎﻓﻪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻧﺎﺑﯿﻨﺎ ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﺰد او آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻣﯽﺑﯿﻨﻢ ﮐﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻧﺎﮔﮫﺎن ھﻤﺮاه ﻣﺎل و داراﯾﯽاش از ﯾﭙﺶ ﺷﻤﺎ رﻓﺘﻪ‬ ‫اﺳﺖ؛ اﺳﻤﺎء ﮔﻔﺖ‪ :‬ھﺮﮔﺰ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬دﺳﺖ ﺧﻮد را ﺑﺮ اﯾﻦ ﻣﺎل ﺑﮕﺬار‪ .‬اﺳﻤﺎء ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬ ‫ﭘﺪرﺑﺰرﮔﻢ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﺷﮑﺎﻟﯽ ﻧﺪارد وﻗﺘﯽ اﯾﻦ را ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬رﻓﺘﻦ او اﯾﺮادی‬ ‫ﻧﺪارد‪ .‬اﺳﻤﺎء ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﮐﻪ او ﭼﯿﺰی ﺑﺮای ﻣﺎ ﻧﮕﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﻦ‬ ‫ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺑﺎ اﯾﻦ ﮐﺎر ﭘﺪرﺑﺰرﮔﻢ را آرام ﮐﻨﻢ ‪.٤‬‬ ‫‪ -١‬اﻟﻤﺴﺘﻔﺎد ﻣﻦ ﻗﺼﺺ اﻟﻘﺮآن‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۱۰۸‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﮫﺠﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ اﻟﻤﺒﺎرﮐﺔ‪ ،‬ص ‪.۲۰۶‬‬ ‫‪ -٣‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۱۲۶‬‬ ‫‪ -٤‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﻦ ھﺸﺎم‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪ ۱۰۲‬اﺳﻨﺎد آن ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﻫﺠﺮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و رﻓﯿﻖ ﺳﻔﺮش‪ ،‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻﺪﯾﻖ س‬

‫‪٥٨٧‬‬

‫و ﺑﺎ اﯾﻦ ھﻮﺷﯿﺎری و زﯾﺮﮐﯽ‪ ،‬راز ﭘﺪرش را ﻣﺨﻔﯽ ﻧﮕﺎه داﺷﺖ و ﻗﻠﺐ ﭘﺪرﺑﺰرگ ﻧﺎﺑﯿﻨﺎی‬ ‫ﺧﻮد را آرام ﮔﺮداﻧﯿﺪ ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ دروﻏﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؛ زﯾﺮا ﺑﻪ راﺳﺘﯽ ﭘﺪر آﻧﮫﺎ ھﻤﯿﻦ‬ ‫ﺳﻨﮕﮫﺎﯾﯽ را ﮐﻪ او اﻧﺒﺎﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮای آﻧﮫﺎ ﺑﺎﻗﯽ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮد و او اﯾﻦ ﮐﺎر را ﺑﺮای ﺗﺴﻠﯽ‬ ‫ﺑﺨﺸﯿﺪن ﺧﺎﻃﺮ ﭘﺪرﺑﺰرﮔﺶ اﻧﺠﺎم داد‪ ،‬اﻣﺎ در واﻗﻊ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﺮای آﻧﮫﺎ اﯾﻤﺎﻧﯽ ﻓﻮﻻدﯾﻦ ﺑﻪ ﺟﺎ‬ ‫ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻃﻮﻓﺎنھﺎ وﺑﺎدھﺎی ﺳﮫﻤﮕﯿﻦ آن را ﺗﮑﺎن ﻧﻤﯽداد؛ اﯾﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﮐﻤﺒﻮد ﯾﺎ‬ ‫ﻓﺮاواﻧﯽ ﺛﺮوت و داراﯾﯽ ھﯿﭻﮔﻮﻧﻪ ﺗﺄﺛﯿﺮی در آن ﻧﺪاﺷﺖ و ﺑﺮای آﻧﮫﺎ ﯾﻘﯿﻦ و اﻋﺘﻤﺎدی ﺑﻪ‬ ‫ﺟﺎ ﮔﺬاﺷﺖ ﮐﻪ ﺣﺪی ﻧﺪاﺷﺖ و در آﻧﮫﺎ ھﻤﺘﯽ را ﮐﺎﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ اﺛﺮ آن ﻧﮕﺎھﺸﺎن ﺑﻪ اﻣﻮر‬ ‫ﺑﺰرگ ﻣﻌﻄﻮف ﺑﻮد و ﮐﺎرھﺎی ﻧﺎﭼﯿﺰ و ﺣﻘﯿﺮ را ارج ﻧﻤﯽﻧﮫﺎدﻧﺪ و اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﺮای ﺧﺎﻧﻮادۀ‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﻤﻮﻧﻪای اراﺋﻪ داد ﮐﻪ ﮐﻤﺘﺮ ﻧﻈﯿﺮ آن ﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﺷﻮد و ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻮاردی ﺑﻪ ﻧﺪرت‬ ‫ﺗﮑﺮار ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬ ‫اﺳﻤﺎء ﺑﺎ اﺗﺨﺎذ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻮاﺿﻌﯽ‪ ،‬ﺑﺮای زﻧﺎن و دﺧﺘﺮان ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬ﻧﻤﻮﻧﻪ و اﻟﮕﻮﯾﯽ اراﺋﻪ‬ ‫داد ﺗﺎ ﺑﻪ او اﻗﺘﺪا ﮐﻨﻨﺪ و ھﻤﺎﻧﻨﺪ او ﺣﺮﮐﺖ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﺳﻤﺎء ﺑﺎ ﺧﻮاھﺮاﻧﺶ در ﻣﮑﻪ ﻣﺎﻧﺪ ﺑﺪون آﻧﮑﻪ از ﺗﻨﮕﺪﺳﺘﯽ ﺷﮑﺎﯾﺖ ﮐﻨﺪ و اﻇﮫﺎر‬ ‫ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪی ﻧﻤﺎﯾﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‪ ،‬زﯾﺪ ﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ و اﺑﺎ راﻓﻊ ﻏﻼﻣﺶ را ﺑﻪ ﻣﮑﻪ‬ ‫ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﺑﻪ آﻧﮫﺎ دو ﺷﺘﺮ و ﭘﺎﻧﺼﺪ درھﻢ داد‪ .‬آﻧﮫﺎ ﺑﻪ ﺳﺮاغ دو دﺧﺘﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫)ﻓﺎﻃﻤﻪ و ام ﮐﻠﺜﻮم( و ھﻤﺴﺮ رﺳﻮل ﺧﺪا‪ ،‬ﺳﻮده ﺑﻨﺖ زﻣﻌﻪ و ام ﺑﺮﮐﻪ ﯾﺎ ام اﯾﻤﻦ رﻓﺘﻨﺪ و ﺑﻪ‬ ‫ھﻤﺮاه اﯾﻨﮫﺎ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺑﮑﺮ ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻮاده اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﻪ ﺳﻮی ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻋﺎﯾﺸﻪ و‬ ‫اﺳﻤﺎء در ﻣﯿﺎن آﻧﮫﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬آﻧﺎن در ﺧﺎﻧﮥ ﺣﺎرﺛﻪ ﺑﻦ ﻧﻌﻤﺎن در ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺟﺎی داده ﺷﺪﻧﺪ ‪.١‬‬ ‫‪ -۸‬اﻣﺎﻧﺖھﺎی ﻣﺸﺮﮐﺎن ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫اﻣﺎﻧﺖھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﺸﺮﮐﺎن ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻣﯽﺳﭙﺮدﻧﺪ ﺑﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺎ او ﺳﺮ ﺳﺘﯿﺰ داﺷﺘﻨﺪ و‬ ‫ﺗﺼﻤﯿﻢ ﻗﺘﻞ او را ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬دﻟﯿﻞ آﺷﮑﺎری اﺳﺖ ﺑﺮ ﺗﻨﺎﻗﺾ و ﺗﻀﺎد ﻋﺠﯿﺒﯽ ﮐﻪ آﻧﮫﺎ در‬ ‫آن ﻗﺮار داﺷﺘﻨﺪ و اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع زﻣﺎﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺸﺮﮐﺎن‪ ،‬اﯾﺸﺎن را ﺗﮑﺬﯾﺐ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و‬ ‫ﮔﻤﺎن ﻣﯽﺑﺮدﻧﺪ ﮐﻪ او ﺟﺎدوﮔﺮ ﯾﺎ دﯾﻮاﻧﻪ ﯾﺎ دروﻏﮕﻮﺳﺖ‪ّ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎ ﺗﻤﺎم اﯾﻦ ﺗﻔﺎﺻﯿﻞ در ﺟﺎﻣﻌﮥ‬ ‫ﺧﻮد ﮐﺴﯽ را ﺑﮫﺘﺮ از او ﺳﺮاغ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﻣﺎﻧﺘﺪار و راﺳﺘﮕﻮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬آﻧﮫﺎ اﻣﻮال‬ ‫ﺧﻮد را ﻧﺰد وی ﺑﻪ اﻣﺎﻧﺖ ﻣﯽﮔﺬاردﻧﺪ و اﯾﻦ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﻔﺮ ورزﯾﺪن آﻧﮫﺎ ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺎﻃﺮ اﯾﻦ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ در ﺻﺪاﻗﺖ و راﺳﺘﮕﻮﯾﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺷﮏ و ﺗﺮدﯾﺪ داﺷﺘﻨﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ‬ ‫‪ -١‬اﻟﮫﺠﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ اﻟﻤﺒﺎرﮐﺔ‪ ،‬ص ‪.۱۲۸‬‬

‫‪٥٨٨‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﮐﺒﺮ و ﺳﺮﮐﺸﯽ دروﻧﯽ آﻧﮫﺎ و اﯾﻨﮑﻪ ﻣﯽﺗﺮﺳﯿﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ روی ﮐﺎر آﻣﺪن رﺳﻮل ﺧﺪا‪ ،‬رھﺒﺮی‬ ‫و ﻃﻐﯿﺎن و ﺳﺮﮐﺸﯽ آﻧﮫﺎ از ﺑﯿﻦ ﺑﺮود ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺮﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ‪.١‬‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ ۡ َ ۡ َ َّ ُ َ ۡ ُ َ َّ‬ ‫َ ُ ُ َ َ َّ ُ ۡ َ ُ َ ّ ُ َ َ َ َ ٰ َّ َّ‬ ‫ل�ٰلِم َ‬ ‫�‬ ‫�ن ٱ‬ ‫﴿قد �عل ُم إِنهۥ �َح ُزنك ٱ�ِي �قولونۖ فإِ�هم � ي�ذِبونك و� ِ‬ ‫ِ‬ ‫َّ َ ۡ َ ُ َ‬ ‫َ‬ ‫ت ٱ� ِ �حدون‪] ﴾٣٣‬اﻷﻧﻌﺎم‪.[۳۳ :‬‬ ‫�� ٰ ِ‬ ‫»)ای ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ( ﻣﺎ ﻣﯽداﻧﯿﻢ ﮐﻪ آﻧﭽﻪ )ﮐﻔﺎر ﻣﮑﻪ( ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﺗﻮ را ﻏﻤﮕﯿﻦ ﻣﯽﺳﺎزد‬ ‫)ﻧﺎراﺣﺖ ﻣﺒﺎش(؛ ﭼﺮاﮐﻪ آﻧﺎن ﺗﻮ را ﺗﮑﺬﯾﺐ ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺳﺘﻤﮑﺎران آﯾﺎت ﺧﺪا را اﻧﮑﺎر‬ ‫ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ«‪.‬‬

‫دﺳﺘﻮر ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺎ وﺟﻮد آن ﺷﺮاﯾﻂ ﺳﺨﺖ و اﺿﻄﺮاب و آﺷﻔﺘﮕﯽ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ‬ ‫اﯾﻨﮑﻪ ﻋﻠﯽس ﻣﯽﺑﺎﯾﺴﺖ اﻣﺎﻧﺖھﺎی ﻣﺮدم را ﺑﻪ آﻧﺎن ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪ‪ ،‬ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ اوج ﺻﺪاﻗﺖ و‬ ‫اﻣﺎﻧﺘﺪاری اﯾﺸﺎن ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ‪.٢‬‬ ‫‪ -۹‬ﺗﮫﯿﻪ ﺳﻮاری ﺑﺎ ﭘﻮل‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺷﺘﺮ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺳﻮار ﺷﻮد ﻣﮕﺮ ﺑﻌﺪ از اﯾﻨﮑﻪ آن را از‬ ‫اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺧﺮﯾﺪاری ﻧﻤﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺮای ﺣﺎﻣﻼن دﻋﻮت در ﺑﺮﮔﯿﺮﻧﺪۀ اﯾﻦ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﻧﯿﺴﺖ در ھﯿﭻ زﻣﺎﻧﯽ ﺑﺎری ﺑﺮ روی دوش دﯾﮕﺮان ﺑﺎﺷﻨﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ‬ ‫دﻋﻮﺗﮕﺮان ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻨﺒﻊ ﺑﺨﺸﺶ و ﺳﺨﺎوت ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺮای داﻋﯿﺎن ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﭼﯿﺰی ﺑﺮای ﺑﺬل و ﺑﺨﺸﺶ ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬دﺳﺖ ﻃﻤﻊ‬ ‫ﺑﻪ ﺳﻮی دﯾﮕﺮان دراز ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ؛ ﭼﺮاﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج اﺻﺮار ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﺷﺘﺮ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ‬ ‫اﺑﻮﺑﮑﺮس را ﺑﺎ ﭘﺮداﺧﺖ ﻗﯿﻤﺘﺶ ﺑﺨﺮد و در اﯾﻦ رﻓﺘﺎر ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﯾﻦ آﯾﻪ ﻧﻤﺎد ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ ٰ َ ّ َ‬ ‫َ‬ ‫ََٓ َۡ ُ ۡ َ ۡ‬ ‫ۡ ۡ ۡ ۡ َ‬ ‫ب ٱل�ٰل ِم�‪] ﴾١٠٩‬اﻟﺸﻌﺮاء‪:‬‬ ‫﴿وما أ�ٔل�م عليهِ مِن أج ٍر� إِن أج ِري إِ� � ر ِ‬ ‫‪.[۱۰۹‬‬

‫»ﻣﻦ در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﯾﻦ دﻋﻮت ھﯿﭻ ﻣﺰدی ازﺷﻤﺎ ﻧﻤﯽﺧﻮاھﻢ‪ ،‬ﻣﺰد ﻣﻦ ﺟﺰ ﺑﺮ ﭘﺮوردﮔﺎر‬

‫ﺟﮫﺎﻧﯿﺎن ﻧﯿﺴﺖ«‪.‬‬ ‫‪ -١‬ﻓﻘﻪ اﻟﺴﯿﺮة‪ ،‬دﮐﺘﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺳﻌﯿﺪ رﻣﻀﺎن‪ ،‬ص ‪.۱۹۳‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﮫﺠﺮة ﻓﻲ اﻟﻘﺮآن اﻟﮑﺮﯾﻢ‪ ،‬ص ‪.۳۶۴‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﻫﺠﺮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و رﻓﯿﻖ ﺳﻔﺮش‪ ،‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻﺪﯾﻖ س‬

‫‪٥٨٩‬‬

‫ﺑﯽﮔﻤﺎن ﺑﺮای ﺣﺎﻣﻼن اﯾﻤﺎن و ﻋﻘﯿﺪه ﮐﻪ ﺑﻪ واﺳﻄﮥ آن ﺑﻪ ﺑﺸﺎرت و اﻧﺬار ﻣﺮدم‬ ‫ﻣﯽﭘﺮدازﻧﺪ‪ ،‬ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ دﺳﺖ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﺳﻮی ﮐﺴﯽ ﻏﯿﺮ از ﺧﺪا دراز ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ؛ ﭼﺮاﮐﻪ‬ ‫اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﺑﺎ آﻧﭽﻪ ﺑﻪﺳﻮی آن دﻋﻮت ﻣﯽدھﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺨﺎﻟﻒ و ﻣﺘﻀﺎد اﺳﺖ و ﻣﺮدم ﻋﺎدت‬ ‫ﮐﺮدهاﻧﺪ ﮐﻪ زﺑﺎن ﺣﺎل را ﺑﯿﺸﺘﺮ درک ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻔﮫﻤﻨﺪ؛ ﭼﻮن زﺑﺎن ﺣﺎل رﺳﺎﺗﺮ و ﮔﻮﯾﺎﺗﺮ از‬ ‫زﺑﺎن ﮔﻔﺘﺎری اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻋﻘﺐﻣﺎﻧﺪﮔﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﻣﺼﯿﺒﺖھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ آن دﭼﺎر ﮔﺮدﯾﺪهاﻧﺪ از زﻣﺎﻧﯽ ﺷﺮوع ﺷﺪ‬ ‫ﮐﻪ داﻋﯿﺎن و ﮐﺎرﮐﻨﺎن دﯾﻦ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺎدﯾﺎت ﺳﺮ ﻓﺮود آوردﻧﺪ و ﺑﻪ ﭼﯿﺰی ﻏﯿﺮ از ﮔﺮﻓﺘﻦ‬ ‫ﺣﻖ و ﺣﻘﻮق ﺧﻮد ﻧﻤﯽاﻧﺪﯾﺸﯿﺪﻧﺪ و در ﭼﻨﯿﻦ زﻣﺎﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﮐﺎر دﻋﻮت ﺑﻪ ﮐﺎری ﻣﺎدی‬ ‫ﮐﻪ ﻓﺎﻗﺪ روح و ﺷﺎداﺑﯽ و درﺧﺸﻨﺪﮔﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺒﺪﯾﻞ ﮔﺮدﯾﺪ؛ ﭼﺮاﮐﻪ اﻓﺮاد ﺑﺮای اﻣﺮ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﻌﺮوف ﺣﻘﻮق ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺳﺨﻨﺮاﻧﺎن و اﺋﻤﮥ ﻣﺴﺎﺟﺪ ﺑﺮای اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﺧﻮد‪،‬‬ ‫ﻣﺎھﯿﺎﻧﻪ ﺣﻘﻮق درﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ درﺳﺘﯽ ﺻﺪاﯾﯽ ﮐﻪ از ﺣﻨﺠﺮهای ﺑﺮﻣﯽﺧﯿﺰد ﮐﻪ در ﭘﯽ آن ﺗﺮس از ﺧﺪا و‬ ‫اﻣﯿﺪوارﺑﻮدن ﺑﻪ رﺿﺎی او ﻧﮫﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﺻﺪاﯾﯽ ﮐﻪ ﻃﻨﯿﻦ ﻣﯽاﻧﺪازد ﺗﺎ ﻣﻘﺪاری ﭘﻮل‬ ‫ﮐﺴﺐ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﯿﺴﺖ؛ ﭼﺮاﮐﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ درﯾﺎﻓﺖ ﭘﻮل ﺑﻪ وﻋﻆ و ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ ﻣﯽﭘﺮدازد‪.‬‬ ‫از ﻗﺪﯾﻢ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ‪ :‬آﻧﮑﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ درﯾﺎﻓﺖ ﻣﺰد‪ ،‬ﻧﻮﺣﻪﺳﺮاﯾﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺑﻪ ھﯿﭻ وﺟﻪ ﻧﻮﺣﻪاش‬ ‫ﺑﺎ ﻧﻮﺣﮥ زﻧﯽ ﮐﻪ ﻓﺮزﻧﺪش را از دﺳﺖ داده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ دﻟﯿﻞ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺳﺨﻦ‬ ‫ﮐﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻣﺮدم از راه ﺣﻖ دور ﻣﺎﻧﺪهاﻧﺪ ‪.١‬‬ ‫‪ -۱۰‬داﻋﯽ ھﯿﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﻃﻤﻌﯽ ﺑﻪ اﻣﻮال ﻣﺮدم ﻧﺪارد‬ ‫وﻗﺘﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﺳﺮاﻗﻪ را ﺑﺨﺸﯿﺪ‪ ،‬ﺳﺮاﻗﻪ ﭘﯿﺸﻨﮫﺎد ﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاھﺪ اﯾﺸﺎن را ﯾﺎری‬ ‫ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻦ ﺗﯿﺮﮐﺶ ﻣﻦ اﺳﺖ‪ ،‬از آن ﺗﯿﺮی ﺑﮕﯿﺮ و ﺑﺮ ﺷﺘﺮان و ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان ﻣﻦ در‬ ‫ﻓﻼن ﺟﺎ ﮔﺬر ﺧﻮاھﯽ ﮐﺮد ﺑﻪ اﻧﺪازهای ﮐﻪ ﻧﯿﺎز داری ﺑﺮای ﺧﻮد ﺑﺮدار‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺑﻪ آن ﻧﯿﺎزی ﻧﺪارم ‪.٢‬‬ ‫ﭘﺲ ھﺮﮔﺎه داﻋﯿﺎن ﺑﻪ داراﯾﯽ و ﺛﺮوت ﻣﺮدم ﺑﯽﻋﻼﻗﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺮدم آﻧﮫﺎ را دوﺳﺖ‬ ‫ﺧﻮاھﻨﺪ داﺷﺖ و ھﺮﮔﺎه ﺑﻪ اﻣﻮال ﻣﺮدم ﭼﺸﻢ ﻃﻤﻊ ﺑﺪوزﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺮدم از آﻧﮫﺎ ﻣﺘﻨﻔﺮ ﺧﻮاھﻨﺪ‬ ‫ﺷﺪ و اﯾﻦ درس ﻣﮫﻢ و آﺷﮑﺎری ﺑﺮای دﻋﻮﺗﮕﺮان ﺑﻪ ﺳﻮی ﺧﺪاﺳﺖ ‪.٣‬‬ ‫‪ -١‬ﻣﻌﯿﻦ اﻟﺴﯿﺮة‪ ،‬ص ‪.۱۴۹ - ۱۴۸‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﻤﺴﻨﺪ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪ ۳‬ﺗﺤﻘﯿﻖ اﺣﻤﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﺷﺎﮐﺮ‪.‬‬ ‫‪ -٣‬ﻓﯽ ﻇﻼل اﻟﮫﺠﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬ص ‪.۵۸‬‬

‫‪٥٩٠‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫‪ -۱۱‬اﺣﺴﺎس وﻇﯿﻔﮥ ﯾﮏ ﺳﺮﺑﺎز ﻧﻤﻮﻧﻪ‬ ‫اﺛﺮ ﺗﺮﺑﯿﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﺷﺨﺼﯿﺖ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻﺪﯾﻖ س و ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﯽﻃﺎﻟﺐ س ﺑﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان دو ﺳﺮﺑﺎز اﺳﻼم آﺷﮑﺎر ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﺑﻮﺑﮑﺮ وﻗﺘﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ھﺠﺮت ﻧﻤﺎﯾﺪ‪،‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺷﺘﺎب ﻣﮑﻦ ﺷﺎﯾﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮای ﺗﻮ ھﻤﺮاھﯽ ﻣﻘﺮ ﺑﺪارد« از‬ ‫آن وﻗﺖ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﺮای ھﺠﺮت ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی و آﻣﺎدﮔﯽ ﭘﯿﺪا ﻣﯽﻧﻤﻮد و ﺑﺮای اﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر دو‬ ‫ﺷﺘﺮ ﺧﺮﯾﺪ و آﻧﮫﺎ را در ﺧﺎﻧﻪ ﻧﮕﺎه داﺷﺖ و ﻋﻠﻔﺸﺎن ﻣﯽداد ﺗﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺮﮐﺐ ﺑﺮای‬ ‫ھﺠﺮت آﻣﺎده ﺷﻮﻧﺪ و در رواﯾﺖ ﺑﺨﺎری آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺑﺮﮔﮫﺎی درﺧﺖ ﮐﻨﺎر ﺑﻪ آﻧﮫﺎ‬ ‫ﻣﯽداد‪.‬‬ ‫اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﺎ ھﻮﺷﯿﺎری ﺧﺎص ﺧﻮد‪ ،‬ﻣﺴﺎﺋﻞ را درک ﻣﯽﻧﻤﻮد و او ﮐﺴﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮای اداره‬ ‫و رھﺒﺮی ﺟﺎﻣﻌﮥ اﺳﻼﻣﯽ ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺷﺪه ﺑﻮد و ﻣﯽداﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﻟﺤﻈﻪ ھﺠﺮت دﺷﻮار اﺳﺖ و‬ ‫ً‬ ‫ﻧﺎﮔﮫﺎن ﻓﺮا ﺧﻮاھﺪ رﺳﯿﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻗﺒﻼ وﺳﯿﻠﮥ ھﺠﺮت را ﻓﺮاھﻢ ﮐﺮده ﺑﻮد و آذوﻗﮥ ﺳﻔﺮ را‬ ‫ﻣﺮﺗﺐ ﻧﻤﻮده و ﺧﺎﻧﻮادهاش را ﺑﺮای ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﮔﻤﺎرده و ﻣﻘﺮر داﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج دﺳﺘﻮر ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ھﺠﺮت ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ را ﺑﻪ اﻃﻼع‬ ‫اﺑﻮﺑﮑﺮس رﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬از ﭼﺸﻤﺎن او از ﺷﺪت ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﯽ اﺷﮏ ﺟﺎری ﺷﺪ‪ .‬ﻋﺎﯾﺸﻪ ل در اﯾﻦ‬ ‫ﻣﻮرد ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از آن روز ﻧﻤﯽداﻧﺴﺘﻢ ﮐﻪ ﮐﺴﯽ از ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﯽ ﮔﺮﯾﻪ‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺗﺎ آﻧﮑﻪ در آن روز اﺑﻮﺑﮑﺮ را دﯾﺪم ﮐﻪ از ﺷﺎدی ﮔﺮﯾﻪ ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ﺑﻪ راﺳﺘﯽ اﯾﻦ اوج‬ ‫ﺷﺎدی اﻧﺴﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮔﺮﯾﻪ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﻮد ھﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ ﺷﺎﻋﺮ در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ!‪.‬‬ ‫ورد‬

‫اﻟﻜﺘﺎب‬

‫ﻣﻦ‬

‫اﳊﺒﻴﺐ‬

‫ﺑﺎﻧﻪ‬

‫ﺳﻴﺰورﻧﯽ‬

‫ﻓﺎﺳﺘﻌﱪت‬

‫اﺟﻔﺎﻧﯽ‬

‫»از دوﺳﺖ ﻧﺎﻣﻪای آﻣﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ زودی او ﺑﻪ دﯾﺪارم ﺧﻮاھﺪ آﻣﺪ‪ ،‬در اﯾﻦ ھﻨﮕﺎم اﺷﮏ‬ ‫از ﭼﺸﻤﮫﺎﯾﻢ ﺟﺎری ﺷﺪ«‪.‬‬ ‫ﻏﻠﺐ‬

‫اﻟﴪور‬

‫ﻋﻠﯽ‬

‫ﺣﺘﯽ‬

‫اﻧﻨﯽ‬

‫ﻣﻦ ﻓﺮط ﻣﺎ ﻗﺪ ﴎﻧﯽ اﺑﻜﺎﻧﯽ‬

‫»ﺷﺎدی ﺑﺮ ﻣﻦ ﻏﺎﻟﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ آن ﺟﺎ ﮐﻪ از ﺑﺲ ﮐﻪ ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺷﺪم‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﺮﯾﻪ اﻓﺘﺎدم«‪.‬‬ ‫ﻳﺎ ﻋﲔ ﺻﺎر اﻟﺪﻣﻊ ﻋﻨﺪك ﻋﺎده‬

‫ﺗﺒﻜـﲔ ﻣﻦ ﻓﺮح و ﻣﻦ اﺣﺰاﻧﯽ‬

‫»ای ﭼﺸﻤﯽ ﮐﻪ اﺷﮏ رﯾﺨﺘﻦ ﺑﺮاﯾﺖ ﻋﺎدت ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ھﻢ از ﺷﺎدی و ھﻢ از‬ ‫ﻏﻤﮫﺎی ﻣﻦ ﮔﺮﯾﻪ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﯽ«‪.‬‬ ‫اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻﺪﯾﻖ س ﻣﯽداﻧﺴﺖ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ رﻓﯿﻖ ﺳﻔﺮ او اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﯿﺎمآور ﭘﺮوردﮔﺎر ﺟﮫﺎﻧﯿﺎن‬ ‫اﺳﺖ و او ﺑﺎﯾﺪ زﻧﺪﮔﯽاش را ﻓﺪای ﺳﺮور و رھﺒﺮ و دوﺳﺘﺶ )ﻣﺤﻤﺪ( ﻧﻤﺎﯾﺪ؛ ﭘﺲ در اﯾﻦ‬

‫ﺑﺨﺶ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﻫﺠﺮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و رﻓﯿﻖ ﺳﻔﺮش‪ ،‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻﺪﯾﻖ س‬

‫‪٥٩١‬‬

‫ﺟﮫﺎن ﭼﻪ ﻣﻮﻓﻘﯿﺘﯽ ﺑﺎﻻﺗﺮ از اﯾﻦ وﺟﻮد ﺧﻮاھﺪ داﺷﺖ ﮐﻪ از ﻣﯿﺎن ﺗﻤﺎم ﻣﺮدم روی زﻣﯿﻦ‬ ‫و از ﻣﯿﺎن ھﻤﻪ ھﻤﺮاھﺎن‪ ،‬ﺗﻨﮫﺎ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻﺪﯾﻖ ﺑﺮای ھﻤﺮاھﯽ ﺳﺮور ﺑﺸﺮﯾﺖ ﺑﺮﮔﺰﯾﺪه ﺷﺪه‬ ‫اﺳﺖ ‪.١‬‬ ‫از ﻃﺮﻓﯽ ﻣﻔﺎھﯿﻢ ﻣﺤﺒﺖ در راه ﺧﺪا در ﺧﻮف و ھﺮاس اﺑﻮﺑﮑﺮ در ﻏﺎر ﻧﻤﻮد ﭘﯿﺪا‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﺪ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ او ﻣﯽﺗﺮﺳﺪ ﮐﻪ ﻣﺒﺎدا ﻣﺸﺮﮐﺎن آﻧﮫﺎ را ﺑﺒﯿﻨﻨﺪ و ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮرت اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻﺪﯾﻖ‬ ‫اﻟﮕﻮﯾﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﯾﮏ ﺳﺮﺑﺎز راﺳﺘﯿﻦ دﻋﻮت ﺑﺎ رھﺒﺮ اﻣﯿﻦ ﺧﻮد وﻗﺘﯽ‬ ‫ﺧﻄﺮ او را ﻣﺤﺎﺻﺮه ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ ﺑﺎﺷﺪ و اﯾﻦﮔﻮﻧﻪ از ﺑﻪ ﺧﻄﺮ اﻓﺘﺎدن زﻧﺪﮔﯽ او‬ ‫اﺣﺴﺎس ﺗﺮس ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ او دﻟﺴﻮزی ﮐﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ اﺑﻮﺑﮑﺮ در آن وﻗﺖ از ﻣﺮگ ﺧﻮد‬ ‫ﻣﯽﺗﺮﺳﯿﺪ در اﯾﻦ ھﺠﺮت ﺧﻄﺮﻧﺎک ھﻤﺮاه ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻧﻤﯽﺷﺪ؛ ﭼﻮن ﻣﯽداﻧﺴﺖ اﮔﺮ ﻣﺸﺮﮐﺎن‬ ‫ﺑﻪ آﻧﮫﺎ دﺳﺖ ﭘﯿﺪا ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ ﺳﺰای او ﻣﺮگ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد ‪ .٢‬اﻣﺎ او زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫ﺑﺰرﮔﻮار وآﯾﻨﺪۀ اﺳﻼم را در ﺧﻄﺮ ﻣﯽدﯾﺪ و اﺣﺘﯿﺎط اﻣﻨﯿﺘﯽ واﻻی وی در ھﺠﺮﺗﺶ ﺑﺎ‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم در ﻣﻮاﺿﻊ زﯾﺎدی آﺷﮑﺎر ﻣﯽﮔﺮدد ﮐﻪ از آن ﺟﻤﻠﻪ ﯾﮑﯽ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﺴﯽ‬ ‫ﮐﻪ ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ :‬اﯾﻦ ﻣﺮد ﮐﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺟﻠﻮی ﺗﻮ ھﺴﺖ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻦ راھﻨﻤﺎی ﻣﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺆال‬ ‫ﮐﻨﻨﺪه ﮔﻤﺎن ﺑﺮد ﮐﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﺑﻮﺑﮑﺮ‪ ،‬راه اﺳﺖ و ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﯾﺸﺎن راه ﺣﻖ ﺑﻮد و اﯾﻦ‬ ‫‪٣‬‬ ‫ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ آن اﺳﺖ ﮐﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ از ﮐﻨﺎﯾﻪﮔﻮﯾﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﻧﻤﻮد ﺗﺎ دروغ ﻧﮕﻔﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‬ ‫و از ﻃﺮﻓﯽ دﭼﺎر ﻣﺸﮑﻞ ﻧﮕﺮدد ‪.٤‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﻮﺿﻊ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﯽﻃﺎﻟﺐ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺳﺮﺑﺎزی ﺻﺎدق و ﻣﺨﻠﺺ ﺑﺮای دﻋﻮت‬ ‫اﺳﻼم اﺳﺖ ﮐﻪ زﻧﺪﮔﯽاش را ﻓﺪای رھﺒﺮ ﺧﻮد ﻧﻤﻮد؛ زﯾﺮا اﮔﺮ رھﺒﺮ ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬دﻋﻮت‬ ‫ﺳﺎﻟﻢ ﺧﻮاھﺪ ﻣﺎﻧﺪ و اﮔﺮ رھﺒﺮ از ﺑﯿﻦ ﺑﺮود دﻋﻮت‪ ،‬ﺳﺴﺖ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﭘﺲ ﮐﺎری ﮐﻪ ﻋﻠﯽ در‬ ‫ﺷﺐ ھﺠﺮت اﻧﺠﺎم داد؛ ﯾﻌﻨﯽ‪ ،‬ﺧﻮاﺑﯿﺪن ﺑﺮ رﺧﺘﺨﻮاب ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬ﮐﺎری ﺑﺰرگ ﺑﻮد؛ زﯾﺮا‬ ‫اﺣﺘﻤﺎل ﻣﯽرﻓﺖ ﮐﻪ ﺷﻤﺸﯿﺮھﺎی ﺟﻮاﻧﺎن ﻗﺮﯾﺶ ﺑﺮ ﺳﺮ او ﻓﺮود ﺑﯿﺎﯾﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻋﻠﯽ س ﺑﻪ اﯾﻦ‬ ‫ﺗﻮﺟﻪ ﻧﮑﺮد و ﻓﻘﻂ ﺑﺮای او ھﻤﯿﻦ ﺑﺲ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا و ﻧﺒﯽ اﻣﺖ و رھﺒﺮ دﻋﻮت ﺳﺎل‬ ‫ﺑﻤﺎﻧﺪ ‪.٥‬‬ ‫‪ -١‬اﻟﺘﺮﺑﯿﺔ اﻟﻘﯿﺎدﯾﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۱۹۲ – ۱۹۱‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ دروس و ﻋﺒﺮ‪ ،‬ﺳﺒﺎﻋﯽ‪ ،‬ص ‪.۷۱‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﮫﺠﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﻪ اﻟﻤﺒﺎرﮐﻪ‪ ،‬ص ‪.۲۰۴‬‬ ‫‪ -٤‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﯽ ﻓﺎرس‪ ،‬ص ‪.۲۵۴‬‬ ‫‪ -٥‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬ﺳﺒﺎﻋﯽ‪ ،‬ص ‪.۶۸‬‬

‫‪٥٩٢‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫‪ -۱۲‬ﺷﯿﻮه رھﺒﺮی و ﺗﻌﺎﻣﻞ ﺑﺎ اﻓﺮاد‬ ‫در ﻣﺎﺟﺮای ھﺠﺮت‪ ،‬ﻣﺤﺒﺖ ﻋﻤﯿﻖ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا آﺷﮑﺎرا ﻣﺸﺎھﺪه‬ ‫ﻣﯽﮔﺮدد؛ ھﻤﺎنﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺳﺎﯾﺮ اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻣﺤﺒﺖ و ﻋﻼﻗﮥ ﺧﻮﯾﺶ را‬ ‫ﺑﻪ ﺳﯿﺮۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ اﺛﺒﺎت رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ و اﯾﻦ ﻣﺤﺒﺖ ﺧﺪاﯾﯽ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ از دل و ﺑﺎ‬ ‫اﺧﻼص ﺑﻮد و ﻣﺤﺒﺘﯽ ﻣﻨﺎﻓﻘﺎﻧﻪ و ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﺼﺎﻟﺢ دﻧﯿﻮی ﻧﺒﻮد‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﮫﻢ اﯾﻦ‬ ‫ﭘﯿﻮﻧﺪ و دوﺳﺘﯽ ﻧﺎﮔﺴﺴﺘﻨﯽ ﺻﻔﺖھﺎی واﻻی رھﺒﺮی ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺷﺨﺼﯿﺖ اﯾﺸﺎن ﻣﺸﮫﻮد‬ ‫ﺑﻮد‪ .‬آری او ﺑﯿﺪار ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ ﺗﺎ ﯾﺎراﻧﺶ ﺑﺨﻮاﺑﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻮد را ﺧﺴﺘﻪ ﻣﯽﮐﺮد ﺗﺎ ھﻤﺮاھﺎﻧﺶ‬ ‫اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و ﮔﺮﺳﻨﻪ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ ﺗﺎ ﯾﺎراﻧﺶ ﺳﯿﺮ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﯾﺸﺎن از ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﯽ آﻧﮫﺎ ﺧﻮﺷﺤﺎل‬ ‫ﻣﯽﺷﺪ و از ﻏﻤﮕﯿﻦ ﺑﻮدن آﻧﮫﺎ ﻏﻤﮕﯿﻦ ﻣﯽﺷﺪ؛ ﭘﺲ ھﺮ ﮐﺲ ﺳﻨﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج را در‬ ‫رﻓﺘﺎر ﺑﺎ ﯾﺎراﻧﺶ در زﻧﺪﮔﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ و ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺧﻮد در ﭘﯿﺶ ﺑﮕﯿﺮد و ﺑﺎ ﻣﺮدم در ﻏﻤﮫﺎ و‬ ‫ﺷﺎدﯾﮫﺎﯾﺸﺎن ﺷﺮﯾﮏ ﮔﺮدد و ﮐﺎرش ﺑﺮای ﺧﺪا ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﮔﺮ از رھﺒﺮان و ﻓﺮﻣﺎﻧﺪھﺎن ﯾﺎ‬ ‫ﻣﺴﺌﻮﻻن اﻣﺖ اﺳﻼم ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺨﺸﯽ از اﯾﻦ ﻣﺤﺒﺖ‪ ،‬ﻧﺼﯿﺐ او ﻣﯽﺷﻮد و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن او را‬ ‫دوﺳﺖ ﺧﻮاھﻨﺪ داﺷﺖ ‪ .١‬و ﯾﮑﯽ از ﺷﺎﻋﺮان ﻟﯿﺒﯽ اﯾﻦ روﯾﮑﺮد را ﭼﻨﯿﻦ ﺳﺮوده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ﻓﺎذا‬

‫اﺣﺐ‬

‫اﷲ‬

‫ﺑﺎﻃﻦ‬

‫ﻋﺒﺪه‬

‫ﻇﻬﺮت‬

‫ﻋﻠﻴﻪ‬

‫ﻣﻮاﻫﺐ‬

‫اﻟﻔﺘﺎح‬

‫»ھﺮﮔﺎه ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺪهاش رادوﺳﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺨﺸﺶ ھﺎی ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ اوآﺷﮑﺎر‬ ‫ﻣﯽﮔﺮدد«‪.‬‬ ‫واذا‬

‫ﺻﻔﺖ‬

‫ﷲ‬

‫ﻧﻴﻪ‬

‫ﻣﺼﻠﺢ‬

‫ﻣﺎل‬

‫اﻟﻌـﺒﺎد‬

‫اﻟﻴـﻪ‬

‫ﺑﺎﻻرواح‬

‫‪٢‬‬

‫»و ھﺮﮔﺎه ﻧﯿﺖ ﻣﺼﻠﺤﯽ ﺧﺎﻟﺺ و ﻓﻘﻂ ﺑﺮای ﺧﺪا ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺑﺎ ﺟﺎن و دل ﺑﻪ او‬ ‫ﮔﺮاﯾﺶ ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ«‪.‬‬ ‫ﺑﻪ راﺳﺘﯽ رھﺒﺮی ﻣﻮﻓﻖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از ھﺮ ﭼﯿﺰ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺮ ﺟﺎن و ﻗﻠﺒﮫﺎ رھﺒﺮی ﮐﻨﺪ و‬ ‫ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻗﺒﻞ از ھﺮ ﭼﯿﺰ ﺑﺎ ﺟﺎن و دل ﻣﺮدم ﺗﻌﺎﻣﻞ ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺑﻪ ھﺮ اﻧﺪازه ﮐﻪ رھﺒﺮ‪ ،‬ﻧﯿﮑﻮﮐﺎر و‬ ‫ﻣﻄﯿﻊ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ھﻤﺎن اﻧﺪازه ﺳﺮﺑﺎزاﻧﺶ ﻧﯿﮑﻮﮐﺎر و ﻣﻄﯿﻊ ﺧﻮاھﻨﺪ ﺑﻮد و ﻣﺤﺒﺖ و ﻣﮫﺮﺑﺎﻧﯽ‬ ‫ﻣﯿﺎن رھﺒﺮ ﺑﺎ ﻟﺸﮑﺮﯾﺎن و ﺳﺮﺑﺎزان‪ ،‬ﻋﺎﻣﻠﯽ ﻣﮫﻢ و ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد‪ .‬آن ﺣﻀﺮت ﻗﺒﻞ از‬ ‫ھﺠﺮت ﯾﺎراﻧﺶ ھﺠﺮت ﺧﻮﯾﺶ را آﻏﺎز ﻧﮑﺮدو زﻣﺎﻧﯽ ھﺠﺮت ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﺟﺰ اﻓﺮاد ﻧﺎﺗﻮان و‬

‫‪ -١‬اﻟﮫﺠﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﯽ ﻓﺎرس‪ ،‬ص ‪.۵۴‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺤﺮﮐﻪ اﻟﺴﻨﻮﺳﯿﺔ ﻓﯽ ﻟﯿﺒﯿﺎ‪ ،‬ﺻﻼﺑﯽ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪ ۷‬و ﺷﺎﻋﺮ‪ ،‬اﺣﻤﺪ رﻓﯿﻖ ﻣﮫﺪوی اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﻫﺠﺮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و رﻓﯿﻖ ﺳﻔﺮش‪ ،‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻﺪﯾﻖ س‬

‫‪٥٩٣‬‬

‫آﻧﮫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻓﺘﻨﻪ ﻣﺒﺘﻼ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﮐﺴﯽ ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪه ﺑﻮد ‪.١‬‬ ‫‪ -۱۳‬ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪن ﺑﺮﯾﺪه اﺳﻠﻤﯽ ج در ﻣﺴﯿﺮ راه ﻣﺪﯾﻨﻪ ھﻤﺮاه ﮐﺎرواﻧﯽ از ﻗﻮم ﺧﻮد‬ ‫ﺣﻘﺎ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ دﻋﻮت در ژرﻓﺎی ﻗﻠﺐ او رﺳﻮخ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺤﻈﻪای از دﻋﻮت‬ ‫دادن ﻣﺮدم ﺑﻪ دﯾﻦ ﺧﺪا ﻏﻔﻠﺖ و ﺳﺴﺘﯽ ﻧﻤﯽورزد؛ ھﺮﭼﻨﺪ ﺷﺮاﯾﻂ ﺳﺨﺖ و ﺣﺎﻻت‬ ‫آﺷﻔﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و اﺣﺴﺎس اﻣﻨﯿﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ھﺮ ﻓﺮﺻﺖ ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ را ﺑﺮای رﺳﺎﻧﺪن‬ ‫‪ ‬در ﺷﺮاﯾﻂ ﺳﺨﺖ و دﺷﻮار‬ ‫دﻋﻮت ﺧﺪا‪ ،‬ﻏﻨﯿﻤﺖ ﻣﯽﺷﻤﺎرد‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا‪ ،‬ﯾﻮﺳﻒ‬ ‫زﻧﺪان و در ﭘﺸﺖ ﻣﯿﻠﻪھﺎی آن‪ ،‬وﻇﯿﻔﻪاش را ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﮑﺮد و زﻧﺪﮔﯽ ﺗﺎرﯾﮏ در ﮔﻮﺷﮥ‬ ‫زﻧﺪان‪ ،‬او را از دﻋﻮت ﺗﻮﺣﯿﺪ و رﺳﺎﻧﺪن آن ﺑﻪ ﻣﺮدم و ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﺷﺮک و ﺑﺎ ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻏﯿﺮ‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺑﺎزﻧﺪاﺷﺖ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫ُ َ ُ‬ ‫َ َ َ ۡ ُ‬ ‫َ َ‬ ‫ُ َ‬ ‫َّ َ ُ ُ‬ ‫﴿قال � يَأ�ِيك َما َط َعام‪ ٞ‬ت ۡر َزقان ِهِۦٓ إِ� � َّب�ت� َما ب ِ َتأوِ�لِهِۦ � ۡبل أن يَأ� َِيك َما ۚ �ٰل ِك َما‬ ‫َ َّ‬ ‫َ ّ ٓ ّ َ َ ۡ ُ َّ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َّ ۡ‬ ‫َّ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ت مِلة ق ۡو ٖ� � يُؤم ُِنون ب ِٱ�ِ َوهم ب ِٱ�خ َِرة ِ ه ۡم‬ ‫م َِّما عل َم ِ� ر ِ� � إ ِ ِ� تر�‬ ‫َ ٰ ُ َ َ َّ َ ۡ ُ َّ َ َ َ ٓ ٓ ۡ َ ٰ َ ۡ َ ٰ َ َ َ ۡ ُ َ َ َ َ َ َ ٓ َ ُّ ۡ‬ ‫� َك‬ ‫�فِرون‪ ٣٧‬وٱ�بعت مِلة ءاباءِي إِب�هِيم �س�ق و�عق ۚ‬ ‫وب ما �ن �ا أن � ِ‬ ‫َ‬ ‫ََ‬ ‫َ‬ ‫َّ َ‬ ‫َ َ ٰ َّ ۡ‬ ‫َ ۡ‬ ‫َّ‬ ‫َ ۡ َ َ‬ ‫�ََ‬ ‫� ٱ�َّ ِ‬ ‫� ٖء � �ٰل ِك مِن فض ِل ٱ�ِ َعل ۡي َنا َو� ٱ�َّ ِ‬ ‫اس �‬ ‫ب ِٱ�ِ مِن‬ ‫�ن أ‬ ‫اس و� ِ‬ ‫َۡ ُُ َ‬ ‫ّ ۡ َ َ ۡ َ ‪َ ُ ّ َ َ ُّ ٞ‬‬ ‫ون‪َ ِ ٰ �َ ٰ �َ ٣٨‬‬ ‫� أَ ِم ٱ َّ ُ‬ ‫ون َخ ۡ ٌ‬ ‫� ٱ ۡل َ�ٰح ُِد ٱ ۡل َق َّه ُ‬ ‫�شكر‬ ‫ار‪٣٩‬‬ ‫لسج ِن ءأر�اب متف ِرق‬ ‫�ٱ ِ‬ ‫ح ِ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ ٓ َّ ٓ ۡ َ ٓ ٗ َ َّ ۡ ُ ُ َ ٓ ُ ۡ َ َ َ ٓ ُ ُ‬ ‫نز َل ٱ َّ ُ‬ ‫�م َّما ٓ أ َ‬ ‫� ب ِ َها مِن‬ ‫َما � ۡع ُب ُدون مِن دونِهِۦ إِ� أسماء سميتموها أنتم وءاباؤ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ ُ ۡ ُ َّ َّ َ َ َ َ َّ َ ۡ ُ ُ ٓ ْ َّ ٓ َّ ُ َ ٰ َ ّ ُ ۡ َ ّ ُ َ َ‬ ‫ٰ‬ ‫�‬ ‫� َّن‬ ‫ُسل َ�ٰ ٍ �ن إ ِ ِن ٱ��م إِ� ِ�ِ أمر �� �عبدوا إِ� إِياهۚ �ل ِك ٱ�ِين ٱلقيِم و ِ‬ ‫َ ۡ َ‬ ‫َ ََُۡ َ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫ِ‬ ‫أ�� ٱ�اس � �علمون‪] ﴾٤٠‬ﯾﻮﺳﻒ‪.[۴۰-۳۷ :‬‬

‫»)ﯾﻮﺳﻒ( ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﯿﺶ از آﻧﮑﻪ ﺟﯿﺮۀ ﻏﺬاﯾﯽ ﺷﻤﺎ ﺑﺮﺳﺪ‪ ،‬ﺷﻤﺎ را از ﺗﻌﺒﯿﺮ ﺧﻮاﺑﺘﺎن آ ﮔﺎه‬ ‫ﺧﻮاھﻢ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﻢ‪ ،‬از ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺮوردﮔﺎرم ﺑﻪ ﻣﻦ آﻣﻮﺧﺘﻪ‬ ‫اﺳﺖ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﻣﻦ از )ورود ﺑﻪ( ﮐﯿﺶ ﮔﺮوھﯽ دﺳﺖ ﮐﺸﯿﺪهام ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﻧﻤﯽﮔﺮوﻧﺪ و‬ ‫ﺑﻪ روز ﺑﺎز ﭘﺴﯿﻦ اﯾﻤﺎن ﻧﺪارﻧﺪ و ﻣﻦ از آﺋﯿﻦ ﭘﺪران ﺧﻮد اﺑﺮاھﯿﻢ و اﺳﺤﺎق و ﯾﻌﻘﻮب‬ ‫ﭘﯿﺮوی ﮐﺮدهام و ﻣﺎ را ﻧﺴﺰد ﮐﻪ ﭼﯿﺰی را اﻧﺒﺎز ﺧﺪا ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬اﯾﻦ ﻟﻄﻒ ﺧﺪا اﺳﺖ در ﺣﻖ‬ ‫ﻣﺎ و در ﺣﻖ ھﻤﮥ ﻣﺮدﻣﺎن و ﻟﯿﮑﻦ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﺮدﻣﺎن ﺳﭙﺎﺳﮕﺰاری ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ای دوﺳﺘﺎن‬ ‫زﻧﺪاﻧﯽ ﻣﻦ! آﯾﺎ ﺧﺪاﯾﺎن ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﺑﮫﺘﺮاﻧﺪ ﯾﺎﺧﺪای ﯾﮕﺎﻧﮥ ﭼﯿﺮه؟ اﯾﻦ ﻣﻌﺒﻮدھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻏﯿﺮ از‬ ‫ﺧﺪا ﻣﯽﭘﺮﺳﺘﯿﺪ‪ ،‬ﭼﯿﺰی ﺟﺰ اﺳﻤﮫﺎﺋﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ و ﭘﺪراﻧﺘﺎن آﻧﮫﺎ را ﺧﺪا ﻧﺎﻣﯿﺪهاﯾﺪ‪.‬‬

‫‪ -١‬اﻟﮫﺠﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ اﻟﻤﺒﺎرﮐﺔ‪ ،‬ص ‪.۲۰۵‬‬

‫‪٥٩٤‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺣﺠﺖ و ﺑﺮھﺎﻧﯽ ﺑﺮای آﻧﮫﺎ ﻧﺎزل ﻧﮑﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﯾﯽ از آن ﺧﺪا اﺳﺖ و ﺑﺲ‪.‬‬ ‫ﺧﺪا دﺳﺘﻮر داده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﺰ او را ﻧﭙﺮﺳﺘﯿﺪ‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ دﯾﻦ راﺳﺖ و ﺛﺎﺑﺖ وﻟﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ‬

‫ﻣﺮدم ﻧﻤﯽداﻧﻨﺪ «‪.‬‬ ‫ﺳﻮره ﯾﻮﺳﻒ ﺳﻮرهای ﻣﮑﯽ اﺳﺖ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش ﻣﺤﻤﺪ ج دﺳﺘﻮر داده اﺳﺖ‬ ‫ﺗﺎ در دﻋﻮت دادﻧﺶ ﺑﻪ ﺳﻮی ﺧﺪا از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان و رﺳﻮﻻن ﭘﯿﺸﯿﻦ اﻗﺘﺪا ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬ ‫اﯾﺸﺎن در ھﺠﺮﺗﺶ از ﻣﮑﻪ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﺸﺮﮐﺎن او را ﻃﺮد ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ و‬ ‫ﺟﻨﺎﯾﺘﮑﺎران ﺧﻮد را ﺑﺎ اﻣﻮال ھﻨﮕﻔﺖ ﻓﺮﯾﺐ داده ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺳﺮ او را زﻧﺪه ﯾﺎ ﻣﺮده ﺑﯿﺎورﻧﺪ‪،‬‬ ‫وﻇﯿﻔﻪ و رﺳﺎﻟﺖ ﺧﻮد را ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﮑﺮد‪ .‬رﺳﻮل ﺧﺪا درراھﺶ ﺑﺎ ﻣﺮدی ﻣﻼﻗﺎت ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﺮﯾﺪه‬ ‫ﺑﻦ ﺣﺼﯿﺐ اﺳﻠﻤﯽ س ﻧﺎم داﺷﺖ‪ .‬ﺑﺮﯾﺪه ھﻤﺮاه ﮐﺎرواﻧﯽ از ﻗﻮﻣﺶ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج آﻧﮫﺎ‬ ‫را ﺑﻪ اﺳﻼم دﻋﻮت داد؛ ﭘﺲ آﻧﮫﺎ دﻋﻮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج را اﺟﺎﺑﺖ ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬اﯾﻤﺎن‬ ‫آوردﻧﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪﻧﺪ ‪.١‬‬ ‫اﺑﻦ ﺣﺠﺮ ﻋﺴﻘﻼﻧﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در راه ھﺠﺮﺗﺶ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﺎ ﺑﺮﯾﺪه ﺑﻦ‬ ‫ﺣﯿﺐ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﺣﺎرث اﺳﻠﻤﯽ ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﺮد‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج او را ﺑﻪ اﺳﻼم دﻋﻮت داد؛‬ ‫در ﺷﺎﻧﺰده ﻏﺰوه ھﻤﺮاه ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺷﺮﮐﺖ ﻧﻤﻮد ‪ ٢‬و ﺑﺮﯾﺪه ﺑﻌﺪ از آن ﯾﮑﯽ از داﻋﯿﺎن‬ ‫اﺳﻼم ﮔﺮدﯾﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ اﺳﻠﻢ درھﺎی ھﺪاﯾﺖ را ﺑﻪ روی ﻗﻮﻣﺶ ﮔﺸﻮد و آﻧﮫﺎ ﺑﻪ‬ ‫اﺳﻼم ﮔﺮوﯾﺪﻧﺪ ‪ .٣‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮد‪) :‬ﻗﺒﯿﻠﻪ( اﺳﻠﻢ را ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﺎﻟﻢ ﻧﮕﺎه دارد و ﻗﺒﯿﻠﻪ‬ ‫ﻏﻔﺎر را ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﯿﺎﻣﺮزد‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻦ اﯾﻦ را ﻧﮕﻔﺘﻪام؛ ﺑﻠﮑﻪ اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ ‪.٤‬‬ ‫‪ -۱۴‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ در راه ھﺠﺮت دو ﺳﺎرق ﺗﻮﺳﻂ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ اﺳﻼم ﮔﺮوﯾﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﯾﻨﮫﺎ از ﻗﺒﯿﻠﮥ اﺳﻠﻢ ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ ﻣﮫﺎﻧﺎن ﯾﻌﻨﯽ ﺗﻮھﯿﻦﺷﺪﮔﺎن ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ در ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﻣﺪﯾﻨﻪ‬ ‫ﺳﮑﻮﻧﺖ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬رﺳﻮل ﺧﺪا ﻧﺎمھﺎﯾﺸﺎن را ﭘﺮﺳﯿﺪ؛ آﻧﮫﺎ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻣﺎ »ﻣﮫﺎﻧﺎن«‬ ‫)ﺗﻮھﯿﻦﺷﺪﮔﺎن( ھﺴﺘﯿﻢ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻧﻪ ﺑﻠﮑﻪ ﺷﻤﺎ »ﻣﮑﺮﻣﺎن« )ﮔﺮاﻣﯿﺎن( ھﺴﺘﯿﺪ و ﺑﻪ آﻧﮫﺎ‬ ‫ﻓﺮﻣﺎن داد ﮐﻪ در ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻧﺰد او ﺑﯿﺎﯾﻨﺪ ‪ .٥‬و در اﯾﻦ ﺟﺮﯾﺎن اھﻤﯿﺖ واﻻی دﻋﻮت در ﻧﻈﺮ‬

‫‪ -١‬اﻟﮫﺠﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﯽ ﻓﺎرس‪ ،‬ص ‪ – ۵۹‬ﺷﺮح اﻟﻤﻮاھﺐ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۴۰۵‬‬ ‫‪ -٢‬اﻻﺻﺎﺑﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۱۴۶‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﻤﺴﺘﺪرک ﻋﻠﯽ اﻟﺼﺤﯿﺤﯿﻦ‪ ،‬ج ‪ ،۴‬ص ‪ ،۹۲‬ﺷﻤﺎرۀ ‪ ۶۹۸۱‬ﺻﺤﯿﺢ اﻻﺳﻨﺎد‪.‬‬ ‫‪ -٤‬ﺻﺤﯿﺢ اﻟﺠﺎﻣﻊ اﻟﺼﻐﯿﺮ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪ ،۳۲۸‬ﺷﻤﺎرۀ ‪.۹۸۶‬‬ ‫‪ -٥‬اﻟﻔﺘﺢ اﻟﺮﺑﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺳﺎﻋﺎﺗﯽ‪ ،‬ج ‪ ،۲۰‬ص ‪.۲۸۹‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﻫﺠﺮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و رﻓﯿﻖ ﺳﻔﺮش‪ ،‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻﺪﯾﻖ س‬

‫‪٥٩٥‬‬

‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج روﺷﻦ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ او در راھﺶ ﻓﺮﺻﺖ را ﻏﻨﯿﻤﺖ ﺷﻤﺮد و آن دو ﺳﺎرق‬ ‫را ﺑﻪ اﺳﻼم دﻋﻮت داد و آﻧﮫﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪﻧﺪ و اﺳﻼم آوردن اﯾﻦ دو ﺑﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ زﻧﺪﮔﯽ‬ ‫ھﻤﺮاه ﺑﺎ ﭼﭙﺎول و ﻏﺎرت ﺧﻮی ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬دﻟﯿﻠﯽ ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺴﺎنھﺎ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ‬ ‫ﺣﻖ روی ﻣﯽآورﻧﺪ ﺑﻪ ﺷﺮﻃﯽ ﮐﻪ ﮐﺴﯽ ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ وﺑﺎ اﺧﻼص آن را ﻋﺮﺿﻪ دارد و وﺟﻮد‬ ‫ﺷﻨﻮﻧﺪه و ﻣﺨﺎﻃﺐ از ھﻮاﭘﺮﺳﺘﯽ و ﻣﻨﺤﺮف ﺧﺎﻟﯽ ﺑﺎﺷﺪ و اﯾﻨﮑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻧﺎم اﯾﻦ دو‬ ‫دزد را از »ﻣﮫﺎﻧﺎن« )ﺗﻮھﯿﻦﺷﺪﮔﺎن( ﺑﻪ »ﻣﮑﺮﻣﺎن« )اﮐﺮامﺷﺪﮔﺎن( ﺗﻐﯿﯿﺮ داد‪ ،‬دﻟﯿﻠﯽ ﺑﺮ‬ ‫اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ آن ﺣﻀﺮت ﺑﻪ آوازه و ﺣﯿﺜﯿﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎنھﺎ اھﺘﻤﺎم ﻣﯽورزﯾﺪ و ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ و‬ ‫اﺣﺴﺎﺳﺎت آﻧﮫﺎ را رﻋﺎﯾﺖ ﻣﯽﮐﺮد ﺗﺎ اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ آﻧﮫﺎ را ﮔﺮاﻣﯽ ﺑﺪارد و ﻣﻌﻨﻮﯾﺎت آﻧﮫﺎ را ﺑﺎﻻ‬ ‫ﺑﺒﺮد؛ ﭼﺮاﮐﻪ ھﺮﮔﺎه اﻧﺴﺎن از ﻧﻈﺮ ﻣﻌﻨﻮی ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ رﺷﺪ وﺗﺮﻗﯽ ﺷﺨﺼﯿﺖ او‬ ‫ﻣﯽﮔﺮدد و ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺑﻪ ﺟﻠﻮ ﻣﯽرود و آﻣﺎده ﻣﯽﺷﻮد ﺗﺎ ھﻤﻪ ﻧﯿﺮوھﺎﯾﺶ را در‬ ‫راه ﺧﯿﺮ و رﺳﺘﮕﺎری ﺻﺮف ﻧﻤﺎﯾﺪ ‪.١‬‬ ‫‪ -۱۵‬ﻃﻠﺤﻪ و زﺑﯿﺮ و دﯾﺪار ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در راه ھﺠﺮت‬ ‫از ﺟﻤﻠﻪ آﻧﭽﻪ در راه ھﺠﺮت ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد‪ ،‬اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺎ زﺑﯿﺮ‬ ‫ﺑﻦ ﻋﻮام و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺗﺎﺟﺮی ﮐﻪ از ﺷﺎم ﺑﺮﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻼﻗﺎت ﮐﺮد‪ .‬ﺑﺮاﺳﺎس آﻧﭽﻪ‬ ‫‪٢‬‬

‫ﺑﺨﺎری ذﮐﺮ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬زﺑﯿﺮ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و اﺑﻮﺑﮑﺮ‪ ،‬ﻟﺒﺎسھﺎی ﺳﻔﯿﺪی اھﺪا ﻧﻤﻮد‬ ‫و ﺑﺮاﺳﺎس رواﯾﺖ ﺳﯿﺮه ﻧﮕﺎران ﻃﻠﺤﻪ ﺑﻦ ﻋﺒﯿﺪاﻟﻠﻪ ﻧﯿﺰ در راه ﺑﺎ آﻧﮫﺎ ﮐﻪ از ﺷﺎم ﻣﯽآﻣﺪ‪،‬‬ ‫دﯾﺪار ﮐﺮد و او ﺑﻪ آﻧﮫﺎ ﻟﺒﺎسھﺎی ﺳﻔﯿﺪی اھﺪا ﻧﻤﻮد ‪.٣‬‬ ‫‪ -۱۶‬اھﻤﯿﺖ ﻋﻘﯿﺪه و دﯾﻦ در زدودن دﺷﻤﻨﯽ و ﮐﯿﻨﻪ‬ ‫ﻋﻘﯿﺪۀ درﺳﺖ و ﺳﺎﻟﻢ و دﯾﻦ ﺑﺰرگ اﺳﻼم اھﻤﯿﺖ و ﻧﻘﺶ ﺑﺰرﮔﯽ در دور ﮐﺮدن‬ ‫دﺷﻤﻨﯿﮫﺎ و ﮐﯿﻨﻪھﺎ و اﯾﺠﺎد ھﻤﺪﻟﯽ وﻣﺤﺒﺖ دارد و اﯾﻦ ﻧﻘﺸﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻏﯿﺮ از ﻋﻘﯿﺪۀ‬ ‫ﺳﺎﻟﻢ ﻋﺎﻣﻞ دﯾﮕﺮی ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ آن را اﯾﻔﺎ ﮐﻨﺪ و ﻣﺼﺪاق واﻗﻌﯽ آن را ﻣﯽﺗﻮان در ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫ﺷﺪن ﻗﺒﯿﻠﮥ اوس و ﺧﺰرج ذﮐﺮ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺎس آﺛﺎر ﺟﻨﮓھﺎﯾﯽ را ﮐﻪ ﺗﺎ روزﮔﺎر‬ ‫زﯾﺎدی اداﻣﻪ داﺷﺖ‪ ،‬از ﺑﯿﻦ ﺑﺮد و ﭘﺮوﻧﺪۀ ﺧﻮﻧﮫﺎ و اﻧﺘﻘﺎﻣﮫﺎی زﯾﺎدی را در ﻣﺪت ﮐﻮﺗﺎھﯽ‬ ‫ﺑﻪ ﻣﺤﺾ ﺗﻤﺴﮏ ﺑﻪ ﻋﻘﯿﺪه و ﺑﯿﻌﺖ ﺑﺮ آن ﻣﺨﺘﻮﻣﻪ و ﺑﺮای ھﻤﯿﺸﻪ ﺑﺴﺖ و ﻧﯿﺰ آﺛﺎر ﻋﻘﯿﺪه‬ ‫‪ -١‬اﻟﺘﺎرﯾﺦ اﻻﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﺣﻤﯿﺪی‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪.۱۷۸‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﯽ ﺷﮫﺒﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۴۹۵‬‬ ‫‪ -٣‬ھﻤﺎن ‪ -‬ﺻﺤﯿﺢ اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬ص ‪.۱۸۱‬‬

‫‪٥٩٦‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫در وﺟﻮد اﻧﺼﺎر ﺗﺤﻮﻟﯽ ﺷﮕﻔﺖ آﻓﺮﯾﺪ؟ آﻧﮫﺎ ﺑﺎ آﻏﻮﺷﯽ ﺑﺎز از ﻣﮫﺎﺟﺮان اﺳﺘﻘﺒﺎل ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﺎ‬ ‫آﻧﮫﺎ ﺑﺮادری و اﺧﻮت ﺑﺮﻗﺮار ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﻮﻧﮥ آن ﺧﯿﻠﯽ ﮐﻢ ﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﺷﻮد و‬ ‫ﻣﺤﺒﺖ و ﺑﺮادری آﻧﮫﺎ ھﻤﻮاره ﺷﮕﻔﺘﯽ ﺑﺮ ﻣﯽاﻧﮕﯿﺰد و ﻣﺜﺎل زده ﻣﯽﺷﻮد و در دﻧﯿﺎ اﻧﺪﯾﺸﻪ‬ ‫ﯾﺎ ﺷﻌﺎری دﯾﮕﺮ وﺟﻮد ﻧﺪارد ﮐﻪ ﺑﻪ اﻧﺪازۀ ﻋﻘﯿﺪۀ اﺳﻼم ﺻﺎف و ﺧﺎﻟﺺ در وﺟﻮد اﻧﺴﺎنھﺎ‬ ‫ﮐﺎرﺳﺎز ﺑﺎﺷﺪ و از اﯾﻨﺠﺎ راز ﺗﻼش ھﻤﯿﺸﮕﯽ دﺷﻤﻨﺎن ﺑﺮای ﺿﻌﯿﻒ ﮐﺮدن اﯾﻦ ﻋﻘﯿﺪه و‬ ‫ﮐﺎﺳﺘﻦ از ﺗﺄﺛﯿﺮ آن در وﺟﻮد ﻣﺴﻠﻤﺎنھﺎ را در ﻣﯽﯾﺎﺑﯿﻢ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﺘﻮﺟﻪ‬ ‫ﻣﯽﮔﺮدﯾﻢ ﮐﻪ آﻧﮫﺎ ﭼﺮا ھﻤﻮاه ﺑﻪ ﺗﺄﯾﯿﺪ و ﺧﻮب ﻧﺸﺎن دادن ﻓﺮﯾﺎدھﺎی ﻧﮋادی و وﻃﻨﯽ و‬ ‫ﻗﻮﻣﯽ و ﻏﯿﺮه ﻣﯽﮐﻮﺷﻨﺪ و آن را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﻋﻘﯿﺪه درﺳﺖ اراﺋﻪ ﻣﯽدھﻨﺪ ‪.١‬‬ ‫‪ -۱۷‬اﺣﺴﺎس ﺷﺎدی و ﺳﺮور ﻣﮫﺎﺟﺮان و اﻧﺼﺎر از رﺳﯿﺪن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻣﺆﻣﻨﺎن‬ ‫ﻣﮫﺎﺟﺮ و اﻧﺼﺎری ﮐﻪ ﺳﺎﮐﻦ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﺑﻪ ﻗﺪوم ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و ﺳﺎﻟﻢ رﺳﯿﺪن او‬ ‫ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ زﻧﺎن و ﮐﻮدﮐﺎن از ﺧﺎﻧﻪھﺎ ﺑﯿﺮون آﻣﺪﻧﺪ و ﻣﺮدان دﺳﺖ از ﮐﺎر ﮐﺸﯿﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﻣﺪﯾﻨﻪ ھﺮﭼﻨﺪ در ﻇﺎھﺮ در اﯾﻦ ﺷﺎدی ﺑﺎ ﺳﺎﮐﻨﺎن ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻣﺸﺎرﮐﺖ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در‬ ‫ﺣﻘﯿﻘﺖ در درون ﺧﻮد از رھﺒﺮی ﺟﺪﯾﺪ آزرده و ﻧﺎراﺣﺖ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺷﺎدی ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﺎ دﯾﺪن‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺟﺎی ﺗﻌﺠﺐ ﻧﺪارد؛ ﭼﺮاﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج آﻧﮫﺎ را از ﺗﺎرﯾﮑﯿﮫﺎ ﻧﺠﺎت داد و ﺑﻪ‬ ‫ﻓﺮﻣﺎن ﭘﺮوردﮔﺎرﺷﺎن ﺑﻪ ﺳﻮی ﻧﻮر و راه راﺳﺖ ھﺪاﯾﺖ ﻧﻤﻮد و ﻧﯿﺰ از ﻣﻮﺿﻊ ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﻧﺒﺎﯾﺪ‬ ‫ﺗﻌﺠﺐ ﮐﺮد؛ ﭼﻮن ﻣﻠﺘﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﻪ در ﺟﺎﻣﻌﻪای ﻣﺴﻠﻂ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻧﻪ از ﻧﻈﺮ ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ‪،‬‬ ‫دارای ﻗﺪرت و ﻧﯿﺮوﯾﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻔﺎق و ﭼﺎﭘﻠﻮﺳﯽ روی ﻣﯽآورﻧﺪ و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻊ‬ ‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﯾﯽ آﻧﮫﺎ ﺑﺮ ﻣﻠﺖھﺎ ﮔﺮدد و ﻧﮕﺬارد ﮐﻪ آﻧﮫﺎ اﻣﻮال ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﻧﺎم ﻗﺮض از دﺳﺘﺸﺎن‬ ‫ﺑﯿﺮون ﮐﻨﻨﺪ و ﺧﻮن ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﻧﺎم ﺧﯿﺮﺧﻮاھﯽ و ﻣﺸﻮرت ﺑﺮﯾﺰﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮ او ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‬ ‫و ﮐﯿﻨﮥ او را در دل دارﻧﺪ و آﻧﮫﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﺮوفاﻧﺪ و ﯾﮫﻮدﯾﺎن ھﻤﻮاره ﺑﺮ ھﺮ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﺨﻮاھﺪ ﻣﻠﺖھﺎ را از زﯾﺮ ﻟﻄﻤﮥ آﻧﮫﺎ آزاد ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﺧﺸﻤﮕﯿﻦاﻧﺪ و ﺑﺮ اﺛﺮ ﮐﯿﻨﻪ و ﺧﺸﻢ دﺳﺖ ﺑﻪ‬ ‫ﺗﻮﻃﺌﻪﭼﯿﻨﯽ و دﺳﯿﺴﻪ ﻣﯽزﻧﻨﺪ؛ ﺳﭙﺲ اﮔﺮ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﺗﺮور روی ﻣﯽآورﻧﺪ؛ ﭼﺮاﮐﻪ آﺋﯿﻦ و‬ ‫ﺧﻮ و ﺳﺮﺷﺖ آﻧﺎن ﺑﺮ اﯾﻦ ﭘﺎﯾﻪ و اﺳﺎس اﺳﺘﻮار اﺳﺖ ‪.٢‬‬ ‫‪ -۱۸‬ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﯿﻦ ھﺠﺮت و اﺳﺮاء و ﻣﻌﺮاج‬ ‫ھﺠﺮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و ﻣﮫﺎﺟﺮان ﺑﺮاﺳﺎس اﺻﻮل و ﺷﯿﻮهای اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ ﺗﺎ اﻟﮕﻮ و‬ ‫‪ -١‬اﻟﮫﺠﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ اﻟﻤﺒﺎرﮐﻪ‪ ،‬ص ‪.۲۰۵‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬ﺳﺒﺎﻋﯽ‪ ،‬ص ‪ – ۴۳‬اﻟﮫﺠﺮة ﻓﯽ اﻟﻘﺮآن اﻟﮑﺮﯾﻢ‪ ،‬ص ‪.۳۶۷‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﻫﺠﺮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و رﻓﯿﻖ ﺳﻔﺮش‪ ،‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻﺪﯾﻖ س‬

‫‪٥٩٧‬‬

‫اﺳﻮهای در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﺗﺤﻘﻖ ﯾﺎﺑﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺮ ﺷﯿﻮه و راھﯽ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺣﺮﮐﺖ‬ ‫ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮاق را ﻧﻔﺮﺳﺘﺎد ﺗﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ آن ھﺠﺮت ﮐﻨﺪ؛‬ ‫ھﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ در ﺷﺐ اﺳﺮاء اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد ﺑﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در روز ھﺠﺮﺗﺶ از ھﺮ‬ ‫زﻣﺎن دﯾﮕﺮی ﺑﻪ ﺑﺮاق ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪﺗﺮ ﺑﻮد؛ ﭼﻮن ﻗﺮﯾﺸﯿﺎن در زﻣﺎن ھﺠﺮت در ﮐﻤﯿﻦ او ﺑﻮدﻧﺪ‬ ‫و در ﺷﺐ اﺳﺮاء ﮐﻤﯿﻦ و ﺗﻌﻘﯿﺒﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد و اﮔﺮ در ﺟﺮﯾﺎن ھﺠﺮت‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج را‬ ‫دﺳﺘﮕﯿﺮ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺧﻮد را ﺑﺎ ﮐﺸﺘﻦ او راﺣﺖ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ وﺣﮑﻤﺖ در اﯾﻦ ﻣﻮرد‪ ،‬واﻟﻠﻪ‬ ‫اﻋﻠﻢ‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ھﺠﺮت ﻣﺮﺣﻠﻪای ﻃﺒﯿﻌﯽ از ﻣﺮاﺣﻞ ﺗﺤﻮل دﻋﻮت و وﺳﯿﻠﻪای از‬ ‫ﻣﮫﻢﺗﺮﯾﻦ وﺳﯿﻠﻪھﺎی ﮔﺴﺘﺮش و ﺗﺒﻠﯿﻎ دﻋﻮت ﺑﻮد و ﻣﺨﺼﻮص ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻧﺒﻮد؛ ﺑﻠﮑﻪ‬ ‫ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﻪ آن ﻣﻮﻇﻒاﻧﺪ‪.‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ اﺳﻼم‪ ،‬دوﺳﺘﯽ ﺑﯿﻦ ﻣﮫﺎﺟﺮان و آﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ھﺠﺮت را داﺷﺘﻨﺪ‪ّ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ‬ ‫دﻻﯾﻞ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن از ھﺠﺮت ﺳﺮﭘﯿﭽﯽ ﻧﻤﻮدﻧﺪ را ﻗﻄﻊ ﻧﻤﻮد ‪.١‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ۡ َٰ ۡ َ ُ‬ ‫اج ُروا َو َ‬ ‫ِين َء َام ُنوا ْ َو َه َ‬ ‫� ٰ َه ُ‬ ‫سه ۡم � َسبيل ٱ َّ�ِ َوٱ� َ‬ ‫﴿إ َّن ٱ َّ� َ‬ ‫ِ‬ ‫ِين‬ ‫نف‬ ‫أ‬ ‫و‬ ‫م‬ ‫ه‬ ‫ل‬ ‫�‬ ‫م‬ ‫أ‬ ‫ب‬ ‫وا‬ ‫د‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ْ َ ُ‬ ‫َ َ ْ َّ َ َ ُ ٓ ْ ْ َ َ َ ۡ ُ ُ ۡ ۡ ٓ ُ َ ۡ‬ ‫َ َّ َ َ َ ُ ْ َ َ ۡ ُ َ‬ ‫ج ُروا َما ل�م‬ ‫ءاووا ون�وا أو ٰٓ��ِك �عضهم أو ِ�َاء �ع ٖ �‬ ‫ض وٱ�ِين ءامنوا ولم �ها ِ‬ ‫ّ َ ۡ َ َّ ُ َ ُ ْ‬ ‫َ‬ ‫ّ َ َ َۡ ُ‬ ‫ۡ َ َ ُ ُ ۡ‬ ‫� ُم ٱ�َّ ۡ ُ‬ ‫ّمِن َو�ٰ َيت ِ ِهم ِمن � ٍء ح ٰ‬ ‫�‬ ‫ِين �علي‬ ‫جر ۚوا ِ‬ ‫� �ها ِ‬ ‫�ن ٱستن�و�م ِ� ٱ� ِ‬ ‫َّ َ َ ٰ َ ۡ َ ۡ َ ُ ۡ َ َ ۡ َ ُ ّ َ ٰ ‪َ ُ َ ۡ َ َ ُ َّ َ ٞ‬‬ ‫ون بَ ِ ‪ٞ‬‬ ‫إِ� � قو� بين�م و�ينهم مِي�ق ۗوٱ� بِما �عمل‬ ‫ص�‪] ﴾٧٢‬اﻷﻧﻔﺎل‪.[۷۲ :‬‬ ‫»ﺑﯽﮔﻤﺎن ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن آوردهاﻧﺪ و ﻣﮫﺎﺟﺮت ﮐﺮدهاﻧﺪ و ﺑﺎ ﺟﺎن و ﻣﺎل ﺧﻮد در راه‬ ‫ﺧﺪا ﺟﮫﺎد ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﮫﺎﺟﺮان را ﭘﻨﺎه دادهاﻧﺪ و ﯾﺎری ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮﺧﯽ از‬ ‫آﻧﺎن ﯾﺎران ﺑﺮﺧﯽ دﯾﮕﺮاﻧﺪ و اﻣﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن آوردهاﻧﺪ و ﻟﯿﮑﻦ ﻣﮫﺎﺟﺮت ﻧﻨﻤﻮدهاﻧﺪ‬ ‫وﻻﯾﺘﯽ در ﺑﺮاﺑﺮ آﻧﺎن ﻧﺪارﯾﺪ ﺗﺎ آن ﮔﺎه ﮐﻪ ﻣﮫﺎﺟﺮت ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ دﯾﻨﺸﺎن از‬ ‫ﺷﻤﺎ ﮐﻤﮏ و ﯾﺎری ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻤﮏ و ﯾﺎری ﺑﺮ ﺷﻤﺎ واﺟﺐ اﺳﺖ؛ ﻣﮕﺮ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن آﻧﺎن ﮔﺮوھﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﯿﺎن ﺷﻤﺎ و اﯾﺸﺎن ﭘﯿﻤﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ آﻧﭽﻪ‬

‫را ﮐﻪ ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ«‪.‬‬ ‫اﻣﺎ ﺳﻔﺮ اﺳﺮاء و ﻣﻌﺎرج ﺳﻔﺮ ﺑﺰرﮔﺪاﺷﺖ و ﺗﻘﺪﯾﺮ از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰ و ﺟﻞ ﺑﺮای‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش ﺑﻮد ﺗﺎ او را از ﻋﺎﻟﻢ ﻏﯿﺐ آ ﮔﺎه ﻧﻤﺎﯾﺪ و آﯾﺎت و ﻧﺸﺎﻧﻪھﺎی ﺑﺰرگ ﺧﻮد را ﺑﻪ‬ ‫اوﻧﺸﺎن ﺑﺪھﺪ؛ ﭘﺲ ﺳﻔﺮ از اول ﺗﺎ آﺧﺮ ﻣﻌﺠﺰه و ﻣﺸﺎھﺪه اﻣﻮر ﭘﻨﮫﺎن و ﻏﯿﺒﯽ اﺳﺖ‬ ‫‪ -١‬اﻟﮫﺠﺮة ﻓﯽ اﻟﻘﺮآن اﻟﮑﺮﯾﻢ‪ ،‬ص ‪.۳۶۵‬‬

‫‪٥٩٨‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻮد ﮐﻪ وﺳﯿﻠﮥ آن ﺑﺎ ھﺪف ﻧﮫﺎﯾﯽ آن ھﻤﮕﻮن و ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ‬ ‫اﯾﻦ ﺳﻔﺮ‪ ،‬اﺳﺮاء ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج اﺧﺘﺼﺎص داﺷﺖ و آرزوی رﺳﯿﺪن و ﻧﯿﻞ ﺑﻪ ﭼﻨﯿﻦ‬ ‫ﺳﻔﺮی‪ ،‬آرزوﯾﯽ ﺑﯽﭘﺎﯾﻪ و ﺑﻨﯿﺎد اﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در آن ﺳﻔﺮ اﻗﺘﺪا ﮐﻨﯿﻢ و درﺻﺪد رﺳﯿﺪن ﺑﻪ آن ﺑﺮآﯾﯿﻢ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺳﻔﺮ‬ ‫اﺳﺮاء و ﻣﻌﺮاج ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐﺗﺮﯾﻦ ﺷﯿﻮه ﻣﻤﮑﻦ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ ‪.١‬‬ ‫‪ -۱۹‬ﺳﻨﺖ ﺗﺪرﯾﺠﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﮔﺴﺘﺮش دﻋﻮت‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج وﻗﺘﯽ ﺑﺎ ﻃﻠﯿﻌﻪھﺎ ودﺳﺘﻪھﺎی اول اﻧﺼﺎر ﻣﻼﻗﺎت ﮐﺮد‪ ،‬ﮐﺎری ﺟﺰ‬ ‫ﺗﺸﻮﯾﻖ آﻧﮫﺎ ﺑﻪ اﺳﻼم و ﺧﻮاﻧﺪن ﻗﺮآن ﺑﺮای آﻧﮫﺎ ﻧﮑﺮد‪ّ ،‬اﻣﺎ وﻗﺘﯽ ﺑﺮای ﺑﺎر دوم ﻧﺰد‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮاﮐﺮم ج آﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ آﻧﮫﺎ ﺑﺮ ﻋﺒﺎدتھﺎ و اﺧﻼق و ﺧﻮﺑﯽھﺎ ﺑﯿﻌﺖ ﮐﺮد و اﯾﻦ را ﺑﯿﻌﺖ‬ ‫ﻧﺴﺎء ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ و در ﺑﯿﻌﺖ ﻋﻘﺒﮥ دوم ﺑﺮ ﺟﮫﺎد و ﯾﺎری ﮐﺮدن و ﭘﻨﺎه دادن ﺑﯿﻌﺖ ﻧﻤﻮدﻧﺪ ‪.٢‬‬ ‫ﻻزم ﺑﻪ ﯾﺎدآوری اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﯿﻌﺖ ﺟﻨﮓ ﺟﺰ ﺑﻌﺪ از دو ﺳﺎل ﮐﺎﻣﻞ اﻧﺠﺎم ﻧﺸﺪ؛ ﯾﻌﻨﯽ‪،‬‬ ‫ﺑﻌﺪ از آﻣﺎده ﻧﻤﻮدن ﮐﺎﻣﻞ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮐﻪ دوﺳﺎل ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻪ ﻃﻮل اﻧﺠﺎﻣﯿﺪ و اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﮐﺎر ﺑﻪ‬ ‫ﺻﻮرت ﺗﺪرﯾﺠﯽ اﻧﺠﺎم ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ؛ ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ روش ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ ﮐﻪ دﻋﻮت از روز اول ﺑﺮ آن‬ ‫ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ھﻤﺎھﻨﮓ ﺑﻮد ‪.٣‬‬ ‫و آن روﺷﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش را ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺒﻨﺪی ﺑﻪ آن رھﻨﻤﻮد ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬در‬ ‫ﺑﯿﻌﺖ ﻋﻘﺒﮥ اول ﺑﺎ اﻧﺼﺎر ﮐﻪ ﺗﺎزه ﺑﻪ اﺳﻼم ﮔﺮوﯾﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮ اﺳﻼم ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﻋﻘﯿﺪه و‬ ‫ﺷﯿﻮه زﻧﺪﮔﯽ و ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ ﺑﯿﻌﺖ ﮐﺮد و در ﺑﯿﻌﺖ ﻋﻘﺒﮥ دوم ﺑﺎ اﻧﺼﺎر ﺑﺮ ﺣﻤﺎﯾﺖ دﻋﻮت‬ ‫و ﺑﺮﻋﮫﺪه ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖھﺎی ﺧﻄﯿﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﻼﻣﯽ ﮐﻪ ﻧﺘﯿﺠﮥ زﺣﻤﺎت آﻧﺎن ﻓﺮا‬ ‫رﺳﯿﺪه ﺑﻮد و ﭘﺎﯾﻪھﺎی آن ﺳﺨﺖ و ﻗﻮت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﯿﻌﺖ ﻧﻤﻮد‪ .‬اﯾﻦ دو ﺑﯿﻌﺖ ﻋﻼوه ﺑﺮ‬ ‫ﺿﻤﺎﻧﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣﮥ ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ دﻋﻮت اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﻣﮑﻤﻞ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ ھﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﯿﻌﺖ اول ﺿﻤﺎﻧﺘﯽ‬ ‫اﺳﺖ ﺑﺮای ﺑﯿﻌﺖ دوم ﮐﻪ ﺣﺎﻣﻞ اﻣﺮ اول ﺟﻨﮓ اﺳﺖ و ﺑﺴﺎن ﺣﺼﺎری اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺑﯿﻌﺖ‬ ‫ﺗﻀﻤﯿﻦ ﺷﺪه را ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬آری‪ ،‬ﺑﯿﻌﺖ ﺑﺮای ﺟﻨﮓ ﺑﻌﺪ از دو ﺳﺎل ﮐﻪ آﻧﮫﺎ اﺳﻼم را‬ ‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان دﯾﻦ ﺧﻮد اﻋﻼم ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻧﺠﺎم ﺷﺪ و از آﻧﺎن ﺑﻌﺪ از ﭘﺬﯾﺮش اﺳﻼم ﺑﺮ ﺟﻨﮓ‬ ‫ﺑﯿﻌﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻧﺸﺪ‪.‬‬ ‫‪ -١‬ﺗﺄﻣﻼت ﻓﯽ ﺳﯿﺮة اﻟﺮﺳﻮل ج‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺳﯿﺪاﻟﻮﮐﯿﻞ‪ ،‬ص ‪ ۱۰۴ – ۱۰۳‬ﺑﺎ اﻧﺪﮐﯽ ﺗﺼﺮف‪.‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﮫﺠﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ اﻟﻤﺒﺎرﮐﺔ‪ ،‬ص ‪.۲۰۲‬‬ ‫‪ -٣‬ﺑﻨﺎء اﻟﻤﺠﺘﻤﻊ اﻻﺳﻼﻣﯽ ﻓﯽ ﻋﺼﺮ اﻟﻨﺒﻮة‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻮﻓﯿﻖ‪ ،‬ص ‪.۱۱۹‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﻫﺠﺮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و رﻓﯿﻖ ﺳﻔﺮش‪ ،‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻﺪﯾﻖ س‬

‫‪٥٩٩‬‬

‫ﺑﯿﻌﺖ ﺑﺮای ﺟﻨﮓ زﻣﺎﻧﯽ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ آﻧﺎن از ﻧﻈﺮ ﺗﻌﺪاد ﮐﺎﻣﻞ ﮔﺮدﯾﺪﻧﺪ و‬ ‫ﺷﺎﯾﺴﺘﮕﯽ ﺑﯿﻌﺖ را ﭘﯿﺪا ﻧﻤﻮدﻧﺪ و ﻣﻮرد اﻋﺘﻤﺎد ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﯿﻌﺖ‬ ‫ﺟﻨﮓ ﻗﺒﻞ از آن روز ﺑﺎ ھﯿﭻ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ اﻧﺠﺎم ﻧﺸﺪه ﺑﻮد و زﻣﺎﻧﯽ ﺑﯿﻌﺖ ﺑﺮای ﺟﻨﮓ ﮔﺮﻓﺘﻪ‬ ‫ﺷﺪ ﮐﻪ دﻋﻮت ﻣﯿﺎن اﻧﺼﺎر و در ﺳﺮزﻣﯿﻨﯽ ﮐﻪ در آن اﻗﺎﻣﺖ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﺟﻨﮕﺠﻮﯾﺎن از آن ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ را ﯾﺎﻓﺖ؛ ﭼﺮاﮐﻪ ﻣﮑﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ وﺿﻌﯿﺘﯽ ﮐﻪ داﺷﺖ‪ ،‬در‬ ‫آن وﻗﺖ ﺑﺮای ﺟﻨﮓ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﺒﻮد ‪.١‬‬ ‫رﺣﻤﺖ اﻟﮫﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﺮای ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ ﭼﻨﯿﻦ اﻗﺘﻀﺎء ﮐﺮده ﺑﻮد ﮐﻪ وﻇﯿﻔﻪ ﺟﻨﮓ و ﻣﺒﺎرزه را‬ ‫ﺗﺎ ﻗﺒﻞ از ﻓﺮاھﻢ ﺷﺪن ﺳﺮزﻣﯿﻨﯽ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺮ ﻋﮫﺪۀ آﻧﮫﺎ ﻧﮕﺬارد؛ ﭼﺮاﮐﻪ در ﺻﻮرت‬ ‫ﻣﮫﯿﺎﺷﺪن ﭼﻨﯿﻦ ﺳﺮزﻣﯿﻨﯽ آن ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺑﺮای آﻧﺎن ﺑﺴﺎن ﭘﺎﯾﮕﺎھﯽ ﻣﯽﺑﻮد ﮐﻪ در آن ﺟﺎی‬ ‫ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺑﻪ آن ﭘﻨﺎه ﻣﯽﺑﺮدﻧﺪ و ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻣﻨﻮره اوﻟﯿﻦ داراﻻﺳﻼم ﺑﻮد ‪.٢‬‬ ‫ﻣﻔﺎد ﺑﯿﻌﺖ ﻋﻘﺒﮥ اول را اﯾﻤﺎن ﺑﻪ ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽداد و ﻣﻔﺎد ﺑﯿﻌﺖ ﻋﻘﺒﻪ‬ ‫دوم ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻣﻮارد ﺑﯿﻌﺖ ﻋﻘﺒﻪ اول ھﺠﺮت و ﺟﮫﺎد ﻧﯿﺰ از ﺷﺎﺧﺺھﺎی اﺻﻠﯽ آن ﺑﻮد و‬ ‫ﺑﺎ ﺳﻪ ﻋﻨﺼﺮ اﯾﻤﺎن ﺑﻪ ﺧﺪا‪ ،‬ھﺠﺮت و ﺟﮫﺎد‪ ،‬وﺟﻮد اﺳﻼم در واﻗﻌﯿﺘﯽ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﮔﺮوھﯽ‬ ‫ﺗﺤﻘﻖ ﯾﺎﻓﺖ و اﮔﺮ ﮔﺮوھﯽ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﮫﺎﺟﺮ را ﭘﻨﺎه ﻣﯽداد‪ ،‬ھﺠﺮت ﺑﯽﻣﻌﻨﺎ و‬ ‫ﻣﻔﮫﻮم ﻣﯽﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ َّ َ َ َ ُ ْ َ َ َ ُ ْ َ َ ٰ َ ُ ْ ۡ َ ٰ ۡ َ ُ‬ ‫سه ۡم � َسبيل ٱ َّ�ِ َوٱ َّ� َ‬ ‫ِين‬ ‫نف‬ ‫﴿إِن ٱ�ِين ءامنوا وهاجروا و�هدوا بِأم�ل ِ ِهم وأ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ َ ْ َّ َ َ ُ ٓ ْ ُ ْ َ َ َ ۡ ُ ُ ۡ َ ۡ ٓ ُ َ ۡ‬ ‫َ َّ َ َ َ ُ َ ۡ ُ َ‬ ‫ج ُروا َما ل�م‬ ‫ءاووا ون�وا أو ٰٓ��ِك �عضهم أو ِ�َاء �ع ٖ �‬ ‫ض وٱ�ِين ءامنوا ولم �ها ِ‬ ‫ّ َ ۡ َ َّ ُ َ ُ ْ‬ ‫ۡ َ َ ُ ُ‬ ‫ّ َ َ َۡ ُ‬ ‫و� ۡ‬ ‫ّمِن َو َ�ٰ َ‬ ‫� ُم ٱ�َّ ۡ ُ‬ ‫ٰ‬ ‫ۚ‬ ‫ِ‬ ‫م‬ ‫ٱ‬ ‫�ن‬ ‫وا‬ ‫ر‬ ‫ج‬ ‫ا‬ ‫ه‬ ‫�‬ ‫�‬ ‫ح‬ ‫ء‬ ‫�‬ ‫ن‬ ‫�‬ ‫ِين �علي‬ ‫�‬ ‫ٱ‬ ‫�‬ ‫ن�‬ ‫ت‬ ‫س‬ ‫م‬ ‫م‬ ‫ه‬ ‫ت‬ ‫ي‬ ‫ِ‬ ‫ٍ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َّ َ َ ٰ َ ۡ َ ۡ َ ُ ۡ َ َ ۡ َ ُ ّ َ ٰ ‪َ ُ َ ۡ َ َ ُ َّ َ ٞ‬‬ ‫َ‬ ‫‪ٞ‬‬ ‫ص�‪] ﴾٧٢‬اﻷﻧﻔﺎل‪.[۷۲ :‬‬ ‫إِ� � قو� بين�م و�ينهم مِي�ق ۗوٱ� بِما �عملون ب ِ‬ ‫»ﺑﯽﮔﻤﺎن ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن آوردهاﻧﺪ و ﻣﮫﺎﺟﺮت ﮐﺮدهاﻧﺪ و ﺑﺎ ﺟﺎن و ﻣﺎل ﺧﻮد در راه ﺧﺪا‬ ‫ﺟﮫﺎد ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ )ﻣﮫﺎﺟﺮان را( ﭘﻨﺎه دادﻧﺪ و ﯾﺎری ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮﺧﯽ از آﻧﺎن ﯾﺎران‬ ‫ﺑﺮﺧﯽ دﯾﮕﺮﻧﺪ و اﻣﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن آوردهاﻧﺪ و ﻟﯿﮑﻦ ﻣﮫﺎﺟﺮت ﻧﻨﻤﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬وﻻﯾﺘﯽ در‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮآﻧﺎن ﻧﺪارﻧﺪ ﺗﺎ آن ﮔﺎه ﮐﻪ ﻣﮫﺎﺟﺮت ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺳﺒﺐ دﯾﻨﺸﺎن از ﺷﻤﺎ ﮐﻤﮏ و ﯾﺎری‬ ‫ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ و ﮐﻤﮏ وﯾﺎری ﺑﺮ ﺷﻤﺎ واﺟﺐ اﺳﺖ؛ ﻣﮕﺮ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن آن ﮔﺮوھﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ‬ ‫‪ -١‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۱۲۳ – ۱۲۲‬‬ ‫‪ -٢‬ﻓﻘﻪ اﻟﺴﯿﺮة‪ ،‬ﺑﻮﻃﯽ‪ ،‬ص ‪.۱۷۲‬‬

‫‪٦٠٠‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﻣﯿﺎن ﺷﻤﺎ و اﯾﺸﺎن ﭘﯿﻤﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ«‪.‬‬ ‫و ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ْ‬ ‫ُ ۡ َ ُْ ْ‬ ‫ُ َ َ َ‬ ‫اج ُروا ْ َو َ‬ ‫ِين َء َام ُنوا ْ ِم ۢن َ� ۡع ُد َو َه َ‬ ‫﴿ َوٱ َّ� َ‬ ‫� ٰ َه ُدوا َم َع� ۡم فأ ْو ٰٓ��ِك مِن� ۚم وأولوا‬ ‫ۡ َۡ َ َ ۡ ُ ُ ۡ َۡ َ‬ ‫َّ َّ َّ‬ ‫َ‬ ‫ُّ َ ۡ َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ۢ‬ ‫ٰ‬ ‫ٰ‬ ‫ٱ�رح ِ‬ ‫ب ٱ�ِۚ إِن ٱ� بِ� ِل � ٍء عل ِيم‪﴾٧٥‬‬ ‫ام �عضهم أو� بِبع ٖض ِ� كِ� ِ‬ ‫]اﻷﻧﻔﺎل‪.[۷۵ :‬‬

‫»و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﺲ از )ﻧﺰول اﯾﻦ آﯾﺎت( اﯾﻤﺎن آوردهاﻧﺪ و ﻣﮫﺎﺟﺮت ﮐﺮدهاﻧﺪ و ﺑﺎ ﺷﻤﺎ‬ ‫ﺟﮫﺎد ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬آﻧﺎن از زﻣﺮۀ ﺷﻤﺎ ھﺴﺘﻨﺪ و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪﻧﺪ ﺑﺮﺧﯽ‬

‫ﺑﺮای ﺑﺮﺧﯽ دﯾﮕﺮ ﺳﺰاوارﺗﺮﻧﺪ در ﮐﺘﺎب ﺧﺪا‪ .‬ﺑﯽﮔﻤﺎن ﺧﺪاوﻧﺪ آ ﮔﺎه از ھﺮ ﭼﯿﺰی اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫و ﺑﯿﻌﺖ ﺟﻨﮓ‪ ،‬آﺧﺮﯾﻦ ﻣﻘﺪﻣﻪ ﺑﺮای ھﺠﺮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و ﯾﺎراﻧﺶ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ‬ ‫ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﮔﺮدﯾﺪ و ﺑﺎ اﯾﻦ ﺑﯿﻌﺖ‪ ،‬اﺳﻼم وﻃﻦ ﺧﻮد را ﮐﻪ داﻋﯿﺎن ﺣﻖ ﺑﺮاﺳﺎس ﺣﮑﻤﺖ‬ ‫و اﻧﺪرز ﻧﯿﮑﻮ ﻃﯽ ﻃﺮﯾﻖ ﻣﯽﻧﻤﻮدﻧﺪ و دﺳﺘﻪھﺎی ﻣﺠﺎھﺪ ﺣﻖ اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر ﺑﻪ ﺟﮫﺎد‬ ‫ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻨﺪ و دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﮐﻪ ﺷﺮﯾﻌﺖ ﺧﺪا را ﺣﺎﮐﻢ ﮔﺮداﻧﯿﺪ‪ ،‬ﯾﺎﻓﺖ ‪.١‬‬ ‫‪ -۲۰‬ھﺠﺮت ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ و ﺟﺎن ﻓﺪاﯾﯽ ﺑﺰرگ در راه ﺧﺪا‬ ‫ھﺠﺮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و ﯾﺎراﻧﺶ از ﺷﮫﺮ و »ﺑﻠﺪ اﻣﯿﻦ« ﺟﺎن ﻓﺪاﯾﯽ و ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﺑﺰرﮔﯽ‬ ‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ آن را اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﻌﺒﯿﺮ ﮐﺮده اﺳﺖ‪» :‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﮐﻪ ﺗﻮ ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ﺳﺮزﻣﯿﻦ‬ ‫ﺧﺪا ھﺴﺘﯽ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻮ را از ھﻤﻪ ﺳﺮزﻣﯿﻨﮫﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ دوﺳﺖ ﻣﯽدارد و اﮔﺮ ﻣﻦ از داﻣﻦ ﺗﻮ‬ ‫ﺑﯿﺮون ﮐﺮده ﻧﻤﯽﺷﺪم‪ ،‬ﺑﯿﺮون ﻧﻤﯽرﻓﺘﻢ ‪ «٢‬و از ﻋﺎﯾﺸﻪ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬وﻗﺘﯽ‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ آﻣﺪ‪ ،‬ﻣﺪﯾﻨﻪ وﺑﺎﺧﯿﺰﺗﺮﯾﻦ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺧﺪا ﺑﻮد و در وادی آب ﻟﺠﻦ‬ ‫ﺳﺮازﯾﺮ ﺑﻮد! ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬اﺻﺤﺎب ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﯿﻤﺎر ﺷﺪﻧﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ اﯾﻦ ﺑﯿﻤﺎری را از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش‬ ‫دور داﺷﺖ‪ .‬ﻋﺎﯾﺸﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﺑﻮﺑﮑﺮ و ﻋﺎﻣﺮ ﺑﻦ ﻓﮫﯿﺮه و ﺑﻼل در ﯾﮏ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻮدﻧﺪ؛ آﻧﮫﺎ ﺗﺐ‬ ‫داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﻦ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ج اﺟﺎزه ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﯿﺎدت آن ﺑﺮوم و اﯾﻦ ﻗﺒﻞ از ﻓﺮض‬ ‫ﺷﺪن ﺣﺠﺎب ﺑﺮ ﻣﺎ ﺑﻮد و آﻧﮫﺎ ﭼﻨﺎن ﺗﺐ ﺷﺪﯾﺪی داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﺪا ﻣﯽداﻧﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﺑﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ‬ ‫ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪم و ﮔﻔﺘﻢ ﭘﺪر ﺟﺎن ﺣﺎﻟﺖ ﭼﻪ ﮔﻮﻧﻪ اﺳﺖ؟ ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫ﻛﻞ‬

‫اﻣﺮی‬

‫ﻣﺼﺒﺢ‬

‫ﰲ‬

‫اﻫﻠـﻪ‬

‫واﻟـﻤﻮت ادﻧﯽ ﻣﻦ ﴍاك ﻧﻌـﻠﻪ‬

‫»ھﺮ اﻧﺴﺎﻧﯽ در ﻣﯿﺎن ﺧﺎﻧﻮادهاش ﺻﺒﺢ را آﻏﺎز ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﺮگ از ﺑﻨﺪ‬ ‫‪ -١‬اﻟﻐﺮﺑﺎء اﻻوﻟﻮن‪ ،‬ص ‪.۱۹۹ – ۱۹۸‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺘﺮﻣﺬی‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﻤﻨﺎﻗﺐ‪ ،‬ﺑﺎب ﻓﻀﻞ ﻣﮑﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۵‬ص ‪ ،۷۲۲‬ﺷﻤﺎرۀ ‪.۳۹۲۵‬‬

‫‪٦٠١‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﻫﺠﺮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و رﻓﯿﻖ ﺳﻔﺮش‪ ،‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻﺪﯾﻖ س‬

‫ﻧﻌﻠﯿﻦ ﺑﻪ او ﻧﺰدﯾﮏﺗﺮ اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫ﻋﺎﯾﺸﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﮔﻔﺘﻢ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﮐﻪ داﻧﺴﺘﻪ ﻧﻤﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﭘﺪر ﭼﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻋﺎﻣﺮ ﺑﻦ ﻓﮫﯿﺮه ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪم‪ ،‬ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺗﻮ ﺣﺎﻟﺖ ﭼﻪ ﮔﻮﻧﻪ اﺳﺖ اﺑﻦ ﻋﺎﻣﺮ؟‬ ‫ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫وﺟﺪت‬

‫ﻟﻘﺪ‬

‫ﻗﺒﻞ‬

‫اﻟـﻤﻮت‬

‫ذوﻗﻪ‬

‫ان‬

‫اﻟـﺠﺒﺎن‬

‫ﺣﺘﻔﻪ‬

‫ﻓﻮﻗﻪ‬

‫ﻣﻦ‬

‫»ﻣﺮگ را ﻗﺒﻞ از ﭼﺸﯿﺪن آن ﯾﺎﻓﺘﻢ‪ ،‬ﻣﺮگ اﻧﺴﺎن ﺑﺰدل از ﺑﺎﻻی ﺳﺮش ﻣﯽآﯾﺪ«‪.‬‬ ‫ﻛﻞ‬

‫اﻣﺮی‬

‫ﳎﺎﻫﺪ‬

‫ﺑﻄﻮﻗﻪ‬

‫ﻛﺎﻟﺜﻮر‬

‫ﳛﻤـﯽ‬

‫ﺟﻠﺪه‬

‫ﺑﺮوﻗﻪ‬

‫»ھﺮ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﻗﺪرت و ﺗﻮان ﺧﻮد ﺗﻼش ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮔﺎو ﮐﻪ ﺑﺎ ﺷﺎخ ﺧﻮد از‬ ‫ﭘﻮﺳﺘﺶ دﻓﺎع ﻣﯽﮐﻨﺪ«‪.‬‬ ‫ﻋﺎﯾﺸﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺳﺨﻨﺎن ﻋﺎﻣﺮ ﻧﺸﺪم‪.‬‬ ‫ﻋﺎﯾﺸﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻼل وﻗﺘﯽ ﺗﺒﺶ ﻗﻄﻊ ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﮐﻨﺎر ﺧﺎﻧﮥ ﺧﺪا ﺑﻪ ﭘﮫﻠﻮ ﺗﮑﯿﻪ ﻣﯽداد‬ ‫وﺑﺎ ﺻﺪای ﺑﻠﻨﺪ اﯾﻦ اﺷﻌﺎر را ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ‪:‬‬ ‫اﻻ ﻟﻴﺖ ﺷﻌﺮی ﻫﻞ اﺑﻴﺘﻦ ﻟﻴﻠﻪ‬ ‫وﻫﻞ‬

‫اردن‬

‫ﻳﻮﻣ ﹰﺎ‬

‫ﻣﻴﺎه‬

‫ﳎـﻨﻪ!‬

‫ﺑﻮاد‬

‫وﺣﻮﻟﯽ‬

‫اذﺧﺮ‬

‫وﺟﻠﻴﻞ‬

‫وﻫﻞ ﻳﺒﺪون ﻟﯽ ﺷﺎﻣﻪ وﻃﻔﻴﻞ‬ ‫ج‬

‫»ای ﮐﺎش‪ ،‬ﻣﯽداﻧﺴﺘﻢ ﮐﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﺷﺒﯽ را در وادی ﻣﮑﻪ ﺑﮕﺬراﻧﻢ؛ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﮔﯿﺎھﺎن ﺧﻮﺷﺒﻮی اذﺧﺮ و ﺟﻠﯿﻞ اﻃﺮاﻓﻢ را ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ«؟!‪.‬‬ ‫و آﯾﺎ روزی ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ آﺑﮫﺎ ﻣﺠﻨﻪ ﺑﺮوم و آﯾﺎ ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ﺷﺎﻣﻪ و ﻃﻔﯿﻞ‬ ‫)ﮐﻮهھﺎی ﻣﮑﻪ( ﺑﺮای ﻣﻦ ﻧﻤﻮدار ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ؟!‪.‬‬ ‫ﻋﺎﯾﺸﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج را از اﯾﻦ ﻣﺎﺟﺮا ﺑﺎﺧﺒﺮ ﻧﻤﻮدم‪ ،‬او ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺧﺪاوﻧﺪ‪،‬‬ ‫ﻣﺪﯾﻨﻪ را ﺑﻪ اﻧﺪازۀ ﻣﮑﻪ وﺣﺘﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺮای ﻣﺎ ﻣﺤﺒﻮب ﺑﮕﺮدان و از ﺑﯿﻤﺎرﯾﮫﺎ اﯾﻦ ﺷﮫﺮ را‬ ‫ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻧﻤﺎ و ﺑﻪ وزن و ﭘﯿﻤﺎﻧﻪاش ﺑﺮﮐﺖ ﺑﺪه و ﺗﺐ و وﺑﺎی ﻣﺪﯾﻨﻪ را ﺑﻪ ﺟﺤﻔﻪ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻓﺮﻣﺎ« ‪.١‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬دﻋﺎی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج را ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ و ﺑﻌﺪ از آن ﻣﺴﻠﻤﺎنھﺎ از ﺗﺐ دراﻣﺎن‬ ‫ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ و ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻣﮑﺎﻧﯽ اﻣﻦ ﺑﺮای ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻧﯽ ﮔﺮدﯾﺪ ﮐﻪ از ﻣﺤﯿﻂ و وﻃﻦھﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ‬ ‫آن ھﺠﺮت ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ‪.٢‬‬ ‫‪ -١‬ﺑﺨﺎری‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺪﻋﻮات‪ ،‬ﺑﺎب اﻟﺪﻋﺎء ﺑﺮﻓﻊ اﻟﻮﺑﺎء و اﻟﻮﺟﻊ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪.۶۳۷۲‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺘﺮﺑﯿﺔ اﻟﻘﯿﺎدﯾﺔ‪ ،‬ج ‪،۲‬ص ‪.۳۱۰‬‬

‫‪٦٠٢‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫‪ -۲۱‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ﺧﻮﺑﯽھﺎی ام ﻣﻌﺒﺪ را ﺟﺒﺮان ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ :‬رواﯾﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان ام ﻣﻌﺒﺪ زﯾﺎد ﺷﺪﻧﺪ و زاد و وﻟﺪ آﻧﺎن زﯾﺎد ﺷﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ او ﮔﻠﻪای از‬ ‫ﮔﻮﺳﻔﻨﺪاﻧﺶ را ﺑﺮای ﻓﺮوش ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ آورد‪ .‬اﺑﻮﺑﮑﺮ از آن ﺟﺎ ﮔﺬﺷﺖ؛ ﭘﺴﺮ ام ﻣﻌﺒﺪ او را‬ ‫ﺷﻨﺎﺧﺖ؛ ﭘﺲ ﺑﻪ ﻣﺎدرش ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺎدر اﯾﻦ ھﻤﺎن ﻣﺮدی اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻓﺮد ﺑﺎ ﺑﺮﮐﺖ ھﻤﺮاه‬ ‫ﺑﻮد‪ .‬ام ﻣﻌﺒﺪ ﺑﻪ ﺳﻮی اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ای ﺑﻨﺪه ﺧﺪا‪ ،‬ﻣﺮدی ﮐﻪ ھﻤﺮاه ﺗﻮ ﺑﻮد‪،‬‬ ‫ﮐﯿﺴﺖ؟ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬آﯾﺎ ﺗﻮ ﻧﻤﯽداﻧﯽ ﮐﻪ او ﮐﯿﺴﺖ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﻪ‪ .‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬او ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫ﺧﺪاﺳﺖ‪ ،‬آﻧﮕﺎه اﺑﻮﺑﮑﺮ‪ ،‬ام ﻣﻌﺒﺪ را ﺧﺪﻣﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺮد‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ او ﻏﺬا‬ ‫داد و ﺑﻪ او ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ ﺑﺨﺸﯿﺪ و در رواﯾﺘﯽ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬ام ﻣﻌﺒﺪ ھﻤﺮاه ﻣﻦ‬ ‫ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج آﻣﺪ و ﻣﻘﺪاری ﮐﺸﮏ و از ﮐﺎﻻھﺎی ﺑﺎدﯾﻪﻧﺸﯿﻨﺎن ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫ھﺪﯾﻪ داد و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ او ﻟﺒﺎس و ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ دﯾﮕﺮ ﺑﺨﺸﯿﺪ‪ .‬راوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬آﻧﭽﻪ‬ ‫ﻣﯽداﻧﻢ‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ام ﻣﻌﺒﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪ و ﺻﺎﺣﺐ اﻟﻮﻓﺎء ذﮐﺮ ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ او و‬ ‫ﺷﻮھﺮش ھﺠﺮت ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﺮادرش ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪ و روز ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ ﺑﻪ ﺷﮫﺎدت رﺳﯿﺪ ‪.١‬‬ ‫‪ -۲۲‬اﺑﻮ اﯾﻮب اﻧﺼﺎری و ﻣﻮاﺿﻊ ﺟﺎودان او‪ :‬اﺑﻮاﯾﻮب اﻧﺼﺎریس ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬وﻗﺘﯽ‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺎ اﻗﺎﻣﺖ ﮔﺰﯾﺪ‪ ،‬او در ﻗﺴﻤﺖ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺳﺎﮐﻦ ﺷﺪ و ﻣﻦ و اماﯾﻮب در‬ ‫ﺑﺎﻻی ﺧﺎﻧﻪ ﺳﮑﻨﯽ ﮔﺰﯾﺪﯾﻢ‪ .‬ﻣﻦ ﺑﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا! ﭘﺪرو ﻣﺎدرم ﻓﺪاﯾﺖ‬ ‫ﺑﺎد‪ ،‬ﻣﻦ اﯾﻦ را ﻧﻤﯽﭘﺴﻨﺪم ﮐﻪ ﺗﻮ در ﻗﺴﻤﺖ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺧﺎﻧﻪ زﻧﺪﮔﯽ ﮐﻨﯽ و ﻣﻦ در ﻗﺴﻤﺖ‬ ‫ﺑﺎﻻی آن‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺗﻮ در ﻗﺴﻤﺖ ﺑﺎﻻی آن ﺳﮑﻮﻧﺖ ﮔﺰﯾﻦ و ﻣﺎ در ﻗﺴﻤﺖ ﭘﺎﯾﯿﻦ آن‬ ‫ﺳﮑﻮﻧﺖ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ای اﺑﻮاﯾﻮب ﺑﺮای ﻣﺎ و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺰد ﻣﺎ ﻣﯽآﯾﻨﺪ راﺣﺖﺗﺮ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻗﺴﻤﺖ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺳﮑﻮﻧﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ‪ .‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﮐﻮزۀ آب ﻣﺎ ﺷﮑﺴﺖ؛ ﻣﻦ و‬ ‫اماﯾﻮب ﺑﺎ ﭼﺎدری ﮐﻪ ﺟﺰ آن ﻟﺤﺎﻓﯽ ﻧﺪاﺷﺘﯿﻢ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺗﺮس از اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺒﺎدا ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫آﺑﯽ ﺑﭽﮑﺪ و ﻣﻮﺟﺐ آزار اﯾﺸﺎن را ﻓﺮاھﻢ آورد‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺸﮏ ﻧﻤﻮدن آن آب آﻏﺎز‬ ‫ﻣﯽﻧﻤﻮدﯾﻢ« ‪.٢‬‬ ‫‪ -۲۳‬ھﺠﺮت ﻋﻠﯽس و اﻣﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﺮوف و ﻧﮫﯽ از ﻣﻨﮑﺮ در ﺟﺎﻣﻌﮥ ﺟﺪﯾﺪ‬ ‫ﻋﻠﯽ ﺑﻌﺪ از آﻧﮑﻪ اﻣﺎﻧﺖھﺎﯾﯽ را ﮐﻪ ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﺻﺎﺣﺒﺎﻧﺸﺎن ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ‬ ‫و ﺑﻌﺪ از اﯾﻨﮑﻪ از رﺳﯿﺪن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج دو ﯾﺎ ﺳﻪ ﺷﺐ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬در ﻗﺒﺎ ﺑﻪ او ﭘﯿﻮﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ -١‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﯽ ﺷﮫﺒﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۱۹۰ – ۱۸۹‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ اﻟﺼﺤﯿﺤﺔ‪ ،‬ﻋﻤﺮی‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۲۲۰‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﻫﺠﺮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و رﻓﯿﻖ ﺳﻔﺮش‪ ،‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻﺪﯾﻖ س‬

‫‪٦٠٣‬‬

‫ﻋﻠﯽ در ﻗﺒﺎ دو ﺷﺐ اﻗﺎﻣﺖ ﮐﺮد‪ .‬ﺳﭙﺲ روز ﺟﻤﻌﻪ ﺑﻪ ھﻤﺮاه ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ‬ ‫رﻓﺖ و ﻋﻠﯽ در ﻣﺪت اﻗﺎﻣﺖ ﺧﻮد در ﻗﺒﺎ‪ ،‬زن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﺷﻮھﺮ ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﻣﺸﺎھﺪه ﮐﺮد‬ ‫و دﯾﺪ ﮐﻪ ﻓﺮدی ﻧﯿﻤﻪ ﺷﺐ ﻧﺰد اﯾﻦ زن ﻣﯽآﯾﺪ و دروازۀ ﺧﺎﻧﻪ او را ﻣﯽزﻧﺪ و زن ﺑﻪ ﺳﻮی‬ ‫او ﺑﯿﺮون ﻣﯽرود و آن ﻣﺮد ﭼﯿﺰی ﮐﻪ ﺑﻪ ھﻤﺮاه دارد‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ زن ﻣﯽدھﺪ و اﯾﻦ زن‪ ،‬آن را‬ ‫ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬ﻋﻠﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬در ﻣﻮرد اﯾﻦ ﻣﺮد ﻣﺸﮑﻮک ﺷﺪم ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺑﻪ آن زن ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ای‬ ‫ﮐﻨﯿﺰ ﺧﺪا! اﯾﻦ ﮐﯿﺴﺖ ﮐﻪ ھﺮ ﺷﺐ در ﺧﺎﻧﻪات را ﻣﯽزﻧﺪ و ﺗﻮ ﺑﯿﺮون ﻣﯽآﯾﯽ و او ﺑﻪ ﺗﻮ‬ ‫ﭼﯿﺰی ﻣﯽدھﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ ﻧﻤﯽداﻧﻢ آن ﭼﻪ ھﺴﺖ؟ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺗﻮ زن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ ھﺴﺘﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﺷﻮھﺮ ﻧﺪاری؟ آن زن ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻦ ﺳﮫﻞ ﺑﻦ ﺣﻨﯿﻒ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﯽداﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ زﻧﯽ ھﺴﺘﻢ و‬ ‫ﮐﺴﯽ را ﻧﺪارم ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ھﻨﮕﺎم ﻏﺮوب ﻧﺰد ﺑﺖھﺎی ﻗﻮم ﺧﻮد ﻣﯽرود و آﻧﮫﺎ را ﻣﯽﺷﮑﻨﺪ و‬ ‫ﺑﺮای ﻣﻦ ﻣﯽآورد و ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﮐﻪ از آن ﺑﻪ ﺟﺎی ھﯿﺰم اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻦ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺑﻌﺪھﺎ وﻗﺘﯽ‬ ‫ﺳﮫﻞ ﺑﻦ ﺣﻨﯿﻒ ﻧﺰد ﻋﻠﯽ در ﻋﺮاق درﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬ﻋﻠﯽ اﯾﻦ ﺷﺎھﮑﺎر او را ﻣﯽﺳﺘﻮد ‪.١‬‬ ‫‪ -۲۴‬ھﺠﺮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻧﻘﻄﮥ ﺗﺤﻮل در ﺗﺎرﯾﺦ زﻧﺪﮔﯽ‬ ‫ھﺠﺮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج از ﻣﮑﮥ ﻣﮑﺮﻣﻪ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻣﻨﻮره ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ رﺧﺪادی اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﺠﺮای ﺗﺎرﯾﺦ را ﺗﻐﯿﯿﺮ داد و ﻣﺴﯿﺮ زﻧﺪﮔﯽ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪھﺎی آن را ﮐﻪ ﺑﺎ آن ﻣﯽزﯾﺴﺖ و‬ ‫ﺷﯿﻮهھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻗﻮاﻧﯿﻦ و ﻧﻈﻢھﺎ و ﻋﺮفھﺎ و ﻋﺎدتھﺎ و اﺧﻼق و رﻓﺘﺎر ﺑﺮای‬ ‫اﻓﺮاد و ﮔﺮوهھﺎ و ﻋﻘﺎﯾﺪ و ﻋﺒﺎدتھﺎ و ﻋﻠﻢ و ﺷﻨﺎﺧﺖ و ﺟﮫﺎﻟﺖ و ﺑﯽﺧﺮدی و ﮔﻤﺮاھﯽ و‬ ‫ھﺪاﯾﺖ و ﻋﺪاﻟﺖ و ﺳﺘﻢ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪای ﺑﺮای زﻧﺪﮔﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬را ﻋﻮض ﮐﺮد ‪.٢‬‬ ‫‪ -۲۵‬ھﺠﺮت از ﺳﻨﺖھﺎی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان اﻟﮫﯽ اﺳﺖ‬ ‫ھﺠﺮت در راه ﺧﺪا ﺳﻨﺘﯽ دﯾﺮﯾﻨﻪ اﺳﺖ و ھﺠﺮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮﻣﺎن ﻣﺤﻤﺪ ج ﭼﯿﺰ ﺗﺎزه و ﻧﻮ‬ ‫ﭘﯿﺪاﯾﯽ در زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﺑﺮای ﯾﺎری ﮐﺮدن ﻋﻘﯿﺪهھﺎﯾﺸﺎن ﻧﺒﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج از‬ ‫وﻃﻦ و زادﮔﺎھﺶ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ دﻋﻮت و ﺣﻔﻆ آن و اﯾﺠﺎد ﻣﺤﯿﻄﯽ آﺑﺎد ﮐﻪ دﻋﻮت را‬ ‫ﻣﯽﭘﺬﯾﺮد و از آن دﻓﺎع ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ھﺠﺮت ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺑﺮادران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ او ﺑﯿﺶ از وﻃﻦھﺎی ﺧﻮد‬ ‫ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ھﻤﯿﻦ اﻧﮕﯿﺰهھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ھﺠﺮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻣﺎ ﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬ھﺠﺮت ﮐﺮدهاﻧﺪ؛ زﯾﺮا‬ ‫ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪن دﻋﻮت در ﺳﺮزﻣﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﮫﺎ ﯾﺎری دھﻨﺪۀ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ و ﮔﺴﺘﺮش آن ﻧﯿﺴﺖ؛‬ ‫ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺴﯿﺮ آن را ﮐﺞ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺣﺮﮐﺖ آن را ﻓﻠﺞ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺑﺴﺎ آن را وادار ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺗﺎ در‬ ‫‪ -١‬ﻣﺤﻤﺪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ اﻟﺼﺎدق ﻋﺮﺟﻮن‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۴۲۱‬‬ ‫‪ -٢‬ھﻤﺎن‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۴۲۳‬‬

‫‪٦٠٤‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫داﯾﺮهای ﺑﺴﯿﺎر ﺗﻨﮓ و ﮐﻮﭼﮏ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬دﻋﻮت را از ﺑﯿﻦ ﻣﯽﺑﺮد و ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﻧﻤﻮﻧﻪھﺎﯾﯽ از‬ ‫ھﺠﺮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان و ﭘﯿﺮواﻧﺸﺎن از اﻣﺖھﺎی ﮔﺬﺷﺘﻪ را ﺑﺮای ﻣﺎ ﺑﯿﺎن ﮐﺮده اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ‬ ‫روﺷﻨﯽ ﯾﮑﯽ از ﺳﻨﺖھﺎی ﺧﺪا در ﻣﻮرد دﻋﻮتھﺎ ﺑﺮای ﻣﺎ آﺷﮑﺎر ﮔﺮدد ﺗﺎ اﻧﺴﺎن ﻣﺆﻣﻦ‬ ‫ﺑﺮای ھﻤﯿﺸﻪ وﻗﺘﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ او را از اﯾﻤﺎن و ﻋﺰﺗﺶ دور ﺳﺎزﻧﺪ و ﺑﻪ او ﺗﻮھﯿﻦ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و‬ ‫ﺑﺮ ﺟﻮاﻧﻤﺮدی و ارزش او ﺗﺠﺎوز ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳﻨﺖ ﻋﻤﻞ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ‪ .١‬اﯾﻦ ﺑﺮﺧﯽ از درسھﺎ‬ ‫و آﻣﻮﺧﺘﻨﯿﮫﺎﯾﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ذﮐﺮ آن اﮐﺘﻔﺎ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﯿﻢ و ﺑﻘﯿﻪ آن را ﺑﺮ ﻋﮫﺪۀ ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن‬ ‫ﻣﯽﮔﺬارﯾﻢ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ درسھﺎ و آﻣﻮﺧﺘﻨﯽھﺎی زﯾﺎدی از اﯾﻦ رﺧﺪاد ﺑﺰرگ اﺳﺘﻨﺒﺎط‬ ‫ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪ -١‬اﻟﮫﺠﺮة ﻓﯽ اﻟﻘﺮآن اﻟﮑﺮﯾﻢ‪ ،‬ص ‪.۱۷۵‬‬

‫ﻓﺼﻞ دوم‬ ‫ﺳﺘﺎﯾﺶ ﻣﻬﺎﺟﺮان و ﻧﻮﯾﺪ و ﻣﮋده ﺑﻪ آﻧﺎن و ﻫﺸﺪار و وﻋﯿﺪ ﺑﺮای‬ ‫ﻣﺘﺨﻠﻔﺎن ﻫﺠﺮت‬ ‫ھﺠﺮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج از ﻣﮑﻪ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻘﻄﻪ ﺗﺤﻮل در ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬ ‫ﻣﮫﻢﺗﺮﯾﻦ رﺧﺪاد در ﺗﺎرﯾﺦ دﻋﻮت اﺳﻼﻣﯽ ﺷﻤﺮده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻗﺒﻞ از ھﺠﺮت‪،‬‬ ‫اﻣﺘﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ دﻋﻮت ﻣﺮدم ﺑﻪ ﺳﻮی ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﯽﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ دارای‬ ‫ﺣﮑﻮﻣﺖ و ﮐﯿﺎﻧﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺣﻤﺎﯾﺖ داﻋﯿﺎن ﺑﭙﺮدازد و اذﯾﺖ و آزاری ﮐﻪ‬ ‫دﺷﻤﻨﺎﻧﺸﺎن ﺑﻪ آﻧﮫﺎ ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬از آﻧﮫﺎ دور ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ ﺑﻌﺪ از ھﺠﺮت‪ ،‬دوﻟﺖ دﻋﻮت ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﯾﻦ دوﻟﺖ ﮐﻪ ﮔﺴﺘﺮش اﺳﻼم را در‬ ‫داﺧﻞ ﺟﺰﯾﺮۀ ﻋﺮﺑﯽ و ﺧﺎرﺟﯽ از آن ﺑﻪ ﻋﮫﺪه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬داﻋﯿﺎن را ﺑﻪ ﺷﮫﺮھﺎ ﻣﯽﻓﺮﺳﺘﺎد‬ ‫و ﺿﺎﻣﻦ دﻓﺎع از آﻧﮫﺎ و ﺣﻤﺎﯾﺖ از ھﺮ ﻧﻮع ﺗﺠﺎوزی ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮ آﻧﮫﺎ اﻧﺠﺎم ﮔﯿﺮد‪،‬‬ ‫ﺑﻮد؛ ﮔﺮﭼﻪ اﯾﻦ ﺣﻤﺎﯾﺖ و دﻓﺎع ﺑﻪ درﮔﯿﺮی و ﺟﻨﮓ ﻣﻨﺠﺮ ﺷﻮد ‪.١‬‬ ‫از ﻃﺮﻓﯽ ھﺠﺮت ﻧﺒﻮی در ﻓﮫﻤﯿﺪن ﻗﺮآن و ﻋﻠﻮم آن‪ ،‬ﺟﺎﯾﮕﺎه ﻣﮫﻤﯽ دارد؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ‬ ‫ﻋﻠﻤﺎ ﻣﯿﺎن آﯾﺎت ﻣﮑﯽ و ﻣﺪﻧﯽ ﻓﺮق ﮔﺬاﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺎس ﮐﻪ آﯾﺎت ﻣﮑﯽ‪ ،‬آﯾﺎﺗﯽ ھﺴﺘﻨﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از ﻣﮑﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪهاﻧﺪ و ﻣﺪﻧﯽ آﯾﺎﺗﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ھﺠﺮت ﻧﺎزل ﺷﺪهاﻧﺪ ﺣﺘﯽ‬ ‫اﮔﺮ در ﺧﺎرج از ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ واﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻓﻮاﺋﺪی دارد ﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬ ‫‪ -۱‬ﻟﻤﺲ و درک ﮐﺮدن ﺷﯿﻮهھﺎی ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ و اﺳﺘﻔﺎده از آن در روشھﺎی دﻋﻮت‬ ‫ﺑﻪﺳﻮی ﺧﺪا‪.‬‬ ‫‪ -۲‬آ ﮔﺎھﯽ ﯾﺎﻓﺘﻦ از زﻧﺪﮔﯽ و ﺳﯿﺮه ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج از ﺧﻼل آﯾﺎت ﻗﺮآﻧﯽ ‪٢‬؛ ﭼﺮاﮐﻪ‬ ‫ھﺠﺮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج دارای اھﻤﯿﺘﯽ زﯾﺎد اﺳﺖ و ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ‪ ،‬ﻣﺆﻣﻨﺎن را ﺑﺮای‬ ‫‪ -١‬اﻟﮫﺠﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬دﮐﺘﺮ ﻣﺤﻤﺪ اﺑﻮﻓﺎرس‪ ،‬ص ‪.۱۳‬‬ ‫‪ -٢‬ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻓﻲ ﻋﻠﻮم اﻟﻘﺮآن‪ ،‬ﻗﻄﺎن‪ ،‬ص ‪.۵۹‬‬

‫‪٦٠٦‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ھﺠﺮت ﮐﺮدن در راه ﺧﺪا ﺑﻪ ﺷﯿﻮهھﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﯽ ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺘﻪ و ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻧﻤﻮده‬ ‫اﺳﺖ؛ ﮔﺎھﯽ ﻣﮫﺎﺟﺮان را ﺑﺎ ﺻﻔﺖھﺎی ﻧﯿﮑﻮ ﺳﺘﺎﯾﺶ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﮔﺎھﯽ ﺑﻪ ﻣﮫﺎﺟﺮان‬ ‫ﻧﻮﯾﺪ و ﻣﮋده ﻣﯽدھﺪ و ﮔﺎھﯽ ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ھﺠﺮت ﻧﮑﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﺗﮫﺪﯾﺪ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و‬ ‫ﺑﻪ آﻧﺎن ھﺸﺪار ﻣﯽدھﺪ ‪.١‬‬ ‫ﻧﺨﺴﺖ‪ :‬ﺳﺘﺎﯾﺶ ﻣﻬﺎﺟﺮان ﺑﺎ ﺻﻔﺖﻫﺎی ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه‬

‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﮫﺎﺟﺮان را در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﺑﺎ ﺻﻔﺖھﺎﯾﯽ ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه و ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ ﺳﺘﻮده‬ ‫اﺳﺖ؛ ﭼﻮن آﻧﮫﺎ از ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺧﻮد ﺑﯿﺮون ﮐﺮده ﺷﺪﻧﺪ و اﻣﻮال ﺧﻮد را از دﺳﺖ دادﻧﺪ‪.‬‬ ‫اذﯾﺖ و آزار و ﺳﺘﻢ و ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺪ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان آﻧﮫﺎ در ﻣﮑﻪ آﻧﺎن را ﻣﺠﺒﻮر ﮐﺮد ﺗﺎ ﻣﮑﻪ را‬ ‫ﺗﺮک ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و ﻋﺎﻣﻞ اﺻﻠﯽ اﺧﺮاج آﻧﺎن از ﻣﮑﻪ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﭘﺮوردﮔﺎرا ﻣﺎ اﻟﻠﻪ اﺳﺖ؛‬ ‫ﭘﺲ ﻣﮫﻢﺗﺮﯾﻦ ﺻﻔﺘﮫﺎی ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ ﻣﮫﺎﺟﺮان ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪.٢ :‬‬ ‫‪ -۱‬اﺧﻼص‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ٗ‬ ‫ْ‬ ‫ۡ ُ َ َ ۡ‬ ‫َ َّ َ ۡ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ُۡ َ َٓ َُۡ‬ ‫ج ِر�ن ٱ�‬ ‫ِين أخ ِر ُجوا مِن دِ� ٰ ِره ِۡم َوأم َ�ٰل ِ ِه ۡم يَب َتغون فض� ّم َِن ٱ�ِ‬ ‫﴿ل ِلفقراءِ ٱلم�ٰ ِ‬ ‫َّ ُ َ‬ ‫َ ۡ َ ٰ ٗ َ َ ُ ُ َ َّ َ َ َ ُ َ ُ ٓ ُ ْ َ ٰٓ َ ُ‬ ‫ورِض�نا و�ن�ون ٱ� ورسو� ۚۥ أو‬ ‫��ِك ه ُم ٱل�ٰدِقون‪] ﴾٨‬اﻟﺤﺸﺮ‪.[۸ :‬‬ ‫»ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﻏﻨﺎﺋﻢ از آن ﻓﻘﺮای ﻣﮫﺎﺟﺮﯾﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺧﺎﻧﻪ و ﮐﺎﺷﺎﻧﻪ و اﻣﻮال ﺧﻮد ﺑﯿﺮون‬ ‫راﻧﺪه ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻓﻀﻞ ﺧﺪا و ﺧﺸﻨﻮدی او را ﻣﯽﺧﻮاھﻨﺪ و ﺧﺪا و ﭘﯿﻐﻤﺒﺮش را‬

‫ﯾﺎری ﻣﯽدھﻨﺪ‪ ،‬اﯾﻨﺎن راﺳﺘﺎﻧﻨﺪ«‪.‬‬ ‫ُ َ َ ۡ ٗ‬ ‫ۡ ٗ‬ ‫َّ‬ ‫ﻓﺮﻣﻮدۀ اﻟﮫﯽ‪﴿ :‬يَ ۡب َتغون فض� ّم َِن ٱ�ِ َورِض َ�ٰنا﴾ ]اﻟﺤﺸﺮ‪ .[٨ :‬ﺑﺮ اﯾﻦ دﻻﻟﺖ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‬ ‫ﮐﻪ آﻧﮫﺎ ﻓﻘﻂ ﺑﺮای ﻃﻠﺐ رﺿﺎ و ﺧﺸﻨﻮدی ﺧﺪا از ﺧﺎﻧﻪ و ﮐﺎﺷﺎﻧﻪ ﺧﻮد ﺑﯿﺮون آﻣﺪهاﻧﺪ ‪.٣‬‬ ‫‪ -۲‬ﺻﺒﺮ‬ ‫ﯾﮑﯽ از دﯾﮕﺮ ﺻﻔﺖھﺎی ﻣﮫﺎﺟﺮان و اﺧﻼق ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ آﻧﮫﺎ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ آﻧﺎن را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ آن‬

‫ﺳﺘﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺻﺒﺮ و ﺑﺮدﺑﺎری اﺳﺖ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ُّ ۡ َ َ َ َ ٗ َ َ َۡ‬ ‫َ َّ َ َ َ ْ‬ ‫ُ ْ َ َ‬ ‫َّ‬ ‫اج ُروا ِ� ٱ�ِ ِم ۢن َ� ۡع ِد َما ظل ُِموا �ُ َب ّوِ� َّن ُه ۡم ِ� ٱ��يا حسنة ۖ و�ج ُر‬ ‫﴿وٱ�ِين ه‬ ‫‪ -١‬اﻟﮫﺠﺮة ﻓﯽ اﻟﻘﺮآن اﻟﮑﺮﯾﻢ‪ ،‬ص ‪.۸۴‬‬ ‫‪ -٢‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪ ۸۵‬ﺑﺎ اﻧﺪﮐﯽ ﺗﺼﺮف‪.‬‬ ‫‪ -٣‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۸۶‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﻫﺠﺮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و رﻓﯿﻖ ﺳﻔﺮش‪ ،‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻﺪﯾﻖ س‬

‫َّ‬ ‫َ َ ۡ َُ َ َ ُ ْ َ َ‬ ‫ين َص َ ُ‬ ‫� َ‬ ‫�وا ْ َو َ َ ٰ‬ ‫ٱ�خِرة ِ أ�‬ ‫�‬ ‫�ۚ ل ۡو �نوا َ� ۡعل ُمون‪ ٤١‬ٱ ِ‬

‫‪.[۴۲-۴۱‬‬

‫‪٦٠٧‬‬

‫ّ َ َ َّ ُ َ‬ ‫َر� ِ ِه ۡم �ت َو�ون‪] ﴾٤٢‬اﻟﻨﺤﻞ‪:‬‬

‫»ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺧﺪا ھﺠﺮت ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ از آﻧﮑﻪ ﻣﻮرد ﻇﻠﻢ و ﺳﺘﻢ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬در اﯾﻦ‬

‫دﻧﯿﺎ ﺟﺎﯾﮕﺎه و ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺧﻮﺑﯽ ﺑﺪاﻧﺎن ﻣﯽدھﯿﻢ و ﭘﺎداش اﺧﺮوی ﺑﺰرگﺗﺮ اﺳﺖ‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﺪاﻧﻨﺪ«‪.‬‬ ‫و ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ُ َّ َّ َ َّ َ َّ َ َ َ ُ ْ ۢ َ ۡ َ ُ ُ ْ ُ َّ َ ٰ َ ُ ْ َ َ َ ُ ْ َّ‬ ‫َ‬ ‫� ٓوا إِن َر َّ�ك ِم ۢن‬ ‫﴿�م إِن ر�ك ل ِ�ِين هاجروا ِمن �ع ِد ما فتِنوا �م �هدوا وص‬ ‫َ� ۡعد َِها َل َغ ُفور‪َّ ٞ‬رح ‪ٞ‬‬ ‫ِيم‪] ﴾١١٠‬اﻟﻨﺤﻞ‪.[۱۱۰ :‬‬ ‫»ﺳﭙﺲ ﺑﺪان ای ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺗﻮ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﻮرد ﺷﮑﻨﺠﻪ و آزار ﻗﺮار‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺑﻌﺪ از آن ﺟﮫﺎد ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺷﮑﯿﺒﺎﯾﯽ ورزﯾﺪﻧﺪ دارای ﻣﻐﻔﺮت و ﻣﺮﺣﻤﺖ ﺑﺴﯿﺎری‬

‫اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫‪ -۳‬ﺻﺪاﻗﺖ و راﺳﺘﯽ‬ ‫از ﺟﻤﻠﻪ ﺻﻔﺘﮫﺎی ﭘﺴﻨﺪﯾﺪهای ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ آن ﻣﮫﺎﺟﺮان را ﺳﺘﻮده اﺳﺖ‪،‬‬

‫ﺻﺪق و راﺳﺘﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ َّ َ ُ ۡ ُ ْ‬ ‫َ ٰ ۡ َ ۡ َ ٰ ۡ َ ۡ َ ُ َ َ ۡ ٗ ّ َ َّ‬ ‫ُۡ َ َٓ َُۡ‬ ‫ج ِر�ن ٱ�ِين أخ ِرجوا مِن دِ� ِرهِم وأم�ل ِ ِهم يبتغون فض� مِن ٱ�ِ‬ ‫﴿ل ِلفقراءِ ٱلم�ٰ ِ‬ ‫َّ ُ َ‬ ‫َ ۡ َ ٰ ٗ َ َ ُ ُ َ َّ َ َ َ ُ َ ُ ٓ ُ ْ َ ٰٓ َ ُ‬ ‫ورِض�نا و�ن�ون ٱ� ورسو� ۚۥ أو‬ ‫��ِك ه ُم ٱل�ٰدِقون‪] ﴾٨‬اﻟﺤﺸﺮ‪.[۸ :‬‬ ‫»ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﻏﻨﺎﺋﻢ از آن ﻓﻘﺮای ﻣﮫﺎﺟﺮﯾﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺧﺎﻧﻪ و ﮐﺎﺷﺎﻧﻪ و اﻣﻮال ﺧﻮد ﺑﯿﺮون‬ ‫راﻧﺪه ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻓﻀﻞ ﺧﺪا و ﺧﺸﻨﻮدی او را ﻣﯽﺧﻮاھﻨﺪ و ﺧﺪا و ﭘﯿﻐﻤﺒﺮش را‬

‫ﯾﺎری ﻣﯽدھﻨﺪ‪ ،‬اﯾﻨﺎن راﺳﺘﺎﻧﻨﺪ«‪.‬‬ ‫ُ‬ ‫َ ۡ َٰٗ َ َ ُ ُ َ‬ ‫َ َ ُ‬ ‫ون ٱ َّ َ‬ ‫� َو َر ُس َ ُ‬ ‫و� ۚ ٓۥ أ ْو ٰٓ��ِك ه ُم‬ ‫ﺑﻐﻮی در ﺗﻔﺴﯿﺮ ﺧﻮدش ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪﴿ :‬ورِض�نا و�ن�‬ ‫َّ ُ َ‬ ‫ٱل�ٰدِقون﴾ ]اﻟﺤﺸﺮ‪ .[٨ :‬ﯾﻌﻨﯽ در اﯾﻤﺎن ﺧﻮد ﺻﺎدق ھﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻗﺘﺎده ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ اﯾﻦ‬

‫ﻣﮫﺎﺟﺮان ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻪھﺎ و اﻣﻮال و ﻗﺒﯿﻠﻪھﺎی ﺧﻮد را ﺗﺮک ﮐﺮدهاﻧﺪ و ﺑﻪ ﻣﺤﺒﺖ و ﻋﺸﻖ ﺧﺪا‬ ‫و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش ﺑﯿﺮون آﻣﺪهاﻧﺪ و ﺑﺎ وﺟﻮد ﺳﺨﺘﯽھﺎﯾﯽ ﮐﻪ در آن ﻗﺮار داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬اﺳﻼم را‬ ‫اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮدﻧﺪ؛ ﺣﺘﯽ ﺑﺮای ﻣﺎ ذﮐﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮد از ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ ﺑﺮ ﺷﮑﻢ ﺧﻮد ﺳﻨﮓ‬ ‫ﻣﯽﺑﺴﺖ ﺗﺎ ﮐﻤﺮش راﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ و ﻓﺮد در زﻣﺴﺘﺎن زﯾﺮ ﺣﺼﯿﺮ ﻣﯽﺧﻮاﺑﯿﺪ و ﭘﻮﺷﺎک‬ ‫دﯾﮕﺮی ﻧﺪاﺷﺖ ‪.١‬‬ ‫‪ -١‬ﺗﻔﺴﯿﺮ ﺑﻐﻮی‪ ،‬ج ‪ ،۴‬ص ‪.۳۱۸‬‬

‫‪٦٠٨‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫‪ -۴‬ﺟﮫﺎد و ﺟﺎنﻓﺪاﯾﯽ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ۡ َ َ ً‬ ‫ُ‬ ‫َّ ۡ‬ ‫اج ُروا َو َ‬ ‫ِين َء َام ُنوا ْ َو َه َ‬ ‫� ٰ َه ُدوا � َ‬ ‫﴿ٱ َّ� َ‬ ‫س ِه ۡم أ�ظ ُم د َر َجة‬ ‫ب‬ ‫س‬ ‫يل ٱ�ِ بِأم َ�ٰل ِ ِه ۡم َوأنف ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ َّ َ ُ ْ َ ٰٓ َ ُ ۡ َ ٓ َ‬ ‫عِند ٱ�ِۚ وأو‬ ‫��ِك ه ُم ٱلفا� ِ ُزون‪] ﴾٢٠‬اﻟﺘﻮﺑﺔ‪.[۲۰ :‬‬ ‫»ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن آوردهاﻧﺪ و ﺑﻪ ﻣﮫﺎﺟﺮت ﭘﺮداﺧﺘﻪاﻧﺪ و در راه ﺧﺪا ﺑﺎ ﺟﺎن و ﻣﺎل ﺟﮫﺎد‬ ‫ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬دارای ﻣﻨﺰﻟﺖ واﻻﺗﺮ و ﺑﺰرگﺗﺮی در ﭘﯿﺸﮕﺎه ﺧﺪاﯾﻨﺪ و آﻧﺎن رﺳﺘﮕﺎران و ﺑﻪ‬

‫ﻣﻘﺼﻮد رﺳﻨﺪﮔﺎن ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ«‪.‬‬ ‫ﭘﺎﯾﻪ و اﺻﻮل دﻋﻮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﺑﺮ ﺟﺎن ﻓﺪاﯾﯽ و ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ دادن ﺑﻨﺎ ﻧﮫﺎده ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ؛‬ ‫ﭼﺮاﮐﻪ آﻧﺎن در راﺳﺘﺎی دﻋﻮت ﺑﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ و ﺗﮑﺬﯾﺐ و دﺷﻤﻨﯽ ﺳﺮ ﺳﺨﺘﯽ ﻣﻮاﺟﻪ‬ ‫ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ و آﻧﺎن ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﺳﺮﺳﺨﺘﯽ و ﻗﻮت اﯾﻤﺎن و رﺳﻮخ ﻋﻘﯿﺪه ﺑﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎنﺷﺎن ﺑﻪ‬ ‫ﻣﺒﺎرزه ﺑﺮﺧﯿﺰﻧﺪ؛ زﯾﺮا زﻧﺪﮔﯽ در ﺳﺎﯾﮥ ﻋﻘﯿﺪه و ﺟﮫﺎد و ﻣﺒﺎرزه ﺧﻼﺻﻪ ﻣﯽﺷﻮد و از آﻏﺎز‬ ‫دﻋﻮت ﮐﻪ ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ اﻣﯿﻦ وﺣﯽ را ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻧﺎزل ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﮔﻮﯾﺎ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫ﮔﻔﺖ‪» :‬اﯾﻦ رازدار ﺑﺰرگ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﻮﺳﯽ ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﺎش ﻣﻦ در آن وﻗﺖ ﺟﻮان‬ ‫و ﻗﻮی ﻣﯽﺑﻮدم ‪ ١‬ﮐﺎش ﻣﻦ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻗﻮﻣﺖ ﺗﻮ را ﺑﯿﺮون ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬زﻧﺪه ﻣﯽﺑﻮدم‪ .‬آن ﮔﺎه‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬آﯾﺎ آﻧﮫﺎ ﻣﺮا ﺑﯿﺮون ﺧﻮاھﻨﺪ ﮐﺮد؟ ورﻗﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻠﻪ ھﯿﭻ ﻣﺮدی ﻣﺎﻧﻨﺪ‬ ‫آﻧﭽﻪ ﺗﻮ آوردهای‪ ،‬ﻧﯿﺎورده اﺳﺖ ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺎ او دﺷﻤﻨﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ و اﮔﺮ زﻧﺪه ﺑﻤﺎﻧﻢ ﺑﺎ‬ ‫ﺗﻤﺎم ﻗﺪرت ﺗﻮ را ﯾﺎری ﺧﻮاھﻢ ﮐﺮد« ‪.٢‬‬ ‫ﺣﺎدﺛﻪ ھﺠﺮت ﻣﺸﺘﻤﻞ ﺑﺮ ﺟﺎن ﻓﺪاﯾﯽھﺎ و ﻗﺮﺑﺎﻧﯽھﺎ و ﻓﺪاﮐﺎریھﺎی ﺟﺎﻧﯽ و ﻣﺎﻟﯽ‬ ‫ﻓﺮاواﻧﯽ در راه ﺧﺪا ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ ‪ .٣‬و ﺷﺎﯾﺪ آﻧﭽﻪ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺄﻣﻞ اﺳﺖ‪ ،‬اﯾﻨﮑﻪ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ‬ ‫دادن ﻣﻼزم ﺟﮫﺎد در راه ﺧﺪاﺳﺖ؛ زﯾﺮا ﺟﮫﺎد ﺑﺪون ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﻣﻌﻨﺎ و ﻣﻔﮫﻮم اﺻﻠﯽ ﺧﻮد را‬ ‫ﻧﻤﯽﯾﺎﺑﺪ ‪.٤‬‬

‫‪ -١‬ﺣﺎﺷﯿﻪ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۱۴۲‬‬ ‫‪ -٢‬ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻻﯾﻤﺎن‪ ،‬ﺑﺎب ﺑﺪء اﻟﻮﺣﯽ‪ ،‬ﺣﺪﯾﺚ ﺷﻤﺎره ‪ ،۲۵۲‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۱۴۲‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﮫﺠﺮة ﻓﯽ اﻟﻘﺮآن اﻟﮑﺮﯾﻢ‪ ،‬ص ‪.۱۰۴‬‬ ‫‪ -٤‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۱۰۶‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﻫﺠﺮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و رﻓﯿﻖ ﺳﻔﺮش‪ ،‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻﺪﯾﻖ س‬

‫‪٦٠٩‬‬

‫‪ -۵‬ﻣﮫﺎﺟﺮان‪ ،‬ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش را ﯾﺎری ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ٗ‬ ‫ْ‬ ‫ۡ ُ َ َ ۡ‬ ‫َ َّ َ ۡ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ُۡ َ َٓ َُۡ‬ ‫ج ِر�ن ٱ�‬ ‫ِين أخ ِر ُجوا مِن دِ� ٰ ِره ِۡم َوأم َ�ٰل ِ ِه ۡم يَب َتغون فض� ّم َِن ٱ�ِ‬ ‫﴿ل ِلفقراءِ ٱلم�ٰ ِ‬ ‫َّ ُ َ‬ ‫َ ۡ َ ٰ ٗ َ َ ُ ُ َ َّ َ َ َ ُ َ ُ ٓ ُ ْ َ ٰٓ َ ُ‬ ‫ورِض�نا و�ن�ون ٱ� ورسو� ۚۥ أو‬ ‫��ِك ه ُم ٱل�ٰدِقون‪] ﴾٨‬اﻟﺤﺸﺮ‪.[۸ :‬‬ ‫»ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﻏﻨﺎﺋﻢ از آن ﻓﻘﺮای ﻣﮫﺎﺟﺮﯾﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺧﺎﻧﻪ و ﮐﺎﺷﺎﻧﻪ و اﻣﻮال ﺧﻮد ﺑﯿﺮون‬ ‫راﻧﺪه ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻓﻀﻞ ﺧﺪا و ﺧﺸﻨﻮدی او را ﻣﯽﺧﻮاھﻨﺪ و ﺧﺪا و ﭘﯿﻐﻤﺒﺮش را‬

‫ﯾﺎری ﻣﯽدھﻨﺪ‪ ،‬اﯾﻨﺎن راﺳﺘﺎﻧﻨﺪ«‪.‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل در اﯾﻦ آﯾﮥ ﮐﺮﯾﻤﻪ‪ ،‬ﻣﮫﺎﺟﺮان را ﺑﻪ اﯾﻦ دﻟﯿﻞ ﮐﻪ ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش را‬ ‫ﯾﺎری ﻣﯽدھﻨﺪ‪ ،‬ﺳﺘﻮده اﺳﺖ؛ ﭼﺮاﮐﻪ ﺗﻨﮫﺎ دﻟﯿﻞ آﻧﺎن ﺑﺮای ﻣﮫﺎﺟﺮت از ﻣﮑﻪ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ و‬ ‫رھﺎ ﻧﻤﻮدن اﻗﻮام و ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪاﻧﺸﺎن ﯾﺎری ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش ﺑﻮد و ﯾﺎری ﮐﺮدن ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫ﺑﺮای ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪن ﭘﯿﺮوزی و ﭘﺎﯾﺪاری ﺷﺮط اﺳﺖ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ َ‬ ‫ن�وا ْ ٱ َّ َ‬ ‫� يَ ُ ۡ ُ ۡ ُ َ ّ ۡ َ ۡ َ َ ُ ۡ‬ ‫�� ُّ� َها ٱ َّ� َ‬ ‫ِين َء َام ُن ٓوا ْ إن تَ ُ ُ‬ ‫﴿ ٰٓ‬ ‫ن��م َو�ثبِت أقدام�م‪] ﴾٧‬ﻣﺤﻤﺪ‪.[۷ :‬‬ ‫ِ‬ ‫»ای ﻣﺆﻣﻨﺎن اﮔﺮ )دﯾﻦ( ﺧﺪا را ﯾﺎری ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬ﺧﺪا ﺷﻤﺎ را ﯾﺎری ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﮔﺎمھﺎﯾﺘﺎن را‬ ‫اﺳﺘﻮار ﻣﯽدارد«‪.‬‬ ‫ﺳﯿﺪ ﻗﻄﺐ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﺆﻣﻨﺎن‪ ،‬ﺧﺪا را ﯾﺎری ﻣﯽدھﻨﺪ ﺗﺎ ﺷﺮط ﭘﯿﺮوزی و‬ ‫ﭘﺎﯾﺪاری را ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮای آﻧﮫﺎ ﻧﻮﯾﺪ داده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ دﺳﺖ ﺑﯿﺎورﻧﺪ؟‬ ‫ﺣﻖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ آﻧﮫﺎ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺒﺎدت ﺧﻮد را ﻓﻘﻂ ﺑﺮای او ﺧﺎﻟﺺ ﺑﮕﺮداﻧﻨﺪ و ﺑﺎ او‬ ‫ﭼﯿﺰی را ﺷﺮﯾﮏ ﻧﺴﺎزﻧﺪ ﻧﻪ ﺷﺮک ﺟﻠﯽ و ﻧﻪ ﺷﺮک ﺧﻔﯽ و ھﯿﭻ ﭼﯿﺰی را در وﺟﻮد و‬ ‫دﻟﮫﺎی ﺧﻮد ﺑﺎ او ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﮑﻨﻨﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ را از ﺧﻮد و از ھﻤﻪ ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ ﮐﻪ دوﺳﺖ داﺷﺘﻪ‬ ‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮ دوﺳﺖ ﺑﺪارﻧﺪ و در ﻋﻼﻗﻪھﺎ و ﮔﺮاﯾﺶھﺎ و ﺣﺮﮐﺖھﺎ و ﻣﺘﻮﻗﻔﮕﺎهھﺎ و‬ ‫ﭘﻨﮫﺎن و آﺷﮑﺎر و در ھﻤﮥ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖھﺎی ﺧﻮﯾﺶ او را ﺣﺎﮐﻢ ﻗﺮار دھﻨﺪ؛ ﭘﺲ اﯾﻦ ﯾﺎری‬ ‫ﮐﺮدن ﺧﺪا رﯾﺸﻪ در ﺟﺎنھﺎ و وﺟﻮد دارد و ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﺷﺮﯾﻌﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪای از ﺟﮫﺎن ھﺴﺘﯽ‬ ‫و زﻧﺪﮔﯽ اﺳﺘﻮار اﺳﺖ و ﯾﺎری ﮐﺮدن ﺧﺪا ﺑﺎ ﯾﺎری ﮐﺮدن ﺷﺮﯾﻌﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاش ﺗﺤﻘﻖ‬ ‫ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ و ﯾﺎری ﮐﺮدن ﺧﺪا ﯾﻌﻨﯽ ﺗﻼش ﺑﺮای اﯾﻨﮑﻪ ﺷﺮﯾﻌﺖ در ﺗﻤﺎم زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺪون ھﯿﭻ‬ ‫ﻗﯿﺪ و ﺑﻨﺪی ﺣﺎﮐﻢ ﻗﺮار داده ﺷﻮد و اﯾﻨﺠﺎﺳﺖ ﮐﻪ در واﻗﻌﯿﺖ زﻧﺪﮔﯽ ﺑﻪ ﯾﺎری ﺧﺪا‬ ‫ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪاﯾﻢ ‪.١‬‬ ‫‪ -١‬ﻓﻲ ﻇﻼل اﻟﻘﺮآن‪ ،‬ج ‪ ،۶‬ص ‪.۳۲۸۸‬‬

‫‪٦١٠‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫‪ -۶‬ﺗﻮﮐﻞ ﮐﺮدن ﺑﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻷ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ُّ ۡ َ َ َ َ ٗ َ َ َۡ‬ ‫َ َّ َ َ َ ْ‬ ‫ُ ْ َ َ‬ ‫َّ‬ ‫اج ُروا ِ� ٱ�ِ ِم ۢن َ� ۡع ِد َما ظل ُِموا �ُ َب ّوِ� َّن ُه ۡم ِ� ٱ��يا حسنة ۖ و�ج ُر‬ ‫﴿وٱ�ِين ه‬ ‫َّ َ َ َ ُ ْ َ َ َ ٰ ّ ۡ َ َ َّ ُ َ‬ ‫َ َ ۡ َُ َ َ ُ ْ َ َ‬ ‫� َر� ِ ِهم �ت َو�ون‪] ﴾٤٢‬اﻟﻨﺤﻞ‪:‬‬ ‫ٱ�خِرة ِ أ�‬ ‫�ۚ ل ۡو �نوا َ� ۡعل ُمون‪ ٤١‬ٱ�ِين ص�وا و‬ ‫‪.[۴۲-۴۱‬‬

‫»ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺧﺪا ھﺠﺮت ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ از آﻧﮑﻪ ﻣﻮرد ﻇﻠﻢ و ﺳﺘﻢ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬در اﯾﻦ‬

‫دﻧﯿﺎ ﺟﺎﯾﮕﺎه و ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺧﻮﺑﯽ ﺑﺪاﻧﺎن ﻣﯽدھﯿﻢ و ﭘﺎداش اﺧﺮوی ﺑﺰرگﺗﺮ اﺳﺖ‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﺪاﻧﻨﺪ«‪.‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﻣﮫﺎﺟﺮان را ﺳﺘﺎﯾﺶ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ آﻧﮫﺎ ﺑﺮ ﺧﺪا ﺗﻮﮐﻞ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﻧﻪ ﺑﺮ ﻏﯿﺮ از ﺧﺪا؛‬ ‫ﭼﺮاﮐﻪ ﺗﻮﮐﻞ ﻧﻤﻮدن ﺑﺮ ﺧﺪا ﯾﮑﯽ از ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت اﯾﻤﺎن و ﻋﻼﻣﺖ آن اﺳﺖ و ﺗﻮﮐﻞ‪ ،‬ﻣﻨﻄﻖ‬ ‫اﯾﻤﺎن و ﻣﻘﺘﻀﺎی آن اﺳﺖ؛ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ َّ َ َ َ ُ َ َ ۡ َ َ َّ ُ َ َ ۡ َ ۡ ُ ُ ْ َ َ ۡ ُ ۡ َ َ َ َ‬ ‫اب فإِذا‬ ‫﴿قال َر ُج� ِن مِن ٱ�ِين �افون ��عم ٱ� علي ِهما ٱدخلوا علي ِهم ٱ�‬ ‫َ َ ۡ ُ ُ ُ َ َّ ُ ۡ َ ٰ ُ َ َ َ َّ َ َ َّ ُ ْ‬ ‫ُ ُ ُّ ۡ َ‬ ‫ون َو� ٱ� ِ �ت َو� ٓوا إِن كنتم مؤ ِمن ِ�‪] ﴾٢٣‬اﻟﻤﺎﺋﺪة‪.[۲۳ :‬‬ ‫دخلتموه فإِن�م �ل ِب ۚ‬ ‫»دو ﻧﻔﺮ از ﻣﺮدان ﺧﺪا ﺗﺮس ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺪﯾﺸﺎن ﻧﻌﻤﺖ داده ﺑﻮد‪ ،‬ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺷﻤﺎ از دروازه‬ ‫ﺑﺮ آﻧﺎن وارد ﺷﻮﯾﺪ‪ .‬اﮔﺮ وارد درواز ﺷﻮﯾﺪ‪ ،‬ﺷﻤﺎ ﭘﯿﺮوز ﺧﻮاھﯿﺪ ﺷﺪ اﮔﺮ ﻣﺆﻣﻦ ھﺴﺘﯿﺪ ﺑﺮ‬

‫ﺧﺪا ﺗﻮﮐﻞ ﮐﻨﯿﺪ«‪.‬‬ ‫و ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫نتم بٱ َّ�ِ َ� َعلَ ۡيهِ تَ َو َّ�ُ ٓوا ْ إن ُك ُ‬ ‫نت ۡم َء َام ُ‬ ‫و� َ� ٰ َق ۡو ِم إن ُك ُ‬ ‫نتم ُّم ۡسلِم َ‬ ‫﴿ َوقَ َال ُم َ ٰ‬ ‫�‪﴾٨٤‬‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫]ﯾﻮﻧﺲ‪.[۸۴ :‬‬

‫ً‬ ‫»ﻣﻮﺳﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬ای ﻗﻮم ﻣﻦ اﮔﺮ واﻗﻌﺎ ﺑﻪ ﺧﺪا اﯾﻤﺎن دارﯾﺪ؛ ﺑﺮ او ﺗﻮﮐﻞ ﮐﻨﯿﺪ اﮔﺮ ﺧﻮد را‬

‫ﺑﺪو ﺗﺴﻠﯿﻢ ﮐﺮدهاﯾﺪ«‪.‬‬ ‫و ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ َ ۡ َ‬ ‫ُ‬ ‫َ ٓ‬ ‫َّ ۡ ُ َّ َ َ ‪َ ُ ُ ۡ ّ ٞ‬‬ ‫� َّن ٱ َّ َ‬ ‫� َ� ُم ُّن َ َ ٰ‬ ‫� َمن �َشا ُء م ِۡن‬ ‫ت ل ُه ۡم ُر ُسل ُه ۡم إِن �ن إِ� �‬ ‫﴿قال‬ ‫� مِثل� ۡم َو� ٰ ِ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َ َ َ َ ََٓ‬ ‫َّ َ َ َ َّ َ ۡ َ َ َ َّ‬ ‫ۡ‬ ‫َّ َ ُ‬ ‫َ‬ ‫ُ َۡ‬ ‫�‬ ‫عِبادِه ِۖۦ وما �ن �ا أن نأ�ِي�م �ِسل�ٰ ٍن إِ� �ِإِذ ِن ٱ�ِۚ و� ٱ�ِ فليتو ِ‬ ‫ۡ ۡ ُ َ‬ ‫ٱل ُمؤمِنون‪] ﴾١١‬إﺑﺮاھﯿﻢ‪.[۱۱ :‬‬

‫»ﭘﯿﻐﻤﺒﺮاﻧﺸﺎن ﺑﺪﯾﺸﺎن ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻣﺎ ﺟﺰ اﻧﺴﺎنھﺎﯾﯽ ھﻤﭽﻮن ﺷﻤﺎ ﻧﯿﺴﺘﯿﻢ و ﻟﯿﮑﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫ﺑﺮ ھﺮ ﮐﺲ از ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ ﮐﻪ ﺑﺨﻮاھﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺖ ﻣﯽﻧﮫﺪ و ﻣﺎ را ﻧﺴﺰد ﮐﻪ دﻟﯿﻠﯽ ﺑﺮاﯾﺘﺎن‬

‫ﺑﯿﺎورﯾﻢ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﺑﺎ اﺟﺎزۀ ﺧﺪا و ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﺗﻮﮐﻞ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺲ«‪.‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﻫﺠﺮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و رﻓﯿﻖ ﺳﻔﺮش‪ ،‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻﺪﯾﻖ س‬

‫‪٦١١‬‬

‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ج و اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران اﯾﺸﺎن ﻧﻤﻮﻧﻪای ﮐﺎﻣﻞ از ﺗﻮﮐﻞ‪ ،‬در واﻗﻌﯿﺖ زﻧﺪﮔﯽ در‬ ‫رﺧﺪاد ھﺠﺮت اراﺋﻪ دادﻧﺪ ﮐﻪ در ﮔﺬر زﻣﺎن ﺑﻪ آن اﻗﺘﺪا ﻣﯽﺷﻮد و ﭼﻮن آﻧﮫﺎ ﺑﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ از‬ ‫روی اﺧﻼص ﺗﻮﮐﻞ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ آﻧﮫﺎ را ﺳﺘﺎﯾﺶ ﮐﺮد و ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ﭘﺎداش را ﺑﻪ آﻧﮫﺎ داد ‪.١‬‬ ‫‪ -۷‬اﻣﯿﺪ‬ ‫ﯾﮑﯽ از ﺻﻔﺘﮫﺎی ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه ﻣﮫﺎﺟﺮان ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ آﻧﮫﺎ را ﺑﺮ آن ﺳﺘﻮده اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﯿﺪ‬

‫اﺳﺖ؛ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ُ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫َّ ْ َ ٰٓ َ َ ۡ ُ َ‬ ‫ون َر ۡ َ‬ ‫اج ُروا َو َ‬ ‫ِين َه َ‬ ‫� َ‬ ‫� ٰ َه ُدوا � َ‬ ‫ِين َء َام ُنوا ْ َوٱ َّ� َ‬ ‫﴿إ َّن ٱ َّ� َ‬ ‫ت‬ ‫يل ٱ�ِ أو��ِك يرج‬ ‫ب‬ ‫س‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ٱ َّ�ِ َوٱ َّ ُ‬ ‫� َ� ُفور‪َّ ٞ‬رح ‪ٞ‬‬ ‫ِيم‪] ﴾٢١٨‬اﻟﺒﻘﺮة‪.[۲۱۸ :‬‬ ‫ۚ‬ ‫»ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن آوردهاﻧﺪ و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ھﺠﺮت ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ و در راه ﺧﺪا ﺟﮫﺎد ﮐﺮدهاﻧﺪ‪،‬‬ ‫آﻧﺎن رﺣﻤﺖ ﺧﺪا را ﭼﺸﻢ ﻣﯽدارﻧﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ آﻣﺮزﻧﺪۀ و ﻣﮫﺮﺑﺎن اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫َ‬ ‫ﻣﻨﻈﻮر از ﮐﻠﻤﮥ ﴿يَ ۡر ُجون﴾ اﯾﻦ آﯾﻪ ﺑﺎ وﺟﻮد آﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ آﻧﮫﺎ را ﺳﺘﻮده اﺳﺖ اﯾﻦ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ھﯿﭻ ﮐﺲ دراﯾﻦ دﻧﯿﺎ ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻨﮑﻪ از ﻧﻈﺮ ﻣﻌﻨﻮی ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﺑﺎﻻﯾﯽ دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺘﻪ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ّ ،‬اﻣﺎ ﻧﻤﯽداﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﮫﺸﺖ ﻣﯽرود ﺑﻪ دو دﻟﯿﻞ‪ :‬ﯾﮑﯽ اﯾﻨﮑﻪ او ﻧﻤﯽداﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﺎﺗﻤﻪ او‬ ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد و دوم اﯾﻨﮑﻪ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮ ﻋﻤﻞ ﺧﻮد ﺗﮑﯿﻪ ﻧﮑﻨﺪ؛ ﭘﺲ اﯾﻨﮫﺎ را ﺧﺪا‬ ‫ﺑﺨﺸﯿﺪه اﺳﺖ و ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻦ آﻧﮫﺎ ﺑﻪ رﺣﻤﺖ اﻟﮫﯽ اﻣﯿﺪوار ﺑﻮدﻧﺪ و اﯾﻦ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ اﯾﻤﺎن‬ ‫ﻋﻤﯿﻖ و اﺳﺘﻮار آﻧﮫﺎﺳﺖ ‪.٢‬‬ ‫‪ -۸‬اﺗﺒﺎع و ﭘﯿﺮوی از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫از ﺟﻤﻠﻪ اﻣﻮری ﮐﻪ ﺑﺮ ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺑﺰرگ و ﻋﻈﯿﻢ ھﺠﺮت در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ دﻻﻟﺖ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‬ ‫اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﮫﺎﺟﺮان و اﻧﺼﺎر را ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﮫﺎ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫اﮐﺮم ج ﭘﯿﺮوی ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ؛ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َّ َ َّ َ َّ ُ َ َ‬ ‫َّ َ َّ‬ ‫َ َ‬ ‫�ن َوٱ ۡ�َ َ‬ ‫� َوٱل ۡ ُم َ�ٰجر َ‬ ‫اعةِ ٱ ۡل ُع ۡ َ‬ ‫� ٱ�َّ ّ‬ ‫�ة ِ‬ ‫ِين ٱ� َب ُعوهُ ِ� س‬ ‫نصارِ ٱ�‬ ‫﴿لقد تاب ٱ�‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِِ‬ ‫ّ ۡ ُ ۡ ُ َّ َ َ َ َ‬ ‫‪ٞ‬‬ ‫ۢ َۡ َ َ َ َ ُ ُُ ُ َ‬ ‫َّ‬ ‫اب عل ۡي ِه ۡ ۚم إِن ُهۥ ب ِ ِه ۡم َر ُءوف‬ ‫ر‬ ‫�ق مِنهم �م ت‬ ‫ِمن �ع ِد ما �د ي ِز�غ قلوب ف ِ ٖ‬ ‫َّرح ‪ٞ‬‬ ‫ِيم‪] ﴾١١٧‬اﻟﺘﻮﺑﺔ‪.[۱۱۷ :‬‬ ‫‪ -١‬اﻟﮫﺠﺮة ﻓﯽ اﻟﻘﺮآن اﻟﮑﺮﯾﻢ‪ ،‬ص ‪.۱۱۷ – ۱۱۴‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺠﺎﻣﻊ ﻻﺣﮑﺎم اﻟﻘﺮآن‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪ – ۵۰‬ﺗﻔﺴﯿﺮ اﺑﯽاﻟﻌﻮد‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۲۱۸‬‬

‫‪٦١٢‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫»ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻮﺑﻪ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ و ﺗﻮﺑﻪ ﻣﮫﺎﺟﺮﯾﻦ و اﻧﺼﺎر را ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ‪ .‬ﻣﮫﺎﺟﺮﯾﻦ و اﻧﺼﺎری ﮐﻪ در روزﮔﺎر‬ ‫ﺳﺨﺘﯽ از ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﭘﯿﺮوی ﮐﺮدﻧﺪ؛ ﺑﻌﺪ از آﻧﮑﻪ دلھﺎی دﺳﺘﻪای از آﻧﺎن اﻧﺪﮐﯽ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ‬

‫ﻣﻨﺤﺮف ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎز ھﻢ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻮﺑﻪ آﻧﺎن را ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ؛ ﭼﺮاﮐﻪ او ﺑﺴﯿﺎر رﺋﻮف و ﻣﮫﺮﺑﺎن اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫ﻣﮫﺎﺟﺮان و اﻧﺼﺎر ﮐﺴﺎﻧﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﮫﺎ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﮔﻔﺘﺎر و اﻋﻤﺎﻟﺸﺎن‬ ‫ﭘﯿﺮوی ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ در ﻟﺤﻈﻪ ﺳﺨﺘﯽ ھﻢ از او ﭘﯿﺮوی ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬آﻧﮫﺎ ﺑﺎ اﯾﻦ‬ ‫ﮐﺎر ﺳﺰاوار ﻣﻘﺎﻣﯽ ﺑﺰرگ ھﺴﺘﻨﺪ و ﺷﺎﯾﺴﺘﻪاﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻮﺑﻪ آﻧﮫﺎ را ﺑﭙﺬﯾﺮد‪.‬‬ ‫اﯾﻦ آﯾﻪ در ﻏﺰوۀ ﺗﺒﻮک ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ؛ ﭼﻮن اﯾﻦ ﺟﻨﮓ در ﻗﺤﻂ ﺳﺎﻟﯽ و در ﺷﺮاﯾﻂ‬ ‫ﺳﺨﺖ و ﮔﺮﻣﺎی ﺷﺪﯾﺪ و ﮐﻤﺒﻮد ﺗﻮﺷﻪ و آب ﺑﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن واﺟﺐ ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﻗﺘﺎده ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬در ﺷﺪت ﮔﺮﻣﺎ آﻧﮫﺎ ﺑﻪ ﺳﻮی ﺗﺒﻮک رﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﯿﺰان ﻣﺸﻘﺖ و ﺳﺨﺘﯽ ﮐﻪ‬ ‫آﻧﮫﺎ ﺑﺎ آن دﭼﺎر ﺷﺪﻧﺪ را ﺧﺪا ﻣﯽداﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎ ھﻤﯿﻦ ﻗﺪر ﻣﯽداﻧﯿﻢ ﮐﻪ دو ﻧﻔﺮ ﯾﮏ ﺧﺮﻣﺎ را ﺑﯿﻦ‬ ‫ﺧﻮد ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ ﯾﮏ ﺧﺮﻣﺎ را ﺑﯿﻦ ﺧﻮد رد و ﺑﺪل ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ آن‬ ‫را ﻣﯽﻣﮑﯿﺪ؛ ﺳﭙﺲ ﺑﻪ دﯾﮕﺮی ﻣﯽداد و ﺑﺮ آن آب ﻣﯽﻧﻮﺷﯿﺪ؛ ﺳﭙﺲ ﺑﺎز آن را ﻣﯽﻣﮑﯿﺪ و‬ ‫ﺑﺮ آن آب ﻣﯽﻧﻮﺷﯿﺪ؛ ﭘﺲ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻮﺑﮥ آﻧﮫﺎ را ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ و آﻧﺎن را ﺳﺎﻟﻢ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ ‪.١‬‬ ‫ﭘﯿﺮوی از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺮ ﺣﻘﯿﻘﺖ اﯾﻤﺎن دﻻﻟﺖ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺑﻪ روﺷﻨﯽ ﺑﯿﻦ اﯾﻤﺎن و‬ ‫ﮐﻔﺮ ﻓﺮق ﻣﯽﮔﺬارد ھﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ ﭘﯿﺮوی ﮐﺮدن دﻟﯿﻠﯽ ﺑﺮ ﻣﺤﺒﺖ ﺧﺪاﺳﺖ و ﻣﺤﺒﺖ ﺧﺪا‬ ‫ﭼﯿﺰی ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﺎ زﺑﺎن ادﻋﺎ ﺷﻮد و ﺷﯿﻔﺘﮕﯽ و دﻟﺒﺎﺧﺘﮕﯽ ﭼﯿﺰی ﻧﯿﺴﺖ ﻣﮕﺮ‬ ‫اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺎ آن ﭘﯿﺮوی ﮐﺮدن از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ھﻤﺮاه ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺮ رھﻨﻤﻮدھﺎ و راھﻨﻤﺎﯾﯽھﺎی او‬ ‫ﮔﺎم ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺷﻮد و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ او را در زﻧﺪﮔﯽ اﺟﺮا ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬اﯾﻤﺎن‪ ،‬ﮐﻠﻤﺎﺗﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ‬ ‫ﺷﻮد و اﺣﺴﺎﺳﺎﺗﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺘﻪ ﮔﺮدد و ﺷﻌﺎر ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﭘﺎ ﺷﻮد؛ ﺑﻠﮑﻪ اﯾﻤﺎن‬ ‫ﯾﻌﻨﯽ اﻃﺎﻋﺖ از ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ و ﻋﻤﻞ ﮐﺮدن ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪای ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج رﺳﺎﻟﺖ آن را‬ ‫ﺑﺮﻋﮫﺪه دارد؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ُۡ‬ ‫ُ ُ ۡ ُ ُّ َ‬ ‫ُ ۡ ُُ َ ُ‬ ‫ُۡ ۡ ُ‬ ‫� فَٱتَّب ُ‬ ‫ون ٱ َّ َ‬ ‫� ۡم َوٱ َّ ُ‬ ‫َّ ُ َ َ ۡ ۡ‬ ‫�‬ ‫ع‬ ‫﴿قل إِن كنتم �ِب‬ ‫و� �بِب� ُم ٱ� و�غفِر ل�م ذنو� ۚ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ُ ۡ َ ُ ْ َّ َ َ َّ ُ َ‬ ‫� َ� ُ� ُّ‬ ‫ول ۖ فَإن تَ َو َّل ۡوا ْ فَإ َّن ٱ َّ َ‬ ‫َ� ُفور‪َّ ٞ‬رح ‪ٞ‬‬ ‫ِب‬ ‫ِيم‪ ٣١‬قل أطِيعوا ٱ� وٱلرس‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ۡ َ‬ ‫�ٰفِر َ‬ ‫�ن‪] ﴾٣٢‬آل ﻋﻤﺮان‪.[۳۲-۳۱ :‬‬ ‫ٱل‬ ‫ِ‬ ‫»ﺑﮕﻮ اﮔﺮ ﺧﺪا را دوﺳﺖ ﻣﯽدارﯾﺪ‪ ،‬از ﻣﻦ ﭘﯿﺮوی ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎ ﺧﺪا ﺷﻤﺎ را دوﺳﺖ ﺑﺪارد و‬ ‫ﮔﻨﺎھﺎﻧﺘﺎن را ﺑﺒﺨﺸﺎﯾﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ آﻣﺮزﻧﺪۀ ﻣﮫﺮﺑﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺑﮕﻮ از ﺧﺪا و از ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ اﻃﺎﻋﺖ و‬

‫‪ -١‬ﺗﻔﺴﯿﺮ اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۳۹۷‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﻫﺠﺮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و رﻓﯿﻖ ﺳﻔﺮش‪ ،‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻﺪﯾﻖ س‬

‫‪٦١٣‬‬

‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداری ﮐﻨﯿﺪ و اﮔﺮ ﺳﺮﭘﯿﭽﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﺎﻓﺮان را دوﺳﺖ ﻧﻤﯽدارد«‪.‬‬ ‫اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ در ﺗﻔﺴﯿﺮ آﯾﻪ ﻣﺬﮐﻮر ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬اﯾﻦ آﯾﻪ ﮐﺮﯾﻤﻪ ﭘﺎﺳﺦ ﻗﺎﻃﻌﯽ اﺳﺖ ﺑﺮ ادﻋﺎی‬ ‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺪﻋﯽ ﻣﺤﺒﺖ ﺧﺪا ھﺴﺘﻨﺪ‪ّ ،‬اﻣﺎ از راه و روش ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺗﺒﻌﯿﺖ‬ ‫ﻧﻤﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬ھﺮ ﮐﺴﯽ را ﮐﻪ ادﻋﺎی ﻣﺤﺒﺖ ﺧﺪا را ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺑﺮ ﻃﺮﯾﻖ ﻣﺤﻤﺪی ﻧﯿﺴﺖ‬ ‫ﻣﺤﮑﻮم ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ؛ زﯾﺮا در ﺣﻘﯿﻘﺖ ادﻋﺎی ﭼﻨﯿﻦ ﻓﺮدی در واﻗﻊ دروغ اﺳﺖ ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ از‬ ‫ﺷﺮﯾﻌﺖ ﻣﺤﻤﺪ و دﯾﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﮔﻔﺘﺎر و اﻓﻌﺎل ﭘﯿﺮوی ﻧﻤﺎﯾﺪ ‪ ١‬ھﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ در‬ ‫ﺣﺪﯾﺚ ﺻﺤﯿﺢ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ھﺮ ﮐﺲ ﮐﺎری اﻧﺠﺎم دھﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ‬

‫ﺑﺮ آن ﮐﺎر دﺳﺘﻮر ﻧﺪادهاﯾﻢ؛ ﭘﺲ آن ﮐﺎر ﻣﺮدود اﺳﺖ« ‪.٢‬‬

‫‪ -۹‬ﭘﯿﺸﯽ ﮔﺮﻓﺘﻦ و ﺳﺒﻘﺖ در اﯾﻤﺎن و ﻋﻤﻞ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َّ‬ ‫ۡ‬ ‫َّ‬ ‫َ َّ ٰ ُ َ ۡ َ َّ ُ َ‬ ‫َ َ َ َُ ُ‬ ‫�ن َ‬ ‫ون م َِن ٱل ُم َ�ٰجر َ‬ ‫�ن َّر ِ َ‬ ‫وهم �ِإ ِ ۡح َ ٰ‬ ‫ع‬ ‫ب‬ ‫�‬ ‫ٱ‬ ‫�‬ ‫�‬ ‫ِين‬ ‫ٱ‬ ‫و‬ ‫ار‬ ‫نص‬ ‫�‬ ‫ٱ‬ ‫و‬ ‫﴿وٱل�بِقون ٱ�ول‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ٖ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ َٰ ُ َ ٰ َ َ ٓ ٗ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫َّ ُ َ ۡ ُ ۡ َ َ ُ ْ َ ۡ ُ َ َ َّ َ ُ ۡ َ َّ‬ ‫ت � ِري � َت َها ٱ�ن�ر � ِ�ِين �‬ ‫ِيها �بَد�ۚ‬ ‫ٱ� �نهم ورضوا �نه وأعد لهم ج�ٰ ٖ‬ ‫َ�ٰل َِك ٱ ۡل َف ۡو ُز ٱ ۡل َع ِظ ُ‬ ‫يم‪] ﴾١٠٠‬اﻟﺘﻮﺑﺔ‪.[۱۰۰ :‬‬ ‫»ﭘﯿﺸﮕﺎﻣﺎن ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﻣﮫﺎﺟﺮان و اﻧﺼﺎر و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﯿﮑﯽ روش آﻧﺎن را در ﭘﯿﺶ‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و راه اﯾﺸﺎن را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﭘﯿﻤﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ از آﻧﮫﺎ ﺧﺸﻨﻮد اﺳﺖ و اﯾﺸﺎن ھﻢ از‬ ‫ﺧﺪا ﺧﺸﻨﻮد و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮای آﻧﺎن ﺑﮫﺸﺖ را آﻣﺎده ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ در زﯾﺮ درﺧﺘﺎن و‬ ‫ﮐﺎﺧﮫﺎی آن رودﺧﺎﻧﻪھﺎ ﺟﺎری اﺳﺖ و ﺟﺎوداﻧﻪ در آن ﻣﯽﻣﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﭘﯿﺮوزی ﺑﺰرگ‬

‫و رﺳﺘﮕﺎری ﺳﺘﺮگ«‪.‬‬ ‫رازی ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﺳﺒﻘﺖ در اﯾﻤﺎن‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﻓﻀﯿﻠﺖ اﺳﺖ؛ زﯾﺮا اﻗﺪام آﻧﮫﺎ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم اﯾﻦ ﮐﺎرھﺎ‬ ‫ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽﺷﻮد ﺗﺎ دﯾﮕﺮان ﺑﻪ آﻧﮫﺎ اﻗﺘﺪا ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ھﺮ ﮐﺲ ﺳﻨﺖ‬ ‫ﻧﯿﮑﯽ را ﭘﺎﯾﻪﮔﺬاری ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺎداش آن و ﭘﺎداش ھﺮ ﮐﺲ ﺑﻪ آن ﻋﻤﻞ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﻪ او‬ ‫ﻣﯽرﺳﺪ ‪ .«٣‬زﯾﺮا اﻧﮕﯿﺰهھﺎی ﻣﺮدم در اﺣﻮال دﯾﻨﯽ و دﻧﯿﻮی از آﻧﭽﻪ از اﻓﺮاد ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﻮد‬ ‫ﻣﯽﺑﯿﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻣﯽﺷﻮد ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻣﮫﺎﺟﺮان ﺳﺮان و ﺳﺮدارن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ھﺴﺘﻨﺪ ‪.٤‬‬ ‫‪ -١‬ھﻤﺎن‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪.۴۶۶‬‬ ‫‪ -٢‬ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻻﻗﻀﯿﺔ‪ ،‬ﺑﺎب ﻧﻘﺾ اﻻﺣﮑﺎم اﻟﺒﺎﻃﻠﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪ ،۱۳۴۴‬ﺷﻤﺎرۀ ‪.۱۷۱۸‬‬ ‫‪ -٣‬ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﻌﻠﻢ‪ ،‬ﺑﺎب ﻣﻦ ﺳﻨﻪ ﺳﻨﻪ ﺣﺴﻨﻪ اوﺳﯿﺌﻪ‪ ،‬ﺷﻤﺎرۀ ‪.۱۵‬‬ ‫‪ -٤‬ﺗﻔﺴﯿﺮ رازی‪ ،‬ج ‪ ،۱۵‬ص ‪.۲۰۸‬‬

‫‪٦١٤‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل آن دﺳﺘﻪ از ﻣﮫﺎﺟﺮان اوﻟﯿﻪ ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از ھﻤﻪ ھﺠﺮت ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬را‬ ‫از ﻣﯿﺎن ﻋﻨﺼﺮھﺎی ﯾﮑﺘﺎ و ﮐﻤﯿﺎﺑﯽ ﮐﻪ ﻓﺸﺎرھﺎ و ﺷﮑﻨﺠﻪ و ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ و ﻏﺮﺑﺖ و ﻋﺬاب و‬ ‫ﻣﺮگ در ﺑﺪﺗﺮﯾﻦ ﺻﻮرﺗﮫﺎ را ﺗﺤﻤﻞ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮد ﺗﺎ آﻧﮫﺎ ﭘﺎﯾﮥ ﻣﺤﮑﻢ اﯾﻦ دﯾﻦ در ﻣﮑﻪ و‬ ‫ﺑﻌﺪ از آن ﭘﺎﯾﮥ ﻣﺤﮑﻢ اﯾﻦ دﯾﻦ در ﻣﺪﯾﻨﻪ ھﻤﺮاه آن دﺳﺘﻪ از اﻧﺼﺎر ﮐﻪ در ﯾﺎری ﮐﺮدن و‬ ‫اﯾﻤﺎن ﭘﯿﺸﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻗﺮار ﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬اﻧﺼﺎر ﮔﺮﭼﻪ در آﻏﺎز اﻣﺮ ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻼت آن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﮫﺎﺟﺮان ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻮرد ﻧﮑﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﯿﻌﺖ آﻧﺎن ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج )ﺑﯿﻌﺖ ﻋﻘﺒﻪ( ﺑﺮ‬ ‫اﯾﻦ دﻻﻟﺖ ﮐﺮد ﮐﻪ آﻧﮫﺎ دارای ﺳﺮﺷﺘﯽ ﭘﺎک ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻃﺒﯿﻌﺖ اﯾﻦ دﯾﻦ ﺳﺎزﮔﺎر اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﮫﺎﺟﺮان و اﻧﺼﺎر ﭘﺎﯾﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺤﮑﻤﯽ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻋﺮﺑﯽ ﺑﺮای اﺳﻼم ﺗﺸﮑﯿﻞ دادﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ‬ ‫اﻓﺮادی ﮐﻪ اﯾﻦ ﻓﺸﺎرھﺎ را ﺗﺤﻤﻞ ﻧﮑﺮدﻧﺪ‪ ،‬در ﻣﻮرد دﯾﻦ ﺧﻮد دﭼﺎر ﻓﺘﻨﻪ ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﺎر دﯾﮕﺮ‬ ‫ﺑﻪ ﺟﺎھﻠﯿﺖ ﺑﺮﮔﺸﺘﻨﺪ و اﯾﻦ اﻓﺮاد ﮐﻪ از دﯾﻦ ﺑﺮﮔﺸﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎر اﻧﺪک ﺑﻮدﻧﺪ؛ زﯾﺮا اﯾﻦ اﻣﺮ از‬ ‫ً‬ ‫ﻗﺒﻞ ﮐﺎﻣﻼ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه و ﻣﺸﺨﺺ ﺑﻮد ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ھﯿﭻ ﮐﺲ از ﺟﺎھﻠﯿﺖ ﺑﻪ اﺳﻼم روی‬ ‫ﻧﻤﯽآورد و در راه ﺧﺎردار و ﺧﻄﺮﻧﺎک ﻗﺪم ﻧﻤﯽﮔﺬاﺷﺖ ﺑﻪ ﺟﺰ ﻋﻨﺼﺮھﺎی ﻣﻨﺘﺨﺐ ﮐﻪ در‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﻦ وﺟﻮد اﯾﻤﺎﻧﯽ ﺧﻮد ﻧﻈﯿﺮ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ‪ ١‬و ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﺤﻤﻞ اﯾﻦ ﻣﺸﮑﻼت و ﮔﺮﻓﺘﺎرﯾﮫﺎ‪،‬‬ ‫ﻣﻘﺎم ﻣﮫﺎﺟﺮان و ﺟﺎﯾﮕﺎه واﻻی آﻧﮫﺎ ﺑﺮای ﻣﺎ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ در راه ﺧﺪا اﻧﻔﺎق ﮐﺮدﻧﺪ‬ ‫و ﮐﺎرزا ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻋﻘﯿﺪۀ اﺳﻼﻣﯽ را ﮐﺴﯽ ﻧﻤﯽﭘﺬﯾﺮﻓﺖ و ﯾﺎران اﻧﺪﮐﯽ داﺷﺖ‬ ‫و در اﻓﻖ ﺳﺎﯾﻪای ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻧﻤﯽﺧﻮرد ﮐﻪ اﻣﯿﺪ ﻓﺎﯾﺪهای از آن ﺑﺮود و ﻗﺪرﺗﯽ وﺟﻮد‬ ‫ﻧﺪاﺷﺖ و راﺣﺘﯽ و آﺳﺎﯾﺸﯽ ﻧﺒﻮد و اﯾﻨﮫﺎ ھﻤﻪ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﮫﺎ ﺑﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ‬ ‫از اﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ ﺳﺨﺖ‪ ،‬اﻧﻔﺎق ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﻣﺒﺎرزه ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ ‪.٢‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َٰ ُ‬ ‫َّ‬ ‫َّ‬ ‫ََ َ ُ‬ ‫ث ٱ َّ‬ ‫� ۡم َ� َّ� تُن ِف ُقوا ْ � َ‬ ‫لس َ� ٰ َ� ِٰ‬ ‫ت َوٱ� �ِ‬ ‫ب‬ ‫س‬ ‫﴿وما ل‬ ‫�ض � � َ ۡس َتوِي‬ ‫يل ٱ�ِ َو ِ�ِ مِي�‬ ‫ِ ِ ِ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ ۡ ۡ َ ۡ َ َ َ َ ْ َ َ ۡ َ ُ َ َ َ ٗ ّ َ َّ َ َ ُ ْ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ِين أنفقوا ِم ۢن‬ ‫مِن�م َّم ۡن أنف َق مِن �ب ِل ٱلفتحِ و�ٰتل ۚ أو ٰٓ��ِك أ�ظم درجة مِن ٱ�‬ ‫َ ۡ ُ َ َ َ ُ ْ َ ُ ّٗ‬ ‫َۡ ُ َ َ ‪ٞ‬‬ ‫� ۡس َ ٰ َّ ُ‬ ‫� َو َع َد ٱ َّ ُ‬ ‫� ٱ ُۡ‬ ‫�عد و�ٰتل ۚوا و‬ ‫� � َوٱ� ب ِ َما �ع َملون خبِ�‪] ﴾١٠‬اﻟﺤﺪﯾﺪ‪.[۱۰ :‬‬ ‫»ﭼﺮا در راه ﺧﺪا ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﺒﺨﺸﯿﺪ و ﺧﺮج ﮐﻨﯿﺪ و ﺣﺎل اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺮ ﺟﺎی ﻣﺎﻧﺪه آﺳﻤﺎﻧﮫﺎ و‬ ‫زﻣﯿﻦ ﺑﻪ ﺧﺪا ﻣﯽرﺳﺪ؟ ﮐﺴﺎﻧﯽ از ﺷﻤﺎ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ از ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ )ﻣﮑﻪ( ﺑﺨﺸﯿﺪهاﻧﺪ و )در راه‬ ‫ﺧﺪا( ﺟﻨﮕﯿﺪهاﻧﺪ )ﺑﺎ دﯾﮕﺮان( ﺑﺮاﺑﺮ و ﯾﮑﺴﺎن ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ .‬آﻧﺎن درﺟﻪ و ﻣﻘﺎﻣﺸﺎن ﻓﺮاﺗﺮ و‬

‫‪ -١‬ﻓﯽ ﻇﻼل اﻟﻘﺮآن‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪.۱۷۰۳‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﮫﺠﺮة ﻓﯽ اﻟﻘﺮآن اﻟﮑﺮﯾﻢ‪ ،‬ص ‪.۱۲۴‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﻫﺠﺮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و رﻓﯿﻖ ﺳﻔﺮش‪ ،‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻﺪﯾﻖ س‬

‫‪٦١٥‬‬

‫ﺑﺮﺗﺮ از درﺟﻪ و ﻣﻘﺎم ﮐﺴﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﻓﺘﺢ ﺑﺬل و ﺑﺨﺸﺶ ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ و ﺟﻨﮕﯿﺪهاﻧﺪ‪،‬‬ ‫اﻣﺎ ﺑﻪ ھﺮ ﺣﺎل ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ھﻤﻪ وﻋﺪۀ ﭘﺎداش ﻧﯿﮑﻮ ﻣﯽدھﺪ و او آ ﮔﺎه از ھﺮ آن ﭼﯿﺰی‬

‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ«‪.‬‬ ‫اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ در ﻣﻮرد آﯾﮥ ﺳﻮره ﺗﻮﺑﻪ ﮐﻪ ﻓﻀﯿﻠﺖ ﺳﺎﺑﻘﯿﻦ ﻣﮫﺎﺟﺮان و اﻧﺼﺎر را ﺑﯿﺎن ﮐﺮده‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ ﺧﺒﺮ داده اﺳﺖ ﮐﻪ از ﭘﯿﺸﮕﺎﻣﺎن ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﻣﮫﺎﺟﺮان و‬ ‫اﻧﺼﺎر و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﯿﮑﯽ از آﻧﮫﺎ ﭘﯿﺮوی ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬راﺿﯽ و ﺧﺸﻨﻮد اﺳﺖ؛ ﭘﺲ وای ﺑﻪ‬ ‫ﺣﺎل ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﮫﺎﺟﺮان و اﻧﺼﺎر ﮐﯿﻨﻪ و دﺷﻤﻨﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ آﻧﮫﺎ را و ﯾﺎ ﺑﺮﺧﯽ از‬ ‫آﻧﮫﺎ را ﻧﺎﺳﺰا ﺑﮕﻮﯾﺪ ﯾﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آﻧﮫﺎ ﮐﯿﻨﻪ و ﻧﻔﺮت داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؛ ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﺳﺮور اﺻﺤﺎب‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ آﻧﮫﺎ و ﺧﻠﯿﻔﮥ ﺑﺰرگ‪ ،‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻗﺤﺎﻓﻪ‪ .‬اﯾﻨﮫﺎ ﭼﮕﻮﻧﻪ‬ ‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﻗﺮآن اﯾﻤﺎن داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﻧﺎﺳﺰا ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ از آﻧﮫﺎ‬ ‫راﺿﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ؟ و اﻣﺎ اھﻞ ﺳﻨﺖ ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ از آﻧﮫﺎ راﺿﯽ اﺳﺖ‪ ،‬دوﺳﺖ‬ ‫دارﻧﺪ و ﻣﯽﺳﺘﺎﯾﻨﺪ و ھﺮ ﮐﺲ را ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش ﻧﺎﺳﺰا ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺎﺳﺰا ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ و ھﺮ‬ ‫ﮐﺲ را ﮐﻪ ﺧﺪا را دوﺳﺖ ﻣﯽدارد‪ ،‬دوﺳﺖ ﻣﯽدارﻧﺪ و ﺑﺎ ھﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺧﺪا دﺷﻤﻨﯽ‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬دﺷﻤﻨﯽ ﻣﯽورزﻧﺪ و اھﻞ ﺳﻨﺖ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﭘﯿﺮوی ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺪﻋﺖﮔﺬار‬ ‫ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ و از ﻃﺮف ﺧﻮد ﭼﯿﺰی در دﯾﻦ اﯾﺠﺎد ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬اھﻞ ﺳﻨﺖ ﮔﺮوه‬ ‫رﺳﺘﮕﺎر ﺧﺪا و ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﺆﻣﻦ او ھﺴﺘﻨﺪ ‪.١‬‬ ‫‪ -۱۰‬رﺳﺘﮕﺎری‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ َ َ َ ُ ْ َ َ َ ُ ْ َ َ ٰ َ ُ ْ‬ ‫ۡ َ َ ً‬ ‫ُ‬ ‫َّ ۡ‬ ‫َ‬ ‫س ِه ۡم أ�ظ ُم د َر َجة‬ ‫يل ٱ�ِ بِأم َ�ٰل ِ ِه ۡم َوأنف ِ‬ ‫﴿ٱ�ِين ءامنوا وهاجروا و�هدوا ِ� سب ِ ِ‬ ‫َ َّ َ ُ ْ َ ٰٓ َ ُ ُ ۡ َ ٓ ُ َ‬ ‫عِند ٱ�ِۚ وأو��ِك هم ٱلفا�ِزون‪] ﴾٢٠‬اﻟﺘﻮﺑﺔ‪.[۲۰ :‬‬ ‫»ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن آوردهاﻧﺪ و ﺑﻪ ﻣﮫﺎﺟﺮت ﭘﺮداﺧﺘﻪاﻧﺪ و در راه ﺧﺪا ﺑﺎ ﺟﺎن و ﻣﺎل ﺟﮫﺎد‬ ‫ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬دارای ﻣﻨﺰﻟﺖ واﻻﺗﺮ و ﺑﺰرگﺗﺮی در ﭘﯿﺸﮕﺎه ﺧﺪاﯾﻨﺪ و آﻧﺎن رﺳﺘﮕﺎران و ﺑﻪ‬

‫ﻣﻘﺼﻮد رﺳﻨﺪﮔﺎن ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ«‪.‬‬ ‫ُ َۡٓ َ‬ ‫اﺑﻮﻣﺴﻌﻮد در ﺗﻔﺴﯿﺮ آﯾﻪ ﴿ه ُم ٱلفا� ِ ُزون﴾ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ :‬آﻧﮫﺎ ﺑﻪ رﺳﺘﮕﺎری ﺑﺰرگ ﯾﺎ‬ ‫رﺳﺘﮕﺎری ﻣﻄﻠﻖ اﺧﺘﺼﺎص دارﻧﺪ و ﮔﻮﯾﺎ رﺳﺘﮕﺎری دﯾﮕﺮان در ﺑﺮاﺑﺮ رﺳﺘﮕﺎری آﻧﮫﺎ‬ ‫‪ -١‬ﺗﻔﺴﯿﺮ اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۳۳۲‬‬

‫‪٦١٦‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫رﺳﺘﮕﺎری ﺷﻤﺮده ﻧﻤﯽﺷﻮد ‪.١‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪ ،‬ﻣﮫﺎﺟﺮان را ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺎس ﮐﻪ آﻧﮫﺎ ﺳﺰاوار رﺳﺘﮕﺎری ﺑﺰرگ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪،‬‬ ‫ﺳﺘﻮده اﺳﺖ؛ ﭼﻮن اﯾﻦ رﺳﺘﮕﺎری از ﻣﻨﺒﻊ ﻋﻈﻤﺖ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻣﯽﮔﯿﺮد و رﺳﺘﮕﺎری و‬ ‫ﺳﻌﺎدﺗﯽ ﺑﺰرگﺗﺮ از اﯾﻦ وﺟﻮد ﻧﺪارد ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ آﻧﮫﺎ ﺧﺒﺮ ﻣﯽدھﺪ ﮐﻪ آﻧﮫﺎ در آﺧﺮت از‬ ‫رﺳﺘﮕﺎران ھﺴﺘﻨﺪ و وارد ﺑﮫﺸﺖ ﺧﻮاھﻨﺪ ﺷﺪ و از دوزخ دور ﺧﻮاھﻨﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل‬ ‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ُ‬ ‫ُ ُّ َ ۡ‬ ‫َّ َ ُ َ َّ ۡ َ ُ َ ُ ۡ َ ۡ َ ۡ َ َ َ َ ُ ۡ َ َ‬ ‫َٓ َ ُ َۡ ۡ‬ ‫َّ‬ ‫﴿� �ف ٖس ذا� ِقة ٱلمو ِ �‬ ‫ت ��ما توفون أجور�م يوم ٱل ِق�ٰمةِ� �من زح ِزح ع ِن ٱ�ارِ‬ ‫َ ُ ۡ َ ۡ َ َّ َ َ َ ۡ َ َ َ َ ۡ َ َ ٰ ُ ُّ ۡ َ ٓ َّ َ َ ٰ ُ ۡ ُ‬ ‫ُ‬ ‫وأدخِل ٱ�نة �قد فاز ۗ وما ٱ�يوة ٱ��يا إِ� م�ع ٱلغرورِ‪] ﴾١٨٥‬آل ﻋﻤﺮان‪.[۱۸۵ :‬‬ ‫»ھﺮ ﮐﺴﯽ ﻣﺰۀ ﻣﺮگ را ﻣﯽﭼﺸﺪ و ﺑﯽﮔﻤﺎن ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﭘﺎداش ﺧﻮدﺗﺎن ﺑﻪ ﺗﻤﺎم و ﮐﻤﺎل در‬ ‫روز رﺳﺘﺎﺧﯿﺰ داده ﻣﯽﺷﻮد و ھﺮ ﮐﻪ از آﺗﺶ دوزخ ﺑﻪ دور ﮔﺮدد و ﺑﻪ ﺑﮫﺸﺖ ﺑﺮده ﺷﻮد‪،‬‬ ‫ً‬ ‫واﻗﻌﺎ ﺳﻌﺎدت را ﻓﺮا ﭼﻨﮓ آورده و ﻧﺠﺎت ﭘﯿﺪا ﮐﺮده اﺳﺖ و زﻧﺪﮔﯽ دﻧﯿﺎ ﭼﯿﺰی ﺟﺰ‬

‫ﮐﺎﻻی ﻓﺮﯾﺐ ﻧﯿﺴﺖ«‪.‬‬ ‫‪ -۱۱‬اﯾﻤﺎن ﺣﻘﯿﻘﯽ و راﺳﺘﯿﻦ‬ ‫ﯾﮑﯽ دﯾﮕﺮ از اﯾﻦ ﺻﻔﺖھﺎی ﭘﺴﻨﺪﯾﺪهای ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﮫﺎﺟﺮان را ﺑﺮ آن در ﮐﺘﺎب‬

‫ﺑﺰرﮔﺶ ﺳﺘﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺻﻔﺖ اﯾﻤﺎن ﺣﻘﯿﻘﯽ و راﺳﺘﯿﻦ اﺳﺖ؛ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ َّ َ َ َ ُ ْ َ َ َ ُ ْ َ َ ٰ َ ُ ْ‬ ‫َّ َ َّ َ َ َ ْ َّ َ َ ُ ٓ ْ ُ ْ َ ٰٓ َ‬ ‫َ‬ ‫يل ٱ�ِ وٱ�ِين ءاووا ون�وا أو��ِك‬ ‫﴿وٱ�ِين ءامنوا وهاجروا و�هدوا ِ� سب ِ ِ‬ ‫ُ ُ ُۡ ۡ ُ َ‬ ‫ون َح ّٗقا ۚ ل َّ ُهم َّم ۡغفِ َرة ‪َ ٞ‬ور ۡز ‪ٞ‬ق َكر ‪ٞ‬‬ ‫هم ٱلمؤمِن‬ ‫�م‪] ﴾٧٤‬اﻷﻧﻔﺎل‪.[۷۴ :‬‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫»ﺑﯽﮔﻤﺎن ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن آوردهاﻧﺪ و ﻣﮫﺎﺟﺮت ﮐﺮدهاﻧﺪ و در راه ﺧﺪا ﺟﮫﺎد ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ و‬

‫ً‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﻨﺎه دادهاﻧﺪ و ﯾﺎری ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﺣﻘﯿﻘﺘﺎ ﻣﺆﻣﻦ و ﺑﺎ اﯾﻤﺎﻧﻨﺪ و ﺑﺮای‬

‫آﻧﺎن آﻣﺮزش و روزی ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫در اﯾﻨﺠﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ داﻧﺎ و آ ﮔﺎه از ﻣﮫﺎﺟﺮان ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺣﻘﯿﻘﯽ و واﻗﻌﯽ ﯾﺎد‬ ‫ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ؛ ﭘﺲ ﻣﮫﺎﺟﺮانش ﻧﻤﻮﻧﮥ ﺣﻘﯿﻘﯽ اﯾﻤﺎن ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن ﺑﻌﺪ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫در وﺟﻮد و زﻧﺪﮔﯽ آﻧﮫﺎ ﻧﻤﺎد ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ؛ ھﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ آﻧﮫﺎ اﻟﮕﻮی ﻧﯿﮑﻮ ﺑﺮای ﮐﺴﺎﻧﯽ‬ ‫ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از آﻧﮫﺎ ﻣﯽآﯾﻨﺪ و ﺻﻮرت ﺣﻘﯿﻘﯽ در ﺗﺮﺟﻤﺎن ﺻﻔﺘﮫﺎی ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه در‬ ‫واﻗﻌﯿﺖ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﺗﻔﺴﯿﺮ اﺑﯽ ﻣﺴﻌﻮد‪ ،‬ج ‪ ،۴‬ص ‪.۵۳‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﻫﺠﺮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و رﻓﯿﻖ ﺳﻔﺮش‪ ،‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻﺪﯾﻖ س‬

‫‪٦١٧‬‬

‫َّ َ ۡ ُ ۡ ُ َ َّ َ َ ُ َ َّ ُ َ َ ۡ ُ ُ ُ ُ ۡ َ ُ َ ۡ َ َ‬ ‫َ‬ ‫ت عل ۡي ِه ۡم َءا� ٰ ُت ُهۥ‬ ‫جلت قلو�هم �ذا تل ِي‬ ‫﴿إِ�ما ٱلمؤمِنون ٱ�ِين إِذا ذكِر ٱ� و ِ‬ ‫ۡ‬ ‫َّ ُ َ‬ ‫َ َ‬ ‫َّ َ ُ ُ َ َّ َ َ‬ ‫اد ۡ� ُه ۡم إ َ‬ ‫ي� ٰ ٗنا َو َ َ ٰ‬ ‫ز‬ ‫لصل ٰوة َوم َِّما َر َزق َ�ٰ ُه ۡم‬ ‫� َر ّ� ِ ِه ۡم َ� َت َو�ون‪ ٢‬ٱ�ِين يقِيمون ٱ‬ ‫ِ‬ ‫ُ‬ ‫ٗ‬ ‫ۡ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫‪ٞ‬‬ ‫ْ ٰٓ َ ُ ُ ُ ۡ ُ َ‬ ‫ُ َ‬ ‫ۡ ‪ٞ‬‬ ‫ون َح ّقا ل ُه ۡم َد َر َ‬ ‫تع َ‬ ‫�ٰ ٌ‬ ‫ِند َر ّ� ِ ِه ۡم َو َمغ ِف َرة َورِ ۡزق‬ ‫يُنفِقون‪ ٣‬أو��ِك هم ٱلمؤمِن‬ ‫ۚ‬ ‫َكر ‪ٞ‬‬ ‫�م‪] ﴾٤‬اﻷﻧﻔﺎل‪.[۴-۲ :‬‬ ‫ِ‬

‫»ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺗﻨﮫﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ھﺮ وﻗﺖ ﻧﺎم ﺧﺪا ﺑﺮده ﺷﻮد‪ ،‬دﻟﮫﺎﯾﺸﺎن ھﺮاﺳﺎن‬ ‫ﻣﯽﮔﺮدد و ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ آﯾﺎت او ﺑﺮ آﻧﺎن ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺮ اﯾﻤﺎﻧﺸﺎن ﻣﯽاﻓﺰاﯾﺪ و ﺑﺮ‬ ‫ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﻮد ﺗﻮﮐﻞ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬آﻧﺎن ﮐﺴﺎﻧﯿﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﻤﺎز را ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ و از‬ ‫ً‬ ‫آﻧﭽﻪ ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﻋﻄﺎء ﮐﺮدهاﯾﻢ ﻣﯽﺑﺨﺸﻨﺪ‪ .‬آﻧﺎن واﻗﻌﺎ ﻣﺆﻣﻦ ھﺴﺘﻨﺪ و دارای درﺟﺎت‬

‫ﻋﺎﻟﯽ‪ ،‬ﻣﻐﻔﺮت اﻟﮫﯽ و روزی ﭘﺎک و ﻓﺮاوان در ﭘﯿﺸﮕﺎه ﺧﺪای ﺧﻮد ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ«‪.‬‬ ‫ﺻﻔﺖھﺎی ذﮐﺮ ﺷﺪۀ ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه در زﻧﺪﮔﯽ ﻣﮫﺎﺟﺮان ﻧﻤﺎد ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ و ھﺮ ﮐﺲ ﺑﻪ اﯾﻦ‬ ‫ﺻﻔﺘﮫﺎ ﻣﺘﺼﻒ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺆﻣﻦ راﺳﺘﯿﻦ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽرود ‪.١‬‬ ‫دوم‪ :‬ﻧﻮﯾﺪ ﺑﻪ ﻣﻬﺎﺟﺮان‬

‫ﺳﭙﺲ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮﺧﯽ از ﻧﻌﻤﺖھﺎﯾﯽ را ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﮫﺎﺟﺮان وﻋﺪه و ﻧﻮﯾﺪ داده اﺳﺖ ﮐﻪ در‬ ‫دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت ﺑﻪ آﻧﮫﺎ ﻋﻄﺎ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ذﮐﺮ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮﺧﯽ از اﯾﻦ ﻧﻌﻤﺘﮫﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫‪ -۱‬روزی ﻓﺮاوان در دﻧﯿﺎ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ٗ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َّ‬ ‫�ض ُم َ�ٰغ ٗما كث ِ ٗ‬ ‫َ‬ ‫﴿ َو َمن ُ� َها ۡ‬ ‫� ۡد ِ� ٱ� ِ‬ ‫�� َو َس َعة ۚ َو َمن � ُرج ِم ۢن‬ ‫ِ‬ ‫يل ٱ�ِ ِ‬ ‫جر ِ� سب ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫ُ َّ ُ ۡ ۡ ُ ۡ َ ۡ ُ َ َ ۡ َ َ َ َ ۡ ُ ُ َ َ َّ َ َ َ‬ ‫َّ‬ ‫َۡ‬ ‫َُ‬ ‫ج ًرا إِ� ٱ�ِ َو َر ُس ِ‬ ‫و�ِۦ �م يدرِ�ه ٱلموت �قد و�ع أجرهۥ � ٱ�ِۗ و�ن‬ ‫بيتِهِۦ مها ِ‬ ‫ٗ‬ ‫ٱ َّ ُ‬ ‫� َ� ُف ٗ‬ ‫ور� َّرحِيما‪] ﴾١٠٠‬اﻟﻨﺴﺎء‪.[۱۰۰ :‬‬

‫»ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در راه ﺧﺪا ھﺠﺮت ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺳﺮزﻣﯿﻨﮫﺎی ﻓﺮاخ و آزادی ﻓﺮاوان ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﯿﻨﯽ‬ ‫دﺷﻤﻨﺎن را ﺑﻪ ﺧﺎک ﻣﺬﻟﺖ ﻣﯽﻣﺎﻟﺪ و ﮔﺸﺎﯾﺶ و آﺳﺎﯾﺶ ﺧﻮاھﺪ ﯾﺎﻓﺖ و ھﺮ ﮐﻪ از ﺧﺎﻧﮥ‬ ‫ﺧﻮد ﺑﯿﺮون آﯾﺪ و ﺑﻪ ﺳﻮی ﺧﺪا و رﺳﻮل ھﺠﺮت ﮐﻨﺪ و ﺳﭙﺲ ﻣﺮگ او را درﯾﺎﺑﺪ‪ ،‬اﺟﺮش‬

‫ﺑﺮ ﻋﮫﺪۀ ﺧﺪاﺳﺖ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺴﯽ آﻣﺮزﻧﺪه و ﻣﮫﺮﺑﺎن اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫و از ﺟﻤﻠﻪ ﮔﺸﺎﯾﺶ و ﻓﺮاﺧﯽ روزی ﺑﺮای آﻧﮫﺎ در دﻧﯿﺎ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻏﻨﺎﯾﻢ‬ ‫زﯾﺎدی را ﻋﺎﯾﺪ آﻧﺎن ﮔﺮداﻧﯿﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫‪ -١‬اﻟﮫﺠﺮة ﻓﯽ اﻟﻘﺮآن اﻟﮑﺮﯾﻢ‪ ،‬ص ‪.۱۲۹‬‬

‫‪٦١٨‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ۡ ُ َ َ ۡ ٗ‬ ‫ْ‬ ‫َ َّ َ ُ ۡ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫َۡ‬ ‫ُۡ َ َٓ َُۡ‬ ‫ج ِر�ن ٱ�‬ ‫ِين أخ ِر ُجوا مِن دِ� ٰ ِره ِۡم َوأم َ�ٰل ِ ِه ۡم يَب َتغون فض� ّم َِن ٱ�ِ‬ ‫﴿ل ِلفقراءِ ٱلم�ٰ ِ‬ ‫َّ ُ َ‬ ‫َ ۡ َ ٰ ٗ َ َ ُ ُ َ َّ َ َ َ ُ َ ُ ٓ ُ ْ َ ٰٓ َ ُ‬ ‫ورِض�نا و�ن�ون ٱ� ورسو� ۚۥ أو‬ ‫��ِك ه ُم ٱل�ٰدِقون‪] ﴾٨‬اﻟﺤﺸﺮ‪.[۸ :‬‬ ‫»ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﻏﻨﺎﺋﻢ از آن ﻓﻘﺮای ﻣﮫﺎﺟﺮﯾﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺧﺎﻧﻪ و ﮐﺎﺷﺎﻧﻪ و اﻣﻮال ﺧﻮد ﺑﯿﺮون‬

‫راﻧﺪه ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻓﻀﻞ ﺧﺪا و ﺧﺸﻨﻮدی او را ﻣﯽﺧﻮاھﻨﺪ و ﺧﺪا و ﭘﯿﻐﻤﺒﺮش را‬

‫ﯾﺎری ﻣﯽدھﻨﺪ‪ ،‬اﯾﻨﺎن راﺳﺘﮕﻮﯾﺎﻧﻨﺪ«‪.‬‬ ‫ﭘﺲ ﻏﻨﺎﯾﻢ از آن اﯾﺸﺎن اﺳﺖ؛ ﭼﺮاﮐﻪ آﻧﮫﺎ از ﺧﺎﻧﻪ و ﮐﺎﺷﺎﻧﮥ ﺧﻮد ﺑﯿﺮون راﻧﺪه ﺷﺪهاﻧﺪ‪،‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬آﻧﮫﺎ از ھﻤﮥ ﻣﺮدم ﺑﻪ آن ﺳﺰاوارﺗﺮﻧﺪ ‪.١‬‬ ‫و از ﺟﻤﻠﻪ ﻓﺮاﺧﯽ و ﻓﺮاواﻧﯽ روزی ﺑﺮای آﻧﮫﺎ در دﻧﯿﺎ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﻔﺲھﺎی‬ ‫اﻧﺼﺎر را از ﺑﺨﻞ ورزی ﭘﺎک ﮔﺮداﻧﺪ و دلھﺎی آﻧﺎن را ﺑﺮای ﻣﮫﺎﺟﺮان ﺑﺎز و ﮔﺸﺎده ﻧﻤﻮد؛‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ ۡ ۡ ُ ُّ َ َ ۡ َ َ َ َ ۡ ۡ َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ َّ َ َ َ َّ ُ َّ َ َ ۡ َ َ‬ ‫� ُدون ِ�‬ ‫﴿وٱ�ِين �بوءو ٱ�ار وٱ ِ�ي�ٰن مِن �بل ِ ِهم �ِبون من هاجر إِ� ِهم و� ِ‬ ‫ۡ َ َ ٗ ّ َّ ٓ ُ ُ ْ َ ُ ۡ ُ َ َ َ ٰٓ َ ُ ۡ َ َ ۡ َ َ ۡ َ َ َ ‪ٞ‬‬ ‫اصة ۚ َو َمن‬ ‫س ِهم ولو �ن ب ِ ِهم خص‬ ‫ُص ُدورِهِم حاجة مِما أوتوا و�ؤث ِرون � أنف ِ‬ ‫َ ُ َۡ‬ ‫َ ُ ْ َ ٰٓ َ ُ ُ ۡ ُ ۡ ُ َ‬ ‫سهِۦ فأو��ِك هم ٱلمفل ِحون‪] ﴾٩‬اﻟﺤﺸﺮ‪.[۹ :‬‬ ‫يُوق ش َّح �ف ِ‬ ‫»آﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ از آﻣﺪن ﻣﮫﺎﺟﺮان‪ ،‬ﺧﺎﻧﻪ و ﮐﺎﺷﺎﻧﻪ را آﻣﺎده ﮐﺮدﻧﺪ و اﯾﻤﺎن را )در دل‬ ‫ﺧﻮد اﺳﺘﻮار داﺷﺘﻨﺪ( ﮐﺴﺎﻧﯽ را دوﺳﺖ ﻣﯽدارﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﯿﺶ اﯾﺸﺎن ﻣﮫﺎﺟﺮت ﮐﺮدهاﻧﺪ و‬ ‫در درون اﺣﺴﺎس و رﻏﺒﺖ ﻧﯿﺎزی ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ ﺑﻪ ﭼﯿﺰھﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﮫﺎﺟﺮان داده ﺷﺪه‬ ‫اﺳﺖ واﯾﺸﺎن را ﺑﺮ ﺧﻮد ﺗﺮﺟﯿﺢ ﻣﯽدھﻨﺪ ھﺮ ﭼﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﻮد ﺳﺨﺖ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﮐﺴﺎﻧﯽ‬ ‫ً‬ ‫ﮐﻪ از ﺑﺨﻞ ﻧﻔﺲ ﺧﻮد ﻧﮕﺎھﺪاری و ﻣﺼﻮن ﮔﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﯾﺸﺎن ﻗﻄﻌﺎ رﺳﺘﮕﺎرﻧﺪ«‪.‬‬

‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﮫﺎﺟﺮان وﻋﺪه داده اﺳﺖ ﮐﻪ در دﻧﯿﺎ روزی آﻧﮫﺎ را ﻓﺮاوان ﺧﻮاھﺪ ﮐﺮد و‬ ‫اﯾﻦ وﻋﺪه ﺗﺤﻘﻖ ﯾﺎﻓﺖ؛ ﭼﻮن ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰوﺟﻞ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﻟﮫﯽ ﻗﺮآﻧﯽ ﺧﻮد ﺑﻪ روﺷﻨﯽ و‬ ‫ﺷﯿﻮاﯾﯽ ﺑﻪ اﻣﻮر اﻧﺴﺎن ﻣﯽﭘﺮدازد و ھﯿﭻ ﭼﯿﺰی از ﺧﻄﺮھﺎ را از او ﭘﻨﮫﺎن ﻧﻤﯽدارد ﮐﻪ از‬ ‫آن ﺟﻤﻠﻪ ﺧﺒﺮ ﻣﺮگ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎ ﺑﯿﺎن ﺣﻘﯿﻘﺖھﺎﯾﯽ دﯾﮕﺮ و ﺑﺎ ﺗﻀﻤﯿﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﺒﺤﺎن ﺑﻪ‬ ‫او آراﻣﺶ ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ؛ ﭘﺲ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻘﺮر و ﻣﻌﯿﻦ ﻣﯽدارد ﮐﻪ ھﺠﺮت در راه ﺧﺪاﺳﺖ ‪ ...‬و‬ ‫ﺗﻨﮫﺎ ھﺠﺮت ﻣﻌﺘﺒﺮ در اﺳﻼم ھﻤﯿﻦ اﺳﺖ؛ ﭘﺲ ھﺠﺮت ﺑﺮای ﺛﺮوت و ﯾﺎ ھﺠﺮت ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ‬ ‫ﻧﺠﺎت ﯾﺎﻓﺘﻦ از رﻧﺠﮫﺎ و ﯾﺎ ھﺠﺮت ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻟﺬﺗﮫﺎ و ﺷﮫﻮتھﺎ و ﯾﺎ ھﺠﺮت ﺑﺮای ﮐﺎﻻﯾﯽ از‬ ‫‪ -١‬ﺗﻔﺴﯿﺮ اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ‪ ،‬ج ‪ ،۴‬ص ‪ – ۲۹۵‬ﺗﻔﺴﯿﺮ اﺑﯽﺳﻌﻮد‪ ،‬ج ‪ ،۸‬ص ‪ – ۲۸۸‬ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻓﺘﺢ اﻟﻘﺪﯾﺮ‪ ،‬ج ‪ ،۵‬ص‬ ‫‪ – ۲۰۰‬اﻟﮫﺠﺮة ﻓﯽ اﻟﻘﺮآن اﻟﮑﺮﯾﻢ‪ ،‬ص ‪.۱۳۲‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﻫﺠﺮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و رﻓﯿﻖ ﺳﻔﺮش‪ ،‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻﺪﯾﻖ س‬

‫‪٦١٩‬‬

‫ﮐﺎﻻھﺎی دﻧﯿﻮی‪ ،‬ھﺠﺮت ﻣﺤﺴﻮب ﻧﻤﯽﮔﺮدد‪ ،‬اﻣﺎ ھﺮ ﮐﺲ در راه ﺧﺪا ھﺠﺮت ﮐﻨﺪ‪ ،‬در‬ ‫زﻣﯿﻦ ﮔﺸﺎدﮔﯽ و ﻓﺮاﺧﯽ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ و زﻣﯿﻦ ﺑﺮای او ﺗﻨﮓ ﻧﻤﯽﺷﻮد و ﺑﻪ ﻣﺼﯿﺒﺘﯽ دﭼﺎر‬ ‫ﻧﻤﯽﮔﺮدد و وﺳﯿﻠﮥ ﻧﺠﺎت و روزی و زﻧﺪﮔﯽ را از دﺳﺖ ﻧﻤﯽدھﺪ ‪١‬؛ ﭼﻮن ﺧﺪاوﻧﺪ او را‬ ‫ﯾﺎری ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و اﺷﺘﺒﺎه او را اﺻﻼح ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ -۲‬زدودن ﺑﺪیھﺎی آﻧﺎن و آﻣﺮزش ﮔﻨﺎھﺎﻧﺸﺎن‬ ‫ﯾﮑﯽ دﯾﮕﺮ از ﻧﻌﻤﺘﮫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﺑﻪ ﻣﮫﺎﺟﺮان وﻋﺪه داده اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‬

‫ﺑﺪﯾﮫﺎﯾﺸﺎن را دور ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ وﮔﻨﺎھﺎﻧﺸﺎن را ﻣﯽآﻣﺮزد‪:‬‬ ‫َ ۡ َ َ َ َ ُ ۡ َ ُّ ُ ۡ َ ّ َ ٓ ُ‬ ‫َ َ ُ‬ ‫ّ ُ‬ ‫ض ُ‬ ‫يع َ� َم َل َ� ٰ‬ ‫ِن�م ّمِن َذكر أ ۡو أ َ ٰ‬ ‫﴿فٱستجاب لهم ر�هم � ِ� � أ‬ ‫م‬ ‫ل‬ ‫م‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ن��‬ ‫ٍ‬ ‫ٖ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫َٰ ۡ َ ُ‬ ‫َۡ ُ ُ‬ ‫ِين َه َ‬ ‫اج ُروا َوأ ۡخر ُ‬ ‫وذوا � َ‬ ‫�م ّ ِم ۢن َ� ۡعض فَٱ َّ� َ‬ ‫ي�‬ ‫ب‬ ‫س‬ ‫أ‬ ‫و‬ ‫ِم‬ ‫ه‬ ‫ر‬ ‫ِ�‬ ‫د‬ ‫ِن‬ ‫م‬ ‫وا‬ ‫ج‬ ‫�عض‬ ‫ِ‬ ‫ٖ�‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫َ ََُ َُ ُ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫َ ّ َّ َ ۡ ُ ۡ َ ّ َ ۡ َ ۡ َ َّ ُ ۡ َ َّ‬ ‫ت � ِري مِن �ت ِ َها‬ ‫و�ٰتلوا وقتِلوا �� ِف َرن �نهم س ِ�ٔات ِ ِهم و�دخِلنهم ج�ٰ ٖ‬ ‫�ع َ‬ ‫ٱ ۡ�َنۡ َ� ٰ ُر ثَ َو ٗابا ّم ِۡن عِن ِد ٱ َّ�ِ َوٱ َّ ُ‬ ‫ِندهُۥ ُح ۡس ُن ٱ�َّ َ‬ ‫و‬ ‫اب‪] ﴾١٩٥‬آل ﻋﻤﺮان‪.[۱۹۵ :‬‬ ‫ۚ‬ ‫ِ‬ ‫»ﭘﺲ ﭘﺮوردﮔﺎرﺷﺎن دﻋﺎی اﯾﺸﺎن را ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ و ﭘﺎﺳﺨﺸﺎن را داد ﮐﻪ ﻣﻦ ﻋﻤﻞ ھﯿﭻ ﮐﺴﯽ‬ ‫از ﺷﻤﺎ را ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﻮاه زن ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﻣﺮد‪ ،‬ﺿﺎﯾﻊ ﻧﺨﻮاھﻢ ﮐﺮد‪ .‬ﭘﺎرهای از‬ ‫ﺷﻤﺎ از ﭘﺎرۀ دﯾﮕﺮ ھﺴﺘﯿﺪ‪ ،‬آﻧﺎﻧﮑﻪ ھﺠﺮت ﮐﺮدﻧﺪ و از ﺧﺎﻧﻪھﺎی ﺧﻮد راﻧﺪه ﺷﺪﻧﺪ و در راه‬ ‫ﻣﻦ اذﯾﺖ و آزارﺷﺎن رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ و ﺟﻨﮕﯿﺪﻧﺪ و ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ھﺮ آﯾﻨﻪ ﮔﻨﺎھﺎﺷﺎن را ﻣﯽﺑﺨﺸﻢ‬ ‫و ﺑﻪ ﺑﮫﺸﺘﺸﺎن در ﻣﯽآورم‪ .‬ﺑﮫﺸﺘﯽ ﮐﻪ رودﺧﺎﻧﻪھﺎ در زﯾﺮ آن روان اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﭘﺎداﺷﯽ از‬

‫ﺳﻮی ﺧﺪا اﺳﺖ و ﭘﺎداش ﻧﯿﮑﻮ ﺗﻨﮫﺎ ﻧﺰد ﺧﺪا اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻧﯿﺰ اﺣﺎدﯾﺚ زﯾﺎدی در ﺑﯿﺎن اﯾﻨﮑﻪ ھﺠﺮت از ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ وﺳﯿﻠﻪھﺎﯾﯽ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻨﺎھﺎن را دور ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺳﺒﺐ ﺑﺨﺸﯿﺪه ﺷﺪن ﮔﻨﺎھﺎن ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬رواﯾﺖ ﺷﺪه‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ ﺣﺪﯾﺜﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از اﺑﯽ ﺷﻤﺎﺳﻪ ﻣﮫﺮی رواﯾﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ‬ ‫ﺑﺎﻟﯿﻦ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺎص آﻣﺪﯾﻢ و او در ﺑﺴﺘﺮ ﻣﺮگ ﺑﻮد‪ .‬زﯾﺎد ﮔﺮﯾﻪ ﮐﺮد و ﭼﮫﺮهاش را ﺑﻪ‬ ‫دﯾﻮار ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬ﻓﺮزﻧﺪش ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﺪرﺟﺎن! ﻣﮕﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ ﺗﻮ ﻣﮋده ﻧﺪاده اﺳﺖ؟‬ ‫راوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻋﻤﺮو ﭼﮫﺮهاش را ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ﭼﯿﺰ ﮔﻮاھﯽ دادن ﺑﻪ اﯾﻦ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻌﺒﻮدی ﺟﺰ ﺧﺪا ﻧﯿﺴﺖ و ﻣﺤﻤﺪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اوﺳﺖ‪ .‬ﻣﻦ در ﺳﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻗﺮار داﺷﺘﻢ‬ ‫ﺗﻮ ﻣﺮا دﯾﺪی ﮐﻪ ھﯿﭻ ﮐﺲ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﻣﻦ ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج دﺷﻤﻨﯽ ﻧﻤﯽورزﯾﺪ و ﺑﺴﯿﺎر‬ ‫‪ -١‬ﻓﯽ ﻇﻼل اﻟﻘﺮآن‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۷۴۵‬‬

‫‪٦٢٠‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ً‬ ‫دوﺳﺖ داﺷﺘﻢ ﮐﻪ او را ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﺑﺮﺳﺎﻧﻢ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﻦ در آن ﺣﺎﻟﺖ ﻣﯽﻣﺮدم‪ ،‬ﻗﻄﻌﺎ ﺟﺎﯾﮕﺎه ﻣﻦ‬ ‫دوزخ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ وﻗﺘﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﻼم را در ﻗﻠﺐ ﻣﻦ ﻗﺮار داد‪ ،‬ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج آﻣﺪم و‬ ‫ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬دﺳﺖ ﺧﻮد را ﺑﺪه ﺗﺎ ﺑﺎ ﺗﻮ ﺑﯿﻌﺖ ﮐﻨﻢ‪ ،‬او دﺳﺘﺶ را ﮔﺸﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﻦ دﺳﺖ ﺧﻮد را‬ ‫ﺑﺴﺘﻪ ﻧﮕﺎه داﺷﺘﻢ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻋﻤﺮو! ﺗﻮ را ﭼﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ؟ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻣﯽﺧﻮاھﻢ‬ ‫ﺷﺮط ﺑﮕﺬارم‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﭼﻪ ﺷﺮﻃﯽ؟ ﮔﻔﺘﻢ اﯾﻨﮑﻪ ﮔﻨﺎھﺎﻧﻢ ﺑﺨﺸﯿﺪه ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻣﮕﺮ‬ ‫ﻧﻤﯽداﻧﯽ ﮐﻪ اﺳﻼم ھﻤﮥ آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﭘﯿﺶ از آن ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺎﺑﻮد ﻣﯽﮐﻨﺪ؟ و ھﺠﺮت‬ ‫ﮔﻨﺎھﺎن ﭘﯿﺶ از آن را ﻣﺤﻮ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺣﺞ ﮔﻨﺎھﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ را ﻣﺤﻮ ﻣﯽﮐﻨﺪ؟ و اﻓﺰود ﮐﻪ‬ ‫ﺑﻌﺪ از ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪن ھﯿﭻ ﮐﺲ ﺑﺮای ﻣﻦ ﻣﺤﺒﻮبﺗﺮ و ﮔﺮاﻣﯽﺗﺮ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻧﺒﻮد ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪،‬‬ ‫ھﯿﭻ ﮔﺎه از دﯾﺪن او ﺧﺴﺘﻪ ﻧﻤﯽﺷﺪم؛ ﭼﻮن او را ﺧﯿﻠﯽ ﺑﺰرگ ﻣﯽداﺷﺘﻢ و اﮔﺮ ﭘﺮﺳﯿﺪه‬ ‫ﻣﯽﺷﺪم ﮐﻪ اورا ﺗﻮﺻﯿﻒ ﮐﻨﻢ‪ ،‬ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ او را ﺗﻮﺻﯿﻒ ﮐﻨﻢ؛ ﭼﻮن وﻗﺘﯽ ﺑﻪ او ﻧﮕﺎه‬ ‫ﻣﯽﮐﺮدم‪ ،‬اﯾﺸﺎن را ﺑﺎﻻﺗﺮ از آﻧﭽﻪ ﺑﻮد ﻣﯽدﯾﺪم و اﮔﺮ در آن ﺣﺎﻟﺖ ﻣﯽﻣﺮدم‪ ،‬اﻣﯿﺪوار ﺑﻮدم‬ ‫ﮐﻪ ﺟﺎﯾﮕﺎه ﻣﻦ ﺑﮫﺸﺖ ﺑﺎﺷﺪ؛ ﺳﭙﺲ ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ در اﺧﺘﯿﺎر ﮔﺮﻓﺘﯿﻢ ﮐﻪ ﻧﻤﯽداﻧﻢ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻦ‬ ‫در آن ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد؛ ﭘﺲ ھﺮﮔﺎه ﻣﻦ ﻣﺮدم‪ ،‬زن ﻧﻮﺣﻪﮔﺮی ھﻤﺮاه ﻣﻦ ﻧﺒﺎﺷﺪ و آﺗﺶ‬ ‫روﺷﻦ ﻧﮑﻨﯿﺪ و ھﺮﮔﺎه ﻣﺮا دﻓﻦ ﮐﺮدﯾﺪ ﺑﺮ ﻣﻦ ﺧﺎک ﺑﺮﯾﺰﯾﺪ؛ ﺳﭙﺲ اﻃﺮاف ﻗﺒﺮ ﻣﻦ ﺑﻪ‬ ‫اﻧﺪازهای ﮐﻪ ﺷﺘﺮی را ذﺑﺢ ﮐﻨﻨﺪ و ﮔﻮﺷﺖھﺎﯾﺶ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎﯾﺴﺘﯿﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﺷﻤﺎ اﻧﺲ‬ ‫ﺑﮕﯿﺮم و ﺑﺒﯿﻨﻢ ﮐﻪ ﭼﻪ ﭘﺎﺳﺨﯽ ﺑﻪ ﻗﺎﺻﺪان ﭘﺮوردﮔﺎرم ﻣﯽدھﻢ ‪.١‬‬ ‫ﻧﻮوی در ﺷﺮح اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ :‬ﺟﺎﯾﮕﺎه اﺳﻼم و ھﺠﺮت و ﺣﺞ‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺰرگ‬ ‫اﺳﺖ و ھﺮ ﯾﮏ از اﯾﻦ ﮐﺎرھﺎ ﮔﻨﺎھﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﭘﯿﺶ از آن اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺤﻮ ﻣﯽﮐﻨﺪ و‬ ‫ﻧﯿﺰ ﻣﺴﺘﺤﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮدی ﮐﻪ در ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺮگ ﻗﺮار دارد‪ ،‬ﮔﻮﺷﺰد ﺷﻮد ﮐﻪ ﮔﻤﺎن ﻧﯿﮏ‬ ‫ﺑﻪ ﭘﺮوردﮔﺎرش داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و آﯾﺎت اﻣﯿﺪﺑﺨﺶ و اﺣﺎدﯾﺜﯽ ﮐﻪ از ﺑﺨﺸﻮده ﺷﺪن ﮔﻨﺎھﺎن‬ ‫ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺰد او ﺗﻼوت ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻪ ﻧﻌﻤﺖھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮای ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن آﻣﺎده‬ ‫ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﮋده داده ﺷﻮد ﺗﺎ ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺣﺴﻦ ﻇﻦ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺮ ھﻤﺎن ﺣﺴﻦ ﻇﻦ‬ ‫ﺑﻤﯿﺮد و رﻋﺎﯾﺖ اﯾﻦ ادب ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﻣﺴﺘﺤﺐ اﺳﺖ ‪.٢‬‬ ‫‪ -۳‬ارزش و ﻣﻘﺎم ﻣﻌﻨﻮی آﻧﺎن ﻧﺰد ﭘﺮوردﮔﺎر‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﺑﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن آوردﻧﺪ و در راه ﺧﺪا ﺑﺎ ﻣﺎلھﺎ و ﺟﺎنھﺎیﺷﺎن ﺑﻪ‬ ‫‪ -١‬ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻻﯾﻤﺎن‪ ،‬ﺑﺎب ﮐﻮن اﻻﺳﻼم ﯾﮫﺪم ﻣﺎ ﻗﺒﻠﻪ‪ ،‬ﺷﻤﺎرۀ ‪.۱۹۲‬‬ ‫‪ -٢‬ﺷﺮح ﻧﻮوی ﺑﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪ ۱۲۵‬ﺑﺎ اﻧﺪﮐﯽ ﺗﺼﺮف – اﻟﮫﺠﺮة ﻓﯽ اﻟﻘﺮآن اﻟﮑﺮﯾﻢ‪ ،‬ص ‪.۱۳۸‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﻫﺠﺮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و رﻓﯿﻖ ﺳﻔﺮش‪ ،‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻﺪﯾﻖ س‬

‫‪٦٢١‬‬

‫ھﺠﺮت و ﺟﮫﺎد ﭘﺮداﺧﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬وﻋﺪه داده اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻘﺎم ﺑﺰرﮔﯽ ﻧﺰد ﺧﺪاوﻧﺪ دارﻧﺪ؛ ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ َ َ ً‬ ‫ُ‬ ‫َّ ۡ‬ ‫اج ُروا ْ َو َ‬ ‫ِين َء َام ُنوا ْ َو َه َ‬ ‫� ٰ َه ُدوا ْ � َ‬ ‫﴿ٱ َّ� َ‬ ‫س ِه ۡم أ�ظ ُم د َر َجة‬ ‫ب‬ ‫س‬ ‫يل ٱ�ِ بِأم َ�ٰل ِ ِه ۡم َوأنف ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫َ َّ َ ُ ْ َ ٰٓ َ ُ ۡ َ ٓ َ‬ ‫عِند ٱ�ِۚ وأو‬ ‫��ِك ه ُم ٱلفا� ِ ُزون‪] ﴾٢٠‬اﻟﺘﻮﺑﺔ‪.[۲۰ :‬‬ ‫»ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن آوردهاﻧﺪ و ﺑﻪ ﻣﮫﺎﺟﺮت ﭘﺮداﺧﺘﻪاﻧﺪ و در راه ﺧﺪا ﺑﺎ ﺟﺎن و ﻣﺎل ﺟﮫﺎد‬ ‫ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬دارای ﻣﻨﺰﻟﺖ واﻻﺗﺮ و ﺑﺰرگﺗﺮی در ﭘﯿﺸﮕﺎه ﺧﺪاﯾﻨﺪ و آﻧﺎن رﺳﺘﮕﺎران و ﺑﻪ‬

‫ﻣﻘﺼﻮد رﺳﻨﺪﮔﺎن ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ«‪.‬‬ ‫ﻓﺨﺮ رازی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ دارای اﯾﻦ ﭼﮫﺎر ﺻﻔﺖ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬در ﻧﮫﺎﯾﺖ ﺑﺰرﮔﯽ و‬ ‫ﺑﻠﻨﺪی ﻗﺮار دارﻧﺪ؛ ﭼﻮن اﻧﺴﺎن ﻣﺘﺸﮑﻞ از ﺳﻪ ﭼﯿﺰ اﺳﺖ‪ :‬روح‪ ،‬ﺑﺪن و ﻣﺎل‪ .‬وﻗﺘﯽ ﮐﻔﺮ از‬ ‫روح دور ﺷﻮد و اﯾﻤﺎن در آن ﺟﺎی ﮔﯿﺮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻘﺎم ﺷﺎﯾﺴﺘﮥ ﺧﻮد دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ‬ ‫ﺟﺴﻢ و ﻣﺎل ﺑﺮ اﺛﺮ ھﺠﺮت دﭼﺎر ﻧﻘﺼﺎن ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ ﺟﮫﺎد درﻣﻌﺮض‬ ‫ﻧﺎﺑﻮدی ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ و ﺷﮑﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﻣﺎل و ﺟﺎن را دوﺳﺖ دارد و از آﻧﮫﺎ در‬ ‫ﺻﻮرﺗﯽ روﯾﮕﺮداﻧﯽ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﺒﻮﺑﯽ ﺑﺎﻻﺗﺮ دﺳﺖ ﯾﺎﺑﺪ؛ ﭘﺲ ﺑﺮای آﻧﺎن ﻃﻠﺐ‬ ‫ﺧﺸﻨﻮدی ﺧﺪاوﻧﺪ از ﺟﺎن و ﻣﺎل ﻣﮫﻢﺗﺮ ﺑﻮد؛ ﭼﺮاﮐﻪ آﻧﺎن آﺧﺮت را ﺑﺮ ﺟﺎن و ﻣﺎل ﺧﻮﯾﺶ‬ ‫ﺗﺮﺟﯿﺢ دادﻧﺪ؛ ﭘﺲ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﺣﺼﻮل ﺻﻔﺘﮫﺎی ﭼﮫﺎرﮔﺎﻧﮥ ﻓﻮق‪ ،‬اﻧﺴﺎن ﺑﻪ آﺧﺮﯾﻦ‬ ‫ﻣﻘﺎﻣﮫﺎی اﻧﺴﺎﻧﯿﺖ ﻣﯽرﺳﺪ ‪.١‬‬ ‫ﭘﺲ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن آوردﻧﺪ و ھﺠﺮت ﻧﻤﻮدﻧﺪ و در راه ﺧﺪا ﺑﺎ ﻣﺎل و ﺟﺎن ﺧﻮد ﺟﮫﺎد‬ ‫ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺰد ﺧﺪاوﻧﺪ دارای ﺑﺎﻻﺗﺮﯾﻦ و ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﻣﻘﺎم ھﺴﺘﻨﺪ و ﺑﻪ آﻧﮫﺎ ﭘﺎداش ﺑﺰرگﺗﺮی‬ ‫از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺣﺠﺎج آب ﻣﯽدھﻨﺪ و ﻣﺴﺠﺪاﻟﺤﺮام را آﺑﺎد ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬اﺧﺘﺼﺎص ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﺲ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻓﻀﯿﻠﺖ ھﺠﺮت و ﺟﮫﺎد ﺑﺎ ھﺮ دو ﻧﻮع‪ ،‬ﻣﺎﻟﯽ و ﺟﺎﻧﯽ‪ ،‬دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ‪،‬‬ ‫ﻣﻘﺎم ﺑﺎﻻﺗﺮ و ﺑﺰرگﺗﺮی از ﮐﺴﺎﻧﯽ دارﻧﺪ ﮐﻪ دارای ﭼﻨﯿﻦ ﻓﻀﯿﻠﺘﯽ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ ‪.٢‬‬ ‫‪ -۴‬آﻧﮫﺎ ﺳﺰاوار ﺑﮫﺸﺖ و ھﻤﯿﺸﻪ ﻣﺎﻧﺪن در آن ھﺴﺘﻨﺪ‬ ‫از ﺟﻤﻠﻪ ﻧﻌﻤﺖھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮای ﻣﮫﺎﺟﺮان آﻣﺎده ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﮫﺸﺖ و ﺟﺎوداﻧﻪ‬

‫ﻣﺎﻧﺪن در آن اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َّ ۡ‬ ‫اج ُروا ْ َو َ‬ ‫سه ۡم أ ۡ� َظ ُم َد َر َج ًة ع َ‬ ‫ِين َء َام ُنوا ْ َو َه َ‬ ‫� ٰ َه ُدوا ْ � َ‬ ‫﴿ٱ َّ� َ‬ ‫ِند‬ ‫ب‬ ‫س‬ ‫يل ٱ�ِ بِأم َ�ٰل ِ ِه ۡم َوأنف ِِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫‪ -١‬ﺗﻔﺴﯿﺮ رازی‪ ،‬ج ‪ ،۱۶‬ص ‪ ۱۳‬و ﺑﻌﺪ از آن ﺑﺎ اﻧﺪﮐﯽ ﺗﺼﺮف‪.‬‬ ‫‪ -٢‬ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻣﺮاﻏﯽ‪ ،‬ج ‪ ،۱۰‬ص ‪.۷۸‬‬

‫‪٦٢٢‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫َّ َ ُ ْ َ ٰٓ َ ُ ُ ۡ َ ٓ ُ َ‬ ‫� ُه ۡم َر ُّ� ُهم ب َر ۡ َ‬ ‫�ة ّم ِۡن ُه َور ۡض َ�ٰن َو َج َّ�ٰت ل َّ ُه ۡم � َ‬ ‫ون‪ ٢٠‬يُبَ ّ ِ ُ‬ ‫ِيها‬ ‫ٱ�ِۚ وأو��ِك هم ٱلفا�ِز‬ ‫ٖ‬ ‫ٖ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ٖ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫�ع َ‬ ‫ِيها ٓ �بَ ًد�ۚ إ َّن ٱ َّ َ‬ ‫ِين � َ‬ ‫ِندهُ ٓۥ أ ۡج ٌر َع ِظ ‪ٞ‬‬ ‫نَعِ ‪ٞ‬‬ ‫يم‪َ �ِ ٰ �َ ٢١‬‬ ‫يم ُّمقِ ٌ‬ ‫يم‪] ﴾٢٢‬اﻟﺘﻮﺑﺔ‪.[۲۲-۲۰ :‬‬ ‫ِ‬ ‫»ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن آوردهاﻧﺪ و ﺑﻪ ﻣﮫﺎﺟﺮت ﭘﺮداﺧﺘﻪاﻧﺪ و در راه ﺧﺪا ﺑﺎ ﺟﺎن و ﻣﺎل ﺟﮫﺎد‬ ‫ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬دارای ﻣﻨﺰﻟﺖ واﻻﺗﺮ و ﺑﺰرگﺗﺮی در ﭘﯿﺸﮕﺎه ﺧﺪاﯾﻨﺪ و آﻧﺎن رﺳﺘﮕﺎران و ﺑﻪ‬ ‫ﻣﻘﺼﻮد رﺳﻨﺪﮔﺎن ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﭘﺮوردﮔﺎرﺷﺎن آﻧﺎن را ﺑﻪ رﺣﻤﺖ ﺧﻮد و ﺧﻮﺷﻨﻮدی و‬ ‫ﺑﮫﺸﺘﯽ ﻣﮋده ﻣﯽدھﺪ ﮐﻪ در آن ﻧﻌﻤﺘﮫﺎی ﺟﺎوداﻧﻪ دارﻧﺪ‪ .‬ھﻤﻮاره در ﺑﮫﺸﺖ ﻣﺎﻧﺪﮔﺎر‬

‫ﻣﯽﻣﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺑﯽﮔﻤﺎن در ﭘﯿﺸﮕﺎه ﺧﺪا ﭘﺎداش ﺑﺰرﮔﯽ ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫ﺷﻮﮐﺎﻧﯽ در ﺗﻔﺴﯿﺮ اﯾﻦ آﯾﺎت ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ذﮐﺮ ﮐﺮدن رﺣﻤﺖ و رﺿﻮان و ﺟﻨﺖ ﺑﻪ ﺻﯿﻐﮥ‬ ‫ﻧﮑﺮه ﺑﺮای ﺗﻌﻈﯿﻢ و ﺑﯿﺎن ﺑﺰرﮔﯽ آن اﺳﺖ و ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﺗﻮﺻﯿﻒ وﺻﻒﮐﻨﻨﺪﮔﺎن و ﺗﺼﻮﯾﺮ‬ ‫ﺗﺼﻮر ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن اﺳﺖ و ﻧﻌﯿﻢ ﻣﻘﯿﻢ ﯾﻌﻨﯽ ﻧﻌﻤﺖ ﭘﺎﯾﺪاری ﮐﻪ ھﻤﻮاره ھﺴﺖ و ﻣﻨﻘﻄﻊ‬ ‫ﻧﻤﯽﺷﻮد و ذﮐﺮ اﺑﺪ ﺑﻌﺪ از ﺧﻠﻮد ﺑﺮای ﺗﺄﮐﯿﺪ اﺑﺪﯾﺖ و ﺟﺎوداﻧﮕﯽ اﺳﺖ ‪.١‬‬ ‫اﯾﻦ ﻣﮋده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﻻﺗﺮ از اﯾﻦ ﻣﮋدهای وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬ھﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﺮدان و زﻧﺎن ﻣﺆﻣﻦ وﻋﺪه و ﻣﮋده داده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫َ َّ‬ ‫﴿ َو َع َد ٱ َّ ُ ۡ ۡ َ ۡ ۡ َ‬ ‫ِين � َ‬ ‫�ت ِ َها ٱ�نۡ َ� ٰ ُر َ�ٰ ِ� َ‬ ‫ِيها‬ ‫ت � ِري مِن‬ ‫� ٱل ُمؤ ِمن ِ� َوٱل ُمؤمِ�ٰ ِ‬ ‫ت ج�ٰ ٖ‬ ‫ٗ‬ ‫َ ۡ َ ۡ َ ٰ ‪َ ۡ ُ َ َ ُ َ ۡ َ َّ َ ّ ٞ‬‬ ‫َ َّ‬ ‫َو َم َ ٰ‬ ‫�ۚ �ٰل ِك ه َو ٱلف ۡو ُز‬ ‫ت عد ٖ �ن ورِض�ن مِن ٱ�ِ أ�‬ ‫� َن َط ّي ِ َبة ِ� ج�ٰ ِ‬ ‫� ِ‬ ‫ٱ ۡل َع ِظ ُ‬ ‫يم‪] ﴾٧٢‬اﻟﺘﻮﺑﺔ‪.[۷۲ :‬‬ ‫»ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﺮدان و زﻧﺎن ﻣﺆﻣﻦ ﺑﮫﺸﺖ را وﻋﺪه داده اﺳﺖ ﮐﻪ در زﯾﺮ )ﮐﺎﺧﮫﺎ و‬ ‫درﺧﺖھﺎی( آن ﺟﻮﯾﺒﺎرھﺎ روان اﺳﺖ و ﺟﺎوداﻧﻪ در آن ﻣﯽﻣﺎﻧﻨﺪ و ﻣﺴﮑﻨﮫﺎی ﭘﺎﮐﯽ را در‬ ‫ﺑﮫﺸﺖ ﺟﺎوﯾﺪان ﺑﺪاﻧﺎن وﻋﺪه داده اﺳﺖ و ﺧﻮﺷﻨﻮدی ﺧﺪا ﺑﺎﻻﺗﺮ از ھﺮ ﭼﯿﺰی اﺳﺖ‪،‬‬

‫ﭘﯿﺮوزی ﺑﺰرگ ھﻤﯿﻦ اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫‪ -۵‬رﺳﺘﮕﺎری ﺑﺰرگ و ﺧﺸﻨﻮدی ﺧﺪاوﻧﺪ از آﻧﮫﺎ‬ ‫از ﺟﻤﻠﻪ ﻧﻌﻤﺖھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﮫﺎﺟﺮان وﻋﺪه داده اﺳﺖ‪ ،‬رﺳﺘﮕﺎری ﺑﺰرگ اﺳﺖ‬

‫ﮐﻪ ﻧﺼﯿﺐ آﻧﮫﺎ ﻣﯽﮔﺮدد‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ َ َ ً‬ ‫ُ‬ ‫َّ ۡ‬ ‫اج ُروا ْ َو َ‬ ‫ِين َء َام ُنوا ْ َو َه َ‬ ‫� ٰ َه ُدوا ْ � َ‬ ‫﴿ٱ َّ� َ‬ ‫س ِه ۡم أ�ظ ُم د َر َجة‬ ‫ب‬ ‫س‬ ‫يل ٱ�ِ بِأم َ�ٰل ِ ِه ۡم َوأنف ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫َ َّ َ ُ ْ َ ٰٓ َ ُ ۡ َ ٓ َ‬ ‫عِند ٱ�ِۚ وأو‬ ‫��ِك ه ُم ٱلفا� ِ ُزون‪] ﴾٢٠‬اﻟﺘﻮﺑﺔ‪.[۲۰ :‬‬ ‫‪ -١‬ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻓﺘﺢ اﻟﻘﺪﯾﺮ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪ – ۳۴۵‬اﻟﮫﺠﺮة ﻓﯽ اﻟﻘﺮآن اﻟﮑﺮﯾﻢ‪ ،‬ص ‪.۱۴۲‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﻫﺠﺮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و رﻓﯿﻖ ﺳﻔﺮش‪ ،‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻﺪﯾﻖ س‬

‫‪٦٢٣‬‬

‫»ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن آوردهاﻧﺪ و ﺑﻪ ﻣﮫﺎﺟﺮت ﭘﺮداﺧﺘﻪاﻧﺪ و در راه ﺧﺪا ﺑﺎ ﺟﺎن و ﻣﺎل ﺟﮫﺎد‬ ‫ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬دارای ﻣﻨﺰﻟﺖ واﻻﺗﺮ و ﺑﺰرگﺗﺮی در ﭘﯿﺸﮕﺎه ﺧﺪاﯾﻨﺪ و آﻧﺎن رﺳﺘﮕﺎران و ﺑﻪ‬

‫ﻣﻘﺼﻮد رﺳﻨﺪﮔﺎن ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ«‪.‬‬ ‫ﺧﺸﻨﻮدی ﺧﺪاوﻧﺪ از آﻧﮫﺎ از ﻧﻌﻤﺖھﺎﯾﯽ ﮐﻪ آﻧﺎن از آن ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺰرگﺗﺮ اﺳﺖ و آن‬ ‫ﻧﮫﺎﯾﺖ اﺣﺴﺎن ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺎﻻﺗﺮﯾﻦ ﻧﻌﻤﺖ و ﮐﺎﻣﻞﺗﺮﯾﻦ ﭘﺎداش اﺳﺖ ‪ ١‬ھﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ ﮔﻔﺘﮥ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ آن دﻻﻟﺖ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫َ َّ‬ ‫﴿ َو َع َد ٱ َّ ُ ۡ ۡ َ ۡ ۡ َ‬ ‫ِين � َ‬ ‫�ت ِ َها ٱ�نۡ َ� ٰ ُر َ�ٰ ِ� َ‬ ‫ِيها‬ ‫ت � ِري مِن‬ ‫� ٱل ُمؤ ِمن ِ� َوٱل ُمؤمِ�ٰ ِ‬ ‫ت ج�ٰ ٖ‬ ‫ٗ‬ ‫َ ۡ َ ۡ َ ٰ ‪َ ۡ ُ َ َ ُ َ ۡ َ َّ َ ّ ٞ‬‬ ‫َ َّ‬ ‫َو َم َ ٰ‬ ‫�ۚ �ٰل ِك ه َو ٱلف ۡو ُز‬ ‫ت عد ٖ �ن ورِض�ن مِن ٱ�ِ أ�‬ ‫� َن َط ّي ِ َبة ِ� ج�ٰ ِ‬ ‫� ِ‬ ‫ٱ ۡل َع ِظ ُ‬ ‫يم‪] ﴾٧٢‬اﻟﺘﻮﺑﺔ‪.[۷۲ :‬‬ ‫»ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﺮدان و زﻧﺎن ﻣﺆﻣﻦ ﺑﮫﺸﺖ را وﻋﺪه داده اﺳﺖ ﮐﻪ در زﯾﺮ )ﮐﺎﺧﮫﺎ و‬ ‫درﺧﺘﮫﺎی( آن ﺟﻮﯾﺒﺎرھﺎ روان اﺳﺖ و ﺟﺎوداﻧﻪ در آن ﻣﯽﻣﺎﻧﻨﺪ و ﻣﺴﮑﻨﮫﺎی ﭘﺎﮐﯽ را در‬ ‫ﺑﮫﺸﺖ ﺟﺎوﯾﺪان ﺑﺪاﻧﺎن وﻋﺪه داده اﺳﺖ و ﺧﻮﺷﻨﻮدی ﺧﺪا ﺑﺎﻻﺗﺮ از ھﺮ ﭼﯿﺰی اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﭘﯿﺮوزی ﺑﺰرگ ھﻤﯿﻦ اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫رﺿﺎﯾﺖ و ﺧﺸﻨﻮدی ﺧﺪاوﻧﺪ ھﺮﭼﻨﺪ در ذات ﺧﻮد ﺑﺎﻻﺗﺮﯾﻦ و ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ﭘﺎداﺷﮫﺎ اﺳﺖ‪،‬‬ ‫ّاﻣﺎ ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦ ﭘﺎداش و ﻧﺘﺎﯾﺠﯽ ﻧﯿﺰ در ﺑﺮدارد‪ .‬ﻣﻨﻈﻮر از راﺿﯽ ﺑﻮدن آﻧﮫﺎ از ﺧﺪا اﯾﻦ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ وﻗﺖ ﺑﺮﺧﻮرداری از ﻧﻌﻤﺖھﺎ ﺑﻪ ﺧﺪا اﻋﺘﻤﺎد و ﺗﮑﯿﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻪ ھﻨﮕﺎم‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﺪن ﺑﻪ ﻣﺼﯿﺒﺘﮫﺎ ﺑﺮدﺑﺎری ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺗﻌﺒﯿﺮ ﻗﺮآﻧﯽ ھﻤﺎن ﻣﻌﻨﺎی ﺧﺸﻨﻮدی‬ ‫ﻓﺮاﮔﯿﺮ و ﻣﺘﺒﺎدل ﺑﯿﻦ ﺧﺪا و اﯾﻦ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺑﺮﮔﺰﯾﺪهاش را ﺑﯿﺎن ﻣﯽدارد و ﺟﺎﯾﮕﺎه اﯾﻦ‬ ‫اﻧﺴﺎﻧﮫﺎی ﺑﺮﮔﺰﯾﺪه را ﺑﺎﻻ ﻣﯽﺑﺮد ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﭘﺮوردﮔﺎرﺷﺎن رﺿﺎﯾﺖ و ﺧﺸﻨﻮدی ﻣﺒﺎدﻟﻪ‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺣﺎل آﻧﮑﻪ او ﭘﺮوردﮔﺎر آﻧﺎن اﺳﺖ و آﻧﮫﺎ ﺑﻨﺪﮔﺎن اوﯾﻨﺪ و در واﻗﻊ آن ﺣﺎﻟﺖ و‬ ‫ﺟﺎﯾﮕﺎه و ﻓﻀﺎ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪای اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﻠﻤﺎت ﺑﺸﺮی ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ از آن ﺗﻌﺒﯿﺮ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬اﻣﺎ از ﺧﻼل‬ ‫ﻧﺺ ﻗﺮآﻧﯽ ﺑﺎ روح ﺑﯿﺪار و ﻗﻠﺐ ﺑﺎز و ﺣﺲ ﭘﻮﯾﺎ آﺷﮑﺎر و ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽﺷﻮد و ﻧﺸﺎن و‬ ‫اﻓﺘﺨﺎر آن ﻣﺸﺎھﺪه ﻣﯽﮔﺮدد ‪.٢‬‬ ‫ﻣﻮارد ذﮐﺮ ﺷﺪه‪ ،‬ﻧﻤﻮﻧﻪای از اﻣﻮری اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﺎداش ﺑﻪ ﻣﮫﺎﺟﺮان ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺎﻃﺮ ﺟﮫﺎد ﻃﺎﻗﺖﻓﺮﺳﺎی آﻧﮫﺎ وﻋﺪه داده اﺳﺖ‪ .‬ﻣﮫﺎﺟﺮان‪ ،‬ﺑﺎ اﯾﻤﺎن راﺳﺦ و ﯾﻘﯿﻦ ﺧﺎﻟﺺ‬ ‫‪ -١‬ﺗﻔﺴﯿﺮ اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪ – ۳۲۰‬ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻣﺮاﻏﯽ‪ ،‬ج ‪ ،۱۰‬ص ‪ – ۷۹‬اﻟﮫﺠﺮة ﻓﯽ اﻟﻘﺮآن اﻟﮑﺮﯾﻢ‪ ،‬ص ‪.۱۴۴‬‬ ‫‪ -٢‬ﻓﯽ ﻇﻼل اﻟﻘﺮآن‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪.۱۷۰۵‬‬

‫‪٦٢٤‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﺧﻮد ﺑﻪ ﺟﺎھﻠﯿﺖ اﺟﺎزه ﻧﺪادﻧﺪ ﮐﻪ دﻋﻮت را در ﻣﮑﻪ زﻧﺪه ﺑﻪ ﮔﻮر ﮐﻨﺪ و ﺣﺎل آﻧﮑﻪ دﻋﻮت‬ ‫در آﻏﺎز ﻣﺮاﺣﻞ ﺧﻮﯾﺶ ﻧﻮﭘﺎ ﺑﻮد‪ .‬آﻧﮫﺎ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮﺷﺎن وﺣﯽ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﻤﺴﮏ‬ ‫ﺟﺴﺘﻨﺪ و ﺣﻤﺎﻗﺖ ﻗﺮﯾﺶ در ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ آﻧﮫﺎ ﻧﻪ ﺗﻨﮫﺎ ﻣﻮﺟﺐ ﺳﺴﺘﯽ اﯾﻤﺎن آﻧﺎن ﻧﮕﺮدﯾﺪ؛‬ ‫ﺑﻠﮑﻪ اﯾﻤﺎن و اﻋﺘﻘﺎد آﻧﺎن ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﺑﻪ آن ھﺪاﯾﺖ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و اﯾﻤﺎن آورده ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﺤﮑﻢﺗﺮ‬ ‫و اﺳﺘﻮارﺗﺮ ﮔﺮدﯾﺪﻧﺪ‪ .‬ﻗﺮﯾﺸﯿﺎن وﻗﺘﯽ در ﺳﺘﻢ و ﺑﺪرﻓﺘﺎری ﺧﻮد از ﺣﺪ ﮔﺬﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﺮدﺑﺎر اﺟﺎزه ھﺠﺮت از ﻣﮑﻪ را داد و آﻧﮫﺎ داراﯾﯿﮫﺎ و ﺧﺎﻧﻪھﺎﯾﺸﺎن را ﺗﺮک‬ ‫ﮐﺮدﻧﺪ و ﻗﺼﺪ ھﺠﺮت ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﻣﺪﯾﻨﻪ را ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻧﮕﯿﺰۀ ھﺠﺮت آﻧﮫﺎ ﺗﺮس از ﮐﻔﺮ و ﯾﺎ‬ ‫اﻣﯿﺪ ﺑﻪ ﺟﻤﻊآوری ﺛﺮوت و دﻧﯿﺎ ﻧﺒﻮد؛ ﺑﻠﮑﻪ آﻧﮫﺎ ﺑﺎ اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﺧﻮد ﺑﻪ رﺣﻤﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫اﻣﯿﺪوار ﺑﻮدﻧﺪ و ﻓﻀﻞ او را ﻣﯽﺟﺴﺘﻨﺪ وﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺧﺸﻨﻮدی و رﺿﺎی او ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪،‬‬ ‫آﻧﮫﺎ ﻧﻪ ﺗﻨﮫﺎ ﺷﺎﯾﺴﺘﮥ ﻧﻌﻤﺘﮫﺎﯾﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﺪا در دﻧﯿﺎ ﺑﻪ آﻧﮫﺎ داده اﺳﺖ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺷﺎﯾﺴﺘﮥ‬ ‫ﭘﺎداش ﺑﺰرﮔﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮای آﻧﮫﺎ در ﻗﯿﺎﻣﺖ آﻣﺎده ﮐﺮده اﺳﺖ ‪.١‬‬ ‫ﺳﻮم‪ :‬وﻋﯿﺪ و ﻫﺸﺪار ﺑﻪ ﻣﺘﺨﻠﻔﺎن ﻫﺠﺮت‬

‫ﺷﯿﻮۀ ﻗﺮآﻧﯽ در وﻋﺪه و وﻋﯿﺪ و ھﺸﺪار دادن‪ ،‬ﺑﻪ ھﺪف اﯾﺠﺎد اﻣﯿﺪ و ھﺮاس در وﺟﻮد‬ ‫اﻧﺴﺎﻧﮫﺎ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﯿﺪی ﮐﻪ اﻧﺴﺎن را ﺑﻪ ﺳﻮی اﻃﺎﻋﺖ و اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ ﭘﯿﺶ ﺑﺒﺮد و ھﺮاﺳﯽ ﮐﻪ‬ ‫او را از ﻣﻌﺼﯿﺖ و ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﺑﺎز دارد و ﺷﺘﺎﺑﺎن او را ﺑﻪ ﻣﻌﺬرتﺧﻮاھﯽ و ﺗﻮﺑﻪ ﮐﺮدن ﺳﻮق‬ ‫دھﺪ و ﻣﺆﻣﻦ در ﺗﻨﺎﺳﺐ و ﺗﻌﺎدﻟﯽ ﺟﺪی و دﻗﯿﻖ در ﻣﯿﺎن اﯾﻦ دو ﻗﺮار دارد ﺗﺎ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ‬ ‫ﻧﺎاﻣﯿﺪی و ﯾﺄس ﻧﮕﺮدد و ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ارﺗﮑﺎب آﻧﭽﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺣﺮام ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺟﺮأت ﻧﮑﻨﺪ و ﯾﺎ‬ ‫در اﻧﺠﺎم آﻧﭽﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ دﺳﺘﻮر داده اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﺴﺘﯽ ﻧﻮرزد و ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﺑﺎ اﯾﻦ دو ﺳﻼح‬ ‫ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﺷﺨﺼﯿﺖ ﻓﺮد را ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﻣﺒﺎدی و ارزﺷﮫﺎی ﺟﺎﻣﻌﻪ را در زﻣﯿﻨﻪ‬ ‫زﻧﺪﮔﯽ و ﻣﺎل و ﺧﺮد و آﺑﺮو و دﯾﻦ ﺣﻔﻆ ﮐﻨﺪ ‪ .٢‬و اﯾﻨﮫﺎ ﮐﻠﯿﺎﺗﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ زﻧﺪﮔﯽ درﺳﺖ‬ ‫وﺧﻮب ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪ آن اﺳﺘﻮار ﻣﯽﮔﺮدد و وﻗﺘﯽ اﯾﻦ ﻧﻮر ﺑﺎ دور ﺷﺪن ﻣﺮدم از ﻗﺮآن ﭘﻨﮫﺎن ﺷﺪ‬ ‫و از ﺑﯿﻦ رﻓﺖ‪ ،‬ﻓﺮد ﺑﺎ ﻓﻄﺮت ﺧﻮد ﻧﺎﺳﺎزﮔﺎر ﮔﺮدﯾﺪ و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺎ واﻗﻌﯿﺖ ﺧﻮد درﮔﯿﺮ ﺷﺪ و‬ ‫در ﻧﺘﯿﺠﻪ ارزﺷﮫﺎ ﻣﻀﻄﺮب و آﺷﻔﺘﻪ ﮔﺸﺖ و اﺧﻼق از ﺑﯿﻦ رﻓﺖ و ﻣﻌﺎﻣﻼت و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪھﺎ و‬ ‫اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژﯾﮫﺎ ﻓﺎﺳﺪ ﮔﺮدﯾﺪ و ھﺮﮔﺰ آﺧﺮ اﯾﻦ اﻣﺖ اﺻﻼح ﻧﺨﻮاھﺪ ﺷﺪ ﻣﮕﺮ ﺑﺎ ﭼﯿﺰی ﮐﻪ اول‬ ‫اﯾﻦ اﻣﺖ ﺑﺎ آن اﺻﻼح ﺷﺪه اﺳﺖ و اﯾﻨﮑﻪ ﻓﻘﻂ از ﺧﺪا ﺑﺘﺮﺳﯽ و از دﯾﮕﺮان ھﺮاس ﻧﺪاﺷﺘﻪ‬ ‫‪ -١‬ھﺠﺮة اﻟﺮﺳﻮل ج و ﺻﺤﺎﺑﻪ ﻓﯽ اﻟﻘﺮآن واﻟﺴﻨﺔ‪ ،‬ﺟﻤﻞ‪ ،‬ص ‪.۳۳۳ - ۳۳۲‬‬ ‫‪ -٢‬ﺗﺮدﯾﺪی ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻗﺪرت ﺣﮑﻮﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ از ﻣﻘﺎﺻﺪ ﺷﺮﯾﻌﺖ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﻫﺠﺮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و رﻓﯿﻖ ﺳﻔﺮش‪ ،‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻﺪﯾﻖ س‬

‫‪٦٢٥‬‬

‫ﺑﺎﺷﯽ و ﺑﻪ او اﻣﯿﺪوار ﺑﺎﺷﯽ و ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﺟﺰ او اﻣﯿﺪوار ﻧﺒﺎﺷﯽ ‪.١‬‬ ‫از ﺟﻤﻠﻪ ﮐﯿﻔﺮھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﺘﺨﻠﻔﺎن ھﺠﺮت وﻋﺪه داده اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﺪ آﻧﮫﺎ‬ ‫اﺳﺖ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ ُ ْ‬ ‫َ ُ ُ َ ُ ْ ُ‬ ‫َّ َّ َ َ َ َّ ٰ ُ ُ ۡ َ َ ٰٓ َ ُ َ ٓ ُ‬ ‫س ِه ۡم قالوا �ِيم ك‬ ‫نت ۡمۖ قالوا ك َّنا‬ ‫ِ� أنف ِ‬ ‫﴿إِن ٱ�ِين توفٮهم ٱلم��ِكة ظال ِ‬ ‫َ‬ ‫َۡ‬ ‫ُ‬ ‫َ ُ ٓ ْ َ َ ۡ َ ُ ۡ ُ َّ َ ٰ َ ٗ َ ُ َ ُ ْ َ َ َ َ‬ ‫ُ ۡ َ ۡ َ َ‬ ‫ِ‬ ‫جروا �‬ ‫ا‬ ‫ه‬ ‫ت‬ ‫�‬ ‫ة‬ ‫ِع‬ ‫س‬ ‫�‬ ‫ِيها ۚ فأ ْو ٰٓ��ِك‬ ‫�‬ ‫ٱ‬ ‫�ض‬ ‫أ‬ ‫ن‬ ‫�‬ ‫ت‬ ‫م‬ ‫ل‬ ‫�‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫ال‬ ‫ق‬ ‫�ض‬ ‫ِ‬ ‫مستضعفِ� ِ� ٱ� �‬ ‫ِ‬ ‫َ ۡ َ ٰ ُ ۡ َ َ َّ ُ َ َ ٓ َ ۡ‬ ‫ت َم ِ ً‬ ‫مأوٮهم جهنمۖ وساء‬ ‫ص�ا‪] ﴾٩٧‬اﻟﻨﺴﺎء‪.[۹۷ :‬‬ ‫»ﺑﯽﮔﻤﺎن ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﺑﻪ ﺳﺮاﻏﺸﺎن ﻣﯽروﻧﺪ و ﺑﺮ ﺧﻮد ﺳﺘﻢ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺪﯾﺸﺎن‬ ‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﺠﺎ ﺑﻮدهاﯾﺪ؟ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﻣﺎ ﺑﯿﭽﺎرﮔﺎﻧﯽ در ﺳﺮزﻣﯿﻦ )ﮐﻔﺮ( ﺑﻮدﯾﻢ‪ .‬ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﻣﮕﺮ‬ ‫زﻣﯿﻦ ﺧﺪا وﺳﯿﻊ ﻧﺒﻮد ﺗﺎ در آن ﮐﻮچ ﮐﻨﯿﺪ؟ ﺟﺎﯾﮕﺎه اﯾﻨﮫﺎ دوزخ اﺳﺖ و ﭼﻪ ﺑﺪ ﺟﺎﯾﮕﺎھﯽ‬

‫و ﭼﻪ ﺑﺪﺳﺮاﻧﺠﺎﻣﯽ«‪.‬‬ ‫ﺑﺨﺎری از اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رواﯾﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮدﻣﺎﻧﯽ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮐﻪ ﺟﺮأت ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‬ ‫اﺳﻼم ﺧﻮد را در ﺟﻨﮓ آﺷﮑﺎر ﺑﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬ھﻤﺮاه ﻣﺸﺮﮐﺎن ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﺮ ﺳﯿﺎھﯽ ﻟﺸﮑﺮ آﻧﮫﺎ‬ ‫ﻣﯽاﻓﺰودﻧﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﺗﯿﺮی ﭘﺮﺗﺎب ﻣﯽﺷﺪ و ﺑﻪ آﻧﮫﺎ اﺻﺎﺑﺖ ﻣﯽﮐﺮد وﮐﺸﺘﻪ ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬آن ﮔﺎه‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ اﯾﻦ آﯾﻪ را ﻧﺎزل ﮐﺮد‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َّ َّ َ َ َ َّ ٰ ُ ُ ۡ َ َ ٰٓ َ ُ َ ٓ ُ‬ ‫‪٢‬‬ ‫نف ِ ۡ‬ ‫﴿إِن ٱ�ِين توفٮهم ٱلم��ِكة ظال ِِ� أ‬ ‫س ِهم﴾ ]اﻟﻨﺴﺎء‪. [۹۷ :‬‬ ‫»ﺑﯽﮔﻤﺎن ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﺑﺮای ﻗﺒﺾ روح ﺑﻪ ﺳﺮاﻏﺸﺎن ﻣﯽروﻧﺪ و ﺑﺮ ﺧﻮد ﺳﺘﻢ‬ ‫ﮐﺮدهاﻧﺪ«‪.‬‬ ‫از اﺑﻦ ﻋﺒﺎس س رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﮔﺮوھﯽ از ﻣﺮدم ﻣﮑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪﻧﺪ و آﻧﮫﺎ‬ ‫اﺳﻼم را ﺑﯽارزش ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺸﺮﮐﺎن در ﺟﻨﮓ ﺑﺪر آﻧﮫﺎ را ﺑﺎ ﺧﻮد آورده ﺑﻮدﻧﺪ و‬ ‫ﺑﺮﺧﯽ از آﻧﮫﺎ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ و اﯾﻦ آﯾﻪ ﻧﺎزل ﮔﺮدﯾﺪ‪:‬‬ ‫َّ َّ َ َ َ َّ ٰ ُ ُ ۡ َ َ ٰٓ َ ُ َ ٓ َ ُ‬ ‫ِيم ُك ُ‬ ‫سه ۡم قَالُوا ْ � َ‬ ‫نت ۡم﴾‬ ‫ِ� أنف ِِ‬ ‫﴿إِن ٱ�ِين توفٮهم ٱلم��ِكة ظال ِ‬ ‫ﺳﭙﺲ اﯾﻦ آﯾﻪ را ﺑﺮای ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﻣﮑﻪ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ دﯾﮕﺮ از آﻧﮫﺎ‬ ‫ﻋﺬری ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭘﺲ آﻧﺎن ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ از ﻣﮑﻪ ﺑﯿﺮون ﺑﯿﺎﯾﻨﺪ وﻟﯽ ﻣﺸﺮﮐﺎن آﻧﮫﺎ‬

‫‪ -١‬ﺗﻔﺴﯿﺮ ﺳﻮره ﻓﺼﻠﺖ‪ ،‬دﮐﺘﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺻﺎﻟﺢ ﻋﻠﯽ‪ ،‬داراﻟﻨﻔﺎﺋﺲ‪ ،‬ص ‪ ۹۸‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از اﻟﮫﺠﺮة ﻓﯽ اﻟﻘﺮآن‬ ‫اﻟﮑﺮﯾﻢ‪ ،‬ص ‪.۱۵۱‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺒﺨﺎری‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺘﻔﺴﯿﺮ‪ ،‬ﺑﺎب )ان اﻟﺬﯾﻦ ﺗﻮﻓﺎھﻢ اﻟﻤﻼﺋﮑﺔ(‪.‬‬

‫‪٦٢٦‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫را دﺳﺘﮕﯿﺮ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﻓﺘﻨﻪ و ﺷﮑﻨﺠﻪ ﻣﺒﺘﻼ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬آن ﮔﺎه اﯾﻦ آﯾﻪ در ﺣﻖ آﻧﮫﺎ ﻧﺎزل ﺷﺪ‪:‬‬ ‫َ َُ ُ‬ ‫َ َ َ‬ ‫ول َء َام َّنا بٱ َّ�ِ فَإ َذا ٓ أُوذ َِي � ٱ َّ�ِ َج َع َل ف ِۡت َن َة ٱ�َّ‬ ‫ِ‬ ‫﴿ َوم َِن ٱ�َّ ِ‬ ‫اب‬ ‫ذ‬ ‫ع‬ ‫ك‬ ‫اس‬ ‫اس من �ق‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ ٓ َ َ ۡ ‪َ ۡ َ ُ َّ َ ۡ َ َ َ ۡ ُ َ َ َّ ُ َّ َّ ُ ُ َ َ َ ّ َّ ّ ٞ‬‬ ‫َّ َ‬ ‫� بِأعل َم ب ِ َما ِ�‬ ‫ٱ�ِۖ َول�ِن جاء ن� مِن ر�ِك �قولن إِنا كنا مع� ۚم أو ليس ٱ‬ ‫َۡ َ َ‬ ‫ُ ُ‬ ‫صدورِ ٱل�ٰل ِم�‪] ﴾١٠‬اﻟﻌﻨﮑﺒﻮت‪.[۱۰ :‬‬

‫»در ﻣﯿﺎن ﻣﺮدم ﮐﺴﺎﻧﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ اﯾﻤﺎن آوردهاﯾﻢ‪ ،‬اﻣﺎ ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ‬ ‫ﺧﺪا ﻣﻮرد اذﯾﺖ و آزار ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺷﮑﻨﺠﮥ ﻣﺮدﻣﺎن را ھﻤﺴﺎن ﻋﺬاب ﺧﺪا ﻣﯽﺷﻤﺎرﻧﺪ و‬ ‫ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺮوزﯾﯽ از ﺳﻮی ﭘﺮوردﮔﺎرت ﻧﺼﯿﺐ ﮔﺮدد‪ ،‬ﺧﻮاھﺪﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺎ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺷﻤﺎ‬

‫ﺑﻮدهاﯾﻢ‪ .‬آﯾﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ آ ﮔﺎهﺗﺮ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ در ﺳﯿﻨﻪھﺎی ﺟﮫﺎﻧﯿﺎن اﺳﺖ ﻧﻤﯽﺑﺎﺷﺪ؟«‪.‬‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﮫﺎ اﯾﻦ آﯾﻪ را ﻧﯿﺰ ﺑﺮای آﻧﮫﺎ ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ و ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ‪ ،‬آن ﮔﺎه آﻧﺎن ﺑﯿﺮون آﻣﺪﻧﺪ و از‬ ‫ھﺮ ﭼﯿﺰی ﻧﺎاﻣﯿﺪ ﺷﺪﻧﺪ؛ ﺳﭙﺲ اﯾﻦ آﯾﻪ در ﻣﻮرد آﻧﮫﺎ ﻧﺎزل ﺷﺪ‪:‬‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ُ َّ َّ َ َّ َ َّ َ َ َ ُ ْ ۢ َ ۡ َ ُ ُ ْ ُ َّ َ ٰ َ ُ َ َ َ ُ َّ‬ ‫َ‬ ‫� ٓوا إِن َر َّ�ك ِم ۢن‬ ‫﴿�م إِن ر�ك ل ِ�ِين هاجروا ِمن �ع ِد ما فتِنوا �م �هدوا وص‬ ‫‪١‬‬ ‫َ� ۡعد َِها َل َغ ُفور‪َّ ٞ‬رح ‪ٞ‬‬ ‫ِيم‪] ﴾١١٠‬اﻟﻨﺤﻞ‪. [۱۱۰ :‬‬

‫»ﺳﭙﺲ ﺑﺪان ای ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺗﻮ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﻮرد ﺷﮑﻨﺠﻪ و آزار ﻗﺮار‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺑﻌﺪ از آن ﺟﮫﺎد ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺷﮑﯿﺒﺎﯾﯽ ورزﯾﺪﻧﺪ دارای ﻣﻐﻔﺮت و ﻣﺮﺣﻤﺖ ﺑﺴﯿﺎری‬

‫اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ھﺠﺮت ﻧﮑﺮدهاﻧﺪ ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ آﻧﮫﺎ ﺑﺮ ﺧﻮد ﺳﺘﻢ‬ ‫ﮐﺮدهاﻧﺪ و ﻣﻨﻈﻮر از ﺳﺘﻢ در اﯾﻦ آﯾﻪ‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در داراﻟﮑﻔﺮ اﺳﻼم آورده و‬ ‫آن ﺟﺎ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪهاﻧﺪ و ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ھﺠﺮت ﻧﮑﺮدهاﻧﺪ؛ ﺑﺎ ھﺠﺮت ﻧﮑﺮدن ﺑﺮ ﺧﻮد ﺳﺘﻢ‬ ‫ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ ‪ ٢‬و ﭼﻮن ﺧﻮد را از زﻧﺪﮔﯽ واﻻ و ﺗﻤﯿﺰ و آزاد در داراﻻﺳﻼم ﻣﺤﺮوم ﮐﺮدهاﻧﺪ و‬ ‫ﺧﻮد را ﭘﺎﯾﺒﻨﺪ ﺑﻪ زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮار و زﺑﻮن ھﻤﺮاه ﻧﺎﺗﻮاﻧﯽ و ﺳﺘﻤﺪﯾﺪﮔﯽ در داراﻟﮑﻔﺮ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪،‬‬ ‫ﺑﺮ ﺧﻮد ﺳﺘﻢ ﮐﺮدهاﻧﺪ وﺧﺪاوﻧﺪ آﻧﮫﺎ را ﺑﻪ دوزخ وﻋﺪه داده اﺳﺖ و ﻣﻨﻈﻮر ﮐﺴﺎﻧﯽ ھﺴﺘﻨﺪ‬ ‫ﮐﻪ در دﯾﻦ ﺧﻮد دﭼﺎر ﻓﺘﻨﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ ‪ .٣‬و در اﯾﻦ آﯾﻪ ﮐﺮﯾﻤﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ھﺠﺮت ﻧﮑﺮدهاﻧﺪ ﺑﻪ‬ ‫اﯾﻦ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺗﮫﺪﯾﺪ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬اﺻﺤﺎب ﺑﻪ دﺳﺘﻮر ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻮﻇﻒ ﮔﺮدﯾﺪﻧﺪ و ﺑﺮای‬ ‫اﺟﺮای ﻓﺮﻣﺎن ﺧﺪا و ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺗﺮس از ﮐﯿﻔﺮ او ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﮥ اﺳﻼﻣﯽ در ﻣﺪﯾﻨﻪ ﭘﯿﻮﺳﺘﻨﺪ و‬ ‫‪ -١‬زاداﻟﻤﺴﯿﺮ‪ ،‬اﺑﻦ ﺣﻮزی‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪ – ۹۷‬ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻗﺎﺳﻤﯽ‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪.۳۹۹‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﮫﺠﺮة ﻓﯽ اﻟﻘﺮآن اﻟﮑﺮﯾﻢ‪ ،‬ص ‪.۱۶۱‬‬ ‫‪ -٣‬ﻓﯽ ﻇﻼل اﻟﻘﺮآن‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۴۷۳‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﻫﺠﺮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و رﻓﯿﻖ ﺳﻔﺮش‪ ،‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻﺪﯾﻖ س‬

‫‪٦٢٧‬‬

‫اﯾﻦ وﻋﯿﺪ و ھﺸﺪار در وﺟﻮد اﺻﺤﺎب ش اﺛﺮ ﮔﺬاﺷﺖ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ وﻗﺘﯽ اﯾﻦ آﯾﻪ ﺑﻪ ﺿﻤﺮه ﺑﻦ‬ ‫َّ َّ َ َ َ َّ ٰ ُ ُ ۡ َ َ ٰٓ َ ُ َ ٓ َ ُ‬ ‫س ِه ۡم﴾ او در ﻣﮑﻪ ﺑﻮد و ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪش‬ ‫نف‬ ‫ﺟﻨﺪب رﺳﯿﺪ ﴿إِن ٱ�ِين توفٮهم ٱلم��ِكة ظال ِِ� أ ِ‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺮا ﺳﻮار ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ﻣﻦ از ﻣﺴﺘﻀﻌﻔﺎن ﻧﯿﺴﺘﻢ و ﻣﻦ راه را ﺑﻠﺪ ھﺴﺘﻢ و ﻣﻦ اﻣﺸﺐ در‬ ‫ﻣﮑﻪ ﻧﻤﯽﻣﺎﻧﻢ؛ ﭘﺲ او را ﺑﺮ ﺗﺨﺘﯽ ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﺳﻮی ﻣﺪﯾﻨﻪ رھﺴﭙﺎر ﺷﺪ‪ .‬او ﭘﯿﺮﻣﺮد‬ ‫ﮐﮫﻨﺴﺎﻟﯽ ﺑﻮد؛ ﭘﺲ در ﺗﻨﻌﯿﻢ ﺟﺎن ﺳﭙﺮد و وﻗﺘﯽ ﻣﺮگ ﺑﻪ ﺳﺮاﻏﺶ آﻣﺪ ﺑﺎ اﻧﺪوه و ﺗﺄﺛﺮ‬ ‫ﻣﯽﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺎر ﺧﺪاﯾﺎ اﯾﻦ از ﻃﺮف ﺗﻮ و اﯾﻦ از ﻃﺮف ﭘﯿﺎﻣﺒﺮت ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻦ ﺑﺮ آﻧﭽﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮت‬ ‫ﺑﺎ ﺗﻮ ﺑﯿﻌﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﯿﻌﺖ ﻣﯽﮐﻨﻢ و وﻗﺘﯽ ﺧﺒﺮ وﻓﺎﺗﺶ ﺑﻪ ﺻﺤﺎﺑﻪ رﺳﯿﺪ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﮐﺎش‬ ‫او ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻣﯽرﺳﯿﺪ و آﻧﺠﺎ ﻣﯽﻣﺮد ‪ .١‬آن ﮔﺎه اﯾﻦ آﯾﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪ‪:‬‬ ‫َٗ َ‬ ‫َ ّ َ ٓ َ ۡ ۡ َٰ َ َ ۡ َ ُ َ‬ ‫َّ ۡ ُ ۡ َ ۡ َ َ َ ّ‬ ‫يعون حِيلة َو�‬ ‫لر َجا ِل وٱلنِساءِ وٱلوِل� ِن � �ست ِط‬ ‫﴿إِ� ٱلمستضعفِ� مِن ٱ ِ‬ ‫ٗ‬ ‫َّ ُ َ َ ۡ ُ َ َ ۡ ُ ۡ َ َ َ َّ ُ َ ُ‬ ‫َ‬ ‫َُ َ َ َ‬ ‫� �ف ًّوا‬ ‫َ� ۡه َت ُدون َسبِي�‪ ٩٨‬فأ ْو ٰٓ��ِك ع َ� ٱ� أن �عفو �نه ۚم و�ن ٱ‬ ‫َ� ُف ٗ‬ ‫ور�‪] ﴾٩٩‬اﻟﻨﺴﺎء‪.[۹۹-۹۸ :‬‬

‫»ﻣﮕﺮ ﺑﯿﭽﺎرﮔﺎﻧﯽ از ﻣﺮدان و زﻧﺎن و ﮐﻮدﮐﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﮐﺎری از آﻧﺎن ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻧﯿﺴﺖ و راه‬ ‫ﭼﺎرهای ﻧﻤﯽداﻧﻨﺪ؛ ﭘﺲ اﻣﯿﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ از آﻧﺎن درﮔﺬرد و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺲ ﻋﻔﻮﮐﻨﻨﺪه‬

‫و آﻣﺮزﻧﺪه اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫ﺑﺮاﺳﺎس آﯾﻪھﺎ و رواﯾﺖھﺎی ذﮐﺮ ﺷﺪه ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯽرﺳﯿﻢ ﮐﻪ اﺻﺤﺎب در راﺳﺘﺎی‬ ‫اﺟﺮای ﻓﺮاﻣﯿﻦ اﻟﮫﯽ ﺳﺮ از ﭘﺎ ﻧﺸﻨﺎﺧﺘﻨﺪ و ﻓﺮاﻣﯿﻦ اﻟﮫﯽ را در ھﺮ ﺷﺮاﯾﻄﯽ اﻋﻢ از ﺳﺨﺘﯽ‬ ‫و آﺳﺎﻧﯽ و در ھﺮ ﺷﺮاﯾﻄﯽ اﺟﺮا ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و اﯾﻦ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ آن اﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﮫﺎ ﺑﺮای ﺧﻮد ﻋﺬر‬ ‫ﻧﻤﯽﺗﺮاﺷﯿﺪﻧﺪ و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل رﺧﺼﺖھﺎ ﻧﺒﻮدﻧﺪ ‪.٢‬‬ ‫ﺑﺮاﺳﺎس ﺑﻌﻀﯽ رواﯾﺎت‪ ،‬ﺿﻤﺮه ﺑﻦ ﺟﻨﺪب ﻣﺮﯾﺾ و ﻧﺎﺗﻮان ﺑﻮد ‪ ٣‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺑﺎ ﺧﻮد‬ ‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ داراﯾﯽ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﺮود؛ ﭘﺲ ﻋﺬری ﻧﺪارد‪ .‬اﯾﻦ ﻓﻘﻪ و‬ ‫ﺑﯿﻨﺶ ﻧﺸﺄت ﮔﺮﻓﺘﻪ از اﯾﻤﺎن و ﯾﻘﯿﻦ و اﺧﻼص واﻻ ﺑﻮد ‪.٤‬‬ ‫ﺑﻌﺪ از آﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ وﻋﯿﺪ و ھﺸﺪار ﺧﻮد را ﺑﺮای ﻣﺘﺨﻠﻔﺎن ھﺠﺮت ﺑﯿﺎن داﺷﺖ ﮐﻪ آﻧﮫﺎ‬ ‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﺪی ﺧﻮاھﻨﺪ داﺷﺖ‪ ،‬در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﮐﺴﺎﻧﯽ را اﺳﺘﺜﻨﺎء ﮐﺮد ﮐﻪ ﭼﺎرهای ﺟﺰ‬ ‫‪ -١‬روح اﻟﻤﻌﺎﻧﯽ‪ ،‬آﻟﻮﺳﯽ‪ ،‬ج ‪ ،۵‬ص ‪ – ۱۲۹ – ۱۲۸‬اﺳﺒﺎب اﻟﻨﺰول‪ ،‬واﺣﺪی‪ ،‬ص ‪.۱۸۱‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﮫﺠﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ اﻟﻤﺒﺎرﮐﻪ‪ ،‬ص ‪.۱۲۴‬‬ ‫‪ -٣‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۱۲۵‬‬ ‫‪ -٤‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۱۲۶‬‬

‫‪٦٢٨‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﻣﺎﻧﺪن در داراﻟﮑﻔﺮ و در ﻣﻌﺮض ﻓﺘﻨﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ و ﻣﺤﺮوﻣﯿﺖ از داراﻻﺳﻼم را ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‬ ‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﯿﺮﻣﺮدان و ﻧﺎﺗﻮاﻧﺎن و زﻧﺎن و ﮐﻮدﮐﺎن‪.‬‬ ‫و ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ آﻧﮫﺎ را واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ اﻣﯿﺪوار ﺑﻮدن آﻧﮫﺎ ﺑﻪ ﺑﺨﺸﺶ و آﻣﺮزش و رﺣﻤﺖ ﺧﺪا‬ ‫ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻋﺬر آﺷﮑﺎر آﻧﮫﺎ و ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻦ آﻧﮫﺎ ﺑﻪ ھﺠﺮت ﻗﺮار ﻣﯽدھﺪ ‪.١‬‬

‫‪ -١‬اﻟﮫﺠﺮة ﻓﯽ اﻟﻘﺮآن اﻟﮑﺮﯾﻢ‪ ،‬ص ‪.۱۶۷‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪:‬‬ ‫ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج از ﺑﺪو ورودش ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﺮای ﺗﺜﺒﯿﺖ ﭘﺎﯾﻪھﺎی دوﻟﺖ ﺟﺪﯾﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت‬ ‫ﻣﺤﮑﻢ و راﺳﺦ ﺗﻼش ﻣﯽﻧﻤﻮد؛ ﭘﺲ اوﻟﯿﻦ ﮔﺎم ﻣﺒﺎرک‪ ،‬اھﺘﻤﺎم ورزﯾﺪن ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﻦ‬ ‫ﭘﺎﯾﻪھﺎی اﻣﺖ ﺑﻮد‪ .‬ﺗﺄﺳﯿﺲ ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺰرگ ﻣﺪﯾﻨﻪ؛ ﺑﺮﻗﺮاری ﭘﯿﻤﺎن ﺑﺮادری و ﻣﻮاﺧﺎت ﺑﯿﻦ‬ ‫ﻣﮫﺎﺟﺮان و اﻧﺼﺎر؛ ﺻﺪور ﻗﺎﻧﻮن اﺳﻼﻣﯽ در ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﺮای ﻣﻨﻈﻢ ﮐﺮدن رواﺑﻂ ﺑﯿﻦ‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﯾﮫﻮدﯾﺎن و ﻣﺸﺮﮐﺎن؛ آﻣﺎده ﮐﺮدن ﻟﺸﮑﺮی ﺑﺮای ﺣﻤﺎﯾﺖ از دوﻟﺖ و ﺗﻼش‬ ‫ﺑﺮای ﻣﺤﻘﻖ ﮐﺮدن اھﺪاف آن و ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺑﺮای ﺣﻞ ﻣﺸﮑﻼت ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺟﺪﯾﺪ و ﺗﺮﺑﯿﺖ آن‬ ‫ﻃﺒﻖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﻟﮫﯽ ﺑﺨﺸﯽ از ھﻤﯿﻦ ﺗﻼش ﻣﺒﺎرک ﺑﻮد و ﻗﺮآن ھﻤﻮاره در ﻣﺪﯾﻨﻪ از ﻋﻈﻤﺖ‬ ‫ﺧﺪا و ﺣﻘﯿﻘﺖ ھﺴﺘﯽ و ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺑﻪ ﺑﮫﺸﺖ و ﺗﺮﺳﺎﻧﺪن از ﺟﮫﻨﻢ ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻔﺖ و اﺣﮑﺎم‬ ‫را ﺑﺮای ﺗﺮﺑﯿﺖ اﻣﺖ وﺗﺤﮑﯿﻢ ﻣﺒﺎدی دوﻟﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ زودی ﻧﺸﺮ و ﭘﺨﺶ دﻋﻮت ﺧﺪا را ﺑﯿﻦ‬ ‫ھﻤﻪ ﻣﺮدم ﺣﻤﻞ ﺧﻮاھﺪ ﮐﺮد و در راه ﺧﺪا ﺟﮫﺎد ﺧﻮاھﺪ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺗﺸﺮﯾﻊ ﻣﯽﮐﺮد و ﻣﺴﯿﺮ‬ ‫ﻋﻠﻤﯽ و ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ اﻣﺖ ﺿﻤﻦ ﺗﺤﻮل و دﮔﺮﮔﻮﻧﯽ ﻣﺮاﺣﻞ دﻋﻮت و ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﺗﺄﺳﯿﺲ‬ ‫دوﻟﺖ ﻣﺘﺤﻮل ﻣﯽﺷﺪ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺤﺮان اﻗﺘﺼﺎدی ﻣﺪﯾﻨﻪ را از رھﮕﺬر ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﻟﮫﯽ‬ ‫ﻣﻌﺎﻟﺠﻪ ﮐﺮد و روزه و زﮐﺎت ﻓﺮض ﺷﺪ و ﺟﺎﻣﻌﻪ روز ﺑﻪ روز ﺷﮑﻮﻓﺎﺗﺮ ﻣﯽﺷﺪ و دوﻟﺖ ﺑﺮ‬ ‫ﭘﺎﯾﻪھﺎی ﺛﺎﺑﺖ و ﻗﻮی‪ ،‬ﻧﯿﺮوﻣﻨﺪﺗﺮ ﻣﯽﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬

‫ﻓﺼﻞ اول‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺰرگ ﻣﺪﯾﻨﻪ‪ ،‬اوﻟﯿﻦ ﺳﺘﻮن ﺣﻤﺎﯾﺖ از دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ‬ ‫اوﻟﯿﻦ اﻗﺪام ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﻣﺪﯾﻨﻪ‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﺴﺠﺪ ﺑﻮد ﺗﺎ ﺷﻌﺎﺋﺮ اﺳﻼم ﮐﻪ ﺗﺎﮐﻨﻮن‬ ‫ﺑﺎ آن ﻣﺒﺎرزه ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬آﺷﮑﺎر ﮔﺮدد و ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ در آن ﻧﻤﺎز ﺑﺮ ﭘﺎ ﺷﻮد‪ ،‬ﻧﻤﺎزی ﮐﻪ اﻧﺴﺎن را ﺑﺎ‬ ‫ﭘﺮوردﮔﺎر ﺟﮫﺎﻧﯿﺎن ﭘﯿﻮﻧﺪ ﻣﯽدھﺪ و دل را از آﻟﻮدﮔﯽھﺎی زﻣﯿﻦ و ﭼﺮکھﺎی زﻧﺪﮔﯽ دﻧﯿﺎ‬ ‫ﭘﺎک ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ ‪.١‬‬ ‫ﺑﺨﺎری ﺑﺎ ﺳﻨﺪ ﺧﻮد رواﯾﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺳﻮار ﺑﺮ ﺷﺘﺮش وارد ﻣﺪﯾﻨﻪ‬ ‫ﺷﺪ‪ .‬ﻣﺮدم ھﻤﭽﻨﺎن ﺑﺎ او ﻣﯽرﻓﺘﻨﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺷﺘﺮ ﻧﺰد ﻣﺴﺠﺪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﻪ‬ ‫زﻣﯿﻦ ﺧﻮاﺑﯿﺪ و در آن روز ﻣﺮداﻧﯽ از ﻣﺴﻠﻤﺎنھﺎ در آنﺟﺎ ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ و آن ﻣﺤﻞ‬ ‫ﺧﺮﻣﻨﮕﺎھﯽ ﺑﺮای ﺧﺸﮏ ﮐﺮدن ﺧﺮﻣﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺳﮫﻞ و ﺳﮫﯿﻞ دو ﮐﻮدک ﯾﺘﯿﻢ ﮐﻪ‬ ‫ﺗﺤﺖ ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ اﺳﻌﺪ ﺑﻦ زراره ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻮد‪ .‬وﻗﺘﯽ ﺷﺘﺮ ﺧﻮاﺑﯿﺪ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬اﮔﺮ ﺧﺪا‬ ‫ﺑﺨﻮاھﺪ اﯾﻨﺠﺎ ﻓﺮود ﺧﻮاھﯿﻢ آﻣﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج آن دو ﭘﺴﺮ ﺑﭽﻪ را ﻓﺮاﺧﻮاﻧﺪ و در‬ ‫ﻣﻮرد ﻗﯿﻤﺖ ﺧﺮﻣﻨﮕﺎه ﺑﺎ آﻧﮫﺎ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺖ ﺗﺎ در آن ﻣﺴﺠﺪی ﺑﺴﺎزد‪ .‬آﻧﮫﺎ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻣﺎ در‬ ‫ﻗﺒﺎل اﯾﻦ زﻣﯿﻦ از ﺗﻮ ﭼﯿﺰی ﻧﻤﯽﺧﻮاھﯿﻢ؛ ﺑﻠﮑﻪ آن را ﺑﻪ ﺗﻮ ﻣﯽﺑﺨﺸﯿﻢ‪ ،‬اﻣﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺖ ﮐﻪ زﻣﯿﻦ را از آﻧﮫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ھﺒﻪ ﺑﮕﯿﺮد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ زﻣﯿﻦ را از آﻧﮫﺎ ﺧﺮﯾﺪ ‪ ٢‬و در‬ ‫رواﯾﺖ اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ آن ﺟﺎ ﻗﺒﺮھﺎی ﻣﺸﺮﮐﺎن و وﯾﺮاﻧﻪھﺎﯾﯽ و ﺷﻤﺎری‬ ‫درﺧﺖ ﺧﺮﻣﺎ ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج دﺳﺘﻮر داد ﮔﻮرھﺎی ﻣﺸﺮﮐﺎن ﺷﮑﺎﻓﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ و وﯾﺮاﻧﻪھﺎ‬ ‫را ﺗﺨﺮﯾﺐ ﮐﻨﻨﺪ و درﺧﺘﺎن ﺧﺮﻣﺎ را ﻗﻄﻊ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و ﭼﻮبھﺎی آﻧﮫﺎ را در ﺳﻤﺖ ﻗﺒﻠﻪ ﻣﺴﺠﺪ‬ ‫روی ھﻢ ﭼﯿﺪﻧﺪ و ﭘﺎﯾﻪھﺎی آن را ﺑﺎ ﺳﻨﮓ ﺑﺎﻻ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬آﻧﮫﺎ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺳﻨﮓ ﻣﯽآوردﻧﺪ‪،‬‬

‫‪ -١‬ﻓﻘﻪ اﻟﺴﯿﺮة‪ ،‬ﻏﺰاﻟﯽ‪ ،‬ص ‪ – ۱۹۱‬ﻓﻘﻪ اﻟﺴﯿﺮة‪ ،‬ﺑﻮﻃﯽ‪ ،‬ص ‪.۱۵۱‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺒﺨﺎری‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﺑﺪء اﻟﺨﻠﻖ‪ ،‬ﺑﺎب ھﺠﺮه اﻟﻨﺒﯽ و اﺻﺤﺎﺑﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۵‬ص ‪.۷۸‬‬

‫‪٦٣٢‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﺷﻌﺮ ﻣﯽﺳﺮودﻧﺪ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ھﻤﺮاه آﻧﮫﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽﮔﻔﺖ‪» :‬ا� ﻻﺧ� اﻻ‬ ‫ﺧ� اﻻﺧﺮه ﻓﺎﻏﻔﺮ اﻻﻧﺼﺎر و اﻟـﻤﻬﺎﺟﺮه« ‪».١‬ﺧﺪاوﻧﺪا‪ ،‬ﺧﻮﺑﯽای ﺟﺰ ﺧﻮﺑﯽ آﺧﺮت ﻧﯿﺴﺖ؛‬

‫ﭘﺲ اﻧﺼﺎر و ﻣﮫﺎﺟﺮان را ﺑﯿﺎﻣﺮز«‪.‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ ھﻤﺮاه ﯾﺎراﻧﺶ ﮐﺎر را ﺷﺮوع ﮐﺮد و اوﻟﯿﻦ ﮐﻠﻨﮓ را در ﮐﻨﺪن ﭘﯽ آن‬ ‫ﮐﻪ ﺳﻪ ذراع ﻋﻤﻖ داﺷﺖ ﺑﻪ زﻣﯿﻦ زد؛ ﺳﭙﺲ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﮫﺎ اﯾﻦ ﭘﯽ را ﺑﺎ ﺳﻨﮓ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ و‬ ‫دﯾﻮارھﺎ را ﮐﻪ از ﻗﺎﻣﺖ ﯾﮏ ﻣﺮد ﺑﺎﻻﺗﺮ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ﮔﻞ و ﺧﺸﺖ ﺑﺎﻻ ﺑﺮدﻧﺪ ‪.٢‬‬ ‫در ﻗﺴﻤﺖ ﺷﻤﺎﻟﯽ آن ﻧﯿﺰ ﺳﺎﯾﺒﺎﻧﯽ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺳﺘﻮﻧﮫﺎی آن از ﺗﻨﻪھﺎی درﺧﺖ ﺧﺮﻣﺎ‬ ‫ﺑﻮد و ﺳﻘﻒ آن ﺑﺎ ﺷﺎﺧﻪھﺎی درﺧﺖ ﺧﺮﻣﺎ ﭘﻮﺷﺎﻧﺪه ﺷﺪه ﺑﻮد و آن ﻗﻄﻌﻪ را ﺻﻔﻪ ﻧﺎﻣﯿﺪﻧﺪ‪،‬‬ ‫اﻣﺎ ﺑﺨﺸﮫﺎی دﯾﮕﺮ ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺪون ﭘﻮﺷﺶ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪ ‪.٣‬‬ ‫اﯾﻦ ﻣﺴﺠﺪ دارای ﺳﻪ در ورودی و ﺧﺮوﺟﯽ ﺑﻮد‪ :‬دری در آﺧﺮ از ﺳﻤﺖ ﺟﻨﻮب و دری‬ ‫در ﺳﻤﺖ ﺷﺮق ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج از آن وارد ﻣﯽﺷﺪ و ﺑﺮاﺑﺮ درﺧﺎﻧﻪ ﻋﺎﯾﺸﻪ ﻗﺮار داﺷﺖ و ﯾﮏ‬ ‫در از ﺟﮫﺖ ﻏﺮب داﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ آن »ﺑﺎب اﻟﺮﺣﻤﻪ« ﯾﺎ »ﺑﺎب ﻋﺎﺗﮑﻪ« ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﺪ ‪.٤‬‬ ‫ﻧﺨﺴﺖ‪ :‬ﺧﺎﻧﻪﻫﺎی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺟﺰﺋﯽ از ﻣﺴﺠﺪ ﺑﻮدﻧﺪ‬

‫ﺑﺮای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج اﺗﺎقھﺎﯾﯽ اﻃﺮاف ﻣﺴﺠﺪ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪ ﺗﺎ او و ﺧﺎﻧﻮادهاش در آن‬ ‫ﺳﮑﻮﻧﺖ ﮔﺰﯾﻨﻨﺪ‪ .‬ﺧﺎﻧﻪھﺎی او ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﺎﻧﻪھﺎی ﭘﺎدﺷﺎھﺎن و ﮐﺴﺮاھﺎ و ﻗﯿﺼﺮھﺎ ﻧﺒﻮد؛ ﺑﻠﮑﻪ‬ ‫ﺑﺴﺎن ﺧﺎﻧﻪھﺎی ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ از دﻧﯿﺎ و زﯾﺒﺎﯾﯽھﺎی آن ﺧﻮد را دور ﮐﺮده و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل‬ ‫ﺳﺮای آﺧﺮت ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻪھﺎی او ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺴﺠﺪش ﺑﺎ ﮔﻞ و ﺧﺸﺖ و ﻣﻘﺪاری‬ ‫ﺳﻨﮓ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و ﺳﻘﻒ ﺧﺎﻧﻪھﺎ ﺑﺎ ﺗﻨﻪ و ﺷﺎﺧﻪھﺎی درﺧﺖ ﺧﺮﻣﺎ ﭘﻮﺷﺎﻧﺪه ﺷﺪه‬ ‫ﺑﻮد و ﺧﺎﻧﻪھﺎﯾﺶ ﺑﻪ ﻗﺪری ﮐﻮﭼﮏ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ دﺳﺖ ﭘﺴﺮ ﺑﭽﮥ ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﻪ ﺑﺎﻻی آن‬ ‫ﻣﯽرﺳﯿﺪ‪ .‬ﺣﺴﻦ ﺑﺼﺮی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﭘﺴﺮﺑﭽﻪای ﺑﻮدم ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺎدر ﺧﯿﺮه‪ ،‬ﮐﻨﯿﺰ ام ﺳﻠﻤﻪ‪،‬‬ ‫ھﻤﺮاه ﺑﻮدم و دﺳﺘﻢ ﺑﻪ ﺳﻘﻒ ﺧﺎﻧﻪھﺎی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻣﯽرﺳﯿﺪ« ‪.٥‬‬ ‫‪ -١‬ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﻤﺴﺎﺟﺪ و ﻣﻮاﺿﻊ اﻟﺼﻼه‪ ،‬ﺑﺎب ﻣﺴﺠﺪ اﻟﻨﺒﯽ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪.۱۵۲۴‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺒﺪاﯾﺔ واﻟﻨﮫﺎﯾﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪ – ۳۳‬اﻟﺘﺎرﯾﺦ اﻻﺳﻼﻣﯽ و اﻟﻌﺴﮑﺮی‪ ،‬ﻋﻠﯽ ﻣﻌﻄﯽ‪ ،‬ص ‪.۱۵۶‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﺒﺪاﯾﺔ واﻟﻨﮫﺎﯾﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪ – ۳۰۳‬ﻣﺤﻤﺪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ‪ ،‬ص ‪.۱۴۳‬‬ ‫‪ -٤‬اﻟﺘﺎرﯾﺦ اﻟﺴﯿﺎﺳﯽ واﻟﻌﺴﮑﺮی ﻟﺪوﻟﺔ اﻟﻤﺪﯾﻨﺔ‪ ،‬ﻋﻠﯽ ﻣﻌﻔﯽ‪ ،‬ص ‪.۱۵۷‬‬ ‫‪ -٥‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﯽ ﺷﮫﺒﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۳۶‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٦٣٣‬‬

‫و اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺧﺎﻧﻪھﺎی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﻧﮫﺎﯾﺖ ﺳﺎدﮔﯽ ﺑﻮدﻧﺪ؛ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ در ﻣﺪﯾﻨﻪ‪،‬‬ ‫ﻗﻠﻌﻪھﺎﯾﯽ وﺟﻮد داﺷﺖ ﮐﻪ ﺳﺮان ﻗﻮم آن را ﻣﯽﺳﺎﺧﺘﻨﺪ ﮐﻪ دوران ﺻﻠﺢ ﺑﺎ زﻧﺪﮔﯽ ﻧﻤﻮدن‬ ‫در آن اﻓﺘﺨﺎر ﻣﯽورزﯾﺪﻧﺪ و در دوران ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺧﻮد را در آن ﻣﺼﻮن ﻧﮕﺎه ﻣﯽداﺷﺘﻨﺪ و از‬ ‫آن ﺟﺎ ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺒﺎن آن ﺑﻪ آن ﻓﺨﺮ ﻣﯽورزﯾﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮای آن ﻗﻠﻌﻪھﺎ ﻧﺎمﮔﺬاری ﻣﯽﻧﻤﻮدﻧﺪ‪،‬‬ ‫ھﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﻗﻠﻌﻪ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ اﺑﻦ ﺳﻠﻮل‪» ،‬ﻣﺰاﺣﻢ« ﻧﺎم داﺷﺖ و ﻗﻠﻌﻪ ﺣﺴﺎن ﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ س‬ ‫»ﻓﺎرع« ﻧﺎم داﺷﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺧﺎﻧﻪاش را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺳﺎده و ﻣﺘﻮاﺿﻌﺎﻧﻪ ﺑﻨﺎ ﻧﮫﺎد‪.‬‬ ‫او ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺮای ﺧﻮد ﻗﺼﺮی ﺑﺎ ﺷﮑﻮه و ﺑﻠﻨﺪ ﺑﺴﺎزد و اﮔﺮ ﮐﻮﭼﮏﺗﺮﯾﻦ اﻇﮫﺎر ﻋﻼﻗﻪای‬ ‫ﺑﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﭼﯿﺰی ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ﺑﺪون ھﯿﭻ ﺗﺮدﯾﺪی اﻧﺼﺎر آن را ﻣﯽﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦ‪ ،‬او‬ ‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ از اﻣﻮال و داراﯾﯽھﺎی ﻋﻤﻮﻣﯽ دوﻟﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﻏﻨﯿﻤﺖ و ﻏﯿﺮه در ﺳﺎﺧﺖ ﭼﻨﯿﻦ‬ ‫ﺑﻨﺎﯾﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﮑﺮد ﺗﺎ ﺑﺮای اﻣﺘﺶ ﻧﻤﻮﻧﻪ و اﻟﮕﻮﯾﯽ واﻻ در ﺗﻮاﺿﻊ و‬ ‫ﻓﺮوﺗﻨﯽ و آﻣﺎدﮔﯽ ﺑﺮای زﻧﺪﮔﯽ ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﺑﺎﺷﺪ ‪.١‬‬ ‫دوم‪ :‬ﺗﺸﺮﯾﻊ اذان در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺎ ﯾﺎراﻧﺶ ﺑﺮای اﯾﺠﺎد ﻋﻤﻠﯽ ﮐﻪ ﻓﺮد ﺧﻮاﺑﯿﺪه را ﺑﯿﺪار ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﻏﺎﻓﻞ را‬ ‫آ ﮔﺎه ﺳﺎزد و ﺑﻪ ﻣﺮدم وﻗﺖ ﻧﻤﺎز را اﻋﻼم ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺸﻮرت ﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬ﺑﺮﺧﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬وﻗﺖ‬ ‫ﻓﺮا رﺳﯿﺪن ﻧﻤﺎز ﭘﺮﭼﻤﯽ ﺑﻪ اھﺘﺰاز درآورده ﺷﻮد ﺗﺎ ﻣﺮدم ﺑﺎ ﻣﺸﺎھﺪۀ آن ﺑﻪ ادا ﻧﻤﻮدن‬ ‫ﻧﻤﺎز ﺑﭙﺮدازﻧﺪ‪ .‬ﮔﺮوھﯽ دﯾﮕﺮ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺑﺮ ﺗﭙﻪای ﺑﻠﻨﺪ آﺗﺸﯽ ﺑﺮ اﻓﺮوﺧﺘﻪ ﺷﻮد‪ّ ،‬اﻣﺎ اﯾﻦ رای‬ ‫ﻧﯿﺰ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﻧﺸﺪ؛ ﻋﺪهای دﯾﮕﺮ ﺑﺮ اﯾﻦ ﻋﻘﯿﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮای اﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر از ﺷﯿﭙﻮر‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد و آن ﭼﯿﺰی ﺑﻮد ﮐﻪ ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﺑﺮای ﻧﻤﺎزھﺎی ﺧﻮد از آن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﻧﻤﻮدﻧﺪ‪،‬‬ ‫اﻣﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج اﯾﻦ ﮐﺎر را ﻧﭙﺴﻨﺪﯾﺪ؛ ﭼﻮن او دوﺳﺖ داﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ رﺳﻮم اھﻞ ﮐﺘﺎب‬ ‫ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﮔﺮوھﯽ ﻧﯿﺰ ﭘﯿﺸﻨﮫﺎد دادﻧﺪ ﮐﻪ از ﻧﺎﻗﻮس اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد و از اﯾﻦ روش‬ ‫ﻧﺼﺎرا اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮاﮐﺮم ج اﯾﻦ را ﻧﯿﺰ ﻧﭙﺴﻨﺪﯾﺪ و ﺑﺮﺧﯽ ﻧﯿﺰ ﭘﯿﺸﻨﮫﺎد‬ ‫ً‬ ‫دادﻧﺪ ﮐﻪ ﻋﺪهای از اﻓﺮاد‪ ،‬دﯾﮕﺮان را از زﻣﺎن ﺑﺮﮔﺰاری ﻧﻤﺎز آ ﮔﺎه ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ اﯾﻦ رأی‬ ‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﻮرد ﭘﺴﻨﺪ واﻗﻊ ﺷﺪ‪ .‬ﯾﮑﯽ از اﻓﺮدی ﮐﻪ دﯾﮕﺮان را از زﻣﺎن ﺑﺮﮔﺰاری ﻧﻤﺎز آ ﮔﺎه‬ ‫ً‬ ‫ﻣﯽﻧﻤﻮد‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ زﯾﺪ اﻧﺼﺎری ﺑﻮد‪ .‬او در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻧﻪ ﻏﺮق ﺧﻮاب ﺑﻮد و ﻧﻪ ﮐﺎﻣﻼ ﺑﯿﺪار‬ ‫در ﺧﻮاب دﯾﺪ ﮐﻪ ﺷﺨﺼﯽ ﻧﺰد او آﻣﺪ و ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ‪ :‬آﯾﺎ ﺑﻪ ﺗﻮ ﮐﻠﻤﺎﺗﯽ ﯾﺎد ﻧﺪھﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ‬

‫‪ -١‬اﻟﺘﺎرﯾﺦ اﻻﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﺣﻤﯿﺪی‪ ،‬ج ‪ ،۴‬ص ‪.۱۳‬‬

‫‪٦٣٤‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ھﻨﮕﺎم اذان آﻧﮫﺎ را ﺑﮕﻮﯾﯽ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﺮا‪ .‬ﭘﺲ ﺑﻪ او ﮐﻠﻤﺎت ﻣﻌﺮوف اذان را آﻣﻮزش داد‪.‬‬ ‫وﻗﺘﯽ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ زﯾﺪ ﺑﯿﺪار ﺷﺪ ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج رﻓﺖ و ﺧﻮاﺑﺶ را ﺑﺮای اﯾﺸﺎن ﺗﻌﺮﯾﻒ‬ ‫ﮐﺮد‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬اﯾﻦ ﺧﻮاب ﺣﻘﯽ اﺳﺖ؛ ﺳﭙﺲ ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﺎت را ﺑﻪ‬ ‫ﺑﻼل ﯾﺎد ﺑﺪه؛ زﯾﺮا ﺻﺪای او از ﺻﺪای ﺗﻮ ﺑﻠﻨﺪﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﺑﻼل ﺻﺪای اﻟﻠﻪ اﮐﺒﺮ را ﺑﻠﻨﺪ‬ ‫ﮐﺮد‪ ،‬ﻋﻤﺮﺑﻦ ﺧﻄﺎب‪ ،‬ﺷﺘﺎﺑﺎن در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ داﻣﻦ ﻟﺒﺎس ﺧﻮد را در ﭘﯽ ﻣﯽﮐﺸﯿﺪ آﻣﺪ و‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﮐﻪ ﻣﻦ ھﻢ ﺧﻮاﺑﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﻮاب او دﯾﺪهام‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮرت ﺑﻼل ﯾﮑﯽ از‬ ‫ﻣﺆذﻧﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج درﻣﺪﯾﻨﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﮔﺮدﯾﺪ و ﻣﻮذن دﯾﮕﺮ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ أم ﻣﮑﺘﻮم ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺑﻼل در اذان ﺻﺒﺢ ﺑﻌﺪ از »ﺣﯽ ﻋﻠﯽ اﻟﻔﻼح« دوﺑﺎر ﻣﯽﮔﻔﺖ‪» :‬اﻟﺼﻠﻮه ﺧﲑ ﻣﻦ اﻟﻨﻮم«‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج او را ﺗﺄﯾﯿﺪ ﮐﺮد و در اﺑﺘﺪا ﺑﻼل ﺑﺮ ﺟﺎی ﺑﻠﻨﺪی ﻗﺮار ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ و اذان‬ ‫ﻣﯽﮔﻔﺖ ﺳﭙﺲ ﻣﻨﺎرهای ﺑﺮای اﯾﻦ ﮐﺎر ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪ ‪.١‬‬ ‫ﺳﻮم‪ :‬اوﻟﯿﻦ ﺧﻄﺒﺔ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫اوﻟﯿﻦ ﺧﻄﺒﻪای ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﻣﺪﯾﻨﻪ اﯾﺮاد ﻓﺮﻣﻮد اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ او در ﻣﯿﺎن‬ ‫آﻧﮫﺎ اﯾﺴﺘﺎد و ﺑﻌﺪ از ﺣﻤﺪ و ﺳﺘﺎﯾﺶ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﻣﺎ ﺑﻌﺪ‪ ،‬ای ﻣﺮدم! ﺑﺮای آﯾﻨﺪه ﺧﻮد‬ ‫ﭼﯿﺰی ﭘﯿﺶ ﺑﻔﺮﺳﺘﯿﺪ‪ ...‬ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﻮﮔﻨﺪ ھﺮ ﯾﮏ از ﺷﻤﺎ در ﺣﺎﻟﯽ ﻣﯽﻣﯿﺮد ﮐﻪ‬ ‫ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان ﺧﻮد را ﺑﺪون ﭼﻮﭘﺎن رھﺎ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ )در ﻗﯿﺎﻣﺖ( ﺧﺪاوﻧﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ‬ ‫ھﯿﭻ ﺳﺨﻨﮕﻮ و ھﯿﭻ ﭘﺮدهای ﻣﯿﺎن او ﺑﻨﺪهاش ﻗﺮار ﻧﺪارد‪ ،‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﮕﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻣﻦ ﻧﺰد ﺗﻮ‬ ‫ﻧﯿﺎﻣﺪ ﺗﺎ ﭘﯿﺎم ﻣﺮا ﺑﻪ ﺗﻮ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ؟ آﯾﺎ ﺑﻪ ﺗﻮ ﺛﺮوت و داراﯾﯽ ﻧﺪادم و ﻧﻌﻤﺖ ﻧﺒﺨﺸﯿﺪم؟ ﭘﺲ ﺗﻮ‬ ‫ﺑﺮای ﺧﻮدت ﭼﻪ ﭼﯿﺰی ﭘﯿﺶ ﻓﺮﺳﺘﺎدهای؟ آن ﮔﺎه ﺑﻨﺪه ﺑﻪ ﭼﭗ و راﺳﺖ ﻧﮕﺎه ﻣﯽﮐﻨﺪ و‬ ‫ھﯿﭻ ﭼﯿﺰی ﻧﻤﯽﺑﯿﻨﺪ؛ ﺳﭙﺲ ﭘﯿﺶ روی ﺧﻮد ﻣﯽﻧﮕﺮد و ﺟﺰ دوزخ ﭼﯿﺰی ﻧﻤﯽﺑﯿﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ‬ ‫ھﺮ ﮐﺲ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺣﺘﯽ ﺑﺎ دادن ﯾﮏ ﻧﯿﻤﻪ ﺧﺮﻣﺎ ھﻢ ﮐﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﮫﺮهاش را از آﺗﺶ‪،‬‬ ‫دور ﺑﺪارد و اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ھﻤﯿﻦ ﻣﻘﺪار را در اﺧﺘﯿﺎر ﻧﺪارد‪ ،‬ﺑﺎ ﺳﺨﻦ ﺧﻮب ﺧﻮد را از آﺗﺶ‬ ‫دور ﺑﺪارد؛ زﯾﺮا ﺷﺨﺺ ﺑﺎ اﻧﺠﺎم ﯾﮏ ﮐﺎر ﻧﯿﮏ از ده ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﺎ ھﻔﺘﺼﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ﭘﺎداش ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ‪.‬‬ ‫»واﻟﺴﻼم ﻋﻠﻴﻜﻢ و ﻋﻠﯽ رﺳﻮل اﷲ و رﲪﻪ اﷲ و ﺑﺮﻛﺎﺗﻪ«‪.‬‬ ‫ﺳﭙﺲ ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ اﯾﺮاد ﺧﻄﺒﻪ ﭘﺮداﺧﺖ و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺳﺘﺎﯾﺶ از آن‬ ‫ﺧﺪاﺳﺖ‪ .‬او را ﺳﭙﺎس ﻣﯽﮔﻮﯾﻢ و از او در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺷﺮ ﻧﻔﺲ ﺧﻮد و از ﺑﺪﯾﮫﺎی ﻋﻤﻞ ﺧﻮﯾﺶ‬ ‫‪ -١‬ﻧﻮراﻟﯿﻘﯿﻦ‪ ،‬ﺧﻀﺮی‪ ،‬ص ‪ – ۸۸ – ۸۷‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺧﻠﯿﻔﻪ ﺑﻦ ﺧﯿﺎط‪ ،‬ص ‪.۵۶‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٦٣٥‬‬

‫ﮐﻤﮏ ﻣﯽﻃﻠﺒﻢ و ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﻨﺎه ﻣﯽﺑﺮم‪ .‬ھﺮ ﮐﺲ را ﺧﺪا ھﺪاﯾﺖ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ھﯿﭻ‬ ‫ﮔﻤﺮاهﮐﻨﻨﺪهای ﺑﺮای او ﻧﺨﻮاھﺪ ﺑﻮد و ھﺮ ﮐﺲ را ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﮔﻤﺮاه ﮐﻨﺪ‪ ،‬ھﯿﭻ ھﺪاﯾﺖ‬ ‫ﮐﻨﻨﺪهای ﺑﺮای او ﻧﯿﺴﺖ و ﮔﻮاھﯽ ﻣﯽدھﻢ ﮐﻪ ھﯿﭻ ﻣﻌﺒﻮدی ﺟﺰ ﺧﺪا‪ ،‬ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺷﺮﯾﮑﯽ‬ ‫ﻧﺪارد و ﯾﮕﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ﺳﺨﻦ‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﺧﺪاﺳﺖ و ھﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ اﯾﻦ ﮐﻼم را در‬ ‫دل او زﯾﺒﺎ ﺟﻠﻮهﮔﺮ ﺳﺎﺧﺘﻪ و او را از ﻋﺎﻟﻢ ﮐﻔﺮ ﺑﻪ آﯾﯿﻦ اﺳﻼم در آورده اﺳﺖ و او ﻧﯿﺰ از‬ ‫آﻧﺠﺎ ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﺘﺎب را ﺑﺮ ﺳﺨﻦ ﻣﺮدم ﺑﺮﮔﺰﯾﺪه‪ ،‬رﺳﺘﮕﺎر ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻗﺮآن ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ و‬ ‫رﺳﺎﺗﺮﯾﻦ ﺳﺨﻦ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫دوﺳﺖ ﺑﺪارﯾﺪ ﮐﺴﯽ را ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ او را دوﺳﺖ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ و ﺧﺪا را ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺗﻤﺎم‬ ‫وﺟﻮد دوﺳﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ و ھﺮﮔﺰ از ﮐﻼم ﺧﺪا و ذﮐﺮ او ﺧﺴﺘﻪ و ﻣﻠﻮل ﻧﺸﻮﯾﺪ و‬ ‫دﻟﮫﺎﯾﺘﺎن ﺗﯿﺮه واز آن روﯾﮕﺮدان ﻧﺸﻮد؛ ﭼﺮاﮐﻪ ﮐﻼﻣﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ آن را ﺑﺮ ﻣﯽﮔﺰﯾﻨﺪ و‬ ‫ﺑﺮﺗﺮی ﻣﯽدھﺪ‪ ،‬ﻧﯿﮑﻮﺗﺮﯾﻦ و درﺳﺖﺗﺮﯾﻦ ﺳﺨﻦ اﺳﺖ؛ ﭘﺲ ﺧﺪاوﻧﺪ را ﭘﺮﺳﺘﺶ ﮐﻨﯿﺪ و‬ ‫ﭼﯿﺰی را ﺷﺮﯾﮏ او ﻗﺮار ﻧﺪھﯿﺪ و آن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ از او ﭘﺮوا ﮐﻨﯿﺪ و در آن‬ ‫ﺳﺨﻨﺎن ﻧﯿﮑﻮﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻣﯽآورﯾﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ )در ﻣﯿﺪان ﻋﻤﻞ( راﺳﺘﮕﻮ ﺑﺎﺷﯿﺪ و ﺑﻪ‬ ‫ﻓﯿﺾ رﺣﻤﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ در ﻣﯿﺎن ﺧﻮد ﺑﺎ ھﻤﺪﯾﮕﺮ دوﺳﺘﯽ و ﻣﺤﺒﺖ ورزﯾﺪ و )ﺑﺪاﻧﯿﺪ ﮐﻪ(‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﺸﻢ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﻤﺎن او ﺷﮑﺴﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬واﻟﺴﻼم ﻋﻠﻴﻜﻢ و رﲪﻪ اﷲ و ﺑﺮﻛﺎﺗﻪ« ‪.١‬‬ ‫ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﺻﻔﻪ ﺟﺰﺋﯽ از ﻣﺴﺠﺪ ﻧﺒﻮی‬

‫وﻗﺘﯽ ﻗﺒﻠﻪ از ﺑﯿﺖاﻟﻤﻘﺪس ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎن اﻟﮫﯽ ﺑﻌﺪ از ﮔﺬﺷﺖ ﺷﺎﻧﺰده ﻣﺎه از ھﺠﺮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬

‫اﮐﺮم ج‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻮی ﮐﻌﺒﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﯾﺎﻓﺖ ‪ ٢‬دﯾﻮار ﻗﺒﻠﻪ اول در آﺧﺮ ﻣﺴﺠﺪ ﻧﺒﻮی ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮاﮐﺮم ج دﺳﺘﻮر داد ﮐﻪ ﺑﺮ آن ﺳﻘﻒ زده ﺷﻮد ﯾﺎ ﺑﺮ آن ﺳﺎﯾﻪﺑﺎن زدﻧﺪ و آن را ﺻﻔﻪ‬ ‫ﯾﺎ ﺳﺎﯾﺒﺎن ﻧﺎمﮔﺬاری ﻧﻤﻮدﻧﺪ ‪ ٣‬ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﯾﮏ ﺳﺎﯾﺒﺎن ﺑﻮد و اﻃﺮاف آن ﺑﺎز ﺑﻮد ‪.٤‬‬ ‫ﻗﺎﺿﯽ ﻋﯿﺎض ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺻﻔﻪ ﺳﺎﯾﺒﺎﻧﯽ در آﺧﺮ ﻣﺴﺠﺪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻮد ﮐﻪ ﻓﻘﺮا در‬ ‫آن ﺟﺎی ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و اھﻞ ﺻﻔﻪ ﺑﻪ ھﻤﯿﻦ ﻣﻨﺴﻮباﻧﺪ ‪.٥‬‬ ‫‪ -١‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﻦ ھﺸﺎم‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪ – ۱۶۷ – ۱۶۶‬ﺳﻨﻦ ﺑﯿﮫﻘﯽ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۵۲۵ – ۵۲۴‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ اﻟﺼﺤﯿﺤﺔ‪ ،‬ﻋﻤﺮی‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۲۵۷‬‬ ‫‪ -٣‬ھﻤﺎن‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۲۵۸‬‬ ‫‪ -٤‬وﻓﺎءاﻟﻮﻓﺎء‪ ،‬ﺳﻤﮫﻮدی‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۳۲۱‬‬ ‫‪ -٥‬ﻧﻈﺎم اﻟﺤﮑﻮﻣﺔ اﻟﻨﺒﻮﯾﻪ اﻟﻤﺴﻤﯽ اﻟﺘﺮاﺗﯿﺐ اﻻدارﯾﻪ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﺤﯽ ﮐﺘﺎﻧﯽ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۴۷۴‬‬

‫‪٦٣٦‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫اﺑﻦ ﺗﯿﻤﯿﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺻﻔﻪ در ﻗﺴﻤﺖ آﺧﺮ ﻣﺴﺠﺪاﻟﻨﺒﯽ ﻗﺮار داﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت‬ ‫ﺳﺎﯾﺒﺎن ﺑﺮای اﻗﺎﻣﺖ ﺑﯿﻨﻮاﯾﺎن و اﻓﺮادی ﮐﻪ ﻣﮑﺎن و ﺧﺎﻧﻮادهای ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬درﺳﺖ ﺷﺪه‬ ‫ﺑﻮد ‪.١‬‬ ‫‪ -۱‬اھﻞ ﺻﻔﻪ‬ ‫اﺑﻮھﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬اھﻞ ﺻﻔﻪ ﻣﮫﻤﺎﻧﺎن اﺳﻼم ﺑﻮدﻧﺪ؛ آﻧﮫﺎ ﺧﺎﻧﻮاده و ﺛﺮوﺗﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و‬

‫ﻧﺰدﮐﺴﯽ دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ اﻗﺎﻣﺖ ﻧﻤﯽﮔﺰﯾﺪﻧﺪ ‪.٢‬‬

‫اﻧﺼﺎر‪ ،‬ﻣﮫﺎﺟﺮان ﻧﺨﺴﺘﯿﻨﯽ را ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﯾﺎ ﺑﻌﺪ از اﯾﺸﺎن ﺗﺎ ﭘﺎﯾﺎن‬ ‫ﻣﺮﺣﻠﻪ اول و ﻗﺒﻞ از ﺟﻨﮓ ﺑﺪر‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ھﺠﺮت ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬در ﺧﺎﻧﻪھﺎی ﺧﻮد ﺟﺎی دادﻧﺪ و‬ ‫ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﻣﺎﯾﺤﺘﺎج آﻧﺎن را ﺑﺮ آورده ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و در ﺧﺮج و ﻣﺨﺎرج زﻧﺪﮔﯽ آﻧﮫﺎ را ﯾﺎری دھﻨﺪ‪،‬‬ ‫اﻣﺎ ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ زﻣﺎن ﺑﺮ ﺗﻌﺪاد ﻣﮫﺎﺟﺮان اﻓﺰوده ﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪای ﮐﻪ اﻧﺼﺎر ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﭘﺬﯾﺮاﯾﯽ‬ ‫ھﻤﮥ آﻧﺎن را ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ‪.٣‬‬ ‫ﺑﺮ ﺗﻌﺪاد ﻣﮫﺎﺟﺮان روز ﺑﻪ روز اﻓﺰوده ﻣﯽﮔﺮدﯾﺪ؛ زﯾﺮا اﺳﻼم ﻣﺮاﺣﻞ ﻧﺸﺮ و ﮔﺴﺘﺮش‬ ‫ﺧﻮد را ﻣﯽﭘﯿﻤﻮد و ﻣﺮدم ﺑﻪ دﯾﻦ اﺳﻼم ﻣﯽﮔﺮوﯾﺪﻧﺪ و ﻣﮫﺎﺟﺮان زﯾﺎدی ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ھﺠﺮت‬ ‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ ﻓﻘﯿﺮ و ﺑﺮﺧﯽ ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ و ﺑﺮﺧﯽ ﻣﺠﺮد و ﺑﺮﺧﯽ ﻣﺘﺄھﻞ ﺑﻮدﻧﺪ؛ ﭘﺲ ھﺮ‬ ‫ﮐﺲ ﮐﻪ ﺟﺎﯾﯽ ﻧﺪاﺷﺖ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳﺎﯾﺒﺎن ﻣﺴﺠﺪ ﻣﯽآﻣﺪ و ھﻤﺎن ﺟﺎ اﻗﺎﻣﺖ ﻣﯽﮔﺰﯾﺪ ‪.٤‬‬ ‫آﻧﭽﻪ ﺑﺮای ﯾﮏ ﭘﮋوھﻨﺪه ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽﺷﻮد اﯾﻨﮑﻪ ھﺮ ﻣﮫﺎﺟﺮی ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻣﯽآﻣﺪ‪،‬‬ ‫ﻧﺨﺴﺖ ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج دﯾﺪار ﻣﯽﮐﺮد؛ ﺳﭙﺲ اﯾﺸﺎن او را ﻧﺰد ﮐﺴﯽ ﻣﯽﻓﺮﺳﺘﺎد ﮐﻪ او را‬ ‫ﮐﻔﺎﯾﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﮐﺴﯽ را ﻧﻤﯽﯾﺎﻓﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻮﻗﺖ در ﺻﻔﻪ ﻣﺴﺘﻘﺮ ﻣﯽﺷﺪ ﺗﺎ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﺷﺮاﯾﻂ ﺑﺮای او ﻓﺮاھﻢ ﺷﻮد ‪ .٥‬در ﻣﺴﻨﺪ ﺑﻪ رواﯾﺖ از ﻋﺒﺎده ﺑﻦ ﺻﺎﻣﺖ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج از ﺻﺤﺎﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ھﺮﮔﺎه ﻣﮫﺎﺟﺮی ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻣﯽآﻣﺪ او‬ ‫را ﺑﻪ ﯾﮑﯽ از ﻣﺎ ﺗﺤﻮﯾﻞ ﻣﯽداد ﺗﺎ ﺑﻪ او ﻗﺮآن ﺑﯿﺎﻣﻮزﯾﻢ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﺮدی را ﺑﻪ ﻣﻦ ﺳﭙﺮد؛ آن‬ ‫ﻣﺮد ﺑﺎ ﻣﻦ در ﺧﺎﻧﻪام ﺑﻮد و ﻣﻦ ﺷﺎم ﺧﺎﻧﻮادهام را ﺑﻪ او ﻣﯽدادم و ﺑﻪ او ﻗﺮآن ﻧﯿﺰ‬

‫‪ -١‬اﻟﻔﺘﺎوی‪ ،‬ج ‪ ،۱۱‬ص ‪.۳۸‬‬ ‫‪ -٢‬ﺑﺨﺎری‪ ،‬ﺷﻤﺎرۀ ‪.۶۴۵۲‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ ﺗﺮﺑﯿﻪ اﻣﻪ و ﺑﻨﺎء دوﻟﻪ‪ ،‬ﺷﺎﻣﯽ‪ ،‬ص ‪.۱۷۵‬‬ ‫‪ -٤‬اﻟﻔﺘﺎوی‪ ،‬ج ‪ ،۱۱‬ص ‪.۴۱ – ۴۰‬‬ ‫‪ -٥‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ ﺗﺮﺑﯿﻪ اﻣﻪ و ﺑﻨﺎء دوﻟﻪ‪ ،‬ص ‪.۱۷۵‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٦٣٧‬‬

‫ﻣﯽآﻣﻮﺧﺘﻢ ‪ .«١‬و او اوﻟﯿﻦ ﮐﺴﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺻﻔﻪ ﻣﮫﺎﺟﺮان اﻗﺎﻣﺖ ﮔﺰﯾﺪ ‪ .٢‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺻﻔﻪ‬ ‫ﺑﻪ آﻧﮫﺎ ﻧﺴﺒﺖ داده ﺷﺪ و ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺻﻔﻪ ﻣﮫﺎﺟﺮان ‪ ٣‬و ھﻤﭽﻨﯿﻦ ھﯿﺌﺘﮫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫اﮐﺮم ج ﻣﯽآﻣﺪﻧﺪ و اﺳﻼم و ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداری ﺧﻮﯾﺶ را اﻋﻼم ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬در آن ﺟﺎ ﺳﺎﮐﻦ‬ ‫ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ ‪ ٤‬و اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺮد ﻣﮫﺎﺟﺮی ﮐﻪ ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻣﯽآﻣﺪ اﮔﺮ ﮐﺴﯽ را‬ ‫ﻣﯽﺷﻨﺎﺧﺖ ﻧﺰد او ﻣﯽرﻓﺖ و اﮔﺮ در ﻣﺪﯾﻨﻪ آﺷﻨﺎﯾﯽ ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺎ اﺻﺤﺎب ﺻﻔﻪ اﻗﺎﻣﺖ ﻣﯽﮔﺰﯾﺪ ‪.٥‬‬ ‫ﺑﺮﺟﺴﺘﻪﺗﺮﯾﻦ و ﺳﺮﺷﻨﺎسﺗﺮﯾﻦ ﻓﺮد اھﻞ ﺻﻔﻪ‪ ،‬اﺑﻮھﺮﯾﺮه ﺑﻮد و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ھﺮﮔﺎه‬ ‫ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ آﻧﮫﺎ را دﻋﻮت ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﻓﺮاﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﺳﺮاغ اﺑﻮھﺮﯾﺮه را ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ؛ ﭼﻮن او آﻧﮫﺎرا‬ ‫ﻣﯽﺷﻨﺎﺧﺖ و ﻣﻘﺎم ھﺮ ﯾﮏ از آﻧﺎن را در ﻋﺒﺎت و ﻣﺠﺎھﺪت ﻣﯽداﻧﺴﺖ ‪ .٦‬ﺑﺮﺧﯽ از اﻧﺼﺎر‬ ‫ﻧﯿﺰ از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ زﻧﺪﮔﯽ ﺗﻮأم ﺑﺎ زھﺪ و ﻣﺠﺎھﺪت و ﻓﻘﺮ را دوﺳﺖ داﺷﺘﻨﺪ و ﺑﺎ وﺟﻮد آﻧﮑﻪ از‬ ‫ﺳﮑﻮﻧﺖ در ﺻﻔﻪ ﺑﯽﻧﯿﺎز ﺑﻮدﻧﺪ و در ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺧﺎﻧﻪ داﺷﺘﻨﺪ اﻣﺎ در آن ﺟﺎ ﺳﺎﮐﻦ ﺷﺪﻧﺪ‪،‬‬ ‫ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﮐﻌﺐ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ اﻧﺼﺎری؛ ﺣﻨﻈﻠﻪ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻋﺎﻣﺮ اﻧﺼﺎری )ﻏﺴﯿﻞ اﻟﻤﻼﺋﮑﻪ(؛ ﺣﺎرﺛﻪ‬ ‫ﺑﻦ ﻧﻌﻤﺎن اﻧﺼﺎری و دﯾﮕﺮان ‪.٧‬‬ ‫‪ -۲‬ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﺨﺎرج اھﻞ ﺻﻔﻪ و ﺗﻮﺟﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و ﯾﺎراﻧﺶ ﺑﻪ آﻧﮫﺎ‬

‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺧﻮد ﻣﺮاﻗﺒﺖ و ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ اھﻞ ﺻﻔﻪ را ﻋﮫﺪهدار ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ دﯾﺪار آﻧﮫﺎ ﻣﯽرﻓﺖ‬ ‫و اﺣﻮال آﻧﮫﺎ را ﺟﺴﺘﺠﻮ ﻣﯽﮐﺮد و ھﺮ ﮐﺲ از آﻧﺎن ﮐﻪ ﺑﯿﻤﺎر ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ‬ ‫ﻋﯿﺎدﺗﺶ ﻣﯽرﻓﺖ و اﻧﺠﺎم ﭼﻨﯿﻦ اﻣﻮری ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻣﻮاردی از ﻗﺒﯿﻞ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺎ آﻧﮫﺎ زﯾﺎد‬ ‫ھﻤﻨﺸﯿﻨﯽ ﻣﯽﮐﺮد و آﻧﺎن را راھﻨﻤﺎﯾﯽ ﻣﯽﻧﻤﻮد و ﺑﺎ آﻧﮫﺎ ھﻤﺪردی ﻣﯽﮐﺮد و آﻧﮫﺎ را ﭘﻨﺪ‬ ‫ﻣﯽداد و ﺑﻪ آﻧﮫﺎ ﻋﻠﻢ ﻣﯽآﻣﻮﺧﺖ و راھﻨﻤﺎﯾﯽ ﻣﯽﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻼوت ﻗﺮآن و ذﮐﺮ ﺧﺪا‬ ‫ﻣﺸﻐﻮل ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻪ آﺧﺮت ﭼﺸﻢ اﻣﯿﺪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ‪ ٨‬و ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﻮارد ذﯾﻞ ﻣﺨﺎرج آﻧﮫﺎ را‬

‫‪ -١‬اﻟﻤﺴﻨﺪ‪ ،‬ج ‪.۳۲۴ ،۵‬‬ ‫‪ -٢‬وﻓﺎءاﻟﻮﻓﺎء‪ ،‬ﺳﻤﮫﻮدی‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۳۲۳‬‬ ‫‪ -٣‬ﺳﻨﻦ اﺑﯽ داود‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۳۶۱‬‬ ‫‪ -٤‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ اﻟﺼﺤﯿﺤﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۲۵۸‬‬ ‫‪ -٥‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۲۵۹‬‬ ‫‪ -٦‬ھﻤﺎن‪.‬‬ ‫‪ -٧‬ھﻤﺎن‪.‬‬ ‫‪ -٨‬ھﻤﺎن‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۲۶۶‬‬

‫‪٦٣٨‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﯽﮐﺮد‪:‬‬ ‫‪ -۱‬ھﺮﮔﺎه زﮐﺎﺗﯽ ﻧﺰد اﯾﺸﺎن ﻣﯽآوردﻧﺪ‪ ،‬آن را ﺑﺮای آﻧﮫﺎ ﻣﯽﻓﺮﺳﺘﺎد و ﺧﻮد از آن‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﯽﮐﺮد و ھﺮﮔﺎه ھﺪﯾﻪای ﺑﺮای او ﻣﯽﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آﻧﮫﺎ‬ ‫ﻣﯽﻓﺮﺳﺘﺎد و ﺧﻮدش از آن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﺮد و آﻧﮫﺎ را ﻧﯿﺰ در آن ﺷﺮﯾﮏ‬ ‫ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ ‪.١‬‬ ‫‪ -۲‬اﮐﺜﺮ اوﻗﺎت آﻧﺎن را ﺑﺮای ﺻﺮف ﻏﺬا ﺑﻪ ﯾﮑﯽ از ﺣﺠﺮهھﺎی اﻣﮫﺎت اﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ ﻓﺮا‬ ‫ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ وﻧﻪ ﺗﻨﮫﺎ از آﻧﮫﺎ ھﺮﮔﺰ ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﻤﯽﮐﺮد؛ ﺑﻠﮑﻪ ھﻤﻮاره وﺿﻌﯿﺖ آﻧﺎن را‬ ‫ﻣﺪﻧﻈﺮ داﺷﺖ‪ .‬ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﺎن ﺑﻦ اﺑﯽﺑﮑﺮ س رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﺻﺤﺎب ﺻﻔﻪ‬ ‫ﻣﺮدﻣﺎﻧﯽ ﻓﻘﯿﺮ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﺎری رﺳﻮل ﺧﺪا ج ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ھﺮﮐﺲ ﻏﺬای دو ﻧﻔﺮ دارد‪،‬‬ ‫ﻧﻔﺮ ﺳﻮﻣﯽ را ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﺒﺮد و ھﺮ ﮐﺲ ﻏﺬای ﭼﮫﺎر ﻧﻔﺮ را دارد‪ ،‬ﻧﻔﺮ ﭘﻨﺠﻢ ﯾﺎ‬ ‫ﺷﺸﻤﯽ را ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﺒﺮد‪.‬‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺳﻪ ﻧﻔﺮ را ﺑﺎ ﺧﻮد آورد و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ده ﻧﻔﺮ را ﺑﺮد ﮐﻪ ﻏﺬا ﺑﺪھﺪ‪...‬‬ ‫« ‪ ٢‬و از ﯾﻌﯿﺶ ﺑﻦ ﻃﺨﻔﻪ ﺑﻦ ﻗﯿﺲ ﻏﻔﺎری رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭘﺪرم از اﺻﺤﺎب ﺻﻔﻪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج دﺳﺘﻮر داد ﮐﻪ آﻧﮫﺎ را ﺑﺮای ﺑﺮﻃﺮف ﮐﺮدن ﻣﺎﯾﺤﺘﺎج آﻧﺎن ﺑﻪ ﻣﻨﺎزل ﺧﻮد ﺑﺒﺮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻣﺮدی ﯾﮏ ﻧﻔﺮ را و ﻣﺮدی دو ﻧﻔﺮ را ﺑﺎ ﺧﻮد ﻣﯽﺑﺮد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﭘﻨﺞ ﻧﻔﺮ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻨﯿﺪ و ﻣﺎ ھﻤﺮاه ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻋﺎﯾﺸﻪ رﻓﺘﯿﻢ« ‪.٣‬‬ ‫‪ -۳‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ آن ﺣﻀﺮت ج از ﻣﺮدم ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻪ ﺻﺪﻗﺎت و زﮐﺎﺗﮫﺎﯾﺸﺎن را ﺑﺮای‬ ‫آﻧﮫﺎ ﺑﻔﺮﺳﺘﻨﺪ‪ .‬در ﻣﺴﻨﺪ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ وﻗﺘﯽ ﺣﺴﻦ س ﻣﺘﻮﻟﺪ ﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫اﮐﺮم ج از ﻓﺎﻃﻤﻪ ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ ﺳﺮ ﺣﺴﻦ را ﺑﺘﺮاﺷﺪ و ﺑﻪ اﻧﺪازه وزن ﻣﻮھﺎﯾﺶ ﻧﻘﺮه‬ ‫ﺻﺪﻗﻪ ﮐﻨﺪ و ﺑﻪ اھﻞ ﺻﻔﻪ ﺑﺪھﺪ ‪.٤‬‬ ‫‪ -۴‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻧﯿﺎز اﺻﺤﺎب ﺻﻔﻪ را ﺑﺮ دﯾﮕﺮان ﮐﻪ ﭼﯿﺰی از اﯾﺸﺎن ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ‪،‬‬ ‫ﻣﻘﺪم ﻣﯽداﺷﺖ‪ .‬ﺑﺎری اﺳﯿﺮاﻧﯽ ﻧﺰد او آورده ﺷﺪﻧﺪ؛ ﻓﺎﻃﻤﻪل ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫اﮐﺮم ج آﻣﺪ و از او ﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ او ﺧﺎدﻣﯽ ﺑﺪھﺪ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ در ﭘﺎﺳﺦ وی‪ ،‬آن ﮔﻮﻧﻪ‬ ‫‪ -١‬ﺑﺨﺎری‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ – ۳۵۸۱‬ﻣﺴﻠﻢ ﺷﻤﺎرۀ ‪.۲۰۵۷‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ اﻟﺼﺤﯿﺤﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۲۶۷‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﻤﺴﻨﺪ‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪.۴۲۹‬‬ ‫‪ -٤‬ھﻤﺎن‪ ،‬ج ‪ ،۶‬ص ‪.۳۹۱ – ۳۹۰‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٦٣٩‬‬

‫ﮐﻪ اﻣﺎم اﺣﻤﺪ در ﻣﺴﻨﺪ رواﯾﺖ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﭼﯿﺰی ﺑﻪ ﺷﻤﺎ‬ ‫ﻧﺨﻮاھﺪ ﺑﺨﺸﯿﺪ و اھﻞ ﺻﻔﻪ را در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺷﮑﻤﺸﺎن از ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ ﻣﯽﭘﯿﭽﯿﺪ و ﻣﻦ‬ ‫ﭼﯿﺰی ﻧﻤﯽﯾﺎﺑﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ آﻧﮫﺎ ﺑﺪھﻢ‪ ،‬رھﺎ ﻧﻤﯽﮐﻨﻢ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻦ اﯾﻦ ﺑﺮدﮔﺎن را ﻣﯽﻓﺮوﺷﻢ‬ ‫و ﭘﻮﻟﯽ ﮐﻪ از ﻓﺮوش آﻧﮫﺎ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪ ،‬ﺑﯿﻦ آﻧﺎن ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻢ ‪.١‬‬ ‫‪٢‬‬

‫‪ -۵‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﯾﺎراﻧﺶ را وﺻﯿﺖ ﻣﯽﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﻪ اھﻞ ﺻﻔﻪ ﺻﺪﻗﻪ ﺑﺪھﻨﺪ‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬اﺻﺤﺎب ﺑﻪ اﻧﺪازۀ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﺧﻮد ﺑﺮ آﻧﮫﺎ اﻧﻔﺎق ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ‪ ٣‬و ﺑﻪ آﻧﮫﺎ‬ ‫ﻣﯽﺑﺨﺸﯿﺪﻧﺪ و ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪان اﺻﺤﺎب ﺑﺮای آﻧﮫﺎ ﻏﺬا ﻣﯽﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ ‪.٤‬‬ ‫‪ -۳‬اھﻞ ﺻﻔﻪ و اﺷﺘﻐﺎل ﺑﻪ ﻋﻠﻢ و ﻋﺒﺎدت و ﺟﮫﺎد‬ ‫اھﻞ ﺻﻔﻪ در ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺮای ﻋﺒﺎدت‪ ،‬ﻣﻌﺘﮑﻒ و ﺑﺎ ﻓﻘﺮ و زھﺪ اﻧﺲ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬آﻧﮫﺎ در‬

‫ﺧﻠﻮت وﺗﻨﮫﺎﯾﯽ ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ و ﻗﺮآن را ﺗﻼوت ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و آﯾﺎت آن را ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ‬ ‫ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﯽﻧﻤﻮدﻧﺪ و ﺑﻪ ذﮐﺮ ﺧﺪا ﻣﯽﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ و ﺑﺮﺧﯽ ﻧﻮﺷﺘﻦ را ﻓﺮا ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺣﺘﯽ‬ ‫ﯾﮑﯽ از آﻧﮫﺎ ﺗﯿﺮﮐﻤﺎن ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻋﺒﺎده ﺑﻦ ﺻﺎﻣﺖ س در ﻗﺒﺎل اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ او ﻗﺮآن و ﻧﻮﺷﺘﻦ‬ ‫را ﯾﺎد ﻣﯽداد‪ ،‬ﺑﺨﺸﯿﺪ ‪.٥‬‬ ‫ﺑﻌﻀﯽ از آﻧﺎن ﺑﻪ ﻋﻠﻢ و ﺣﻔﻆ ﺣﺪﯾﺚ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺑﻮھﺮﯾﺮه ﻣﻌﺮوف ﮔﺸﺘﻨﺪ‬ ‫ﮐﻪ اﺣﺎدﯾﺚ زﯾﺎدی از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج رواﯾﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ و ﺣﺬﯾﻔﻪ ﺑﻦ ﯾﻤﺎن ﮐﻪ ﺑﻪ ﺣﻔﻆ‬ ‫اﺣﺎدﯾﺜﯽ ﮐﻪ در ﻣﻮرد ﻓﺘﻨﻪھﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬اھﺘﻤﺎم ورزﯾﺪ‪.‬‬ ‫اھﻞ ﺻﻔﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﮫﺎ در ﺟﮫﺎد ﻣﺸﺎرﮐﺖ ﻣﯽﻧﻤﻮدﻧﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ اﻓﺮادی از آﻧﺎن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺻﻔﻮان‬ ‫اﺑﻦ ﺑﯿﻀﺎء و ﺧﺮﯾﻢ ﺑﻦ ﻓﺎﺗﮏ اﺳﺪی و ﺧﺒﯿﺐ ﺑﻦ ﯾﺴﺎف و ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻦ ﻋﻤﯿﺮ و ﺣﺎرﺛﻪ ﺑﻦ‬ ‫ﻧﻌﻤﺎن اﻧﺼﺎری در ﺑﺪر ﺑﻪ ﺷﮫﺎدت رﺳﯿﺪﻧﺪ ‪ .٦‬اﻓﺮادی از آﻧﺎن ﻧﯿﺰ در ﺟﻨﮓ اﺣﺪ ﺑﻪ ﺷﮫﺎدت‬ ‫رﺳﯿﺪﻧﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﺣﻨﻈﻠﻪ ‪ ٧‬و ﺑﺮﺧﯽ از آﻧﮫﺎ در ﺣﺪﯾﺒﯿﻪ ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻨﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺟﺮھﺪ ﺑﻦ ﺧﻮﯾﻠﺪ‬

‫‪ -١‬ﺑﺨﺎری‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪.۳۱۱۳‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ اﻟﺼﺤﯿﺤﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۲۶۷‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﺤﻠﯿﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۳۴۰‬‬ ‫‪ -٤‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۳۷۸‬‬ ‫‪ -٥‬ﺳﻨﻦ اﺑﯽ داود‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪ – ۲۳۷‬اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۷۳۰‬‬ ‫‪ -٦‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ اﻟﺼﺤﯿﺤﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۲۶۴‬‬ ‫‪ -٧‬ﺣﻠﯿﺔ اﻻوﻟﯿﺎء‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۳۷۵‬‬

‫‪٦٤٠‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬ ‫‪٢‬‬

‫و اﺑﻮﺳﺮﯾﺤﻪ ﻏﻔﺎری ‪ ١‬و ﻋﺪهای از آﻧﮫﺎ در ﺧﯿﺒﺮ ﺑﻪ ﺷﮫﺎدت رﺳﯿﺪﻧﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺛﻘﻒ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو‬ ‫و ﻧﯿﺰ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﭼﻮن ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ذواﻟﺒﺠﺎدﯾﻦ در ﺟﻨﮓ ﺗﺒﻮک ﺑﻪ ﺷﮫﺎدت رﺳﯿﺪﻧﺪ ‪.٣‬‬ ‫ﺑﺮﺧﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﺳﺎﻟﻢ‪ ،‬ﻣﻮﻻی اﺑﻮﺣﺬﯾﻔﻪ‪ ،‬و زﯾﺪ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب در ﺟﻨﮓ ﯾﻤﺎﻣﻪ ﺷﮫﯿﺪ ﺷﺪﻧﺪ؛‬ ‫آﻧﮫﺎ ﺷﺒﮫﺎ را ﺑﻪ ﻋﺒﺎدت ﻣﯽﮔﺬراﻧﺪﻧﺪ و روزھﺎ‪ ،‬ﺷﮫﺴﻮاران ﻣﯿﺪان ﺟﻨﮓ ﺑﻮدﻧﺪ ‪.٤‬‬ ‫ﺑﺮﺧﯽ از اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﯿﻞ و ﻋﻼﻗﻪ‪ ،‬ھﻤﺎﻧﻨﺪ اﺑﻮھﺮﯾﺮه‬ ‫ﻣﺎﻧﺪن در ﺻﻔﻪ را ﺑﺪون آﻧﮑﻪ ﺑﻪ ﻣﺎﻧﺪن در آن ﻣﺠﺒﻮر ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺮﺟﯿﺢ دادﻧﺪ‪ .‬او دوﺳﺖ‬ ‫داﺷﺖ ﮐﻪ ھﻤﻮاره در ﮐﻨﺎر ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺎﺷﺪ و ﻋﻠﻢ و ﺧﯿﺮی ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ دﯾﺮ آﻣﺪن ﺑﻪ‬ ‫ﻣﺪﯾﻨﻪ از دﺳﺖ داده ﺑﻮد‪ ،‬ﺟﺒﺮان ﻧﻤﺎﯾﺪ؛ زﯾﺮا او ﺑﻌﺪ از ﻓﺘﺢ ﺧﯿﺒﺮ در ﺳﺎل ھﻔﺘﻢ ھﺠﺮی ﺑﻪ‬ ‫ﻣﺪﯾﻨﻪ آﻣﺪ و ﮐﻮﺷﯿﺪ ﺗﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ اﺣﺎدﯾﺚ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج را ﻓﺮا ﺑﮕﯿﺮد و ﺑﺸﻨﻮد و ﺣﺎﻻت‬ ‫اورا ﺑﺪاﻧﺪ و اﯾﻦ اﻣﻮر ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺮای او ﻓﺮاھﻢ ﻧﻤﯽﺷﻮد ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫اﮐﺮم ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﺎﺷﺪ و ﺻﻔﻪ ﺗﻨﮫﺎ ﻣﮑﺎﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ اﯾﻦ ﺧﻮاﺳﺘﻪ را ﺑﺮای او ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﯽﮐﺮد و او‬ ‫اﯾﻦ ﺧﻮاﺳﺘﻪ را ﭼﻨﯿﻦ ﺑﯿﺎن ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ :‬اﺑﻮھﺮﯾﺮه س ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﺷﻤﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﯿﺪ اﺑﻮھﺮﯾﺮه س‬ ‫از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺣﺎدﯾﺚ زﯾﺎدی رواﯾﺖ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و ﻣﯽﮔﻮﯾﯿﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﻣﮫﺎﺟﺮان و اﻧﺼﺎر ﺑﻪ اﻧﺪازه‬ ‫اﺑﻮھﺮﯾﺮه از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺣﺪﯾﺚ رواﯾﺖ ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ! ﺑﺮادران ﻣﮫﺎﺟﺮم را داد و ﺳﺘﺪ در‬ ‫ﺑﺎزارھﺎ ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﺸﻐﻮل ﮐﺮده ﺑﻮد و ﻣﻦ ﺷﺨﺼﯽ ﺑﻮدم ﮐﻪ ﺑﺮای اﯾﻨﮑﻪ ﺷﮑﻢ ﺧﻮد را ﺳﯿﺮ‬ ‫ﮐﻨﻢ‪ ،‬ھﻤﻮاره ھﻤﺮاه ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻮدم ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ آﻧﮫﺎ ﻏﺎﯾﺐ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻦ ﺣﺎﺿﺮ‬ ‫ﺑﻮدم و ﺑﻪ ﯾﺎد ﻣﯽﺳﭙﺮدم‪ ،‬آن ﮔﺎه ﮐﻪ آﻧﮫﺎ ﻓﺮاﻣﻮش ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﺮادران اﻧﺼﺎر ﻣﻦ ﻣﺸﻐﻮل‬ ‫ﺟﻤﻊآوری اﻣﻮال ﺑﻮدﻧﺪ‪ّ ،‬اﻣﺎ ﻣﻦ ﻣﺮدی ﻓﻘﯿﺮ از ﻓﻘﺮای ﺻﻔﻪ ﺑﻮدم ﮐﻪ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ آﻧﮫﺎ‬ ‫ﻓﺮاﻣﻮش ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻦ ﺑﻪ ﯾﺎد و ﺧﺎﻃﺮ ﻣﯽﺳﭙﺮدم« ‪.٥‬‬ ‫ّ‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ او ﻋﻠﺖ اﺻﻠﯽ اﻗﺎﻣﺖ ﺧﻮﯾﺶ در ﺻﻔﻪ را ﻋﻼﻗﻤﻨﺪی ﺧﻮﯾﺶ ﺑﻪ ﺗﻌﺎﻟﯿﻢ و‬ ‫اﺣﺎدﯾﺚ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ذﮐﺮ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬اﺑﻮھﺮﯾﺮه ﻧﯿﺰ در ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺧﺎﻧﻪای داﺷﺖ‪ّ ،‬اﻣﺎ ﻣﺎدرش‬ ‫در آن ﺳﮑﻮﻧﺖ ﻣﯽﮐﺮد ﮐﻪ اﺑﻮھﺮﯾﺮه از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ دﻋﺎ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫‪ -١‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۳۵۵ – ۳۵۳‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ اﻟﺼﺤﯿﺤﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۴‬ص ‪.۲۶۴‬‬ ‫‪ -٣‬ھﻤﺎن‪.‬‬ ‫‪ -٤‬ھﻤﺎن‪.‬‬ ‫‪ -٥‬اﻟﺒﺨﺎری‪ ،‬ﺷﻤﺎرۀ ‪ – ۲۰۴۷‬ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪.۲۴۹۲‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٦٤١‬‬

‫ﻣﺎدرش را ھﺪاﯾﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ ‪.١‬‬ ‫ﺑﺮاﺳﺎس آﻧﭽﻪ در رواﯾﺎت ﺻﺤﯿﺢ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ ،‬او ﭼﻨﺎن ﻓﻘﯿﺮ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ از ﻧﻈﺮ ﻣﺎدی‬ ‫ﭼﯿﺰی ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ در اوﻟﯿﻦ روزی ﮐﻪ او در ﺧﯿﺒﺮ ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج آﻣﺪ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫اﮐﺮم ج از ﻏﻨﺎﯾﻢ ﺑﻪ او ﺳﮫﻤﯽ داد وﻧﯿﺰ ﺑﺮدهای داﺷﺖ ﮐﻪ ﺧﺪﻣﺖ او را اﻧﺠﺎم ﻣﯽداد‬

‫‪٢‬‬

‫ﭘﺲ آﻧﭽﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻓﻘﯿﺮی او ﮔﺮدﯾﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ھﻤﺮاھﯽ ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و ﻋﻼﻗﮥ ﺷﻨﯿﺪن‬ ‫اﺣﺎدﯾﺚ او ﺑﻮد ﮐﻪ وی آن را ﺑﺮ ﺗﻤﺎﻣﯽ اﻣﻮر دﯾﮕﺮ ﺗﺮﺟﯿﺢ داد و ﺛﺮوت و داراﯾﯽ او در‬ ‫ﺣﺪی ﺑﻮد ﮐﻪ اﮔﺮ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﺑﻪ ﺻﻔﻪ ﻧﯿﺎزی ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ‪.٣‬‬ ‫ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﮐﻪ اھﻞ ﺻﻔﻪ ﺑﺎ آن روﺑﺮو ﻣﯽﮔﺮدﯾﺪﻧﺪ از ﻗﺒﯿﻞ‪ :‬ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺧﺎﻧﻮاده ﯾﺎ ھﻤﺴﺮ ﯾﺎ‬ ‫ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪی ﺑﻌﺪ از ﺗﻨﮕﺪﺳﺘﯽ و ﯾﺎ ﺷﮫﺎدت در راه ﺧﺪا ﺑﺮ ﺗﻌﺪاد آﻧﺎن اﺛﺮ ﻣﯽﮔﺬاﺷﺖ و ﻓﻘﺮ‬ ‫آﻧﺎن ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﯾﻦ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ آﻧﮫﺎ ﮐﺎر ﻧﻤﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل روزی ﻧﺒﻮدﻧﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ‬ ‫زﻣﺨﺸﺮی ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﮫﺎ در روز ھﺴﺘﻪھﺎی ﺧﺮﻣﺎ را ﺑﺮای ﻋﻠﻒ و ﺧﻮراک ﭼﮫﺎرﭘﺎﯾﺎن‬ ‫ﺧﻮرد ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ آﻧﮫﺎ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ؛ ﭘﺲ آﻧﮫﺎ ﺑﺮای ﺑﻪ دﺳﺖ آوردن‬ ‫روزی ﺗﻼش و ﮐﻮﺷﺶ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ‪.٤‬‬ ‫‪ -۴‬ﺗﻌﺪاد و اﺳﺎﻣﯽ اھﻞ ﺻﻔﻪ‬ ‫ﺗﻌﺪاد اھﻞ ﺻﻔﻪ در اوﻗﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮐﻢ و زﯾﺎد ﻣﯽﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬آﻧﮫﺎ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ھﯿﺌﺘﮫﺎ ﺑﻪ‬

‫ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻣﯽآﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬زﯾﺎد ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ و ھﺮﮔﺎه اﻓﺮاد ﻧﺎآﺷﻨﺎ ﮐﻢ ﻣﯽآﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻌﺪاد آﻧﮫﺎ ﮐﻤﺘﺮ‬ ‫ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺗﻌﺪاد ﺛﺎﺑﺖ آﻧﺎن ھﻔﺘﺎد ﻧﻔﺮ ﺑﻮد وﮔﺎھﯽ ﺷﻤﺎر آﻧﮫﺎ ﺧﯿﻠﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯽﺷﺪ؛ ﺣﺘﯽ‬ ‫ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺎده ﺑﻪ ﺗﻨﮫﺎﯾﯽ ھﺸﺘﺎد ﻧﻔﺮ از آﻧﮫﺎ را ﭘﺬﯾﺮاﯾﯽ ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ﮔﺬﺷﺘﻪ از دﯾﮕﺮاﻧﯽ ﮐﻪ‬ ‫اﺻﺤﺎب ﻣﯿﺎن ﺧﻮد ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺮﺧﯽ از اھﻞ ﺻﻔﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫‪ -۱‬اﺑﻮھﺮﯾﺮه س‪.‬‬ ‫‪ -۲‬اﺑﻮذر ﻏﻔﺎری س‪.‬‬ ‫‪ -۳‬واﺛﻠﻪ ﺑﻦ اﺳﻘﻊ‪.‬‬ ‫‪ -١‬ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎرۀ ‪.۲۴۹۱‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ ﺗﺮﺑﯿﻪ اﻣﻪ و ﺑﻨﺎء دوﻟﻪ‪ ،‬ص ‪.۱۸۴‬‬ ‫‪ -٣‬ھﻤﺎن‪.‬‬ ‫‪ -٤‬اﻟﻤﺪﯾﻨﺔ اﻟﻨﺒﻮﯾﻪ ﻓﺠﺮاﻻﺳﻼم و اﻟﻌﺼﺮ اﻟﺮاﺷﺪی‪ ،‬ﺷﺮاب‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۲۲۲‬‬

‫‪٦٤٢‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫‪ -۴‬ﻗﯿﺲ ﺑﻦ ﻃﮫﻔﻪ ﻏﻔﺎری‪.‬‬ ‫‪ -۵‬ﮐﻌﺐ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ اﻧﺼﺎری‪.‬‬ ‫‪ -۶‬ﺳﻌﯿﺪ ﺑﻦ ﻋﺎﻣﺮ ﺑﻦ ﺣﺬﯾﻢ اﻟﺠﻤﺤﯽ‪.‬‬ ‫‪ -۷‬ﺳﻠﻤﺎن ﻓﺎرﺳﯽ‪.‬‬ ‫‪ -۸‬اﺳﻤﺎء ﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ ﺑﻦ ﺳﻌﯿﺪ اﺳﻠﻤﯽ‪.‬‬ ‫‪ -۹‬ﺣﻨﻈﻠﻪ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻋﺎﻣﺮ اﻧﺼﺎری )ﻏﺴﯿﻞ اﻟﻤﻼﺋﮑﻪ(‪.‬‬ ‫‪ -۱۰‬ﺣﺎزم ﺑﻦ ﺣﺮﻣﻠﻪ‪.‬‬ ‫‪ -۱۱‬ﺣﺎرﺛﻪ ﺑﻦ ﻧﻌﻤﺎن اﻧﺼﺎری ﻧﺠﺎری‪.‬‬ ‫‪ -۱۲‬ﺣﺬﯾﻔﻪ ﺑﻦ أﺳﯿﺪ اﺑﻮﺳﺮﯾﺤﻪ اﻻﻧﺼﺎری‪.‬‬ ‫‪ -۱۳‬ﺣﺬﯾﻔﻪ ﺑﻦ ﯾﻤﺎن‪.‬‬ ‫‪ -۱۴‬ﺟﺎرﯾﻪ ﺑﻦ ﺟﻤﯿﻞ ﺑﻦ ﺷﺒﻪ ﺑﻦ ﻗﺮط‪.‬‬ ‫‪ -۱۵‬ﺟﻌﯿﻞ ﺑﻦ ﺳﺮاﻗﻪ اﻟﻀﻤﺮی‪.‬‬ ‫‪ -۱۶‬ﺟﺮھﺪﺑﻦ ﺧﻮﯾﻠﺪ اﻻﺳﺪی‪.‬‬ ‫‪ -۱۷‬رﻓﺎﻋﻪ اﺑﻮﻟﺒﺎﺑﻪ اﻻﻧﺼﺎری‪.‬‬ ‫‪ -۱۸‬ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ذواﻟﺒﺠﺎدﯾﻦ‪.‬‬ ‫‪ -۱۹‬دﮐﯿﻦ ﺑﻦ ﺳﻌﯿﺪ اﻟﻤﺰﻧﯽ و ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﺧﺜﻌﻤﯽ‪.‬‬ ‫‪ -۲۰‬ﺧﺒﯿﺐ ﺑﻦ ﯾﺴﺎف ﺑﻦ ﻋﻨﯿﻪ‪.‬‬ ‫‪ -۲۱‬ﺧﺮﯾﻢ ﺑﻦ أوس ﻃﺎﺋﯽ‪.‬‬ ‫‪ -۲۲‬ﺧﺮﯾﻢ ﺑﻦ ﻓﺎﺗﮏ اﻻﺳﺪی‪.‬‬ ‫‪ -۲۳‬ﺧﻨﯿﺲ ﺑﻦ ﺣﺬاﻓﻪ اﻟﺴﮫﻤﯽ‪.‬‬ ‫‪ -۲۴‬ﺧﺒﺎب ﺑﻦ ارت‪.‬‬ ‫‪ -۲۵‬ﺣﮑﻢ ﺑﻦ ﻋﻤﯿﺮ ﺛﻤﺎﻟﯽ‪.‬‬ ‫‪ -۲۶‬ﺣﺮﻣﻠﻪ ﺑﻦ اﯾﺎس وﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﺣﺮﻣﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻨﺒﺮی‪.١‬‬ ‫‪ -١‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ اﻟﺼﺤﯿﺤﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۲۶۲‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪ -۲۷‬زﯾﺪ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب‪.‬‬ ‫‪ -۲۸‬ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد‪.‬‬ ‫‪ -۲۹‬ﻃﻔﺎوی دوﺳﯽ‪.‬‬ ‫‪ -۳۰‬ﻃﻠﺤﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو اﻟﻨﻀﺮی‪.‬‬ ‫‪ -۳۱‬ﺻﻔﻮان ﺑﻦ ﺑﯿﻀﺎء اﻟﻔﮫﺮی‪.‬‬ ‫‪ -۳۲‬ﺻﮫﯿﺐ ﺑﻦ ﺳﻨﺎن روﻣﯽ‪.‬‬ ‫‪ -۳۳‬ﺷﺪاد ﺑﻦ أﺳﯿﺪ‪.‬‬ ‫‪ -۳۴‬ﺷﻘﺮان ﻏﻼم آزاد ﺷﺪۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ‪.‬‬ ‫‪ -۳۵‬اﻟﺴﺎﺋﺐ ﺑﻦ ﺧﻼد‪.‬‬ ‫‪ -۳۶‬ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻦ ﻋﻤﯿﺮ از ﻗﺒﯿﻠﮥ اوس از ﺑﻨﯽ ﺛﻌﻠﺒﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﻮف‪.‬‬ ‫‪ -۳۷‬ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻦ ﻋﺒﯿﺪ اﺷﺠﻌﯽ‪.‬‬ ‫‪ -۳۸‬ﺳﺎﻟﻢ ﻣﻮﻻی اﺑﻮﺣﺬﯾﻔﻪ‪.‬‬ ‫‪ -۳۹‬ﺳﻔﯿﻨﻪ ﺑﺮدۀ آزاد ﺷﺪه ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ‪.‬‬ ‫‪ -۴۰‬اﺑﻮرزﯾﻦ‪.‬‬ ‫‪ -۴۱‬اﻻﻏﺮ اﻟﻤﺰﻧﯽ‪.‬‬ ‫‪ -۴۲‬ﺑﻼل ﺑﻦ رﺑﺎح‪.‬‬ ‫‪ -۴۳‬اﻟﺒﺮاء ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ اﻻﻧﺼﺎری‪.‬‬ ‫‪ -۴۴‬ﺛﻮﺑﺎن ﺑﺮدۀ آزاد ﺷﺪه ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ‪.‬‬ ‫‪ -۴۵‬ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻦ ودﯾﻌﻪ اﻻﻧﺼﺎری‪.‬‬ ‫‪ -۴۶‬ﺛﻘﯿﻒ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﺷﻤﯿﻂ اﻻﺳﺪی‪.‬‬ ‫‪ -۴۷‬ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪری‪.‬‬ ‫‪ -۴۸‬اﻟﻌﺮﺑﺎض ﺑﻦ ﺳﺎرﯾﻪ‪.‬‬ ‫‪ -۴۹‬ﻏﺮﻓﻪ اﻻزدی‪.‬‬ ‫‪ -۵۰‬ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﺎن ﺑﻦ ﻗﺮط‪.‬‬

‫‪٦٤٣‬‬

‫‪٦٤٤‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫‪ -۵۱‬ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻦ ﻋﻤﯿﺮ‪.‬‬ ‫‪ -۵۲‬ﻋﺒﺎدة ﺑﻦ ﺧﺎﻟﺪ ﻏﻔﺎری س ‪.١‬‬ ‫ﺑﺮﺧﯽ از ﭘﮋوھﺸﮕﺮان ﺑﻪ اﺷﺘﺒﺎه ﺑﺰرﮔﯽ اﻓﺘﺎدهاﻧﺪ و آن اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺮ ﻣﺴﻠﮏ ﺑﺮﺧﯽ از‬ ‫ﺻﻮﻓﯿﺎن ﻣﻨﺤﺮف ﮐﻪ دﺳﺖ از ﮐﺎر و ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻣﯽﮐﺸﻨﺪ و ﺑﻪ اﺳﺘﺮاﺣﺖ و ﺗﻨﺒﻠﯽ روی‬ ‫ﻣﯽآورﻧﺪ و در زاوﯾﻪھﺎ و ﺗﮑﯿﻪھﺎ ﺑﻪ ﺣﺠﺖ ﺗﻮﮐﻞ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽﻣﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺻﺤﻪ ﻣﯽﮔﺬارﻧﺪ و ﺑﺮای‬ ‫اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﺑﺎﻃﻞ ﺧﻮﯾﺶ ﺑﻪ اھﻞ ﺻﻔﻪ اﺳﺘﺪﻻل ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ّ .‬اﻣﺎ واﻗﻌﯿﺖ اﻣﺮی ﻏﯿﺮ از اﯾﻦ‬ ‫اﺳﺖ؛ ﭼﺮاﮐﻪ اﺑﻮھﺮﯾﺮه ﮐﻪ ﺑﯿﺶ از ھﻤﻪ ﺑﻪ ﺻﻔﻪ ﻣﺮﺑﻮط اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﻋﻤﺮ ﺧﻮد را در آن ﺟﺎ‬ ‫ﻧﻤﺎﻧﺪ و ﺑﻪ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﺮداﺧﺖ و در ﺑﻌﻀﯽ از روزھﺎی زﻧﺪﮔﯽ در دوران ﻋﻤﺮﺑﻦ ﺧﻄﺎب در‬ ‫ﺑﺤﺮﯾﻦ اﻣﯿﺮ ﺑﻮد و او زﻧﺪﮔﯽ را ﺑﻪ ﺳﺨﺘﯽ ﻧﻤﯽﮔﺬراﻧﺪ و اھﻞ ﺻﻔﻪ از ﻣﺠﺎھﺪان در راه ﺧﺪا‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ در ﻣﯿﺪاﻧﮫﺎی ﮐﺎرزار ﺟﮫﺎد ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﺮﺧﯽ از آﻧﮫﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺷﮫﺎدت رﺳﯿﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬درسﻫﺎ و آﻣﻮﺧﺘﻨﯽﻫﺎ‬

‫‪ -۱‬ﻣﺴﺠﺪ ﯾﮑﯽ از ﻣﮫﻢﺗﺮﯾﻦ ﭘﺎﯾﮕﺎهھﺎ در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﻼﻣﯽ‬ ‫ﻣﺴﺠﺪ ﯾﮑﯽ از ﻣﮫﻢﺗﺮﯾﻦ ﭘﺎﯾﮕﺎھﮫﺎ در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽرود؛ زﯾﺮا‬

‫ﺟﺎﻣﻌﮥ ﻣﺴﻠﻤﺎن ھﻤﺒﺴﺘﮕﯽ را ﺑﺎ ﭘﺎﯾﺒﻨﺪی ﺑﻪ ﻧﻈﺎم اﺳﻼم و ﻋﻘﯿﺪه و آداب آن ﺑﻪ دﺳﺖ‬ ‫ﻣﯽآورد و اﯾﻦ اﻣﺮ از ﺳﺎﺧﺘﺎر اﺻﻠﯽ ﻣﺴﺠﺪ ﺷﮑﻞ ﻣﯽﮔﯿﺮد و از آن اﻟﮫﺎم ﻣﯽﮔﯿﺮد ‪.٢‬‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ى م ِۡن أ َّول يَ ۡو� أ َح ُّق أن َ� ُق َ‬ ‫﴿ َ� َ� ُق ۡم �ِيهِ َ�بَ ٗد�ۚ ل َّ َم ۡسج ٌد أُ ّس َ‬ ‫ِس َ� ٱ َّ� ۡق َو ٰ‬ ‫وم �ِي �هِ �ِيهِ‬ ‫ِ ٍ‬ ‫ِ‬ ‫ۡ‬ ‫َ ‪َ ُّ ُ ٞ‬‬ ‫� ُ� ُّ‬ ‫ون أَن َ� َت َط َّه ُر ۚوا ْ َوٱ َّ ُ‬ ‫ِب ٱل ُم َّط ّهر َ‬ ‫�ن‪] ﴾١٠٨‬اﻟﺘﻮﺑﺔ‪.[۱۰۸ :‬‬ ‫رِجال �ِب‬ ‫ِ ِ‬ ‫»)ای ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ( ھﺮﮔﺰ در آن ﻣﺴﺠﺪ)ﺿﺮار( ﻧﺎﯾﺴﺖ و ﻧﻤﺎز ﻣﮕﺰار‪ .‬ﻣﺴﺠﺪی)ﻗﺒﺎ( ﮐﻪ از روز‬ ‫ﻧﺨﺴﺖ ﺑﺮ ﭘﺎﯾﮥ ﺗﻘﻮا ﺑﻨﺎ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﺰاوار آن اﺳﺖ ﮐﻪ در آن ﺑﺮ ﭘﺎی اﯾﺴﺘﯽ و ﻧﻤﺎز‬ ‫ﺑﮕﺰاری‪ .‬در آن ﺟﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاھﻨﺪ ﺧﻮد را ﭘﺎﮐﯿﺰه دارﻧﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ ھﻢ‬

‫ﭘﺎﮐﯿﺰﮔﺎن را دوﺳﺖ ﻣﯽدارد«‪.‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ِيها بٱ ۡل ُغ ُد ّو َوٱ َ‬ ‫ِيها ٱ ۡس ُم ُهۥ � ُ َس ّب ُح َ ُ�ۥ � َ‬ ‫� أَن تُ ۡر َ� َع َو ُ� ۡذ َك َر � َ‬ ‫﴿� ُ� ُيوت أَذ َِن ٱ َّ ُ‬ ‫�صا ِل‪٣٦‬‬ ‫ٍ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫‪ -١‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ اﻟﺼﺤﯿﺤﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۲۶۳‬‬ ‫‪ -٢‬ﻓﻘﻪ اﻟﺴﯿﺮة‪ ،‬ﺑﻮﻃﯽ‪ ،‬ص ‪.۲۰۳‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٦٤٥‬‬

‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫‪ۡ َّ ٞ‬‬ ‫َّ َ‬ ‫َٓ‬ ‫َ‬ ‫َ ََ ُ َ‬ ‫رِ َجال � تُل ِهي ِه ۡم ت َِ�ٰ َرة ‪َ ٞ‬و� َ� ۡي ٌع َعن ذِك ِر ٱ َّ�ِ �ق ِ‬ ‫لصل ٰوة ِ‬ ‫�يتاءِ ٱ َّلزك ٰوة ِ �افون‬ ‫ام ٱ‬ ‫ُۡ ُ ُ َۡ َ‬ ‫َ ۡ َ ُ ُ َّ ُ َ ۡ َ َ َ َ ُ ْ َ َ َ ُ‬ ‫يَ ۡو ٗما َ� َت َق َّل ُ‬ ‫وب َوٱ�بۡ� ٰ ُر‪�ِ ٣٧‬ج ِز�هم ٱ� أحسن ما ع ِملوا و� ِز‬ ‫ب �ِيهِ ٱلقل‬ ‫�دهم ّمِن‬ ‫َ ۡ‬ ‫َ َّ ُ َ ۡ ُ ُ َ َ َ ٓ ُ َ ۡ‬ ‫َ‬ ‫اب‪] ﴾٣٨‬اﻟﻨﻮر‪.[۳۸-۳۶ :‬‬ ‫فضلِهِۗۦ وٱ� يرزق من �شاء بِغ ِ‬ ‫� حِس ٖ‬ ‫»در ﺧﺎﻧﻪھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺟﺎزه داده اﺳﺖ ﺑﺮاﻓﺮاﺷﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ و در آن ﻧﺎم ﺧﺪا ﺑﺮده ﺷﻮد‪،‬‬ ‫در آن ﺳﺤﺮﮔﺎھﺎن و ﺷﺎﻣﮕﺎھﺎن ﺑﻪ ﺗﻘﺪﯾﺲ و ﺗﻨﺰﯾﻪ ﯾﺰدان ﻣﯽﭘﺮدازﻧﺪ‪ .‬ﻣﺮداﻧﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ و ﻣﻌﺎﻣﻠﻪای آﻧﺎن را از ﯾﺎد ﺧﺪا و ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز و دادن زﮐﺎت ﻏﺎﻓﻞ ﻧﻤﯽﺳﺎزد‪ .‬از‬ ‫روزی ﻣﯽﺗﺮﺳﻨﺪ ﮐﻪ دﻟﮫﺎ و ﭼﺸﻤﮫﺎ در آن دﮔﺮﮔﻮن و ﭘﺮﯾﺸﺎن ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ﮐﺎرھﺎﯾﺸﺎن ﭘﺎداﺷﺸﺎن را ﺑﺪھﺪ و از ﻓﻀﻞ ﺧﻮد ﺑﺮ ﭘﺎداﺷﺸﺎن ﺑﯿﻔﺰاﯾﺪ؛ ﭼﺮا‬

‫ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ھﺮﮐﺲ را ﮐﻪ ﺑﺨﻮاھﺪ‪ ،‬ﺑﯽﺣﺴﺎب از ﻣﻮاھﺐ ﺧﻮﯾﺶ ﺑﮫﺮهﻣﻨﺪ ﻣﯽﺳﺎزد«‪.‬‬ ‫‪ -۲‬ﻣﺴﺠﺪ ﻧﺸﺎن ﻓﺮاﮔﯿﺮ ﺑﻮدن اﺳﻼم اﺳﺖ‬

‫اﻟﻒ × ھﺪف از ﺗﺄﺳﯿﺲ ﻣﺴﺠﺪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺒﺎدﺗﮕﺎه و ﻣﺤﻞ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﻣﺆﻣﻨﺎن‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ و ﺟﺎﯾﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ آﻧﮫﺎ در آن ﺑﺎ ﺣﻤﺪ و ﺷﮑﺮ ﺧﺪا ﺑﺮ ﻧﻌﻤﺖھﺎﯾﺶ‪ ،‬ﭘﺎﮐﯽ او را ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬ ‫ھﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﻣﯽآﯾﺪ و ﻧﻤﺎز و ﻋﺒﺎدتھﺎی ﺧﻮد را در آن اﻧﺠﺎم ﻣﯽدھﺪ و ﺗﺎ وﻗﺘﯽ‬ ‫ﻗﺪاﺳﺖ ﻣﺴﺠﺪ را رﻋﺎﯾﺖ ﮐﻨﺪ و ﺣﻖ ﺣﺮﻣﺖ آن را ﺑﻪ ﺟﺎ آورد‪ ،‬در آﺳﺎﯾﺶ و اﻣﻨﯿﺖ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ب × ھﺪف از ﺗﺄﺳﯿﺲ ﻣﺴﺠﺪ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺤﻠﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮای دﯾﺪار ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺎ ﯾﺎراﻧﺶ‬ ‫و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ از ﻣﻨﺎﻃﻖ دﯾﮕﺮ ﺑﻪ دﯾﺪار او و ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﻃﻠﺐ ھﺪاﯾﺖ و اﯾﻤﺎن آوردن و ﺗﺼﺪﯾﻖ‬ ‫رﺳﺎﻟﺘﺶ ﻣﯽآﯾﻨﺪ‪.‬‬ ‫ج × ھﺪف از ﺗﺄﺳﯿﺲ ﻣﺴﺠﺪ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﮑﺎﻧﯽ ﺑﺮای ﯾﺎدﮔﯿﺮی ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف ﺟﮫﺎن‬ ‫ھﺴﺘﯽ و ﻋﻘﻠﯽ و ﻗﺮآﻧﯽ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪ .‬ﻣﻮاردی ﮐﻪ ﻗﺮآن ﺑﻪ آن ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬در آن‬ ‫اﻧﺪﯾﺸﯿﺪه ﺷﻮد و ﻣﺆﻣﻨﺎن در آن‪ ،‬اﻧﺪﯾﺸﻪھﺎ و ﺛﻤﺮات ﻋﻘﻞھﺎی ﺧﻮد را ﺑﺮرﺳﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و‬ ‫ﻣﺴﺠﺪ‪ ،‬ﻣﺪرﺳﻪای ﺑﻮد ﮐﻪ داﻧﺶﺟﻮﯾﺎن از ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺮای آ ﮔﺎھﯽ از ﺗﻌﺎﻟﯿﻢ دﯾﻦ در‬ ‫آن ﺟﻤﻊ ﻣﯽﮔﺮدﯾﺪﻧﺪ ھﺮﺟﺎ ﻗﺼﺪ آن را ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ در دﯾﻦ آ ﮔﺎھﯽ ﺑﻪ دﺳﺖ آورﻧﺪ و‬ ‫ﻣﮋدهرﺳﺎن و ﺑﯿﻢدھﻨﺪه ﻧﺰد ﻗﻮﻣﺸﺎن در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ آﻧﮫﺎ را ﺑﻪ راه ﺧﺪا دﻋﻮت ﻣﯽدادﻧﺪ و‬ ‫ھﺪاﯾﺖ ﻣﯽﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮﻣﯽﮔﺸﺘﻨﺪ‪ .‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﮑﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﺑﺮای اﻧﺘﻘﺎل ﺗﻌﺎﻟﯿﻢ و آﻣﻮزهھﺎی‬ ‫ﯾﮏ ﻧﺴﻞ ﺑﻪ ﻧﺴﻞ دﯾﮕﺮ‪.‬‬ ‫د × ھﺪف از ﺗﺄﺳﯿﺲ ﻣﺴﺠﺪ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺮای ﻓﺮد ﻏﺮﯾﺒﻪ و ﻧﺎآﺷﻨﺎ ﭘﻨﺎھﮕﺎھﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﺴﺎﻓﺮ‬ ‫ﺑﺘﻮاﻧﺪ در آن ﻣﺴﺘﻘﺮ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﻨﺖ ﮔﺬاردن ھﯿﭻ ﮐﺴﯽ او را آزرده ﺧﺎﻃﺮ ﻧﮑﻨﺪ؛ ﭘﺲ او از‬

‫‪٦٤٦‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﭼﺸﻤﻪ ﻣﺴﺠﺪ و از ھﺪاﯾﺖ آن ﺑﻪ اﻧﺪازه ﺗﻮان ﻋﻘﻠﯽ و رواﻧﯽاش اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﺪ و ھﯿﭻ‬ ‫ﮐﺴﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ او را از ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺘﻦ داﻧﺶ و ﻣﻌﺮﻓﺖ ﯾﺎ ﻧﻮﻋﯽ از اﻧﻮاع ھﺪاﯾﺖ ﺑﺎز دارد؛ ﭘﺲ‬ ‫ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪھﺎن و ﻗﮫﺮﻣﺎﻧﺎﻧﯽ ﻋﺎﻟﻤﺎن و داﻧﺸﻤﻨﺪاﻧﯽ ﺑﻮدهاﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺮﮐﺰ اﺻﻠﯽ ﺗﻌﻠﯿﻢ و‬ ‫ﺗﺮﺑﯿﺖ آﻧﺎن ﻣﺴﺠﺪ ﺑﻮده اﺳﺖ و ﻓﺮﻣﺎﻧﺪھﯽ و ﻗﮫﺮﻣﺎﻧﯽ را در آن آﻣﻮﺧﺘﻪاﻧﺪ و داﻧﺶ و ﻋﻠﻢ‬ ‫را در آن ﻓﺮاﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ و ﺳﭙﺲ ﻧﺰد ﻣﺮدم رﻓﺘﻪ و ﺗﺸﻨﮕﯽ آﻧﮫﺎ را ﺑﺎ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺑﺮﻃﺮف‬ ‫ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ و آﻧﺎن را ﺳﯿﺮاب ﮐﺮدهاﻧﺪ؟ و ﭼﻪ ﺑﺴﺎ داﻋﯿﺎﻧﯽ ﺑﻮدهاﻧﺪ ﮐﻪ در ﻣﯿﺪاﻧﮫﺎی ﻣﺴﺠﺪ‬ ‫درس دﻋﻮت در راه ﺧﺪا را ﻓﺮاﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ و ھﺮ ﯾﮏ از آﻧﮫﺎ اﻟﮕﻮی داﻋﯿﺎن و اﺳﻮۀ‬ ‫ُ‬ ‫ھﺪاﯾﺖﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ و ﭼﻮن ﮔﻠﯽ ﺑﻮده ﮐﻪ دﻟﮫﺎ را ﺑﻪ وﯾﮋﮔﯽ اﻧﺤﺼﺎری ﺧﻮد ﺟﺬب‬ ‫ﮐﺮده و دﻟﮫﺎ ﺑﯽدرﻧﮓ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ و ﺳﻮی او ﮔﺮاﯾﺶ ﭘﯿﺪا ﮐﺮده اﺳﺖ و از او ھﺪاﯾﺖ‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ؟ و ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﺑﺎدﯾﻪﻧﺸﯿﻨﺎﻧﯽ ﺑﻮدهاﻧﺪ ﮐﻪ ﻓﺮق رﻧﮕﮫﺎی ﺳﺮخ و زرد را‬ ‫ﻧﻤﯽداﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎ ورود ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ و ﻣﺸﺎھﺪۀ اﯾﻦ وﺿﻌﯿﺖ ﮐﻪ اﺻﺤﺎب ﭘﺮواﻧﻪوار ﮔﺮد‬ ‫ﺷﻤﻊ آن ﺣﻀﺮت ﺟﻤﻊ ﺷﺪهاﻧﺪ و ﺑﻪ ﺳﺨﻨﺎن او ﮔﻮش ﻓﺮا ﻣﯽدھﻨﺪ و ﭼﻨﺎن آرام ھﺴﺘﻨﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﮔﻮﯾﺎ ﺑﺮ ﺑﺎﻻی ﺳﺮﺷﺎن ﭘﺮﻧﺪه اﺳﺖ و اﯾﻦ ﺑﺎدﯾﻪﻧﺸﯿﻦ ﺑﻪ ھﻤﺮاه آﻧﮫﺎ ﺑﻪ ﺳﺨﻨﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫اﮐﺮم ج ﮔﻮش داده و دارای ﻧﻌﻤﺖ ﻋﻘﻞ ﺑﻮده ﮐﻪ اﯾﻦ ﻧﻌﻤﺖ زﯾﺮ ﭘﺮده ﺟﮫﺎﻟﺖ ﭘﻨﮫﺎن‬ ‫ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ و ﺑﺎ ﺣﻀﻮر در ﻣﺴﺠﺪ‪ ،‬ﭘﺮدۀ ﺟﮫﺎﻟﺖ از ﻋﻘﻠﺶ دور ﺷﺪه و ﻋﺎﻗﻞ و آ ﮔﺎه ﺷﺪه و‬ ‫ھﺪاﯾﺖ ﯾﺎﻓﺘﻪ و راھﺶ را روﺷﻦ ﮐﺮده اﺳﺖ؛ ﺳﭙﺲ ﻧﺰد ﻗﻮﻣﺶ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﭘﯿﺸﻮا‬ ‫ﺑﺎزﮔﺸﺘﻪ و آﻧﮫﺎ را ﺑﻪ ﺳﻮی ﺧﺪا دﻋﻮت داده اﺳﺖ و آﻧﺎن را ﺑﺎ داﻧﺸﯽ ﮐﻪ ﻓﺮاﮔﺮﻓﺘﻪ و‬ ‫رﻓﺘﺎری ﮐﻪ ﺧﻮد در ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺗﺮﺑﯿﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ و ﻗﻮﻣﺶ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ دﻋﻮت او اﯾﻤﺎن‬ ‫آورده و ﺑﺎ رھﻨﻤﻮد او ھﺪاﯾﺖ ﯾﺎﻓﺘﻪاﻧﺪ و آﻧﮫﺎ ﺑﺎ اﯾﻦ ﻋﻤﻞ در ﺻﻔﺤﺎت ﺗﺎرﯾﺦ اﺳﻼﻣﯽ‬ ‫درﺧﺸﯿﺪﻧﺪ ‪.١‬‬ ‫س × ھﺪف از ﺗﺄﺳﯿﺲ ﻣﺴﺠﺪ اﯾﻨﮑﻪ ﻗﻠﻌﻪ و دژی ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﺠﺎھﺪان آن ﮔﺎه ﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﺟﮫﺎد ﻓﺮا ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬در آن ﮔﺮد ھﻢ آﯾﻨﺪ و در آن ﭘﺮﭼﻢ ﺟﮫﺎد و دﻋﻮت ﺑﻪ راه ﺧﺪا‬ ‫ﺗﮫﯿﻪ ﻣﯽﺷﻮد و ﻓﺮﻣﺎﻧﺪھﺎن از آﻧﺠﺎ ﭘﺮﭼﻢھﺎ را ﺑﻪ دوش ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻣﺤﻞ ﻧﺒﺮدھﺎ ﺑﺮوﻧﺪ‬ ‫و در ﺳﺎﯾﮥ اﯾﻦ ﭘﺮﭼﻢ‪ ،‬ﻟﺸﮑﺮ ﺧﺪا در اﻧﺘﻈﺎر ﭘﯿﺮوزی ﯾﺎ ﺷﮫﺎدت اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ش × ھﺪف از ﺗﺄﺳﯿﺲ ﻣﺴﺠﺪ اﯾﻨﮑﻪ در ﮔﻮﺷﻪای از آن‪ ،‬ﻣﺠﺮوﺣﺎن ﺟﮫﺎد و ﻣﺒﺎرزه‪،‬‬ ‫ﻣﺪاوا ﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺘﻮاﻧﺪ آﻧﮫﺎ را ﻋﯿﺎدت ﻧﻤﺎﯾﺪ و از اوﺿﺎع و اﺣﻮال آﻧﺎن اﻃﻼع‬ ‫‪ -١‬ﻣﺤﻤﺪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪاﻟﺼﺎدق ﻋﺮﺟﻮن‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪.۳۵ – ۳۴‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٦٤٧‬‬

‫ﯾﺎﺑﺪ و ﻃﺒﯿﺐ ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﻓﺮاھﻢ ﮐﻨﺪ و ﺑﺪون رﻧﺞ و ﺳﺨﺘﯽ ﺑﻪ ﻣﺪاوای آﻧﮫﺎ ﺑﭙﺮدازد و اﯾﻦ‬ ‫ﮔﻮﻧﻪ از آﻧﮫﺎ ﺗﻘﺪﯾﺮ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آورد‪.‬‬ ‫ص × ھﺪف از ﺗﺄﺳﯿﺲ ﻣﺴﺠﺪ اﯾﻦ ﺑﻮد ﺗﺎ ﻣﺮﮐﺰ ﭘﯿﮏ و اﻃﻼعرﺳﺎﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ و اﺧﺒﺎر از‬ ‫آﻧﺠﺎ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﻮد و ﭘﯿﮑﮫﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺷﻮﻧﺪ و اﺧﺒﺎر ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺻﻠﺢ و ﺟﻨﮓ در آن‬ ‫ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮی ﮔﺮدد و ﭘﯿﺎمھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﮋدۀ ﭘﯿﺮوزی را ﻣﯽدھﺪ‪ ،‬آنﺟﺎ ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺧﻮاﻧﺪه‬ ‫ﺷﻮد و از آﻧﺠﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﻓﺮاﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮﻧﺪ و ﺧﺒﺮ ﻣﺮگ ﺷﮫﯿﺪاﻧﯽ ﮐﻪ در‬ ‫ﻣﻌﺮﮐﻪھﺎی ﺟﮫﺎد ﺑﻪ ﺷﮫﺎدت رﺳﯿﺪهاﻧﺪ‪ ،‬در آن اﻋﻼم ﺷﻮد ﺗﺎ دﯾﮕﺮان از آﻧﮫﺎ اﻟﮕﻮ ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ و‬ ‫رﻗﺎﺑﺖﮐﻨﻨﺪﮔﺎن در اﻗﺘﺪا ﺑﻪ آﻧﮫﺎ ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﻪ رﻗﺎﺑﺖ ﺑﭙﺮدازﻧﺪ‪.‬‬ ‫ض × ھﺪف از ﺗﺄﺳﯿﺲ ﻣﺴﺠﺪ اﯾﻦ ﺑﻮد ﺗﺎ ﺳﻨﮕﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ از آﻧﺠﺎ‬ ‫ﺣﺮﮐﺘﮫﺎی ﻣﺸﮑﻮک دﺷﻤﻦ ﮐﻨﺘﺮل ﮔﺮدد؛ ﺑﻪ ﺧﺼﻮص دﺷﻤﻨﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ آﻧﺎن در ﺟﺎﻣﻌﻪای‬ ‫واﺣﺪ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ از ﻗﺒﯿﻞ ﯾﮫﻮدﯾﺎن و ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن و ﺑﺖﭘﺮﺳﺘﺎﻧﯽ ﮐﻪ ھﻨﻮز در ﺷﺮک و‬ ‫ﺑﺖﭘﺮﺳﺘﯽ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽﺑﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن از ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺗﻮﻃﺌﻪ و ﻧﻘﺸﮥ آﻧﮫﺎ و از ﺧﯿﺎﻧﺖ‬ ‫آﻧﮫﺎ در اﻣﺎن ﺑﺎﺷﺪ ‪.١‬‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﺴﺠﺪ اوﻟﯿﻦ اﻗﺪاﻣﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻌﺪ از اﺳﺘﻘﺮار و ھﺠﺮت ﺧﻮﯾﺶ‬ ‫در آﻏﺎز آﻣﺪﻧﺶ اﻧﺠﺎم داد ﺗﺎ ﻧﻤﻮﻧﻪای ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ در ﺳﺎدﮔﯽ ﻣﻈﮫﺮ و ﻋﻤﻖ آ ﮔﺎھﯽ ﺑﻪ او‬ ‫اﻗﺘﺪا ﺷﻮد ﺗﺎ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ آن ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ و ﻓﺮاﮔﯿﺮﺗﺮﯾﻦ اھﺪاف را ﺑﺎ ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ ﻣﺨﺎرج و ﺣﺪاﻗﻞ‬ ‫زﺣﻤﺘﮫﺎ ﻣﺤﻘﻖ ﻧﻤﺎﯾﺪ ‪.٢‬‬ ‫‪ -۳‬ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺑﺎ اراﺋﻪ اﻟﮕﻮی ﻋﻤﻠﯽ‬

‫از ﺣﻘﺎﯾﻖ ﻣﺴﻠﻢ ﯾﮑﯽ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج در ﮐﺎر ﮐﺮدن و ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺎ‬ ‫اﺻﺤﺎب ﺧﻮد ﻣﺸﺎرﮐﺖ داﺷﺖ‪ .‬او ﺳﻨﮓ و ﺧﺸﺖ ﺑﺮ دوش و ﺳﯿﻨﻪ ﻣﯽﮔﺬاﺷﺖ و ﻣﯽآورد‬ ‫و ﻣﺎﻧﻨﺪ ھﺮ ﯾﮏ از آﻧﮫﺎ ﺑﺎ دﺳﺘﺎن ﺧﻮد زﻣﯿﻦ را ﺣﻔﺮ ﻣﯽﻧﻤﻮد‪ .‬او ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺣﺎﮐﻢ ﻋﺎدﻟﯽ ﺑﻮد‬ ‫ﮐﻪ ﺑﯿﻦ رﺋﯿﺲ و رﻋﯿﺖ و ﯾﺎ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه و ﺳﺮﺑﺎز و ﯾﺎ ﺳﺮدار و رﻋﯿﺖ و ﯾﺎ ﻓﻘﯿﺮ و ﺗﻮاﻧﮕﺮ ﻓﺮق‬ ‫ﻧﻤﯽﮔﺬاﺷﺖ؛ ﭘﺲ از ﻧﻈﺮ اﯾﺸﺎن ھﻤﻪ ﻧﺰد ﺧﺪا ﺑﺮاﺑﺮ ھﺴﺘﻨﺪ و ھﯿﭻ ﻣﺴﻤﺎﻧﯽ ﺑﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ‬ ‫دﯾﮕﺮ ﻓﺮﻗﯽ ﻧﺪارد ﻣﮕﺮ آﻧﮑﻪ از دﯾﮕﺮان ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎرﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬از ﻧﻈﺮ اﺳﻼم‪ ،‬ﻋﺪاﻟﺖ و ﻣﺴﺎوات‬ ‫در ﺗﻤﺎﻣﯽ اﻣﻮر ﺣﮑﻤﻔﺮﻣﺎﺳﺖ و ﻓﻀﯿﻠﺖ از آن ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در اﻣﻮر اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای‬ ‫‪ -١‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۳۶‬‬ ‫‪ -٢‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۳۳‬‬

‫‪٦٤٨‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﻣﺼﻠﺤﺖ ﻋﻤﻮم اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﭼﺸﻢ ﺑﻪ ﭘﺎداش ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺪوزد‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫اﮐﺮم ج ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎنھﺎ ﺟﺰ ﺧﺪا از ﮐﺴﯽ ﭘﺎداش و ﻣﺰد ﺧﻮد را ﻧﻤﯽﺧﻮاﺳﺖ ‪.١‬‬ ‫ﻣﺸﺎرﮐﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج در اﻣﺮ ﺑﻨﺎی ﻣﺴﺠﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ھﻤﮥ ﮐﺎرﮔﺮاﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ در اﯾﻦ ﮐﺎر ﻣﺸﺎرﮐﺖ‬ ‫ﺟﺴﺘﻨﺪ و ﻣﺸﺎرﮐﺖ اﯾﺸﺎن در اﯾﻦ ﺣﺪ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﺎ ﻗﯿﭽﯽﮐﺮدن ﻧﻮار و ﻧﺦ اﺑﺮﯾﺸﻤﯽ آن‬ ‫را اﻓﺘﺘﺎح ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﻓﻘﻂ اوﻟﯿﻦ ﮐﻠﻨﮓ ﻣﺴﺠﺪ را ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﺑﺰﻧﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ او ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ در ﮐﺎر‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﺸﺎرﮐﺖ داﺷﺖ‪ .‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﯿﺰ از اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺷﮕﻔﺖزده ﮔﺮدﯾﺪه‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ و ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺷﺎھﺪ ﺧﺴﺘﮕﯽ و ﻧﺎراﺣﺘﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪای ﮐﻪ اﺳﯿﺪ ﺑﻦ‬ ‫ﺣﻀﯿﺮ س ﺟﻠﻮ رﻓﺖ ﺗﺎ ﺑﺎر ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج را ﺧﻮدش ﺑﺮدارد و ﮔﻔﺖ‪ :‬ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا! آن‬ ‫را ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﺪه؟ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﺮا واﮔﺬار و ﺑﺎر ﮐﺴﯽ دﯾﮕﺮ را ﺣﻤﻞ ﮐﻦ؛ ﭼﺮاﮐﻪ ﺗﻮ از ﻣﻦ ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪﺗﺮ ﻧﯿﺴﺘﯽ« ‪.٢‬‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎنھﺎ آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﮔﻔﺖ‪ ،‬ﺷﻨﯿﺪﯾﺪ و ﺑﺮ ﻧﺸﺎط و ﻗﻮت و اﻧﮕﯿﺰه آﻧﮫﺎ‬ ‫ﺑﺮای ﮐﺎر اﻓﺰوده ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ راﺳﺘﯽ ﮐﻪ ﺻﺤﻨﮥ ﺑﯽﻧﻈﯿﺮی اﺳﺖ و در ﺟﮫﺎن ﻣﺎﻧﻨﺪ آن ﯾﺎﻓﺖ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ .‬رھﺒﺮان و‬ ‫ﺣﮑﺎم ﺑﺎ ﻣﺸﺎرﮐﺖ در ﺑﻌﻀﯽ اﻣﻮر‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪھﺎی ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮن ﺑﺮای ﭘﻮﺷﺶ دادن و رﺳﺎﻧﺪن‬ ‫ﺗﺼﻮﯾﺮ ﮐﺎرھﺎﯾﺸﺎن آﻣﺎده ﻣﯽﺷﻮد و رﺳﺎﻧﻪھﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ آن را اﻧﻌﮑﺎس ﻣﯽدھﻨﺪ و از ﺗﻮاﺿﻊ‬ ‫آﻧﺎن ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ؛ وﻟﯽ رﺳﻮل ﺧﺪا ﻧﻤﯽﮔﺬارد ﮐﻪ ﺳﻨﮓ را ﮐﺴﯽ از دوش وی ﺑﮕﯿﺮد‬ ‫و ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ از ﺗﻮ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﭘﺎداش اﻟﮫﯽ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪﺗﺮ ھﺴﺘﻢ و ﺑﺮای رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﺛﻮاب از‬ ‫ﺗﻮ ﺣﺮﯾﺺﺗﺮم‪ .‬ﺻﺤﺎﺑﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽﺳﺮودﻧﺪ‪:‬‬ ‫ﻟﺌـﻦ‬

‫ﻗﻌﺪﻧﺎ‬

‫واﻟﻨﺒﯽ‬

‫ﻳﻌﻤـﻞ‬

‫ذاك‬

‫ﻣﻨﻪ‬

‫اﻟﻌﻤـﻞ‬

‫اﻟـﻤﻀﻠﻞ‬

‫»اﮔﺮ ﻣﺎ ﺑﻨﺸﯿﻨﯿﻢ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﮐﺎر ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺎری از ﺟﺎﻧﺐ ﻣﺎ‬ ‫ﮐﺎری ﻧﺎﺑﮫﻨﺠﺎر اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻋﻤﻠﯽ از ﺧﻼل ﻣﻮﻋﻈﻪ ﮔﻔﺘﻦ ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻤﯽﮔﺮدد و ﻧﻤﯽﺗﻮان از رھﮕﺬر‬ ‫ﺳﺨﻦ زﯾﺒﺎ‪ ،‬اﻓﺮاد را اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﺮﺑﯿﺖ ﮐﺮد؛ ﺑﻠﮑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺑﯿﺖ از ﺧﻼل ﮐﺎر ﻋﻤﻠﯽ و ﻣﺴﺘﻤﺮ و‬ ‫اﻟﮕﻮی ﻣﻨﺘﺨﺐ از ﺳﻮی ﭘﺮوردﮔﺎر ﺟﮫﺎﻧﯿﺎن اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ ﻧﺒﻮد در‬ ‫ﻓﻀﺎی ﻣﮑﻪ و در ﺑﯿﻦ ﺗﻌﻘﯿﺐ و ﻓﺸﺎر و ﺳﺘﻢ و راﻧﺪن اﻧﺠﺎم ﺷﻮد؛ ﺑﻠﮑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺑﯿﺖ در‬ ‫‪ -١‬اﻟﺘﺎرﯾﺦ اﻻﺳﻼﻣﯽ و اﻟﻌﺴﮑﺮی‪ ،‬د‪ .‬ﻋﻠﯽ ﻣﻌﻄﯽ‪ ،‬ص ‪.۱۵۸‬‬ ‫‪ -٢‬ﺻﻮر ﻣﻦ ﺣﯿﺎة اﻟﺮﺳﻮل‪ ،‬اﻣﯿﻦ دوﯾﺪار‪ ،‬ص ‪.۲۶۱‬‬

‫‪٦٤٩‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫ﺟﺎﻣﻌﮥ ﺟﺪﯾﺪ و دوﻟﺘﯽ ﮐﻪ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد و ﮔﻮﯾﺎ ھﻤﻪ اﯾﻦ‬ ‫ﺟﻤﻊ ﯾﮏ ﺻﺪا و ﯾﮏ ﻗﻠﺐ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻓﺮﯾﺎد ﻣﯽزدﻧﺪ‪:‬‬ ‫اﻟﻠﻬﻢ‬

‫ان‬

‫اﻟﻌﻴﺶ‬

‫اﻻﺧﺮه‬

‫ﻋﻴﺶ‬

‫ﻓﺎﻏﻔﺮ‬

‫واﻟـﻤﻬﺎﺟﺮه‬

‫اﻻﻧﺼﺎر‬

‫»ﺑﺎرﺧﺪاﯾﺎ زﻧﺪﮔﯽ ﺣﻘﯿﻘﯽ زﻧﺪﮔﯽ آﺧﺮت اﺳﺖ؛ ﭘﺲ اﻧﺼﺎر و ﻣﮫﺎﺟﺮان را ﺑﺒﺨﺸﺎی«‪.‬‬ ‫و ﺑﺎ ﻟﺤﻦ و ﺻﺪاﯾﯽ واﺣﺪ ﻓﺮﯾﺎد ﻣﯽزدﻧﺪ‪:‬‬ ‫ﻟﺌـﻦ‬

‫ﻗﻌﺪﻧﺎ‬

‫ﻳﻌﻤـﻞ‬

‫واﻟﻨﺒﯽ‬

‫ﻓﺬاك‬

‫ﻣﻨﺎ‬

‫اﻟﻌﻤـﻞ‬

‫اﻟـﻤﻀﻠﻞ‬

‫»ﻣﺎ ﺑﻨﺸﯿﻨﯿﻢ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﮐﺎر ﻣﯽﮐﻨﺪ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺎری از ﺟﺎﻧﺐ ﻣﺎ‪،‬‬ ‫ﮐﺎری ﻧﺎﺑﮫﻨﺠﺎر اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫و ﻓﺮﯾﺎد ﺳﻮم اﯾﻦ ﺑﻮد‪:‬‬ ‫ﻫﺬی‬

‫اﳊﻤـﺎل‬

‫ﻻﲪـﺎل‬

‫ﺧﻴﱪ‬

‫ﻫﺬا‬

‫ﻟﺮﺑﻨﺎ‬

‫اﺑﺮ‬

‫واﻃﻬﺮ‬

‫»اﯾﻦ ﺑﺎرھﺎ ﻧﻪ ﺑﺎرھﺎی ﮐﺸﺎورزی ﺧﯿﺒﺮ اﺳﺖ! اﯾﻦ ﻧﯿﮑﻮ ﺗﺮ وﭘﺎﮐﯿﺰه ﺗﺮ اﺳﺖ درﻧﺰد‬ ‫ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﺎ«!‪.‬‬ ‫ﺣﻤﻞ و ﺑﺎر ﺧﺮﻣﺎ و ﮐﺸﻤﺶ از ﺧﯿﺒﺮ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﮐﻪ ﺟﺎﯾﮕﺎه ﻣﮫﻤﯽ در ﺟﺎﻣﻌﮥ ﯾﺜﺮب‬ ‫داﺷﺖ‪ ،‬اﯾﻨﮏ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎر ﺳﻨﮓ ﺑﺮای ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺰرگ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج اھﻤﯿﺘﯽ‬ ‫ﻧﺪاﺷﺖ؛ ﭼﺮاﮐﻪ آﻧﮫﺎ ﯾﻘﯿﻦ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪:‬‬ ‫َ ُ ۡ َ َ ُ ََ‬ ‫َ‬ ‫َ َّ َ‬ ‫اق﴾ ]اﻟﻨﺤﻞ‪.[۹۶ :‬‬ ‫﴿ما عِند�م ينفد وما عِند ٱ�ِ ب ٖ‬ ‫»آﻧﭽﻪ در دﺳﺖ ﺷﻤﺎﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻤﺎم و ﻧﺎﺑﻮد ﻣﯽﺷﻮد و آﻧﭽﻪ ﻧﺰد ﺧﺪا اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮای ھﻤﯿﺸﻪ‬ ‫ﺧﻮاھﺪ ﻣﺎﻧﺪ«‪.‬‬ ‫و اﻣﺎ ﻓﺮﯾﺎد ﭼﮫﺎرم اﯾﻦ ﺑﻮد‪:‬‬ ‫ﻻﻳﺴﺘﻮی‬

‫ﻣﻦ‬

‫ﻳﻌـﻤﺮ‬

‫اﻟـﻤﺴﺎﺟﺪا‬

‫وﻣﻦ‬

‫ﻳﺮی‬

‫ﻋﻦ‬

‫اﻟﻐﺒﺎر‬

‫ﺣﺎﺋﺪا‬

‫‪١‬‬

‫»ﮔﺮد و ﻏﺒﺎری ﮐﻪ ﺑﺮ ﺑﺪن ﻓﺮد ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺗﻌﻤﯿﺮ و آﺑﺎد ﮐﺮدن ﻣﺴﺎﺟﺪ ﻣﯽﻧﺸﯿﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ‬ ‫ﮔﺮدوﻏﺒﺎری ﮐﻪ ﺑﺮ ﺑﺪن او ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺷﺘﺮش ﺑﻪ راه رﻓﺘﻦ ﻣﯽﻧﺸﯿﻨﺪ‪ ،‬ﯾﮑﺴﺎن و‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﯿﺴﺖ و از ھﻢ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ«‪.‬‬

‫‪ -١‬ﻣﺤﻤﺪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺮﺟﻮن‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪.۱۵‬‬

‫‪٦٥٠‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫‪ -۴‬ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﮫﺎرت و ﺗﺨﺼﺺ‬ ‫اﻣﺎم اﺣﻤﺪ از ﻃﻠﻖ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﯾﻤﺎﻣﯽ ﺣﻨﻔﯽ رواﯾﺖ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ھﻤﺮاه‬

‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻣﺴﺠﺪ را ﻣﯽﺳﺎﺧﺘﻢ‪ .‬اﯾﺸﺎن ﻣﯽﮔﻔﺖ‪» :‬ﯾﻤﺎﻣﯽ ﺑﮫﺘﺮ از ﺷﻤﺎ ﮔﻞ را‬ ‫ﻣﯽﻣﺎﻟﺪ«‪ .‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ اﻣﺎم اﺣﻤﺪ از ﻃﻠﻖ رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫آﻣﺪم‪ .‬او و ﯾﺎراﻧﺶ ﻣﺴﺠﺪ را ﻣﯽﺳﺎﺧﺘﻨﺪ و ﮔﻮﯾﺎ ﮐﺎرﺷﺎن ﻣﻮرد ﭘﺴﻨﺪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﻣﻦ‬ ‫ﺑﯿﻠﭽﻪ را ﮔﺮﻓﺘﻢ و ﮔﻞ را ﻣﺨﻠﻮط ﮐﺮدم ﮔﻮﯾﺎ آن ﺣﻀﺮت ﮐﺎر ﻣﺮا ﭘﺴﻨﺪﯾﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺣﻨﻔﯽ‬ ‫را ﻣﺴﺌﻮل ﺳﺎﺧﺘﻦ ﮔﻞ ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ؛ ﭼﺮاﮐﻪ او ﺑﮫﺘﺮ از ﺷﻤﺎ ﮔﻞ درﺳﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ«‪ .‬و اﺑﻦ ﺣﺒﺎن‬ ‫از ﻃﻠﻖ رواﯾﺖ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا‪ ،‬آﯾﺎ ﻣﻦ ﻣﺎﻧﻨﺪ آﻧﮫﺎ ﺧﺸﺖ‬ ‫و ﺳﻨﮓ ﺑﯿﺎورم؟ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻧﻪ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮاﯾﺸﺎن ِﮔﻞ را ﻣﺨﻠﻮط ﮐﻦ ﺗﻮ آن را ﺑﮫﺘﺮ ﻣﯽداﻧﯽ ‪.«١‬‬

‫ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮرت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ اﯾﻦ ﻓﺮد ﮐﻪ ﺗﺎزه ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ آﻣﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﻮﺟﻪ ﮐﺮد و او ﻓﺮدی‬ ‫ﺑﻮد ﮐﻪ از ﺳﺎﺑﻘﯿﻦ اوﻟﯿﻦ ﻧﺒﻮد‪ّ ،‬اﻣﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج از ﻣﮫﺎرت او در ﻣﺨﻠﻮط ﮐﺮدن ﮔﻞ و‬ ‫ﻣﺤﮑﻢ ﮐﺎری اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد و اﯾﻦ درﺳﯽ ﺑﺮای ﻣﺴﻠﻤﺎنھﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺷﺎﯾﺴﺘﮓﯾﮫﺎ و‬ ‫ﮐﻔﺎﯾﺖھﺎ ﺳﺘﺎﯾﺶ ﮐﻨﻨﺪ و از آن اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ‪.٢‬‬ ‫‪ -۵‬ﺷﻌﺎر دوﻟﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎن‬

‫اذان ﻧﻤﺎز‪ ،‬اوﻟﯿﻦ ﺷﻌﺎر ﺟﮫﺎﻧﯽ دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ اﺳﺖ‪» :‬اﷲ اﻛﱪ‪ ،‬اﷲ اﻛﱪ« ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ‬

‫از اﯾﻦ ﻃﺎﻏﻮتھﺎ و از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﻮاﻧﻊ ﺑﺮ ﺳﺮ راه درﺳﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺑﺰرگﺗﺮ اﺳﺖ و او ﺑﺮ‬ ‫ﮐﺎرش ﺗﻮاﻧﺎﺳﺖ‪» .‬اﺷﻬﺪ ان ﻻ اﻟﻪ اﻻ اﷲ« ﮔﻮاھﯽ ﻣﯽدھﻢ ﮐﻪ ھﯿﭻ ﻣﻌﺒﻮدی ﺑﺮ ﺣﻖ ﺟﺰ اﻟﻠﻪ‬

‫ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ھﯿﭻ ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ و ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﯾﯽ و ﺳﻠﻄﻪای ﺟﺰ ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﻪ ﭘﺮوردﮔﺎر‬

‫ﺟﮫﺎﻧﯿﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﻧﯿﺴﺖ‪» .‬ان اﳊﻜﻢ اﻻ اﷲ« ﺣﮑﻢ ﻓﻘﻂ از آن ﺧﺪاﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﻣﻌﻨﯽ‬ ‫»ﻻ اﻟﻪ اﻻ اﷲ« اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ھﯿﭻ ﺣﺎﮐﻢ و ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه و ﻗﺎﻧﻮنﮔﺬاری ﺟﺰ ﺧﺪا ﻧﯿﺴﺖ‪» .‬اﺷﻬﺪ‬

‫ان ﳏﻤﺪ ﹰا رﺳﻮل اﷲ« ﮔﻮاھﯽ ﻣﯽدھﻢ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪاﺳﺖ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ رھﺒﺮی ﺟﺎﻣﻌﮥ‬

‫اﻧﺴﺎﻧﯽ راﺑﻪ او ﺳﭙﺮده اﺳﺖ؛ ﭘﺲ ھﯿﭻ ﮐﺲ ﺣﻖ ﻧﺪارد ﮐﻪ ﺑﺎ او در اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﻪ ﮐﺸﻤﮑﺶ و‬ ‫ﺳﺘﯿﺰ ﺑﭙﺮدازد و اﯾﺸﺎن اﯾﻦ رھﺒﺮی را اداﻣﻪ ﻣﯽدھﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺎ ﻗﺮآﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ‬

‫‪ -١‬ھﻤﺎن‪.‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺘﺮﺑﯿﺔ اﻟﻘﯿﺎدﯾﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۲۵۲‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٦٥١‬‬

‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش ﻧﺎزل ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺳﻨﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ او اﻟﮫﺎم ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬دﯾﻦ ﺧﻮد را ﮐﺎﻣﻞ ﺑﮕﺮداﻧﺪ ‪ ١‬و‬ ‫ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦ ﺟﻤﻠﻪ ﯾﻌﻨﯽ اﻋﺘﺮاف و ﮔﻮاھﯽ دادن ﺑﻪ رﺳﺎﻟﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و رھﺒﺮی‬

‫دﯾﻨﯽ و دﻧﯿﻮی و اﻃﺎﻋﺖ و ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮی ﻣﻄﻠﻖ از او ‪» .٢‬ﺣﯽ ﻋﻠﯽ اﻟﺼﻼة ﺣﯽ ﻋﻠﯽ اﻟﻔﻼح«‬

‫ﺑﺸﺘﺎﺑﯿﺪ ﺑﻪﺳﻮی ﻧﻤﺎز ﺑﺸﺘﺎﺑﯿﺪ ﺑﻪ ﺳﻮی رﺳﺘﮕﺎری‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ای اﻧﺴﺎن ﺑﯿﺎ و زﯾﺮ ﭘﺮﭼﻢ اﯾﻦ‬ ‫دوﻟﺖ ﮐﻪ ﺧﺎﻟﺼﺎﻧﻪ ﺑﺮای ﺧﺪاﺳﺖ‪ ،‬در ﺑﯿﺎ‪ .‬دوﻟﺘﯽ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از اھﺪاف آن‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫راﺑﻄﻪ اﻧﺴﺎن را ﺑﺎ ﭘﺮوردﮔﺎرش ﺗﺤﮑﯿﻢ ﺑﺨﺸﺪ و رواﺑﻂ ﻣﺆﻣﻨﺎن را ﺑﺎ ھﻤﺪﯾﮕﺮ ﺑﺮاﺳﺎس‬ ‫ارزﺷﮫﺎی واﻻ ﻣﺤﮑﻢ ﮐﻨﺪ‪» .‬ﻗﺪ ﻗﺎﻣﺖ اﻟﺼﻠﻮه« ﻧﻤﺎز از ﻣﯿﺎن ﺳﺎﯾﺮ ﻋﺒﺎدتھﺎ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪ؛‬

‫ﭼﻮن ﺳﺘﻮن دﯾﻦ و در آن ﺷﻌﺎﺋﺮی ﻣﺎﻧﻨﺪ رﮐﻮع و ﺳﺠﺪه و ﻗﯿﺎﻣﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ‬ ‫ﻣﻈﮫﺮ ﻋﺒﺎدت ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﮔﺴﺘﺮدۀ آن ﯾﻌﻨﯽ ﻓﺮوﺗﻨﯽ و ﮐﺮﻧﺶ اﺳﺖ؛ ﭘﺲ ﻧﻤﺎز ﻓﺮوﺗﻨﯽ اﺳﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺎﻻﺗﺮ از آن ﻓﺮوﺗﻨﯽای وﺟﻮد ﻧﺪارد و ھﺮ ﻃﺎﻋﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻓﺮوﺗﻨﯽ و ﮐﺮﻧﺶ اﻧﺠﺎم‬ ‫ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬ﻋﺒﺎدت و اﻃﺎﻋﺖ ﺑﻨﺪه از ﻣﻮﻻﯾﺶ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺪه در ﻣﺤﻀﺮ او ﻣﯽاﯾﺴﺘﺪ در ﺣﺎﻟﯽ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﻪ اﻃﺎﻋﺖ از او ﺧﻮد را ﺗﺴﻠﯿﻢ ﻧﻤﻮده و در ﺑﺮاﺑﺮ او ﮐﺮﻧﺶ و ﻓﺮوﺗﻨﯽ ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﻨﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َ َۡ ُ َ‬ ‫ّ‬ ‫يت أ َ ۡن أ ۡ� ُب َ‬ ‫� ٱ ۡ�َ ّي َ�ٰ ُ‬ ‫﴿قُ ۡل إ ّ� نُه ُ‬ ‫ون مِن ُدون ٱ َّ�ِ ل َ َّما َجا ٓ َ‬ ‫َ‬ ‫ت مِن َّر ِ�‬ ‫ء‬ ‫ع‬ ‫د‬ ‫ت‬ ‫�‬ ‫ِين‬ ‫ٱ‬ ‫د‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِِ ِ‬ ‫ُ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َوأُم ِۡر ُ‬ ‫َ‬ ‫ت أَ ۡن أ ۡسل َِم ل َِر ّ‬ ‫ب ٱل�ٰل ِم�‪] ﴾٦٦‬ﻏﺎﻓﺮ‪.[۶۶ :‬‬ ‫ِ‬ ‫»ﺑﮕﻮ ﻣﻦ ﺑﺎزداﺷﺘﻪ ﺷﺪهام از اﯾﻨﮑﻪ ﻣﻌﺒﻮدھﺎﯾﯽ را ﺑﻪ ﺟﺰ ﺧﺪا ﺑﭙﺮﺳﺘﻢ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ آﻧﮫﺎ را ﺑﻪ‬ ‫ﻓﺮﯾﺎد ﻣﯽﺧﻮاﻧﯿﺪ‪ ،‬از آن زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ آﯾﺎت روﺷﻦ و دﻻﺋﻞ آﺷﮑﺎری از ﺟﺎﻧﺐ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺑﺮاﯾﻢ‬ ‫آﻣﺪه اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻣﻦ ﻓﺮﻣﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺎﺷﻌﺎﻧﻪ و ﺧﺎﺿﻌﺎﻧﻪ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﭘﺮوردﮔﺎر‬

‫ﺟﮫﺎﻧﯿﺎن ﮔﺮدم«‪.‬‬ ‫و ﺷﻌﺎر رﺳﻤﯽ دوﻟﺖ ﺑﻪ ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﺧﺪا و ﺳﯿﺎدت ﺷﺮﯾﻌﺖ و ﺳﻘﻮط ﻃﺎﻏﻮت و ﻗﻮاﻧﯿﻦ و‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪھﺎﯾﺸﺎن ﺑﺎ »ﺣﯽ ﻋﻠﯽ اﻟﻔﻼح وﻗﺪ ﻗﺎﻣﺖ اﻟﺼﻠﻮة« اﺷﺎره ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ دارد ﮐﻪ ﻧﻤﺎز‬

‫ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﺑﺮﭘﺎ داﺷﺘﻪ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻣﮕﺮ در ﺳﺎﯾﮥ ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاﺳﺎس ﻧﻤﺎز ﺑﺮﭘﺎ‬ ‫ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻧﻤﺎز ﻣﯽﭘﺮدازد‪ .‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در درهھﺎی ﻣﮑﻪ ﻗﺒﻞ از ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺣﮑﻮﻣﺘﺸﺎن‬ ‫ﻣﺨﻔﯿﺎﻧﻪ ﻧﻤﺎزﻣﯽﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ و اﻣﺎ اﯾﻦ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺗﺤﺖ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﺷﻤﺸﯿﺮھﺎی اﻧﺼﺎر ﺑﺮﭘﺎ ﺷﺪه‬ ‫‪ -١‬ﻗﺮاءه ﺳﯿﺎﺳﯿﻪ ﻟﻠﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻗﻠﻌﺠﯽ‪ ،‬ص ‪.۱۱۴‬‬ ‫‪ -٢‬دوﻟﺔ اﻟﺮﺳﻮل ﻣﻦ اﻟﺘﮑﻮﯾﻦ اﻟﯽ اﻟﺘﻤﮑﯿﻦ‪ ،‬ﮐﺎﻣﻞ ﺳﻼﻣﻪ اﻟﺪﻗﺲ‪ ،‬ص ‪.۴۳۸‬‬

‫‪٦٥٢‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﺑﻮد؛ ﭘﺲ اﯾﻨﮏ آﻧﮫﺎ آﺷﮑﺎرا اذان ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ و ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ و ﺑﻪ ھﻤﺮاه رﮐﻮعﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﺑﻪ‬ ‫رﮐﻮع ﺑﺮوﻧﺪ و ﺳﺠﺪه ﺑﮑﻨﻨﺪ‪ .‬واﻗﻌﯿﺖ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ﮔﻮاه ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺒﺎدت و‬ ‫ﭘﺮﺳﺘﺶ ﺧﺪاوﻧﺪ در زﻣﯿﻦ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﮥ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﻧﺠﺎم ﻧﺨﻮاھﺪ ﺷﺪ ﻣﮕﺮ در ﺳﺎﯾﻪ دوﻟﺘﯽ ﻗﻮی‬ ‫ﮐﻪ ﻣﻠﺖ ﺧﻮد را از دﺷﻤﻨﺎن دﯾﻦ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﭙﺲ در ﭘﺎﯾﺎن اذان‪» ،‬اﷲ اﻛﱪ اﷲ اﻛﱪ« ﺗﮑﺮار ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﻌﺎﻧﯽ و ﻣﻔﺎھﯿﻢ ﮔﺬﺷﺘﻪ را‬ ‫ﺗﺄﮐﯿﺪ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ‪.١‬‬ ‫ﺟﻮاﻣﻊ ﻣﺴﻠﻤﺎن اﻣﺮوزی ﺑﺮای ﺟﮫﺎد ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ و از ﺑﯿﻦ ﺑﺮدن ﺷﻌﺎرھﺎی ﮐﻔﺮ و ﺑﻪ‬ ‫اھﺘﺰاز درآوردن ﺷﻌﺎرھﺎ و ﻧﺸﺎﻧﻪھﺎی اﯾﻤﺎن و ﺑﺮﭘﺎﯾﯽ دوﻟﺖ ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﻮﺣﯿﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﯿﺎز‬ ‫دارﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻌﺎﻧﯽ و ﻣﻔﺎھﯿﻢ واﻗﻌﯽ از اذان را ﺑﺪاﻧﻨﺪ وﺗﺮﺟﻤﺎن واﻗﻌﯽ اذان ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ -۶‬ﻣﺤﮑﻢ ﮐﺎری در ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﺴﺎﺟﺪ و ﺗﺰﺋﯿﻦ آن‬ ‫ﻣﺤﮑﻢ ﮐﺎری ﯾﻌﻨﯽ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺎ ﮔﻞ و ﺳﻨﮓ و ﺳﻘﻒ و ﺳﺘﻮن ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮد ﺗﺎ‬

‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﺶ ﻣﺤﮑﻢ ﺷﻮد وﺗﺰﺋﯿﻦ ﯾﻌﻨﯽ آراﯾﺶ و زﯾﻨﺘﮫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﮐﻪ در اﺻﻞ ﺑﻨﺎ اﻧﺠﺎم‬ ‫ﻣﯽﮔﯿﺮد‪.‬‬ ‫ﻣﺤﮑﻢ ﮐﺎری در ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﺴﺠﺪ ﻧﺰد ﻋﻤﻮم ﻋﻠﻤﺎ ﺟﺎﯾﺰ و ﻣﺴﺘﺤﺴﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ دﻟﯿﻞ‬ ‫آﻧﭽﻪ ﻋﻤﺮ و ﻋﺜﻤﺎن اﻧﺠﺎم دادﻧﺪ ﮐﻪ آﻧﮫﺎ ﻣﺴﺠﺪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج را ﺑﺎزﺳﺎزی ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻨﺎی آن ﺑﺎ‬ ‫وﺳﺎﯾﻞ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﻣﺴﺘﺤﮑﻢ و اﺳﺘﻮار ﮔﺮداﻧﯿﺪﻧﺪ‪ .‬و از اﯾﻦ آﯾﻪ اﺳﺘﺪﻻل ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ‪:‬‬ ‫َ َ ٗ َّ َ ۡ ٌ ُ ّ َ َ َ‬ ‫ى م ِۡن أَ َّول يَ ۡو� أ َ َح ُّق أَن َ� ُق َ‬ ‫َ َُ ۡ‬ ‫� ٱ َّ� ۡق َو ٰ‬ ‫جد أسِس‬ ‫وم �ِي �هِ �ِيهِ‬ ‫ِ ٍ‬ ‫﴿� �قم �ِيهِ �بد�ۚ لمس ِ‬ ‫َ ‪َ ُّ ُ ٞ‬‬ ‫� ُ� ُّ‬ ‫ون أَن َ� َت َط َّه ُر ۚوا ْ َوٱ َّ ُ‬ ‫ِب ٱل ۡ ُم َّط ّهر َ‬ ‫�ن‪] ﴾١٠٨‬اﻟﺘﻮﺑﺔ‪.[۱۰۸ :‬‬ ‫رِجال �ِب‬ ‫ِِ‬ ‫»)ای ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ( ھﺮﮔﺰ در آن ﻣﺴﺠﺪ ﻧﺎﯾﺴﺖ و ﻧﻤﺎز ﻣﮕﺰار‪ .‬ﻣﺴﺠﺪی ﮐﻪ از روز ﻧﺨﺴﺖ ﺑﺮ‬ ‫ﭘﺎﯾﮥ ﺗﻘﻮا ﺑﻨﺎ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﺰاوار آن اﺳﺖ ﮐﻪ در آن ﺑﺮ ﭘﺎی اﯾﺴﺘﯽ و ﻧﻤﺎز ﺑﮕﺰاری‪ .‬در‬ ‫آن ﺟﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاھﻨﺪ ﺧﻮد را ﭘﺎﮐﯿﺰه دارﻧﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ ھﻢ ﭘﺎﮐﯿﺰﮔﺎن را‬

‫دوﺳﺖ ﻣﯽدارد«‪.‬‬ ‫اﻣﺎ ﺗﺰﺋﯿﻦ و ﻧﻘﺎﺷﯽ ﮐﺮدن ﻣﺴﺠﺪ ﺑﻪ اﺟﻤﺎع ﻋﻠﻤﺎ ﻣﮑﺮوه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮﺧﯽ آن را ﻣﮑﺮوه‬ ‫ﺗﺤﺮﯾﻤﯽ ﻗﺮار داده و ﺑﺮﺧﯽ آن را ﻣﮑﺮوه ﺗﻨﺰﯾﮫﯽ داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ‪:‬‬ ‫ﺗﺰﺋﯿﻦ ﻣﺴﺠﺪ ﺣﺮام اﺳﺖ و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ‪ :‬ﻣﮑﺮوه اﺳﺖ‪ ،‬ھﺮ دو ﮔﺮوه ﺑﺮ اﯾﻦ اﺗﻔﺎق‬ ‫‪ -١‬دوﻟﺔ اﻟﺮﺳﻮل ج ﻣﻦ اﻟﺘﮑﻮﯾﻦ اﻟﯽ اﻟﺘﻤﮑﯿﻦ‪ ،‬ص ‪.۴۳۹‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٦٥٣‬‬

‫دارﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﺮج ﮐﺮدن ﻣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای آﺑﺎد ﮐﺮدن ﻣﺴﺎﺟﺪ وﻗﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬در ﺟﮫﺖ ﺗﺰﺋﯿﻦ‬ ‫و ﻧﻘﺎﺷﯽ ﮐﺮدن ﻣﺴﺠﺪ ﺣﺮام اﺳﺖ ‪ .١‬اوﻟﯿﻦ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺰﺋﯿﻦ و ﻧﻘﺎﺷﯽ ﻣﺴﺎﺟﺪ ﭘﺮداﺧﺖ‪،‬‬ ‫وﻟﯿﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻠﮏ ﺑﻦ ﻣﺮوان ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪ از آن ﻣﺮدم در ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﺴﺠﺪ و ﺗﺰﺋﯿﻦ آن ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ‬ ‫ﻧﻤﻮدﻧﺪ؛ ﺣﺘﯽ ﺑﺮﺧﯽ از ﻣﺴﺎﺟﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻮزهھﺎﯾﯽ درآﻣﺪهاﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺮدم ﺑﻪ ﻗﺼﺪ دﯾﺪن و‬ ‫ﺗﻤﺎﺷﺎ ﮐﺮدن آﻧﮫﺎ ﻧﻪ ﺑﺮای ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﻣﯽروﻧﺪ ‪ .٢‬از روزی ﮐﻪ ﻣﺴﺎﺟﺪ ﺗﺰﺋﯿﻦ‬ ‫ﺷﺪﻧﺪ و از ﺷﯿﻮهی ﺳﺎدﮔﯽای ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ آن راھﻨﻤﺎﯾﯽ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﯿﺮون‬ ‫آﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻧﯿﺮوی اﺳﺮاﻓﮑﺎران ﺻﺮف ﺷﺪ و ﻣﺴﺘﻀﻌﻔﺎن ﺑﺮ اﺛﺮ ﺗﺄﺳﻒ‪ ،‬ھﻼک ﮔﺮدﯾﺪﻧﺪ و‬ ‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه اﯾﻤﺎن در دروﻧﺸﺎن وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬در ﺷﮫﻮتھﺎی آراﺳﺘﻦ و ﺗﺰﺋﯿﻦ ﺑﺎ‬ ‫ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﻪ رﻗﺎﺑﺖ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ ‪.٣‬‬ ‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﻦ و ﻣﺤﮑﻢ ﮐﺮدن ﻣﺴﺎﺟﺪ اھﺘﻤﺎم ﻣﯽورزﻧﺪ و ﺗﻤﺎم ﺗﻼش ﺧﻮد را‬ ‫ﺑﺮای اﺳﺘﻔﺎده از ھﻨﺮھﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن در ﺗﺰﺋﯿﻦ و ﻧﻘﺎﺷﯽ ﻣﺴﺎﺟﺪ و ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻦ اﻧﻮاع‬ ‫ﻣﻈﺎھﺮ اﺑﮫﺖ و ﺷﮑﻮه ﺑﺮ آن ﻣﺒﺬول ﻣﯽدارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ راﺳﺘﯽ ﮐﻪ در اﺷﺘﺒﺎه ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﻪ ﺳﺮ‬ ‫ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ‪ .‬ﺣﺘﯽ اﮔﺮ ﮐﺴﯽ وارد اﯾﻦ ﻣﺴﺎﺟﺪ ﮔﺮدد‪ ،‬ﺷﺎﯾﺪ ھﯿﭻ ﻣﻔﮫﻮﻣﯽ از ﻓﺮوﺗﻨﯽ ﻋﺒﻮدﯾﺖ‬ ‫ﺑﺮای ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰوﺟﻞ را اﺣﺴﺎس ﻧﮑﻨﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ او ﭼﯿﺰی را اﺣﺴﺎس ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ زﺑﺎن ﺣﺎل‬ ‫ﻣﺴﺠﺪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ و آن اﻓﺘﺨﺎر ﺑﻪ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﻓﻦ ﻣﻌﻤﺎری و ﻣﮫﻨﺪﺳﯽ و ھﻨﺮھﺎی ﺗﺰﺋﯿﻨﯽ‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻓﻘﺮا ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ از ﻣﻈﺎھﺮ ﻓﺮﯾﺒﻨﺪﮔﯽ دﻧﯿﻮی ﺑﻪ ﻣﮑﺎﻧﯽ دﯾﮕﺮ ﻓﺮار ﮐﻨﻨﺪ و ﺗﻨﮫﺎ‬ ‫ﻣﺴﺎﺟﺪ ﺟﺎﯾﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ در آن ﻓﻘﯿﺮ ﺑﻪ ﻓﻘﺮ ﺧﻮد اﻓﺘﺨﺎر ﻣﯽﮐﺮد و ﻣﺴﺠﺪ او را از ﻣﺤﯿﻂ‬ ‫دﻧﯿﺎ و ﻓﺮﯾﺒﻨﺪﮔﯽ آن ﻧﺠﺎت ﻣﯽداد و ﺑﻪ آﺧﺮت و ﻓﻀﻞ آن ﺳﻮق ﻣﯽداد‪ ،‬اﻣﺎ اﮐﻨﻮن اﯾﻦ‬ ‫ﮔﻮﻧﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﻘﺮا ﺣﺘﯽ در ﻣﻈﮫﺮ اﯾﻦ ﻣﺴﺎﺟﺪ ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ ﻣﯽﺑﯿﻨﻨﺪ ﮐﻪ زﯾﺒﺎﯾﯿﮫﺎی‬ ‫دﻧﯿﺎ را ﮐﻪ آﻧﺎن از آن ﻣﺤﺮوم ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﯾﺎد آﻧﮫﺎ ﻣﯽآورد و ﺗﻮﺟﻪ آﻧﺎن را ﺑﻪ ﺳﻮی‬ ‫ﺳﯿﻪروزی و ﺑﺪﺑﺨﺘﯽ ﺟﻠﺐ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و اﯾﻦ ﺟﺎی ﺑﺴﯽ ﺗﺄﻣﻞ و ﺷﮕﻔﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬ ‫ﺣﻘﺎﯾﻖ اﺳﻼم را رھﺎ ﮐﺮده و ﺑﻪ ﻣﻈﺎھﺮی دروﻏﯿﻦ ﻣﺸﻐﻮل ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻈﺎھﺮی ﮐﻪ ﻇﺎھﺮ آن‬ ‫دﯾﻦ و ﺑﺎﻃﻦ آن دﻧﯿﺎ و ﺷﮫﻮتھﺎ و ھﻮی و ھﻮس اﺳﺖ ‪.٤‬‬ ‫‪ -١‬ﻓﻘﻪ اﻟﺴﯿﺮة‪ ،‬ﺑﻮﻃﯽ‪ ،‬ص ‪.۱۴۵‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﯽ ﺷﮫﺒﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۳۳‬‬ ‫‪ -٣‬ﻣﺤﻤﺪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺮﺟﻮن‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪.۳۹‬‬ ‫‪ -٤‬ﻓﻘﻪ اﻟﺴﯿﺮة‪ ،‬ﺑﻮﻃﯽ‪ ،‬ص ‪.۱۴۶‬‬

‫‪٦٥٤‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫‪ -۷‬ﻓﻀﺎﺋﻞ ﻣﺴﺠﺪ ﻧﺒﻮی‬

‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج از ﻓﻀﯿﻠﺘﮫﺎی ﻣﺴﺠﺪ ﻧﺒﻮی ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬اﺻﺤﺎب ﺑﻪ آن‬ ‫دﻟﺒﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ اﯾﻦ ﻓﻀﯿﻠﺘﮫﺎ را در ﻣﻮارد ذﯾﻞ ﺧﻼﺻﻪ ﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬ ‫اﻟﻒ × ﺗﺄﺳﯿﺲ ﻣﺴﺠﺪ ﻧﺒﻮی ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﻘﻮا و ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎری‬ ‫از اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪری س رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ در ﺧﺎﻧﻪ‬ ‫ﯾﮑﯽ از زﻧﺎﻧﺶ ﺑﻮد‪ ،‬وارد ﺷﺪم‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا! ﮐﺪام ﯾﮏ از دو ﻣﺴﺠﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﻘﻮا ﺑﻨﺎ ﺷﺪه اﺳﺖ؟ ﭘﺲ ﻣﺸﺘﯽ ﺳﻨﮕﺮﯾﺰه ﺑﺮداﺷﺖ و آﻧﮫﺎ را ﺑﻪ زﻣﯿﻦ زد و‬ ‫ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬اﯾﻦ ﻣﺴﺠﺪ ﺷﻤﺎ اﺳﺖ ‪ ١‬ﺑﺮﺧﯽ از ﻋﻠﻤﺎ در ﻣﻮرد )ﺻﺤﺖ( اﺣﺎدﯾﺜﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ‬ ‫ً‬ ‫ﻣﻄﻠﺐ اﺷﺎره ﮐﺮدهاﻧﺪ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ؛ ﭼﺮاﮐﻪ اﯾﻦ اﺣﺎدﯾﺚ ﻇﺎھﺮا ﺑﺎ اﯾﻦ آﯾﻪ در ﺗﻀﺎد‬ ‫ھﺴﺘﻨﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫ى م ِۡن أ َّول يَ ۡو� أ َح ُّق أن َ� ُق َ‬ ‫﴿� َ� ُق ۡم �ِيهِ �بَ ٗد�ۚ ل َم ۡسج ٌد أ ّس َ‬ ‫ِس َ� ٱ َّ� ۡق َو ٰ‬ ‫وم �ِي �هِ �ِيهِ‬ ‫ِ ٍ‬ ‫ِ‬ ‫َ ‪َ ُّ ُ ٞ‬‬ ‫� ُ� ُّ‬ ‫ون أَن َ� َت َط َّه ُر ۚوا ْ َوٱ َّ ُ‬ ‫ِب ٱل ۡ ُم َّط ّهر َ‬ ‫�ن‪] ﴾١٠٨‬اﻟﺘﻮﺑﺔ‪.[۱۰۸ :‬‬ ‫رِجال �ِب‬ ‫ِ ِ‬ ‫»)ای ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ( ھﺮﮔﺰ در آن ﻣﺴﺠﺪ ﻧﺎﯾﺴﺖ و ﻧﻤﺎز ﻣﮕﺰار‪ .‬ﻣﺴﺠﺪی ﮐﻪ از روز ﻧﺨﺴﺖ ﺑﺮ‬ ‫ﭘﺎﯾﮥ ﺗﻘﻮا ﺑﻨﺎ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﺰاوار آن اﺳﺖ ﮐﻪ در آن ﺑﺮ ﭘﺎی اﯾﺴﺘﯽ و ﻧﻤﺎز ﺑﮕﺰاری‪ .‬در‬ ‫آن ﺟﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاھﻨﺪ ﺧﻮد را ﭘﺎﮐﯿﺰه دارﻧﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ ھﻢ ﭘﺎﮐﯿﺰﮔﺎن را‬

‫دوﺳﺖ ﻣﯽدارد«‪.‬‬ ‫ﻋﻠﻤﺎ در ﻣﻮرد اﯾﻨﮑﻪ ﻣﻨﻈﻮر از ﻣﺴﺠﺪی ﮐﻪ ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﻘﻮا ﺑﻨﺎ ﺷﺪه در آﯾﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﮐﺪام‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬اﺧﺘﻼف ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﯽ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ‪ :‬ﻣﺴﺠﺪاﻟﻨﺒﯽ اﺳﺖ وﮔﺮوھﯽ دﯾﮕﺮ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ‪ :‬ﻣﻨﻈﻮر‬ ‫از آن ﻣﺴﺠﺪ ﻗﺒﺎء اﺳﺖ و ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺟﺮﯾﺮ ﻃﺒﺮی اﻗﻮال ﻋﻠﻤﺎ را در اﯾﻦ ﻣﻮرد در ﺗﻔﺴﯿﺮش‬ ‫ﺑﯿﺎن ﮐﺮده‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪» :‬از ﻧﻈﺮ ﻣﻦ ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ﻗﻮل‪ ،‬ﺳﺨﻦ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬ ‫ﻣﻨﻈﻮر ﻣﺴﺠﺪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج اﺳﺖ؛ ﭼﻮن ﺣﺪﯾﺚ ﺻﺤﯿﺢ ھﻤﯿﻦ ﻣﻄﻠﺐ را ﺗﺄﯾﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ« ‪.٢‬‬ ‫اﻟﺒﺘﻪ ﺑﯿﻦ آﯾﻪ و ﺣﺪﯾﺚ ﺗﻌﺎرﺿﯽ وﺟﻮدﻧﺪارد؛ زﯾﺮا اﮔﺮ ھﺪف آﯾﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﻗﺒﺎء ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎز‬ ‫ھﻢ ﻣﺴﺠﺪاﻟﻨﺒﯽ را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﯽﺷﻮد ‪ .٣‬ﺷﯿﺦ اﻻﺳﻼم اﺑﻦ ﺗﯿﻤﯿﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬آﯾﻪ ﻓﻮق در ﻣﻮرد‬ ‫ﻣﺴﺠﺪ ﻗﺒﺎ ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ؛ ﭼﻮن ھﺮ دو ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﻘﻮا ﭘﺎﯾﻪﮔﺬاری ﺷﺪهاﻧﺪ‪ّ ،‬اﻣﺎ اﯾﻦ‬ ‫‪ -١‬ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎرۀ ‪.۱۳۹۸‬‬ ‫‪ -٢‬ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻃﺒﺮی‪ ،‬ج ‪ ،۱۴‬ص ‪.۴۷۹ – ۴۷۶‬‬ ‫‪ -٣‬اﻻﺣﺎدﯾﺚ اﻟﻮارده ﻓﯽ ﻓﻀﺎﺋﻞ اﻟﻤﺪﯾﻨﺔ‪ ،‬د ﺻﺎﻟﺢ اﻟﺮﻓﺎﻋﯽ‪ ،‬ص ‪.۳۷۲‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٦٥٥‬‬

‫ﺣﮑﻢ ھﻢ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺴﺠﺪ ﻗﺒﺎ ﻣﯽﺷﻮد و ھﻢ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺴﺠﺪی ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ از آن ﺳﺰاوارﺗﺮ اﺳﺖ‬ ‫ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺴﺠﺪ ﻣﺪﯾﻨﻪ و اﯾﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ ﺣﺪﯾﺚ ﺻﺤﯿﺤﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در‬ ‫ﻣﻮرد ﻣﺴﺠﺪی ﮐﻪ ﺑﺮ ﭘﺎﯾﮥ ﺗﻘﻮا ﺑﻨﺎ ﺷﺪه ﭘﺮﺳﯿﺪه ﺷﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آن ﻣﺴﺠﺪ ﻣﻦ اﺳﺖ« ‪.١‬‬ ‫و در ﺟﺎﯾﯽ دﯾﮕﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﭘﺲ روﺷﻦ ﺷﺪ ﮐﻪ ھﺮ دو ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﻘﻮا ﺑﻨﺎ‬ ‫ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﺴﺠﺪ ﻣﺪﯾﻨﻪ در اﯾﻦ ﺻﻔﺖ ﮐﺎﻣﻞﺗﺮ و ﺳﺰاوارﺗﺮ اﺳﺖ؛ اﻟﺒﺘﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﻗﺒﺎ ﺳﺒﺐ‬ ‫ﻧﺰول آﯾﻪ ﺑﻮد« ‪.٢‬‬ ‫ﺣﺎﻓﻆ اﺑﻦ ﺣﺠﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭘﺎﺳﺦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در واﻗﻊ ﺑﺮای دﻓﻊ اﯾﻦ ﺗﻮھﻢ ﺑﻮد ﮐﻪ‬ ‫ﺑﺮﺧﯽ ﻣﯽﭘﻨﺪاﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ وﺻﻒ ﻣﺨﺼﻮص ﻣﺴﺠﺪ ﻗﺒﺎ اﺳﺖ ‪.٣‬‬ ‫ب × ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن در ﻣﺴﺠﺪ ﻧﺒﻮی‬ ‫از اﺑﻮھﺮﯾﺮه س رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﯾﮏ ﻧﻤﺎز در ﻣﺴﺠﺪ‬ ‫ﻣﻦ‪ ،‬ﺑﮫﺘﺮ از ھﺰار ﻧﻤﺎز در ﻣﺴﺎﺟﺪ دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﺟﺰ ﻣﺴﺠﺪاﻟﺤﺮام اﺳﺖ« ‪.٤‬‬ ‫ج × ﯾﮑﯽ از ﺳﻪ ﻣﺴﺠﺪی ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻮی آن ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺻﻮرت ﻣﯽﮔﯿﺮد‬ ‫از اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪری س رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬ ‫»رﺧﺖ ﺳﻔﺮ ﺑﺴﺘﻪ ﻧﻤﯽﺷﻮد ﻣﮕﺮ ﺑﻪ ﺳﻪ ﻣﺴﺠﺪ‪ :‬ﻣﺴﺠﺪاﻟﺤﺮام؛ ﻣﺴﺠﺪاﻻﻗﺼﯽ و ﻣﺴﺠﺪ‬ ‫ﻣﻦ« ‪.٥‬‬ ‫د × ﻓﻀﺎﺋﻞ ﻣﺴﺠﺪ اﻟﻨﺒﯽ‬ ‫از اﺑﻮھﺮﯾﺮه س رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﯿﻦ ﺧﺎﻧﻪ و ﻣﻨﺒﺮ ﻣﻦ‪ ،‬ﺑﺎﻏﯽ‬ ‫اﺳﺖ از ﺑﺎغھﺎی ﺑﮫﺸﺖ و ﻣﻨﺒﺮ ﻣﻦ ﺑﺮ ﺣﻮض ﻣﻦ اﺳﺖ« ‪.٦‬‬ ‫س × ﻓﻀﯿﻠﺖ ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﻌﻠﻢ در ﻣﺴﺠﺪ ﻧﺒﻮی‬ ‫از اﺑﻮھﺮﯾﺮه س رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﻣﻨﮫﺎج اﻟﺴﻨﺔ اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۷‬ص ‪.۷۴‬‬ ‫‪ -٢‬ﻣﺠﻤﻮع اﻟﻔﺘﺎوی‪ ،‬ج ‪ ،۲۷‬ص ‪.۴۰۶‬‬ ‫‪ -٣‬ﻓﺘﺢ اﻟﺒﺎری‪ ،‬ج ‪ ،۷‬ص ‪.۲۴۵‬‬ ‫‪ -٤‬ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎری‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪ ،۶۳‬ﺷﻤﺎرۀ ‪.۱۱۹۰‬‬ ‫‪ -٥‬ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎری‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪ ،۶۳‬ﺷﻤﺎرۀ ‪.۱۱۸۸‬‬ ‫‪ -٦‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪ ،۷۰‬ﺷﻤﺎرۀ ‪.۱۱۹۶‬‬

‫‪٦٥٦‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫»ھﺮﮐﺲ ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﻣﺎ ﺑﺮای ﯾﺎدﮔﯿﺮی ﺧﯿﺮی و ﯾﺎ ﯾﺎد دادن ﺧﯿﺮ ﺑﻪ دﯾﮕﺮان وارد ﺷﻮد‪،‬‬ ‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺠﺎھﺪ در راه ﺧﺪاﺳﺖ و ھﺮ ﮐﺲ ﺑﺮای ﻏﯿﺮ از اﯾﻦ وارد آن ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﭼﯿﺰی ﻣﯽﻧﮕﺮد ﮐﻪ ﻣﺎل او ﻧﯿﺴﺖ« ‪.١‬‬ ‫‪ -۸‬آﯾﻪای ﮐﻪ درﺑﺎره اھﻞ ﺻﻔﻪ و ﻓﻘﺮای ﻣﮫﺎﺟﺮﯾﻦ ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ۡ ُ َ ٓ َّ َ ُ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َۡ َ ُ َ‬ ‫َّ‬ ‫َۡ‬ ‫�وا � َ‬ ‫ون َ ۡ‬ ‫ِين أ ۡح ِ ُ‬ ‫� ٗ�ا ِ� ٱ� ِ‬ ‫ب‬ ‫س‬ ‫﴿ل ِلفق َراءِ ٱ�‬ ‫�ض � َس ُب ُه ُم‬ ‫يل ٱ�ِ � �ست ِطيع‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َۡ ٗ‬ ‫ِي� ٰ ُه ۡم َ� � َ ۡ َ ٔ ُ َ َّ َ‬ ‫�اه ُِل أَ ۡغن َِيا ٓ َء م َِن ٱ َّ� َع ُّفف َ� ۡعر ُ� ُهم �س َ‬ ‫ٱ َۡ‬ ‫�ا�اۗ َو َما‬ ‫ِ‬ ‫�لون ٱ�اس إ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫تُنفِ ُقوا ْ م ِۡن َخ ۡ َ َّ َّ َ‬ ‫� فإِن ٱ� بِهِۦ عل ِي ٌم‪] ﴾٢٧٣‬اﻟﺒﻘﺮة‪.[۲۷۳ :‬‬ ‫ٖ‬ ‫ً‬ ‫»)ﭼﻨﯿﻦ ﺑﺬل و ﺑﺨﺸﺸﯽ ﻣﺨﺼﻮﺻﺎ ﺑﺎﯾﺪ( ﺑﺮای ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪاﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ در راه ﺧﺪا‬ ‫درﻣﺎﻧﺪهاﻧﺪ و ﺑﻪ ﺗﻨﮕﻨﺎ اﻓﺘﺎدهاﻧﺪ و ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ در زﻣﯿﻦ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﻓﺮت ﭘﺮدازﻧﺪ و ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ‬ ‫آﺑﺮوﻣﻨﺪی و ﺧﻮﯾﺸﺘﻨﺪاری ﺷﺨﺺ ﻧﺎدان ﻣﯽﭘﻨﺪارد ﮐﻪ اﯾﻨﺎن دارا و ﺑﯽﻧﯿﺎزﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﯾﺸﺎن‬ ‫را از روی رﺧﺴﺎره و ﺳﯿﻤﺎﯾﺸﺎن ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﯽ‪ .‬ﺑﺎ اﻟﺤﺎح و اﺻﺮار از ﻣﺮدم ﻧﻤﯽﺧﻮاھﻨﺪ و ھﺮ‬

‫ﭼﯿﺰ ﻧﯿﮏ و ﺑﺎﯾﺴﺘﻪای را ﮐﻪ ﺑﺒﺨﺸﯿﺪ‪ ،‬ﺑﯽﮔﻤﺎن ﺧﺪا از آن آ ﮔﺎه اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫اﺑﻦ ﺳﻌﺪ ﺑﺎ ﺳﻨﺪ ﺧﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ اﺑﻦ ﮐﻌﺐ ﻗﺮﻇﯽ ﻣﯽرﺳﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬آﻧﮫﺎ اﺻﺤﺎب ﺻﻔﻪ‬ ‫ھﺴﺘﻨﺪ ‪ ٢‬و ﻃﺒﺮی ﺑﺎ اﺳﻨﺎد ﺧﻮد از ﻣﺠﺎھﺪ و ﺳﺪی ﻧﻘﻞ ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ آﯾﻪ در ﻣﻮرد‬ ‫ﻓﻘﺮای ﻣﮫﺎﺟﺮان ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ ‪.٣‬‬ ‫ﺗﻌﺪاد وﻗﺎﯾﻌﯽ ﮐﻪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ اوﻟﯿﻦ ﺳﺘﻮن و ﭘﺎﯾﮕﺎه اﺳﻼﻣﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺎداﻧﺪ‪.‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ اﺣﮑﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﻀﻤﯿﻦ ﺣﻘﻮق اﯾﺘﺎم‪ ،‬ﺟﻮاز ﮐﻨﺪن ﻗﺒﺮھﺎی ﮐﮫﻨﻪ‬ ‫و ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﺴﺠﺪ در ﺟﺎﯾﮕﺎه آن‪ ،‬اﺣﮑﺎﻣﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ از ﺑﻨﺎی ﻣﺴﺠﺪاﻟﻨﺒﯽ ﻣﯽآﻣﻮزﯾﻢ‪.‬‬

‫‪ -١‬اﻟﻤﺼﻨﻒ‪ ،‬اﺑﯽ ﺷﯿﺒﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪ ،۳۷۱‬و ج ‪ ،۱۲‬ص ‪ ،۲۰۹‬ﺷﻤﺎرۀ ‪ ۱۲۵۶۷‬و در رواﯾﺖ ﺣﺎﮐﻢ آﻣﺪه‬ ‫اﺳﺖ ‪» :‬ھﺬا ﺣﺪﯾﺚ ﺻﺤﯿﺢ ﻋﻠﯽ ﺷﺮط اﻟﺸﯿﺨﯿﻦ ﻓﻘﺪ اﺣﺘﺠﺎ ﺑﺠﻤﯿﻊ رواﺗﻪ ﺛﻢ ﻟﻢ ﯾﺨﺮﺟﺎه و ﻻاﻋﻠﻢ ﻟﻪ‬ ‫ﻋﻠﻪ« و ذھﺒﯽ‪ ،‬ﺣﺎﮐﻢ را ﺗﺄﯾﯿﺪ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻠﺨﯿﺺ اﻟﻤﺴﺘﺪرک‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۹۱‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﻄﺒﻘﺎت اﻟﮑﺒﺮی‪ ،‬اﺑﻦ ﺳﻌﺪ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۲۵۵‬‬ ‫‪ -٣‬ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻃﺒﺮی‪ ،‬ج ‪ ،۵‬ص ‪ ،۵۹۱‬ﻣﺤﻤﻮد ﺷﺎﮐﺮ – اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ اﻟﺼﺤﯿﺤﺔ‪ ،‬ﻋﻤﺮی‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۲۶۹‬‬

‫ﻓﺼﻞ دوم‬ ‫ﭘﯿﻤﺎن ﺑﺮادری ﻣﯿﺎن ﻣﻬﺎﺟﺮان و اﻧﺼﺎر‬ ‫اوﻟﯿﻦ ﺳﺘﻮﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﺑﺮﻧﺎﻣﮥ اﺻﻼﺣﯽ و ﺗﻨﻈﯿﻤﯽ ﺧﻮد ﺑﺮای اﻣﺖ و دوﻟﺖ‬ ‫ﺑﺮ آن ﺗﮑﯿﻪ ﮐﺮد‪ ،‬اداﻣﮥ دﻋﻮت ﺗﻮﺣﯿﺪ و ﺑﺮﻧﺎﻣﮥ ﻗﺮآﻧﯽ و ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﺴﺠﺪ ﺑﻮد و ﺑﻌﺪ از آن‪،‬‬ ‫اﯾﺠﺎد ﭘﯿﻤﺎن ﺑﺮادری ﻣﯿﺎن اﻧﺼﺎر و ﻣﮫﺎﺟﺮان ﺑﻮد ﮐﻪ ﮔﺎﻣﯽ ﻣﮫﻢ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽرﻓﺖ و اھﻤﯿﺖ‬ ‫آن از ﮔﺎم ﻧﺨﺴﺖ؛ ﯾﻌﻨﯽ‪ ،‬ﺳﺎﺧﺖ ﻣﺴﺠﺪ ﮐﻤﺘﺮ ﻧﺒﻮد ﺗﺎ ﺑﺪﯾﻦ وﺳﯿﻠﻪ ﺟﺎﻣﻌﮥ ﻣﺴﻠﻤﺎن‪،‬‬ ‫ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ و ﻣﺘﺤﺪ و ﺑﺎ ھﻢ دوﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ و ﻧﺸﺎﻧﻪھﺎی ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺟﺪﯾﺪ آن روﺷﻦ ﺷﻮد ‪.١‬‬ ‫ﻣﺒﺪا و اﺻﻞ ﮐﻠﯽ ﺑﺮادری ﺑﯿﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از آﻏﺎز دﻋﻮت در دوران ﻣﮑﯽ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ‬ ‫ﮔﺮﻓﺖ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج از ﺗﻤﺎﻣﯽ اﻣﻮری ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﺠﺎد ﺗﻨﻔﺮ و ﻋﺪاوت ﻣﯿﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬ ‫ﻣﯽاﻧﺠﺎﻣﯿﺪ‪ ،‬ﻧﮫﯽ ﻣﯽﮐﺮد؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ دﺷﻤﻨﯽ و ﺑﻐﺾ ﻧﻮرزﯾﺪ و ﺣﺴﺪ‬ ‫ﻣﮑﻨﯿﺪ و ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﭘﺸﺖ ﻧﮑﻨﯿﺪ و ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﺪا و ﺑﺮادر ﺑﺎﺷﯿﺪ و ﺑﺮای ھﯿﭻ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ ﺟﺎﯾﺰ‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﯿﺶ از ﺳﻪ روز از ﺑﺮادرش ﻗﻄﻊ راﺑﻄﻪ ﮐﻨﺪ« ‪.٢‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺮادر ﻣﺴﻠﻤﺎن اﺳﺖ؛ ﺑﺮ او ﺳﺘﻢ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ و او را ﺑﻪ‬ ‫دﺷﻤﻦ ﻧﻤﯽﺳﭙﺎرد و ھﺮﮐﺲ ﻧﯿﺎز ﺑﺮادر ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺶ را ﺑﺮآورده ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﯿﺎز او را‬ ‫ﺑﺮﻃﺮف ﻣﯽﮐﻨﺪ و ھﺮ ﮐﺲ ﻣﺸﮑﻠﯽ را از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ دور ﺳﺎزد‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ اﻧﺪوه و ﻣﺸﮑﻼت‬ ‫روز ﻗﯿﺎﻣﺖ او را دور ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و ھﺮ ﮐﺲ ﻋﯿﺐ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ را ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ‬ ‫ﻋﯿﺐ او را ﺧﻮاھﺪ ﭘﻮﺷﺎﻧﺪ« ‪.٣‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺑﺮادری ﮐﻠﯽ ﻣﯿﺎن ﻓﺮزﻧﺪان اﻣﺖ ﺗﺄﮐﯿﺪ ﮐﺮده اﺳﺖ و‬ ‫ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪ -١‬اﻻدارة اﻻﺳﻼﻣﯿﺔ ﻓﯽ ﻋﺼﺮ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب‪ ،‬د‪ .‬ﻣﺠﺪ ﻻوی‪ ،‬ص ‪.۵۳ – ۵۲‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺒﺨﺎری‪ ،‬ﺷﻤﺎرۀ ‪ – ۶۰۶۵‬ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎرۀ ‪.۲۴‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﺒﺨﺎری‪ ،‬ﺷﻤﺎرۀ ‪.۲۴۴۲‬‬

‫‪٦٥٨‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ْ‬ ‫ۡ‬ ‫َّ َ ٗ َ َ َ َ َّ ُ ۚ ْ َ ۡ ُ ُ ْ ۡ َ َ َّ َ َ ۡ ُ‬ ‫� ۡم إ ۡذ ُك ُ‬ ‫نت ۡم‬ ‫﴿ َوٱ� َت ِص ُموا ِ�َ ۡب ِل ٱ�ِ �ِيعا و� �فرقوا وٱذكروا ن ِعمت ٱ�ِ علي‬ ‫ِ‬ ‫ُ ََ‬ ‫َ ۡ َ ٓ ٗ َ َ َّ َ َ ۡ َ ُ ُ‬ ‫ۡ َ ٓ ۡ َٰٗ َ ُ ُ ۡ َ َٰ َ َ ۡ‬ ‫� شفا ُحف َر� ٖ ّم َِن‬ ‫� قلو�ِ� ۡم فأ ۡص َب ۡح ُتم بِن ِعمتِهِۦ إِخ�نا و�نتم‬ ‫أعداء ف�لف �‬ ‫َ َ َّ ُ ۡ َ ۡ َ ُ َ‬ ‫َ َ َ َ ُ ّ ۡ َ َ َ َ ُ َ ّ ُ َّ ُ َ ُ ۡ َ‬ ‫ٱ�َّارِ فأنقذ�م مِنهاۗ ك� ٰل ِك يب ِ� ٱ� ل�م َءا�ٰتِهِۦ لعل�م �هتدون‪] ﴾١٠٣‬آل‬ ‫ﻋﻤﺮان‪.[۱۰۳ :‬‬

‫»و ھﻤﮕﯽ ﺑﻪ رﺷﺘﮥ )ﻧﺎﮔﺴﺴﺘﻨﯽ ﻗﺮآن( ﺧﺪا ﭼﻨﮓ زﻧﯿﺪ و ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﻧﺸﻮﯾﺪ و ﻧﻌﻤﺖ ﺧﺪا‬ ‫را ﺑﺮ ﺧﻮد ﺑﻪ ﯾﺎدآورﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﺪاﻧﮕﺎه ﮐﻪ )ﺑﺮای ھﻤﺪﯾﮕﺮ( دﺷﻤﻨﺎﻧﯽ ﺑﻮدﯾﺪ وﺧﺪا ﻣﯿﺎن‬ ‫دلھﺎﯾﺘﺎن ﭘﯿﻮﻧﺪ داد؛ ﭘﺲ ﺑﺮادراﻧﯽ ﺷﺪﯾﺪ و ﺑﺮ ﻟﺒﮥ ﮔﻮداﻟﯽ از آﺗﺶ ﺑﻮدﯾﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺷﻤﺎ را از‬ ‫آن رھﺎﻧﯿﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ اﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﺮاﯾﺘﺎن آﯾﺎت ﺧﻮد را آﺷﮑﺎر ﻣﯽﺳﺎزد‪ ،‬ﺷﺎﯾﺪ ﮐﻪ ھﺪاﯾﺖ‬

‫ﺷﻮﯾﺪ«‪.‬‬ ‫و ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ٓ‬ ‫ۡ َ ََۡ ُ‬ ‫َ َ َّ َ َ ۡ َ ُ‬ ‫ۡ ۡ َ‬ ‫�ض َ� ٗ‬ ‫نف ۡق َ‬ ‫ت َما ِ� ٱ� ِ‬ ‫� قلو� ِ ِه ۡم‬ ‫ِيعا َّما �لفت �‬ ‫� قلو� ِ ِه ۚم لو أ‬ ‫﴿و�لف �‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫� َّن ٱ َّ َ‬ ‫�ز َحك ‪ٞ‬‬ ‫� � َّل َف بَ ۡي َن ُه ۡ ۚم إنَّ ُهۥ َعز ٌ‬ ‫ِيم‪] ﴾٦٣‬اﻷﻧﻔﺎل‪.[۶۳ :‬‬ ‫َو� ٰ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫»و )ﺧﺪا( در ﻣﯿﺎن آﻧﺎن اﻟﻔﺖ اﯾﺠﺎد ﻧﻤﻮد‪ ،‬اﮔﺮ ھﻤﮥ آﻧﭽﻪ در زﻣﯿﻦ اﺳﺖ ﺻﺮف‬ ‫ﻣﯽﮐﺮدی‪ ،‬ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﯽ ﻣﯿﺎن دﻟﮫﺎﯾﺸﺎن اﻧﺲ و اﻟﻔﺖ ﺑﺮﻗﺮار ﺳﺎزی‪ ،‬وﻟﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ‬

‫ﻣﯿﺎﻧﺸﺎن اﻧﺲ و اﻟﻔﺖ اﻧﺪاﺧﺖ؛ ﭼﺮاﮐﻪ او ﻋﺰﯾﺰ و ﺣﮑﯿﻢ اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫اﻣﺎ ﻣﻮﺿﻮع اﯾﻦ ﺑﺤﺚ‪ ،‬ﺑﺮادری ﻣﺨﺼﻮﺻﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺸﺮوع ﮔﺮدﯾﺪه و ﺑﺮ آن ﺣﻘﻮق و‬ ‫وﻇﺎﯾﻔﯽ ّ‬ ‫ﻣﺤﻮل ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺣﻘﻮق و واﺟﺒﺎت و وﻇﺎﯾﻒ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﯿﺎن ھﻤﻪ‬ ‫ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺧﺎصﺗﺮ اﺳﺖ ‪.١‬‬ ‫ﺑﺮﺧﯽ از ﻋﻠﻤﺎ از ﺑﺮﻗﺮاری ﺑﺮادری ﻣﯿﺎن ﻣﮫﺎﺟﺮان در ﻣﮑﻪ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﺑﻼذری‬ ‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻗﺒﻞ از ھﺠﺮت ﺑﯿﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﻣﮑﻪ ﺑﺮاﺳﺎس ﺣﻖ و ﻣﻮاﺳﺎت‪،‬‬ ‫ﭘﯿﻤﺎن ﺑﺮادری ﺑﺮﻗﺮار ﮐﺮد؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺑﯿﻦ ﺣﻤﺰه و زﯾﺪ ﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ ﺑﺮادری اﯾﺠﺎد ﮐﺮد و‬ ‫اﺑﻮﺑﮑﺮ و ﻋﻤﺮ را ﺑﺎ ھﻢ ﺑﺮادر ﻧﻤﻮد و ﺑﯿﻦ ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻋﻔﺎن و ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﺎن ﺑﻦ ﻋﻮف و ﺑﯿﻦ‬ ‫زﺑﯿﺮ ﺑﻦ ﻋﻮام و ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد وﻣﯿﺎن ﻋﺒﯿﺪه ﺑﻦ ﺣﺎرث و ﺑﻼل ﺣﺒﺸﯽ و ﺑﯿﻦ ﻣﺼﻌﺐ‬ ‫ﺑﻦ ﻋﻤﯿﺮ و ﺳﻌﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ وﻗﺎص وﺑﯿﻦ اﺑﯽ ﻋﺒﯿﺪه ﺑﻦ ﺟﺮاح و ﺳﺎﻟﻢ‪ ،‬ﻣﻮﻻی اﺑﻮﺣﺬﯾﻔﻪ و‬ ‫ﻣﯿﺎن ﺳﻌﯿﺪ ﺑﻦ زﯾﺪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻧﻔﯿﻞ و ﻃﻠﺤﻪ ﺑﻦ ﻋﺒﯿﺪاﻟﻠﻪ ﭘﯿﻤﺎن ﺑﺮادری ﺑﺮﻗﺮار ﮐﺮد و‬

‫‪ -١‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ اﻟﺼﺤﯿﺤﺔ‪ ،‬ﻋﻤﺮی‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۲۴۰‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٦٥٩‬‬

‫ﺧﻮدش ﺑﺎ ﻋﻠﯽ ﭘﯿﻤﺎن ﺑﺮادری ﺑﺴﺖ ‪.١‬‬ ‫ﺑﻼذری ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺳﺎل ‪ ۲۷۶‬ھ‪ .‬ق ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از ھﻤﻪ ﺑﻪ ﭘﯿﻤﺎن ﺑﺮادری در ﻣﮑﻪ‬ ‫اﺷﺎره ﮐﺮده اﺳﺖ و اﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺒﺮ ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺳﺎل ‪ ۴۶۳‬ھ‪ .‬ق از او ﭘﯿﺮوی ﻧﻤﻮده اﺳﺖ ﺑﺪون‬ ‫اﯾﻨﮑﻪ ﺗﺼﺮﯾﺢ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ را از او ﻧﻘﻞ ﮐﺮده اﺳﺖ؛ ھﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ اﺑﻦ ﺳﯿﺪ اﻟﻨﺎس ﺑﻪ‬ ‫ﺗﺒﻌﯿﺖ از آن دو ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ اﺷﺎره ﻧﻤﻮده اﺳﺖ ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ ﺗﺼﺮﯾﺢ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ‬ ‫ﻣﻄﺎﻟﺐ را از آﻧﮫﺎ ﻧﻘﻞ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ ‪ .٢‬ﺣﺎﮐﻢ در ﻣﺴﺘﺪرک از ﻃﺮﯾﻖ ﺟﻤﯿﻊ ﺑﻦ ﻋﻤﯿﺮ از اﺑﻦ‬ ‫ﻋﻤﺮ س رواﯾﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻣﯿﺎن اﺑﻮﺑﮑﺮ و ﻋﻤﺮ و ﺑﯿﻦ ﻃﻠﺤﻪ و زﺑﯿﺮ و‬ ‫ﺑﯿﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﻋﻮف و ﻋﺜﻤﺎن‪ ،‬ﭘﯿﻤﺎن ﺑﺮادری ﺑﺴﺖ ‪ ٣‬و از اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رواﯾﺖ اﺳﺖ‬ ‫ﮐﻪ‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻣﯿﺎن زﺑﯿﺮ و اﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﭘﯿﻤﺎن ﺑﺮادری ﺑﺴﺖ ‪.٤‬‬ ‫اﺑﻦ ﻗﯿﻢ و اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﺎورﻧﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﻤﺎن ﺑﺮادری در ﻣﮑﻪ ﺻﻮرت ﻧﮕﺮﻓﺖ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ‬ ‫اﺑﻦ ﻗﯿﻢ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻣﯿﺎن ﻣﮫﺎﺟﺮان در ﻣﮑﻪ ﭘﯿﻤﺎن ﺑﺮادری ﻣﻨﻌﻘﺪ ﻧﻤﻮد و‬ ‫ﻋﻠﯽ را ﺑﺮادر ﺧﻮد ﺧﻮاﻧﺪ اﻣﺎ آﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﺛﺒﻮت رﺳﯿﺪ‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﻤﺎن ﺑﺮادری در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬ ‫ﻣﻨﻌﻘﺪ ﮔﺮدﯾﺪ؛ ﭼﺮاﮐﻪ ﻣﮫﺎﺟﺮان ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ ﺑﺮادری اﺳﻼﻣﯽ و ﭘﯿﻮﻧﺪ ﻣﯿﮫﻨﯽ و ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪی‬ ‫ﻧﺴﺒﯽ ﺑﯽﻧﯿﺎز از ﻋﻘﺪ اﺧﻮت ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻼف ﻣﮫﺎﺟﺮان و اﻧﺼﺎر ﮐﻪ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻗﺒﻞ از آن‬ ‫ﻧﺴﺒﺘﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ« ‪.٥‬‬ ‫اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ ﻧﯿﺰ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﺮﺧﯽ از ﻋﻠﻤﺎ ﭘﯿﻤﺎن ﺑﺮادری در ﻣﮑﻪ را ﻧﻤﯽﭘﺬﯾﺮﻧﺪ و ھﻤﺎن‬ ‫دﻟﯿﻞ را ﮐﻪ اﺑﻦ ﻗﯿﻢ ذﮐﺮ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻄﺮح ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ‪.٦‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﮐﺘﺎبھﺎی ﺳﯿﺮه ﺑﻪ اﯾﺠﺎد ﭘﯿﻤﺎن ﺑﺮادری در ﻣﮑﻪ اﺷﺎرهای ﻧﻨﻤﻮدهاﻧﺪ و ﻓﻘﻂ‬ ‫ﺑﻼذری اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ را ﺑﺎ ﮐﻠﻤﻪ »ﻗﯿﻞ« ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ ﺳﻨﺪی ﺑﺮای آن ذﮐﺮ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﯿﺎن‬ ‫ﻧﻤﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﺿﻌﻒ اﯾﻦ رواﯾﺖ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻓﺮض ﺻﺤﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ‬ ‫ﭘﯿﻤﺎن ﻣﮑﻪ ﺑﺮ ھﻤﺪردی و ﺧﯿﺮﺧﻮاھﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ از‬

‫‪ -١‬اﻧﺴﺎب اﻻﺷﺮاف‪ ،‬ﺑﻼذری‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۲۷۰‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ اﻟﺼﺤﯿﺤﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۲۴۰‬‬ ‫‪ -٣‬ھﻤﺎن‪.‬‬ ‫‪ -٤‬ﻓﺘﺢ اﻟﺒﺎری‪ ،‬ج ‪ ،۷‬ص ‪.۴۷۱‬‬ ‫‪ -٥‬زاداﻟﻤﻌﺎد‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۷۹‬‬ ‫‪ -٦‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ‪.‬‬

‫‪٦٦٠‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ارث ﺑﺒﺮﻧﺪ ‪.١‬‬ ‫ﭘﯿﻤﺎن ﺑﺮادری در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫ﻧﻈﺎم ﺑﺮادری ﻣﯿﺎن ﻣﮫﺎﺟﺮان و اﻧﺼﺎر در ﭘﯿﻮﻧﺪ ﻣﺤﮑﻤﯽ ﮐﻪ اﻣﺖ را ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﺮﺗﺒﻂ‬

‫ﻣﯽﺳﺎﺧﺖ‪ ،‬ﺗﺄﺛﯿﺮ ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج اﯾﻦ ارﺗﺒﺎط را ﺑﺮاﺳﺎس ﺑﺮادری ﮐﺎﻣﻞ ﻣﯿﺎن آﻧﮫﺎ‬ ‫ﺑﺮﻗﺮار ﮐﺮد‪ .‬ﭘﯿﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻧﮋادﭘﺮﺳﺘﯽ و ﺗﻌﺼﺒﺎت ﺟﺎھﻠﯽ در آن ذوب ﻣﯽﺷﻮد و از ﺑﯿﻦ‬ ‫ﻣﯽرود ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺗﻌﺼﺒﯽ ﺟﺰ ﺑﺮای اﺳﻼم وﺟﻮد ﻧﺪارد و اﻣﺘﯿﺎزاﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاﺳﺎس ﻧﺴﺐ و‬ ‫رﻧﮓ و وﻃﻦ وﺟﻮد داﺷﺖ‪ ،‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ آن ﻓﺎﻗﺪ ارزش ﻣﯽﺷﺪ و ﺣﻖ ﺗﻘﺪم از آن ﮐﺴﯽ ﺑﻮد‬ ‫ﮐﻪ از دﯾﮕﺮان در ﺗﻘﻮا و ﺟﻮاﻧﻤﺮدی ﭘﯿﺸﯽ ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ‪ .‬رﺳﻮل ﺧﺪا اﯾﻦ ﺑﺮادری را ﺑﺮ‬ ‫ﭘﺎﯾﻪھﺎی ﻣﺤﮑﻤﯽ اﺳﺘﻮار ﻧﻤﻮد و ﻓﻘﻂ ﯾﮏ ﻟﻔﻆ و ﺳﺨﻦ ﺑﯽﻣﺤﺘﻮا ﻧﺒﻮد؛ ﺑﻠﮑﻪ ﻋﻤﻠﯽ ﺑﻮد‬ ‫ﮐﻪ ﭘﯿﻮﻧﺪی ﻣﺤﮑﻢ و ﻧﺎﮔﺴﺴﺘﻨﯽ ﺑﺎ ﺧﻮﻧﮫﺎ و اﻣﻮال داﺷﺖ و ﻓﻘﻂ ﺗﺒﺮﯾﮏ و ﺳﺨﻦ ﺧﻮﺷﯽ‬ ‫ﻧﺒﻮد ﮐﻪ زﺑﺎﻧﮫﺎ ذﮐﺮ ﮐﻨﻨﺪ و اﺛﺮی ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﻋﻮاﻃﻒ اﯾﺜﺎر و ھﻤﺪردی و ﻣﺤﺒﺖ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ در اﯾﻦ ﺑﺮادری در ﻣﯽآﻣﯿﺨﺖ‬ ‫و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺟﺪﯾﺪ را ﺑﺎ زﯾﺒﺎﺗﺮﯾﻦ ﺻﻮرت ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽداد ‪.٢‬‬ ‫ﻋﺎﻣﻞ اﺻﻠﯽ و ﻣﮫﻢ در ﺗﻘﻮﯾﺖ ﺑﺮادری ﻣﯿﺎن ﻣﮫﺎﺟﺮان و اﻧﺼﺎر اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺮدم اﯾﻦ‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ھﻤﻪ ﺑﺮاﺳﺎس دﯾﻦ و ﻋﻘﯿﺪه ﮔﺮدھﻢ ﺟﻤﻊ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬آﻧﮫﺎ را‬ ‫دﯾﻨﺸﺎن ﭘﺮورش داده ﺑﻮد؛ دﯾﻨﯽ ﮐﻪ آﻧﮫﺎ آن را ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ و ﻋﻤﻞ ﮐﻨﻨﺪ؛‬ ‫ﭘﺲ آﻧﮫﺎ از ﺷﻌﺎرھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺟﺰ از زﺑﺎن ﻓﺮاﺗﺮ ﻧﻤﯽرود‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎر ﻓﺎﺻﻠﻪ داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫آﻧﮫﺎ ﻣﺼﺪاق واﻗﻌﯽ اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻮدﻧﺪ‪:‬‬ ‫َ ۡ ُ َ ََُۡ ۡ َ َُ ُ ْ‬ ‫َّ َ َ َ َ ۡ َ ۡ ُ ۡ َ َ‬ ‫ْ َ َّ‬ ‫ِ� إِذا ُد ُع ٓوا إِ� ٱ�ِ َو َر ُس ِ‬ ‫و�ِۦ ِ�ح�م بينهم أن �قولوا‬ ‫﴿إِ�ما �ن قول ٱلمؤ ِمن‬ ‫َ ۡ َ َ َ َ ۡ َ َ ُ ْ َ ٰٓ َ ُ ۡ ۡ ُ َ‬ ‫��ِك ه ُم ٱل ُمفل ِحون‪] ﴾٥١‬اﻟﻨﻮر‪.[۵۱ :‬‬ ‫س ِمعنا وأطعنا ۚ وأو‬ ‫»ﻣﺆﻣﻨﺎن ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪﺳﻮی ﺧﺪا و ﭘﯿﻐﻤﺒﺮش ﻓﺮا ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﯿﺎن آﻧﺎن داوری‬ ‫ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺳﺨﻨﺸﺎن ﺗﻨﮫﺎ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﺷﻨﯿﺪﯾﻢ و اﻃﺎﻋﺖ ﮐﺮدﯾﻢ و رﺳﺘﮕﺎران‬ ‫واﻗﻌﯽ اﯾﺸﺎﻧﻨﺪ«‪.‬‬

‫ﻋﻤﻠﮑﺮد ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﻮﺟﺐ ﺑﻘﺎء و اﺳﺘﻤﺮار اﯾﻦ ﺑﺮادری‪ ،‬ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ دﯾﻦ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش را‬ ‫ﺑﺎ آن ﯾﺎری ﮐﺮد‪ ،‬ﮔﺮدﯾﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﯿﻮهھﺎﯾﺶ را در ھﻤﻪ ﻣﺮاﺣﻞ دﻋﻮت در ﻃﻮل ﺣﯿﺎت‬ ‫‪ -١‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ اﻟﺼﺤﯿﺤﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۲۴۱‬‬ ‫‪ -٢‬ﻓﻘﻪ اﻟﺴﯿﺮة‪ ،‬ﻏﺰاﻟﯽ‪ ،‬ص ‪.۱۹۴ – ۱۹۳‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٦٦١‬‬

‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ ﺑﺎر آورد و اﺛﺮ آن اداﻣﻪ ﯾﺎﻓﺖ و ﺑﻪ ھﻨﮕﺎم اﻧﺘﺨﺎب اﺑﻮﺑﮑﺮ س ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬ ‫ﺧﻠﯿﻔﻪ‪ ،‬اﻧﺼﺎر و ﻣﮫﺎﺟﺮان اﺗﻔﺎق ﻧﻤﻮدﻧﺪ؛ ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ در اﺗﺤﺎد و ﯾﮑﭙﺎرﭼﮕﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎنھﺎ‬ ‫رﺧﻨﻪای اﯾﺠﺎد ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻪ ﺷﮫﻮت ﺳﻠﻄﻪ و ﻏﺮﯾﺰه ﺣﮑﻮﻣﺖ و ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﯾﯽ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﺜﺒﺖ‬ ‫ﺑﺪھﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﺖ اﯾﺠﺎد اﺧﻮت ﺑﯿﻦ ﻣﮫﺎﺟﺮان و اﻧﺼﺎر ﻧﻮﻋﯽ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻗﺒﻠﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در راﺳﺘﺎی اﺳﺘﻮار ﻧﻤﻮدن دوﺳﺘﯽ و ﺟﺎی دادن آن در وﺟﻮد و‬ ‫اﺣﺴﺎﺳﺎت ﻣﮫﺎﺟﺮان و اﻧﺼﺎر اﺗﺨﺎذ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ .‬ھﻤﺎن ﻣﮫﺎﺟﺮان و اﻧﺼﺎری ﮐﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﮫﺎ ﺑﺮای‬ ‫ﺣﻔﺎﻇﺖ اﯾﻦ دوﺳﺘﯽ و ﺑﺮادری ﺑﯽﺧﻮاﺑﯽ ﮐﺸﯿﺪه ﺑﻮدﻧﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮای اﺟﺮای ﺑﻨﺪھﺎی آن از‬ ‫ھﻤﺪﯾﮕﺮ ﭘﯿﺸﯽ ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ‪.١‬‬ ‫ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن و ﭘﮋوھﺸﮕﺮان ﻧﯿﺰ ھﺮ ﭼﻨﺪ ﺑﻪ اوج ﺳﺨﻨﮕﻮﯾﯽ رﺳﯿﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺳﺨﻦ‬ ‫ﺑﮫﺘﺮی از آﻧﭽﻪ ﺧﺪا درﺑﺎره اﻧﺼﺎر ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻤﯽﯾﺎﺑﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ ۡ ُّ َ َ ۡ َ َ َ ۡ ۡ َ‬ ‫َ َّ َ َ َ َّ ُ َّ َ َ َ َ‬ ‫� ُدون ِ�‬ ‫﴿وٱ�ِين �بوءو ٱ�ار وٱ ِ�ي�ٰن مِن �بل ِ ِهم �ِبون من هاجر إِ� ِهم و� ِ‬ ‫ۡ َ َ ٗ ّ َّ ٓ ُ ُ ْ َ ُ ۡ ُ َ َ َ ٰٓ َ ُ ۡ َ َ ۡ َ َ ۡ َ َ َ ‪ٞ‬‬ ‫اصة ۚ َو َمن‬ ‫س ِهم ولو �ن ب ِ ِهم خص‬ ‫ُص ُدورِهِم حاجة مِما أوتوا و�ؤث ِرون � أنف ِ‬ ‫َ ُ َۡ‬ ‫َ ُ ْ َ ٰٓ َ ُ ۡ ۡ ُ َ‬ ‫سهِۦ فأو‬ ‫��ِك ه ُم ٱل ُمفل ِحون‪] ﴾٩‬اﻟﺤﺸﺮ‪.[۹ :‬‬ ‫يُوق ش َّح �ف ِ‬

‫»آﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ از آﻣﺪن ﻣﮫﺎﺟﺮان‪ ،‬ﺧﺎﻧﻪ و ﮐﺎﺷﺎﻧﻪ را آﻣﺎده ﮐﺮدﻧﺪ و اﯾﻤﺎن را در دل ﺧﻮد‬ ‫اﺳﺘﻮار داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮐﺴﺎﻧﯽ را دوﺳﺖ ﻣﯽدارﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﯿﺶ اﯾﺸﺎن ﻣﮫﺎﺟﺮت ﮐﺮدهاﻧﺪ و در‬ ‫درون‪ ،‬اﺣﺴﺎس و رﻏﺒﺖ ﻧﯿﺎزی ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ ﺑﻪ ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﮫﺎﺟﺮان داده ﺷﺪه اﺳﺖ‬ ‫واﯾﺸﺎن را ﺑﺮ ﺧﻮد ﺗﺮﺟﯿﺢ ﻣﯽدھﻨﺪ؛ ھﺮ ﭼﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﻮد ﺳﺨﺖ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ از‬ ‫ً‬ ‫ﺑﺨﻞ ﻧﻔﺲ ﺧﻮد ﻧﮕﺎھﺪاری و ﻣﺼﻮن و ﻣﺤﻔﻮظ ﮔﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﯾﺸﺎن ﻗﻄﻌﺎ رﺳﺘﮕﺎرﻧﺪ«‪.‬‬

‫در اﯾﻦ آﯾﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮای آﻧﮫﺎ ﭘﻨﺞ ﭼﯿﺰ را ﮔﻮاھﯽ داده اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪ -۱‬ﺧﺎﻧﻪ و اﯾﻤﺎن را ﻗﺒﻞ از ھﺠﺮت ﻣﮫﺎﺟﺮان آﻣﺎده ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ -۲‬ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻮی آﻧﮫﺎ ھﺠﺮت ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬دوﺳﺖ ﻣﯽدارﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ -۳‬ﺑﻪ ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﮫﺎﺟﺮان داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﺣﺴﺎس رﻏﺒﺖ و ﻧﯿﺎز ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ -۴‬آﻧﺎن را ﺑﺮ ﺧﻮد ﺗﺮﺟﯿﺢ ﻣﯽدھﻨﺪ؛ ھﺮ ﭼﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﻮد ﺳﺨﺖ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ -۵‬آﻧﺎن ﮐﺴﺎﻧﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ از ﺑﺨﻞ ﻧﻔﺲ ﺧﻮد‪ ،‬ﻣﺼﻮن و ﻣﺤﻔﻮظ ﮔﺮدﯾﺪﻧﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪،‬‬ ‫آﻧﺎن رﺳﺘﮕﺎرﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ -١‬ﻓﺼﻮل ﻓﯽ اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬د‪ .‬ﻋﺒﺪاﻟﻤﻨﻌﻢ اﻟﺴﯿﺪ‪ ،‬ص ‪.۲۰۰‬‬

‫‪٦٦٢‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫آﯾﻪ ﻓﻮق ﺣﺎﻣﻞ درسھﺎی ﺑﺰرگ و ﺣﮑﻤﺖھﺎی ﺳﺘﺮﮔﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬ ‫اﯾﻨﮑﻪ‪ ،‬ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﺎ ﮐﻠﻤﻪ )دار( ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺎﻧﻪ و ﺳﺮا ﺗﻌﺒﯿﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ و اﺷﺎره ﺑﻪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺳﺮای وﯾﮋه ﮐﺴﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در آن ﺟﺎی ﮔﺮﻓﺘﻪ و آن را وﻃﻦ ﺧﻮﯾﺶ ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ و‬ ‫اﯾﻦ ﻧﻮﻋﯽ اﻧﺲ در وﺟﻮد اﯾﺠﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻔﺲ روﺣﯿﻪ و آراﻣﺶ ﺑﯿﺸﺘﺮی ﻣﯽدھﺪ؛‬ ‫ﭘﺲ اﻧﺼﺎر در ﺧﺎﻧﻪ و اﯾﻤﺎن ﺧﻮدﺷﺎن از اﻣﻨﯿﺖ و ﺛﺒﺎت ﻣﺎدی ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ و آراﻣﺶ ﺑﺮ آﻧﮫﺎ‬ ‫ﻓﺮود ﻣﯽآﯾﺪ و ﺑﺎ ﻧﻮر ﺧﻮد آﻧﮫﺎ را اﺣﺎﻃﻪ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ؛ ﮔﻮﯾﺎ ﺣﺼﺎری از رﺣﻤﺖ‪ ،‬آﻧﮫﺎ را در‬ ‫ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ھﯿﭻ ﭘﺮﯾﺸﺎﻧﯽ و اﺿﻄﺮاﺑﯽ آﻧﺎن را ﺗﮫﺪﯾﺪ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫َ‬ ‫﴿مِن � ۡبل ِ ِه ۡم﴾ ﺿﻤﯿﺮ در اﯾﻨﺠﺎ ﺑﻪ ﻣﮫﺎﺟﺮان ﺑﺮﻣﯽﮔﺮدد؛ ﯾﻌﻨﯽ‪ ،‬اﻧﺼﺎر در ﻣﺪﯾﻨﮥ ﻣﻨﻮره‬ ‫ﺷﺮاﯾﻄﯽ را ﻓﺮاھﻢ ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﺮای ﻣﮫﺎﺟﺮان ھﻤﺎﻧﻨﺪ ﺧﺎﻧﮥ آﻧﺎن ﮔﺮدﯾﺪ و ﻗﺒﻞ از‬ ‫ھﺠﺮت ﻣﮫﺎﺟﺮان‪ ،‬اﯾﻤﺎن را در دﻟﮫﺎﯾﺸﺎن اﺳﺘﻮار ﻧﻤﻮدﻧﺪ؛ ﭼﻮن ﻣﮫﺎﺟﺮان ﮔﺮﭼﻪ ﻗﺒﻞ از‬ ‫اﻧﺼﺎر اﯾﻤﺎن آوردﻧﺪ و اﯾﻤﺎن را ﺗﺎ آﺧﺮﯾﻦ ﺣﺪ ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ آﻧﮫﺎ ﺑﺮای ﮔﺴﺘﺮش اﯾﻤﺎن‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ و ﻣﮑﺎﻧﯽ را ﻓﺮاھﻢ ﻧﮑﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ از ﺛﺒﺎت ﻣﺎدی و ﺣﺴﯽ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﺎﺷﻨﺪ و‬ ‫ﺑﺮای ﺧﻮد و اﯾﻤﺎﻧﺸﺎن از ﻗﺪرت و ﻗﮫﺮ دﺷﻤﻨﺎن اﺣﺴﺎس اﻣﻨﯿﺖ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ؛ ﭘﺲ ﻣﮫﺎﺟﺮان‬ ‫اﯾﻤﺎن داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺟﺎ و ﻣﮑﺎﻧﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و اﻧﺼﺎر از ھﺮ دو در ﯾﮏ زﻣﺎن ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ و‬ ‫از زﯾﺒﺎﯾﯿﮫﺎی ﻗﺮآن‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﮫﺎﺟﺮان را ﻗﺒﻞ از اﻧﺼﺎر ﺳﺘﺎﯾﺶ ﮐﺮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫َ َّ َ ُ ۡ ُ ْ‬ ‫َ ٰ ۡ َ َ ۡ َ ٰ ۡ َ ۡ َ ُ َ َ ۡ ٗ ّ َ َّ‬ ‫ُۡ َ َٓ َُۡ‬ ‫جرِ�ن ٱ ِ‬ ‫�ين أخرِجوا مِن دِ�رِهِم وأم�ل ِ ِهم يبتغون فض� مِن ٱ�ِ‬ ‫﴿ل ِلفقراءِ ٱلم�ٰ ِ‬ ‫َّ ُ َ‬ ‫َ ۡ َ ٰ ٗ َ َ ُ ُ َ َّ َ َ َ ُ َ ُ ٓ ُ ْ َ ٰٓ َ ُ‬ ‫ورِض�نا و�ن�ون ٱ� ورسو� ۚۥ أو‬ ‫��ِك ه ُم ٱل�ٰدِقون‪] ﴾٨‬اﻟﺤﺸﺮ‪.[۸ :‬‬ ‫»ﻏﻨﺎﺋﻢ از آن ﻓﻘﺮای ﻣﮫﺎﺟﺮﯾﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺧﺎﻧﻪ و ﮐﺎﺷﺎﻧﻪ و اﻣﻮال ﺧﻮد ﺑﯿﺮون راﻧﺪه‬ ‫ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻓﻀﻞ ﺧﺪا و ﺧﺸﻨﻮدی او را ﻣﯽﺧﻮاھﻨﺪ و ﺧﺪا و ﭘﯿﻐﻤﺒﺮش را ﯾﺎری‬

‫ﻣﯽدھﻨﺪ‪ ،‬اﯾﻨﺎن راﺳﺘﺎﻧﻨﺪ«‪.‬‬ ‫ﭘﺲ داﺷﺘﻦ ﺧﺎﻧﻪ و اﯾﻤﺎن ﮐﻪ اﻧﺼﺎر ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ آن ﺳﺘﻮده ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﮫﺎﺟﺮان را ﻧﯿﺰ ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺎﻃﺮ ﻓﻘﺪان آن ﻣﻮرد ﺳﺘﺎﯾﺶ ﻗﺮار داده اﺳﺖ؛ ﭼﺮاﮐﻪ آﻧﺎن ﺧﺎﻧﻪ و ﮐﺎﺷﺎﻧﻪ ﺧﻮد را ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺎﻃﺮ ﻃﻠﺐ ﻓﻀﻞ و رﺿﺎی ﺧﺪا و ﯾﺎری ﮐﺮدن ﺧﺪا ﺑﺎ ﯾﺎری ﮐﺮدن دﯾﻨﺶ و ﯾﺎری ﮐﺮدن‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺎ ﯾﺎری ﻧﻤﻮدن رﺳﺎﻟﺖ و دﻋﻮﺗﺶ از دﺳﺖ داده ﺑﻮدﻧﺪ و آﻧﮫﺎ را ﺗﻮﺻﯿﻒ‬ ‫َّ ُ َ‬ ‫ُ َ َ ُ‬ ‫ﻧﻤﻮد ﮐﻪ آﻧﺎن راﺳﺘﮕﻮﯾﺎناﻧﺪ ﴿أ ْو ٰٓ��ِك ه ُم ٱل�ٰدِقون﴾ و ﺑﻪ ﻋﻤﻮم ﻣﺆﻣﻨﺎن ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬ ‫َ ٰٓ َ ُّ َ َّ َ َ َ ُ ْ َّ ُ ْ َّ َ َ ُ ُ ْ َ َ َّ‬ ‫َ‬ ‫ٰ‬ ‫﴿���ها ٱ�ِين ءامنوا ٱ�قوا ٱ� و�ونوا مع ٱل� ِد�ِ�‪] ﴾١١٩‬اﻟﺘﻮﺑﺔ‪.[۱۱۹ :‬‬ ‫»ای ﻣﺆﻣﻨﺎن از ﺧﺪا ﺑﺘﺮﺳﯿﺪ و ھﻤﮕﺎم ﺑﺎ راﺳﺘﺎن ﺑﺎﺷﯿﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٦٦٣‬‬

‫ﭘﺲ ﻣﻨﻈﻮر از ذﮐﺮ ﻧﻤﻮدن اﻧﺼﺎر ﻗﺒﻞ از ﻣﮫﺎﺟﺮان اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺼﺎر ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ آن‬ ‫ﺳﺘﻮده ﺷﺪهاﻧﺪ و ﻗﺒﻞ از آﻧﺎن ذﮐﺮ ﮔﺮدﯾﺪهاﻧﺪ ﺗﺎ آﻧﺎن را ﺑﻪ وﻇﯿﻔﻪ آﻧﮫﺎ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺮادران‬ ‫ﻣﮫﺎﺟﺮﺷﺎن ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻪ و اﻣﻮال ﺧﻮد را ﺑﺮای ﻃﻠﺐ ﻓﻀﻞ و رﺿﺎی ﺧﺪا ﺗﺮک ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ و ﺑﺮای‬ ‫ﯾﺎری ﮐﺮدن دﯾﻦ ﺧﺪا و ﯾﺎری ﮐﺮدن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش ﺧﻮد را از ھﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﺟﺪا ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬آ ﮔﺎه‬ ‫ﻧﻤﺎﯾﺪ؛ ﭘﺲ ﻣﮫﺎﺟﺮان‪ ،‬اﻣﻮال و داراﯾﯽھﺎ و ﻓﺮزﻧﺪان و ﺟﮕﺮﮔﻮﺷﻪھﺎ و ﺧﺎﻧﻪھﺎی ﺧﻮد را ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺎﻃﺮ ﮐﺴﺐ رﺿﺎﯾﺖ و ﺧﺸﻨﻮدی ﺧﺪا و ﺑﻪ دﺳﺖ آوردن ﭘﺎداش اﻟﮫﯽ از دﺳﺖ دادهاﻧﺪ و‬ ‫آﻧﮫﺎ ﺑﻪ اﻧﺼﺎر ﭘﻨﺎه آوردهاﻧﺪ ﮐﻪ ھﻤﺮاه آﻧﮫﺎ در ﺧﺎﻧﻪھﺎﯾﺸﺎن ﺟﺎی ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ؛ ﺧﺎﻧﻪھﺎی آﻧﺎن‬ ‫ﮐﻪ ﺳﺮای اﻣﻨﯿﺖ و ﺛﺒﺎت اﺳﺖ و آﻧﮫﺎ ﻗﺒﻞ از اﻧﺼﺎر اﯾﻤﺎن را در درون و ﻗﻠﺐ ﺧﻮد اﺳﺘﻮار‬ ‫ﻧﻤﻮدﻧﺪ و ﺑﺎ اﯾﻦ ھﺠﺮت‪ ،‬ﻓﺮاھﻢ ﻧﻤﻮدن ﺧﺎﻧﻪ و اﯾﻤﺎن ھﺮ دو ﺑﺮای آﻧﮫﺎ ﮐﺎﻣﻞ ﮔﺮدﯾﺪ و‬ ‫اﯾﻨﮑﻪ آﻧﺎن ﻗﺒﻞ از ھﻤﻪ اﯾﻤﺎن آوردهاﻧﺪ‪ ،‬ﻓﻀﯿﻠﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎن و ﺣﺘﯽ اﻧﺼﺎر ﻧﯿﺰ‬ ‫ُ ُّ َ َ ۡ َ َ َ‬ ‫اج َر إ ِ ۡ� ِه ۡم﴾ و اﯾﻦ‬ ‫از آن ﺑﮫﺮهﻣﻨﺪ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اوﺻﺎف اﻧﺼﺎر ھﻨﻮز اداﻣﻪ دارد‪ِ�﴿ :‬بون من ه‬ ‫ﻣﺤﺒﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ آن را در ﻗﺮآن ﺑﻪ اﺛﺒﺎت رﺳﺎﻧﺪه اﺳﺖ و ﺧﺪاوﻧﺪ آن را ﺑﺮای آﻧﺎن‬ ‫ﻓﻀﯿﻠﺘﯽ ﻗﺮار داد ﮐﻪ اﯾﻦ ﻓﻀﯿﻠﺖ را ﺑﻪ آﻧﺎن اﺧﺘﺼﺎص داد‪ .‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﻪ ﺗﻮﺻﯿﻒ‬ ‫ﻣﮫﺎﺟﺮان ﭘﺮداﺧﺖ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ آﻧﮫﺎ از ﺧﺎﻧﻪ و اﻣﻮاﻟﺸﺎن ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻃﻠﺐ ﺧﺸﻨﻮدی ﺧﺪا و ﺑﻪ‬ ‫دﺳﺖ آوردن ﻓﻀﻞ او ﮐﻪ ھﻤﻮاره ﺑﺮ آﻧﮫﺎ ﻣﯽﺑﺎرﯾﺪ‪ ،‬ﺑﯿﺮون ﮐﺮده ﺷﺪهاﻧﺪ و ﻗﻠﺒﮫﺎی‬ ‫ﻣﮫﺎﺟﺮان ﺳﺮﺷﺎر از ﻣﺤﺒﺖ ﺑﺮادران اﻧﺼﺎرﺷﺎن ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ؛ آﻧﮫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ اﺧﻼص ﭘﺎک ﮐﻪ‬ ‫ﺛﻤﺮه و ﻧﺘﯿﺠﮥ ﻣﺤﺒﺖ در راه ﺧﺪا و ﺑﺮای ﺧﺪاﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻮﺻﯿﻒ ﺷﺪهاﻧﺪ؛ ﭘﺲ در ﻣﻮرد آﻧﮫﺎ‬ ‫ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ۡ َ َ ٗ ّ َّ ٓ ُ ُ ْ‬ ‫ََ َ‬ ‫َ‬ ‫� ُدون ِ� ُص ُدورِهِم حاجة مِما أوتوا﴾‬ ‫﴿و� ِ‬ ‫»و در درون ﺧﻮد ﺑﻪ ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﮫﺎﺟﺮان داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﺣﺴﺎس رﻏﺒﺖ و ﻧﯿﺎزی‬ ‫ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ«‪.‬‬ ‫ﯾﻌﻨﯽ آﻧﮫﺎ ﺑﻪ ﻓﻀﯿﻠﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺮادران ﻣﮫﺎﺟﺮﺷﺎن آن را ﺑﻪ دﺳﺖ آوردهاﻧﺪ و در اﯾﻤﺎن ﺑﺮ‬ ‫آﻧﺎن ﭘﯿﺸﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ و ﺑﺎ ﺟﺪا ﺷﺪن از ﺳﺮزﻣﯿﻦ و اﻣﻮاﻟﺸﺎن ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ دادهاﻧﺪ و ﺑﺮای ﯾﺎری‬ ‫ﮐﺮدن دﯾﻦ ﺧﺪا و رﺳﺎﻟﺘﮫﺎی او ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﭼﺸﻢ ﻧﺪوﺧﺘﻪاﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺨﻮاھﻨﺪ در آن‬ ‫ﻣﺸﺎرﮐﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ‪.١‬‬

‫‪ -١‬ﻣﺤﻤﺪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ‪ ،‬ﻋﺮﺟﻮن‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪.۹۴‬‬

‫‪٦٦٤‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫و در ﻓﺮﻣﻮده اﻟﮫﯽ ﮐﻪ‪:‬‬ ‫ُ ُّ َ َ ۡ َ َ َ‬ ‫اج َر إ ِ ۡ� ِه ۡم﴾‬ ‫﴿�ِبون من ه‬ ‫اﯾﻦ ﻣﺤﺒﺖ وﺻﻒﻧﺎﭘﺬﯾﺮ اﻧﺼﺎر در ﮐﺘﺎب ﺧﺪا ﺛﺒﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﻋﺒﺎدت در‬ ‫ﮐﻤﺎل زﯾﺒﺎﯾﯽ و اﻋﺠﺎز و اﺳﻠﻮب زﯾﺒﺎ ﺗﻼوت ﻣﯽﮔﺮدد ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬اﻣﮑﺎن ﻧﺪارد ﮐﻪ ﺑﺎ ﭼﻨﯿﻦ‬ ‫ﻣﺤﺒﺘﯽ در اﻋﻤﺎق وﺟﻮد ﻣﺆﻣﻨﺎن‪ ،‬آﺛﺎر ﻧﻔﺮت و ﮐﯿﻨﻪای ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ آﻧﮫﺎ ﺑﺎ ﻣﮫﺎﺟﺮان ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ‬ ‫ﻓﻀﺎﯾﻞ اﯾﻤﺎﻧﯽ و ﺟﺎن ﻓﺪاﯾﯽ آﻧﮫﺎ در راه ﺧﺪا ﺑﺎ ﺳﺮزﻣﯿﻦ و اﻣﻮال ﺣﺴﺎدت ورزﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﻧﺼﺎر در دوﺳﺖ داﺷﺘﻦ ﺑﺮادران ﻣﮫﺎﺟﺮ ﺧﻮد ﺑﻪ اوج ﺻﻔﺎ و اﺧﻼص و ھﻤﺪﻟﯽ رﺳﯿﺪه‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ و اﯾﻦ ﻣﺤﺒﺖ ﻣﻘﺪس‪ ،‬دﻟﮫﺎی آﻧﮫﺎ را ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﺮای ھﯿﭻ ﭼﯿﺰی ﺟﺎی ﺑﺎز‬ ‫ﻧﻤﯽﮐﺮد ﻣﮕﺮ ﭼﯿﺰی ﮐﻪ اﺛﺮی از آﺛﺎر ﻣﺤﺒﺖ و دوﺳﺘﯽ ﺑﻮد و اﯾﻦ اوج ﻓﻀﯿﻠﺖھﺎﺳﺖ ‪.١‬‬ ‫و اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮدۀ اﻟﮫﯽ ﮐﻪ‪:‬‬ ‫َ ُ ۡ ُ َ َ َ ٰٓ َ ُ‬ ‫﴿و�ؤث ِرون‬ ‫س ِه ۡم﴾‬ ‫� أنف ِ‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﮥ اﯾﻦ ﻣﺤﺒﺖ ﺧﺎﻟﺺ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺼﺎر در آن ﺑﻪ ﺣﺪی رﺳﯿﺪهاﻧﺪ ﮐﻪ ﺟﺎﻣﻌﮥ ﺑﺸﺮی‬ ‫در ﺗﺎرﯾﺦ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺧﻮد ﺑﻪ آن دﺳﺖ ﻧﯿﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ و در ﺗﺎرﯾﺦ آﯾﻨﺪه ﻧﯿﺰ ﺑﻪ آن دﺳﺖ ﻧﺨﻮاھﺪ‬ ‫ﯾﺎﻓﺖ و آن ﺛﻤﺮۀ اﯾﺜﺎر و ﺗﺮﺟﯿﺢ دﯾﮕﺮان ﺑﺮﺧﻮد اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺤﺒﺖ اﯾﻤﺎﻧﯽ‪ ،‬آن را ﺑﻪ ﺑﺎر آورده‬ ‫اﺳﺖ ‪.٢‬‬ ‫ﺳﭙﺲ در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﮫﺎﺟﺮان ﺑﻪ ﺻﺪاﻗﺖ اراده و اﺧﻼص در اﯾﻤﺎﻧﺸﺎن ﺗﻮﺻﯿﻒ‬ ‫ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻧﺼﺎر ﺑﻪ ﻓﻼح و رﺳﺘﮕﺎری اﺧﺘﺼﺎص ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ و ﺑﻌﺪ از ﺗﺄﮐﯿﺪ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﮐﻪ آﻧﮫﺎ ﺑﺎ‬ ‫اﯾﻦ اﯾﺜﺎر‪ ،‬وﺟﻮدﺷﺎن از ﺗﯿﺮﮔﯿﮫﺎی آزﻣﻨﺪی و ﺣﺴﺎدت ﺗﺼﻔﯿﻪ و ﭘﺎک ﺷﺪه اﺳﺖ و‬ ‫ﻣﺨﻠﺼﺎﻧﻪ ﺑﺮادران ﻣﮫﺎﺟﺮ ﺧﻮد را دوﺳﺖ داﺷﺘﻨﺪ و از ﺑﺨﻞ ﭘﺎک ﮔﺸﺘﻨﺪ و ﺑﺨﻞ را ﺑﺎ‬ ‫ﻓﻀﯿﻠﺖ ﺑﺰرﮔﻮاری و ﺑﺨﺸﻨﺪﮔﯽ و ﺗﺮﺟﯿﺢ دﯾﮕﺮان ﺑﺮ ﺧﻮد زﯾﺮ ﭘﺎ ﻧﮫﺎدهاﻧﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ اﯾﻦ‬ ‫ﺻﻔﺖ ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه آﻧﺎن را اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ‪:‬‬ ‫َ ُ َۡ‬ ‫َ ُ ْ َ ٰٓ َ ُ ۡ ۡ ُ َ‬ ‫سهِۦ فأو‬ ‫��ِك ه ُم ٱل ُمفل ِحون﴾ ]اﻟﺤﺸﺮ‪.[۹ :‬‬ ‫﴿ َو َمن يُوق ش َّح �ف ِ‬ ‫ً‬ ‫»و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ از ﺑﺨﻞ ﻧﻔﺲ ﺧﻮد ﻣﺼﻮن و ﻣﺤﻔﻮظ ﮔﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﯾﺸﺎن ﻗﻄﻌﺎ رﺳﺘﮕﺎرﻧﺪ«‪.‬‬ ‫و اﯾﻦ ﻣﺤﺒﺖ ﺑﺮادراﻧﻪ ﻣﯿﺎن ﻣﮫﺎﺟﺮان و اﻧﺼﺎر اﺳﺎﺳﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪھﺎی آن ﺑﺮادری‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻌﺪ از آﻣﺪن ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻣﯿﺎن اﺻﺤﺎب ﺧﻮد ﭘﯿﻤﺎن آن را‬ ‫‪ -١‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۹۵‬‬ ‫‪ -٢‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۹۶‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٦٦٥‬‬

‫ﺑﺴﺖ‪ ،‬اﺳﺘﻮار ﺷﺪه ﺑﻮد و ﺑﺴﺘﻦ اﯾﻦ ﭘﯿﻤﺎن ﺑﺮادری از اوﻟﯿﻦ اﻗﺪاﻣﺎﺗﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫ﻗﺒﻞ از ﺗﺄﺳﯿﺲ ﻣﺴﺠﺪ اﻟﻨﺒﯽ ﺑﻪ آن ﭘﺮداﺧﺖ ‪.١‬‬ ‫ً‬ ‫ﻇﺎھﺮا آﻏﺎز اﯾﻦ ﻣﻮاﺧﺎت و ﺑﺮادری‪ ،‬در ﻣﺴﺠﺪ و در ﺣﺎﻟﯽ ﺑﺮﮔﺰار ﺷﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﺴﺠﺪ در‬ ‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺳﺎﺧﺖ و ﺳﺎز ﻗﺮار داﺷﺖ و ﻗﺮار ﺑﻮد اﯾﻦ ﻣﺴﺠﺪ ﭘﺎﯾﻪ و اﺳﺎس ﺗﻘﻮا ﻗﺮار ﮔﯿﺮد و‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮاﮐﺮم ج ﺑﺎ اﺻﺤﺎب و ﯾﺎراﻧﺶ )ﻣﮫﺎﺟﺮان و اﻧﺼﺎر( در ﺳﺎﺧﺖ و ﺳﺎز ھﻤﯿﺎری‬ ‫ً‬ ‫ﻣﯽﻧﻤﻮد‪ .‬ﻗﻄﻌﺎ آن ﻣﮑﺎن ﭘﺎک و ﻋﻤﻞ ﺷﺮﯾﻒ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﺮای ﺧﺪا اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﺪ‪،‬‬ ‫ﻣﻨﺎﺳﺐﺗﺮﯾﻦ ﻣﮑﺎن ﺑﺮای آﻏﺎز ﻣﻮاﺧﺎت و ﺑﺮادری ﺑﻮد؛ ﭼﻮن آن ﻣﮑﺎن ﭘﺎک و ﻣﺸﻐﻠﮥ‬ ‫ﺷﺮﯾﻒ اﻗﺘﻀﺎ ﻣﯽﻧﻤﻮد ﮐﻪ آﻧﮫﺎ ﺑﺎ ھﻤﺪﯾﮕﺮ ھﻤﮑﺎری و ھﻤﺪردی و دوﺳﺘﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و‬ ‫رﺷﺘﻪھﺎ و ﭘﯿﻮﻧﺪھﺎی ﺑﺮادری اﯾﻤﺎﻧﯽ را ﺗﻘﻮﯾﺖ ﮐﻨﻨﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج اﺑﺘﺪا ﻣﯿﺎن‬ ‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ او در ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﺴﺠﺪ ﮐﺎر ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﭘﯿﻤﺎن ﺑﺮادری ﻣﻨﻌﻘﺪ ﻧﻤﻮد؛ ﺳﭙﺲ‬ ‫ُ‬ ‫ﮔﺮوھﯽ دﯾﮕﺮ را در ﺧﺎﻧﮥ اﻧﺲ ﺑﺎ ھﻤﺪﯾﮕﺮ ﺑﺮادر ﻧﻤﻮد و اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر را ﺗﮑﺮار ﻧﻤﻮد ﺗﺎ‬ ‫اﯾﻨﮑﻪ اﯾﻦ ﻣﻮاﺧﺎت و ﺑﺮادری ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ھﻤﮥ ﭘﯿﺸﮕﺎﻣﺎن ﻣﮫﺎﺟﺮ و اﻧﺼﺎر را ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺖ و آﻧﮫﺎ‬ ‫ﺣﺪود ﺻﺪ ﻧﻔﺮ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﯿﻤﯽ از آﻧﺎن ﻣﮫﺎﺟﺮ و ﻧﯿﻤﯽ دﯾﮕﺮ اﻧﺼﺎر ﺑﻮدﻧﺪ ‪.٢‬‬ ‫ﺑﺮﺧﯽ از ﻧﺎمھﺎی ﻣﮫﺎﺟﺮان و اﻧﺼﺎر ﮐﻪ در راه ﺧﺪا ﺑﺎ ھﻢ ﭘﯿﻤﺎن ﺑﺮادری ﺑﺴﺘﻨﺪ‪،‬‬ ‫ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬ ‫اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻﺪﯾﻖ س ‪ ،‬ﺧﺎرﺟﻪ ﺑﻦ زھﯿﺮ‪ ،‬ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب‪ ،‬ﻋﺘﺒﺎن ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ‪ ،‬اﺑﻮﻋﺒﯿﺪه ﺑﻦ‬ ‫ﺟﺮاح‪ ،‬ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻣﻌﺎذ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﻋﻮف ﺳﻌﺪ ﺑﻦ رﺑﯿﻊ‪ ،‬زﺑﯿﺮ ﺑﻦ ﻋﻮام‪ ،‬ﺳﻼﻣﻪ ﺑﻦ‬ ‫ﺳﻼﻣﻪ ﺑﻦ وﻗﺶ‪ ،‬ﻃﻠﺤﻪ ﺑﻦ ﻋﺒﯿﺪاﻟﻠﻪ‪ ،‬ﮐﻌﺐ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ‪ ،‬ﺳﻌﯿﺪ ﺑﻦ زﯾﺪ‪ ،‬اﺑﯽ ﺑﻦ ﮐﻌﺐ‪،‬‬ ‫ﻣﺼﻌﺐ ﺑﻦ ﻋﻤﯿﺮ‪ ،‬اﺑﻮاﯾﻮب ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ زﯾﺪ‪ ،‬اﺑﻮﺣﺬﯾﻔﻪ ﺑﻦ ﻋﺘﺒﻪ ﺑﻦ رﺑﯿﻌﻪ‪ ،‬ﻋﺒﺎد ﺑﻦ ﺑﺸﺮ ﺑﻦ‬ ‫وﻗﺶ‪ ،‬ﻋﻤﺎر ﺑﻦ ﯾﺎﺳﺮ‪ ،‬ﺣﺬﯾﻔﻪ ﺑﻦ ﯾﻤﺎن‪ ،‬اﺑﻮذر ﻏﻔﺎری‪ ،‬ﻣﻨﺬر ﺑﻦ ﻋﻤﺮو‪ ،‬ﺣﺎﻃﺐ ﺑﻦ اﺑﯽ‬ ‫ﺑﻠﺘﻌﻪ‪ ،‬ﻋﻮﯾﻢ اﺑﻦ ﺳﺎﻋﺪه‪ ،‬ﺳﻠﻤﺎن ﻓﺎرﺳﯽ‪ ،‬اﺑﻮدر داء‪ ،‬ﺑﻼل ﻣﻮذن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ و اﺑﻮروﯾﺤﻪ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ‬ ‫ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺨﺜﻌﻤﯽ ‪.٣‬‬

‫‪ -١‬ﻣﺤﻤﺪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ‪ ،‬ﻋﺮﺟﻮن‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪.۹۸‬‬ ‫‪ -٢‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۱۰۰‬‬ ‫‪ -٣‬اﺑﻦ ھﺸﺎم‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪ – ۱۱۱ – ۱۰۹‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۳۲۴‬‬

‫‪٦٦٦‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫درسﻫﺎ و آﻣﻮﺧﺘﻨﯽﻫﺎ‬

‫‪ -۱‬اﻋﺘﻘﺎد ﻣﺸﺘﺮک‪ ،‬اﺳﺎس ارﺗﺒﺎط اﺳﺖ‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺪﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﺎﯾﻪ و اﺳﺎس آن را اﺳﻼم ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽداد‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪای ﻋﻘﯿﺪﺗﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ‬

‫ﺑﺎ اﺳﻼم ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﻮد و دوﺳﺘﯽ از ﻧﻈﺮ اﺳﻼم زﻣﺎﻧﯽ ارزش داﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای ﮐﺴﺐ رﺿﺎی‬ ‫ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش و ﺑﺮای ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﻮد و اﯾﻦ ﺑﺎﻻﺗﺮﯾﻦ ﻧﻮع ارﺗﺒﺎط و ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪﺗﺮﯾﻦ آن اﺳﺖ؛‬ ‫ﭼﻮن ﭼﻨﯿﻦ اﻣﺮی ﺑﻪ ﯾﮕﺎﻧﮕﯽ ﻋﻘﯿﺪه و ﻓﮑﺮ و روح ﻣﺮﺗﺒﻂ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬ ‫دوﺳﺘﯽ ﻧﻤﻮدن ﺑﺮای ﮐﺴﺐ رﺿﺎﯾﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش و ﺑﺮای ﻣﺆﻣﻨﺎن از ﻣﮫﻢﺗﺮﯾﻦ‬ ‫آﺛﺎر و ﭘﯿﺎﻣﺪھﺎی ھﺠﺮت اﺳﺖ و ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﮫﺎ را ﺑﺮ اﯾﻦ ﻣﻔﺎھﯿﻢ واﻻ ﺗﺮﺑﯿﺖ‬ ‫ﻣﯽﻧﻤﻮد و ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﺑﯿﺎن ﻧﻤﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺴﺮ ﻧﻮح ﮔﺮﭼﻪ از ﺧﺎﻧﺪان ﻧﺒﻮت ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ‬ ‫وﻗﺘﯽ ازﺣﻖ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﻪ ﺧﺪا ﮐﻔﺮ ورزﯾﺪ و از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﭘﯿﺮوی ﻧﮑﺮد‪ ،‬از ﺧﺎﻧﻮادۀ‬ ‫ﻧﻮح ﺷﻤﺮده ﻧﺸﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ َ َ ٰ ُ ‪َّ ّ َ َ َ َ ُ َّ َّ ٞ‬‬ ‫َّ‬ ‫َۡ‬ ‫َ‬ ‫� ُّق َوأ َ‬ ‫�ن َو ۡع َد َك ٱ َ‬ ‫نت أ ۡح� ُم‬ ‫ب إِن ٱبۡ ِ� م ِۡن أه ِ�‬ ‫﴿ونادى نوح ر�هۥ �قال ر ِ‬ ‫ۡ َ ۡ َ َّ ُ َ َ ٌ َ ۡ ُ َ ٰ َ َ َ ۡ َ ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ َ ٰ ُ ُ َّ‬ ‫ۡ َ‬ ‫�ل ِن‬ ‫وح إِن ُهۥ ل ۡي َس مِن أهل ِك ۖ إِنهۥ �مل �� �ل ِٖح� ف� � ٔ‬ ‫ك ِم�‪ ٤٥‬قال �ن‬ ‫ٱل�ٰ ِ‬ ‫ۡ ٌ ّٓ َ ُ َ َ َ ُ َ‬ ‫َ َۡ َ َ َ‬ ‫ۡ َ‬ ‫َ‬ ‫� أعِظك أن ت�ون م َِن ٱل�ٰ ِهل ِ�‪] ﴾٤٦‬ھﻮد‪.[۴۶-۴۵ :‬‬ ‫ما ليس لك بِهِۦ عِلمۖ إ ِ ِ‬ ‫»ﻧﻮح ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻓﺮﯾﺎد ﺧﻮاﻧﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﺮودرﮔﺎرا! ﭘﺴﺮم از ﺧﺎﻧﺪان ﻣﻦ اﺳﺖ و‬ ‫وﻋﺪۀ ﺗﻮ راﺳﺖ اﺳﺖ و ﺗﻮ داورﺗﺮﯾﻦ داوران و دادﮔﺮﺗﺮﯾﻦ دادﮔﺮاﻧﯽ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ای ﻧﻮح!‬ ‫ﭘﺴﺮت از ﺧﺎﻧﺪان ﺗﻮ ﻧﯿﺴﺖ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ او )دارای( ﻋﻤﻞ ﻧﺎﺷﺎﯾﺴﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬آﻧﭽﻪ را‬

‫از آن آ ﮔﺎه ﻧﯿﺴﺘﯽ‪ ،‬از ﻣﻦ ﻣﺨﻮاه‪ .‬ﻣﻦ ﺗﻮ را ﻧﺼﯿﺤﺖ ﻣﯽﮐﻨﻢ ﮐﻪ از ﻧﺎداﻧﺎن ﻧﺒﺎﺷﯽ«‪.‬‬ ‫اﺳﻼم‪ ،‬دوﺳﺘﯽ و ﺑﺮادری را ﻓﻘﻂ در ﻣﯿﺎن ﻣﺆﻣﻨﺎن ﻣﻨﺤﺼﺮ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ ﺗﺎ آﻧﮫﺎ ﻓﻘﻂ ﺑﺎ‬ ‫ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ دوﺳﺘﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫َّ ُ‬ ‫َّ َ َ ُ ۡ ُ ۡ َ ُ َ‬ ‫َّ َ ۡ ُ ۡ ُ َ ۡ َ ‪َ َ ۡ َ ْ ُ ۡ َ َ ٞ‬‬ ‫ُ‬ ‫�ون‪﴾١٠‬‬ ‫� أخ َو ۡ�� ۡ ۚم َوٱ�قوا ٱ� لعل�م تر‬ ‫﴿إِ�ما ٱلمؤمِنون إِخوة فأصل ِحوا �‬ ‫]اﻟﺤﺠﺮات‪.[۱۰ :‬‬

‫ً‬ ‫»ﻗﻄﻌﺎ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﺮادران ھﻤﺪﯾﮕﺮﻧﺪ؛ ﭘﺲ ﻣﯿﺎن ﺑﺮادران ﺧﻮد ﺻﻠﺢ و ﺻﻔﺎ ﺑﺮﻗﺮار ﮐﻨﯿﺪ و از‬

‫ﺧﺪا ﺗﺮس و ﭘﺮوا داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ رﺣﻢ ﺷﻮد«‪.‬‬ ‫اﺳﻼم دوﺳﺘﯽ ﻣﯿﺎن ﻣﺆﻣﻨﺎن و ﮐﺎﻓﺮان از ﻗﺒﯿﻞ ﻣﺸﺮﮐﺎن و ﯾﮫﻮدﯾﺎن و ﻧﺼﺎرا را ﻗﻄﻊ‬ ‫ﻧﻤﻮده اﺳﺖ؛ ﺣﺘﯽ اﮔﺮ اﯾﻨﮫﺎ ﭘﺪران ﯾﺎ ﺑﺮادران ﯾﺎ ﻓﺮزﻧﺪان ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ و ھﺮ ﻣﺆﻣﻨﯽ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻣﺤﺒﺖ و دوﺳﺘﯽ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﻗﺮآن او را ﺳﺘﻤﮕﺮ داﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ؛ ﭘﺲ‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٦٦٧‬‬

‫دوﺳﺘﯽ و اﺑﺮاز ﻣﺤﺒﺖ ﺑﺎ ﮐﺎﻓﺮان از ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﮔﻨﺎھﺎن اﺳﺖ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ۡ َ َ ُّ ْ‬ ‫ٓ‬ ‫ۡ َ ُ‬ ‫َ ٰٓ َ ُّ َ َّ َ َ َ ُ ْ َ َ َّ ُ ْ ٓ ُ‬ ‫خذ ٓوا َءابَا َء� ۡم �خ َ�ٰن� ۡم أ ۡو ِ�َا َء إ ِ ِن ٱستحبوا‬ ‫﴿���ها ٱ�ِين ءامنوا � �ت ِ‬ ‫ُ‬ ‫ۡ ُ ۡ َ َ َ ۡ َ ٰ َ َ َ َ َ َّ ُ ّ ُ ۡ َ ْ َ ٰٓ َ ُ َّ‬ ‫َ‬ ‫��ِك ه ُم ٱل�ٰل ُِمون‪] ﴾٢٣‬اﻟﺘﻮﺑﺔ‪.[۲۳ :‬‬ ‫ٱل�فر � ٱ ِ�ي� ِ �ن ومن �تولهم مِن�م فأو‬ ‫و ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ٓ ُۡ َ َ‬ ‫ۡ َّ‬ ‫َ ٰٓ َ ُّ َ َّ َ َ َ ُ ْ َ َ َّ ُ ْ َ ُ ّ َ َ ُ َّ ُ‬ ‫� ۡم أ ۡو ِ�َا َء تُلقون إ ِ ۡ� ِهم بِٱل َم َودة ِ‬ ‫خذوا عدوِي وعدو‬ ‫﴿���ها ٱ�ِين ءامنوا � �ت ِ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ ۡ َ َ ُ ْ َ َ ٓ َ ُ ّ َ َۡ ُ ۡ‬ ‫َ‬ ‫ُ ۡ ْ َّ‬ ‫ُ‬ ‫وقد �فروا بِما جاء�م مِن ٱ‬ ‫� ّ ِق �رِ ُجون ٱ َّلر ُسول �يَّا� ۡم أن تؤم ُِنوا بِٱ�ِ‬ ‫ّ ُ ۡ‬ ‫َر�ِ�م﴾ ]اﻟﻤﻤﺘﺤﻨﺔ‪.[۳-۱ :‬‬ ‫»ای ﻣﺆﻣﻨﺎن اﮔﺮ )از دﯾﺎر ﺧﻮد( ﺑﺮای ﺟﮫﺎد در راه اﻣﻦ و ﮐﺴﺐ ﺧﺸﻨﻮدی ﻣﻦ ﺑﯿﺮون‬ ‫آﻣﺪﯾﺪ‪ ،‬دﺷﻤﻨﺎن ﺧﻮدﺗﺎن را دوﺳﺘﺎن )ﺧﻮد( ﻣﮕﯿﺮﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ آﻧﺎن از روی دوﺳﺘﯽ ﭘﯿﺎم‬ ‫ﺑﻔﺮﺳﺘﯿﺪ‪ .‬ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﺑﻪ )دﯾﻦ( ﺣﻘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ رﺳﯿﺪه‪ ،‬ﮐﻔﺮ ورزﯾﺪهاﻧﺪ و رﺳﻮل )ﺧﺪا( و‬

‫ﺷﻤﺎ را ﺑﺮای آﻧﮑﻪ ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺮوردﮔﺎرﺗﺎن‪ ،‬اﯾﻤﺎن ﻣﯽآورﯾﺪ‪ ،‬آواره ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ«‪.‬‬ ‫ﭘﺲ وﻗﺘﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ در آﯾﻪھﺎی ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮐﻠﯽ ﻣﺆﻣﻨﺎن را از دوﺳﺘﯽ ﺑﺎ ﮐﺎﻓﺮان‬ ‫ﺑﺮﺣﺬر ﻣﯽدارد در آﯾﻪھﺎی زﯾﺎدی ﻧﯿﺰ ﻣﺆﻣﻨﺎن را از اﻃﺎﻋﺖ از اھﻞ ﮐﺘﺎب و ﯾﺎ دوﺳﺘﯽ‬ ‫ﮐﺮدن ﺑﺎ آﻧﮫﺎ ﯾﺎ ﮔﺮاﯾﺶ ﺑﻪ ﺳﻮی آﻧﮫﺎ ﺑﺮﺣﺬر ﻣﯽدارد و ﻧﮫﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ ‪.١‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َّ َ ٰ َ ٰ َ َّ ٰ َ َّ‬ ‫ََ َۡ َ ٰ َ َ َ ُ‬ ‫َّ ُ‬ ‫ُ ۡ َّ ُ‬ ‫﴿ولن تر� عنك ٱ‬ ‫� تتب ِ َع مِل َت ُه ۡمۗ قل إِن ه َدى ٱ�ِ ه َو‬ ‫� ُهود َو� ٱ��رى ح‬ ‫َ‬ ‫َّ َ ۡ َ ۡ َ ٓ َ ُ َ ۡ َ َّ‬ ‫ُۡ َ ٰ َ َ‬ ‫َ ٓ َ َ َ ۡ ۡ َ َ َ َ َّ‬ ‫َ ّ‬ ‫�‬ ‫ٱلهدىۗ ول� ِ ِن ٱ�بعت أهواءهم �عد ٱ�ِي جاءك مِن ٱلعِل ِم ما لك مِن ٱ�ِ مِن و ِ ٖ‬ ‫ََ َ‬ ‫�‪] ﴾١٢٠‬اﻟﺒﻘﺮة‪.[۱۲۰ :‬‬ ‫و� ن ِص ٍ‬ ‫»ﯾﮫﻮدﯾﺎن و ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن ھﺮﮔﺰ از ﺗﻮ ﺧﺸﻨﻮد ﻧﺨﻮاھﻨﺪ ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ از آﺋﯿﻦ آﻧﮫﺎ ﭘﯿﺮوی‬ ‫ﮐﻨﯽ‪ .‬ﺑﮕﻮ ﺗﻨﮫﺎ ھﺪاﯾﺖ اﻟﮫﯽ‪ ،‬ھﺪاﯾﺖ اﺳﺖ و اﮔﺮ از ﺧﻮاﺳﺘﻪھﺎ و آرزوھﺎی اﯾﺸﺎن ﭘﯿﺮوی‬ ‫ﮐﻨﯽ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از آﻧﮫﺎ ﮐﻪ ﻋﻠﻢ و آ ﮔﺎھﯽ ﯾﺎﻓﺘﻪای‪ ،‬ھﯿﭻ ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ و ﯾﺎوری از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪا ﺑﺮای‬

‫ﺗﻮ ﻧﺨﻮاھﺪ ﺑﻮد«‪.‬‬ ‫و ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َّ‬ ‫ۡ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫َ َ َ ُّ‬ ‫َ ُ‬ ‫ََۡ َ ُ‬ ‫ُ ُ َ ٗ ّ َ‬ ‫﴿ َ ٰٓ ُّ َ َّ َ َ َ ُ ٓ‬ ‫ي�ٰن ِ� ۡم‬ ‫���ها ٱ�ِين ءامنوا إِن ت ِطيعوا ف ِر�قا مِن ٱ�ِين أوتوا ٱلكِ�ٰب ي ُردو�م �عد إ ِ‬ ‫‪ -١‬اﻟﮫﺠﺮة ﻓﯽ اﻟﻘﺮآن اﻟﮑﺮﯾﻢ‪ ،‬اﺣﺰﻣﯽ ﺟﺰوﻟﯽ‪ ،‬ص ‪.۴۱۷‬‬

‫‪٦٦٨‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫َ ٰ َ َ َ ۡ َ َ ۡ ُ ُ َ َ َ ُ ۡ ُ ۡ َ ٰ َ َ ۡ ُ ۡ َ َ ٰ ُ َّ َ ُ‬ ‫ِي� ۡم َر ُس ُ ُ‬ ‫و� ۗۥ َو َمن‬ ‫�فِ ِر�ن‪ ١٠٠‬و�يف ت�فرون وأنتم �ت� علي�م ءا�ت ٱ�ِ و�‬ ‫َّ َ َ ۡ ُ‬ ‫ِي إ َ ٰ� َ ُّ ۡ َ‬ ‫َۡ‬ ‫ي�‪] ﴾١٠١‬آل ﻋﻤﺮان‪.[۱۰۱-۱۰۰ :‬‬ ‫َ�عت ِصم ب ِٱ�ِ �قد هد َ ِ ِ‬ ‫ص� ٰ ٖط مست ِق ٖ‬ ‫»ای ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن آوردهاﯾﺪ‪ ،‬اﮔﺮ از ﮔﺮوھﯽ از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﮐﺘﺎب ﺑﺪﯾﺸﺎن داده ﺷﺪه‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﯿﺮوی ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬ﺷﻤﺎ را ﭘﺲ از اﯾﻤﺎن آوردﻧﺘﺎن ﺑﻪ ﮐﻔﺮ ﺑﺎز ﻣﯽﮔﺮداﻧﻨﺪ و ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎﯾﺪ‬ ‫ﺷﻤﺎ ﮐﺎﻓﺮ ﺷﻮﯾﺪ و ﺣﺎل آﻧﮑﻪ آﯾﺎت ﺧﺪا ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﻓﺮو ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮد و ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ او درﻣﯿﺎن‬ ‫ﺷﻤﺎ اﺳﺖ و ھﺮ ﮐﺲ ﺑﻪ ﺧﺪا ﺗﻤﺴﮏ ﺟﻮﯾﺪ‪ ،‬ﺑﯽﮔﻤﺎن ﺑﻪ راه راﺳﺖ و درﺳﺖ )رﺳﺘﮕﺎری(‬

‫رھﻨﻤﻮد ﺷﺪه اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫و ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ ٰٓ َ ُّ َ َّ َ َ َ ُ ْ َ َ َّ ُ ْ ۡ َ ُ َ َ َّ َ‬ ‫ى أ ۡو ِ�َا ٓ َء ۘ َ� ۡع ُض ُه ۡم أ ۡو ِ�َا ٓ ُء َ� ۡ‬ ‫َ‬ ‫ٰٓ‬ ‫ٰ‬ ‫ض َو َمن‬ ‫ع‬ ‫ر‬ ‫�‬ ‫خذوا ٱ�هود وٱ�‬ ‫﴿���ها ٱ�ِين ءامنوا � �ت ِ‬ ‫ٖ �‬ ‫ۡ َ َ َّ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َّ ُ ّ ُ َ َّ ُ ۡ ُ َّ َّ َ َ َ ۡ‬ ‫�ت َولهم مِن� ۡم فإِنهۥ مِنه ۡمۗ إِن ٱ� � �هدِي ٱلق ۡوم ٱل�ٰل ِ ِم�‪] ﴾٥١‬اﻟﻤﺎﺋﺪة‪.[۵۱ :‬‬ ‫»ای ﻣﺆﻣﻨﺎن‪ ،‬ﯾﮫﻮدﯾﺎن و ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن را ﺑﻪ دوﺳﺘﯽ ﻧﮕﯿﺮﯾﺪ اﯾﺸﺎن ﺑﺮﺧﯽ دوﺳﺖ ﺑﺮﺧﯽ‬ ‫دﯾﮕﺮﻧﺪ‪ .‬ھﺮ ﮐﺲ از ﺷﻤﺎ ﺑﺎ اﯾﺸﺎن دوﺳﺘﯽ ورزد‪ ،‬ﺑﯽﮔﻤﺎن از زﻣﺮۀ اﯾﺸﺎن ﺑﻪ ﺷﻤﺎر‬

‫ﻣﯽرود و ﺷﮑﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ اﻓﺮاد ﺳﺘﻤﮕﺮ را )ﺑﻪ ﺳﻮی اﯾﻤﺎن( ھﺪاﯾﺖ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ«‪.‬‬ ‫ﺳﯿﺪ ﻗﻄﺐ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬اﯾﻦ ﺧﻄﺎب‪ ،‬ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎن در ﻣﺪﯾﻨﻪ را ﻣﺨﺎﻃﺐ ﻗﺮار‬ ‫ﻣﯽدھﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ھﺮ ﮔﺮوه ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ھﺮ ﮔﻮﺷﻪای از زﻣﯿﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻣﺨﺎﻃﺐ‬ ‫اﯾﻦ ﻓﺮﯾﺎد اﺳﺖ و ﻣﺆﻣﻨﺎن در آن وﻗﺖ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﯾﻦ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﻣﺨﺎﻃﺐ اﯾﻦ ﻧﺪا ﻗﺮار‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ از ﻣﺆﻣﻨﺎن در ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ و ﻗﺎﻃﻊ از ﺑﺮﺧﯽ اھﻞ ﮐﺘﺎب‪ ،‬ﺑﻪ وﯾﮋه‬ ‫ﯾﮫﻮد‪ ،‬ﺟﺪا ﻧﺸﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و ﻗﻄﻊ راﺑﻄﻪ ﻧﮑﺮده ﺑﻮدﻧﺪ و رواﺑﻂ دوﺳﺘﯽ و ﭘﯿﻤﺎن و رواﺑﻂ‬ ‫اﻗﺘﺼﺎدی و ﺗﻌﺎﻣﻞ و رواﺑﻂ ھﻤﺴﺎﯾﮕﯽ ﻣﯿﺎن آﻧﮫﺎ و اھﻞ ﮐﺘﺎب ﺑﺮﻗﺮار ﺑﻮد و ھﻤﮥ اﯾﻨﮫﺎ ﺑﺎ‬ ‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ وﺿﻌﯿﺖ ﺗﺎرﯾﺨﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ در ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻗﺒﻞ از اﺳﻼم ﺑﯿﻦ ﻋﺮﺑﮫﺎی اھﻞ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺼﻮص ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﻮد ‪ ...‬و اﯾﻦ وﺿﻌﯿﺖ ﺑﻪ آﻧﺎن ﻓﺮﺻﺖ ﻣﯽداد ﺗﺎ ﻧﻘﺶ ﺧﻮد را‬ ‫در ﺗﻮﻃﺌﻪ ﮐﺮدن ﺑﺮای اﯾﻦ دﯾﻦ و ﭘﯿﺮوان آن ﺑﺎ اﻧﻮاع ﻣﮑﺮھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای آن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﭼﯿﺪه‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﺴﯿﺎری از ﻧﺼﻮص ﻗﺮآﻧﯽ ﭘﺮده ﺑﺮداﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺎزی ﮐﻨﻨﺪ و ﻗﺮآن ﻧﺎزل ﺷﺪ ﺗﺎ آ ﮔﺎھﯽ‬ ‫ﻻزم را ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن در ﻣﻌﺮﮐﻪ و ﻧﺒﺮدی ﮐﻪ ﺑﺎ ﻋﻘﯿﺪهاش وارد آن ﻣﯽﺷﻮد ﺗﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‬ ‫ﺟﺪﯾﺪش را در واﻗﻌﯿﺖ زﻧﺪﮔﯽ اﺟﺮا ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﺑﺪھﺪ و ﺗﺎ در ﺿﻤﯿﺮ و وﺟﺪان ﻣﺴﻠﻤﺎن آن‬ ‫ﺟﺪاﯾﯽ ﮐﺎﻣﻞ ﻣﯿﺎن او و ﻣﯿﺎن ھﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﻨﺘﺴﺐ ﻧﯿﺴﺖ و زﯾﺮ‬ ‫ﭘﺮﭼﻢ وﯾﮋۀ آن ﻗﺮار ﻧﻤﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬ﭘﺪﯾﺪ آورد‪.‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٦٦٩‬‬

‫اﯾﻦ ﺟﺪاﯾﯽ‪ ،‬ﮔﺬﺷﺖ اﺧﻼﻗﯽ را از ﺑﯿﻦ ﻧﻤﯽﺑﺮد؛ ﺑﻠﮑﻪ اﯾﻦ ﺻﻔﺖ ھﻤﯿﺸﮕﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎن‬ ‫اﺳﺖ و دوﺳﺘﯽ را از ﺑﯿﻦ ﻣﯽﺑﺮد‪ ،‬ﻣﻨﻈﻮر آن دوﺳﺘﯽای ﮐﻪ در ﻗﻠﺐ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺟﺰ ﺑﺮای‬ ‫ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش و ﻣﺆﻣﻨﺎن اﯾﺠﺎد ﻧﻤﯽﮔﺮدد و آ ﮔﺎھﯽ و ﺟﺪاﯾﯽ ﮐﻪ در ھﺮ زﻣﯿﻦ و در ھﺮ‬ ‫ﻧﺴﻠﯽ از آن ﺑﺎزداﺷﺘﻪ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮﺧﯽ دوﺳﺘﺎن ﺑﺮﺧﯽ دﯾﮕﺮاﻧﺪ و اﯾﻦ ﺣﻘﯿﻘﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﺎ زﻣﺎن ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﻧﺪارد؛ ﭼﻮن از ﻃﺒﯿﻌﺖ ﭼﯿﺰھﺎ ﺳﺮ ﺑﺮ ﻣﯽآورد ‪ ...‬و آﻧﮫﺎ ھﺮﮔﺰ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ‬ ‫دوﺳﺘﺎن ﮔﺮوه ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ و در ھﯿﭻ ﺳﺮزﻣﯿﻦ و در ھﯿﭻ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﭼﻨﯿﻦ اﻣﺮی‬ ‫اﻣﮑﺎنﭘﺬﯾﺮ ﻧﯿﺴﺖ ‪ ...‬و ﮔﺬﺷﺖ ﻗﺮﻧﮫﺎ ﻣﺼﺪاق اﯾﻦ ﮔﻔﺘﺎر راﺳﺘﯿﻦ را ﺗﺮﺳﯿﻢ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ‪ ...‬و‬ ‫ﺑﺮای ﯾﮑﺒﺎر ﺣﺘﯽ اﯾﻦ ﻗﺎﻋﺪه ﻣﺨﺘﻞ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ و در اﯾﻦ زﻣﯿﻦ ﭼﯿﺰی ﺟﺰ آﻧﭽﻪ ﻗﺮآن‬ ‫ﮐﺮﯾﻢ ﺑﯿﺎن ﻧﻤﻮده و ﺻﻔﺖ ھﻤﯿﺸﮕﯽ را ذﮐﺮ ﮐﺮده‪ ،‬اﺗﻔﺎق ﻧﯿﻔﺘﺎده اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻪ ﯾﮏ رﺧﺪاد‬ ‫َۡ ُ ُ ۡ ۡ‬ ‫ض﴾ »ﺑﺮﺧﯽ‬ ‫ﺟﺪا و ﺗﻨﮫﺎ ‪ ...‬و اﻧﺘﺨﺎب ﺟﻤﻠﻪ اﺳﻤﯿﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺻﻮرت ﮐﻪ‪�﴿ ...‬عضهم �ِ َع ٖ‬ ‫دوﺳﺘﺎن ﺑﺮﺧﯽ دﯾﮕﺮاﻧﺪ« ‪ ...‬ﻓﻘﻂ ﯾﮏ ﺗﻌﺒﯿﺮ ﻧﯿﺴﺖ؛ ﺑﻠﮑﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻘﺼﻮد و ھﺪﻓﯽ اﺳﺖ ﺗﺎ‬

‫ﺑﺮ ﺻﻔﺖ ھﻤﯿﺸﮕﯽ و اﺻﯿﻞ آﻧﺎن دﻻﻟﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ ‪.١‬‬

‫و ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺆﻣﻨﺎن را از اﯾﻨﮑﻪ ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن را ﺑﻪ دوﺳﺘﯽ ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪ ،‬ﻧﮫﯽ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ؛ ﭼﺮاﮐﻪ‬ ‫ﺑﺎرزﺗﺮﯾﻦ ﺻﻔﺖ ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن‪ ،‬دوﺳﺘﯽ ﻧﻤﻮدن ﺑﺎ ﮐﻔﺎر و ﺗﻨﻔﺮ از دﯾﻦ ﺧﺪاﺳﺖ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ َ َّ َ َ َ َ‬ ‫َّ َ َ َّ ُ َ ۡ َ‬ ‫ُ‬ ‫﴿� َ ّ ۡ َ‬ ‫َ ۡ َٓ‬ ‫ون‬ ‫� ٱل ُم�ٰفِقِ� بِأن ل ُه ۡم عذابًا أ ِ� ًما‪ ١٣٨‬ٱ�ِين �ت ِ‬ ‫خذون ٱل�ٰفِ ِر�ن أو ِ�َاء مِن د ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫َ َ َّ‬ ‫ۡ ۡ َ ََُۡ َ َ ُ‬ ‫َ َّ َ ٗ‬ ‫ٱل ُمؤ ِمن ِ�ۚ �يبتغون عِنده ُم ٱلعِ َّزة فإِن ٱلعِ َّزة ِ� ِ �ِيعا‪] ﴾١٣٩‬اﻟﻨﺴﺎء‪.[۱۳۹-۱۳۸ :‬‬ ‫»ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن ﻣﮋده ﺑﺪه ﮐﻪ ﻋﺬاب دردﻧﺎﮐﯽ دارﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن ﮐﺴﺎﻧﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﮐﺎﻓﺮان را ﺑﻪ ﺟﺎی ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﻪ ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ و دوﺳﺘﯽ ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ ،‬آﯾﺎ ﻋﺰت را در ﭘﯿﺶ‬

‫ﮐﺎﻓﺮان ﻣﯽﺟﻮﯾﻨﺪ؟ ﭼﺮا ﮐﻪ ﻋﺰت و ﺷﻮﮐﺖ ﺟﻤﻠﮕﯽ از آن ﺧﺪا اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫و در آﯾﻪھﺎی ﻣﺪﻧﯽ اﻧﻮاع ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن اﯾﻦ ﺟﺪاﯾﯽ ﺑﯿﺎن ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ اﯾﻨﮑﻪ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ۡ‬ ‫ُ َّ َ َ ُ َ ٰ َ ۡ ۡ َ‬ ‫� َ� ُّ� َها ٱ�َّ ُّ َ‬ ‫﴿ َ ٰٓ‬ ‫� َوٱغلظ عل ۡي ِه ۡ ۚم َو َمأ َوٮ ٰ ُه ۡم َج َه َّن ُمۖ َو�ِئ َس‬ ‫� � ٰ ِه ِد ٱلكفار وٱلم�فِقِ‬ ‫ِ‬ ‫ٱل ۡ َم ِ ُ‬ ‫ص�‪] ﴾٧٣‬اﻟﺘﻮﺑﺔ‪.[۷۳ :‬‬ ‫»ای ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ‪ ،‬ﺑﺎ ﮐﺎﻓﺮان و ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن ﺟﮫﺎد و ﭘﯿﮑﺎر ﮐﻦ و ﺑﺮ آن ﺳﺨﺖ ﺑﮕﯿﺮ و ﺟﺎﯾﮕﺎھﺸﺎن‬

‫دوزخ اﺳﺖ و ﭼﻪ ﺑﺪﺳﺮﻧﻮﺷﺖ و ﭼﻪ زﺷﺖ ﺟﺎﯾﮕﺎھﯽ اﺳﺖ«!‪.‬‬ ‫‪ -١‬ﻓﯽ ﻇﻼل اﻟﻘﺮآن‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۹۱۱‬‬

‫‪٦٧٠‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫و ﺧﺪاوﻧﺪ از ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز ﻣﯿﺖ آﻧﮫﺎ و اﯾﺴﺘﺎدن ﺑﺮ ﻗﺒﺮھﺎﯾﺸﺎن ﻧﮫﯽ ﮐﺮده اﺳﺖ؛‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َ َ ْ َّ‬ ‫َ َ ُ َ ّ َ ٰٓ َ ّ ۡ ُ َّ َ‬ ‫� َ� ۡ‬ ‫ات �بَ ٗدا َو� َ� ُق ۡم َ ٰ‬ ‫﴿و� تص ِل � أح ٖد مِنهم م‬ ‫�ه ِۖ ٓۦ إِ� ُه ۡم �ف ُروا ب ِٱ�ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ َ ُ ْ َ ُ ۡ َٰ ُ َ‬ ‫َو َر ُس ِ‬ ‫سقون‪] ﴾٨٤‬اﻟﺘﻮﺑﺔ‪.[۸۴ :‬‬ ‫و�ِۦ وماتوا وهم � ِ‬ ‫ً‬ ‫»ھﺮﮔﺎه ﯾﮑﯽ از آﻧﺎن ُﻣﺮد‪ ،‬اﺻﻼ ﺑﺮ او ﻧﻤﺎز ﻣﺨﻮان و ﺑﺮ ﺳﺮ ﮔﻮرش ﻧﺎﯾﺴﺖ؛ ﭼﺮاﮐﻪ آﻧﺎن ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺪا و ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺑﺎور ﻧﺪاﺷﺘﻪاﻧﺪ و در ﺣﺎﻟﯽ ﻣﺮدهاﻧﺪ ﮐﻪ از دﯾﻦ ﺧﺪا و ﻓﺮﻣﺎن اﻟﻠﻪ ﺧﺎرج‬

‫ﺑﻮدهاﻧﺪ«‪.‬‬ ‫و ﺧﺪاوﻧﺪ آن دوﺳﺘﯽ را ﻣﻌﺘﺒﺮ و ارزﺷﻤﻨﺪ ﻣﯽداﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺻﻔﺖ اﯾﻤﺎن ھﻤﺎھﻨﮓ اﺳﺖ‬ ‫و ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﯿﺎن ﻧﻤﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﺎ ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ دوﺳﺘﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪:‬‬ ‫َّ َ َ ُّ ُ ُ َّ ُ َ َ ُ ُ ُ َ َّ َ َ َ ُ ْ َّ َ ُ ُ َ َّ َ َ ۡ ُ َ‬ ‫َ َ‬ ‫لصل ٰوة َو ُ�ؤتون ٱ َّلزك ٰوة‬ ‫﴿إِ�ما و ِ��م ٱ� ورسو�ۥ وٱ�ِين ءامنوا ٱ�ِين يقِيمون ٱ‬ ‫ْ َ َّ‬ ‫َ ُ ۡ َٰ ُ َ‬ ‫َّ ُ‬ ‫ون‪َ ٥٥‬و َمن َ� َت َو َّل ٱ َّ َ‬ ‫� َو َر ُس َ ُ‬ ‫و�ۥ َوٱ َّ� َ‬ ‫ِين َء َام ُنوا فإِن ح ِۡز َب ٱ�ِ ه ُم‬ ‫وهم �كِع‬ ‫َۡ ُ َ‬ ‫ٱل�ٰل ِبون‪] ﴾٥٦‬اﻟﻤﺎﺋﺪة‪.[۵۶-۵۵ :‬‬ ‫»ﺗﻨﮫﺎ ﺧﺪا و ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ و ﻣﺆﻣﻨﺎﻧﯽ ﯾﺎور و دوﺳﺖ ﺷﻤﺎﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﺎﺷﻌﺎﻧﻪ و ﺧﺎﺿﻌﺎﻧﻪ ﻧﻤﺎز را ﺑﻪ‬ ‫ﺟﺎی ﻣﯽآورﻧﺪ و زﮐﺎت ﻣﺎل ﺑﺪر ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ھﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ و ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ او و ﻣﺆﻣﻨﺎن را‬ ‫ﺑﻪ دوﺳﺘﯽ و ﯾﺎری ﺑﭙﺬﯾﺮد‪) ،‬از زﻣﺮۀ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮب اﻟﻠﻪ اﺳﺖ( ﺑﯽﺗﺮدﯾﺪ ﺣﺰب اﻟﻠﻪ ﭘﯿﺮوز‬

‫اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج درﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ آﻧﮫﺎ ﻓﻘﻂ ﻣﯽﺑﺎﯾﺴﺖ ﺑﺎ رھﺒﺮﺷﺎن‬ ‫دوﺳﺘﯽ ﺑﻮرزﻧﺪ و ﻋﻘﯿﺪۀ ﺧﻮﯾﺶ را ﺧﺎﻟﺺ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و ﺑﺮای اﻋﺘﻼی ﮐﻠﻤﻪ اﻟﻠﻪ ﺟﮫﺎد ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ؛‬ ‫ﭘﺲ آﻧﮫﺎ ھﻤﻪ اﯾﻦ ﻣﻮارد را در وﺟﻮد ﺧﻮد ﻣﺤﻘﻖ ﻧﻤﻮدﻧﺪ و زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮد را ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺎس‬ ‫ﻣﻨﻄﺒﻖ ﻧﻤﻮدﻧﺪ و اﯾﻦ ﻣﻮارد را اﺟﺮا ﻧﻤﻮدﻧﺪ؛ ﭘﺲ آﻧﮫﺎ دوﺳﺘﯽ ﺧﻮد را ﺧﺎﻟﺺ و از‬ ‫آﻻﯾﺶھﺎ ﭘﺎک ﮔﺮداﻧﺪه و آن را ﺑﺮای ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش و ﻣﺆﻣﻨﺎن ﮔﺮداﻧﺪﻧﺪ و ﺗﺎرﯾﺦ آﻧﮫﺎ‬ ‫ﺳﺮﺷﺎر از ﻣﻮاﺿﻊ زﯾﺒﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ اﯾﻦ دﻻﻟﺖ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ آﻧﮫﺎ ﻓﮫﻢ ﻋﻤﯿﻘﯽ از ﻣﻮﺿﻮع‬ ‫وﻻء و دوﺳﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ آﻧﮫﺎ ﺑﺨﺸﯿﺪه ﺷﺪه ﺑﻮد ﺗﺎ ﺻﺮف دﯾﻦ و ﻋﻘﯿﺪه و ﺑﺮادران و‬ ‫ﭘﺮوردﮔﺎرﺷﺎن ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬داﺷﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﯿﻤﺎن ﺑﺮادری ﮐﻪ ﻣﯿﺎن ﻣﮫﺎﺟﺮان و اﻧﺼﺎر اﻧﺠﺎم ﺷﺪ‪ ،‬ﻋﻘﯿﺪهای ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﭘﺬﯾﺮش‬ ‫اﺳﻼم‪ ،‬ﺑﻪ آن رﺳﯿﺪه ﺑﻮدﻧﺪ؛ ﭘﺲ اﯾﺠﺎد ﭘﯿﻤﺎن ﺑﺮادری ﻣﯿﺎن دو ﺷﺨﺺ ﮐﻪ ھﺮ ﯾﮏ از آﻧﺎن‬ ‫دارای ﻓﮑﺮ ﯾﺎ ﻋﻘﯿﺪهای اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻋﻘﯿﺪۀ ﺑﺮادرش ﻣﺨﺎﻟﻒ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺮی ﺑﺎﻃﻞ و ﻣﺮدود‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٦٧١‬‬

‫اﺳﺖ ﺑﻪ ﺧﺼﻮص اﮔﺮ آن ﻓﮑﺮ و ﻋﻘﯿﺪه ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪای ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﺧﻮد را وادار ﻧﻤﺎﯾﺪ ﺗﺎ‬ ‫در زﻧﺪﮔﯽ ﻋﻤﻠﯽ ﺳﻠﻮک و رﻓﺘﺎر ﻣﺸﺨﺼﯽ داﺷﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻋﻘﯿﺪۀ اﺳﻼﻣﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫اﮐﺮم ج از ﺳﻮی ﺧﺪاوﻧﺪ آورده ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﺘﻮن ﻓﻘﺮات ﺑﺮادری را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽداد‪ .‬اﮔﺮ اﯾﻦ‬ ‫دﯾﻦ‪ ،‬ھﻤﻪ ﻣﺮدم را در ﻣﺼﺎف ﻋﺒﻮدﯾﺖ‪ ،‬ﺧﺎﻟﺺ ﺑﺮای ﺧﺪا ﯾﮑﯽ ﻗﺮار ﻣﯽداد‪ ،‬ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ‬ ‫ھﯿﭻ اﻣﺘﯿﺎزی ﺑﻪ ﺟﺰ اﻣﺘﯿﺎز ﺗﻘﻮا و ﻋﻤﻞ ﺻﺎﻟﺢ را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬ﭘﺲ ﻧﺒﺎﯾﺪ اﻧﺘﻈﺎر داﺷﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺮادری و ھﻤﮑﺎری و اﯾﺜﺎر ﻣﯿﺎن ﻣﺮدﻣﺎﻧﯽ ﺣﺎﮐﻢ ﺷﻮد ﮐﻪ اﻓﮑﺎر و ﻋﻘﯿﺪهھﺎی ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ‬ ‫آﻧﮫﺎ را ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﮐﺮده اﺳﺖ؛ ﭘﺲ ھﺮ ﯾﮏ از آﻧﮫﺎ ﺑﺮده و اﻣﯿﺮ ھﻮا و ھﻮس و اﻣﯿﺎل و ﺗﮑﺒﺮ‬ ‫ﺧﻮد ﺑﺎﺷﺪ ‪.١‬‬ ‫‪ -۲‬ﻣﺤﺒﺖ در راه ﺧﺪا اﺳﺎس ﺑﻨﯿﺎن ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺪﻧﯽ‬ ‫ﺑﺮادری ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﺤﺒﺖ در راه ﺧﺪا از ﻗﻮیﺗﺮﯾﻦ ﭘﺎﯾﻪھﺎ و ﭘﺸﺘﻮاﻧﻪھﺎ در ﺑﻨﺎی اﻣﺖ‬

‫اﺳﻼم اﺳﺖ و ھﺮ ﮔﺎه اﯾﻦ ﭘﺎﯾﻪ ﺳﺴﺖ ﺷﻮد‪ ،‬ﮐﯿﺎن اﻣﺖ اﺳﻼم از ھﻢ ﻣﯽﭘﺎﺷﺪ و از ﺑﯿﻦ‬ ‫ﻣﯽرود ‪ .٢‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﮐﻮﺷﯿﺪ ﺗﺎ ﻣﻔﺎھﯿﻢ دوﺳﺘﯽ ﺑﺮای ﺧﺪا را در ﺟﺎﻣﻌﮥ‬ ‫ﺟﺪﯾﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬ﻣﺤﮑﻢ و رﯾﺸﻪدار ﻧﻤﺎﯾﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺧﺪاوﻧﺪ در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ‬ ‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﮐﺠﺎ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﻦ ﺑﺎ ھﻤﺪﯾﮕﺮ دوﺳﺘﯽ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ؛ اﻣﺮوز آﻧﺎن‬ ‫را زﯾﺮ ﺳﺎﯾﻪ ﺧﻮد ﺟﺎی ﻣﯽدھﻢ؛ روزی ﮐﻪ ﺳﺎﯾﻪای ﺟﺰ ﺳﺎﯾﻪ ﻣﻦ وﺟﻮد ﻧﺪارد« ‪.٣‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪ :‬ﻣﺤﺒﺖ ﻣﻦ ﺑﺮای ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای رﺿﺎی‬ ‫ﻣﻦ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ دوﺳﺘﯽ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬واﺟﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ وﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﻦ ﺑﺎ ھﻢ ﭘﯿﻮﻧﺪ‬ ‫ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪی و ﺑﺮادری را ﺑﺮﻗﺮار ﻣﯽدارﻧﺪ‪ ،‬ﺳﺰاوار ﻣﺤﺒﺖ ﻣﻦ ھﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﺤﺒﺖ‬ ‫ﻣﻦ ﺑﺮای ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در راه ﻣﻦ ﺑﺮای ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺧﺮج ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬واﺟﺐ ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻨﮫﺎ ﺑﺮ‬ ‫ﻣﻨﺒﺮھﺎﯾﯽ از ﻧﻮر ﻗﺮار دارﻧﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان و ﺻﺪﯾﻘﺎن و ﺷﮫﯿﺪان ﺑﻪ آﻧﮫﺎ رﺷﮏ ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ« ‪.٤‬‬ ‫ﭘﺲ رھﻨﻤﻮدھﺎی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‪ ،‬اﺻﺤﺎب و ﯾﺎراﻧﺶ را ﺑﺮ ﻣﻌﺎﻧﯽ و دوﺳﺘﯽ و‬ ‫ھﻤﺒﺴﺘﮕﯽ و ھﻤﮑﺎری و اﺣﺘﺮام ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻣﯽﻧﻤﻮد‪ .‬از اﯾﻦ رو ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ ﺧﻮد را‬ ‫ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﻓﻘﯿﺮ ﻧﻤﯽداﻧﺴﺖ و ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ ﻣﺤﮑﻮم ﺑﺮﺗﺮی ﻧﻤﯽﺟﺴﺖ و ﻗﻮی ﻧﯿﺰ ﺧﻮد را از‬ ‫‪ -١‬ﻓﻘﻪ اﻟﺴﯿﺮة‪ ،‬ﺑﻮﻃﯽ‪ ،‬ص ‪.۱۵۶‬‬ ‫‪ -٢‬ﻣﺤﻤﺪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ‪ ،‬ﻋﺮﺟﻮن‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪.۱۲۹‬‬ ‫‪ -٣‬ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺒﺮ واﻟﺼﻠﺔ‪ ،‬اﻵداب‪ ،‬ﺷﻤﺎرۀ ‪.۲۵۶۶‬‬ ‫‪ -٤‬ﻣﺴﻨﺪ اﺣﻤﺪ‪ ،‬از ﺣﺪﯾﺚ ﻣﻌﺎذ ﺑﻦ ﺟﺒﻞ‪ ،‬ج ‪ ،۵‬ص ‪.۲۲۹‬‬

‫‪٦٧٢‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﺿﻌﯿﻒ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﻗﺮار ﻧﻤﯽداد و ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮرت دوﺳﺘﯽ ﺑﺮای ﺧﺪا در ﺟﺎﻣﻌﮥ ﺟﺪﯾﺪ ﻣﺪﯾﻨﻪ‪ ،‬اﺛﺮ‬ ‫ﻣﮫﻤﯽ ﺑﺮ ﺟﺎی ﮔﺬاﺷﺖ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ از اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ س رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬ ‫»اﺑﻮﻃﻠﺤﻪ ازھﻤﻪ اﻧﺼﺎر در ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻧﺨﻞ ﺑﯿﺸﺘﺮی داﺷﺖ و ﻣﺤﺒﻮبﺗﺮﯾﻦ اﻣﻮاﻟﺶ »ﺑﯿﺮﺣﺎء«‬ ‫ﺑﻮد ﮐﻪ روﺑﺮوی ﻣﺴﺠﺪ ﻗﺮار داﺷﺖ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ وارد آن ﻣﯽﺷﺪ و از آب ﮔﻮارای آن‬ ‫ﻣﯽﻧﻮﺷﯿﺪ و ﺑﺎ ﻧﺰول اﯾﻦ آﯾﻪ‪:‬‬ ‫ُ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ُّ َ‬ ‫� َح َّ‬ ‫﴿لَن َ� َنالُوا ْ ٱ ۡل َّ‬ ‫�ءٖ فَإ َّن ٱ َّ َ‬ ‫� تُنفِ ُقوا م َّ‬ ‫ون َو َما تُنفِ ُقوا مِن ۡ‬ ‫ٰ‬ ‫� بِهِۦ‬ ‫ِب‬ ‫�‬ ‫ا‬ ‫ِم‬ ‫ۚ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َعل ‪ٞ‬‬ ‫ِيم‪] ﴾٩٢‬آل ﻋﻤﺮان‪.[۹۲ :‬‬ ‫»ﺑﻪ ﻧﯿﮑﯽ دﺳﺖ ﻧﻤﯽﯾﺎﺑﯿﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ آﻧﮑﻪ از آﻧﭽﻪ دوﺳﺖ ﻣﯽدارﯾﺪ‪ ،‬ﺑﺒﺨﺸﯿﺪ و ھﺮﭼﻪ را‬

‫ﺑﺒﺨﺸﯿﺪ ﺧﺪا ﺑﺮ آن آ ﮔﺎه اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫ۡ‬ ‫ْ‬ ‫اﺑﻮﻃﻠﺤﻪ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا! ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ ﴿ :‬لن َ� َنالُوا ٱل َّ‬ ‫� َح َّ ٰ‬ ‫�‬ ‫ِ‬ ‫ُ ُ ْ‬ ‫ُ َ‬ ‫ون﴾ ‪ ...‬و ﻣﻦ از ھﻤﮥ اﻣﻮاﻟﻢ »ﺑﯿﺮﺣﺎء« را ﺑﯿﺸﺘﺮ دوﺳﺖ دارم و اﮐﻨﻮن آن را‬ ‫تنفِقوا م َِّما � ُِّب ۚ‬

‫ﺑﺮای ﺧﺪا ﺻﺪﻗﻪ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻢ؛ اﻣﯿﺪوارم ﮐﻪ ﺟﺰو ﻧﯿﮑﯽھﺎی ﻣﻦ و ذﺧﯿﺮهای ﺑﺎﺷﺪ ﻧﺰد ﺧﺪا«‪ .‬و‬

‫ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﮔﻔﺖ‪ :‬آن را ھﺮ ﺟﺎ ﮐﻪ ﺻﻼح ﻣﯽداﻧﯽ‪ ،‬اﻧﻔﺎق ﮐﻦ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﭼﻪ ﻣﺎل ﺳﻮدﻣﻨﺪی! ﻣﺎل ﺳﻮدﻣﻨﺪی! ﺳﭙﺲ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻣﻦ آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﮔﻔﺘﯽ‪ ،‬ﺷﻨﯿﺪم‬ ‫و ﻧﻈﺮ ﻣﻦ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ آن را ﺑﺮای ﻣﺼﺮف ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان ﺧﻮد ﻗﺮار دھﯽ؛ ﭘﺲ اﺑﻮﻃﻠﺤﻪ‬ ‫آن را ﻣﯿﺎن ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان و ﻋﻤﻮزادﮔﺎن ﺧﻮد ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﺎن ﺑﻦ ﻋﻮف ﻧﯿﺰ از اﯾﻦ ﻣﻌﺎﻧﯽ واﻻ ﺑﺮای ﻣﺎ ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬ ‫وﻗﺘﯽ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ آﻣﺪﯾﻢ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﯿﻦ ﻣﻦ و ﺳﻌﺪ ﺑﻦ رﺑﯿﻊ ﭘﯿﻤﺎن ﺑﺮادری ﺑﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﺳﻌﺪ ﺑﻦ رﺑﯿﻊ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ از ھﻤﮥ اﻧﺼﺎر ﻣﺎل و داراﯾﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮی دارم و ﻧﺼﻒ آن را ﺑﻪ ﺗﻮ‬ ‫ﻣﯽدھﻢ و ﻋﻼوه ﺑﺮ آن ھﺮ ﯾﮏ از ھﻤﺴﺮاﻧﻢ را ﮐﻪ دوﺳﺖ داری‪ ،‬آن را ﻃﻼق ﻣﯽدھﻢ و‬ ‫ﭘﺲ از اﺗﻤﺎم ﻋﺪهاش‪ ،‬ﺑﺎ آن ازدواج ﮐﻦ‪.‬‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﺑﻪ ﻣﺎل ﺗﻮ ﻧﯿﺎزی ﻧﺪارم‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺎزاری ھﺴﺖ ﮐﻪ در آن ﺗﺠﺎرت و‬ ‫داد و ﺳﺘﺪ ﺻﻮرت ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬ﻣﺮا ﺑﻪ آن راھﻨﻤﺎﺋﯽ ﮐﻦ‪ .‬او ﺑﺎزار ﻗﯿﻨﻘﺎع ‪ ١‬را ﺑﻪ ﻣﻦ ﻣﻌﺮﻓﯽ‬ ‫ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺻﺒﺢ ﻓﺮدا ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﺎن ﺑﻪ ﺑﺎزار رﻓﺖ و ﮐﺸﮏ و روﻏﻦ آورد‪ .‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺳﭙﺲ‬ ‫ھﻤﭽﻨﺎن ﺑﻪ رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺑﺎزار و ﺗﺠﺎرت اداﻣﻪ داد‪ .‬دﯾﺮی ﻧﭙﺎﯾﯿﺪ ﮐﻪ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ در ﺣﺎﻟﯽ آﻣﺪ‬ ‫‪ -١‬ﻗﯿﻨﻘﺎع‪ ،‬ﻗﺒﯿﻠﻪای از ﯾﮫﻮد اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎزار ﺑﻪ آﻧﮫﺎ ﻧﺴﺒﺖ داده ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٦٧٣‬‬

‫ﮐﻪ ﻟﺒﺎﺳﮫﺎﯾﺶ ﻣﻌﻄﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ازدواج ﮐﺮدهای؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻠﻪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺑﺎ‬ ‫ﭼﻪ ﮐﺴﯽ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺎ زﻧﯽ از اﻧﺼﺎر‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد ﭼﻘﺪر )ﻣﮫﺮﯾﻪ( دادی؟ ﮔﻔﺖ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﯾﮏ‬ ‫ھﺴﺘﻪ ﺧﺮﻣﺎ از ﻃﻼ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬وﻟﯿﻤﻪ ﺑﺪه؛ ﺣﺘﯽ اﮔﺮ ﯾﮏ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﺑﺎﺷﺪ ‪.١‬‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﺎن ﺑﻦ ﻋﻮف س در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﺨﺎوت و ﺑﺰرﮔﻮاری ﺳﻌﺪ ﺑﻦ رﺑﯿﻊ‪ ،‬از ﺧﻮد ﻋﺰت‬ ‫ﻧﻔﺲ و ﺑﺰرﮔﻮاری ﻧﺸﺎن داد و اﯾﻦ ﻋﺰت ﻧﻔﺲ و ﺑﺰرﮔﻮاری ﺗﻨﮫﺎ ﺑﻪ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﺎن ﺑﻦ ﻋﻮف‬ ‫اﺧﺘﺼﺎص ﻧﺪاﺷﺖ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺴﯿﺎری از ﻣﮫﺎﺟﺮان ﻣﺪت اﻧﺪﮐﯽ در ﺧﺎﻧﻪھﺎی ﺑﺮادران اﻧﺼﺎر ﺧﻮد‬ ‫ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ؛ ﺳﭙﺲ ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﻪ ﮐﺎر و ﮐﺴﺐ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ و ﺑﺮای ﺧﻮد ﺧﺎﻧﻪھﺎﯾﯽ ﺧﺮﯾﺪﻧﺪ و ﻣﺨﺎرج‬ ‫ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻋﮫﺪه ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ اﯾﻦ اﻓﺮاد اﺑﻮﺑﮑﺮ و ﻋﻤﺮ و ﻋﺜﻤﺎن و دﯾﮕﺮان ش ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ -۳‬ﺧﯿﺮﺧﻮاھﯽ ﻣﯿﺎن ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺧﺪا ﺑﺮادر ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‬ ‫ﻣﻮاﺧﺎت و ﺑﺮادری اﺛﺮ ﻣﮫﻤﯽ در اﯾﺠﺎد ﺧﯿﺮﺧﻮاھﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﯿﻦ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ داﺷﺖ‪.‬‬

‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﯿﻦ ﺳﻠﻤﺎن و اﺑﻮدرداء‪ ،‬ﭘﯿﻤﺎن ﺑﺮادری ﺑﺴﺖ‪ .‬ﺳﻠﻤﺎن ﺑﻪ دﯾﺪار اﺑﻮدرداء‬ ‫رﻓﺖ و ھﻤﺴﺮش را در ﺣﺎﻟﺘﯽ ﻣﺸﺎھﺪه ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﻟﺒﺎسھﺎی ﮐﮫﻨﻪ و ﻗﯿﺎﻓﮥ ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺒﯽ دارد‪.‬‬ ‫ﺳﻠﻤﺎن ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺗﻮ را ﭼﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺮادرت اﺑﻮدرداء ﻧﯿﺎز ﺑﻪ دﻧﯿﺎ ﻧﺪارد‪ .‬ﺳﭙﺲ‬ ‫اﺑﻮدرداء آﻣﺪ و ﺑﺮای او ﻏﺬاﯾﯽ درﺳﺖ ﮐﺮد و ﺑﻪ ﺳﻠﻤﺎن ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺨﻮر؛ زﯾﺮا ﻣﻦ روزه‬ ‫ھﺴﺘﻢ‪ .‬ﺳﻠﻤﺎن ﮔﻔﺖ ﺗﺎ ﺗﻮ ﻧﺨﻮری ﻣﻦ ﻧﻤﯽﺧﻮرم‪ .‬ﺳﻠﻤﺎن ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭘﺲ او ﻏﺬا ﺧﻮرد‪،‬‬ ‫وﻗﺘﯽ ﺷﺐ ﺷﺪ اﺑﻮدرداء ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ .‬ﺳﻠﻤﺎن ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺨﻮاب ﭘﺲ او ﺧﻮاﺑﯿﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﭙﺲ ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﻮد و ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺨﻮاب وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺷﺐ ﺑﻪ آﺧﺮ رﺳﯿﺪ‪،‬‬ ‫ﺳﻠﻤﺎن ﮔﻔﺖ‪ :‬اﻻن ﺑﻠﻨﺪ ﺷﻮ و ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮان؛ ﺳﭙﺲ ﺳﻠﻤﺎن ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﺮوردﮔﺎرت ﺑﺮ ﺗﻮ ﺣﻘﯽ‬ ‫دارد و ﺟﺎن و وﺟﻮدت ﺑﺮ ﺗﻮ ﺣﻘﯽ دارد و ﺧﺎﻧﻮادهات ﺑﺮ ﺗﻮﺣﻘﯽ دارد؛ ﭘﺲ ﺑﻪ ھﺮ ﺻﺎﺣﺐ‬ ‫ﺣﻖ‪ ،‬ﺣﻘﺶ را ﺑﺪه‪ .‬اﺑﻮدرداء ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج آﻣﺪ و ﺟﺮﯾﺎن را ﺑﺮاﯾﺶ ﺑﺎزﮔﻮ ﮐﺮد‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺳﻠﻤﺎن راﺳﺖ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ‪.٢‬‬ ‫اﻧﺼﺎر ﺑﺎ ﺑﺮادراﻧﺸﺎن ﻣﮫﺎﺟﺮﯾﻦ ﭘﯿﻤﺎن ﻣﻮاﻻه ﺑﺴﺘﻨﺪ و ﺷﺎھﺪ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫آﻧﺎن را ﺑﺮ ﺧﻮد ﺗﺮﺟﯿﺢ دادﻧﺪ و اﯾﻦ ﮔﻮاھﯽ ﺑﺮ ﺻﺪق ﻣﺤﺒﺖ و ﻗﺪرت اﯾﻤﺎﻧﺸﺎن اﺳﺖ‪ ،‬و ﻣﻦ‬ ‫ﻧﻤﻮﻧﻪھﺎی اﯾﺪهآﻟﯽ از اﻧﺼﺎر را ﻣﻮاﻓﻘﺖ و ھﻤﺮاھﯽ اﻧﺼﺎر ﻣﺸﺎھﺪه ﮐﺮدهام ﮐﻪ ﺗﺄﺛﯿﺮ‬

‫‪ -١‬ﺑﺨﺎری‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺒﯿﻮع‪ ،‬ﺷﻤﺎرۀ ‪.۲۰۴۸‬‬ ‫‪ -٢‬ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎری‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺼﻮم‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،۱۹۶۸‬ج ‪ ،۴‬ص ‪.۲۰۹‬‬

‫‪٦٧٤‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﺷﮕﺮﻓﯽ ﻧﻔﻮس ﻣﮫﺎﺟﺮﯾﻦ ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬از اﺑﻮھﺮﯾﺮه س رواﯾﺖ ﺷﺪه ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪) :‬اﻧﺼﺎر ﺑﻪ‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﮔﻔﺘﻨﺪ ﮐﻪ درﺧﺘﺎن ﺧﺮﻣﺎ را ﺑﯿﻦ ﻣﺎ و ﺑﺮادراﻧﻤﺎن ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﻦ(‪.‬‬ ‫‪ -۴‬از اﺑﻮھﺮﯾﺮه س رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺼﺎر ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬درﺧﺘﺎن ﺧﺮﻣﺎ را‬ ‫ﻣﯿﺎن و ﻣﺎ ﺑﺮادران ﻣﺎ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﻦ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺖ‪ .‬اﻧﺼﺎر ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺷﻤﺎ ﮐﺎر‬ ‫ﮐﻨﯿﺪ و ﻣﺎ ﺷﻤﺎ را در ﻣﯿﻮهھﺎ ﺷﺮﯾﮏ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﭘﺬﯾﺮای اﯾﻦ اﻣﺮ ھﺴﺘﯿﻢ ‪.١‬‬

‫اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺼﺎر ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﭘﯿﺸﻨﮫﺎد ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ‬ ‫اﻣﻮاﻟﺸﺎن را ﻣﯿﺎن آﻧﮫﺎ و ﺑﺮادران ﻣﮫﺎﺟﺮﺷﺎن ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺖ و‬ ‫اراده ﻧﻤﻮد ﺗﺎ اﻗﺪاﻣﯽ اﻧﺠﺎم دھﺪ ﮐﻪ ھﻢ ﺑﺎ ﻣﮫﺎﺟﺮان اﺣﺴﺎس ھﻤﺪردی ﻧﻤﺎﯾﺪ و ھﻢ ﺣﻘﯽ‬ ‫از اﻧﺼﺎر ﺑﺎ از دﺳﺖ رﻓﺘﻦ اﻣﻮاﻟﺸﺎن ﺿﺎﯾﻊ ﻧﮕﺮدد؛ ﭘﺲ اﻧﺼﺎر ﺑﻪ ﻣﮫﺎﺟﺮان ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺷﻤﺎ ﮐﺎر‬ ‫آﺑﯿﺎری و رﺳﯿﺪﮔﯽ ﺑﻪ درﺧﺘﺎن را اﻧﺠﺎم دھﯿﺪ و ﻣﺎ ﺷﻤﺎ را در ﺛﻤﺮ و ﻣﯿﻮه آن ﺷﺮﯾﮏ‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ .‬وﻗﺘﯽ اﯾﻦ را ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج اﯾﻦ رأی را از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻧﯿﺎز ﻣﮫﺎﺟﺮان را‬ ‫ﺑﺮآورده ﻣﯽﻧﻤﻮد و ھﻢ ﺑﺎری از دوش اﻧﺼﺎر ﺑﺮﻣﯽداﺷﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬آن را ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ و ﺗﺄﯾﯿﺪ‬ ‫ﮐﺮد و ھﻤﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺷﻨﯿﺪﯾﻢ و اﻃﺎﻋﺖ ﮐﺮدﯾﻢ ‪.٢‬‬ ‫ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ اﻧﺼﺎر ﺑﻪ ﮐﺎر و ﺗﻼش ﻣﯽﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ و ﻣﮫﺎﺟﺮان را در ﺛﻤﺮ و ﻣﺤﺼﻮل‬ ‫ﺷﺮﯾﮏ ﻣﯽﻧﻤﻮدﻧﺪ و ﺷﺎﯾﺪ ھﻢ ﻣﮫﺎﺟﺮان ھﻨﮕﺎم ﮐﺎر ﺑﻪ ﮐﻤﮏ آﻧﺎن ﻣﯽﺷﺘﺎﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﮐﺎر‬ ‫اﺻﻠﯽ و ﻋﻤﺪه را اﻧﺼﺎر اﻧﺠﺎم ﻣﯽدادﻧﺪ و ﻣﮫﺎﺟﺮان از ﮐﺎر اﻧﺼﺎر و ﻣﻮاﺿﻊ واﻻی آﻧﮫﺎ در‬ ‫اﯾﺜﺎرو ﺑﺨﺸﺶ ﺗﺸﮑﺮ ﮐﺮدﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا! ﻣﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﻨﮫﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﺳﺮاغ‬ ‫ﻧﺪارﯾﻢ ﮐﻪ ﮐﺎر ﺑﮑﻨﻨﺪ از ﻣﺎ ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ و ﭘﺎداش ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯽدھﻨﺪ؛ آﻧﺎن زﺣﻤﺖ ﮐﺎر را از ﻣﺎ‬ ‫ﺑﺮداﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ در آﺳﺎﯾﺶ و ﻣﺤﺼﻮل ﻣﺎ را ﺷﺮﯾﮏ ﺧﻮد ﺳﺎﺧﺘﻪاﻧﺪ ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺑﯿﻢ آن‬ ‫ﻣﯽرود ﮐﻪ ھﻤﮥ اﺟﺮ و ﭘﺎداش را ﺑﺒﺮﻧﺪ‪ .‬رﺳﻮل ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻧﻪ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ آﻧﺎن را‬ ‫ﺑﺴﺘﺎﯾﯿﺪ و ﺑﺮای آﻧﺎن دﻋﺎ ﮐﻨﯿﺪ )ﺷﻤﺎ ھﻢ ﭘﺎداش ﺧﻮاھﯿﺪ ﮔﺮﻓﺖ( ‪.٣‬‬ ‫اﺷﺎرۀ ﻣﮫﺎﺟﺮان ﺑﻪ اﺟﺮ اﺧﺮوی ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﺗﺼﻮر ﻋﻤﯿﻖ آﻧﮫﺎ از زﻧﺪﮔﯽ آﺧﺮت و ﻣﺴﻠﻂ‬ ‫ﺑﻮدن اﯾﻦ ﺗﺼﻮر ﺑﺮ اﻧﺪﯾﺸﮥ آﻧﮫﺎﺳﺖ ‪ ٤‬ﺑﺎری ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ درﺻﺪد ﺟﺒﺮان‬ ‫‪ -١‬ھﻤﺎن‪ ،‬اﻟﻤﺰارﻋﻪ‪ ،‬ﺷﻤﺎرۀ ‪.۲۳۲۵‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺘﺎرﯾﺦ اﻻﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ج ‪ ،۴‬ص ‪.۳۰‬‬ ‫‪ -٣‬ﻣﺴﻨﺪ اﺣﻤﺪ‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪ – ۲۰۱ – ۲۰۰‬اﺑﻦ ﺷﯿﺒﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۹‬ص ‪ ،۶۸‬ﺷﻤﺎرۀ ‪.۶۵۶۱‬‬ ‫‪ -٤‬اﻟﺘﺎرﯾﺦ اﻻﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﺣﻤﯿﺪی‪ ،‬ج ‪ ،۴‬ص ‪.۴۰۶‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٦٧٥‬‬

‫ﺧﻮﺑﯿﮫﺎ و ﺑﺰرﮔﯿﮫﺎی اﻧﺼﺎر ﺑﺮآﯾﺪ‪ ،‬از اﯾﻦ رو اراده ﮐﺮد ﮐﻪ درآﻣﺪ ﺑﺤﺮﯾﻦ را ﺑﻪ آﻧﺎن ﺑﺒﺨﺸﺪ‪،‬‬ ‫ّاﻣﺎ آﻧﮫﺎ ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺘﻨﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬در ﺻﻮرﺗﯽ آن را ﻣﯽﭘﺬﯾﺮﯾﻢ ﮐﻪ ھﻤﺎﻧﻨﺪ آﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﯽﺑﺨﺸﯽ‬ ‫ﺑﺮادران اﻧﺼﺎر ﻣﺎ ﻧﯿﺰ از آن ﺑﺮﺧﻮردار ﮔﺮدﻧﺪ ‪.١‬‬ ‫اﯾﻦ ﭘﯿﻤﺎن ﺑﺮادری اھﺪاف ﺧﻮد را ﻣﺤﻘﻖ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از ﺟﻤﻠﻪ اھﺪاف آن از ﺑﯿﻦ‬ ‫ﺑﺮدن وﺣﺸﺖ ﻏﺮﺑﺖ ﻣﮫﺎﺟﺮان ﺑﻮد؛ ﭼﺮاﮐﻪ آﻧﺎن ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺟﺪاﯾﯽ از ﺧﺎﻧﻮاده و‬ ‫ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان ﺧﻮد اﺣﺴﺎس ﻏﺮﯾﺒﯽ ﻧﮑﻨﻨﺪ و اﻧﺲ ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ و ﻧﯿﺰ ﭘﯿﻤﺎن اﺧﻮت ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﺗﺎ‬ ‫آﻧﮫﺎ ﺑﻪ ﺣﻤﺎﯾﺖ وﯾﺎری ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﺮﺧﯿﺰﻧﺪ و ﯾﮑﯽ از اھﺪاف ﺗﺄﺳﯿﺲ دوﻟﺖ اﯾﻦ ﺑﻮد؛ ﭼﺮاﮐﻪ‬ ‫ھﯿﭻ دوﻟﺘﯽ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺷﮑﻞ ﺑﮕﯿﺮد ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺮاﺳﺎس و ﭘﺎﯾﻪ وﺣﺪت ﻣﻠﺖ و اﻧﺴﺠﺎم آن‬ ‫اﺳﺘﻮار ﺑﺎﺷﺪ و وﺣﺪت و ھﻤﺒﺴﺘﮕﯽ ﺑﺪون ﻋﺎﻣﻞ ﺑﺮادری و ﻣﺤﺒﺖ دو ﺟﺎﻧﺒﻪ ﺗﺤﻘﻖ‬ ‫ّ‬ ‫ﻧﻤﯽﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﭘﺲ اﮔﺮ ﻋﻠﺖ اﺻﻠﯽ اﺗﺤﺎد ھﺮ ﮔﺮوھﯽ ﻋﺎﻣﻠﯽ ﻏﯿﺮ از ﭘﯿﻮﻧﺪ دوﺳﺘﯽ و ﺑﺮادری‬ ‫ﺣﻘﯿﻘﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻤﮑﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاﺳﺎس اﺻﻞ و ﻣﺒﺪاﺋﯽ ﻣﺸﺘﺮک ﻣﺘﺤﺪ ﺷﻮﻧﺪ و زﻣﺎﻧﯽ‬ ‫دوﻟﺖ ﺷﮑﻞ ﺧﻮاھﺪ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ اﺗﺤﺎد ﺣﻘﯿﻘﯽ ﺑﯿﻦ اﻣﺖ ﺑﺮﻗﺮار ﮔﺮدد ‪.٢‬‬ ‫‪ -۵‬ارث ﺑﺮدن ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﺑﺮادری‬ ‫ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺸﺮ‪ ،‬رﺧﺪادی ھﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ و ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺣﺎدﺛﻪ اﺳﺘﻘﺒﺎل اﻧﺼﺎر از ﻣﮫﺎﺟﺮان ﺑﺎ‬

‫اﯾﻦ ﻣﺤﺒﺖ و ﺑﺎ اﯾﻦ ﺑﺨﺸﺶ ﺳﺨﺎوﺗﻤﻨﺪاﻧﻪ و ﺑﺎ اﯾﻦ ﻣﺸﺎرﮐﺖ ﻓﻌﺎل و ﺑﺎ اﯾﻦ ﭘﯿﺸﯽ ﮔﺮﻓﺘﻦ‬ ‫از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ در ﺟﺎی دادن وﺑﺮداﺷﺖ ﻣﺸﮑﻼت‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻮد ﻧﺪﯾﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺑﺮادری در‬ ‫زﻧﺪﮔﯽ ﻋﻤﻠﯽ اﺻﺤﺎبش ﺑﻪ وﻗﻮع ﭘﯿﻮﺳﺖ و ارزش و ﻣﺒﺪأ و اﺻﻠﯽ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫اﮐﺮم ج ﻣﯿﺎن آﻧﺎن اﯾﺠﺎد ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﯾﮏ ﺷﻌﺎر ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﺗﻨﮫﺎ ﺑﺮ زﺑﺎنھﺎ ﺟﺎری ﺷﻮد؛ ﺑﻠﮑﻪ‬ ‫ﺣﻘﯿﻘﺘﯽ ﻋﻤﻠﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ واﻗﻌﯿﺖ زﻧﺪﮔﯽ و ﺑﺎ ﺗﻤﺎﻣﯽ رواﺑﻂ ﻣﻮﺟﻮد ﻣﯿﺎن اﻧﺼﺎر و‬ ‫ﻣﮫﺎﺟﺮان درآﻣﯿﺨﺖ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺘﯽ واﻗﻌﯽ ﺑﺮاﺳﺎس اﯾﻦ ﭘﯿﻤﺎن ﺑﺮادری اﯾﺠﺎد‬ ‫ﮐﺮد و اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ را آﻧﮫﺎ ﺑﻪ ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ وﺟﻪ ﻣﻤﮑﻦ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫ﺑﺮاﺳﺎس ھﻤﯿﻦ اﺧﻮت ﻗﺎﻧﻮن ارث را ﺑﻪ ﺟﺎی ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان‪ ،‬ﺑﯿﻦ آﻧﺎن اﯾﺠﺎد ﻧﻤﻮد و اﯾﻦ از‬ ‫ﺣﮑﻤﺖھﺎی ﺗﺸﺮﯾﻊ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ اﺧﻮت اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺗﺠﻠﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﮑﻤﺖ و ﻓﻠﺴﻔﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع آ ﮔﺎھﯽ ﯾﺎﺑﻨﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺮادری و دوﺳﺘﯽ ﻣﻮﺟﻮد ﻣﯿﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻓﻘﻂ ﯾﮏ ﺷﻌﺎر و ﺣﺮف ﻧﯿﺴﺖ؛ ﺑﻠﮑﻪ‬ ‫‪ -١‬ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎری‪ ،‬ﻣﻨﺎﻗﺐ اﻻﻧﺼﺎر‪ ،‬ﺷﻤﺎرۀ ‪.۳۷۹۴‬‬ ‫‪ -٢‬ﻓﯽ ﻇﻼل اﻟﻘﺮآن‪ ،‬ج ‪ ،۶‬ص ‪.۳۵۲۶‬‬

‫‪٦٧٦‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﺣﻘﯿﻘﺘﯽ اﺳﺖ زﻧﺪه ﮐﻪ دارای ﻧﺘﺎﯾﺞ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﺤﺴﻮﺳﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻣﮫﻢﺗﺮﯾﻦ‬ ‫ﭘﺎﯾﻪھﺎی ﻧﻈﺎم ﻋﺪاﻟﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺷﻤﺮده ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺣﮑﻤﺖ ﻧﺴﺦ ﺷﺪن ارث ازﯾﮑﺪﯾﮕﺮ‬ ‫ﺑﺮاﺳﺎس اﺧﻮت اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻈﺎم ﻣﻮروﺛﯽ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از آن ﺣﺎﮐﻢ ﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﺳﺎس ﺑﺮادری‬ ‫اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻮد؛ زﯾﺮا دو ﻧﻔﺮ ﮐﻪ دارای دو دﯾﻦ ﻣﺨﺘﻠﻒ ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬از ھﻤﺪﯾﮕﺮ ارث ﻧﻤﯽﺑﺮﻧﺪ و‬ ‫دوران اول ھﺠﺮت‪ ،‬اﻧﺼﺎر و ﻣﮫﺎﺟﺮان را در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﺧﺎﺻﯽ از ﺗﻌﺎون و ھﻤﯿﺎری و‬ ‫ﻣﮫﺮورزی ﻗﺮار داد؛ ﭼﺮاﮐﻪ ﻣﮫﺎﺟﺮان‪ ،‬ﺧﺎﻧﻪ وﺧﺎﻧﻮاده و اﻣﻮاﻟﺸﺎن را ﺗﺮک ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ و‬ ‫ﻣﮫﻤﺎن ﺑﺮادران اﻧﺼﺎر ﺧﻮد در ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻣﯿﺎن ﻣﮫﺎﺟﺮان و‬ ‫اﻧﺼﺎر ﭘﯿﻤﺎن ﺑﺮادری و اﺧﻮت اﯾﺠﺎد ﮐﺮد ﺗﺎ اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ را ﺗﺤﻘﻖ ﺑﺨﺸﺪ و از ﻣﻘﺘﻀﯿﺎت‬ ‫ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﻣﺬﮐﻮر اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ اﯾﻦ ﺑﺮادری از ﺑﺮادری ﻧﺴﺒﯽ ﻗﻮیﺗﺮ ودارای اﺛﺮ ﺑﯿﺸﺘﺮی‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻘﺮار ﻣﮫﺎﺟﺮان در ﻣﺪﯾﻨﻪ و ﻗﺪرت وﮔﺴﺘﺮش اﺳﻼم‪ ،‬روح اﺳﻼﻣﯽ ﺗﻨﮫﺎ‬ ‫اﺻﻠﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺟﺪﯾﺪ ﻣﺪﯾﻨﻪ را ﺑﻪ ھﻢ ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﯽﮐﺮد ‪.١‬‬ ‫از اﯾﻦ رو وﻗﺘﯽ ﻣﮫﺎﺟﺮان ﺑﺎ ﻓﻀﺎ و ﻣﺤﯿﻂ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺧﻮی ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و راهھﺎی درآﻣﺪ و ﺑﻪ‬ ‫دﺳﺖ آوردن روزی را در آﻧﺠﺎ ﺷﻨﺎﺧﺘﻨﺪ و ﻏﻨﯿﻤﺖھﺎی زﯾﺎدی در ﺟﻨﮓ ﺑﺪر ﺑﻪ دﺳﺖ‬ ‫آوردﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﯿﺎزﺷﺎن را ﺑﺮآورده ﻣﯽﻧﻤﻮد‪ ،‬ﻣﻮﺿﻮع ارث ﺑﺮدن از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﻪ وﺿﻊ ﻃﺒﯿﻌﯽ‬ ‫ﺳﺎﺑﻖ ﮐﻪ ھﻤﺎھﻨﮓ ﺑﺎ ﻓﻄﺮت ﺑﺸﺮی اﺳﺖ؛ ﯾﻌﻨﯽ‪ ،‬ﺑﺮاﺳﺎس ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪی ﻧﺴﺒﯽ ﺑﺮﮔﺸﺖ و‬ ‫ارث ﺑﺮدن ﻣﯿﺎن دو ﺑﺮادر ﻣﺴﻠﻤﺎن )ﻣﮫﺎﺟﺮان و اﻧﺼﺎر( ﺑﺎﻃﻞ ﮔﺮدﯾﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ْ‬ ‫ُ ۡ َ ُْ ْ‬ ‫ُ َ َ َ‬ ‫اج ُروا ْ َو َ‬ ‫ِين َء َام ُنوا ْ ِم ۢن َ� ۡع ُد َو َه َ‬ ‫﴿ َوٱ َّ� َ‬ ‫� ٰ َه ُدوا َم َع� ۡم فأ ْو ٰٓ��ِك مِن� ۚم وأولوا‬ ‫ُ‬ ‫ٱ ۡ�َ ۡر َ‬ ‫ام َ� ۡع ُض ُه ۡم أَ ۡو َ ٰ� ب َب ۡعض � ك َِ�ٰب ٱ َّ�ِ إ َّن ٱ َّ َ‬ ‫� ٍء َعل ُ‬ ‫� ّل َ ۡ‬ ‫ِ‬ ‫ِيم ۢ‪﴾٧٥‬‬ ‫ب‬ ‫�‬ ‫ح‬ ‫ۚ ِ‬ ‫ِ ٖ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫]اﻷﻧﻔﺎل‪.[۷۵ :‬‬

‫»و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﺲ از )ﻧﺰول اﯾﻦ آﯾﺎت( اﯾﻤﺎن آوردهاﻧﺪ و ﻣﮫﺎﺟﺮت ﮐﺮدهاﻧﺪ و ﺑﺎ ﺷﻤﺎ‬ ‫ﺟﮫﺎد ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬آﻧﺎن از زﻣﺮۀ ﺷﻤﺎ ھﺴﺘﻨﺪ و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮﺧﯽ‬

‫ﺑﺮای ﺑﺮﺧﯽ دﯾﮕﺮ ﺳﺰاوارﺗﺮﻧﺪ در ﮐﺘﺎب ﺧﺪا‪ .‬ﺑﯽﮔﻤﺎن ﺧﺪاوﻧﺪ آ ﮔﺎه از ھﺮ ﭼﯿﺰی اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮرت اﯾﻦ آﯾﻪ‪ ،‬ارث ﺑﺮدن از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ را ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻋﻘﺪ اﺧﻮت و ﺑﺮادری اﺳﻼﻣﯽ‬ ‫ﻣﻨﺴﻮخ ﮐﺮد ‪ .٢‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺮادری و ﺧﯿﺮﺧﻮاھﯽ ﻣﯿﺎن ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﻤﺎن اﺧﻮت ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪،‬‬ ‫‪ -١‬ﻓﻘﻪ اﻟﺴﯿﺮة‪ ،‬ﺑﻮﻃﯽ‪ ،‬ص ‪.۲۱۲ – ۲۱۱‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ اﻟﺼﺤﯿﺤﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۲۴۶‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٦٧٧‬‬

‫ھﻤﭽﻨﺎن ﺑﻪ ﺣﺎل ﺧﻮد ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪ ‪ ١‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ داﻧﺸﻤﻨﺪ اﻣﺖ‪ ،‬اﺑﻦ ﻋﺒﺎس‪ ،‬اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ را در‬ ‫ذﯾﻞ اﯾﻦ آﯾﻪ ﺑﯿﺎن ﮐﺮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َّ‬ ‫َ ُّ‬ ‫َ َُۡ َ َ َ ََ ۡ‬ ‫ُ‬ ‫ِ� َج َع ۡل َنا َم َ� ٰ َ َّ َ َ َ ۡ َ َ‬ ‫ِين �ق َدت �يۡ َ� ٰ ُن� ۡم‬ ‫ون وٱ�‬ ‫ان وٱ�قر� ۚ‬ ‫� مِما ترك ٱل� ٰ ِ� ِ‬ ‫ِ‬ ‫﴿ول ٖ‬ ‫َ َ ُ ُ ۡ َ َ ُ ۡ َّ َّ َ َ َ َ َ ٰ ُ ّ‬ ‫� َ ۡ َ ً‬ ‫�ٔاتوهم ن ِصيبه ۚم إِن ٱ� �ن‬ ‫�ءٖ ش ِهيدا‪] ﴾٣٣‬اﻟﻨﺴﺎء‪.[۳۳ :‬‬ ‫� ِ‬ ‫»ﺑﺮای ھﺮ ﯾﮏ )از ﻣﺮدان و زﻧﺎن( وارﺛﺎﻧﯽ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮدﯾﻢ ﺗﺎ از ﻣﯿﺮاث ﭘﺪر و ﻣﺎدر و‬ ‫ﻧﺰدﯾﮑﺎن ﺑﺮﺧﻮردار ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ آﻧﺎن ﭘﯿﻤﺎن ﺑﺴﺘﻪاﯾﺪ‪ ،‬ﺑﮫﺮۀ اﯾﺸﺎن را ﺑﺪھﯿﺪ‪.‬‬

‫ﺑﯽﮔﻤﺎن ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ھﺮ ﭼﯿﺰی ﺣﺎﺿﺮ و ﻧﺎﻇﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫َّ‬ ‫َ ُّ‬ ‫َ َ ََ ۡ‬ ‫ِ� َج َع ۡل َنا َم َ� ٰ ِ َ‬ ‫ِين �ق َدت‬ ‫�﴾ ﯾﻌﻨﯽ وارﺛﺎن ﻧﺴﺒﯽ ﴿وٱ�‬ ‫اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪﴿ :‬ول ٖ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫�يۡ َ� ٰ ُن� ۡم﴾ ﯾﻌﻨﯽ ﻣﮫﺎﺟﺮان ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ آﻣﺪﻧﺪ و ﺑﺎ اﻧﺼﺎر ﭘﯿﻤﺎن ﺑﺮادری ﺑﺴﺘﻨﺪ و ﻣﯿﺎن‬ ‫َ َّ َ َ َ ۡ َ‬ ‫ُ‬ ‫ِين �ق َدت �يۡ َ� ٰ ُن� ۡم‬ ‫آﻧﺎن ﻗﺎﻧﻮن ارث ﺣﺎﮐﻢ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ وﻗﺘﯽ اﯾﻦ آﯾﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪ‪﴿ :‬وٱ�‬ ‫ََ ُ ُ‬ ‫وه ۡم نَ ِص َ‬ ‫�ٔات‬ ‫يب ُه ۡم﴾ ‪ .٢‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻋﻘﺪ ﺑﺮادری ﺑﺴﺘﻪاﯾﺪ‪ ،‬ﺣﻖ آن ﺑﺮادری را ﺑﻪ‬ ‫وﺳﯿﻠﮥ ﯾﺎری ﮐﺮدن و ﺧﯿﺮﺧﻮاھﯽ و وﺻﯿﺖ در ﺣﻖ آﻧﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺎی آورﯾﺪ‪.‬‬ ‫‪ -۶‬ارزشھﺎی اﻧﺴﺎﻧﯽ و ﻣﺒﺎدی ﻧﻤﻮﻧﻪ‬ ‫از ﺧﻼل رواﺑﻂ ﻣﺤﮑﻤﯽ ﮐﻪ ﻣﯿﺎن ﻣﮫﺎﺟﺮان و اﻧﺼﺎر وﺟﻮد داﺷﺖ‪ ،‬ارزﺷﮫﺎی اﻧﺴﺎﻧﯽ و‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﻣﺒﺎدی ﻧﻤﻮﻧﻪای ﭘﺪﯾﺪ آﻣﺪ ﮐﻪ در ﺟﺎﻣﻌﮥ ﻗﺒﯿﻠﻪای آن زﻣﺎن ﺳﺎﺑﻘﻪای ﻧﺪاﺷﺖ‪ّ ،‬اﻣﺎ‬

‫ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬اﯾﻦ ﺧﺼﻠﺖھﺎ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺟﻮاﻣﻊ ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ و ﻣﺘﻤﺪن ﺷﺪ ﮐﻪ در ﻣﻘﺪﻣﮥ اﯾﻦ ارزﺷﮫﺎ‪،‬‬ ‫ﻣﯽﺗﻮان ارزش ﮐﺎر ﺷﺮاﻓﺘﻤﻨﺪاﻧﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان وﺳﯿﻠﻪای ﺑﺮای ﮐﺴﺐ روزی را ﻧﺎم ﺑﺮد‪ .‬ﻣﮫﺎﺟﺮان‬ ‫در اﺑﺘﺪای ﮐﺎر‪ ،‬ﻣﯿﺰﺑﺎﻧﯽ ﺑﺮادران اﻧﺼﺎر ﺧﻮد را ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ دﯾﺮی ﻧﮕﺬﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻣﻨﺒﻊ‬ ‫درآﻣﺪ ﺑﺮای ﺧﻮد ﺑﺮآﻣﺪﻧﺪ و ﻧﺨﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺑﺎ ﭘﯿﻮﻧﺪ ﺑﺮادری ﺑﺎ اﻧﺼﺎر ﺑﺎری ﺑﺮ دوش آﻧﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬از‬ ‫اﯾﻦ رو ﺑﺮﺧﯽ ﺑﻪ ﺗﺠﺎرت و ﺑﺮﺧﯽ ﺑﻪ ﮐﺸﺎورزی ﻣﺸﻐﻮل ﺷﺪﻧﺪ و آﻧﮫﺎ از ﺳﺨﺘﯿﮫﺎی ﮐﺎر ﻟﺬت‬ ‫ﻣﯽﺑﺮدﻧﺪ؛ زﯾﺮا ﻋﺰت و ﻏﯿﺮت اﯾﻤﺎﻧﯽ ﻣﺆﻣﻦ ﺑﻪ او اﺟﺎزه ﻧﻤﯽدھﺪ ﮐﻪ وﻇﺎﯾﻒ او را دﯾﮕﺮان‬ ‫اﻧﺠﺎم دھﻨﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ اﯾﻤﺎن از او ﻣﯽﺧﻮاھﺪ ﮐﻪ ﺑﺨﺸﻨﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﮔﯿﺮﻧﺪه؛ ﭼﺮاﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ دﺳﺖ‬ ‫ﺑﺎﻻ )ﺑﺨﺸﻨﺪه( را از دﺳﺘﯽ ﮐﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦ اﺳﺖ و از دﯾﮕﺮان ﭼﯿﺰی را ﻣﯽﻃﻠﺒﺪ‪ ،‬ﺑﮫﺘﺮ ﻗﺮار داده‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬آﻧﮫﺎ ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﻌﺎﻟﯿﻢ اﺳﻼم ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ رﺳﯿﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﮐﺎر ﮐﺮدن ﻋﺒﺎدت اﺳﺖ و‬ ‫‪ -١‬اﻟﺘﺎرﯾﺦ اﻻﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ج ‪ ،۴‬ص ‪.۲۵‬‬ ‫‪ -٢‬اﯾﻦ ﺟﻤﻠﻪ از رواﯾﺖ ﻃﺒﺮی اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ھﻤﺎن اﺳﻨﺎد ﺑﺨﺎری‪ ،‬ﻓﺘﺢ اﻟﺒﺎری‪ ،‬ج ‪ ،۸‬ص ‪.۲۴۹‬‬

‫‪٦٧٨‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫اﯾﻦ اﻣﺮی اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻈﺎمھﺎی ﻣﻌﺎﺻﺮ ﺑﺮای ﺑﺮﻃﺮف ﻧﻤﻮدن ﻧﯿﺎزھﺎی ﻣﺎدی و ﻣﻌﻨﻮی اﻧﺴﺎن در‬ ‫ﭘﺮﺗﻮ ﻣﻔﺎھﯿﻢ اﺳﻼﻣﯽ از آن ﮐﻮﺗﺎھﯽ ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ و در ﭘﺮﺗﻮ اﯾﻦ ﻣﻔﮫﻮم اﺳﻼﻣﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ ادﻋﺎ‬ ‫ﻧﻤﺎﯾﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﺮادری و ﮐﺎر و ﺗﻼش‪ ،‬دو ﺳﻨﮓ اﺳﺎﺳﯽ در ﺑﻨﺎی ﺟﺎﻣﻌﮥ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﻮد و ﺑﻌﺪ از آن‬ ‫ﭘﺎﯾﻪھﺎی ﺗﺄﺳﯿﺲ ﺗﻤﺪن اﺳﻼﻣﯽ ﺷﻤﺮده ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ اﺻﻮل آن در ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﻌﺪ از ﺑﺮﭘﺎﯾﯽ اوﻟﯿﻦ‬ ‫دوﻟﺖ در اﺳﻼم ﺑﻪ رھﺒﺮی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﭘﯽرﯾﺰی ﮔﺮدﯾﺪ؛ ﺳﭙﺲ اﯾﻦ دوﻟﺖ رﺷﺪ ﮐﺮد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ‬ ‫درﺧﺘﺶ ﺑﺮ ﺗﻤﺎم ﺟﮫﺎن ﺳﺎﯾﻪ ﮔﺴﺘﺮاﻧﯿﺪ ‪.١‬‬ ‫‪ -۷‬از ﺑﯿﻦ ﺑﺮدن ﺗﻔﺎوتھﺎی اﻗﻠﯿﻤﯽ و ﻗﺒﯿﻠﻪای‬ ‫از ﺑﯿﻦ ﺑﺮدن ﺗﻔﺎوتھﺎ و ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮﯾﮫﺎی ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ و ﻗﺒﯿﻠﻪای در ﺟﻮاﻣﻊ ﺟﺎھﻠﯽ ﮐﺎر‬

‫آﺳﺎﻧﯽ ﻧﯿﺴﺖ؛ زﯾﺮا ﻧﮋادﭘﺮﺳﺘﯽ و ﺗﻌﺼﺐ ﭘﺎﯾﻪ و اﺳﺎس ﺗﻤﺎﻣﯽ اﻣﻮر آﻧﺎن ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﯽ اﻧﻌﻘﺎد‬ ‫ﭘﯿﻮﻧﺪ ﺑﺮادری ﺑﻪ ھﺪف از ﺑﯿﻦ ﺑﺮدن اﯾﻦ وﺟﻪ ﺗﻤﺎﯾﺰھﺎ و ﺗﻔﺎوتھﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت واﻗﻌﯽ و‬ ‫ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ از ﻗﻠﺐ ﻣﺤﯿﻂ ﺟﺎھﻠﯽ اﻧﺠﺎم ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﯾﮑﯽ از ﺑﯿﻤﺎریھﺎ در ﺟﮫﺖ ﻣﺘﺤﺪ ﻧﻤﻮدن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﻌﺎﺻﺮ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻂ ﺑﻮدن روﺣﯿﻪ‬ ‫وﻃﻦﭘﺮﺳﺘﯽ وﻧﮋادﭘﺮﺳﺘﯽ در وﺟﻮد ﺑﻌﻀﯽ از داﻋﯿﺎن اﺳﺖ و اﯾﻦ ﺑﯿﻤﺎری آﻧﮫﺎ را از‬ ‫رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﻗﺪرت ﺑﺎز ﻣﯽدارد و ﻧﻪ ﺗﻨﮫﺎ ﺻﻔﻮف اﻣﺖ اﺳﻼم را ﺗﻀﻌﯿﻒ ﻣﯽﮐﻨﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ آﻧﮫﺎ را‬ ‫ﭘﺮاﮐﻨﺪه و ﻣﺘﻔﺮق ﻣﯽﺳﺎزد و ھﺮ ﮔﺮوه ﺑﻪ ﺟﺎی ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ اھﺪاف ﺑﺰرگ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﺸﻐﻮل‬ ‫ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﺮﺧﯽ از ﺣﺮﮐﺘﮫﺎی اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻪ ﺑﯿﻤﺎری ﺗﻌﺼﺐ اﻗﻠﯿﻤﯽ و ﺷﺨﺼﯽ و‬ ‫وﻃﻦﭘﺮﺳﺘﯽ ﺣﺘﯽ در ﺳﻄﺢ ﺷﮫﺮ و روﺳﺘﺎی ﮐﻮﭼﮏ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﺪهاﻧﺪ ‪.٢‬‬ ‫ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺗﻌﺼﺐ زاﯾﯿﺪه ﺑﯿﻤﺎریھﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در وﺟﻮد ﺑﺮﺧﯽ از اﻓﺮاد ﻧﮫﻔﺘﻪ‬ ‫ّ‬ ‫اﺳﺖ و ﻋﻠﺖ اﺻﻠﯽ آن دوری از ﮐﻼم ﺧﺪا و ﺳﻨﺖ ﺳﺮور ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان اﺳﺖ؛ ﭘﺲ آﻧﮫﺎ‬ ‫ﺑﺮاﺳﺎس ﻗﺮآن و ﺳﻨﺖ‪ ،‬ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻧﯿﺎﻓﺘﻪاﻧﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬اﺧﺘﻼف و ﺗﻨﻔﺮ از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ درﻣﯿﺎن آﻧﮫﺎ‬ ‫زﯾﺎد دﯾﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﻣﺮوزی ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺑﺮادری و ﻣﻮاﺧﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﻣﯿﺎن ﻣﮫﺎﺟﺮان و‬ ‫اﻧﺼﺎر ﺑﺮﻗﺮار ﺷﺪ‪ ،‬ﻧﯿﺎز ﺷﺪﯾﺪی دارﻧﺪ؛ ﭼﻮن اﻣﮑﺎن ﻧﺪارد دوﺑﺎره زﻧﺪﮔﯽ اﺳﻼﻣﯽ ﻗﻮی و‬ ‫ﻧﯿﺮوﻣﻨﺪی ﺳﺎﻣﺎن داده ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺟﻮاﻣﻊ اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﻣﺘﺨﻠﻖ ﺑﻪ اﯾﻦ اﺧﻼق واﻻ ﺑﺎﺷﻨﺪ‬ ‫و ﺗﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳﻄﺢ اﯾﻤﺎﻧﯽ و اﯾﻦ ﺟﺎنﻓﺪاﯾﯿﮫﺎی ﺑﺰرگ ﺑﺮﺳﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﻈﺎھﺮ ﭘﻮچ ﺑﺮادری ﮐﻪ‬ ‫ﻓﻘﻂ ﺑﺎ زﺑﺎن اﺳﺖ ﮐﻮﭼﮏﺗﺮﯾﻦ ﻓﺎﯾﺪه و اﺛﺮی ﻧﺨﻮاھﺪ داﺷﺖ‪.‬‬ ‫‪ -١‬اﻟﮫﺠﺮة ﻓﯽ اﻟﻘﺮآن اﻟﮑﺮﯾﻢ‪ ،‬ص ‪.۴۱۱‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺘﺮﺑﯿﺔ اﻟﻘﯿﺎدﯾﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۲۸۶‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٦٧٩‬‬

‫اﻧﺴﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن وﻗﺘﯽ اﺣﺴﺎس ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮادراﻧﯽ دارد ﮐﻪ او را دوﺳﺖ دارﻧﺪ و او ﻧﯿﺰ‬ ‫آﻧﮫﺎ را دوﺳﺖ دارد و آﻧﮫﺎ را ﯾﺎری ﺧﻮاھﺪ ﮐﺮد و آﻧﮫﺎ اورا ﯾﺎری ﺧﻮاھﻨﺪ ﮐﺮد ﺑﻪ ﺧﺼﻮص‬ ‫در ﺑﺤﺮانھﺎ و وﻗﺘﯽ ﮐﻪ زﻣﯿﻦ ﺑﺎ وﺟﻮد ﻓﺮاﺧﯽاش ﺑﺮ او ﺗﻨﮓ ﮔﺮدد‪ ،‬اﯾﻦ اﺣﺴﺎس ﻧﻪ ﺗﻨﮫﺎ‬ ‫روﺣﯿﻪ ﻣﻌﻨﻮی او را ﺑﺎﻻ ﻣﯽﺑﺮد؛ ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺑﺎﻻ ﺑﺮدن ﻗﺪرت و ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ذاﺗﯽ او ﻧﯿﺰ‬ ‫ﻣﯽﮔﺮدد و ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ او ﻗﻮت ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ و ھﻤﺖ و ارادۀ او را ﻣﺤﮑﻢ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻓﻘﺪان‬ ‫ﭼﻨﯿﻦ ﺑﺮادریای ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻀﻌﯿﻒ ﺻﻔﻮف ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﯽﮔﺮدد و ﻣﺴﻠﻤﻦ را ﮔﺮﻓﺘﺎر ﭼﻨﺎن‬ ‫ً‬ ‫ﯾﺄﺳﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ اﺣﺴﺎس ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ در ﺑﺮاﺑﺮ دﺷﻤﻨﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﮐﺎﻣﻼ دﺷﻤﻨﯽ او را در دل‬ ‫دارﻧﺪ و از ھﺮ ﺳﻮ او را اﺣﺎﻃﻪ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻨﮫﺎﺳﺖ؛ ﭘﺲ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﯾﻦ ھﻤﻪ‬ ‫ﻓﺸﺎر روﺣﯽ و ﻣﻌﻨﻮی وﻣﺎدی ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ ‪.١‬‬ ‫ﺗﺎرﯾﺦ‪ ،‬ﺟﮫﺎد ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺎ دﺷﻤﻨﺎﻧﺶ را ﺑﻌﺪ از آﻧﮑﻪ وﺣﺪت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺗﺤﻘﻖ‬ ‫ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺛﺒﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ و ﺟﺎﻣﻌﮥ اﺳﻼﻣﯽ ھﻨﻮز در ﻣﺮﺣﻠﮥ رﺷﺪ وﺷﮑﻞﮔﯿﺮی ﺑﻮد ﮐﻪ‬ ‫دﺷﻤﻨﺎن ﺗﻼشھﺎی زﯾﺎدی ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ اﯾﻦ ﻧﻘﺸﻪھﺎی ﺷﻮم ﺧﻮد ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ آﺗﺶ ﻓﺘﻨﻪ را‬ ‫ﻣﯿﺎن ﺻﻔﻮف ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺮاﻓﺮوزﻧﺪ ﺗﺎ اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ آﻧﺎن را ﻣﺘﻔﺮق ﮐﻨﻨﺪ و وﺣﺪت و‬ ‫اﻧﺴﺠﺎم آﻧﺎن را از ھﻢ ﺑﭙﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﯾﻦ ﺗﻼﺷﮫﺎی ﺗﺒﺎھﮑﺎراﻧﻪ ﺟﺰ زﯾﺎن و ﻧﺎﮐﺎﻣﯽ‪ ،‬ﻧﺘﯿﺠﻪای‬ ‫ﻧﺪاﺷﺖ؛ ﭼﺮاﮐﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﻓﻨﺪھﺎ ﺑﺎ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ ھﻢ ﭘﯿﻮﺳﺘﮥ ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬روﺑﺮو ﮔﺮدﯾﺪ و در‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ آن از ﺑﯿﻦ ﻣﯽرﻓﺖ و اﯾﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻗﺪرﺗﯽ ﮐﻪ از ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ واﺣﺪی‬ ‫ﮐﻪ ﻋﻨﺎﺻﺮ آن ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪای ﺑﻪ ھﻢ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺟﺪاﯾﯽ را ﻧﻤﯽﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺣﻠﻘﻪھﺎی آن از‬ ‫ھﻢ ﮔﺴﺴﺘﻪ ﻧﻤﯽﺷﺪ و ﮔﺮهھﺎی آن ﺑﻪ راﺣﺘﯽ ﺑﺎز ﻧﻤﯽﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه ﺑﻮد ‪.٢‬‬ ‫‪ -۸‬ﻣﻮاﺧﺎت ﻋﺎﻣﻞ اﺻﻠﯽ ﻗﺪرت ﯾﺎﻓﺘﻦ ﻣﻌﻨﻮی ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬ ‫از ﻋﻮاﻣﻞ ﻗﺪرت ﻣﻌﻨﻮی‪ ،‬ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺑﺮای ﺗﺮﺑﯿﺖ اﻓﺮاد ﺑﺮاﺳﺎس اﺳﻠﻮب و ﺷﯿﻮۀ ﺗﺮﺑﯿﺖ‬

‫اﻟﮫﯽ و ﺳﺎﺧﺘﻦ رھﺒﺮ رﺑﺎﻧﯽ و ﻣﺒﺎرز ﺑﺎ اﺳﺒﺎب ﺗﻔﺮﻗﻪ و ﭼﻨﮓ زدن ﺑﻪ اﺻﻮل وﺣﺪت و‬ ‫ﯾﮑﭙﺎرﭼﮕﯽ اﺳﺖ ‪ ٣‬ﮐﻪ ﻣﮫﻢﺗﺮﯾﻦ اﺻﻮل وﺣﺪت و ﯾﮑﭙﺎرﭼﮕﯽ ﻋﺒﺎرتاﻧﺪ از‪ :‬وﺣﺪت ﻋﻘﯿﺪه؛‬ ‫اﻧﺘﺴﺎب ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ ﺑﻪ اﺳﻼم؛ ﺗﻼش و اﻧﺪﯾﺸﯿﺪن ﺑﺮای ﯾﺎﻓﺘﻦ ﺣﻖ و ﻣﺤﻘﻖ ﻧﻤﻮدن اﺧﻮت و‬ ‫ﺑﺮادری واﻗﻌﯽ ﻣﯿﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪.‬‬ ‫‪ -١‬اﻟﻄﺮﯾﻖ اﻟﯽ اﻟﻤﺪﯾﻨﺔ‪ّ ،‬‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺒﺪه‪ ،‬ص ‪.۱۰۱ – ۱۰۰‬‬ ‫‪ -٢‬ﻣﺤﻤﺪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ‪ ،‬ﻋﺮﺟﻮن‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪.۱۵۲‬‬ ‫‪ -٣‬ﻓﻘﻪ اﻟﺘﻤﮑﯿﻦ ﻓﯽ اﻟﻘﺮآن اﻟﮑﺮﯾﻢ‪ ،‬ﺻﻼﺑﯽ‪ ،‬ص ‪.۲۵۳‬‬

‫‪٦٨٠‬‬ ‫ً‬ ‫ﯾﻘﯿﻨﺎ اﺻﻞ ﺑﺰرﮔﯽ ﮐﻪ وﺣﺪت و ﻗﺪرت و ھﻤﺒﺴﺘﮕﯽ را ﻣﺤﻘﻖ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﺗﺤﻘﻖ‬ ‫ﺑﺨﺸﯿﺪن اﺧﻮت اﺳﻼﻣﯽ ﻣﯿﺎن اﻗﺸﺎر ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺳﻼم اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺮادری ھﺪﯾﻪای اﻟﮫﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﺨﻠﺺ و ﺑﺮﮔﺰﯾﺪه و ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎر ﮐﻪ‬ ‫دوﺳﺘﺎن و ﻟﺸﮑﺮﯾﺎن او ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ و ارزاﻧﯽ ﻣﯽدارد؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ َ ُ ْ َّ ۡ َ ۡ َ ۡ َ َ َ َ َ َّ ۡ َ َ‬ ‫� ٱ َّ�ِ إنَّ ُهۥ ُه َو ٱ َّ‬ ‫لس ِم ُ‬ ‫يع ٱ ۡل َعل ُ‬ ‫ِيم‪� ٦١‬ن‬ ‫﴿�ن جنحوا ل ِلسل ِم فٱجنح لها وتو�‬ ‫ۚ ِ‬ ‫َ‬ ‫ُ ُ ٓ ْ َ َ ۡ َ ُ َ َ َّ َ ۡ َ َ‬ ‫ِي �يَّ َد َك ب َن ۡ�ه ِۦ َو�ٱل ۡ ُم ۡؤ ِمن َ‬ ‫ك ٱ َّ ُ‬ ‫� ُه َو ٱ َّ� ٓ‬ ‫ِ�‪٦٢‬‬ ‫ي ِر�دوا أن �دعوك فإِن حسب‬ ‫ۚ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ ٗ َّ ٓ َّ ۡ َ َ ۡ َ ُ ُ ۡ َ َ‬ ‫َ َ َّ َ َ ۡ َ ُ ُ ۡ َ ۡ َ َ ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫�نَّ‬ ‫ٰ‬ ‫و�لف �� قلو� ِ ِه ۚم لو أنفقت ما ِ� ٱ� ِ‬ ‫�ض �ِيعا ما �لفت �� قلو� ِ ِهم و� ِ‬ ‫َّ َ َ‬ ‫�ز َحك ‪ٞ‬‬ ‫� � َّل َف بَ ۡي َن ُه ۡ ۚم إنَّ ُهۥ َعز ٌ‬ ‫ٱ‬ ‫ِيم‪] ﴾٦٣‬اﻷﻧﻔﺎل‪.[۶۳-۶۱ :‬‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫»و اﮔﺮ ﺑﺨﻮاھﻨﺪ ﺗﻮ را ﻓﺮﯾﺐ دھﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺪا ﺑﺮای ﺗﻮ ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ‪ .‬اوھﻤﺎن ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮ‬ ‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫را ﺑﺎ ﯾﺎری ﺧﻮد ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺗﻘﻮﯾﺖ و ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﮐﺮد و در ﻣﯿﺎن آﻧﺎن اﻟﻔﺖ اﯾﺠﺎد ﮐﺮد‪.‬‬ ‫اﮔﺮ ھﻤﮥ آﻧﭽﻪ در زﻣﯿﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﺻﺮف ﻣﯽﮐﺮدی ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﯽ ﻣﯿﺎن دﻟﮫﺎﯾﺸﺎن اﻧﺲ و‬ ‫اﻟﻔﺖ ﺑﺮﻗﺮار ﺳﺎزی‪ ،‬وﻟﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯿﺎﻧﺸﺎن اﻧﺲ و اﻟﻔﺖ اﻧﺪاﺧﺖ؛ ﭼﺮاﮐﻪ او ﻋﺰﯾﺰ و ﺣﮑﯿﻢ‬

‫اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫ﻗﺪرت اﯾﻤﺎﻧﯽ اﺣﺴﺎس ﻋﻤﯿﻘﯽ در ﺿﻤﯿﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن اﯾﺠﺎد ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ ھﺮ‬ ‫ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻋﻘﯿﺪۀ ﺗﻮﺣﯿﺪ و ﺑﺮﻧﺎﻣﮥ ﺟﺎودان اﺳﻼم‪ ،‬ﻣﺎ را ﺑﺎ او ﭘﯿﻮﻧﺪ ﻣﯽدھﺪ و ﻣﺮﺗﺒﻂ‬ ‫ﻣﯽﺳﺎزد‪ ،‬ﻋﺎﻃﻔﻪ ای ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ و ﻣﺤﺒﺖ و دوﺳﺘﯽ و اﺣﺘﺮام و اﻋﺘﻤﺎد ﻣﺘﻘﺎﺑﻠﯽ را اﺣﺴﺎس‬ ‫ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و آﻧﭽﻪ را اﯾﻦ اﺣﺴﺎس ﺑﻪ دﻧﺒﺎل دارد و ﻣﺴﺘﻠﺰم آن اﺳﺖ‪ ،‬اﯾﺜﺎر و ﻣﮫﺮﺑﺎﻧﯽ و‬ ‫ﮔﺬﺷﺖ وﺗﺴﺎﻣﺢ و ھﻤﮑﺎری و ھﻤﯿﺎری ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و اﯾﻦ اﺧﻮت‪ ،‬ﻣﻼزم ﺑﺎ اﯾﻤﺎن ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد؛‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ َ ۡ ُ ۡ ُ َ ۡ َ ‪َ ُ َ ۡ ُ ۡ ُ َّ َ َ َ َّ ْ ُ َّ َ ۡ ُ ۡ َ َ َ ۡ َ ْ ُ ۡ َ ٞ‬‬ ‫�ون‪﴾١٠‬‬ ‫﴿إِ�ما ٱلمؤمِنون إِخوة فأصل ِحوا �� أخو�� ۚم وٱ�قوا ٱ� لعل�م تر‬ ‫]اﻟﺤﺠﺮات‪.[۱۰ :‬‬

‫ً‬ ‫»ﻗﻄﻌﺎ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﺮادران ھﻤﺪﯾﮕﺮﻧﺪ؛ ﭘﺲ ﻣﯿﺎن ﺑﺮادران ﺧﻮد ﺻﻠﺢ و ﺻﻔﺎ ﺑﺮﻗﺮار ﮐﻨﯿﺪ و از‬

‫ﺧﺪا ﺗﺮس و ﭘﺮوا داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ رﺣﻢ ﺷﻮد«‪.‬‬ ‫ﺷﯿﺮﯾﻨﯽ و ﺣﻼوت اﯾﻤﺎن را ﮐﺴﯽ اﺣﺴﺎس ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺑﺮادری ﺑﺎ ﻗﻠﺒﺶ آﻣﯿﺨﺘﻪ‬ ‫ﺷﻮد؛ ﭼﻨﺎﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺳﻪ ﭼﯿﺰ در وﺟﻮد ھﺮ ﮐﺲ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺷﯿﺮﯾﻨﯽ اﯾﻤﺎن را‬ ‫ﺧﻮاھﺪ ﭼﺸﯿﺪ‪ :‬اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش را از ھﻤﻪ ﮐﺲ و ھﻤﻪ ﭼﯿﺰ دوﺳﺖﺗﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؛‬ ‫دوم اﯾﻨﮑﻪ ﺷﺨﺺ را ﻓﻘﻂ ﺑﺮای ﺧﺪا دوﺳﺖ ﺑﺪارد و ﺳﻮم اﯾﻨﮑﻪ ھﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ ﺑﺮای او‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٦٨١‬‬

‫ﻧﺎﮔﻮار اﺳﺖ ﮐﻪ در آﺗﺶ اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﮐﻔﺮ را ھﻤﺎﻧﻨﺪ آن ﻧﺎﮔﻮار ﺑﺪاﻧﺪ« ‪.١‬‬ ‫ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﺗﺼﻮﯾﺮی زﯾﺒﺎ از اﺻﺤﺎب ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ را ﺑﺮای ﻣﺎ ﺗﺮﺳﯿﻢ ﻧﻤﻮده و ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫َّ‬ ‫ُّ َ َّ ‪ٓ َ َ ُ َّ ُ ۡ َ َ ُ ٓ َّ َ ٓ ُ َ َ َ َّ َ َّ ُ ُ َّ ٞ‬‬ ‫َ‬ ‫﴿�مد رسول ٱ�ِۚ وٱ�ِين معهۥ أشِداء � ٱلكفارِ ر‬ ‫�ا ُء بَ ۡي َن ُه ۡمۖ ت َرٮ ٰ ُه ۡم ُرك ٗعا‬ ‫َ‬ ‫ّ ۡ َ‬ ‫ُ َّ ٗ َ ۡ َ ُ َ‬ ‫ُّ ُ‬ ‫ُ‬ ‫ون فَ ۡض ٗ� ّم َِن ٱ َّ�ِ َور ۡض َ� ٰ ٗناۖ س َ ُ ۡ‬ ‫سجدا يبتغ‬ ‫ِيماهم ِ� ُوجوهِ ِهم مِن �ث ِر ٱلسجو ِد�‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫�ٔ َ‬ ‫� ُهۥ َ َ‬ ‫َّ ۡ َ َ َ َ ُ ُ ۡ‬ ‫َ َ ََُُ ۡ‬ ‫از َرهُۥ‬ ‫يل ك َز ۡر ٍع أخ َر َج ش ۡ َ ٔ‬ ‫�ٰل ِك مثلهم ِ� ٱ�ورٮٰةِ� ومثلهم ِ� ٱ ِ� ِ‬ ‫� ِ‬ ‫ُ ۡ ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫� ُسوقِهِۦ ُ� ۡعج ُ‬ ‫ار ۗ َو َع َد ٱ َّ ُ‬ ‫ك َّف َ‬ ‫ى َ َٰ‬ ‫فَٱ ۡس َت ۡغلَ َظ فَٱ ۡس َت َو ٰ‬ ‫�‬ ‫ب ٱ ُّلز َّراع ِ�َ ِغيظ ب ِ ِهم ٱل‬ ‫ِ‬ ‫ۡ ُ َّ ۡ َ ٗ َ َ ۡ ً َ‬ ‫ٱ َّ� َ َ ُ ْ َ ُ ْ َّ َ‬ ‫َ‬ ‫ۢ‬ ‫ت مِنهم مغفِرة وأجرا ع ِظيم�‪] ﴾٢٩‬اﻟﻔﺘﺢ‪.[۲۹ :‬‬ ‫ِين َءامنوا َوع ِملوا ٱل�ٰل ِ�ٰ ِ‬ ‫»ﻣﺤﻤﺪ ﻓﺮﺳﺘﺎدۀ ﺧﺪا اﺳﺖ و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ او ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬در ﺑﺮاﺑﺮ ﮐﺎﻓﺮان ﺗﻨﺪ و ﺳﺮﺳﺨﺖ و‬ ‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﮫﺮﺑﺎن و دﻟﺴﻮزﻧﺪ‪ .‬اﯾﺸﺎن را در ﺣﺎل رﮐﻮع و ﺳﺠﻮد ﻣﯽﺑﯿﻨﯽ‪ .‬آﻧﺎن‬ ‫ھﻤﻮاره ﻓﻀﻞ ﺧﺪای را ﻣﯽﺟﻮﯾﻨﺪ و رﺿﺎی او را ﻣﯽﻃﻠﺒﻨﺪ‪ .‬ﻧﺸﺎﻧﮥ اﯾﻤﺎن ﺑﺮ اﺛﺮ ﺳﺠﺪه در‬ ‫ﭘﯿﺸﺎﻧﯿﮫﺎﯾﺸﺎن ﻧﻤﺎﯾﺎن اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﻮﺻﯿﻒ آﻧﺎن در ﺗﻮرات اﺳﺖ و اﻣﺎ ﺗﻮﺻﯿﻒ اﯾﺸﺎن در‬ ‫اﻧﺠﯿﻞ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ھﻤﺎﻧﻨﺪ ﮐﺸﺘﺰاری ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺟﻮاﻧﻪھﺎی ﺧﻮد را ﺑﯿﺮون زده و‬ ‫آﻧﮫﺎ را ﻧﯿﺮو داده و ﺳﺨﺖ ﻧﻤﻮده و ﺑﺮ ﺳﺎﻗﻪھﺎی ﺧﻮﯾﺶ راﺳﺖ اﯾﺴﺘﺎده ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪای‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺮزﮔﺮان را ﺑﻪ ﺷﮕﻔﺖ ﻣﯽآورد ﺗﺎ ﮐﺎﻓﺮان را ﺑﻪ ﺳﺒﺐ آﻧﺎن ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ‬ ‫ﮐﺴﺎﻧﯽ از اﯾﺸﺎن ﮐﻪ اﯾﻤﺎن ﺑﯿﺎورﻧﺪ و ﮐﺎرھﺎی ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﺑﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬آﻣﺮزش و ﭘﺎداش ﺑﺰرﮔﯽ را‬ ‫وﻋﺪه ﻣﯽدھﺪ«‪.‬‬

‫ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﺑﺎ اراﺋﮥ اﯾﻦ ﺗﺼﻮﯾﺮ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع را ﺑﯿﺎن ﻣﯽدارد ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ آﻧﮫﺎ را اﮐﺮام‬ ‫ََُٓ‬ ‫َ ٓ َ َ ۡ ُ َّ‬ ‫�ا ُء بَ ۡي َن ُه ۡم﴾ ﺑﺮ ﮐﺎﻓﺮان ﺳﺨﺖ و ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ‬ ‫ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪﴿ :‬أش َِّدا ُء � ٱلكفارِ ر‬ ‫ﻣﮫﺮﺑﺎناﻧﺪ« آﻧﺎن ﺑﺎ ﮐﺎﻓﺮان ﺳﺮﺳﺨﺖ ھﺴﺘﻨﺪ؛ ﺣﺘﯽ اﮔﺮ ﮐﺎﻓﺮان ﭘﺪران و ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان و‬ ‫ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺸﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ّ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎ ھﻤﺪﯾﮕﺮ ﻣﮫﺮﺑﺎناﻧﺪ و اﯾﻦ ﺑﺮادری از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ در راه ﺣﻖ اﺳﺖ‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺑﺮادری دﯾﻨﯽ اﺳﺖ؛ ﭼﻮن ﺑﺮادری ﺑﺮای رﺿﺎی اﻟﮫﯽ از ﻣﮫﻢﺗﺮﯾﻦ ﻋﻮاﻣﻠﯽ اﺳﺖ‬ ‫ﮐﻪ در ﭘﺎﯾﺪاری و اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ وﯾﺮاﻧﮕﺮﺗﺮﯾﻦ ﻣﺼﯿﺒﺖھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎنھﺎ ﻓﺮود‬ ‫ﻣﯽآﯾﺪ‪ ،‬ﺳﮫﻤﯽ ﻣﮫﻢ و ﻋﻤﺪه اﯾﻔﺎ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ھﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ ﻓﮫﻤﯿﺪن ودرک ﻣﺘﺒﺎدل‬ ‫ﺑﺮادری در راه ﺧﺪا از اﺳﺒﺎﺑﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺻﻔﻮف ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﻓﺸﺮدهﺗﺮ و ﻗﺪرﺗﺸﺎن را‬ ‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و از ﻋﻮاﻣﻞ ﺳﺮﺑﻠﻨﺪی و ﻗﺪرت آﻧﮫﺎﺳﺖ ‪.٢‬‬ ‫‪ -١‬اﻟﺒﺨﺎری‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻻﯾﻤﺎن‪ ،‬ﺑﺎب ﺣﻼوة اﻻﯾﻤﺎن‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۱۱‬‬ ‫‪ -٢‬ﺷﺮح رﺳﺎﻟﺔ اﻟﺘﻌﺎﻟﯿﻢ‪ ،‬د‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺧﻄﯿﺐ‪ ،‬ص ‪.۲۹۶‬‬

‫‪٦٨٢‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫‪ -۹‬ﻓﻀﺎﯾﻞ اﻧﺼﺎر‬

‫اﻟﻒ × ﻧﺎﻣﯿﺪن آﻧﮫﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ اﺳﻢ‪ :‬ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش آﻧﺎن را ﺑﻪ اﯾﻦ دﻟﯿﻞ اﻧﺼﺎر ﻧﺎﻣﯿﺪﻧﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﺮ اﺳﻼم ﺑﯿﻌﺖ ﮐﺮدﻧﺪ و ﻣﺆﻣﻨﺎن راﺟﺎی دادﻧﺪ ودﯾﻦ ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش را ﯾﺎری ﮐﺮدﻧﺪ ‪.١‬‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ از ﻏﯿﻼن ﺑﻦ ﺟﺮﯾﺮ‪ /‬رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻧﺲ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﮕﻮ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ‬ ‫ً‬ ‫ﻗﺒﻼ ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ اﻧﺼﺎر ﺑﻮدﯾﺪ ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ اﯾﻦ ﻟﻘﺐ را ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ داد؟ ﮔﻔﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺎ را‬ ‫اﻧﺼﺎر ﻧﺎﻣﯿﺪه اﺳﺖ« ‪.٢‬‬ ‫ﺻﻔﺖھﺎی ﻧﯿﮑﻮ و ﻓﻀﺎﯾﻞ اﻧﺼﺎر زﯾﺎد و ﺑﯽﺷﻤﺎرﻧﺪ ﮐﻪ از آن ﺟﻤﻠﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﻓﻀﺎﯾﻠﯽ‬ ‫اﺷﺎره ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﻣﺨﺼﻮص اﻓﺮادی از اﻧﺼﺎر اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻓﻀﺎﯾﻞ ﻋﺎم آﻧﮫﺎ ﮐﻪ در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ‬ ‫آﻣﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬ ‫ب × ﺧﺪاوﻧﺪ آﻧﮫﺎ راﻣﺆﻣﻨﺎن ﺣﻘﯿﻘﯽ ﻧﺎﻣﯿﺪ و ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬ ‫ُ‬ ‫َّ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫اج ُروا ْ َو َ‬ ‫ِين َء َام ُنوا ْ َو َه َ‬ ‫� ٰ َه ُدوا ْ � َسبيل ٱ َّ�ِ َوٱ� َ‬ ‫﴿ َوٱ َّ� َ‬ ‫ِين َء َاووا َّونَ َ ُ‬ ‫� ٓوا أ ْو ٰٓ��ِك‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ُ ُ ُۡ ۡ ُ َ‬ ‫ون َح ّٗقا ۚ ل َّ ُهم َّم ۡغفِ َرة ‪َ ٞ‬ور ۡز ‪ٞ‬ق َكر ‪ٞ‬‬ ‫هم ٱلمؤمِن‬ ‫�م‪] ﴾٧٤‬اﻷﻧﻔﺎل‪.[۷۴ :‬‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫»ﺑﯽﮔﻤﺎن ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن آوردهاﻧﺪ و ﻣﮫﺎﺟﺮت ﮐﺮدهاﻧﺪ و در راه ﺧﺪا ﺟﮫﺎد ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ و‬

‫ً‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﻨﺎه دادهاﻧﺪ و ﯾﺎری ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﺣﻘﯿﻘﺘﺎ ﻣﺆﻣﻦ و ﺑﺎ اﯾﻤﺎﻧﻨﺪ و ﺑﺮای‬

‫آﻧﺎن آﻣﺮزش و روزی ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫ت × ﭘﺮوردﮔﺎرﺷﺎن ﺑﻪ آﻧﮫﺎ ﻣﮋده داده ﮐﻪ از آﻧﺎن ﺧﺸﻨﻮد و راﺿﯽ اﺳﺖ‪:‬‬ ‫َ َّ ٰ ُ َ ۡ َ َّ ُ َ‬ ‫َ َ ۡ َ َ َ َّ َ َّ َ ُ ُ‬ ‫ون م َِن ٱل ۡ ُم َ‬ ‫�ن َّر ِ َ‬ ‫وهم �ِإ ِ ۡح َ ٰ‬ ‫ٰ‬ ‫ع‬ ‫ب‬ ‫�‬ ‫ٱ‬ ‫�‬ ‫�‬ ‫ِين‬ ‫ٱ‬ ‫و‬ ‫ار‬ ‫نص‬ ‫�‬ ‫ٱ‬ ‫و‬ ‫�‬ ‫�ن‬ ‫ر‬ ‫ج‬ ‫﴿وٱل�بِقون ٱ�ول‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ٖ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ َٰ ُ َ ٰ َ َ ٓ ٗ‬ ‫َۡ‬ ‫َّ ُ َ ۡ ُ ۡ َ َ ُ ْ َ ۡ ُ َ َ َّ َ ُ ۡ َ َّ ٰ َ ۡ‬ ‫ت � ِري � َت َها ٱ�ن�ر � ِ�ِين �‬ ‫ِيها �بَد�ۚ‬ ‫ٱ� �نهم ورضوا �نه وأعد لهم ج� ٖ‬ ‫َ�ٰل َِك ٱ ۡل َف ۡو ُز ٱ ۡل َع ِظ ُ‬ ‫يم‪] ﴾١٠٠‬اﻟﺘﻮﺑﺔ‪.[۱۰۰ :‬‬ ‫»ﭘﯿﺸﮕﺎﻣﺎن ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﻣﮫﺎﺟﺮان و اﻧﺼﺎر و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﯿﮑﯽ روش آﻧﺎن را در ﭘﯿﺶ‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و راه اﯾﺸﺎن را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﭘﯿﻤﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ از آﻧﮫﺎ ﺧﺸﻨﻮد اﺳﺖ و اﯾﺸﺎن ھﻢ از‬ ‫ﺧﺪا ﺧﺸﻨﻮد و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮای آﻧﺎن ﺑﮫﺸﺖ را آﻣﺎده ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ در زﯾﺮ درﺧﺘﺎن و‬ ‫ﮐﺎﺧﮫﺎی آن رودﺧﺎﻧﻪھﺎ ﺟﺎری اﺳﺖ و ﺟﺎوداﻧﻪ در آن ﻣﯽﻣﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﭘﯿﺮوزی ﺑﺰرگ‬

‫و رﺳﺘﮕﺎری ﺳﺘﺮگ«‪.‬‬

‫‪ -١‬اﻟﮫﺠﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ اﻟﻤﺒﺎرﮐﺔ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﺎن اﻟﺒﺮ‪ ،‬ص ‪.۱۳۵ – ۱۳۱‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺒﺨﺎری‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﻣﻨﺎﻗﺐ اﻻﻧﺼﺎر‪ ،‬ﺑﺎب ﻣﻨﺎﻗﺐ اﻻﻧﺼﺎر‪ ،‬ﺷﻤﺎرۀ ‪.۳۷۷۶‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٦٨٣‬‬

‫ث × ﺧﺪاوﻧﺪ آﻧﺎن را ﺟﺰو رﺳﺘﮕﺎران ﻗﺮار داده و ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫َ ۡ ۡ ُ ُّ َ َ ۡ َ َ َ َ ۡ ۡ َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ َّ َ َ َ َّ ُ َّ َ َ ۡ َ َ‬ ‫� ُدون ِ�‬ ‫﴿وٱ�ِين �بوءو ٱ�ار وٱ ِ�ي�ٰن مِن �بل ِ ِهم �ِبون من هاجر إِ� ِهم و� ِ‬ ‫ۡ َ َ ٗ ّ َّ ٓ ُ ُ ْ َ ُ ۡ ُ َ َ َ ٰٓ َ ُ ۡ َ َ ۡ َ َ ۡ َ َ َ ‪ٞ‬‬ ‫اصة ۚ َو َمن‬ ‫س ِهم ولو �ن ب ِ ِهم خص‬ ‫ُص ُدورِهِم حاجة مِما أوتوا و�ؤث ِرون � أنف ِ‬ ‫َ ُ َۡ‬ ‫َ ُ ْ َ ٰٓ َ ُ ۡ ۡ ُ َ‬ ‫سهِۦ فأو‬ ‫��ِك ه ُم ٱل ُمفل ِحون‪] ﴾٩‬اﻟﺤﺸﺮ‪.[۹ :‬‬ ‫يُوق ش َّح �ف ِ‬

‫»آﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ از آﻣﺪن ﻣﮫﺎﺟﺮان‪ ،‬ﺧﺎﻧﻪ و ﮐﺎﺷﺎﻧﮥ ﺧﻮد را آﻣﺎده ﮐﺮدﻧﺪ و اﯾﻤﺎن را )در دل‬ ‫ﺧﻮد اﺳﺘﻮار داﺷﺘﻨﺪ( ﮐﺴﺎﻧﯽ را دوﺳﺖ ﻣﯽدارﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﯿﺶ اﯾﺸﺎن ﻣﮫﺎﺟﺮت ﮐﺮدهاﻧﺪ و‬ ‫در درون اﺣﺴﺎس و رﻏﺒﺖ ﻧﯿﺎزی ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ ﺑﻪ ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﮫﺎﺟﺮان داده ﺷﺪه اﺳﺖ‬ ‫واﯾﺸﺎن را ﺑﺮ ﺧﻮد ﺗﺮﺟﯿﺢ ﻣﯽدھﻨﺪ‪ ،‬ھﺮ ﭼﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﻮد ﺳﺨﺖ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ از‬ ‫ً‬ ‫ﺑﺨﻞ ﻧﻔﺲ ﺧﻮد ﻧﮕﺎھﺪاری و ﻣﺼﻮن ﮔﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﯾﺸﺎن ﻗﻄﻌﺎ رﺳﺘﮕﺎرﻧﺪ«‪.‬‬

‫اﺣﺎدﯾﺜﯽ ﻧﯿﺰ ﮐﻪ از ﺷﺎھﮑﺎرھﺎی اﻧﺼﺎر ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬ ‫ج × دوﺳﺖ داﺷﺘﻦ اﻧﺼﺎر ﻋﻼﻣﺖ اﯾﻤﺎن اﺳﺖ و دﺷﻤﻨﯽ ﺑﺎ آﻧﮫﺎ ﻧﺸﺎﻧﮥ ﻧﻔﺎق اﺳﺖ‪ .‬از‬ ‫ﺑﺮاء ﺑﻦ ﻋﺎزب س رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﻧﺼﺎر را ﺟﺰ‬ ‫ﻣﺆﻣﻦ ﮐﺴﯽ دوﺳﺖ ﻧﻤﯽدارد و از آﻧﮫﺎ ﺑﻐﺾ و ﻧﻔﺮت ﻧﺨﻮاھﺪ داﺷﺖ ﻣﮕﺮ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﻨﺎﻓﻖ‬ ‫اﺳﺖ؛ ﭘﺲ ھﺮﮐﺲ آﻧﮫﺎ را دوﺳﺖ ﺑﺪارد‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ او را دوﺳﺖ ﻣﯽدارد و ھﺮ ﮐﺲ ﺑﺎ آﻧﮫﺎ‬ ‫ﺑﻐﺾ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ او را دوﺳﺖ ﻧﻤﯽدارد و از او ﻣﺘﻨﻔﺮ اﺳﺖ« ‪.١‬‬ ‫خ × ھﺮ ﮐﺲ آﻧﮫﺎ را دوﺳﺖ ﺑﺪارد اﯾﻦ ﺳﻌﺎدت را ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآورد ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ او را‬ ‫دوﺳﺖ ﻣﯽدارد و ھﺮﮐﺲ آﻧﮫﺎ را دوﺳﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﺷﻘﺎوت ﺑﮫﺮۀ او ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ او را دوﺳﺖ ﻧﺨﻮاھﺪ داﺷﺖ‪ .‬از اﺑﻮھﺮﯾﺮه س رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ھﺮ ﮐﺲ اﻧﺼﺎر را دوﺳﺖ ﺑﺪارد‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ او را دوﺳﺖ ﻣﯽدارد و ھﺮ ﮐﺲ ﺑﺎ اﻧﺼﺎر‬ ‫ﺑﻐﺾ و ﮐﯿﻨﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ او را ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ ﻣﯽدارد« ‪.٢‬‬ ‫د × ﮔﻮاھﯽ ﺑﻪ ﭘﺎﮐﺪاﻣﻨﯽ و ﺑﺮدﺑﺎری آﻧﮫﺎ‪ :‬ﻋﻔﺖ و ﺻﺒﺮ دو اﺧﻼق ﺧﻮب و ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ‬ ‫ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ اﺻﺎﻟﺖ ﻧﮋاد و ﮐﻤﺎل ﺟﻮاﻧﻤﺮدی ﮐﺴﯽ دﻻﻟﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ دارای اﯾﻦ‬ ‫ﺧﺼﻠﺘﮫﺎی ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﺣﻖ اﻧﺼﺎر ﮔﻮاھﯽ داد ﮐﻪ دارای اﯾﻦ دو‬ ‫ﺧﺼﻠﺖ ھﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﭼﻪ ﺷﮫﺎدت ﺑﺰرﮔﯽ و ﭼﻪ ﺷﺎھﺪ ﺑﺰرﮔﻮاری! ‪ ٣‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ از ﻋﺎﯾﺸﻪل‬ ‫‪ -١‬ﺑﺨﺎری‪ ،‬ﻣﻨﺎﻗﺐ اﻻﻧﺼﺎر‪ ،‬ﺷﻤﺎرۀ ‪.۳۷۸۳‬‬ ‫‪ -٢‬رواه اﺣﻤﺪ‪ ،‬ج ‪ ،٢‬ص ‪ – ٥٠١‬ﻣﺠﻤﻊ اﻟﺰواﺋﺪ‪ ،‬ھﯿﺜﻤﯽ‪ ،‬ج ‪ ،۱۰‬ص ‪ ۳۹‬اﺳﻨﺎد ﺟﯿﺪ‪.‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﮫﺠﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ اﻟﻤﺒﺎرﮐﺔ‪ ،‬ص ‪.۱۴۲‬‬

‫‪٦٨٤‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬زﻧﯽ ﮐﻪ در ﻣﯿﺎن ﺧﺎﻧﮥ دو اﻧﺼﺎری اﻗﺎﻣﺖ ﮐﻨﺪ‪،‬‬ ‫ھﯿﭻ آﺳﯿﺒﯽ ﺑﻪ او ﻧﻤﯽرﺳﺪ‪ ،‬ﯾﺎ )ﻓﺮﻣﻮد( ﮔﻮﯾﺎ ﻣﯿﺎن دو ﭘﺪر اﻗﺎﻣﺖ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ« ‪.١‬‬ ‫ر × ﻋﻼﻗﻤﻨﺪی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم در اﻧﺘﺴﺎب ﺑﻪ اﻧﺼﺎر‪ :‬از اﺑﻮھﺮﯾﺮه رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل‬ ‫ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﮔﺮ اﻧﺼﺎر وارد وادی و درهای ﺑﺸﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻦ ھﻤﺎن دره اﻧﺼﺎر را در ﭘﯿﺶ‬ ‫ﺧﻮاھﻢ ﮔﺮﻓﺖ و اﮔﺮ ھﺠﺮت ﻧﻤﯽﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻦ ﻓﺮدی از اﻧﺼﺎر ﺑﻮدم« ‪.٢‬‬ ‫ز × دﻋﺎی آﻣﺮزش ﺗﻮﺳﻂ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺮای ﺧﺎﻧﻮادهھﺎی اﻧﺼﺎر‪ :‬ﺷﮑﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ‬ ‫دﻋﺎی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻣﺴﺘﺠﺎب و ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ اﻧﺼﺎر ﺑﺎ ﮐﺴﺐ اﯾﻦ ﻓﻀﯿﻠﺖ‪،‬‬ ‫ھﺪاﯾﺖ و رﺳﺘﮕﺎر ﮔﺮدﯾﺪﻧﺪ‪ .‬از زﯾﺪ ﺑﻦ ارﻗﻢ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﺎر‬ ‫ﺧﺪاﯾﺎ‪ ،‬اﻧﺼﺎر و ﻓﺮزﻧﺪان اﻧﺼﺎر و ﻓﺮزﻧﺪان و ﻓﺮزﻧﺪان اﻧﺼﺎر و زﻧﺎن اﻧﺼﺎر را ﺑﯿﺎﻣﺮز« ‪.٣‬‬ ‫و × ﺗﻮﺻﯿﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻧﯿﮑﯽ ﮐﺮدن ﺑﺎ اﻧﺼﺎر و ﻧﺎراﺣﺖ ﻧﮑﺮدن آﻧﮫﺎ‪:‬‬ ‫اﻧﺼﺎر ﺟﮫﺎد ﺑﺰرﮔﯽ در راه ﺣﻖ ﮐﺮدﻧﺪ و ﮐﺎر ﺑﺰرﮔﯽ در ﻧﺸﺮ دﯾﻦ و دﻓﺎع از آن اﻧﺠﺎم دادﻧﺪ‬ ‫ﮐﻪ ھﯿﭻ ﮔﺎه ﺗﻨﮕﺪﺳﺘﯽ و ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪی‪ ،‬آﻧﮫﺎ را از ﺧﺮوج در راه ﺧﺪا ﺑﺎز ﻧﺪاﺷﺖ وﺧﺪاوﻧﺪ اﯾﻦ‬ ‫ﻋﻤﻞ ﺑﺎ ارزش آﻧﮫﺎ را در ﮐﻼم ﺧﻮد ﺛﺒﺖ ﻧﻤﻮده و ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫َّ َ َّ‬ ‫َ َ‬ ‫�ن َوٱ ۡ�َ َ‬ ‫� َوٱل ۡ ُم َ�ٰجر َ‬ ‫اعةِ ٱ ۡل ُع ۡ َ‬ ‫َّ َ َّ َ َّ ُ َ َ َّ ّ‬ ‫�ة ِ‬ ‫ِين ٱ� َب ُعوهُ ِ� س‬ ‫نصارِ ٱ�‬ ‫ِ ِ‬ ‫﴿لقد تاب ٱ� � ٱ� ِ ِ‬ ‫ّ ۡ ُ ۡ ُ َّ َ َ َ َ‬ ‫‪ٞ‬‬ ‫َۡ َ َ َ َ ُ ُُ ُ َ‬ ‫َّ‬ ‫اب عل ۡي ِه ۡ ۚم إِن ُهۥ ب ِ ِه ۡم َر ُءوف‬ ‫�ق مِنهم �م ت‬ ‫ِم ۢن �ع ِد ما �د ي ِز�غ قلوب ف ِر ٖ‬ ‫َّرح ‪ٞ‬‬ ‫ِيم‪] ﴾١١٧‬اﻟﺘﻮﺑﺔ‪.[۱۱۷ :‬‬ ‫»ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻮﺑﻪ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ و ﺗﻮﺑﻪ ﻣﮫﺎﺟﺮان و اﻧﺼﺎر را ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ؛ ﻣﮫﺎﺟﺮان و اﻧﺼﺎری ﮐﻪ در روزﮔﺎر‬ ‫ﺳﺨﺘﯽ از ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﭘﯿﺮوی ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از آﻧﮑﻪ دﻟﮫﺎی دﺳﺘﻪای از آﻧﺎن اﻧﺪﮐﯽ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ‬

‫ﻣﻨﺤﺮف ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎز ھﻢ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻮﺑﻪ آﻧﺎن را ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ؛ ﭼﺮاﮐﻪ او ﺑﺴﯿﺎر رﺋﻮف و ﻣﮫﺮﺑﺎن اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫از اﯾﻦ رو ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ اﻓﺮاد ﻧﯿﮑﻮﮐﺎر اﻧﺼﺎر ﺑﻪ ﻧﯿﮑﯽ رﻓﺘﺎر ﺷﻮد‬ ‫واز ﺑﺪﮐﺎر آﻧﮫﺎ ﮔﺬﺷﺖ ﺷﻮد و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج از ﺗﺮﺳﺎﻧﯿﺪن و ﭘﺮﯾﺸﺎن ﺳﺎﺧﺘﻦ اﻧﺼﺎر ﺑﺮ‬ ‫ﺣﺬر داﺷﺖ و ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ آﻧﮫﺎ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ رﻓﺘﺎر ﺷﻮد ‪.٤‬‬ ‫‪ -١‬رواه اﺣﻤﺪ‪ ،‬ج ‪ ،٦‬ص ‪ – ٢٥٧‬ﻣﺠﻤﻊ اﻟﺰواﺋﺪ‪ ،‬ج ‪ ،۱۰‬ص ‪ – ۴۰‬اﻟﺤﺎﮐﻢ‪ ،‬ج ‪ ،۴‬ص ‪.۸۳‬‬ ‫‪ -٢‬ﺑﺨﺎری‪ ،‬ﻣﻨﺎﻗﺐ اﻻﻧﺼﺎر‪ ،‬ج ‪ ،۶‬ص ‪ ،۱۱۲‬ﺷﻤﺎره ‪.۳۷۷۹‬‬ ‫‪ -٣‬ھﻤﺎن‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺘﻔﺴﯿﺮ‪ ،‬ﺳﻮره ﻣﻨﺎﻓﻘﯿﻦ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪.۴۹۰۶‬‬ ‫‪ -٤‬اﻟﮫﺠﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ اﻟﻤﺒﺎرﮐﺔ‪ ،‬ص ‪.۱۵۰‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٦٨٥‬‬

‫از اﻧﺲ س رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬اﻧﺼﺎر ﮔﻨﺠﯿﻨﮥ ﻣﻦ و رازداران ﻣﻦ‬ ‫ھﺴﺘﻨﺪ؛ ﻣﺮدم زﯾﺎد ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و اﻧﺼﺎر ﮐﻢ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ‪ ١‬ﭘﺲ ﺧﻮﺑﯽ ﻧﯿﮑﻮﮐﺎر آﻧﮫﺎ را ﺑﭙﺬﯾﺮﯾﺪ و‬ ‫از ﺑﺪﮐﺎر آﻧﮫﺎ ﮔﺬﺷﺖ ﮐﻨﯿﺪ ‪.٢‬‬ ‫و ﻧﯿﺰ از او رواﯾﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ھﺠﺮت ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻧﺼﺎر او را ﻣﯿﺎن ﺧﻮد‬ ‫ﺟﺎی دادﻧﺪ؛ ﭘﺲ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺟﺎن ﻣﺤﻤﺪ در دﺳﺖ اوﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻦ ﺷﻤﺎ را‬ ‫دوﺳﺖ دارم و ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬ ‫اﻧﺼﺎر وﻇﯿﻔﮥ ﺧﻮد را اﻧﺠﺎم دادهاﻧﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﻻزم اﺳﺖ ﺗﺎ وﻇﯿﻔﮥ ﺧﻮﯾﺶ را‬ ‫ﺑﻪ آﻧﺎن ادا ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ ‪٣‬؛ ﭘﺲ ﺑﺎ ﻧﯿﮑﻮﮐﺎر آﻧﮫﺎ ﻧﯿﮑﯽ ﮐﻨﯿﺪ و از ﺑﺪﮐﺎر آﻧﮫﺎ ﮔﺬﺷﺖ ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ« ‪.٤‬‬ ‫و از اﺑﯽ ﻗﺘﺎده رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ج ﺷﻨﯿﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﻻی ﻣﻨﺒﺮ در ﺣﻖ‬ ‫اﻧﺼﺎر ﻣﯽﮔﻔﺖ‪» :‬ﭘﺲ ھﺮ ﮐﺲ ﺣﺎﮐﻢ اﻧﺼﺎر ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻧﯿﮑﻮﮐﺎر آﻧﮫﺎ ﻧﯿﮑﯽ ﮐﻨﺪ و از ﺑﺪﮐﺎر‬ ‫آﻧﮫﺎ ﮔﺬﺷﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ و ھﺮ ﮐﺲ آﻧﮫﺎ را ﭘﺮﯾﺸﺎن ﺑﺴﺎزد‪ ،‬ﻣﺮا ﭘﺮﯾﺸﺎن ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ« ‪.٥‬‬

‫‪ -١‬اﺑﻦ ﺣﺠﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ‪» :‬ﯾﻌﻨﯽ اﻧﺼﺎر ﮐﻢ ﻣﯽﺷﻮد و اﯾﻦ اﺷﺎره ﺑﻪ داﺧﻞ ﺷﺪن ﻗﺒﯿﻠﻪھﺎی ﻋﺮب و ﻋﺠﻢ‬ ‫در اﺳﻼم اﺳﺖ و آﻧﮫﺎ ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺑﺮاﺑﺮ اﻧﺼﺎر ھﺴﺘﻨﺪ؛ ﭘﺲ ھﺮ ﭼﻨﺪ ﻓﺮض ﺷﻮد ﮐﻪ اﻧﺼﺎر زاد و وﻟﺪ‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬در ﻣﻮرد ھﺮ ﯾﮏ از دﯾﮕﺮ ﻗﺒﯿﻠﻪھﺎ ﻧﯿﺰ ﭼﻨﯿﻦ ﻓﺮض ﻣﯽﺷﻮد؛ ﭘﺲ آﻧﮫﺎ ھﻤﯿﺸﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬ ‫دﯾﮕﺮان ﮐﻢ ھﺴﺘﻨﺪ و اﺣﺘﻤﺎل دارد ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج آ ﮔﺎھﯽ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ آﻧﮫﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻄﻠﻖ ﮐﻢ‬ ‫ﺧﻮاھﻨﺪ ﺷﺪ؛ ﭘﺲ اﯾﻦ ﺧﺒﺮ را دارد؛ ﭼﻮن اﻓﺮادی ﮐﻪ از ﻧﺴﻞ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﯽﻃﺎﻟﺐ ھﺴﺘﻨﺪ و ﻣﻮﺟﻮد‬ ‫ً‬ ‫ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﺑﺮاﺑﺮ اﻓﺮادی ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ از ﻧﺴﻞ اوس و ﺧﺰرج ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻧﺴﺐ آﻧﮫﺎ واﻗﻌﺎ ﺑﻪ آﻧﮫﺎ‬ ‫ﻣﯽرﺳﺪ و ﻋﻠﯽ ھﺬا اﻟﻘﯿﺎس ‪ ...‬ﻓﺘﺢ اﻟﺒﺎری‪ ،‬ج ‪ ،۷‬ص ‪.۱۲۲‬‬ ‫‪ -٢‬ﺑﺨﺎری‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﻣﻨﺎﻗﺐ اﻻﻧﺼﺎر‪ ،‬ﺷﻤﺎرۀ ‪.۳۸۰۱‬‬ ‫‪ -٣‬اﺷﺎره ﺑﻪ ﺑﯿﻌﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ ،‬آﻧﮫﺎ ﺑﯿﻌﺖ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج را ﺟﺎی ﺑﺪھﻨﺪ و‬ ‫ﯾﺎرﯾﺶ ﺑﮑﻨﻨﺪ ﺗﺎ وارد ﺑﮫﺸﺖ ﮔﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬اﯾﻦ ﻋﻤﻞ را اﻧﺠﺎم دادﻧﺪ‪ .‬ﻓﺘﺢ اﻟﺒﺎری‪ ،‬ج ‪ ،۷‬ص ‪.۱۲۲‬‬ ‫‪ -٤‬ﻣﺴﻨﺪ اﻣﺎم اﺣﻤﺪ‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪.۱۸۷‬‬ ‫‪ -٥‬اﻟﮫﺠﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ اﻟﻤﺒﺎرﮐﺔ‪ ،‬ص ‪.۱۵۱‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‬ ‫ﭘﯿﻤﺎنﻧﺎﻣﻪ ﯾﺎ ﻗﺮارداد ﺻﻠﺢ‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج رواﺑﻂ ﻣﯿﺎن ﺳﺎﮐﻨﺎن ﻣﺪﯾﻨﻪ را ﺳﺎﻣﺎن داد و در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﻗﺮاردادی‬ ‫ﻧﻮﺷﺖ ﮐﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﺎرﯾﺨﯽ‪ ،‬آن را ذﮐﺮ ﮐﺮدهاﻧﺪ و اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﯾﺎ ﻋﮫﺪﻧﺎﻣﻪ دارای ﺑﻨﺪھﺎی‬ ‫ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺣﻘﻮق و وﻇﺎﯾﻒ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺳﺎﮐﻨﺎن را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽﮐﺮد و در ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻗﺪﯾﻤﯽ‪،‬‬ ‫ﮐﺘﺎب ﯾﺎ ﺻﺤﯿﻔﻪ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺟﺪﯾﺪ‪ ،‬آن را ﻗﺎﻧﻮن ﻧﺎﻣﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ‬ ‫دﮐﺘﺮ ﺿﯿﺎء اﻟﻌﻤﺮی در اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ اﻟﺼﺤﯿﺤﺔ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ راهھﺎی رواﯾﺖ ﭘﯿﻤﺎنﻧﺎﻣﻪ‬ ‫ﭘﺮداﺧﺘﻪ و ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪» :‬ﺑﺎ ﻣﺠﻤﻮع ﻃﺮق ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮥ اﺣﺎدﯾﺚ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﯽرﺳﺪ ‪ .«١‬و ﺑﯿﺎن‬ ‫ﻧﻤﻮده ﮐﻪ اﺳﻠﻮب ﭘﯿﻤﺎنﻧﺎﻣﻪ ﮔﻮاه ﺑﺮ اﺻﺎﻟﺖ آن اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺼﻮص آن از ﮐﻠﻤﺎت و ﺗﻌﺒﯿﺮھﺎﯾﯽ‬ ‫ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪهاﻧﺪ ﮐﻪ در ﻋﺼﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد و ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬ﮐﻤﺘﺮ ﻣﻮرد‬ ‫اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﺑﺮرﺳﯽ آن دوران‪ ،‬ﺗﻌﻤﻖ و‬ ‫ژرفﻧﮕﺮی ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺮی ﻣﺒﮫﻢ و دﺷﻮار ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ و در اﯾﻦ ﭘﯿﻤﺎنﻧﺎﻣﻪ ﻧﺼﻮص و‬ ‫ﻋﺒﺎراﺗﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻓﺮد ﯾﺎ ﮔﺮوھﯽ را ﺳﺘﺎﯾﺶ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﯾﺎ ﻣﻮرد اﻧﺘﻘﺎد ﻗﺮار دھﺪ و ﯾﺎ ﻓﺮدی را‬ ‫ﺳﺘﺎﯾﺶ ﯾﺎ ﻣﺬﻣﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﭘﯿﻤﺎنﻧﺎﻣﻪای ﺧﻮد ﺳﺎﺧﺘﻪ و‬ ‫دروﻏﯿﻦ ﻧﯿﺴﺖ ‪.٢‬‬ ‫ﺳﭙﺲ ﺗﺸﺎﺑﻪ و ھﻤﮕﻮﻧﯽ زﯾﺎدی ﮐﻪ ﺑﯿﻦ ﺷﯿﻮۀ ﭘﯿﻤﺎنﻧﺎﻣﻪ و اﺳﻠﻮبﻧﺎﻣﻪھﺎی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫اﮐﺮم ج وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮ آن را ﻣﻮرد اﻋﺘﻤﺎد ﻗﺮار ﻣﯽدھﺪ‪.‬‬

‫‪ -١‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ اﻟﺼﺤﯿﺤﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۲۷۵‬‬ ‫‪ -٢‬ﺗﻨﻈﯿﻤﺎت اﻟﺮﺳﻮل اﻻدارﯾﻪ ﻓﯽ اﻟﻤﺪﯾﻨﻪ‪ ،‬ﺻﺎﻟﺢ ﻋﻠﯽ‪ ،‬ص ‪.۵ – ۴‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٦٨٧‬‬

‫اوﻟﯿﻦ ﭘﯿﻤﺎنﻧﺎﻣﻪای ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﯿﻦ ﻣﻬﺎﺟﺮان و اﻧﺼﺎر و ﯾﻬﻮدﯾﺎن ﻧﻮﺷﺖ‬

‫ﻣﺘﻦ ﭘﯿﻤﺎنﻧﺎﻣﻪ‬

‫‪ -۱‬اﯾﻦ ﭘﯿﻤﺎنﻧﺎﻣﻪای اﺳﺖ از ﺳﻮی ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا‪ ،‬ﻣﯿﺎن ﻣﺆﻣﻨﺎن و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از‬ ‫ﻗﺮﯾﺶ و )ﺳﺎﮐﻨﺎن( ﯾﺜﺮب و ھﺮ ﮐﺲ دﯾﮕﺮی ﮐﻪ از آﻧﺎن ﭘﯿﺮوی ﮐﺮده و ﺑﻪ آﻧﺎن‬ ‫ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ و ھﻤﺮاه آﻧﺎن ﺑﻪ ﺟﮫﺎد ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬ ‫‪ -۲‬ﻣﺆﻣﻨﺎن اﻣﺖ واﺣﺪه و ﺟﺪا از دﯾﮕﺮ ﻣﺮدﻣﺎناﻧﺪ‪.‬‬ ‫ً‬ ‫‪ -۳‬ﻣﮫﺎﺟﺮان ﻗﺮﯾﺶ ﺑﺮ ھﻤﺎن ﻋﺮﻓﯽ ﮐﻪ ﻗﺒﻼ در ﭘﺮداﺧﺖ دﯾﻪھﺎی ﺧﻮد ﺑﺪان ﻋﻤﻞ‬ ‫ﻣﯽﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻗﯽ ﺧﻮاھﻨﺪ ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ -۴‬ﺑﻨﯽ ﻋﻮف ﻧﯿﺰ ﺑﺮاﺳﺎس ھﻤﺎن ﻋﺮف و روﯾﻪ ﻗﺒﻠﯽ ﺧﻮد‪ ،‬دﯾﻪھﺎی ﺧﻮد را ﻋﮫﺪهدار‬ ‫ﺧﻮاھﻨﺪ ﺷﺪ و ھﺮ ﻃﺎﯾﻔﻪ از اﯾﺸﺎن‪ ،‬اﺳﯿﺮاﻧﺶ را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ و ﺑﻪ ﺳﮫﺎم ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﯿﺎن‬ ‫ﻣﺆﻣﻨﺎن آزاد ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ -۵‬ﺑﻨﯽ ﺣﺎرث )ﺑﻨﯽ ﺧﺰرج( ﻧﯿﺰ ﺑﺮاﺳﺎس ﻋﺮف و روﯾﻪ ﻗﺒﻠﯽ ﺧﻮد دﯾﻪھﺎی ﺧﻮد را‬ ‫ﻣﯽﭘﺮدازد و ھﺮ ﻃﺎﯾﻔﻪای‪ ،‬ﻓﺪﯾﻪ آزادی اﺳﯿﺮان ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻣﯽﭘﺮدازد‪.‬‬ ‫‪ -۶‬ﺑﻨﯽ ﺳﺎﻋﺪه ﺑﺮ ھﻤﺎن ﻋﺮف و روﯾﻪ ﻗﺒﻠﯽ ﺧﻮد دﯾﻪھﺎی ﺧﻮد را ﻋﮫﺪهدار ﺧﻮاھﻨﺪ‬ ‫ﺑﻮد و ﻓﺪﯾﻪ آزادی اﺳﯿﺮان ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻧﯿﮑﯽ و ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ در ﻣﯿﺎن ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺧﻮاھﻨﺪ‬ ‫ﭘﺮداﺧﺖ‪.‬‬ ‫‪ -۷‬ﺑﻨﯽ ﺟﺸﻢ ﺑﺮ ھﻤﺎن ﻋﺮف و روﯾﮥ ﻗﺒﻠﯽ ﺧﻮد دﯾﻪھﺎی ﺧﻮد را ﺧﻮاھﻨﺪ ﭘﺮداﺧﺖ و‬ ‫ھﺮ ﻃﺎﯾﻔﻪای ﻓﺪﯾﻪ آزادی اﺳﯿﺮان ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻣﯽﭘﺮدازد‪.‬‬ ‫‪ -۸‬ﺑﻨﯽ ﻧﺠﺎر ﻧﯿﺰ ﺑﺮ ھﻤﺎن ﻋﺮف و ﺷﯿﻮۀ ﻗﺒﻠﯽ ﺧﻮد‪ ،‬دﯾﻪھﺎی ﺧﻮد را ﺧﻮاھﻨﺪ ﭘﺮداﺧﺖ و‬ ‫ھﺮ ﻃﺎﯾﻔﻪ ﻓﺪﯾﻪ آزادی اﺳﯿﺮان ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻧﯿﮑﯽ و ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﺧﻮاھﻨﺪ ﭘﺮداﺧﺖ‪.‬‬ ‫‪ -۹‬ﺑﻨﯽ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﻮف ﺑﺮ ھﻤﺎن ﺷﯿﻮه ﻗﺒﻠﯽ ﺧﻮد دﯾﻪھﺎی ﺧﻮد را ﺧﻮاھﻨﺪ ﭘﺮداﺧﺖ‬ ‫و ھﺮ ﻃﺎﯾﻔﻪای ﻓﺪﯾﻪ آزادی اﺳﯿﺮش را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ و ﺑﻪ ﺳﮫﺎم ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﯿﺎن ﻣﺆﻣﻨﺎن‬ ‫ﺧﻮاھﻨﺪ ﭘﺮداﺧﺖ‪.‬‬ ‫‪ -۱۰‬ﺑﻨﯽ اﻟﻨﺒﯿﺖ ﻧﯿﺰ ﺑﺮ ھﻤﺎن ﻋﺮف و روﯾﻪ ﻗﺒﻠﯽ ﺧﻮد‪ ،‬دﯾﻪھﺎی ﺧﻮد را ﺧﻮاھﻨﺪ داد‬ ‫و ھﺮ ﻃﺎﯾﻔﻪای ﻓﺪﯾﮥ اﺳﯿﺮ را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ و ﺑﻪ ﺳﮫﺎم ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﯿﺎن ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺧﻮاھﺪ‬ ‫ﭘﺮداﺧﺖ‪.‬‬

‫‪٦٨٨‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫‪ -۱۱‬ﺑﻨﯽ اوس ﺑﺮ ﻋﺮف و روﯾﮥ ﻗﺒﻠﯽ ﺧﻮد دﯾﻪھﺎی ﺧﻮد را ﺧﻮاھﻨﺪ ﭘﺮداﺧﺖ وھﺮ‬ ‫ﻃﺎﯾﻔﻪای ﻓﺪﯾﮥ اﺳﯿﺮش را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ و ﺑﻪ ﺳﮫﺎم ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﯿﺎن ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺧﻮاھﺪ ﭘﺮداﺧﺖ‪.‬‬ ‫‪ -۱۲‬ﻣﺆﻣﻨﺎن ھﯿﭻ ﺑﺪھﮑﺎر و درﻣﺎﻧﺪهای را در ﻣﯿﺎن ﺧﻮد وا ﻧﻤﯽﮔﺬارﻧﺪ ﻣﮕﺮ آﻧﮑﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﻧﯿﮑﯽ در ھﺮ ﻣﻮرد از ﺟﻤﻠﻪ ﭘﺮداﺧﺖ ﻓﺪﯾﻪ و ادای دﯾﻪ او را ﯾﺎری ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ -۱۳‬ﻣﺆﻣﻨﺎن ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎر ﺑﺮ ﻋﻠﯿﻪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺳﺮﮐﺸﯽ ﮐﻨﺪ ﯾﺎ ﺑﺮای ﺳﺘﻢ ﯾﺎ ﮔﻨﺎه ﯾﺎ ﺗﺠﺎوز‬ ‫و ﻓﺴﺎدی در ﻣﯿﺎن ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺗﻼش و دﺳﯿﺴﻪ ﮐﻨﺪ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﺘﺤﺪ و ﻣﻨﺴﺠﻢ‬ ‫ھﺴﺘﻨﺪ؛ ھﺮ ﭼﻨﺪ وی ﭘﺴﺮ ﯾﮑﯽ از ﺧﻮد آﻧﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪ -۱۴‬ھﯿﭻ ﻓﺮد ﻣﺆﻣﻨﯽ‪ ،‬ﻣﺆﻣﻦ دﯾﮕﺮی را ﺑﻪ ﻗﺼﺎص ﮐﺎﻓﺮی ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﻧﻤﯽرﺳﺎﻧﺪ و ھﯿﭻ‬ ‫ﮐﺎﻓﺮی را ﻋﻠﯿﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ ﯾﺎری ﻧﻤﯽدھﺪ‪.‬‬ ‫‪ -۱۵‬ﺣﻖ دادن ذﻣﻪ )و ﭘﯿﻤﺎن اﻋﻄﺎی اﻣﻦ( اﻟﮫﯽ‪ ،‬ﺑﺮای ھﻤﻪ ﯾﮑﺴﺎن اﺳﺖ و‬ ‫ﭘﺎﯾﯿﻦﺗﺮﯾﻦ ﻓﺮد ﻣﺴﻠﻤﺎن از ﺟﺎﻧﺐ ھﻤﻪ آﻧﺎن ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ھﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ ﺑﺨﻮاھﺪ‬ ‫اﻣﺎن دھﺪ و ﻣﺆﻣﻨﺎن دوﺳﺘﺎن ﯾﮑﺪﯾﮕﺮﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻪ دوﺳﺘﺎن دﯾﮕﺮان‪.‬‬ ‫‪ -۱۶‬از ﯾﮫﻮدﯾﺎن ھﺮ ﮐﺲ از ﻣﺎ ﭘﯿﺮوی ﮐﻨﺪ‪ ،‬از ﯾﺎری و ھﻤﺪردی ﻣﺎ ﺑﺮﺧﻮردار ﺧﻮاھﺪ‬ ‫ﺑﻮد و ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﻪ آﻧﺎن ﺳﺘﻢ ﺷﻮد ﯾﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻋﻠﯿﻪ آﻧﺎن ھﻤﺪﺳﺖ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ -۱۷‬ﺻﻠﺢ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﯾﮑﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ھﯿﭻ ﻓﺮد ﻣﺆﻣﻨﯽ در ﺟﻨﮓ در راه ﺧﺪا ﺟﺪای از‬ ‫دﯾﮕﺮان ﻣﺼﺎﻟﺤﻪ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ آﻧﮑﻪ ﺑﻪ ﺗﺴﺎوی و ﻋﺪاﻟﺖ ﻣﯿﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪ -۱۸‬ھﺮ ﮐﺲ ﺑﺎ ﻣﺎ‪ ،‬در ﺟﻨﮓ ﺷﺮﮐﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﻃﻮاﯾﻒ دﯾﮕﺮ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ آﻧﮫﺎ و ﮐﻤﮏ آﻧﮫﺎ‬ ‫ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫‪ -۱۹‬ﻣﺆﻣﻨﺎن واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ودر ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﻮﻧﯽ ﮐﻪ از ھﺮ ﯾﮏ از آﻧﺎن در راه ﺧﺪا‬ ‫رﯾﺨﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺪاﻓﻊ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮاﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ -۲۰‬ﻣﺆﻣﻨﺎن ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎر ﺑﺮ ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ و ﺷﺎﯾﺴﺘﻪﺗﺮﯾﻦ راه ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ و ھﯿﭻ ﻓﺮد‬ ‫ﻣﺸﺮﮐﯽ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺎل ﯾﺎ ﺟﺎن ﻗﺮﯾﺸﯿﺎن را اﻣﺎن دھﺪ ﯾﺎ ﻣﺎﻧﻊ از دﺳﺘﺮﺳﯽ ﻓﺮد‬ ‫ﻣﺆﻣﻨﯽ ﺑﻪ آن ﮔﺮدد‪.‬‬ ‫‪ -۲۱‬ھﺮ ﮐﺲ ﻣﺆﻣﻨﯽ را ﺑﯽﮔﻨﺎه ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ و ﺑﯽﮔﻨﺎھﯽ او ﺛﺎﺑﺖ ﮔﺮدد‪ ،‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ‬ ‫آن‪ ،‬ﻗﺼﺎص ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ وﻟﯽ ﻣﻘﺘﻮل ﺑﻪ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ دﯾﻪ رﺿﺎﯾﺖ دھﺪ و‬ ‫ﺑﺮای ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ از او ﺣﻤﺎﯾﺖ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺮای آﻧﺎن روا ﻧﯿﺴﺖ ﺟﺰ‬ ‫آﻧﮑﻪ ﻋﻠﯿﻪ او ﻗﯿﺎم ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٦٨٩‬‬

‫‪ -۲۲‬ﺑﺮاﺳﺎس آﻧﭽﻪ در ﭘﯿﻤﺎنﻧﺎﻣﻪ ﺑﻪ رﺳﻤﯿﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮای ھﯿﭻ ﻣﺆﻣﻨﯽ‬ ‫ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻓﺘﻨﻪﮔﺮی را ﯾﺎری ﮐﻨﺪ ﯾﺎ ﭘﻨﺎه دھﺪ و ھﺮ ﮐﺲ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺮد ﻟﻌﻨﺖ‬ ‫و ﺧﺸﻢ ﺧﺪا ﺑﺮ او ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد و در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ھﯿﭻ ﻋﺬر و ﺑﮫﺎﻧﻪ و ﻋﻮض و‬ ‫ﻓﺪﯾﻪای از او ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﻧﺨﻮاھﺪ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪ -۲۳‬ھﺮﮔﺎه ﺷﻤﺎ در ﭼﯿﺰی اﺧﺘﻼف ﻧﻈﺮ ﭘﯿﺪا ﮐﺮدﯾﺪ‪ ،‬ﻣﺮﺟﻊ ﺣﻞ آن ﺧﺪا و ﻣﺤﻤﺪ‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ -۲۴‬ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺆﻣﻨﺎن در ﺟﻨﮓ )ﺑﺎ دﯾﮕﺮان( ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬ ‫ھﻢﭘﯿﻤﺎن ﺧﻮاھﻨﺪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫‪ -۲۵‬ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﺑﻨﯽﻋﻮف اﻣﺘﯽ از ﻣﺆﻣﻨﺎن ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬آﻧﮫﺎ ﺑﻪ دﯾﻦ ﺧﻮدﺷﺎن و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬ ‫ﺑﻪ دﯾﻦ ﺧﻮدﺷﺎن اﻋﻢ از ﺧﻮدﺷﺎن ﯾﺎ ﺑﺮدﮔﺎﻧﺸﺎن‪ ،‬ﻣﮕﺮ آن ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺳﺘﻢ و ﮔﻨﺎه‬ ‫ﭘﯿﺸﻪ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺴﯽ ﺗﻨﮫﺎ ﺧﻮد و ﺧﺎﻧﺪاﻧﺶ را ﺑﻪ ھﻼﮐﺖ ﺧﻮاھﺪ اﻓﮑﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ -۲۶‬ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﺑﻨﯽ ﻧﺠﺎر از آﻧﭽﻪ ﺑﻨﯽﻋﻮف ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻮردار ﺧﻮاھﻨﺪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫‪ -۲۷‬ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﺑﻨﯽ ﺣﺎرث از وﺿﻌﯿﺘﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﺑﻨﯽﻋﻮف ﺑﺮﺧﻮردار ﺧﻮاھﻨﺪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫‪ -۲۸‬ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﺑﻨﯽ ﺳﺎﻋﺪه از وﺿﻌﯿﺘﯽ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﺑﻨﯽ ﻋﻮف ﺑﺮﺧﻮردار ﺧﻮاھﻨﺪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫‪ -۲۹‬ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﺑﻨﯽ ﺟﺸﻢ ﻧﯿﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﺑﻨﯽﻋﻮف ھﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ -۳۰‬ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﺑﻨﯽ اوس از آﻧﭽﻪ ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﺑﻨﯽ ﻋﻮف ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻮردار ﺧﻮاھﻨﺪ‬ ‫ﺑﻮد‪.‬‬ ‫‪ -۳۱‬ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﺑﻨﯽ ﺛﻌﻠﺒﻪ از وﺿﻌﯿﺘﯽ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﺑﻨﯽﻋﻮف ﺑﺮﺧﻮردار ﺧﻮاھﻨﺪ‬ ‫ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﮕﺮ آن ﮐﺴﯽ ﮐﻪ دﺳﺖ ﺑﻪ ﮔﻨﺎه و ﺳﺘﻢ ﺑﺰﻧﺪ ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺴﯽ ﺗﻨﮫﺎ ﺧﻮد و‬ ‫ﺧﺎﻧﺪاﻧﺶ را ﺑﻪ ھﻼﮐﺖ ﺧﻮاھﺪ اﻓﮑﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ -۳۲‬ﺟﻔﻨﻪ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از ﺗﯿﺮهھﺎی ﺛﻌﻠﺒﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ھﻤﺎﻧﻨﺪ ﺧﻮد ﺑﻨﯽ ﺛﻌﻠﺒﻪ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫‪ -۳۳‬ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﺑﻨﯽ ﺷﻄﯿﺒﻪ از وﺿﻌﯿﺘﯽ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﺑﻨﯽ ﻋﻮف ﺑﺮﺧﻮردار ﺧﻮاھﻨﺪ‬ ‫ﺑﻮد‪.‬‬ ‫‪ -۳۴‬ارزش ﺑﺮدﮔﺎن ﺛﻌﻠﺒﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﻮد ﺛﻌﻠﺒﻪ ﺧﻮاھﻨﺪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫‪ -۳۵‬ﻗﺒﺎﯾﻞ ﺗﯿﺮهھﺎی ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﻧﯿﺰ ﺣﮑﻢ آﻧﺎن را ﺧﻮاھﻨﺪ داﺷﺖ‪.‬‬ ‫‪ -۳۶‬ھﯿﭻ ﯾﮏ از ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﺑﺪون اﺟﺎزه ﻣﺤﻤﺪ ﺑﯿﺮون ﻧﻤﯽرود‪.‬‬

‫‪٦٩٠‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫‪ -۳۷‬ﯾﮫﻮد ھﺰﯾﻨﻪھﺎی ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺧﻮد را ﻋﮫﺪهدار ﺧﻮاھﻨﺪ ﺑﻮد و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻋﮫﺪهدار‬ ‫ﻣﺨﺎرج ﺧﻮد ﺧﻮاھﻨﺪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ھﻢﭘﯿﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎﯾﺪ ھﻤﺪﯾﮕﺮ را ﻋﻠﯿﻪ ھﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ آﻧﺎن ﺑﭙﺮدازﻧﺪ‪ ،‬ﯾﺎری دھﻨﺪ و‬ ‫ﺑﺎﯾﺪ ﺧﯿﺮﺧﻮاه ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻧﯿﮑﻮﮐﺎری ﮐﻨﻨﺪ و ﮔﻨﺎه روا ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ -۳۸‬ﮔﻨﺎه ھﻢﭘﯿﻤﺎن ﮐﺴﯽ ﺑﺮ ﻋﮫﺪۀ او ﻧﯿﺴﺖ و ﺳﺘﻤﺪﯾﺪه در ھﺮ ﺣﺎﻟﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﯾﺎری‬ ‫ﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪ -۳۹‬ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺆﻣﻨﺎن در ﺟﻨﮓ )ﺑﺎ دﯾﮕﺮان( ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎن ھﻢﭘﯿﻤﺎن‬ ‫ھﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ -۴۰‬ﻃﺮﻓﮫﺎی اﯾﻦ ﭘﯿﻤﺎن ﺑﺎﯾﺪ ﺣﺮﻣﺖ ﯾﺜﺮب را رﻋﺎﯾﺖ ﮐﻨﻨﺪ و ھﺮﮔﻮﻧﻪ ﺟﻨﮓ در آن‬ ‫ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ -۴۱‬ھﺮﮐﺲ از ﭘﯿﻤﺎن ﺟﻮار و ﭘﻨﺎھﻨﺪﮔﯽ ﮐﺴﯽ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪ ،‬ھﻤﺎﻧﻨﺪ آن ﺷﺨﺺ‬ ‫ﺣﻖ آﺳﯿﺐ رﺳﺎﻧﺪن و رﻓﺘﺎر ﻧﺎﺷﺎﯾﺴﺖ ﺑﺎ دﯾﮕﺮان را ﻧﺪارد‪.‬‬ ‫‪ -۴۲‬ھﺮﮔﺎه در ﻣﯿﻦ ﻃﺮفھﺎی اﯾﻦ ﭘﯿﻤﺎن‪ ،‬ﻣﺸﺎﺟﺮه‪ ،‬اﺧﺘﻼف و ﻧﺰاﻋﯽ روی دھﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﻧﮕﺮان ﮐﻨﻨﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺮﺟﻊ ﺣﻞ اﺧﺘﻼف‪ ،‬ﺧﺪا و رﺳﻮل وی ﺧﻮاھﻨﺪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫‪ -۴۳‬ھﺮﮐﺲ ﺑﻪ ﯾﺜﺮب ﺣﻤﻠﻪ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻃﺮفھﺎی ﭘﯿﻤﺎن ﺑﺎﯾﺪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ را در ﻣﻘﺎﺑﻞ او ﯾﺎری‬ ‫ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ -۴۴‬ھﺮﮔﺎه ﺑﻪ ﻣﺼﺎﻟﺤﻪ و آﺷﺘﯽ ﻓﺮاﺧﻮاﻧﺪه ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺻﻠﺢ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ آﻧﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را‬ ‫ﺑﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﭼﯿﺰی ﻓﺮا ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ ﺣﻘﯽ را ﺑﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺧﻮاھﻨﺪ داﺷﺖ؛ ﻣﮕﺮ در‬ ‫ﻣﻮرد آن ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ دﯾﻦ ﺑﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺠﻨﮕﺪ‪.‬‬ ‫‪ -۴۵‬ھﺮ ﮔﺮوھﯽ ﺳﮫﻢ ﺧﻮد را از ﺳﻮﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﻋﮫﺪهدار‬ ‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ -۴۶‬ﯾﮫﻮدﯾﺎن اوس اﻋﻢ از ﺧﻮد و ﺑﺮدﮔﺎن آﻧﮫﺎ از ھﻤﺎﻧﻨﺪ آﻧﭽﻪ در اﯾﻦ ﭘﯿﻤﺎن ﺑﺮای‬ ‫دﯾﮕﺮ ﯾﮫﻮدﯾﺎن ذﮐﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻮردار ﺧﻮاھﻨﺪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫‪ -۴۷‬اﯾﻦ ﭘﯿﻤﺎنﻧﺎﻣﻪ ھﯿﭻ ﮔﺎه ﻣﺎﻧﻊ ﻣﺠﺎزات و ﻣﻮاﺧﺬه ﻓﺮد ﺳﺘﻤﮕﺮ و ﺧﻄﺎﮐﺎر ﻧﺨﻮاھﺪ‬ ‫ﺑﻮد؛ ھﺮﮐﺲ از ﺷﮫﺮ ﺑﯿﺮون رود و ھﺮ ﮐﺲ در ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬در اﻣﺎن ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد؛‬ ‫ﻣﮕﺮ آن ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺳﺘﻢ و ﮔﻨﺎھﯽ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺷﻮد و ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش ﭘﻨﺎھﮕﺎه ﮐﺴﯽ‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٦٩١‬‬

‫ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﯿﮑﯽ و ﺗﻘﻮا را رﻋﺎﯾﺖ ﺑﮑﻨﺪ ‪.١‬‬ ‫دوم‪ :‬درﺳﻬﺎ و ﻋﺒﺮﺗﻬﺎی ﭘﻨﺪآﻣﻮز اﯾﻦ ﭘﯿﻤﺎنﻧﺎﻣﻪ‬

‫‪ -۱‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﭼﺎرﭼﻮب ﻣﻌﻨﯽ اﻣﺖ‬ ‫ﭘﯿﻤﺎنﻧﺎﻣﻪ ﻣﺒﺎدی ﻋﺎم و ﮐﻠﯽای را در ﺑﺮداﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎری از ﻗﻮاﻧﯿﻦ دوﻟﺘﮫﺎی ﮐﻨﻮﻧﯽ‬

‫را ﻧﯿﺰ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﯽﺷﻮد و در ﭘﯿﺸﺎﭘﯿﺶ اﯾﻦ ﻣﺒﺎدی‪ ،‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﭼﺎرﭼﻮب ﻣﻔﮫﻮم اﻣﺖ ﻗﺮار داﺷﺖ؛‬ ‫ﭘﺲ اﻣﺖ‪ ،‬در ﭘﯿﻤﺎن ﻧﺎﻣﻪ ھﻤﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﻋﻢ از ﻣﮫﺎﺟﺮان واﻧﺼﺎر و ھﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ از آﻧﮫﺎ‬ ‫ﭘﯿﺮوی ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺑﻪ آﻧﮫﺎ ﺑﭙﯿﻮﻧﺪد و در ﮐﻨﺎر آﻧﮫﺎ ﺑﻪ ﺟﮫﺎد ﺑﭙﺮدازد را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﯽﺷﻮد و ھﻤﻪ‬ ‫اﯾﻨﮫﺎ ﯾﮏ اﻣﺖ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ‪ ٢‬و اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع در ﺗﺎرﯾﺦ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺟﺰﯾﺮه ﻋﺮﺑﯽ ﻣﻮﺿﻮﻋﯽ‬ ‫ﺗﺎزه ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﺎ ﻗﺒﻞ از آن ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻮﺿﻮﻋﯽ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ؛ زﯾﺮا ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻗﻮﻣﺶ را از‬ ‫ﺷﻌﺎر ﻗﺒﯿﻠﻪ و ﭘﯿﺮوی از آن ﺑﺮﺣﺬر ﻧﻤﻮد و ﺑﻪ ﺷﻌﺎر اﻣﺖ درآورد ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﻠﯿﺖ ﺟﺪﯾﺪ ھﺮ ﮐﺴﯽ‬ ‫را ﮐﻪ دﯾﻦ ﺟﺪﯾﺪ را ﺑﭙﺬﯾﺮد‪ ،‬در ﺑﺮﻣﯽﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در ﺑﻨﺪ ‪ ۲۱‬ﭘﯿﻤﺎنﻧﺎﻣﻪ ذﮐﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫آﻧﮫﺎ ﯾﮏ اﻣﺖ ھﺴﺘﻨﺪ و ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﻧﯿﺰ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ را ذﮐﺮ ﮐﺮده و ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫َّ َ ٰ ٓ ُ َّ ُ ُ ۡ ُ َّ ٗ َ ٰ َ ٗ َ َ َ ۠ َ ُّ ُ ۡ َ ۡ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ون‪] ﴾٩٢‬اﻷﻧﺒﯿﺎء‪.[۹۲ :‬‬ ‫﴿إِن � ِذه ِۦ أمت�م أمة �حِدة و�نا ر��م فٱ�بد ِ‬

‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯿﺎﻧﻪروی و اﻋﺘﺪال اﯾﻦ اﻣﺖ را ﺑﯿﺎن ﻧﻤﻮده و ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ٗ ّ ُ ُ ْ ُ ٓ ََ‬ ‫َ َ ُ َ َّ ُ ُ‬ ‫َ َ َٰ َ َ َ ۡ َ ٰ ُ ُ ٗ‬ ‫� ۡم أ َّمة َو َسطا ِ�َكونوا ش َه َدا َء � ٱ�َّ ِ‬ ‫﴿و��ل ِك جعل�‬ ‫اس و��ون ٱلرسول‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ ۡ ُ ۡ َ ٗ َ َ َ َ ۡ َ ۡ ۡ َ َ َّ ُ َ َ َ ٓ‬ ‫َّ‬ ‫نت عل ۡي َها إِ� �ِ َ ۡعل َم َمن يَتب ِ ُع ٱ َّلر ُسول‬ ‫علي�م ش ِهيد� ۗ وما جعلنا ٱلقِبلة ٱل ِ� ك‬ ‫َ َ ۡ َ َ َ ً َّ َ َ‬ ‫َّ َ َ ُ َ َ ٰ َ‬ ‫� ٱ َّ� َ َ َ‬ ‫� َو َما َ� َن ٱ َّ ُ‬ ‫َّ ُ‬ ‫�‬ ‫مِمن ينقل ِب‬ ‫� عقِ َب ۡي �هِ �ن �نت لكب ِ�ة إِ�‬ ‫ِين هدى ٱ ۗ‬ ‫ََ ُ ‪ٞ‬‬ ‫ُ َ َ َ ُ‬ ‫� ۡم إ َّن ٱ َّ َ‬ ‫وف َّرح ‪ٞ‬‬ ‫� ب ِٱ�َّ ِ‬ ‫ِيم‪] ﴾١٤٣‬اﻟﺒﻘﺮة‪.[۱۴۳ :‬‬ ‫اس لرء‬ ‫ِ� ِ‬ ‫ضيع إِي�ٰن ۚ ِ‬ ‫»و ﺑﯽﮔﻤﺎن ﺷﻤﺎ را ﻣﻠﺘﯽ ﻣﯿﺎﻧﻪرو ﮐﺮدهاﯾﻢ ﺗﺎ ﮔﻮاھﺎﻧﯽ ﺑﺮ ﻣﺮدم ﺑﺎﺷﯿﺪ و ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﮔﻮاه‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﺎ ﻗﺒﻠﻪای را ﮐﻪ ﺑﺮ آن ﺑﻮدهای‪ ،‬ﻗﺒﻠﻪ ﻧﻨﻤﻮده ﺑﻮدﯾﻢ؛ ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺪاﻧﯿﻢ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ از‬ ‫ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﭘﯿﺮوی ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﺑﺮ ﭘﺎﺷﻨﻪھﺎی ﺧﻮد ﻣﯽﭼﺮﺧﺪ و اﮔﺮﭼﻪ )ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻗﺒﻠﻪ( ﺑﺲ‬ ‫ﺑﺰرگ و دﺷﻮار اﺳﺖ؛ ﻣﮕﺮ ﺑﺮ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﺪا اﯾﺸﺎن را رھﻨﻤﻮن ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ و ﺧﺪا اﯾﻤﺎن ﺷﻤﺎ‬

‫را ﺿﺎﯾﻊ ﻧﻤﯽﮔﺮداﻧﺪ؛ ﺑﯽﮔﻤﺎن ﺧﺪا ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺮدم ﺑﺲ رﺋﻮف و ﻣﮫﺮﺑﺎن اﺳﺖ«‪.‬‬

‫‪ -١‬ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ اﻟﻮﺛﺎﺋﻖ اﻟﺴﯿﺎﺳﯿﺔ‪ ،‬ص ‪.۴۷ – ۴۱‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺘﺎرﯾﺦ اﻟﺴﯿﺎﺳﯽ و اﻟﻌﺴﮑﺮی‪ ،‬د‪ .‬ﻋﻠﯽ ﻣﻌﻄﯽ‪ ،‬ص ‪.۱۶۹‬‬

‫‪٦٩٢‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫و ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﺗﻮﺿﯿﺢ داده اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ اﻣﺖ‪ ،‬اﻣﺘﯽ ﻣﺘﻌﺎدل اﺳﺖ و در ﻣﻘﺎﺑﻞ‬ ‫ﻗﻀﺎﯾﺎی زﻣﺎن ﺧﻮد‪ ،‬ﻣﻮﺿﻊ ﺗﻤﺎﺷﺎﭼﯽ و ﻧﻈﺎرهﮔﺮ را ﻧﺪارد؛ ﺑﻠﮑﻪ اﻣﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﺮوف و ﻧﮫﯽ از‬ ‫ﻣﻨﮑﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽھﺎ ﻓﺮا ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ و از زﺷﺘﯽھﺎ ﺑﺮﺣﺬر ﻣﯽدارد ‪ .١‬ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ۡ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ۡ َ‬ ‫َ‬ ‫َۡ َ َ‬ ‫َ ۡ ۡ‬ ‫ت ل َّ‬ ‫﴿ ُك ُ‬ ‫� أ َّمة أ ۡخر َج ۡ‬ ‫نت ۡم َخ ۡ َ‬ ‫ِلن ِ‬ ‫وف َو�ن َه ۡون ع ِن ٱل ُمنك ِر‬ ‫اس تأ ُم ُرون بِٱل َمع ُر ِ‬ ‫ٍ‬ ‫ِ‬ ‫َ َ َ َ ۡ ٗ َّ‬ ‫َ‬ ‫َُۡ ُ َ‬ ‫ۡ ۡ‬ ‫َّ َ َ ۡ َ َ َ َ ۡ ُ ۡ َ‬ ‫ۡ‬ ‫ٰ‬ ‫�� ل ُه �م ّمِن ُه ُم ٱل ُمؤم ُِنون‬ ‫ب ل�ن خ‬ ‫ِ�‬ ‫وتؤمِنون ب ِٱ�ِۗ ولو ءامن أهل ٱلك ِ‬ ‫ََ ۡ َُ ُ ُ ۡ َٰ ُ َ‬ ‫وأ��هم ٱل�سِقون‪] ﴾١١٠‬آل ﻋﻤﺮان‪.[۱۱۰ :‬‬ ‫»ﺷﻤﺎ )ای ﭘﯿﺮوان ﻣﺤﻤﺪ( ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ اﻣﺘﯽ ھﺴﺘﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻮد اﻧﺴﺎﻧﮫﺎ آﻓﺮﯾﺪه ﺷﺪهاﯾﺪ؛ اﻣﺮ‬ ‫ﺑﻪ ﻣﻌﺮوف و ﻧﮫﯽ از ﻣﻨﮑﺮ ﻣﯽﻧﻤﺎﺋﯿﺪ و ﺑﻪ ﺧﺪا اﯾﻤﺎن دارﯾﺪ و اﮔﺮ اھﻞ ﮐﺘﺎب اﯾﻤﺎن‬ ‫ﺑﯿﺎورﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮای آﻧﮫﺎ ﺑﮫﺘﺮ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻌﻀﯽ از آﻧﺎن ﻣﺆﻣﻦاﻧﺪ؛ وﻟﯽ اﮐﺜﺮﺷﺎن ﻓﺎﺳﻖ‬

‫ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ«‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﻧﺎم و اﯾﻦ ﻣﺸﺨﺼﻪ )اﻣﺖ( ﺑﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻗﺒﺎﯾﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﻧﮋادھﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن و‬ ‫ﻣﮫﺎﺟﺮان و اﻧﺼﺎر اﻃﻼق ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬اﯾﻦ اﻣﺖ از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺑﺮاﺳﺎس ﻋﻘﯿﺪه و ﻧﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس رواﺑﻂ‬ ‫ﺧﻮﻧﯽ و ﻋﺸﯿﺮهای‪ ،‬ﭘﯿﮑﺮۀ واﺣﺪی را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽدھﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬از ھﻤﺪﯾﮕﺮ دﻓﺎع ﺧﻮاھﻨﺪ‬ ‫ﮐﺮد؛ ﺣﻖ ﻣﻈﻠﻮم را از ﻇﺎﻟﻢ ﺧﻮاھﻨﺪ ﮔﺮﻓﺖ؛ اﻧﺪﯾﺸﻪ‪ ،‬اﺣﺴﺎس و ﻗﺒﻠﻪای واﺣﺪ ﺧﻮاھﻨﺪ‬ ‫داﺷﺖ و ﻓﻘﻂ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺷﺮﯾﻌﺖ ﺧﺪاوﻧﺪی ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺧﻮاھﻨﺪ ﺷﺪ و ﯾﮑﯽ از اھﺪاف‬ ‫ﭘﯿﻤﺎنﻧﺎﻣﻪ ﻧﯿﺰ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺟﺎﯾﮕﺎه ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻠﺘﯽ ﺑﺮﮔﺰﯾﺪه و ﻣﻘﺘﺪر ﮐﻪ‬ ‫ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻋﻤﻞ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﭘﯿﺮو ﯾﮫﻮد و ﻧﺼﺎرا ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺴﺘﺤﮑﻢ ﻧﻤﺎﯾﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻗﺒﻠﮥ آﻧﮫﺎ‬ ‫ﻧﯿﺰ از ﺑﯿﺖاﻟﻤﻘﺪس ﺑﻪ ﺳﻮی ﺑﯿﺖ اﻟﻠﻪ اﻟﺤﺮام ﺗﻐﯿﯿﺮ ﯾﺎﻓﺖ و آﻧﮫﺎ در ﻧﻤﺎز ﺑﻌﺪ از آﻧﮑﻪ‬ ‫ﺷﺎﻧﺰده ﯾﺎ ھﻔﺪه ﻣﺎه ﺑﻪ ﺳﻮی ﺑﯿﺖ اﻟﻤﻘﺪس ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬رو ﺑﻪ ﮐﻌﺒﻪ ﻧﻤﻮدﻧﺪ؛‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﭘﯿﺮواﻧﺶ را از دﯾﮕﺮان در اﻣﻮر زﯾﺎدی ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ ﻣﯽﮐﺮد و ﺑﺮای‬ ‫آﻧﮫﺎ ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻣﯽداد ﮐﻪ ﻣﻨﻈﻮر وی ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ ﯾﮫﻮدﯾﺎن اﺳﺖ؛ از آن ﺟﻤﻠﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﯾﮫﻮدﯾﺎن‬ ‫ﺑﺎ ﻣﻮزه ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج دﺳﺘﻮر داد ﮐﻪ ﺻﺤﺎﺑﻪ ﺑﺎ ﮐﻔﺶ و ﻣﻮزه ﻧﻤﺎز‬ ‫ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ و ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﻣﻮی ﺳﻔﯿﺪ را رﻧﮓ ﻧﻤﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ّ ،‬اﻣﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج دﺳﺘﻮر داد ﮐﻪ‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﻮھﺎی ﺳﻔﯿﺪ ﺳﺮ ﺧﻮد را ﺑﺎ »ﺣﻨﺎ« رﻧﮓ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﯾﮫﻮدﯾﺎن‪ ،‬ﻋﺎﺷﻮرا را روزه ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻧﯿﺰ روز ﻋﺎﺷﻮرا را روزه ﮔﺮﻓﺖ؛‬ ‫‪ -١‬دﺳﺘﻮر ﻟﻼﻣﻪ‪ ،‬د‪ .‬ﻋﺒﺪاﻟﻨﺎﺻﺮ ﻋﻄﺎر‪ ،‬ص ‪.۹‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٦٩٣‬‬

‫ﺳﭙﺲ در آﺧﺮﯾﻦ روزھﺎی زﻧﺪﮔﯽ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺖ ﺗﺎ ﺑﺮای ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ ﯾﮫﻮدﯾﺎن‪ ،‬ﻋﻼوه ﺑﺮ‬ ‫ﻋﺎﺷﻮرا روز ﺗﺎﺳﻮﻋﺎ را ھﻢ روزه ﺑﮕﯿﺮد ‪.١‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ آن ﺣﻀﺮت ﺑﺮای ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ وﺿﻊ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﺑﺮاﺳﺎس آن ﻧﺒﺎﯾﺪ‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎ دﯾﮕﺮان ﻣﺸﺎﺑﮫﺖ اﺧﺘﯿﺎر ﺑﮑﻨﻨﺪ و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ھﺮﮐﺲ ﺧﻮد را ﻣﺸﺎﺑﻪ و ھﻤﺎﻧﻨﺪ‬ ‫ﻗﻮﻣﯽ ﺑﮑﻨﺪ‪ ،‬از ھﻤﺎن ﻗﻮم ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد« ‪ .٢‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺧﻮد را ﻣﺸﺎﺑﻪ ﯾﮫﻮدﯾﺎن‬ ‫ﻧﮑﻨﯿﺪ«‪ .‬و اﺣﺎدﯾﺚ زﯾﺎدی ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎﯾﺪ از دﯾﮕﺮان ﺟﺪا‬ ‫و ﻣﺸﺨﺺ و ﺑﺮﺗﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺷﮑﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺗﺸﺒﻪ و ﺗﻘﻠﯿﺪ از دﯾﮕﺮان ﺑﺎ اﻓﺘﺨﺎر ﺑﻪ ھﻮﯾﺖ‬ ‫ﺧﻮد و ﺑﺮﺗﺮ داﻧﺴﺘﻦ ﺧﻮد ﻣﺘﻀﺎد ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ اﯾﻦ ﻓﺮق و ﺑﺮﺗﺮ داﻧﺴﺘﻦ ﻣﺎﻧﻌﯽ ﻣﯿﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و دﯾﮕﺮان اﯾﺠﺎد ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ؛ ﭘﺲ‬ ‫ﮐﯿﺎن ﺟﻤﺎﻋﺖ اﺳﻼﻣﯽ آﻏﻮش ﮔﺸﺎده و ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺳﻌﻪای دارد و ھﺮ ﮐﺲ ھﺮ وﻗﺖ ﺑﺨﻮاھﺪ‪،‬‬ ‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ آن ﺑﭙﯿﻮﻧﺪد ‪.٣‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﭘﯿﻤﺎنﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﯾﮫﻮدﯾﺎن را ﺑﺨﺸﯽ از ﺷﮫﺮوﻧﺪان دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ و ﻋﻨﺎﺻﺮی از‬ ‫آن ﺷﻤﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬در ﭘﯿﻤﺎنﻧﺎﻣﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ :‬از ﯾﮫﻮدﯾﺎن ھﺮﮐﺲ از ﻣﺎ ﭘﯿﺮوی ﮐﻨﺪ‬ ‫از ﯾﺎری و ھﻤﺪردی ﻣﺎ ﺑﺮﺧﻮردار ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد و ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﻪ آﻧﮫﺎ ﺳﺘﻢ ﺷﻮد‪ ،‬ﯾﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻋﻠﯿﻪ‬ ‫آﻧﺎن ھﻤﺪﺳﺖ ﺷﻮد‪) .‬ﺑﻨﺪ ‪.(۱۶‬‬ ‫ﺳﭙﺲ اﯾﻦ ﺣﮑﻢ در ﺑﻨﺪ )‪ (۲۵‬و ﺑﻌﺪ از آن ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺗﻮﺿﯿﺢ داده ﺷﺪ ﮐﻪ در آن ﺗﺼﺮﯾﺢ‬ ‫ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ‪» :‬ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﺑﻨﯽﻋﻮف اﻣﺘﯽ از ﻣﺆﻣﻨﺎن ھﺴﺘﻨﺪ ‪ .«...‬و ﺑﺪﯾﻦ وﺳﯿﻠﻪ اﺳﻼم‬ ‫آن دﺳﺘﻪ از اھﻞ ﮐﺘﺎﺑﯽ ﮐﻪ در ﮐﻨﺎر ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺷﮫﺮوﻧﺪ ﺧﻮد ﺷﻤﺮده‬ ‫اﺳﺖ و ﺗﺎ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺘﮫﺎ و وﻇﯿﻔﻪھﺎی ﺧﻮد ﭘﺎﯾﺒﻨﺪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬آﻧﺎن را اﻣﺘﯽ از‬ ‫ﻣﺆﻣﻨﺎن داﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ؛ ﭘﺲ اﺧﺘﻼف و ﺗﻔﺎوت دﯾﻦ‪ ،‬ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﻔﺎد و اﺣﮑﺎم ﭘﯿﻤﺎنﻧﺎﻣﻪ‬ ‫ﺳﺒﺐ ﻣﺤﺮوﻣﯿﺖ از ﺣﻘﻮق ﺷﮫﺮوﻧﺪی ﻧﻤﯽﺷﻮد ‪.٤‬‬

‫‪ -١‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ اﻟﺼﺤﯿﺤﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۲۹۳‬‬ ‫‪ -٢‬ھﻤﺎن‪.‬‬ ‫‪ -٣‬ھﻤﺎن‪.‬‬ ‫‪ -٤‬ﻧﻈﺎم اﻟﺤﮑﻢ‪ ،‬ﻇﺎﻓﺮ اﻟﻘﺎﺳﻤﯽ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۳۷‬‬

‫‪٦٩٤‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫‪ -۲‬ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش ﺑﺎﻻﺗﺮﯾﻦ ﻣﺮﺟﻊ ھﺴﺘﻨﺪ‬

‫ﭘﯿﻤﺎنﻧﺎﻣﻪ ﺣﻖ‪ ،‬ﻗﻀﺎوت در ﺗﻤﺎﻣﯽ اﻣﻮر ﻣﺪﯾﻨﻪ را از آن ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش ج داﻧﺴﺖ و‬ ‫ﻣﺮﺟﻊ ﺣﻞ اﺧﺘﻼف را در ﺑﻨﺪ )‪ (۲۳‬ﺑﯿﺎن ﻧﻤﻮد ﮐﻪ در آن آﻣﺪه اﺳﺖ‪» :‬ھﺮﮔﺎه ﺷﻤﺎ در‬ ‫ﭼﯿﺰی اﺧﺘﻼف ﮐﺮدﯾﺪ‪ ،‬ﺑﺮای ﺣﻞ آن اﺧﺘﻼف ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا و ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻧﻤﻮد و‬ ‫ﺣﮑﻤﺖ آن‪ ،‬ﺗﺄﮐﯿﺪ ﺑﺮ ﺳﻠﻄﻪ و ﻗﺪرت ﺑﺎﻻی دﯾﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺣﮑﻤﻔﺮﻣﺎ ﺑﻮد و‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج را رﺋﯿﺲ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﯽداﻧﺴﺖ« ‪.١‬‬ ‫ﭘﺲ ﭘﯿﻤﺎن ﻧﺎﻣﻪ ﻣﻨﺒﻊ ﻗﻮای ﺳﻪﮔﺎﻧﻪ ﯾﻌﻨﯽ ﻣﻘﻨﻨﻪ؛ ﻗﻀﺎﺋﯿﻪ و ﻣﺠﺮﯾﻪ را ﻣﺸﺨﺺ ﮐﺮده‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ وی ھﺴﺘﻨﺪ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ اواﻣﺮ و دﺳﺘﻮرھﺎی ﺧﺪا را از‬ ‫ﻃﺮﯾﻖ دوﻟﺖ ﺟﺪﯾﺪ ﺧﻮد اﺟﺮا ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﺤﻘﻖ ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﺧﺪا ﺑﺮ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺮدم‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻧﮫﺎﯾﺖ ﺑﻨﺪﮔﯽ و ﻋﺒﺎدت را ﺑﺮای ﺧﺪا‬ ‫اﻧﺠﺎم دادن و ﺑﺪون ﺗﺤﻘﻖ ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﺧﺪا‪ ،‬ﺗﻮﺣﯿﺪﻣﺤﻘﻖ ﻧﻤﯽﺷﻮد ودﯾﻦ ﺑﺮﭘﺎ ﻧﻤﯽﮔﺮدد؛‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫ٓ‬ ‫ٓ‬ ‫ٓ‬ ‫ٓ‬ ‫ٓ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ َ ٗ َ َّ ۡ ُ ُ َ ُ ۡ َ َ َ ُ ُ‬ ‫ُ‬ ‫نزل ٱ َّ ُ‬ ‫�م َّما أ َ‬ ‫� ب ِ َها‬ ‫﴿ َما � ۡع ُب ُدون مِن دونِهِۦٓ إِ� أسماء سميتموها أنتم وءاباؤ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫ۡ ُ ۡ ُ َّ َّ َ َ َ َ َّ َ ۡ ُ ُ ٓ ْ َّ ٓ َّ ُ َ ٰ َ ّ ُ ۡ َ‬ ‫� َّن‬ ‫مِن ُسل َ�ٰ ٍ �ن إ ِ ِن ٱ��م إِ� ِ�ِ أمر �� �عبدوا إِ� إِياهۚ �ل ِك ٱ�‬ ‫ِين ٱلق ّي ِ ُم َو� ٰ ِ‬ ‫َ ََۡ َ‬ ‫َ ۡ‬ ‫�ََ‬ ‫� ٱ�َّ ِ‬ ‫أ‬ ‫اس � �عل ُمون‪] ﴾٤٠‬ﯾﻮﺳﻒ‪.[۴۰ :‬‬ ‫»اﯾﻦ ﻣﻌﺒﻮدھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻏﯿﺮ از ﺧﺪا ﻣﯽﭘﺮﺳﺘﯿﺪ‪ ،‬ﭼﯿﺰی ﺟﺰ اﺳﻤﮫﺎﺋﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ و‬ ‫ﭘﺪراﻧﺘﺎن آﻧﮫﺎ را ﺧﺪا ﻧﺎﻣﯿﺪهاﯾﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺣﺠﺖ و ﺑﺮھﺎﻧﯽ ﺑﺮای )ﺧﺪا ﻧﺎﻣﯿﺪن( آﻧﮫﺎ ﻧﺎزل‬ ‫ﻧﮑﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﯾﯽ از آن ﺧﺪا اﺳﺖ و ﺑﺲ‪ .‬ﺧﺪا دﺳﺘﻮر داده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﺰ او را‬

‫ﻧﭙﺮﺳﺘﯿﺪ‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ دﯾﻦ راﺳﺖ و ﺛﺎﺑﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﺮدم ﻧﻤﯽداﻧﻨﺪ «‪.‬‬ ‫ﯾﻌﻨﯽ »ﺣﮑﻢ و ﻓﺮﻣﺎن ﺣﻖ در رﺑﻮﺑﯿﺖ و ﻋﻘﺎﯾﺪ و ﻋﺒﺎدات و ﻣﻌﺎﻣﻼت‪ ،‬ﻓﻘﻂ از ﺧﺪای‬ ‫ﯾﮕﺎﻧﻪ اﺳﺖ و او اﯾﻦ را ﺑﻪ ھﺮ ﮐﺲ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮاﻧﺶ ﮐﻪ ﺑﺮﮔﺰﯾﻨﺪ‪ ،‬وﺣﯽ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و ھﯿﭻ‬ ‫اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺑﺎ ﻓﮑﺮ و ﺧﻮاﺳﺘﻪ و ﺑﺎ ﻋﻘﻞ و اﺳﺘﺪﻻل و اﺟﺘﮫﺎد و درﺳﺖ ﭘﻨﺪاﺷﺘﻦ ﭼﯿﺰی ﺑﺎ‬ ‫دﯾﺪﮔﺎه ﺧﻮد ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺣﮑﻢ ﮐﻨﺪ؛ ﭘﺲ اﯾﻦ ﻗﺎﻋﺪه اﺳﺎس دﯾﻦ ﺧﺪاﺳﺖ ﮐﻪ از ﻃﺮﯾﻖ ھﻤﻪ‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان اﻋﻼم ﺷﺪه اﺳﺖ و اﺧﺘﻼف و ﺗﻔﺎوت زﻣﺎﻧﮫﺎ و ﻣﮑﺎﻧﮫﺎ در آن ﺗﺄﺛﯿﺮی ﻧﺪارد« ‪.٢‬‬ ‫ھﺪف از ﻧﺰول ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ اﯾﻦ ﺑﻮد ﺗﺎ ﻋﺒﻮدﯾﺖ و ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ را ﻓﻘﻂ ﺑﺮای ﺧﺪا ﻣﺤﻘﻖ‬ ‫‪ -١‬اﻟﺘﺎرﯾﺦ اﻟﺴﯿﺎﺳﯽ و اﻟﺤﻀﺎری‪ ،‬اﻟﺴﯿﺪ ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﯾﺰ‪ ،‬ص ‪.۱۰۲‬‬ ‫‪ -٢‬ﺗﻔﺴﯿﺮ اﻟﻤﻨﺎر‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۳۰۹‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٦٩٥‬‬

‫ﻧﻤﺎﯾﺪ؛ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫َّ َ ُ ۡ‬ ‫َ َ ۡ‬ ‫َّ ٓ َ َ ۡ َ ٓ َ ۡ َ‬ ‫ك ٱ ۡلك َِ�ٰ َ‬ ‫�ل ِٗصا ُ� ٱ ّ� َ‬ ‫ِين‪ ِ�َّ ِ �� ٢‬ٱ ّ� ُ‬ ‫ِين‬ ‫� ّ ِق فٱ� ُب ِد ٱ�‬ ‫ب ب ِٱ‬ ‫﴿إِ�ا أنز�ا إِ�‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫ُ ْ‬ ‫ۡ‬ ‫ٓ‬ ‫ٓ‬ ‫ٱ َۡ‬ ‫�ال ُِص َوٱ َّ� َ‬ ‫ِين ٱ�َذوا مِن ُدونِهِۦٓ أ ۡو ِ�َا َء َما َ� ۡع ُب ُد ُه ۡم إِ� ِ�ُ َق ّ ِر ُ�ونَا إِ� ٱ َّ�ِ ُزل َ ٰٓ‬ ‫�‬ ‫ۚ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫ۡ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫َ ۡ ُ َ َٰ ‪ٞ‬‬ ‫� �� ُم بَ ۡي َن ُه ۡم � َما ه ۡم �ِيهِ � َتل ِفونۗ إن ٱ َ‬ ‫إ َّن ٱ َّ َ‬ ‫� � َ� ۡهدِي من هو �ذِب‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫‪ٞ‬‬ ‫كفار‪] ﴾٣‬اﻟﺰﻣﺮ‪.[۳-۲ :‬‬ ‫»)ای ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ( ﻣﺎ اﯾﻦ ﮐﺘﺎب را ﮐﻪ در ﺑﺮﮔﯿﺮﻧﺪۀ ﺣﻖ و ﺣﻘﯿﻘﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮ ﺗﻮ ﻓﺮو ﻓﺮﺳﺘﺎدهاﯾﻢ‬ ‫ﺧﺪا را ﭘﺮﺳﺘﺶ ﮐﻦ و ﭘﺮﺳﺘﺶ ﺧﻮد را ﺳﺮه و ﺧﺎﻟﺺ ﮔﺮدان‪ .‬ھﺎن! ﺗﻨﮫﺎ ﻃﺎﻋﺖ و ﻋﺒﺎدت‬ ‫ﺧﺎﻟﺼﺎﻧﻪ ﺑﺮای ﺧﺪا اﺳﺖ و ﺑﺲ‪ .‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺟﺰ ﺧﺪا دوﺳﺘﺎن و ﯾﺎوران دﯾﮕﺮی را ﺑﺮ‬ ‫ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪)،‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ( ﻣﺎ آﻧﺎن را ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻧﻤﯽﮐﻨﯿﻢ؛ ﻣﮕﺮ ﺑﺪان ﺧﺎﻃﺮ ﮐﻪ ﻣﺎ را ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫ﻧﺰدﯾﮏ ﮔﺮداﻧﻨﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻣﯿﺎن اﯾﺸﺎن درﺑﺎرۀ ﭼﯿﺰی ﮐﻪ در آن اﺧﺘﻼف دارﻧﺪ‪،‬‬

‫داوری ﺧﻮاھﺪ ﮐﺮد؛ ﺧﺪاوﻧﺪ دروﻏﮕﻮی ﮐﻔﺮ ﭘﯿﺸﻪ را ھﺪاﯾﺖ و رھﻨﻤﻮد ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ«‪.‬‬ ‫و ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َّ ٓ َ َ ۡ َ ٓ َ ۡ َ‬ ‫ۡ َ ّ َ ۡ ُ َ َ ۡ َ َّ ِ َ ٓ َ ٰ َ َّ ُ َ َ ُ‬ ‫ك ٱ ۡلك َِ�ٰ َ‬ ‫�ۚ َو� ت�ن‬ ‫ب ب ِٱ� ِق �ِ ح�م �� ٱ�اس بِما أرٮك ٱ‬ ‫﴿إِ�ا أنز�ا إِ�‬ ‫ّۡ َ‬ ‫خآ�ن َ‬ ‫ِ� َخ ٗ‬ ‫صيما‪] ﴾١٠٥‬اﻟﻨﺴﺎء‪.[۱۰۵ :‬‬ ‫ِ‬ ‫ل ِل ِ‬

‫»ﻣﺎ ﮐﺘﺎب ﺑﻪ ﺣﻖ ﺑﺮ ﺗﻮ ﻧﺎزل ﮐﺮدهاﯾﻢ ﺗﺎ ﻣﯿﺎن ﻣﺮدﻣﺎن ﻃﺒﻖ آﻧﭽﻪ ﺧﺪا ﺑﻪ ﺗﻮ ﻧﺸﺎن داده‬

‫اﺳﺖ‪ ،‬داوری ﮐﻨﯽ و ﻣﺪاﻓﻊ ﺧﺎﺋﻨﺎن ﻣﺒﺎش«‪.‬‬ ‫ﭘﺲ ھﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﻣﺤﻘﻖ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺑﻨﺪﮔﯽ ﺧﺪا‪ ،‬ھﺪف ﻧﺰول ﻗﺮآن ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻄﺒﯿﻖ و‬ ‫اﺟﺮای ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﻧﯿﺰ از اھﺪاف اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﮥ اﻟﮫﯽ اﺳﺖ و ھﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ ﻋﺒﺎدت ﺑﺮاﺳﺎس‬ ‫وﺣﯽ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺣﮑﻤﯽ ﺑﺮﺧﻼف ﺷﺮﯾﻌﺖ و ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺻﺎدر ﺷﻮد ‪.١‬‬ ‫ﻣﺤﻘﻖ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺗﻤﮑﯿﻦ و ﻓﺮاھﻢ ﻧﻤﻮدن زﻣﯿﻨﻪ ﺑﺮای ﻋﺒﻮدﯾﺖ و‬ ‫ﺑﻨﺪﮔﯽ؛ ھﺪﻓﯽ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن و ﺟﻦ ﺑﺮای آن آﻓﺮﯾﺪه ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ت ٱ ۡ َّ َ ۡ َ َّ ۡ ُ ُ‬ ‫﴿ َو َما َخلَ ۡق ُ‬ ‫ون‪] ﴾٥٦‬اﻟﺬارﯾﺎت‪.[۵۶ :‬‬ ‫�ن وٱ ِ��س إِ� ِ�َعبد ِ‬ ‫ِ‬ ‫»ﻣﻦ ﺟﻦھﺎ و اﻧﺴﺎنھﺎ را ﺟﺰ ﺑﺮای ﭘﺮﺳﺘﺶ ﺧﻮد ﻧﯿﺎﻓﺮﯾﺪهام«‪.‬‬ ‫‪ -١‬اﻟﺤﮑﻢ و اﻟﺘﺤﺎﮐﻢ ﻓﯽ ﺧﻄﺎب اﻟﻮﺣﯽ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۴۳۳‬‬

‫‪٦٩٦‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﯾﮫﻮدﯾﺎن در اﯾﻦ ﭘﯿﻤﺎنﻧﺎﻣﻪ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻗﺪرت ﻗﻀﺎﯾﯽ اﻋﻠﯽ ﮐﻪ ﺳﺎﮐﻨﺎن ﻣﺪﯾﻨﻪ از ﺟﻤﻠﻪ‬ ‫ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﺑﻪ آن ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺧﻮاھﻨﺪ ﮐﺮد‪ ،‬اﻗﺮار ﮐﺮدﻧﺪ‪) .‬ﺑﻨﺪ ﺷﻤﺎره ‪.(۴۲‬‬ ‫اﻟﺒﺘﻪ ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﺑﻪ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻧﻤﻮدن ﺑﻪ ﻗﻀﺎوت اﺳﻼﻣﯽ ﺗﻨﮫﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﭘﺎﯾﺒﻨﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﯿﺎن‬ ‫آﻧﺎن و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﺧﺘﻼﻓﯽ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽآﻣﺪ‪.‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ۡ‬ ‫َّ ۡ‬ ‫ۡ َ‬ ‫ۡ ُ َ‬ ‫َ ََۡۡ َۡۡ‬ ‫﴿ َو َ� َت ۡب َنا َعلَ ۡيه ۡم � َ‬ ‫ِيها ٓ أَ َّن ٱ�َّ ۡف َ‬ ‫نف َوٱ�ذن‬ ‫ع‬ ‫ل‬ ‫ٱ‬ ‫ب‬ ‫�‬ ‫ع‬ ‫ل‬ ‫ٱ‬ ‫و‬ ‫س‬ ‫ف‬ ‫�‬ ‫ٱ‬ ‫ب‬ ‫س‬ ‫� َوٱ�نف ب ِٱ� ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ ُ َ َ َّ َ ‪َّۡ َ َ ُ َّ ٞ‬‬ ‫ُُۡ‬ ‫ّ ّ َ ۡ ُ ُ َ َ ‪َ َّ َ َ َ َ ٞ‬‬ ‫ّ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫اص �من تصدق بِهِۦ �هو كفارة � ۚۥ ومن لم‬ ‫ِص‬ ‫ق‬ ‫وح‬ ‫ر‬ ‫�‬ ‫ٱ‬ ‫و‬ ‫ن‬ ‫لس‬ ‫ٱ‬ ‫ب‬ ‫ن‬ ‫لس‬ ‫ٱ‬ ‫و‬ ‫ن‬ ‫ذ‬ ‫ب ِٱ� ِ‬ ‫ۚ‬ ‫ِ ِ ِ ِ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ ۡ ُ َ ٓ َ َ َّ ُ َ ْ َ ٰٓ َ ُ َّ‬ ‫َ‬ ‫��م بِما أنزل ٱ� فأو‬ ‫��ِك ه ُم ٱل�ٰل ُِمون‪] ﴾٤٥‬اﻟﻤﺎﺋﺪة‪.[۴۵ :‬‬ ‫»و در )ﺗﻮرات( ﺑﺮ آﻧﺎن ﻣﻘﺮر داﺷﺘﯿﻢ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن در ﺑﺮاﺑﺮ اﻧﺴﺎن )ﮐﺸﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد( و ﭼﺸﻢ‬ ‫در ﺑﺮاﺑﺮ ﭼﺸﻢ )ﮐﻮر ﻣﯽﺷﻮد( و ﺑﯿﻨﯽ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﯿﻨﯽ )ﻗﻄﻊ ﻣﯽﺷﻮد( و ﮔﻮش در ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫ﮔﻮش )ﺑﺮﯾﺪه ﻣﯽﺷﻮد( و دﻧﺪان در ﺑﺮاﺑﺮ دﻧﺪان )ﮐﺸﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد( و ﺳﺎﺋﺮ ﺟﺮاﺣﺘﮫﺎ‪،‬‬ ‫ﻗﺼﺎص دارد و اﮔﺮ ﮐﺴﯽ آن را ﺑﺒﺨﺸﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﺎﻋﺚ ﺑﺨﺸﺶ او ﻣﯽﮔﺮدد و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ‬

‫ﺑﺪاﻧﭽﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﺎزل ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﮑﻢ ﻧﮑﻨﺪ‪ ،‬او واﻣﺜﺎل او ﺳﺘﻤﮕﺮ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽروﻧﺪ«‪.‬‬ ‫و ﺑﺎ اﯾﻦ ﭘﯿﻤﺎنﻧﺎﻣﻪ ﮐﻪ ﻣﺎدۀ ‪ ۴۲‬آن را ﺑﯿﺎن داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ھﺮﮔﺎه در ﻣﯿﺎن ﻃﺮفھﺎی اﯾﻦ‬ ‫ﭘﯿﻤﺎن ﻣﺸﺎﺟﺮه‪ ،‬اﺧﺘﻼف و ﻧﺰاﻋﯽ روی دھﺪ ﮐﻪ ﻧﮕﺮان ﮐﻨﻨﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺮﺟﻊ ﺣﻞ اﺧﺘﻼف‪،‬‬ ‫ﺧﺪا و ﻣﺤﻤﺪﺧﻮاھﻨﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ وﺳﯿﻠﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج دارای ﺳﻠﻄﻪ و ﻗﺪرت ﻗﻀﺎﯾﯽ و‬ ‫ً‬ ‫ﻣﺮﮐﺰی ﺑﺰرﮔﯽ ﻣﯽﮔﺮدﯾﺪ ﮐﻪ ھﻤﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ او ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و رﺳﻤﺎ رﺋﯿﺲ دوﻟﺖ ﮔﺮدﯾﺪ‬ ‫و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج رﯾﺎﺳﺖ ﻗﻮای ﺳﻪ ﮔﺎﻧﻪ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﮐﻪ ﻣﮑﻠﻒ ﺑﻪ رﺳﺎﻧﺪن‬ ‫ﺷﺮﯾﻌﺖ ﺧﺪا و ﺗﻔﺴﯿﺮ ﮐﻼم ﺧﺪا ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﮫﺪه ﮔﺮﻓﺖ و ﻗﺪرت اﺟﺮاﯾﯽ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ و‬ ‫ﺣﺎﮐﻢ و رﺋﯿﺲ دوﻟﺖ ﺑﻪ دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬آن ﺣﻀﺮت رﯾﺎﺳﺖ دوﻟﺖ را ﺑﺮاﺳﺎس ﻧﺼﻮص ﭘﯿﻤﺎن‬ ‫ﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﮔﺮوهھﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻮﺟﻮد در ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﻪ ﻋﮫﺪه داﺷﺖ ‪.١‬‬ ‫‪ -۳‬ﻗﻠﻤﺮو دوﻟﺖ‬ ‫در ﻣﺎدۀ ‪ ۴۰‬ﭘﯿﻤﺎن ﻧﺎﻣﻪ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ‪» :‬ﻃﺮﻓﮫﺎی اﯾﻦ ﭘﯿﻤﺎن ﺑﺎﯾﺪ ﺣﺮﻣﺖ ﯾﺜﺮب را‬

‫رﻋﺎﯾﺖ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و ھﺮﮔﻮﻧﻪ ﺟﻨﮓ در آن ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ و ﺑﺎﯾﺪ از ﻗﻄﻊ درﺧﺘﺎن و ﺷﮑﺎر‬ ‫ﭘﺮﻧﺪﮔﺎن آن ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی ﺷﻮد؛ ﭘﺲ وﻗﺘﯽ در ﻣﻮرد درﺧﺘﺎن و ﭘﺮﻧﺪﮔﺎن ﭼﻨﯿﻦ دﺳﺘﻮری‬ ‫ﺻﺎدر ﮔﺮدﯾﺪ؛ ﺟﺎنھﺎ و ﻣﺎلھﺎ ﺑﻪ ﻃﺮﯾﻖ اوﻟﯽ ﻣﺤﻔﻮظ و ﻣﺤﺘﺮم ﺧﻮاھﻨﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺧﻼﺻﻪ‬

‫‪ -١‬دوﻟﺔ اﻟﺮﺳﻮل ﻣﻦ اﻟﺘﮑﻮﯾﻦ اﻟﯽ اﻟﺘﻤﮑﯿﻦ‪ ،‬ص ‪.۴۲۰‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٦٩٧‬‬

‫اﯾﻨﮑﻪ در اﯾﻦ ﭘﯿﻤﺎنﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﻪھﺎی دوﻟﺖ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮔﺮدﯾﺪ ﮐﻪ آﻧﮫﺎ ﯾﮏ اﻣﺖ ھﺴﺘﻨﺪ و‬ ‫ﻗﻠﻤﺮو آﻧﮫﺎ ﻣﺪﯾﻨﻪ اﺳﺖ و رﺋﯿﺲ دوﻟﺘﺸﺎن ﻣﺤﻤﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ او ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و اﯾﺸﺎن‬ ‫ﻃﺒﻖ آﻧﭽﻪ ﺧﺪا ﻧﺎزل ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﮑﻢ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﻗﻠﻤﺮو دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ از ﻣﺪﯾﻨﻪ آﻏﺎز ﮔﺮدﯾﺪ و از آﻧﺠﺎ ﻧﯿﺰ ﮔﺴﺘﺮش ﯾﺎﻓﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ‬ ‫ﻣﺮزی ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽﺷﺪ ﮐﻪ آﺷﻔﺘﮕﯽھﺎ و ھﺮج وﻣﺮج ﺑﻪ آن راه ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﺻﻠﺢ و اﻣﻨﯿﺖ‬ ‫در آﻧﺠﺎ ﻓﺮاﮔﯿﺮ و ﺣﺎﮐﻢ ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران ﺧﻮﯾﺶ را ﻣﺄﻣﻮر‬ ‫ﻧﻤﻮد ﺗﺎ ﺣﺪود و ﺛﻐﻮر و ﻣﺮزھﺎی ﻣﺪﯾﻨﻪ را ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮرت ﺣﺪود ﻣﺪﯾﻨﻪ از‬ ‫ﺷﺮق و ﻏﺮب دو ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺳﻨﮕﻼخ و از ﻃﺮف ﺷﻤﺎل ﺟﺒﻞ ﺛﻮر و از ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺟﻨﻮب‪ ،‬ﺟﺒﻞ‬ ‫ﻧﻤﯿﺮ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺪﯾﻨﻪ ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ و ﻗﻠﻤﺮو اﺻﻠﯽ اﺳﻼم ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎ ﮔﺴﺘﺮش ﻓﺘﻮﺣﺎت و وارد ﺷﺪن‬ ‫ﻣﻠﺘﮫﺎ در اﺳﻼم‪ ،‬داﯾﺮۀ ﻗﻠﻤﺮو اﺳﻼم ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ ﮔﺴﺘﺮش ﯾﺎﻓﺖ و ﻣﺴﺎﺣﺖ وﺳﯿﻌﯽ را از‬ ‫اﻗﯿﺎﻧﻮس اﻃﻠﺲ و ﻣﻨﺎﻃﻘﯽ از ﻏﺮب اروﭘﺎ و ﺟﻨﻮب آن و ﻣﻨﺎﻃﻖ وﺳﯿﻌﯽ از ﻏﺮب آﺳﯿﺎ و‬ ‫ﺟﻨﻮب آن ﺗﺎ ﺑﺨﺶ ﻋﻈﯿﻤﯽ از ﭼﯿﻦ و روﺳﯿﻪ ﺷﺮﻗﯽ و ﺗﻤﺎم ﺷﻤﺎل آﻓﺮﯾﻘﺎ و ﻣﺮﮐﺰ آن را ﻓﺮا‬ ‫ﮔﺮﻓﺖ ‪.١‬‬ ‫ﺗﺎ ﻋﺼﺮ ﺣﺎﺿﺮ ﻧﯿﺰ داﻣﻨﮥ ﻗﻠﻤﺮو دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺎز اﺳﺖ وﺑﻪ ﻣﺮزھﺎی ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎی و‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻣﺤﺪود ﻧﻤﯽﮔﺮدد و ﻣﺪﯾﻨﻪ ھﻤﭽﻨﺎن ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ اﺳﻼم اﺳﺖ و ﺣﮑﻮﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ‬ ‫ﮔﺴﺘﺮش ﺧﻮاھﺪ ﯾﺎﻓﺖ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ھﻤﮥ ﮐﺮه زﻣﯿﻦ را ﻓﺮا ﮔﯿﺮد؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل‬ ‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ ٓ‬ ‫ُ‬ ‫ۡ َ ُ ْ َّ َ ۡ ُ ْ َّ ۡ َ َّ‬ ‫﴿قَ َال ُم َ ٰ َ ۡ‬ ‫� ٓۖوا إِن ٱ��ض ِ�ِ يُورِ� َها َمن �َشا ُء م ِۡن‬ ‫و� ل ِقو ِمهِ ٱستعِينوا ب ِٱ�ِ وٱص ِ‬ ‫ۡ َ َ ُ ۡ َّ َ‬ ‫َ‬ ‫عِبادِه ِۖۦ َوٱل� ٰ ِقبة ل ِل ُمت ِق�‪] ﴾١٢٨‬اﻷﻋﺮاف‪.[۱۲۸ :‬‬ ‫»ﻣﻮﺳﯽ ﺑﻪ ﻗﻮم ﺧﻮد ﮔﻔﺖ‪ :‬از ﺧﺪا ﯾﺎری ﺟﻮﺋﯿﺪ و ﺷﮑﯿﺒﺎﯾﯽ ﮐﻨﯿﺪ؛ ﺑﯽﮔﻤﺎن ﺧﺪا زﻣﯿﻦ را‬ ‫ﺑﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ از ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮد واﮔﺬار ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﻮد ﺑﺨﻮاھﺪ و ﺳﺮاﻧﺠﺎم از آن ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎران‬ ‫اﺳﺖ«‪.‬‬

‫اﻣﺖ ﻧﯿﺰ ﻣﻔﮫﻮم ﮔﺴﺘﺮده و وﺳﯿﻊ دارد ﮐﻪ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﮔﺮوهھﺎ را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﯽﮔﺮدد و ﺑﺮای‬ ‫ھﯿﭻ ﮐﺲ ﻣﺎﻧﻌﯽ ﺑﺮای وارد ﺷﺪن ﺑﻪ آن وﺟﻮد ﻧﺪارد ﺗﺎ از اﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ ﺟﻮاﻣﻊ اﻧﺴﺎﻧﯽ دﯾﻦ‬ ‫اﻟﮫﯽ را ﺑﭙﺬﯾﺮﻧﺪ و ﺑﻪ آن ﮔﺮاﯾﺶ ﭘﯿﺪا ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﻧﯿﺰ رﺳﺎﻟﺘﯽ ﺟﮫﺎﻧﯽ دارد و‬ ‫‪ -١‬دوﻟﺔ اﻟﺮﺳﻮل ﻣﻦ اﻟﺘﮑﻮﯾﻦ اﻟﯽ اﻟﺘﻤﮑﯿﻦ‪ ،‬ص ‪.۴۱۱‬‬

‫‪٦٩٨‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ھﺮ ﻓﺮدی از ﻓﺮزﻧﺪان ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﻟﮫﯽ در آن ﺑﮫﺮهای دارد و ﻗﻠﻤﺮو اﯾﻦ دوﻟﺖ ﻓﺮاﮔﯿﺮ‪،‬‬ ‫ﺗﻮﺳﻂ ﺟﮫﺎد ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ ‪.١‬‬ ‫‪ -۴‬آزادﯾﮫﺎ و ﺣﻘﻮق اﻧﺴﺎن‬

‫ﭘﯿﻤﺎنﻧﺎﻣﻪ ﺑﻪ روﺷﻨﯽ ﺑﺮ ﻧﺒﻮغ و ﻣﮫﺎرت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﺎدهھﺎی آن و‬ ‫ﺗﻌﯿﯿﻦ رواﺑﻂ ﻃﺮﻓﮫﺎی ﭘﯿﻤﺎن ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ‪ ،‬دﻻﻟﺖ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﻣﺎدهھﺎ و ﺑﻨﺪھﺎی ﭘﯿﻤﺎنﻧﺎﻣﻪ‪،‬‬ ‫ﻣﺮﺗﺒﻂ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻊ و ﻣﺎﻧﻊ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺻﻼﺣﯿﺖ ﺑﮫﺒﻮد ﺑﺨﺸﯿﺪن ﺑﻪ اوﺿﺎ ع ﻣﺪﯾﻨﻪ در آن وﻗﺖ را‬ ‫داﺷﺘﻨﺪ و در ﻣﯿﺎن آن ﺑﻨﺪھﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺪاﻟﺖ ﻣﻄﻠﻖ و ﻣﺴﺎوات ﮐﺎﻣﻞ ﺑﯿﻦ اﻧﺴﺎﻧﮫﺎ را‬ ‫ﻣﺤﻘﻖ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺣﺎوی اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺴﺎﻧﮫﺎ ﺑﻪ ھﺮ رﻧﮓ و زﺑﺎن و دﯾﻨﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻣﯽﺑﺎﯾﺴﺖ از ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺣﻘﻮق اﻧﺴﺎﻧﯽ و آزادی ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﺎﺷﻨﺪ ‪ .٢‬اﺳﺘﺎد ﻣﺤﻤﺪ ﺳﻠﯿﻢ‬ ‫ّ‬ ‫اﻟﻌﻮا ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﻣﺒﺎدی و اﺻﻮﻟﯽ ﮐﻪ در ﭘﯿﻤﺎنﻧﺎﻣﻪ درج ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬اﻏﻠﺐ در ﻧﻈﺎﻣﮫﺎی‬ ‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ ﺗﺎ ﺑﻪ اﻣﺮوز ﺑﻪ آن ﻋﻤﻞ ﻣﯽﺷﻮد و ﻣﺮدم ﺑﻌﺪ از ﻗﺮنھﺎ ﺑﻪ اھﻤﯿﺖ اوﻟﯿﻦ‬ ‫ﻋﮫﺪﻧﺎﻣﮥ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮاﮐﺮم ج ﺗﺪوﯾﻦ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﯽ ﺑﺮدهاﻧﺪ و در ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻣﺪﻧﯽ از‬ ‫آن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ‪.٣‬‬ ‫ﯾﮑﯽ از ﻣﻔﺎد ﭘﯿﻤﺎنﻧﺎﻣﻪ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ آزادی ﻋﻘﯿﺪه؛ ﻋﺒﺎدت و ﺣﻖ اﻣﻨﯿﺖ‪ ،‬ﻣﺤﻔﻮظ و‬ ‫ﻣﺤﺘﺮم ﺧﻮاھﻨﺪ ﺑﻮد؛ ﭘﺲ آزادی دﯾﻨﯽ ﺗﻀﻤﯿﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ دﯾﻦ ﺧﻮد و‬ ‫ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﺑﻪ دﯾﻦ ﺧﻮدﺷﺎن ﻋﻤﻞ ﺧﻮاھﻨﺪ ﻧﻤﻮد؛ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ّ َ َّ َ َّ َ ُّ ۡ ُ َ ۡ َ ّ َ‬ ‫ۡ ُ‬ ‫َّ ُ‬ ‫ۡ‬ ‫َّ‬ ‫﴿ َ�ٓ إ ۡك َراهَ‬ ‫ٱ‬ ‫ِن‬ ‫م‬ ‫د‬ ‫ش‬ ‫لر‬ ‫ٱ‬ ‫�‬ ‫ب‬ ‫ت‬ ‫د‬ ‫ق‬ ‫ل‬ ‫ِين‬ ‫�‬ ‫ٱ‬ ‫�‬ ‫وت َو ُ�ؤ ِم ۢن ب ِٱ�ِ‬ ‫�ۚ � َمن يَ�ف ۡر ب ِٱل�ٰغ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫�‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ََ‬ ‫ۡ َۡ َ َ‬ ‫� � ٱنف َص َ‬ ‫ام ل َهاۗ َوٱ َّ ُ‬ ‫� َس ِم ٌ‬ ‫يع َعل ٌ‬ ‫ك ب ِٱل ُع ۡر َوة ِ ٱل ُو� َ ٰ‬ ‫ِيم‪] ﴾٢٥٦‬اﻟﺒﻘﺮۀ‪:‬‬ ‫�ق ِد ٱستمس‬ ‫ِ‬ ‫‪.[۲۵۶‬‬

‫»اﺟﺒﺎر و اﮐﺮاھﯽ در ﻗﺒﻮل دﯾﻦ ﻧﯿﺴﺖ؛ ﭼﺮاﮐﻪ ھﺪاﯾﺖ و ﮐﻤﺎل از ﮔﻤﺮاھﯽ و ﺿﻼل ﻣﺸﺨﺺ‬ ‫ﺷﺪه اﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ از ﻃﺎﻏﻮت ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﮐﻨﺪ و ﺑﻪ ﺧﺪا اﯾﻤﺎن ﺑﯿﺎورد‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺤﮑﻢﺗﺮﯾﻦ‬ ‫ً‬ ‫دﺳﺘﺎوﯾﺰ درآوﯾﺨﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺻﻼ ﮔﺴﺴﺘﻦ ﻧﺪارد و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺷﻨﻮا و داﻧﺎ اﺳﺖ«‪.‬‬

‫ﯾﮑﯽ دﯾﮕﺮ از ﻣﻔﺎد ﭘﯿﻤﺎنﻧﺎﻣﻪ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ اﯾﻦ اﺻﻞ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ﯾﺎ‬ ‫اﯾﻦ ﻗﺎﻋﺪه را ﺑﺸﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬ھﺸﺪار داده ﺑﻮد ﮐﻪ آﻧﺎن را ﻣﺠﺮم ﺧﻮاھﻨﺪ ﺷﻨﺎﺧﺖ؛ ھﻤﭽﻨﯿﻦ‬ ‫‪ -١‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۴۲‬‬ ‫‪ -٢‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۴۲۰‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﻨﻈﺎم اﻟﺴﯿﺎﺳﯽ ﻟﻠﺪوﻟﺔ اﻻﺳﻼﻣﯿﺔ‪ ،‬ص ‪.۶۵‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٦٩٩‬‬

‫ﭘﯿﻤﺎنﻧﺎﻣﻪ ﺑﺮ ﻣﺤﻘﻖ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻋﺪاﻟﺖ ﻣﯿﺎن ﻣﺮدم و ﻣﺤﻘﻖ ﻧﻤﻮدن اﺻﻞ ﺑﺮاﺑﺮی ﺗﺄﮐﯿﺪ‬ ‫ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺑﺮ دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﻻزم ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﯿﺎن ﻣﺮدم ﻋﺪاﻟﺖ اﯾﺠﺎد ﮐﻨﺪ و زﻣﯿﻨﻪ و راه‬ ‫ﺣﻖ ﺧﻮاھﯽ و ﺣﻖ ﻃﻠﺒﯽ اﻧﺴﺎنھﺎ را ﻓﺮاھﻢ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ آﺳﺎنﺗﺮﯾﻦ راه ﻣﻤﮑﻦ ﺑﺪون ﺗﺤﻤﻞ‬ ‫رﻧﺞ و ﻣﺸﻘﺘﯽ و ﯾﺎ ﺻﺮف ھﺮﮔﻮﻧﻪ ھﺰﯾﻨﻪای‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﻖ ﺧﻮد ﻧﺎﺋﻞ آﯾﻨﺪ ‪.١‬‬ ‫اﺳﻼم‪ ،‬ﺣﺎﮐﻤﺎن را ﻣﻮﻇﻒ ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﯿﻦ ﻣﺮدم ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺮای آﻧﺎن رﻧﮓ و‬ ‫زﺑﺎن و وﻃﻦ و اوﺿﺎع اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اھﻤﯿﺘﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﺪاﻟﺖ رﻓﺘﺎر ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ؛ ﭘﺲ اﺳﻼم‬ ‫ﺑﯿﻦ دو ﻃﺮف ﺑﺮاﺳﺎس ﻋﺪاﻟﺖ رﻓﺘﺎر ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺑﻪ ﺣﻖ ﺣﮑﻢ ﻣﯽﮐﻨﺪ و در اﯾﻦ داوری‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ ﺣﻖ و ﯾﺎ ﻧﮋاد ودﯾﻦ اھﻤﯿﺘﯽ ﻧﺪارد؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ ٰٓ َ ُّ َ َّ َ َ َ ُ ْ ُ ُ ْ َ َّ ٰ َ َّ ُ َ َ ٓ َ ۡ ۡ َ َ َ ۡ َ َّ ُ ۡ َ َ َ ُ‬ ‫﴿���ها ٱ�ِين ءامنوا كونوا ق�مِ� ِ�ِ شهداء ب ِٱلقِس ِ �‬ ‫�ان‬ ‫ط و� � ِرمن�م ش ٔ‬ ‫َۡ ََ‬ ‫� َ� َّ� َ� ۡعدِل ُ ۚوا ْ ٱ ۡعدِلُوا ْ ُه َو أَ ۡق َر ُب ل َّ‬ ‫� إ َّن ٱ َّ َ‬ ‫ى َوٱ َّ� ُقوا ْ ٱ َّ َ‬ ‫� َخب ُ‬ ‫ِلت ۡق َ‬ ‫ٰٓ‬ ‫ٰ‬ ‫و‬ ‫قو ٍ�‬ ‫� ۢ ب ِ َما‬ ‫ۖ‬ ‫ۚ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َۡ ُ َ‬ ‫�ع َملون‪] ﴾٨‬اﻟﻤﺎﺋﺪة‪.[۸ :‬‬ ‫»ای ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﺮ ادای واﺟﺒﺎت ﺧﺪا ﻣﻮاﻇﺒﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ و از روی دادﮔﺮی ﮔﻮاھﯽ‬ ‫دھﯿﺪ و دﺷﻤﻨﺎﻧﮕﯽ ﻗﻮﻣﯽ ﺷﻤﺎ را ﺑﺮ آن ﻧﺪارد ﮐﻪ دادﮔﺮی ﻧﮑﻨﯿﺪ‪ .‬دادﮔﺮی ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ‬ ‫دادﮔﺮی ﺑﻪ ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎری ﻧﺰدﯾﮏﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬ازﺧﺪا ﺑﺘﺮﺳﯿﺪ ﮐﻪ ﺧﺪا آ ﮔﺎه از ھﺮ آن ﭼﯿﺰی‬

‫اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽدھﯿﺪ«‪.‬‬ ‫ﯾﻌﻨﯽ ﮐﯿﻨﻪ و دﺷﻤﻨﯽ ﺑﺎ ﻗﻮﻣﯽ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺷﻤﺎ را وادار ﻧﻤﺎﯾﺪ ﺗﺎ ﺑﺮ آﻧﮫﺎ ﺳﺘﻢ روا دارﯾﺪ و‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ دوﺳﺘﯽ ﻗﻮﻣﯽ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺷﻤﺎ را وادار ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ آﻧﺎن ﺑﯽﭘﺮوا رﻓﺘﺎر ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ و ﺑﻪ آﻧﮫﺎ‬ ‫ﮔﺮاﯾﺶ ﯾﺎﺑﯿﺪ ‪.٢‬‬ ‫اﺳﺘﺎد اﺑﻮاﻻﻋﻠﯽ ﻣﻮدودی در ذﯾﻞ اﯾﻦ آﯾﻪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َٰ َ َ ۡ ُۖ َ ۡ َ ۡ َ َ ٓ ُ ۡ َ‬ ‫نز َل ٱ َّ ُ‬ ‫ت ۖ َو� تَ َّتب ۡع أ ۡه َوا ٓ َء ُه ۡمۖ َوقُ ۡل َء َام ُ‬ ‫نت ب َما ٓ أ َ‬ ‫�‬ ‫﴿فل ِ�ل ِك فٱدع وٱستقِم كما أمِر‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫ُ َ ٓ ۡ ُ‬ ‫َ‬ ‫َ ُ‬ ‫َُ ۡ ُ َۡ َ ََۡ ُ‬ ‫� ُمۖ ٱ َّ ُ‬ ‫� َر ُّ� َنا َو َر ُّ�� ۡمۖ �َا أع َ�ٰل َنا َول� ۡم‬ ‫ب وأمِرت ِ�عدِل بين‬ ‫مِن كِ�ٰ ٖ �‬ ‫َ ۡ َ ٰ ُ ُ ۡ َ ُ َّ َ َ ۡ َ َ َ َ ۡ َ ُ ُ َّ ُ َ ۡ‬ ‫��هِ ٱل ۡ َم ِ ُ‬ ‫� َم ُع بَ ۡي َن َناۖ َ ۡ‬ ‫أع�ل�مۖ � حجة بيننا و�ين�مۖ ٱ�‬ ‫ص�‪] ﴾١٥‬اﻟﺸﻮری‪:‬‬ ‫‪.[۱۵‬‬

‫‪ -١‬اﻟﻨﻈﺎم اﻟﺴﯿﺎﺳﯽ ﻓﯽ اﻻﺳﻼم‪ ،‬اﺑﯽ ﻓﺎرس‪ ،‬ص ‪.۵۸‬‬ ‫‪ -٢‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۵۲‬‬

‫‪٧٠٠‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫»ﺗﻮ ﻧﯿﺰ ﻣﺮدﻣﺎن را ﺑﻪ ﺳﻮی آن )آﺋﯿﻦ واﺣﺪ اﻟﮫﯽ دﻋﻮت ﮐﻦ( و آن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻮ ﻓﺮﻣﺎن‬ ‫داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﯾﺴﺘﺎدﮔﯽ ﮐﻦ و از ﺧﻮاﺳﺖھﺎ و ھﻮسھﺎی اﯾﺸﺎن ﭘﯿﺮوی ﻣﮑﻦ و ﺑﮕﻮ‬ ‫ﻣﻦ ﺑﻪ ھﺮ ﮐﺘﺎﺑﯽ ﮐﻪ از ﺳﻮی ﺧﺪا ﻧﺎزل ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﯾﻤﺎن دارم و ﺑﻪ ﻣﻦ دﺳﺘﻮر داده‬ ‫ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﯿﺎن ﺷﻤﺎ دادﮔﺮی ﮐﻨﻢ‪ ،‬ﻟﺬا ﺧﺪا‪ ،‬ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﺎ و ﭘﺮوردﮔﺎر ﺷﻤﺎ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﻋﻤﺎل ﻣﺎ از آن ﻣﺎ و اﻋﻤﺎل ﺷﻤﺎ از آن ﺷﻤﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﯿﺎن ﻣﺎ و ﺷﻤﺎ ﺧﺼﻮﻣﺖ و ﻣﺠﺎدﻟﻪای‬

‫ﻧﯿﺴﺖ؛ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺎ را ﺟﻤﻊ ﺧﻮاھﺪ ﮐﺮد و ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﺳﻮی اوﺳﺖ«‪.‬‬ ‫ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺄﻣﻮر ﺑﻪ اﻧﺼﺎف و ﻋﺪاﻟﺖ ھﺴﺘﻢ ﻧﻪ دﺷﻤﻨﯽ؛ ﭘﺲ ﻣﻦ اﯾﻦ‬ ‫ﮔﻮﻧﻪ ﻧﯿﺴﺘﻢ ﮐﻪ ﺑﺮای ﮐﺴﯽ ﺗﻌﺼﺐ ورزم ﯾﺎ ﺑﺮ ﺿﺪ ﮐﺴﯽ ﺗﻌﺼﺐ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ و ارﺗﺒﺎط‬ ‫ﻣﻦ ﮐﻪ ﺑﺮاﺳﺎس ﻋﺪاﻟﺖ و اﻧﺼﺎف ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎ ھﻤﻪ ﯾﮑﺴﺎن و ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺲ ﻣﻦ ﯾﺎور‬ ‫ھﺮ آن ﮐﺴﯽ ھﺴﺘﻢ ﮐﻪ ﺣﻖ ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺐ او ﺑﺎﺷﺪ و ﻃﺮف ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮐﺴﯽ ھﺴﺘﻢ ﮐﻪ ﺣﻖ ﺑﺮ ﺿﺪ‬ ‫او ﺑﺎﺷﺪ ودر دﯾﻦ ﻣﻦ ھﯿﭻ ﻓﺮدی‪ ،‬ھﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬دارای اﻣﺘﯿﺎزاﺗﯽ ﻧﯿﺴﺖ و ﺣﻘﻮق‬ ‫ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان ﻣﻦ از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻓﺎﻣﯿﻞ ﻣﻦ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻧﯿﺴﺖ و ﺑﺰرﮔﺎن ﻗﻮم‪ ،‬ﻧﺰد ﻣﻦ‬ ‫اﻣﺘﯿﺎزاﺗﯽ ﻧﺪارﻧﺪ ﮐﻪ ﮐﻮﭼﮏﺗﺮھﺎ از آن ﺑﺮﺧﻮردار ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ و ﺷﺮاﻓﺘﻤﻨﺪان و اﻓﺮاد ﻋﺎدی ﻧﺰد‬ ‫ﻣﻦ ﺑﺮاﺑﺮ ھﺴﺘﻨﺪ؛ ﭘﺲ ﺣﻖ ﺑﺮای ھﻤﻪ ﺣﻖ و ﮔﻨﺎه و ﺟﻨﺎﯾﺖ ﻧﯿﺰ ﺑﺮای ھﻤﻪ ﮔﻨﺎه و ﺟﻨﺎﯾﺖ‬ ‫ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬ﺣﺮام ﺑﺮای ھﻤﻪ ﺣﺮام و ﺣﻼل ﺑﺮای ھﻤﻪ ﺣﻼل اﺳﺖ و ﻓﺮض ﻧﯿﺰ‬ ‫ﺑﺮای ھﻤﻪ ﻓﺮض اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺘﯽ ﺧﻮدم از ﺗﺒﻌﯿﺖ و ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮی ﻗﺎﻧﻮن اﻟﮫﯽ ﻣﺴﺘﺜﻨﯽ ﻧﯿﺴﺘﻢ ‪.١‬‬ ‫ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن و آﻣﺎده ﮐﺮدن آن ﺑﺮای رھﺒﺮی ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺑﺎ وﯾﮋﮔﯽھﺎﯾﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ آن در ﺑﺮدارد‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﺎﻧﻮن ﻋﺪاﻟﺖ اھﻤﯿﺖ ﺧﺎﺻﯽ ﻗﺎﺋﻞ اﺳﺖ و ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﺗﺎ‬ ‫ﻋﺪاﻟﺖ ﻣﯿﺎن اﻓﺮاد‪ ،‬ﮔﺮوھﮫﺎ‪ ،‬اﻣﺘﮫﺎ و ﻣﻠﺘﮫﺎ ﺑﺮﭘﺎ ﺷﻮد؛ زﯾﺮا اﮔﺮ ﺗﻤﺎﻣﯽ اﻓﺮاد ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺣﺴﺎس‬ ‫ﻋﺪاﻟﺖ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬اﯾﻦ اﻣﺮ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﻗﻮی ﺑﺮای رھﺒﺮی ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ُ َ‬ ‫َ َ ُّ َ َّ َ َ َ ُ ْ ُ ُ ْ َ َّ َ ۡ‬ ‫ُ َ َ ٓ َ َّ َ َ ۡ َ َ ٰٓ َ ُ‬ ‫﴿ ٰٓ‬ ‫� أنفسِ� ۡم أ ِو‬ ‫���ها ٱ�ِين ءامنوا كونوا ق�ٰم‬ ‫ِ� ب ِٱلقِ ۡس ِط شهداء ِ�ِ ولو‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ ُ‬ ‫ٱ ۡل َ� ٰ ِ َ�يۡن َوٱ ۡ� ۡق َر� َ‬ ‫� ۡن َغن ًِّيا أ ۡو فَ ِق ٗ‬ ‫�� فَٱ َّ ُ‬ ‫� أ ۡو َ ٰ� ب ِ ِه َماۖ فَ َ� تَ َّتب ِ ُعوا ْ ٱل ۡ َه َو ٰٓ‬ ‫ى أن‬ ‫�ۚ إِن ي‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ۡ‬ ‫َۡ ُ ْ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ َّ َ َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ ُۡ ُ‬ ‫َۡ‬ ‫َ َ ٗ‬ ‫�عدِل ۚوا �ن تل ُو ٓۥا أو �عرِضوا فإِن ٱ� �ن ب ِ َما �ع َملون خبِ��‪] ﴾١٣٥‬اﻟﻨﺴﺎء‪.[۱۳۵ :‬‬ ‫»ای ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن آوردهاﯾﺪ‪ ،‬دادﮔﺮی ﭘﯿﺸﻪ ﺳﺎزﯾﺪ و در اﻗﺎﻣﮥ ﻋﺪل و اﻧﺼﺎف ﺑﮑﻮﺷﯿﺪ‬ ‫و ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺧﺪا ﺷﮫﺎدت دھﯿﺪ؛ ھﺮﭼﻨﺪ ﮐﻪ ﺷﮫﺎدﺗﺘﺎن ﺑﻪ زﯾﺎن ﺧﻮدﺗﺎن ﯾﺎ ﭘﺪر وﻣﺎدر و‬ ‫ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ زﯾﺎن او ﺷﮫﺎدت داده ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬دارا ﯾﺎ ﻧﺎدار ﺑﺎﺷﺪ‬

‫‪ -١‬اﻟﺤﮑﻮﻣﺔ اﻻﺳﻼﻣﯿﺔ‪ ،‬ص ‪.۲۰۲‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٧٠١‬‬

‫ﺧﺪاوﻧﺪ از ھﺮ دوی آﻧﺎن ﺑﮫﺘﺮ اﺳﺖ؛ ﭘﺲ از ھﻮا و ھﻮس ﭘﯿﺮوی ﻧﮑﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﻣﻨﺤﺮف‬ ‫ﻣﯽﮔﺮدﯾﺪ و اﮔﺮ زﺑﺎن از ادای ﺷﮫﺎدت ﺣﻖ ﺑﭙﯿﭽﺎﻧﯿﺪ ﯾﺎ از آن روی ﺑﮕﺮداﻧﯿﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ از‬

‫آﻧﭽﻪ ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬آ ﮔﺎه اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﻧﺺ ﻗﺮآﻧﯽ ﺑﻪ ﺻﺮاﺣﺖ‪ ،‬رھﺒﺮ ﺟﺎﻣﻌﮥ ﻣﺴﻠﻤﺎن را ﻣﻮﻇﻒ و ﻣﮑﻠﻒ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﺗﺎ‬ ‫ﻋﺪاﻟﺖ را ﺑﻪ ﮐﺎﻣﻞﺗﺮﯾﻦ ﺻﻮرت و وﺿﻌﯿﺖ‪ ،‬ﻣﺤﻘﻖ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ؛ ﭘﺲ ﻋﺪاﻟﺖ اﻣﺮی اﺳﺖ ﮐﻪ او‬ ‫ﻣﯽﺑﺎﯾﺴﺖ آن را در ﺑﯿﻦ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﮔﺮوهھﺎ اﻋﻢ از ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان ﯾﺎ ﺑﯿﮕﺎﻧﮕﺎن ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺎوی‬ ‫ﺑﺮﻗﺮار ﻧﻤﺎﯾﺪ و اﯾﻦ دﺳﺘﻮر ﺧﺪاوﻧﺪی ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﮐﻮﻧﻮا« ھﻤﻪ اﻓﺮاد و ﮔﺮوھﮫﺎی‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن را در ھﺮ ﺟﺎی زﻣﯿﻦ ﺧﺪا ﮐﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻮﻇﻒ ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﻮد ﺑﻪ‬ ‫ﻋﺪاﻟﺖ ﭘﺎﯾﺒﻨﺪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و دﯾﮕﺮان را ﺑﺮ اﺟﺮای آن ﻣﻠﺰم ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺮای اﻗﺎﻣﮥ ﺑﺮﻧﺎﻣﮥ ﻋﺪاﻟﺖ در‬ ‫زﻧﺪﮔﯽ ﺑﻪ ﭘﺎ ﺧﯿﺰﻧﺪ و آﻣﺎده ﺷﻮﻧﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﮐﻠﻤﮥ »ﻗﻮاﻣﯿﻦ« ﺑﺎ ﺻﯿﻐﮥ ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ‪ ،‬اﺷﺎره ﺑﻪ‬ ‫ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻦ ﺑﺮای ﺑﺮﭘﺎﯾﯽ ﻧﺸﺎﻧﻪھﺎی ﻋﺪاﻟﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر وﻇﯿﻔﮥ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن‬ ‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﻗﺪرت و ﺗﻮان ﻣﺎدی و روﺣﯽ و ﺑﺎ ﺟﺪﯾﺖ‪ ،‬ﺑﺮای ﺗﺤﮑﯿﻢ ﭘﺎﯾﻪھﺎی‬ ‫ﻋﺪاﻟﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﻪ ﭘﺎ ﺧﯿﺰد‪.‬‬ ‫ﻗﺮآن‪ ،‬ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ ﺟﺎﻣﻌﮥ ﻣﺴﻠﻤﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ در آن ﺑﻪ ﻋﺪاﻟﺖ ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و‬ ‫ﻓﻘﻂ اﯾﻦ اﻣﺮ را در داﻣﻨﮥ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﻧﻤﯽداﻧﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﻗﺮآن ﺑﻪ درون و ﺿﻤﯿﺮ اﻧﺴﺎﻧﮫﺎ‬ ‫ﻣﯽﭘﺮدازد و ﺑﻪ او ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﮐﻪ ﻧﺒﺎﯾﺪ در اﻗﺎﻣﮥ ﻋﺪاﻟﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻋﺎﻃﻔﻪ و اﺣﺴﺎس‪ ،‬ﺗﺴﻠﯿﻢ‬ ‫ﺷﻮد و ﻧﻪ از ﺛﺮوت ﮐﺴﯽ وﻧﻪ از ﻓﻘﺮ ﮐﺴﯽ ﻣﺘﺎﺛﺮ ﺑﺸﻮد و ﻗﺮآن ﺑﻪ ھﯿﭻ وﺟﻪ ﺑﺮای ﺟﺎﻣﻌﮥ‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﻤﯽﭘﺴﻨﺪد ﮐﻪ ﻋﺪاﻟﺖ را در ﺣﻖ ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ ﭼﻮن ﺛﺮوت دارد ﺑﻪ اﺟﺮا درﻧﯿﺎورد و ﯾﺎ‬ ‫ﺑﺮ ﻓﻘﯿﺮ ﺳﺘﻢ ﺑﺸﻮد و ‪. ...‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ از دﯾﺪﮔﺎه ﻗﺮآن اﯾﻨﮑﻪ ﺟﺎﻣﻌﮥ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻪھﺎی ﻧﻔﺲ ﺗﻦ در دھﺪ و‬ ‫در ﺑﺮاﺑﺮ اﺣﺴﺎﺳﺎت و ﻋﻮاﻃﻒ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺷﻮد‪ ،‬اﻣﺮی ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ اﺳﺖ؛ ﭼﺮاﮐﻪ در اﯾﻦ ﺻﻮرت آﻧﺎن‬ ‫ازﻋﺪاﻟﺖ دور ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ و از ﺣﻖ روی ﻣﯽﺗﺎﺑﻨﺪ‪.‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ در آﯾﻪای دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ ﺗﺼﻮﯾﺮ اﻗﺎﻣﻪ ﻋﺪاﻟﺖ ﺑﻪ ﮐﺎﻣﻞﺗﺮﯾﻦ ﺻﻮرت ﺗﺮﺳﯿﻢ ﮔﺮدﯾﺪه‬ ‫اﺳﺖ و ﺗﺄﮐﯿﺪ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ در ﻣﻮازﯾﻦ ﻋﺪاﻟﺖ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ دوﺳﺖ و دﺷﻤﻦ؛ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪ و ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ؛ ﭘﺲ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ ٰٓ َ ُّ َ َّ َ َ َ ُ ْ ُ ُ ْ َ َّ ٰ َ َّ ُ َ َ ٓ َ ۡ ۡ َ َ َ ۡ َ َّ ُ ۡ َ َ َ ُ‬ ‫﴿���ها ٱ�ِين ءامنوا كونوا ق�مِ� ِ�ِ شهداء ب ِٱلقِس ِ �‬ ‫�ان‬ ‫ط و� � ِرمن�م ش ٔ‬ ‫َ ۡ َ َ ٰٓ َ َّ َ ۡ ُ ْ ۡ ُ ْ ُ َ َ ۡ َ ُ َّ ۡ‬ ‫� إ َّن ٱ َّ َ‬ ‫ى َوٱ َّ� ُقوا ْ ٱ َّ َ‬ ‫� َخب ُ‬ ‫َ‬ ‫ٰ‬ ‫و‬ ‫ق‬ ‫� ۢ ب ِ َما‬ ‫قو ٍ� � �� �عدِل ۚوا ٱعدِلوا هو أقرب ل ِلت ۖ‬ ‫ۚ ِ‬ ‫ِ‬ ‫َۡ ُ َ‬ ‫�ع َملون‪] ﴾٨‬اﻟﻤﺎﺋﺪة‪.[۸ :‬‬

‫‪٧٠٢‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫»ای ﻣﺆﻣﻨﺎن‪ ،‬ﺑﺮ ادای واﺟﺒﺎت ﺧﺪا ﻣﻮاﻇﺒﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ و از روی دادﮔﺮی ﮔﻮاھﯽ‬ ‫دھﯿﺪ و دﺷﻤﻨﺎﻧﮕﯽ ﻗﻮﻣﯽ ﺷﻤﺎ را ﺑﺮ آن ﻧﺪارد ﮐﻪ دادﮔﺮی ﻧﮑﻨﯿﺪ‪ .‬دادﮔﺮی ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ‬ ‫دادﮔﺮی ﺑﻪ ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎری ﻧﺰدﯾﮏﺗﺮ اﺳﺖ؛ ازﺧﺪا ﺑﺘﺮﺳﯿﺪ ﮐﻪ ﺧﺪا آ ﮔﺎه از ھﺮ آن ﭼﯿﺰی‬

‫اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽدھﯿﺪ«‪.‬‬ ‫ﭘﺲ ﺷﯿﻮۀ ﺧﻄﺎب در اﯾﻨﺠﺎ »ﮐﻮﻧﻮا« )ﺑﺎﺷﯿﺪ( ﻋﺪاﻟﺖ را ﻃﺒﯿﻌﺖ و ﺳﺮﺷﺖ ﻣﺮدﻣﺎن‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﮥ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻗﺮار ﻣﯽدھﺪ‪ .‬ﻋﺪاﻟﺘﯽ ﮐﻪ رھﺒﺮی ﺟﺎﻣﻌﮥ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﻣﺸﺮوط ﺑﻪ اﺟﺮای آن‬ ‫اﺳﺖ؛ ﭼﺮاﮐﻪ اﯾﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺰرگ ﻣﺴﻠﻤﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺮﭼﻢ ﻋﺪاﻟﺖ را ﺑﺮﻋﮫﺪه ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ ﺗﺎ در‬ ‫زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺮدم اﺟﺮا ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ‪ ،١‬اﻣﺎ ﻧﻮع دﺳﺘﻮر‪ ،‬در دوآﯾﻪ ﺑﺎ ھﻢ ﻓﺮق دارﻧﺪ؛ ﻓﺮﻗﯽ ﮐﻪ ﻣﻮاﺿﻊ‬ ‫و ﺟﺎھﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻋﺪاﻟﺖ را ﺑﺎ ﺷﻤﺮدن آن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺻﻠﯽ از اﺻﻮل رﺳﺎﻟﺖ ﺟﺎودان و‬ ‫آﺧﺮﯾﻦ رﺳﺎﻟﺖ ﮐﻪ ﺗﻤﺎﻣﯽ اﻣﻮر زﻧﺪﮔﯽ را ﻓﺮا ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬ﺟﻤﻊ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ؛ ﭘﺲ در آﯾﮥ‬ ‫َ َ‬ ‫�� ُّ� َها ٱ َّ� َ‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن را ﺑﺎ ﺑﯿﺎن ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ﺻﻔﺖ آن ﻣﻮرد ﺧﻄﺎب ﻗﺮار داده اﺳﺖ؛ ﴿ ٰٓ‬ ‫ِين‬ ‫ْ‬ ‫َء َام ُنوا﴾ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻋﺪاﻟﺖ ﺑﺮﺧﯿﺰد‪ ،‬ﮔﺮﭼﻪ در اﺟﺮای ﻋﺪاﻟﺖ اﻧﮕﯿﺰه دوﺳﺘﯽ و ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪی را‬

‫زﯾﺮ ﭘﺎ ﺑﮕﺬارد و در آﯾﻪ دوم ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﺑﺎ ﻋﻨﻮان و ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺑﺰرگ آن‪ ،‬ﮐﻪ اﯾﻤﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻮرد‬ ‫ﺧﻄﺎب ﻗﺮار داده اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ اﺟﺮای ﻋﺪاﻟﺖ ﺑﺮﺧﯿﺰد‪ ،‬ﮔﺮﭼﻪ اﺟﺮای ﻋﺪاﻟﺖ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﻮد ﺗﺎ‬ ‫ً‬ ‫ھﻤﮥ ﻋﻮاﻃﻒ و اﺣﺴﺎﺳﺎت دﺷﻤﻨﯽ و ﮐﯿﻨﻪﺗﻮزاﻧﻪ زﯾﺮ ﭘﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ ‪ ٢‬و ﻧﮫﺎﯾﺘﺎ ھﺮ دو آﯾﻪ‬ ‫ﯾﮏ ﻣﻄﻠﺐ را ﺗﺄﮐﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‪ :‬راھﻨﻤﺎﯾﯽ ﮐﺮدن ﺟﺎﻣﻌﮥ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻪ‬ ‫ﺻﻮرت ﻗﺎﻃﻊ وﺟﺪی ﺑﺮای اﺟﺮای ﻋﺪاﻟﺖ‪.‬‬ ‫در ﻣﻮرد اﺻﻞ ﺑﺮاﺑﺮی و ﻣﺴﺎوات در ﭘﯿﻤﺎنﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﻧﺼﻮص ﺻﺮﯾﺤﯽ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ‬ ‫ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬ ‫ﺣﻖ اﻋﻄﺎی اﻣﺎن ﻧﺎﻣﻪ‪ :‬اﯾﻦ ﺣﻖ ﺑﺮای ھﻤﻪ ﯾﮑﺴﺎن اﺳﺖ؛ ﺣﺘﯽ ﭘﺎﯾﯿﻦﺗﺮﯾﻦ ﻓﺮد‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ھﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ ﺑﺨﻮاھﺪ‪ ،‬اﻣﺎن دھﺪ؛ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﻓﻘﻂ دوﺳﺘﺎن و ﺣﺎﻣﯿﺎن‬ ‫ﯾﮑﺪﯾﮕﺮﻧﺪ ﻧﻪ دﯾﮕﺮان و اﯾﻨﮑﻪ آﻧﺎن در ﮔﺮﻓﺘﺎرﯾﮫﺎ و ﻣﺸﮑﻼت ﯾﺎر و ﯾﺎور ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﺻﻞ ﻣﺴﺎوات و ﺑﺮاﺑﺮی ﯾﮑﯽ ازﻣﺒﺎدی ﮐﻠﯽ و ﻋﻤﻮﻣﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺳﻼم آن را ﺗﺜﺒﯿﺖ و‬ ‫ﺑﺮﻗﺮار ﻧﻤﻮد و از ﻣﺒﺎدی و اﺻﻮﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﻼﻣﯽ ﻧﻘﺶ ﻣﮫﻤﯽ دارد؛‬ ‫ﺣﺘﯽ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻋﺼﺮ ﺣﺎﺿﺮ ﻧﯿﺰ ﺑﺮ آن ﺗﺄﮐﯿﺪ ﮐﺮده اﺳﺖ و از ﺟﻤﻠﻪ آﯾﻪھﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﻗﺮآن‬ ‫‪ -١‬ﻣﺤﻤﺪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪.۱۴۴ – ۱۴۲‬‬ ‫‪ -٢‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۱۴۵ – ۱۴۴‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٧٠٣‬‬

‫ﮐﺮﯾﻢ در اﯾﻦ ﻣﻮرد آﻣﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﯾﻦ آﯾﻪ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬ ‫َ َ ُّ َ َّ ُ َّ َ َ ۡ َ ُ ّ َ َ َ ُ َ َ َ َ ۡ َ ُ ۡ ُ ُ ٗ َ َ َ ٓ َ َ َ َ ُ ٓ ْ‬ ‫﴿ ٰٓ‬ ‫���ها ٱ�اس إِنا خلق�ٰ�م مِن ذكر وأ ٰ‬ ‫ن� وجعل�ٰ�م شعو�ا و�با�ِل �ِ عارف ۚوا‬ ‫ٖ‬ ‫َّ َ ۡ َ ُ ۡ َ َّ َ ۡ َ ُ‬ ‫� َعل ٌ َ ‪ٞ‬‬ ‫� ۡم إ َّن ٱ َّ َ‬ ‫ِيم خبِ�‪] ﴾١٣‬اﻟﺤﺠﺮات‪.[۱۳ :‬‬ ‫إِن أ� َرم�م عِند ٱ�ِ ��قٮ ٰ ۚ ِ‬ ‫»ای ﻣﺮدﻣﺎن‪ ،‬ﻣﺎ ﺷﻤﺎ را از ﯾﮏ ﻣﺮد و ﯾﮏ زن آﻓﺮﯾﺪهاﯾﻢ وﺷﻤﺎ را ﺗﯿﺮه ﺗﯿﺮه و ﻗﺒﯿﻠﻪ ﻗﺒﯿﻠﻪ‬ ‫ﻧﻤﻮدهاﯾﻢ ﺗﺎ ھﻤﺪﯾﮕﺮ را ﺑﺸﻨﺎﺳﯿﺪ‪ .‬ﺑﯽﮔﻤﺎن ﮔﺮاﻣﯽﺗﺮﯾﻦ ﺷﻤﺎ ﻧﺰد ﺧﺪا‪ ،‬ﻣﺘﻘﯽﺗﺮﯾﻦ ﺷﻤﺎ‬ ‫ً‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎ آ ﮔﺎه و ﺑﺎﺧﺒﺮ اﺳﺖ«‪.‬‬

‫و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ج ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ای ﻣﺮدم آ ﮔﺎه ﺑﺎﺷﯿﺪ ﭘﺮوردﮔﺎرﺗﺎن ﯾﮑﯽ اﺳﺖ و ﭘﺪرﺗﺎن ﻧﯿﺰ‬ ‫ﯾﮑﯽ اﺳﺖ‪ .‬ھﺎن! ﻋﺮب ﺑﺮ ﻋﺠﻢ ﻓﻀﯿﻠﺘﯽ ﻧﺪارد و ﻋﺠﻢ ﺑﺮ ﻋﺮﺑﯽ ﻧﯿﺰ ﻓﻀﯿﻠﺘﯽ ﻧﺪارد و ﻧﻪ‬ ‫ﺳﺮخ ﺑﺮ ﺳﯿﺎه و ﻧﻪ ﺳﯿﺎه ﺑﺮ ﺳﺮخ ﻓﻀﯿﻠﺘﯽ دارد ﻣﮕﺮ ﺑﻪ ﺗﻘﻮا و ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎری« ‪.١‬‬ ‫ﺑﺪون ﺗﺮدﯾﺪ‪ ،‬اﯾﻦ اﺻﻞ از ﻣﮫﻢﺗﺮﯾﻦ اﺻﻮﻟﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﮔﺮدﯾﺪ ﻣﻠﺘﮫﺎی‬ ‫زﯾﺎدی ﺑﻪ اﺳﻼم ﺑﮕﺮوﻧﺪ؛ ﭘﺲ ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻦ اﺻﻞ‪ ،‬ﻣﻨﺒﻌﯽ از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻗﺪرت ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬ ‫ﺻﺪر اﺳﻼم ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﮔﺮدﯾﺪ ‪.٢‬‬ ‫اﻟﺒﺘﻪ ﻣﻨﻈﻮر از ﺑﺮاﺑﺮی در اﯾﻨﺠﺎ )ﺑﺮاﺑﺮی ﮐﻠﯽ( ﺑﯿﻦ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻣﺮدم در ھﻤﮥ اﻣﻮر زﻧﺪﮔﯽ‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬آن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ ﻓﺮﯾﺐﺧﻮردﮔﺎن ﻓﺮﯾﺎد آن را ﺳﺮ ﻣﯽدھﻨﺪ و آن را ﻋﺪاﻟﺖ‬ ‫ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ ‪٣‬؛ زﯾﺮا اﺧﺘﻼف و ﺗﻔﺎوت اﺳﺘﻌﺪادھﺎ و ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽھﺎ ھﺪﻓﯽ اﺳﺖ از اھﺪاف آﻓﺮﯾﻨﺶ ‪٤‬؛‬ ‫ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻨﻈﻮر از ﻣﺴﺎوات و ﺑﺮاﺑﺮی اﺳﻼﻣﯽ ﮐﻪ ﺷﺮﯾﻌﺖ ﺑﻪ آن ﻓﺮاﺧﻮاﻧﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺴﺎواﺗﯽ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ در آن اوﺿﺎع وﺷﺮاﯾﻂ ھﻤﻪ ﻣﯽﺑﺎﯾﺴﺖ از ﺷﺮاﯾﻂ ﯾﮑﺴﺎن ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ّ ،‬اﻣﺎ در‬ ‫ھﻤﮥ ﺣﺎﻻت ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻄﻠﻖ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻧﯿﺴﺖ ‪٥‬؛ ﭘﺲ ﻣﺴﺎوات ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺮاﺑﺮی در رﻓﺘﺎر ﺑﺎ‬ ‫ﻣﺮدم و ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﻮدن آﻧﮫﺎ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺮﯾﻌﺖ و ﻗﻀﺎوت و ﺳﺎﯾﺮ اﺣﮑﺎم اﺳﻼﻣﯽ وﺣﻘﻮق ﻋﻤﻮﻣﯽ‬ ‫ﺑﺪون در ﻧﻈﺮﮔﺮﻓﺘﻦ ﻧﮋاد ﯾﺎ ﺟﻨﺲ ﯾﺎ رﻧﮓ و ﯾﺎ ﺛﺮوت و ﻣﻘﺎم و ‪.٦ ...‬‬ ‫ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻣﺮدم اﻋﻢ از ﺣﺎﮐﻢ و ﻣﺤﮑﻮم؛ ﻣﺮد و زن؛ ﻋﺮب و ﻋﺠﻢ؛ ﺳﯿﺎه و ﺳﻔﯿﺪ از ﻧﻈﺮ‬ ‫‪ -١‬ﻣﺴﻨﺪ اﻻﻣﺎم اﺣﻤﺪ‪ ،‬ج ‪ ،۵‬ص ‪.۴۱۱‬‬ ‫‪ -٢‬ﻣﺒﺎدی ﻧﻈﺎم اﻟﺤﮑﻢ ﻓﯽ اﻻﺳﻼم‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﺤﻤﯿﺪ ﻣﺘﻮﻟﯽ‪ ،‬ص ‪.۳۸۵‬‬ ‫‪ -٣‬اﻻﺧﻼق اﻻﺳﻼﻣﯿﺔ واﺳﺴﮫﺎ‪ ،‬ﻣﯿﺪاﻧﯽ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۶۲۴‬‬ ‫‪ -٤‬ﻓﻠﺴﻔﻪ اﻟﺘﺮﺑﯿﺔ اﻻﺳﻼﻣﯿﺔ‪ ،‬ﻣﺎﺟﺪ اﻟﮑﯿﻼﻧﯽ‪ ،‬ص ‪.۱۷۹‬‬ ‫‪ -٥‬ﻣﺒﺎدی ﻋﻠﻢ اﻻدارة‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻮراﻟﺪﯾﻦ‪ ،‬ص ‪.۱۱۶‬‬ ‫‪ -٦‬ﻓﻘﻪ اﻟﺘﻤﮑﯿﻦ‪ ،‬د ﺻﻼﺑﯽ‪ ،‬ص ‪.۴۶۳‬‬

‫‪٧٠٤‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫اﺳﻼم ﺑﺮاﺑﺮ ھﺴﺘﻨﺪ و اﺳﻼم ﺗﻔﺎوتھﺎﯾﯽ را ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﺟﻨﺲ و رﻧﮓ و ﯾﺎ ﻧﺴﺒﺖ و ﻃﺒﻘﻪ‬ ‫و ﺣﮑﺎم و رﻋﯿﺘﮫﺎ وﺟﻮد داﺷﺖ‪ ،‬ﻟﻐﻮ ﻧﻤﻮد و آﻧﮫﺎ را ﻓﺎﻗﺪ اﻋﺘﺒﺎر داﻧﺴﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬اوﻟﯿﻦ‬ ‫دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺮای ﺗﻄﺒﯿﻖ و اﺟﺮای اﯾﻦ اﺻﻞ‪ ،‬ﻣﯿﺎن ﻣﺮدم ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ و ﺗﻼش ﻣﯽﻧﻤﻮد ﮐﻪ‬ ‫ﻣﯽﺗﻮان آن را اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺧﻼﺻﻪ ﮐﺮد‪:‬‬ ‫اﻟﻒ‪ :‬اﺻﻞ ﻣﺴﺎوات‪ ،‬اﻣﺮی ﻋﺒﺎدی اﺳﺖ ﮐﻪ اﺟﺮاﮐﻨﻨﺪﮔﺎن اﯾﻦ اﺻﻞ در ﻧﺰد ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫ﭘﺎداش ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ب‪ :‬ﻟﻐﻮ ﻧﻤﻮدن اﻋﺘﺒﺎرات و ارزشھﺎی ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ‪ ،‬ﻋﺮﻓﯽ‪ ،‬ﻗﺒﯿﻠﻪای‪ ،‬ﻧﮋادی‪ ،‬ﻗﻮﻣﯽ‪،‬‬ ‫وﻃﻨﯽ‪ ،‬اﻗﻠﯿﻤﯽ و ﺳﺎﯾﺮ ﺷﻌﺎرھﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﺻﻞ ﻣﺴﺎوات و اﻧﺴﺎﻧﯿﺖ را از ﺑﯿﻦ ﻣﯽﺑﺮد و ﻗﺮار‬ ‫دادن ﻣﻌﯿﺎر اﻟﮫﯽ ﺑﺮای ﺑﺮﺗﺮی ﮐﻪ ﺗﻘﻮاﺳﺖ‪.‬‬ ‫ج‪ :‬رﻋﺎﯾﺖ ﮐﺮدن اﺻﻞ ﺗﻌﺎدل و ﺗﺴﺎوی ﻓﺮﺻﺘﮫﺎ؛ ﯾﻌﻨﯽ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻮردار ﺷﺪن از ﻓﺮﺻﺖھﺎ و‬ ‫اﻣﮑﺎﻧﺎت ﺑﺮای ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻗﺸﺮھﺎی ﺟﺎﻣﻌﻪ ﯾﮑﺴﺎن اﺳﺖ و ھﺮ ﯾﮏ از اﻓﺮاد ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ اﻧﺪازۀ‬ ‫ﺗﻮان و ﮐﻔﺎﯾﺖ و اﺳﺘﻌﺪاد و ﻗﺪرت وﺗﻮﻟﯿﺪش از آن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬ ‫د‪ :‬ﭘﯿﻤﺎنﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﻟﻮازم ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ و اداری اﻓﺮاد و دوﻟﺖ و راﺑﻄﮥ ﺑﯿﻦ آن دو را در ﺑﺮداﺷﺖ‬ ‫و ﻗﺮآن ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﻧﺰول ﺗﺪرﯾﺠﯽ در ﻃﯽ ده ﺳﺎل ﺑﺮای ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪھﺎی زﻧﺪﮔﯽ را‬ ‫ﺗﺮﺳﯿﻢ ﻣﯽﻧﻤﻮد و اﺻﻮل ﺣﮑﻢ و ﺳﯿﺎﺳﺖ و اﻣﻮر ﺟﺎﻣﻌﻪ و اﺣﮑﺎم ﺣﻼل و ﺣﺮام و ﭘﺎﯾﻪھﺎی‬ ‫دادﺧﻮاھﯽ و ﻗﻮاﻋﺪ ﻋﺪاﻟﺖ و ﻗﻮاﻧﯿﻦ داﺧﻠﯽ و ﺧﺎرﺟﯽ دوﻟﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎن را ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﺮد و‬ ‫ﭘﺎﯾﻪھﺎی آن را ﺗﺜﺒﯿﺖ ﻣﯽﻧﻤﻮد و ﺳﻨﺖ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ آن را ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﻣﯽﮐﺮد و اﺳﺘﺤﮑﺎم‬ ‫ﻣﯽﺑﺨﺸﯿﺪ و آن را ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻔﺼﻞ ﺷﺮح و ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻣﯽداد‪.‬‬ ‫ﭘﯿﻤﺎنﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺣﺎﻣﻞ اﺻﻮل ﮐﻠﯽ در ﺗﺮﺗﯿﺒﺎت ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ اﺳﺖ و از ﻣﻌﺎھﺪاﺗﯽ ﺷﻤﺮده ﻣﯽﺷﻮد‬ ‫ﮐﻪ ﻧﺤﻮۀ ارﺗﺒﺎط ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺑﺎ ﺑﯿﮕﺎﻧﮕﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﮐﻨﺎر آﻧﮫﺎ اﻗﺎﻣﺖ دارﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻌﯿﯿﻦ و‬ ‫ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در اﯾﻦ ﻋﮫﺪﻧﺎﻣﻪ ﺗﺴﺎﻣﺢ و ﻋﺪاﻟﺖ وﻣﺴﺎوات ﺗﺎ ﺣﺪ زﯾﺎدی‬ ‫رﻋﺎﯾﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺑﻪ ﺧﺼﻮص اﮔﺮ ﺑﺎ اﯾﻦ ﻧﮕﺮش ﺑﻪ آن ﺑﯿﻨﺪﯾﺸﯿﻢ ﮐﻪ اﯾﻦ اوﻟﯿﻦ ﭘﯿﻤﺎن‬ ‫ﻧﺎﻣﻪ اﺳﻼﻣﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺛﺒﺖ ﻣﯽﺷﻮد و در ﻣﯿﺎن اﻗﻮاﻣﯽ اﺟﺮا ﻣﯽﮔﺮدد ﮐﻪ در ﮔﺬﺷﺘﮥ‬ ‫ﻧﺰدﯾﮏ و ﻗﺒﻞ از اﺳﻼم‪ ،‬اﺳﯿﺮ ﺗﻌﺼﺒﺎت ﻗﺒﯿﻠﻪای ﺑﻮدهاﻧﺪ و وﺟﻮد ﺧﻮد را ﺟﺰ از راه ﻏﻠﺒﻪ و‬ ‫ﭼﯿﺮﮔﯽ و ﻣﺴﻠﻂ ﺷﺪن ﺑﺮ دﯾﮕﺮان و ﺧﻮردن ﺣﻘﻮق دﯾﮕﺮان و اﻣﻮاﻟﺸﺎن اﺣﺴﺎس‬ ‫ﻧﻤﯽﮐﺮدﻧﺪ ‪ ١‬اﯾﻦ ﻋﮫﺪﻧﺎﻣﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺑﺴﯿﺎری از ﻣﻔﺎھﯿﻢ ﺗﻤﺪﻧﯽ ﻣﯽﮔﺮدد ﮐﻪ اﻣﺮوزه آن را‬

‫‪ -١‬ﺻﻮر و ﻋﺒﺮ ﻣﻦ اﻟﺠﮫﺎد اﻟﻨﺒﻮی ﻓﯽ اﻟﻤﺪﯾﻨﺔ‪ ،‬د‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ ﻓﯿﺾ اﻟﻠﻪ‪ ،‬ص ‪ ۲۹‬ﺗﺎ ‪.۳۰‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٧٠٥‬‬

‫ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ ‪.١‬‬ ‫ﺳﻮم‪ :‬ﯾﻬﻮدﯾﺎن در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫ﺑﺮای ﯾﮫﻮدﯾﺎن دﻻﯾﻞ ﻗﺎﻃﻊ و ﺣﺠﺖھﺎی روﺷﻨﯽ وﺟﻮد داﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺻﺪق ﺣﻘﺎﻧﯿﺖ‬

‫رﺳﺎﻟﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج دﻻﻟﺖ ﻣﯽﻧﻤﻮد‪ ،‬اﻣﺎ وﺟﻮد اﯾﻦ دﻻﯾﻞ ﺟﺰ ﻋﻨﺎد و دﺷﻤﻨﯽ و اﺳﺘﮑﺒﺎر‬ ‫و ﮐﯿﻨﻪورزی ﭼﯿﺰی در آﻧﮫﺎ ﻧﯿﻔﺰود‪ .‬از ﺻﻔﯿﻪ ﺑﻨﺖ ﺣﯿﯽ ﺑﻦ اﺧﻄﺐ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫ﻣﻦ از ھﻤﻪ ﻓﺮزﻧﺪان ﭘﺪرم ﻧﺰد وی ﻣﺤﺒﻮبﺗﺮ ﺑﻮدم؛ ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﻧﺰد ﻋﻤﻮﯾﻢ اﺑﻮﯾﺎﺳﺮ‪.‬‬ ‫وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ وارد ﺷﺪ و در ﻗﺒﺎ ﻣﯿﺎن ﻗﺒﯿﻠﻪ ﺑﻨﯽﻋﻤﺮ و ﺑﻦ ﻋﻮف‬ ‫اﻗﺎﻣﺖ ﮔﺰﯾﺪ‪ ،‬ﻓﺮدای آن روز ﭘﺪرم ﺣﯿﯽ ﺑﻦ اﺧﻄﺐ و ﻋﻤﻮﯾﻢ اﺑﻮﯾﺎﺳﺮ ﺑﻦ اﺧﻄﺐ ﻧﺰد اﯾﺸﺎن‬ ‫رﻓﺘﻨﺪ و ﺗﺎ ﻏﺮوب ﺑﺮ ﻧﮕﺸﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﻏﺮوب‪ ،‬ﺧﺴﺘﻪ و ﺑﯽﺣﺎل و اﻓﺘﺎن و ﺧﯿﺰان ﺑﺮﮔﺸﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻦ ھﻤﺎﻧﻨﺪ ھﻤﯿﺸﻪ ﺑﻪ ﺳﻮی آﻧﮫﺎ دوﯾﺪم‪ .‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﮐﻪ ھﯿﭻ ﯾﮏ از آﻧﮫﺎ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺗﻮﺟﻪ‬ ‫ﻧﮑﺮد و ﺳﺨﺖ ﻧﺎراﺣﺖ ﺑﻮدم‪ .‬از ﻋﻤﻮﯾﻢ اﺑﻮﯾﺎﺳﺮ ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﺪرم ﮔﻔﺖ‪ :‬او ھﻤﺎن اﺳﺖ؟‬ ‫ﮔﻔﺖ ﺑﻠﻪ‪ .‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻮدش ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺪرم ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﺲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ او ﭼﻪ اﺣﺴﺎﺳﯽ داری؟‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺗﺎ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ زﻧﺪه ھﺴﺘﻢ‪ ،‬دﺷﻤﻨﯽ او را در دل دارم ‪ .٢‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪،‬‬ ‫آﻧﺎن از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ دﯾﻦ اﺳﻼم‪ ،‬آﺋﯿﻦ و ﻋﻘﯿﺪۀ ﯾﮫﻮدﯾﺎن را ﮐﻪ ﺑﺮاﺳﺎس ﺧﻮد ﺑﺰرگ ﺑﯿﻨﯽ و‬ ‫ﺗﺤﻘﯿﺮ دﯾﮕﺮان ﺟﺰ ﯾﮫﻮدﯾﺎن اﺳﺘﻮار ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﻮچ و ﺑﺎﻃﻞ ﻣﯽداﻧﺴﺖ و آﻧﺎن ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺧﻮد را در‬ ‫ﺧﻄﺮ ﻣﯽدﯾﺪﻧﺪ؛ ﭼﺮاﮐﻪ اﺳﻼم آﻣﺪه ﺑﻮد و ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﻋﻘﯿﺪه ﺗﻮﺣﯿﺪ و ﯾﮕﺎﻧﻪ ﭘﺮﺳﺘﯽ ﻓﺮا‬ ‫ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ آﻧﮫﺎ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻋﺰﯾﺮ ﭘﺴﺮ ﺧﺪاﺳﺖ؛ اﺳﻼم ﻓﺮﯾﺎد ﻣﺴﺎوات و ﺑﺮاﺑﺮی‬ ‫ﻣﯿﺎن اﻧﺴﺎنھﺎ را ﺳﺮ ﻣﯽداد و ھﯿﭻ ﻣﻠﺘﯽ را از ﻣﻠﺘﯽ دﯾﮕﺮ و ھﯿﭻ ﮔﺮوھﯽ را از ﮔﺮوھﯽ‬ ‫دﯾﮕﺮ ﺑﺮﺗﺮ ﻧﻤﯽداﻧﺴﺖ؛ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ از دﯾﺪﮔﺎه ﯾﮫﻮد‪ ،‬ﻓﻘﻂ آﻧﺎن ﻣﻠﺖ ﺑﺮﮔﺰﯾﺪۀ ﺧﺪا ﺑﻮدﻧﺪ و‬ ‫ﺧﺪا را از دﯾﮕﺮ ﻣﻠﺖھﺎ ﺑﺮﺗﺮ ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ و ﻋﻼوه ﺑﺮ آن ﺑﻪ ﺑﻨﺪھﺎی ﭘﯿﻤﺎن ﻧﺎﻣﻪ ﭘﺎﯾﺒﻨﺪ‬ ‫ﻧﻤﺎﻧﺪﻧﺪ و ﺑﻪ ﺗﺮدﯾﺪ اﻓﮑﻨﯽ در ﻧﺒﻮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و رﺳﺎﻟﺖ او اﻗﺪام ﻧﻤﻮدﻧﺪ ‪.٣‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﭘﺮﺳﺶھﺎی زﯾﺎدی را ﻣﻄﺮح ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج را دﭼﺎر ﻣﺸﮑﻞ‬ ‫ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و ﻣﺆﻣﻨﺎن را ﻓﺮﯾﺐ دھﻨﺪ و اﻣﻮر را ﺑﺮ اﯾﺸﺎن ﻣﺸﺘﺒﻪ ﮔﺮداﻧﻨﺪ ‪ ٤‬و از دﯾﮕﺮ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖھﺎ‬ ‫‪ -١‬ھﺠﺮة اﻟﺮﺳﻮل وﺻﺤﺎﺑﺘﻪ‪ ،‬ﺟﻤﻞ‪ ،‬ص ‪.۲۶۱‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﻦ ھﺸﺎم‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۵۱۹ – ۵۱۸‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﺼﺮاع ﻣﻊ اﻟﯿﮫﻮد‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ اﺑﻮﻓﺎرس‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۳۱‬‬ ‫‪ -٤‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۴۶ – ۳۱‬‬

‫‪٧٠٦‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫و اﻗﺪاﻣﺎت آﻧﺎن ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ اﻣﻮر ذﯾﻞ اﺷﺎره ﮐﺮد‪:‬‬ ‫‪ -۱‬ﺗﻼش ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﺑﺮای اﯾﺠﺎد ﺷﮑﺎف و دو دﺳﺘﮕﯽ در ﺟﺒﮫﻪ داﺧﻠﯽ‬ ‫از وﺳﯿﻠﻪھﺎی ﭘﻠﯿﺪ آﻧﮫﺎ ﺑﺮای ﺟﻨﮓ ﺑﺎ اﺳﻼم‪ ،‬ﺗﻼش ﺑﯽوﻗﻔﻪ و ﻣﺴﺘﻤﺮ آﻧﮫﺎ ﺑﺮای اﯾﺠﺎد‬

‫ﺷﮑﺎف و در ﺻﻔﻮف ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﺗﺨﺮﯾﺐ آن ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ ﻗﻄﻊ ﭘﯿﻮﻧﺪھﺎی ﻣﺤﺒﺖ و دوﺳﺘﯽ‬ ‫ﻣﻮﺟﻮد ﻣﯿﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻮد‪ .‬آﻧﮫﺎ اﯾﻦ ﮐﺎر را ﺑﺎ ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺘﻦ ﻓﺘﻨﻪھﺎی داﺧﻠﯽ و ﺷﻌﺎرھﺎی‬ ‫ﺟﺎھﻠﯽ و ﻓﺮﯾﺎدھﺎی اﻗﻠﯿﻤﯽ و ﻣﻨﻄﻘﻪای و ﻗﻮﻣﯽ اﯾﺠﺎد ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﯿﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮐﻪ‬ ‫ھﻤﭽﻮن ﭘﯿﮑﺮ واﺣﺪ‪ ،‬ھﺮﮔﺎه ﻋﻀﻮی از آن دردﻣﻨﺪ ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﺳﺎﯾﺮ ﻋﻀﻮھﺎ ﺑﯽﻗﺮار ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪،‬‬ ‫ﺷﮑﺎف اﯾﺠﺎد ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺣﯿﻠﻪای ﺑﻪ ذھﻦ ﯾﮑﯽ از ﭘﯿﺮﻣﺮدان ﮐﮫﻨﺴﺎل ﯾﮫﻮدﯾﺎن رﺳﯿﺪ‬ ‫و ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﯿﻠﻪ‪ ،‬وﺣﺪت اﻧﺼﺎر را از ھﻢ ﺑﭙﺎﺷﺪ و ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﺑﺎ ﺗﺤﺮﯾﮏ ﺗﻌﺼﺐ‬ ‫ً‬ ‫ﻗﺒﯿﻠﻪای ﺑﯿﻦ آﻧﺎن اﺧﺘﻼف اﯾﺠﺎد ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺟﺎھﻠﯿﺖ ﺧﻮد ﺑﺮﮔﺮدﻧﺪ و ﺟﻨﮕﮫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻗﺒﻼ‬ ‫ﻣﯿﺎن آﻧﺎن رواج داﺷﺖ‪ ،‬از ﺳﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺳﺤﺎق ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬ ‫ﺷﺄس ﺑﻦ ﻗﯿﺲ ﭘﯿﺮﻣﺮدی ﮐﮫﻨﺴﺎل و ﮐﺎﻓﺮی ﺳﺮﺳﺨﺖ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﺪت ﺑﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬ ‫ﮐﯿﻨﻪ داﺷﺖ و ﺑﻪ آﻧﺎن ﺣﺴﺎدت ﻣﯽورزﯾﺪ‪ .‬او ﺑﺎ ﮔﺬر از ﮐﻨﺎر ﮔﺮوھﯽ از اﺻﺤﺎب ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫اﮐﺮم ج ﮐﻪ از اوس و ﺧﺰرج ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﺸﺎھﺪۀ اﯾﻦ ﺻﺤﻨﻪ ﮐﻪ آﻧﺎن در ﯾﮏ ﻣﺠﻠﺲ‬ ‫ﻧﺸﺴﺘﻪاﻧﺪ و ﺑﺎ ھﻢ ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ و اﯾﻦ ﻣﺤﺒﺖ و ﮔﺮدھﻢ ﻧﺸﺴﺘﻦ و راﺑﻄﮥ ﺣﺴﻨﮥ آﻧﮫﺎ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺮاﺳﺎس دﯾﻦ اﺳﻼم ﺑﻌﺪ از دﺷﻤﻨﯽای ﮐﻪ در دوران ﺟﺎھﻠﯿﺖ ﻣﯿﺎن آﻧﮫﺎ ﺑﻮد‪ ،‬ﺧﺸﻢ او‬ ‫را ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺖ و ﺑﺎ ﺧﻮد ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻓﺮزﻧﺪان ﻗﯿﻠﻪ ‪ ١‬اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﺎ ھﻢ ﻣﺘﺤﺪ ﺷﻮﻧﺪ! ﻧﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا‬ ‫ﺳﻮﮔﻨﺪ اﮔﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺎ ﻣﻠﺠﺄ و ﭘﻨﺎھﮕﺎھﯽ در اﯾﻦ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﻧﺨﻮاھﯿﻢ داﺷﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪،‬‬ ‫ﺑﻪ ﺟﻮاﻧﯽ از ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﮐﻪ آﻧﺠﺎ ﺑﻮد ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ ﻧﺰد آﻧﮫﺎ ﺑﺮو و ﺑﺎ آﻧﮫﺎ ﺑﻨﺸﯿﻦ؛ ﺳﭙﺲ روزی از‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺑﻌﺎث را و آﻧﭽﻪ در آن روز اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎده اﺳﺖ ﺑﯿﺎن ﮐﻦ و ﺑﺮﺧﯽ از اﺷﻌﺎری ﮐﻪ در‬ ‫ﻣﻮرد آن ﺳﺮوده ﺷﺪه اﺳﺖ را ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﺑﺨﻮان‪.‬‬ ‫روز ﺑﻌﺎث‪ ،‬روزی ﺑﻮد ﮐﻪ اوس و ﺧﺰرج ﺑﺎ ھﻢ ﺟﻨﮕﯿﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و در آن روز اوس ﺑﺮ‬ ‫ﺧﺰرج ﭘﯿﺮوز ﺷﺪ‪ .‬رﺋﯿﺲ ﻗﺒﯿﻠﮥ او ﺣﻀﯿﺮﺑﻦ ﺳﻤﺎک اﺷﮫﻠﯽ ﺑﻮد و رﺋﯿﺲ ﻗﺒﯿﻠﮥ ﺧﺰرج‬ ‫ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻧﻌﻤﺎن ﺑﯿﺎﺿﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ھﺮ دو ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﺑﻦ اﺳﺤﺎق ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬آن ﺟﻮان‬ ‫ھﻤﯿﻦ ﮐﺎر را ﮐﺮد و ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﺮدم ﺑﺎ ھﻢ ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ و از آن روز ﯾﺎد ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ‬ ‫ﮔﻮﻧﻪای ﮐﻪ ھﺮ ﯾﮏ از اﻓﺮاد ﻗﺒﯿﻠﻪ از اﻓﺘﺨﺎرات ﻗﺒﯿﻠﮥ ﺧﻮد ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻔﺖ و ھﻤﺪﯾﮕﺮ را‬ ‫‪ -١‬ﻗﯿﻠﻪ‪ ،‬ﻣﺎدر اوس و ﺧﺰرج ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٧٠٧‬‬

‫ﺗﮫﺪﯾﺪ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺣﺘﯽ ﻓﺮاﺗﺮ از آن ﻗﺮار ﺟﻨﮕﯽ دﯾﮕﺮ در ﻣﯿﺪان ﻣﺸﺨﺺ ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ!‪.‬‬ ‫وﻗﺘﯽ اﯾﻦ ﺧﺒﺮ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج رﺳﯿﺪ‪ ،‬اﯾﺸﺎن ھﻤﺮاه ﭼﻨﺪ ﺗﻦ از ﻣﮫﺎﺟﺮان ﻧﺰد آﻧﺎن‬ ‫رﻓﺘﻨﺪ و ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬ای ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬از ﺧﺪا ﺑﺘﺮﺳﯿﺪ‪ ،‬آﯾﺎ ﻓﺮﯾﺎد ﺟﺎھﻠﯿﺖ ﺳﺮ ﻣﯽدھﯿﺪ در‬ ‫ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﻦ در ﻣﯿﺎن ﺷﻤﺎ ھﺴﺘﻢ و ﺑﻌﺪ از اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ اﺳﻼم ھﺪاﯾﺖ ﮐﺮد و‬ ‫ﺑﺎ آن ﺷﻤﺎ را ﮔﺮاﻣﯽ داﺷﺖ و ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ آن اﻣﺮ ﺟﺎھﻠﯿﺖ را از ﺷﻤﺎ دور ﮐﺮد و ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ‬ ‫وﺳﯿﻠﮥ اﺳﻼم از ﮐﻔﺮ ﻧﺠﺎت داد و دﻟﮫﺎﯾﺘﺎن را ﺑﻪ ھﻢ ﻧﺰدﯾﮏ ﻧﻤﻮد؟‬ ‫آﻧﮫﺎ ﺑﻌﺪ از آﻧﮑﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ اﯾﻦ وﺳﻮﺳﻪ و ﺷﺮ ﺷﯿﻄﺎﻧﯽ ﮔﺮدﯾﺪﻧﺪ‪ ،‬اﺷﮏ از ﭼﺸﻤﺎن آﻧﺎن‬ ‫ﺳﺮازﯾﺮ ﮔﺮدﯾﺪ و ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ را در آﻏﻮش ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ؛ ﺳﭙﺲ ھﻤﺮاه ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﮔﻮش ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎن او ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺮﮔﺸﺘﻨﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﮑﺮ دﺷﻤﻦ ﺧﺪا‪ ،‬ﺷﺎس ﺑﻦ ﻗﯿﺲ‪ ،‬را از آﻧﮫﺎ‬ ‫دور ﮐﺮد و اﯾﻦ آﯾﻪھﺎ ﻧﺎزل ﮔﺮدﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ ُۡ‬ ‫َّ َ َّ ُ َ ٌ َ ٰ َ‬ ‫َ ۡ ُ َ َ‬ ‫ُ ۡ َ ٰٓ َ ۡ َ ۡ َ‬ ‫ٰ‬ ‫ِ�‬ ‫� َما � ۡع َملون‪ ٩٨‬قل‬ ‫ت ٱ�ِ وٱ� ش ِهيد‬ ‫ب ل َِم ت�ف ُرون �� ٰ ِ‬ ‫﴿قل �أهل ٱلك ِ‬ ‫َ‬ ‫َّ َ ۡ َ َ َ َ ۡ ُ َ‬ ‫َ َ ُ ُّ َ‬ ‫َ ٰٓ َ ۡ َ ۡ َ‬ ‫و� َها ع َِو ٗجا َوأ ُ‬ ‫ون َعن َ‬ ‫ٰ‬ ‫نت ۡم‬ ‫يل ٱ�ِ من ءامن �بغ‬ ‫ب‬ ‫س‬ ‫د‬ ‫ص‬ ‫ت‬ ‫ِم‬ ‫ل‬ ‫ب‬ ‫ِ�‬ ‫�أهل ٱلك‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ُ َ َ ٓ َ َّ ُ َ‬ ‫َ َۡ‬ ‫شهدا ُء ۗ َوما ٱ� بِ�ٰفِ ٍل � َّما �ع َملون‪] ﴾٩٩‬آل ﻋﻤﺮان‪.[۹۹-۹۸ :‬‬ ‫»ای اھﻞ ﮐﺘﺎب‪ ،‬ﭼﺮا ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آﯾﺎت ﺧﺪا ﮐﻔﺮ ﻣﯽورزﯾﺪ ﺑﺎ آﻧﮑﻪ ﺧﺪا ﮔﻮاه ﺑﺮ اﻋﻤﺎل‬ ‫ﺷﻤﺎﺳﺖ‪ .‬ﺑﮕﻮ ای اھﻞ ﮐﺘﺎب‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﺴﯽ را ﮐﻪ اﯾﻤﺎن آورده اﺳﺖ از راه ﺧﺪا ﺑﺎز ﻣﯽدارﯾﺪ‬ ‫و ﻣﯽﺧﻮاھﯿﺪ اﯾﻦ راه را ﮐﺞ ﻧﺸﺎن دھﯿﺪ و ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﺷﻤﺎ آ ﮔﺎھﯿﺪ و ﺧﺪا از آﻧﭽﻪ‬

‫ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ ﺑﯽﺧﺒﺮ ﻧﯿﺴﺖ«‪.‬‬ ‫و ﺧﺪاوﻧﺪ درﺑﺎرۀ اوس ﺑﻦ ﻗﯿﻈﯽ و ﺟﺒﺎر ﺑﻦ ﺻﺨﺮ و ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ‬ ‫اﻧﺪﯾﺸﻪھﺎی ﺷﺎس ﺑﻦ ﻗﯿﺲ ﻗﺮار ﺟﻨﮓ ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬اﯾﻦ آﯾﻪ را ﻧﺎزل ﻓﺮﻣﻮد‪.١ :‬‬ ‫َ َ‬ ‫ْ‬ ‫ُّ ُ‬ ‫ُ ُ ْ َ ٗ‬ ‫ِين أُوتُوا ْ ٱ ۡلك َِ�ٰ َ‬ ‫�قا ّم َِن ٱ َّ� َ‬ ‫�� ُّ� َها ٱ َّ� َ‬ ‫﴿ ٰٓ‬ ‫ب يَ ُردو�م َ� ۡع َد‬ ‫ِين َء َام ُن ٓوا إِن ت ِطيعوا ف ِر‬ ‫َٰ ُ ۡ َ‬ ‫� ٰ ِفر َ‬ ‫إِي�ن ِ�م‬ ‫�ن‪] ﴾١٠٠‬آل ﻋﻤﺮان‪.[۱۰۰ :‬‬ ‫ِ‬ ‫»ای ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن آوردهاﯾﺪ‪ ،‬اﮔﺮ از ﮔﺮوھﯽ از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﮐﺘﺎب ﺑﺪﯾﺸﺎن داده ﺷﺪه‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﯿﺮوی ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬ﺷﻤﺎ را ﭘﺲ از اﯾﻤﺎن آوردﻧﺘﺎن ﺑﻪ ﮐﻔﺮ ﺑﺎز ﻣﯽﮔﺮداﻧﻨﺪ و ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎﯾﺪ‬ ‫ﺷﻤﺎ ﮐﺎﻓﺮ ﺷﻮﯾﺪ و ﺣﺎل آﻧﮑﻪ آﯾﺎت ﺧﺪا ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﻓﺮو ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮد و ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ او درﻣﯿﺎن‬ ‫ﺷﻤﺎ اﺳﺖ و ھﺮ ﮐﺲ ﺑﻪ ﺧﺪا ﺗﻤﺴﮏ ﺟﻮﯾﺪ‪ ،‬ﺑﯽﮔﻤﺎن ﺑﻪ راه راﺳﺖ و درﺳﺖ )رﺳﺘﮕﺎری(‬ ‫رھﻨﻤﻮد ﺷﺪه اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫‪ -١‬ﺳﯿﺮه اﺑﻦ ھﺸﺎم‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۲۱۴ – ۲۱۱‬‬

‫‪٧٠٨‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ای ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن آوردهاﯾﺪ‪ ،‬آن ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ از ﺧﺪا ﺗﺮﺳﯿﺪ‪ ،‬ﺑﺘﺮﺳﯿﺪ و ﺷﻤﺎ‬ ‫ﻧﻤﯽﻣﯿﺮﯾﺪ ﻣﮕﺮ آﻧﮑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺎﺷﯿﺪ و ھﻤﮕﯽ ﺑﻪ رﺷﺘﮥ ﺧﺪا ﭼﻨﮓ زﻧﯿﺪ و ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﻧﺸﻮﯾﺪ‬ ‫و ﻧﻌﻤﺖ ﺧﺪا را ﺑﺮ ﺧﻮد ﯾﺎد آورﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﺪاﻧﮕﺎه ﮐﻪ ﺑﺮای ھﻤﺪﯾﮕﺮ دﺷﻤﻨﺎﻧﯽ ﺑﻮدﯾﺪ و ﺧﺪا‬ ‫ﻣﯿﺎن دﻟﮫﺎﯾﺘﺎن ﭘﯿﻮﻧﺪ داد‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﺮادراﻧﯽ ﺷﺪﯾﺪ و ﺑﺮ ﻟﺒﻪ ﮔﻮداﻟﯽ از آﺗﺶ ﺑﻮدﯾﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺷﻤﺎ را‬ ‫از آن رھﺎﻧﯿﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ اﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﺮاﯾﺘﺎن آﯾﺎت ﺧﻮد را آﺷﮑﺎر ﻣﯽﺳﺎزد‪ ،‬ﺷﺎﯾﺪ ﮐﻪ ھﺪاﯾﺖ‬ ‫ﺷﻮﯾﺪ‪ .‬ﺑﺎﯾﺪ از ﻣﯿﺎن ﺷﻤﺎ ﮔﺮوھﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ دﻋﻮت ﺑﻪ ﻧﯿﮑﯽ ﮐﻨﻨﺪ و اﻣﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﺮوف و ﻧﮫﯽ‬ ‫از ﻣﻨﮑﺮ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و آﻧﺎن ﺧﻮد رﺳﺘﮕﺎرﻧﺪ و ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻧﺸﻮﯾﺪ ﮐﻪ ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﺷﺪﻧﺪ و اﺧﺘﻼف‬ ‫ورزﯾﺪﻧﺪ و ﭘﺲ از آﻧﮑﻪ ﻧﺸﺎﻧﻪھﺎی روﺷﻦ ﺑﻪ آﻧﺎن رﺳﯿﺪ و اﯾﺸﺎن را ﻋﺬاب ﺑﺰرﮔﯽ اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫از ﺧﻼل اﯾﻦ داﺳﺘﺎن ﺑﻪ ﻓﺮزاﻧﮕﯽ رھﺒﺮ ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪ اﺳﻼم‪ ،‬در ﺧﻨﺜﯽ ﻧﻤﻮدن ﺗﻮﻃﺌﻪ و‬ ‫ﻧﻘﺸﻪھﺎی ھﺪﻓﻤﻨﺪ ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﺟﮫﺖ ﻣﺘﻔﺮق ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﭘﯽ ﻣﯽﺑﺮﯾﻢ؛ ﭼﺮاﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫اﮐﺮم ج ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﻧﺰد اﻧﺼﺎر رﻓﺖ و آﻧﮫﺎ را ﺑﻪ ﯾﺎد ﺧﺪا اﻧﺪاﺧﺖ و ﺑﺮای آﻧﮫﺎ ﺑﯿﺎن ﻧﻤﻮد ﮐﻪ‬ ‫اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ اﻗﺪاﻣﮫﺎ‪ ،‬از اﻣﻮر ﺟﺎھﻠﯿﺖ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﻧﻌﻤﺖ اﺳﻼم و از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻦ‬ ‫ﺟﻨﮕﮫﺎی ﺧﻮﻧﯿﻦ ﻣﯿﺎن آﻧﺎن را ﺑﻪ دﻟﯿﻞ وﺟﻮد اﺳﻼم و ﻓﺘﻨﻪھﺎ و ﭘﺎﮐﯽ ﻗﻠﻮب آﻧﺎن از‬ ‫زﻧﮕﺎرھﺎی ﺟﺎھﻠﯿﺖ و اﻟﻔﺖ و ﻣﮫﺮﺑﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﺳﻼم ﺑﯿﻦ آﻧﺎن اﯾﺠﺎد ﻧﻤﻮده ﺑﻮد را ﺧﺎﻃﺮﻧﺸﺎن‬ ‫ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﺳﺨﻨﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در وﺟﻮد آﻧﮫﺎ روح ﺟﺪﯾﺪی دﻣﯿﺪ و آﺛﺎر ﺟﺎھﻠﯿﺖ را از‬ ‫ﺑﯿﻦ ﺑﺮد و آﻧﮫﺎ درﯾﺎﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻋﻤﻞ از وﺳﻮﺳﻪھﺎی ﺷﯿﻄﺎن و ﻣﮑﺮھﺎی دﺷﻤﻨﺎﻧﺸﺎن‪،‬‬ ‫ﯾﮫﻮدﯾﺎن‪ ،‬ﺑﻮده اﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬اﺷﮏ از ﭼﺸﻤﺎﻧﺸﺎن ﺳﺮازﯾﺮ ﮔﺮدﯾﺪ و ﭘﺸﯿﻤﺎن ﺷﺪﻧﺪ و‬ ‫ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ را در آﻏﻮش ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻣﺤﺒﺖ اﯾﻤﺎﻧﯽ ﺧﻮد را ﺗﺤﮑﯿﻢ ﺑﺨﺸﯿﺪﻧﺪ ‪.١‬‬ ‫‪ -۲‬ھﺠﻮم ﺗﺒﻠﯿﻐﺎﺗﯽ ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﻋﻠﯿﻪ ذات اﻟﮫﯽ‬ ‫ﺑﺴﯿﺎری از ﺳﯿﺮهﻧﮕﺎران و ﻣﻔﺴﺮان ﺑﯿﺎن داﺷﺘﻪاﻧﺪ ﮐﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ در ﻣﺤﻠﯽ ﮐﻪ ﺗﻮرات‬

‫ﺗﻼوت ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺰد ﯾﮫﻮدﯾﺎن رﻓﺖ و آﻧﮫﺎ را ﻧﺰد ﻣﺮدی از ﻋﻠﻤﺎی ﯾﮫﻮد دﯾﺪ ‪ .٢‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﻪ آن‬ ‫ﻋﺎﻟﻢ ﯾﮫﻮدی ﮐﻪ ﻓﻨﺤﺎص ﻧﺎم داﺷﺖ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬وای ﺑﺮ ﺗﻮ از ﺧﺪا ﺑﺘﺮس و ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﻮ‪ .‬ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺗﻮ ﻣﯽداﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا و ﺣﺎﻣﻞ ﺣﻖ اﺳﺖ و ﺷﻤﺎ ﻧﺎم او را در‬ ‫ﺗﻮرات و اﻧﺠﯿﻞ ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ‪ .‬ﻓﻨﺤﺎص ﺑﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫‪ -١‬اﻟﺘﺎرﯾﺦ اﻻﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ج ‪ ،۴‬ص ‪.۴۲ – ۴۱‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﻦ ھﺸﺎم‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪ – ۵۵۹ – ۵۵۸‬ﺳﺒﻞ اﻟﮫﺪی و اﻟﺮﺷﺎد‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪– ۵۸۵ – ۵۸۳‬‬ ‫ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻣﺠﺎھﺪ‪ ،‬ص ‪.۱۴۰‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٧٠٩‬‬

‫ای اﺑﻮﺑﮑﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻣﺎ ﺑﻪ ﺧﺪا ﻧﯿﺎزی ﻧﺪارﯾﻢ؛ ﺑﻠﮑﻪ اوﺑﻪ ﻣﺎ ﻧﯿﺎز دارد؛ ﻣﺎ ﺑﻪ درﮔﺎه‬ ‫او زاری ﻧﻤﯽﮐﻨﯿﻢ؛ ﺑﻠﮑﻪ او ﺑﻪ زاری در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺎ ﻣﯽﭘﺮدازد؛ ﻣﺎ از او ﺑﯽﻧﯿﺎز ھﺴﺘﯿﻢ‪ ،‬وﻟﯽ‬ ‫او از ﻣﺎ ﺑﯽﻧﯿﺎز ﻧﯿﺴﺖ و اﮔﺮ از ﻣﺎ ﺑﯽﻧﯿﺎز ﻣﯽﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺎﻟﮫﺎی ﺧﻮد را ﺑﻪ او ﻗﺮض ﻧﻤﯽدادﯾﻢ؛ او‬ ‫ﺷﻤﺎ را از رﺑﺎ ﺑﺎز ﻣﯽدارد‪ ،‬وﻟﯽ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻣﺎ رﺑﺎ ﻣﯽدھﺪ‪ .‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﺎ ﺷﻨﯿﺪن اراﺟﯿﻒ وی‬ ‫ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ ﺷﺪ و ﺳﯿﻠﯽ ﻣﺤﮑﻤﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻓﻨﺤﺎص زد و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺟﺎﻧﻢ‬ ‫در دﺳﺖ او اﺳﺖ اﮔﺮ ﺑﺮای رﻋﺎﯾﺖ ﭘﯿﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﯿﺎن ﻣﺎ و ﺷﻤﺎ ﺣﺎﮐﻢ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻤﯽﺑﻮد‪،‬‬ ‫ﮔﺮدﻧﺖ را ﻣﯽزدم‪ .‬ﻓﻨﺤﺎص ﻧﺰد رﺳﻮل ﺧﺪ ا ج رﻓﺖ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ای ﻣﺤﻤﺪ! ﺑﺒﯿﻦ رﻓﯿﻖ ﺗﻮ ﺑﺎ‬ ‫ﻣﻦ ﭼﻪ ﮐﺎر ﮐﺮده اﺳﺖ؟ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﻪ ﭼﯿﺰ ﺗﻮ را وادار ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر‬ ‫ﮐﺮد؟ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا! اﯾﻦ دﺷﻤﻦ ﺧﺪا ﺳﺨﻦ ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﺮ زﺑﺎن آورده اﺳﺖ‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬او ﮔﻤﺎن‬ ‫ﻣﯽﺑﺮد ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﻘﯿﺮ اﺳﺖ و آﻧﮫﺎ ﻏﻨﯽ و ﺗﻮاﻧﮕﺮ ھﺴﺘﻨﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ او ﭼﻨﯿﻦ ﮔﻔﺖ ﺑﺮای‬ ‫رﺿﺎی ﺧﺪا از ﺳﺨﻦ او ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ ﺷﺪم و ﺑﺮ ﭼﮫﺮهاش زدم‪ .‬ﻓﻨﺤﺎص اﯾﻦ را اﻧﮑﺎر ﮐﺮد و‬ ‫ﮔﻔﺖ ﻣﻦ اﯾﻦ ﺳﺨﻦ را ﻧﮕﻔﺘﻪام وﺧﺪاوﻧﺪ در ﻣﻮرد آﻧﭽﻪ ﻓﻨﺤﺎص ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬آﯾﻪای ﻧﺎزل‬ ‫ﮐﺮد و ﺳﺨﻦ او را رد ﻧﻤﻮد و ﻣﻮﻗﻒ اﺑﻮﺑﮑﺮ را ﺗﺄﯾﯿﺪ ﮐﺮد‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َّ َ ۡ َ َ َّ ُ َ ۡ َ َّ َ َ ُ ٓ ْ َّ َّ َ َ ‪ْ ُ َ َ ُ ُ ۡ َ َ ُ ٓ َ ۡ ُ ۡ َ َ ٞ‬‬ ‫﴿لقد س ِمع ٱ� قول ٱ�ِين قالوا إِن ٱ� فقِ� و�ن أغن ِياء ۘ سنكتب ما قالوا‬ ‫َََُۡ ُ َۡ ََٓ َۡ َ ّ ََُ ُ‬ ‫ول ُذوقُوا ْ َع َذ َ‬ ‫اب ٱ ۡ َ‬ ‫ر‬ ‫�‬ ‫� ح ٖق و�ق‬ ‫�ق‪] ﴾١٨١‬آل ﻋﻤﺮان‪.[۱۸۱ :‬‬ ‫و�تلهم ٱ��بِياء بِغ ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫»ﺑﯽﮔﻤﺎن ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﺨﻦ ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﺷﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺧﺪا ﻓﻘﯿﺮ اﺳﺖ و ﻣﺎ ﺑﯽﻧﯿﺎزﯾﻢ‪ .‬آﻧﭽﻪ‬ ‫را ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻮاھﯿﻢ ﻧﻮﺷﺖ و ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﺎﻧﺪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان را ﺑﻪ ﻧﺎﺣﻖ اﯾﺸﺎن )ھﻢ ﺛﺒﺖ و ﺿﺒﻂ‬

‫ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ( و ﺑﺪاﻧﺎن ﺧﻮاھﯿﻢ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﭽﺸﯿﺪ ﻋﺬاب ﺳﻮزان را«‪.‬‬ ‫و درﻣﻮرد اﺑﻮﺑﮑﺮ و ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ ﺷﺪن وی اﯾﻦ آﯾﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪ ‪.١‬‬ ‫َ‬ ‫َ ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ِين أُوتُوا ْ ٱ ۡلك َِ�ٰ َ‬ ‫ِ� ۡم َولَتَ ۡس َم ُع َّن م َِن ٱ َّ� َ‬ ‫﴿ َ�ُ ۡبلَ ُو َّن ِ ٓ‬ ‫ب مِن‬ ‫� أ ۡم َ�ٰل ِ� ۡم َوأنفس‬ ‫َ ۡ ُ ْ‬ ‫َ ۡ ُ ۡ َ َ َّ َ َ ۡ َ ُ ٓ ْ َ ٗ َ‬ ‫ْ َ َ‬ ‫ٗ‬ ‫�وا َو َ� َّت ُقوا فإ ِ َّن �ٰل َِك م ِۡن َع ۡزمِ‬ ‫�بل ِ�م ومِن ٱ�ِين أ��وا أذى كثِ� ۚ� �ن تص ِ‬ ‫ُُۡ‬ ‫ٱ�مورِ‪] ﴾١٨٦‬آل ﻋﻤﺮان‪.[۱۸۶ :‬‬ ‫»ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﻠﻢ در ﻣﺎل و ﺟﺎن ﺧﻮد ﻣﻮرد آزﻣﺎﯾﺶ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﯾﺪ و ﺣﺘﻤﺎ از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﭘﯿﺶ از ﺷﻤﺎ ﺑﺪﯾﺸﺎن ﮐﺘﺎب داده ﺷﺪه اﺳﺖ و از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﮐﻔﺮ ورزﯾﺪهاﻧﺪ و اذﯾﺖ و آزار‬ ‫‪ -١‬ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻗﺮﻃﺒﯽ‪ ،‬ج ‪ ،۴‬ص ‪.۲۹۵‬‬

‫‪٧١٠‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﻓﺮاوان ﻣﯽﺑﯿﻨﻨﺪ و اﮔﺮ ﺑﺮدﺑﺎری ﮐﻨﯿﺪ و ﺑﭙﺮھﯿﺰﯾﺪ‪ ،‬اﯾﻦ اﻣﻮری اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮ اﻧﺠﺎم آﻧﮫﺎ‬

‫ﻋﺰم را ﺟﺰم ﮐﺮد و در اﺟﺮای آﻧﮫﺎ ﮐﻮﺷﯿﺪ«‪.‬‬ ‫ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ در ﻣﻮارد ﻣﺘﻌﺪدی ﺑﯽادﺑﯽ آﻧﮫﺎ را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻌﺎﻟﯽ و ﭘﺎک ﻧﺪاﻧﺴﺘﻦ‬ ‫وی از ﮐﻤﺒﻮدھﺎ و ﺗﻮﺻﯿﻒ ﮐﺮدن ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﺷﺎﯾﺴﺘﮥ او ﻧﯿﺴﺖ را ﺑﯿﺎن ﮐﺮده اﺳﺖ؛‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در ﺟﺎﯾﯽ دﯾﮕﺮ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ُ ْ‬ ‫َ َ‬ ‫َ ُ ْ ۡ‬ ‫َُۡ ُ‬ ‫ود يَ ُد ٱ َّ�ِ َم ۡغلُولَ ٌة ۚ ُغ َّل ۡ‬ ‫ت ٱ�ه‬ ‫ت �يۡدِي ِه ۡم َول ِع ُنوا ب ِ َما قال ۘوا بَل يَ َد ُاه‬ ‫﴿ َوقال ِ‬ ‫َ‬ ‫َ ۡ ُ َ َ ُ ُ َ ۡ َ َ َ ٓ ُ َ َ َ َ َّ َ ٗ ّ ۡ ُ َّ ٓ ُ َ َ َ‬ ‫نزل إ ِ ۡ�ك مِن َّر ّ�ِك‬ ‫مبسوطت ِ‬ ‫ان ينفِق كيف �شاء ۚ ول ِ‬ ‫��دن كثِ�� مِنهم ما أ ِ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ْ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫َّ‬ ‫ٓ‬ ‫ٓ‬ ‫� ۡغ َضا َء إ ٰ� يَ ۡو ِم ٱلقِ َ�ٰ َمةِ� ُ� َما أ ۡوقَ ُدوا نَ ٗ‬ ‫ُط ۡغ َ�ٰ ٗنا َو ُ� ۡف ٗر ۚ� َو�ل َق ۡي َنا بَ ۡي َن ُه ُم ٱل َع َ� ٰ َوةَ َوٱ َ‬ ‫ار�‬ ‫ِ‬ ‫َۡ‬ ‫َ َ ٗ َ َّ ُ َ ُ ُّ ۡ ۡ‬ ‫َ‬ ‫ّل ِۡل َ‬ ‫ح ۡرب أَ ۡط َفأَ َها ٱ َّ ُ‬ ‫سد َ‬ ‫�ۚ َو� َ ۡس َع ۡون ِ� ٱ� ِ‬ ‫ِين‪﴾٦٤‬‬ ‫�ض فساد�ۚ وٱ� � �‬ ‫ِب ٱل ُمف ِ‬ ‫ِ‬ ‫]اﻟﻤﺎﺋﺪة‪.[۶۴ :‬‬

‫»ﺑﺮﺧﯽ از ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬دﺳﺖ ﺧﺪا ﺑﻪ ﻏﻞ و زﻧﺠﯿﺮ ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬دﺳﺘﮫﺎﯾﺸﺎن ﺑﺴﺘﻪ ﺑﺎد‬ ‫و ﺑﻪ ﺳﺒﺐ آﻧﭽﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﻧﻔﺮﯾﻨﺸﺎن ﺑﺎد؛ ﺑﻠﮑﻪ دو دﺳﺖ ﺧﺪا ﺑﺎز اﺳﺖ ھﺮﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺑﺨﻮاھﺪ‬ ‫ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ‪ .‬آﻧﭽﻪ از ﺳﻮی ﭘﺮوردﮔﺎرت ﺑﺮ ﺗﻮ ﻧﺎزل ﻣﯽﺷﺪ ﺑﺮ ﺳﺮﮐﺸﯽ و ﮐﻔﺮ ورزﯾﺪن ﺑﺴﯿﺎری از‬ ‫آﻧﺎن ﻣﯽاﻓﺰاﯾﺪ و ﻣﺎ در ﻣﯿﺎن آﻧﺎن ﺗﺎ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ دﺷﻤﻨﯽ و ﮐﯿﻨﻪﺗﻮزی اﻓﮑﻨﺪهاﯾﻢ‪ .‬آﻧﺎن ھﺮ‬ ‫زﻣﺎن ﮐﻪ آﺗﺶ ﺟﻨﮕﯽ اﻓﺮوﺧﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ آﻧﺎن را ﺧﺎﻣﻮش ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬آﻧﺎن ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ‬

‫اﯾﺠﺎد ﻓﺴﺎد در زﻣﯿﻦ ﻣﯽﮐﻮﺷﻨﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻔﺴﺪان و ﺗﺒﺎھﮑﺎران را دوﺳﺖ ﻧﻤﯽدارد«‪.‬‬ ‫ﻣﻀﻤﻮن اﯾﻦ آﯾﻪ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻮﺿﻌﯽ ﮐﻪ آﻧﮫﺎ اﺗﺨﺎذ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ از‬ ‫ﮐﯿﻨﻪ و ﻧﺎرﺿﺎﯾﺘﯽ آﻧﮫﺎ از ورود ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ و اﻧﺘﺸﺎر دﻋﻮت اﯾﺸﺎن در دﻟﮫﺎ‬ ‫ﺑﻮد و ﺷﺎﯾﺪ ﯾﮑﯽ دﯾﮕﺮ از ﻣﻮارد اﺗﺨﺎذ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻊ‪ ،‬اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از آﻧﺎن ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ‬ ‫ﻣﮑﺮ و ﺗﻮﻃﺌﻪ آﻧﺎن ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺑﺎ آﻧﮫﺎ ﺑﯿﻊ و ﺳﺘﺪ ﻧﻤﯽﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ ﻧﻮﻋﯽ‬ ‫ﺗﺤﺮﯾﻢ اﻗﺘﺼﺎدی ﺑﺮای ﯾﮫﻮد ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽرﻓﺖ ﮐﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻧﺎراﺿﯽ و ﺧﺸﻢ و اﻧﺰﺟﺎر آﻧﺎن‬ ‫ﺗﺎ ﺣﺪ ﺑﯽادﺑﯽ ﮐﺮدن در ﺣﻖ ﺧﺪا و ﭘﺎﺳﺦ ﻧﺎزﯾﺒﺎ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﮔﺮدﯾﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ آﯾﻪ ذﯾﻞ‬ ‫ّ‬ ‫ﻣﻮﯾﺪ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع اﺳﺖ‪:‬‬ ‫َ ُ ْ َ َّ َ ۡ ْ َ َ َّ ۡ َ َ ۡ ُ ۡ َ ّ َ ۡ َ َ َ‬ ‫َ َ ۡ َ َّ َ ۡ َ ۡ َ‬ ‫� ۡد َخ ۡل َ�ٰ ُهمۡ‬ ‫َ‬ ‫ٰ‬ ‫�ات ِ ِهم و‬ ‫ب ءامنوا وٱ�قوا ل�فرنا �نهم س ِ ٔ‬ ‫﴿ولو أن أهل ٱلكِ� ِ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ٓ‬ ‫َ‬ ‫يل َو َ‬ ‫َج َّ�ٰت ٱ�َّعيم‪َ ٦٥‬ول َ ۡو َ� َّ� ُه ۡم أقَ ُ‬ ‫اموا ٱ َّ� ۡو َرٮ ٰ َة َ‬ ‫نزل إ ِ ۡ� ِهم ّمِن َّر ّ� ِ ِه ۡم‬ ‫أ‬ ‫ا‬ ‫م‬ ‫�‬ ‫�‬ ‫ٱ‬ ‫و‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ٓ‬ ‫َ‬ ‫‪ۡ ٞ‬‬ ‫‪ٞ‬‬ ‫ۡ‬ ‫ََ َ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫ت أ ۡر ُجل ِ ِه �م ّمِن ُه ۡم أ َّمة ُّمق َت ِص َدة ۖ َو�ثِ�‪ّ ٞ‬مِن ُه ۡم َسا َء َما‬ ‫��لوا مِن ف ۡوق ِ ِه ۡم َومِن � ِ‬ ‫َۡ ُ َ‬ ‫�ع َملون‪] ﴾٦٦‬اﻟﻤﺎﺋﺪة‪.[۶۶-۶۵ :‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٧١١‬‬

‫»و اﮔﺮ اھﻞ ﮐﺘﺎب اﯾﻤﺎن ﺑﯿﺎورﻧﺪ و ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎری ﭘﯿﺸﻪ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻨﺎھﺎﻧﺸﺎن را ﻣﯽزداﺋﯿﻢ و‬ ‫آﻧﺎن را ﺑﻪ ﺑﺎغھﺎی ﭘﺮﻧﻌﻤﺖ ﺑﮫﺸﺖ داﺧﻞ ﻣﯽﺳﺎزﯾﻢ و اﮔﺮ آﻧﺎن ﺑﻪ ﺗﻮرات و اﻧﺠﯿﻞ و‬ ‫ﺑﺪاﻧﭽﻪ ﮐﻪ از ﺳﻮی ﭘﺮوردﮔﺎرﺷﺎن ﺑﺮ آﻧﺎن ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ ﻋﻤﻞ ﺑﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬از ﺑﺎﻻی ﺳﺮ ﺧﻮد‬ ‫و از زﯾﺮﭘﺎی ﺧﻮد روزی ﺧﻮاھﻨﺪ ﺧﻮرد و ﺟﻤﻌﯽ از آﻧﺎن ﻋﺎدل و ﻣﯿﺎﻧﻪرو ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ‬

‫ﺑﺴﯿﺎری از اﯾﺸﺎن ﺑﺪﺗﺮﯾﻦ ﮐﺎر را اﻧﺠﺎم ﻣﯽدھﻨﺪ«‪.‬‬ ‫‪ -۳‬ﺑﯽادﺑﯽ و ﺗﻮھﯿﻦ ﯾﮫﻮد ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ‬

‫ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﺣﻀﻮر اﯾﺸﺎن و در اﺛﻨﺎی ﺳﺨﻨﺎﻧﺶ ﺑﯽادﺑﯽ‬ ‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﺎ ﭼﺸﻢ ﺑﻪ او اﺷﺎره ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪای ﺳﻼم ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ آزار او‬ ‫ﻣﯽﮔﺮدﯾﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻋﺎﯾﺸﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬ﻣﺮداﻧﯽ از ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج آﻣﺪﻧﺪ و‬ ‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬اﻟﺴﺎم ﻋﻠﯿﮏ ‪ ١‬ﯾﺎ اﺑﺎﻟﻘﺎﺳﻢ‪.‬ﻣﻦ درﺟﻮاﺑﺸﺎن ﮔﻔﺘﻢ اﻟﺴﺎم ﻋﻠﯿﮑﻢ و ﻓﻌﻞ اﻟﻠﻪ ﺑﮑﻢ‬ ‫»ﻣﺮگ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺑﺎد و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺷﻤﺎ را ھﻼک ﮐﻨﺪ« ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ای ﻋﺎﯾﺸﻪ‪،‬‬ ‫ﺗﺤﻤﻞ ﮐﻦ؛ ﭼﺮاﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ زﺷﺘﯽ و ﻧﺎﺳﺰاﮔﻮﯾﯽ را دوﺳﺖ ﻧﺪارد«‪.‬‬ ‫ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻣﮕﺮ ﻧﻤﯽﺑﯿﻨﯽ ﭼﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ؟ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﮕﺮ ﻧﻤﯽﺑﯿﻨﯽ ﻣﻦ ﺟﻮاﺑﺸﺎن را‬ ‫دادم و ﮔﻔﺖ‪» :‬وﻋﻠﯿﮑﻢ« ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺑﺎد«‪.‬‬ ‫ﻋﺎﯾﺸﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﯾﻦ آﯾﻪ در ھﻤﯿﻦ ﻣﻮرد ﻧﺎزل ﺷﺪ ‪.٢‬‬ ‫َّ ۡ َ ٰ ُ َّ َ ُ ُ َ َ ُ ُ ْ َ ۡ ُ َ َ َ َ ٰ َ َ ۡ ۡ‬ ‫َ َ ۡ َ َ َ َّ َ ُ ْ َ‬ ‫ج ۡون ب ِٱ ِ�ث ِم‬ ‫ِين � ُهوا ع ِن ٱ�جوى �م �عودون ل ِما �هوا �نه و�ت�‬ ‫﴿�لم تر إِ� ٱ�‬ ‫َ‬ ‫َّ ُ َ َ ُ ُ َ‬ ‫َ ُ َ‬ ‫�ذا َجا ٓ ُء َ‬ ‫َۡ‬ ‫ُۡۡ‬ ‫ُ‬ ‫ون ِ ٓ‬ ‫�‬ ‫وك َح َّي ۡو َك ب ِ َما ل ۡم �َ ّيِك بِهِ ٱ� و�قول‬ ‫َوٱلعد َ� ٰ ِن َومع ِص َي ِ‬ ‫ت ٱ َّلرسولِ�‬ ‫َ ُ ۡ َ ۡ َ ُ َ ّ ُ َ َّ ُ َ َ ُ ُ‬ ‫ول ۚ َح ۡس ُب ُه ۡم َج َه َّن ُم يَ ۡصلَ ۡو َ� َهاۖ فَب ۡئ َس ٱل ۡ َم ِص ُ‬ ‫�‪﴾٨‬‬ ‫س ِهم لو� �عذِ�نا ٱ� بِما �ق‬ ‫أنف ِ‬ ‫ِ‬ ‫]اﻟﻤﺠﺎدﻟﺔ‪.[۸ :‬‬

‫»آﯾﺎ ﻧﺪﯾﺪهای ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ از ﻧﺠﻮا ﻧﮫﯽ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ آﻧﺎن ﺑﻪ ﺳﻮی ﭼﯿﺰی ﺑﺮﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ‬ ‫ﮐﻪ از آن ﻧﮫﯽ ﮔﺸﺘﻪاﻧﺪ و ﺑﺮای اﻧﺠﺎم ﮔﻨﺎه و دﺷﻤﻨﺎﻧﮕﯽ و ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ از ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺑﺎ ھﻤﺪﯾﮕﺮ‬ ‫ﺑﻪ ﻧﺠﻮا ﻣﯽﭘﺮدازﻧﺪ و ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﯿﺶ ﺗﻮ ﻣﯽآﯾﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪای ﺗﻮ را ﺳﻼم ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﺧﺪا ﺗﻮ را ﺑﺪان ﮔﻮﻧﻪ ﺳﻼم ﻧﮕﻔﺘﻪ اﺳﺖ و در دل ﺧﻮد ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﭘﺲ ﭼﺮا ﻣﺎ را ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺎﻃﺮ ﮔﻔﺘﻪھﺎﯾﻤﺎن ﮐﯿﻔﺮ ﻧﻤﯽدھﺪ؟ دوزخ ﺑﺴﻨﺪۀ اﯾﺸﺎن اﺳﺖ‪ .‬داﺧﻞ آن ﺧﻮاھﻨﺪ ﺷﺪ و‬ ‫‪ -١‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺮگ ﺑﺮ ﺗﻮ ﺑﺎد‪ .‬زاداﻟﻤﺴﯿﺮ‪ ،‬ج ‪ ،۸‬ص ‪.۱۸۹‬‬ ‫‪ -٢‬زاداﻟﻤﺴﯿﺮ ﻓﯽ ﻋﻠﻢ اﻟﺘﻔﺴﯿﺮ‪ ،‬ج ‪ ،۸‬ص ‪ .۱۸۹‬رواه اﺑﻦ اﺑﯽ ﺣﺎﺗﻢ ﻣﻦ ﺣﺪﯾﺚ اﻻﻋﻤﺶ ﻋﻦ ﻣﺴﺮوق‬ ‫ﻋﻦ ﻋﺎﯾﺸﻪ و اﺳﻨﺎده ﺻﺤﯿﺢ – ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ج ‪ ،۴‬ص ‪.۱۷۰۷‬‬

‫‪٧١٢‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﺑﺎ آﺗﺶ آن ﺧﻮاھﻨﺪ ﺳﻮﺧﺖ و ﭼﻪ ﺑﺪﺳﺮاﻧﺠﺎﻣﯽ و ﭼﻪ ﺑﺪ ﺟﺎﯾﮕﺎھﯽ اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫اﯾﻦ آﯾﻪ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﮐﯿﻨﻪای اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺮاﭘﺎ وﺟﻮد ﯾﮫﻮدﯾﺎن را در ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ و آﻧﮫﺎ را وادار‬ ‫ﮐﺮده ﺑﻮد ﮐﻪ از ھﺮ وﺳﯿﻠﻪ و راھﮑﺎری ﺑﺮای از ﺑﯿﻦ ﺑﺮدن اﺳﻼم اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ از ﻧﺎﺣﯿﮥ‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺧﻄﺮی آﻧﺎن را ﺗﮫﺪﯾﺪ ﻧﻨﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﯽ از ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﺑﺎ ﺗﻈﺎھﺮ ﺑﻪ ﺳﻼم ﮔﻔﺘﻦ‪،‬‬ ‫در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺑﺮای او دﻋﺎی ﻣﺮگ ﻣﯽﻧﻤﻮدﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﻣﯿﺰان ﺷﮑﺴﺖ و ﺿﻌﻒ و‬ ‫زﺑﻮﻧﯽ دﺷﻤﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺣﻘﯿﻘﺖ در ﯾﮏ ﺑﺤﺮان رواﻧﯽ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ از دﺳﺖ دادن ﺟﺎﯾﮕﺎه‬ ‫ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻓﺮدی ﮐﻪ ﺑﺮ او ﭼﯿﺮه ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ‬ ‫واﮐﻨﺶ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدھﺪ! ﭘﺲ دﻋﺎ ﮐﺮدن ﺑﺮای ﻧﺎﺑﻮدی دﺷﻤﻦ ﺑﺎ ﺗﻈﺎھﺮ ﺑﻪ ﺳﻼم ﮔﻔﺘﻦ‪،‬‬ ‫اﺳﻠﺤﮥ ﻧﺎﺗﻮاﻧﺎن و وﺳﯿﻠﮥ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮردﮔﺎن و ﻣﺴﮑﻦ ﮐﯿﻨﻪﺗﻮزان اﺳﺖ ‪.١‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺎ ﺷﻨﯿﺪن ﺳﺨﻨﺎن ﻋﺎﯾﺸﻪ او را ﺑﻪ ﻧﺮﻣﯽ ﻓﺮاﺧﻮاﻧﺪ و ﺧﺎﻃﺮﻧﺸﺎن ﺳﺎﺧﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺮای اﻧﺴﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﺘﺄﺛﺮ و اﻓﺮوﺧﺘﻪ ﺷﻮد؛ ﭼﺮاﮐﻪ در‬ ‫اﺳﻼم‪ ،‬ﻧﺮمﺧﻮﯾﯽ و اﺧﻼق ﺣﺴﻨﻪ ﺣﺎﮐﻢ اﺳﺖ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﮫﺮﺑﺎن اﺳﺖ و ﻧﺮﻣﯽ را دوﺳﺖ‬ ‫ﻣﯽدارد و در ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﺮﻣﺨﻮﯾﯽ ﺑﺎ دﯾﮕﺮان‪ ،‬ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ را ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ ﮐﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﺸﻮﻧﺖ‬ ‫ﭼﻨﯿﻦ ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ ﻧﻤﯽﺑﺨﺸﺪ ‪.٢‬‬ ‫ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﺑﺎ ﻣﺸﺎھﺪه ﮔﺴﺘﺮش اﺳﻼم‪ ،‬روز ﺑﻪ روز ﺑﺮ اھﺎﻧﺖ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫ﻣﯽاﻓﺰودﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪای ﮐﻪ ﮔﺮوھﯽ از آﻧﮫﺎ ﮐﻪ اﺑﻮﯾﺎﺳﺮ ﺑﻦ اﺧﻄﺐ و راﻓﻊ ﺑﻦ اﺑﯽراﻓﻊ و‬ ‫ﻋﺎزر ﺑﻦ اﺑﯽ ﻋﺎزر و اﻓﺮادی دﯾﮕﺮ در ﻣﯿﺎﻧﺸﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج آﻣﺪﻧﺪ و از او‬ ‫ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﺪام ﯾﮏ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﮔﺬﺷﺘﻪ اﯾﻤﺎن دارد؟ رﺳﻮل ﺧﺪا ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺑﻪ ﺧﺪا‬ ‫و آﻧﭽﻪ ﺑﺮ ﻣﺎ ﻧﺎزل ﺷﺪه و ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﺑﺮ اﺑﺮاھﯿﻢ و اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ و اﺳﺤﺎق و ﯾﻌﻘﻮب و ﻧﻮادﮔﺎﻧﺶ‬ ‫ﻧﺎزل ﺷﺪه و ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﺳﯽ و ﻋﯿﺴﯽ داده ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﺳﺎﯾﺮ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮان از‬ ‫ﺳﻮی ﭘﺮوردﮔﺎرﺷﺎن آوردهاﻧﺪ‪ ،‬اﯾﻤﺎن دارم و ﻣﯿﺎن ھﯿﭻ ﯾﮏ از آﻧﺎن ﻓﺮق ﻧﻤﯽﮔﺬارم و‬ ‫‪ ‬ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻣﺎ ﺑﻪ‬ ‫ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺧﺪا ھﺴﺘﻢ‪ .‬آﻧﺎن ﺑﺎ ﺷﻨﯿﺪن ﻧﺎم ﻋﯿﺴﯽ‬ ‫ﻋﯿﺴﯽ اﯾﻤﺎن ﻧﺪارﯾﻢ و ﺑﻪ ھﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ ﺑﻪ او اﯾﻤﺎن ﺑﯿﺎورد‪ ،‬اﯾﻤﺎن ﻧﻤﯽآورﯾﻢ ‪ .٣‬آن ﮔﺎه‬ ‫‪ -١‬ﺣﻮار اﻟﺮﺳﻮل ﻣﻊ اﻟﯿﮫﻮد‪ ،‬د‪ .‬ﻣﺤﺴﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻨﺎﻇﺮ‪ ،‬ص ‪.۱۰۱‬‬ ‫‪ -٢‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۸۷‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﻦ ھﺸﺎم‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪ – ۵۶۷‬ﺗﻔﺴﯿﺮ اﺑﻦ ﺟﺮﯾﺮ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪ – ۴۴۲‬اﻟﯿﮫﻮد ﻓﯽ اﻟﺴﻨﺔ‬ ‫اﻟﻤﻄﮫﺮه‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺷﻘﺎوی‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۲۴۳ – ۲۴۲‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٧١٣‬‬

‫ﺧﺪاوﻧﺪ در ﻣﻮر آﻧﮫﺎ اﯾﻦ آﯾﻪ را ﻧﺎزل ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬ ‫َ ۡ َ ُ َ َّ ٓ َّ ٓ َ ۡ َ َ َّ َّ َ َ ٓ ُ َ َ ۡ َ َ َ ٓ ُ َ‬ ‫ُ ۡ َ ٰٓ َ ۡ َ ۡ َ‬ ‫ٰ‬ ‫نزل‬ ‫أ‬ ‫ا‬ ‫م‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫ن‬ ‫�‬ ‫إ‬ ‫ل‬ ‫نز‬ ‫أ‬ ‫ا‬ ‫م‬ ‫و‬ ‫�‬ ‫ٱ‬ ‫ب‬ ‫ا‬ ‫ن‬ ‫ام‬ ‫ء‬ ‫ن‬ ‫أ‬ ‫�‬ ‫إ‬ ‫ا‬ ‫ِن‬ ‫م‬ ‫ون‬ ‫م‬ ‫ق‬ ‫ن‬ ‫ت‬ ‫ل‬ ‫ه‬ ‫ب‬ ‫ِ�‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫﴿قل �أهل ٱلك ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ ۡ ُ َ َ َّ َ ۡ َ َ ُ ۡ َ ٰ ُ َ‬ ‫سقون‪] ﴾٥٩‬اﻟﻤﺎﺋﺪة‪.[۵۹ :‬‬ ‫مِن �بل وأن أ���م � ِ‬ ‫»ﺑﮕﻮ‪ :‬ای اھﻞ ﮐﺘﺎب! آﯾﺎ ﺑﺮ ﻣﺎ ﺧﺮده ﻣﯽﮔﯿﺮﯾﺪ؟ ﻣﮕﺮ ﺟﺰ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ و ﺑﻪ‬ ‫ﭼﯿﺰی ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﺎ ﻧﺎزل ﺷﺪه و ﺑﻪ ﭼﯿﺰی ﮐﻪ ﭘﯿﺸﺘﺮ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﯾﻤﺎن دارﯾﻢ؟‬ ‫ً‬ ‫و ﯾﻘﯿﻨﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷﻤﺎ ﻓﺎﺳﻖ ھﺴﺘﯿﺪ«‪.‬‬

‫آﻧﮫﺎ ﺗﻨﮫﺎ ﺑﻪ اھﺎﻧﺖ و ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج اﮐﺘﻔﺎ ﻧﻨﻤﻮدﻧﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮای اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ‬ ‫از ارزش ﻗﺮآن ﺑﮑﺎھﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺮﺳﺸﮫﺎﯾﯽ را ﻣﻄﺮح ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﻣﺠﺎدﻟﻪھﺎی ﺑﯽﭘﺎﯾﺎﻧﯽ را در اﯾﻦ‬ ‫ﻣﻮرد ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﯽدادﻧﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﺎ ورود ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ‪،‬‬ ‫داﻧﺸﻤﻨﺪان ﯾﮫﻮد در ﻣﻮرد ﻣﻀﻤﻮن اﯾﻦ آﯾﻪ ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ‪:‬‬ ‫ُ‬ ‫ۡ ۡ َّ‬ ‫ََۡ َُ َ َ َ‬ ‫وح قُل ٱ ُّلر ُ‬ ‫وح م ِۡن أَ ۡمر َر ّ� َو َما ٓ أوت ُ‬ ‫ُّ‬ ‫ِيتم ّم َِن ٱلعِل ِم إِ�‬ ‫﴿و��ٔلونك ع ِن ٱلر ِ � ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫َ ٗ‬ ‫قل ِي�‪] ﴾٨٥‬اﻹﺳﺮاء‪.[۸۵ :‬‬ ‫»از ﺗﻮ درﺑﺎرۀ روح ﻣﯽﭘﺮﺳﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﯿﺴﺖ؟ ﺑﮕﻮ‪ :‬روح ﭼﯿﺰی اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻨﮫﺎ ﭘﺮوردﮔﺎر از آن‬

‫آ ﮔﺎه اﺳﺖ؛ ﭼﺮاﮐﻪ ﺟﺰ داﻧﺶ اﻧﺪﮐﯽ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ داده ﻧﺸﺪه اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫آﯾﺎ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﻮ‪ ،‬ﻣﺎ ھﺴﺘﯿﻢ ﯾﺎ ﻗﻮﻣﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ھﺮ دوی ﺷﻤﺎ‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ! ﭘﺲ در آﯾﻪای دﯾﮕﺮ‬ ‫از آﻧﭽﻪ ﺗﻮ ﻣﯽﺧﻮاﻧﯽ ﭼﻨﯿﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺰد ﻣﺎ ﺗﻮرات وﺟﻮد دارد ﮐﻪ در آن ﺑﯿﺎن ھﺮ‬ ‫ﭼﯿﺰی ھﺴﺖ! رﺳﻮل ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺗﻮرات در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻋﻠﻢ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬اﻧﺪک اﺳﺖ و ﻓﻘﻂ ﺑﺮای‬ ‫ﺷﻤﺎ ﮐﻔﺎﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ؛ اﮔﺮ ﺑﻪ آن ﻋﻤﻞ ﻣﯽﮐﺮدﯾﺪ ‪ .١‬اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﯾﻨﺠﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ اﯾﻦ آﯾﻪ را ﻧﺎزل ﮐﺮد‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َۡ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ُ ۡ‬ ‫َ َ َّ‬ ‫�ض مِن َش َ‬ ‫ج َر ٍ� أ ۡق َ� ٰ ‪ٞ‬م َوٱ َ‬ ‫﴿ َول ۡو �� َما ِ� ٱ� ِ‬ ‫� ۡح ُر َ� ُم ُّد ُهۥ ِم ۢن َ� ۡع ِده ِۦ َس ۡب َعة ��ُ ٖر َّما‬ ‫َ َ ۡ‬ ‫ت ٱ َّ�ِ إ َّن ٱ َّ َ‬ ‫ت َ� َِ� ٰ ُ‬ ‫�ز َحك ‪ٞ‬‬ ‫� َعز ٌ‬ ‫ِيم‪] ﴾٢٧‬ﻟﻘﻤﺎن‪.[۲۷ :‬‬ ‫نفِد‬ ‫ۚ ِ‬ ‫ِ‬ ‫»اﮔﺮ ھﻤﻪ درﺧﺘﺎﻧﯽ ﮐﻪ روی زﻣﯿﻦ ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻗﻠﻢ ﺷﻮﻧﺪ و درﯾﺎ و ھﻔﺖ درﯾﺎ ﮐﻤﮏ اﯾﻦ‬ ‫درﯾﺎ ﺷﻮد‪ ،‬ﮐﻠﻤﺎت ﺧﺪا ﭘﺎﯾﺎن ﻧﻤﯽﮔﯿﺮﻧﺪ؛ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰﯾﺰ و ﺣﮑﯿﻢ اﺳﺖ«‪.‬‬

‫‪ -١‬اﻟﯿﮫﻮد ﻓﯽ اﻟﺴﻨﺔ اﻟﻤﻄﮫﺮه‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۲۴۱‬‬

‫‪٧١٤‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫‪ -۴‬ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﯾﮫﻮدﯾﺎن از ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن و ﺗﻮﻃﺌﻪﭼﯿﻨﯽ ﺑﻪ ھﻤﺮاه آﻧﮫﺎ‬ ‫ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﻀﺎﻣﯿﻦ آﯾﻪھﺎی ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ رھﺒﺮی ﻓﮑﺮی ﮔﺮوه ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن را ﯾﮫﻮدﯾﺎن‬

‫ﺑﺮﻋﮫﺪه داﺷﺘﻨﺪ؛ ﭘﺲ ﯾﮫﻮدﯾﺎن ھﻤﯿﺸﻪ ﺷﯿﻄﺎنھﺎی ﻣﻨﺎﻓﻘﯿﻦ ھﺴﺘﻨﺪ و ﺑﺮای آﻧﮫﺎ‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و آﻧﺎن را ﺗﻮﺟﯿﻪ و راھﻨﻤﺎﯾﯽ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و ﺷﯿﻮهھﺎی ﻣﮑﺮ و ﻓﺮﯾﺐ و‬ ‫ﺗﻮﻃﺌﻪ و ﻓﺮﯾﺐ دادن و ﻓﺘﻨﻪ اﻧﮕﯿﺰی را ﺑﻪ آﻧﮫﺎ ﻣﯽآﻣﻮزﻧﺪ؛ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ْ َ ُ ْ‬ ‫َ‬ ‫ُ َّ‬ ‫َ ُ ْ َّ‬ ‫َ َ َ ْ َ َ‬ ‫�ذا لَ ُقوا ْ ٱ َّ� َ‬ ‫ِين َء َام ُنوا قال ٓوا َء َام َّنا �ذا خل ۡوا إ ِ ٰ� ش َ�ٰ ِطين ِ ِه ۡم قال ٓوا إِنا َم َع� ۡم إِ� َما‬ ‫﴿‬ ‫َ‬ ‫َۡ ُ ۡ َۡ‬ ‫� ُن مسته ِز ُءون‪] ﴾١٤‬اﻟﺒﻘﺮة‪.[۱۴ :‬‬ ‫»وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن ﺑﺎ ﻣﺆﻣﻨﺎن روﺑﺮو ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﻣﺎ ھﻢ اﯾﻤﺎن آوردهاﯾﻢ و‬ ‫ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ رؤﺳﺎی ﺷﯿﻄﺎن ﺻﻔﺖ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺧﻠﻮت ﻣﯽﻧﺸﯿﻨﺪ‪ ،‬ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﻣﺎ ﺑﺎ ﺷﻤﺎﺋﯿﻢ‬

‫و ﻣﺆﻣﻨﺎن را ﻣﺴﺨﺮه ﻣﯽﻧﻤﺎﺋﯿﻢ«‪.‬‬ ‫ﻧﺴﻔﯽ ﺑﺮ اﯾﻦ ﻋﻘﯿﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﯿﻄﺎنھﺎی آﻧﮫﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ در ﺳﺮﮐﺸﯽ ھﻤﺎﻧﻨﺪ‬ ‫ﺷﯿﻄﺎن ھﺴﺘﻨﺪ و آﻧﮫﺎ ﺟﺰ ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﮐﺴﯽ دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ ‪.١‬‬ ‫ﯾﮫﻮدﯾﺎن در ﻣﺪﯾﻨﻪ ھﻤﺮاه ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن ﻋﻠﯿﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺗﻮﻃﺌﻪ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫درﺑﺎره اﯾﻦ ﺗﻮﻃﺌﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ َ َ َّ ُ َ ۡ َ ٰ َ ۡ َ ٓ‬ ‫َ ّ ۡ ُ َ ٰ َ َ َّ َ ُ ۡ َ َ‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫َ‬ ‫خذون ٱل�فِرِ�ن أو ِ�اء مِن‬ ‫� ٱلم�فِ ِق� بِأن لهم عذابا أ ِ�ما‪ ١٣٨‬ٱ�ِين �ت ِ‬ ‫﴿� ِ ِ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫َ َ َّ‬ ‫ۡ َ ََُۡ َ‬ ‫ُ‬ ‫َ ُ‬ ‫َ َّ َ ٗ‬ ‫ون ٱل ُمؤ ِمن ِ�ۚ �يبتغون عِنده ُم ٱل ِع َّزة فإِن ٱلعِ َّزة ِ� ِ �ِيعا‪] ﴾١٣٩‬اﻟﻨﺴﺎء‪-۱۳۸ :‬‬ ‫د ِ‬ ‫‪.[۱۳۹‬‬

‫»ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن ﻣﮋده ﺑﺪه ﮐﻪ ﻋﺬاب دردﻧﺎﮐﯽ دارﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن ﮐﺴﺎﻧﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﮐﺎﻓﺮان را ﺑﻪ ﺟﺎی ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﻪ ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ و دوﺳﺘﯽ ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬آﯾﺎ ﻋﺰت را در ﭘﯿﺶ‬

‫ﮐﺎﻓﺮان ﻣﯽﺟﻮﯾﻨﺪ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﻋﺰت و ﺷﻮﮐﺖ ﺟﻤﻠﮕﯽ از آن ﺧﺪاﺳﺖ«‪.‬‬ ‫اﺳﺘﺎد ﻣﺤﻤﺪ دروزه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﺟﻤﮫﻮر ﻣﻔﺴﺮان ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﺎورﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻨﻈﻮر از ﮐﺎﻓﺮان در‬ ‫اﯾﻦ آﯾﻪ ﯾﮫﻮدﯾﺎن ھﺴﺘﺪ؛ زﯾﺮا در آﯾﻪ‪ ،‬ﻗﺮﯾﻨﻪای وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﺑﺮ اﯾﻦ اﻣﺮ دﻻﻟﺖ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬ ‫ھﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از اﯾﻦ آﯾﻪ ﻗﺮﯾﻨﻪ دﯾﮕﺮی ﻧﯿﺰ ھﺴﺖ و روﺷﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ دوﺳﺘﯽ ﮔﺮﻓﺘﻦ‬ ‫ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن و ﻋﮫﺪ ﺑﺴﺘﻦ ﺑﺎ آﻧﮫﺎ ﺑﺎ ھﻢ دواﺛﺮ از آﺛﺎر ﺗﻮﻃﺌﻪ و ھﻤﺎھﻨﮕﯽ ﻣﺤﮑﻢ ﯾﮫﻮدﯾﺎن و‬ ‫ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن ﻋﻠﯿﻪ دﻋﻮت اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽرود« ‪.٢‬‬ ‫‪ -١‬ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻧﺴﻔﯽ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۲۱‬‬ ‫‪ -٢‬ﺳﯿﺮة اﻟﺮﺳﻮل‪ ،‬دروزه‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۱۸۰ – ۱۷۹‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٧١٥‬‬

‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ َ ۡ َ َ َ َّ َ َ َ َّ ۡ ْ َ ۡ ً َ َ َّ ُ َ َ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ۡ‬ ‫� عل ۡي ِهم َّما هم ّمِن� ۡم َو� مِن ُه ۡم‬ ‫ضب ٱ‬ ‫﴿�لم تر إِ� ٱ�ِين تولوا قوما غ ِ‬ ‫َ‬ ‫ٓ‬ ‫ََ ۡ ُ َ ََ ۡ َ‬ ‫َ َّ َّ ُ َ ُ ۡ َ َ ٗ َ ً َّ‬ ‫َ َ‬ ‫ُ‬ ‫ِيد�ۖ إِ� ُه ۡم َسا َء َما‬ ‫ِب َوه ۡم َ� ۡعل ُمون‪ ١٤‬أعد ٱ� لهم عذابا شد‬ ‫ذ‬ ‫ك‬ ‫و�حل ِفون � ٱل‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫َّ َ َ‬ ‫َ ُ ْ ََُۡ َ‬ ‫َ َ ‪ٞ‬‬ ‫َّ َ ُ ٓ ْ ۡ َ َ ُ ۡ ُ َّ ٗ َ َ ُّ ْ َ َ‬ ‫يل ٱ�ِ فل ُه ۡم عذاب‬ ‫�نوا �عملون‪ ١٥‬ٱ�ذوا �ي�ٰنهم جنة فصدوا عن سب ِ ِ‬ ‫ُّ ‪ٞ‬‬ ‫م ِه�‪] ﴾١٦‬اﻟﻤﺠﺎدﻟﺔ‪.[۱۶-۱۴ :‬‬ ‫»ﺧﺒﺮ داری از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﮔﺮوھﯽ را ﺑﻪ دوﺳﺘﯽ ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﺪا ﺑﺮ آﻧﺎن ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻨﺎن ﻧﻪ از ﺷﻤﺎﯾﻨﺪ و ﻧﻪ از آﻧﺎن ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﮥ آ ﮔﺎھﺎﻧﻪ ﺳﻮﮔﻨﺪ دروغ ﯾﺎد‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺬاب ﺳﺨﺘﯽ را ﺑﺮای اﯾﺸﺎن آﻣﺎده ﮐﺮده و ﺗﮫﯿﻪ دﯾﺪه اﺳﺖ؛ آﻧﺎن ﭼﻪ‬ ‫ﮐﺎر ﺑﺪی ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺳﻮﮔﻨﺪھﺎﯾﺸﺎن را ﺳﭙﺮی ﺳﺎﺧﺘﻪاﻧﺪ و ﺑﺪﯾﻦ وﺳﯿﻠﻪ ﻣﺮدﻣﺎن را از راه‬

‫ﯾﺰدان ﺑﺎزداﺷﺘﻪاﻧﺪ و ﻟﺬا ﻋﺬاب ﺧﻮارﮐﻨﻨﺪهای دارﻧﺪ«‪.‬‬ ‫ﻣﺎوردی در ﺗﻔﺴﯿﺮ اﯾﻦ آﯾﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن ﺑﺎ ﻗﻮﻣﯽ دوﺳﺘﯽ ﮔﺰﯾﺪهاﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫ﺑﺮ آﻧﮫﺎ ﺧﺸﻢ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ وآﻧﺎن ﯾﮫﻮدﯾﺎن ھﺴﺘﻨﺪ ‪ ١‬و ﻣﻨﻈﻮر از ﺑﺎزداﺷﺘﻦ از راه ﺧﺪا ﯾﻌﻨﯽ‬ ‫ﺑﺎزداﺷﺘﻦ از ﺟﮫﺎد ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﮔﺮاﯾﺶ ﺑﻪ ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ‪.٢‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﯾﮫﻮدﯾﺎن‪ ،‬ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن را واداﺷﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺟﻨﮕﯽ ﻋﻠﯿﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺮ اﻓﺮوزﻧﺪ‪ .‬از‬ ‫اﺳﺎﻣﻪ ﺑﻦ زﯾﺪ س رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺳﻮار ﺑﺮ اﻻﻏﯽ ﺑﺮای ﻋﯿﺎدت ﺳﻌﺪ‬ ‫ﺑﻦ ﻋﺒﺎده در ﻣﺤﻠﮥ ﺑﻨﯽ ﺣﺎرث ﺑﻦ ﺧﺰرج ﻣﯽرﻓﺖ و اﯾﻦ ﻗﺒﻞ از واﻗﻌﻪ ﺑﺪر ﺑﻮد‪ .‬ﮔﺬر‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺮ ﻣﺠﻠﺴﯽ اﻓﺘﺎد ﮐﻪ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ اﺑﯽ در آن ﺣﻀﻮر داﺷﺖ‪ .‬در آن ﻣﺠﻠﺲ‪،‬‬ ‫اﻓﺮادی از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﻣﺸﺮﮐﺎن و ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻨﺪ و ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ رواﺣﻪ ﻧﯿﺰ در آن‬ ‫ﻣﺠﻠﺲ ﺣﻀﻮر داﺷﺖ‪ .‬ﺑﺎﮔﺮد و ﻏﺒﺎر آﻟﻮده ﺷﺪن آن ﻣﺠﻠﺲ ﺑﺮ اﺛﺮ ﺳﻤﮫﺎی ﺣﯿﻮان‪،‬‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺑﺎ ﭼﺎدرش دھﺎن و ﺑﯿﻨﯽاش را ﺑﺴﺖ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺎ را ﻏﺒﺎرآﻟﻮد ﻧﮑﻨﯿﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺳﻼم ﮐﺮد و اﯾﺴﺘﺎد و ﭘﺎﯾﯿﻦ آﻣﺪ‪ .‬آﻧﺎن را ﺑﻪﺳﻮی ﺧﺪا دﻋﻮت داد و‬ ‫ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﻗﺮآن ﺗﻼوت ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺑﻦ ﺳﻠﻮل ﮔﻔﺖ‪ :‬ای ﻣﺮد ﺑﮫﺘﺮ از آﻧﭽﻪ ﺗﻮ‬ ‫ً‬ ‫ﻣﯽﮔﻮﯾﯽ‪ ،‬ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬اﮔﺮ واﻗﻌﺎ دﻋﻮت ﺗﻮ ﺣﻖ اﺳﺖ ﺑﺎ آن ﻣﺎ را در ﻣﺠﺎﻟﺲ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﻣﺎ‪ ،‬ﺑﻪ‬ ‫اذﯾﺖ ﻧﻤﻮدن ﻣﺎ ﻣﭙﺮداز‪ .‬ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪات ﺑﺮﮔﺮد و ھﺮ ﮐﺲ ﻧﺰد ﺗﻮ آﻣﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﯾﺶ ﺣﮑﺎﯾﺖ ﮐﻦ‪.‬‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ رواﺣﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﯿﺮ‪ .‬ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا آن را در ﻣﺠﺎﻟﺲ ﻣﺎ ﺑﻪ ﻣﺎ ﺑﺮﺳﺎن‪ ،‬ﻣﺎ آن را‬ ‫‪ -١‬اﻟﻨﮑﺖ واﻟﻌﯿﻮن‪ ،‬ﻣﺎوردی‪ ،‬ج ‪ ،۴‬ص ‪.۲۰۳‬‬ ‫‪ -٢‬ھﻤﺎن‪.‬‬

‫‪٧١٦‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫دوﺳﺖ ﻣﯽدارﯾﻢ؛ ﭘﺲ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﻣﺸﺮﮐﺎن و ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﺑﻪ ﻧﺎﺳﺰاﮔﻮﯾﯽ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ و‬ ‫ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻮد ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺣﻤﻠﻪور ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬رﺳﻮل ﺧﺪا آﻧﮫﺎ را ﺑﻪ ﻧﺮﻣﯽ و آراﻣﺶ دﻋﻮت داد؛‬ ‫ﺳﭙﺲ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺮ ﺣﯿﻮان ﺧﻮد ﺳﻮار ﺷﺪ و ﻧﺰد ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺎده آﻣﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺳﻌﺪ ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫ﻧﺸﻨﯿﺪی ﮐﻪ اﺑﻮﺣﺒﺎن ﭼﻪ ﮔﻔﺖ؟ و ﻣﻨﻈﻮرش ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻨﯿﻦ و ﭼﻨﺎن ﮔﻔﺖ‪.‬‬ ‫ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺎده ﮔﻔﺖ‪ :‬ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا! او را ﺑﺒﺨﺶ و از او درﮔﺬر‪ .‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﮐﺘﺎب را ﺑﺮ ﺗﻮ ﻧﺎزل ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ اﯾﻦ ﺣﻖ را ﺑﺮ ﺗﻮ ﻧﺎزل ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﺮدم ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺗﻮاﻓﻖ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ اﺑﯽ را ﺑﻪ رﯾﺎﺳﺖ ﺧﻮد ﺑﺮﮔﺰﯾﻨﻨﺪ‪ّ ،‬اﻣﺎ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺎ اﻋﻄﺎی اﯾﻦ ﺣﻖ ﺑﻪ ﺗﻮ ﻣﺎﻧﻊ رﺳﯿﺪن او ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻘﺎم ﮔﺮدﯾﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬او ﻧﺎراﺣﺖ‬ ‫اﺳﺖ و دﺳﺖ ﺑﻪ ﭼﻨﯿﻦ اﻋﻤﺎﻟﯽ ﻣﯽزﻧﺪ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ و او را ﻣﻌﺎف ﻧﻤﻮد ‪.١‬‬ ‫‪ -۵‬ﻃﻌﻨﮥ ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﺑﻪ ﯾﮑﯽ از ﻋﺎﻟﻤﺎن ﯾﮫﻮد ﺑﻪ ﻧﺎم ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﺳﻼم ﺑﻪ دﻟﯿﻞ‬ ‫ﮔﺮاﯾﺶ ﺑﻪ اﺳﻼم‬

‫ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﺳﻼم س ﺑﺎ اﻃﻼع از ورود ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ‪ ،‬ﻧﺰد اﯾﺸﺎن رﻓﺖ و‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﺗﻮ را از ﺳﻪ ﭼﯿﺰ ﻣﯽﭘﺮﺳﻢ ﮐﻪ ﮐﺴﯽ ﺟﺰ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان آﻧﮫﺎ را ﻧﻤﯽداﻧﺪ‪ -۱ :‬اوﻟﯿﻦ‬ ‫ّ‬ ‫ﻧﺸﺎﻧﮥ ﻗﯿﺎﻣﺖ ﭼﯿﺴﺖ؟ ‪ -۲‬اوﻟﯿﻦ ﻏﺬای ﺑﮫﺸﺘﯿﺎن ﭼﯿﺴﺖ؟ ‪ -۳‬ﻋﻠﺖ ﺷﺒﺎھﺖ ﻓﺮزﻧﺪ ﺑﻪ‬ ‫ﭘﺪر و ﯾﺎ داﺋﯿﮫﺎﯾﺶ ﭼﯿﺴﺖ؟‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ھﻢ اﯾﻨﮏ ﻣﺮا از اﯾﻦ اﻣﻮر آ ﮔﺎه ﮐﺮد‪ .‬ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬از‬ ‫ﻣﯿﺎن ﻣﻼﺋﮑﻪ او )ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ( دﺷﻤﻦ ﯾﮫﻮدﯾﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬اوﻟﯿﻦ‬ ‫ﻧﺸﺎﻧﮥ ﻗﯿﺎﻣﺖ‪ ،‬آﺗﺸﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮدم را از ﻣﺸﺮق ﺑﻪ ﺳﻮی ﻣﻐﺮب ﮔﺴﯿﻞ ﻣﯽدارد و اوﻟﯿﻦ‬ ‫ﻏﺬاﯾﯽ ﮐﻪ اھﻞ ﺑﮫﺸﺖ ﻣﯽﺧﻮرﻧﺪ‪ ،‬اﺿﺎﻓﮥ ﺟﮕﺮ ﻣﺎھﯽ اﺳﺖ و اﻣﺎ ﺷﺒﺎھﺖ ﻓﺮزﻧﺪ اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ھﺮﮔﺎه ﻣﺮد ﺑﺎ زن آﻣﯿﺰش ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﮔﺮ آب ﻣﺮد ﺳﺒﻘﺖ ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬ﻓﺮزﻧﺪ ﺷﺒﯿﻪ ﭘﺪر‬ ‫ً‬ ‫ﻣﯽﺷﻮد و اﮔﺮ آب زن ﺳﺒﻘﺖ ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬ﻓﺮزﻧﺪ ﺷﺒﯿﻪ ﻣﺎدرش ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﺳﻼم ﻓﻮرا‬ ‫ﺷﮫﺎدﺗﯿﻦ را ﺑﺮ زﺑﺎن آورد و ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪ وﮔﻔﺖ‪ :‬ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا! ﯾﮫﻮدﯾﺎن اھﻞ ﺗﮫﻤﺖ و‬ ‫اﻓﺘﺮا ھﺴﺘﻨﺪ اﮔﺮ از اﺳﻼم آوردن ﻣﻦ ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﺷﻮﻧﺪ و از آﻧﺎن در ﻣﻮرد ﻣﻦ ﺟﻮﯾﺎ ﺷﻮی‪ ،‬ﺑﻪ‬ ‫ﻣﻦ ﻧﺎﺳﺰا ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ ،‬ﯾﮫﻮدﯾﺎن آﻣﺪﻧﺪ و ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ‬ ‫ﺑﻪ درون اﺗﺎق رﻓﺖ‪ .‬رﺳﻮل ﺧﺪا ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﺳﻼم در ﻣﯿﺎن ﺷﻤﺎ ﭼﮕﻮﻧﻪ آدﻣﯽ‬ ‫اﺳﺖ؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬او از ھﻤﮥ ﻣﺎ ﻋﺎﻟﻢﺗﺮ اﺳﺖ و ﻓﺮزﻧﺪ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ھﻤﮥ ﻣﺎ ﻋﺎﻟﻢﺗﺮ ﺑﻮده‬ ‫‪ -١‬ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎری‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺘﻔﺴﯿﺮ‪ ،‬ج ‪ ،۸‬ص ‪ ،۲۳۱ – ۲۳۰‬ﺷﻤﺎرۀ ‪.۴۵۶۶‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٧١٧‬‬

‫اﺳﺖ و او ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ﻣﺎ و ﻓﺮزﻧﺪ ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ﻣﺎﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻧﻈﺮ ﺷﻤﺎ در‬ ‫ﻣﻮرد او اﮔﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﻮد‪ ،‬ﭼﯿﺴﺖ؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ او را از اﯾﻦ ﮐﺎر ﭘﻨﺎه دھﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ از اﺗﺎق ﺑﯿﺮون آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬اﺷﻬﺪ أن ﻻ اﻟﻪ إﻻ اﷲ وأﺷﻬﺪ أن ﳏﻤﺪ ﹰا رﺳﻮل اﷲ«‬

‫ھﻤﻪ ﯾﮑﺼﺪا ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬او ﺑﺪﺗﺮﯾﻦ ﻣﺎ و ﻓﺮزﻧﺪ ﺑﺪﺗﺮﯾﻦ ﻣﺎﺳﺖ و ﺑﻪ او ﺗﻮھﯿﻦ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ او‬ ‫ﻧﺎﺳﺰا ﮔﻔﺘﻨﺪ ‪ .١‬و آﻧﺎن ھﺮ ﮐﺲ از ﻋﻠﻤﺎ و داﻧﺸﻤﻨﺪاﻧﺸﺎن ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬او را اذﯾﺖ‬ ‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻗﺮآن از اﯾﻦ ﻣﺆﻣﻨﺎن دﻓﺎع ﻧﻤﻮده و ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫َ ٓ َّ‬ ‫َّ‬ ‫َ ۡ ُ ْ َ َ ٓ ٗ ّ ۡ َ ۡ ۡ َ ٰ ُ َّ ‪َ َ ُ ۡ ٞ ٓ َ ٞ‬‬ ‫ُ‬ ‫ت ٱ�ِ َءانا َء ٱ ۡ� ِل َوه ۡم‬ ‫ب أمة قا� ِ َمة َ�تلون َءا� ٰ ِ‬ ‫﴿ليسوا سواء ۗ مِن أه ِل ٱلكِ� ِ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َۡ ُ َ‬ ‫ۡ‬ ‫َّ‬ ‫ۡ َ َ‬ ‫َ ۡ ۡ‬ ‫�س‬ ‫وف َو َ�ن َه ۡون ع ِن‬ ‫ج ُدون‪ ١١٣‬يُؤم ُِنون ب ِٱ�ِ َوٱ�َ ۡو ِم ٱ�خ ِِر َو َ�أ ُم ُرون ب ِٱل َمع ُر ِ‬ ‫ُ‬ ‫ُۡ َ َ َُٰ ُ َ‬ ‫ۡ َ ۡ َ ٰ َ ْ َ ٰٓ َ َ َّ‬ ‫�‪َ ١١٤‬و َما َ� ۡف َعلُوا ْ م ِۡن َخ ۡ‬ ‫ل�ٰلِح َ‬ ‫�‬ ‫ٱ‬ ‫�‬ ‫و‬ ‫أ‬ ‫و‬ ‫ت‬ ‫ِن‬ ‫م‬ ‫ك‬ ‫�‬ ‫�‬ ‫ي‬ ‫�‬ ‫ٱ‬ ‫�‬ ‫ون‬ ‫ٱلمنكرِ و�� ِرع‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫�‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ٖ‬ ‫ۡ‬ ‫ََ ُ ۡ‬ ‫َّ َ‬ ‫� َف ُروهُ َوٱ َّ ُ‬ ‫� َعل ُ‬ ‫فلن ي‬ ‫ِيم ۢ ب ِٱل ُمتقِ�‪] ﴾١١٥‬آل ﻋﻤﺮان‪.[۱۱۵-۱۱۳ :‬‬ ‫ۗ‬ ‫»آﻧﺎن ھﻤﻪ ﯾﮑﺴﺎن ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ؛ ﮔﺮوھﯽ از اھﻞ ﮐﺘﺎب ﺑﻪ دادﮔﺮی ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪاﻧﺪ و ﺑﺮ ﺣﻖ ﭘﺎ‬ ‫ﺑﺮﺟﺎﯾﻨﺪ و در ﺑﺨﺶھﺎﯾﯽ از ﺷﺐ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻤﺎز اﯾﺴﺘﺎدهاﻧﺪ‪ ،‬آﯾﺎت ﺧﺪا را‬ ‫ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺧﺪا و روز رﺳﺘﺎﺧﯿﺰ اﯾﻤﺎن دارﻧﺪ و ﻣﺮدﻣﺎن را ﺑﻪ ﮐﺎر ﻧﯿﮏ ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ و از‬ ‫ﮐﺎر زﺷﺖ ﺑﺎز ﻣﯽدارﻧﺪ و در اﻧﺠﺎم اﻋﻤﺎل ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ و ﺑﺎﯾﺴﺘﻪ ﺑﺮ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺳﺒﻘﺖ ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‬ ‫و آﻧﺎن از زﻣﺮۀ ﺻﺎﻟﺤﺎﻧﻨﺪ و آﻧﭽﻪ از اﻋﻤﺎل ﻧﯿﮏ اﻧﺠﺎم دھﻨﺪ‪ ،‬از ﺛﻮاب آن ﻣﺤﺮوم‬

‫ﻧﻤﯽﮔﺮدﻧﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ آ ﮔﺎه از ﺣﺎل و اﺣﻮال ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎران اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫واﺣﺪی در اﺳﺒﺎب اﻟﻨﺰول ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬اﺑﻦ ﻋﺒﺎس و ﻣﻘﺎﺗﻞ ﺑﺮ اﯾﻦ ﻋﻘﯿﺪهاﻧﺪ ﮐﻪ وﻗﺘﯽ‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﺳﻼم و ﺛﻌﻠﺒﻪ ﺑﻦ ﺳﻌﯿﺪ و اﺳﺪﺑﻦ ﺳﻌﯿﺪ و اﺳﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﯿﺪ و ﮐﺴﺎﻧﯽ از ﯾﮫﻮد ﮐﻪ‬ ‫ﺑﻪ اﺳﻼم ﮔﺮوﯾﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻋﻠﻤﺎ و داﻧﺸﻤﻨﺪان ﯾﮫﻮد ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺟﺰ اﻓﺮادی ﮐﻪ ﺑﺪﺗﺮﯾﻦ ﻣﺎ‬ ‫ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬اﯾﻤﺎن ﻧﯿﺎوردهاﻧﺪ؛ زﯾﺮا اﮔﺮ آﻧﮫﺎ از ﺑﺮﺗﺮﯾﻦ اﻓﺮاد ﻣﺎ ﻣﯽﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬دﯾﻦ ﭘﺪراﻧﺸﺎن را‬ ‫ﺗﺮک ﻧﻤﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ آﻧﮫﺎ ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺷﻤﺎ زﯾﺎن ﮐﺮدهاﯾﺪ؛ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ دﯾﻦ ﺧﻮد را ﺑﺎ دﯾﻨﯽ‬ ‫دﯾﮕﺮ ﻋﻮض ﻧﻤﻮدهاﯾﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺧﺪاوﻧﺪ آﯾﺎت ﻓﻮق را ﻧﺎزل ﻓﺮﻣﻮد« ‪.٢‬‬

‫‪ -١‬ﺑﺨﺎری‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻻﻧﺒﯿﺎء‪ ،‬ﺑﺎب ﺧﻠﻖ آدم‪ ،‬ج ‪ ،۶‬ص ‪ ،۳۶۳ – ۳۶۲‬ﺷﻤﺎرۀ ‪.۳۳۲۹‬‬ ‫‪ -٢‬اﺳﺒﺎب اﻟﻨﺰول‪ ،‬واﺣﺪی‪ ،‬ص ‪.۱۱۴‬‬

‫‪٧١٨‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫‪ -۶‬ﭘﺨﺶ ﺷﺎﯾﻌﺎت و ﻧﺎﺳﺰاﮔﻮﯾﯽ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬ ‫ﯾﮫﻮدﯾﺎن از ھﺮ ﻓﺮﺻﺘﯽ ﺑﺮای اﻣﺎﻧﺖ ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ آﻧﺎن‬

‫در اﯾﻦ ﺻﺪد ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ آﻧﮫﺎ را دﭼﺎر ﺗﻔﺮﻗﻪ ﻧﻤﺎﯾﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در ﯾﮑﯽ از ﻣﺎھﮫﺎ‪ ،‬ﯾﮑﯽ از‬ ‫ﺳﺮداراﻧﯽ را ﮐﻪ در ﺑﯿﻌﺖ ﻋﻘﺒﻪ ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﯿﻌﺖ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﮫﺎﻧﻪای ﺑﺮای ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت‬ ‫ﻋﻠﯿﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ و از آن ﺑﺮای اﯾﺠﺎد ﺗﻔﺮﻗﻪ ﺑﮫﺮهﺑﺮداری ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﺳﻌﺪ ﺑﻦ‬ ‫زراره اﻧﺼﺎری ﺧﺰرﺟﯽ س ﺑﯿﻤﺎر ﺷﺪ و ﭼﮫﺮه و ﺟﺴﻢ او ﺳﺮخ ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ‬ ‫ﻋﯿﺎدﺗﺶ رﻓﺖ و ﮔﻔﺖ‪ :‬اﮔﺮ او ﺑﻤﯿﺮد‪ ،‬ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﺧﻮاھﻨﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬دوﺳﺘﺶ‪ ،‬ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ زﯾﺎﻧﯽ را‬ ‫از او دور ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺑﯿﻤﺎری او را ﻣﺪاوا ﮐﻨﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻣﻦ ﺗﻤﺎم ﺗﻼش ﺧﻮد را ﺑﺮای ﺑﮫﺒﻮدی‬ ‫او ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽﮔﯿﺮم؛ ﭘﺲ دﺳﺘﻮر داد ﮐﻪ ﭼﮫﺮه و ﮔﺮدﻧﺶ را داغ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ اﺳﻌﺪ ﺷﻔﺎ‬ ‫ﻧﯿﺎﻓﺖ و وﻓﺎت ﮐﺮد‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬دوﺳﺘﺶ او را ﻣﺪاوا ﮐﺮد‪،‬‬ ‫وﻟﯽ ﻓﺎﯾﺪهای ﻧﺮﺳﺎﻧﺪ ‪ .١‬اﻟﺒﺘﻪ واﻗﻌﮥ اﺑﯽ اﻣﺎﻣﻪ ﺗﻨﮫﺎ واﻗﻌﻪای ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﯾﮫﻮدﯾﺎن از آن‬ ‫ﺳﻮءاﺳﺘﻔﺎده ﺑﮑﻨﻨﺪ و ﮐﯿﻨﮥ ﺧﻮد را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن آﺷﮑﺎر ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ؛‬ ‫ﺑﻠﮑﻪ در اواﯾﻞ ھﺠﺮت ﺷﺎﯾﻌﻪ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺟﺎدو ﮐﺮدهاﻧﺪ و ﺻﺎﺣﺐ ﻓﺮزﻧﺪ‬ ‫ﻧﻤﯽﮔﺮدﻧﺪ و ھﺪﻓﺸﺎن اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را در ﺗﻨﮕﻨﺎ ﻗﺮار دھﻨﺪ و زﻧﺪﮔﯽ ﺗﺎزۀ آﻧﮫﺎ را‬ ‫در ﻣﺪﯾﻨﻪ و ﺷﮫﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺗﻠﺦ و ﻧﺎﮔﻮار ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و ﻓﻀﺎی ﺻﻤﯿﻤﯽ ﺣﺎﮐﻢ ﻣﯿﺎن‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﻣﮑﺪر ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬ ‫آﻧﭽﻪ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﻣﯿﺰان اﺛﺮ اﯾﻦ ﺷﺎﯾﻌﻪ ﺑﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﺪت ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﯽ و ﺷﺎدﻣﺎﻧﯽ آﻧﮫﺎ‬ ‫ھﻨﮕﺎم ﺗﻮﻟﺪ اوﻟﯿﻦ ﻓﺮزﻧﺪ ﭘﺴﺮ در ﺧﺎﻧﮥ ﻣﮫﺎﺟﺮان اﺳﺖ و او ﮐﺴﯽ ﺟﺰ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ زﺑﯿﺮ س‬ ‫ﻧﺒﻮد ‪.٢‬‬ ‫از اﺳﻤﺎء ﺑﻨﺖ اﺑﯽﺑﮑﺮ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬از ﻣﮑﻪ ﺑﯿﺮون آﻣﺪم در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ‬ ‫دوران ﺑﺎرداری ﻣﻦ رو ﺑﻪ اﺗﻤﺎم ﺑﻮد؛ ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ آﻣﺪم و در ﻗﺒﺎ اﻗﺎﻣﺖ ﮔﺰﯾﺪم و در‬ ‫ﻗﺒﺎ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﺪ‪ .‬او را ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺮدم‪ .‬اﯾﺸﺎن ﻧﻮزادم را در آﻏﻮش ﺧﻮد‬ ‫ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺧﺮﻣﺎﯾﯽ ﺟﻮﯾﺪ و آب دھﺎﻧﺶ را در دھﺎن ﻧﻮزاد اﻧﺪاﺧﺖ و ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮرت‬ ‫اوﻟﯿﻦ ﭼﯿﺰی ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻢ او رﻓﺖ‪ ،‬آب دھﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ج ﺑﻮد؛ ﺳﭙﺲ ﺧﺮﻣﺎ را ﺑﻪ ﮐﺎم او‬ ‫ﻣﺎﻟﯿﺪ و ﺑﺮاﯾﺶ دﻋﺎ ﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ اوﻟﯿﻦ ﻓﺮزﻧﺪی ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ھﺠﺮت در ﻣﯿﺎن ﻣﮫﺎﺟﺮان‬ ‫‪ -١‬ﻣﺼﻨﻒ ﻋﺒﺪاﻟﺮزاق‪ ،‬ج ‪ ،۱۰‬ص ‪ ،۱۴۰۷‬ﺷﻤﺎره ‪.۱۹۵۱۵‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﯿﮫﻮد ﻓﻲ اﻟﺴﻨﺔ اﻟﻤﻄﮫﺮة‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۲۶۵‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٧١٩‬‬

‫ﻣﺘﻮﻟﺪ ﮔﺮدﯾﺪ و آﻧﮫﺎ از ﺗﻮﻟﺪ او ﺑﺴﯿﺎر ﺷﺎدﻣﺎن ﺷﺪﻧﺪ؛ ﭼﻮن ﺑﻪ آﻧﮫﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ :‬ﯾﮫﻮدﯾﺎن‬ ‫ﺷﻤﺎ را ﺟﺎدو ﮐﺮدهاﻧﺪ و ﺻﺎﺣﺐ ﻓﺮزﻧﺪ ﻧﻤﯽﮔﺮدﻧﺪ ‪.١‬‬ ‫در رواﯾﺘﯽ دﯾﮕﺮ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ او را ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻧﺎﻣﯿﺪ؛ ﺳﭙﺲ در ﺳﻦ ھﻔﺖ ﯾﺎ ھﺸﺖ‬ ‫ﺳﺎﻟﮕﯽ ﺑﻪ دﺳﺘﻮر ﭘﺪرش‪ ،‬ﺧﺪﻣﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج آﻣﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ اﯾﺸﺎن ﺑﯿﻌﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫اﮐﺮم ج او را دﯾﺪ‪ ،‬ﻟﺒﺨﻨﺪ زد و ﺑﺎ او ﺑﯿﻌﺖ ﮐﺮد‪ .‬ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ‪ ،‬اوﻟﯿﻦ ﻓﺮزﻧﺪ ﻣﮫﺎﺟﺮان ﺑﻮد ﮐﻪ‬ ‫ﺑﻌﺪ از آﻣﺪن آﻧﺎن ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻣﺘﻮﻟﺪ ﮔﺮدﯾﺪ و ﭼﻮن ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻣﺎ آﻧﮫﺎ را ﺟﺎدو‬ ‫ﮐﺮدهاﯾﻢ؛ ﭘﺲ آﻧﮫﺎ در ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﻓﺮزﻧﺪ ﭘﺴﺮی ﻧﺨﻮاھﻨﺪ ﺷﺪ ﺻﺤﺎﺑﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﻟﺪ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ‪،‬‬ ‫ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻔﺘﻨﺪ ‪.٢‬‬ ‫‪ -۷‬ﻣﻮﺿﻊ ﯾﮫﻮدﯾﺎن در ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻗﺒﻠﻪ‬ ‫ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻗﺒﻠﻪ از ﺑﯿﺖ اﻟﻤﻘﺪس ﺑﻪ ﮐﻌﺒﻪ ﻣﺸﺮﻓﻪ‪ ،‬ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻮد ﺟﻨﮕﮫﺎی ﮐﻼﻣﯽ و‬

‫ﮐﺸﻤﮑﺸﮫﺎی ﯾﮫﻮدﯾﺎن را ﺑﻪ دﺧﺎﻟﺖ ﻋﻤﻠﯽ آﻧﮫﺎ ﺑﺮای ﻣﺘﺰﻟﺰل ﮐﺮدن دوﻟﺖ ﻧﻮﭘﺎی اﺳﻼﻣﯽ‬ ‫ﺗﺒﺪﯾﻞ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺮاء ﺑﻦ ﻋﺎزب ﭼﻨﯿﻦ رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺎ ورود ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻧﺰد‬ ‫ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان ﻣﺎدری ﺧﻮد از اﻧﺼﺎر اﻗﺎﻣﺖ ﮔﺰﯾﺪ و او ﺷﺎﻧﺰده ﯾﺎ ھﻔﺪه ﻣﺎه ﺑﻪ ﺳﻮی ﺑﯿﺖ‬ ‫اﻟﻤﻘﺪس ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ و دوﺳﺖ داﺷﺖ ﮐﻪ ﻗﺒﻠﻪاش‪ ،‬ﮐﻌﺒﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اوﻟﯿﻦ ﻧﻤﺎزی ﮐﻪ‬ ‫رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﻪ ﺳﻮی ﮐﻌﺒﻪ ﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﮔﺬر ﻣﺮدی از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ او ﻧﻤﺎز‬ ‫ﺧﻮاﻧﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪی اﻓﺘﺎد ﮐﻪ ﻧﻤﺎزﮔﺰاران ﺑﻪ ﻃﺮف ﺑﯿﺖ اﻟﻤﻘﺪس ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ و‬ ‫در ﺣﺎل رﮐﻮع ﺑﻮدﻧﺪ؛ ﭘﺲ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ اﮐﻨﻮن ﻣﻦ ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ ﺳﻮی‬ ‫ﻣﮑﻪ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪهام‪ .‬آﻧﮫﺎ در اﺛﻨﺎی ﻧﻤﺎز‪ ،‬روی ﺑﻪ ﺳﻮی ﺧﺎﻧﻪ ﮐﻌﺒﻪ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬ﯾﮫﻮدﯾﺎن و‬ ‫اھﻞ ﮐﺘﺎب از ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻗﺒﻠﻪ از ﺑﯿﺖاﻟﻤﻘﺪس ﺑﻪ ﻣﮑﻪ ﺷﮕﻔﺖزده ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﺮای آﻧﺎن اﯾﻦ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع‪ ،‬اﻣﺮی ﻧﺎﺧﻮﺷﺎﯾﻨﺪ ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽﮔﺮدﯾﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬درﺻﺪد اﻧﮑﺎر ﺑﺮآﻣﺪﻧﺪ ‪ ٣‬و درﺑﺎرۀ اﯾﻦ‬ ‫واﻗﻌﻪ آﯾﺎت ﺑﺰرﮔﯽ ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ در آن درﺳﮫﺎ و ﺣﮑﻤﺘﮫﺎ و آﻣﻮﺧﺘﻨﯿﮫﺎی زﯾﺎد ﺑﺮای‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن وﺟﻮد دارد‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﺑﺨﺎری‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﻌﻘﯿﻘﺔ‪ ،‬ﺑﺎب ﺗﺴﻤﯿﻪ اﻟﻤﻮﻟﻮد‪ ،‬ج ‪ ،۹‬ص ‪ – ۵۸۷‬ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻵداب‪ ،‬ﺑﺎب اﺳﺘﺤﺒﺎب‬ ‫ﺗﺤﻨﯿﮏ اﻟﻤﻮﻟﻮد‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪.۱۶۹۱‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺤﺎﮐﻢ در ﻣﺴﺘﺪرک‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﻣﻌﺮﻓﺔ اﻟﺼﺤﺎﺑﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪ ،۵۴۸‬ﺻﺤﯿﺢ ﻋﻠﯽ ﺷﺮط اﻟﺸﯿﺨﯿﻦ‪.‬‬ ‫‪ -٣‬ﺑﺨﺎری‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻻﯾﻤﺎن‪ ،‬ﺑﺎب اﻟﺼﻠﻮة‪ ،‬ﺷﻤﺎرۀ ‪.۴۰‬‬

‫‪٧٢٠‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫َّ ّ َ‬ ‫َّ ُ َ ۡ َ ُّ‬ ‫َ ۡ َۡ ُ َ َ ۡ َ ََّ َ ۡ َ َ َ ۡ َ َۡ ۡ‬ ‫ج ِد ٱ ۡ َ‬ ‫� َر ِام� �نهۥ للحق مِن ر�ِك ۗ‬ ‫﴿ومِن حيث خرجت فو ِل وجهك شطر ٱلمس ِ‬ ‫َ َ َّ ُ َ‬ ‫َ َّ َ ۡ َ ُ َ َ ۡ َ ۡ ُ َ َ ۡ َ َ َ ّ َ ۡ َ َ‬ ‫ك َش ۡط َر ٱل ۡ َم ۡ‬ ‫ج ِد‬ ‫س‬ ‫� بِ�ٰفِ ٍل �ما �عملون‪ ١٤٩‬ومِن حيث خرجت فو ِل وجه‬ ‫وما ٱ‬ ‫ِ‬ ‫ۡ َ َ ِ َ َ ۡ ُ َ ُ ُ ۡ َ َ ُّ ْ ُ ُ َ ُ ۡ َ ۡ َ ُ َ َّ َ ُ َ َّ ِ َ َ ُ‬ ‫اس عل ۡي� ۡم‬ ‫ٱ�رام� وحيث ما كنتم فولوا وجوه�م شطرهۥ �ِ � ي�ون ل ِلن‬ ‫ُ‬ ‫ۡ َ‬ ‫ََ ُ‬ ‫ََ َۡ َ ُ‬ ‫ُ َّ ٌ َّ َّ َ َ َ ْ ۡ‬ ‫ِين ظل ُموا مِن ُه ۡم ف� �ش ۡوه ۡم َوٱخش ۡو ِ� َو ِ�ت َِّم ن ِۡع َم ِ� عل ۡي� ۡم‬ ‫حجة إِ� ٱ�‬ ‫َ‬ ‫ٗ‬ ‫ۡ‬ ‫َ ٓ‬ ‫َ‬ ‫َ َّ ُ َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ُ ُۡ ْ ََ ُ‬ ‫َول َعل� ۡم � ۡه َت ُدون‪ ١٥٠‬ك َما أ ۡر َسل َنا �ِي� ۡم َر ُسو� ّمِن� ۡم َ�تلوا عل ۡي� ۡم َءا�ٰت ِ َنا‬ ‫ۡ ۡ َ‬ ‫َ َ ُ ُ ْ َ َ َ‬ ‫ّ ُ‬ ‫ََُّ ُ ۡ ََُُّ ُ‬ ‫� ُم ٱ ۡلك َِ�ٰ َ‬ ‫ب َوٱ� ِك َمة َو ُ� َعل ُِم�م َّما ل ۡم ت�ونوا � ۡعل ُمون‪١٥١‬‬ ‫و�ز� ِي�م و�عل ِم‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫فَٱ ۡذ ُك ُر ٓ ۡ ُ ۡ ُ ۡ َ ۡ ُ‬ ‫َ َ ۡ ُُ‬ ‫ون‪] ﴾١٥٢‬اﻟﺒﻘﺮة‪.[۱۵۲-۱۴۹ :‬‬ ‫و� أذكر�م وٱشكروا ِ� و� ت�فر ِ‬ ‫ِ‬ ‫»از ھﺮ ﻣﮑﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﺮون ﺷﺪی‪ ،‬ﻧﻤﺎز رو ﺑﻪ ﺳﻮی ﻣﺴﺠﺪاﻟﺤﺮام ﮐﻦ و اﯾﻦ رو ﮐﺮدﻧﺖ‬

‫ﺑﯽﮔﻤﺎن ﺣﻖ اﺳﺖ و از ﺟﺎﻧﺐ ﭘﺮوردﮔﺎرت ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و ﺧﺪا از آﻧﭽﻪ ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬ﺑﯽﺧﺒﺮ‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ و ازھﺮ ﺟﺎ ﮐﻪ ﺑﯿﺮون رﻓﺘﯽ‪ ،‬رو ﺑﻪ ﺳﻮی ﻣﺴﺠﺪاﻟﺤﺮام ﮐﻦ و ھﺮ ﺟﺎ ﮐﻪ ﺑﻮدﯾﺪ رو‬ ‫ﺑﻪ آن ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎ ﻣﺮدم ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺣﺠﺘﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ؛ ﻣﮕﺮ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ از اﯾﺸﺎن ﺳﺘﻢ‬ ‫ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ از آﻧﺎن ﻣﺘﺮﺳﯿﺪ و از ﻣﻦ ﺑﺘﺮﺳﯿﺪ ﺗﺎ ﻧﻌﻤﺖ ﺧﻮﯾﺶ را ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺗﮑﻤﯿﻞ ﻧﻤﺎﯾﻢ‬ ‫و ﺷﺎﯾﺪ رھﻨﻤﻮد ﺷﻮﯾﺪ و ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮی را از ﺧﻮدﺗﺎن درﻣﯿﺎﻧﺘﺎن ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺘﻢ ﮐﻪ آﯾﺎت‬ ‫ﻗﺮآن ﻣﺎ را ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﻓﺮو ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ و ﺷﻤﺎ را ﭘﺎﮐﯿﺰه ﻣﯽدارد و ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﮐﺘﺎب و ﺣﮑﻤﺖ را‬ ‫ﻣﯽآﻣﻮزد و ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﭼﯿﺰی ﯾﺎد ﻣﯽدھﺪ ﮐﻪ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﯿﺪ آن را ﺑﯿﺎﻣﻮزﯾﺪ؛ ﭘﺲ ﻣﺮا ﯾﺎد‬

‫ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎ ﺷﻤﺎ را ﯾﺎد ﮐﻨﻢ و ﺷﮑﺮ ﻣﺮا ﺑﻪ ﺟﺎی آورﯾﺪ و ﻧﺎﺳﭙﺎﺳﯽ ﻧﮑﻨﯿﺪ«‪.‬‬ ‫اﻟﻒ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﻗﺒﻞ از ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻗﺒﻠﻪ‪ ،‬از ﺑﯿﺖ اﻟﻤﻘﺪس ﺑﻪ ﮐﻌﺒﻪ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج را از‬ ‫ﺗﻮﻃﺌﻪ و ﺗﺮدﯾﺪاﻓﮑﻨﯽھﺎی ﯾﮫﻮدﯾﺎن آ ﮔﺎه ﻧﻤﻮد و اﯾﻦ ﺧﻮد ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﺣﻘﺎﻧﯿﺖ ﻧﺒﻮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫اﮐﺮم ج ﺑﻮد؛ زﯾﺮا ﺧﺒﺮ از اﻣﺮی ﻏﯿﺒﯽ داده ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻌﺪھﺎ ﺑﻪ وﻗﻮع ﭘﯿﻮﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﻗﺒﻞ از دﭼﺎر ﺷﺪن آﻧﺎن ﺑﻪ ﺗﻮﻃﺌﻪھﺎی ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﺑﺎ‬ ‫اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ آﺷﻨﺎ ﻧﻤﻮد ﺗﺎ از ﻧﻈﺮ روﺣﯽ ﺳﺮزﻧﺸﮫﺎی آﻧﺎن‪ ،‬آﻣﺎدﮔﯽ ﮐﺎﻣﻞ را ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ؛‬ ‫زﯾﺮا وﻗﻮع اﻣﺮی ﻧﺎﮔﻮار ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﺎﮔﮫﺎﻧﯽ دﺷﻮارﺗﺮ و ﺗﺤﻤﻞ آن ﺳﺨﺖﺗﺮ اﺳﺖ ‪.١‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﯾﮫﻮدﯾﺎن را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﻋﺘﺮاﺿﺸﺎن ﺑﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻗﺒﻠﻪ و ﺗﻮﻃﺌﻪ ﻋﻠﯿﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫ﺑﻪ ﺳﺒﮏ ﺳﺮی و ﺑﯽﺧﺮدی ﺗﻮﺻﯿﻒ ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻘﻠﯿﺪ و روﯾﮕﺮداﻧﯽ از ﺑﯿﻨﺶ و‬ ‫اﻧﺪﯾﺸﻪ‪ ،‬ﺧﻮد را ﺧﻮار و ﺑﯽارزش ﮐﺮدهاﻧﺪ و ﺳﻔﯿﻪ ﮐﺴﯽ را ﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ زﯾﺎد ﺗﮫﻤﺖ ﻣﯽزﻧﺪ‬ ‫‪ -١‬ﺗﻔﺴﯿﺮ اﺑﯽ اﻟﺴﻌﻮد‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۱۷۱‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٧٢١‬‬

‫و ﺑﻪ ﻃﻮر ﻋﻤﺪی ﺑﺮﻋﮑﺲ آﻧﭽﻪ ﻣﯽداﻧﺪ‪ ،‬ﻋﻤﻞ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ‪ :‬ﺳﻔﯿﻪ ﯾﻌﻨﯽ‬ ‫ﺳﺘﻤﮑﺎر و ﻧﺎدان و ﺳﻔﯿﮫﺎن‪ ،‬ﯾﮫﻮدﯾﺎن ھﺴﺘﻨﺪ ‪.١‬‬ ‫ۡ ُ ُ ٗ ٗ‬ ‫َ َ َ‬ ‫ب ‪َ ﴿ -‬و��ٰل ِك َج َعل َ�ٰ� ۡم أ َّمة َو َسطا﴾ ‪.٢‬‬

‫اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺎ رخ ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﺳﻮی ﻗﺒﻠﻪی اﺑﺮاھﯿﻢ‬ ‫ﻋﻠﯿﻪاﻟﺴﻼم ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪﯾﻢ و آن را ﺑﺮاﯾﺘﺎن اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮدﯾﻢ ﺗﺎ ﺷﻤﺎ را ﺑﺮﮔﺰﯾﺪهﺗﺮﯾﻦ اﻣﺘﮫﺎ ﻗﺮار‬ ‫دھﯿﻢ و روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺷﺎ ﺑﺮ دﯾﮕﺮ اﻣﺘﮫﺎ ﮔﻮاه ﺑﺎﺷﯿﺪ؛ ﭼﻮن ھﻤﻪ ﺑﻪ ﻓﻀﯿﻠﺖ ﺷﻤﺎ اﻋﺘﺮاف و‬ ‫اﻗﺮار ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و وﺳﻂ در اﯾﻨﺠﺎ ﯾﻌﻨﯽ ﻣﻨﺘﺨﺐ و ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ‪ .‬ھﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﺮﯾﺶ ﮔﻔﺘﻪ‬ ‫ً‬ ‫ﻣﯽﺷﻮد‪» :‬اوﺳﻂ اﻟﻌﺮب ﻧﺴﺒﺎ و دارا« ﯾﻌﻨﯽ ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ﻋﺮبھﺎ از ﻧﻈﺮ ﻧﺴﺐ و ﺳﺮزﻣﯿﻦ‪.‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﻣﯿﺎن ﻗﻮﻣﺶ‪ ،‬ﻣﯿﺎﻧﻪ و ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ﺑﻮد و »ﺻﻠﻮه اﻟﻮﺳﻄﯽ« ﻧﯿﺰ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﻌﻨﯽ ﻧﻤﺎز ﻣﯿﺎﻧﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ﻧﻤﺎزھﺎ اﺳﺖ ‪.٣‬‬ ‫ﭘﺲ اﯾﻦ اﻣﺖ‪ ،‬اﻣﺘﯽ ﻣﯿﺎﻧﻪ و ﺑﺮﮔﺰﯾﺪه در اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژی و ﻋﻘﯿﺪه و در اﻧﺪﯾﺸﻪ و اﺣﺴﺎس و در‬ ‫ﺗﻨﻈﯿﻢ و ﺳﺎﻣﺎﻧﺪھﯽ و در ارﺗﺒﺎﻃﺎت و رواﺑﻂ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و در زﻣﯿﻦ ﻣﺮاﮐﺰ آن ﺣﺠﺎز اﺳﺖ ‪.٤‬‬ ‫ََ َ َ َ ََۡ ُ ُ ٗ ٗ ّ ُ ُ ْ ُ ٓ ََ‬ ‫ُ‬ ‫ُ َ‬ ‫ت‪﴿ :‬و�� ٰل ِك جعل�ٰ‬ ‫� ۡم أ َّمة َو َسطا ِ�َكونوا ش َه َدا َء � ٱ�َّ ِ‬ ‫اس َو َ��ون ٱ َّلر ُسول‬ ‫َ َ ۡ ُ ۡ َ ٗ َ َ َ َ ۡ َ ۡ ۡ َ َ َّ ُ َ َ َ ٓ َّ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫نت عل ۡي َها إِ� �ِ َ ۡعل َم َمن يَتب ِ ُع ٱ َّلر ُسول‬ ‫علي�م ش ِهيد� ۗ وما جعلنا ٱلقِبلة ٱل ِ� ك‬ ‫َ َ ۡ َ َ َ ً َّ َ َ‬ ‫َّ َ َ ُ َ َ ٰ َ‬ ‫� ٱ َّ� َ َ َ‬ ‫� َو َما َ� َن ٱ َّ ُ‬ ‫َّ ُ‬ ‫�‬ ‫مِمن ينقل ِب‬ ‫� عقِ َب ۡي �هِ �ن �نت لكبِ�ة إِ�‬ ‫ِين هدى ٱ ۗ‬ ‫ََ ُ ‪ٞ‬‬ ‫ُ َ َ َ ُ‬ ‫� ۡم إ َّن ٱ َّ َ‬ ‫وف َّرح ‪ٞ‬‬ ‫� ب ِٱ�َّ ِ‬ ‫ِيم‪] ﴾١٤٣‬اﻟﺒﻘﺮة‪.[۱۴۳ :‬‬ ‫اس لرء‬ ‫ِ� ِ‬ ‫ضيع إِي�ٰن ۚ ِ‬ ‫»ﺑﯽﮔﻤﺎن ﺷﻤﺎ را ﻣﻠﺖ ﻣﯿﺎﻧﻪرو ﮐﺮدهاﯾﻢ ﺗﺎ ﮔﻮاھﺎﻧﯽ ﺑﺮ ﻣﺮدم ﺑﺎﺷﯿﺪ و ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﮔﻮاه‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﺎ ﻗﺒﻠﻪای را ﮐﻪ ﺑﺮ آن ﺑﻮدهای‪ ،‬ﻗﺒﻠﻪ ﻧﻨﻤﻮده ﺑﻮدﯾﻢ‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺪاﻧﯿﻢ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ از‬ ‫ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﭘﯿﺮوی ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﺑﺮ ﭘﺎﺷﻨﻪھﺎی ﺧﻮد ﻣﯽﭼﺮﺧﺪ)وﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﺮدد ﺗﺎ‬ ‫ﺛﺎﺑﺖ ﻗﺪﻣﺎن ﺑﺮ اﯾﻤﺎن‪ ،‬ﻓﺮﺻﺖ ﻃﻠﺒﺎن ﺑﯽاﯾﻤﺎن ازھﻢ ﺟﺪا ﺷﻮﻧﺪ( و اﮔﺮﭼﻪ )ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻗﺒﻠﻪ( ﺑﺲ‬ ‫ﺑﺰرگ و دﺷﻮار اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﺑﺮ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﺪا اﯾﺸﺎن را رھﻨﻤﻮن ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ و ﺧﺪا اﯾﻤﺎن ﺷﻤﺎ‬

‫را ﺿﺎﯾﻊ ﻧﻤﯽﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬ﺑﯽﮔﻤﺎن ﺧﺪا ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺮدم ﺑﺲ رﺋﻮف و ﻣﮫﺮﺑﺎن اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫‪ -١‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۱۷۰‬‬ ‫‪ -٢‬ﭘﺎﯾﺎن ﻧﺎﻣﻪ ﻓﻮق ﻟﯿﺴﺎﻧﺲ ﻣﺆﻟﻒ در ﻣﻮرد ھﻤﯿﻦ آﯾﻪ اﺳﺖ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ اواﺳﻄﯿﻪ ﻓﯽ اﻟﻘﺮآن اﻟﮑﺮﯾﻢ در ﻣﻮرد‬ ‫ً‬ ‫آن ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ھﻔﺘﺼﺪ ﺻﻔﺤﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﺘﺮﺑﯿﺔ اﻟﻘﯿﺎدﯾﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۴۹۲‬‬ ‫‪ -٤‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۴۳۰‬‬

‫‪٧٢٢‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫اﯾﻦ آﯾﻪ ﺑﯿﺎن ﻣﯽدارد ﮐﻪ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﻪﺳﻮی ﺑﯿﺖ اﻟﻤﻘﺪس و ﻧﯿﺰ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻗﺒﻠﻪ از ﺑﯿﺖ‬ ‫اﻟﻤﻘﺪس ﺑﻪ ﺳﻮی ﮐﻌﺒﻪ ﯾﮏ اﻣﺘﺤﺎن و آزﻣﺎﯾﺶ اﻟﮫﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﯿﻀﺎوی در ﺗﻔﺴﯿﺮش ﺑﺮ اﯾﻦ‬ ‫ﻋﻘﯿﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ »ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﻣﺎ ﻗﺒﻠﮥ ﺗﻮ را ﺑﻪ ﺳﻮی ﺑﯿﺖ اﻟﻤﻘﺪس ﺑﺮای آن‬ ‫ﻧﻤﻮدﯾﻢ ﺗﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﭘﯿﺮوی ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﻤﺎﯾﻠﯽ ﺑﺮای ﺗﺒﻌﯿﺖ‬ ‫ﻧﻤﻮدن از اﯾﺸﺎن ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻤﺎﯾﯿﻢ؛ ﭘﺲ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻗﺒﻠﻪ ﺑﺮای آن ﺑﻮد ﺗﺎ ﻣﺮدم را ﺑﯿﺎزﻣﺎﯾﯿﻢ‬ ‫و ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ در ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﻪ ﺳﻮی آن از ﺗﻮ ﭘﯿﺮوی ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ‬ ‫اﻟﻔﺖ داﺷﺘﻦ ﺑﺎ ﻗﺒﻠﻪ ﭘﺪران ﺧﻮد‪ ،‬روی ﻣﯽﮔﺮداﻧﻨﺪ ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﯿﻢ و ﯾﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ از‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﭘﯿﺮوی ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ از او ﭘﯿﺮوی ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻤﺎﺋﯿﻢ‪.‬‬ ‫و ھﺮ ﭼﯿﺰی ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻋﻠﺘﯽ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎ از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻦ آن‪ ،‬ﭘﺎﯾﺎن ﻣﯽﭘﺬﯾﺮد‪.‬‬ ‫ﭘﺲ ﻣﻌﻨﯽ آﯾﻪ ﺑﺮاﺳﺎس ﻧﻈﺮ اول‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ ﻓﻘﻂ ﺑﺮای اﯾﻦ ﻗﺒﻠﻪ را از ﺑﯿﺖ اﻟﻤﻘﺪس‬ ‫ﺑﻪ ﮐﻌﺒﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ دادﯾﻢ ﺗﺎ آﻧﺎن را ﮐﻪ ﺑﺮ اﺳﻼم ﺛﺎﺑﺖ و ﭘﺎﺑﺮﺟﺎ ھﺴﺘﻨﺪ از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ‬ ‫اﺿﻄﺮاب و ﺿﻌﻒ اﯾﻤﺎﻧﺸﺎن از اﯾﻦ اﻣﺮ ﭘﯿﺮوی ﻧﻤﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ را ﺟﺪا و ﻣﺸﺨﺺ ﺳﺎزﯾﻢ« ‪.١‬‬ ‫ﭘﺲ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﻪ ﺳﻮی ﮐﻌﺒﻪ در اﺑﺘﺪای اﻣﺮ و ﺳﭙﺲ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﻪ ﺳﻮی ﺑﯿﺖ‬ ‫اﻟﻤﻘﺪس و ﺑﺎز دوﺑﺎره روی آوردن ﺑﻪ ﺳﻮی ﮐﻌﺒﻪ و اداﻣﻪ دادن آن ﭼﻮن دﺳﺘﻮر ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬اﺷﮑﺎﻟﯽ ﻧﺪارد؛ زﯾﺮا روی ﮐﺮدن ﺑﻪ ھﺮ ﻃﺮﻓﯽ ﮐﻪ ﺧﺪا ﺑﺨﻮاھﺪ‪ ،‬ﻋﺒﺎدت اﺳﺖ و ﻣﺮدم‬ ‫ﭼﺎرهای ﺟﺰ ﭘﯿﺮوی از دﺳﺘﻮر ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل را ﻧﺪارﻧﺪ و ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎن او ﻣﻠﺘﺰم و ﭘﺎﯾﺒﻨﺪ‬ ‫ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﭘﯿﺮوی ﻣﯽﮐﻨﺪ و در ﻣﻮرد ﻗﺒﻠﻪ‪ ،‬ﺗﺴﻠﯿﻢ ﻓﺮﻣﺎن اوﺳﺖ‪،‬‬ ‫در اﻣﺘﺤﺎن و آزﻣﻮن ﻣﻮﻓﻖ ﺷﻤﺮده ﻣﯽﺷﻮد و ھﺮ ﮐﺲ در دل ﺧﻮد ﺑﻪ ﺣﮑﻤﯽ از اﺣﮑﺎم‬ ‫ﺷﺮﯾﻌﺖ‪ ،‬اﺣﺴﺎس ﻧﺎرﺿﺎﯾﺘﯽ ﺑﮑﻨﺪ‪ ،‬ﺟﺰو اﻧﺴﺎنھﺎی ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﮔﺮدد و اﯾﻤﺎن ھﻤﻮاره‬ ‫ﺷﺨﺺ را ﻣﻠﺰم ﺑﻪ ﭘﯿﺮوی از ﺷﺮﯾﻌﺖ و ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ ھﻮا و ھﻮس ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ‪ .٢‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﯾﺎران‬ ‫رﺳﻮل ﺧﺪا ﺛﺎﺑﺖ ﻗﺪم ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ و ﻓﺮﻣﺎن اﻟﮫﯽ را ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻨﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ اﺑﻦ ﻋﻤﺮ س ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬در‬ ‫ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ھﻨﮕﺎم ﺻﺒﺢ ﻣﺮدم درﻣﺴﺠﺪ ﻗﺒﺎ ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺎﮔﮫﺎن ﻣﺮدی آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج آﯾﺎﺗﯽ ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻓﺮﻣﺎن داده اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻧﻤﺎز رو ﺑﻪ ﮐﻌﺒﻪ‬ ‫ﻧﻤﺎﺋﯿﺪ؛ آﻧﺎن ﺑﯽدرﻧﮓ رو ﺑﻪ ﮐﻌﺒﻪ ﮐﺮدﻧﺪ ‪.٣‬‬ ‫‪ -١‬ﺗﻔﺴﯿﺮ ﺑﯿﻀﺎوی ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از اﻟﺼﺮاع ﻣﻊ اﻟﯿﮫﻮد‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۱۰۱‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺼﺮاع ﻣﻊ اﻟﯿﮫﻮد‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۱۰۱‬‬ ‫‪ -٣‬ﺗﻔﺴﯿﺮ اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۳۳۷‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫َ َ َ َ ََۡ‬

‫ُ ۡ ُ َّ ٗ‬

‫‪٧٢٣‬‬

‫َ ٗ‬

‫ث × ﴿ َو�� ٰل ِك جعل�ٰ�م أمة َوسطا﴾ ]اﻟﺒﻘﺮة‪.[۱۴۳ :‬‬

‫اﯾﻦ آﯾﻪ ﮐﺮﯾﻤﻪ ﻋﻼﻗﻤﻨﺪی ﻣﺆﻣﻨﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﺮادراﻧﺸﺎن و ﺧﯿﺮﺧﻮاھﯽ ﺑﺮای آﻧﮫﺎ را‬ ‫ﺑﯿﺎن ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ آﯾﺎت زﻣﺎﻧﯽ ﻧﺎزل ﮔﺮدﯾﺪ ﮐﻪ ﻣﺆﻣﻨﺎن را ﺑﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻗﺒﻠﻪ ﺑﻪﺳﻮی ﮐﻌﺒﻪ‬ ‫دﺳﺘﻮر ﻣﯽداد‪ .‬ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﺎ دﻟﺴﻮزی از ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻋﺒﺎدت ﺑﺮادراﻧﺸﺎن ﮐﻪ ﻣﺮده ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﻪ‬ ‫ﺳﻮی ﺑﯿﺖ اﻟﻤﻘﺪس ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰوﺟﻞ ﺧﺒﺮ داد ﮐﻪ ﻧﻤﺎزﺷﺎن‬ ‫ﻣﻘﺒﻮل اﺳﺖ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ از اﺑﻦ ﻋﺒﺎس س رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ وﻗﺘﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج رو ﺑﻪ ﮐﻌﺒﻪ‬ ‫ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪:‬ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا‪ ،‬ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺮادراﻧﻤﺎن ﮐﻪ ﻣﺮدهاﻧﺪ و ﺑﻪ ﺳﻮی ﺑﯿﺖ اﻟﻤﻘﺪس ﻧﻤﺎز‬ ‫ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد؟ آن ﮔﺎه ﺧﺪاوﻧﺪ اﯾﻦ آﯾﻪ را ﻧﺎزل ﻣﯽﻓﺮﻣﻮد و ﺧﺎﻃﺮ ﻧﺸﺎن‬ ‫ﺳﺎﺧﺖ ﮐﻪ ﻣﺴﺌﻠﮥ اﺻﻠﯽ ﭘﯿﺮوی از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ھﺮ زﻣﺎن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ّ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫َّ َ ٓ ِ َ َ ُ َ ّ َ َ َ ٗ َ َ‬ ‫َ‬ ‫ى َ� َق ُّل َ‬ ‫﴿قَ ۡد نَ َر ٰ‬ ‫� َّنك ق ِۡبلة ت ۡرضٮ ٰ َها ۚ ف َو ِل َو ۡج َهك ش ۡط َر‬ ‫ب َو ۡج ِهك ِ� ٱلسماء� فلنو ِ‬ ‫ۡ َ َ ِ َ َ ۡ ُ َ ُ ُ ۡ َ َ ُّ ْ ُ ُ َ ُ ۡ َ ۡ َ ُ َّ‬ ‫َۡ ۡ‬ ‫ِين أُوتُوا ْ ٱ ۡلك َِ�ٰ َ‬ ‫�ن ٱ َّ� َ‬ ‫ب‬ ‫ج ِد ٱ�رام� وحيث ما كنتم فولوا وجوه�م شطره ۗۥ‬ ‫ٱلمس ِ‬ ‫ََۡ َ ُ َ‬ ‫َ َّ َ ۡ ُ َ‬ ‫َّ ّ ۡ َ َّ ُ َ‬ ‫ون َ�نَّ ُه ٱ ۡ َ ُّ‬ ‫�علم‬ ‫�ق مِن ر� ِ ِهمۗ َوما ٱ� بِ�ٰفِ ٍل �ما �ع َملون‪] ﴾١٤٤‬اﻟﺒﻘﺮة‪.[۱۴۴ :‬‬ ‫»ﻣﺎ رو ﮔﺮداﻧﺪن ﺗﻮ را ﮔﺎھﮕﺎھﯽ ﺑﻪ ﺳﻮی آﺳﻤﺎن ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ؛ ﭘﺲ ﺗﻮ را ﺑﻪ ﺳﻮی ﻗﺒﻠﻪای‬ ‫ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﯽﺳﺎزﯾﻢ ﮐﻪ در آن ﺧﺸﻨﻮد ﺧﻮاھﯽ ﺷﺪ و ﻟﺬا رو ﺑﻪﺳﻮی ﻣﺴﺠﺪاﻟﺤﺮام ﮐﻦ و در‬ ‫ھﺮ ﺟﺎ ﮐﻪ ﺑﻮدﯾﺪ‪ ،‬روھﺎی ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ را ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺐ آن ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﮐﺘﺎب ﺑﺪﯾﺸﺎن داده‬ ‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﯿﮏ ﻣﯽداﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﮔﺮاﯾﺸﯽ ﺣﻖ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﭘﺮوردﮔﺎرﺗﺎن ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‬ ‫و ﺧﺪا از آﻧﭽﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﯽﺧﺒﺮ ﻧﯿﺴﺖ و اﮔﺮ ھﺮ ﻧﻮع ﺑﺮھﺎن و ﺣﺠﺘﯽ ﺑﺮای آﻧﺎن ﮐﻪ ﮐﺘﺎب‬ ‫ﺑﺪﯾﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﯿﺎوری از ﻗﺒﻠﮥ ﺗﻮ ﭘﯿﺮوی ﻧﻤﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و ﺗﻮ از ﻗﺒﻠﮥ اﯾﺸﺎن ﭘﯿﺮوی‬ ‫ﻧﺨﻮاھﯽ ﮐﺮد و ﺑﺮﺧﯽ از آﻧﮫﺎ ھﻢ از ﻗﺒﻠﮥ ﺑﺮﺧﯽ دﯾﮕﺮ ﭘﯿﺮوی ﻧﻤﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و اﮔﺮ از ﺧﻮاﺳﺘﻪھﺎ و‬ ‫آرزوھﺎی اﯾﺸﺎن ﭘﯿﺮوی ﮐﻨﯽ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از آﻧﮑﻪ ﻋﻠﻢ و داﻧﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﺗﻮ دﺳﺖ داده اﺳﺖ‪ ،‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت‬ ‫ﺗﻮ ﺑﯽﮔﻤﺎن از زﻣﺮۀ ﺳﺘﻤﮑﺎران ﺧﻮاھﯽ ﺑﻮد‪ .‬آﻧﺎﻧﮑﻪ ﺑﺪﯾﺸﺎن ﮐﺘﺎب )آﺳﻤﺎﻧﯽ( دادهاﯾﻢ‪ ،‬او را‬ ‫ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﺪ‪ ،‬ﺑﺪان ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﭘﺴﺮان ﺧﻮد را ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﺪ و ﺑﺮﺧﯽ از آﻧﺎن ﺑﯽﮔﻤﺎن ﺣﻖ را ﭘﻨﮫﺎن‬ ‫ﻣﯽدارﻧﺪ؛ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﯽداﻧﻨﺪ ﺣﻖ ھﻤﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺟﺎﻧﺐ ﭘﺮوردﮔﺎرت ﺑﺮاﯾﺖ آﻣﺪه اﺳﺖ و‬ ‫ﺟﺰو ﺷﮏ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﻣﺒﺎش‪ .‬ھﺮ ﻣﻠﺘﯽ را ﺟﮫﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ھﻨﮕﺎم ﻧﻤﺎز ﺑﺪاﻧﺠﺎ رو ﻣﯽﮐﻨﺪ؛‬ ‫ﭘﺲ ﺑﻪ ﺳﻮی ﻧﯿﮑﯿﮫﺎ ﺑﺸﺘﺎﺑﯿﺪ و در اﻧﻮاع ﺧﯿﺮات ﺑﺮ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺳﺒﻘﺖ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ‪ .‬ھﺮ ﺟﺎ ﮐﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ‪،‬‬

‫ﺧﺪا ھﻤﮕﯽ ﺷﻤﺎ را ﮔﺮد ﻣﯽآورد؛ ﺧﺪا ﺑﺮ ھﺮ ﭼﯿﺰی ﺗﻮاﻧﺎ اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ ﺷﺪت ﻋﻼﻗﻤﻨﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﻧﻤﺎزش رو ﺑﻪ ﻗﺒﻠﮥ ﭘﺪرش‪ ،‬اﺑﺮاھﯿﻢ‬ ‫ﺑﺎﯾﺴﺘﺪ؛ ﭼﻮن او از دﯾﮕﺮ ﻣﺮدﻣﺎن ﺑﻪ اﺑﺮاھﯿﻢ اوﻟﯽﺗﺮ اﺳﺖ و ﻧﺘﯿﺠﻪ و ﺛﻤﺮۀ دﻋﺎی‬

‫‪٧٢٤‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫‪ ‬ﺑﻮد و ﭘﺮﭼﻢ ﺗﻮﺣﯿﺪ را ﺑﻪ ﺣﻖ ﺑﺮ دوش ﮔﺮﻓﺖ ھﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ اﺑﺮاھﯿﻢ ﺣﺎﻣﻞ‬ ‫اﺑﺮاھﯿﻢ‬ ‫آن ﺑﻮد و آن ﺣﻀﺮت دوﺳﺖ داﺷﺖ ﮐﻪ از اھﻞ ادﯾﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ ﮐﻪ دﯾﻦ را ﺗﺤﺮﯾﻒ ﮐﺮدﻧﺪ و‬ ‫در ﺷﺮاﯾﻊ آﺳﻤﺎﻧﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮاﺗﯽ اﯾﺠﺎد ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺟﺪا و ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﮫﺎ از ﺗﻘﻠﯿﺪ‬ ‫ً‬ ‫آﻧﺎن و ﺗﺸﺒﻪ ﺑﺎ آﻧﮫﺎ ﺷﺪﯾﺪا ﻧﮫﯽ ﻣﯽﮐﺮد؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ آﻧﮫﺎ دﺳﺘﻮر ﻣﯽداد و از‬ ‫ارﺗﮑﺎب ﻟﻐﺰﺷﮫﺎ و ﺧﻄﺎھﺎ و اﻧﺤﺮاﻓﺎﺗﯽ ﮐﻪ آﻧﮫﺎ ﻣﺮﺗﮑﺐ آن ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮﺣﺬر ﻣﯽداﺷﺖ؛‬ ‫ﭘﺲ ﺑﻪ اﻗﺘﻀﺎی اﯾﻦ ﻋﻼﻗﻤﻨﺪی ﺑﺎﯾﺪ در ﻧﻤﺎزش ﺑﻪ ﺻﻮرت ھﻤﯿﺸﻪ رو ﺑﻪ ﺳﻮی ﻗﺒﻠﮥ ﭘﺪر‬ ‫اﺑﻮاﻻﻧﺒﯿﺎء‪ ،‬اﺑﺮاھﯿﻢ ﻧﻤﺎﯾﺪ و آن اوﻟﯿﻦ ﺧﺎﻧﻪای اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻣﺮدم ﻧﮫﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ ‪.١‬‬ ‫ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻗﺒﻠﻪ دارای اﺑﻌﺎد ﮔﺴﺘﺮدهای ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﺑﻌﺪ ﺳﯿﺎﺳﯽ؛ ﺑﻌﺪ ﻧﻈﺎﻣﯽ؛ ﺑﻌﺪ دﯾﻨﯽ و ﺑﻌﺪ‬ ‫ﺗﺎرﯾﺨﯽ اﺳﺖ‪ .‬از ﻧﻈﺮ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻗﺒﻠﻪ ﺑﻪ ﺳﻮی ﻣﺴﺠﺪاﻟﺤﺮام‪ ،‬ﺷﺒﻪ ﺟﺰﯾﺮۀ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‬ ‫‪‬‬ ‫ﻣﺤﻮر و ﻣﺮﮐﺰ ﻗﺮار داده ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬از ﻧﻈﺮ ﺗﺎرﯾﺨﯽ اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﺎ ﻣﯿﺮاث ﻋﺮﺑﯽ اﺑﺮاھﯿﻢ‬ ‫ارﺗﺒﺎط ﻋﻤﯿﻘﯽ ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﺮد و از ﻧﻈﺮ ﻧﻈﺎﻣﯽ زﻣﯿﻨﻪ را ﺑﺮای ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ و از ﺑﯿﻦ ﺑﺮدن‬ ‫وﺿﻌﯿﺖ ﻓﺎﺳﺪ و ﻣﻨﺤﺮف ﻣﺮﮐﺰ ﺗﻮﺣﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺮﮐﺰ ﺑﺖﭘﺮﺳﺘﯽ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬آﻣﺎده‬ ‫ﻣﯽﻧﻤﻮد و از ﻧﻈﺮ دﯾﻨﯽ اﻧﺴﺎﻧﮫﺎ را ﺑﻪ ﯾﮑﺘﺎﭘﺮﺳﺘﯽ و ﺗﻮﺣﯿﺪ دﻋﻮت ﻣﯽداد و اﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ‬ ‫را از دﯾﮕﺮ اﻣﺘﮫﺎ ﺟﺪا ﻣﯽﻧﻤﻮد و ﻋﺒﺎدت در اﺳﻼم را از ﻋﺒﺎدت ﺑﻘﯿﮥ ادﯾﺎن ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ‬ ‫ﻣﯽﺳﺎﺧﺖ ‪.٢‬‬

‫َّ ّ َ‬ ‫َّ ُ َ ۡ َ ُّ‬ ‫َ ۡ َ ۡ ُ َ َ ۡ َ ََّ َ ۡ َ َ َ ۡ َ َۡ ۡ‬ ‫ج ِد ٱ ۡ َ‬ ‫� َر ِام� �نهۥ للحق مِن ر�ِك ۗ‬ ‫د ‪﴿ -‬ومِن حيث خرجت فو ِل وجهك شطر ٱلمس ِ‬ ‫َ َّ َ ۡ َ ُ َ‬ ‫َ َ َّ ُ َ‬ ‫َ ۡ َ ۡ ُ َ َ ۡ َ ََّ َ ۡ َ َ َ ۡ َ َۡ ۡ‬ ‫ج ِد‬ ‫وما ٱ� بِ�ٰفِ ٍل �ما �عملون‪ ١٤٩‬ومِن حيث خرجت فو ِل وجهك شطر ٱلمس ِ‬ ‫َ َ ۡ ُ ۡ ُ َّ ٌ‬ ‫ۡ َ َ ِ َ َ ۡ ُ َ ُ ُ ۡ َ َ ُّ ْ ُ ُ َ ُ ۡ َ ۡ َ ُ َ َّ َ ُ َ‬ ‫�ون ل َِّلن ِ‬ ‫جة‬ ‫اس علي�م ح‬ ‫ٱ�رام� وحيث ما كنتم فولوا وجوه�م شطرهۥ �ِ � ي‬ ‫ُ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ َ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫َّ َّ َ َ َ ْ ۡ َ َ َ ۡ َ ُ‬ ‫َ‬ ‫ِين ظل ُموا مِن ُه ۡم ف� �ش ۡوه ۡم َوٱخش ۡو ِ� َو ِ�ت َِّم ن ِۡع َم ِ� عل ۡي� ۡم َول َعل� ۡم‬ ‫إِ� ٱ�‬ ‫َ‬ ‫ٗ‬ ‫ۡ‬ ‫َ ٓ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ّ ُ‬ ‫ُ ُۡ ْ ََ ُ‬ ‫� ۡه َت ُدون‪ ١٥٠‬ك َما أ ۡر َسل َنا �ِي� ۡم َر ُسو� ّمِن� ۡم َ�تلوا عل ۡي� ۡم َءا�ٰت ِ َنا َو ُ� َز� ِي� ۡم‬ ‫َ ُ َ ّ ُ ُ ُ ۡ َ ٰ َ َ ۡ ۡ َ َ َ ُ َ ّ ُ ُ َّ َ ۡ َ ُ ُ ْ َ ۡ َ ُ َ‬ ‫ون‪ ١٥١‬فَٱ ۡذ ُك ُر ٓ‬ ‫و�‬ ‫و�عل ِم�م ٱلكِ�ب وٱ� ِكمة و�عل ِم�م ما لم ت�ونوا �علم‬ ‫ِ‬ ‫َۡ ُۡ ُ ۡ َ ۡ ُُ ْ ََ َ ۡ‬ ‫� ُف ُ‬ ‫ر‬ ‫أذكر�م وٱشكروا ِ� و� ت‬ ‫ون‪] ﴾١٥٢‬اﻟﺒﻘﺮة‪.[۱۵۲-۱۴۹ :‬‬ ‫ِ‬ ‫»از ھﺮ ﻣﮑﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﺮون ﺷﺪی‪ ،‬ﻧﻤﺎز رو ﺑﻪ ﺳﻮی ﻣﺴﺠﺪاﻟﺤﺮام ﮐﻦ و اﯾﻦ رو ﮐﺮدﻧﺖ‬ ‫ﺑﯽﮔﻤﺎن ﺣﻖ اﺳﺖ و از ﺟﺎﻧﺐ ﭘﺮوردﮔﺎرت ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و ﺧﺪا از آﻧﭽﻪ ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬ﺑﯽﺧﺒﺮ‬

‫‪ -١‬اﻟﺼﺮاع ﻣﻊ اﻟﯿﮫﻮد‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۱۰۰‬‬ ‫‪ -٢‬اﻻﺳﺎس ﻓﯽ اﻟﺴﻨﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۱۴۰‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٧٢٥‬‬

‫ﻧﯿﺴﺖ و ازھﺮ ﺟﺎ ﮐﻪ ﺑﯿﺮون رﻓﺘﯽ‪ ،‬رو ﺑﻪ ﺳﻮی ﻣﺴﺠﺪاﻟﺤﺮام ﮐﻦ‪ .‬و ھﺮ ﺟﺎ ﮐﻪ ﺑﻮدﯾﺪ رو‬ ‫ﺑﻪ آن ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎ ﻣﺮدم ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺣﺠﺘﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ؛ ﻣﮕﺮ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ از اﯾﺸﺎن ﺳﺘﻢ‬ ‫ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ؛ ﭘﺲ از آﻧﺎن ﻣﺘﺮﺳﯿﺪ و از ﻣﻦ ﺑﺘﺮﺳﯿﺪ ﺗﺎ ﻧﻌﻤﺖ ﺧﻮﯾﺶ را ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺗﮑﻤﯿﻞ ﻧﻤﺎﯾﻢ و‬ ‫ﺷﺎﯾﺪ رھﻨﻤﻮد ﺷﻮﯾﺪ و ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮی را از ﺧﻮدﺗﺎن در ﻣﯿﺎﻧﺘﺎن ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺘﻢ ﮐﻪ آﯾﺎت‬ ‫ﻗﺮآن ﻣﺎ را ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﻓﺮو ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ و ﺷﻤﺎ را ﭘﺎﮐﯿﺰه ﻣﯽدارد و ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﮐﺘﺎب و ﺣﮑﻤﺖ را‬ ‫ﻣﯽآﻣﻮزد و ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﭼﯿﺰی ﯾﺎد ﻣﯽدھﺪ ﮐﻪ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﯿﺪ آن را ﺑﯿﺎﻣﻮزﯾﺪ؛ ﭘﺲ ﻣﺮا ﯾﺎد‬

‫ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎ ﺷﻤﺎ را ﯾﺎد ﮐﻨﻢ و ﺷﮑﺮ ﻣﺮا ﺑﻪ ﺟﺎی آورﯾﺪ و ﻧﺎﺳﭙﺎس ﻣﮑﻨﯿﺪ«‪.‬‬ ‫ﻧﻌﻤﺖ رھﻨﻤﻮد ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﺳﻮی ﻗﺒﻠﻪ اﺻﻠﯽ و ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻤﻮدن ﺷﻤﺎ و اﻧﺴﺎنھﺎی‬ ‫ﻧﺎﺑﺎب از ﻧﻌﻤﺘﮫﺎی ﺧﺪاوﻧﺪی ﺑﺮ ﺷﻤﺎﺳﺖ و ﭘﯿﺶ از آن ﻧﻌﻤﺘﮫﺎی زﯾﺎدی از ﺳﻮی ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ارزاﻧﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬ ‫ٗ‬ ‫َ َٓ ۡ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫﴿ك َما أ ۡر َسل َنا �ِي� ۡم َر ُسو� ّمِن� ۡم﴾‪.‬‬ ‫اﯾﻨﮑﻪ در ﻣﯿﺎن ﺷﻤﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮی از ﺧﻮدﺗﺎن ﻓﺮﺳﺘﺎدﯾﻢ؛ ﭘﺲ وﺟﻮد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‪ ،‬اﻣﺎم‬ ‫ﻣﺮﺑﯿﺎن و دﻋﻮﺗﮕﺮان از وﯾﮋﮔﯽھﺎی اﯾﻦ ﻧﺨﺒﮕﺎن زﻋﺎﻣﺖ و رھﺒﺮی اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺨﺒﮕﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺎ ﺳﭙﺮدن ﺗﺮﺑﯿﺖ آﻧﺎن ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ آﻧﺎن ﻋﺰت و ﺷﺮاﻓﺖ ﺑﺨﺸﯿﺪه اﺳﺖ و‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻃﺒﯿﺐ ﻗﻠﺐھﺎ و ﻣﻌﺎﻟﺞ روانھﺎ و ﻧﻮر دلھﺎ و ﺑﺮھﺎن و ﺣﺠﺖ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫َ‬ ‫ُۡ ْ ََ ُ‬ ‫﴿ َ�تلوا عل ۡي� ۡم َءا�ٰت ِ َنا﴾‪.‬‬

‫»آﯾﺎت ﻣﺎ را ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ«‪.‬‬ ‫ﻣﺒﻨﺎ و اﺻﻮل اﺳﺎﺳﯽ ﺑﺮای ﺳﺎﺧﺖ و ﺗﺮﺑﯿﺖ‪ ،‬ﮐﻼم ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮای‬ ‫ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺑﺎر ﻧﺎزل ﻣﯽﺷﺪ و در ﻣﻮاﻗﻊ ﻣﺘﻌﺪد ﺑﺎ ﻧﺰول آﯾﻪھﺎی اﻣﯿﺪوارﮐﻨﻨﺪه‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬ ‫ﻗﻮت و ﻧﯿﺮو ﻣﯽﺑﺨﺸﯿﺪ؛ ﭘﺲ ﻧﺴﻠﯽ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ و ﻣﻤﺘﺎز در ﺗﺎرﯾﺦ اﻧﺴﺎﻧﯿﺖ ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬ ‫ّ ُ‬ ‫﴿ َو ُ� َز� ِي� ۡم﴾ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺷﻤﺎ را ﺑﺮﻋﮫﺪه دارد و‬

‫او ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در اﺧﻼق و ﺗﻄﺒﯿﻖ و اﺟﺮای اﺣﮑﺎم ﻗﺮآن ﺑﻪ ﺟﺎﯾﯽ رﺳﯿﺪه ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ او را‬ ‫ﺑﻪ ﭼﻨﺎن ﺻﻔﺖ ﺟﺎﻣﻊ وﻣﺎﻧﻌﯽ از ﻣﯿﺎن ھﻤﻪ اﻧﺴﺎنھﺎ ﺗﻮﺻﯿﻒ ﮐﺮده اﺳﺖ و ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫َّ َ َ َ َ ٰ ُ ُ َ‬ ‫ي�‪] ﴾٤‬اﻟﻘﻠﻢ‪.[۴ :‬‬ ‫﴿�نك لع‬ ‫� خل ٍق ع ِظ ٖ‬ ‫»ﺗﻮ دارای ﺧﻮی ﺳﺘﺮگ ) ﺻﻔﺎت ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه و اﻓﻌﺎل ﺣﻤﯿﺪه( ھﺴﺘﯽ«‪.‬‬ ‫و او ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺎﯾﺸﻪ ﺑﺎ ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﭼﯿﺰی ﮐﻪ ﯾﮏ اﻧﺴﺎن در ﺗﻮﺻﯿﻒ ﯾﮏ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ ،‬او را ﺗﻮﺻﯿﻒ ﮐﺮده و ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪» :‬اﺧﻼق آن ﺣﻀﺮت‪ ،‬ﻗﺮآن ﺑﻮد«‪.‬‬

‫‪٧٢٦‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻗﺮآن را ﻣﯽﺷﻨﯿﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ آن را ﺗﻼوت ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و‬ ‫ﻗﺮآن را ﻣﯽدﯾﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻧﻤﺎد ﭘﯿﺪا ﮐﺮدن در اﺧﻼق ﺑﺰرﮔﻮار آن ﺣﻀﺮت‪ ،‬روی زﻣﯿﻦ راه‬ ‫ﻣﯽرود‪.‬‬ ‫ۡ ۡ َ‬ ‫ََُُّ ُ‬ ‫� ُم ٱ ۡلك َِ�ٰ َ‬ ‫ب َوٱ� ِك َمة﴾‪.‬‬ ‫﴿و�عل ِم‬

‫»و ﮐﺘﺎب و ﺣﮑﻤﺖ را ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﯽآﻣﻮزد«‪.‬‬ ‫اﯾﻦ وﻇﯿﻔﮥ ﺳﻮم آن ﺣﻀﺮت ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران ﺑﺰرﮔﻮارش‪ ،‬ﮐﺘﺎب و ﺣﮑﻤﺖ‬ ‫ﺑﯿﺎﻣﻮزد؛ ﭘﺲ ﺑﺮای اﯾﻨﮑﻪ ﻗﺮآن در اﻣﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮﮔﺬار واﻗﻊ ﮔﺮدد‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺮﺑﯽ آن‪ ،‬رﺑﺎﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ‬ ‫ﺑﻪ ﺗﺰﮐﯿﻪ اﻧﺴﺎﻧﮫﺎ و ﭘﺎک ﻧﻤﻮدن ﻗﻠﻮب آﻧﺎن ﺑﭙﺮدازد و ﺷﺮﯾﻌﺖ ﺧﺪا را از ﺧﻼل ﻗﺮآن و‬ ‫ﺳﻨﺖ ﺑﻪ ﻣﺮدم ﺑﯿﺎﻣﻮزد واﻟﻔﺎظ ﻣﺸﮑﻞ و دﺷﻮار ﻗﺮآن را ﺑﺮای ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺗﻮﺿﯿﺢ دھﺪ و‬ ‫اﮔﺮ آﻧﮫﺎ در ﻣﺴﺌﻠﻪای دﭼﺎر اﺷﺘﺒﺎه ﮔﺮدﻧﺪ‪ ،‬آن را ﺗﺼﺤﯿﺢ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ‬ ‫اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران ﺧﻮﯾﺶ‪ ،‬ﻋﻠﻢ ﻣﯽآﻣﻮﺧﺖ و آﻧﮫﺎ را ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﯽﮐﺮد ﺗﺎ آﻧﮫﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ آﻣﻮزهھﺎ و‬ ‫دﺳﺘﻮرھﺎی اﻟﮫﯽ آ ﮔﺎھﯽ ﯾﺎﺑﻨﺪ و ﻣﺮدم را ﺑﺮاﺳﺎس ﺑﺮﻧﺎﻣﮥ اﻟﮫﯽ ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ؛ ﭘﺲ ﺻﺤﺎﺑﻪ‬ ‫از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ج ﺑﺮﻧﺎﻣﮥ ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ و ﺷﯿﻮۀ دﻋﻮت و روش و ﺷﯿﻮۀ رھﺒﺮی را از ﺧﻼل‬ ‫آﻧﭽﻪ اﯾﺸﺎن از ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن ﻣﯽﺷﻨﯿﺪ و ﻣﯽدﯾﺪ و ازﺧﻼل آﻧﭽﻪ اﯾﺸﺎن از آن رﻧﺞ ﻣﯽﺑﺮد و‬ ‫ﺑﺮای آن ﻣﯽﮐﻮﺷﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺮا ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ و ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮرت ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻧﺴﻠﯽ را ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ آﻣﺪه‬ ‫ﻧﻤﺎﯾﺪ و آن را ﺑﺮای رھﺒﺮی و زﻋﺎﻣﺖ ﺟﺎﻣﻌﮥ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﮔﺮداﻧﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫اﮐﺮم ج ﺑﻌﺪ از اﯾﺸﺎن در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺣﺎﻣﻼن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻗﺮآﻧﯽ و ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻧﺒﻮی ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ‬ ‫ﻣﺨﺘﻠﻒ رھﺴﭙﺎر ﺷﺪﻧﺪ و ﮔﻮاھﺎن ﺗﺒﻠﯿﻎ رﺳﺎﻟﺖ ﺑﺮ ﻣﺮدم ﮔﺮدﯾﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫َ َ ُ ُ ْ َ َ َ‬ ‫ّ ُ‬ ‫﴿ َو ُ� َعل ُِم�م َّما ل ۡم ت�ونوا � ۡعل ُمون﴾ و ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﯽآﻣﻮزد ﮐﻪ آﻧﮫﺎ را ﻗﺒﻞ‬ ‫از وﺣﯽ و رﺳﺎﻟﺖ ﻧﻤﯽداﻧﺴﺘﯿﺪ‪ .‬آﻧﮫﺎ ﻗﺒﻞ از آن در ﺟﻨﮓ و ﮐﺸﻤﮑﺶ و ﺟﺎھﻠﯿﺖ ھﻤﻪ‬

‫ﺟﺎﻧﺒﻪ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻌﺪ از ﺑﻌﺜﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ ﻓﻀﻞ و ﻣﻨﺖ و ﮐﺮم اﻟﮫﯽ‪،‬‬ ‫اﻣﺘﯽ ﺑﺰرگ ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ دارای رﺳﺎﻟﺖ و ھﺪف و زﻧﺪﮔﯽ ﺑﻮد و ھﺪﻓﯽ ﺟﺰ ﮐﺎر ﺑﺮای رﺿﺎی‬ ‫ﺧﺪا ﻧﺪاﺷﺖ و ﻋﺒﻮدﯾﺖ ﺑﺮای ﺧﺪای ﯾﮕﺎﻧﻪ و اﻃﺎﻋﺖ از او و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش را ﺗﺤﻘﻖ ﺑﺨﺸﯿﺪﻧﺪ و‬ ‫ﺑﺎ دوری از ﮔﺮاﯾﺸﮫﺎ و اﻧﮕﯿﺰهھﺎی ﻓﺮدی و ھﻮاﭘﺮﺳﺘﯽ و ﺑﺎ ﺳﺎﺧﺘﻦ دوﻟﺖ و ﺗﻤﺪن ﺑﻪ ﻓﻀﻞ‬ ‫ﺧﺪا و ﻣﻨﺖ او ﻣﺴﺘﺤﻖ ﻣﺪال اﻓﺘﺨﺎر در ﺟﮫﺎن ھﺴﺘﯽ ﮔﺮدﯾﺪﻧﺪ ‪ ١‬و ﺧﺪاوﻧﺪ در ﺣﻖ آﻧﺎن‬ ‫ﭼﻨﯿﻦ ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬ ‫‪ -١‬اﻟﺘﺮﺑﯿﺔ اﻟﻘﯿﺎدﯾﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۴۴۲ – ۴۳۸‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٧٢٧‬‬

‫َۡ‬ ‫ۡ َ‬ ‫َۡ َ َ‬ ‫َ ۡ ۡ‬ ‫ل َّ‬ ‫ِلن ِ‬ ‫وف َو�ن َه ۡون ع ِن ٱل ُمنك ِر‬ ‫اس تأ ُم ُرون بِٱل َمع ُر ِ‬ ‫َ َ َ َ ۡ ٗ َّ‬ ‫َ‬ ‫ۡ ۡ‬ ‫َُۡ ۡ َ‬ ‫ۡ‬ ‫ٰ‬ ‫�� ل ُه �م ّمِن ُه ُم ٱل ُمؤم ُِنون‬ ‫ب ل�ن خ‬ ‫ِ�‬ ‫أهل ٱلك ِ‬

‫﴿ ُك ُ‬ ‫� أُ َّمة أُ ۡخر َج ۡ‬ ‫نت ۡم َخ ۡ َ‬ ‫ت‬ ‫ٍ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُۡ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫َوتؤم ُِنون ب ِٱ�ِۗ َول ۡو َءام َن‬ ‫َ ۡ َُ ُ َۡ ُ َ‬ ‫َوأ��ه ُم ٱل�ٰسِقون‪] ﴾١١٠‬آل ﻋﻤﺮان‪.[۱۱۰ :‬‬

‫»ﺷﻤﺎ ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ اﻣﺘﯽ ھﺴﺘﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻮد اﻧﺴﺎﻧﮫﺎ آﻓﺮﯾﺪه ﺷﺪهاﯾﺪ؛ اﻣﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﺮوف و ﻧﮫﯽ از‬ ‫ﻣﻨﮑﺮ ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ و ﺑﻪ ﺧﺪا اﯾﻤﺎن دارﯾﺪ و اﮔﺮ اھﻞ ﮐﺘﺎب اﯾﻤﺎن ﺑﯿﺎورﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮای اﯾﺸﺎن ﺑﮫﺘﺮ‬

‫اﺳﺖ )وﻟﯽ ﺗﻨﮫﺎ ﻋﺪه ﮐﻤﯽ( از آﻧﺎن ﺑﺎاﯾﻤﺎﻧﻨﺪ و ﺑﯿﺸﺘﺮ اﯾﺸﺎن ﻓﺎﺳﻖ ھﺴﺘﻨﺪ«‪.‬‬ ‫و در ﺟﺎﯾﯽ دﯾﮕﺮ ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ّ‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫ٗ‬ ‫ٗ‬ ‫ُ ُ ُ ٓ َ‬ ‫ُ َ‬ ‫َ َ َٰ َ َ َ ۡ َ ٰ ُ‬ ‫� ۡم أ َّمة َو َسطا ِ�َكونوا ش َه َدا َء � ٱ�َّ ِ‬ ‫﴿و��ل ِك جعل�‬ ‫اس َو َ��ون ٱ َّلر ُسول‬ ‫َ َ ۡ ُ ۡ َ ٗ َ َ َ َ ۡ َ ۡ ۡ َ َ َّ ُ َ َ َ ٓ َّ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫نت عل ۡي َها إِ� �ِ َ ۡعل َم َمن يَتب ِ ُع ٱ َّلر ُسول‬ ‫علي�م ش ِهيد� ۗ وما جعلنا ٱلقِبلة ٱل ِ� ك‬ ‫َ َ ۡ َ َ َ ً َّ َ َ‬ ‫َّ َ َ ُ َ َ ٰ َ‬ ‫� ٱ َّ� َ َ َ‬ ‫� َو َما َ� َن ٱ َّ ُ‬ ‫َّ ُ‬ ‫� عقِ َب ۡي �هِ �ن �نت لكبِ�ة إِ�‬ ‫�‬ ‫مِمن ينقل ِب‬ ‫ِين هدى ٱ ۗ‬ ‫ََ ُ ‪ٞ‬‬ ‫ُ َ َ َ ُ‬ ‫� ۡم إ َّن ٱ َّ َ‬ ‫وف َّرح ‪ٞ‬‬ ‫� ب ِٱ�َّ ِ‬ ‫ِيم‪] ﴾١٤٣‬اﻟﺒﻘﺮة‪.[۱۴۳ :‬‬ ‫اس لرء‬ ‫ِ� ِ‬ ‫ضيع إِي�ٰن ۚ ِ‬ ‫»و ﺑﯽﮔﻤﺎن ﺷﻤﺎ را ﻣﻠﺖ ﻣﯿﺎﻧﻪروی ﮐﺮدهاﯾﻢ ﺗﺎ ﮔﻮاھﺎﻧﯽ ﺑﺮ ﻣﺮدم ﺑﺎﺷﯿﺪ و ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ‬ ‫ﮔﻮاه ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﺎ ﻗﺒﻠﻪای را ﮐﻪ ﺑﺮ آن ﺑﻮدهای‪ ،‬ﻗﺒﻠﻪ ﻧﻨﻤﻮده ﺑﻮدﯾﻢ‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺪاﻧﯿﻢ ﭼﻪ‬ ‫ﮐﺴﯽ از ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﭘﯿﺮوی ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﺑﺮ ﭘﺎﺷﻨﻪھﺎی ﺧﻮد ﻣﯽﭼﺮﺧﺪ و اﮔﺮﭼﻪ‬ ‫)ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻗﺒﻠﻪ( ﺑﺲ ﺑﺰرگ و دﺷﻮار اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﺑﺮ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﺪا اﯾﺸﺎن را رھﻨﻤﻮن ﮐﺮده‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ و ﺧﺪا اﯾﻤﺎن ﺷﻤﺎ را ﺿﺎﯾﻊ ﻧﻤﯽﮔﺮداﻧﺪ؛ ﺑﯽﮔﻤﺎن ﺧﺪا ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺮدم ﺑﺲ رﺋﻮف و‬

‫ﻣﮫﺮﺑﺎن اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫َ ۡ ُُ ٓ َۡ ُۡ ُ ۡ َ ۡ ُُ ْ ََ َ ۡ‬ ‫� ُف ُ‬ ‫ون‪] ﴾١٥٢‬اﻟﺒﻘﺮة‪.[۱۵۲ :‬‬ ‫ر‬ ‫﴿فٱذكرو ِ� أذكر�م وٱشكروا ِ� و� ت‬ ‫ِ‬ ‫»ﭘﺲ ﻣﺮا ﯾﺎد ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎ ﻣﻦ ﻧﯿﺰ ﺷﻤﺎ را ﯾﺎد ﮐﻨﻢ و از ﻣﻦ ﺳﭙﺎﺳﮕﺬاری ﮐﻨﯿﺪ و ﻧﺎﺳﭙﺎﺳﯽ‬ ‫ﻣﮑﻨﯿﺪ«‪.‬‬ ‫ﭘﺲ اﯾﻦ ﻣﻨﺘﮫﺎ و ھﺪاﯾﺎ و اﯾﻦ ﺧﻮﺑﯽھﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ذﮐﺮ ﺧﺪا در ﺻﺒﺢ و ﺷﺎم و ﺑﻪ ﺟﺎی آوردن‬ ‫ﺷﮑﺮ او ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ اﺳﺖ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰوﺟﻞ آﻧﮫﺎ را ﺑﻪ ذﮐﺮ ﺧﻮد ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﺮد و ﺑﻪ ﮐﺮم و ﻓﻀﻞ‬ ‫ً‬ ‫ﺧﺪا‪ ،‬در ﺟﮫﺎن ﺑﺎﻻ از آﻧﮫﺎ ﯾﺎد ﻣﯽﺷﻮد و اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺒﻼ در ﺑﯿﺎﺑﺎﻧﮫﺎ ﺳﺮﮔﺮدان‬ ‫و در اﻗﺼﯽ ﻧﻘﺎط ﺟﮫﺎن ﺳﺮﮔﺮدان و ﺣﯿﺮان ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺣﻘﺎ ﮐﻪ ﻣﯽﺳﺰد اﻧﺴﺎن در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﯾﻦ‬ ‫ھﻤﻪ ﻧﻌﻤﺖ‪ ،‬ﺷﮑﺮ ﺧﺪا را ﺑﻪ ﺟﺎی آورد ‪.١‬‬ ‫‪ -١‬اﻟﺘﺮﺑﯿﺔ اﻟﻘﯿﺎدﯾﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۴۴۲‬‬

‫‪٧٢٨‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫و اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ آﯾﺎت ﮐﺮﯾﻤﻪ‪ ،‬اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران رﺳﻮل ﺧﺪا را از ﺧﻼل رﺧﺪادھﺎی ﺑﺰرگ و‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺷﺨﺼﯿﺘﮫﺎی ﻗﻮی‪ ،‬ﺗﺮﺑﯿﺖ ﮐﺮد؛ ﺷﺨﺼﯿﺘﯽ ﮐﻪ آﯾﯿﻨﯽ ﺟﺰ اﺳﻼم را ﻧﻤﯽﭘﺬﯾﺮد‪.‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ آﻧﺎن ﺑﺎ ﻃﺒﯿﻌﺖ و ﺳﺮﺷﺖ ﯾﮫﻮدﯾﺎن از ﺧﻼل آﯾﺎت ﻗﺮآن آﺷﻨﺎ ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﻪ ﺳﺮﺷﺖ‬ ‫و ﻃﺒﯿﻌﺖ ﻓﻄﺮی و ﺣﻘﯿﻘﯽ آﻧﺎن ﺑﻪ ژرفﻧﮕﺮی و ﮐﺎوش ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﺳﯿﻤﺎ و ﺻﻮرت‬ ‫واﻗﻌﯽ و ﻧﮫﺎﯾﯽ ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﮐﻪ ﺑﺮ آن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﯾﺎﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬از ﺧﻼل ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻧﺒﻮی ﭘﯽ‬ ‫ﺑﺮدﻧﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َّ‬ ‫َ َ َ ۡ َ ٰ َ َ ۡ َ ُ ُ َ َ َّ َ ٰ َ ٰ َ َّ ٰ َ َّ‬ ‫َّ ُ‬ ‫ُ ۡ َّ ُ‬ ‫� تتب ِ َع مِل َت ُه ۡمۗ قل إِن ه َدى ٱ�ِ ه َو‬ ‫﴿ولن تر� عنك ٱ�هود و� ٱ��رى ح‬ ‫َّ َ ۡ َ َ ۡ َ ٓ َ ُ َ ۡ َ َّ‬ ‫ُۡ َ ٰ َ‬ ‫َ َٓ َ َ ۡ ۡ َ َ َ‬ ‫ك م َِن ٱ َّ�ِ مِن َو�ّ‬ ‫ىۗ َول� ِ ِن ٱ�بعت أهواءهم �عد ٱ�ِي جاءك مِن ٱلعِل ِم ما ل‬ ‫ٱلهد‬ ‫ِٖ‬ ‫ََ َ‬ ‫�‪] ﴾١٢٠‬اﻟﺒﻘﺮة‪.[۱۲۰ :‬‬ ‫ص‬ ‫ِ‬ ‫و� ن ٍ‬ ‫»ﯾﮫﻮدﯾﺎن و ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن ھﺮﮔﺰ از ﺗﻮ ﺧﺸﻨﻮد ﻧﺨﻮاھﻨﺪ ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ از آﺋﯿﻦ آﻧﮫﺎ ﭘﯿﺮوی‬ ‫ﮐﻨﯽ‪ .‬ﺑﮕﻮ‪ :‬ﺗﻨﮫﺎ ھﺪاﯾﺖ اﻟﮫﯽ‪ ،‬ھﺪاﯾﺖ اﺳﺖ و اﮔﺮ از ﺧﻮاﺳﺘﻪھﺎ و آرزوھﺎی اﯾﺸﺎن ﭘﯿﺮوی‬ ‫ﮐﻨﯽ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از آﻧﮑﻪ ﻋﻠﻢ و آ ﮔﺎھﯽ ﯾﺎﻓﺘﻪای‪ ،‬ھﯿﭻ ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ و ﯾﺎوری از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪا ﺑﺮای ﺗﻮ‬

‫ﻧﺨﻮاھﺪ ﺑﻮد«‪.‬‬ ‫‪ -۸‬ﺑﺮﺧﯽ از ﺻﻔﺖھﺎی ﯾﮫﻮدﯾﺎن در ﻗﺮآن‬

‫ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﯽ ﺗﺎرﯾﺦ ﯾﮫﻮدﯾﺎن و ﻣﻮاﺿﻊ آﻧﮫﺎ در ﺑﺮاﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﺑﻪ ﮐﺎرھﺎی‬ ‫زﺷﺖ و اﺧﻼق ﭘﺴﺘﯽ ﮐﻪ آﻧﮫﺎ ﺑﺪان ﻣﺘﺼﻒ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﭘﯽ ﻣﯽﺑﺮﯾﻢ‪.‬‬ ‫ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﻣﺪام درﺻﺪد ﺷﮑﻨﺠﻪ و آزار و اذﯾﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻗﺮآن‪ ،‬از ﺑﺮﺧﯽ رﻧﺠﮫﺎ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻪ و ﮐﺘﺎﺑﮫﺎی ﺣﺪﯾﺚ و ﺳﯿﺮه در ﺗﺎرﯾﺦ‪ ،‬ﺳﺮﺷﺎر از‬ ‫رﺧﺪادھﺎی ﺑﺰرﮔﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﯾﮫﻮدﯾﺎن اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎده اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺮآن و ﺳﻨﺖ ﻧﺒﻮی‬ ‫ﺻﻔﺎت زﺷﺖ آﻧﮫﺎ را ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﻔﺎق و ﺑﯽادﺑﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش و ﻣﮑﺮ و ﻓﺮﯾﺐ و‬ ‫ﺳﺎزش و اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻨﻤﻮدن آﻧﺎن از ﻋﻠﻢ و ﮐﯿﻨﻪﺗﻮزی و ﻧﻔﺮت و ﺣﺴﺪ و ﺣﺮص و آزﻣﻨﺪی و‬ ‫ﺑﺨﻞ و ﻗﺪرﻧﺸﻨﺎﺳﯽ و ﺑﯽﺣﯿﺎﯾﯽ و ﻏﺮور و ﺗﮑﺒﺮ و ﺷﺮک ورزﯾﺪن و ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان و‬ ‫ﺻﺎﻟﺤﺎن و ﺗﻘﻠﯿﺪ ﮐﻮرﮐﻮراﻧﻪ و ﮐﺘﻤﺎن ﻋﻠﻢ و ﺗﺤﺮﯾﻒ ﻣﻄﺎﻟﺐ و ﺣﯿﻠﻪﮔﺮی و ﺣﻼل ﺟﻠﻮه‬ ‫دادن ﺣﺮاﻣﮫﺎ و ﺗﻔﺮﻗﻪ اﻓﮑﻨﯽ و ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ ﻋﻤﻞ ﮐﺮدن در اﺟﺮای اﺣﮑﺎم و رﺷﻮهﺧﻮاری و‬ ‫دروغ و زﺷﺘﯽ و ‪ ...‬را ﺑﯿﺎن ﮐﺮده اﺳﺖ ‪.١‬‬ ‫‪ -١‬ﺑﻪ ﮐﺘﺎب ارزﺷﻤﻨﺪ اﻟﯿﮫﻮد ﻓﻲ اﻟﺴﻨﺔ اﻟﻤﻄﮫﺮ‪ ،‬دﮐﺘﺮ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ اﻟﺸﻘﺎری ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٧٢٩‬‬

‫اﮐﻨﻮن ﺑﻪ ﺑﺮﺧﯽ از اﯾﻦ ﺻﻔﺖھﺎی زﺷﺖ ﮐﻪ در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﺷﺎره ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬

‫‪ -۱‬ﺷﺮک ورزﯾﺪن در ﻋﺒﺎدت‬ ‫ﻋﺒﺎدت ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﻌﺎﻟﯿﻢ ﻗﺮآﻧﯽ‪ ،‬آﻣﯿﺨﺘﻪ ﺑﺎ ﺷﺮک و ﺑﺎﻃﻞ اﺳﺖ؛ زﯾﺮا آﻧﮫﺎ ﺑﺮ اﯾﻦ‬ ‫ﺑﺎورﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ دارای ﻓﺮزﻧﺪ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و در ﻋﺒﺎدت ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﮐﺴﺎﻧﯽ دﯾﮕﺮ ﻏﯿﺮ از او را ﺑﺎ‬ ‫او ﺷﺮﯾﮏ ﻗﺮار ﻣﯽدھﻨﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮﺧﯽ از ﻣﻈﺎھﺮ ﺷﺮک را ﮐﻪ آﻧﮫﺎ ﻣﺮﺗﮑﺐ آن‬ ‫ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺛﺒﺖ ﮐﺮده و ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ۡ َ ُ ۡ ُ َّ َ ٰ َ َ ۡ ُُ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫َّ َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ ُ ُ ۡ ۡ‬ ‫سيح ٱ�ن ٱ�ِۖ �ل ِك قولهم‬ ‫ت ٱ�َّ� ٰ َرى ٱلم ِ‬ ‫﴿ َوقال ِ‬ ‫ت ٱ�َ ُهود ع َز� ٌر ٱ� ُن ٱ�ِ َوقال ِ‬ ‫َ ۡ َ ۡ ُ َ ٰ ُ َ َ ۡ َ َّ َ َ َ ْ‬ ‫َ ۡ ُ َ ٰ َ َ ُ ُ َّ ُ َ َّ ٰ ۡ َ ُ َ‬ ‫� يُؤفكون‪٣٠‬‬ ‫ِين �ف ُروا مِن �بل ۚ �تلهم ٱ�ۖ �‬ ‫بِأف�ٰهِ ِهمۖ ي� ِ�ٔون قول ٱ�‬ ‫ٓ ُ ْ َّ‬ ‫ار ُه ۡم َو ُر ۡه َ�ٰ َن ُه ۡم أَ ۡر َ� ٗ‬ ‫ا�ا ّمِن ُدون ٱ َّ�ِ َوٱل ۡ َمس َ‬ ‫ٱ َّ�َ ُذ ٓوا ْ أَ ۡح َب َ‬ ‫ِيح ٱ ۡ� َن َم ۡر َ� َم َو َما أم ُِر ٓوا إِ�‬ ‫ِ‬ ‫َ ۡ ُ ُ ٓ ْ َ ٰ ٗ َ ٰ ٗ َّ ٓ َ ٰ َ َّ ُ َ ُ ۡ َ ٰ َ ُ َ َّ ُ ۡ ُ َ‬ ‫��ون‪] ﴾٣١‬اﻟﺘﻮﺑﺔ‪.[۳۱-۳۰ :‬‬ ‫ِ�عبدوا إِ�ها �حِد�ۖ � إِ�ه إِ� هوۚ سب�نهۥ �ما � ِ‬ ‫»ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﻋﺰﯾﺮ ﭘﺴﺮ ﺧﺪا اﺳﺖ و ﻧﺼﺎری ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﻣﺴﯿﺢ ﭘﺴﺮ ﺧﺪا اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﺳﺨﻨﯽ ﮐﻪ آﻧﺎن ﺑﻪ زﺑﺎن ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘﺎر ﮐﺎﻓﺮاﻧﯽ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ از آن‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﺎﻓﺮان را ﻧﻔﺮﯾﻦ و ﻧﺎﺑﻮد ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎز داﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ؟!‬ ‫ﯾﮫﻮدﯾﺎن و ﻧﺼﺎری ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺧﺪا‪ ،‬ﻋﻠﻤﺎی دﯾﻨﯽ و ﭘﺎرﺳﺎﯾﺎن ﺧﻮد را ھﻢ ﺑﻪ ﺧﺪاﯾﯽ‬ ‫ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺴﯿﺢ ﭘﺴﺮ ﻣﺮﯾﻢ را ﻧﯿﺰ ﺧﺪا ﻣﯽﺷﻤﺎرﻧﺪ و ﺑﺪﯾﺸﺎن ﺟﺰ اﯾﻦ دﺳﺘﻮر داده ﻧﺸﺪه‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻨﮫﺎ ﺧﺪای ﯾﮕﺎﻧﻪ را ﺑﭙﺮﺳﺘﯿﺪ و ﺑﺲ‪ .‬ﺟﺰ ﺧﺪا‪ ،‬ﻣﻌﺒﻮدی ﻧﯿﺴﺖ و او ﭘﺎک و ﻣﻨﺰه‬

‫اﺳﺖ از ﺷﺮکورزی و ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﯾﺸﺎن‪ ،‬آﻧﮫﺎ را اﻧﺒﺎز ﻗﺮار ﻣﯽدھﻨﺪ«‪.‬‬ ‫آﻧﮫﺎ در ﺷﺮک ورزﯾﺪن ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﮔﺬﺷﺘﻪ اﮐﺘﻔﺎ ﻧﮑﺮدﻧﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان و اﻧﺴﺎنھﺎی‬ ‫ﺻﺎﻟﺢ ﺧﻮدﺷﺎن را ﻋﺒﺎدت ﮐﺮدﻧﺪ و ﻗﺒﺮھﺎی آﻧﺎن را ﻣﺴﺠﺪ و ﺑﺖھﺎﯾﯽ ﻗﺮار دادﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﺟﺎی ﺧﺪا ﻣﯽﭘﺮﺳﺘﯿﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﯾﮫﻮدﯾﺎن را ﺑﮑﺸﺪ و ﻧﺎﺑﻮد ﮐﻨﺪ؛ آﻧﮫﺎ ﻗﺒﺮھﺎی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان‬ ‫ﺧﻮد را ﻣﺴﺠﺪ ﻗﺮار دادﻧﺪ« ‪.١‬‬ ‫‪ -۲‬ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﺻﺎﻟﺤﺎن و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان‬ ‫آﻧﺎن ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﻋﻠﻤﺎ و داﻧﺸﻤﻨﺪان ﺧﻮد را ﺗﺎ ﺣﺪ ﭘﺮﺳﺘﺶ‪ ،‬ﻣﻘﺪس ﻣﯽﭘﻨﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬از‬ ‫ﻃﺮﻓﯽ در ﺟﻨﮕﯿﺪن و ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺮان و ﺻﺎﻟﺤﺎن ﺑﺎﮐﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و از راهھﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﺑﺎ‬ ‫ﺗﻤﺎم اﻣﮑﺎﻧﺎت در ﻣﻘﺎﺑﻞ آﻧﺎن ﻣﯽاﯾﺴﺘﺎدﻧﺪ و ﺣﺘﯽ از ﮐﺸﺘﻦ آﻧﮫﺎ اﻣﺘﻨﺎع ﻧﻤﯽورزﯾﺪﻧﺪ‪ .‬آن‬ ‫‪ -١‬اﻟﺒﺨﺎری‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺼﻠﻮة‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪ ،۵۳۲‬ﺷﻤﺎره ‪.۴۳۷‬‬

‫‪٧٣٠‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫‪ ‬ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺮدﻧﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻷ ﻣﺎ را ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻮارد ﺧﺒﺮ‬ ‫ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺑﺎ زﮐﺮﯾﺎ و ﻋﯿﺴﯽ‬ ‫داده اﺳﺖ و ﺑﻌﺪ از ﺑﯿﺎن اﻧﻮاﻋﯽ از ﻋﺬابھﺎ ﮐﻪ ﺑﺮ آﻧﮫﺎ ﻓﺮود آورده اﺳﺖ‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬ ‫َ ُۡ ۡ َ‬ ‫َ ۡ ُ َ‬ ‫ۡ‬ ‫و� لَن نَّ ۡص َ‬ ‫� َ َٰ‬ ‫�ذ قُ ۡل ُت ۡم َ� ٰ ُم َ ٰ‬ ‫﴿‬ ‫ح ٖد فٱدع �َا َر َّ�ك � ِرج �َا م َِّما‬ ‫� َط َعا ٖ� َ� ٰ ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ ۡ َ َ َّ ٓ َ َ ُ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ ۡ َ ۡ ُ َ َّ‬ ‫ُ‬ ‫تُ�ب ُ‬ ‫ت ٱ��ض ِم ۢن �قل ِها وق ِثا�ِها وفومِها وعدسِها و�صل ِهاۖ قال ��ستبدِلون ٱ�ِي‬ ‫ِ‬ ‫ُ َ َ ۡ َ َّ‬ ‫ُ َ َ ۡ ٌ ۡ ُ ْ ۡ ٗ َ َّ َ ُ َّ َ َ ۡ ُ ۡ َ ُ َ ۡ َ َ ۡ ُ ّ َُّ‬ ‫هو أد ٰ‬ ‫��ت علي ِهم ٱ�ِلة‬ ‫� ب ِٱ�ِي هو خ�ۚ ٱهبِطوا مِ�� فإِن ل�م ما س��مۗ و ِ‬ ‫َّ َ َ َ َّ‬ ‫َّ‬ ‫َ ُ ْ ۡ ُ َ َ‬ ‫َ َۡ ۡ ََُ ََُٓ َ َ‬ ‫ّ‬ ‫ض‬ ‫ت ٱ� ِ‬ ‫ب م َِن ٱ�ِۗ �ٰل ِك بِ�� ُه ۡم �نوا يَ�ف ُرون �� ٰ ِ‬ ‫وٱلمسكنة و�اءو بِغ ٖ‬ ‫ۡ‬ ‫َ َ ْ َّ َ ُ ْ َ ۡ َ ُ َ‬ ‫َ َ ۡ ُ ُ َ َّ ّ َ َ ۡ َ ّ َ َ‬ ‫�ٱ‬ ‫� ِق� �ٰل ِك ب ِ َما عصوا و�نوا �عتدون‪] ﴾٦١‬اﻟﺒﻘﺮة‪.[۶۱ :‬‬ ‫و�قتلون ٱ�ب ِ ِ�ۧن بِغ ِ‬ ‫»و ﺑﻪ ﯾﺎد آورﯾﺪ آن ﮔﺎه را ﮐﻪ ﮔﻔﺘﯿﺪ‪ :‬ای ﻣﻮﺳﯽ‪ ،‬ﻣﺎ ﺑﺮ ﯾﮏ ﺧﻮراﮐﯽ ﺷﮑﯿﺒﺎﯾﯽ ﻧﺪارﯾﻢ و از‬ ‫ﺧﺪای ﺧﻮد ﺑﺮای ﻣﺎ آﻧﭽﻪ را از زﻣﯿﻦ از ﺳﺒﺰی و ﺧﯿﺎر و ﮔﻨﺪم و ﺳﯿﺮ و ﻋﺪس و ﭘﯿﺎز‬ ‫ﻣﯽروﯾﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺨﻮاه‪ .‬ﻣﻮﺳﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬آﯾﺎ ﺑﺮآﻧﯿﺪ ﮐﻪ ﭼﯿﺰ ﭘﺴﺖﺗﺮ را ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ ﭼﯿﺰ ﺑﮫﺘﺮ ﺳﺎزﯾﺪ؟‬ ‫ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺷﮫﺮی ﻓﺮود آﯾﯿﺪ ﮐﻪ در آﻧﺠﺎ آﻧﭽﻪ را ﺧﻮاﺳﺘﻪاﯾﺪ‪ ،‬ﺧﻮاھﯿﺪ ﯾﺎﻓﺖ و ﮔﺮﻓﺘﺎر‬ ‫ﺧﻮاری و ﺗﻨﮓ دﺳﺘﯽ ﺷﺪﻧﺪ و در ﺧﻮر ﺧﺸﻢ ﺧﺪا ﮔﺮدﯾﺪﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ھﻢ ﺑﺪان ﻋﻠﺖ ﺑﻮد ﮐﻪ‬ ‫ﺑﻪ آﯾﺎت ﺧﺪا ﮐﻔﺮ ﻣﯽورزﯾﺪﻧﺪ و ﭘﯿﻐﻤﺒﺮان را ﺑﺪون ﺳﺒﺐ ﻣﯽﮐﺸﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ‬

‫ﺳﺮﮐﺸﯽ و ﺗﺠﺎوز از ﺣﻖ ﺑﻮد«‪.‬‬ ‫‪ -۳‬ﮐﺘﻤﺎن و ﭘﻮﺷﺎﻧﺪن ﻋﻠﻢ و ﺗﺤﺮﯾﻒ ﺣﻘﺎﯾﻖ‬ ‫ﮐﺘﻤﺎن ﻋﻠﻢ و ﺗﺤﺮﯾﻒ ﺣﻘﺎﯾﻖ ﯾﮑﯽ از ﺻﻔﺎت ﻣﺬﻣﻮم و زﺷﺖ ﯾﮫﻮدﯾﺎن از زﻣﺎن ﻗﺪﯾﻢ ﺑﻮده‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬از اﺑﻮھﺮﯾﺮه س رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﻪ ﺑﻨﯽ اﺳﺮاﺋﯿﻞ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪:‬‬ ‫ۡ ُۡ ۡ ُ ُ ْ َ‬ ‫َۡ ََۡ َُُ ْ َۡ َۡ ُ‬ ‫ث ش ِۡئ ُت ۡم َر َغ ٗدا َوٱ ۡد ُخلُوا ْ ٱ ۡ�َ َ‬ ‫اب‬ ‫﴿�ذ قل َنا ٱدخلوا �ٰ ِذه ِ ٱلقر�ة ف�وا مِنها حي‬ ‫ُ َّ ٗ َ ُ ُ ْ َّ ‪ُ ٰ َ ٰ َ َ ۡ ُ َ ۡ ۡ َّ ٞ‬‬ ‫�د ٱل ۡ ُم ۡح ِ َ‬ ‫� ۡم َو َس َ� ُ‬ ‫سنِ�‪] ﴾٥٨‬اﻟﺒﻘﺮة‪.[۵۸ :‬‬ ‫سجدا وقولوا حِطة �غفِر ل�م خ��‬ ‫ۚ‬ ‫ِ‬ ‫»)ﺑﻪ ﯾﺎد آورﯾﺪ( آن ﮔﺎه را ﮐﻪ ﮔﻔﺘﯿﻢ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺷﮫﺮ وارد ﺷﻮﯾﺪ و ھﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاھﯿﺪ و‬ ‫ھﺮﭼﻪ ﮐﻪ ﻻزم دارﯾﺪ‪ ،‬ﻓﺮاوان و آﺳﻮده ﺑﺨﻮرﯾﺪ و از دروازه )آن ﺷﮫﺮ( ﺑﺎ ﺧﺸﻮع و ﺧﻀﻮع‬ ‫وارد ﺷﻮﯾﺪ و ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ ﺧﺪاﯾﺎ از ﮔﻨﺎھﺎن ﻣﺎ درﮔﺬر ﺗﺎ ﮔﻨﺎھﺎن ﺷﻤﺎ را ﺑﯿﺎﻣﺮزﯾﻢ‪ .‬ﻣﺎ ﺑﻪ‬

‫ﻧﯿﮑﻮﮐﺎران ﻓﺰوﻧﯽ ﻣﯽﺑﺨﺸﯿﻢ«‪.‬‬ ‫ّاﻣﺎ آﻧﮫﺎ ﺑﻪ ﺗﺤﺮﯾﻒ اﯾﻦ آﯾﻪ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ و در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻋﻘﺐ ﻋﻘﺐ ﺑﺮ ﻣﻘﻌﺪ ﺧﻮد‬ ‫ﻣﯽﺧﺰﯾﺪﻧﺪ‪ ،‬وارد ﺷﺪﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬داﻧﻪای در ﭘﻮﺳﺖ ﻣﯽﺧﻮاھﯿﻢ ‪ .«١‬و از ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﻋﻠﻮم و‬ ‫‪ -١‬اﻟﺒﺨﺎری‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻻﻧﺒﯿﺎء‪ ،‬ج ‪ ،۶‬ص ‪ ،۴۳۶‬ﺷﻤﺎره ‪.۳۴۰۳‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٧٣١‬‬

‫داﻧﺶھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﺑﻪ ﮐﺘﻤﺎن و ﭘﻨﮫﺎن ﻧﻤﻮدن آن ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ و ﺗﻼش ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﺗﺎ‬ ‫ﺣﻘﯿﻘﺖ را ﻣﺨﻔﯽ ﻧﮕﻪ دارﻧﺪ‪ ،‬ﻋﻠﻢ ﺑﺮ ﻧﺒﻮت ﻣﺤﻤﺪ ج ﺑﻮد‪ .‬از اﺑﻦ ﻋﺒﺎس س رواﯾﺖ اﺳﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬راﻓﻊ ﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ و ﺳﻼم ﺑﻦ ﻣﺸﮑﻢ و ﻣﺎﻟﮏ ﺑﻦ اﻟﺼﯿﻒ و راﻓﻊ ﺑﻦ ﺣﺮﻣﻪ ﻧﺰد‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج آﻣﺪﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ای ﻣﺤﻤﺪ! ﻣﮕﺮ ﺗﻮ ﻧﻤﯽﮔﻮﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ دﯾﻦ و آﯾﯿﻦ اﺑﺮاھﯿﻢ‬ ‫ھﺴﺘﯽ و ﺑﻪ ﺗﻮرات ﮐﻪ ﻧﺰد ﻣﺎﺳﺖ‪ ،‬اﯾﻤﺎن داری و ﮔﻮاھﯽ ﻣﯽدھﯽ ﮐﻪ ﺗﻮرات از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪا‬ ‫و ﺣﻖ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺑﻠﻪ وﻟﯽ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﺗﺤﺮﯾﻒ آن ﭘﺮداﺧﺘﻪاﯾﺪ و ﺑﻪ اﻧﮑﺎر‬ ‫اﻣﻮری ﭘﺮداﺧﺘﯿﺪ ﮐﻪ از ﺷﻤﺎ ﺑﺮ آن اﻣﻮر ﻋﮫﺪ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد و آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﺑﻪ آن ﻓﺮﻣﺎن‬ ‫داده ﺷﺪه ﺑﻮدﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻣﺮدم ﺑﯿﺎن ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬ﭘﻨﮫﺎن ﮐﺮدﯾﺪ؛ ﭘﺲ ﻣﻦ از ﺑﺪﻋﺖ ﮔﺬاری ﺷﻤﺎ‬ ‫ﺑﯿﺰارم‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﭘﺲ ﻣﺎ ﺑﻪ آن ﭼﯿﺰی ﺗﻤﺴﮏ ﻣﯽﺟﻮﯾﯿﻢ ﮐﻪ در اﺧﺘﯿﺎر دارﯾﻢ؛ ﭘﺲ ﻣﺎ ﺑﺮ‬ ‫ھﺪاﯾﺖ و ﺣﻖ ھﺴﺘﯿﻢ و ﺑﻪ ﺗﻮ اﯾﻤﺎن ﻧﻤﯽآورﯾﻢ و از ﺗﻮ ﭘﯿﺮوی ﻧﻤﯽﮐﻨﯿﻢ ‪ ١‬آن ﮔﺎه ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫در ﻣﻮرد آﻧﮫﺎ اﯾﻦ آﯾﻪ را ﻧﺎزل ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬ ‫ُ‬ ‫َ ۡ ُ ۡ َ َ ٰ َ ۡ َ َّ ُ ُ ْ َّ ۡ َ ٰ َ َ ۡ‬ ‫َ ََٓ َ‬ ‫ُ ۡ َ ٰٓ َ ۡ َ ۡ َ‬ ‫ٰ‬ ‫ٰ‬ ‫وا‬ ‫يم‬ ‫ق‬ ‫ت‬ ‫�‬ ‫ح‬ ‫ء‬ ‫�‬ ‫ب‬ ‫ِ�‬ ‫نزل‬ ‫أ‬ ‫ا‬ ‫م‬ ‫و‬ ‫يل‬ ‫�‬ ‫�‬ ‫ٱ‬ ‫و‬ ‫ة‬ ‫ٮ‬ ‫ر‬ ‫و‬ ‫�‬ ‫ٱ‬ ‫�‬ ‫م‬ ‫ت‬ ‫س‬ ‫ل‬ ‫ِ‬ ‫ٍ‬ ‫ِ ِ‬ ‫﴿قل �أهل ٱلك ِ‬ ‫ِ‬ ‫ُ‬ ‫ّ َ َۡ ٗ ُۡ‬ ‫َ ۡ ُ ّ َّ ّ ُ ۡ َ َ َ َ َّ َ ٗ ّ ۡ ُ َّ ٓ َ َ َ‬ ‫نزل إ ِ ۡ�ك مِن َّر�ِك ُطغ�ٰنا َو�ف ٗر�ۖ‬ ‫إِ��م مِن ر�ِ�مۗ ول ِ‬ ‫��دن كثِ�� مِنهم ما أ ِ‬ ‫ََ َۡ َ ََ َۡ ۡ ۡ َ‬ ‫�ٰفِر َ‬ ‫�ن‪] ﴾٦٨‬اﻟﻤﺎﺋﺪة‪.[۶۸ :‬‬ ‫ف� تأس � ٱلقو ِم ٱل‬ ‫ِ‬ ‫»)ای ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺧﺪا!( ﺑﮕﻮ‪ :‬اھﻞ ﮐﺘﺎب ﺷﻤﺎ ﺑﺮ ھﯿﭻ ﻧﺨﻮاھﯿﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﮕﺮ آﻧﮑﻪ ﺗﻮرات و‬ ‫اﻧﺠﯿﻞ و آﻧﭽﻪ از ﺳﻮی ﭘﺮوردﮔﺎرﺗﺎن ﺑﺮاﯾﺘﺎن ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ ﺑﺮ ﭘﺎدارﯾﺪ‪ ،‬وﻟﯽ آﻧﭽﻪ ﺑﺮ ﺗﻮ‬ ‫ازﺳﻮی ﭘﺮوردﮔﺎرت ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮ ﻋﺼﯿﺎن و ﻃﻐﯿﺎن وﮐﻔﺮ و ﻇﻠﻢ ﺑﺴﯿﺎری از آﻧﺎن‬

‫ﻣﯽاﻓﺰاﯾﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺑﺮ ﮔﺮوه ﮐﺎﻓﺮان ﻏﻤﮕﯿﻦ ﻣﺒﺎش«‪.‬‬ ‫‪ -۴‬ﺗﻔﺮﻗﻪ‬ ‫ﯾﮫﻮدﯾﺎن دارای اﻓﮑﺎر ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ھﺴﺘﻨﺪ و در اﺣﮑﺎم ﺑﺎ ھﻢ اﺧﺘﻼف دارﻧﺪ‪ .‬آﻧﮫﺎ را ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫ً‬ ‫ﻣﯽﭘﻨﺪاری در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﮐﺎﻣﻼ ﺑﻪ دور از ھﻢ و ﻣﺘﻔﺮقاﻧﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰوﺟﻞ آﻧﮫﺎ را‬ ‫ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻮﺻﯿﻒ ﮐﺮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫ٓ‬ ‫َ َ ُ ُ َ ُ ُ ََُۡ ۡ َ ‪ٞ‬‬ ‫َ َُ ُ َ ُ ۡ َ ً‬ ‫ُ ٗ ُّ َ َّ َ ۡ‬ ‫ِيد‬ ‫﴿� ي�ٰتِلون�م �ِيعا إِ� ِ� قرى �صن ٍة أو مِن ورا ِء جد�ۚر ِۢ بأسهم بينهم شد ۚ‬ ‫َ ۡ َ ُ ُ ۡ َ ٗ َ ُ ُ ُ ُ ۡ َ َّ ٰ َ َ َ َّ ُ ۡ َ ‪َ ُ ۡ َ َّ ٞ‬‬ ‫�سبهم �ِيعا وقلو�هم ش‬ ‫� � �ٰل ِك بِ��هم ق ۡوم � �عقِلون‪] ﴾١٤‬اﻟﺤﺸﺮ‪.[۱۴ :‬‬ ‫»ﯾﮫﻮدﯾﺎن ھﺮﮔﺰ ﺑﺎ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت دﺳﺘﻪ ﺟﻤﻌﯽ ﺟﺰ در ﭘﺲ دژھﺎی ﻣﺤﮑﻢ و ﯾﺎ از ﭘﺸﺖ‬ ‫‪ -١‬ﺳﯿﺮه اﺑﻦ ھﺸﺎم‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪ – ۵۶۷‬ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻃﺒﺮی‪ ،‬ج ‪ ،۶‬ص ‪ ۲۰۰‬و رﺟﺎل اﺳﻨﺎده ﻣﻮﺛﻘﻮن‪.‬‬

‫‪٧٣٢‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫دﯾﻮارھﺎ ﻧﻤﯽﺟﻨﮕﻨﺪ‪ .‬ﻋﺪاوت و دﺷﻤﻨﯽ در ﻣﯿﺎن ﺧﻮدﺷﺎن ﺷﺪت دارد‪ .‬ﺗﻮ اﯾﺸﺎن را‬ ‫ﻣﺘﺤﺪ ﻣﯽﺑﯿﻨﯽ‪ ،‬وﻟﯽ ﭘﺮاﮐﻨﺪه دل ﺑﻮده و ھﻤﺎھﻨﮓ ﻧﻤﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺪان ﺧﺎﻃﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ‬

‫ﻣﺮدﻣﺎن ﺑﯽﺷﻌﻮر و ﻧﺎآ ﮔﺎھﯽ ھﺴﺘﻨﺪ«‪.‬‬ ‫‪ -۵‬رﺷﻮهﺧﻮاری‬ ‫ﯾﮑﯽ دﯾﮕﺮ از ﻧﺸﺎﻧﻪھﺎ و ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت ﯾﮫﻮدﯾﺎن در آﺛﺎر و ﺑﻘﺎﯾﺎی ﺟﻮاﻣﻌﺸﺎن اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫آﻧﮫﺎ ھﻤﻮاره ﺑﺮای ﻣﺤﻘﻖ ﮐﺮدن ھﺪف ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺧﻮد ﺑﻪ راھﮫﺎ و وﺳﯿﻠﻪھﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ‬ ‫ﺗﻤﺴﮏ ﻣﯽﺟﺴﺘﻨﺪ ﮔﺮﭼﻪ ﺑﺎ ﺷﺮﯾﻌﺖ آﻧﺎن ﻣﺘﻀﺎد ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬رﺷﻮه ﮔﯿﺮی و‬ ‫ﺧﻮردن ﻣﺎل ﺣﺮام؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َّ ُ َ ۡ َ‬ ‫َُٓ َ َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ ۡ‬ ‫َ َّ ٰ ُ َ‬ ‫ُ‬ ‫ون ل ُّ ۡ‬ ‫وك فٱ ۡح�م بَ ۡي َن ُه ۡم أ ۡو أع ِرض‬ ‫ت فإِن جاء‬ ‫ِب أ�ل‬ ‫ِلسح �ِ‬ ‫﴿س� ٰعون ل ِلكذ ِ‬ ‫ۡ َ َ ۡ َ َ‬ ‫ُ ۡ ۡ َ ۡ ُ ۡ َ َ َ ُ ُّ َ َ ۡ ٗ‬ ‫ُ‬ ‫َۡ‬ ‫ت فٱ ۡح�م بَ ۡي َن ُهم‬ ‫وك ش�ٔاۖ �ن حكم‬ ‫�ن ُه ۡمۖ �ن �ع ِرض �نهم فلن ي�‬ ‫ۡ‬ ‫َّ َّ َ ُ ُّ ۡ ۡ‬ ‫س َ‬ ‫ب ِٱلقِ ۡس ِ �‬ ‫ط إِن ٱ‬ ‫ط�‪] ﴾٤٢‬اﻟﻤﺎﺋﺪة‪.[۴۲ :‬‬ ‫� �ِب ٱل ُمق ِ ِ‬ ‫»آﻧﺎن ﺑﺴﯽ دروغ را ﻣﯽﺷﻨﻮﻧﺪ و ﻣﯽﭘﺬﯾﺮﻧﺪ و ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺎل ﺣﺮام را ﻣﯽﺧﻮرﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ اﯾﺸﺎن‬ ‫ﻧﺰد ﺗﻮ آﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬در ﻣﯿﺎﻧﺸﺎن داوری ﮐﻦ و ﯾﺎ از اﯾﺸﺎن روی ﺑﮕﺮدان و اﮔﺮ از آﻧﺎن روی‬ ‫ﺑﮕﺮداﻧﯽ‪ ،‬ھﯿﭻ زﯾﺎﻧﯽ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﺗﻮ ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ اﮔﺮ در ﻣﯿﺎﻧﺸﺎن داوری ﮐﺮدی‪،‬‬

‫دادﮔﺮاﻧﻪ داوری ﮐﻦ؛ ﭼﺮاﮐﻪ ﺑﯽﮔﻤﺎن ﺧﺪاوﻧﺪ دادﮔﺮان را دوﺳﺖ ﻣﯽدارد«‪.‬‬ ‫‪ -۶‬ﻧﻔﺎق‬ ‫ﺑﺎ ﺗﺸﮑﯿﻞ دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ در ﻣﺪﯾﻨﻪ و ﻗﺪرت و ﻧﯿﺮو ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﻓﺰوﻧﯽ ﻋﺰت و‬ ‫ﺷﻮﮐﺖ آﻧﺎن‪ ،‬ﻧﻘﺎب ﻧﻔﺎق ﺧﻮد را ﭘﻨﮫﺎن ﮐﺮدﻧﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬

‫ْ َ ُ ْ‬ ‫َ‬ ‫َ ُ ْ َّ‬ ‫َ ََ ْ َ َ‬ ‫ُ َّ َ ۡ‬ ‫�ذا لَ ُقوا ْ ٱ َّ� َ‬ ‫ِين َء َام ُنوا قال ٓوا َء َام َّنا �ذا خل ۡوا إ ِ ٰ� ش َ�ٰ ِطين ِ ِه ۡم قال ٓوا إِنا َم َع� ۡم إِ� َما � ُن‬ ‫﴿‬ ‫َّ ُ َ ۡ َ ۡ ُ ۡ َ ُّ ُ ۡ ُ ۡ َ ۡ َ ۡ ُ َ‬ ‫ُ ۡ َۡ َ‬ ‫مسته ِز ُءون‪ ١٤‬ٱ� �سته ِزئ ب ِ ِهم َو� ُمدهم ِ� طغ�ٰن ِ ِهم �ع َمهون‪] ﴾١٥‬اﻟﺒﻘﺮة‪.[۱۵-۱۴ :‬‬ ‫»وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن ﺑﺎ ﻣﺆﻣﻨﺎن روﺑﺮو ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﻣﺎ ھﻢ اﯾﻤﺎن آوردهاﯾﻢ و‬ ‫ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ رؤﺳﺎی ﺷﯿﻄﺎن ﺻﻔﺖ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺧﻠﻮت ﻣﯽﻧﺸﯿﻨﺪ‪ ،‬ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﻣﺎ ﺑﺎ ﺷﻤﺎﺋﯿﻢ‬ ‫و ﻣﺆﻣﻨﺎن را ﻣﺴﺨﺮه ﻣﯽﻧﻤﺎﺋﯿﻢ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬اﯾﺸﺎن را ﻣﺴﺨﺮه ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و آﻧﺎن را رھﺎ ﺳﺎﺧﺘﻪ‬

‫ﺗﺎ ﮐﻮرﮐﻮراﻧﻪ ﺑﻪ ﺳﺮﮐﺸﯽ ﺧﻮﯾﺶ اداﻣﻪ دھﻨﺪ«‪.‬‬ ‫‪ -۷‬ﻣﺪاھﻨﺖ و ﺳﺎزﺷﮑﺎری‬ ‫ﯾﮑﯽ دﯾﮕﺮ از ﺻﻔﺎت ﯾﮫﻮدﯾﺎن اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ درﺻﺪد رﺳﯿﺪن ﺑﻪ اھﺪاف اﻗﺘﺼﺎدی و ﻣﺎﻟﯽ‬ ‫ﺧﻮﯾﺶ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﺎ ﻣﻨﮑﺮی روﺑﺮو ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻋﻤﻞ آﻧﺎن ھﯿﭻ ﮔﻮﻧﻪ اﺛﺮ ﺳﻮﺋﯽ در‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٧٣٣‬‬

‫وﺟﻮد آﻧﺎن ﻧﻤﯽﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ آﻧﺎن را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﯾﻦ ﻋﻤﻞ‪ ،‬ﻧﻔﺮﯾﻦ ﻧﻤﻮده و ﻓﺮﻣﻮده‬ ‫اﺳﺖ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫ُ‬ ‫َ َ َ ُ ْ ۢ َ ٓ ۡ َ ٰٓ َ‬ ‫َ َ‬ ‫� ل َِسان َد ُاوۥ َد َوع َ‬ ‫ِيل َ ٰ‬ ‫ِي� ٱبۡ ِن َم ۡر َ� َ ۚم �ٰل ِك‬ ‫﴿لعِ َن ٱ�ِين �فروا ِمن ب ِ� إِس�ء‬ ‫ِ‬ ‫َ ُ ْ َ َ َ َ َ ۡ َ َ ُّ َ َ َ ُ ُ َ ۡ َ َ َ ُ ْ‬ ‫َ ْ َ ُ ْ‬ ‫َ‬ ‫ب ِ َما ع َصوا َّو�نوا َ� ۡع َت ُدون‪� ٧٨‬نوا � يتناهون عن منك ٖر �علوهۚ �ِئس ما �نوا‬ ‫َۡ َُ َ‬ ‫�فعلون‪] ﴾٧٩‬اﻟﻤﺎﺋﺪة‪.[۷۹-۷۸ :‬‬ ‫»ﺑﻨﯽ اﺳﺮاﺋﯿﻞ ﺑﺮ زﺑﺎن داود و ﻋﯿﺴﯽ ﭘﺴﺮ ﻣﺮﯾﻢ ﻟﻌﻦ و ﻧﻔﺮﯾﻦ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺪان ﺧﺎﻃﺮ‬ ‫ﺑﻮد ﮐﻪ آﻧﺎن ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺳﺮﮐﺸﯽ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و از ﺣﺪ ﻣﯽﮔﺬﺷﺘﻨﺪ و آﻧﺎن از اﻋﻤﺎل زﺷﺘﯽ ﮐﻪ‬ ‫اﻧﺠﺎم ﻣﯽدادﻧﺪ‪ ،‬دﺳﺖ ﻧﻤﯽﮐﺸﯿﺪﻧﺪ و ھﻤﺪﯾﮕﺮ را از زﺷﺖﮐﺎرﯾﮫﺎ ﻧﮫﯽ ﻧﻤﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﭘﻨﺪ‬

‫ﻧﻤﯽدادﻧﺪ و ﭼﻪ ﮐﺎر ﺑﺪی ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ«‪.‬‬ ‫‪ -۸‬اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻨﻤﻮدن از ﻋﻠﻢ و داﻧﺶ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ در ﻗﺮآن ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﮐﻪ ﯾﮫﻮدﯾﺎن از ﻋﻠﻢ و داﻧﺶ ﺧﻮﯾﺶ ﺑﮫﺮه ﻧﮕﺮﻓﺘﻨﺪ و‬ ‫ھﺪاﯾﺖ ﻧﺸﺪﻧﺪ اﺷﺎره ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺗﺼﻮﯾﺮی دﻗﯿﻖ از اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻨﻤﻮدن آﻧﺎن از ﻋﻠﻢ‪ ،‬اراﺋﻪ‬ ‫ﻣﯽدھﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪.١ :‬‬ ‫َ َ ُ َّ َ ُ ّ ُ ْ‬ ‫ۡ َ َۡ ُ َۡ َ َ ۡ‬ ‫َُ‬ ‫َ ُ َ َۡ ُ َ َ َ‬ ‫ار ۢ ۚ� بِئ َس َمثل‬ ‫ِين �ِلوا ٱ َّ� ۡو َرٮٰة � َّم ل ۡم � ِملوها ك َمث ِل ٱ� ِمارِ � ِمل أسف‬ ‫﴿مثل ٱ�‬ ‫ۡ َ َ َّ‬ ‫َّ‬ ‫ۡ َ ۡ ِ َّ َ َ َّ ْ َ‬ ‫َ‬ ‫َّ ُ َ َ ۡ‬ ‫ٱلقوم ٱ�‬ ‫ت ٱ�ِۚ َوٱ� � �هدِي ٱلق ۡوم ٱل�ٰل ِ ِم�‪] ﴾٥‬اﻟﺠﻤﻌﺔ‪.[۵ :‬‬ ‫ِين كذبُوا �� ٰ ِ‬ ‫»داﺳﺘﺎن آﻧﺎن ﮐﻪ ﺣﮑﻢ ﺗﻮرات ﺑﺮ آﻧﺎن ﺗﮑﻠﯿﻒ ﺷﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ رﻋﺎﯾﺘﺶ ﻧﮑﺮدﻧﺪ‪،‬‬ ‫ﻣﺎﻧﻨﺪ داﺳﺘﺎن دراز ﮔﻮﺷﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺘﺎبھﺎﯾﯽ ﺑﺮ دوش ﮐﺸﯿﺪ‪ .‬ﭼﻪ ﺑﺪ اﺳﺖ داﺳﺘﺎن‬

‫ﮔﺮوھﯽ ﮐﻪ آﯾﺎت ﺧﺪا را دروغ اﻧﮕﺎﺷﺘﻨﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﮔﺮوه ﺳﺘﻤﮑﺎران را ھﺪاﯾﺖ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ«‪.‬‬ ‫‪ -۹‬ﺗﻨﻔﺮ و ﺣﺴﺎدت‬ ‫ﯾﮑﯽ دﯾﮕﺮ از ﺻﻔﺎت ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﮐﻪ در اﻋﻤﺎق وﺟﻮدﺷﺎن‪ ،‬رﯾﺸﻪ دواﻧﯿﺪه اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﻮﻓﻘﯿﺖھﺎﯾﯽ ﮐﻪ دﯾﮕﺮان در زﻧﺪﮔﯽ ﺑﻪ آن دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺴﺎدت ﻣﯽورزﻧﺪ و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻏﯿﺮ‬ ‫ﯾﮫﻮدﯾﺎن از ھﺮ ﺟﺎ ﮐﻪ ﺑﺎﺷﺪ در دل ﮐﯿﻨﻪ دارﻧﺪ؛ ﺑﻪ وﯾﮋه اﮔﺮ آن ﺷﺨﺺ ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫ارﺗﺒﺎﻃﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در ﻗﻀﯿﮥ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻗﺒﻠﻪ و ﺗﺤﺮﯾﻢ ﺷﺮاب ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬از اﺑﻦ‬ ‫ﻣﺴﻌﻮد رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ وﻗﺘﯽ ﺣﮑﻢ ﺗﺤﺮﯾﻢ ﺷﺮاب ﻧﺎزل ﺷﺪ‪ ،‬ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻣﮕﺮ ﺑﺮادران‬ ‫ﺷﻤﺎ ﮐﻪ ﻣﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﺷﺮاب ﻧﻤﯽﻧﻮﺷﯿﺪﻧﺪ؛ ﭘﺲ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬اﯾﻦ آﯾﻪ را ﻧﺎزل ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬ ‫‪ -١‬اﻟﯿﮫﻮد ﻓﯽ اﻟﺴﻨﺔ اﻟﻤﻄﮫﺮة‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۴۸۲ – ۴۶۳‬‬

‫‪٧٣٤‬‬

‫َۡ‬

‫َ َ َّ‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫َُ ْ َ ُ ْ‬

‫َّ‬

‫َ‬

‫َُ ‪ٞ‬‬

‫َ‬

‫ْ‬

‫ت جناح � َ‬ ‫﴿لي َس � ٱ� َ‬ ‫ِيما ط ِع ُم ٓوا﴾ ]اﻟﻤﺎﺋﺪة‪.[۹۳ :‬‬ ‫ِين َءامنوا َوع ِملوا ٱل�ٰل ِ�ٰ ِ‬

‫»ﺑﺮ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن آوردهاﻧﺪ و ﮐﺎرھﺎی ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﻧﺠﺎم دادهاﻧﺪ‪ ،‬ﮔﻨﺎھﯽ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ آﻧﭽﻪ‬ ‫ﻧﻮﺷﯿﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺘﻮﺟﻪ آﻧﺎن ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﭙﺮھﯿﺰﻧﺪ و اﯾﻤﺎن ﺑﯿﺎورﻧﺪ و ﮐﺎرھﺎی ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﻧﺠﺎم‬ ‫دھﻨﺪ و ﺑﻌﺪ از آن ھﻢ از ﻣﺤﺮﻣﺎت ﺑﭙﺮھﯿﺰﻧﺪ و اﯾﻤﺎن داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺑﭙﺮھﯿﺰﻧﺪ و‬

‫ھﻤﮥ ﮐﺎرھﺎی ﺧﻮد را ﻧﯿﮑﻮ ﮐﻨﻨﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﯿﮑﻮﮐﺎران را دوﺳﺖ ﻣﯽدارد«‪.‬‬ ‫‪ -۱۰‬ﺣﺴﺎدت‬ ‫ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ رﺳﺎﻟﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ او ﻣﺤﻮل ﮔﺮدﯾﺪه ﺑﻮد‪،‬‬ ‫ﺣﺴﺎدت ﻣﯽورزﯾﺪﻧﺪ؛ زﯾﺮا آﻧﮫﺎ ﮔﻤﺎن ﻣﯽﺑﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮی ﮐﻪ ﻣﺒﻌﻮث ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ‪ ،‬از آﻧﮫﺎ‬ ‫ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ اﯾﺸﺎن ﭘﯿﺮاﻣﻮن او ﺟﻤﻊ ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ او ﺑﺎ دﺷﻤﻨﺎن ﺧﻮد ﺑﻪ ﺟﻨﮓ و‬ ‫ﻧﺒﺮد ﺧﻮاھﻨﺪ ﭘﺮداﺧﺖ‪.‬‬ ‫از اﯾﻦ رو ﺑﺎ ﺑﻌﺜﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺮ آﺷﻔﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ و ﻋﻘﻞ ﺧﻮد را از دﺳﺖ دادﻧﺪ و در‬ ‫ﻣﻘﺎﺑﻠﺶ اﯾﺴﺘﺎدﻧﺪ و ﺑﺎ او ﺑﻪ دﺷﻤﻨﯽ و ﮐﯿﻨﻪ و ﻋﺪاوت ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻨﺪ و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﯾﺎران وی‬ ‫ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ آﻧﮫﺎ ﻧﻌﻤﺖ اﯾﻤﺎن و ھﺪاﯾﺖ ﺑﺨﺸﯿﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺣﺴﺪ ﻣﯽورزﯾﺪﻧﺪ ‪١‬؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل در اﯾﻦ ﺑﺎره ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َّۡ‬ ‫َّ‬ ‫� َّ‬ ‫اس ٱ ۡ َ‬ ‫اس‪ ٥‬م َ‬ ‫اس‪ ٤‬ٱ�ِي يُ َو ۡسو ُس � ُص ُدور ٱ�َّ‬ ‫َ ّ‬ ‫� ٱل ۡ َو ۡس َ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ٱ‬ ‫ِن‬ ‫ن‬ ‫و‬ ‫�نةِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫﴿مِن ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َوٱ�َّ ِ‬ ‫اس‪] ﴾٦‬اﻟﻨﺎس‪.[۶-۴ :‬‬ ‫»از ﺷﺮ وﺳﻮﺳﻪﮔﺮی ﮐﻪ واﭘﺲ ﻣﯽرود‪ .‬وﺳﻮﺳﻪﮔﺮی اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺳﯿﻨﻪھﺎی ﻣﺮدم ﺑﻪ‬

‫وﺳﻮﺳﻪ ﻣﯽﭘﺮدازد از ﺟﻨﮫﺎ و اﻧﺴﺎﻧﮫﺎ«‪.‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ٗ‬ ‫َ َّ َ ‪َ ۡ ۡ َ ۡ ّ ٞ‬‬ ‫ُّ َ ُ‬ ‫َٰ ُ‬ ‫ِ� ۡم ُك َّف ً‬ ‫ٰ‬ ‫ب ل ۡو يَ ُردون�م ّ ِم ۢن َ� ۡع ِد إِي�ن‬ ‫ارا َح َسدا ّم ِۡن‬ ‫ِ�‬ ‫﴿ود كثِ� مِن أهل ٱلك‬ ‫ّ َ ِ ۡ َ َ َ ِ َّ َ َ ُ ۡ ُّ َ ۡ ُ ْ ۡ َ ُ ْ َ َّ َ ۡ‬ ‫َّ ُ َۡ‬ ‫َ ُ‬ ‫سهم ِم ۢن �ع ِد ما تب� له ُم ٱ َ‬ ‫� يأ ِ َ‬ ‫�ق ۖفٱ�فوا َوٱصفحوا ح ٰ‬ ‫� ٱ� بِأم ِره ِۗ ٓۦ‬ ‫عِن ِد أنف ِِ‬ ‫َّ َّ َ َ َ ٰ ُ ّ‬ ‫� َ ۡ َ ‪ٞ‬‬ ‫إِن ٱ�‬ ‫�ءٖ قدِير‪] ﴾١٠٩‬اﻟﺒﻘﺮة‪.[۱۰۹ :‬‬ ‫� ِ‬ ‫»ﺑﺴﯿﺎری از اھﻞ ﮐﺘﺎب از روی رﺷﮏ و ﺣﺴﺪ ﮐﻪ در وﺟﻮدﺷﺎن رﯾﺸﻪ دواﻧﺪه اﺳﺖ‪ ،‬آرزو‬ ‫دارﻧﺪ اﮔﺮ ﺑﺸﻮد ﺷﻤﺎ را ﺑﻌﺪ از ﭘﺬﯾﺮش اﯾﻤﺎن ﺑﺎز ﮔﺮداﻧﻨﺪ ﺑﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺣﻘﺎﻧﯿﺖ ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﮐﺎﻣﻼ‬ ‫روﺷﻦ ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ؛ ﭘﺲ ﮔﺬﺷﺖ ﻧﻤﺎﺋﯿﺪ و ﭼﺸﻢﭘﻮﺷﯽ ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎ ﺧﺪا ﻓﺮﻣﺎن دھﺪ‪ .‬ﺑﯽﮔﻤﺎن‬

‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ ھﺮ ﭼﯿﺰی ﺗﻮاﻧﺎ اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫‪ -١‬اﻟﺼﺮاع ﻣﻊ اﻟﯿﮫﻮد‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۷۰‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٧٣٥‬‬

‫‪ -۱۱‬ﻏﺮور و ﺗﮑﺒﺮ‬ ‫ﯾﮫﻮدﯾﺎن از دﯾﺮﺑﺎز ھﻤﻮاره ﺑﻪ ﻏﺮور و ﺗﮑﺒﺮ و ﺧﻮد ﺑﺰرگﺑﯿﻨﯽ ﻣﺘﺼﻒ ھﺴﺘﻨﺪ‪ .‬آﻧﮫﺎ ﺑﻪ‬ ‫ﻧﻈﺮ ﺧﻮد از دﯾﮕﺮ ﻣﺮدﻣﺎن ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪﺗﺮ و ﺑﮫﺘﺮ ھﺴﺘﻨﺪ و ﮔﻤﺎن ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ ﮐﻪ آﻧﮫﺎ ﻧﺴﻞ‬ ‫ﺑﺮﮔﺰﯾﺪۀ ﺧﺪا ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﺎورﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﮫﺸﺖ از آن ﯾﮫﻮدﯾﮫﺎ اﺳﺖ و راه ﯾﮫﻮد راه‬ ‫ھﺪاﯾﺖ اﺳﺖ و ﺟﺰ آن‪ ،‬راھﮫﺎی دﯾﮕﺮ‪ ،‬راه ﮔﻤﺮاھﯽ ھﺴﺘﻨﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰوﺟﻞ در‬ ‫ﮐﺘﺎب ﺧﻮد اﯾﻦ ﺧﺼﻠﺖ ﻣﺬﻣﻮم و زﺷﺖ را ﺑﯿﺎن ﻧﻤﻮده ‪ ١‬و ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫َ َ ُ ْ َ َ ۡ ُ َ ۡ َ َّ َ َّ َ َ َ ُ ً َ ۡ َ َ ٰ َ ٰ ۡ َ َ َ ُّ ُ ۡ ُ ۡ َ ُ ْ‬ ‫﴿وقالوا لن يدخل ٱ�نة إِ� من �ن هودا أو ن�رىۗ ت ِلك أما�ِيهمۗ قل هاتوا‬ ‫ُ ُۡ َ‬ ‫َ‬ ‫ُ َ َ ُ ۡ‬ ‫ب ۡر�ٰن�م إِن كنتم � ٰ ِد�ِ�‪] ﴾١١١‬اﻟﺒﻘﺮة‪.[۱۱۱ :‬‬ ‫»و ﮔﻮﯾﻨﺪ ﺟﺰ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﯾﮫﻮدی ﯾﺎ ﻧﺼﺮاﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ھﺮﮔﺰ ﺑﻪ ﺑﮫﺸﺖ در ﻧﻤﯽآﯾﺪ و اﯾﻦ آرزو و‬

‫دﻟﺨﻮﺷﯽ اﯾﺸﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺑﮕﻮ‪ :‬اﮔﺮ راﺳﺖ ﻣﯽﮔﻮﯾﯿﺪ‪ ،‬دﻟﯿﻞ ﺧﻮﯾﺶ را ﺑﯿﺎورﯾﺪ«‪.‬‬ ‫رﻓﺘﺎر ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻣﺘﮑﺒﺮاﻧﻪ و ﻣﻐﺮوراﻧﻪ ﺑﻮد و آن را ﺑﻪ ﺻﻮرتھﺎی‬ ‫ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ اﺑﺮاز ﻣﯽداﺷﺘﻨﺪ ‪٢‬؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺗﻨﯽ ﭼﻨﺪ از ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﺑﻪ ﻧﺎمھﺎی‪:‬‬ ‫ﻧﻌﻤﺎن اﺿﺎء؛ ﺑﺤﺮی ﺑﻦ ﻋﻤﺮو و ﺷﺎس ﺑﻦ ﻋﺪی ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج آﻣﺪﻧﺪ و ﺑﺎ او ﺳﺨﻦ‬ ‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ .‬رﺳﻮل ﺧﺪا آﻧﺎن را ﺑﻪ ﺳﻮی ﺧﺪا ﻓﺮاﺧﻮاﻧﺪ و از ﻋﺬاب ﺑﯿﻤﺸﺎن داد‪ ،‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ای‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ! ﺗﻮ ﻣﺎ را از ﭼﻪ ﻣﯽﺗﺮﺳﺎﻧﯽ؟ ﻣﺎ ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﺪا و دوﺳﺘﺎن او ھﺴﺘﯿﻢ ‪ ٣‬آن ﮔﺎه ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫در ﻣﻮرد آﻧﮫﺎ اﯾﻦ آﯾﻪ را ﻧﺎزل ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫ۡ َ ُ ُ َ َّ َ ٰ َ ٰ َ ۡ ُ ۡ َ ٰٓ ُ ْ َّ َ َّ ٰٓ ُ ُ ۡ َ‬ ‫ّ ُ‬ ‫ِ�ؤهُ ۚۥ قل فل َِم ُ� َعذِبُ�م‬ ‫ت ٱ�هود وٱ��رى �ن �ب�ؤا ٱ�ِ وأح‬ ‫﴿ َوقال ِ‬ ‫ُُ ُ‬ ‫َ ٓ َّ ۡ ُ‬ ‫�م بَ ۡل أَ ُ‬ ‫� ّم َِّم ۡن َخلَ َق َ� ۡغفِ ُر ل َِمن � َ َشا ٓ ُء َو ُ� َع ّذ ُ‬ ‫نتم � َ َ ‪ٞ‬‬ ‫ِب َمن �َشا ُء ۚ َو ِ�ِ ُملك‬ ‫ۚ‬ ‫بِذنو� ِ �‬ ‫َۡ‬ ‫ٱ َّ َ َ‬ ‫��هِ ٱل ۡ َم ِ ُ‬ ‫�ض َو َما بَ ۡي َن ُه َماۖ َ ۡ‬ ‫ت َوٱ� ِ‬ ‫ص�‪] ﴾١٨‬اﻟﻤﺎﺋﺪة‪.[۱۸ :‬‬ ‫لس�ٰ� ٰ ِ‬

‫»ﯾﮫﻮدﯾﺎن وﻧﺼﺮاﻧﯿﮫﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﻣﺎ ﭘﺴﺮان و ﻋﺰﯾﺰان ﺧﺪاﺋﯿﻢ‪ .‬ﺑﮕﻮ ﭘﺲ ﭼﺮا ﺷﻤﺎ را در‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ ﮔﻨﺎھﺎﻧﺘﺎن ﻋﺬاب ﻣﯽدھﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺷﻤﺎ اﻧﺴﺎنھﺎﯾﯽ ھﻤﭽﻮن ﺳﺎﺋﺮ اﻧﺴﺎنھﺎ ھﺴﺘﯿﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﺧﺪا‪ ،‬آﻧﺎن را آﻓﺮﯾﺪه اﺳﺖ و ﺧﺪاوﻧﺪ ھﺮ ﮐﻪ را ﺑﺨﻮاھﺪ ﻋﺬاب ﻣﯽدھﺪ و ﺳﻠﻄﻨﺖ آﺳﻤﺎﻧﮫﺎ‬ ‫و زﻣﯿﻦ و آﻧﭽﻪ ﻣﯿﺎن آن دو اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺧﺪا اﺳﺖ و ﺑﺮﮔﺸﺖ )ھﻤﻪ( ﺑﻪ ﺳﻮی او‬

‫اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫‪ -١‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۷۱‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﯿﮫﻮد ﻓﻲ اﻟﺴﻨﺔ اﻟﻤﻄﮫﺮة‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۴۹۷ – ۴۹۵‬‬ ‫‪ -٣‬ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻃﺒﺮی‪ ،‬ج ‪ ،۶‬ص ‪.۱۰۵‬‬

‫‪٧٣٦‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫‪ -۱۲‬ﺑﺨﻞ ورزﯾﺪن‬ ‫ﯾﮑﯽ از ﺻﻔﺎت ﺑﺎرز ﯾﮫﻮدﯾﺎن‪ ،‬ﺑﺨﻞ ورزﯾﺪن و اﻧﻔﺎق ﻧﮑﺮدن اﺳﺖ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ آﻧﮫﺎ ﻧﺰد‬ ‫ﻣﺮداﻧﯽ از اﻧﺼﺎر آﻣﺪﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬اﻣﻮاﻟﺘﺎن را در راه ﺧﺪا ﺧﺮج ﻧﮑﻨﯿﺪ؛ ﭼﺮاﮐﻪ ﻣﺎ ﻣﯽﺗﺮﺳﯿﻢ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺎ از دﺳﺖ دادن اﻣﻮاﻟﺘﺎن ﻓﻘﯿﺮ ﺷﻮﯾﺪ و در اﻧﻔﺎق‪ ،‬ﺷﺘﺎب ﻧﮑﻨﯿﺪ؛ ﭼﺮاﮐﻪ ﺷﻤﺎ‬ ‫ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﯿﺪ در آﯾﻨﺪه ﭼﻪ اﺗﻔﺎق ﺧﻮاھﺪ اﻓﺘﺎد ‪ .١‬آن ﮔﺎه ﺧﺪاوﻧﺪ در ﻣﻮرد آﻧﮫﺎ اﯾﻦ آﯾﻪ را‬ ‫ﻧﺎزل ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬ ‫ۡ‬ ‫َّ َ َ ۡ َ ُ َ َ َ ُ ُ َ َّ َ ۡ ُ ۡ َ َ ۡ ُ ُ َ‬ ‫َ ۡ‬ ‫ون َما ٓ َءاتَٮ ٰ ُه ُم ٱ َّ ُ‬ ‫� مِن فضلِهِۗۦ‬ ‫﴿ٱ�ِين �بخلون و�أمرون ٱ�اس ب ِٱ�خ ِل و��تم‬ ‫ََ ۡ َۡ َ ۡ َٰ َ َ َ‬ ‫ٗ‬ ‫ُّ‬ ‫ٗ‬ ‫وأ�تدنا ل ِل�فِ ِر�ن عذابا م ِهينا‪] ﴾٣٧‬اﻟﻨﺴﺎء‪.[۳۷ :‬‬ ‫»آﻧﺎن ﮐﺴﺎﻧﯿﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﻮد ﺑﺨﻞ ﻣﯽورزﻧﺪ و ﻣﺮدﻣﺎن را ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺑﺨﻞ ورزﯾﺪن ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ و‬ ‫ﻧﻌﻤﺘﯽ را ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺪﯾﺸﺎن داده اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﻨﮫﺎن ﻣﯽدارﻧﺪ و ﻣﺎ ﺑﺮای ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﮐﻔﺮان‬

‫ﻧﻌﻤﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻋﺬاب ﺧﻮارﮐﻨﻨﺪهای آﻣﺎده ﮐﺮدهاﯾﻢ«‪.‬‬ ‫ﯾﻌﻨﯽ آﻧﭽﻪ در ﺗﻮرات و در ﻣﻮرد ﺗﺼﺪﯾﻖ و ﺗﺄﯾﯿﺪ ﻣﺤﻤﺪ ج آﻣﺪه اﺳﺖ‪ ،‬آن را ﭘﻨﮫﺎن‬ ‫ﻣﯽدارﻧﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫� َو َ� َن ٱ َّ ُ‬ ‫َّ ُ‬ ‫َ َ ُ ْ َّ َ َ َ ُ‬ ‫َ َ َ َ َ ۡ ۡ َ ۡ َ ُ ْ َّ َ ۡ‬ ‫�‬ ‫﴿وماذا علي ِهم لو َءامنوا بِٱ�ِ وٱ�َو ِم ٱ�خ ِِر وأنفقوا مِما رز�ه ُم ٱ ۚ‬ ‫به ۡم َعل ً‬ ‫ِيما‪] ﴾٣٩‬اﻟﻨﺴﺎء‪.[۳۹ :‬‬ ‫ِِ‬ ‫»ﭼﻪ ﻣﯽﺷﺪ اﮔﺮ آﻧﺎن ﺑﻪ ﺧﺪا و رﺳﺘﺎﺧﯿﺰ اﯾﻤﺎن ﻣﯽآوردﻧﺪ و از آﻧﭽﻪ ﺧﺪا ﺑﺪﯾﺸﺎن داده‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺬل و ﺑﺨﺸﺶ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ آ ﮔﺎه از آﻧﺎن اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫‪ -۱۳‬ﻋﻨﺎد و ﺧﯿﺮهﺳﺮی‬ ‫ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻨﮑﻪ دﻻﯾﻞ و ﺑﺮاھﯿﻦ زﯾﺎد و آﺷﮑﺎری ﺑﺮ ﺣﻘﺎﻧﯿﺖ و ﺻﺪاﻗﺖ ﻧﺒﻮت ﻣﺤﻤﺪ ج‬ ‫وﺟﻮد داﺷﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻋﻨﺎد و ﺧﯿﺮهﺳﺮی‪ ،‬از اﯾﻤﺎن آوردن اﻣﺘﻨﺎع ورزﯾﺪﻧﺪ و‬ ‫در ﮐﻔﺮ و ﺗﮑﺬﯾﺐ ﻓﺮو رﻓﺘﻨﺪ؛ زﯾﺮا ﻋﻨﺎد ورزﯾﺪن و ﺧﯿﺮه ﺳﺮی ﻗﻔﻞ ھﻮاﭘﺮﺳﺘﯽ را ﺑﺮ ﺧﺮد و‬ ‫اﻧﺪﯾﺸﻪھﺎ ﻣﯽزﻧﺪ و آن را ﻣﯽﺑﻨﺪد‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻷ اﯾﻦ ﺻﻔﺖ آﻧﮫﺎ را ﺑﯿﺎن ﮐﺮده اﺳﺖ و‬ ‫ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َّ‬ ‫ْ‬ ‫ۡ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ٓ‬ ‫َ ُ‬ ‫ُ ّ َ َ َّ َ ُ ۡ َ َ‬ ‫ك َو َما أ َ‬ ‫َ َ‬ ‫ََ ۡ َۡ َ‬ ‫نت ب ِ َتاب ِ ٖع‬ ‫﴿ول�ِن ��يت ٱ�ِين أوتوا ٱلكِ�ٰب بِ� ِل ءايةٖ ما تبِعوا ق ِبلت ۚ‬ ‫َ‬ ‫ٓ‬ ‫َّ َ ۡ َ َ ۡ ٓ ُ‬ ‫ََۡ َۡ‬ ‫ََُۡ ۡ ََ َۡ ُ ُ َ‬ ‫ت أه َوا َءهم ّ ِم ۢن َ� ۡع ِد َما َجا َء َك‬ ‫ض َول� ِ ِن ٱ�بع‬ ‫ق ِبلته ۚم وما �عضهم بِتاب ِ ٖع ق ِبلة �ع ٖ �‬ ‫‪ -١‬اﻟﯿﮫﻮد ﻓﯽ اﻟﺴﻨﺔ اﻟﻤﻄﮫﺮة‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۴۸۸ – ۴۸۷‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫ۡ ۡ‬

‫َّ َ ٗ َّ‬

‫َّ‬

‫‪٧٣٧‬‬

‫َ‬

‫م َِن ٱلعِل ِم إِنك إ ِذا ل ِم َن ٱل�ٰل ِ ِم�‪] ﴾١٤٥‬اﻟﺒﻘﺮة‪.[۱۴۵ :‬‬

‫»و اﮔﺮ ھﺮ ﻧﻮع ﺑﺮھﺎن و ﺣﺠﺘﯽ ﺑﺮای آﻧﺎن ﮐﻪ ﮐﺘﺎب ﺑﺪﯾﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﯿﺎوری از‬ ‫ﻗﺒﻠﮥ ﺗﻮ ﭘﯿﺮوی ﻧﻤﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و ﺗﻮ از ﻗﺒﻠﮥ اﯾﺸﺎن ﭘﯿﺮوی ﻧﺨﻮاھﯽ ﮐﺮد و ﺑﺮﺧﯽ از آﻧﺎن از‬ ‫ﻗﺒﻠﮥ ﺑﺮﺧﯽ دﯾﮕﺮ ﭘﯿﺮوی ﻧﻤﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و اﮔﺮ از ﺧﻮاﺳﺘﻪھﺎ و آرزوھﺎی اﯾﺸﺎن ﭘﯿﺮوی ﺑﮑﻨﯽ‪،‬‬ ‫ﺑﻌﺪ از آﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﻋﻠﻢ و داﻧﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﺗﻮ دﺳﺖ داده اﺳﺖ‪ ،‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﺑﯽﮔﻤﺎن از‬

‫زﻣﺮۀ ﺳﺘﻤﮑﺎران ﺧﻮاھﯽ ﺑﻮد«‪.‬‬ ‫آری ای ﻣﺤﻤﺪ! اﮔﺮ دﻻﯾﻞ ﻣﺘﻌﺪدی ﺑﺮای آﻧﺎن ﺑﯿﺎوری‪ّ ،‬اﻣﺎ آﻧﺎن ﻗﺎﻧﻊ ﻧﻤﯽﺷﻮﻧﺪ و‬ ‫ھﺪاﯾﺖ ﻧﻤﯽﯾﺎﺑﻨﺪ و ﮔﻔﺘﮥ اﻟﮫﯽ در ﻣﻮرد اﻧﮫﺎ ﺻﺪق ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ ‪ ١‬ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬ ‫َۡ‬ ‫ُ َ َ َّ‬ ‫ُ ْ َ َ‬ ‫ُ‬ ‫ُۡ‬ ‫َ‬ ‫اذا � ٱ َّ َ َ‬ ‫�� ٰ ُ‬ ‫ت َوٱ� �ِ‬ ‫ت َوٱ�ُّذ ُر عن ق ۡو ٖ� �‬ ‫�ض َو َما �غ ِ� ٱ‬ ‫لس�ٰ� ٰ ِ‬ ‫﴿ق ِل ٱنظ ُروا م ِ‬ ‫ُۡ ُ َ‬ ‫يؤمِنون‪] ﴾١٠١‬ﯾﻮﻧﺲ‪.[۱۰۱ :‬‬

‫»ﺑﮕﻮ ﺑﻨﮕﺮﯾﺪ در آﺳﻤﺎنھﺎ و زﻣﯿﻦ ﭼﻪ ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ اﺳﺖ‪ .‬آﯾﺎت و ﺑﯿﻢدھﻨﺪﮔﺎن ﺑﻪ ﺣﺎل‬

‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﻧﻤﯽاﻓﺘﺪ ﮐﻪ ﻧﻤﯽﺧﻮاھﻨﺪ اﯾﻤﺎن ﺑﯿﺎورﻧﺪ«‪.‬‬ ‫اﯾﻨﮫﺎ ﺑﺮﺧﯽ از ﺻﻔﺖھﺎﺋﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ در ﺷﺨﺼﯿﺖ ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﺗﺒﻠﻮر و ﻧﻤﺎد ﭘﯿﺪا ﮐﺮده‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ و ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﺑﻪ آن اﺷﺎره ﮐﺮد ﺗﺎ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﯾﮫﻮدﯾﺎن را ﺑﺸﻨﺎﺳﯿﻢ و ھﯿﭻ ﮔﺎه و در‬ ‫ھﯿﭻ زﻣﺎن ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻓﺮﯾﺐ آﻧﺎن و ﻣﻨﺤﺮف ﻧﮕﺮدﯾﻢ‪.‬‬ ‫ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﺎر ﻓﺴﺎدﮐﻨﻨﺪﮔﺎن را درﺳﺖ و اﺻﻼح ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‬

‫ﯾﮑﯽ دﯾﮕﺮ از ﺑﻨﺪھﺎی ﭘﯿﻤﺎنﻧﺎﻣﻪ ذﮐﺮ اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﻣﯿﺰان ﻋﺪاﻟﺖ و‬ ‫ﺟﻮاﻧﻤﺮدی رﺳﻮل ﺧﺪا اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﭘﯿﻤﺎن‪ ،‬ﺑﺮای ﺷﮫﺮوﻧﺪان دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﻣﻔﮫﻮم آزادی‬ ‫دﯾﻨﯽ را ﻣﺘﺤﻘﻖ ﻣﯽﺳﺎزد و اﺻﻞ ﺗﻌﺼﺐ‪ ،‬ﻣﺼﺎدره و ﮐﻨﺘﺮل اﻧﺪﯾﺸﻪھﺎ را از ﺑﯿﻦ ﻣﯽﺑﺮد و‬ ‫اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﺴﺌﻠﻪای ﺗﺎﮐﺘﯿﮑﯽ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺗﺎ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ دﺷﻤﻨﺎن‬ ‫ﺧﺎرﺟﯽ ﺧﻮد را ﺳﺮﮐﻮب ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬از آن اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﺪ و ﺑﻌﺪ از آن ﺑﻪ دﺷﻤﻨﺎن داﺧﻠﯽ ﺧﻮد‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺎ آﻧﮫﺎ ﭘﯿﻤﺎن ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﭙﺮدازد‪ .‬ھﺮﮔﺰ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﺒﻮد؛ ﺑﻠﮑﻪ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻊ ﺑﺮاﺳﺎس ﺳﯿﺎﺳﺘﯽ‬ ‫ﮐﻪ از ﺷﺮﯾﻌﺖ اﻟﮫﯽ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬اﺗﺨﺎذ ﺷﺪه ﺑﻮد ‪.٢‬‬

‫‪ -١‬اﻟﺼﺮاع ﻣﻊ اﻟﯿﮫﻮد‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۷۲‬‬ ‫‪ -٢‬دراﺳﺔ ﻓﯽ اﻟﺴﯿﺮة‪ ،‬ص ‪.۱۵۱‬‬

‫‪٧٣٨‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﯾﮑﯽ دﯾﮕﺮ از ﺑﻨﺪھﺎی ﭘﯿﻤﺎنﻧﺎﻣﻪ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺎ ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﺑﺴﺖ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮای‬ ‫آﻧﺎن ﭼﻮن اھﻞ ﮐﺘﺎب )ذﻣﯽ( ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬زﻧﺪﮔﯽ ﺷﺮاﻓﺘﻤﻨﺪاﻧﻪای را در ﺳﺎﯾﮥ دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ‬ ‫ﺗﺄﻣﯿﻦ ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺳﺮﺷﺖ ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﺑﺮ ﺧﯿﺎﻧﺖ و ﺑﯽوﻓﺎﯾﯽ ﺑﻨﺎ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬آﻧﮫﺎ‬ ‫ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ و ھﺮﮔﺰ ﻧﺨﻮاھﻨﺪ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ ﻋﮫﺪ و ﭘﯿﻤﺎﻧﮫﺎی ﺧﻮد ﭘﺎﯾﺒﻨﺪ ﺑﺎﺷﻨﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ دﯾﺮی‬ ‫ﻧﭙﺎﺋﯿﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﻤﺎﻧﮫﺎ را ﻧﻘﺾ ﻧﻤﻮدﻧﺪ و ﺑﺎ دﺷﻤﻨﺎن اﺳﻼم ھﻤﺪﺳﺖ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬رﺳﻮل ﺧﺪا ج ﻧﯿﺰ‬ ‫ﺑﺎ آﻧﺎن رﻓﺘﺎری ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﺷﺨﺼﯿﺖ آﻧﮫﺎ‪ ،‬در ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺖ و ﯾﮫﻮد ﺑﻨﯽ ﻗﯿﻨﻘﺎع و ﺑﻨﯽ‬ ‫ﻧﻀﯿﺮ را از ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﯿﺮون راﻧﺪ و ﻣﺮدان ﺑﻨﯽ ﻗﺮﯾﻈﻪ را ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﺎﻧﺪ ‪ ١‬ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﺑﻪ‬ ‫ﺗﻔﺼﯿﻞ ﺳﺨﻦ ﺧﻮاھﯿﻢ ﮔﻔﺖ‪ .‬ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﺑﻪ ﻃﺒﯿﻌﺖ و ﺑﺮﺧﻮرد ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﺑﺎ ﭘﯿﻤﺎﻧﮫﺎ اﺷﺎره‬ ‫ﮐﺮده و ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ّ‬ ‫ُ‬ ‫ُ َ‬ ‫َّ َ َ ٰ َ َّ ۡ ُ ۡ ُ َّ َ ُ ُ َ‬ ‫ُ‬ ‫ون َ� ۡه َد ُه ۡ‬ ‫� َم َّر� ٖ َوه ۡم � َ� َّتقون‪﴾٥٦‬‬ ‫�‬ ‫م‬ ‫﴿ٱ�ِين �هدت مِنهم �م ينقض‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫]اﻷﻧﻔﺎل‪.[۵۶ :‬‬

‫»ای ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ از آﻧﺎن ﭘﯿﻤﺎن ﮔﺮﻓﺘﻪای‪ ،‬وﻟﯽ آﻧﺎن ھﺮ ﺑﺎر ﭘﯿﻤﺎن ﺧﻮد را ﻣﯽﺷﮑﻨﻨﺪ و از‬

‫ﺧﯿﺎﻧﺖ و ﻧﻘﺾ ﻋﮫﺪ ﭘﺮھﯿﺰ ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ«‪.‬‬ ‫ﻣﻨﻈﻮر از ﻋﮫﺪ در اﯾﻨﺠﺎ ﭘﯿﻤﺎﻧﮫﺎ و ﻗﺮاردادھﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺎ ﯾﮫﻮدﯾﺎن‬ ‫ﺑﺴﺖ ﮐﻪ در ﮐﻨﺎر او ﺑﺠﻨﮕﻨﺪ و ﻋﻠﯿﻪ او ﮐﺴﯽ را ﯾﺎری ﻧﮑﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﯾﮫﻮدﯾﺎن از وﺳﯿﻠﻪھﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ وﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﯽ ﺑﺮای ﺗﻮﻃﺌﻪ ﻋﻠﯿﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج اﺳﺘﻔﺎده‬ ‫ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﯾﻦ راھﮑﺎرھﺎ ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ آﻣﯿﺰ ﻧﺒﻮد و ﺑﻪ ﻧﺘﯿﺠﮥ دﻟﺨﻮاه آﻧﺎن ﮐﻪ از ﺑﯿﻦ ﺑﺮدن‬ ‫ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و دوﻟﺖ آﻧﮫﺎ و وﺟﻮد ﺳﯿﺎﺳﯽ آﻧﺎن ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﯿﻨﺠﺎﻣﯿﺪ‪ّ .‬اﻣﺎ ﻋﻠﺖ اﺻﻠﯽ‬ ‫ﻧﺎﮐﺎم ﻣﺎﻧﺪن آﻧﺎن ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻤﺴﮏ ﺟﺴﺘﻦ ﺑﻪ ﺷﯿﻮهھﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﭼﯿﺴﺖ؟‬ ‫ّ‬ ‫ﻋﻠﺖ اﺻﻠﯽ را ﻣﯽﺗﻮان اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﯿﺎن ﮐﺮد ﮐﻪ ﺷﯿﻮۀ ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻧﺒﻮی‪ ،‬ﻣﻌﺎﻧﯽ و ﻣﻔﺎھﯿﻢ‬ ‫اﯾﻤﺎن را در دﻟﮫﺎی اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران رﺳﻮل ﺧﺪا ج اﺳﺘﻮار و ﻣﺤﮑﻢ ﮔﺮداﻧﯿﺪه ﺑﻮد‪ ،‬در‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻋﺒﻮدﯾﺖ ﺧﺎﻟﺼﺎﻧﻪ ﺧﺪا را ﺗﺤﻘﻖ ﺑﺨﺸﯿﺪ و ﺑﺎ اﻧﻮاع ﺷﺮک ﻣﺒﺎرزه ﮐﺮد و ﺑﻪ ﺷﺎﮔﺮدان‬ ‫ﺧﻮد ﯾﺎد داد ﮐﻪ از اﺳﺒﺎب ﺑﯿﺪاری و ﻗﺪرت ﻣﺎدی و ﻣﻌﻨﻮی اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﯾﺎراﻧﺶ را ﺑﺮ ﻋﺰت و اﻓﺘﺨﺎر و ﻣﺮداﻧﮕﯽ و ﺷﺠﺎﻋﺖ و ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺘﻦ ذﻟﺖ و‬ ‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ و در ﺑﺮاﺑﺮ ﻇﻠﻢ و ﺗﻮﻃﺌﻪھﺎ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﻧﺸﺪن و ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ آﻧﮫﺎ و از ﺑﯿﻦ ﺑﺮدن‬ ‫ﺗﻮﻃﺌﻪھﺎ و ﺗﻮﻃﺌﻪﮔﺮان ﺗﺮﺑﯿﺖ ﮐﺮده ﺑﻮد؛ ﭘﺲ آﻧﮫﺎ در ﺑﺮاﺑﺮ اﻧﻮاع ﮐﯿﺪھﺎی آﻧﺎن از ﭘﺎی‬ ‫‪ -١‬اﻟﻌﮫﺪ و اﻟﻤﯿﺜﺎق ﻓﻲ اﻟﻘﺮآن اﻟﮑﺮﯾﻢ‪ ،‬د‪ .‬ﻧﺎﺻﺮ اﻟﻌﻤﺮ‪ ،‬ص ‪.۱۲۱‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٧٣٩‬‬

‫درﻧﯿﺎﻣﺪﻧﺪ و اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ و ﺑﺮدﺑﺎری ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺮ دﺷﻤﻨﺎن ﺧﻮد ﭼﯿﺮه ﺷﺪﻧﺪ ‪.١‬‬ ‫ﻣﮑﺮ و ﺗﻮﻃﺌﻪ ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻄﺮﻧﺎک و ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪای ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﮐﻮهھﺎ را از‬ ‫ﺑﯿﺦ ﺑﺮﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﮑﺮ وﺗﻮﻃﺌﻪی آﻧﺎن در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺻﺪر اﺳﻼم ﻧﺎﮐﺎم ﻣﺎﻧﺪ؛ زﯾﺮا رھﺒﺮی‬ ‫ً‬ ‫آﻧﮫﺎ را ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎ رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﺮﻋﮫﺪه داﺷﺖ و ﺑﺮاﺳﺎس ﺑﺮﻧﺎﻣﮥ اﻟﮫﯽ ﭘﯿﺶ ﻣﯽرﻓﺖ ‪.٢‬‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﻣﺮوزی در ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﻘﺸﻪھﺎ و ﺗﻮﻃﺌﻪھﺎی ﯾﮫﻮدﯾﺎن از ﭘﺎی درآﻣﺪهاﻧﺪ و‬ ‫ﺷﮑﺴﺖ ﻣﯽﺧﻮرﻧﺪ؛ ﭼﻮن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻧﺒﻮی در ﺗﺮﺑﯿﺖ اﻣﺖ و ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺗﻌﺎﻣﻞ و‬ ‫ً‬ ‫رﻓﺘﺎر ﺑﺎ ﯾﮫﻮدﯾﺎن اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﻣﺮوز اﻣﺖ اﺳﻼم ﺷﺪﯾﺪا ﻧﯿﺎز ﺑﻪ رھﺒﺮی ﺧﺪاﺟﻮ و‬ ‫ﻓﺮزاﻧﻪ و آ ﮔﺎه ﮐﻪ ﺗﻮﻓﯿﻖ اﻟﮫﯽ ھﻤﺮاه او ﺑﺎﺷﺪ و از اﺧﻼق و ﺻﻔﺎت ﯾﮫﻮدﯾﺎن آ ﮔﺎھﯽ داﺷﺘﻪ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬دارد ﺗﺎ ﺗﻌﺎﻣﻞ و رﻓﺘﺎری آ ﮔﺎھﺎﻧﻪ ﺑﺎ ﯾﮫﻮدﯾﺎن داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ اﺻﻮل اﯾﻦ رﻓﺘﺎر ﺑﺮ‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻪ از ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻣﻮﻓﻖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در رﻓﺘﺎر ﺑﺎ اﯾﻦ ﻗﺸﺮ ﻣﻨﺤﺮف ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺸﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫در ﻋﺼﺮ ﺣﺎﺿﺮ دﺳﺘﮫﺎی ﭘﻠﯿﺪ ﯾﮫﻮدﯾﺎن در زﻣﯿﻨﻪھﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﻠﺘﮫﺎ و دوﻟﺘﮫﺎ‬ ‫دﺧﯿﻞ اﺳﺖ؛ دﺳﺘﮫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ھﺪﻓﯽ ﺟﺰ ﻓﺴﺎد و ﺗﺒﺎھﯽ ﮐﺮدن در زﻣﯿﻦ ﻧﺪارﻧﺪ و ھﻤﯿﻦ‬ ‫اﺳﺖ ﺗﻌﺒﯿﺮ ﻗﺮآﻧﯽ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ َ ً‬ ‫﴿ َو� َ ۡس َع ۡون ِ� ٱ� ِ‬ ‫�ض فسادا﴾ ]اﻟﻤﺎﺋﺪة‪.[۳۳ :‬‬ ‫اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻓﻌﻞ ﻣﻀﺎرع در اﯾﻦ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺮ ﺗﺠﺪد و اﺳﺘﻤﺮار دﻻﻟﺖ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ؛ ﭘﺲ ﺗﻼش‬ ‫ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﺑﺮای ﻓﺴﺎد‪ ،‬در ﻣﺮﺣﻠﮥ ﺧﺎﺻﯽ از ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﺒﻮده و ﻧﯿﺴﺖ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺗﺎ روز رﺳﺘﺎﺧﯿﺰ ﺑﻪ‬ ‫ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻼشھﺎی ﻣﺬﺑﻮﺣﺎﻧﻪای اداﻣﻪ ﺧﻮاھﺪ داد و ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﻮﻃﺌﻪھﺎی‬ ‫ﺣﺴﺎب ﺷﺪه و در ﻧﺒﻮد وﺟﻮد دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﻗﻮی ﺑﺮ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻣﻠﺖھﺎ‪ ،‬ﭼﯿﺮه ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺒﻮغ وﻣﮫﺎرت ﯾﮫﻮدﯾﺎن در ﺗﺨﺮﯾﺐ و وﯾﺮاﻧﮕﺮی ﺑﺮای ﺗﻤﺎﻣﯽ اﻧﺴﺎنھﺎ اﻣﺮی واﺿﺢ و‬ ‫آﺷﮑﺎر اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻘﺶ ﯾﮫﻮدﯾﺎن را در دوﻟﺘﮫﺎ از ﻧﻈﺮ اﻗﺘﺼﺎدی‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﺗﺒﻠﯿﻐﺎﺗﯽ ﻧﻤﯽﺗﻮان‬ ‫ﻧﺎدﯾﺪه ﮔﺮﻓﺖ و در دو ﻧﻈﺎم ﺟﮫﺎﻧﯽ ﯾﻌﻨﯽ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪداری و ﺳﻮﺳﯿﺎﻟﯿﺰم ﺣﻀﻮر ﻓﻌﺎل‬ ‫داﺷﺘﻪاﻧﺪ و در اﻧﻘﻼﺑﮫﺎی ﺑﺰرگ ﺟﮫﺎن و ﺳﺎزﻣﺎنھﺎی ﺟﮫﺎﻧﯽ ﺑﺰرگ ﻧﻘﺶ ﺑﺴﺰاﺋﯽ داﺷﺘﻪ و‬ ‫دارﻧﺪ‪.‬‬ ‫آﯾﺎ ﯾﮏ ﭘﮋوھﺸﮕﺮ آ ﮔﺎه ﭼﻨﯿﻦ اﺣﺴﺎس ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ در ﻣﻮرد ﻗﻀﯿﻪ ﯾﮫﻮد ﻧﻮﻋﯽ‬ ‫ﻣﺒﺎﻟﻐﻪﮔﻮﯾﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬ ‫‪ -١‬اﻟﺼﺮاع ﻣﻊ اﻟﯿﮫﻮد‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۸۰‬‬ ‫‪ -٢‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۷۹‬‬

‫‪٧٤٠‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫اﯾﻦ ﺳﯿﻤﺎی ھﻮﻟﻨﺎک در ذھﻦ ﺑﺴﯿﺎری از ﻣﺮدم ﻣﺠﺴﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﭼﺮﺧﺶ‬ ‫ﺟﮫﺎن را ﺑﻪ دﺳﺖ دارﻧﺪ و آﻧﮫﺎ رھﺒﺮان ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻣﻔﮑﺮان و ﻣﺒﺘﮑﺮان ﺟﮫﺎناﻧﺪ و‬ ‫ﺷﺨﺼﯿﺘﮫﺎی ﻣﮫﻢ دﯾﮕﺮ ﻏﯿﺮ از ﯾﮫﻮدﯾﺎن‪ ،‬ﻣﮫﺮهھﺎﯾﯽ ﺑﺮ ﺻﻔﺤﻪ ﺷﻄﺮﻧﺞ ﺑﯿﺶ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ‬ ‫دﯾﮕﺮان آﻧﮫﺎ را ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽدھﻨﺪ ‪.١‬‬ ‫ﮐﺘﺎبھﺎﯾﯽ ﮐﻪ از ﯾﮫﻮدﯾﺎن و ﻧﻘﺶ ﺟﮫﺎﻧﯽ و ﺧﻄﺮﻧﺎک آﻧﮫﺎ ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬در ﻣﺴﺎﻋﺪ‬ ‫ﮐﺮدن زﻣﯿﻨﻪ ﺑﺮای ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺷﺪن ﺑﻪ آﻧﭽﻪ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎده اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺸﺎرﮐﺖ دارﻧﺪ و ﺑﺸﺮ را ﺑﺮای‬ ‫ھﻤﻪ ﺷﮑﺴﺖھﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﻣﺖ ﺑﺎ آن ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﺮد‪ ،‬اﻋﻢ از ﺷﮑﺴﺖھﺎی ﻓﺮھﻨﮕﯽ و ﻧﻈﺎﻣﯽ‬ ‫ﻣﮫﯿﺎ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﺣﺴﺎس ﻣﺮدم ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ھﺮ ﭼﯿﺰی از ﺳﻮی ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﯾﺎ از ﺳﻮی ﻣﺤﺎﻓﻞ و ﺟﻤﻌﯿﺖ‬ ‫آﻧﺎن ﻃﺮاﺣﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺮدم را از ﻣﻘﺎوﻣﺖ و روﯾﺎروﯾﯽ و ﺟﮫﺎد ﺑﺎز ﻣﯽدارد و آﻧﭽﻪ در‬ ‫ﻣﻮرد ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﻮرد ھﺮ دﺷﻤﻨﯽ دﯾﮕﺮ ﮐﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖ‬ ‫ﺗﺮور و ارﻋﺎب ﻓﮑﺮی و ﻧﻈﺎﻣﯽ را در ﭘﯿﺶ ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﻣﯽﺗﻮان‬ ‫ﺟﻤﺎﻋﺖھﺎی ﺑﺎﻃﻨﯽ در ﺟﮫﺎن اﺳﻼم ﮐﻪ دارای وﺟﻮد ﻗﻮی در ﻣﻨﺎﻃﻖ و ﮐﺸﻮرھﺎی‬ ‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺎم ﺑﺮد‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﺟﻤﺎﻋﺘﮫﺎﯾﯽ ﮔﺎھﯽ ﺑﯿﺶ از ﺷﺄن و ﻣﻘﺎم آﻧﮫﺎ اھﻤﯿﺖ داده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬ ‫ﻣﺜﺎل ﺷﺎﯾﻊ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ھﺮ ﮐﺲ از اﯾﻦ ﮔﺮوه اﻓﺮاﻃﯽ ﻣﻨﺤﺮف ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻮﯾﺪ و ﯾﺎ درﺑﺎره آن‬ ‫ﻣﻄﻠﺒﯽ ﺑﻨﻮﯾﺴﺪ و ﯾﺎ ﻣﻘﺎﻟﻪای اراﺋﻪ دھﺪ درآﻣﺪ و زﻧﺪﮔﯽاش ﻣﻮرد ﺗﮫﺪﯾﺪ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد‪.‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ھﻤﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺣﻔﻆ روزی و ﺟﺎن ﺧﻮد ﺳﮑﻮت اﺧﺘﯿﺎر ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ‪ .٢‬اﯾﻦ‬ ‫ﺑﺰرگﻧﻤﺎﯾﯽ وﺣﺸﺘﻨﺎک دﺷﻤﻨﺎن ﯾﮫﻮدی ﻣﺎ‪ ،‬ﺣﻘﯿﻘﺘﯽ ﻧﺪارد؛ زﯾﺮا ﻣﮑﺮ دوﺳﺘﺎن ﺷﯿﻄﺎن‬ ‫ﺑﺴﯿﺎر ﻧﺎﭼﯿﺰ و ﺿﻌﯿﻒ اﺳﺖ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ْ‬ ‫َّ َ َّ َ َ َ ُ ُ َ ٰ ُ َ‬ ‫َّ َ َ َ ُ ْ ُ َ ٰ ُ َ‬ ‫َّ ُ‬ ‫ون � َ‬ ‫ون � َ‬ ‫وت‬ ‫ب‬ ‫س‬ ‫ل‬ ‫ت‬ ‫�‬ ‫ي‬ ‫وا‬ ‫ر‬ ‫ف‬ ‫�‬ ‫�‬ ‫ِين‬ ‫ٱ‬ ‫و‬ ‫�‬ ‫ٱ‬ ‫يل‬ ‫ب‬ ‫س‬ ‫﴿ٱ�ِين ءامنوا ي�تِل‬ ‫ِ‬ ‫يل ٱل�ٰغ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ۖ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫َّ َ ۡ َ َّ ۡ َ َ َ َ ً‬ ‫َ َ ُ ْ َ ۡ ٓ َّ ۡ َ‬ ‫ف�ٰتِل ٓوا أو ِ�َا َء ٱلشي�ٰ ِن� إِن كيد ٱلشي�ٰ ِن �ن ضعِيفا‪] ﴾٧٦‬اﻟﻨﺴﺎء‪.[۷۶ :‬‬ ‫»ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن آوردهاﻧﺪ‪ ،‬در راه ﯾﺰدان ﻣﯽﺟﻨﮕﻨﺪ و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﮐﻔﺮ ﭘﯿﺸﻪ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪،‬‬ ‫در راه ﺷﯿﻄﺎن ﻣﯽﺟﻨﮕﻨﺪ؛ ﭘﺲ ﺑﺎ ﯾﺎران ﺷﯿﻄﺎن ﺑﺠﻨﮕﯿﺪ‪ .‬ﺑﯽﮔﻤﺎن ﺷﯿﻄﺎن ھﻤﯿﺸﻪ‬

‫ﺿﻌﯿﻒ ﺑﻮده اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫‪ -١‬ﻗﻀﺎﯾﺎ ﻓﯽ اﻟﻤﻨﮫﺞ‪ ،‬ﺳﻠﻤﺎن ﻋﻮده‪ ،‬ص ‪.۸۵ – ۸۴‬‬ ‫‪ -٢‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۸۷ – ۸۶‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٧٤١‬‬

‫ﯾﮑﯽ از دﻻﯾﻞ ﻗﺪرت ﯾﺎﻓﺘﻦ دﺷﻤﻨﺎن‪ ،‬را ﻣﯽﺗﻮان ﺿﻌﻒ اﯾﻤﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و دوری از‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﮥ ﭘﺮوردﮔﺎر را ذﮐﺮ ﻧﻤﻮد؛ ﭼﺮاﮐﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ اﯾﻤﺎن واﻗﻌﯽ و راﺳﺘﯿﻦ ﺳﺎﯾﺮ ﺗﺮﻓﻨﺪھﺎ و‬ ‫دﺳﯿﺴﻪھﺎ از ﺑﯿﻦ ﻣﯽرود و ھﻤﮥ ﻧﻘﺸﻪھﺎ ﺷﮑﺴﺖ ﻣﯽﺧﻮرﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﻋﻨﺼﺮ ﺗﺮس ﮐﻪ‬ ‫ﺑﺴﯿﺎری از ھﻤﺘﮫﺎ را ﺳﺴﺖ و ﻏﯿﺮﺗﮫﺎ را از ﺑﯿﻦ ﺑﺮده اﺳﺖ‪ ،‬را از ﺧﻮد دور ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﺎ ﺑﺮدﺑﺎری و اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ ﺧﻮﯾﺶ ﭘﺎ ﺑﻪ ﻣﯿﺪان ﻣﯽﮔﺬارﻧﺪ ﺑﺎ ﻗﯿﺎم و‬ ‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺧﻮﯾﺶ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻧﻘﺸﻪھﺎ را اﻋﻢ از ﻧﻘﺸﻪھﺎی ﯾﮫﻮدﯾﺎن و ﯾﺎ ﻧﻘﺸﻪھﺎی دﯾﮕﺮان را از‬ ‫ھﻢ ﻣﯽﭘﺎﺷﻨﺪ و ﻧﺎﺑﻮد ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َۡ ُ َ ُ ‪ٞ‬‬ ‫�وا ْ َو َ� َّت ُقوا ْ َ� يَ ُ ُّ ُ َ ۡ ُ ُ َ ۡ ً َّ َّ َ‬ ‫﴿�ن تَ ۡص ُ‬ ‫�� ۡم كيده ۡم ش�ٔاۗ إِن ٱ� ب ِ َما �ع َملون �ِيط﴾ ]آل‬ ‫ِ‬ ‫ﻋﻤﺮان‪.[۱۲۰ :‬‬

‫»اﮔﺮ ﺑﺮدﺑﺎری ﮐﻨﯿﺪ و ﺑﭙﺮھﯿﺰﯾﺪ‪ ،‬ﺣﯿﻠﻪﮔﺮی آﻧﺎن ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ھﯿﭻ زﯾﺎﻧﯽ ﻧﻤﯽرﺳﺎﻧﺪ و ﺷﮑﯽ‬

‫ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺪاﻧﭽﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽدھﻨﺪ‪ ،‬اﺣﺎﻃﻪ دارد«‪.‬‬ ‫و اﯾﻦ ﺑﻪ ھﯿﭻ وﺟﻪ ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻗﺪرت دﺷﻤﻦ ﺑﯽاﻋﺘﻨﺎ ﺑﺎﺷﯿﻢ و‬ ‫آن را ﻧﺎﭼﯿﺰ ﺗﺼﻮر ﮐﻨﯿﻢ؛ ھﺮﭼﻨﺪ ﮐﻪ دﺷﻤﻦ ﺣﻘﯿﺮ و ﻧﺎﭼﯿﺰ ﺑﺎﺷﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ھﺪف اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫در ﻣﯿﺰان ﻗﺪرت دﺷﻤﻦ‪ ،‬راه ﻣﯿﺎﻧﻪ و اﻋﺘﺪال را در ﭘﯿﺶ ﮔﯿﺮﯾﻢ و در ﺧﻄﺮﻧﺎک ﻧﺸﺎن دادن‬ ‫و ﺑﺰرگ ﺟﻠﻮه دادن دﺷﻤﻦ ﺗﺎ آن ﺣﺪ ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ ﻧﮑﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻀﻌﯿﻒ ﻗﺪرت ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬ ‫ﮔﺮدد و ارادۀ ﻣﺎ را ﺳﺴﺖ ﮐﻨﺪ و ﻣﺎ را ﺑﺮای ﭘﺬﯾﺮش ﺷﮑﺴﺖ آﻣﺪه ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ھﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ‬ ‫ﻧﺒﺎﯾﺪ اھﺪاف دﺷﻤﻦ را ﻧﺎدﯾﺪه ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ و ﺑﻪ ﺧﻮد ﭼﻨﺎن ﺗﻠﻘﯽ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ دﺷﻤﻨﯽ وﺟﻮد‬ ‫ً‬ ‫ﻧﺪارد ‪ ١‬و ﯾﻘﯿﻨﺎ ﺳﻨﺖ اﻟﮫﯽ در ﻣﻮرد ﯾﮫﻮدﯾﺎن و دﯾﮕﺮان ﺑﻪ اﺟﺮا درﺧﻮاھﺪ آﻣﺪ؛ ﭼﺮاﮐﻪ‬ ‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ َ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫﴿إ َّن ٱ َّ َ‬ ‫سد َ‬ ‫ِين﴾ ]ﯾﻮﻧﺲ‪.[۸۱ :‬‬ ‫� � يُصل ُِح � َمل ٱل ُمف ِ‬ ‫ِ‬

‫‪ -١‬ﻗﻀﺎﯾﺎ ﻓﯽ اﻟﻤﻨﮫﺞ‪ ،‬ص ‪.۸۷ – ۸۶‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‬ ‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ و دﻓﺎع و ﺷﺮوع ﺳﺮﯾﻪﻫﺎ‬ ‫اول‪ :‬ﺷﯿﻮه ﻣﻘﺎوﻣﺖ و دﻓﺎع‬

‫ﯾﮑﯽ از ﺷﯿﻮهھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﻣﻘﺎﺑﻞ دﺷﻤﻨﺎن از آن اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺷﯿﻮۀ‬ ‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ و ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ دﺷﻤﻦ ﺑﻮد و اﯾﻦ ﺳﻨﺖ در ﻣﺮﺣﻠﮥ ﻣﺪﻧﯽ دﻋﻮت اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺎ ﺷﺮوع‬ ‫ﺳﺮﯾﻪھﺎ و دﺳﺘﻪھﺎی ﻧﻈﺎﻣﯽ و ﺷﺮوع ﺟﻨﮕﮫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺮای ﺳﺮﮐﻮﺑﯽ ﻣﺸﺮﮐﺎن‬ ‫از آن اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺑﻪ وﺿﻮح ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﯽﺧﻮرد و اﯾﻦ ﺷﯿﻮه‪ ،‬ارﺗﺒﺎط ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ و‬ ‫ﻣﺤﮑﻤﯽ ﺑﺎ ﻗﺪرت ﯾﺎﻓﺘﻦ دﯾﻦ دارد؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ۡ َ ُ َ ٰ َّ َّ َ ُ َ ۡ‬ ‫َ َ َ ۡ َّ‬ ‫َ ۡ َ‬ ‫ۡ‬ ‫َّ َ َ‬ ‫� ذو فض ٍل‬ ‫�ن ٱ‬ ‫ت ٱ��ض و� ِ‬ ‫﴿ َول ۡو� د� ُع ٱ�ِ ٱ�َّاس َ�عض ُهم ب ِ َبع ٖض لف َسد ِ‬ ‫ََ َۡ َ َ‬ ‫� ٱل�ٰل ِم�﴾ ]اﻟﺒﻘﺮة‪.[۲۵۱ :‬‬

‫»و اﮔﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮﺧﯽ از ﻣﺮدم را ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ ﺑﺮﺧﯽ دﯾﮕﺮ دﻓﻊ ﻧﮑﻨﺪ ﻓﺴﺎد‪ ،‬زﻣﯿﻦ را ﻓﺮا‬

‫ﻣﯽﮔﯿﺮد و ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺟﮫﺎﻧﯿﺎن ﻟﻄﻒ و اﺣﺴﺎن دارد«‪.‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫ٓ‬ ‫َ ُ ُ ْ َ ُّ َ َّ ُ َ َ َ ۡ‬ ‫َّ‬ ‫ِين أُ ۡخر ُجوا ْ مِن د َِ�ٰرهِم ب َغ ۡ‬ ‫﴿ٱ َّ� َ‬ ‫� َح ٍّق إِ� أن �قولوا ر�نا ٱ‬ ‫�ۗ َول ۡو� د� ُع ٱ�ِ‬ ‫ِ ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫‪ٞ‬‬ ‫ُ ّ َ ۡ َ َ ُ َ َ ‪َ ََ َ َ َ ٞ‬‬ ‫َّ َ َ ۡ َ ُ َ ۡ‬ ‫�ج ُد يُذك ُر � َ‬ ‫ِيها ٱ ۡس ُم‬ ‫ٱ�اس �عضهم بِبع ٖض لهدِمت ص�ٰمِع و�ِيع وصل�ٰت وم ٰ ِ‬ ‫ٱ َّ�ِ َكث ِ ٗ‬ ‫ن�هُ ۚ ٓۥ إ َّن ٱ َّ َ‬ ‫ن� َّن ٱ َّ ُ‬ ‫� لَ َقو ٌّي َعز ٌ‬ ‫��ۗ َو َ�َ ُ َ‬ ‫� َمن يَ ُ ُ‬ ‫�ز‪] ﴾٤٠‬اﻟﺤﺞ‪.[۴۰ :‬‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫»ھﻤﺎن ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺎﺣﻖ از ﺧﺎﻧﻪ و ﮐﺎﺷﺎﻧﮥ ﺧﻮد اﺧﺮاج ﺷﺪهاﻧﺪ و ﺗﻨﮫﺎ ﮔﻨﺎھﺸﺎن اﯾﻦ‬ ‫ً‬ ‫ﺑﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ‪ :‬ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﺎ ﺧﺪا اﺳﺖ‪ .‬اﺻﻼ اﮔﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﺮدم را ﺑﻪ‬ ‫وﺳﯿﻠﮥ ﺑﻌﻀﯽ دﻓﻊ ﻧﮑﻨﺪ‪ ،‬دﯾﺮھﺎی )راھﺒﺎن و ﺗﺎرﮐﺎن دﻧﯿﺎ( و ﮐﻠﯿﺴﺎھﺎی )ﻧﺼﺮاﻧﯿﺎن( و‬ ‫ﮐﻨﺸﺘﮫﺎی )ﯾﮫﻮدﯾﺎن( و ﻣﺴﺠﺪھﺎی )ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن( ﮐﻪ در آﻧﮫﺎ ﺧﺪا ﺑﺴﯿﺎر ﯾﺎد ﻣﯽﺷﻮد‪،‬‬ ‫ﺗﺨﺮﯾﺐ و وﯾﺮان ﻣﯽﮔﺮدد و ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﻠﻢ ﺧﺪا ﯾﺎری ﻣﯽدھﺪ ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ )ﺑﺎ دﻓﺎع از‬

‫آﺋﯿﻦ و ﻣﻌﺎﺑﺪ( او را ﯾﺎری دھﻨﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﯿﺮوﻣﻨﺪ و ﭼﯿﺮه اﺳﺖ«‪.‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٧٤٣‬‬

‫در آﯾﮥ ‪ ۲۵۱‬ﺳﻮره ﺑﻘﺮه ﺑﻌﺪ از ﺑﯿﺎن ﻧﻤﻮﻧﻪھﺎی ﻧﺒﺮد و ﮐﺸﻤﮑﺶ ﺣﻖ و ﺑﺎﻃﻞ ﮐﻪ ﺑﯿﻦ‬ ‫ﺳﭙﺎھﯿﺎن ﻃﺎﻟﻮت و ﻟﺸﮑﺮﯾﺎن ﻣﺆﻣﻦ او و ﺟﺎﻟﻮت و ﭘﯿﺮواﻧﺶ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎده اﺳﺖ‪ ،‬در ﭘﺎﯾﺎن‬ ‫آن آﯾﻪ ﭼﻨﯿﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َّ َ ُ َ ۡ َ َ ۡ َ َ َ‬ ‫� َّن ٱ� ذو فض ٍل � ٱل�ٰل ِم�﴾ ]اﻟﺒﻘﺮة‪.[۲۵۱ :‬‬ ‫﴿ َو� ٰ ِ‬ ‫»وﻟﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺟﮫﺎﻧﯿﺎن ﻟﻄﻒ و اﺣﺴﺎن دارد«‪.‬‬ ‫اﯾﻦ آﯾﻪ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ دﻓﻊ ﻧﻤﻮدن ﻓﺴﺎد ﺑﻪ اﯾﻦ ﺻﻮرت‪ ،‬ﻧﻌﻤﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﺷﺎﻣﻞ ﺣﺎل ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻣﺮدم ﻣﯽﮔﺮدد ‪.١‬‬ ‫در ﭘﺎﯾﺎن آﯾﻪ ﻗﺘﺎل ﺑﻌﺪ از اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ اﻋﻼم ﻣﯽدارد ﮐﻪ ﺑﻪ دﻓﺎع از دوﺳﺘﺎن ﻣﺆﻣﻦ‬ ‫ﺧﻮد ﺧﻮاھﺪ ﭘﺮداﺧﺖ و ﺑﻌﺪ از اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﻣﺆﻣﻨﺎن اﺟﺎزه ﻣﯽدھﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ دﺷﻤﻨﺎن ﺧﻮد‬ ‫ن� َّن ٱ َّ ُ‬ ‫ﺑﺠﻨﮕﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﺄﮐﯿﺪ ﺑﻪ ﺑﯿﺎن ﻗﺎﻋﺪهای اﺳﺎﺳﯽ ﻣﯽﭘﺮدازد و ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪َ ﴿ :‬و َ�َ ُ َ‬ ‫� َمن‬ ‫ن�هُ ۚ ٓۥ إ َّن ٱ َّ َ‬ ‫� لَ َقو ٌّي َعز ٌ‬ ‫يَ ُ ُ‬ ‫�ز﴾ ]اﻟﺤﺞ‪ .[٤٠ :‬اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج اﯾﻦ ﺳﻨﺖ را‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ً‬ ‫درﯾﺎﻓﺘﻨﺪ و داﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮای از ﺑﯿﻦ ﺑﺮدن ﺑﺎﻃﻞ و ﻧﺎﺑﻮد ﮐﺮدن آن‪ ،‬ﺣﺘﻤﺎ ﺑﺎﯾﺪ اﻣﺘﯽ ﭘﺪﯾﺪ‬ ‫آﯾﺪ ﮐﻪ دارای رھﺒﺮی و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی و ﻗﺪرﺗﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ آن ﺑﺎﻃﻞ را در ھﻢ ﺑﺸﮑﻨﻨﺪ و‬ ‫ﻧﺎﺑﻮد ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬آﻧﮫﺎ ﺑﻪ ﯾﻘﯿﻦ داﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺣﻖ ﺑﻪ ارادهھﺎ و ﺑﺎزوھﺎﯾﯽ ﻧﯿﺎز دارد ﮐﻪ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ‬ ‫آﻧﮫﺎ ﺑﺮﺧﯿﺰد و ﭘﯿﺶ ﺑﺮود و ﺑﻪ دﻟﮫﺎﯾﯽ ﻧﯿﺎز دارد ﮐﻪ ﺷﯿﻔﺘﮥ آن ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺑﻪ ﭘﯿﻮﻧﺪھﺎﯾﯽ‬ ‫ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ آن ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ آﻧﮫﺎ آﻣﻮﺧﺖ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽﺑﺎﯾﺴﺖ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺳﻨﺖ‪ ،‬ﺗﻌﺎﻣﻞ و رﻓﺘﺎر‬ ‫ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬آﻧﮫﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﯽدرﻧﮓ ﻓﺮﻣﺎن اﻟﮫﯽ را وﻗﺘﯽ ﮐﻪ آﻧﮫﺎ را ﺑﻪ ﺟﮫﺎد ﻓﺮاﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬اﺟﺎﺑﺖ‬ ‫ﮐﺮدﻧﺪ؛ ﭼﻮن ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﺟﮫﺎد را ﺑﺮای اﯾﻦ اﻣﺖ ﻣﺸﺮوع ﮔﺮداﻧﯿﺪ و آن را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬ ‫ﻓﺮﯾﻀﻪای ﻣﻘﺮر ﺳﺎﺧﺖ ﮐﻪ ﺗﺎ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ اداﻣﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﺳﺘﻢ ھﯿﭻ ﺳﺘﻤﮕﺮ و ﻋﺪاﻟﺖ‬ ‫ھﯿﭻ ﻋﺎدﻟﯽ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ آن را از ﻣﯿﺎن ﺑﺒﺮد و ھﯿﭻ ﻗﻮﻣﯽ ﺟﮫﺎد را ﺗﺮک ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ؛ ﻣﮕﺮ‬ ‫اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ آﻧﮫﺎ را ﺧﻮار و ذﻟﯿﻞ ﺧﻮاھﺪ ﮐﺮد و دﺷﻤﻨﺎﻧﺸﺎن را ﺑﺮ آﻧﮫﺎ ﻣﺴﻠﻂ ﺧﻮاھﺪ‬ ‫ّ‬ ‫ﮐﺮد‪ .‬ﺟﮫﺎد ﻣﺮاﺣﻞ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﯽ را ﭘﯿﻤﻮد ﺗﺎ ﻣﺸﺮوع ﮔﺮدﯾﺪ و ﻋﻠﺖ اﺻﻠﯽ ﭘﯿﻤﻮدن اﯾﻦ‬ ‫ﻣﺮاﺣﻞ را ﻣﯽﺗﻮان اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﯿﺎن ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﯿﺸﺘﺮ ﭘﺮورش و ﺗﺮﺑﯿﺖ ﯾﺎﺑﻨﺪ و‬ ‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺎ ﺳﺮﺷﺖ اﻧﺴﺎن ھﻤﺎھﻨﮕﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﮫﺘﺮ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ ﺣﺮﮐﺖ دﻋﻮت و ﺷﯿﻮۀ‬

‫‪ -١‬ﻣﻔﺎﺗﯿﺢ اﻟﻐﯿﺐ‪ ،‬ﻓﺨﺮ رازی‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪.۵۱۴‬‬

‫‪٧٤٤‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی آن ﺳﺎزﮔﺎر ﺑﺎﺷﺪ ‪.١‬‬ ‫اﯾﻦ ﭼﻨﺪ ﻣﺮﺣﻠﻪ را ﻣﯽﺗﻮان اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺧﻼﺻﻪ ﻧﻤﻮد‪:‬‬ ‫ﻣﺮﺣﻠﮥ اول‪ :‬اﺣﺘﯿﺎط و ﺧﻮدداری و اﯾﻦ زﻣﺎﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﻣﮑﻪ ﺑﻪ ﺳﺮ‬ ‫ﻣﯽﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬آﻧﮫﺎ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ آﻧﮫﺎ اﺟﺎزۀ ﺟﻨﮓ و ﻗﺘﺎل ﺑﺪھﺪ‪ ،‬وﻟﯽ‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ آﻧﮫﺎ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺻﺒﺮ ﮐﻨﯿﺪ؛ زﯾﺮا ﻣﻦ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻓﺮﻣﺎن داده ﻧﺸﺪهام ‪.٢‬‬ ‫ﻣﺮﺣﻠﮥ دوم‪ :‬اﺟﺎزۀ ﺟﻨﮓ و ﺟﮫﺎد از ﻃﺮف ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺮ آﻧﮫﺎ واﺟﺐ ﻗﺮار‬ ‫داده ﺷﻮد؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ُ َ َّ َ ُ َ ٰ َ ُ َ َّ ُ ۡ ُ ُ ْ َّ َّ َ َ َ ٰ َ ۡ ۡ َ َ‬ ‫ٌ‬ ‫�هِم لقدِير‪] ﴾٣٩‬اﻟﺤﺞ‪.[۳۹ :‬‬ ‫﴿أذِن ل ِ�ِين ي�تلون بِ��هم ظل ِم ۚوا �ن ٱ� � ن ِ‬

‫»اﺟﺎزه ﺑﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ داده ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ آﻧﺎن ﺟﻨﮓ ﺗﺤﻤﯿﻞ ﻣﯽﮔﺮدد؛ ﭼﺮاﮐﻪ ﺑﺪﯾﺸﺎن‬

‫ﺳﺘﻢ رﻓﺘﻪ اﺳﺖ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻮاﻧﺎ اﺳﺖ ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ اﯾﺸﺎن را ﭘﯿﺮوز ﮐﻨﺪ«‪.‬‬ ‫ﻣﺮﺣﻠﮥ ﺳﻮم‪ :‬واﺟﺐ ﻗﺮار دادن ﮐﺎرزار ﺑﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﯽﺟﻨﮕﻨﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ‬ ‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫َ َ‬ ‫َّ‬ ‫َ َُٰ َ ُ‬ ‫� � ُ� ُّ‬ ‫� ۡم َو� َ� ۡع َت ُد ۚٓوا إ َّن ٱ َّ َ‬ ‫َ‬ ‫ِب‬ ‫يل ٱ�ِ ٱ�ِين ي�تِلون‬ ‫ِ‬ ‫﴿و� ٰتِلوا ِ� سب ِ ِ‬ ‫ٱل ۡ ُم ۡع َتد َ‬ ‫ِين‪] ﴾١٩٠‬اﻟﺒﻘﺮة‪.[۱۹۰ :‬‬ ‫»و در راه ﺧﺪا ﺑﺠﻨﮕﯿﺪ ﺑﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺷﻤﺎ ﻣﯽﺟﻨﮕﻨﺪ و ﺗﺠﺎوز و ﺗﻌﺪی ﻧﮑﻨﯿﺪ؛ زﯾﺮا‬

‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﺠﺎوزﮐﺎران را دوﺳﺖ ﻧﻤﯽدارد«‪.‬‬ ‫ﻣﺮﺣﻠﮥ ﭼﮫﺎرم‪ :‬ﻓﺮض ﺷﺪن ﺟﻨﮓ ﺑﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎ ﻋﻤﻮم ﮐﺎﻓﺮان؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َّ َّ َ ُّ‬ ‫� َش ۡه ٗر� � ك َِ�ٰب ٱ َّ�ِ يَ ۡو َم َخلَ َق ٱ َّ َ َ‬ ‫لش ُهور ع َ‬ ‫ِند ٱ َّ�ِ ٱ ۡ� َنا َع َ َ‬ ‫ت‬ ‫﴿إِن عِدة ٱ‬ ‫لس�ٰ� ٰ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ ُ َ ُ ۡ َ َ ُ ْ‬ ‫َ ۡ َ َ ۡ َ ٓ ۡ َ َ ٌ ُ ُ ‪ْ ۡ َ َ َ َ ۡ ُ ّ َ َٰ ٞ‬‬ ‫ِين ٱلق ّي ِ ُ ۚم ف� �ظل ُِموا �ِي ِهن أنفس� ۚم و�ٰتِلوا‬ ‫وٱ��ض مِنها أر�عة حرم ۚ �ل ِك ٱ�‬ ‫َ‬ ‫ُۡ ۡ‬ ‫َ َ َّ ٗ َ ُ َ ُ َ ُ ۡ َ َّ ٗ ۡ َ ْ َّ َّ َ َ َ ۡ َّ َ‬ ‫�� ِ� كآفة ك َما ي�ٰتِلون�م كآفة ۚ َوٱعل ُم ٓوا أن ٱ� مع ٱل ُمت ِق�‪] ﴾٣٦‬اﻟﺘﻮﺑﺔ‪:‬‬ ‫ٱلم ِ‬ ‫‪.[۳۶‬‬

‫»ﺷﻤﺎره ﻣﺎھﮫﺎ در ﺣﮑﻢ و ﺗﻘﺪﯾﺮ ﺧﺪا در ﮐﺘﺎب آﻓﺮﯾﻨﺶ از آن روز ﮐﻪ آﺳﻤﺎنھﺎ و زﻣﯿﻦ‬ ‫را آﻓﺮﯾﺪه اﺳﺖ‪ ،‬دوازده ﻣﺎه ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﮫﺎر ﻣﺎه ﺣﺮام اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ آﯾﯿﻦ راﺳﺘﯿﻦ و‬ ‫‪ -١‬اﻟﮫﺠﺮة ﻓﯽ اﻟﻘﺮآن اﻟﮑﺮﯾﻢ‪ ،‬ص ‪.۴۳۸‬‬ ‫‪ -٢‬ﺗﻔﺴﯿﺮ آﻟﻮﺳﯽ‪ ،‬ج ‪ ،۶‬ص ‪.۱۰۸‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٧٤٥‬‬

‫ﺗﻐﯿﯿﺮﻧﺎﭘﺬﯾﺮی اﺳﺖ؛ ﭘﺲ در آﻧﮫﺎ ﺑﻪ ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ ﺳﺘﻢ ﻧﮑﻨﯿﺪ‪ .‬ﺑﺎ ھﻤﮥ ﻣﺸﺮﮐﺎن ﺑﺠﻨﮕﯿﺪ؛‬

‫ھﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ آﻧﺎن ﺟﻤﻠﮕﯽ ﺑﺎ ﺷﻤﺎ ﻣﯽﺟﻨﮕﻨﺪ و ﺑﺪاﻧﯿﺪ ﮐﻪ ﺧﺪا ﺑﺎ ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎران اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫وﺿﻌﯿﺖ دوﻟﺖ ﻧﻮﭘﺎی اﺳﻼم و ﺣﺎﻟﺖ ﻟﺸﮑﺮﯾﺎن اﺳﻼﻣﯽ از ﻧﻈﺮ ﺳﺎزوﺑﺮگ اﻓﺮاد و اﯾﻨﮑﻪ‬ ‫آﻧﺎن ﺗﺎﮐﻨﻮن ﺑﺮای ﮐﺎرزار و ﺟﮫﺎد آﻣﻮزش ﻧﺪﯾﺪه ﺑﻮدﻧﺪ اﻗﺘﻀﺎ ﻣﯽﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﺴﺌﻠﮥ ﺟﮫﺎد و‬ ‫ﻗﺘﺎل ﮔﺎم ﺑﻪ ﮔﺎم ﺣﺮﮐﺖ و ﭘﯿﺸﺮوی ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و ﻻزم ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺪت زﻣﺎﻧﯽ ﻣﯽﮔﺬﺷﺖ ﺗﺎ‬ ‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﺎ دﺷﻤﻨﺎن دﻋﻮت اﺳﻼﻣﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﺎﻓﺮان ﻗﺮﯾﺶ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﻣﻮرد اذﯾﺖ‬ ‫و آزار ﻗﺮار داده ﺑﻮدﻧﺪ و آﻧﮫﺎ را ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﺗﺮک ﺧﺎﻧﻪ و ﮐﺎﺷﺎﻧﮥ آﻧﺎن ﻧﻤﻮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺣﻤﻠﻪ‬ ‫ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺟﮫﺎد در اﺑﺘﺪا اﻣﺮی اﺧﺘﯿﺎری ﺑﻮد و ﺑﺎﯾﺪ ھﻢﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽﺑﻮد ﺗﺎ دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﻗﺪرت‬ ‫ﺑﮕﯿﺮد و ﺗﻌﺪاد ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷﻮﻧﺪ‪،‬ﺑﻪ ﻃﻮری ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﺪرﺗﮫﺎی ﮐﻔﺮ ﺷﺒﻪ‬ ‫ﺟﺰﯾﺮه ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن اﮔﺮ ﺑﺮ ﺿﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺴﯿﺢ ﺷﺪﻧﺪ‪،‬ﺑﺎﯾﺴﺘﻨﺪ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ھﻤﯿﻦ ﻃﻮر ﺷﺪ‪،‬‬ ‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و واﺟﺐ ﮔﺮدﯾﺪن ﺟﻨﮓ در ﺻﻮرﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ وﺿﻌﯿﺖ دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ و‬ ‫ﻟﺸﮑﺮ اﺳﻼﻣﯽ در ﺣﺪی ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ آﻣﺎدﮔﯽ روﯾﺎروﯾﯽ ﺑﺎ ھﻤﻪ اﺣﺘﻤﺎﻻت را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫اﻟﺒﺘﻪ اﮔﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﮥ دﺷﻤﻨﺎن ﺧﻮد ﻗﺮار ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺟﻨﮕﯿﺪن در اﯾﻦ‬ ‫ﺻﻮرت ﺑﺮ آﻧﮫﺎ ﻓﺮض اﺳﺖ و اﺧﺘﯿﺎری ﻧﯿﺴﺖ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﯾﮑﯽ از ﻣﻮﺿﻮﻋﺎﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫در ﺑﯿﻌﺖ ﻋﻘﺒﻪ دوم ﻣﻄﺮح ﮔﺮدﯾﺪ و اﻧﺼﺎر را ﻣﻮﻇﻒ ﻣﯽﻧﻤﻮد ﮐﻪ در راه دﻓﺎع از دﻋﻮت‬ ‫اﺳﻼﻣﯽ و ﺻﺎﺣﺐ آن و ﭘﯿﺮوان دﻋﻮت ﺑﺎ ﺳﺮخ و ﺳﯿﺎه و ھﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺠﻨﮕﻨﺪ ‪.١‬‬ ‫ﺑﺎ ﻧﺰول آﯾﺎﺗﯽ ﮐﻪ اﺟﺎزه ﺟﻨﮓ را ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﯽداد‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج آﻣﻮزش ﻓﻨﻮن‬ ‫ﺟﻨﮕﯽ ﺑﻪ ﯾﺎراﻧﺶ را آﻏﺎز ﮐﺮد و ﺧﻮد ﻧﯿﺰ در ﺗﻤﺮﯾﻦ و ﻣﺎﻧﻮرھﺎ و ﻧﺒﺮدھﺎ ﺷﺮﮐﺖ ﻣﯽﮐﺮد و‬ ‫آﻣﺎدﮔﯽ ﺑﺮای ﺟﮫﺎد را از ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ و ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ﻋﺒﺎدﺗﮫﺎ ﻗﺮار داد ﮐﻪ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ آن اﻧﺴﺎن ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﯽﺷﻮد و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ اﻟﮫﯽ را اﺟﺮا ﮐﺮد ﮐﻪ‬ ‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ْ َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ ُ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫اط ٱ‬ ‫﴿ َوأع ُِّدوا ل ُهم َّما ٱ ۡس َت َط ۡع ُتم ّمِن ق َّو� ٖ َومِن ّرِ َ� ِ‬ ‫� ۡي ِل ت ۡره ُِبون بِهِۦ ع ُد َّو ٱ�ِ‬ ‫ُ ۡ َ ََُۡ َ‬ ‫َ َ ُ َّ ُ ۡ َ َ َ‬ ‫و� ُه ُم ٱ َّ ُ‬ ‫اخر َ‬ ‫� َ� ۡعلَ ُم ُه ۡ ۚم َو َما تُنفِ ُقوا ْ مِن َ ۡ‬ ‫�ن مِن دون ِ ِهم � �علم‬ ‫�ءٖ‬ ‫وعدو�م وء ِ‬ ‫َّ ُ َ َّ َ ۡ ُ ۡ َ ُ ۡ َ ُ ۡ َ َ‬ ‫َ‬ ‫��م َوأنتم � �ظل ُمون‪] ﴾٦٠‬اﻷﻧﻔﺎل‪.[۶۰ :‬‬ ‫يل ٱ�ِ يوف إ ِ‬ ‫ِ� سب ِ ِ‬ ‫»ﺑﺮای )ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ( آﻧﺎن ﺗﺎ آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﺪ ﻧﯿﺮو و اﺳﺒﮫﺎی ورزﯾﺪه )ﺳﺎز وﺑﺮگ‬ ‫ﺟﻨﮓ(آﻣﺎده ﺳﺎزﯾﺪ ﺗﺎ ﺑﺪان دﺷﻤﻦ ﺧﺪا و دﺷﻤﻦ ﺧﻮﯾﺶ را ﺑﺘﺮﺳﺎﻧﯿﺪ و ﮐﺴﺎﻧﯽ دﯾﮕﺮ ﺟﺰ‬ ‫‪ -١‬اﻟﻘﺘﺎل و اﻟﺠﮫﺎد‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺧﯿﺮ ھﯿﮑﻞ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۴۶۴ – ۴۶۳‬‬

‫‪٧٤٦‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫آﻧﮫﺎ را ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ھﺮاس اﻧﺪازﯾﺪ ﮐﻪ اﯾﺸﺎن را ﻧﻤﯽﺷﻨﺎﺳﯿﺪ و ﺧﺪا آﻧﺎن را ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﺪ‪ .‬ھﺮ آﻧﭽﻪ‬ ‫در راه ﺧﺪا ﺻﺮف ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬ﭘﺎداش آن ﺑﻪ ﺗﻤﺎم و ﮐﻤﺎل ﺑﻪ ﺷﻤﺎ داده ﻣﯽﺷﻮد و ھﯿﭻ ﮔﻮﻧﻪ‬

‫ﺳﺘﻤﯽ ﻧﻤﯽﺑﯿﻨﯿﺪ«‪.‬‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﺳﺎﺧﺘﻦ و آﻣﺎده ﮐﺮدن ﻣﺠﺎھﺪان ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺮ دو ﺷﯿﻮۀ‬ ‫ﻣﺘﻮازن اﺳﺘﻮار ﺑﻮد و اﯾﻦ دو ﺷﯿﻮه ﻋﺒﺎرت ﺑﻮد از‪ :‬ﺗﻮﺟﯿﻪ ﻣﻌﻨﻮی از ﯾﮏ ﻃﺮف و آﻣﻮزش‬ ‫ﻋﻠﻤﯽ از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ‪.‬‬ ‫‪ -۱‬ﺗﻮﺟﯿﻪ و رھﻨﻤﻮد ﻣﻌﻨﻮی‬

‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺮای ﺑﺎﻻ ﺑﺮدن ﻣﻌﻨﻮﯾﺎت ﻣﺠﺎھﺪان ﺗﻼش ﻣﯽﮐﺮد و اﻣﯿﺪ ﻗﻄﻌﯽ‬ ‫ﭘﯿﺮوزی ﯾﺎ ﺑﮫﺸﺖ را در وﺟﻮد آﻧﮫﺎ ﺗﺜﺒﯿﺖ ﻣﯽﻧﻤﻮد و از آن ﻟﺤﻈﻪ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ‪ ،‬ھﻤﻮاره اﯾﻦ‬ ‫اﻣﯿﺪ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را در ﻣﯿﺪاﻧﮫﺎی ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﭘﯿﺶ ﻣﯽﺑﺮد و او را وادار ﻣﯽﻧﻤﻮد ﺗﺎ ﺑﺎ ﺗﻤﺎم‬ ‫ﻗﻮای ﺟﺴﻤﯽ و روﺣﯽ ﺑﺮای ﭘﯿﺮوز ﺷﺪن ﯾﺎ ﻣﺮگ زﯾﺮ ﺳﺎﯾﮥ ﺷﻤﺸﯿﺮ ﺗﻼش ﻧﻤﺎﯾﺪ ‪ .١‬رﺳﻮل‬ ‫ﺧﺪا در اﯾﻦ راﺳﺘﺎ ﺑﻪ آﻧﺎن ﻣﯽﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﻣﺮداﻧﯽ ﻧﻤﯽﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ دوﺳﺖ‬ ‫ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ از ﻣﻦ ﺑﺎز ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ و ﻣﻦ ھﻢ ﭼﯿﺰی ﻧﻤﯽدﯾﺪم ﮐﻪ آﻧﮫﺎ را ﺑﺮ آن ﺳﻮار ﮐﻨﻢ و ﺑﺎ ﺧﻮد‬ ‫ﺑﺒﺮم‪ ،‬از ھﯿﭻ ﺟﻨﮕﯽ ﮐﻪ در راه ﺧﺪا ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎز ﻧﻤﯽﻣﺎﻧﺪم و ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺟﺎﻧﻢ‬ ‫در دﺳﺖ اوﺳﺖ‪ ،‬دوﺳﺖ داﺷﺘﻢ در راه ﺧﺪا ﮐﺸﺘﻪ ﺷﻮم؛ ﺳﭙﺲ زﻧﺪه ﺷﻮم‪ ،‬ﺑﺎز ﮐﺸﺘﻪ‬ ‫ﺷﻮم‪ ،‬ﺳﭙﺲ زﻧﺪه ﺷﻮم و ﺑﺎز ﮐﺸﺘﻪ ﺷﻮم و ﺑﺎز زﻧﺪه ﮔﺮدم و ‪.٢ «...‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﯽﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ھﺮﮐﺲ ﮐﻪ وارد ﺑﮫﺸﺖ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬دوﺳﺖ ﻧﺪارد ﺑﻪ دﻧﯿﺎ ﺑﺎزﮔﺮدد‬ ‫و ﭼﯿﺰی از ﭼﯿﺰھﺎی روی زﻣﯿﻦ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؛ ﺑﻪ ﺟﺰ ﺷﮫﯿﺪ ﮐﻪ آرزو ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺑﻪ دﻧﯿﺎ‬ ‫ﺑﺮﮔﺮدد و دوﺑﺎره در راه ﺧﺪا ﮐﺸﺘﻪ ﺷﻮد و اﯾﻦ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﮔﺮاﻣﯿﺪاﺷﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ« ‪.٣‬‬ ‫‪ -۲‬اﺳﻠﻮب ﻋﻠﻤﯽ‬

‫ﺳﻌﯽ و ﺗﻼش ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ از ﺗﻮاﻧﺎﯾﯿﮫﺎی ﻗﺸﺮھﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻣﺖ از‬ ‫ﻣﺮدان‪ ،‬زﻧﺎن‪ ،‬ﮐﻮدﮐﺎن‪ ،‬ﻧﻮﺟﻮاﻧﺎن و ﭘﯿﺮﻣﺮدان اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﺪ و ﺑﻪ ﻣﮫﺎرتھﺎی ﺟﻨﮕﯽ از‬ ‫ﻗﺒﯿﻞ‪ :‬ﻧﯿﺰه زﻧﯽ؛ ﺷﻤﺸﯿﺮزﻧﯽ؛ ﺗﯿﺮاﻧﺪازی و اﺳﺐ ﺳﻮاری ﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫‪ -١‬دراﺳﺔ ﻓﯽ اﻟﺴﯿﺮه‪ ،‬ص ‪.۱۶۱‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺒﺨﺎری‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺠﮫﺎد و اﻟﺴﯿﺮه‪ ،‬ﺑﺎب ﺗﻤﻨﯽ اﻟﺸﮫﺎده‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪ ،۲۶۸‬ﺷﻤﺎرۀ ‪.۲۷۹۷‬‬ ‫‪ -٣‬ھﻤﺎن‪ ،‬ﺑﺎب ﺗﻤﻨﯽ اﻟﺮﺟﻮع ﻟﻠﺪﻧﯿﺎ‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪ ،۲۷۴‬ﺷﻤﺎرۀ ‪.۲۸۱۷‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٧٤٧‬‬

‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪھﺎی ﻣﺘﻮازن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻧﻈﺎﻣﯽ از ﻗﺒﯿﻞ‪ :‬ﺗﻮﺟﯿﻪ؛ آﻣﻮزش؛ اﻣﯿﺪ ﺑﻪ ﭘﯿﺮوزی ﯾﺎ ﺑﮫﺸﺖ و‬ ‫ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﯿﺮی ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺗﻼش در ﻣﯿﺪانھﺎی ﺟﮫﺎد را ﺑﻪ ھﻢ ﻣﯽآﻣﯿﺨﺖ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را‬ ‫ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻣﯽﻧﻤﻮد ﺗﺎ آﻧﭽﻪ از ﻓﻨﻮن ﺟﻨﮕﯽ را ﻓﺮا ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺧﻮب ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺗﺎ‬ ‫ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ھﺮﮐﺲ ﺗﯿﺮاﻧﺪازی را ﻓﺮاﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺳﭙﺲ آن را ﺗﺮک ﮐﺮد‪ ،‬از ﻣﺎ ﻧﯿﺴﺖ ‪.«١‬‬ ‫ﺳﺨﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ دﻋﻮﺗﯽ اﺳﺖ ﺑﺮای ﻋﻤﻮم؛ ﺣﺘﯽ ﺑﺮای ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻦ ﭘﯿﺮی رﺳﯿﺪهاﻧﺪ؛‬ ‫ﭼﺮاﮐﻪ ھﻤﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﯿﺮاﻧﺪازی را ﺗﻤﺮﯾﻦ ﺑﮑﻨﻨﺪ‪ .‬اﺳﻼم ﺑﻪ ﺳﺎﯾﺮ اﺳﺘﻌﺪادھﺎ و ﺗﻮاﻧﮫﺎی اﻣﺖ‪،‬‬ ‫اھﻤﯿﺖ ﻣﯽدھﺪ و در ﻓﮑﺮ ﺷﮑﻮﻓﺎ ﺳﺎﺧﺘﻦ و ﺣﺴﻦ اﺳﺘﻔﺎده از آن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫آن ﺣﻀﺮت ج در ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺷﺮاﯾﻂ و اوﺿﺎع ﺑﻪ دﺷﻤﻨﺎن ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را‬ ‫ﺗﺸﻮﯾﻖ و ﺗﺤﺮﯾﮏ ﻣﯽﮐﺮد ﮐﻪ از ﺗﻤﺎﻣﯽ وﺳﺎﯾﻞ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺮای ﻧﺎﺑﻮدی دﺷﻤﻨﺎن اﺳﺘﻔﺎده‬ ‫ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ھﺮ ﭼﻪ ﻧﯿﺮو و ﺗﻮان دارﯾﺪ آﻣﺎده ﮐﻨﯿﺪ؛ ﺳﭙﺲ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬آ ﮔﺎه ﺑﺎﺷﯿﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﻧﯿﺮو‪ ،‬ﺗﯿﺮاﻧﺪازی اﺳﺖ؛ آ ﮔﺎه ﺑﺎﺷﯿﺪ ﮐﻪ ﻧﯿﺮو‪ ،‬ﺗﯿﺮاﻧﺪازی اﺳﺖ« ‪.٢‬‬ ‫ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ و ﺳﻨﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن آﻣﺎدﮔﯽ در ﺗﻤﺎﻣﯽ زﻣﯿﻨﻪھﺎی ﻣﺎدی‬ ‫و ﻣﻌﻨﻮی را آﻣﻮﺧﺖ و از آﻧﺎن ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ در ﻣﻘﺎﺑﻞ دﺷﻤﻦ آﻣﺎده و ﻣﺘﺤﺪ ﺑﺎﺷﻨﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫ْ َ ٗ‬ ‫ِين َء َام ُنوا ْ ُخ ُذوا ْ ح ِۡذ َر ُ� ۡم فَٱنفِ ُروا ْ ُ� َ‬ ‫�� ُّ� َها ٱ َّ� َ‬ ‫﴿ ٰٓ‬ ‫ب‬ ‫ات أوِ ٱنفِ ُروا �ِيعا‪] ﴾٧١‬اﻟﻨﺴﺎء‪.[۷۱ :‬‬ ‫ٍ‬ ‫»ای ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن آوردهاﯾﺪ‪ ،‬اﺣﺘﯿﺎط ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ و آﻣﺎدﮔﯽ ﺧﻮد را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﯿﺪ و دﺳﺘﻪ‬ ‫دﺳﺘﻪ ھﻤﮕﯽ ﺑﺎ ھﻢ ﺑﯿﺮون روﯾﺪ«‪.‬‬ ‫اﯾﻦ آﯾﻪ دﻻﻟﺖ ﺑﺮ وﺟﻮب ﻋﻨﺎﯾﺖ ﺑﻪ اﺳﺒﺎب و ﺑﺮﺣﺬر ﺑﻮدن از دﺳﯿﺴﻪھﺎی دﺷﻤﻨﺎن‬ ‫ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و اﻧﻮاع آﻣﺎدﮔﯿﮫﺎی ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﻼح و ﺟﺴﻢ و آﻣﻮزش ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﻪ ﻣﺠﺎھﺪان و رھﻨﻤﻮد‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﻦ آﻧﺎن ﺑﻪ اﻣﻮری ﮐﻪ آﻧﺎن را در ﺟﮫﺎد ﺑﺎ دﺷﻤﻨﺎن و ﺳﺎﻟﻢ ﻣﺎﻧﺪن از ﻣﮑﺮھﺎی آن ﮐﻤﮏ‬ ‫ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻄﻠﻖ دﺳﺘﻮر آﻣﺎدﮔﯽ و اﺣﺘﯿﺎط در ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫دﺷﻤﻨﺎن را داده اﺳﺖ و ﻧﻮع ﺧﺎﺻﯽ راﻣﺸﺨﺺ ﻧﮑﺮده اﺳﺖ؛ ﭼﺮاﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻨﺎﺳﺐ و ﻧﻮع ﺳﻼﺣﮫﺎ‬ ‫ﻓﺮق ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و ﻋﻼوه ﺑﺮ آن دﺷﻤﻦ از ﻧﻈﺮ ﺗﻌﺪاد و ﻧﻮع ﻣﺒﺎرزه‪ ،‬ﺿﻌﯿﻒ و ﻗﻮی ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺟﮫﺎد از دﯾﺪﮔﺎه اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران رﺳﻮل ﺧﺪا ج ﻣﺪرﺳﮥ ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﺮای ﺗﺰﮐﯿﻪ ﻧﻔﺲ ﺑﻮد و‬ ‫آﻧﮫﺎ ﯾﻘﯿﻦ داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺟﮫﺎد ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﻧﺘﯿﺠﮥ ﻣﻄﻠﻮب و ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ را ﺧﻮاھﺪ داد ﮐﻪ آﻧﮫﺎ‬ ‫‪-١‬ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻻﻣﺎرة‪ ،‬ﺑﺎب ﻓﻀﻞ اﻟﺮﻣﯽ و اﻟﺤﺚ ﻋﻠﯿﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪ ،۱۵۲۳‬ﺷﻤﺎرۀ ‪.۱۹۱۹‬‬ ‫‪ -٢‬ھﻤﺎن‪.‬‬

‫‪٧٤٨‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﺟﮫﺎد ﺧﻮد را ﺧﺎﻟﺼﺎﻧﻪ ﺑﺮای رﺿﺎی ﺧﺪا اﻧﺠﺎم دھﻨﺪ و ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﺑﻪ آن اﯾﻤﺎن دارﻧﺪ و ﻣﺮدم‬ ‫را ﺑﻪ آن ﻓﺮا ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻋﻤﻞ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺧﻄﺮ رﯾﺎﮐﺎری در اﻋﻤﺎل را ﺑﺮای‬ ‫آﻧﮫﺎ ﺑﯿﺎن ﻧﻤﻮده ﺑﻮدو ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اوﻟﯿﻦ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻣﻮرد ﺑﺎزﺧﻮاﺳﺖ ﻗﺮار‬ ‫ً‬ ‫ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬ﻣﺮدی اﺳﺖ ﮐﻪ ﻇﺎھﺮا در راه ﺧﺪا ﺷﮫﯿﺪﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬او را اﺣﻀﺎر ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﻌﻤﺖھﺎﯾﺶ را ﺑﻪ او ﻣﺘﺬﮐﺮ ﻣﯽﺷﻮد؛ ﺳﭙﺲ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﻧﻌﻤﺖھﺎ ﭼﻪ‬ ‫ﮐﺎر ﮐﺮدهای؟ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ در راه ﺗﻮ ﺟﻨﮕﯿﺪم ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﺷﮫﺎدت رﺳﯿﺪم‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬ ‫دروغ ﮔﻔﺘﯽ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺗﻮ ﺟﮫﺎد ﮐﺮدی ﺗﺎ دﯾﮕﺮان ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ ﻓﻼﻧﯽ ﭼﻪ ﻗﺪر ﺷﺠﺎع و ﺑﺎ ﺟﺮأت‬ ‫اﺳﺖ و اﯾﻦ در دﻧﯿﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ؛ ﺳﭙﺲ ﺧﺪاوﻧﺪ دﺳﺘﻮر ﻣﯽدھﺪ ﮐﻪ او را ﺑﺮ ﭼﮫﺮهاش ﺑﻪ‬ ‫ﺳﻮی ﺟﮫﻨﻢ ﺑﮑﺸﺎﻧﻨﺪ؛ ﭘﺲ ﻣﺮدی را اﺣﻀﺎر ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﻋﻠﻢ آﻣﻮﺧﺘﻪ و آن را ﺑﻪ دﯾﮕﺮان‬ ‫ﯾﺎد داده و ﻗﺮآن ﺧﻮاﻧﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﻌﻤﺖھﺎی ﺧﻮد را ﺑﻪ او ﻣﺘﺬﮐﺮ ﻣﯽﺷﻮد و‬ ‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﻧﻌﻤﺘﮫﺎ ﭼﻪ ﮐﺮدی؟ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻋﻠﻢ آﻣﻮﺧﺘﻢ و آن را ﺑﻪ دﯾﮕﺮان ﯾﺎد دادم و‬ ‫در راه ﺗﻮ ﻗﺮآن ﺧﻮاﻧﺪم‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬دروغ ﮔﻔﺘﯽ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺮدی ﮐﻪ ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ‪:‬‬ ‫ﻓﻼﻧﯽ ﭼﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﺨﺸﻨﺪه و ﺳﺨﺎوﺗﻤﻨﺪی اﺳﺖ و اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ؛ ﺳﭙﺲ دﺳﺘﻮر ﻣﯽدھﺪ‬ ‫ﮐﻪ او را ﺑﺮ ﭼﮫﺮهاش ﺑﻪ ﺳﻮی دوزخ ﺑﮑﺸﺎﻧﻨﺪ« ‪.١‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺧﺎﻟﺼﺎﻧﻪ و ﺑﺮای ﺧﺪا و ﺑﻪ اﻣﯿﺪ ﭘﺎداش وی و از ﺗﺮس‬ ‫ﻋﺬاﺑﺶ ﺟﮫﺎد ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﺨﻦ آﻧﮫﺎ ﺑﺮای ﺧﺪا ﺑﻮد و اﻣﻮال ﺧﻮد را در ﺟﮫﺖ ﮐﺴﺐ‬ ‫رﺿﺎﯾﺖ ﺧﺪا‪ ،‬ﺧﺮ ج ﻣﯽﻧﻤﻮدﻧﺪ وﺟﺎن ﺧﻮد را در راه دﻓﺎع از دﯾﻦ ﺧﺪا و ﺑﺮای اﻋﺘﻼی ﻧﺎم‬ ‫ﺧﺪا ﺗﻘﺪﯾﻢ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺟﮫﺎد آﻧﮫﺎ در راه ﺧﺪا آﺛﺎر ﺑﺰرﮔﯽ در ﺗﺰﮐﯿﮥ ﻧﻔﺲھﺎیﺷﺎن ﮔﺬاﺷﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺧﻼﺻﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺮﺧﯽ از آﺛﺎر آن را اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﯿﺎن ﻧﻤﻮد‪:‬‬ ‫‪ -۳‬آزاد ﮐﺮدن ﻧﻔﺲ از ﺷﯿﻔﺘﮕﯽ زﻧﺪﮔﯽ دﻧﯿﺎ و واﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ آن‬ ‫ﺟﮫﺎد در راه ﺧﺪا ﺗﻤﺮﯾﻦ ﻋﻤﻠﯽ ﺑﯽرﻏﺒﺘﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دﻧﯿﺎ و ﭼﺸﻢ دوﺧﺘﻦ ﺑﻪ آﺧﺮت و‬

‫ﻣﺸﺘﺎق ﺑﻮدن ﺑﻪ ﻧﻌﻤﺖھﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮای ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ در ﺑﮫﺸﺖ آﻣﺎده ﮐﺮده اﺳﺖ‬ ‫ﮐﻪ اﯾﻦ از ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﻣﺴﺎﺋﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻧﻈﺮ اﺳﻼم در ﺗﺰﮐﯿﮥ ﻧﻔﺲھﺎ‪ ،‬ﻣﺆﺛﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺠﺎھﺪ‬ ‫ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ وﺟﻮدش را ﺑﻪ ﺧﺪا ﻣﯽﻓﺮوﺷﺪ ﺗﺎ او را ﺧﺸﻨﻮد ﺳﺎزد؛ ﭼﺮاﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‪،‬‬ ‫ﺧﺎﻟﻖ و ﻣﺎﻟﮏ ﺣﻘﯿﻘﯽ ﺟﺎﻧﮫﺎ اﺳﺖ و او ﺧﻮد اﯾﻦ اﻓﺘﺨﺎر را ﺑﻪ ﻣﺠﺎھﺪان داده ﮐﻪ ﭼﯿﺰی را‬ ‫ﮐﻪ ﺑﻪ آﻧﮫﺎ ﺑﺨﺸﯿﺪه اﺳﺖ‪ ،‬دوﺑﺎره از آﻧﮫﺎ ﻣﯽﺧﺮد؛ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻻﻣﺎره‪ ،‬ﺑﺎب ﻣﻦ ﻗﺎﺗﻞ ﻟﻠﺮﯾﺎء و اﻟﺴﻤﻌﻪ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪.۱۹۰۵‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٧٤٩‬‬

‫َّ َّ َ ۡ َ َ ٰ َ ۡ ُ ۡ َ َ ُ َ ُ ۡ َ َ ۡ َ ٰ َ ُ َ َّ َ ُ ُ ۡ َ َّ َ ُ َ ٰ ُ َ‬ ‫ون � َ‬ ‫يل‬ ‫ب‬ ‫س‬ ‫﴿إِن ٱ� ٱش�ى مِن ٱلمؤ ِمن ِ� أنفسهم وأم�لهم بِأن لهم ٱ�نة ۚ ي�تِل‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫َ‬ ‫َّ ۡ َ ٰ َ ۡ‬ ‫َّ َ َ ۡ ُ ُ َ َ ُ ۡ َ ُ َ َ ۡ ً َ َ ۡ َ ّٗ‬ ‫ُۡ‬ ‫ان َو َم ۡن أ ۡو َ ٰ‬ ‫�‬ ‫�‬ ‫�‬ ‫يل َوٱلق ۡر َء ِ �‬ ‫ٱ�ِ �يقتلون و�قتلونۖ وعدا عليهِ حقا ِ� ٱ�ورٮةِ وٱ ِ ِ ِ‬ ‫ُ َّ‬ ‫َ َّ َ ۡ َ ۡ ُ ْ‬ ‫َ َ ُ َۡ‬ ‫َۡ‬ ‫�وا بِبَ ۡيعِ� ُم ٱ�ِي بَ َا� ۡع ُتم بِهِۚۦ َو�ٰل ِك ه َو ٱلف ۡو ُز‬ ‫بِعه ِده ِۦ مِن ٱ�ِۚ فٱستب ِ‬ ‫َ‬ ‫َّ ٰٓ ُ َ َّ ٰ ُ َ‬ ‫َّ ٰٓ ُ َ ۡ َ ٰ ُ َ‬ ‫َ‬ ‫ون ٱ ۡل َ‬ ‫ٱ ۡل َع ِظ ُ‬ ‫ون ٱ َّ ٰ‬ ‫ج ُدون‬ ‫�ٰ ِم ُدون ٱل��ِحون ٱل�كِع‬ ‫يم‪ ١١١‬ٱل��ِبون ٱل�بِد‬ ‫ل� ِ‬ ‫َّ َ َ ّ‬ ‫َ َّ ُ َ َ‬ ‫َ ۡ ۡ‬ ‫ُۡ َ َ ۡ َ ُ َ ُ ُ‬ ‫�‬ ‫ٱ�م ُِرون ب ِٱل َمع ُر ِ‬ ‫وف وٱ�اهون ع ِن ٱلمنكرِ وٱل�ٰفِظون ِ�دودِ ٱ�ِۗ و� ِ ِ‬ ‫ۡ ۡ َ‬ ‫ٱل ُمؤ ِمن ِ�‪] ﴾١١٢‬اﻟﺘﻮﺑﺔ‪.[۱۱۲-۱۱۱ :‬‬

‫»ﺑﯽﮔﻤﺎن‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺟﺎن و ﻣﺎل ﻣﺆﻣﻨﺎن را در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﮫﺸﺖ ﺧﺮﯾﺪاری ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬در راه ﺧﺪا‬ ‫ﻣﯽﺟﻨﮕﻨﺪ؛ ﭘﺲ ﻣﯽﮐﺸﻨﺪ وﮐﺸﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و اﯾﻦ وﻋﺪهای اﺳﺖ راﺳﺘﯿﻦ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ آن را‬ ‫در ﺗﻮرات و اﻧﺠﯿﻞ و ﻗﺮآن داده اﺳﺖ و ﭼﻪ ﮐﺴﯽ از ﺧﺪا ﺑﻪ ﻋﮫﺪ ﺧﻮد وﻓﺎ ﮐﻨﻨﺪهﺗﺮ اﺳﺖ؛‬ ‫ﭘﺲ ﺑﻪ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪای ﮐﻪ ﮐﺮدهاﯾﺪ‪ ،‬ﺷﺎد ﺑﺎﺷﯿﺪ و اﯾﻦ ﭘﯿﺮوزی ﺑﺰرگ و رﺳﺘﮕﺎری ﺳﺘﺮﮔﯽ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫آﻧﺎن ﺗﻮﺑﻪ ﮐﻨﻨﺪه‪ ،‬ﭘﺮﺳﺘﻨﺪه‪ ،‬ﺳﭙﺎﺳﮕﺬار ﮐﻨﻨﺪه‪ ،‬ﻧﻤﺎزﮔﺰار‪ ،‬دﺳﺘﻮر دھﻨﺪه ﺑﻪ ﮐﺎر ﻧﯿﮏ‪،‬‬

‫ﺑﺎزدارﻧﺪه از ﮐﺎر ﺑﺪ و ﺣﺎﻓﻆ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺧﺪا ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻣﮋده ﺑﺪه ﺑﻪ ﻣﺆﻣﻨﺎن«‪.‬‬ ‫‪ -‬ﭘﺎک ﮔﺮداﻧﯿﺪن ﻧﻔﺲ و آﻣﻮزش دادن آن ﺑﻪ ﺻﺒﺮ و ﺟﺎن ﻓﺪاﯾﯽ‬

‫اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﭘﺮﺗﻮ ﺗﺮﺑﯿﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﯾﻘﯿﻦ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﮫﺸﺖ ﺑﺎ ﺳﺨﺘﯿﮫﺎ اﺣﺎﻃﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺑﺎ ﺗﻦ ﭘﺮوری و راﺣﺘﯽ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻧﻤﯽآﯾﺪ و ﺑﺎﯾﺪ ﻧﻔﺲ‬ ‫را ﺑﻪ ﻣﺠﺎھﺪت وادار ﻧﻤﻮد ﺗﺎ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﺨﺘﯽھﺎ و ﺧﻄﺮھﺎ اﺳﺘﻮار و ﻣﻘﺎوم ﺑﺎﺷﺪ و ﺗﻨﺒﻠﯽ و‬ ‫ﮐﺎھﻠﯽ را رھﺎ ﮐﻨﺪ‪ .‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ آﻧﺎن از ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ آﻣﻮﺧﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺣﮑﻤﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ اﻗﺘﻀﺎ ﮐﺮده‬ ‫اﺳﺖ ﺗﺎ وﺟﻮد اﻧﺴﺎﻧﮫﺎ را در ﻣﻌﺮض ﭘﺎﮐﺴﺎزی ﻗﺮار ﺑﺪھﺪ و ﭘﺎﯾﺪاری آن آﺷﮑﺎر ﮔﺮدد و ﻣﯿﺪان‬ ‫ﺟﮫﺎد‪ ،‬ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﻣﺪرﺳﮥ ﭘﺎﮐﺴﺎزی اﺳﺖ ‪١‬؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ ۡ َ ۡ ُ ۡ َ ۡ ‪َ ۡ َ ُ ُ ۡ ّ ٞ ۡ َ َ ۡ َ ۡ َّ َ ۡ َ َ ٞ‬‬ ‫ك ٱ ۡ�َيَّ ُ‬ ‫ام نُ َداول ُ َها َ� ۡ َ‬ ‫� ٱ�َّ ِ‬ ‫اس‬ ‫﴿إِن �مسس�م قرح �قد مس ٱلقوم قرح مِثله ۚۥ وت ِل‬ ‫ِ‬ ‫َ َ ۡ َ َ َّ ُ َّ َ َ َ ُ ْ َ َ َّ َ‬ ‫ُ ۡ ُ َ َ ٓ َ َ َّ ُ َ ُ ُّ َّ‬ ‫ل�ٰلِم َ‬ ‫�‪١٤٠‬‬ ‫خذ مِن�م شهداء ۗ وٱ� � �ِب ٱ‬ ‫و ِ�علم ٱ� ٱ�ِين ءامنوا و�ت ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ ۡ ُ ُ ْ َۡ َ َ‬ ‫َ ُ َ ّ َ َّ ُ َّ َ َ َ ُ ْ َ َ ۡ َ َ ۡ َ‬ ‫ۡ‬ ‫�ٰفِر َ‬ ‫� َّنة َول َّما‬ ‫�ن‪ ١٤١‬أم َحس ِۡب ُت ۡم أن تدخلوا ٱ‬ ‫و ِ�م ِ‬ ‫حص ٱ� ٱ�ِين ءامنوا و�محق ٱل ِ‬ ‫َ ۡ َ َّ ُ َّ َ َ َ ُ ْ‬ ‫ُ ۡ َ َ ۡ َ َ َّ ٰ َ َ َ َ ۡ ُ ُ َ َ ۡ َ‬ ‫نت ۡم � َم َّن ۡون ٱل َم ۡوت مِن‬ ‫��ن‪ ١٤٢‬ولقد ك‬ ‫�عل ِم ٱ� ٱ�ِين �ٰهدوا مِن�م و�علم ٱل� ِ ِ‬ ‫‪ -١‬ﻣﻨﮫﺞ اﻻﺳﻼم ﻓﯽ ﺗﺰﮐﯿﻪ اﻟﻨﻔﺲ‪ ،‬د‪ .‬اﻧﺲ اﺣﻤﺪ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۲۹۳‬‬

‫‪٧٥٠‬‬

‫َۡ َ ََۡ‬

‫ََ ۡ َُۡ‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫َ ُ َ ُ‬

‫َ‬

‫�ب ِل أن تلق ۡوهُ �قد َر��ت ُموهُ َوأنت ۡم تنظ ُرون‪] ﴾١٤٣‬آل ﻋﻤﺮان‪.[۱۴۳-۱۴۰ :‬‬

‫»اﮔﺮ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ )ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن( ﺟﺮاﺣﺘﯽ رﺳﯿﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ آن ﺟﻤﻌﯿﺖ ﻧﯿﺰ ﺟﺮاﺣﺘﯽ ھﻤﺎﻧﻨﺪ‬ ‫آن رﺳﯿﺪه اﺳﺖ و ﻣﺎ اﯾﻦ روزھﺎ را در ﻣﯿﺎن ﻣﺮدم دﺳﺖ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽﮔﺮداﻧﯿﻢ ﺗﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫ﺛﺎﺑﺖ ﻗﺪﻣﺎن ﺑﺮاﯾﻤﺎن راﺟﺪا ﺳﺎزد و ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ از ﻣﯿﺎن ﺷﻤﺎ‬ ‫ﻗﺮﺑﺎﻧﯿﺎﻧﯽ ﺑﺮﮔﯿﺮد و اﻓﺘﺨﺎر ﺷﮫﺎدت ﻧﺼﯿﺒﺸﺎن ﮔﺮداﻧﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﺘﻤﮑﺎران را دوﺳﺖ‬ ‫ﻧﻤﯽدارد و ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺆﻣﻨﺎن را ﺳﺮه و ﺧﺎﻟﺺ ﮔﺮداﻧﺪ و ﮐﺎﻓﺮان را ﻧﺎﺑﻮد وﺗﺒﺎه‬ ‫ﺳﺎزد‪ .‬آﯾﺎ ﭘﻨﺪاﺷﺘﻪاﯾﺪ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﺑﮫﺸﺖ درﺧﻮاھﯿﺪ آﻣﺪ‪ ،‬ﺑﺪون آﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﺴﺎﻧﯽ از‬ ‫ﺷﻤﺎ را ﻣﺸﺨﺺ ﺳﺎزد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻼش و ﺟﮫﺎد ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪاﻧﺪ و ﺑﺪون آﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮدﺑﺎراﻧﯽ‬ ‫را ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ ﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬ﺷﻤﺎ ﮐﻪ ﺗﻤﻨﺎی ﻣﺮگ را ﭘﯿﺶ از آﻧﮑﻪ ﺑﺎ آن روﺑﺮو ﺷﻮﯾﺪ‪ ،‬داﺷﺘﯿﺪ‪ .‬اﯾﻨﮏ‬

‫ﻣﺮگ را ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﺪ و ﺷﻤﺎ ﺑﺪان ﻣﯽﻧﮕﺮﯾﺪ«‪.‬‬ ‫‪ -‬ﺟﮫﺎد ﺑﺎﻋﺚ ﻋﺰت ﻧﻔﺲ و ﻗﺪرت آن ﻣﯽﺷﻮد‬

‫اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران رﺳﻮل ﺧﺪا ج در ﺳﺎﯾﮥ رھﻨﻤﻮد ﻧﺒﻮی ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺟﮫﺎد در راه ﺧﺪا‬ ‫ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ وﺳﯿﻠﻪ ﺑﺮای رﺷﺪ ﻋﺰت ﻧﻔﺲ و ﺗﻘﻮﯾﺖ و ﭘﺎک ﮐﺮدن آن از ذﻟﺖ و ﺧﻮاری و‬ ‫ﮐﺴﺎﻟﺖ و رذاﻟﺖ اﺳﺖ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ در ﮐﺘﺎب ﺧﻮد ﺑﯿﺎن ﻧﻤﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺆﻣﻦ ﺑﺎ ﻋﺰت‬ ‫و ﻋﺰﯾﺰ اﺳﺖ و اﯾﻦ ﻋﺰت‪ ،‬ﻣﺮھﻮن اﯾﻤﺎن او ﺑﻪ ﭘﺮوردﮔﺎر و ﺗﻤﺴﮏ ﺑﻪ دﯾﻦ ﺧﺪا ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬ ‫َّ ۡ‬ ‫ۡ َ َ َّ‬ ‫ُ ُ َ َ‬ ‫َّ َ ۡ َ ٓ َ ۡ َ َ َ ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫ََۡ‬ ‫ِينةِ �ُخ ِر َج َّن ٱ�ع ُّز مِن َها ٱ�ذل ۚ َو ِ�ِ ٱلعِ َّز ُة‬ ‫﴿ َ�قولون ل�ِن رجعنا إِ� ٱلمد‬ ‫ۡ ۡ َ َ‬ ‫َ َ ََۡ َ‬ ‫ۡ َ‬ ‫َول َِر ُس ِ‬ ‫� َّن ٱل ُم�ٰفِقِ� � �عل ُمون‪] ﴾٨‬اﻟﻤﻨﺎﻓﻘﻮن‪.[۸ :‬‬ ‫و�ِۦ َول ِل ُمؤ ِمن ِ� َو� ٰ ِ‬

‫»ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ اﮔﺮ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﺮﮔﺸﺘﯿﻢ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ اﻓﺮاد ﺑﺎ ﻋﺰت و ﻗﺪرت‪ ،‬اﺷﺨﺎص ﺧﻮار و ﻧﺎﺗﻮان را‬ ‫از آن ﺟﺎ ﺑﯿﺮون ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻋﺰت و ﻗﺪرت از آن ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ وی و ﻣﺆﻣﻨﺎن اﺳﺖ و ﻟﯿﮑﻦ‬

‫ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن ﻧﻤﯽداﻧﻨﺪ«‪.‬‬ ‫ﭘﺲ ھﺮﮔﺎه ﻣﺴﻠﻤﺎن از ﺟﮫﺎد ﺷﺎﻧﻪ ﺧﺎﻟﯽ ﮐﻨﺪ و ﺑﻪ دﻧﯿﺎ ﻣﺸﻐﻮل ﮔﺮدد و از آﺧﺮت ﻏﺎﻓﻞ‬ ‫ﺷﻮد‪ ،‬وﺟﻮدش ﺑﻪ ذﻟﺖ و ﺧﻮاری و ﺿﻌﻒ و ﮐﺮﻧﺶ ﺧﻮ ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ھﺮﮔﺎه ﺑﻪ ﻋﯿﻨﻪ ‪ ١‬ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﮐﺮدﯾﺪ و دم ﮔﺎوھﺎ را ﮔﺮﻓﺘﯿﺪ ‪ ٢‬و ﺑﻪ ﮐﺸﺎورزی راﺿﯽ‬ ‫ﺷﺪﯾﺪ و ﺟﮫﺎد را ﺗﺮک ﮔﻔﺘﯿﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ذﻟﺘﯽ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﻣﺴﻠﻂ ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ و آن را دور‬

‫‪ -١‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﮐﺎﻻﯾﯽ ﺑﻔﺮوﺷﺪ و ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﻗﯿﻤﺘﯽ ﮐﻢﺗﺮ‪ ،‬ھﻤﺎن را از او ﺑﺨﺮد‪.‬‬ ‫‪ -٢‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ ﮐﺸﺎورزی و ﺷﺨﻢ زدن زﻣﯿﻨﮫﺎ ﻣﺸﻐﻮل ﺷﺪﯾﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٧٥١‬‬

‫ﻧﻤﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ دﯾﻦ ﺧﻮد ﺑﺎزﮔﺮدﯾﺪ« ‪.١‬‬ ‫و در ﻣﻮرد ﮐﺴﯽ ﮐﻪ دﻧﯿﺎ را ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ھﺪف ﺧﻮد ﻗﺮار داده اﺳﺖ و ﻓﻘﻂ ﺑﺮای آن‬ ‫ﺗﻼش ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺑﻪ آن ﻣﯽاﻧﺪﯾﺸﺪ‪ ،‬ﺑﯿﻢ آن ﻣﯽرود ﮐﻪ ﻣﺸﻤﻮل اﯾﻦ وﻋﯿﺪ اﻟﮫﯽ ﻗﺮار‬ ‫ﺑﮕﯿﺮد ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َّ َّ َ َ َ ۡ ُ َ َ ٓ َ َ َ َ ُ ْ ۡ َ َ ٰ ُّ ۡ َ َ ۡ َ ُّ ْ َ َ َّ َ ُ َ‬ ‫ِين ه ۡم � ۡن‬ ‫﴿إِن ٱ�ِين � يرجون ل ِقاءنا ورضوا ب ِٱ�يوة ِ ٱ��يا وٱطم�نوا بِها وٱ�‬ ‫َ َ َ ُ َ َُْ َ ۡ‬ ‫َ ُ ْ َ ۡ ُ َ‬ ‫ك َمأ َوٮ ٰ ُه ُم ٱ�َّ ُ‬ ‫َ‬ ‫ار ب ِ َما �نوا ي�سِبون‪] ﴾٨‬ﯾﻮﻧﺲ‪.[۸-۷ :‬‬ ‫ءا�ٰت ِنا � ٰ ِفلون‪ ٧‬أو ٰٓ�� ِ‬

‫ً‬ ‫»ﻣﺴﻠﻤﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ دﯾﺪار ﻣﺎ را اﻧﺘﻈﺎر ﻧﻤﯽﮐﺸﻨﺪ و ﺑﻪ زﻧﺪﮔﯽ دﻧﯿﻮی ﺑﺴﻨﺪه ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و‬ ‫از آﯾﺎت ﻣﺎ ﻏﺎﻓﻞ و ﺑﯽﺗﻮﺟﻪ ﻣﯽﻣﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺟﺎﯾﮕﺎھﺸﺎن دوزخ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺒﺐ‬

‫ﮐﺎرھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ«‪.‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ھﺮﮐﺲ در ﺣﺎﻟﯽ ﺑﻤﯿﺮد ﮐﻪ ﺟﮫﺎد ﻧﮑﺮد و ﺧﻮد را ﺑﻪ‬ ‫آن ﺗﺤﺮﯾﮏ ﻧﻨﻤﻮد‪ ،‬ﺑﺮ ﺑﺨﺸﯽ از ﻧﻔﺎق ﻣﺮده اﺳﺖ« ‪.٢‬‬ ‫ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج راه ﺟﮫﺎد را ﺗﻤﺎم ﻣﺸﮑﻼت آن در ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪،‬‬ ‫ﺳﺰاوار ﻣﮋدۀ ﺑﺰرﮔﯽ از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪا ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ َّ َ َ ٰ َ ُ ْ َ َ َ ۡ َ َّ ُ ۡ ُ ُ َ َ َّ‬ ‫� ل َ َم َع ٱل ۡ ُم ۡح ِ َ‬ ‫�ن ٱ َّ َ‬ ‫سنِ�‪] ﴾٦٩‬اﻟﻌﻨﮑﺒﻮت‪.[۶۹ :‬‬ ‫﴿وٱ�ِين �هدوا �ِينا �هدِ�نهم سبلنا ۚ‬

‫»ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در راه ﻣﺎ ﺟﮫﺎد ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬آﻧﺎن را ﺑﻪ راهھﺎی ﺧﻮد‪ ،‬رھﻨﻤﻮد ﻣﯽﮔﺮداﻧﯿﻢ و‬ ‫ً‬ ‫ﻗﻄﻌﺎ ﺧﺪا ﺑﺎ ﻧﯿﮑﻮﮐﺎران اﺳﺖ«‪.‬‬

‫دوم‪ :‬اﻫﺪاف ﺟﻬﺎد در راه ﺧﺪا‬

‫‪ -۱‬ﺣﻤﺎﯾﺖ از آزادی ﻋﻘﯿﺪه‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ َ ٰ ُ ُ ۡ َ َّ ٰ َ َ ُ َ ۡ َ ‪َ ُ َ َ ٞ‬‬ ‫ِين ُ�ُّ ُهۥ ِ َّ�ِ فَإن ٱ َ‬ ‫نت َه ۡوا ْ فَإ َّن ٱ َّ َ‬ ‫ون ٱ ّ� ُ‬ ‫� ب ِ َما‬ ‫﴿و�تِلوهم ح� � ت�ون ف ِتنة و��‬ ‫ۚ ِِ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ََُۡ َ‬ ‫ُ‬ ‫ون بَ ِص�‪� ٣٩ٞ‬ن تَ َو َّل ۡوا ْ فَٱ ۡعلَ ُم ٓوا أ َّن ٱ َّ َ‬ ‫� َم ۡولٮٰ� ۡ ۚم ن ِۡع َم ٱل َم ۡو ٰ� َون ِۡع َم‬ ‫�عمل‬ ‫ٱ�َّ ِ ُ‬ ‫ص�‪] ﴾٤٠‬اﻷﻧﻔﺎل‪.[۴۰-۳۹ :‬‬

‫»و ﺑﺎ آﻧﺎن ﭘﯿﮑﺎر ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎ ﻓﺘﻨﻪای ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪ و دﯾﻦ ﺧﺎﻟﺼﺎﻧﻪ از آن ﺧﺪا ﮔﺮدد؛ ﭘﺲ اﮔﺮ‬

‫‪ -١‬اﺑﻮداود‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺒﯿﻮع‪ ،‬ﺑﺎب ﻓﯽ اﻟﻨﮫﯽ ﻋﻦ اﻟﻌﯿﻨﺔ‪ ،‬ﺷﻤﺎرۀ ‪ ۳۴۶۲‬و ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ -٢‬ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻻﻣﺎرة‪ ،‬ﺑﺎب ذم ﻣﻦ ﻣﺎت و ﻟﻢ ﯾﻐﺰ‪ ،‬ﺷﻤﺎرۀ ‪.۱۹۱۰‬‬

‫‪٧٥٢‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫دﺳﺖ ﺑﺮداﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺪا ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ را ﮐﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و اﮔﺮ ﭘﺸﺖ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺪاﻧﯿﺪ ﮐﻪ‬

‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ ﺷﻤﺎ اﺳﺖ و او ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ و ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ﯾﺎور و ﻣﺪدﮐﺎر اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫ﺳﯿﺪ ﻗﻄﺐ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﯾﻨﺠﺎ وﻇﯿﻔﻪای دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن واﮔﺬار ﻣﯽﺷﻮد و آن اﯾﻨﮑﻪ‬ ‫ﺑﺎﯾﺪ ھﺮ ﻧﯿﺮوﯾﯽ ﮐﻪ درﻣﻘﺎﺑﻞ دﻋﻮت ﻗﺪ ﻋﻠﻢ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻣﺎﻧﻊ رﺳﯿﺪن آن ﺑﻪ ﻃﻮر آزاداﻧﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﺮدم ﻣﯽﮔﺮدد و آن را ﺗﮫﺪﯾﺪ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و ﻣﺮدم را ﻣﻨﺤﺮف ﻣﯽﺳﺎزد‪ ،‬ﻣﯽﺑﺎﯾﺴﺖ از ﻣﯿﺎن‬ ‫ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺷﻮد و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎﯾﺪ ھﻤﻮاره ﺑﻪ ﺟﮫﺎد ﺑﭙﺮدازﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﺒﺘﻼ ﮐﺮدن ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﻪ ﻓﺘﻨﻪ‬ ‫ﺑﺮای ھﯿﭻ ﻗﺪرﺗﯽ در زﻣﯿﻦ ﻣﻤﮑﻦ ﻧﺒﺎﺷﺪ و دﯾﻦ از آن ﺧﺪا ﺑﺎﺷﺪ ‪ ...‬ﻧﻪ اﯾﻨﮑﻪ در ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ‬ ‫دﯾﻦ اﺟﺒﺎر و اﮐﺮاﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ دﯾﻦ ﺧﺪا در زﻣﯿﻦ ﺑﺮﺗﺮ و ﺑﺎﻻ ﺑﺎﺷﺪ‬ ‫ﻃﻮری ﮐﻪ ھﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ ﺑﺨﻮاھﺪ آن را ﺑﭙﺬﯾﺮد‪ ،‬ﺗﺮس و واھﻤﻪای از ﮐﺴﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و‬ ‫ﺑﺎﯾﺪ ﺟﮫﺎد اداﻣﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ در زﻣﯿﻦ ﺧﺪا‪ ،‬ﻗﺎﻧﻮن و ﻧﻈﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻊ رﺳﯿﺪن ﻧﻮر ﺧﺪا و‬ ‫ھﺪاﯾﺖ او ﺑﻪ اھﻞ آن ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻗﯽ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ .‬در ﭼﮫﺎرﭼﻮب اﯾﻦ اﺻﻮل ﻋﺎم‪ ،‬ﺟﮫﺎد در اﺳﻼم‬ ‫ﻣﺸﺮوع ﺷﺪ ‪ ...‬ﺟﮫﺎد ﺑﺮای ﻋﻘﯿﺪه وﺣﻔﺎﻇﺖ آن از ﻣﺤﺎﺻﺮه و ﻓﺘﻨﻪ و ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺷﺮﯾﻌﺖ و‬ ‫ﻗﺎﻧﻮن اﻟﮫﯽ در زﻧﺪﮔﯽ و ﺗﺜﺒﯿﺖ ﭘﺮﭼﻢ آن در زﻣﯿﻦ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ھﺮ ﮐﺲ‬ ‫ﻗﺼﺪ ﺗﺠﺎوز ﺑﻪ آن را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺪاﻧﺪ ﮐﻪ ﺟﮫﺎد ﺑﺮﭘﺎ ﻣﯽﺷﻮد و ھﺮ ﮐﺲ ﻋﻼﻗﻤﻨﺪ ﺑﺎﺷﺪ‬ ‫ﺑﻪ اﯾﻦ ﻋﻘﯿﺪه ﺑﭙﯿﻮﻧﺪد‪ ،‬ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ از ﮐﺴﯽ ﺑﮫﺮاﺳﺪ و اﯾﻦ ﺗﻨﮫﺎ ﺟﮫﺎدی اﺳﺖ ﮐﻪ اﺳﻼم‬ ‫ﺑﻪ آن دﺳﺘﻮر ﻣﯽدھﺪ و ﺑﺮ آن ﺗﺄﮐﯿﺪ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ وﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺟﮫﺎد ﮐﺸﺘﻪ‬ ‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺷﮫﯿﺪ ﻗﺮار ﻣﯽدھﺪ وﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﭘﺮﭼﻢ اﯾﻦ ﺟﮫﺎد را ﺑﺮﻋﮫﺪه ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪،‬‬ ‫دوﺳﺘﺎن ﺧﺪا ﻣﯽﺷﻤﺎرد ‪.١‬‬ ‫‪ -۲‬ﺣﻤﺎﯾﺖ از ﺷﻌﺎﺋﺮ و ﻋﺒﺎدات‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ُ‬ ‫َّ َّ َ ُ َ ٰ ُ َ َّ َ َ َ ُ ٓ ْ َّ َّ َ َ ُ ُّ ُ َّ‬ ‫� َخ َّوان َك ُفور‪ ٣٨‬أذ َِن ل َِّ� َ‬ ‫ِين‬ ‫﴿إِن ٱ� ي�ف ِع ع ِن ٱ�ِين ءامن ۗوا إِن ٱ� � �ِب‬ ‫ٖ‬ ‫ٍ‬ ‫َّ َ ُ ۡ ُ ْ‬ ‫ُ َ ٰ َ ُ َ َ َّ ُ ۡ ُ ُ ْ َّ َّ َ َ َ ٰ َ ۡ ۡ َ َ‬ ‫َ‬ ‫ٌ‬ ‫ٰ‬ ‫�هِم لقدِير‪ ٣٩‬ٱ�ِين أخ ِرجوا مِن دِ� ِرهِم‬ ‫ي�تلون بِ��هم ظل ِم ۚوا �ن ٱ� � ن ِ‬ ‫َّ‬ ‫� َول َ ۡو َ� َد ۡ� ُع ٱ َّ� ٱ�َّ َ‬ ‫اس َ� ۡع َض ُهم ب َب ۡعض ل ُه ّد َِم ۡ‬ ‫ب َغ ۡ َ ّ َّ ٓ َ َ ُ ُ ْ ُّ َ َّ ُ‬ ‫ت‬ ‫ِ‬ ‫� ح ٍق إِ� أن �قولوا َر�نا ٱ ۗ‬ ‫ِ ٖ‬ ‫ِ ِ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ ُ َ َ ‪َ ََ ٞ ََ َ َ ٞ‬‬ ‫ِيها ٱ ۡس ُم ٱ َّ�ِ كث ِ ٗ‬ ‫�ج ُد يُ ۡذك ُر � َ‬ ‫ن� َّن ٱ َّ ُ‬ ‫� ُ َ‬ ‫��ۗ َو َ‬ ‫� َمن‬ ‫ص�ٰمِع و�ِيع وصل�ٰت وم ٰ ِ‬ ‫َۡ‬ ‫َ َ ُ ْ َّ َ ٰ َ َ َ َ ُ ْ‬ ‫َّ َّ‬ ‫ن�هُ ۚ ٓۥ إ َّن ٱ َّ َ‬ ‫�ز‪ ٤٠‬ٱ َّ� َ‬ ‫� لَ َقو ٌّي َعز ٌ‬ ‫يَ ُ ُ‬ ‫ِين إِن َّمك�ٰ ُه ۡم ِ� ٱ� ِ‬ ‫�ض أقاموا ٱلصلوة وءاتوا‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫‪ -١‬ﻓﯽ ﻇﻼل اﻟﻘﺮآن‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۱۸۷‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٧٥٣‬‬

‫ََ ْ َ ۡ َ‬ ‫َ َ َ ْ ۡ ۡ‬ ‫َّ َ َ ُ ۡ ُ ُ‬ ‫وف َو�ه ۡوا ع ِن ٱل ُمنك ِر� َو ِ� ِ �ٰقِبة ٱ�مورِ‪] ﴾٤١‬اﻟﺤﺞ‪-۳۸ :‬‬ ‫ٱ َّلزك ٰوة َوأ َم ُروا ب ِٱل َمع ُر ِ‬ ‫‪.[۴۱‬‬

‫ً‬ ‫»ﺧﺪاوﻧﺪ دﻓﺎع ﻣﯽﮐﻨﺪ از ﻣﺆﻣﻨﺎن؛ ﭼﺮاﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﯿﺎﻧﺖﭘﯿﺸﮕﺎن ﮐﺎﻓﺮ را دوﺳﺖ‬ ‫ﻧﻤﯽدارد‪ .‬اﺟﺎزۀ ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ داده ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ آﻧﺎن ﺟﻨﮓ )ﺗﺤﻤﯿﻞ( ﻣﯽﮔﺮدد؛‬ ‫ﭼﺮاﮐﻪ ﺑﺪﯾﺸﺎن ﺳﺘﻢ رﻓﺘﻪ اﺳﺖ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻮاﻧﺎ اﺳﺖ ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ اﯾﺸﺎن را ﭘﯿﺮوز ﮐﻨﺪ‪ .‬ھﻤﺎن‬ ‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺎﺣﻖ از ﺧﺎﻧﻪ و ﮐﺎﺷﺎﻧﮥ ﺧﻮد اﺧﺮاج ﺷﺪهاﻧﺪ و ﺗﻨﮫﺎ ﮔﻨﺎھﺸﺎن اﯾﻦ ﺑﻮده‬ ‫ً‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ‪ :‬ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﺎ ﺧﺪا اﺳﺖ‪ .‬اﺻﻼ اﮔﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﺮدم را ﺑﻪ‬ ‫وﺳﯿﻠﮥ ﺑﻌﻀﯽ دﻓﻊ ﻧﮑﻨﺪ‪ ،‬دﯾﺮھﺎی )راھﺒﺎن( و ﮐﻠﯿﺴﺎھﺎی )ﻧﺼﺎری( و ﮐﻨﺸﺘﮫﺎی‬ ‫)ﯾﮫﻮدﯾﺎن( و ﻣﺴﺠﺪھﺎی )ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن( ﮐﻪ در آﻧﮫﺎ ﺧﺪا ﺑﺴﯿﺎر ﯾﺎد ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺗﺨﺮﯾﺐ و وﯾﺮان‬ ‫ﻣﯽﮔﺮدد و ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﻠﻢ ﺧﺪا ﯾﺎری ﻣﯽدھﺪ ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ او را ﯾﺎری دھﻨﺪ؛ ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫ﻧﯿﺮوﻣﻨﺪ و ﭼﯿﺮه اﺳﺖ‪ .‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ھﺮﮔﺎه در زﻣﯿﻦ‪ ،‬اﯾﺸﺎن را ﻗﺪرت ﺑﺨﺸﯿﻢ‪ ،‬ﻧﻤﺎز‬ ‫را ﺑﺮ ﭘﺎ ﻣﯽدارﻧﺪ و زﮐﺎت را ﻣﯽﭘﺮدازﻧﺪ و اﻣﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﺮوف و ﻧﮫﯽ از ﻣﻨﮑﺮ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و‬

‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم ھﻤﮥ ﮐﺎرھﺎ ﺑﻪ ﺧﺪا ﺑﺮﻣﯽﮔﺮدد«‪.‬‬ ‫ﻧﺴﻔﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﮔﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎنھﺎ را ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ ﺟﮫﺎد ﺑﺮ ﮐﺎﻓﺮان ﻣﺴﻠﻂ و ﭼﯿﺮه‬ ‫ﻧﻤﯽﮔﺮداﻧﯿﺪ‪ ،‬ﻣﺸﺮﮐﺎن ﺑﺮ ﻣﻠﺘﮫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﺑﺮ ﻋﺒﺎدﺗﮕﺎهھﺎیﺷﺎن ﻣﺴﻠﻂ ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ و ﺑﺮای‬ ‫ﻧﺼﺎرا ﮐﻠﯿﺴﺎﯾﯽ ﻧﻤﯽﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ و دﯾﺮھﺎی ﻋﺒﺎدﺗﮕﺰاران را ﺗﺨﺮﯾﺐ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﺮای ﯾﮫﻮدﯾﺎن‬ ‫ﮐﻠﯿﺴﺎ ﻧﻤﯽﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ و ﺑﺮای ﻣﺴﻠﻤﺎنھﺎ ﻣﺴﺎﺟﺪ ﻧﻤﯽﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ و ﯾﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﺸﺮﮐﺎن در دوران اﻣﺖ ﻣﺤﻤﺪ ج ﺑﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎنھﺎ و ﺑﺮ اھﻞ ﮐﺘﺎﺑﯽ ﮐﻪ در ﭘﻨﺎه آﻧﮫﺎ ھﺴﺘﻨﺪ‪،‬‬ ‫ﻣﺴﻠﻂ ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ و ﻋﺒﺎدﺗﮕﺎهھﺎی ھﺮ دو ﮔﺮوه را ﻣﻨﮫﺪم و ﺗﺨﺮﯾﺐ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﯾﻨﮑﻪ دﯾﮕﺮ‬ ‫ﻋﺒﺎدﺗﮕﺎهھﺎ ﻗﺒﻞ از ﻣﺴﺎﺟﺪ ذﮐﺮ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻮن آﻧﮫﺎ ﻗﺒﻞ از ﻣﺴﺎﺟﺪ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪهاﻧﺪ ﯾﺎ ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺎﻃﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺳﺨﻦ از اﻧﮫﺪام اﺳﺖ و آﻧﮫﺎ ﺳﺰاوارﺗﺮ ﺑﺮای اﻧﮫﺪاماﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﺴﺎﺟﺪ ‪.١‬‬ ‫‪ -۳‬دﻓﻊ ﻓﺴﺎد از زﻣﯿﻦ‬ ‫ﺧﺪوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ ُ ْ َ َّ َ ٓ ۡ ۡ َ َ ۡ َ َ ۡ ٗ َ َ ّ ۡ ۡ‬ ‫َ َ َّ َ َ ُ ْ َ ُ َ َ ُ ُ‬ ‫ت أق َد َام َنا‬ ‫﴿ولما برزوا ِ�الوت وجنودِه ِۦ قالوا ر�نا أف ِرغ علينا ص�� و�ب ِ‬ ‫ۡ‬ ‫َ ُ َۡ ََ َۡ ۡ ۡ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َّ َ َ َ ُ ُ َ‬ ‫�ٰفِر َ‬ ‫�ن‪َ � ٢٥٠‬ه َز ُموهم �ِإِذ ِن ٱ�ِ َو� َتل د ُاوۥد َجالوت َو َءاتٮ ٰ ُه‬ ‫وٱن�نا � ٱلقو ِم ٱل‬ ‫ِ‬ ‫َّ ُ ۡ ُ ۡ َ َ ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫� ِۡك َم َة َو َعل َم ُهۥ م َِّما � َ َشا ٓ ُء َول ۡو� َد ۡ� ُع ٱ َّ� ٱ�َّ َ‬ ‫اس َ� ۡعض ُهم ب ِ َب ۡع ٖض‬ ‫ٱ� ٱلملك وٱ‬ ‫ِ‬ ‫ۗ‬ ‫‪ -١‬ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻧﺴﻔﯽ‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪ – ۱۰۶‬اﻟﮑﺸﺎف‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪ – ۱۶‬ﺗﻔﺴﯿﺮ اﻟﻤﺮاﻏﯽ‪ ،‬ج ‪ ،۶‬ص ‪.۱۱۹‬‬

‫‪٧٥٤‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ۡ َ ُ َ َ ٰ َّ َّ َ ُ َ ۡ َ َ ۡ َ ٰ َ‬ ‫ۡ َ َ َ ٰ ُ َّ َ ۡ ُ َ‬ ‫َّ َ َ‬ ‫َ‬ ‫�ن ٱ� ذو فض ٍل � ٱل�ل ِم�‪ ٢٥١‬ت ِلك ءا�ت ٱ�ِ �تلوها‬ ‫ت ٱ��ض و� ِ‬ ‫لف َسد ِ‬ ‫َ َ ۡ َ ۡ َ ّ َّ َ َ‬ ‫ۡ َ َ‬ ‫ق �نك ل ِم َن ٱل ُم ۡرسل ِ�‪] ﴾٢٥٢‬اﻟﺒﻘﺮة‪.[۲۵۲-۲۵۰ :‬‬ ‫عليك ب ِٱ� ِ �‬ ‫»ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺟﺎﻟﻮت و ﺳﭙﺎھﯿﺎن او ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﭘﺮوردﮔﺎرا‪ ،‬ﺻﺒﺮ و‬

‫ﺷﮑﯿﺒﺎﯾﯽ ﺑﺮﯾﺰ و ﮔﺎﻣﮫﺎﯾﻤﺎن را ﺛﺎﺑﺖ و اﺳﺘﻮا ﺑﺪار و ﻣﺎ را ﺑﺮ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﮐﺎﻓﺮان ﭘﯿﺮوز‬ ‫ﮔﺮدان‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﺧﺪا اﯾﺸﺎن را ﻓﺮاری و ﺷﮑﺴﺖ دادﻧﺪ و داود‪ ،‬ﺟﺎﻟﻮت را ﮐﺸﺖ‬ ‫و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺣﮑﻮﻣﺖ و ﺣﮑﻤﺖ ﺑﺪو ﺑﺨﺸﯿﺪ و از آﻧﭽﻪ ﻣﯽداﻧﺴﺖ ﺑﺪو ﯾﺎد داد و اﮔﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫ﺑﺮﺧﯽ از ﻣﺮدم را ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ ﺑﺮﺧﯽ دﯾﮕﺮ دﻓﻊ ﻧﮑﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺴﺎد زﻣﯿﻦ را ﻓﺮا ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬وﻟﯽ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺟﮫﺎﻧﯿﺎن ﻟﻄﻒ و اﺣﺴﺎن دارد اﯾﻦ آﯾﺎت ﺧﺪا اﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﮫﺎ را ﺑﻪ ﺣﻖ ﺑﺮ‬

‫ﺗﻮ ﻣﯽﺧﻮاﻧﯿﻢ و ﺗﻮ از زﻣﺮۀ ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ھﺴﺘﯽ«‪.‬‬ ‫زﻣﺨﺸﺮی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﮔﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮﺧﯽ از ﻣﺮدم را ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ ﺑﺮﺧﯽ دﯾﮕﺮ از ﺑﯿﻦ‬ ‫ﻧﻤﯽﺑﺮد و ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ آﻧﺎن از ﻓﺴﺎدﺷﺎن ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی ﻧﻤﯽﮐﺮد‪ ،‬ﻣﻔﺴﺪان ﭼﯿﺮه ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ و‬ ‫زﻣﯿﻦ ﺑﻪ ﻓﺴﺎد و ﺗﺒﺎھﯽ ﮐﺸﯿﺪه ﻣﯽﺷﺪ و ﻣﻨﺎﻓﻊ آن از ﺑﯿﻦ ﻣﯽرﻓﺖ و ﻣﺼﺎﻟﺢ آن ﯾﻌﻨﯽ‬ ‫ﮐﺸﺎورزی و ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﺴﻞ و ﺳﺎﯾﺮ آﻧﭽﻪ زﻣﯿﻦ را آﺑﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬از ﺑﯿﻦ ﻣﯽرﻓﺘﻨﺪ ‪ .١‬ﺷﯿﺦ‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﺎن ﺳﻌﺪی در ﺗﻔﺴﯿﺮش ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬در اﯾﻦ آﯾﻪ درسھﺎ و ﻋﺒﺮتھﺎی زﯾﺎدی ﺑﺮای‬ ‫اﻣﺖ وﺟﻮد دارد از آن ﺟﻤﻠﻪ ﯾﮑﯽ ﻓﻀﯿﻠﺖ ﺟﮫﺎد در راه ﺧﺪا و ﻓﻮاﯾﺪ و ﻧﺘﺎﯾﺞ آن اﺳﺖ و او‬ ‫ﺗﻨﮫﺎ ﺳﺒﺒﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺣﻔﻆ دﯾﻦ و ﺣﻔﻆ ﻣﻨﺎﻓﻊ و ﺟﺎﻧﮫﺎ و اﻣﻮال ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻣﺠﺎھﺪان ﮔﺮﭼﻪ ﮐﺎرھﺎ ﺑﺮ اﯾﺸﺎن دﺷﻮار ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻧﯿﮑﻮﯾﯽ ﺧﻮاھﻨﺪ داﺷﺖ؛‬ ‫ھﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ آﻧﮫﺎﯾﯽ ﮐﻪ از ﺟﮫﺎد ﺷﺎﻧﻪ ﺧﺎﻟﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﮔﺮﭼﻪ اﻧﺪک زﻣﺎﻧﯽ اﺳﺘﺮاﺣﺖ‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و راﺣﺖ ﺧﻮاھﻨﺪ ﺑﻮد‪ّ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ زودی ﮔﺮﻓﺘﺎر رﻧﺞ و ﻣﺸﻘﺖ ﺧﻮاھﻨﺪ ﺷﺪ ‪.٢‬‬ ‫‪ -۴‬آزﻣﺎﯾﺶ و ﺗﺮﺑﯿﺖ و اﺻﻼح‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ َ َ ُ ُ َّ َ َ َ ُ ْ َ َ ۡ َ ّ َ‬ ‫َ َّ ٰٓ َ ٓ َ ُ ُ َ ُ ْ ۡ َ َ َ‬ ‫نت ُموه ۡم فش ُّدوا ٱل َوثاق فإ ِ َّما‬ ‫اب ح� إِذا ��‬ ‫لرق ِ‬ ‫﴿فإِذا ل ِقيتم ٱ�ِين �فروا ف�ب ٱ ِ‬ ‫َ‬ ‫َ َّ ۢ َ ۡ ُ َّ َ ٓ ً َ َّ ٰ َ َ َ ۡ َ ۡ ُ ۡ َ َ َ َ ٰ َ َ َ ۡ َ َ ٓ ُ َّ ُ َ َ َ َ ۡ‬ ‫� مِن ُه ۡم‬ ‫من� �عد �ما ف ِداء ح� تضع ٱ�رب أوزارها ۚ �ل ِكۖ ولو �شاء ٱ� �نت‬ ‫َ‬ ‫َّ َ َ ُ َّ َ ۡ‬ ‫ََُّْۡ َۡ َ ُ‬ ‫ِين ُقتِلُوا ْ � َ‬ ‫�م ب َب ۡعض َوٱ َّ� َ‬ ‫َو َ� ٰ‬ ‫ضل أع َ�ٰل ُه ۡم‪٤‬‬ ‫ب‬ ‫س‬ ‫ض‬ ‫ع‬ ‫�‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫ل‬ ‫ب‬ ‫�‬ ‫ن‬ ‫�‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫يل ٱ�ِ فلن ي ِ‬ ‫ِ‬ ‫ٖ‬ ‫�‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫‪ -١‬ﺗﻔﺴﯿﺮ ﮐﺸﺎف‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪ – ۳۸۲‬ﺗﻔﺴﯿﺮ اﺑﯽ ﺳﻌﻮد‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۲۴۵‬‬ ‫‪ -٢‬ﺗﻔﺴﯿﺮ ﺳﻌﺪی‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۳۰۹‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫َ ۡ‬

‫ُ ۡ ُ َ َُ‬

‫ُۡ‬

‫ُُ‬

‫ۡ َّ َ َ َ َ َ ُ‬

‫‪٧٥٥‬‬

‫س َيهدِيه ۡم َو�صل ِح باله ۡم‪َ ٥‬و�دخِله ُم ٱ َ‬ ‫�نة ع َّر�ها له ۡم‪] ﴾٦‬ﻣﺤﻤﺪ‪.[۶-۴ :‬‬ ‫ِ‬

‫»ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﮐﺎﻓﺮان روﺑﺮو ﻣﯽﺷﻮﯾﺪ‪ ،‬ﮔﺮدنھﺎﯾﺸﺎن را ﺑﺰﻧﯿﺪ و ھﻤﭽﻨﺎن اداﻣﻪ دھﯿﺪ ﺗﺎ‬ ‫ﺑﻪ اﻧﺪازۀ ﮐﺎﻓﯽ‪ ،‬دﺷﻤﻦ را ﺿﻌﯿﻒ و درھﻢ ﻣﯽﮐﻮﺑﯿﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ھﻨﮕﺎم )اﺳﯿﺮان را( ﻣﺤﮑﻢ‬ ‫ﺑﺒﻨﺪﯾﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪھﺎ ﯾﺎ ﺑﺮ آﻧﺎن ﻣﻨﺖ ﻣﯽﮔﺬارﯾﺪ و ﯾﺎ ﻓﺪﯾﻪ ﻣﯽﮔﯿﺮﯾﺪ ﺗﺎ ﺟﻨﮓ ﺑﺎرھﺎی ﺳﻨﮕﯿﻦ‬ ‫ﺧﻮد را ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﻣﯽﻧﮫﺪ و ﻧﺒﺮد ﻓﺮوﮐﺶ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﯾﻦ اﺳﺖ و اﮔﺮ ﺧﺪا ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ‬ ‫ﺧﻮد از آﻧﺎن اﻧﺘﻘﺎم ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ‪ّ ،‬اﻣﺎ ﺧﺪا ﺧﻮاﺳﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﻌﻀﯽ از ﺷﻤﺎ را ﺑﺎ ﺑﻌﻀﯽ دﯾﮕﺮ‬ ‫ﺑﯿﺎزﻣﺎﯾﺪ‪ .‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در راه ﺧﺪا ﮐﺸﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ھﺮﮔﺰ ﮐﺎرھﺎﯾﺸﺎن را ﻧﺎدﯾﺪه‬ ‫ﻧﻤﯽﮔﯿﺮد و ﺑﯽﻣﺰد ﻧﻤﯽﮔﺬارد‪ .‬ﺑﻪ زودی ﺧﺪاوﻧﺪ آﻧﺎن را رھﻨﻤﻮد ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺣﺎل و‬ ‫وﺿﻌﺸﺎن را ﺧﻮب و ﻋﺎﻟﯽ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و آﻧﺎن را ﺑﻪ ﺑﮫﺸﺘﯽ داﺧﻞ ﺧﻮاھﺪ ﮐﺮد ﮐﻪ آن را‬

‫ﺑﺪﯾﺸﺎن ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﺮده اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫ّ‬ ‫َ‬ ‫ُ ْ َ ُ‬ ‫�ن ِ�َ ۡبل َوا َ� ۡعض�م ب ِ َب ۡع ٖض﴾ ]ﻣﺤﻤﺪ‪ .[٤ :‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ‬ ‫اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ در ﺗﻔﺴﯿﺮ ﴿ َو� ٰ ِ‬ ‫ﺟﮫﺎد و ﺟﻨﮕﯿﺪن ﺑﺎ دﺷﻤﻨﺎن را ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ﻣﺸﺮوع ﻧﻤﻮد ﺗﺎ ﺷﻤﺎ را ﺑﯿﺎزﻣﺎﯾﺪ و ﺣﺎﻻت ﺷﻤﺎ‬ ‫را آزﻣﺎﯾﺶ ﮐﻨﺪ ‪ .١‬ھﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ ﺣﮑﻤﺖ ﺧﻮد را درﺑﺎرۀ ﻣﺸﺮوﻋﯿﺖ ﺟﮫﺎد ﺑﯿﺎن ﻧﻤﻮده و‬ ‫ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ ُ َّ َ َ ٰ َ ُ ْ‬ ‫َ ۡ ُ ُ ْ ۡ َ َّ َ َ َ َّ َ ۡ َ‬ ‫ُ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ِن� ۡم َو َ� ۡع َلمَ‬ ‫﴿أم حسِبتم أن تدخلوا ٱ�نة ولما �عل ِم ٱ� ٱ�ِين �هدوا م‬ ‫َّ‬ ‫ل�ٰ� َ‬ ‫�ن‪] ﴾١٤٢‬آل ﻋﻤﺮان‪.[۱۴۲ :‬‬ ‫ٱ ِِ‬ ‫»آﯾﺎ ﭘﻨﺪاﺷﺘﻪاﯾﺪ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﺑﮫﺸﺖ درﺧﻮاھﯿﺪ آﻣﺪ‪ ،‬ﺑﺪون آﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﺴﺎﻧﯽ از ﺷﻤﺎ را‬ ‫ﻣﺸﺨﺺ ﺳﺎزد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻼش و ﭘﯿﮑﺎر ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪاﻧﺪ و ﺑﺪون آﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮدﺑﺎران را ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ‬

‫ﮔﺮداﻧﺪ«‪.‬‬ ‫ﺳﯿﺪ ﻗﻄﺐ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺆﻣﻨﺎن را‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ آﻧﺎن را ﺑﻪ زدن ﮔﺮدن ﮐﺎﻓﺮان و ﺑﻪ‬ ‫اﺳﺎرت ﮔﺮﻓﺘﻦ و ﺿﻌﯿﻒ ﮐﺮدن آﻧﺎن دﺳﺘﻮر ﻣﯽدھﺪ‪ ،‬ﭘﺮدهای از ﻗﺪرت ﺧﻮد ﻗﺮار ﻣﯽدھﺪ و‬ ‫اﮔﺮ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ آﺷﮑﺎرا ﮐﺎﻓﺮان را ﺷﮑﺴﺖ ﻣﯽداد؛ ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ اﯾﻦ اﺳﺒﺎب در ﻣﯿﺎن‬ ‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮای ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﺆﻣﻦ ﺧﻮد ﺧﯿﺮ را ﻣﯽﺧﻮاھﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ُ َ َ َ ۡ ُ ُ ۡ َ ُ َ ُ َ ُ ۡ ‪ٗ ۡ َ ْ ُ َ ۡ َ َ ٰٓ َ َ َ ۡ ُ َّ ٞ‬‬ ‫�ٔا َو ُه َو َخ ۡ�‪ٞ‬‬ ‫﴿كتِب علي�م ٱلقِتال وهو كره ل�مۖ وع� أن ت�رهوا ش‬ ‫َّ ُ ۡ َ َ َ ٰٓ َ ُ ُّ ْ َ ۡ ٗ َ ُ َ َ ّ ‪َ َ َ َ ُ َ َ ُ َ ۡ َ ُ َّ َ ۡ ُ َّ ٞ‬‬ ‫نت ۡم � � ۡعل ُمون‪﴾٢١٦‬‬ ‫ل�مۖ وع� أن �ِبوا ش�ٔا وهو � ل� ۚم وٱ� �علم وأ‬ ‫]اﻟﺒﻘﺮة‪.[۲۱۶ :‬‬

‫‪ -١‬ﺗﻔﺴﯿﺮ اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ‪ ،‬ج ‪ ،۴‬ص ‪.۱۵۴‬‬

‫‪٧٥٦‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫»ﺟﻨﮓ و ﺟﮫﺎد ﺑﺮ ﺷﻤﺎ واﺟﺐ ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ و ﺣﺎل آﻧﮑﻪ از آن ﺑﯿﺰارﯾﺪ‪ ،‬ﻟﯿﮑﻦ ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﮐﻪ‬ ‫ﭼﯿﺰی را دوﺳﺖ ﻧﻤﯽدارﯾﺪ و آن ﭼﯿﺰی ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ﻧﯿﮏ ﺑﺎﺷﺪ و ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﭼﯿﺰی را‬

‫دوﺳﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ و آن ﭼﯿﺰ ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ﺑﺪ ﺑﺎﺷﺪ و ﺧﺪا ﻣﯽداﻧﺪ و ﺷﻤﺎ ﻧﻤﯽداﻧﯿﺪ«‪.‬‬ ‫و ﺧﺪاوﻧﺪ آﻧﮫﺎ را ﻣﯽآزﻣﺎﯾﺪ و آﻧﮫﺎ را ﺗﺮﺑﯿﺖ و اﺻﻼح ﻣﯽﮐﻨﺪ و اﺳﺒﺎب ﻧﯿﮑﯽھﺎی ﺑﺰرگ‬ ‫را ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﻣﯿﺴﺮ و آﺳﺎن ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ‪:‬‬ ‫اﻟﻒ × ﻣﯽﺧﻮاھﺪ آﻧﮫﺎ را ﺑﯿﺎزﻣﺎﯾﺪ و اﯾﻦ آزﻣﺎﯾﺶ‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﺑﺮوز ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ﺗﻮاﻧﺎﺋﯽھﺎ و‬ ‫اﺳﺘﻌﺪاد در وﺟﻮد ﻣﺆﻣﻨﺎن ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬آن ﮔﺎه ھﯿﭻ ﭼﯿﺰی ﺑﺮای اﻧﺴﺎن ﺑﮫﺘﺮ از ﺣﻘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫آن اﯾﻤﺎن دارد ﻧﻤﯽﻣﺎﻧﺪ و آن را واﻻﺗﺮﯾﻦ ارزش ﻣﯽداﻧﺪ و در راه آن ﺟﮫﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ و‬ ‫ﻣﯽﮐﺸﺪ و ﮐﺸﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ زﻧﺪه اﺳﺖ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ھﻤﺎن ﺣﻖ و ﻣﻌﺮﻓﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺴﺐ‬ ‫ﻧﻤﻮده اﺳﺖ و زﻧﺪﮔﯽ را ﺟﺰ در ﺳﺎﯾﻪ آن ﺣﻖ دوﺳﺖ ﻧﺪارد و ﺗﺴﻠﯿﻢ ﮐﺴﯽ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪.‬‬ ‫ب × ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﺧﻮاھﺪ آﻧﺎن را ﺗﺮﺑﯿﺖ ﮐﻨﺪ و از وﺟﻮد آﻧﺎن ھﺮ ﻧﻮع ﻣﯿﻞ و ﻋﻼﻗﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﮐﺎﻻھﺎی ﺧﺎﮐﯽ اﯾﻦ دﻧﯿﺎ را ﺑﯿﺮون ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺿﻌﻔﮫﺎ را در وﺟﻮد آﻧﺎن از ﺑﯿﻦ ﺑﺒﺮد و ﻗﻮی‬ ‫ﺷﻮﻧﺪ و ﻧﻘﺼﮫﺎ ﺑﺮﻃﺮف ﮔﺮدد و ھﺮ ﭼﯿﺰ ﻧﺎﺷﺎﯾﺴﺖ و ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ را از وﺟﻮد آﻧﮫﺎ ﺑﺰداﯾﺪ ﺗﺎ‬ ‫ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻋﻼﻗﻪھﺎی آﻧﺎن در ﯾﮏ ﮐﻔﻪ ﻗﺮار ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ و در ﮐﻔﮥ دﯾﮕﺮ ﻟﺒﯿﮏ ﺑﻪ دﻋﻮت ﺟﮫﺎد و‬ ‫ﭼﺸﻢ دوﺧﺘﻦ ﺑﻪ رﺿﺎی ﺧﺪا ﺑﺎﺷﺪ و اﯾﻦ ﮐﻔﻪ ﺳﻨﮕﯿﻦﺗﺮ از آن ﮐﻔﮥ دﯾﮕﺮ ﺑﺎﺷﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫ﻣﯽداﻧﺪ ﮐﻪ وﻗﺘﯽ ﺑﻪ آﻧﮫﺎ اﺧﺘﯿﺎر اﻧﺘﺨﺎب داده ﺷﻮد‪ ،‬آﻧﮫﺎ ﮔﺰﯾﻨﮥ ﺑﮫﺘﺮ را اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ج ‪ -‬ﻣﯽﺧﻮاھﺪ آﻧﺎن را اﺻﻼح ﮐﻨﺪ‪ .‬در رﻧﺠﮫﺎ و ﺳﺨﺘﯽھﺎی ﺟﮫﺎد در راه ﺧﺪا و در‬ ‫ﻣﻌﺮض ﻣﺮگ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ و ﯾﺎ در ھﺮ ﻣﺮﺣﻠﻪای‪ ،‬ﺑﺮای اﻧﺴﺎن ﻣﺠﺎھﺪ ﺧﻄﺮھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﺮدم را‬ ‫وا ﻣﯽدارد ﺗﺎ ﺑﺴﯿﺎری از اﺧﻼق و ارزشھﺎی ﺧﻮد را ﺑﺮای ﻧﺠﺎت از آن دﺳﺖ ﺑﺪھﻨﺪ‬ ‫ﻧﺎﭼﯿﺰ و ﺣﻘﯿﺮ اﺳﺖ؛ ﭼﺮاﮐﻪ اﯾﻦ ﺧﻄﺮھﺎ ﺑﺮای آﻧﺎن ﮐﻪ ﺑﺎ آن ﺧﻮ ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﺳﮫﻞ و آﺳﺎن‬ ‫اﺳﺖ؛ ﺧﻮاه از آن ﺧﻄﺮھﺎ ﺟﺎن ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻪ در ﺑﺒﺮد ﯾﺎ ﺧﻄﺮ او را ﻓﺮا ﺑﮕﯿﺮد و ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪن ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺪا در ھﺮ ﺑﺎر و در ﻟﺤﻈﺎت ﺧﻄﺮ ﮐﺎری ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮق ﺑﺎ اﺟﺴﺎم ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و ﮔﻮﯾﺎ اﯾﻦ‬ ‫روﯾﺎروﯾﯽ‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺗﺎزهای ﺑﺮای دﻟﮫﺎ و ﺟﺎﻧﮫﺎ اﺳﺖ ﮐﻪ آن را ﺑﺮ اﺳﺎس ﺻﻔﺎ و ﭘﺎﮐﯽ و‬ ‫ﺧﻠﻮص ﺷﮑﻞ ﻣﯽدھﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻮارد ذﮐﺮ ﺷﺪه اﺳﺒﺎب اﺻﻼح ﺗﻤﺎم ﺟﺎﻣﻌﮥ ﺑﺸﺮی اﺳﺖ ﮐﻪ رھﺒﺮی آن ﺑﻪ دﺳﺖ‬ ‫ﻣﺠﺎھﺪاﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ دﻟﮫﺎﯾﺸﺎن از واﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﮐﺎﻻھﺎ و ﻓﺮﯾﺒﻨﺪﮔﯿﮫﺎی دﻧﯿﺎ ﺧﺎﻟﯽ‬ ‫اﺳﺖ؛ ﻣﺠﺎھﺪاﻧﯽ ﮐﻪ زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺮاﯾﺸﺎن ارزﺷﯽ ﻧﺪارد و آﻧﮫﺎ در راه ﺧﺪا وارد ﺧﻄﺮھﺎی‬ ‫ﻣﺮگآﻓﺮﯾﻦ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و در دﻟﺸﺎن ﭼﯿﺰی وﺟﻮد ﻧﺪارد ﮐﻪ آﻧﮫﺎ را از ﺧﺪا و ﭼﺸﻢ دوﺧﺘﻦ‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٧٥٧‬‬

‫ﺑﻪ رﺿﺎی او ﺑﺎز دارد و ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﺸﻐﻮل ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﺣﻘﺎ ﮐﻪ ھﺮﮔﺎه رھﺒﺮی ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺸﺮی را‬ ‫ﭼﻨﯿﻦ اﻧﺴﺎﻧﮫﺎﯾﯽ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ ﺗﻤﺎم زﻣﯿﻦ اﺻﻼح ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﻨﺪﮔﺎن اﺻﻼح ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ‬ ‫و ﺑﺮای ﭼﻨﯿﻦ اﻧﺴﺎﻧﮫﺎﯾﯽ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﮐﻪ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﮐﻔﺮ و ﮔﻤﺮاھﯽ و ﻓﺴﺎد ﺷﻮﻧﺪ و ﭘﺮﭼﻢ‬ ‫رھﺒﺮی را ﺑﻪ آﻧﮫﺎ ﺑﺴﭙﺎرﻧﺪ؛ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ آﻧﮫﺎ اﯾﻦ ﭘﺮﭼﻢ را ﺑﺎ ﺧﻮن و ﺟﺎن و ﻓﺪاﮐﺎریھﺎی‬ ‫ﻓﺮاوان ﺑﻪ دﺳﺖ آوردهاﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺮ ﺑﺴﯿﺎر دﺷﻮاری اﺳﺖ ‪.١‬‬ ‫‪ -۵‬ﺗﺮﺳﺎﻧﺪن و ﺧﻮار ﻧﻤﻮدن ﮐﺎﻓﺮان وﺗﻀﻌﯿﻒ ﺗﻮﻃﺌﮥ آﻧﺎن‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ْ َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َۡ ُ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫اط ٱ‬ ‫﴿ َوأع ُِّدوا ل ُهم َّما ٱ ۡس َت َط ۡع ُتم ّمِن ق َّو� ٖ َومِن ّرِ َ� ِ‬ ‫� ۡي ِل ت ۡره ُِبون بِهِۦ ع ُد َّو ٱ�ِ‬ ‫ُ ۡ َ ََُۡ َ‬ ‫َ َ ُ َّ ُ ۡ َ َ َ‬ ‫و� ُه ُم ٱ َّ ُ‬ ‫اخر َ‬ ‫� َ� ۡعلَ ُم ُه ۡ ۚم َو َما تُنفِ ُقوا ْ مِن َ ۡ‬ ‫�ن مِن دون ِ ِهم � �علم‬ ‫�ءٖ‬ ‫وعدو�م وء ِ‬ ‫َّ ُ َ َّ َ ۡ ُ ۡ َ ُ ۡ َ ُ ۡ َ َ‬ ‫َ‬ ‫��م َوأنتم � �ظل ُمون‪] ﴾٦٠‬اﻷﻧﻔﺎل‪.[۶۰ :‬‬ ‫يل ٱ�ِ يوف إ ِ‬ ‫ِ� سب ِ ِ‬ ‫»ﺑﺮای )ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ( آﻧﺎن ﺗﺎ آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﺪ ﻧﯿﺮو و اﺳﺒﮫﺎی ورزﯾﺪه آﻣﺎده ﺳﺎزﯾﺪ ﺗﺎ‬ ‫ﺑﺪان دﺷﻤﻦ ﺧﺪا و دﺷﻤﻦ ﺧﻮﯾﺶ را ﺑﺘﺮﺳﺎﻧﯿﺪ و ﮐﺴﺎﻧﯽ دﯾﮕﺮ ﺟﺰ آﻧﮫﺎ را ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ھﺮاس‬ ‫اﻧﺪازﯾﺪ ﮐﻪ اﯾﺸﺎن را ﻧﻤﯽﺷﻨﺎﺳﯿﺪ و ﺧﺪا آﻧﺎن را ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﺪ‪ .‬ھﺮ آﻧﭽﻪ در راه ﺧﺪا ﺻﺮف‬

‫ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬ﭘﺎداش آن ﺑﻪ ﺗﻤﺎم و ﮐﻤﺎل ﺑﻪ ﺷﻤﺎ داده ﻣﯽﺷﻮد و ھﯿﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﺳﺘﻤﯽ ﻧﻤﯽﺑﯿﻨﯿﺪ«‪.‬‬ ‫و ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ُ ۡ َُ ۡ ۡ ََ ُ ۡ ُ‬ ‫َٰ ُ ُ‬ ‫وه ۡم ُ� َع ّذ ِۡ� ُه ُم ٱ َّ ُ‬ ‫� ۡم َعلَ ۡيه ۡم َو� َ ۡش ِف ُص ُد َ‬ ‫ور‬ ‫� بِ�يۡدِي�م و�خزِهِم و�ن�‬ ‫﴿�تِل‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ٓ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ِ�‪َ ١٤‬و ُ�ذه ۡ‬ ‫قَ ۡو� ُّم ۡؤ ِمن َ‬ ‫وب ٱ َّ ُ‬ ‫ِب � ۡي َظ قُلو�ه ۡم َو َ� ُت ُ‬ ‫� َمن � َ َشا ُء َوٱ َّ ُ‬ ‫� َعل ٌ‬ ‫� َ ٰ‬ ‫ِيم‬ ‫ۗ‬ ‫ِِ ۗ‬ ‫ٖ‬ ‫َحك ٌ‬ ‫ِيم‪] ﴾١٥‬اﻟﺘﻮﺑﺔ‪.[۱۵-۱۴ :‬‬

‫»ﺑﺎ آن ﮐﺎﻓﺮان ﺑﺠﻨﮕﯿﺪ ﺗﺎ ﺧﺪا آﻧﺎن را ﺑﻪ دﺳﺖ ﺷﻤﺎ ﻋﺬاب ﮐﻨﺪ و ﺧﻮارﺷﺎن دارد و ﺷﻤﺎ را‬ ‫ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﭘﯿﺮوز ﮔﺮداﻧﺪ و ﺳﯿﻨﻪھﺎی اھﻞ اﯾﻤﺎن را ﺷﻔﺎ ﺑﺨﺸﺪ و ﮐﯿﻨﻪ را از دﻟﮫﺎﯾﺸﺎن ﺑﺮدارد و‬

‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻮﺑﮥ ھﺮﮐﺲ را ﺑﺨﻮاھﺪ‪ ،‬ﻣﯽﭘﺬﯾﺮد‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ آﮔﺎه و دارای ﺣﮑﻤﺖ ﻓﺮاوان اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫و ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ََۡ َُۡ ُ‬ ‫� َّن ٱ َّ َ‬ ‫ت إذ َر َم ۡي َ‬ ‫وه ۡم َو� ٰ ِ َّ َّ َ َ َ ُ ۡ َ َ َ َ ۡ َ‬ ‫� َو ِ ُ‬ ‫� َر َ ٰ‬ ‫� ۡب ِ َ‬ ‫�‬ ‫﴿فلم �قتل‬ ‫ت َو� ٰ ِ‬ ‫�ن ٱ� �تله ۚم وما رمي ِ‬ ‫ۡ ُ ۡ َ ۡ ُ َ َ ٓ ً َ َ ً َّ َّ َ َ ٌ َ ‪َۡ ُ ُ َ َّ َّ َ َ ۡ ُ ٰ َ ٞ‬‬ ‫ٱلمؤ ِمن ِ� مِنه ب�ء حسنا ۚ إِن ٱ� س ِميع عل ِيم‪� ١٧‬ل ِ�م وأن ٱ� موهِن كي ِد‬ ‫‪ -١‬ﻓﯽ ﻇﻼل اﻟﻘﺮآن‪ ،‬ج ‪ ،۶‬ص ‪.۳۲۸۶‬‬

‫‪٧٥٨‬‬

‫ۡ َ‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ٱل�ٰفِر َ‬ ‫�ن‪] ﴾١٨‬اﻷﻧﻔﺎل‪.[۱۸-۱۷ :‬‬ ‫ِ‬

‫»ﺷﻤﺎ ﮐﺎﻓﺮان را ﻧﮑﺸﯿﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺧﺪا اﯾﺸﺎن را ﮐﺸﺖ و اﯾﻦ ﺗﻮ ﻧﺒﻮدی ﮐﻪ ﭘﺮﺗﺎب ﮐﺮدی؛‬ ‫ﺑﻠﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﺮﺗﺎب ﮐﺮد ﺗﺎ ﺑﺪﯾﻦ وﺳﯿﻠﻪ ﻣﺆﻣﻨﺎن را ﺧﻮب ﺑﯿﺎزﻣﺎﯾﺪ‪ .‬ﺑﯽﮔﻤﺎن ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫ﺷﻨﻮای آ ﮔﺎه اﺳﺖ اﯾﻦ )ﭘﯿﺮوزی ﻣﺆﻣﻨﺎن و ﺷﮑﺴﺖ ﮐﺎﻓﺮان ﺣﻖ اﺳﺖ( و ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﮑﺮ و‬

‫ﮐﯿﺪ ﮐﺎﻓﺮان را ﺳﺴﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ«‪.‬‬ ‫‪ -۶‬رﺳﻮاﯾﯽ ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ٓ‬ ‫� َما أ ُ‬ ‫� ِ�َ َذ َر ٱل ۡ ُم ۡؤ ِمن َ‬ ‫﴿ َّما َ� َن ٱ َّ ُ‬ ‫نت ۡم َعل ۡيهِ َح َّ ٰ َ َ َ َ َ َّ ّ‬ ‫ِ� َ ٰ‬ ‫ب َو َما‬ ‫� ي ِم� ٱ�بِيث مِن ٱلطي ِ ِ �‬ ‫َ ََ ُٓ ََ ُ ْ‬ ‫َ َ َّ ُ ُ ۡ َ ُ ۡ َ َ ۡ َ ۡ َ َ ٰ َّ َّ َ َ ۡ‬ ‫�امِنوا‬ ‫� � َت ِ� مِن ُّر ُسلِهِۦ من �شاء ۖ ٔ‬ ‫�ن ٱ‬ ‫ب و� ِ‬ ‫�ن ٱ� ِ�طل ِع�م � ٱلغي ِ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫ُ ۡ ِ ُ ْ َ َ َّ ُ ْ َ َ ُ‬ ‫� ۡم أ ۡج ٌر َع ِظ ‪ٞ‬‬ ‫يم‪] ﴾١٧٩‬آل ﻋﻤﺮان‪.[۱۷۹ :‬‬ ‫ب ِٱ�ِ َو ُر ُسلِهِۚۦ �ن تؤمنوا و�تقوا فل‬ ‫»ﺧﺪا ﺑﺮ اﯾﻦ ﻧﺒﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺆﻣﻨﺎن را ﺑﻪ ھﻤﺎن ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ھﺴﺘﯿﺪ ﺑﻪ ﺣﺎل ﺧﻮد‬ ‫واﮔﺬارد؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺎﭘﺎک را از ﭘﺎک ﺟﺪا ﻣﯽﺳﺎزد و ﺑﺮ اﯾﻦ ﻧﺒﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ را ﺑﺮ‬ ‫ﻏﯿﺐ ﻣﻄﻠﻊ ﺳﺎزد‪ ،‬وﻟﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ از ﻣﯿﺎن ﭘﯿﻐﻤﺒﺮان ﺧﻮد ھﺮ ﮐﻪ را ﺑﺨﻮاھﺪ ﺑﺮﻣﯽﮔﺰﯾﻨﺪ؛‬ ‫ﭘﺲ ﺑﻪ ﺧﺪا و ﭘﯿﻐﻤﺒﺮاﻧﺶ اﯾﻤﺎن ﺑﯿﺎورﯾﺪ و اﮔﺮ اﯾﻤﺎن ﺑﯿﺎورﯾﺪ و ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎر ﺷﻮﯾﺪ‪ ،‬ﭘﺎداش‬

‫ﺑﺰرﮔﯽ ﺧﻮاھﯿﺪ داﺷﺖ«‪.‬‬ ‫اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺎ ﻣﺼﯿﺒﺖھﺎ دوﺳﺘﺎن ﺧﺪا ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ و دﺷﻤﻨﺎن او‬ ‫رﺳﻮا ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ و ﻣﺆﻣﻦ ﺑﺮدﺑﺎر و ﻣﻨﺎﻓﻖ ﻓﺎﺳﻖ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ آن ﻣﺸﮑﻞ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ؛ ﯾﻌﻨﯽ‪،‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ ﺟﻨﮓ اﺣﺪ ﻣﺆﻣﻨﺎن را آزﻣﺎﯾﺶ ﮐﺮد؛ ﭘﺲ اﯾﻤﺎن و ﺑﺮدﺑﺎری و ﭘﺎﯾﺪاری و‬ ‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداری آﻧﺎن از ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش آﺷﮑﺎر ﮔﺮدﯾﺪ و ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ آن ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن رﺳﻮا ﮔﺮدﯾﺪﻧﺪ‬ ‫و ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ و ﺷﺎﻧﻪ ﺧﺎﻟﯽ ﮐﺮدن آﻧﮫﺎ از ﺟﮫﺎد و ﺧﯿﺎﻧﺘﺸﺎن ﺑﻪ ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش‪ ،‬ﻇﺎھﺮ و‬ ‫آﺷﮑﺎر ﮔﺮدﯾﺪ ‪.١‬‬ ‫‪ -۷‬اﻗﺎﻣﮥ ﺣﮑﻢ ﺧﺪا و ﻧﻈﺎم اﺳﻼﻣﯽ در زﻣﯿﻦ‬ ‫اﻗﺎﻣﮥ ﺣﮑﻢ ﺧﺪا در زﻣﯿﻦ ﯾﮑﯽ از اھﺪاف ﺟﮫﺎد ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ؛ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َّ ٓ َ َ ۡ َ ٓ َ ۡ َ‬ ‫ۡ َ ّ َ ۡ ُ َ َ ۡ َ َّ ِ َ ٓ َ َ ٰ َ َّ ُ َ َ ُ‬ ‫ك ٱ ۡلك َِ�ٰ َ‬ ‫�ۚ َو� ت�ن‬ ‫ب ب ِٱ� ِق �ِ ح�م �� ٱ�اس بِما أرٮك ٱ‬ ‫﴿إِ�ا أنز�ا إِ�‬ ‫ّۡ َ‬ ‫خآ�ن َ‬ ‫ِ� َخ ٗ‬ ‫صيما‪] ﴾١٠٥‬اﻟﻨﺴﺎء‪.[۱۰۵ :‬‬ ‫ِ‬ ‫ل ِل ِ‬ ‫‪ -١‬ﺗﻔﺴﯿﺮ اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۳۷۱‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٧٥٩‬‬

‫»ﻣﺎ ﮐﺘﺎب ﺑﻪ ﺣﻖ ﺑﺮ ﺗﻮ ﻧﺎزل ﮐﺮدهاﯾﻢ ﺗﺎ ﻣﯿﺎن ﻣﺮدﻣﺎن ﻃﺒﻖ آﻧﭽﻪ ﺧﺪا ﺑﻪ ﺗﻮ ﻧﺸﺎن داده‬

‫اﺳﺖ‪ ،‬داوری ﮐﻨﯽ و ﻣﺪاﻓﻊ ﺧﺎﺋﻨﺎن ﻣﺒﺎش«‪.‬‬ ‫‪ -۸‬دﻓﻊ ﺗﺠﺎوز ﮐﺎﻓﺮان‬ ‫ﯾﮑﯽ از اھﺪاف ﺟﮫﺎد در اﺳﻼم‪ ،‬دﻓﻊ ﺗﺠﺎوز ﮐﺎﻓﺮان اﺳﺖ و اﯾﻦ ﺟﮫﺎد ﺑﺮ ﭼﻨﺪ ﻧﻮع‬

‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬ ‫اﻟﻒ × ﮐﺎﻓﺮان ﺑﺮ ﮔﺮوھﯽ از ﻣﺆﻣﻨﺎن ﻣﺴﺘﻀﻌﻒ ﮐﻪ در ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﮐﻔﺎر زﻧﺪﮔﯽ‬ ‫ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺠﺎوز ﮐﻨﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺼﻮص اﮔﺮ اﯾﻦ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ھﺠﺮت ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﯿﻨﯽ دﯾﮕﺮ را‬ ‫ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ؛ ﭘﺲ در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﺑﺮ دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ واﺟﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺟﮫﺎد ﺑﺎ‬ ‫ﮐﺎﻓﺮاﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ اﯾﻦ ﮔﺮوه ﺗﺠﺎوز ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬آﻣﺎده ﮔﺮدد ﺗﺎ آﻧﺎن را از ﺳﺘﻢ و ﺗﺠﺎوزی ﮐﻪ ﺑﺮ‬ ‫آﻧﮫﺎ روا داﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ آزاد ﮔﺮداﻧﺪ ‪١‬؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َّ َّ َ َ ۡ ُ َ‬ ‫� َي ٰوةَ ٱ ُّ� ۡ� َيا بٱ�خ َِرة ِ َو َمن يُ َ�ٰت ِ ۡل � َ‬ ‫﴿فَ ۡل ُي َ�ٰت ِ ۡل � َ‬ ‫ون ٱ ۡ َ‬ ‫يل‬ ‫ب‬ ‫س‬ ‫�‬ ‫�‬ ‫�‬ ‫ِين‬ ‫ٱ‬ ‫�‬ ‫ٱ‬ ‫يل‬ ‫ب‬ ‫س‬ ‫ِ‬ ‫�‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َُ ُ َ‬ ‫َ ُ‬ ‫ٱ َّ�ِ َ� ُي ۡق َت ۡل أ ۡو َ� ۡغل ِۡب فَ َس ۡو َف نُ ۡؤ�ِيهِ أ ۡج ًرا َع ِظ ٗ‬ ‫يما‪َ ٧٤‬و َما ل� ۡم � ت�ٰتِلون ِ�‬ ‫َ ّ َ ٓ َ ۡ ۡ َ ٰ َّ َ َ ُ ُ َ َ َّ َ ٓ‬ ‫َ‬ ‫َّ َ ۡ ُ ۡ َ ۡ َ َ َ ّ‬ ‫لر َجا ِل وٱلنِساءِ وٱلوِل� ِن ٱ�ِين �قولون ر�نا‬ ‫يل ٱ�ِ وٱلمستضع ِف� مِن ٱ ِ‬ ‫سب ِ ِ‬ ‫َّ‬ ‫َّ‬ ‫َُۡ‬ ‫َۡ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫َ ۡ‬ ‫َّ َ ٗ‬ ‫أخ ِر ۡج َنا م ِۡن �ٰ ِذه ِ ٱلق ۡر َ� ِة ٱلظال ِ ِم أهل َها َوٱ ۡج َعل �َا مِن ُ�نك َو ِ ّ�ا َوٱ ۡج َعل �َا مِن‬ ‫َّ ُ َ‬ ‫نك نَ ِ ً‬ ‫ص�ا‪] ﴾٧٥‬اﻟﻨﺴﺎء‪.[۷۵-۷۴ :‬‬ ‫�‬ ‫»ﺑﺎﯾﺪ در راه ﺧﺪا ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺟﻨﮓ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ زﻧﺪﮔﯽ دﻧﯿﺎ را ﺑﻪ آﺧﺮت ﻣﯽﻓﺮوﺷﻨﺪ و ھﺮ ﮐﺲ‬ ‫در راه ﺧﺪا ﺑﺠﻨﮕﺪ و ﮐﺸﺘﻪ ﺷﻮد و ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﭘﯿﺮوز ﮔﺮدد‪ ،‬ﭘﺎداش ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﺪو ﻣﯽدھﯿﻢ‪.‬‬ ‫ﭼﺮا ﺑﺎﯾﺪ در راه ﺧﺪا ﺟﮫﺎد ﻧﮑﻨﯿﺪ و ﻣﺮدان و زﻧﺎن و ﮐﻮدﮐﺎن درﻣﺎﻧﺪه و ﺑﯿﭽﺎرهای وﺟﻮد‬ ‫دارد ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﭘﺮوردﮔﺎرا ﻣﺎ را از اﯾﻦ ﺷﮫﺮ و دﯾﺎری ﮐﻪ ﺳﺎﮐﻨﺎن آن ﺳﺘﻤﮑﺎرﻧﺪ‪،‬‬ ‫ﺧﺎرج ﺳﺎز و از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﻮد ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ و ﺣﻤﺎﯾﺘﮕﺮی ﺑﺮای ﻣﺎ ﭘﺪﯾﺪ آور و از ﺳﻮی ﺧﻮد‬

‫ﯾﺎوری ﺑﺮای ﻣﺎ ﻗﺮار ﺑﺪه«‪.‬‬ ‫ﻗﺮﻃﺒﯽ‪ /‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬اﯾﻦ آﯾﻪ ﻣﺆﻣﻨﺎن را ﺑﻪ ﺟﮫﺎد ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺘﻪ و ﺗﺤﺮﯾﮏ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ و‬ ‫دﺳﺘﻮر آزاد ﮐﺮدن ﻣﺴﺘﻀﻌﻔﺎن را از دﺳﺖ ﮐﺎﻓﺮان ﻣﺸﺮﮐﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ آﻧﮫﺎ ﺑﺪﺗﺮﯾﻦ آزار را‬ ‫ﻣﯽرﺳﺎﻧﻨﺪ و آﻧﮫﺎ را از دﯾﻦ ﻣﻨﺤﺮف ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬داده اﺳﺖ؛ ﭘﺲ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﺟﮫﺎد را‬ ‫ﺑﺮای اﻋﺘﻼی ﮐﻠﻤﮥ ﺧﻮد و ﻧﺠﺎت دادن ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺿﻌﯿﻒ واﺟﺐ ﮐﺮده اﺳﺖ؛ ﮔﺮﭼﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ‬ ‫‪ -١‬اﻟﺠﮫﺎد ﻓﯽ ﺳﺒﯿﻞ اﻟﻠﻪ‪ ،‬د‪ .‬ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ اﻟﻘﺎدری‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۱۶۲‬‬

‫‪٧٦٠‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻠﻒ ﺷﺪن ﺟﺎنھﺎ ﮔﺮدد و آزاد ﮐﺮدن اﺳﯿﺮان ﺑﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎنھﺎ واﺟﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﺎ‬ ‫ﺑﺠﻨﮕﻨﺪ و آﻧﮫﺎ را آزاد ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و ﯾﺎ ﺑﺎ ﭘﺮداﺧﺖ ﻓﺪﯾﻪ‪ ،‬آﻧﮫﺎ را آزاد ﮐﻨﻨﺪ ‪.١‬‬ ‫ب × اﯾﻨﮑﻪ ﮐﺎﻓﺮان ﺑﺮ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﮫﺎ ﺗﺠﺎوز ﮐﻨﻨﺪ‪:‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫َّ‬ ‫َ َُٰ َ ُ‬ ‫� � ُ� ُّ‬ ‫� ۡم َو� َ� ۡع َت ُد ۚٓوا إ َّن ٱ َّ َ‬ ‫﴿ َو َ� ٰتِلُوا ْ � َ‬ ‫ِب‬ ‫يل ٱ�ِ ٱ�ِين ي�تِلون‬ ‫ب‬ ‫س‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ُ‬ ‫ۡ ُ‬ ‫ۡ‬ ‫ُ ۡ‬ ‫ُ‬ ‫ُ َ ۡ ُ‬ ‫ۡ ُ ُ‬ ‫ٱل ۡ ُم ۡع َتد َ‬ ‫ِين‪َ ١٩٠‬وٱ� ُتلوه ۡم َح ۡيث ثقِف ُت ُموه ۡم َوأخ ِر ُجوهم ّم ِۡن َح ۡيث أخ َر ُجو� ۡ ۚم َوٱلفِت َنة‬ ‫َ َّ َ ُ ُ‬ ‫َ‬ ‫َ َ ُّ َ ۡ َ ۡ َ َ ُ َ ٰ ُ ُ‬ ‫ِند ٱل ۡ َم ۡ‬ ‫وه ۡم ع َ‬ ‫ج ِد ٱ ۡ َ‬ ‫� َر ِام ح ٰ‬ ‫� يُ�ٰتِلو� ۡم �ِيهِ� فإِن‬ ‫س‬ ‫أشد مِن ٱلقت ِل� و� ت�تِل‬ ‫ِ‬ ‫ََٰ ُ ُ ۡ َ ۡ ُ ُ ُ ۡ َ َٰ َ َ َ ٓ ُ ۡ َ‬ ‫�ن‪ ١٩١‬فَإن ٱ َ‬ ‫نت َه ۡوا ْ فَإ َّن ٱ َّ َ‬ ‫� َ� ُفور‪ٞ‬‬ ‫�ٰفِر َ‬ ‫�تلو�م فٱ�تلوهمۗ ك�ل ِك جزاء ٱل‬ ‫ِِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َّرح ‪ٞ‬‬ ‫ِيم‪] ﴾١٩٢‬اﻟﺒﻘﺮة‪.[۱۹۲-۱۹۰ :‬‬ ‫»و در راه ﺧﺪا ﺑﺠﻨﮕﯿﺪ ﺑﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺷﻤﺎ ﻣﯽﺟﻨﮕﻨﺪ و ﺗﺠﺎوز و ﺗﻌﺪی ﻧﮑﻨﯿﺪ؛ زﯾﺮا‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﺠﺎوزﮐﺎران را دوﺳﺖ ﻧﻤﯽدارد و ھﺮ ﺟﺎ آﻧﺎن را درﯾﺎﻓﺘﯿﺪ‪ ،‬اﯾﺸﺎن را ﺑﮑﺸﯿﺪ و‬ ‫آﻧﺎن را ﮐﻪ ﺷﻤﺎ را از آﻧﺠﺎ ﺑﯿﺮون ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﯿﺮون ﺳﺎزﯾﺪ و ﻓﺘﻨﻪ از ﮐﺸﺘﻦ ﺑﺪﺗﺮ اﺳﺖ و ﺑﺎ‬ ‫آﻧﺎن در ﮐﻨﺎر ﻣﺴﺠﺪاﻟﺤﺮام ﮐﺎرزار ﻧﮑﻨﯿﺪ؛ ﻣﮕﺮ آن ﮔﺎه ﮐﻪ اﯾﺸﺎن در آن ﺟﺎ ﺑﺎ ﺷﻤﺎ‬ ‫ﺑﺴﺘﯿﺰﻧﺪ؛ ﭘﺲ اﮔﺮ ﺑﺎ ﺷﻤﺎ ﺟﻨﮕﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬اﯾﺸﺎن را ﺑﮑﺸﯿﺪ‪ ،‬ﺳﺰای ﮐﺎﻓﺮان ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ و اﮔﺮ‬

‫دﺳﺖ ﮐﺸﯿﺪﻧﺪ ﭼﻪ ﺑﯽﮔﻤﺎن ﺧﺪا آﻣﺮزﻧﺪه و ﻣﮫﺮﺑﺎن اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫ﻓﻘﮫﺎ ﺗﺼﺮﯾﺢ ﮐﺮدهاﻧﺪ ﮐﻪ ھﺮﮔﺎه ﮐﺎﻓﺮان ﺑﺮ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺗﺠﺎوز ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮای‬ ‫دﻓﺎع از آن ﺳﺮزﻣﯿﻦ‪ ،‬ﺟﮫﺎد ﮐﺮد؛ ﭼﻮن ھﺮﮔﺎه دﺷﻤﻦ‪ ،‬ﺳﺮزﻣﯿﻦ را اﺷﻐﺎل ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬ ‫را ﺷﮑﻨﺠﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ و در ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬اﺣﮑﺎم ﮐﻔﺮ را اﺟﺮا ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و ﻣﺮدم آن‬ ‫ﺳﺮزﻣﯿﻦ را ﻣﺠﺒﻮر ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ اﺣﮑﺎم ﮐﻔﺮآﻣﯿﺰ ﺗﻦ در دھﻨﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺳﺮزﻣﯿﻦ‬ ‫اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻌﺪ از آﻧﮑﻪ داراﻻﺳﻼم ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ داراﻟﮑﻔﺮ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﺑﻦ ﻗﺪاﻣﻪ)رح(‬ ‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬و ﺟﮫﺎد در ﺳﻪ ﻣﻮﺿﻊ ﻣﻘﺮر ﻣﯽﮔﺮدد«‪.‬‬ ‫دوم‪ :‬اﮔﺮ ﮐﺎﻓﺮان در ﺳﺮزﻣﯿﻨﯽ ﺳﮑﻮﻧﺖ ﮔﺰﯾﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن واﺟﺐ اﺳﺖ ﺑﺎ آﻧﺎن‬ ‫ﺑﯿﺮون ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ‪ ٢‬و ﺑﺮﺧﯽ از ﻋﻠﻤﺎی ﺣﻨﻔﯽ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ‪» :‬از ھﺮ ﻧﺎﺣﯿﻪای ﮐﻪ ﺧﻄﺮ ھﺠﻮم‬ ‫دﺷﻤﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺮ اﻣﺎم و ﻣﺮدم آن ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﻓﺮض اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮاﻗﺐ آﻧﺠﺎ ﺑﺎﺷﻨﺪ و آن را‬

‫‪ -١‬ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻗﺮﻃﺒﯽ‪ ،‬ج ‪ ،۵‬ص ‪.۲۷۹‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﻤﻐﻨﯽ‪ ،‬ج ‪ ،۹‬ص ‪.۲۷۹‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٧٦١‬‬

‫ﺣﻔﺎﻇﺖ ﮐﻨﻨﺪ و اﮔﺮ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ دﺷﻤﻦ را ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ آﻧﮫﺎ‬ ‫ﻧﺰدﯾﮏﺗﺮ ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬واﺟﺐ اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ آﻧﺎن ﺑﺸﺘﺎﺑﻨﺪ ﺗﺎ ﺗﻌﺪادی ﮐﻪ ﺑﺮای ﻣﻘﺎوﻣﺖ در‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ دﺷﻤﻦ ﮐﻔﺎﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮔﺮد ﺑﯿﺎﯾﻨﺪ ‪.١‬‬ ‫ت × اﯾﻨﮑﻪ دﺷﻤﻦ ﺑﺮ رﻋﯿﺖ ﺧﻮد ﺳﺘﻢ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮔﺮﭼﻪ رﻋﯿﺖ او ﮐﺎﻓﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ؛ زﯾﺮاﮐﻪ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ روا داﺷﺘﻦ ﺳﺘﻢ را ﺑﺮ ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ ﺣﺮام ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬از اﯾﻦ رو واﺟﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ‬ ‫ھﻤﮥ ﻣﺮدم روی زﻣﯿﻦ ﺑﻪ ﻋﺪاﻟﺖ رﻓﺘﺎر ﺷﻮد و اﮔﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺳﺘﻢ را از ﺳﺘﻤﺪﯾﺪﮔﺎن دور‬ ‫ﻧﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻨﺎھﮑﺎر ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ؛ زﯾﺮا آﻧﮫﺎ ﻣﻮﻇﻒ ﺷﺪهاﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺮای اﺣﻘﺎق ﺣﻖ و از ﺑﯿﻦ‬ ‫ﺑﺮدن ﺑﺎﻃﻞ و ﻧﺎﺑﻮد ﮐﺮدن ﻇﻠﻢ در زﻣﯿﻦ ﺟﮫﺎد ﮐﻨﻨﺪ و اﯾﻦ اﻣﺮ ﻣﻮﺟﺐ رﺳﺘﮕﺎری آﻧﺎن را‬ ‫ﻓﺮاھﻢ ﻣﯽﺳﺎزد ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬اﻣﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﺮوف و ﻧﮫﯽ از ﻣﻨﮑﺮ ﺗﺤﻘﻖ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ و ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ‬ ‫ھﻤﯿﻦ ﮐﺎر‪ ،‬آﻧﮫﺎ ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ﻣﻠﺖھﺎ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻮد ﻣﺮدم آﻓﺮﯾﺪه ﺷﺪهاﻧﺪ؛‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ ۡ ۡ َ َّ ُ ْ َ ٰ َ َ َ َ ُ ُ َّ ُ ُ ُ‬ ‫﴿ َك َدأب َءال ف ِۡر َع ۡو َن َوٱ َّ� َ‬ ‫� بِذنو� ِ ِه ۡ ۗم‬ ‫ِين مِن �بل ِ ِه ۚم كذبوا ��تِنا فأخذهم ٱ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ َّ ُ َ ُ ۡ َ‬ ‫اب‪] ﴾١١‬آل ﻋﻤﺮان‪.[۱۱ :‬‬ ‫وٱ� شدِيد ٱل ِعق ِ‬ ‫»ھﻤﭽﻮن رﻓﺘﺎر و ﮐﺮدار ﻗﻮم ﻓﺮﻋﻮن و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ از اﯾﺸﺎن ﺑﻮدﻧﺪ و آﯾﺎت ﻣﺎ را‬ ‫ﺗﮑﺬﯾﺐ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺧﺪا آﻧﺎن را ﺑﻪ ﮔﻨﺎھﺎﻧﺸﺎن ﮔﺮﻓﺖ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺷﺪﯾﺪاﻟﻌﻘﺎب اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ ٰٓ َ ُّ َ َّ َ َ َ ُ ْ ُ ُ ْ َ َّ ٰ َ َّ ُ َ َ ٓ َ ۡ ۡ َ َ َ ۡ َ َّ ُ ۡ َ َ َ ُ‬ ‫﴿���ها ٱ�ِين ءامنوا كونوا ق�مِ� ِ�ِ شهداء بِٱلقِس ِ �‬ ‫ط و� �رِمن�م ش�ٔان‬ ‫� َ� َّ� َ� ۡعدِل ُ ۚوا ْ ٱ ۡعدِلُوا ْ ُه َو أَ ۡق َر ُب ل َّ‬ ‫� إ َّن ٱ َّ َ‬ ‫ِلت ۡق َو ٰ َ َّ ُ ْ َّ َ‬ ‫� َخب ُ‬ ‫قَ ۡو ٍ� َ َ ٰٓ‬ ‫� ۢ ب ِ َما‬ ‫ىۖ وٱ�قوا ٱ ۚ ِ‬ ‫ِ‬ ‫َۡ ُ َ‬ ‫�ع َملون‪] ﴾٨‬اﻟﻤﺎﺋﺪة‪.[۸ :‬‬

‫»ای ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﺮ ادای واﺟﺒﺎت ﺧﺪا ﻣﻮاﻇﺒﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ و از روی دادﮔﺮی ﮔﻮاھﯽ‬ ‫دھﯿﺪ و دﺷﻤﻨﺎﻧﮕﯽ ﻗﻮﻣﯽ ﺷﻤﺎ را ﺑﺮ آن ﻧﺪارد ﮐﻪ دادﮔﺮی ﻧﮑﻨﯿﺪ‪ .‬دادﮔﺮی ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ‬ ‫دادﮔﺮی ﺑﻪ ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎری ﻧﺰدﯾﮏﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬ازﺧﺪا ﺑﺘﺮﺳﯿﺪ ﮐﻪ ﺧﺪا آ ﮔﺎه از ھﺮ آن ﭼﯿﺰی‬

‫اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽدھﯿﺪ«‪.‬‬ ‫اﯾﻦ اﻣﺮ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻇﻠﻢ را از ﻣﻈﻠﻮم ﮐﺎﻓﺮی ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﺳﺘﻢ اﺳﺖ ﺑﺮﻃﺮف ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪،‬‬ ‫ﻋﺪاﻟﺖ و دادﮔﺮی اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺮﺧﺴﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬واﮔﺮ ﻃﻠﺐ اﻣﻨﯿﺖ و ﻣﺼﻮﻧﯿﺖ ﮐﺮد‪،‬‬ ‫‪ -١‬ﺣﺎﺷﯿﺔ اﺑﻦ ﻋﺎﺑﺪﯾﻦ‪ ،‬ج ‪ ،۴‬ص ‪.۱۲۴‬‬

‫‪٧٦٢‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﻣﻨﻈﻮرش ﯾﮑﯽ از ﭘﺎدﺷﺎھﺎن اھﻞ ﺟﻨﮓ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺎس ﮐﻪ ﺑﻪ او اﺟﺎزه داده ﺷﻮد ﺗﺎ‬ ‫در ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺧﻮد آن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاھﺪ ﺣﮑﻤﺮاﻧﯽ ﺑﮑﻨﺪ؛ ﯾﻌﻨﯽ‪ ،‬ﻗﺘﻞ و ﺧﻮﻧﺮﯾﺰی اﻧﺠﺎم‬ ‫دھﺪ و ‪ ،...‬ھﻤﮑﺎری و ارﺗﺒﺎط ﺑﺮﻗﺮار ﻧﻤﻮدن ﺑﺎ او ﻧﺎﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ« ‪.١‬‬ ‫ج × ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ داﻋﯿﺎن راه ﺧﺪا و ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی از رﺳﺎﻧﯿﺪن دﻋﻮت‬ ‫از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰوﺟﻞ ﺑﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻓﺮض اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎمھﺎی اﻟﮫﯽ را ﺑﻪ ﺗﻤﺎﻣﯽ‬ ‫ﻣﺮدم ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ؛ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ ۡ ُ ٓ ْ َ َّ َ َ ٰ َ َ َ َ ۠ َ َ َّ َ َ َ ُ ۡ َ ٰ َ َّ َ َ ٓ‬ ‫ۡ‬ ‫﴿قُل َ�ٰ ِذه ِۦ َسب ِ ِ ٓ‬ ‫ي� أدعوا إِ� ٱ�ِۚ � ب ِص� ٍ� �نا وم ِن ٱ�بع ِ�� وسب�ن ٱ�ِ وما‬ ‫ََ۠ َ ُۡ ۡ‬ ‫َ‬ ‫�� ِ�‪] ﴾١٠٨‬ﯾﻮﺳﻒ‪.[۱۰۸ :‬‬ ‫�نا مِن ٱلم ِ‬ ‫»ﺑﮕﻮ اﯾﻦ راه ﻣﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﺎ آ ﮔﺎھﯽ و ﺑﯿﻨﺶ ﺑﻪﺳﻮی ﺧﺪا ﻣﯽﺧﻮاﻧﻢ و ﭘﯿﺮوان ﻣﻦ‬ ‫ھﻢ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺧﺪا را ﻣﻨﺰه ﻣﯽداﻧﻢ و ﻣﻦ از زﻣﺮۀ ﻣﺸﺮﮐﺎن ﻧﻤﯽﺑﺎﺷﻢ«‪.‬‬ ‫و دﺷﻤﻨﺎن ﺧﺪا‪ ،‬دوﺳﺘﺎن او را از رﺳﺎﻧﯿﺪن دﻋﻮت ﺧﺪا ﺑﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ ﺑﺎز ﻣﯽدارﻧﺪ و‬ ‫ﻣﺎﻧﻊ رﺳﺎﻧﺪن دﻋﻮت اﻟﮫﯽ ﺑﻪ ﻣﺮدم ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ ھﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ ﺑﻪ داﻋﯿﺎن اﺟﺎزه ﻧﻤﯽدھﻨﺪ‬ ‫ﮐﻪ دﻋﻮت ﺑﻪ ﺧﺪا را ﺑﻪ ﮔﻮش ﻣﺮدم ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ و در ﺑﺮاﺑﺮ آﻧﮫﺎ ﻣﺸﮑﻼت و ﻣﻮاﻧﻌﯽ ﻗﺮار‬ ‫ﻣﯽدھﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﯿﺎن دﻋﻮت و داﻋﯿﺎن و ﻣﺮدم ﻣﺎﻧﻊ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ ﺑﻨﺪﮔﺎن‬ ‫ﻣﺆﻣﻦ ﺧﻮد واﺟﺐ ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ھﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ آﻧﺎن از راه ﺧﺪا ﺑﺎز ﻣﯽدارد‪ ،‬ﺑﺠﻨﮕﻨﺪ ‪.٢‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ َ َّ ۡ َ َ ُ ۡ َ َّ َ َ َ ُ ْ َ َ ُ ْ‬ ‫َّ َ َ‬ ‫� َف ُروا ْ َو َص ُّدوا ْ َعن َ‬ ‫يل ٱ�ِ أضل أع�ٰلهم‪ ١‬وٱ�ِين ءامنوا وع ِملوا‬ ‫ب‬ ‫س‬ ‫﴿ٱ�ِين‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َّ ٰ َ ٰ َ َ َ ُ َ ُ ّ َ ٰ َ‬ ‫ّ‬ ‫َ َّ َ ۡ‬ ‫� َّم ٖد َو ُه َو ٱ َ‬ ‫ت وءامنوا بِما ن ِزل �‬ ‫�ات ِ ِه ۡم‬ ‫� ُّق مِن َّر ّ� ِ ِه ۡم �ف َر �ن ُه ۡم َس ِ َ ٔ‬ ‫ٱل�ل ِ� ِ‬ ‫َ ٰ َ َ َّ َّ َ َ َ ُ ْ َّ َ ُ ْ ۡ َ َ َ َ َّ َّ َ َ َ ُ ْ َّ َ ُ ْ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫َوأ ۡصل َح بَال ُه ۡم‪� ٢‬ل ِك بِأن ٱ�ِين �فروا ٱ�بعوا ٱل�ٰ ِطل وأن ٱ�ِين ءامنوا ٱ�بعوا‬ ‫َ ۡ َ َ ُ ۡ َ َ َ ُ ُ َّ َ َ َ ُ ْ‬ ‫� َّق مِن َّر ّ�ه ۡم َك َ�ٰل َِك يَ ۡ� ُب ٱ َّ ُ‬ ‫ٱ َۡ‬ ‫� ل َِّلن ِ‬ ‫اس أم�ٰلهم‪ ٣‬فإِذا ل ِقيتم ٱ�ِين �فروا‬ ‫ۚ‬ ‫ِِ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫ْ‬ ‫ٓ‬ ‫ٓ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ ۡ َ َّ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ۢ‬ ‫ُ‬ ‫َّ‬ ‫ۡ‬ ‫َّ‬ ‫نت ُموه ۡم فش ُّدوا ٱل َوثاق فإما َمن� َ�ع ُد َّ‬ ‫� إذا �� ُ‬ ‫َ َّ‬ ‫�ما ف َِدا ًء َح َّ ٰ‬ ‫�‬ ‫اب ح ٰٓ ِ‬ ‫ِ‬ ‫لرق ِ‬ ‫ف�ب ٱ ِ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ ُ ْ َ ُ‬ ‫َ َ َ ۡ َ ۡ ُ ۡ َ َ َ َ ٰ َ َ َ ۡ َ َ ٓ ُ َّ ُ َ َ َ َ ۡ‬ ‫� ۡبل َوا َ� ۡعض�م‬ ‫تضع ٱ�رب أوزارها ۚ �ل ِكۖ ولو �شاء ٱ� �نت‬ ‫�ن ِ‬ ‫� مِن ُه ۡم َو� ٰ ِ‬ ‫ِين قُتِلُوا ْ � َسبيل ٱ َّ�ِ فَ َلن يُ ِ َّ َ ۡ َ َ ُ ۡ‬ ‫ب َب ۡعض َوٱ َّ� َ‬ ‫ضل أع�ٰلهم‪] ﴾٤‬ﻣﺤﻤﺪ‪.[۴-۱ :‬‬ ‫ِ ٖ�‬ ‫ِ ِ ِ‬ ‫»ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﮐﺎﻓﺮ ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ و ﻣﺮدﻣﺎن را از راه ﺧﺪا ﺑﺎز ﻣﯽدارﻧﺪ‪ ،‬ﺧﺪا ھﻤﮥ ﮐﺎرھﺎی‬

‫‪ -١‬اﻟﻤﺒﺴﻮط‪ ،‬ﺳﺮﺧﺴﯽ‪ ،‬ج ‪ ،۱۰‬ص ‪.۸۵‬‬ ‫‪ -٢‬ﻓﻘﻪ اﻟﺘﻤﮑﯿﻦ ﻓﯽ اﻟﻘﺮآن اﻟﮑﺮﯾﻢ‪ ،‬ﺻﻼﺑﯽ‪ ،‬ص ‪.۴۸۸‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٧٦٣‬‬

‫اﯾﺸﺎن را ﺑﺎﻃﻞ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و اﻣﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن ﺑﯿﺎورﻧﺪ و ﮐﺎرھﺎی ﻧﯿﮏ و ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﺑﮑﻨﻨﺪ‬ ‫و ﭼﯿﺰی را ﺑﺎور دارﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ و آن ھﻢ ﺣﻖ اﺳﺖ و از ﺳﻮی‬ ‫ﭘﺮوردﮔﺎرﺷﺎن آﻣﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﮔﻨﺎھﺎﻧﺸﺎن را ﻣﯽﺑﺨﺸﺎﯾﺪ و ﺑﺪیھﺎﯾﺸﺎن را ﻧﺎدﯾﺪه‬ ‫ﻣﯽﮔﯿﺮد و ﺣﺎل و وﺿﻌﺸﺎن را ﺧﻮب ﻣﯽﺳﺎزد‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺪان ﺧﺎﻃﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺎﻓﺮان از ﺑﺎﻃﻞ‬ ‫ﭘﯿﺮوی ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﻣﺆﻣﻨﺎن از ﺣﻘﯽ ﭘﯿﺮوی ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ از ﺳﻮی ﭘﺮوردﮔﺎرﺷﺎن آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺧﺪا ﺑﺮای ﻣﺮدم ﻣﺜﺎلھﺎی اﯾﺸﺎن را ﺑﯿﺎن ﻣﯽدارد‪ .‬ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﮐﺎﻓﺮان روﺑﺮو‬ ‫ﻣﯽﺷﻮﯾﺪ‪ ،‬ﮔﺮدﻧﮫﺎﯾﺸﺎن را ﺑﺰﻧﯿﺪ و ھﻤﭽﻨﺎن اداﻣﻪ دھﯿﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ اﻧﺪازۀ ﮐﺎﻓﯽ دﺷﻤﻦ را ﺿﻌﯿﻒ‬ ‫و درھﻢ ﻣﯽﮐﻮﺑﯿﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ھﻨﮕﺎم )اﺳﯿﺮان را( ﻣﺤﮑﻢ ﺑﺒﻨﺪﯾﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪھﺎ ﯾﺎ ﺑﺮ آﻧﺎن ﻣﻨﺖ‬ ‫ﻣﯽﮔﺬارﯾﺪ و ﯾﺎ ﻓﺪﯾﻪ ﻣﯽﮔﯿﺮﯾﺪ ﺗﺎ ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺑﺎرھﺎی ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺧﻮد را ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﻣﯽﻧﮫﺪ و ﻧﺒﺮد‬ ‫ﭘﺎﯾﺎن ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﯾﻦ اﺳﺖ و اﮔﺮ ﺧﺪا ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﺧﻮد از آﻧﺎن اﻧﺘﻘﺎم ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ‪ّ ،‬اﻣﺎ‬ ‫ﺧﺪا ﺧﻮاﺳﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﻌﻀﯽ از ﺷﻤﺎ را ﺑﺎ ﺑﻌﻀﯽ دﯾﮕﺮ ﺑﯿﺎزﻣﺎﯾﺪ‪ .‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در راه ﺧﺪا ﮐﺸﺘﻪ‬

‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ھﺮﮔﺰ ﮐﺎرھﺎﯾﺸﺎن را ﻧﺎدﯾﺪه ﻧﻤﯽﮔﯿﺮد و ﺑﯽﻣﺰد ﻧﻤﯽﮔﺬارد«‪.‬‬ ‫ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﻄﺎﻟﺐ ذﮐﺮ ﺷﺪه اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻪ اﺛﺒﺎت رﺳﯿﺪ ﮐﻪ ﺟﮫﺎد‪ ،‬درﺑﺮﮔﯿﺮﻧﺪه اھﺪاف‬ ‫واﻻ و ﻣﻨﺎﻓﻌﯽ ﺑﺰرگ ﺑﺮای ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و دﯾﮕﺮان اﺳﺖ و ﻧﯿﺰ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺟﮫﺎد از‬ ‫آﺛﺎر ھﺠﺮت و ﻧﺘﯿﺠﻪھﺎی ﻣﮫﻢ آن اﺳﺖ و ﺳﺘﻮن ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ و ﺑﺎﻋﺚ ﺗﺤﮑﯿﻢ‬ ‫ﭘﺎﯾﻪھﺎی اﺳﻼم ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﮔﺮدد ‪.١‬‬ ‫ً‬ ‫»ﯾﻘﯿﻨﺎ اﻣﺖ‪ ،‬ﺑﺪون ارﺗﺶ ﻗﻮی‪ ،‬در ﻣﻌﺮض ﻧﺎﺑﻮدی ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد؛ ﭼﺮاﮐﻪ دﺷﻤﻨﺎﻧﺶ‬ ‫ﭼﺸﻢ ﻃﻤﻊ ﺑﻪ آن ﻣﯽدوزﻧﺪ و ازآن ﻧﻤﯽﺗﺮﺳﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎ داﺷﺘﻦ ﻟﺸﮑﺮی ﻗﻮی‪ ،‬دﺷﻤﻨﺎن ﺑﻪ‬ ‫ارادۀ آن اﺣﺘﺮام ﻣﯽﮔﺬارﻧﺪ و ﺑﻪ ھﯿﭻ وﺟﻪ ﻓﮑﺮ ﺗﺠﺎوز و ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﭼﻨﯿﻦ اﻣﺘﯽ ﺑﻪ دل‬ ‫دﺷﻤﻦ راه ﻧﺨﻮاھﺪ ﯾﺎﻓﺖ ﮐﻪ در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺻﻠﺢ و آراﻣﺶ ﺣﺎﮐﻢ ﻣﯽﮔﺮدد« ‪.٢‬‬ ‫ﺳﻮم‪ :‬ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺳﺮاﯾﺎ و ﻏﺰوات ﻗﺒﻞ از ﺟﻨﮓ ﺑﺪر‬

‫ﺑﺎ اﺳﺘﻘﺮار ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﻪ رھﺒﺮی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و ﺗﺸﮑﯿﻞ دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ در‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﮥ ﺟﺪﯾﺪ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و رھﺒﺮﺷﺎن ﻣﺘﻮﺟﻪ وﺿﻌﯿﺖ اﻃﺮاف ﺧﻮد و ﺣﻤﻠﻪای ﮐﻪ از ﺳﻮی‬ ‫دﺷﻤﻨﺎن دﻋﻮت در اﻧﺘﻈﺎر آﻧﮫﺎ ﺑﻮد‪ ،‬ﮔﺮدﯾﺪﻧﺪ؛ ﭼﺮاﮐﻪ دﻋﻮت اﺳﻼﻣﯽ ﻣﯽﺑﺎﯾﺴﺖ ﻣﺴﯿﺮش‬ ‫را ﺑﻪ ﺳﻮی ھﺪف ﻋﺎﻟﯽ ﺧﻮد ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ آن ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬اداﻣﻪ ﻣﯽداد‪.‬‬ ‫ﻗﺮﯾﺶ در ﻣﮑﻪ‪ ،‬ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻠﮥ رھﺒﺮی ﻣﺪﯾﻨﻪ را در اوﻟﻮﯾﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪھﺎﯾﺸﺎن ﻗﺮار‬ ‫‪ -١‬اﻟﮫﺠﺮة ﻓﯽ اﻟﻘﺮآن اﻟﮑﺮﯾﻢ‪ ،‬ص ‪.۴۵۳‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺤﺮﮐﺎت اﻟﻌﺴﮑﺮﯾﺔ ﻟﻠﺮﺳﻮل اﻻﻋﻈﻢ ﻓﯽ ﮐﻔﺘﯽ اﻟﻤﯿﺰان‪ ،‬ﺳﯿﻒ اﻟﺪﯾﻦ‪ ،‬ص ‪.۶۲‬‬

‫‪٧٦٤‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫داده ﺑﻮدﻧﺪ؛ زﯾﺮا آﻧﮫﺎ ﺑﻪ ھﯿﭻ وﺟﻪ راﺿﯽ ﻧﺒﻮدﻧﺪ ﮐﻪ اﺳﻼم اﺑﺮاز ﻣﻮﺟﻮدﯾﺖ ﮐﻨﺪ و ﮐﯿﺎﻧﯽ‬ ‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؛ ﭼﺮاﮐﻪ اﺳﻼم و ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺣﮑﻮﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﮐﯿﺎن آﻧﮫﺎ را ﺗﮫﺪﯾﺪ ﻣﯽﮐﺮد و‬ ‫ﺑﻨﺎی ﺷﺮک را درھﻢ ﻣﯽﺷﮑﺴﺖ‪ .‬ﭘﺲ آﻧﮫﺎ ﺑﻪ ﯾﻘﯿﻦ ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻮﺟﻮدﯾﺖ اﺳﻼم‪ ،‬ﺑﻪ‬ ‫ﻣﻌﻨﯽ ﭘﺎﯾﺎن ﯾﺎﻓﺘﻦ ﺟﺎھﻠﯿﺖ و ﺷﺮک و رﺳﻮم ﭘﺪران و ﻧﯿﺎﮐﺎن آﻧﺎن اﺳﺖ‪ .‬از اﯾﻦ رو ﻻزم‬ ‫ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﻼم ﺑﺎﯾﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اھﻞ ﻣﮑﻪ ﺗﻤﺎم ﺗﻼش ﺧﻮد را ﻣﺒﺬول داﺷﺘﻨﺪ ﺗﺎ‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج را از ھﺠﺮت و رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﺎز دارﻧﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻣﻮﺿﻌﯽ ﺧﺼﻤﺎﻧﻪ در‬ ‫ﻣﻘﺎﺑﻞ اﺳﻼم و ﻧﺎﺑﻮد ﮐﺮدن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﮫﺎ اﺗﺨﺎذ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ دﺷﻤﻨﯽ ھﻤﭽﻨﺎن ﺑﻌﺪ از ھﺠﺮت‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻧﯿﺰ اداﻣﻪ ﯾﺎﻓﺖ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد س از ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻣﻌﺎذ رواﯾﺖ‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ او ﺑﺎ اﻣﯿﻪ ﺑﻦ ﺧﻠﻒ )ﮐﺎﻓﺮ ﻗﺮﯾﺸﯽ( دوﺳﺖ ﺑﻮد‪ .‬اﻣﯿﻪ ھﺮﮔﺎه از ﻣﺪﯾﻨﻪ‬ ‫ﻣﯽﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬ﻧﺰد ﺳﻌﺪ ﻣﯽآﻣﺪ و ھﺮﮔﺎه ﺳﻌﺪ ﺑﻪ ﻣﮑﻪ ﻣﯽرﻓﺖ‪ ،‬ﻧﺰد اﻣﯿﻪ اﻗﺎﻣﺖ ﻣﯽﮔﺰﯾﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ‬ ‫از آﻣﺪن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ‪ ،‬ﺳﻌﺪ ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﻋﻤﺮه رھﺴﭙﺎر ﻣﮑﻪ ﺷﺪ و در آﻧﺠﺎ ﻧﺰد‬ ‫اﻣﯿﻪ رﺣﻞ اﻗﺎﻣﺖ ﮔﺰﯾﺪ و ﺑﻪ اﻣﯿﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ھﺮﮔﺎه ﺣﺮم ﺧﻠﻮت ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﮕﻮ ﺗﺎ ﮐﻌﺒﻪ را‬ ‫ﻃﻮاف ﮐﻨﻢ‪ .‬اﻣﯿﻪ ھﻨﮕﺎم ﻇﮫﺮ ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﺳﻌﺪ ﺑﺮای ﻃﻮاف ﺑﯿﺮون ﺷﺪ‪ .‬در اﺛﻨﺎء راه‪ ،‬ﺑﺎ‬ ‫اﺑﻮﺟﮫﻞ ﺑﺮﺧﻮرد ﻧﻤﻮد‪ .‬اﺑﻮﺟﮫﻞ ﮔﻔﺖ‪ :‬ای اﺑﺎﺻﻔﻮان!؟ اﯾﻦ ﮐﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻮ ھﻤﺮاه اﺳﺖ؟‬ ‫اﻣﯿﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺳﻌﺪ اﺳﺖ‪ .‬اﺑﻮﺟﮫﻞ ﺑﻪ ﺳﻌﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺗﻮ ﺑﺎ اﻣﻨﯿﺖ ﮐﺎﻣﻞ در ﻣﮑﻪ‪ ،‬ﺧﺎﻧﮥ ﺧﺪا را‬ ‫ﻃﻮاف ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﯽ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ آن ﺷﺨﺺ را ﮐﻪ از دﯾﻦ ﺧﻮد دﺳﺖ ﮐﺸﯿﺪه اﺳﺖ‪،‬‬ ‫ﺟﺎی دادهاﯾﺪ؟! ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ اﮔﺮ اﺑﺎﺻﻔﻮان ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺳﺎﻟﻢ ﺑﺮﻧﻤﯽﮔﺸﺘﯽ‪ .‬ﺳﻌﺪ ﻧﯿﺰ ﺻﺪاﯾﺶ‬ ‫را ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ اﮔﺮ ﺗﻮ ﻣﺮا از ﻃﻮاف ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺪا ﺑﺎزداری‪ ،‬ﻣﻦ ﺗﻮ را از‬ ‫ﭼﯿﺰی ﺑﺎز ﺧﻮاھﻢ داﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺗﻮ دﺷﻮارﺗﺮ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد و آن راه ﺗﺠﺎری ﺷﻤﺎ از ﮐﻨﺎر‬ ‫ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﻪ ﺷﺎم اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ داﺳﺘﺎن ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﺧﺸﻢ و ﮐﯿﻨﻪﺗﻮزی ﺳﺮان ﻗﺮﯾﺶ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اھﻞ‬ ‫ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و اﯾﻦ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺟﺪﯾﺪی در ﺑﺮاﺑﺮ اھﻞ ﻣﺪﯾﻨﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از ﺗﺸﮑﯿﻞ‬ ‫دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬اھﻞ ﻣﮑﻪ ﭼﻨﯿﻦ رﻓﺘﺎری ﺑﺎ آﻧﮫﺎ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و ھﯿﭻ ﯾﮏ از اھﻞ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﺮای‬ ‫وارد ﺷﺪن ﺑﻪ ﻣﮑﻪ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺪاﺷﺖ ﮐﻪ در ﭘﻨﺎه ﮐﺴﯽ وارد ﺷﻮد و ﻗﺮﯾﺸﯿﺎن ﻗﺒﻞ از‬ ‫ﺗﺸﮑﯿﻞ دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ در ﻣﺪﯾﻨﻪ از اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ اھﻞ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﯿﻨﺪﯾﺸﻨﺪ‪ ،‬اﮐﺮاه‬ ‫ﻣﯽورزﯾﺪ‪ ،‬ﺣﺘﯽ آﻧﮫﺎ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ اھﻞ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪:‬‬ ‫»ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا! ﺗﻨﮫﺎ ﻗﺒﯿﻠﻪای از ﻋﺮب ﮐﻪ دوﺳﺖ ﻧﺪارﯾﻢ ﻣﯿﺎن ﻣﺎ و آﻧﮫﺎ ﺟﻨﮓ ﺑﺮوز‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٧٦٥‬‬

‫ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺷﻤﺎ ھﺴﺘﯿﺪ ‪ .١‬اﯾﻦ داﺳﺘﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﺮ اﯾﻦ دﻻﻟﺖ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﻗﺎﻓﻠﻪھﺎی ﺗﺠﺎری ﻗﺮﯾﺶ‬ ‫ً‬ ‫در راه ﺧﻮد ﺑﻪ ﺳﻮی ﺷﺎم ﺗﺎ زﻣﺎن ﺑﺮوز اﯾﻦ واﻗﻌﻪ ﮐﺎﻣﻼ در اﻣﻨﯿﺖ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽﺑﺮدﻧﺪ و‬ ‫دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺎ آن ﺑﺮﺧﻮرد ﻧﻤﯽﮐﺮد و ﻣﮑﻪ ﺗﺤﺮﯾﻢ اﻗﺘﺼﺎدی ﻧﺸﺪه ﺑﻮد و اﻣﻮال ھﯿﭻ‬ ‫ﻗﺎﻓﻠﻪای ﻣﺼﺎدره و ﺿﺒﻂ ﻧﮕﺮدﯾﺪه ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﭘﺲ در واﻗﻊ زﻣﺎﻣﺪاران ﻣﮑﻪ ﺷﺮوع ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﺟﻨﮓ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ دوﻟﺖ‬ ‫اﺳﻼﻣﯽ در ﻣﺪﯾﻨﻪ در اﻓﺘﺎدﻧﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را اھﻞ ﺟﻨﮓ ﺷﻤﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ آﻧﮫﺎ اﺟﺎزۀ ورود ﺑﻪ‬ ‫ﻣﮑﻪ ﺑﻪ ﺟﺰ در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﮐﺴﯽ آﻧﮫﺎ راﭘﻨﺎه داده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬داده ﻧﻤﯽﺷﺪ ‪.٢‬‬ ‫دﻟﯿﻞ دﯾﮕﺮی ﮐﻪ ﻣﺆﯾﺪ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ اﺳﺖ‪ ،‬رواﯾﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺳﻨﻦ اﺑﯽداود آﻣﺪه اﺳﺖ‬ ‫و ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﮐﺎﻓﺮان ﻗﺮﯾﺶ ﺑﻪ »اﺑﻦ اﺑﯽ« و دﯾﮕﺮ ﺑﺖﭘﺮﺳﺘﺎن اوس و ﺧﺰرج‪ ،‬زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﻮد و ﻗﺒﻞ از وﻗﻮع ﻏﺰوۀ ﺑﺪر‪ ،‬ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ اﯾﻦ ﻣﺮد را‬ ‫ﭘﻨﺎه دادهاﯾﺪ و ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﯾﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ او ﺑﺠﻨﮕﯿﺪ و او را ﺑﯿﺮون ﮐﻨﯿﺪ و ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺎ ﺑﺎ ھﻤﮥ‬ ‫ﻧﯿﺮو ﺑﻪ ﺳﻮی ﺷﻤﺎ ھﺠﻮم ﺧﻮاھﯿﻢ آورد ﺗﺎ ﺑﺎ ﺷﻤﺎ ﺑﺠﻨﮕﯿﻢ و ﺑﺎ زﻧﺎﻧﺘﺎن را ﺑﻪ اﺳﺎرت ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ‬ ‫و ﺑﺮای ﺧﻮد ﻣﺒﺎح ﻗﺮار دھﯿﻢ‪ .‬آﻧﮫﺎ ﻧﯿﺰ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج وارد ﺟﻨﮓ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫رﺳﻮل ﺧﺪا از ﻣﺎﺟﺮا ﻣﻄﻠﻊ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﺑﻦ اﺑﯽ و ھﻤﺮاھﺎﻧﺶ دﯾﺪار ﮐﺮد و ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻗﺮﯾﺶ ﺷﻤﺎ‬ ‫را ﺗﮫﺪﯾﺪ ﮐﺮدهاﻧﺪ آﻧﺎن ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﺑﻼ و ﻣﺼﯿﺒﺖ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺷﻤﺎ‬ ‫ﺧﻮدﺗﺎن ﻣﯽﺧﻮاھﯿﺪ ﺧﻮد را ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺑﻼ و ﻣﺼﯿﺒﺖ ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ و ﻋﻠﯿﻪ ﺧﻮد ﺗﻮﻃﺌﻪ ﮐﻨﯿﺪ! ﺷﻤﺎ‬ ‫ﻣﯽﺧﻮاھﯿﺪ ﺑﺎ ﻓﺮزﻧﺪان و ﺑﺮادراﻧﺘﺎن ﺑﺠﻨﮕﯿﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ آﻧﮫﺎ اﯾﻦ ﺳﺨﻨﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج را‬ ‫ﺷﻨﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺮاﮐﻨﺪ ﺷﺪﻧﺪ ‪.٣‬‬ ‫در اﯾﻨﺠﺎ ﻋﻈﻤﺖ و ﺣﮑﻤﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‪ ،‬اﯾﻦ رھﺒﺮ و ﻣﺮﺑﯽ‪ ،‬آﺷﮑﺎر ﻣﯽﮔﺮدد ﮐﻪ‬ ‫ﻓﺘﻨﻪ را در ﻧﻄﻔﻪ ﺧﻔﻪ ﮐﺮد و ﺣﺲ ﻧﺎﺳﯿﻮﻧﺎﻟﯿﺴﺘﯽ آﻧﮫﺎ را ﺑﯿﺪار ﮐﺮد و ﺑﺮ آن اﻧﮕﺸﺖ‬ ‫ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬آن ﺣﻀﺮت ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ اﺣﺴﺎﺳﺎت ﻧﮫﻔﺘﻪ وﺟﻮد اﻧﺴﺎﻧﯽ و ﺗﻌﺎﻣﻞ ﺑﺎ آن را‬ ‫ﻣﯽداﻧﺴﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺳﺨﻦ او در وﺟﻮد ﻣﺸﺮﮐﺎن ﯾﺜﺮب ﺗﺄﺛﯿﺮ ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬ﻣﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ‬ ‫ﺷﺪت ﺑﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﯿﻨﺶ ﺑﺰرﮔﯽ در ﺧﻨﺜﯽ ﮐﺮدن و از ﺑﯿﻦ ﺑﺮدن ﺗﻼشھﺎی ﻣﺸﺮﮐﺎن زﻣﺎن‬ ‫ﺧﻮد ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪﯾﻢ‪.‬‬ ‫‪ -١‬ﺳﯿﺮة اﺑﻦ ھﺸﺎم – اﻟﺮوض اﻻﻧﻒ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۱۹۲‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺠﮫﺎد و اﻟﻘﺘﺎل‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۴۷۶‬‬ ‫‪ -٣‬ﺳﻨﻦ اﺑﯽ داود‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪ ،۲۱‬ﺷﻤﺎرۀ ﺣﺪﯾﺚ ‪.۳۰۰۴‬‬

‫‪٧٦٦‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﺑﻌﺪ از آﻧﮑﻪ ﻗﺮﯾﺶ ﺑﺎ دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ درﺻﺪد ﺟﻨﮓ ﺑﺮآﻣﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﺟﺎزه ﺟﻨﮓ داد‪ ،‬ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ دوﻟﺖ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﺎ آﻧﺎن رﻓﺘﺎر ﻣﺸﺎﺑﮫﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﺗﺤﮑﯿﻢ و ﺗﺜﺒﯿﺖ ﺟﺎﯾﮕﺎه دوﻟﺖ ﻧﻮﭘﺎ‪ ،‬ﺷﮑﻞ دﯾﮕﺮی‬ ‫ﺑﻪ ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬از آن ﭘﺲ‪ ،‬ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ اﯾﺸﺎن ﺑﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎدن دﺳﺘﻪھﺎی ﻧﻈﺎﻣﯽ و آﻣﺎدﮔﯽ ﺑﺮای‬ ‫ﺑﯿﺮون رﻓﺘﻦ در ﺟﻨﮕﮫﺎ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻧﺒﺮد ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬ ‫‪ -۱‬ﻏﺰوۀ اﺑﻮاء‬

‫اوﻟﯿﻦ ﻏﺰوهای ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﻣﺎه ﺻﻔﺮ ﺳﺎل دوم ھﺠﺮت ﺑﻪ ھﻤﺮاه دوﯾﺴﺖ ﻧﻔﺮ‬ ‫از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮐﻪ ﺗﻌﺪادی از آﻧﺎن ﺳﻮاره و ﺗﻌﺪادی ﭘﯿﺎده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﺼﺪ آن ﻋﺰﯾﻤﺖ ﻓﺮﻣﻮد‪،‬‬ ‫ﻏﺰوۀ اﺑﻮاء ‪ ١‬ﺑﻮد و آن را ﻏﺰوۀ ودان ‪ ٢‬ﻧﯿﺰ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬اﺑﻮاء و ودان ﻣﻨﻄﻘﻪای ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ در‬ ‫ﮐﻨﺎر ھﻢ واﻗﻊ ﮔﺮدﯾﺪهاﻧﺪ و از ھﻢ ﺷﺶ ﻣﺎﯾﻞ ﻓﺎﺻﻠﻪ دارد‪ .‬در اﯾﻦ ﻏﺰوه ﺟﻨﮕﯽ رخ ﻧﺪاد؛‬ ‫ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ ﺑﻨﯽ ﺿﻤﺮه از ﮐﻨﺎﻧﻪ ﭘﯿﻤﺎﻧﯽ ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪ ‪.٣‬‬ ‫‪ -۲‬ﺳﺮﯾﻪ ﻋﺒﯿﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﺣﺎرث‬

‫اوﻟﯿﻦ ﭘﺮﭼﻤﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ج ﺑﺮاﻓﺮاﺷﺖ‪ ،‬در اﯾﻦ ﺳﺮﯾﻪ ﺑﻮد ‪ .٤‬ﺗﻌﺪاد ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺷﺼﺖ‬ ‫ﻧﻔﺮ و ھﻤﮕﯽ از ﻣﮫﺎﺟﺮان ﺑﻮدﻧﺪ و ﺗﻌﺪادﻧﯿﺮوی دﺷﻤﻦ اﻋﻢ از ﺳﻮاره و ﭘﯿﺎده دوﯾﺴﺖ ﻧﻔﺮ‬ ‫ﺑﻮد‪ .‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪھﯽ ﻣﺸﺮﮐﺎن را اﺑﻮﺳﻔﯿﺎن ﺑﻦ ﺣﺮب ﺑﺮﻋﮫﺪه داﺷﺖ‪ .‬درﮔﯿﺮﯾﮫﺎ و زد و ﺧﻮردھﺎﯾﯽ‬ ‫ﻣﯿﺎن دو ﻃﺮف در ﮐﻨﺎر آﺑﯽ در وادی راﺑﻎ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﺳﻌﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ وﻗﺎص اوﻟﯿﻦ ﺗﯿﺮ‬ ‫را در راه اﺳﻼم اﻧﺪاﺧﺖ و اﯾﻦ ﺳﺮﯾﻪ ﺑﻌﺪ از ﺑﺎزﮔﺸﺖ از اﺑﻮاء ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ ‪.٥‬‬ ‫‪ -۳‬ﺳﺮﯾﻪ ﺣﻤﺰه ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ‬

‫اﺑﻦ اﺳﺤﺎق ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻌﺪ از ﺑﺎزﮔﺸﺖ از ﻏﺰوۀ اﺑﻮاء ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ‪ ،‬ﺣﻤﺰه ﺑﻦ‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ را ﺑﻪ ھﻤﺮاه ﺳﯽ ﻧﻔﺮ ﺳﻮاره ﻧﻈﺎم از ﻣﮫﺎﺟﺮان ﺑﻪ ﺳﯿﻒ اﻟﺒﺤﺮ از ﻧﺎﺣﯿﻪ ﻋﯿﺺ‬ ‫ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ .‬اﯾﻦ ﮔﺮوه در آن ﺳﺎﺣﻞ ﺑﺎ اﺑﻮﺟﮫﻞ ﺑﻦ ھﺸﺎم ﮐﻪ ﺳﯿﺼﺪ ﺳﻮار از اھﻞ ﻣﮑﻪ را‬ ‫‪ -١‬ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ وﺑﺎﯾﯽ ﮐﻪ در آن ﺑﻮد‪ ،‬اﺑﻮاء ﻧﺎﻣﯿﺪه ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬ ‫‪ -٢‬ﻗﺮﯾﻪای اﺳﺖ ﻧﺰدﯾﮏ اﺑﻮاء‪.‬‬ ‫‪ -٣‬ﺟﯿﺶ اﻟﻨﺒﯽ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺷﯿﺖ ﺧﻄﺎب‪ ،‬ص ‪.۵۴‬‬ ‫‪ -٤‬ﻃﺒﻘﺎت اﺑﻦ ﺳﻌﺪ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۷‬‬ ‫‪ -٥‬ﺣﺪﯾﺚ اﻟﻘﺮآن ﻋﻦ ﻏﺰوات اﻟﺮﺳﻮل‪ ،‬د‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﮑﺮ آل ﻋﺒﺎد‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۴۰‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٧٦٧‬‬

‫ھﻤﺮاھﯽ ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ﺑﺮﺧﻮرد ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺠﺪی ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﺟﮫﻨﯽ ﮐﻪ ھﻢ ﭘﯿﻤﺎن ھﺮ دو ﻃﺮف‬ ‫ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﯿﺎﻧﺠﯿﮕﺮی ﮐﺮد و ﻣﺎﻧﻊ ﺟﻨﮕﯿﺪن آﻧﺎن ﺷﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮐﺎرزاری ﺻﻮرت ﻧﮕﺮﻓﺖ ‪.١‬‬ ‫‪ -۴‬ﻏﺰوه ﺑﻮاط‬

‫‪٢‬‬

‫در ﻣﺎه رﺑﯿﻊ اﻻول ﺳﺎل دوم ھﺠﺮت‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ اﺗﻔﺎق دوﯾﺴﺖ ﻧﻔﺮ از ﯾﺎراﻧﺶ‬ ‫ﺑﻪ ﻗﺼﺪ اﯾﻦ ﻏﺰوه ﻋﺰﯾﻤﺖ ﮐﺮد‪ .‬او ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﺑﻪ ﮐﺎرواﻧﯽ از ﻗﺮﯾﺶ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ اﻣﯿﻪ‬ ‫ﺑﻦ ﺧﻠﻒ ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﺻﺪ ﻧﻔﺮ و دو ھﺰار و ﭘﺎﻧﺼﺪ ﺷﺘﺮ در آن ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﮐﺎروان ﺗﺠﺎری ﻗﺮﯾﺶ‪،‬‬ ‫اﻧﺪﮐﯽ ﻗﺒﻞ از رﺳﯿﺪن ﭘﯿﺎﻣﺮ اﮐﺮم ج آﻧﺠﺎ را ﺗﺮک ﻧﻤﻮده ﺑﻮد ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ج ﺑﻪ‬ ‫ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ -۵‬ﻏﺰوه ﻋﺸﯿﺮه‬

‫‪٣‬‬

‫در اﯾﻦ ﻏﺰوه‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ ﺳﺮاغ ﮐﺎروان ﻗﺮﯾﺶ رﻓﺖ و در ﻣﺪﯾﻨﻪ اﺑﺎﺳﻠﻤﻪ ﺑﻦ‬ ‫ﻋﺒﺪاﻻﺳﺪ را ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ ﺧﻮد ﻣﻘﺮر ﮐﺮد‪ .‬رﺳﻮل ﺧﺪا ج اواﺧﺮ ﺟﻤﺎدی اﻻول و اواﺧﺮ‬ ‫ﺟﻤﺎدی اﻵﺧﺮ را در آﻧﺠﺎ اﻗﺎﻣﺖ ﻧﻤﻮد و ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﺎ ﺑﻨﯽ ﻣﺪﻟﺞ و ھﻢ ﭘﯿﻤﺎﻧﺎﻧﺸﺎن از ﺑﻨﯽ‬ ‫ﺿﻤﺮه ﭘﯿﻤﺎن ﻋﺪم ﺗﻌﺮض ﺑﺴﺖ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ و ﺑﺮﺧﻮردی ﺻﻮرت ﻧﮕﺮﻓﺖ؛‬ ‫زﯾﺮا ﮐﺎروان ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﭼﻨﺪ روز ﻗﺒﻞ از راه ﺳﺎﺣﻠﯽ راه ﺷﺎم را در ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد ‪ .٤‬ﺧﺒﺮ‬ ‫اﯾﻦ ﻣﺎﺟﺮا ﺑﻪ ﻗﺮﯾﺶ رﺳﯿﺪ؛ ﻗﺮﯾﺶ ﺑﺮای ﺣﻤﺎﯾﺖ ﮐﺎروان ﺧﻮد ﺑﯿﺮون آﻣﺪﻧﺪ و ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫اﮐﺮم ج در ﻣﯿﺪان ﺑﺪر ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﺰرگ ﺑﺪر اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد ‪.٥‬‬ ‫‪ -۶‬ﺳﺮﯾﻪ ﺳﻌﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ وﻗﺎص‬

‫ﺑﻌﺪ از ﻏﺰوۀ ﻋﺸﯿﺮه‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺳﻌﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ وﻗﺎص را در ﺳﺮﯾﻪای ھﻤﺮاه ھﺸﺘﺎد‬ ‫ﻧﻔﺮ از ﻣﮫﺎﺟﺮان ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ .‬او ﻧﯿﺰ ﺗﺎ ﻣﻨﻄﻘﮥ ﺧﺮار در ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺣﺠﺎز ﭘﯿﺶ رﻓﺖ‪ .‬ﺳﭙﺲ‬

‫‪ -١‬ﺳﯿﺮه اﺑﻦ ھﺸﺎم‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۵۹۵‬‬ ‫‪ -٢‬ﺑﻮاط ﮐﻮھﯽ از ﮐﻮھﮫﺎی ﺟﮫﯿﻨﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻧﺎﺣﯿﻪ رﺿﻮی ﻧﺰدﯾﮏ ﯾﻨﺒﻊ ﻗﺮار دارد‪.‬‬ ‫‪ -٣‬ﺟﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯿﺎن ﻣﮑﻪ و ﻣﺪﯾﻨﻪ از ﻧﺎﺣﯿﻪ ﯾﻨﺒﻊ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺳﺎﺣﻞ درﯾﺎی ﺳﺮخ ﻗﺮار دارد‪ .‬ﻣﺮاﺻﺪ‬ ‫اﻻﻃﻼع‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۹۴۳‬‬ ‫‪ -٤‬ﻃﺒﻘﺎت اﺑﻦ ﺳﻌﺪ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۱۰‬‬ ‫‪ -٥‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۱۱‬‬

‫‪٧٦٨‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﺑﺮﮔﺸﺖ و ﭼﯿﺰی ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﺣﯿﻠﻪ و ﻧﯿﺮﻧﮓ دﺷﻤﻨﺎن ﻣﺸﺎھﺪه ﻧﻨﻤﻮد ‪.١‬‬ ‫‪ -۷‬ﻏﺰوه ﺑﺪر اوﻟﯽ‬ ‫ﮐﺮز ﺑﻦ ﺟﺎﺑﺮ ﻓﮫﺮی و ﺗﻌﺪاد اﻧﺪﮐﯽ از ﻣﺸﺮﮐﺎن ﭼﺮاﮔﺎهھﺎی ﻣﺪﯾﻨﻪ را ﻏﺎرت ﮐﺮدﻧﺪ و‬

‫ﺑﺮﺧﯽ از ﺷﺘﺮان و ﭼﮫﺎرﭘﺎﯾﺎن را ﺑﻪ ﻏﺎرت ﺑﺮد‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج درﺻﺪد ﺗﻌﻘﯿﺐ و ﻣﺘﻮاری‬ ‫ﮐﺮدن آﻧﺎن ﺑﺮآﻣﺪ‪ ،‬ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ وادﯾﯽ رﺳﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ آن ﺳﻔﻮان ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ اﯾﻦ وادی در‬ ‫ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺑﺪر ﻗﺮار داﺷﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﮐﺮز ﺑﻦ ﺟﺎﺑﺮ را ﻧﯿﺎﻓﺖ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ‪.٢‬‬ ‫‪ -۸‬ﺳﺮﯾﻪ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﺟﺤﺶ اﺳﺪی ﺑﻪ ﻧﺨﻠﻪ‬

‫‪٣‬‬

‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﺟﺤﺶ را ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ھﺸﺖ ﻧﻔﺮ از ﻣﮫﺎﺟﺮان در آﺧﺮﯾﻦ روز رﺟﺐ‬ ‫ﺑﻪ ﻧﺨﻠﻪ در ﺟﻨﻮب ﻣﮑﻪ ﺑﺮای ﮐﺴﺐ اﻃﻼﻋﺎت و آﮔﺎھﯽ از اﺧﺒﺎر ﻗﺮﯾﺶ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ ،‬اﻣﺎ آﻧﮫﺎ ﺑﻪ‬ ‫ﯾﮑﯽ از ﻗﺎﻓﻠﻪھﺎی ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ ﻗﺮﯾﺶ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﺮ آن ﭘﯿﺮوز ﺷﺪﻧﺪ و ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه و ﮐﺎروان‪،‬‬ ‫ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﺣﻀﺮﻣﯽ‪ ،‬را ﮐﺸﺘﻨﺪ و دو ﻧﻔﺮ از ﻣﺮداﻧﺸﺎن ﺑﻪ ﻧﺎﻣﮫﺎی ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ و ﺣﮑﻢ‬ ‫ﺑﻦ ﮐﯿﺴﺎن را اﺳﯿﺮ ﮐﺮدﻧﺪ و آﻧﮫﺎ را ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ آوردﻧﺪ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ اﯾﻦ‬ ‫ﻏﻨﯿﻤﺖھﺎ دﺳﺖ ﻧﺰد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ اﯾﻦ آﯾﻪ ﺑﺮ وی ﻧﺎزل ﮔﺮدﯾﺪ‪:‬‬ ‫ُۡ َ ‪ٞ‬‬ ‫َّ‬ ‫َّ‬ ‫َۡ َُ َ َ َ‬ ‫� َر ِام ق َ‬ ‫ال �ِيهِ َكب�‪َ ٞ‬و َص ٌّد َعن َ‬ ‫لش ۡهر ٱ ۡ َ‬ ‫ب‬ ‫س‬ ‫ِت‬ ‫ق‬ ‫ل‬ ‫ق‬ ‫ه‬ ‫ِي‬ ‫�‬ ‫ل‬ ‫ا‬ ‫ِت‬ ‫�لونك ع ِن ٱ‬ ‫﴿� ٔ‬ ‫ِ‬ ‫يل ٱ�ِ‬ ‫ۚ‬ ‫�‬ ‫ِ‬ ‫ٖ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ََ ِ ۡ َ ُ ۡ‬ ‫ۡ ُ ۡ َ ُ َ َّ َ ۡ ۡ َ ُ ۡ‬ ‫َ َۡ ۡ‬ ‫�َُ‬ ‫َُُۡ‬ ‫ج ِد ٱ�رام �خر‬ ‫�‬ ‫اج أهلِهِۦ مِنه أ�� عِند ٱ�ِۚ وٱلفِتنة أ‬ ‫و�فر ۢ بِهِۦ وٱلمس ِ‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫َ ۡ َ ۡ َ َ َ َ ُ َ ُ َ ٰ ُ َ ُ ۡ َ َّ ٰ ُّ ُ َ‬ ‫مِن ٱلقت ِل� و� يزالون ي�تِلون�م ح‬ ‫� يَ ُردو� ۡم عن دِين ِ� ۡم إ ِ ِن ٱ ۡس َت َ�ٰ ُع ۚوا َو َمن‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ََُ ۡ ََُ َ ‪ُ ۡ ۡ َ َ َ َْ َ ٞ‬‬ ‫ۡ‬ ‫َ ۡ‬ ‫ُ َ‬ ‫ت أع َ�ٰل ُه ۡم ِ� ٱ ُّ�� َيا‬ ‫يَ ۡرتدِد مِن� ۡم عن دِينِهِۦ �يمت وهو �ف ِر فأو ٰٓ��ِك حبِط‬ ‫َ َ ُ ْ َ ٰٓ َ َ ۡ َ ٰ ُ َّ ُ ۡ َ َ ٰ ُ َ‬ ‫�ون‪] ﴾٢١٧‬اﻟﺒﻘﺮة‪.[۲۱۷ :‬‬ ‫َوٱ�خِرةِ� وأو��ِك أص�ب ٱ�ارِ� هم �ِيها � ِ‬ ‫»از ﺗﻮ درﺑﺎرۀ ﺟﻨﮓ در ﻣﺎه ﺣﺮام ﻣﯽﭘﺮﺳﻨﺪ‪ ،‬ﺑﮕﻮ ﺟﻨﮓ در آن )ﮔﻨﺎھﯽ( ﺑﺰرگ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ‬ ‫ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی از راه ﺧﺪا و ﺑﺎزداﺷﺘﻦ ﻣﺮدم از ﻣﺴﺠﺪاﻟﺤﺮام و اﺧﺮاج ﺳﺎﮐﻨﺎﻧﺶ از آن و ﮐﻔﺮ‬ ‫ورزﯾﺪن ﺑﻪ ﺧﺪا‪ ،‬ﻧﺰد ﺧﺪا ﻣﮫﻢﺗﺮ از آن اﺳﺖ و ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪن ﻣﺮدم از دﯾﻦ ﺑﺪﺗﺮ از ﮐﺸﺘﻦ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎ ﺷﻤﺎ ﺧﻮاھﻨﺪ ﺟﻨﮕﯿﺪ ﺗﺎ اﮔﺮ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺷﻤﺎ را از آﺋﯿﻨﺘﺎن ﺑﺮﮔﺮداﻧﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ‬

‫‪ -١‬ﺟﺎﯾﯽ اﺳﺖ در ﺣﺠﺎز ﻧﺰدﯾﮏ ﺟﺤﻔﻪ‪ .‬ﻣﺮاﺻﺪ اﻻﻃﻼع‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۴۵۵‬‬ ‫‪ -٢‬ﺳﯿﺮه اﺑﻦ ھﺸﺎم‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۶۰۱‬‬ ‫‪ -٣‬وادﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺒﯿﻠﻪ ھﻮازن در ﺟﻨﮓ ﺣﻨﯿﻦ در آن اردو زدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٧٦٩‬‬

‫ﮐﺴﯽ ﮐﻪ از ﺷﻤﺎ از آﯾﯿﻦ ﺧﻮد ﺑﺮﮔﺮدد و در ﺣﺎل ﮐﻔﺮ ﺑﻤﯿﺮد‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺴﺎﻧﯽ اﻋﻤﺎﻟﺸﺎن در‬

‫دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت ﺑﺮ ﺑﺎد ﻣﯽرود و اﯾﺸﺎن ﯾﺎران آﺗﺶ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ و در آن ﺟﺎوﯾﺪان ﻣﯽﻣﺎﻧﻨﺪ«‪.‬‬ ‫ﺑﺎ ﻧﺰول اﯾﻦ آﯾﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج اﻣﻮال ﻏﻨﯿﻤﺖ و دو اﺳﯿﺮ را ﺑﺮداﺷﺖ‪ .‬اوﻟﯿﻦ ﻏﻨﯿﻤﺘﯽ‬ ‫ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ دﺳﺖ آوردﻧﺪ‪ ،‬در اﯾﻦ ﺳﺮﯾﻪ ﺑﻮد و ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﺣﻀﺮﻣﯽ اوﻟﯿﻦ ﻓﺮدی ﺑﻮد‬ ‫ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪ و ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ و ﺣﮑﻢ ﺑﻦ ﮐﯿﺴﺎن اوﻟﯿﻦ ﮐﺴﺎﻧﯽ‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ اﺳﺎرت ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ‪.١‬‬ ‫ﭼﻬﺎرم‪ :‬درسﻫﺎ و آﻣﻮﺧﺘﻨﯽﻫﺎ‬

‫‪ -۱‬ﺟﮫﺎد ﭼﻪ زﻣﺎﻧﯽ ﻣﺸﺮوع ﮔﺮدﯾﺪ؟‬ ‫دﮐﺘﺮ ﺷﯿﺦ ﻣﺤﻤﺪ اﺑﻮﺷﮫﺒﻪ ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﺎور اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﮫﺎد در اواﯾﻞ ﺳﺎل دوم ھﺠﺮی ﻣﺸﺮوع‬

‫ﮔﺮدﯾﺪه و ﻋﻠﺖ آن را ﭼﻨﯿﻦ ﺑﯿﺎن ﻧﻤﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﺳﺎل اول ﺑﻪ ﺳﺎﻣﺎن دادن‬ ‫اوﺿﺎع دﯾﻨﯽ و دﻧﯿﻮی ﺧﻮد ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﺴﺠﺪ ﻧﺒﻮی و اﻣﻮر زﻧﺪﮔﯿﺸﺎن و راھﮫﺎی ﮐﺴﺐ‬ ‫درآﻣﺪ و ﻣﻨﻈﻢ ﮐﺮدن اوﺿﺎع ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺧﻮد از ﻗﺒﯿﻞ ﺑﺮﻗﺮار ﻧﻤﻮدن ﭘﯿﻤﺎن ﺑﺮادری ﻣﯿﺎن ﺧﻮد و‬ ‫ﭘﯿﻤﺎن ﺑﺴﺘﻦ ﺑﺎ ﯾﮫﻮدﯾﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺳﺎﮐﻦ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ از ﺷﺮ آﻧﺎن دراﻣﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻮدﻧﺪ ‪.٢‬‬ ‫اﺳﺘﺎد ﺻﺎﻟﺢ ﺷﺎﻣﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬در اواﺧﺮ ﺳﺎل اول ھﺠﺮی اﺟﺎزه ﺟﮫﺎد داده اﺳﺖ ‪.٣‬‬ ‫‪ -۲‬ﺗﻔﺎوت ﺳﺮﯾﻪ و ﻏﺰوه‬

‫ﺳﯿﺮهﻧﮕﺎران اﻏﻠﺐ ﺑﻪ ھﺮ دﺳﺘﻪای از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮐﻪ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪھﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺮای‬ ‫روﯾﺎروﯾﯽ ﺑﺎ دﺷﻤﻦ ﺑﯿﺮون آﻣﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻏﺰوه ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ؛ ﺧﻮاه در آن ﺟﻨﮕﯽ رخ داده‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ و ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺗﻌﺪاد آﻧﮫﺎ زﯾﺎد ﺑﻮده ﯾﺎ ﮐﻢ و ﺑﻪ ھﺮ دﺳﺘﻪای از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮐﻪ‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم آن را ﺑﺮای ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ دﺷﻤﻦ ﻓﺮﺳﺘﺎده و ﺧﻮد در آن ﺣﻀﻮر ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬ ‫ﺳﺮﯾﻪ ﯾﺎ »ﺑﻌﺚ« اﻃﻼق ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﮔﺎه در آن ﺟﻨﮕﯽ رخ ﻣﯽداد و ﮔﺎه ﺟﻨﮕﯽ ﺻﻮرت‬ ‫ﻧﻤﯽﮔﺮﻓﺖ‪ .‬و اﻏﻠﺐ ﺗﻌﺪاد اﻓﺮادی ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺳﺮﯾﻪھﺎ ﺷﺮﮐﺖ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻧﺪک ﺑﻮدﻧﺪ؛‬ ‫ﭼﺮاﮐﻪ وﻇﯿﻔﮥ آﻧﮫﺎ ﻓﻘﻂ اﯾﺠﺎد رﻋﺐ و وﺣﺸﺖ در دل دﺷﻤﻦ ﺑﻮد‪ .‬رﺳﻮل ﺧﺪا در ﻣﺠﻤﻮع‬ ‫ﺑﯿﺴﺖ و ھﻔﺖ ﻏﺰوه را ﻓﺮﻣﺎﻧﺪھﯽ ﮐﺮد و ﺣﺪود ھﺸﺘﺎد و ﺳﻪ ﺳﺮﯾﻪ و ﻟﺸﮑﺮ ﻓﺮﺳﺘﺎد و‬ ‫‪ -١‬ﺣﺪﯾﺚ اﻟﻘﺮآن ﻣﻦ ﻏﺰوات اﻟﺮﺳﻮل‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۴۳‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﯽ ﺷﮫﺒﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۷۶ – ۷۵‬‬ ‫‪ -٣‬ﻣﻌﯿﻦ اﻟﺴﯿﺮه‪ ،‬ص ‪.۱۷۵‬‬

‫‪٧٧٠‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﺑﺮای ﺗﻤﺎﻣﯽ اﯾﻦ ﻏﺰوهھﺎ و ﺳﺮﯾﻪھﺎ در ﻣﺪت ﮐﻮﺗﺎھﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ ﻋﻤﺮ ﻣﻠﺖھﺎی دﯾﮕﺮ‬ ‫ﺑﺴﯿﺎر اﻧﺪک ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد ﯾﻌﻨﯽ در ده ﺳﺎل ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی ﻧﻤﻮد ‪.١‬‬ ‫‪ -۳‬ﺳﺮﺷﻤﺎری ﺳﺎﮐﻨﺎن ﻣﺪﯾﻨﻪ و ارﺗﺒﺎط آن ﺑﺎ ﺳﺮﯾﻪھﺎ‬

‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﺳﺎل اول ھﺠﺮت و ﺑﻌﺪ از اﻧﻌﻘﺎد ﭘﯿﻤﺎن ﺑﺮادری دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ ﺳﺎﮐﻨﺎن‬ ‫ﻣﺪﯾﻨﻪ در ﯾﮏ ﺳﺮﺷﻤﺎری ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺮده ﺷﻮﻧﺪ و اﯾﻦ آﻣﺎرﮔﯿﺮی ﻣﺨﺼﻮص ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻮد؛‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ھﺮﮐﺲ ﮐﻪ اﺳﻼم آورده اﺳﺖ‪ ،‬اﺳﻢ او را ﺑﺮای ﻣﻦ ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ«‪ .‬ﺗﻌﺪاد‬ ‫ﺟﻨﮕﺠﻮﯾﺎن آﻧﺎن ﺑﻪ ھﺰار و ﭘﺎﻧﺼﺪ ﻧﻔﺮ ﻣﯽرﺳﯿﺪ ‪ ٢‬و ﺑﻌﺪ از اﺟﺮای اﯾﻦ آﻣﺎرﮔﯿﺮی ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎ‬ ‫ﺗﻌﺠﺐ و ﺷﮕﻔﺘﯽ از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﯽﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ‪» :‬آﯾﺎ ﻣﺎ ﻣﯽﺗﺮﺳﯿﻢ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ھﺰار و ﭘﺎﻧﺼﺪ ﻧﻔﺮ‬ ‫ھﺴﺘﯿﻢ؟«؛ ﭼﺮاﮐﻪ ﻗﺒﻞ از آن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﺣﺴﺎس ﺗﺮس و ﺧﻄﺮی ﮐﻪ داﺷﺘﻨﺪ‪،‬‬ ‫ﺳﻼﺣﺸﺎن را از ﺧﻮد دور ﻧﻤﯽﻧﻤﻮدﻧﺪ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻧﯿﺰ آﻧﮫﺎ را از ﺗﻨﮫﺎﯾﯽ ﺑﯿﺮون رﻓﺘﻦ ﺑﻪ‬ ‫ھﻨﮕﺎم ﺷﺐ ﻣﻨﻊ ﮐﺮده ﺑﻮد ﺗﺎ از ﺧﯿﺎﻧﺖ دراﻣﺎن ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ ‪ ٣‬و ﺑﻌﺪ از اﯾﻦ ﺳﺮﺷﻤﺎری‪ ،‬آﻏﺎزی ﺑﺮای‬ ‫ﺷﺮوع ﺳﺮﯾﻪھﺎ و ﻏﺰوهھﺎ ﮔﺮدﯾﺪ و از اﻗﺪاﻣﺎت ﻣﮫﻢ ﺳﺎﻣﺎﻧﺪھﯽ در ﺗﻮﺳﻌﮥ دوﻟﺖ ﻧﻮﭘﺎ ﺑﻮد ‪.٤‬‬ ‫‪ -۴‬ﭘﺎﺳﺪاری اﺻﺤﺎب از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ج‬ ‫اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران رﺳﻮل ﺧﺪا ج ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺷﺨﺼﯽ از اﯾﺸﺎن ﭘﺎﺳﺪاری ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و‬ ‫ﺑﺮای او ﻧﮕﮫﺒﺎﻧﯽ ﻣﯽدادﻧﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ از ام اﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ ﻋﺎﯾﺸﻪ ﭼﻨﯿﻦ رواﯾﺖ اﺳﺖ‪» :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫اﮐﺮم ج ﺷﺒﯽ‪ ،‬ﺧﻮاب ﻧﻤﯽرﻓﺖ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﮐﺎش ﻣﺮد ﺻﺎﻟﺤﯽ از ﯾﺎران ﻣﻦ ﻣﯽﺑﻮد ﮐﻪ اﻣﺸﺐ‬ ‫ﻧﮕﮫﺒﺎﻧﯽ ﻣﯽداد و از ﻣﻦ ﭘﺎﺳﺪاری ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﻧﺎﮔﮫﺎن ﺻﺪای اﺳﻠﺤﻪ ﺑﻪ ﮔﻮش رﺳﯿﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬ ‫ﮐﯿﺴﺖ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺳﻌﺪ ھﺴﺘﻢ‪ .‬آﻣﺪهام ﺗﺎ ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ﻧﮕﮫﺒﺎﻧﯽ دھﻢ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا‪ ،‬راﺣﺖ‬ ‫ﺧﻮاﺑﯿﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺻﺪای ﻧﻔﺲ اﯾﺸﺎن را در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺧﻮاب ﺑﻮد ﺷﻨﯿﺪﯾﻢ ‪ .«٥‬و اﯾﻦ ﺟﺮﯾﺎن‬ ‫ﻗﺒﻞ از ﻏﺰوه ﺑﺪر ﮐﺒﺮی ﺑﻮد ‪ .٦‬اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﻣﺸﺮوﻋﯿﺖ ﻧﮕﮫﺒﺎﻧﯽ و اﯾﻨﮑﻪ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺟﺎﻧﺐ‬ ‫اﺣﺘﯿﺎط را از دﺳﺖ داد‪ ،‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و ﻧﯿﺰ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮدم ﺑﺎﯾﺪ ﻧﮕﮫﺒﺎن‬ ‫‪ -١‬ﻓﯽ ﻇﻼل اﻟﺴﯿﺮه ﻏﺰوه ﺑﺪر‪ ،‬اﺑﯽ ﻓﺎرس‪ ،‬ص ‪.۱۲‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﻮﺛﺎﺋﻖ اﻟﺴﯿﺎﺳﺔ‪ ،‬ﺣﻤﯿﺪاﻟﻠﻪ‪ ،‬ص ‪.۶۵‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﺮوض اﻻﻧﻒ‪ ،‬ج ‪ ،۵‬ص ‪.۴۳‬‬ ‫‪ -٤‬دراﺳﺎت ﻓﯽ ﻋﮫﺪ اﻟﻨﺒﻮة‪ ،‬ﺷﺠﺎع‪ ،‬ص ‪.۱۶۳‬‬ ‫‪ -٥‬ﺻﺤﯿﺢ اﻟﺒﺨﺎری ﻣﻊ ﻓﺘﺢ اﻟﺒﺎری‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺘﻤﻨﯽ‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪.۲۱۹‬‬ ‫‪ -٦‬ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻗﺮﻃﺒﯽ‪ ،‬ج ‪ ،۶‬ص ‪.۲۳۰‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٧٧١‬‬

‫ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ ﺧﻮد ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﺒﺎدا دﺷﻤﻨﺎن ﺑﻪ او آﺳﯿﺐ ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ و رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﺎ وﺟﻮد ﺗﻮﮐﻞ‬ ‫ﻗﻮی ﺑﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﻋﻤﻞ را اﻧﺠﺎم داد ﺗﺎ در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﺑﻪ او اﻗﺘﺪا ﺷﻮد ‪.١‬‬ ‫‪ -۵‬ﻣﺘﻦ ﭘﯿﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺑﻨﯽ ﺿﻤﺮ ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪ‬

‫»ﺑﺴﻢ اﻟﻠﻪ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮﺣﯿﻢ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪای اﺳﺖ از ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮﺧﺪا ج‪ ،‬ﺑﺮای ﺑﻨﯽ‬ ‫ﺿﻤﺮه ﺑﻦ ﺑﮑﺮ اﺑﻦ ﻋﺒﺪ ﺑﻦ ﮐﻨﺎﻧﻪ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺎل و ﺟﺎن اﯾﺸﺎن در اﻣﺎن اﺳﺖ و ﺑﺮ‬ ‫ﻋﻠﯿﻪ ھﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ ﻗﺼﺪ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ اﯾﺸﺎن داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﯾﺎری ﺧﻮاھﻨﺪ ﺷﺪ ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺎ دﯾﻦ‬ ‫ﺧﺪا از ﺳﺮﺟﻨﮓ درآﯾﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﭘﯿﻤﺎن ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ درﯾﺎ ﺑﻪ اﻧﺪازهای آب داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺟﺎﻣﻪ ﭘﺸﻤﯿﻨﯽ را‬ ‫ﻣﺮﻃﻮب ﮔﺮداﻧﺪ‪ ،‬اداﻣﻪ دارد ‪ ٢‬و ﻧﯿﺰ ھﺮﮔﺎه آﻧﺎن ﺑﺮای ﯾﺎری ﮐﺮدن ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻓﺮا ﺧﻮاﻧﺪه‬ ‫ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ اﺟﺎﺑﺖ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ«‪.‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﻏﺰوه اﺑﻮاء از ﻓﺮﺻﺖ ﻃﻼﯾﯽ ﭘﯿﺶ آﻣﺪه اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد و ﭘﯿﻤﺎﻧﯽ‬ ‫ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﺎ ﺷﯿﺦ و رﺋﯿﺲ ﻗﺒﯿﻠﻪ ﺑﻨﯽ ﺿﻤﺮه ﺑﺴﺖ؛ ﭼﻮن ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺳﺮزﻣﯿﻦ او دارای ارزش‬ ‫ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﻧﺒﺮد ﻣﯿﺎن ﻗﺮﯾﺶ و دوﻟﺖ ﻧﻮﭘﺎی اﺳﻼﻣﯽ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﮔﺮاﻧﺒﮫﺎﯾﯽ داﺷﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺎ آﻧﮫﺎ ﭘﯿﻤﺎن ﺑﺴﺖ ﮐﻪ در ﺻﻮرت وﻗﻮع ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﺴﻠﺤﺎﻧﻪ ﺑﯿﻦ‬ ‫اھﻞ ﻣﺪﯾﻨﻪ و اھﻞ ﻣﮑﻪ‪ ،‬آﻧﮫﺎ ﺑﯽﻃﺮف ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺑﺮﻧﺎﻣﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺗﺎ زﻣﺎن واﻗﻌﮥ ﺑﺪر‬ ‫اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎدن ﻣﺠﻤﻮﻋﻪھﺎﯾﯽ ﮐﻮﭼﮏ از ﻣﮫﺎﺟﺮان در دل ﮐﺎرواﻧﮫﺎی‬ ‫ﻗﺮﯾﺶ‪ ،‬ﺗﺮس و دﻟﮫﺮه اﯾﺠﺎد ﻣﯽﮐﺮد و ﮐﺎرواﻧﮫﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺧﻮد ﻧﯿﺮو و ﻟﺸﮑﺮی ھﻤﺮاه ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‬ ‫ﮐﻪ آﻧﮫﺎ را ﺣﻤﺎﯾﺖ ﮐﻨﺪ و اﯾﻦ اﻣﺮی ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﺎ آن ﻟﺤﻈﻪ ﻗﺮﯾﺶ ﺑﻪ آن ﻧﯿﻨﺪﯾﺸﯿﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ‪.٣‬‬ ‫ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻮدن ﺑﻨﯽ ﺿﻤﺮه و ھﻢ ﭘﯿﻤﺎﻧﺎن آﻧﺎن ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﮐﻪ ﺑﺎزار و ﻣﻨﺒﻊ درآﻣﺪ آﻧﺎن ﺑﻮد‪،‬‬ ‫آﻧﺎن را در ﻣﻮﻗﻌﯿﺘﯽ ﻗﺮار داده ﺑﻮد ﮐﻪ ﭼﺎرهای ﺟﺰ در ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘﻦ راه ﻣﺴﺎﻟﻤﺖ و‬ ‫ﻣﺼﺎﻟﺤﻪ ﺑﺎ دوﻟﺖ ﻧﻮﭘﺎی اﺳﻼﻣﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﺴﺘﻦ ﭘﯿﻤﺎن ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺗﻦ‬ ‫دادﻧﺪ ‪.٤‬‬ ‫اﯾﻦ ﭘﯿﻤﺎن ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻘﺘﻀﯿﺎت ﺳﯿﺎﺳﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﮔﺎھﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را وادار‬ ‫‪ -١‬وﻻﯾﻪ اﻟﺸﺮﻃﻪ ﻓﯽ اﻻﺳﻼم‪ ،‬د‪ .‬ﻋﻤﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺣﻤﯿﺪاﻧﯽ‪ ،‬ص ‪.۶۳‬‬ ‫‪ -٢‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از دوام و اﺳﺘﻤﺮار اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ -٣‬ﻧﺸﺎه اﻟﺪوﻟﺔ اﻻﺳﻼﻣﯿﺔ‪ ،‬د‪ .‬ﻋﻮن اﻟﺸﺮﯾﻒ‪ ،‬ص ‪.۴۳‬‬ ‫‪ -٤‬اﻟﻔﻘﻪ اﻟﺴﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬ﺧﺎﻟﺪ ﺳﻠﯿﻤﺎن ﻓﮫﺪاوی‪ ،‬ص ‪.۱۱۹‬‬

‫‪٧٧٢‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ھﺮ دﺳﺘﻪ و ﺗﺸﮑﻞ ﻣﻮﺟﻮد‪ ،‬ﭘﯿﻤﺎن ﻧﻈﺎﻣﯽ ﯾﺎ اﻗﺘﺼﺎدی ﯾﺎ ﺗﺠﺎری ﺑﺒﻨﺪد و ﻧﯿﺰ‬ ‫ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ اﯾﻦ اﻣﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺮارداد و ﭘﯿﻤﺎن ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬رﯾﺸﻪ و اﺳﺎﺳﯽ در ﺷﺮﯾﻌﺖ دارد و‬ ‫ﺿﺮورﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ دور ﮐﺮدن زﯾﺎن ﻣﻮﺟﻮد ﯾﺎ زﯾﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﻧﺘﻈﺎرش ﻣﯽرود‪ ،‬آن را اﯾﺠﺎب‬ ‫ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ‪ .١‬اﯾﻦ ﭘﯿﻤﺎن ﺑﺮاﺳﺎس ﻗﺎﻋﺪۀ ﻣﻌﺮوف »ﺟﻠﺐ ﻣﻨﻔﻌﺖ و دﻓﻊ ﺿﺮر« ﺑﻨﺎ ﺷﺪه اﺳﺖ‬ ‫و ﺑﺎﯾﺪ اﺻﻞ ﭘﯿﻤﺎن‪ ،‬ھﺪف ﺷﺮﻋﯽ و ﻣﺸﺨﺼﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﯽﺑﺎﯾﺴﺖ در‬ ‫ﺗﺼﻤﯿﻤﺎت اﺗﺨﺎذ ﺷﺪه در اﯾﻦ ﭘﯿﻤﺎن ﻧﻘﺶ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﮔﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﺎﻧﻨﺪ‬ ‫ﭘﯿﻤﺎﻧﮫﺎی اﻣﺮوزی ﻓﻘﻂ ﭘﯿﺮو و ﻣﺠﺮی ﺑﺎﺷﻨﺪ ﭘﺲ ﭼﻨﯿﻦ ﭼﯿﺰی ﺑﺎ اﺻﻞ ﺷﺮﻋﯽ اﻧﻄﺒﺎق‬ ‫ً‬ ‫ﭘﯿﺪا ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ و رھﺒﺮی اﻣﺖ ﺑﺎﯾﺪ در ھﺮ زﻣﺎن و ھﺮ ﺣﺮﮐﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬ﮐﺎﻣﻼ و ﺑﻪ ﺻﻮرت‬ ‫ھﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا را اﻟﮕﻮی ﺧﻮد ﻗﺮار دھﺪ و ﻗﺎﻋﺪۀ ﻣﻌﺮوف ﺷﺮﻋﯽ را ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬ ‫»ﻧﻪ ﺑﻪ ﺧﻮد زﯾﺎن ﺑﺮﺳﺎﻧﯿﺪ و ﻧﻪ ﺑﻪ دﯾﮕﺮان« ‪ ٢‬را درک ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﻣﺼﻄﻔﯽ زرﻗﺎء درﺑﺎرۀ اﯾﻦ ﻗﺎﻋﺪه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬ ‫»اﯾﻦ ﻗﺎﻋﺪه از ارﮐﺎن ﺷﺮﯾﻌﺖ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﮔﺮدد و ﻧﺼﻮﺻﯽ از ﻗﺮآن و ﺳﻨﺖ ﺑﻪ آن‬ ‫ﮔﻮاھﯽ ﻣﯽدھﺪ و زﯾﺎﻧﯽ ﮐﻪ از آن ﻧﮫﯽ ﺷﺪه‪ ،‬ھﻢ زﯾﺎن ﻋﻤﻮﻣﯽ و ھﻢ زﯾﺎن ﻓﺮدی اﺳﺖ و‬ ‫ﺑﺎﯾﺪ ﻗﺒﻞ از وﻗﻮع آن ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ راهھﺎی ﭘﯿﺸﮕﯿﺮی ﻣﻤﮑﻦ آن را دور ﮐﺮد و ﺑﻌﺪ از واﻗﻊ‬ ‫ﺷﺪن زﯾﺎن ﺑﺎ ﺗﺪاﺑﯿﺮ و اﻗﺪاﻣﺎت ﻣﻤﮑﻦ ﮐﻪ آﺛﺎر آن زﯾﺎن را از ﺑﯿﻦ ﻣﯽﺑﺮد و از ﺗﮑﺮار آن‬ ‫ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ آن را از ﺑﯿﻦ ﺑﺮد‪ .‬ھﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ ﺑﺮ اﯾﻦ اﺻﻞ دﻻﻟﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ‬ ‫ھﻨﮕﺎم ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ در ﻣﻌﺮض ﺿﺮرھﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺳﺒﮏﺗﺮﯾﻦ آن را اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻤﻮد ‪.٣‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ اﯾﻦ ﻗﺮارداد و ﭘﯿﻤﺎنﻧﺎﻣﻪ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ را اﺛﺒﺎت ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮای دوﻟﺖ‬ ‫اﺳﻼﻣﯽ ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ دوﻟﺖھﺎی دﯾﮕﺮ ﻣﻌﺎھﺪه و ﭘﯿﻤﺎن دﻓﺎﻋﯽ ﺑﺒﻨﺪد و اﻣﻀﺎء ﮐﻨﺪ و‬ ‫ﺣﺘﯽ ﻓﺮاﺗﺮ از آن اﮔﺮ ﻣﺼﻠﺤﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﻗﺘﻀﺎ ﻣﯽﮐﺮد و ھﯿﭻ زﯾﺎﻧﯽ ﺑﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻌﺎھﺪهای‬ ‫ﻣﺮﺗﺐ ﻧﻤﯽﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬ﺑﺮ دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ در ﭼﻨﯿﻦ وﺿﻌﯿﺘﯽ واﺟﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ دوﻟﺖ ھﻢ ﭘﯿﻤﺎن‬ ‫را ﺑﺮ ﺿﺪ ﻣﺘﺠﺎوزان ﯾﺎری ﮐﻨﺪ ھﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ ﺑﺮای دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ ﮐﻪ از دوﻟﺖ‬ ‫ھﻢ ﭘﯿﻤﺎن ﺑﺨﻮاھﺪ ﮐﻪ او را ﺑﺎ ﺳﻼح و ﻣﺮدان ﺟﻨﮕﯽ ﮐﻤﮏ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ آﻧﮫﺎ زﯾﺮ ﭘﺮﭼﻢ دوﻟﺖ‬

‫‪ -١‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۱۲۴‬‬ ‫‪ -٢‬در اﺻﻞ اﯾﻦ ﻗﺎﻋﺪه‪ ،‬ﺣﺪﯾﺜﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ رواﯾﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ج ‪ ،۲‬ص ‪ ،۳۹‬ﺷﻤﺎره ‪ ۱۸۹۶‬و‬ ‫اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﻤﺪﺧﻞ اﻟﻔﻘﮫﯽ‪ ،‬اﻟﺸﯿﺦ اﻟﺰرﻗﺎء‪ ،‬ص ‪.۹۷۲‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٧٧٣‬‬

‫اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺮ ﺿﺪ دﺷﻤﻨﺎن ﮐﺎﻓﺮ ﺑﺠﻨﮕﻨﺪ ‪.١‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺎ ﺑﻨﯽﺿﻤﺮه ﺑﺮ اﯾﻦ ﻣﺒﻨﺎ ﭘﯿﻤﺎن ﺑﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ دﯾﻦ ﺧﺪا از ﺳﺮﺟﻨﮓ وارد‬ ‫ﻧﺸﻮﻧﺪ؛ آن ﮔﺎه ھﺮﮐﺲ ﺑﺮ آﻧﮫﺎ ﺗﺠﺎوز ﮐﺮد ﯾﺎ ﺗﻼش ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﺑﺮ آﻧﮫﺎ ﺗﺠﺎوز ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬ ‫ﺑﻪ ﯾﺎری آﻧﺎن ﺧﻮاھﻨﺪ ﺷﺘﺎﻓﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﭘﯿﻤﺎن‪ ،‬ﺑﻨﯽﺿﻤﺮه را ﻣﺘﻌﮫﺪ ﻣﯽﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ دﯾﻦ اﺳﻼم‬ ‫وارد ﺟﻨﮓ ﻧﺸﻮﻧﺪ و ﻣﺎﻧﻊ ﮔﺴﺘﺮش و ﻧﺸﺮ آن ﻧﮕﺮدد ‪.٢‬‬ ‫اﯾﻦ ﭘﯿﻤﺎنﻧﺎﻣﻪ ھﻤﭽﻨﯿﻦ اﻣﺘﯿﺎزی ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﺮای ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﺤﺴﻮب‬ ‫ﻣﯽﮔﺮدﯾﺪ ﮐﻪ در آن روز از ارزش زﯾﺎدی ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد ‪.٣‬‬ ‫‪٤‬‬

‫‪ -۶‬اوﻟﯿﻦ ﻣﺮدی ﮐﻪ در راه ﺧﺪا ﺗﯿﺮاﻧﺪاﺧﺖ‬ ‫ﺳﺮﯾﮥ ﻋﺒﯿﺪه ﺑﻦ ﺣﺎرث‪ ،‬اوﻟﯿﻦ ﺳﺮﯾﻪای ﺑﻮد ﮐﻪ روﯾﺎروﯾﯽ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﻣﺸﺮﮐﺎن در‬

‫آن رخ داد و ﺟﻨﮓ ﻣﯿﺎن دو ﻃﺮف ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺗﯿﺮاﻧﺪازی ﮔﺮدﯾﺪ و ﺳﻌﺪ ﺑﻦ اﺑﯽوﻗﺎص س اوﻟﯿﻦ‬ ‫ﻧﻔﺮ ﻋﺮب ﺑﻮد ﮐﻪ در راه ﺧﺪا ﺗﯿﺮ اﻧﺪاﺧﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺟﻨﮓ‪ ،‬زﯾﺎد ﻃﻮل ﻧﮑﺸﯿﺪ و ھﺮ دو ﮔﺮوه‬ ‫ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﻪ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﯽ و ﺗﺠﺪﯾﺪ ﻗﻮا ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻗﮫﺮﻣﺎن اﯾﻦ ﺟﻨﮓ ﺳﻌﺪ ﺑﻦ اﺑﯽوﻗﺎص س‬ ‫ﺑﻮد‪ .‬او ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﻧﻘﺶ را در از ﺑﯿﻦ ﺑﺮدن آﻣﺎدﮔﯽ دﺷﻤﻦ ﺑﺮای ﺿﺪ ﺣﻤﻠﻪ اﯾﻔﺎ ﻧﻤﻮد و ﺑﺎ‬ ‫ﺗﯿﺮﺑﺎران ﮐﺮدن دﺷﻤﻦ‪ ،‬ﺛﺒﺎت و اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ آﻧﺎن را ﺑﺮ ھﻢ زد و ﺑﺎ ﺗﯿﺮاﻧﺪازی ﯾﮏ ﺳﺘﻮن‬ ‫دﻓﺎﻋﯽ ﺑﻪ وﺟﻮد آورد ﮐﻪ زﻣﯿﻨﻪ را ﺑﺮای ﻋﻘﺐ ﻧﺸﯿﻨﯽ ﺳﺎﻟﻢ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ھﻤﻮار ﮐﺮد و در‬ ‫ً‬ ‫آن روز ﻋﺘﺒﻪ ﺑﻦ ﻏﺰوان و ﻣﻘﺪاد ﺑﻦ اﺳﻮد ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﺳﻮی‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮔﺮﯾﺨﺘﻨﺪ وﺑﻪ آﻧﮫﺎ ﭘﯿﻮﺳﺘﻨﺪ‪ .‬ﺳﻌﺪ ﺑﻦ اﺑﯽوﻗﺎص س در ﯾﮏ ﻣﺤﻞ ﻧﻈﺎﻣﯽ‬ ‫اﺳﻼﻣﯽ ﮔﻮی ﺳﺒﻘﺖ را از دﯾﮕﺮان رﺑﻮد و اﯾﻦ ﻋﻤﻞ او در ﮐﺎرﻧﺎﻣﻪاش ﮐﻪ آ ﮐﻨﺪه از‬ ‫ﮐﺎرھﺎی ﺑﺰرﮔﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای ﯾﺎری دﯾﻦ ﺧﺪا اﻧﺠﺎم داده اﺳﺖ‪ ،‬ﺛﺒﺖ ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬ ‫‪ -۷‬ﻣﺘﻦ ﭘﯿﻤﺎنﻧﺎﻣﻪای ﮐﻪ ﺑﺎ ﺟﮫﯿﻨﻪ ﻣﻨﻌﻘﺪ ﮔﺮدﯾﺪ‬ ‫»ﺟﺎﻧﮫﺎ و اﻣﻮاﻟﺸﺎن در اﻣﺎن اﺳﺖ و ﺑﺮ ﻋﻠﯿﻪ ھﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ ﻗﺼﺪ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ اﯾﺸﺎن را داﺷﺘﻪ‬

‫ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﺑﺮ آﻧﮫﺎ ﺳﺘﻢ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﯾﺎری ﺧﻮاھﻨﺪ ﺷﺪ و ﻧﯿﮑﻮﮐﺎران و ﭘﺎرﺳﺎﯾﺎن ﺑﺎدﯾﻪﻧﺸﯿﻦ ﻣﺸﻤﻮل‬

‫‪ -١‬اﻟﺠﮫﺎد و اﻟﻘﺘﺎل ﻓﯽ اﻟﺴﯿﺎﺳﺔ اﻟﺸﺮﻋﯿﺔ‪ ،‬د‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ ﺧﯿﺮ ھﯿﮑﻞ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۴۷۹‬‬ ‫‪ -٢‬دوﻟﺔ اﻟﺮﺳﻮل ﻣﻦ اﻟﺘﮑﻮﯾﻦ اﻟﯽ اﻟﺘﻤﮑﯿﻦ‪ ،‬ص ‪.۵۳۰‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﺪﻋﻮة اﻻﺳﻼﻣﯿﺔ‪ ،‬د‪ .‬ﻋﺒﺪاﻟﻐﻔﺎر ﻋﺰﯾﺰ‪ ،‬ص ‪.۲۹۶‬‬ ‫‪ -٤‬ﺻﺤﯿﺢ ﺳﻨﻦ اﻟﺘﺮﻣﺬی‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۲۷۷‬‬

‫‪٧٧٤‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫اﯾﻦ ﻋﮫﺪﻧﺎﻣﻪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺷﮫﺮﻧﺸﯿﻨﺎن ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﯽﮔﺮدد« ‪.١‬‬ ‫ﺗﺄﺛﯿﺮ اﯾﻦ ﭘﯿﻤﺎنﻧﺎﻣﻪ را ﻣﯽﺗﻮان از ﻣﯿﺎﻧﺠﯿﮕﺮی ﻣﺠﺪی ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﺟﮫﻨﯽ ﻣﯿﺎن ﻟﺸﮑﺮ‬ ‫ﺣﻤﺰه ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ و ﻗﺎﻓﻠﮥ ﻗﺮﯾﺶ ﮐﻪ اﺑﻮﺟﮫﻞ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪھﯽ آن را ﺑﻪ ﻋﮫﺪه داﺷﺖ و‬ ‫ﺳﯿﺼﺪ ﺳﻮار از ﺳﻮاران ﻗﺮﯾﺶ آن را ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬درک ﻧﻤﻮد ‪ .٢‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ آﻧﮫﺎ در‬ ‫ﻧﺎﺣﯿﻪ ﻋﯿﺺ در ﻣﻨﻄﻘﻪای ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﻧﻔﻮذ ﺟﮫﯿﻨﻪ ﺑﻮد‪ ،‬رو در رو ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺑﺮای‬ ‫ﺟﻨﮕﯿﺪن ﺻﻒ ﺑﺴﺘﻨﺪ ‪ .٣‬ﻗﺒﻞ از اﯾﻨﮑﻪ آﺗﺶ ﺟﻨﮓ ﻣﯿﺎن دو ﮔﺮوه ﯾﺎد ﺷﺪه اﻓﺮوﺧﺘﻪ ﺷﻮد‪،‬‬ ‫ﻣﺠﺪی ﺑﻦ ﻋﻤﺮو‪ ،‬ﮐﻪ از رھﺒﺮان ﺟﮫﯿﻨﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﯿﺎﻧﺠﯿﮕﺮی ﮐﺮد ﺗﺎ از ﺟﻨﮓ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی ﻧﻤﺎﯾﺪ‬ ‫و ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺎ ﺗﻼﺷﮫﺎی ﺻﻠﺢﺟﻮﯾﺎﻧﻪ ﺧﻮد‪ ،‬ﻣﯿﺎن دو ﻃﺮف ﺻﻠﺢ اﯾﺠﺎد ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﻣﺠﺪی و‬ ‫ﻗﻮﻣﺶ ﺑﺎ ھﺮ دو ﮔﺮوه ﭘﯿﻤﺎن ﺻﻠﺢ اﻣﻀﺎء ﻧﻤﻮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از ﺳﺨﻦ او ﺳﺮﭘﯿﭽﯽ‬ ‫ﻧﮑﺮدﻧﺪ؛ ﭘﺲ ھﺮ دو ﮔﺮوه ﺑﻪ ﺷﮫﺮھﺎی ﺧﻮد ﺑﺎزﮔﺸﺘﻨﺪ و ﻣﯿﺎن آﻧﮫﺎ ﺟﻨﮕﯽ رخ ﻧﺪاد ‪.٤‬‬ ‫از اﯾﻦ ﻣﻌﺎھﺪه ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ رﺳﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﺴﺘﻦ ﭘﯿﻤﺎن ﺑﯿﻦ دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ و‬ ‫ﻗﺒﯿﻠﻪھﺎی ﻣﺠﺎور‪ ،‬ﻗﺒﻞ از ﻓﻌﺎﻟﯿﺖھﺎی ﻧﻈﺎﻣﯽ دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ و ﺑﺴﺘﻦ ﭘﯿﻤﺎن‬ ‫ﺻﻠﺢ ﺑﯿﻦ دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ و دوﻟﺖھﺎی دﯾﮕﺮی ﮐﻪ ﺑﺎ دﺷﻤﻨﺎن دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﭘﯿﻤﺎن ﺻﻠﺢ‬ ‫ﺑﺴﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺷﺮط ﮐﻪ ﻣﻌﺎھﺪۀ آﻧﺎن ﺑﺎ ھﻤﺪﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪای ﻧﺒﺎﺷﺪ ﮐﻪ روزی‬ ‫ﻋﻠﯿﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﺘﺤﺪ ﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ اﺛﺒﺎت ﻣﯽﮔﺮدد ﮐﻪ دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺟﻨﮕﯿﺪن ﺑﺎ دﺷﻤﻨﺎن‬ ‫ﺧﻮد را ﺑﺎ وﺟﻮد آﻣﺎدﮔﯽ ﻻزم‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ رھﺎ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺷﺮط ﮐﻪ دﺳﺖ ﮐﺸﯿﺪن از ﺟﻨﮓ‬ ‫ﺑﺮای ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺿﺮری در ﺑﺮ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ‪.٥‬‬ ‫ﺳﺮﯾﻪ ﺣﻤﺰه س ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺑﺴﯿﺎر ﻧﺎﮔﻮاری ﺑﺮ اردوﮔﺎه ﺑﺖﭘﺮﺳﺘﺎن ﮔﺬاﺷﺖ؛ ﭼﺮاﮐﻪ ﮐﯿﺎن‬ ‫ﻗﺮﯾﺶ را ﺗﮑﺎن داد و ھﺮاس و ﺗﺮس را در وﺟﻮد ﻣﺮدان آن ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺖ و ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﺗﺎ آﻧﺎن‬ ‫ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺧﻄﺮی ﮔﺮدﻧﺪ ﮐﻪ از ﺟﺎﻧﺐ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن آﻧﺎن را ﺗﮫﺪﯾﺪ ﻣﯽﻧﻤﻮد؛ ﺧﻄﺮی ﮐﻪ ﺗﺠﺎرت‬ ‫و ﻗﺪرت اﻗﺘﺼﺎدی آﻧﮫﺎ را ﺗﻀﻌﯿﻒ ﻣﯽﻧﻤﻮد ‪.٦‬‬ ‫‪ -١‬ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ اﻟﻮﺛﺎﺋﻖ اﻟﺴﯿﺎﺳﺔ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺣﻤﯿﺪاﻟﻠﻪ‪ ،‬ص ‪.۶۲‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﻤﻮاھﺐ اﻟﻠﺪﻧﯿﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۷۵‬‬ ‫‪ -٣‬ﻃﺒﻘﺎت اﺑﻦ ﺳﻌﺪ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪ - ۶‬اﻟﺴﺮاﯾﺎ واﻟﺒﻌﻮث‪ ،‬ص ‪.۸۵‬‬ ‫‪ -٤‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۸۶‬‬ ‫‪ -٥‬اﻟﺠﮫﺎد واﻟﻘﺘﺎل ﻓﻲ اﻟﺴﯿﺎﺳﺔ اﻟﺸﺮﻋﯿﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۴۷۹ – ۴۷۸‬‬ ‫‪ -٦‬اﻟﺴﺮاﯾﺎ واﻟﺒﻌﻮث اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬ص ‪.۸۶‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٧٧٥‬‬

‫اﺑﻮﺟﮫﻞ‪ ،‬وﻗﺘﯽ از ﺣﻤﺰه دور ﺷﺪ و ﺑﻪ ﻣﮑﻪ ﺑﺮﮔﺸﺖ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ای ﻗﺮﯾﺶ! ﻣﺤﻤﺪ در ﯾﺜﺮب‬ ‫ﻣﻘﯿﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ و دﺳﺘﻪھﺎی ﭘﯿﺸﺘﺎز ﻟﺸﮑﺮ ﺧﻮد را ﻓﺮﺳﺘﺎده اﺳﺖ و ﻗﺼﺪ دارد ﺗﺎ ﺑﻪ ﻣﺎ‬ ‫ﺿﺮﺑﻪ وارد ﮐﻨﺪ؛ ﭘﺲ‪ ،‬از ﻋﺒﻮر ﮐﺮدن از راه او و ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪن ﺑﻪ او ﺑﭙﺮھﯿﺰﯾﺪ؛ زﯾﺮا او ﻣﺎﻧﻨﺪ‬ ‫ﺷﯿﺮ درﻧﺪهای اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ؛ ﭼﻮن ﺷﻤﺎ او را ﻃﺮد ﻧﻤﻮدهاﯾﺪ‪ .‬ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﮐﻪ او دارای ﺟﺎدو اﺳﺖ‪ ،‬ھﯿﭻ ﮔﺎه او و ﯾﺎراﻧﺶ را ﻧﺪﯾﺪهام ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ‬ ‫ﺷﯿﻄﺎنھﺎ را در ﮐﻨﺎر آﻧﮫﺎ ﻣﺸﺎھﺪه ﮐﺮدهام‪.‬‬ ‫ﺷﻤﺎ دﺷﻤﻨﯽ و ﺳﺮﺳﺨﺘﯽ دو ﭘﺴﺮ ﻗﯿﻠﻪ را ﻣﯽداﻧﯿﺪ ‪١‬؛ ﭘﺲ او دﺷﻤﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از‬ ‫دﺷﻤﻨﺎن دﯾﮕﺮ ﮐﻤﮏ ﻣﯽﮔﯿﺮد ‪.٢‬‬ ‫‪ -۸‬ﺳﺮﯾﻪ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﺟﺤﺶ و ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺣﺎﺻﻠﻪ از آن‬ ‫ﺑﺮﺧﯽ از ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻣﮫﻢ اﯾﻦ ﻏﺰوه ﮐﻪ دارای درسھﺎ و آﻣﻮﺧﺘﻨﯽھﺎی ﺑﺰرﮔﯽ اﺳﺖ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫اﻟﻒ × در اﺧﺒﺎر ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳﺮﯾﻪ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺮای اﻣﯿﺮ اﯾﻦ‬ ‫ﺳﺮﯾﻪ ﭼﯿﺰی ﻧﻮﺷﺖ و ﺑﻪ او دﺳﺘﻮر داد ﮐﻪ آن را ﻧﺨﻮاﻧﺪ و ﺑﻪ آن ﻧﻨﮕﺮد ﻣﮕﺮ ﺑﻌﺪ از اﯾﻨﮑﻪ‬ ‫ﻣﺴﺎﻓﺖ دو روز راه را ﻃﯽ ﮐﻨﻨﺪ و اﯾﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪای از اﺟﺮای اﺻﻞ ﻣﮫﻤﯽ از اﺻﻮل ﺟﻨﮓ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺒﺎرت از ﻣﺨﻔﯽ ﻧﮕﺎه داﺷﺘﻦ ﻧﻘﺸﻪھﺎی ﺟﻨﮕﯽ اﺳﺖ؛ زﯾﺮا ﯾﮫﻮدﯾﺎن و ﺑﺖﭘﺮﺳﺘﺎن‬ ‫زﯾﺎدی در ﻣﺪﯾﻨﻪ اﻗﺎﻣﺖ داﺷﺘﻨﺪ و در ﺻﻮرت اﻓﺸﺎء ھﺪف ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﻧﺘﻈﺎر ﻣﯽرﻓﺖ ﮐﻪ‬ ‫آﻧﺎن ﺷﺘﺎﺑﺎن ﻧﻘﺸﻪ و ﺟﮫﺖ ﺣﺮﮐﺖ اﯾﻦ ﺳﺮﯾﻪ را ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﻗﺮﯾﺶ رھﺴﭙﺎر ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ‬ ‫اﻃﻼع اھﻞ ﻣﮑﻪ ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ؛ ﭘﺲ ﺣﺮﮐﺖ اﯾﻦ اﻓﺮاد در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺧﻮد ﻧﻤﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ھﺪف‬ ‫ﮐﺠﺎ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ آﺳﻮدﮔﯽ ﺧﺎﻃﺮ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﺟﻨﮓ ﺑﻮد ‪.٣‬‬ ‫اﺛﺮ ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻧﺒﻮی را در اﯾﻦ ﺳﺮﯾﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ وﺿﻮح ﻣﺸﺎھﺪه ﻧﻤﻮد؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ھﻤﮥ آﻧﺎن‬ ‫ﺑﺪون ﮐﻮﭼﮏﺗﺮﯾﻦ اﻋﺘﺮاﺿﯽ ﺳﺨﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج را ﺷﻨﯿﺪﻧﺪ و اﻃﺎﻋﺖ ﻧﻤﻮدﻧﺪ و ﺑﻪ‬ ‫ﺣﺮﮐﺖ ﺧﻮد اداﻣﻪ دادﻧﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﻞ ﻣﻮردﻧﻈﺮ رﺳﯿﺪﻧﺪ و ﻧﺎﻣﻪ را ﺑﺎز ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ‬ ‫ﻋﻤﻞ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﻗﻮت اﯾﻤﺎن اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج اﺳﺖ ﮐﻪ در راه ﺧﺪا اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ از‬ ‫ﺟﺎن و ﻣﺎل ﺧﻮد ﺑﯿﻢ و ھﺮاﺳﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ‪.٤‬‬

‫‪ -١‬ﮐﻨﺎﯾﻪ از اوس و ﺧﺰرج اﺳﺖ‪ ،‬ﻗﯿﻠﻪ ﻣﺎدر آﻧﮫﺎ ﺑﻮده اﺳﺖ و ﺑﻪ آن ﻧﺴﺒﺖ داده ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ -٢‬ﺳﯿﺮه اﺑﻦ ھﺸﺎم‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۲۱۹ – ۲۱۸‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﺘﺎرﯾﺦ اﻻﺳﻼﻣﯽ ﻣﻮاﻗﻒ و ﻋﺒﺮ‪ ،‬ج ‪ ،۴‬ص ‪.۷۱‬‬ ‫‪ -٤‬ھﻤﺎن‪.‬‬

‫‪٧٧٦‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ب × ﻗﺮﯾﺶ ﺗﻼش ﮐﺮد ﺗﺎ از ﻗﺘﻠﯽ ﮐﻪ در ﻣﺎه ﺣﺮام از ﺟﺎﻧﺐ اﻓﺮاد ﺳﺮﯾﻪ ﺻﻮت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪،‬‬ ‫ﺑﮫﺮهﺑﺮداری ﮐﻨﺪ و ﺟﻨﮕﯽ ﺗﺒﻠﯿﻐﺎﺗﯽ و ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﺑﻪ راه اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ و ﺗﺒﻠﯿﻐﺎﺗﯽ ﻣﻐﺮﺿﺎﻧﻪ ﺑﺮ ﺿﺪ‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎنھﺎ ﺷﺮوع ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻗﺮﯾﺶ از ﺗﻌﺎﻟﯿﻢ اﺑﺮاھﯿﻤﯽ ﮐﻪ ﺗﺎ آن وﻗﺖ ھﻨﻮز ﺑﺮﺧﯽ آﺛﺎر آن در‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺟﺎھﻠﯽ وﺟﻮد داﺷﺖ از ﻗﺒﯿﻞ‪ :‬ﺣﺮﻣﺖ ﺟﻨﮓ در ﻣﺎهھﺎی ﺣﺮام و ﻏﯿﺮه ﺑﮫﺮهﺑﺮداری‬ ‫ﻧﻤﻮد و از اﯾﻦ ﻓﺮﺻﺖ ﺑﺮای ﺑﯽاﻋﺘﺒﺎر ﮐﺮدن و رﺳﻮا ﻧﻤﻮدن اﺳﻼم و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﻣﻌﺮﻓﯽ آﻧﺎن‬ ‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺘﺠﺎوزاﻧﯽ ﮐﻪ ﺣﺮﻣﺖھﺎ را رﻋﺎﯾﺖ ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد ‪.١‬‬ ‫آﻧﮫﺎ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﻣﺤﻤﺪ و ﯾﺎراﻧﺶ ﻣﺎه ﺣﺮام را ﺣﻼل ﻗﺮار دادﻧﺪ و در آن ﺧﻮﻧﺮﯾﺰی راه‬ ‫اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ و در ﻣﺎه ﺣﺮام اﻣﻮال را ﺑﻪ ﻏﺎرت ﺑﺮدﻧﺪ و ﻣﺮدان را اﺳﯿﺮ ﮐﺮدﻧﺪ ‪.٢‬‬ ‫آﻧﺎن در آﻏﺎز اﻣﺮ در اﯾﻦ ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮد ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪﻧﺪ و ﺗﺒﻠﯿﻐﺎﺗﺸﺎن ﺑﺎزﺗﺎب ﮔﺴﺘﺮدهای‬ ‫ﯾﺎﻓﺖ و اﺛﺮ ﻣﺤﺴﻮﺳﯽ ﺣﺘﯽ در ﻣﺪﯾﻨﻪ و در ﻣﯿﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮔﺬاﺷﺖ و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در اﯾﻦ‬ ‫ﺳﺮﯾﻪ ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺟﻨﮕﯿﺪن در ﻣﺎه ﺣﺮام‪ ،‬ﻣﻮرد اﻋﺘﺮاض ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ دﺷﻮار ﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﻧﯿﺰ در اﯾﻦ ﺻﺪد ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ آﺗﺶ ﻓﺘﻨﻪ را ﺷﻌﻠﻪور ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ‪.٣‬‬ ‫ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪن ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﺣﻀﺮﻣﯽ ﺗﻮﺳﻂ واﻗﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ را ﺑﻪ ﻓﺎل ﻧﯿﮏ‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬واﻗﺪ‪ ،‬وﻗﺪت اﻟﺤﺮب« و »ﺣﻀﺮﻣﯽ ﺣﻀﺮت اﻟﺤﺮب« ﯾﻌﻨﯽ واﻗﺪ آﺗﺶ‬ ‫ﺟﻨﮓ را ﺑﺮاﻓﺮوﺧﺖ و ﺣﻀﺮﻣﯽ ﺟﻨﮓ را ﭘﺪﯾﺪ آورد‪ .‬اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﺧﺸﻢ و‬ ‫ﮐﯿﻨﻪ دروﻧﯽ آﻧﮫﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﺳﻼم و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻮد ‪.٤‬‬ ‫اﻓﺮاد ﺳﺮﯾﻪ ﻧﯿﺰ در ﮐﺎر ﺧﻮد درﻣﺎﻧﺪﻧﺪ و ﭘﺸﯿﻤﺎن ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻦ وﻗﺖ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﺤﮑﻢ و‬ ‫ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ اﻧﻌﻄﺎف ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﺎزل ﺷﺪ و ﻗﺮآن اﯾﻦ ﺟﻨﺎﯾﺘﮑﺎران را رﺳﻮا ﮐﺮد و اﺳﺘﺪﻻل آﻧﮫﺎ را‬ ‫ﺑﺎﻃﻞ ﻗﺮار داد‪.‬‬ ‫در اﻋﺘﺮاض آﻧﮫﺎ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ در ﻣﺎه ﺣﺮام ﭘﺎﺳﺦ داد و ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺑﺎزداﺷﺘﻦ از راه ﺧﺪا و از‬ ‫ﻣﺴﺠﺪاﻟﺤﺮام و ﮐﻔﺮ ورزﯾﺪن ﺑﻪ ﺧﺪا از ﺟﻨﮕﯿﺪن در ﻣﺎه ﺣﺮام ﮔﻨﺎه ﺑﺰرگﺗﺮی اﺳﺖ و‬ ‫ﺑﯿﺮون ﮐﺮدن اھﺎﻟﯽ ﻣﺴﺠﺪاﻟﺤﺮام از آن از ﺟﻨﮕﯿﺪن در ﻣﺎه ﺣﺮام ﻧﯿﺰ ﺑﺰرگﺗﺮ اﺳﺖ و‬ ‫ﺷﮑﻨﺠﻪ دادن اﻓﺮاد ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ دﯾﻨﺸﺎن از ﮐﺸﺘﻦ در ﻣﺎه ﺣﺮام ﺑﺪﺗﺮ و ﺑﺰرگﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺮﯾﺶ‬ ‫ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺗﻤﺎﻣﯽ اﯾﻦ ﺟﻨﺎﯾﺘﮫﺎ و ﮔﻨﺎھﺎن ﺑﺰرگ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ آن را ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮده ﯾﺎ ﻧﺎدﯾﺪه‬ ‫‪ -١‬ﻣﮑﻪ واﻟﻤﺪﯾﻨﺔ ﻓﯽ اﻟﺠﺎھﻠﯿﺔ و ﻋﮫﺪ اﻟﺮﺳﻮل‪ ،‬اﻟﺸﺮﯾﻒ اﺣﻤﺪ‪ ،‬ص ‪.۴۴۵‬‬ ‫‪ -٢‬ﺳﻨﻦ ﺑﯿﮫﻘﯽ‪ ،‬ج ‪ ،۹‬ص ‪ ۵۹‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از اﻟﺴﺮاﯾﺎ واﻟﺒﻌﻮث اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬ص ‪.۱۰۰‬‬ ‫‪ -٣‬ﻣﮑﻪ واﻟﻤﺪﯾﻨﺔ ﻓﯽ اﻟﺠﺎھﻠﯿﺔ و ﻋﮫﺪ اﻟﺮﺳﻮل‪ ،‬ص ‪.۴۴۵‬‬ ‫‪ -٤‬اﻟﺘﺎرﯾﺦ اﻻﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ج ‪ ،۴‬ص ‪.۷۲‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٧٧٧‬‬

‫ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬آﻧﮫﺎ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻗﺒﯿﻠﻪھﺎی ﺑﺖﭘﺮﺳﺖ را ﻋﻠﯿﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺸﻮراﻧﻨﺪ و‬ ‫ﻣﺮدم را از ﮔﺮوﯾﺪن ﺑﻪ دﯾﻨﯽ ﮐﻪ درﺻﺪد اﺣﯿﺎی ﺣﺮﻣﺘﮫﺎ و ﻣﻘﺪﺳﺎت ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺘﻨﻔﺮ و ﮔﺮﯾﺰان‬ ‫ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪای ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ﻧﺎراﺣﺖ ﺷﺪ و ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﺳﺮﯾﻪ و ﯾﺎراﻧﺶ را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﮐﺎری‬ ‫ﮐﻪ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺳﺮزﻧﺶ ﮐﺮد ‪ ١‬آن ﮔﺎه آﯾﺎت روﺷﻨﮕﺮ اﻟﮫﯽ ﻧﺎزل ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﻗﺪرت ﺑﻪ‬ ‫ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت ﻣﻐﺮﺿﺎﻧﮥ ﻗﺮﯾﺶ ﭘﺎﯾﺎن داد و آن را ﻣﺮدود ﺷﻤﺮد و ﺗﻮﺿﯿﺢ داد ﮐﻪ ﮔﺮﭼﻪ در ﻣﺎه‬ ‫ﺣﺮام ﺟﻨﮓ ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺣﺮﻣﺖھﺎ را ﻣﯽﺷﮑﻨﺪ و از راه ﺧﺪا ﺑﺎز ﻣﯽدارد‪،‬‬ ‫ﻧﺰد ﺧﺪاوﻧﺪ ﺣﺮﻣﺘﯽ ﻧﺪارد ‪.٢‬‬ ‫ت‪ :‬ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ و ﻋﺘﺒﻪ ﺑﻦ ﻏﺰوان ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﭘﯿﺪا ﮐﺮدن ﺷﺘﺮی ﮐﻪ ﺑﺮ آن ﺳﻮار ﺑﻮدﻧﺪ‬ ‫و ﮔﻢ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬از ﺳﭙﺎه اﺳﻼم ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬در اﯾﻦ ھﻨﮕﺎم ﻗﺮﯾﺶ آﻣﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﻓﺪﯾﮥ دو اﺳﯿﺮ‬ ‫ﺧﻮد را ﭘﺮداﺧﺖ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و آﻧﮫﺎ را آزاد ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺖ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﯽﺗﺮﺳﻢ‬ ‫ﮐﻪ ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ و ﻋﺘﺒﻪ ﺑﻦ ﻏﺰوان را ﮔﺮﻓﺘﺎر ﮐﺮده ﺑﺎﺷﯿﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺳﻌﺪ و ﻋﺘﺒﻪ آﻣﺪﻧﺪ‬ ‫آن ﮔﺎه رﺳﻮل ﺧﺪا آن دو اﺳﯿﺮ را ﺑﺎ ﭘﺮداﺧﺖ ﻓﺪﯾﻪ آزاد ﮐﺮد‪ .‬ﯾﮑﯽ از آﻧﮫﺎ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺣﮑﻢ ﺑﻦ‬ ‫ﮐﯿﺴﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪ ‪ ٣‬و ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج اﻗﺎﻣﺖ ﮔﺰﯾﺪ و ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻣﻐﯿﺮه‬ ‫ﺑﺎ ﺣﺎﻟﺖ ﮐﻔﺮ ﺑﻪ ﻣﮑﻪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ‪.٤‬‬ ‫اﯾﻦ ﺷﯿﻮۀ ﺑﺮﺧﻮرد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺣﺎﻣﻞ اﯾﻦ ﭘﯿﻐﺎم اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻣﯽﺑﺎﯾﺴﺖ ﺑﻪ‬ ‫ﺳﻼﻣﺘﯽ ﺳﺮﺑﺎزان ﺧﻮد اھﻤﯿﺖ ﺑﺪھﺪ؛ ﭼﺮاﮐﻪ ﺳﺮﺑﺎزان ﺟﺎن ﺧﻮد را در راه ﯾﺎری ﮐﺮدن‬ ‫دﯾﻦ ﺧﺪا و ﺑﺮﭘﺎﯾﯽ دوﻟﺖ اﺳﻼم ﻓﺪا ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و رواﻧﺸﻨﺎﺳﺎن ﻧﻈﺎﻣﯽ اﻣﺮوزی ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪:‬‬ ‫ھﺮﮔﺎه ﺳﺮﺑﺎز اﺣﺴﺎس ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪھﯽ ﺑﻪ او و ﺳﻼﻣﺘﯽ و اﻣﻨﯿﺖ وی اھﻤﯿﺖ ﻣﯽدھﺪ در‬ ‫اﯾﻨﮑﻪ ﻧﮫﺎﯾﺖ ﺟﺎﻧﻔﺸﺎﻧﯽ را اﺑﺮاز دارد‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻮد ﺗﺮدﯾﺪی راه ﻧﻤﯽدھﺪ ‪.٥‬‬ ‫ث × ﻇﮫﻮر ﺗﺮﺑﯿﺖ اﻣﻨﯿﺘﯽ در ﻣﯿﺪان‬ ‫ﺳﺮﯾﻪ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﺟﺤﺶ اھﺪاﻓﯽ را ﮐﻪ درﺻﺪد رﺳﯿﺪن ﺑﻪ آن ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﺴﺐ ﻧﻤﻮد و ﺑﺎ‬ ‫ﯾﻮرش ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻃﻘﯽ ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﻧﻔﻮذ ﻗﺮﯾﺶ ﺑﻮد‪ ،‬ﻗﺪرت ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻧﻤﺎﯾﺶ ﮔﺬاﺷﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ‬ ‫ﺳﺮﯾﻪ و دﻗﺖ اﻧﺠﺎم ﻋﻤﻠﯿﺎت‪ ،‬ﻗﺮﯾﺶ را ﻏﺎﻓﻠﮕﯿﺮ ﻧﻤﻮد و آﺷﻔﺘﮕﯽ و ﺗﺮس آﻧﺎن را ﺑﯿﺸﺘﺮ‬ ‫‪ -١‬دوﻟﺔ اﻟﺮﺳﻮل ﻣﻦ اﻟﺘﮑﻮﯾﻦ اﻟﯽ اﻟﺘﻤﮑﯿﻦ‪ ،‬ص ‪.۵۳۳‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺴﺮاﯾﺎ واﻟﺒﻌﻮث اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬ص ‪.۱۰۰‬‬ ‫‪ -٣‬ھﻤﺎن‪.‬‬ ‫‪ -٤‬ھﻤﺎن‪.‬‬ ‫‪ -٥‬ﻏﺰوه ﺑﺪر اﻟﮑﺒﺮی‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ اﺑﻮﻓﺎرس‪ ،‬ص ‪.۲۳‬‬

‫‪٧٧٨‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﺳﺎﺧﺖ؛ ﺣﺘﯽ ﺟﺎﺳﻮسھﺎی ﻗﺮﯾﺶ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ آن را ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ و ﺟﮫﺘﯽ را ﮐﻪ‬ ‫ﺳﺮﯾﻪ ﻗﺼﺪ ﻋﺰﯾﻤﺖ ﺑﻪ آن را داﺷﺖ‪ ،‬ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﮐﻨﻨﺪ و اﯾﻦ اﻣﺮی ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺎ‬ ‫ً‬ ‫اﺑﺘﮑﺎر ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻧﺎﻣﮥ ﻣﺤﺮﻣﺎﻧﻪ‪ ،‬آن را ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی ﻧﻤﻮده ﺑﻮد ﺗﺎ ﻗﻀﯿﻪ ﮐﺎﻣﻼ ﺳﺮی ﺑﻤﺎﻧﺪ و‬ ‫دﺷﻤﻦ‪ ،‬اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ در ﻣﻮرد ﺣﺮﮐﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﮫﺎ ﮐﺴﺐ ﻧﻨﻤﺎﯾﺪ و اﯾﻦ ﺑﺮاﺳﺎس »ﻏﺎﻓﻠﮕﯿﺮ‬ ‫ﻧﻤﻮدن دﺷﻤﻦ« ﺑﻮد ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از اﺻﻮل ﻣﮫﻢ ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽرود ‪.١‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ اﯾﻦ ﺳﺮﯾﻪ و دﺳﺘﮥ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻟﺸﮑﺮ اﺳﻼم را ﻣﺮداﻧﯽ ﻗﻮی و‬ ‫ﻧﯿﺮوﻣﻨﺪ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽداد ﮐﻪ دﺷﻮارﺗﺮﯾﻦ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺘﮫﺎ و وﻇﺎﯾﻒ را اﻧﺠﺎم ﻣﯽدادﻧﺪ و‬ ‫ﺷﯿﻮهھﺎی ﺟﻨﮕﯽ را ﺧﻮب ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ و ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ اﻧﺠﺎم ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺘﮫﺎ را ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﮐﻔﺎﯾﺖ و‬ ‫ﻗﺪرت داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﺮ روﺣﯿﻪ ﺑﻠﻨﺪ ﻣﻌﻨﻮی آﻧﮫﺎ دﻻت ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ آﺛﺎر ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻧﺒﻮی در اﯾﺠﺎد ﻧﻈﺎﻣﯽ ﮔﺴﺘﺮده و ﻣﻨﺴﺠﻢ از روﺣﯿﮥ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه‬ ‫ﺳﺮﯾﻪ ﮐﻪ ﺑﺪون ھﯿﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﺮدﯾﺪ ﯾﺎ ﺳﺴﺘﯽ از دﺳﺘﻮرات ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج اﻃﺎﻋﺖ ﻣﯽﮐﺮد‪،‬‬ ‫ﻇﺎھﺮ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﺑﺮاﺳﺎس دﺳﺘﻮر ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻧﻮﺷﺘﻪ را ﻧﺨﻮاﻧﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ دﺳﺘﻮر‬ ‫ً‬ ‫را ﮐﺎﻣﻼ اﺟﺮا ﮐﺮد و از ﺧﻮد اﻟﮕﻮﺋﯽ ﻧﯿﮑﻮ اراﺋﻪ داد و در وﺟﻮد ﺳﺮﺑﺎزاﻧﺶ ﺣﻤﺎﺳﻪ و ﺷﻮر‬ ‫آﻓﺮﯾﺪ‪ .‬وی ﻣﯽﮔﻔﺖ‪» :‬ھﺮ ﮐﺲ از ﺷﻤﺎ ﮐﻪ دوﺳﺘﺪار ﺷﮫﺎدت اﺳﺖ و ﺑﻪ آن ﻋﻼﻗﻤﻨﺪ اﺳﺖ‬ ‫ﭘﺲ ﺑﺎ ﻣﺎ ﺑﯿﺎﯾﺪ و ھﺮ ﮐﺲ آن را ﻧﻤﯽﭘﺴﻨﺪد‪ ،‬ﻣﻦ اﺻﺮاری ﺑﺮ ھﻤﺮاھﯽ او ﻧﺪارم و ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ‬ ‫ﺑﺎز ﮔﺮدد‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﻦ دﺳﺘﻮر ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا را اﺟﺮا ﻣﯽﮐﻨﻢ« ‪.٢‬‬ ‫‪ -۹‬اھﺪاف ﺳﺮﯾﻪھﺎ و دﺳﺘﻪھﺎی ﻧﻈﺎﻣﯽ‬

‫ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﯽ ﺳﺮﯾﻪھﺎ و ﻏﺰوهھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج آﻧﮫﺎ را ﻓﺮﻣﺎﻧﺪھﯽ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎری از‬ ‫اھﺪاف و ﺑﺮﺧﯽ از درﺳﮫﺎ و آﻣﻮﺧﺘﻨﯿﮫﺎ را درک ﺧﻮاھﯿﻢ ﻧﻤﻮد؛ ﭘﺲ ﺑﺎ ﺗﻔﮑﺮ و اﻧﺪﯾﺸﯿﺪن‬ ‫در ﺣﺮﮐﺖ ﺳﺮﯾﻪھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از ﺑﺪر اﻧﺠﺎم ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺧﻮاھﯿﻢ رﺳﯿﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﺗﻤﺎﻣﯽ اﻓﺮاد آﻧﮫﺎ از ﻣﮫﺎﺟﺮان ھﺴﺘﻨﺪ و اﻧﺼﺎر در آن ﻣﺸﺎرﮐﺘﯽ ﻧﺪارﻧﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ اﺑﻦ ﺳﻌﺪ‬ ‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬آﻧﭽﻪ ھﻤﻪ ﺑﺮ آن اﺗﻔﺎق دارﻧﺪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻓﺮاد ﺳﺮﯾﻪھﺎ ھﻤﻪ از ﻣﮫﺎﺟﺮان‬ ‫ﺑﻮدهاﻧﺪ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ھﯿﭻ ﯾﮏ از اﻧﺼﺎر را ﺑﻪ ﺟﺎﯾﯽ ﻧﻔﺮﺳﺘﺎد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ آﻧﮫﺎ را در ﺟﻨﮓ ﺑﺪر ﺑﺎ‬ ‫ﺧﻮد ھﻤﺮاه ﻧﻤﻮد ‪ ٣‬و اﯾﻦ اﻣﺮی ﺣﺴﺎب ﺷﺪه ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﮔﺮدﯾﺪ ﮐﻪ اھﺪاﻓﯽ را دﻧﺒﺎل‬ ‫‪ -١‬اﻟﺮﺳﻮل اﻟﻘﺎﺋﺪ‪ ،‬ﺧﻄﺎب‪ ،‬ص ‪.۹۴‬‬ ‫‪ -٢‬ﺳﯿﺮة اﺑﻦ ھﺸﺎم‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪ ۶۰۲‬از رواﯾﺖ اﺑﻦ اﺳﺤﺎق از ﻋﺮوه‪.‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﻄﺒﻘﺎت اﻟﮑﺒﺮی‪ ،‬اﺑﻦ ﺳﻌﺪ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۶‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٧٧٩‬‬

‫ﻣﯽﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬اﺣﯿﺎ و ﺗﺜﺒﯿﺖ ﻗﻀﯿﮥ ﻣﮫﺎﺟﺮان در داﺧﻞ و ﺧﺎرج دوﻟﺖ‬ ‫اﺳﻼﻣﯽ؛ ﺗﻀﻌﯿﻒ اﻗﺘﺼﺎد ﻗﺮﯾﺶ و ﻣﺤﺎﺻﺮه آﻧﺎن و ﺑﺎز ﭘﺲ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﺮﺧﯽ از ﺣﻘﻮق از‬ ‫دﺳﺖ رﻓﺘﻪ؛ ﺗﻀﻌﯿﻒ ﻗﺮﯾﺶ از ﻧﻈﺮ ﻧﻈﺎﻣﯽ؛ ﺗﻤﺮﯾﻦ اﺻﺤﺎب ﺑﺮ ﺧﻮب ﻓﺮاﮔﺮﻓﺘﻦ ﻓﻨﻮن‬ ‫ﺟﻨﮓ؛ ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺮ ﻗﺮار دادن ﺗﺤﺮﮐﺎت ﻗﺮﯾﺶ؛ ﺗﺮﺳﺎﻧﺪن دﺷﻤﻦ داﺧﻠﯽ در ﻣﺪﯾﻨﻪ و اﻃﺮاف‬ ‫آن و ﺳﻨﺠﯿﺪن ﺗﻮان ﻧﻈﺎﻣﯽ دﺷﻤﻦ‪ .‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﮫﻢﺗﺮﯾﻦ اھﺪاف اﯾﻦ ﺳﺮﯾﻪھﺎ را ﻣﯽﺗﻮان‬ ‫ﭼﻨﯿﻦ ﺑﺮﺷﻤﺮد‪:‬‬ ‫اﻟﻒ × اﯾﺠﺎد رﻋﺐ و وﺣﺸﺖ در دل دﺷﻤﻨﺎن داﺧﻠﯽ و ﺧﺎرﺟﯽ‬ ‫اﯾﻦ ﺳﺮﯾﻪھﺎ و ﻏﺰوات ﻣﻮﺟﺐ ﮔﺮدﯾﺪ ﮐﻪ دﺷﻤﻨﺎن دﻋﻮت و دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻪ ﺗﻮان‬ ‫ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﭘﯽ ﺑﺒﺮﻧﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ھﯿﭻ ﻣﻮﻗﻊ ﺑﻪ ﻓﮑﺮ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﮐﻪ‬ ‫دارای ﻟﺸﮑﺮی آﻣﺎده ﺑﺎش و ﻓﻌﺎل اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﯿﻔﺘﻨﺪ‪ .‬ﯾﮫﻮدﯾﺎن و ﻗﺒﯿﻠﻪھﺎی ﺑﺖﭘﺮﺳﺘﺎن اﻃﺮاف‬ ‫ﻣﺪﯾﻨﻪ از اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻪ ﺷﺪت در ھﺮاس ﺑﻮدﻧﺪ و اﻋﺰام دﺳﺘﻪھﺎی ﮐﻮﭼﮏ و ﺑﺰرگ ﯾﮑﯽ‬ ‫ﭘﺲ از دﯾﮕﺮی و ﺑﺪون وﻗﻔﻪ‪ ،‬رﻋﺐ و وﺣﺸﺖ ﻣﻀﺎﻋﻔﯽ اﯾﺠﺎد ﻧﻤﻮده ﺑﻮد ﮐﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﺎﻋﺚ‬ ‫ﺷﺪه ﺑﻮد ﺗﺎ ﻗﺮﯾﺶ ﺑﺮ ﺗﻌﺪاد ﭘﺎﺳﺪاران و ﻧﮕﮫﺒﺎﻧﺎن ﻗﺎﻓﻠﻪھﺎ ﺑﯿﻔﺰاﯾﺪ و ﻗﯿﻤﺖ ﮐﺎﻻھﺎ ﮔﺮانﺗﺮ‬ ‫ﺷﻮد و ﻋﻼوه ﺑﺮ آن ﻣﺮدان ﻗﺎﻓﻠﻪھﺎی ﻗﺮﯾﺶ و ﺻﺎﺣﺒﺎن اﻣﻮال در ﻣﮑﻪ ﻧﯿﺰ دﭼﺎر ﺗﺮس و‬ ‫ھﺮاس ﮔﺮدﯾﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ‪.١‬‬ ‫ب × ﺟﻠﺐ اﻋﺘﻤﺎد ﺑﺮﺧﯽ ﻗﺒﯿﻠﻪھﺎ و ﮐﺎﺳﺘﻦ از ﻧﻘﺶ اﻋﺮاب‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺎ ﻗﺒﯿﻠﮥ ﺟﮫﯿﻨﻪ و ھﻢﭘﯿﻤﺎﻧﺎن آﻧﺎن و ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺑﺮﺧﯽ از ﻗﺒﯿﻠﻪھﺎﯾﯽ ﮐﻪ در‬ ‫اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺳﮑﻮﻧﺖ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭘﯿﻤﺎن ﺑﺴﺖ ﺗﺎ آﻧﮫﺎ در ﻧﺒﺮدی ﮐﻪ ﻣﯿﺎن ﻣﮑﻪ و ﻣﺪﯾﻨﻪ وﺟﻮد‬ ‫دارد‪ ،‬ﺑﯽﻃﺮف ﺑﺎﺷﻨﺪ؛ »ﭼﻮن اﯾﻦ ﻗﺒﯿﻠﻪھﺎ ﺑﻪ ﻗﺮﯾﺶ ﮔﺮاﯾﺶ داﺷﺘﻨﺪ و ﺑﺎ آﻧﮫﺎ ھﻤﮑﺎری‬ ‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﻣﯿﺎن آﻧﮫﺎ ﭘﯿﻤﺎن و ﻗﺮاردادھﺎی ﺗﺎرﯾﺨﯽ وﺟﻮد داﺷﺖ ﮐﻪ ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ آن را‬ ‫اﯾﻼف ﻧﺎﻣﯿﺪه اﺳﺖ ‪ ٢‬و ﻗﺮﯾﺶ ﺑﺮاﺳﺎس اﯾﻦ ﻣﻌﺎھﺪات درﺻﺪد ﺑﺮﻗﺮار ﻧﻤﻮدن اﻣﻨﯿﺖ ﺑﺮای‬ ‫ﮐﺎرواﻧﮫﺎی ﺗﺠﺎرت ﺧﻮد ﺑﺎ ﺷﺎم و ﯾﻤﻦ ﺑﻮد« ‪.٣‬‬ ‫ﺑﻌﺪ از آﻧﮑﻪ ﺑﺮﺧﯽ ﻗﺒﯿﻠﻪھﺎ ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﭘﯿﻤﺎن ﺑﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺄﺳﯿﺲ دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ‪،‬‬ ‫ﺧﻄﺮی ﺟﺪی ﺑﺮای ﺗﺠﺎرت ﻗﺮﯾﺶ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﮔﺮدﯾﺪ ‪.٤‬‬ ‫‪ -١‬دوﻟﺔ اﻟﺮﺳﻮل ﻣﻦ اﻟﺘﮑﻮﯾﻦ اﻟﯽ اﻟﺘﻤﮑﯿﻦ‪ ،‬ص ‪.۵۳۲‬‬ ‫‪ -٢‬ﻗﺮﯾﺶ‪.۴ – ۱ ،‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﻤﺠﺘﻤﻊ اﻟﻤﺪﻧﯽ‪ ،‬د‪ .‬اﮐﺮم ﺿﯿﺎء اﻟﻌﻤﺮی‪ ،‬ص ‪.۲۷‬‬ ‫‪ -٤‬دراﺳﺎت ﻓﯽ اﻟﺴﯿﺮة‪ ،‬ﻣﺆﻧﺲ‪ ،‬ص ‪.۱۹‬‬

‫‪٧٨٠‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ج ‪ ،‬ﻧﻘﺶ اﻋﺮاب ﺑﺎدﯾﻪﻧﺸﯿﻦ را ﺗﻀﻌﯿﻒ و ﻧﺎﺑﻮد ﮐﺮد‪ .‬آﻧﺎن ﺗﺎ آن‬ ‫زﻣﺎن ﻗﺪرﺗﯽ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﻗﺎﻓﻠﻪھﺎی ﺗﺠﺎری را ﺗﮫﺪﯾﺪ ﻣﯽﮐﺮد و ﻗﺎﻓﻠﻪھﺎﯾﯽ ﮐﻪ‬ ‫در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺗﺤﺖ ﻧﻔﻮذ آﻧﮫﺎ ﻋﺒﻮر ﻣﯽﮐﺮد ﺟﺰ ﺑﺎ ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﺎﻟﯿﺎت ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ از آﻧﺠﺎ ﻋﺒﻮر‬ ‫ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﺸﮑﯿﻞ دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ آﻧﮫﺎ در اﯾﻦ درﺻﺪد ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﮔﺬﺷﺘﻪ را ﻧﯿﺰ‬ ‫در ﻣﯿﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ اﺟﺮا ﺑﮕﺬارﻧﺪ و ﻋﮫﺪهدار اﯾﻦ اﻣﺮ ﮐﺮز ﺑﻦ ﻓﮫﺮی ﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫ﺧﺪا‪ ،‬ﻓﺮﺻﺖ را از او ﮔﺮﻓﺖ و ﮐﺮز را ﺗﺎ ﺳﻔﻮان )ﺟﺎﯾﯽ ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﺪر ﮐﻪ از ﻣﺪﯾﻨﻪ ‪۱۵۰‬‬ ‫ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﻓﺎﺻﻠﻪ دارد( ﺗﻌﻘﯿﺐ ﮐﺮد‪ .‬ﺳﯿﺮهﻧﮕﺎران اﯾﻦ ﺗﻌﻘﯿﺐ و ﮔﺮﯾﺰ را ﻏﺰوۀ ﺑﺪر اوﻟﯽ‬ ‫ﻧﺎﻣﯿﺪهاﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻏﺰوه درس ﻣﮫﻤﯽ ﺑﺮای ھﻤﻪ اﻋﺮاب ﺑﺎدﯾﻪﻧﺸﯿﻦ ﺑﻮد و از آن ﭘﺲ ھﯿﭻ‬ ‫ﺑﺎدﯾﻪﻧﺸﯿﻨﯽ ﻗﺼﺪ ﯾﻮرش ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ را در ﺳﺮ ﻧﻤﯽﭘﺮوراﻧﺪ و ھﺮﮔﺰ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ راھﺰﻧﺎن‬ ‫ﻣﺎﻟﯿﺎت ﭘﺮداﺧﺖ ﻧﮑﺮدﻧﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ آﻧﮫﺎ را ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﯽ و اﻧﻌﻘﺎد ﺻﻠﺢ ﮐﺮدﻧﺪ و‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﮫﺎ از ﺷﺮ آﻧﺎن در اﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ ‪.١‬‬ ‫ج × راﺑﻄﮥ ﺳﺮﯾﻪھﺎ ﺑﺎ ﻓﺘﻮﺣﺎت اﺳﻼﻣﯽ‬ ‫اﻋﺰام ﺳﺮﯾﻪھﺎ و دﺳﺘﻪھﺎی ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﮥ ﺗﻤﺮﯾﻨﮫﺎی ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﯽ ﻧﻈﺎﻣﯽ و ﻣﺎﻧﻮرھﺎی‬ ‫ارﺗﺶ اﺳﻼم ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﮔﺮدﯾﺪ و ﻓﻌﺎﻟﯿﺖھﺎی ﭘﺮﺧﺮوش و ﭘﯽدرﭘﯽ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺳﺮﺑﺎزان‬ ‫اﺳﻼم‪ ،‬ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﺷﻮر و ﻧﺸﺎط و ﭘﻮﯾﺎﯾﯽ دوﻟﺖ ﻧﻮﭘﺎی اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ و ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪھﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫اﮐﺮم ج ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﯽ ﻧﺎمھﺎی ﻓﺮﻣﺎﻧﺪھﺎن و ﺳﺮﺑﺎزان اﯾﻦ ﺳﺮﯾﻪھﺎ و ﻟﺸﮑﺮھﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ‬ ‫ﻣﯽرﺳﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از آن ﺳﺮﯾﻪھﺎ‪ ،‬در ﺗﺎرﯾﺦ ﻓﺘﻮﺣﺎت اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺴﯿﺎر درﺧﺸﯿﺪﻧﺪ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬ ‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻓﺘﻮﺣﺎت ﺷﺎم؛ اﺑﯽ ﻋﺒﯿﺪة ﺑﻦ ﺟﺮاح و ﻓﺎﺗﺢ ﻗﺎدﺳﯿﻪ و ﻣﺪاﺋﻦ‪ ،‬ﺳﻌﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ وﻗﺎص‬ ‫و ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﯿﺪ‪ ،‬ﺷﻤﺸﯿﺮ ﺑﺮھﻨﮥ ﺧﺪا وﮐﺴﯽ ﮐﻪ روم را در ﻣﻌﺮﮐﮥ ﯾﺮﻣﻮک ﺑﻪ زاﻧﻮ درآورد و‬ ‫ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺎص‪ ،‬ﻓﺎﺗﺢ ﻣﺼﺮ و ﻟﯿﺒﯽ و ﺳﺎﯾﺮ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪھﺎن دﯾﮕﺮ‪ .‬ﺳﺮﯾﻪھﺎ و ﻏﺰوهھﺎﯾﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﺣﯿﺎت ﺧﻮد ﺑﺮ آن اﺷﺮاف داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﮥ ﺗﻤﺮﯾﻦ ﻋﻤﻠﯽ و ﻣﺘﺤﺮﮐﯽ‬ ‫ً‬ ‫ﺑﺮای ﻓﺮﻣﺎﻧﺪھﺎﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻌﺪا ﺷﺮق و ﻏﺮب ﺟﮫﺎن را ﻓﺘﺢ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫زﻧﺪﮔﯽ اﺻﺤﺎب ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬در ﻃﯽ ﺑﯿﺴﺖ و ﭼﮫﺎر ﺳﺎﻋﺖ ﺷﺒﺎﻧﻪروز ﻋﺒﺎرت ﺑﻮد از ﺗﻤﺮﯾﻦ‬ ‫ﻣﺴﺘﻤﺮ و ﺑﺮﻧﺎﻣﮥ ﻣﻨﻈﻢ روزاﻧﻪ آﻧﺎن از اﯾﻦ ﻗﺮار ﺑﻮد‪ :‬ﺻﺒﺢ را ﺑﺎ ادای ﻧﻤﺎز ﻓﺠﺮ ﺑﺎ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه‬ ‫ﮐﻞ آﻏﺎز ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ آﻧﮫﺎ ﺗﻌﻠﯿﻢ داد ﮐﻪ ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ‪ ،‬ﮐﻠﯿﺪ‬ ‫‪ -١‬دراﺳﺎت ﻓﯽ ﻋﮫﺪ اﻟﻨﺒﻮة‪ ،‬د‪ .‬ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺸﺠﺎع‪ ،‬ص ‪.۱۳۱‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٧٨١‬‬

‫زﯾﺒﺎی روزی ﺳﺮﺷﺎر از ﺳﺮﺣﺎﻟﯽ و ﻧﺸﺎط اﺳﺖ و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬وﻗﺘﯽ ﺷﻤﺎ ﻣﯽﺧﻮاﺑﯿﺪ‪ ،‬ﺷﯿﻄﺎن‬ ‫ﺳﻪ ِﮔﺮه ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﻣﯽزﻧﺪ و ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﺨﻮاب ﮐﻪ ﺗﻮ ﺷﺐ ﻃﻮﻻﻧﯽای در ﭘﯿﺶ داری و ﭼﻮن‬ ‫ﺑﯿﺪار ﺷﻮﯾﺪ و ﻧﺎم ﺧﺪا را ﺑﺮ زﺑﺎن آورﯾﺪ‪ ،‬ﯾﮏ ﮔﺮه ﺑﺎز ﻣﯽﺷﻮد؛ اﮔﺮ وﺿﻮء ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ ﯾﮑﯽ دﯾﮕﺮ‬ ‫از ﮔﺮھﮫﺎ ﺑﺎز ﻣﯽﺷﻮد و اﮔﺮ ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ‪ ،‬ﺳﻮﻣﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﺎز ﻣﯽﺷﻮد و آن روز را ﺳﺮﺣﺎل و ﺑﺎ‬ ‫ﻧﺸﺎط ﺷﺐ ﺧﻮاھﯿﺪ ﮐﺮد و اﮔﺮ ﻧﻪ ﺑﺎ ﺗﻨﺒﻠﯽ و ﺧﺒﺚ ﻧﻔﺲ ﺑﻪ ﺷﺐ ﺧﻮاھﯿﺪ رﺳﺎﻧﺪ ‪.١‬‬ ‫آﻧﺎن ﺑﻌﺪ از اﻧﺠﺎم ﻓﺮﯾﻀﮥ اﻟﮫﯽ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل اﻧﺠﺎم اﻣﻮر روزﻣﺮۀ ﺧﻮﯾﺶ ﻣﯽرﻓﺘﻨﺪ و‬ ‫ﻧﻤﺎزھﺎی ﺑﻌﺪی را ﻧﯿﺰ ﺑﺪون ﺗﺄﺧﯿﺮ ﺑﻪ ﺟﺎی ﻣﯽآوردﻧﺪ و ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎء اﺳﺘﺮاﺣﺖ‬ ‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺨﺶ ﻋﻤﺪۀ ﺷﺐ ﺳﭙﺮی ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬آن ﮔﺎه در ﯾﮏ ﺳﻮم آﺧﺮ ﺷﺐ‬ ‫ﺑﯿﺸﺘﺮﺷﺎن ﺑﺮای ادای ﻧﻤﺎز ﺷﺐ ﺑﯿﺪار ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻋﻤﻞ‪ ،‬دﻟﮫﺎیﺷﺎن را از روﺣﺎﻧﯿﺖ‬ ‫ﻣﺎﻻﻣﺎل ﻣﯽﮐﺮد و ﻧﺸﺎط ﺑﯿﺸﺘﺮی ﺑﻪ آﻧﮫﺎ ﻣﯽداد‪ .‬اﻧﺠﺎم اﯾﻦ اﻣﻮر‪ ،‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻣﺮی دﯾﮕﺮ‬ ‫ھﻤﺎﻧﻨﺪ آﻣﺎدﮔﯽ ھﻤﯿﺸﮕﯽ و ﺑﯿﺪاری ﮐﺎﻣﻞ و ﻓﻌﺎﻟﯿﺖھﺎ و ﺗﻤﺮﯾﻨﮫﺎ از ﻗﺒﯿﻞ اﺳﺐ ﺳﻮاری و‬ ‫ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ دادن و ﺗﯿﺮاﻧﺪازی ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮده ﺑﻮد‪ :‬ﺗﯿﺮاﻧﺪازی ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ﻧﯿﺮو و‬ ‫آﻣﺎدﮔﯽ ﺑﺮای روﯾﺎروﯾﯽ ﺑﺎ ﮐﺎﻓﺮان اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ رﺳﻮل ﺧﺪا آﻧﮫﺎ را ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺖ و ﺗﮫﯿﮥ اﺑﺰار ﺟﻨﮕﯽ ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻣﯽﻧﻤﻮد؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻋﻘﺒﻪ‬ ‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ ،‬رﺳﻮل ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﯾﮏ ﺗﯿﺮ‪ ،‬ﺳﻪ ﻧﻔﺮ را وارد ﺑﮫﺸﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪:‬‬ ‫ﺳﺎزﻧﺪهای ﮐﻪ آن را ﺑﻪ اﻣﯿﺪ ﺧﯿﺮ‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ؛ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ آن را در ﺗﯿﺮﮐﺶ ﻗﺮار ﻣﯽدھﺪ و‬ ‫ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺗﯿﺮ را در راه ﺧﺪا ﺷﻠﯿﮏ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬از ﺳﺮﮔﺮﻣﯽھﺎ ﺑﻪ ﺟﺰ ﺳﻪ ﭼﯿﺰ درﺳﺖ‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ‪ :‬آﻣﺎده ﮐﺮدن اﺳﺐ ﺑﺎ ﺗﻤﺮﯾﻦ و آﻣﻮزش؛ ﺑﺎزی ﻣﺮد ﺑﺎ ھﻤﺴﺮش و ﺗﯿﺮاﻧﺪازی و ھﺮ ﮐﺲ‬ ‫ﺗﯿﺮاﻧﺪازی را آﻣﻮﺧﺖ ﺳﭙﺲ آن را ﺗﺮک ﮐﺮد‪ ،‬ﻣﺮﺗﮑﺐ ﻧﺎﺳﭙﺎﺳﯽ ﻧﻌﻤﺖ ﺑﺰرﮔﯽ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ« ‪.٢‬‬ ‫ﻋﺼﺮ و دوران اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران رﺳﻮل ﺧﺪا ج ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ دوراﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ در آن ﻋﺼﺮ ﺑﻪ‬ ‫ﺗﻌﺎﻟﯿﻢ ﻗﺮآﻧﯽ و اﻟﮫﯽ ﺗﻤﺴﮏ ﻣﯽﺟﺴﺘﻨﺪ و آن را ﺳﺮﻟﻮﺣﮥ زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮد ﻗﺮار داده ﺑﻮدﻧﺪ و‬ ‫ﺗﻤﺎﻣﯽ دﺳﺘﻮرات ﻗﺮآن را در زﻧﺪﮔﯽ اﺟﺮا ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻨﮑﻪ ﺗﻌﺪادﺷﺎن اﻧﺪک و‬ ‫ﻓﺎﻗﺪ اﻣﮑﺎﻧﺎت ﺑﻮدﻧﺪ‪ّ ،‬اﻣﺎ در روﯾﺎروﯾﯽ ﺑﺎ ﻣﻠﺖھﺎی ﺑﺰرگ روی زﻣﯿﻦ در ﺷﺮق و ﻏﺮب‪،‬‬ ‫ﭼﯿﺮه ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎ دوری ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از ﺗﻌﺎﻟﯿﻢ آن و ﺗﺒﻌﯿﺖ ﻧﻨﻤﻮدن از ﻗﺮآن‪ ،‬ذﻟﺖ و‬ ‫ﺧﻮاری آﻧﺎن را ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺖ و ﻣﻠﺖھﺎ از ھﺮ ﺳﻮ ﺑﺮ آﻧﮫﺎ ﯾﻮرش ﺑﺮدﻧﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﻒ‬ ‫‪ -١‬رواه ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬آﻟﺒﺎﻧﯽ‪ ،‬ص ‪.۱۰۶‬‬ ‫‪ -٢‬اﺧﺮﺟﻪ اﺣﻤﺪ و اﻟﺤﺎﮐﻢ و ﻗﺎل ﺻﺤﯿﺢ‪ .‬و واﻓﻘﻪ اﻟﺬھﺒﯽ اﻟﻔﺘﺢ اﻟﺮﺑﺎﻧﯽ‪ ،‬ج ‪ ،۱۳‬ص ‪ ۱۲۹‬و اﻟﻤﺴﺘﺪرک‪،‬‬ ‫ج ‪ ،۲‬ص ‪.۱۰۴‬‬

‫‪٧٨٢‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﺑﺮآﻣﺪه روی ﺳﯿﻞ ﮔﺸﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫اھﺪاف و اﻣﻮر ﻣﮫﻤﯽ ﮐﻪ دﺳﺘﻪھﺎی ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﺮای ﺗﺤﻘﻖ آن ﺗﻼش ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﺳﺎس‬ ‫ﺷﺮاﯾﻂ و اوﺿﺎع ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻓﺮق ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺳﺮﯾﻪھﺎ‪ ،‬ھﺪﻓﺸﺎن ﻓﻘﻂ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ و‬ ‫اﮐﺘﺸﺎف و ﺗﻮانﺳﻨﺠﯽ دﺷﻤﻦ ﺑﻮد؛ ﺳﭙﺲ اﯾﻦ ﺳﺮﯾﻪھﺎ ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ ھﺠﻮﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ رﻋﺐ‬ ‫و آﺷﻔﺘﮕﯽ در ﻗﺎﻓﻠﻪھﺎی ﻗﺮﯾﺶ اﯾﺠﺎد ﻣﯽﮐﺮد و اﯾﻦ ﻗﺒﻞ از ﻏﺰوه ﺳﺮﻧﻮﺷﺖﺳﺎز ﺑﺪر ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﺎ ﺗﺜﺒﯿﺖ ﻗﺪرت ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻌﺪ از ﺟﻨﮓ ﺑﺪر‪ ،‬ھﺪف ﺑﺮﺧﯽ از ﺳﺮﯾﻪھﺎ‪ ،‬ﭘﺎﮐﺴﺎزی اﻓﺮادی از‬ ‫دﺷﻤﻨﺎن دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﯽﮐﻮﺷﯿﺪﻧﺪ ﺑﻪ آن ﺿﺮﺑﻪ وارد ﮐﻨﻨﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﮐﻌﺐ ﺑﻦ‬ ‫اﺷﺮف و ﻋﺼﻤﺎ ﺑﻨﺖ ﻣﺮوان واﺑﯽ ﻋﻔﮏ‪ .‬ﮐﺸﺘﻦ ﮐﻌﺐ‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﺗﺄدﯾﺐ ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﮔﺮدﯾﺪ و‬ ‫ﮐﺸﺘﻦ ﻋﺼﻤﺎء و اﺑﯽ ﻋﻔﮏ‪ ،‬ﻣﺸﺮﮐﺎن و ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن ﻣﺪﯾﻨﻪ را ﺳﺮﮐﻮب ﺳﺎﺧﺖ و ﺟﻨﮓ اﺣﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﻪ ﺷﮑﺴﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﻧﺠﺎﻣﯿﺪ‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ ﮔﺮدﯾﺪ ﺗﺎ ﻋﺮبھﺎی ﺑﺎدﯾﻪﻧﺸﯿﻦ ﺑﻪ داراﯾﯿﮫﺎی‬ ‫ﻣﺪﯾﻨﻪ ﭼﺸﻢ ﻃﻤﻊ دوﺧﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﺮﺧﯽ از ﮔﺮوھﮫﺎی آﻣﻮزﺷﯽ ﺧﯿﺎﻧﺖ ﮐﺮدﻧﺪ و‬ ‫ﺣﺎدﺛﮥ رﺟﯿﻊ و ﺑﺌﺮﻣﻌﻮﻧﻪ را ﺑﻪ وﺟﻮد آوردﻧﺪ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا‪ ،‬اﺳﺘﺮاﺗﮋی ﻧﻈﺎﻣﯽ را ﺗﻐﯿﯿﺮ داد و‬ ‫ً‬ ‫ﺳﺮﯾﻪھﺎ را ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻗﺮﯾﺶ ﻣﯽﻓﺮﺳﺘﺎد‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻮی ﺑﺎدﯾﻪﻧﺸﯿﻨﺎن اﻋﺰام ﻧﻤﻮد ﺗﺎ آﻧﮫﺎ‬ ‫را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻗﺎﻃﻊ و ﺳﺮﯾﻊ و ﻏﺎﻓﻠﮕﯿﺮاﻧﻪ ﺗﺄدﯾﺐ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬ﻣﮫﻢﺗﺮﯾﻦ ﺗﺎﮐﺘﯿﮏ و روش اﯾﻦ‬ ‫ﺳﺮﯾﻪھﺎ‪ ،‬ﺣﻤﻠﮥ ﻏﺎﻓﻠﮕﯿﺮاﻧﮥ اﻋﺮاب ﺑﺎدﯾﻪﻧﺸﯿﻦ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮرت دﺳﺘﻪھﺎی ﻧﻈﺎﻣﯽ ﮐﻮﭼﮏ و ﺑﺰرگ رﺳﻮل ﺧﺪا‪ ،‬ﻧﻘﺶ ﺧﻮد را اﯾﻔﺎ ﻣﯽﮐﺮد و‬ ‫وﻇﯿﻔﮥ ﻣﺨﺼﻮص ﺧﻮد را ﺑﺮای ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻪ اھﺪاف دﻋﻮت اﻧﺠﺎم ﻣﯽداد‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻌﺪ از ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ‪،‬‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻗﺪرﺗﯽ ﻧﻈﺎﻣﯽ و ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺗﺜﺒﯿﺖ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻧﯿﺰ‬ ‫ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺖ ھﺮ ﭼﯿﺰی ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ از ﻧﺸﺎﻧﻪھﺎی ﺷﺮک و ﺑﺖﭘﺮﺳﺘﯽ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد‪،‬‬ ‫از ﺑﯿﻦ ﺑﺒﺮد ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺳﺮﯾﻪھﺎ و ﻟﺸﮑﺮھﺎﯾﯽ از ﻣﮑﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﺗﺎ ﺑﻘﯿﻪ ﻧﺸﺎﻧﻪھﺎ و رﻣﺰھﺎی‬ ‫ﺷﺮک آﻟﻮد ﺑﺖﭘﺮﺳﺘﯽ را از ﺑﯿﻦ ﺑﺒﺮﻧﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺳﺮﯾﻪھﺎﯾﯽ ﺑﺮای از ﺑﯿﻦ ﺑﺮدن ﺑﺘﮫﺎی ﺑﺰرگ‬ ‫ﻋﺮب ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻋﺰی‪ ،‬ﻣﻨﺎه‪ ،‬ﻻت‪ ،‬ﺳﻮاع و ذاﻟﺨﻠﺼﻪ و دﯾﮕﺮ ﺑﺘﮫﺎ و ﻃﺎﻏﻮتھﺎ ﺗﺮﺗﯿﺐ داده ﺷﺪ ‪.١‬‬ ‫از آن ﭘﺲ‪ ،‬دﻋﻮت اﺳﻼم ﺑﻪ ﻧﻮاﺣﯽ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺟﺰﯾﺮه ﻋﺮﺑﯽ رﺳﯿﺪ و ﻣﺮدم ﮔﺮوه ﮔﺮوه‬ ‫وارد دﯾﻦ ﺧﺪا ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﻌﺪ از وﻓﺎت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻟﺸﮑﺮ ﺧﻠﻔﺎی راﺷﺪﯾﻦ ﺑﺮای ﻧﺸﺮ دﯾﻦ‬ ‫ﺧﺪا و از ﺑﯿﻦ ﺑﺮدن ﻣﻮاﻧﻌﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ راه دﻋﻮت ﻗﺮار داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬رھﺴﭙﺎر اﻗﺼﯽ ﻧﻘﺎط ﺟﮫﺎن‬ ‫ﮔﺮدﯾﺪﻧﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪھﺎی ﻣﺜﺒﺖ و ﻓﻮری ﻓﺘﻮﺣﺎت اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺗﺤﻠﯿﻞﮔﺮان ادﯾﺎن‬ ‫‪ -١‬اﻟﺴﺮاﯾﺎ واﻟﺒﻌﻮث اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬ص ‪.۶۵ – ۶۱‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٧٨٣‬‬

‫ﻣﺨﺘﻠﻒ را ﺣﯿﺮت زده ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ھﺮﮔﺎه ﺗﺤﻠﯿﻞﮔﺮان ﻣﻨﺼﻒ‪ ،‬درﺻﺪد ﺑﺮرﺳﯽ ﺗﻌﺎﻟﯿﻢ‬ ‫و ﺗﻮﺻﯿﻪھﺎی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪھﺎن و ﺳﺮﺑﺎزان ﺳﺮﯾﻪھﺎ و ﻟﺸﮑﺮھﺎ‪ ،‬ﮐﻪ ھﺴﺘﮥ اﺻﻠﯽ‬ ‫ﺣﺮﮐﺖ ﻓﺘﺢ اﺳﻼﻣﯽ ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮآﯾﻨﺪ‪ ،‬ﺣﯿﺮت آﻧﮫﺎ دور ﻣﯽﺷﻮد؛ ﺗﻮﺻﯿﻪھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ھﻤﻮاره‬ ‫ﺗﻮﺳﻂ ﺧﻠﻔﺎ و ﻓﺮﻣﺎﻧﺪھﺎن ﻓﺘﻮﺣﺎت‪ ،‬ﺗﮑﺮار ﻣﯽﺷﺪ و در اﻋﻤﺎﻟﺸﺎن آﺷﮑﺎر ﻣﯽﮔﺮدﯾﺪ ‪.١‬‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ از اﻧﺲ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﺑﺎ ارﺳﺎل ھﺮ ﻟﺸﮑﺮی ﺑﻪ آﻧﮫﺎ ﻣﯽﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﻪ‬ ‫ﻧﺎم ﺧﺪا ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻨﯿﺪ و ﻣﻮاﻇﺐ ﺑﺎﺷﯿﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺮﻣﺮد ﮐﮫﻨﺴﺎﻟﯽ را ﻧﮑﺸﯿﺪ و ﮐﻮدک و زﻧﯽ را‬ ‫ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﻧﺮﺳﺎﻧﯿﺪ و ﺧﯿﺎﻧﺖ ﻧﮑﻨﯿﺪ و ﻏﻨﯿﻤﺘﮫﺎﯾﺘﺎن را ﺟﻤﻊ ﮐﻨﯿﺪ و ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ و ﻧﯿﮑﻮﯾﯽ رﻓﺘﺎر‬ ‫ﻧﻤﺎﺋﯿﺪ؛ ﺑﯽﮔﻤﺎن ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﯿﮑﻮﮐﺎران را دوﺳﺖ ﻣﯽدارد« ‪.٢‬‬ ‫از ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﺎن ﺑﻦ ﻋﺎﺋﺬ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ وﻗﺘﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻟﺸﮑﺮی ﻣﯽﻓﺮﺳﺘﺎد‪ ،‬ﺑﻪ‬ ‫آﻧﺎن ﻣﯽﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺎ ﻣﺮدم اﻧﺲ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ و رﻓﺘﺎرﺗﺎن را ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﺪھﯿﺪ و آﻧﮫﺎ را ﺑﻪ اﺳﻼم ﻓﺮا‬ ‫ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ؛ ﭼﺮاﮐﻪ اﮔﺮ آﻧﺎن اﺳﻼم را ﺑﭙﺬﯾﺮﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺴﻨﺪﯾﺪهﺗﺮ اﺳﺖ از اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺮدان آﻧﮫﺎ را‬ ‫ﺑﮑﺸﯿﺪ و زﻧﺎﻧﺸﺎن را اﺳﯿﺮ ﮐﻨﯿﺪ« ‪.٣‬‬

‫‪ -١‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۶۶ – ۶۵‬‬ ‫‪ -٢‬ﻋﻮن اﻟﻤﻌﺒﻮد‪ ،‬ﺷﺮح ﺳﻨﻦ اﺑﯽ داود‪ ،‬ج ‪ ،۷‬ص ‪.۲۷۴‬‬ ‫‪ -٣‬ﺳﺒﻞ اﻟﺮﺷﺎد‪ ،‬ﺻﺎﻟﺤﯽ‪ ،‬ج ‪ ،۶‬ص ‪.۱۷‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‬ ‫اﺳﺘﻤﺮار ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ و ﻋﻠﻤﯽ‬ ‫ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ آﯾﻪھﺎی ﻧﺎزل ﺷﺪه در دوران ﻣﺪﻧﯽ آﯾﻪھﺎی آﻏﺎزﯾﻦ ﺳﻮرۀ ﺑﻘﺮه ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﺻﻔﺎت اھﻞ اﯾﻤﺎن و ﺧﺼﻠﺖھﺎی ﮐﻔﺎر و ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن را ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻣﯽدھﺪ؛ ﺳﭙﺲ از اھﻞ ﮐﺘﺎب‪،‬‬ ‫ﯾﮫﻮد و ﻧﺼﺎرا‪ ،‬ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ و ﭘﺮده از ﭼﮫﺮۀ ﺣﻘﯿﻘﯽ ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ؛‬ ‫ﭼﺮاﮐﻪ آﻧﺎن از اوﻟﯿﻦ روزھﺎی ﮔﺴﺘﺮش دﻋﻮت اﺳﻼﻣﯽ در ﻣﺪﯾﻨﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ آن اﯾﺴﺘﺎدﻧﺪ‪ ،‬در‬ ‫ﺳﻮرۀ ﺑﻘﺮه ﺑﺨﺶ ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﻪ ﺷﺮح ﺻﻔﺖ ﯾﮫﻮدﯾﺎن و ﺳﺮﺷﺖ آﻧﺎن اﺧﺘﺼﺎص ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ ‪.١‬‬ ‫اﯾﻦ ﺳﻮره ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ از ﻣﺮدم ﻣﯽﺧﻮاھﺪ ﮐﻪ دﯾﻦ اﺳﻼم را ﺑﭙﺬﯾﺮﻧﺪ‪ ،‬آﻧﺎن را ﻧﯿﺰ ﺑﻪ‬ ‫ﭘﺮﺳﺘﺶ ﺧﺪای ﯾﮕﺎﻧﻪ ﻓﺮا ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ‪:‬‬ ‫ُ َّ‬ ‫ۡ ْ‬ ‫َ‬ ‫ُ َ َّ ُ‬ ‫َ ََ ُ‬ ‫� َ� ُّ� َها ٱ�َّ ُ‬ ‫� ۡم َوٱ َّ� َ‬ ‫﴿ َ ٰٓ‬ ‫ِين مِن � ۡبل ِ� ۡم ل َعل� ۡم‬ ‫اس ٱ� ُب ُدوا َر َّ�� ُم ٱ�ِي خلق‬ ‫َّ‬ ‫َ َ َ َ ُ ُ ۡ َ َ َ ٗ َ َّ َ ٓ َ َ ٓ ٗ َ َ َ َ َ َّ ٓ ٓ‬ ‫َ ُ َ‬ ‫لس َماءِ َما ٗء‬ ‫� َّتقون‪ ٢١‬ٱ�ِي جعل ل�م ٱ��ض ف ِ�ٰشا وٱلسماء بِناء وأنزل مِن ٱ‬ ‫ۡ ٗ َّ ُ ۡ َ َ َ ۡ َ ُ ْ َّ َ َ ٗ َ َ ُ ۡ َ ۡ َ ُ َ‬ ‫ََ ۡ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ٰ‬ ‫ت رِزقا ل�مۖ ف� �علوا ِ�ِ أندادا وأنتم �علمون‪﴾٢٢‬‬ ‫فأخرج بِهِۦ مِن ٱ�م� ِ‬ ‫]اﻟﺒﻘﺮۀ‪.[۲۲-۲۱ :‬‬

‫»ای ﻣﺮدم ﺧﺪای ﺧﻮد را ﺑﭙﺮﺳﺘﯿﺪ‪ ،‬آﻧﮑﻪ ﺷﻤﺎ را و ﮐﺴﺎﻧﯽ را آﻓﺮﯾﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ از‬ ‫ﺷﻤﺎ ﺑﻮدهاﻧﺪ ﺗﺎ ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎر ﺷﻮﯾﺪ‪ .‬ﺧﺪای ﺷﻤﺎ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ زﻣﯿﻦ را ﺑﺮاﯾﺘﺎن ﺑﮕﺴﺘﺮد و‬ ‫آﺳﻤﺎن را ﮐﺎﺧﯽ ﺑﯿﺎﻓﺮﯾﺪ و از آﺳﻤﺎن آب ﻓﺮو ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﺑﺎ آن‪ ،‬اﻧﻮاع ﺛﻤﺮات را ﺑﻪ وﺟﻮد‬ ‫آورد ﺗﺎ روزی ﺷﻤﺎ ﮔﺮدﻧﺪ؛ ﭘﺲ ﺷﺮﯾﮏ و ھﻤﺎﻧﻨﺪھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﺧﺪا ﺑﻪ وﺟﻮد ﻧﯿﺎورﯾﺪ؛ در‬

‫ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﯽداﻧﯿﺪ«‪.‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ آﯾﻪھﺎی ﻣﺪﻧﯽ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را از ﻣﺘﺼﻒ ﺷﺪن ﺑﻪ ﺻﻔﺎت ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن ﺑﺮﺣﺬر‬ ‫ﻣﯽداﺷﺖ و ﺧﻄﺮ ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن را ﺑﺮای ﺟﺎﻣﻌﮥ ﻧﻮﭘﺎ و دوﻟﺖ ﺟﺪﯾﺪ ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻣﯽداد؛ ﭼﺮاﮐﻪ‬ ‫ﺣﺮﮐﺖ ﻧﻔﺎق ﺑﺮ ﺿﺪ ﺟﺎﻣﻌﻪ و دوﻟﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎن در ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪ و در ﻣﮑﻪ ﺳﺎﺑﻘﻪ‬ ‫‪ -١‬اﻟﻈﻼل‪ ،‬ج ‪ ،۱۰‬ص ‪ ۲۷‬و ﺑﻌﺪ از آن‪.‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٧٨٥‬‬

‫ﻧﺪاﺷﺖ؛ زﯾﺮا در آﻧﺠﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن دارای ﭼﻨﺎن ﻗﺪرت و ﻧﻔﻮذی ﻧﺒﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﻮد ﮔﺮوھﯽ از‬ ‫ﻣﺮدم از آﻧﮫﺎ ﺑﺘﺮﺳﻨﺪ ﯾﺎ ﺑﻪ آﻧﮫﺎ اﻣﯿﺪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و در ﻇﺎھﺮ ﺧﻮد را ﺑﻪ آﻧﮫﺎ ﻧﺰدﯾﮏ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و‬ ‫در ﭘﻨﮫﺎﻧﯽ ﻋﻠﯿﻪ آﻧﺎن ﺗﻮﻃﺌﻪ و دﺳﯿﺴﻪ ﮐﻨﻨﺪ آن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﮐﻤﺘﺮ ﺳﻮرهای از ﺳﻮرهھﺎی ﻣﺪﻧﯽ ﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ در آن از ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن ذﮐﺮ‬ ‫ﻧﺸﺪه ﺑﺎﺷﺪ و اﯾﻦ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ آن اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺣﺮﮐﺖ در دوران ﻣﺪﻧﯽ ﺑﻪ ﻃﻮر ﮔﺴﺘﺮده وﺟﻮد‬ ‫داﺷﺘﻪ اﺳﺖ؛ ﮔﺮﭼﻪ ﺑﻌﺪاز ﮔﺬﺷﺖ ﻧﯿﻤﯽ از دوران ﻣﺪﻧﯽ رو ﺑﻪ ﺿﻌﻒ ﮔﺮاﯾﯿﺪ ‪.١‬‬ ‫آﯾﻪھﺎی ﻣﺪﻧﯽ ھﻤﭽﻨﺎن ﺑﻪ ﺳﺨﻦ از ﻋﻈﻤﺖ ﺧﺪا و ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺟﮫﺎن ھﺴﺘﯽ و ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺑﻪ‬ ‫ﺑﮫﺸﺖ و ﺗﺮﺳﺎﻧﺪن از ﺟﮫﻨﻢ اداﻣﻪ ﻣﯽداد و اﺣﮑﺎم را ﺑﺮای ﺗﺮﺑﯿﺖ اﻣﺖ و ﺗﺤﮑﯿﻢ ﭘﺎﯾﻪھﺎی‬ ‫دوﻟﺘﯽ ﮐﻪ ﻧﺸﺮ دﻋﻮت ﺧﺪا را ﺑﯿﻦ ﺗﻤﺎم ﺟﻮاﻣﻊ ﺑﺸﺮی ﺑﺮﻋﮫﺪه ﺧﻮاھﺪ ﮔﺮﻓﺖ و در راه ﺧﺪا‬ ‫ﺟﮫﺎد ﺧﻮاھﺪ ﮐﺮد‪ ،‬ﻣﻘﺮر ﻧﻤﻮد‪.‬‬ ‫ﻣﺴﯿﺮ ﻋﻠﻤﯽ اﻣﺖ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺗﺤﻮل ﻣﺮاﺣﻞ دﻋﻮت و ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪن ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﺗﺄﺳﯿﺲ دوﻟﺖ‬ ‫ﻣﺘﺤﻮل ﻣﯽﺷﺪ و ﻗﺮآن ﻧﯿﺰ اھﻤﯿﺖ ﻋﻠﻢ و ﻋﺎﻟﻤﺎن را ﺑﯿﺎن ﻧﻤﻮده اﺳﺖ و رﺳﻮل ﺧﺪا ﻧﯿﺰ‬ ‫در اﺣﺎدﯾﺜﯽ از ﻣﻘﺎم ﺷﺎﻣﺦ ﻋﻠﻢ و ﻋﻠﻤﺎ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ و ﮐﺘﺎﺑﮫﺎی ﺣﺪﯾﺚ ﺑﺎﺑﮫﺎی‬ ‫وﯾﮋهای در ﻣﻮرد ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻋﻠﻢ ﮔﺸﻮدهاﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﺖ ﯾﻘﯿﻦ ﮐﺮده ﺑﻮد ﮐﻪ ﻋﻠﻢ و داﻧﺶ از ﻣﮫﻢﺗﺮﯾﻦ ﻟﻮازم رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﻗﺪرت اﺳﺖ؛ ﭼﺮاﮐﻪ‬ ‫اﻣﮑﺎن ﻧﺪارد ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ اﻣﺖ ﺟﺎھﻠﯽ ﮐﻪ از ﮐﺎروان ﻋﻠﻢ ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻗﺪرت ﺑﺪھﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻼوت‬ ‫و ﺗﺪﺑﺮ در ﻗﺮآن ﺑﻪ وﺿﻮح اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ روﺷﻦ ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻗﺮآن ﺳﺮﺷﺎر از آﯾﺎﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﺟﺎﯾﮕﺎه ﻋﻠﻢ را ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺑﻪ ﻃﻠﺐ ﻋﻠﻢ و ﺗﺤﺼﯿﻞ آن ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﻗﺮآن‪ ،‬ﻋﻠﻢ را‬ ‫ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮐﻔﺮ ﻗﺮار ﻣﯽدھﺪ ‪٢‬؛ ﭼﺮاﮐﻪ ﮐﻔﺮ ﺟﮫﺎﻟﺖ و ﮔﻤﺮاھﯽ اﺳﺖ و ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ُۡ‬ ‫َ َّ ۡ ُ َ َ ٰ ٌ َ َ ٓ َ َّ ۡ َ ٗ َ ٓ َ ۡ َ‬ ‫ََ ََۡ ُ ْ َََۡ‬ ‫�ة َر ّ�ِهِۗۦ قل‬ ‫جدا َوقا� ِ ٗما �ذ ُر ٱ�خِرة و�رجوا ر‬ ‫﴿أمن هو �ن ِت ءاناء ٱ� ِل سا ِ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َۡ‬ ‫ََُۡ َ‬ ‫َّ َ َ ۡ َ ُ َ‬ ‫ونۗ إ َّ� َما َ� َت َذ َّك ُر أ ْولُوا ْ ٱ� ۡل َ‬ ‫ون َوٱ َّ� َ‬ ‫ٰ‬ ‫ب‪﴾ ٩‬‬ ‫�‬ ‫م‬ ‫ل‬ ‫ع‬ ‫�‬ ‫�‬ ‫ِين‬ ‫هل � َ ۡس َتوِي ٱ�ِين �علم‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫]اﻟﺰﻣﺮ‪.[۹ :‬‬

‫»ﺑﮕﻮ آﯾﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﯽداﻧﻨﺪ ﺑﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﯽداﻧﻨﺪ ﺑﺮاﺑﺮ و ﯾﮑﺴﺎﻧﻨﺪ ﺗﻨﮫﺎ ﺧﺮدﻣﻨﺪان‬

‫ﭘﻨﺪ و اﻧﺪرز ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ«‪.‬‬ ‫‪ -١‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬دروزه‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪ ۷۶ – ۷۳‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از دراﺳﺎت ﻓﯽ ﻋﮫﺪ اﻟﻨﺒﻮة‪ ،‬د‪ .‬ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﺎن‬ ‫ﺷﺠﺎع‪ ،‬ص ‪.۱۷۲‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺘﻤﮑﯿﻦ‪ ،‬ﻟﻼﻣﺔ اﻻﺳﻼﻣﯿﺔ ص ‪.۶۲‬‬

‫‪٧٨٦‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫و ﺗﻨﮫﺎ ﭼﯿﺰی ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش دﺳﺘﻮر داد ﮐﻪ از آن زﯾﺎد ﺑﺨﻮاھﺪ‪ ،‬ﻋﻠﻢ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ ُ َّ ّ ۡ‬ ‫ۡٗ‬ ‫ب زِد ِ� عِلما﴾ ]ﻃﻪ‪.[۱۱۴ :‬‬ ‫﴿وقل ر ِ‬ ‫»ﺑﮕﻮ ﭘﺮوردﮔﺎرا‪ ،‬ﺑﺮ داﻧﺸﻢ ﺑﯿﻔﺰا«‪.‬‬ ‫و اوﻟﯿﻦ وﯾﮋﮔﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ آدم را ﺑﻪ ﺳﺒﺐ آن از ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻮﺟﻮدات ﺧﻮد ﻣﻤﺘﺎز ﮔﺮداﻧﯿﺪ‪،‬‬ ‫ﻋﻠﻢ ﺑﻮد؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َۡ َٓ‬ ‫َ‬ ‫ٓ‬ ‫َ ٰٓ َ‬ ‫َ َ َّ َ َ َ َ ۡ َ ۡ َ َ ُ َ ُ َّ َ َ َ ُ ۡ َ‬ ‫كةِ َ� َقال أ ُ‬ ‫و� بِأسماءِ‬ ‫��‬ ‫ٔ‬ ‫�‬ ‫م‬ ‫ل‬ ‫�‬ ‫ٱ‬ ‫�‬ ‫﴿وعلم ءادم ٱ�سماء �ها �م عرضهم‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ ٰٓ ُ َ ٓ‬ ‫ُ ُۡ َ‬ ‫َ‬ ‫�ؤ�ءِ إِن كنتم � ٰ ِد�ِ�‪] ﴾٣١‬اﻟﺒﻘﺮة‪.[۳۱ :‬‬ ‫»ﺳﭙﺲ ﺑﻪ آدم ﻧﺎﻣﮫﺎی ھﻤﻪ را آﻣﻮﺧﺖ؛ ﺳﭙﺲ آﻧﮫﺎ را ﺑﻪ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﻋﺮﺿﻪ داﺷﺖ و‬

‫ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬اﮔﺮ راﺳﺖ ﻣﯽﮔﻮﯾﯿﺪ‪ ،‬اﺳﺎﻣﯽ اﯾﻨﮫﺎ را ﺑﺮﺷﻤﺎرﯾﺪ«‪.‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﮥ ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ ﺧﻮد ﺑﺮای ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ اﺻﺤﺎب و ﯾﺎراﻧﺶ و اﯾﻨﮑﻪ‬ ‫ﺧﺪا را ﺑﻪ آﻧﮫﺎ ﯾﺎدآوری ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬اداﻣﻪ ﻣﯽداد و آﻧﺎن را ﺑﺮ اﻧﺠﺎم ﮐﺎرھﺎی ﺧﻮب اﺧﻼﻗﯽ‬ ‫ﺗﺤﺮﯾﮏ ﻣﯽﮐﺮد و اﻣﻮر ﻣﮫﻢ و دﻗﯿﻖ ﺷﺮﯾﻌﺖ و اﺣﮑﺎم آن را ﺑﺮای ﯾﺎراﻧﺶ ﭼﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت‬ ‫ﻓﺮدی و ﭼﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮔﺮوھﯽ ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻣﯽداد‪ .‬آن ﺣﻀﺮت ﺛﺮوت ھﻨﮕﻔﺘﯽ از ﺷﯿﻮهھﺎی‬ ‫ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ ﺧﻮد در ﺗﺮﺑﯿﺖ و ﺗﻌﻠﯿﻢ ﺑﻪ ﺟﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺟﻤﻠﻪ اﯾﻦ ﺷﯿﻮهھﺎ و ﻣﺒﺎدی‬ ‫ﺑﺰرگ و ﻣﻔﯿﺪ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ اﻣﻮر ذﯾﻞ اﺷﺎره ﮐﺮد ‪.١‬‬ ‫‪ -۱‬ﺗﮑﺮار ﺳﺨﻦ‬

‫ً‬ ‫ﺗﮑﺮار ﺳﺨﻦ ﺑﻪ ﺣﻔﻆ ﮐﺮدن ﻣﻄﺎﻟﺐ و ﻓﮫﻢ ﺳﺨﻦ ﮐﻤﮏ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻣﻌﻤﻮﻻ‬ ‫رﺳﻮل ﺧﺪا ﺳﻌﯽ ﻣﯽﮐﺮد ﺳﺨﻨﺎن ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﮑﺮاری ﺑﯿﺎن ﻧﻤﺎﯾﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ اﻧﺲ ﺑﻦ‬ ‫ﻣﺎﻟﮏ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬رﺳﻮل ﺧﺪا‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﺳﺨﻨﯽ را ﺑﻪ زﺑﺎن ﻣﯽآورد‪ ،‬ﺳﻪ ﺑﺎر آن را ﺗﮑﺮار‬ ‫ﻣﯽﮐﺮد ﺗﺎ ﺳﺨﻨﺶ ﻓﮫﻤﯿﺪه ﺷﻮد« ‪.٢‬‬ ‫‪ -۲‬آﻫﺴﺘﻪ و ﺷﻤﺮده ﺷﻤﺮده ﺣﺮف زدن‬

‫آن ﺣﻀﺮت در ﺧﻄﺒﻪ و ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ‪ ،‬ﺷﺘﺎب ﻧﻤﯽورزﯾﺪ و آرام و آرام و ﺷﻤﺮده ﺷﻤﺮده‬ ‫ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻔﺖ ﺗﺎ ﺣﻔﻆ ﮐﺮدن آﻧﭽﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ ،‬آﺳﺎن ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻪ ھﻨﮕﺎم ﻧﻘﻞ ﺳﺨﻦ‪ ،‬ﺗﺤﺮﯾﻒ‬ ‫‪ -١‬ﻣﻨﺎھﺞ و آداب اﻟﺼﺤﺎﺑﺔ ﻓﯽ اﻟﺘﻌﻠﻢ واﻟﺘﻌﻠﯿﻢ‪ ،‬د‪ .‬اﻟﺒﺮ‪ ،‬ص ‪.۶۰ – ۵۹‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺒﺨﺎری‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﻌﻠﻢ‪ ،‬ﺑﺎب ﻣﻦ اﻋﺎد اﻟﺤﺪﯾﺚ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۱۸۸‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٧٨٧‬‬

‫و ﺗﻐﯿﯿﺮی ﺻﻮرت ﻧﮕﯿﺮد ‪ .١‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ از ﻋﺮوة ﺑﻦ زﺑﯿﺮ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ روزی ﻋﺎﯾﺸﻪ ﺑﻪ او‬ ‫ﮔﻔﺖ‪» :‬آﯾﺎ از اﺑﻮھﺮﯾﺮه ﺗﻌﺠﺐ ﻧﻤﯽﻧﻤﺎﯾﯽ؛ ﭼﺮاﮐﻪ او ﻟﺤﻈﺎﺗﯽ ﻗﺒﻞ در ﮐﻨﺎر ﺣﺠﺮهام‪،‬‬ ‫ﺣﺪﯾﺜﯽ را از رﺳﻮل ﺧﺪا ﻧﻘﻞ ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ﻣﻦ ﻣﺸﻐﻮل ﻧﻤﺎز ﺑﻮدم ﮐﻪ او رﻓﺖ و اﮔﺮ ﻧﻪ ﺑﻪ او‬ ‫ﻣﯽﮔﻔﺘﻢ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﯽوﻗﻔﻪ ﺳﺨﻦ ﻧﻤﯽﮔﻔﺖ« ‪.٢‬‬ ‫‪ -۳‬ﻣﯿﺎﻧﻪروی در ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ و اﻧﺘﺨﺎب وﻗﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐ‬

‫آن ﺣﻀﺮت در ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﻣﻘﺪار و ﻧﻮع و وﻗﺖ درس و ﺳﺨﻦ ﺧﻮد‪ ،‬ﻣﯿﺎﻧﻪروی ﻣﯽﮐﺮد ﺗﺎ‬ ‫ﻣﻮﺟﺒﺎت ﺧﺴﺘﮕﯽ ﯾﺎراﻧﺶ ﻓﺮاھﻢ ﻧﮕﺮدد و ﺑﺮای ﺣﻔﻆ ﮐﺮدن ﻣﻄﻠﺐ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه‪ ،‬ﻧﺸﺎط‬ ‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ آﻧﮫﺎ را ﺑﻔﮫﻤﻨﺪ ودرک ﮐﻨﻨﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ اﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫اﮐﺮم ج در ﻣﻮﻋﻈﻪای ﮐﻪ روزھﺎ ﺑﺮای ﻣﺎ ﻣﯽﮔﻔﺖ‪ ،‬رﻋﺎﯾﺖ ﻣﺎ را ﻣﯽﮐﺮد؛ ﭼﻮن دوﺳﺖ‬ ‫ﻧﺪاﺷﺖ ﻣﺎ ﺧﺴﺘﻪ ﺷﻮﯾﻢ ‪.٣‬‬ ‫‪ -۴‬ﻣﺜﺎل زدن‬

‫ﻣﺴﺎﺋﻞ و ﻣﻔﺎھﯿﻢ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن را ﺑﺎ ﻣﺜﺎل ﺑﯿﺎن ﻧﻤﻮدن‪ ،‬اﺛﺮ ﺑﻪ ﺳﺰاﯾﯽ در رﺳﺎﻧﺪن ﻣﻌﻨﯽ‬ ‫ﺳﺨﻦ ﺑﻪ ﻋﻘﻞ و دل دارد؛ ﭼﻮن ﻣﺜﺎل اﻣﺮی ﻣﻌﻨﻮی را ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﯽ ﻣﺤﺴﻮس اراﺋﻪ ﻣﯽدھﺪ و‬ ‫آن را ﺑﻪ واﻗﻌﯿﺖ رﺑﻂ ﻣﯽدھﺪ و ﺑﻪ ذھﻦ ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﮔﺬﺷﺘﻪ از اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺜﺎل ﺑﺎ‬ ‫ﺻﻮرﺗﮫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ آن دارای ﺑﻼﻏﺖ و ﺷﯿﻮاﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ دﻟﮫﺎ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻣﯽﮔﺬارد و ﻋﻘﻞھﺎ را‬ ‫ﺑﻪ وﯾﮋه ﻋﻘﻠﮫﺎی اﻧﺴﺎنھﺎی ﺑﻠﯿﻎ و ﺷﯿﻮا را ﻣﺠﺬوب و ﺷﯿﻔﺘﮥ ﺧﻮد ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻗﺮآن‬ ‫ﻧﯿﺰ ﺑﺮای ﻓﮫﻢ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت و ﻣﻄﺎﻟﺐ دور از ذھﻦ ﺑﯿﺎن داﺷﺘﻪ اﺳﺖ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ ۡ َ‬ ‫َ َ ۡ ُ َ ٓ َّ ۡ َ‬ ‫ك ٱ ۡ�َ ۡم َ�ٰ ُل نَ ۡ� ُ� َها ل َّ‬ ‫ِلن ِ‬ ‫اس� َوما �عقِلها إِ� ٱل�ٰل ُِمون‪] ﴾٤٣‬اﻟﻌﻨﮑﺒﻮت‪.[۴۳ :‬‬ ‫﴿وت ِل‬ ‫ِ‬ ‫»اﯾﻨﮫﺎ ﻣﺜﺎلھﺎﯾﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑﺮای ﻣﺮدم ﻣﯽزﻧﯿﻢ و ﺟﺰ ﻓﺮزاﻧﮕﺎن آن را ﻧﻤﯽﻓﮫﻤﻨﺪ«‪.‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ ۡ َ َ ۡ َ َ ٰ َ ۡ ُ ۡ َ َ َ َ ٰ َ َ َّ َ ۡ َ ُ َ ٰ ٗ ُّ َ َ ّ ٗ ّ ۡ َ ۡ َ َّ‬ ‫�‬ ‫﴿لو أنز�ا �ذا ٱلقرءان � جب ٖل لر��تهۥ �شِ عا متصدِ� مِن خشيةِ ٱ ِۚ‬ ‫َ َ َّ ُ ۡ َ َ َ َّ ُ َ‬ ‫َ ۡ َ ۡ َۡ َُٰ َ ۡ‬ ‫َّ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫��ها ل ِلن ِ‬ ‫اس لعلهم �تفكرون‪] ﴾٢١‬اﻟﺤﺸﺮ‪.[۲۱ :‬‬ ‫وت ِلك ٱ�م�ل ن ِ‬ ‫»اﮔﺮ ﻣﺎ اﯾﻦ ﻗﺮآن را ﺑﺮ ﮐﻮھﯽ ﻓﺮو ﻣﯽﻓﺮﺳﺘﺎدﯾﻢ‪ ،‬ﮐﻮه را از ﺗﺮس ﺧﺪا ﮐﺮﻧﺶ ﮐﻨﺎن و‬

‫‪ -١‬ﻣﻨﺎھﺞ و آداب اﻟﺼﺤﺎﺑﺔ‪ ،‬د‪ .‬ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﺎن اﻟﺒﺮ‪ ،‬ص ‪.۶۲‬‬ ‫‪ -٢‬ﺑﺨﺎری‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﻤﻨﺎﻗﺐ‪ ،‬ﺑﺎب ﺻﻔﺔ اﻟﻨﺒﯽ‪ ،‬ج ‪ ،۶‬ص ‪ ،۵۷‬ﺷﻤﺎره ‪.۳۵۶۸‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﺒﺨﺎری‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﻌﻠﻢ‪ ،‬ﺑﺎب ﻣﺎ ﮐﺎن اﻟﻨﺒﯽ ﯾﺘﺨﻮﻟﮫﻢ ﺑﺎﻟﻤﻮﻋﻈﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪ ،۱۶۲‬ﺷﻤﺎرۀ ‪.۶۸‬‬

‫‪٧٨٨‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﺷﮑﺎﻓﺘﻪ ﻣﯽدﯾﺪی‪ .‬ﻣﺎ اﯾﻦ ﻣﺜﺎﻟﮫﺎ را ﺑﺮای ﻣﺮدﻣﺎن ﺑﯿﺎن ﻣﯽدارﯾﻢ‪ ،‬ﺷﺎﯾﺪ ﮐﻪ اﯾﺸﺎن‬

‫ﺑﯿﻨﺪﯾﺸﻨﺪ«‪.‬‬ ‫آﯾﻪھﺎی دﯾﮕﺮی ﻧﯿﺰ ﺑﺮاﺳﺎس و اﺳﻠﻮب ﻣﺜﺎل وﺟﻮد دارد و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻧﯿﺰ ﺑﺮ ھﻤﯿﻦ‬ ‫ﺷﯿﻮه و اﺳﻠﻮب ﺑﻪ اﯾﺮاد ﺳﺨﻦ ﻣﯽﭘﺮداﺧﺖ و ﻣﺜﺎلھﺎی زﯾﺎدی ﺑﯿﺎن ﻣﯽﻧﻤﻮد؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ اﺑﻦ‬ ‫ﻋﻤﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﻣﻦ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺣﺪود ھﺰار ﻣﺜﺎل ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺳﭙﺮدهام« ‪.١‬‬ ‫ﮐﺘﺎبھﺎی ﻣﺘﻌﺪدی ﻧﯿﺰ درﺑﺎرۀ ﻣﺜﺎلھﺎ در ﺣﺪﯾﺚ ﻧﺒﻮی ﺗﺄﻟﯿﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ از‬ ‫ﻗﺪﯾﻤﯽﺗﺮﯾﻦ آﻧﮫﺎ ﮐﺘﺎب اﻣﺜﺎل اﻟﺤﺪﯾﺚ اﺛﺮ ﻗﺎﺿﯽ اﺑﯽ ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﺎن ﺑﻦ‬ ‫ﺧﻼد راﻣﮫﺮﻣﺰی ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺳﺎل ‪ ۳۶۰‬ھﺠﺮی ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ‪.٢‬‬ ‫‪ -۵‬ﻃﺮح ﺳﺆال و ﭘﺮﺳﺶ‬

‫ﻃﺮح ﺳﺆال از وﺳﯿﻠﻪھﺎی ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ ﻣﮫﻤﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﯿﻦ ﭘﺮﺳﺸﮕﺮ و ﺷﻨﻮﻧﺪه ارﺗﺒﺎﻃﯽ‬ ‫ﻗﻮی ﺑﺮﻗﺮار ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و ﻣﻮﺟﺐ ﺷﮑﻮﻓﺎﯾﯽ ذھﻦ را ﻓﺮاھﻢ ﻣﯽآورد و ﺷﻨﻮﻧﺪه را وادار ﺑﻪ‬ ‫ﭘﺎﺳﺦ دادن ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺣﺎﻟﺘﯽ ﺑﺎ ﻧﺸﺎط و ذھﻨﯽ ﭘﻮﯾﺎ اﯾﺠﺎد ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫اﮐﺮم ج درﻣﻮارد ﻣﺘﻌﺪدی ﺑﺮای ﺗﻌﻠﯿﻢ اﺻﺤﺎب از ﭘﺮﺳﺶ و ﺳﺆال اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﻧﻤﻮد؛‬ ‫ﭼﺮاﮐﻪ اﯾﻦ ﺷﯿﻮه اﺛﺮ ﺑﺰرﮔﯽ در ﺑﮫﺘﺮ ﻓﮫﻤﯿﺪن و ﺣﻔﻆ ﮐﺮدن ﻣﻄﺎﻟﺐ داﺷﺖ و ﮔﺎھﯽ‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺳﺆال را ﻓﻘﻂ ﺑﺮای اﯾﻦ ﻣﻄﺮح ﻣﯽﮐﺮد ﮐﻪ آﻧﮫﺎ را ﺑﺮاﻧﮕﯿﺰد و ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻧﻤﺎﯾﺪ‬ ‫و آ ﮔﺎھﺸﺎن ﮐﻨﺪ و در اﯾﻦ ﺻﻮرت اﻏﻠﺐ ﺳﺆاﻻت ﺑﺎ ﺻﯿﻐﮥ ﺗﻨﺒﯿﻪ )اﻻ( )ھﺎن( ﻣﻄﺮح‬ ‫ﻣﯽﺷﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ اﺑﻮھﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آ ﮔﺎه ﺑﺎﺷﯿﺪ! آﯾﺎ ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ‬ ‫ﭼﯿﺰی راھﻨﻤﺎﯾﯽ ﻧﮑﻨﻢ ﮐﻪ ﮔﻨﺎھﺎن ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ آن ﻣﺤﻮ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و از ﺑﯿﻦ ﻣﯽروﻧﺪ و‬ ‫درﺟﺎت ﺷﻤﺎ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ آن ﺑﺎﻻ ﻣﯽروﻧﺪ؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺑﻠﯽ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬وﺿﻮ را ﮐﺎﻣﻞ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺑﻪ‬ ‫ھﻨﮕﺎم دﺷﻮارﯾﮫﺎ و زﯾﺎد ﮔﺎم زدن ﺑﻪ ﺳﻮی ﻣﺴﺎﺟﺪ و در اﻧﺘﻈﺎر ﻧﻤﺎز ﺑﻮدن ﭘﺲ از ادای ھﺮ‬ ‫ﻧﻤﺎز‪ .‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﺳﻨﮕﺮ و ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﺳﻨﮕﺮ و ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﺳﻨﮕﺮ و‬ ‫ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ« ‪.٣‬‬ ‫ﮔﺎھﯽ ﻧﯿﺰ از آﻧﺎن ﻣﺴﺌﻠﻪای ﻣﯽﭘﺮﺳﯿﺪ ﮐﻪ ﻣﯽداﻧﺴﺖ آن را ﻧﻤﯽداﻧﻨﺪ و آﻧﮫﺎ ﻋﻠﻢ و‬ ‫آ ﮔﺎھﯽ از آن را ﺑﻪ ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش ﺧﻮاھﻨﺪ ﺳﭙﺮد و ھﺪﻓﺶ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ آﻧﺎن ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮع‬ ‫‪ -١‬ﻣﻨﺎھﺞ و آداب اﻟﺼﺤﺎﺑﺔ‪ ،‬ص ‪.۶۵‬‬ ‫‪ -٢‬ھﻤﺎن‪ .‬ھﻤﻪ وﺳﯿﻠﻪھﺎی ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ ﻧﺒﻮی را از اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ارزﺷﻤﻨﺪ ﺧﻼﺻﻪ ﮐﺮدهام‪.‬‬ ‫‪ -٣‬ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﻄﮫﺎرة‪ ،‬ﺑﺎب ﻓﻀﻞ اﺳﺒﺎغ اﻟﻮﺿﻮء‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۲۱۹‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٧٨٩‬‬

‫ﻣﻄﺮح ﺷﺪه از ﺟﺎﻧﺐ اﯾﺸﺎن ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ‪ .١‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ از اﺑﻮھﺮﯾﺮه ج‬ ‫رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﯾﺎ ﻣﯽداﻧﯿﺪ ﮐﻪ ﻓﻘﯿﺮ و ﺑﯿﻨﻮا ﮐﯿﺴﺖ؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻓﻘﯿﺮ ﻧﺰد ﻣﺎ‬ ‫ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ درھﻢ و ﮐﺎﻻﯾﯽ ﻧﺪارد‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻓﻘﯿﺮ اﻣﺖ ﻣﻦ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در روز‬ ‫ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻨﮑﻪ در اﯾﻦ دﻧﯿﺎ ﺑﻪ ادای ﻧﻤﺎز و روزه ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺰد ﺧﺪاوﻧﺪ ﺣﺎﺿﺮ‬ ‫ﻣﯽﺷﻮد‪ّ ،‬اﻣﺎ ﮐﺴﯽ را دﺷﻨﺎم داده و ﮐﺴﯽ را ﺗﮫﻤﺖ زده و ﻣﺎل ﮐﺴﯽ را ﺧﻮرده اﺳﺖ و‬ ‫ﺧﻮن ﮐﺴﯽ را رﯾﺨﺘﻪ اﺳﺖ و ﮐﺴﯽ را ﮐﺘﮏ زده اﺳﺖ؛ ﭘﺲ از ﻧﯿﮑﯿﮫﺎی اﯾﻦ ﻓﺮد ﺑﻪ ﻓﺮدی‬ ‫ﮐﻪ ﻣﻮرد ﺗﻌﺮض ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬داده ﻣﯽﺷﻮد و اﮔﺮ ﻧﯿﮑﯿﮫﺎﯾﺶ ﻗﺒﻞ از ﭘﺮداﺧﺖ ﺣﻘﻮﻗﯽ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺮ اوﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﺷﻮد‪ ،‬از ﮔﻨﺎھﺎن آﻧﮫﺎ ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﺮ ﮔﻨﺎھﺎن او اﻓﺰوده‬ ‫ﻣﯽﮔﺮدد‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺑﻪ دوزخ اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد« ‪.٢‬‬ ‫ﮔﺎھﯽ ﺳﺆال ﻣﯽﮐﺮد و ﯾﮑﯽ از اﺻﺤﺎب ﺟﻮاب ﻣﯽداد؛ ﭘﺲ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺮای اﯾﻨﮑﻪ‬ ‫او را ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﻨﺪ و دﯾﮕﺮان را ﺗﺤﺮﯾﮏ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬او را ﻣﯽﺳﺘﻮد؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺑﺎ اﺑﯽ ﺑﻦ ﮐﻌﺐ‬ ‫ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺮد‪ .‬او ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ج ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ای اﺑﺎﻣﻨﺬر آﯾﺎ ﻣﯽداﻧﯽ ﮐﺪام آﯾﻪ از آﯾﺎت‬ ‫ﮐﻼم ﺧﺪا ﺑﺰرگﺗﺮ اﺳﺖ؟ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﮔﻔﺘﻢ ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش ﺑﮫﺘﺮ ﻣﯽداﻧﻨﺪ‪ .‬دوﺑﺎره ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬ ‫»ای اﺑﺎﻣﻨﺬر آﯾﺎ ﻣﯽداﻧﯽ ﮐﺪام آﯾﻪ از آﯾﺎت ﮐﺘﺎب ﺧﺪا ﺑﺰرگﺗﺮ اﺳﺖ؟ ﮔﻔﺘﻢ آﯾﮥ‪:‬‬ ‫� َ�ٓ إ َ� ٰ َه إ َّ� ُه َو ٱ ۡل َ ُّ ۡ َ ُّ ُ‬ ‫﴿ٱ َّ ُ‬ ‫� ٱلقيوم﴾ ]اﻟﺒﻘﺮة‪.[۲۵۵ :‬‬ ‫ِ ِ‬

‫»آن ﮔﺎه دﺳﺖ ﺑﻪ ﺳﯿﻨﻪام زد و ﮔﻔﺖ‪» :‬داﻧﺸﺖ ﻣﺒﺎرک ﺑﺎد‪ ،‬ای اﺑﺎﻣﻨﺬر« ‪.٣‬‬ ‫ﭘﺲ اﯾﻦ ﺗﺸﻮﯾﻖ و آﻓﺮﯾﻦ ﮔﻔﺘﻦ اﺣﺴﺎس راﺣﺘﯽ و اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ ﻧﻔﺲ آﻧﺎن را ﻓﺮاھﻢ‬

‫ﻣﯽﻧﻤﻮد و آﻧﺎن را ﺑﻪ ﺣﻔﻆ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺑﯿﺎن ﺷﺪه از ﺟﺎﻧﺐ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و ﺗﺤﺼﯿﻞ آن ﻓﺮا‬ ‫ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ« ‪.٤‬‬ ‫‪ -۶‬اﻟﻘﺎی ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﮐﻪ ﭘﺮﺳﺶ و اﻫﺘﻤﺎم ورزﯾﺪن ﺑﻪ آن را در ﭘﯽ داﺷﺖ‬

‫از زﯾﺒﺎﺗﺮﯾﻦ ﻣﻮارد‪ ،‬ﻣﻄﻠﺒﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ رواﯾﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬

‫اﮐﺮم ج وارد ﺑﺎزار ﺷﺪ و ﻣﺮدم در دو ﻃﺮف اﯾﺸﺎن ﻗﺮار داﺷﺘﻨﺪ و اﯾﺸﺎن از ﮐﻨﺎر ﯾﮏ‬ ‫ﺑﺰﻏﺎﻟﮥ ﻧﺮ ﻣﺮده ﮐﻪ ﮔﻮﺷﮫﺎﯾﺶ ﺑﺮﯾﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﮔﺬﺷﺘﻨﺪ؛ ﭘﺲ اﯾﺸﺎن آن را ﺑﺮداﺷﺘﻨﺪ و ﮔﻮش‬ ‫‪ -١‬ﻣﻨﮫﺎج و آداب اﻟﺼﺤﺎﺑﺔ‪ ،‬ص ‪.۶۷‬‬ ‫‪ -٢‬ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺒﺮ واﻟﺼﻠﺔ‪ ،‬ﺑﺎب ﺗﺤﺮﯾﻢ اﻟﻈﻠﻢ‪ ،‬ج ‪ ،۴‬ص ‪.۱۹۹۷‬‬ ‫‪ -٣‬ھﻤﺎن‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﺻﻼة اﻟﻤﺴﺎﻓﺮﯾﻦ و ﻗﺼﺮھﺎ‪ ،‬ﺑﺎب ﻓﻀﻞ ﺳﻮره اﻟﮑﮫﻒ و آﯾﺔ اﻟﮑﺮﺳﯽ‪ ،‬ص ‪.۵۵۱‬‬ ‫‪ -٤‬ﻣﻨﺎھﺞ و آداب اﻟﺼﺤﺎﺑﺔ‪ ،‬ص ‪.۶۹‬‬

‫‪٧٩٠‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫آن را ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ؛ ﺳﭙﺲ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪» :‬ﭼﻪ ﮐﺴﯽ از ﺷﻤﺎ دوﺳﺖ دارد ﮐﻪ اﯾﻦ را ﺑﻪ ﯾﮏ درھﻢ‬ ‫ﺑﺨﺮد«‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻣﺎ ﻧﻤﯽﺧﻮاھﯿﻢ آن را در ﺑﺮاﺑﺮ ﭼﯿﺰی ﺑﺨﺮﯾﻢ و آن را ﭼﻪ ﮐﺎر ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ؟‬ ‫ﮔﻔﺖ‪» :‬آﯾﺎ دوﺳﺖ دارﯾﺪ اﯾﻦ ﻣﺎل ﺷﻤﺎ ﺑﺎﺷﺪ؟« ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا اﮔﺮ زﻧﺪه ﻣﯽﺑﻮد‪،‬‬ ‫ﭼﻮن ﮔﻮﺷﮫﺎﯾﺶ ﻣﻌﯿﻮب اﺳﺖ دوﺳﺖ ﻧﺪاﺷﺘﯿﻢ ﮐﻪ ﻣﺎل ﻣﺎ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﭼﻪ رﺳﺪ ﮐﻪ ﻣﺮده‬ ‫اﺳﺖ؟ آن ﺣﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﮐﻪ دﻧﯿﺎ از اﯾﻦ ھﻢ ﻧﺰد ﺧﺪا ﮐﻢارزشﺗﺮ اﺳﺖ« ‪.١‬‬ ‫‪ -۷‬اﺳﺘﻔﺎده از وﺳﺎﯾﻞ ﺗﻮﺿﯿﺤﯽ و روﺷﻨﮕﺮی‬

‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ج ‪ ،‬از آﻧﭽﻪ اﻣﺮوز‪ ،‬از وﺳﺎﯾﻞ ﺗﻮﺿﯿﺤﯽ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﯽآﯾﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮای ﺗﺄﮐﯿﺪ و‬ ‫ﺗﺜﺒﯿﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ در دل و ﺣﻮاس و ﺧﻮد ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬ ‫اﻟﻒ × ﺣﺮﮐﺖ دادن دﺳﺖ‪ :‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻓﺮو ﺑﺮدن اﻧﮕﺸﺘﺎن در ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ و اﯾﻦ ارﺗﺒﺎط‬ ‫ﺗﻨﮕﺎﺗﻨﮓ اﻧﺴﺎن ﻣﺆﻣﻦ ﺑﺎ ﺑﺮدارش را ﺑﻪ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻣﯽﮐﺸﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ از اﺑﻮﻣﻮﺳﯽ اﺷﻌﺮی‬ ‫رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﺆﻣﻦ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺆﻣﻨﺎن دﯾﮕﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯽ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ از آن ﺑﺮﺧﯽ دﯾﮕﺮ را ﻣﺤﮑﻢ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و آن ﺣﻀﺮت اﻧﮕﺸﺘﺎﻧﺶ را در‬ ‫ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻓﺮو ﺑﺮد« ‪.٢‬‬ ‫ب × ﺧﻂ ﮐﺸﯿﺪن ﺑﺮ روی زﻣﯿﻦ‪ :‬آن ﺣﻀﺮت ﮔﺎھﯽ روی زﻣﯿﻦ ﺧﻂھﺎﯾﯽ ﺑﺮای‬ ‫ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻣﻄﻠﺐ ﻣﯽﮐﺸﯿﺪ ﮐﻪ ﻧﻈﺮ اﺻﺤﺎب را ﺑﻪ آن ﺟﻠﺐ ﻣﯽﮐﺮد؛ ﺳﭙﺲ ﺟﺰﺋﯿﺎت آن را‬ ‫ﺗﻮﺿﯿﺢ و ﺷﺮح ﻣﯽداد؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ از ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد س رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﺑﺎ‬ ‫دﺳﺖ ﺧﻮد‪ ،‬ﺧﻄﯽ ﺑﺮ روی زﻣﯿﻦ ﮐﺸﯿﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﮔﻔﺖ‪» :‬اﯾﻦ راه راﺳﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ«‪ .‬آن‬ ‫ﮔﺎه ﺧﻄﮫﺎﯾﯽ در ﺳﻤﺖ راﺳﺖ و ﭼﭗ آن ﮐﺸﯿﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬و اﯾﻨﮫﺎ راھﮫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺳﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺮ ھﺮ راھﯽ ﺷﯿﻄﺎﻧﯽ ﻗﺮار دارد ﮐﻪ ﺑﻪ آن ﻓﺮا ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ« ﺳﭙﺲ اﯾﻦ آﯾﻪ را ﺧﻮاﻧﺪ‪:‬‬ ‫َ َ َّ َ ٰ َ‬ ‫َ ٰ ِ ُ ۡ َ ٗ َ َّ ُ ُ َ َ َ َّ ُ ْ ُّ َ َ َ َ‬ ‫ُ َ‬ ‫ا‬ ‫ذ‬ ‫﴿وأن �‬ ‫لس ُبل � َتف َّرق بِ� ۡم عن‬ ‫ص�� مست ِقيما فٱتبِعوه ۖ و� تتبِعوا ٱ‬ ‫ِ‬ ‫َ َ َّ ُ َ َّ ُ َ‬ ‫َّ ُ‬ ‫َ ُ‬ ‫َ‬ ‫سبِيلِهِۚۦ �ٰل ِ� ۡم َوصٮٰ�م بِهِۦ لعل� ۡم �تقون‪] ﴾١٥٣‬اﻷﻧﻌﺎم‪.[۱۵۳ :‬‬ ‫»اﯾﻦ راه‪ ،‬راه ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻣﻦ اﺳﺖ‪ ،‬از آن ﭘﯿﺮوی ﮐﻨﯿﺪ و از راھﮫﺎی )ﺑﺎﻃﻠﯽ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ را از‬ ‫آن ﻧﮫﯽ ﮐﺮدهام( ﭘﯿﺮوی ﻧﮑﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ را از راه ﺧﺪا ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﻣﯽﺳﺎزد‪ .‬اﯾﻨﮫﺎ ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ‬

‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺷﻤﺎ را ﺑﺪان ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎر ﺷﻮﯾﺪ«‪.‬‬ ‫‪ -١‬ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺰھﺪ و اﻟﺮﻗﺎﺋﻖ‪ ،‬ج ‪ ،۴‬ص ‪.۲۲۷۴‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺒﺨﺎری‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﻤﻈﺎﻟﻢ‪ ،‬ﺑﺎب ﻧﺼﺮ اﻟﻤﻈﻠﻮم‪ ،‬ج ‪ ،۵‬ص ‪ ،۹۹‬ﺷﻤﺎره ‪.۲۴۴۶‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٧٩١‬‬

‫ج × ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮدن و ﻧﺸﺎن دادن ﭼﯿﺰی ﺑﻪ ھﻨﮕﺎم ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ‪ :‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ از ﻋﻠﯽ ﺑﻦ‬ ‫اﺑﯽﻃﺎﻟﺐ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا‪ ،‬ﻗﻄﻌﻪ اﺑﺮﯾﺸﻤﯽ را در دﺳﺖ راﺳﺖ ﺧﻮد ﻗﺮار داد و‬ ‫ﻃﻼﯾﯽ را در دﺳﺖ ﭼﭗ ﺧﻮد ﻗﺮار داد؛ ﺳﭙﺲ ﮔﻔﺖ‪» :‬اﯾﻦ دو ﺑﺮ ﻣﺮدان اﻣﺖ ﻣﻦ ﺣﺮام‬ ‫ھﺴﺘﻨﺪ«‪ .‬و در رواﯾﺘﯽ دﯾﮕﺮ در دﻧﺒﺎﻟﮥ اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﭼﻨﯿﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ‪» :‬ﺑﺮای زﻧﺎﻧﺸﺎن‬ ‫ﺣﻼل ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ ‪ .«١‬ﭘﺲ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ھﻢ ﺣﮑﻢ ﻃﻼ و اﺑﺮﯾﺸﻢ را ﺑﯿﺎن ﻧﻤﻮد و ھﻢ آن دو را ﺑﻠﻨﺪ‬ ‫ﮐﺮد و ﻧﺸﺎن داد ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ھﻢ ﺑﺸﻨﻮﻧﺪ و ھﻢ ﺑﺒﯿﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫د × آﻣﻮزش ﻋﻤﻠﯽ اﺣﮑﺎم‪ :‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ از ﺳﮫﻞ ﺑﻦ ﺳﻌﺪ ﺳﺎﻋﺪی رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا را دﯾﺪم ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﻨﺒﺮ اﯾﺴﺘﺎد و رو ﺑﻪ ﻗﺒﻠﻪ ﮐﺮد و ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻔﺖ و ﻣﺮدم ﻧﯿﺰ ﺗﮑﺒﯿﺮ‬ ‫ﮔﻔﺘﻨﺪ ﭘﺲ ﻗﺮاﺋﺖ ﺧﻮاﻧﺪ و رﮐﻮع ﮐﺮد و ﻣﺮدم ﻧﯿﺰ ﺑﺎ اﯾﺸﺎن رﮐﻮع ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺳﺮش را‬ ‫ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮد و ﺑﻪ ﻋﻘﺐ رﻓﺖ و ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﺳﺠﺪه ﮐﺮد؛ ﺳﭙﺲ ﺑﺎﻻی ﻣﻨﺒﺮ رﻓﺖ و ﻗﺮاﺋﺖ ﺧﻮاﻧﺪ‬ ‫و رﮐﻮع ﮐﺮد؛ ﺳﭙﺲ ﺳﺮش را ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮد و ﺑﺎز ﺑﻪ ﻋﻘﺐ رﻓﺖ و ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﺳﺠﺪه ﻧﻤﻮد‪ .‬وﻗﺘﯽ‬ ‫ﻧﻤﺎز ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﯿﺪ‪ ،‬رو ﺑﻪ ﻣﺮدم ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ‪» :‬ای ﻣﺮدم! اﯾﻦ ﮐﺎر را از اﯾﻦ ﺟﮫﺖ اﻧﺠﺎم‬ ‫دادم ﺗﺎ ﺑﻪ ﻣﻦ اﻗﺘﺪا ﮐﻨﯿﺪ و ﻧﻤﺎز ﻣﺮا ﯾﺎد ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ« ‪.٢‬‬ ‫‪ -۸‬اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮدن از ﮐﻠﻤﺎت و ﺟﻤﻼت ﻟﻄﯿﻒ و زﯾﺒﺎ‬

‫ﺳﺨﻦ ﻣﮫﺮﺑﺎﻧﺎﻧﻪ و ﻟﻄﯿﻒ‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ ﺗﺄﻟﯿﻒ ﻗﻠﻮب ﺑﻪﺳﻮی ﺣﻖ ﻣﯽﮔﺮدد و ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن را‬ ‫ً‬ ‫ﺑﺮای ﺑﮫﺘﺮ ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺘﻦ و ﺣﻔﻆ ﮐﺮدن ﻣﻄﻠﺐ وادار ﻣﯽﺳﺎزد‪ ،‬آن ﺣﻀﺮت ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﺮای‬ ‫ﺳﺨﻦ و رھﻨﻤﻮد ﺧﻮد ﻋﺒﺎرﺗﯽ آﻣﯿﺨﺘﻪ ﺑﺎ ﻟﻄﻒ و ﻧﺮﻣﯽ ﻣﮫﯿﺎ ﻣﯽﮐﺮد و ﺑﻪ ﺧﺼﻮص وﻗﺘﯽ‬ ‫ً‬ ‫ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﺑﻪ آﻧﮫﺎ ﻣﻄﻠﺒﯽ ﺑﮕﻮﯾﺪ ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ از ذﮐﺮ آن‪ ،‬ﺷﺮم و ﺣﯿﺎ ﻣﯽﻧﻤﻮد‪ ،‬اﻟﻔﺎﻇﯽ‬ ‫ﻣﮫﺮﺑﺎﻧﺎﻧﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﻧﻤﻮد؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در آﻣﻮﺧﺘﻦ آداب ﻗﻀﺎی ﺣﺎﺟﺖ ﺑﺎ اﯾﻦ ﻣﻘﺪﻣﻪ آﻏﺎز‬ ‫ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﺪر و ﺧﯿﺮﺧﻮاه اﺳﺖ ‪ .٣‬ﭘﺲ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ھﺮﮔﺎه ھﺮ ﯾﮑﯽ از‬ ‫ﺷﻤﺎ ﺑﺮای ﻗﻀﺎی ﺣﺎﺟﺖ رﻓﺖ‪ ،‬رو ﺑﻪ ﻗﺒﻠﻪ ﻧﻨﺸﯿﻨﺪ و ﭘﺸﺖ ﺑﻪ ﻗﺒﻠﻪ ﻧﯿﺰ ﻧﮑﻨﺪ و ﺧﻮد را ﺑﺎ‬ ‫دﺳﺖ راﺳﺖ ﺗﻤﯿﺰ ﻧﮑﻨﺪ« ‪.٤‬‬ ‫ﺑﻪ راﺳﺘﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻠﻢ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺸﺮی ﻣﺠﻤﻮﻋﻪای از ﻣﺒﺎدی ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ زﯾﺒﺎﯾﯽ را ﺑﻪ ﺟﺎ‬ ‫‪ -١‬اﺑﻮداود‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﻠﺒﺎس‪ ،‬ﺑﺎب ﻓﯽ اﻟﺤﺮﯾﺮ ﻟﻠﻨﺴﺎء‪ ،‬ج ‪ ،۴‬ص ‪ ،۵‬ﺷﻤﺎرۀ ‪.۴۰۵۷‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺒﺨﺎری‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺼﻠﻮة‪ ،‬ﺑﺎب ﻓﯽ اﻟﺴﻄﻮح و اﻟﻤﻨﺒﺮ واﻟﺨﺸﺐ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪ ،۴۸۶‬ﺷﻤﺎره ‪.۳۷۷‬‬ ‫‪ -٣‬ﻣﻨﺎھﺞ و آداب اﻟﺼﺤﺎﺑﺔ ﻓﯽ اﻟﺘﻌﻠﻢ واﻟﺘﻌﻠﯿﻢ‪ ،‬ص ‪.۷۴‬‬ ‫‪ -٤‬اﺑﻮداود‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﻄﮫﺎرة‪ ،‬ﺑﺎب ﮐﺮاھﯿﻪ اﺳﺘﻘﺒﺎل اﻟﻘﺒﻠﺔ ﻋﻨﺪ ﻗﻀﺎء اﻟﺤﺎﺟﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪ ،۳‬ﺷﻤﺎره ‪.۸‬‬

‫‪٧٩٢‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﮫﺎﯾﺖ ﺣﺴﻦ اﺧﻼق و ﮐﻤﺎل ﻋﻘﻞ و اﻧﺪﯾﺸﻪ او دﻻﻟﺖ دارﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﺑﺮﺧﯽ از ﺑﺮﺧﻮردھﺎی ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ اﯾﺸﺎن ﺑﺎ ﺷﺎﮔﺮداﻧﺶ ﻣﯽﭘﺮدازﯾﻢ‪:‬‬ ‫اﻟﻒ × ﺗﺸﻮﯾﻖ و ﺳﺘﻮدن ﻧﯿﮑﻮﮐﺎر‪ :‬آن ﺣﻀﺮت ﻧﯿﮑﻮﮐﺎران را ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻣﯽﮐﺮد و ﻣﯽﺳﺘﻮد ﺗﺎ‬ ‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ و ﻋﻤﻞ روی ﺑﯿﺎورﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل وﻗﺘﯽ ﻗﺮآن ﺧﻮاﻧﺪن و ﺗﻼوت اﺑﻮﻣﻮﺳﯽ‬ ‫اﺷﻌﺮی را ﺷﻨﯿﺪ او را ﺳﺘﻮد‪ .‬از اﺑﻮﻣﻮﺳﯽ س رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫»اﮔﺮ دﯾﺸﺐ ﻣﺮا ﻣﯽدﯾﺪی ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﺮآن ﺧﻮاﻧﺪن ﺗﻮ ﮔﻮش ﻣﯽدادم‪ ،‬ﺗﻌﺠﺐ ﻣﯽﻧﻤﻮدی؛ ﺑﻪ‬ ‫راﺳﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻮ ﺻﺪای ﺧﻮﺑﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺻﺪای ﺧﻮش داود ‪ ،‬داده ﺷﺪه اﺳﺖ« ‪.١‬‬ ‫ب × ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﮫﺮﺑﺎﻧﺎﻧﻪ ﺑﺎ ﺧﻄﺎﮐﺎر و ﺗﻮﺑﯿﺦ ﻧﮑﺮدن او‬ ‫آن ﺣﻀﺮت‪ ،‬ﺷﺮاﯾﻂ و ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﻣﺮدم را در ﻧﻈﺮ ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ و اﺣﻮال آﻧﮫﺎ را رﻋﺎﯾﺖ‬ ‫ﻣﯽﮐﺮد و در ﺻﻮرت ارﺗﮑﺎب ﮔﻨﺎھﯽ‪ ،‬آﻧﺎن را ﻣﻌﺬور ﻣﯽداﻧﺴﺖ و ﺑﺎ ﻧﺮﻣﯽ‪ ،‬اﺷﺘﺒﺎه آﻧﮫﺎ را‬ ‫ﺗﺼﺤﯿﺢ ﻣﯽﮐﺮد و ﺑﺎ ﻣﮫﺮﺑﺎﻧﯽ راه درﺳﺖ را ﺑﻪ آﻧﮫﺎ ﻣﯽآﻣﻮﺧﺖ‪ .‬ﺷﮑﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ‬ ‫ﺷﯿﻮهای‪ ،‬دﻟﮫﺎ را آ ﮐﻨﺪه و ﺳﺮﺷﺎر از ﻣﺤﺒﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و رﺳﺎﻟﺖ او ﻣﯽﻧﻤﻮد؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ‬ ‫ﻣﻌﺎوﯾﻪ ﺑﻦ ﺣﮑﻢ ﺳﻠﻤﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ھﻤﺮاه ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪم‬ ‫ﻣﺮدی ﻋﻄﺴﻪ زد‪ .‬ﻣﻦ در ﺟﻮاﺑﺶ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﯾﺮﺣﻤﮏ اﻟﻠﻪ )ﺧﺪا ﺑﺮ ﺗﻮ رﺣﻢ ﮐﻨﺪ( ﻣﺮدم ﺑﻪ ﻣﻦ‬ ‫ﭼﺸﻢ دوﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻣﺎدرم ﺑﻪ ﻋﺰاﯾﻢ ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ! ﭼﻪ ﺷﺪه ﺷﻤﺎ را ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﮕﺎه ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ؟‬ ‫آﻧﮫﺎ دﺳﺘﮫﺎی ﺧﻮد را ﺑﺮ راﻧﮫﺎﯾﺸﺎن ﻣﯽزدﻧﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ دﯾﺪم ﮐﻪ آﻧﮫﺎ ﻣﯽﺧﻮاھﻨﺪ ﻣﺮا ﺳﺎﮐﺖ‬ ‫ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺳﺎﮐﺖ ﺷﺪم‪ .‬ﭘﺲ از آﻧﮑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻧﻤﺎز را ﺗﻤﺎم ﮐﺮد‪ ،‬ﭘﺪر وﻣﺎدرم ﻓﺪاﯾﺶ‬ ‫ﺑﺎد‪ ،‬ھﯿﭻ ﻣﻌﻠﻤﯽ ﺑﮫﺘﺮ از او ﻧﺪﯾﺪهام‪ .‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﻦ ﭘﺮﺧﺎش ﻧﮑﺮد و ﻧﺎﺳﺰا‬ ‫ﻧﮕﻔﺖ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬در ﻧﻤﺎز ﭼﯿﺰی از ﺳﺨﻦ ﻣﺮدم روا ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد؛ ﺑﻠﮑﻪ ﻧﻤﺎز‪،‬‬ ‫ﺗﺴﺒﯿﺢ و ﺗﮑﺒﯿﺮ و ﺧﻮاﻧﺪن ﻗﺮآن اﺳﺖ« ‪.٢‬‬ ‫ج × ﺗﺼﺮﯾﺢ ﻧﻨﻤﻮدن و اﮐﺘﻔﺎ ﺑﻪ اﺷﺎره و ﮐﻨﺎﯾﻪﮔﻮﯾﯽ در ھﻨﮕﺎم ارﺗﮑﺎب ﮔﻨﺎه‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ از‬ ‫اﺑﻮﺣﻤﯿﺪ ﺳﺎﻋﺪی رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻣﺮدی را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻋﺎﻣﻞ ﺟﻤﻊآوری و‬ ‫زﮐﺎت اﻣﻮال ﺑﻨﯽﺳﻠﯿﻢ ﻣﻘﺮر ﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺮد‪ ،‬اﺑﻦ اﻟﻠﺘﺒﯿﻪ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﺟﻤﻊآوری‬ ‫ﺻﺪﻗﺎت‪ ،‬ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻦ ﻣﺎل ﺷﻤﺎﺳﺖ و اﯾﻦ را ﺑﻪ ﻣﻦ ھﺪﯾﻪ دادهاﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﭼﺮا در ﺧﺎﻧﻪ ﭘﺪر و ﻣﺎدرت ﻧﻨﺸﺴﺘﯽ ﺗﺎ اﯾﻦ ھﺪﯾﻪ ﺑﻪ ﺗﻮ ﺑﺮﺳﺪ؟‬ ‫‪ -١‬ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﺻﻼة اﻟﻤﺴﺎﻓﺮﯾﻦ‪ ،‬ﺑﺎب اﺳﺘﺤﺒﺎب ﺗﺤﺴﯿﻦ اﻟﺼﻮت ﺑﺎﻟﻘﺮآن‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۵۴۶‬‬ ‫‪ -٢‬ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﻤﺴﺎﺟﺪ‪ ،‬ﺑﺎب ﺗﺤﺮﯾﻢ اﻟﮑﻼم ﻓﯽ اﻟﺼﻼة‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۳۸۱‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٧٩٣‬‬

‫ﺳﭙﺲ ﺑﺮای ﻣﺎ ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ ﮐﺮد و ﺳﺘﺎﯾﺶ ﺧﺪا را ﮔﻔﺖ؛ ﺳﭙﺲ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬اﻣﺎ ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻣﻦ ﻣﺮدی‬ ‫از ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﮐﺎری ﻣﯽﮔﻤﺎرم ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ آن را ﺑﻪ ﻋﮫﺪه ﻣﻦ ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﻣﯽآﯾﺪ و‬ ‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﯾﻦ ﭼﯿﺰی اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎل ﺷﻤﺎﺳﺖ و اﯾﻦ ھﺪﯾﻪای اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻦ داده ﺷﺪه‬ ‫اﺳﺖ؛ ﭼﺮا در ﺧﺎﻧﻪ ﭘﺪر و ﻣﺎدرش ﻧﻤﯽﻧﺸﯿﻨﺪ ﮐﻪ ھﺪﯾﻪاش ﺑﻪ او ﺑﺮﺳﺪ؟ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﮐﻪ‬ ‫ھﯿﭻ ﯾﮏ از ﺷﻤﺎ ﭼﯿﺰی را ﺑﻪ ﻧﺎﺣﻖ ﺑﺮﻧﻤﯽدارد‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ آن را‬ ‫ﺑﺮ دوش دارد ﺑﺎ ﺧﺪا ﻣﻼﻗﺎت ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﺷﻤﺎ را ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﻢ ﮐﻪ در ﺣﺎﻟﯽ ﺑﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫ﻣﻼﻗﺎت ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺷﺘﺮی ﺑﺮ دوش دارد و آن ﺷﺘﺮ ﻓﺮﯾﺎد ﺑﺮﻣﯽآورد ﯾﺎ ﮔﺎو و ﯾﺎ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪی‬ ‫ﺑﺮ دوش دارد؛ ﺳﭙﺲ دﺳﺘﮫﺎﯾﺶ را ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺎر ﺧﺪاﯾﺎ! ﻣﻦ رﺳﺎﻧﯿﺪم؛ ﭼﺸﻢ ﻣﻦ‬ ‫دﯾﺪ وﮔﻮﺷﻢ ﺷﻨﯿﺪ ‪.١‬‬ ‫د × ﺧﺸﻢ و ﺑﺮاﻓﺮوﺧﺘﻪ ﺷﺪن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﺑﺮاﺑﺮ اﻣﻮری ﮐﻪ ﻓﺴﺎدی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ را‬ ‫در ﭘﯽ داﺷﺖ‪ :‬ھﺮﮔﺎه ﮐﺴﯽ ﻣﺮﺗﮑﺐ اﺷﺘﺒﺎھﯽ ﺷﺮﻋﯽ ﻣﯽﮔﺮدﯾﺪ و اﺷﺘﺒﺎه از ﺣﺪود ﻓﺮدی و‬ ‫ﺟﺰﺋﯽ ﻓﺮاﺗﺮ ﻣﯽرﻓﺖ و آﻏﺎز ﻓﺘﻨﻪ ﯾﺎ اﻧﺤﺮاﻓﯽ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﯽآﻣﺪ‪ ،‬رﺳﻮل ﺧﺪا‪ ،‬ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ‬ ‫ﻣﯽﺷﺪ و ﺧﺸﻢ وی ﻧﯿﺰ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ آن اﺷﺘﺒﺎه ﺑﻮد؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ وﻗﺘﯽ ﻋﻤﺮ ﻧﺰد اﯾﺸﺎن در‬ ‫ﺣﺎﻟﯽ آﻣﺪ ﮐﻪ ﻧﺴﺨﻪای از ﺗﻮرات در دﺳﺖ داﺷﺖ و ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ آن را ﺑﺮای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ ،‬رﺳﻮل ﺧﺪا ﻧﺎراﺣﺖ ﺷﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ از ﺟﺎﺑﺮ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب س ﺑﺎ‬ ‫ﻧﺴﺨﻪای از ﺗﻮرات ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا! اﯾﻦ ﻧﺴﺨﻪای از ﺗﻮرات اﺳﺖ‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﭼﯿﺰی ﻧﮕﻔﺖ‪ .‬ﻋﻤﺮ ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﺪن ﮐﺮد‪ .‬و ﭼﮫﺮۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا دﮔﺮﮔﻮن‬ ‫ﺷﺪ‪ .‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﮔﻔﺖ ﻣﺎدرت ﺑﻪ ﻋﺰاﯾﺖ ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ‪ ،‬ﻋﻤﺮ‪ ،‬ﻧﮕﺎھﯽ ﺑﻪ ﭼﮫﺮۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﻧﺪاﺧﺖ و ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫ﺑﻪ ﺧﺪا‪ ،‬از ﺧﺸﻢ او و از ﺧﺸﻢ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش ﭘﻨﺎه ﻣﯽﺑﺮم‪ .‬ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﺮوردﮔﺎر و ﺑﻪ‬ ‫اﺳﻼم ﺑﻪ ﻋﻨﻮان دﯾﻦ و ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ راﺿﯽ ھﺴﺘﯿﻢ‪ .‬آن ﮔﺎه ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺟﺎن ﻣﺤﻤﺪ در دﺳﺖ اوﺳﺖ‪ ،‬اﮔﺮ ﻣﻮﺳﯽ ﺑﺮاﯾﺘﺎن آﺷﮑﺎر ﮔﺮدد‬ ‫و ﺷﻤﺎ از او ﭘﯿﺮوی ﮐﻨﯿﺪ وﻣﺮا رھﺎ ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬از راه راﺳﺖ ﻣﻨﺤﺮف ﺷﺪهاﯾﺪ و اﮔﺮ ﻣﻮﺳﯽ زﻧﺪه‬ ‫ﻣﯽﺑﻮد و ﻧﺒﻮت ﻣﺮا در ﻣﯽﯾﺎﻓﺖ‪ ،‬از ﻣﻦ ﭘﯿﺮوی ﻣﯽﮐﺮد« ‪.٢‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ رﺳﻮل ﺧﺪا ج ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻃﻮﻻﻧﯽ ﮐﺮدن ﻧﻤﺎز ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺮﺧﯽ از اﻣﺎﻣﺎن ﺻﺤﺎﺑﻪ‬ ‫ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ ﻣﯽﺷﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ از اﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد اﻧﺼﺎری س رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺮدی‬ ‫‪ -١‬اﻟﺒﺨﺎری‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺤﯿﻞ‪ ،‬ﺑﺎب اﺣﺘﯿﺎل اﻟﻌﺎﻟﻢ ﻟﯿﮫﺪی ﻟﻪ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪.۶۹۷۹‬‬ ‫‪ -٢‬ﻣﺠﻤﻊ اﻟﺰواﺋﺪ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪ ۱۷۴ – ۱۷۳‬دارای ﺷﻮاھﺪی زﯾﺎدی اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺪﯾﺚ را ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪٧٩٤‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا‪ ،‬ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻢ در ﻧﻤﺎز ﺷﺮﮐﺖ ﮐﻨﻢ از ﺑﺲ ﮐﻪ ﻓﻼﻧﯽ ﻧﻤﺎز را ﻃﻮﻻﻧﯽ‬ ‫ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ در ھﯿﭻ ﻣﻮﻋﻈﻪای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج را از آن روز ﺧﺸﻤﮕﯿﻦﺗﺮ ﻧﯿﺎﻓﺘﻢ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬ ‫»ای ﻣﺮدم ﺷﻤﺎ ﻣﺘﻨﻔﺮ ﻣﯽﺳﺎزﯾﺪ و ﮔﺮﯾﺰان ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ؛ ﭘﺲ ھﺮﮐﺲ ﺑﺎ ﻣﺮدم ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ‬ ‫)ﭘﯿﺸﻨﻤﺎز ﺑﻮد( ﺑﺎﯾﺪ ﻧﻤﺎز را ﺳﺒﮏ ﺑﮕﯿﺮد؛ زﯾﺮا در ﻣﯿﺎن ﻣﺮدم اﻓﺮاد ﻣﺮﯾﺾ و ﺿﻌﯿﻒ و‬ ‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﮐﺎر دارﻧﺪ« ‪.١‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ از ﻣﻮارد دﯾﮕﺮی ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ ﺷﺪن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج را ﻓﺮاھﻢ آورد‪،‬‬ ‫ﻣﺠﺎدﻟﻪ و ﺟﺮ و ﺑﺤﺚ ﯾﺎراﻧﺶ در ﻣﻮرد ﺗﻘﺪﯾﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ از ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﻋﺎص س‬ ‫رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻧﺰد اﺻﺤﺎﺑﺶ آﻣﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ آﻧﮫﺎ در ﻣﻮرد ﺗﻘﺪﯾﺮ ﺑﺎ‬ ‫ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﺠﺎدﻟﻪ و ﺟﺮ و ﺑﺤﺚ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ از ﺷﺪت ﺧﺸﻢ ﮔﻮﯾﺎ ﺑﺮ ﭼﮫﺮهاش داﻧﮥ اﻧﺎر ﺷﮑﺎﻓﺘﻪ‬ ‫ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﺲ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﯾﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻓﺮﻣﺎن داده ﺷﺪهاﯾﺪ؟ و ﺑﺮای اﯾﻦ آﻓﺮﯾﺪه ﺷﺪهاﯾﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﺣﮑﻢ ﺑﻌﻀﯽ از آﯾﻪھﺎ را ﺑﺎ ﺑﻌﻀﯽ دﯾﮕﺮ از آﯾﻪھﺎ از ﺑﯿﻦ ﺑﺒﺮﯾﺪ؟ اﯾﻦ اﻣﺮ ﻣﻮﺟﺐ ھﻼﮐﺖ‬ ‫اﻣﺘﮫﺎی ﭘﯿﺶ از ﺷﻤﺎ ﮔﺮدﯾﺪ« ‪.٢‬‬ ‫ﯾﮑﯽ دﯾﮕﺮ از ﻣﻮاردی ﮐﻪ ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ ﺷﺪن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج را در ﭘﯽ داﺷﺖ‪ ،‬ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ‬ ‫ﺑﺮﺧﯽ از اﺻﺤﺎب ﺑﺎ دﺳﺘﻮر اﯾﺸﺎن و ﺗﺸﺪد و ﺳﺨﺖﮔﯿﺮی در دﯾﻦ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ؛ ﺑﻪ ﮔﻤﺎن‬ ‫اﯾﻨﮑﻪ اﯾﻦ از آﻧﭽﻪ ﺑﻪ آن ﻓﺮﻣﺎن داده ﺷﺪهاﻧﺪ ﺑﮫﺘﺮ اﺳﺖ و اﻧﺴﺎن را ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﺧﺪا ﻧﺰدﯾﮏ‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ از ﻋﺎﯾﺸﻪ ل رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج وﻗﺘﯽ آﻧﺎن را ﺑﻪ‬ ‫اﻣﺮی دﺳﺘﻮر ﻣﯽداد ﮐﻪ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ اﻧﺠﺎم آن را داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ای رﺳﻮل ﺧﺪا ج ‪ ،‬ﻣﺎ‬ ‫ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ اﻧﺠﺎم ﮐﺎرھﺎﯾﯽ ھﻤﺎﻧﻨﺪ ﺗﻮ را ﻧﺪارﯾﻢ؛ ﭼﺮاﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﮔﻨﺎھﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ و آﯾﻨﺪه ﺗﻮ را‬ ‫ﺑﺨﺸﯿﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ ﻣﯽﺷﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ در ﭼﮫﺮهاش آﺛﺎر ﺧﺸﻢ‬ ‫ﻣﺸﺎھﺪه ﻣﯽﺷﺪ و ﻣﯽﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ از ھﻤﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﺘﻘﯽﺗﺮ و داﻧﺎﺗﺮ ﺑﻪ ﺧﺪا ھﺴﺘﻢ« ‪.٣‬‬ ‫ﺧﺸﻢ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻊ‪ ،‬ﻋﻤﻠﯽ ﺗﻮﺟﯿﮫﯽ و ﺗﻌﻠﯿﻤﯽ ﺑﻮد ﺗﺎ اﺻﺤﺎب را وادار‬ ‫ﺑﻪ ﺑﯿﺪاری و آ ﮔﺎھﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ و آﻧﮫﺎ را از ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﺪن در اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ اﺷﺘﺒﺎھﺎت ﺑﺮﺣﺬر دارد؛‬ ‫ﭘﺲ ﻣﯽﻃﻠﺒﺪ ﮐﻪ ﺧﻄﯿﺐ‪ ،‬ﻗﯿﺎﻓﻪای ﺟﺪی و ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﭘﺮﯾﺸﺎن ﺑﻪ ﻧﻈﺮ‬ ‫ﺑﺮﺳﺪ؛ ﭼﺮاﮐﻪ او ﺑﯿﻢدھﻨﺪه اﺳﺖ و ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﻌﻠﻢ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﻗﯿﺎﻓﻪای ﺟﺪی ﺑﻪ ﺧﻮد ﺑﮕﯿﺮد؛‬ ‫‪ -١‬اﻟﺒﺨﺎری‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﻌﻠﻢ‪ ،‬ﺑﺎب اﻟﻐﻀﺐ ﻓﯽ اﻟﻤﻮﻋﻈﺔ واﻟﺘﻌﻠﯿﻢ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪ ،۱۸۶‬ﺷﻤﺎره ‪.۹۰‬‬ ‫‪ -٢‬ﻣﻘﺪﻣﻪ اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ ﻓﯽ اﻟﻘﺪر‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪ ،۳۳‬ص ‪.۸۵‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﺒﺨﺎری‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻻﯾﻤﺎن‪ ،‬ﺑﺎب اﻗﻮال اﻟﻨﺒﯽ )اﻧﺎ اﻋﻠﻤﮑﻢ ﺑﺎﻟﻠﻪ(‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪ ،۷۰‬ﺷﻤﺎره ‪.۲۰‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٧٩٥‬‬

‫زﯾﺮا اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺎﻋﺚ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ و ﯾﺎد ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﯽﺷﻮد ‪.١‬‬ ‫ر × اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻄﻠﻮب از ﺑﺮﺧﯽ وﻗﺎﯾﻊ ﺟﮫﺖ ﺑﯿﺎن و آﻣﻮزش ﺑﺮﺧﯽ ﻣﻔﺎھﯿﻢ ﺑﺎ ﺑﻪ وﻗﻮع‬ ‫ﭘﯿﻮﺳﺘﻦ ﺑﻌﻀﯽ وﻗﺎﯾﻊ‪ ،‬رﺳﻮل ﺧﺪا ج ‪ ،‬ﻓﺮﺻﺖ را ﻏﻨﯿﻤﺖ ﻣﯽﺷﻤﺮد و ﻣﻔﮫﻮم ﻣﺸﺎﺑﻪ آن را‬ ‫ﺑﻪ اﺻﺤﺎب ﻣﯽآﻣﻮﺧﺖ و ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮرت‪ ،‬ﺗﻮﺟﯿﻪ و رھﻨﻤﻮد آن ﺣﻀﺮت‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎر آﺳﺎنﺗﺮ اﺛﺮ‬ ‫ﺧﻮد را ﺑﺮ ﺟﺎی ﻣﯽﮔﺬاﺷﺖ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ از ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب س رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫اﺳﯿﺮاﻧﯽ آوردﻧﺪ‪ .‬ﻧﺎﮔﮫﺎن در ﻣﯿﺎن آﻧﺎن زﻧﯽ ﺑﺮای ﺷﯿﺮ دادن ﺑﭽﻪاش ﻣﯽدوﯾﺪ‪ .‬ﺑﭽﻪای را‬ ‫در ﻣﯿﺎن اﺳﯿﺮان ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬او را در آﻏﻮش ﮔﺮﻓﺖ و ﺷﯿﺮ داد‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﻣﺎ ﮔﻔﺖ‪ :‬آﯾﺎ‬ ‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺷﻤﺎ اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻢ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻓﺮزﻧﺪش را در آﺗﺶ ﺑﯿﻨﺪازد؟ ﮔﻔﺘﯿﻢ‪ :‬ﺧﯿﺮ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ از اﯾﻦ زن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪش ﻣﮫﺮﺑﺎنﺗﺮ اﺳﺖ« ‪.٢‬‬ ‫ً‬ ‫رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﺎ دﯾﺪن آن ﺻﺤﻨﮥ ﻣﮫﺮاﻧﮕﯿﺰ‪ ،‬ﻓﻮرا ﺗﻮﺟﻪ اﺻﺤﺎﺑﺶ را ﺑﻪ ﻣﮫﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺎ‬ ‫ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ ﺟﻠﺐ ﻧﻤﻮد ‪.٣‬‬ ‫دوم‪ :‬اﺧﻼق ﺻﺤﺎﺑﻪ ھﻨﮕﺎم ﮔﻮش ﻓﺮا دادن ﺑﻪ ﺳﺨﻨﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‪ :‬ﮐﻮﺷﺶ و‬ ‫ﺗﻼش اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران رﺳﻮل ﺧﺪا و ﭘﺎﯾﺒﻨﺪی آﻧﺎن ﺑﻪ آداب و اﺻﻮل ﺗﺄﺛﯿﺮی ﻣﮫﻢ در ﺧﻮب‬ ‫ﺣﻔﻆ ﮐﺮدن و ﮐﻨﺘﺮل دﻗﯿﻖ و ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ آﻧﮫﺎ در رﺳﺎﻧﺪن دﻋﻮت ﺧﺪا ﺑﻪ ﻣﺮدم اﯾﻔﺎ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ‬ ‫از ﺟﻤﻠﻪ اﯾﻦ آداب و اﺻﻮل ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﺧﺼﻠﺖھﺎی ذﯾﻞ اﺷﺎره ﮐﺮد‪:‬‬ ‫‪ -۱‬ﺳﮑﻮت ﮐﺎﻣﻞ و ﮔﻮش ﻓﺮادادن‬

‫ﺟﺎﯾﮕﺎه ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ج ﻧﺰد اﺻﺤﺎب‪ ،‬ﺑﺰرگﺗﺮ از آن ﺑﻮد ﮐﻪ ھﻨﮕﺎم ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ وی‪ ،‬ﺑﻪ‬ ‫ﺑﯿﮫﻮده ﮐﺎری ﺑﭙﺮدازﻧﺪ و ﯾﺎ ﺑﻪ ﺳﺨﻨﺎن او ﮔﻮش ﻓﺮا ﻧﺪھﻨﺪ و ﺑﻪ ﭼﯿﺰی دﯾﮕﺮ ﻣﺸﻐﻮل‬ ‫ﺷﻮﻧﺪ و ﯾﺎ ﺻﺪای ﺧﻮد را در ﺣﻀﻮر او ﺑﻠﻨﺪ ﮐﻨﻨﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ آﻧﮫﺎ ﺑﺎ ﺟﺎن و دل ﺑﻪ او ﮔﻮش ﻓﺮا‬ ‫ﻣﯽدادﻧﺪ و ﺣﺎﻓﻈﻪ ﺧﻮد را آﻣﺎده و ﺣﻮاﺳﺸﺎن را ﺟﻤﻊ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ‬ ‫اﺑﯽﻃﺎﻟﺐ در ﻣﻮرد ﺳﯿﺮت آن ﺣﻀﺮت و ھﻤﻨﺸﯿﻨﺎﻧﺶ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ھﺮﮔﺎه اﯾﺸﺎن ﺳﺨﻦ‬ ‫ﻣﯽﮔﻔﺖ ھﻤﻨﺸﯿﻨﺎﻧﺶ‪ ،‬ﺳﺮھﺎﯾﺸﺎن را ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﯽاﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ ﮔﻮﯾﺎ ﺑﺮ ﺳﺮھﺎی آﻧﮫﺎ ﭘﺮﻧﺪه‬ ‫ﻧﺸﺴﺘﻪ اﺳﺖ و ﺑﻌﺪ از اﯾﻨﮑﻪ ﺳﺎﮐﺖ ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ« ‪.٤‬‬ ‫‪ -١‬ﻓﺘﺢ اﻟﺒﺨﺎری‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۱۸۷‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺒﺨﺎری‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻷدب‪ ،‬ﺑﺎب رﺣﻤﻪ اﻟﻮﻟﺪ و ﻗﺒﻠﺘﻪ وﻣﻌﺎﻧﻘﺘﻪ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪.۵۹۹۹‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﺮﺳﻮل اﻟﻤﻌﻠﻢ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﻔﺘﺎح اﺑﻮﻏﺪه‪ ،‬ص ‪.۱۶۰‬‬ ‫‪ -٤‬اﻟﺘﺮﻣﺬی ﻓﯽ اﻟﺸﻤﺎﺋﻞ‪ ،‬اﻟﻤﺤﻤﺪﯾﻪ‪ ،‬ﺑﺎب ﻣﺎﺟﺎء ﻓﯽ ﺧﻠﻖ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪.۳۳۵‬‬

‫‪٧٩٦‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫‪ -۲‬ﺗﺮک ﺟﺮ و ﺑﺤﺚ و ﻗﻄﻊ ﻧﮑﺮدن ﮐﻼم ﮔﻮﯾﻨﺪه‬

‫ﻓﺮاھﻢ ﻧﻤﻮدن ﭼﻨﯿﻦ ﺟﻮی در ﺟﻠﺴﻪھﺎی ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﻌﻠﻢ ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ‬ ‫ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﻣﺆدب ﺑﻮدن اﻓﺮاد آن ﺟﻠﺴﻪ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آراﻣﺶ ﺧﺎﻃﺮ ﺳﺎﯾﺮ ﺷﺮﮐﺖﮐﻨﻨﺪﮔﺎن را‬ ‫ﻓﺮاھﻢ ﻣﯽآورد و ﺑﻪ ﻓﮫﻢ و ﯾﺎدﮔﯿﺮی ﻣﻄﺎﻟﺐ‪ ،‬ﮐﻤﮏ ﻣﯽﮐﻨﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﯽﻃﺎﻟﺐ‬ ‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬در ﻣﯿﺎن ﺳﺨﻨﺎن ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻧﻤﯽﭘﺮﯾﺪﻧﺪ و ﻏﻮﻏﺎ ﻧﻤﯽﮐﺮدﻧﺪ و وﻗﺘﯽ ﯾﮑﯽ از آﻧﺎن‬ ‫ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻔﺖ‪ ،‬دﯾﮕﺮان ﺳﺎﮐﺖ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﺳﺨﻨﺎن او ﮔﻮش ﻣﯽدادﻧﺪ ﺗﺎ ﺣﺮﻓﺶ ﺗﻤﺎم‬ ‫ﻣﯽﮔﺮدﯾﺪ« ‪ .١‬ﯾﻌﻨﯽ ھﺮ ﮐﺲ از آﻧﮫﺎ ﮐﻪ ﺳﺨﻦ را آﻏﺎز ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ﺑﻘﯿﻪ ﺳﺎﮐﺖ ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ و‬ ‫ﺳﺨﻦ او را ﻗﻄﻊ ﻧﻤﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﺎ او ﺑﻪ ﮐﺸﻤﮑﺶ ﻧﻤﯽﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺪﯾﻦ وﺳﯿﻠﻪ ﻣﺠﻠﺲ ﺑﺮ‬ ‫وﻗﺎر و ﻣﺘﺎﻧﺖ ﺧﻮد ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ و ﺻﺪای ھﺮ ﯾﮏ از ﺣﺎﺿﺮان ﺗﺸﺨﯿﺺ داده ﻣﯽﺷﺪ و‬ ‫ﮐﻮﭼﮏﺗﺮﯾﻦ ﺗﺸﻮﯾﺸﯽ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻧﻤﯽآﻣﺪ ‪.٢‬‬ ‫‪ -۳‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻣﺮﺟﻌﯽ ﺑﺮای ﺣﻞ ﻣﺸﮑﻼت‬

‫اﺻﺤﺎب رﺳﻮل ﺧﺪا ج ‪ ،‬ﺑﺎ ﮐﻤﺎل ﺗﻘﺪﯾﺮ و اﺣﺘﺮام ﺑﻪ اﯾﺸﺎن‪ ،‬درﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﺮای ﺗﻮﺿﯿﺢ آﻧﭽﻪ‬ ‫در آن ﺑﻪ اﺷﮑﺎﻟﯽ ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺮدﯾﺪی ﺑﻪ ﺧﻮد راه ﻧﻤﯽدادﻧﺪ و ﺷﮑﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ‬ ‫ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﻪ ﻓﮫﻢ ﮐﺎﻣﻞ و ﺣﻀﻮر ذھﻦ ﮐﻤﮏ ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ اﯾﻦ ﻣﻮارد ﺣﺪﯾﺚ ﺣﻔﺼﻪ س‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬از رﺳﻮل ﺧﺪا ج ﭘﺮﺳﯿﺪم‪ :‬ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ج ! ﻣﮕﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﮕﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ّ ُ ۡ َّ َ ُ َ َ َ َ َ ٰ َ ّ َ َ ۡ ٗ َّ ۡ ٗ‬ ‫ض ّيا‪] ﴾٧١‬ﻣﺮﯾﻢ‪.[۷۱ :‬‬ ‫﴿�ن مِن�م إِ� وارِدها ۚ �ن � ر�ِك حتما مق ِ‬ ‫»ھﻤﻪ ﺷﻤﺎ وارد دوزخ ﻣﯽﺷﻮﯾﺪ؛ اﯾﻦ اﻣﺮی ﺣﺘﻤﯽ و ﻓﺮﻣﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﻗﻄﻌﯽ از‬ ‫ﭘﺮوردﮔﺎرﺗﺎن«‪.‬‬ ‫ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻣﮕﺮ از ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﺸﻨﯿﺪهای ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬ ‫ُ َّ ُ َ ّ َّ َ َّ َ ْ َّ َ َ ُ َّ‬ ‫ل�ٰلِم َ‬ ‫�� َ‬ ‫ِيها ّٗ‬ ‫﴿�م �ن ِ� ٱ�ِين ٱ�قوا ونذر ٱ‬ ‫جثِيا‪] ﴾٧٢‬ﻣﺮﯾﻢ‪.[۷۲ :‬‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬

‫»ﺳﭙﺲ ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎران را ﻧﺠﺎت ﻣﯽدھﯿﻢ و ﺳﺘﻤﮕﺮان را ذﻟﯿﻼﻧﻪ در آن رھﺎ ﻣﯽﺳﺎزﯾﻢ« ‪.٣‬‬ ‫و از آن ﺟﻤﻠﻪ ﺣﺪﯾﺚ ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ اﻧﯿﺲ س رواﯾﺖ‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻨﺪﮔﺎن‪ ،‬ﯾﺎ ﻓﺮﻣﻮد‬ ‫‪ -١‬ھﻤﺎن‪.‬‬ ‫‪ -٢‬ﻣﻨﺎھﺞ و آداب اﻟﺼﺤﺎﺑﺔ‪ ،‬ص ‪.۷۸‬‬ ‫‪ -٣‬اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺰھﺪ‪ ،‬ﺑﺎب ذﮐﺮ اﻟﺒﻌﺚ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۱۴۳۱‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٧٩٧‬‬

‫ﻣﺮدم را‪ ،‬ﺑﺮھﻨﻪ و ﺧﺘﻨﻪ ﻧﺎﺷﺪه ﺣﺸﺮ ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ؛ ﺳﭙﺲ آﻧﮫﺎ را ﺻﺪا ﻣﯽزﻧﺪ‪ .‬ﺻﺪاﯾﯽ ﮐﻪ‬ ‫ھﻤﻪ آن را ﯾﮑﺴﺎن ﻣﯽﺷﻨﻮﻧﺪ‪ ،‬آن ﮔﺎه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﻣﻨﻢ ﭘﺎدﺷﺎه و داور روز ﺟﺰا«‪.‬‬ ‫ھﯿﭻ ﮐﺲ از اھﻞ ﺑﮫﺸﺖ را ﻧﺴﺰد ﮐﻪ وارد ﺑﮫﺸﺖ ﺷﻮد و ھﯿﭻ ﮐﺲ از اھﻞ ﺟﮫﻨﻢ را ﻧﺴﺰد‬ ‫ﮐﻪ وارد ﺟﮫﻨﻢ ﺷﻮد؛ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺣﻖ ﮐﺴﯽ ﺑﺮ ﮔﺮدن اوﺳﺖ و ﯾﺎ ﺑﺮ ﮐﺴﯽ ﺳﺘﻤﯽ روا داﺷﺘﻪ‬ ‫اﺳﺖ ﺗﺎ آﻧﮑﻪ او را ﻗﺼﺎص ﮐﻨﻢ؛ ﺣﺘﯽ اﮔﺮ ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﺳﯿﻠﯽ زده ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬راوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭘﺮﺳﯿﺪﯾﻢ‬ ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺮھﻨﻪ و ﺧﺘﻨﻪ ﻧﺎﺷﺪه ﺧﻮاھﯿﻢ آﻣﺪ؟ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﺎ ﺑﺎر ﮔﻨﺎھﺎن ﯾﺎ ﻧﯿﮑﯽھﺎ«‪.‬‬ ‫آن ﮔﺎه رﺳﻮل ﺧﺪا‪ ،‬اﯾﻦ آﯾﻪ را ﺗﻼوت ﮐﺮد‪:‬‬ ‫ۡ َ ۡ َ ُ ۡ َ ٰ ُ ُّ َ ۡ‬ ‫َ َ َ ۡ‬ ‫� َ ُ ۡ َ‬ ‫ت َ� ُظ ۡل َم ٱ ۡ�َ ۡو َم إ َّن ٱ َّ َ‬ ‫﴿ٱ�وم �ز‬ ‫اب‪﴾١٧‬‬ ‫ى � �ف� ب ِ َما كسب ۚ‬ ‫ۚ ِ‬ ‫��ع ٱ� ِس ِ‬ ‫ِ‬ ‫]ﻏﺎﻓﺮ‪.[۱۷ :‬‬

‫»اﻣﺮوز ھﺮ ﮐﺴﯽ در ﺑﺮاﺑﺮ ﮐﺎری ﮐﻪ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺟﺰا و ﺳﺰا داده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ھﯿﭻ ﮔﻮﻧﻪ‬

‫ﺳﺘﻤﯽ اﻣﺮوز وﺟﻮد ﻧﺨﻮاھﺪ داﺷﺖ‪ .‬ﺑﯽﮔﻤﺎن ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﺮﯾﻊ اﻟﺤﺴﺎب اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫و اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ اﺻﺤﺎب ﻣﺴﺎﺋﻞ و ﻣﺸﮑﻼت ﺧﻮد را ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﻣﯿﺎن‬ ‫ﻣﯽﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ ﺗﺎ آن را ﺑﻔﮫﻤﻨﺪ و ھﺮ آﻧﭽﻪ ﻓﮫﻢ آن ﺑﺮاﯾﺸﺎن دﺷﻮار ﺑﻮد‪ ،‬از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ آن را ﺗﻮﺿﯿﺢ دھﺪ و اﯾﻦ ﻣﻨﺎﻗﺸﻪ و ﺗﮑﺮار اﺛﺮ ﺑﺰرﮔﯽ در ﻓﮫﻤﯿﺪن و ﺣﻔﻆ‬ ‫ﮐﺮدن ﻣﻄﺎﻟﺐ داﺷﺖ ‪.١‬‬ ‫‪ -۴‬ﯾﺎدآوری اﺣﺎدﯾﺚ‬

‫اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران رﺳﻮل ﺧﺪا ج ﺑﺎ ﺷﻨﯿﺪن ﮐﻼﻣﯽ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و ﯾﺎ آﻣﻮﺧﺘﻦ‬ ‫ﻋﻠﻤﯽ از اﯾﺸﺎن‪ ،‬آن را ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﯾﺎدآوری ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﺗﮑﺮار آن ﻣﯽﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ ﺗﺎ آن را‬ ‫ﺧﻮب ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ؛ ﭼﺮاﮐﻪ ﻓﺮاﮔﯿﺮی ﮐﺎﻣﻞ و ﺣﻔﻆ ﻣﻄﻠﺐ‪ ،‬ﻋﻤﻞ ﮐﺮدن ﺑﻪ آن را ﺗﻘﻮﯾﺖ‬ ‫ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬از اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ س رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﻣﺎ ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫ﻣﯽﻧﺸﺴﺘﯿﻢ و از اﯾﺸﺎن ﺣﺪﯾﺚ ﻣﯽﺷﻨﯿﺪﯾﻢ؛ وﻗﺘﯽ آن ﻣﺠﻠﺲ را ﺗﺮک ﻣﯽﻧﻤﻮدﯾﻢ‪ ،‬ﺑﻪ‬ ‫ً‬ ‫ﺗﮑﺮار و ﻣﺬاﮐﺮه ﻣﯽﭘﺮداﺧﺘﯿﻢ ﺗﺎ آن را ﮐﺎﻣﻼ ﺣﻔﻆ ﻣﯽﻧﻤﻮدﯾﻢ« ‪.٢‬‬

‫‪ -١‬ﻣﻨﺎھﺞ و آداب اﻟﺼﺤﺎﺑﺔ‪ ،‬ص ‪.۸۰‬‬ ‫‪ -٢‬اﺧﺮﺟﻪ اﻟﺨﻄﯿﺐ ﻓﯽ اﻟﺠﺎﻣﻊ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪ ۳۶۴ – ۳۶۳‬وﻓﯿﻪ ﯾﺰﯾﺪ اﻟﺮﻗﺎﺷﯽ و ھﻮ ﺿﻌﯿﻒ‪.‬‬

‫‪٧٩٨‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫‪ -۵‬ﺳﺆال در ﺟﻬﺖ ﮐﺴﺐ ﻋﻠﻢ و ﻋﻤﻞ ﺑﻪ آن‬

‫‪١‬‬

‫اﺻﺤﺎب ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﮐﺴﺐ ﻋﻠﻢ و ﻋﻤﻞ ﮐﺮدن ﺑﻪ آن‪ ،‬از رﺳﻮل ﺧﺪا ﺳﺆال ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و‬ ‫ﺑﯿﮫﻮده و ﺑﺮای ﺳﺮﮔﺮﻣﯽ ﭼﯿﺰی ﻧﻤﯽﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ؛ اﻟﺒﺘﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ج ﻧﯿﺰ ﮐﺴﯽ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﭘﺮﺳﺸﮫﺎی ﺑﯿﮫﻮده ﭘﺎﺳﺦ ﺑﺪھﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺳﮫﻞ ﺑﻦ ﺳﻌﺪ ﺳﺎﻋﺪی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫ﭘﺮﺳﯿﺪن ﺳﺆاﻟﮫﺎی زﯾﺎد را دوﺳﺖ ﻧﺪاﺷﺖ و آن را ﻋﯿﺐ ﻣﯽﺷﻤﺮد« ‪.٢‬‬ ‫ﻧﻮوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﻣﻨﻈﻮر ﭘﺮﺳﺸﮫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﯿﺎزی ﺑﻪ آن اﺣﺴﺎس ﻧﻤﯽﮔﺮدد و ﺑﺎﻋﺚ‬ ‫ً‬ ‫ھﺘﮏ ﺣﺮﻣﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﯾﺎ ﺑﺎﻋﺚ اﺷﺎﻋﮥ ﻋﻤﻠﯽ ﻧﺎروا ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻋﻠﻤﺎ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ‪ :‬اﮔﺮ واﻗﻌﺎ‬ ‫از ﻣﻮاردی ﺳﺆال ﮔﺮدد ﮐﻪ در اﻣﻮر دﯾﻦ ﺑﻪ آﻧﮫﺎ ﻧﯿﺎزی اﺣﺴﺎس ﻣﯽﮔﺮدد و ﯾﺎ در آﯾﻨﺪه‬ ‫اﯾﻦ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﻄﺮح ﺧﻮاھﺪ ﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬ﭘﺮﺳﯿﺪن اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺳﺆالھﺎ اﺷﮑﺎﻟﯽ ﻧﺪارد« ‪.٣‬‬ ‫‪ -۶‬ﺳﺨﺘﮕﯿﺮی ﻧﻤﻮدن و ﻧﭙﺮﺳﯿﺪن از ﻣﺘﺸﺎﺑﻪ‬

‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران ﺧﻮد را از اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﺮ ﺣﺬر ﻣﯽداﺷﺖ و وﻋﯿﺪھﺎی‬ ‫ﺳﺨﺘﯽ ﺑﺮای ﯾﺎوه ﮔﻮﯾﺎن و ﺳﺨﺘﮕﯿﺮان ﺑﯿﺎن ﻣﯽﻧﻤﻮد و ﻣﺮدم را از ھﻤﻨﺸﯿﻨﯽ ﺑﺎ ﭼﻨﯿﻦ‬ ‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﺎز ﻣﯽداﺷﺖ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻋﺎﯾﺸﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل ﺧﺪا ج در ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻮاﻗﻌﯽ اﯾﻦ آﯾﻪ‬ ‫را ﺗﻼوت ﻧﻤﻮد‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ َُ‬ ‫ُ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ َ َّ ٓ َ َ ۡ َ‬ ‫َ َ ۡ ُ َ َ ‪ُّ َّ ُ ٌ َ ۡ ُّ ٞ‬‬ ‫ب وأخ ُر‬ ‫﴿هو ٱ�ِي أنزل عليك ٱلكِ�ٰب مِنه ءا�ٰت �ك�ٰت هن أم ٱلكِ�ٰ ِ‬ ‫ُ ُ ۡ َ ۡ ‪َ ُ َّ َ َ ٞ‬‬ ‫َُ َ‬ ‫َٓ ۡ ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫�ب َ� ٰ ‪ٞ‬‬ ‫تۖ فَأَ َّما ٱ َّ� َ‬ ‫ون َما � َ َ ٰ‬ ‫� َب َه مِن ُه ٱبۡتِغا َء ٱلفِت َن ِة‬ ‫ِين ِ� قلو� ِ ِهم ز�غ �يتبِع‬ ‫مت ٰ ِ‬ ‫َ ٓ َۡ‬ ‫ۡ ۡ ُ ُ َ‬ ‫َ َ َ ۡ َ ُ َ ۡ َ ُ ٓ َّ َّ ُ َ َّ ُ َ‬ ‫ل�ٰسِخون ِ� ٱلعِل ِم َ�قولون َء َام َّنا‬ ‫َوٱبۡتِغا َء تأوِ�لِهِۖۦ وما �علم تأوِ�لهۥ إِ� ٱ�ۗ وٱ‬ ‫ُ ّ‪ٞ‬‬ ‫� ّم ِۡن عِن ِد َر ّ� َناۗ َو َما يَ َّذ َّك ُر إ َّ�ٓ أُ ْولُوا ْ ٱ ۡ�َ ۡل َ‬ ‫ٰ‬ ‫�‬ ‫بِهِۦ‬ ‫ب‪] ﴾٧‬آل ﻋﻤﺮان‪.[۷ :‬‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫»او اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺘﺎب را ﺑﺮ ﺗﻮ ﻧﺎزل ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺨﺸﯽ از آن‪ ،‬آﯾﻪھﺎی ﻣﺤﮑﻤﺎت اﺳﺖ‪ .‬آﻧﮫﺎ‬ ‫اﺻﻞ و اﺳﺎس اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ھﺴﺘﻨﺪ و ﺑﺨﺸﯽ از آن آﯾﻪھﺎی ﻣﺘﺸﺎﺑﮫﺎت اﺳﺖ و اﻣﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ‬ ‫ﮐﻪ در دﻟﮫﺎﯾﺸﺎن ﮐﮋی اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮای ﻓﺘﻨﻪاﻧﮕﯿﺰی و ﺗﺄوﯾﻞ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻣﺘﺸﺎﺑﮫﺎت ﻣﯽاﻓﺘﻨﺪ در‬ ‫ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺗﺄوﯾﻞ آﻧﮫﺎ را ﺟﺰ ﺧﺪا ﻧﻤﯽداﻧﺪ و راﺳﺨﺎن در داﻧﺶ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﻣﺎ ﺑﻪ ھﻤﮥ آﻧﮫﺎ‬

‫اﯾﻤﺎن دارﯾﻢ؛ ھﻤﻪ از ﺳﻮی ﺧﺪای ﻣﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﺟﺰ ﺻﺎﺣﺒﺎن ﻋﻘﻞ ﻣﺘﺬﮐﺮ ﻧﻤﯽﺷﻮﻧﺪ«‪.‬‬ ‫‪ -١‬ﻣﻨﺎھﺞ آداب اﻟﺼﺤﺎﺑﺔ‪ ،‬ص ‪.۹۶‬‬ ‫‪ -٢‬اﺑﻮﺧﯿﺜﻤﻪ زھﯿﺮ ﺑﻦ ﺣﺮب ﺑﺎ ﺳﻨﺪ ﺻﺤﯿﺢ در ﮐﺘﺎب اﻟﻌﻠﻢ آورده اﺳﺖ‪ ،‬ص ‪ ،۲۰‬ﺷﻤﺎره ‪.۷۷‬‬ ‫‪ -٣‬ﺷﺮح اﻟﻨﻮوی ﻋﻠﯽ ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪ ،۷۴‬ﭼﺎپ اﻟﺸﻌﺐ‪.‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٧٩٩‬‬

‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﻣﻮرد اﯾﻦ اﻓﺮاد ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺘﺸﺎﺑﮫﺎت را دﻧﺒﺎل‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬اﯾﻨﮫﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ آﻧﮫﺎ را ﻧﺎم ﺑﺮده اﺳﺖ؛ ﭘﺲ از آﻧﮫﺎ ﺑﭙﺮھﯿﺰﯾﺪ« ‪.١‬‬ ‫‪ -۷‬ﻧﭙﺮﺳﯿﺪن از ﻣﺴﺌﻠﻪای ﮐﻪ ﺷﺎرع در ﻣﻮرد آن ﺳﮑﻮت ﮐﺮده اﺳﺖ‬

‫ﺻﺤﺎﺑﻪ ﭘﺎﯾﺒﻨﺪ اﯾﻦ ادب ﺑﻮدﻧﺪ و ﺧﻮد را ﻣﮑﻠﻒ ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺳﺆاﻟﮫﺎﯾﯽ را ﻧﭙﺮﺳﻨﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﺷﺎرع در ﻣﻮرد آن ﺳﮑﻮت ﮐﺮده اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﺳﺆاﻻﺗﯽ ﺑﺎﻋﺚ واﺟﺐ ﺷﺪن آﻧﭽﻪ‬ ‫ﺷﺮﯾﻌﺖ واﺟﺐ ﻧﮑﺮده اﺳﺖ و ﯾﺎ ﺗﺤﺮﯾﻢ آﻧﭽﻪ ﺷﺮﯾﻌﺖ ﺣﺮام ﻧﮑﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﮕﺮدﻧﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َۡ َُ ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫َۡ َُ َ ۡ ٓ‬ ‫ُ َ ُ َ ۡ ُ‬ ‫�� ُّ� َها ٱ َّ� َ‬ ‫﴿ ٰٓ‬ ‫�لوا‬ ‫�ٔلوا � ۡن أش َيا َء إِن � ۡب َد ل� ۡم � ُسؤ� ۡم �ن � ٔ‬ ‫ِين َء َام ُنوا � �‬ ‫َ ُ َ َّ ُ ۡ ُ ۡ َ ُ ُ ۡ َ َ ُ ۡ َ َ َّ ُ َ ۡ َ َ َّ ُ َ ُ ٌ َ ‪َ ٞ‬‬ ‫َۡ‬ ‫ِيم‪ ١٠١‬ق ۡد‬ ‫�ن َها حِ� ��ل ٱلقرءان �بد ل�م �فا ٱ� �نهاۗ وٱ� �فور حل‬ ‫َ َ َ َ َ ۡ ‪َ َ ْ ُ َ ۡ َ َّ ُ ۡ ُ ۡ َ ّ ٞ‬‬ ‫�ٰفِر َ‬ ‫س�لها قوم مِن �بل ِ�م �م أصبحوا بِها‬ ‫�ن‪] ﴾١٠٢‬اﻟﻤﺎﺋﺪة‪.[۱۰۲-۱۰۱ :‬‬ ‫ِ‬ ‫»ای ﻣﺆﻣﻨﺎن از ﻣﺴﺎﺋﻠﯽ ﺳﺆال ﻣﮑﻨﯿﺪ اﮔﺮ ﻓﺎش ﮔﺮدﻧﺪ و آﺷﮑﺎر ﺷﻮﻧﺪ ﺷﻤﺎ را ﻧﺎراﺣﺖ و‬ ‫ﺑﺪﺣﺎل ﮐﻨﻨﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺑﻪ ھﻨﮕﺎم ﻧﺰول ﻗﺮآن راﺟﻊ ﺑﺪاﻧﮫﺎ ﭘﺮس و ﺟﻮ ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬ﺑﺮای ﺷﻤﺎ‬ ‫ﺑﯿﺎن و روﺷﻦ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ از اﯾﻦ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺳﺖ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺲ آﻣﺮزﮔﺎر و‬ ‫ﺑﺮدﺑﺎر اﺳﺖ‪ .‬ﺟﻤﻌﯽ از ﭘﯿﺸﯿﻨﯿﺎن از آﻧﮫﺎ ﺳﺆال ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻌﺪ از آن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺪاﻧﮫﺎ ﺑﻪ‬

‫ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻨﺪ و ﻣﻨﮑﺮ آﻧﮫﺎ ﺷﺪﻧﺪ«‪.‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ رﺳﻮل ﺧﺪا‪ ،‬از اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﺑﺎز ﻣﯽداﺷﺖ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ از ﺳﻌﺪ ﺑﻦ اﺑﯽوﻗﺎص س‬ ‫رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ج ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﺟﺮم را ﮐﺴﯽ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫از ﭼﯿﺰی ﺑﭙﺮﺳﺪ ﮐﻪ ﺣﺮام ﻗﺮار داده ﻧﺸﺪه اﺳﺖ و ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺳﺆال وی ﺣﺮام ﻗﺮار داده‬ ‫ﺷﻮد« ‪.٢‬‬ ‫‪ -۸‬ﻏﻨﯿﻤﺖ ﺷﻤﺮدن ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و ﺳﺆال ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ از اﯾﺸﺎن‬

‫اﺻﺤﺎب اوﻗﺎت ﻣﻨﺎﺳﺐ را ﺑﺮای ﭘﺮﺳﯿﺪن در ﻧﻈﺮ ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﻠﻮت و ﺗﻨﮫﺎﯾﯽ‬

‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ را ﻏﻨﯿﻤﺖ ﻣﯽﺷﻤﺮدﻧﺪ‪ .‬از اﺑﻮﻣﻮﺳﯽ اﺷﻌﺮی س رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ج‬ ‫ﭘﺲ از اﺗﻤﺎم ﻧﻤﺎز ﻓﺠﺮ ﻣﯽﻧﺸﺴﺖ‪ .‬ﻣﺎ دور اﯾﺸﺎن ﺣﻠﻘﻪ ﻣﯽزدﯾﻢ‪ .‬ﺑﺮﺧﯽ از اﯾﺸﺎن ﻗﺮآن‬

‫‪ -١‬اﻟﺒﺨﺎری‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺘﻔﺴﯿﺮ‪ ،‬ﺳﻮره آل ﻋﻤﺮان‪ ،‬ﺷﻤﺎرۀ ‪.۴۵۴۷‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺪارﻣﯽ ﻓﯽ ﻣﻘﺪﻣﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺎب ﻣﻦ ھﺎب اﻟﻔﺘﯿﺎ و ﮐﺮه اﻟﺘﻨﻄﻊ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪ ،۶۵‬ﺷﻤﺎره ‪.۱۳۸‬‬

‫‪٨٠٠‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﻓﺮا ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ؛ ﻋﺪهای در ﻣﻮرد ﻣﯿﺮاث ﻣﯽﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ و ﺑﺮﺧﯽ از ﺗﻌﺒﯿﺮ ﺧﻮاﺑﮫﺎﯾﯽ ﮐﻪ دﯾﺪه‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ ‪.١‬‬ ‫‪ -۹‬رﻋﺎﯾﺖ ﺣﺎﻟﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج و ﭘﺎﻓﺸﺎری ﻧﮑﺮدن ﺑﺮ ﭘﺮﺳﯿﺪن ﺳﺆال از اﯾﺸﺎن‬

‫اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻌﺪ از آﻧﮑﻪ از ﺳﺆال ﮐﺮدن ﻧﮫﯽ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻈﺮ‬

‫ﺣﻀﻮر اﻓﺮاد آ ﮔﺎه و ﻋﺎﻗﻞ ﺑﺎدﯾﻪﻧﺸﯿﻦ ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ آﻧﺎن ﺳﺆالھﺎی ﺧﻮد را از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‬ ‫ﺑﭙﺮﺳﻨﺪ و آﻧﺎن ﻧﯿﺰ ﺷﺎھﺪ اﯾﻦ ﺳﺆال و ﺟﻮاب ﺑﺎﺷﻨﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬ ‫»ﻣﺎ از اﯾﻨﮑﻪ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﭼﯿﺰی ﺑﭙﺮﺳﯿﻢ‪ ،‬ﻧﮫﯽ ﺷﺪﯾﻢ؛ ﭘﺲ ﻣﺎ دوﺳﺖ داﺷﺘﯿﻢ‬ ‫ﻣﺮد ﺑﺎدﯾﻪﻧﺸﯿﻦ ﻋﺎﻗﻠﯽ در ﺧﺪﻣﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﺣﻀﻮر ﯾﺎﺑﺪ و ﺳﺆالھﺎی ﺧﻮد را از اﯾﺸﺎن‬ ‫ﺑﭙﺮﺳﺪ و ﻣﺎ ﺷﺎھﺪ اﯾﻦ ﺳﺆال و ﺟﻮاب ﺑﺎﺷﯿﻢ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ روزی ﻣﺮدی ﺑﺎدﯾﻪﻧﺸﯿﻦ آﻣﺪ و‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ای ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﻓﺮﺳﺘﺎدهات ﺑﻪ ﻧﺰد ﻣﺎ آﻣﺪ و ﺑﻪ ﻣﺎ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺗﻮ ﻣﯽﮔﻮﯾﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻮ را‬ ‫ﻓﺮﺳﺘﺎده اﺳﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬راﺳﺖ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ« ‪.٢‬‬ ‫ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺎس ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺟﺪﯾﺪ از ﺧﻼل ﻣﻮاﺿﻊ ﻋﻤﻠﯽ روﺷﻦ‪ ،‬ھﻤﮕﺎم‬ ‫ﺑﺎ ﻓﺮﯾﻀﮥ ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﻌﻠﻢ ﻣﯿﺎن اﻓﺮاد ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن اداﻣﻪ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮرت اﯾﻦ‬ ‫رھﻨﻤﻮدھﺎ در آﻣﺎده ﮐﺮدن ﻓﺮد ﻣﺴﻠﻤﺎن و اﻣﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج آن را‬ ‫ﺗﺄﺳﯿﺲ ﻧﻤﻮد ﻣﺆﺛﺮ واﻗﻊ ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬

‫‪ -١‬ﻗﺎل اﻟﮫﯿﺜﻤﯽ ﻓﯽ ﻣﺠﻤﻊ اﻟﺰواﺋﺪ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪ – ۱۵۹‬رواه اﻟﻄﺒﺮاﻧﯽ ﻓﯽ اﻟﮑﺒﯿﺮ و ﻓﯿﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ‬ ‫روﻣﯽ‪ ،‬ﺿﻌﻔﻪ اﺑﻮداود و اﺑﻮزرﻋﻪ وﺛﻘﻪ اﺑﻦ ﺣﺒﺎن‪.‬‬ ‫‪ -٢‬ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻻﯾﻤﺎن‪ ،‬ﺑﺎب اﻟﺴﻮال ﻋﻦ ارﮐﺎن اﻻﺳﻼم‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۴۲ – ۴۱‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‬ ‫رﺧﺪادﻫﺎ و وﺿﻊ ﻗﺎﻧﻮن‬ ‫ﻧﺨﺴﺖ‪ :‬ﺣﻞ ﻣﺸﮑﻞ ﺑﺤﺮان اﻗﺘﺼﺎدی‬

‫ھﺠﺮت ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ از ﻧﻈﺮ اﻗﺘﺼﺎدی وﻇﯿﻔﮥ دوﻟﺖ ﻧﻮﭘﺎی اﺳﻼﻣﯽ را دﺷﻮارﺗﺮ‬ ‫و ﺳﻨﮕﯿﻦﺗﺮ ﻣﯽﻧﻤﻮد ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬رھﺒﺮی اﻣﺖ ﺑﺮای ﺣﻞ اﯾﻦ ﺑﺤﺮان راهھﺎی ﻣﺘﻌﺪد و‬ ‫ﺷﯿﻮهھﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﯽ اﻧﺪﯾﺸﯿﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﺑﺮﻗﺮاری ﭘﯿﻤﺎن اﺧﻮت و ﺑﺮادری ﻣﯿﺎن‬ ‫ﻣﮫﺎﺟﺮان و اﻧﺼﺎر و ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺻﻔﻪ در ﮐﻨﺎر ﻣﺴﺠﺪ ﻧﺒﻮی ﺑﺮای ﺟﺎی دادن ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﺗﻌﺪاد‬ ‫ﻣﻤﮑﻦ ﻓﻘﺮای ﻣﮫﺎﺟﺮان‪ ،‬ﮐﻮﺷﺶھﺎﯾﯽ در اﯾﻦ راﺳﺘﺎ ﺑﻮد و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ‬ ‫اوﺿﺎع اﻗﺘﺼﺎدی ﻣﺪﯾﻨﻪ ﭘﺮداﺧﺖ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ رﺳﯿﺪ ﮐﻪ ﻗﺪرت اﻗﺘﺼﺎدی در اﺧﺘﯿﺎر‬ ‫ﯾﮫﻮدﯾﺎن اﺳﺖ و ﺑﺎزارھﺎی ﺗﺠﺎری ﻣﺪﯾﻨﻪ و داراﯾﯿﮫﺎی آن از آن آﻧﺎن ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪،‬‬ ‫آﻧﺎن در ﻧﺮخﮔﺬاری و اراﺋﻪ ﮐﺎﻻھﺎ ﺑﻪ دﻟﺨﻮاه ﺧﻮد ﻋﻤﻞ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﮐﺎﻻھﺎ را اﺣﺘﮑﺎر‬ ‫ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و از ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪی ﻣﺮدم ﺑﮫﺮهﺑﺮداری ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﺻﺪد ﺑﺮآﻣﺪ ﺗﺎ‬ ‫ﺑﻪ ھﺮ ﻧﺤﻮ ﻣﻤﮑﻦ ﺑﺎزاری ﺑﺮای ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﯾﺠﺎد ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﯾﮫﻮدﯾﺎن در ﺑﻪ دﺳﺖ آوردن‬ ‫ﺛﺮوت و اﻗﺘﺼﺎد رﻗﺎﺑﺖ ﮐﻨﻨﺪ و در اﯾﻦ ﺑﺎزار‪ ،‬آداب اﺳﻼم و ارزﺷﮫﺎی اﺧﻼﻗﯽ آن‪ ،‬در ﻋﺎﻟﻢ‬ ‫ﺗﺠﺎرت آﺷﮑﺎر ﮔﺮدد؛ ﭘﺲ ﺑﺮای اﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر در ﻏﺮب ﻣﺴﺠﺪ ﻧﺒﻮی‪ ،‬ﻣﮑﺎﻧﯽ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮد و‬ ‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﯾﻦ‪ ،‬ﺑﺎزار ﺷﻤﺎﺳﺖ؛ ﭘﺲ دﭼﺎر ﮐﻤﺒﻮد ﻧﺨﻮاھﯿﺪ ﺷﺪ و ﺑﺮ آن ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﺗﺤﻤﯿﻞ‬ ‫ﻧﺨﻮاھﺪ ﮔﺮدﯾﺪ« ‪.١‬‬ ‫ﺑﺎزار در ﺻﺪر اﺳﻼم وﺳﯿﻊ و ﭘﺮروﻧﻖ ﺑﻮد و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ ﺑﺎزار ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ و ﺑﺎ‬ ‫ﻣﺮاﻗﺒﺖ و ِاﺷﺮاف ﺑﺮ آن‪ ،‬ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ آن را ﺑﻪ ﻋﮫﺪه داﺷﺖ و ﺑﺮای آن ﻗﻮاﻋﺪ و ﻣﻘﺮراﺗﯽ‬ ‫وﺿﻊ ﻧﻤﻮد و آداﺑﯽ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮد و آن را از ﺑﺴﯿﺎری از داد و ﺳﺘﺪھﺎی ﺟﺎھﻠﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ‬ ‫‪ -١‬اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺘﺠﺎرات‪ ،‬ﺑﺎب اﻻﺳﻮاق‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۷۵‬‬

‫‪٨٠٢‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﻓﺮﯾﺐﮐﺎری و ﮐﻼهﺑﺮداری ھﻤﺮاه ﺑﻮد ﭘﺎک ﮐﺮد‪ ،‬ھﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ آن ﺣﻀﺮت زﻣﯿﻨﮥ داد و‬ ‫ﺳﺘﺪ و ﺗﺠﺎرت در ﺑﺎزار را ﺑﺮای ھﻤﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﯾﮑﺴﺎن ﻓﺮاھﻢ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮد ‪.١‬‬ ‫آن ﺣﻀﺮت آداب ﺑﺮای روﻧﻖ ﺑﺎزار و ﻣﺼﻮن ﻣﺎﻧﺪن آن و ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی از ھﺘﮏ ﺣﺮﻣﺖ آن‬ ‫آداب ﻣﺘﻌﺪدی ﺑﺮای ﺑﺎزار ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت رﯾﺸﻪدار ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮد ﺗﺎ اﻟﮕﻮﯾﯽ ﺑﺮای ﺑﺎزارھﺎی‬ ‫اﻣﺖ در ﮔﺬر دوران و زﻣﺎﻧﮫﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬از ﺑﺎزاری ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا آن را رھﺒﺮی ﻣﯽﮐﺮد‪،‬‬ ‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪای از آداب را اﺳﺘﻨﺒﺎط ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻪ ھﻨﮕﺎم وارد ﺷﺪن‬ ‫ﺑﻪ ﺑﺎزار و اﺷﺮاف ﺑﺮ آن و ﭘﯿﮕﯿﺮی روﻧﺪ ﻣﻌﺎﻣﻼت در آن اﻣﺮ ﻣﯽﮐﺮد ﯾﺎ از آن ﻧﮫﯽ‬ ‫ﻣﯽﻓﺮﻣﻮد‪ .‬رﺳﻮل ﺧﺪا ﻣﻨﮑﺮی را ﻧﻤﯽدﯾﺪ ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ آن را ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽداد و دور ﻣﯽﻧﻤﻮد و‬ ‫ھﯿﭻ ﻣﻌﺮوﻓﯽ را ﻧﻤﯽدﯾﺪ ﻣﮕﺮ آﻧﮑﻪ ﺑﻪ ﺗﺜﺒﯿﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﭘﺎﯾﻪھﺎی آن ﻣﯽﭘﺮداﺧﺖ و آن را‬ ‫ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻣﯽﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﺑﺮ آن ﻣﻮاﻇﺒﺖ ﺷﻮد و ﭘﺎﯾﺒﻨﺪ آن ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺗﻤﺎﻣﯽ اﯾﻦ ﻣﻮارد را از‬ ‫ﺗﻮﺟﯿﮫﺎت وﺗﻌﻠﯿﻤﺎت ﭘﺮوردﮔﺎرش ﻓﺮا ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ؛ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ى‪ ٣‬إ ِ ۡن ُه َو إ ِ َّ� َو ۡ ‪ٞ‬‬ ‫﴿ َو َما يَن ِط ُق َعن ٱل ۡ َه َو ٰٓ‬ ‫� يُ َ ٰ‬ ‫و�‪] ﴾٤‬اﻟﻨﺠﻢ‪.[۴-۳ :‬‬ ‫ِ‬ ‫»و از روی ھﻮا و ھﻮس ﺳﺨﻦ ﻧﻤﯽﮔﻮﯾﺪ‪ .‬آن ﺟﺰ وﺣﯽ و ﭘﯿﺎﻣﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ وﺣﯽ و ﭘﯿﺎم‬ ‫ﻣﯽﮔﺮدد«‪.‬‬ ‫ﺑﺮﺧﯽ از اﯾﻦ آداب ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬ ‫‪ -۱‬ﺳﻨﺖ اﺳﺖ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ وارد ﺑﺎزار ﻣﯽﺷﻮد در اﺑﺘﺪا ذﮐﺮ ﺧﺪا را ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺣﻤﺪ و‬ ‫ﺳﺘﺎﯾﺶ او را ﺑﮕﻮﯾﺪ؛ زﯾﺮا آن ﺣﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ھﺮﮐﺲ وارد ﺑﺎزار ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﮕﻮﯾﺪ‪» :‬ﻻ‬ ‫اﻪﻟ اﻻ اﷲ وﺣﺪه ﻻﺮﺷ�ﻚ ﻪﻟ‪ ،‬ﻪﻟ اﻟـﻤﻠﻚ وﻪﻟ اﺤﻟﻤﺪ‪� ،‬ی و�ﻤﻴﺖ وﻫﻮ ﻰﺣ‬ ‫ﻻﻳﻤﻮت‪ ،‬ﺑﻴﺪه اﺨﻟ� وﻫﻮ ﻰﻠﻋ ﻞﻛ ﻰﺷء ﻗﺪﻳﺮ« »ھﯿﭻ ﻣﻌﺒﻮدی ﺟﺰ ﺧﺪا ﻧﯿﺴﺖ؛ او‬

‫ﯾﮕﺎﻧﻪ اﺳﺖ و ﺷﺮﯾﮑﯽ ﻧﺪارد؛ ﭘﺎدﺷﺎھﯽ از آن اوﺳﺖ و ﺳﺘﺎﯾﺶ زﯾﺒﻨﺪة اوﺳﺖ؛ زﻧﺪه‬

‫ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻣﯽﻣﯿﺮاﻧﺪ و او زﻧﺪه اﺳﺖ و ﻧﻤﯽﻣﯿﺮد و او ﺑﺮ ھﺮ ﭼﯿﺰی ﺗﻮاﻧﺎﺳﺖ«‪ .‬ﮐﺴﯽ‬ ‫ﮐﻪ اﯾﻦ را ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮای او ھﺰار ﻧﯿﮑﯽ ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ و ھﺰار ﺑﺪی از او دور‬ ‫ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺑﺮ درﺟﺎت او ھﺰار درﺟﻪ ﺑﺎﻻ ﻣﯽﺑﺮد و ﺑﺮاﯾﺶ ﺧﺎﻧﻪای در ﺑﮫﺸﺖ‬

‫‪ -١‬اﺣﮑﺎم اﻟﺴﻮق ﻓﻲ اﻻﺳﻼم‪ ،‬اﺣﻤﺪ اﻟﺪروﯾﺶ‪ ،‬ص ‪.۳۶ – ۳۵‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٨٠٣‬‬

‫ﻣﯽﺳﺎزد ‪.١‬‬ ‫ﺑﺎزار را ﺑﻪ ﻃﻮر وﯾﮋه ذﮐﺮ ﻧﻤﻮد؛ ﭼﺮاﮐﻪ ﺑﺎزار ﻣﺤﻞ ﻏﻔﻠﺖ از ذﮐﺮ ﺧﺪا و ﻣﺸﻐﻮل ﺷﺪن‬ ‫ﺑﻪ ﺗﺠﺎرت اﺳﺖ؛ ﭘﺲ ﺑﺎزار ﺟﺎی ﺗﺴﻠﻂ ﺷﯿﻄﺎن و ﻣﺮﮐﺰ ﻟﺸﮑﺮﯾﺎن ﺷﯿﻄﺎن اﺳﺖ و ذﮐﺮ در‬ ‫ﭼﻨﯿﻦ ﻣﮑﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﺷﯿﻄﺎن اﺳﺖ و ﻟﺸﮑﺮﯾﺎﻧﺶ را ﺷﮑﺴﺖ ﻣﯽدھﺪ؛ ﭘﺲ ھﺮ‬ ‫ﮐﺲ اﯾﻦ را ﺑﮕﻮﯾﺪ ﺳﺰاوار ﭘﺎداﺷﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ذﮐﺮ ﮔﺮدﯾﺪ ‪.٢‬‬ ‫‪ -۲‬ﺑﺮای ﮐﺴﯽ ﮐﻪ وارد ﺑﺎزار ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻣﮑﺮوه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ دﻋﻮا و ﺟﺮ و ﺑﺤﺚ ﺻﺪاﯾﺶ‬ ‫را ﺑﻠﻨﺪ ﮐﻨﺪ‪ :‬در ﺑﺎب ﺻﻔﺎت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج آﻣﺪه اﺳﺖ‪» :‬او درﺷﺖﺧﻮ و ﺑﺪاﺧﻼق‬ ‫ﻧﺒﻮد و در ﺑﺎزارھﺎ ﺳﺮوﺻﺪا ﻧﻤﯽﻧﻤﻮد ودر ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﺪﯾﯽ ﮐﻪ دﯾﮕﺮان ﺑﻪ او روا‬ ‫ﻣﯽداﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺪی ﻧﻤﯽﮐﺮد؛ ﺑﻠﮑﻪ آﻧﺎن را ﻣﯽﺑﺨﺸﯿﺪ و از آﻧﺎن ﮔﺬﺷﺖ ﻣﯽﻧﻤﻮد« ‪.٣‬‬ ‫ً‬ ‫ﺳﺮوﺻﺪا ﻧﻤﻮدن ﻓﻄﺮﺗﺎ اﻣﺮی ﻣﺬﻣﻮم و زﺷﺖ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﮔﺮدد؛ ﺣﺎل اﮔﺮ اﯾﻦ اﻣﺮ در‬ ‫ﺑﺎزار ﮐﻪ ﻣﺤﻞ ﺗﺠﻤﻊ اﻗﺸﺎر ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺮدم اﺳﺖ‪ ،‬رواج ﭘﯿﺪا ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﺣﮑﻢ آن ﭼﻪ ﺧﻮاھﺪ‬ ‫ﺑﻮد؟ ‪.٤‬‬ ‫‪ -۳‬ﭘﺮھﯿﺰ از ﻋﻤﻠﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ اﻧﺰﺟﺎر ﻣﺮدم ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬از دو ﭼﯿﺰی ﮐﻪ ﻧﻔﺮﯾﻦ را در ﭘﯽ دارد‪ ،‬ﭘﺮھﯿﺰ ﮐﻨﯿﺪ؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬آن دو‬ ‫ﭼﯿﺰ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﻟﻌﻨﺖ و ﻧﻔﺮﯾﻦ ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ؛ ﭼﻪ ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ ھﺴﺘﻨﺪ؟‬ ‫ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در راه ﻣﺮدم ﯾﺎ در ﺳﺎﯾﮥ آﻧﮫﺎ ﻗﻀﺎی ﺣﺎﺟﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ« ‪.٥‬‬ ‫‪ -۴‬ﭘﺮھﯿﺰ از ﺣﻤﻞ ﺳﻼح‪.‬‬ ‫رﺳﻮل ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ھﺮﮔﺎه ﯾﮑﯽ از ﺷﻤﺎ در ﻣﺴﺠﺪ ﯾﺎ ﺑﺎزار ﻣﺎ ﻋﺒﻮر ﮐﺮد و ﺗﯿﺮی ھﻤﺮاه‬ ‫داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺗﯿﻐﮥ آن را ﻧﮕﺎه دارد ﯾﺎ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬آن را ﻧﮕﺎه دارد ﺗﺎ ﺑﻪ ﯾﮑﯽ از ﻣﺴﻠﻤﺎنھﺎ‬ ‫ﺑﺮﺧﻮرد ﻧﮑﻨﺪ« ‪.٦‬‬ ‫‪ -۵‬دﺳﺘﻮر ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ وﻓﺎ ﻧﻤﻮدن ﺑﻪ ﭘﯿﻤﺎنھﺎ؛ ﻋﮫﺪھﺎ و ﺳﺎﯾﺮ ﻗﺮاردادھﺎ‬ ‫‪ -١‬ﺳﻨﻦ اﻟﺘﺮﻣﺬی‪ ،‬اﺑﻮاب اﻟﺪﻋﻮات‪ ،‬ﺑﺎب ﻣﺎ ﯾﻘﻮل اذا دﺧﻞ اﻟﺴﻮق‪ ،‬ج ‪ ،۵‬ص ‪ – ۱۵۶ -۱۵۵‬ﻗﺎل اﻟﻤﻨﺬری‬ ‫ﻓﯽ اﻟﺘﺮﻏﯿﺐ و اﺳﻨﺎد ﻣﺘﺼﻞ ﺣﺴﻦ و رواﺗﻪ ﺛﻘﺎت اﺛﺒﺎت‪.‬‬ ‫‪ -٢‬ﺗﺤﻔﺔ اﻻﺣﻮذی ﺑﺸﺮح ﺟﺎﻣﻊ اﻟﺘﺮﻣﺬی‪ ،‬ج ‪ ،۹‬ص ‪.۳۸۶‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﺒﺨﺎری‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺒﯿﻮع‪ ،‬ﺑﺎب ﮐﺮاھﯿﺔ اﻟﺴﺨﺐ ﻓﻲ اﻻﺳﻮاق‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۱۴‬‬ ‫‪ -٤‬اﺣﮑﺎم اﻟﺴﻮق ﻓﻲ اﻻﺳﻼم‪ ،‬ص ‪.۴۱‬‬ ‫‪ -٥‬ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﻄﮫﺎرة‪ ،‬ﺑﺎب ﻣﻮاﺿﻊ اﻟﻨﮫﯽ ﻋﻦ اﻟﺒﻮل ﻓﯿﮫﺎ‪.‬‬ ‫‪ -٦‬اﻟﺒﺨﺎری‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﻔﺘﻦ‪ ،‬ﺑﺎب ﻗﻮل اﻟﻨﺒﯽ ج »ﻣﻦ ﲪﻞ ﻋﻠﻴﻨﺎ اﻟﺴﻼح ﻓﻠﻴﺲ ﻣﻨﺎ«‪ ،‬ج ‪ ،۴‬ص ‪.۲۲۴‬‬

‫‪٨٠٤‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫و ﺑﺮﺣﺬر داﺷﺘﻦ از ﺷﮑﺴﺘﻦ ﻋﮫﺪ و ﭘﯿﻤﺎن ﯾﺎ ﺧﯿﺎﻧﺖ ﮐﺮدن؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل‬ ‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ ُ ُ ْ‬ ‫ُ ْ‬ ‫َ َ‬ ‫َّ َ َ ُّ‬ ‫َ‬ ‫﴿ َوأ ۡوفوا ب ِ َع ۡه ِد ٱ�ِ إِذا � ٰ َهد� ۡم َو� تنقضوا ٱ�يۡ َ� ٰ َن َ� ۡع َد ت ۡوكِيدِها َوق ۡد َج َعل ُت ُم‬ ‫َّ َ َ َ ۡ ُ ۡ َ ً َّ َّ َ َ ۡ َ َ َ ۡ َ ُ َ‬ ‫ٱ� علي�م كفِي� ۚ إِن ٱ� �عل ُم ما �فعلون‪] ﴾٩١‬اﻟﻨﺤﻞ‪.[۹۱ :‬‬ ‫»ﺑﻪ ﭘﯿﻤﺎن ﺧﺪا وﻓﺎ ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬ھﺮﮔﺎه ﮐﻪ ﭘﯿﻤﺎن ﺑﺴﺘﯿﺪ و ﺳﻮﮔﻨﺪھﺎ را ﭘﺲ از ﺗﺄﮐﯿﺪ ﻧﺸﮑﻨﯿﺪ؛ در‬ ‫ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺧﺪا را آﮔﺎه و ﮔﻮاه ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺘﻪاﯾﺪ‪ .‬ﺑﯽﮔﻤﺎن ﺧﺪا ﻣﯽداﻧﺪ آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ«‪.‬‬ ‫‪ -۶‬آﺳﺎنﮔﯿﺮی و ﺳﮫﻮﻟﺖ در ﺧﺮﯾﺪ و ﻓﺮوش و اﻧﻮاع ﺗﺠﺎرت‬ ‫آن ﺣﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ ﺑﻨﺪهای رﺣﻢ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ وﻗﺘﯽ ﻣﯽﻓﺮوﺷﺪ دﺳﺖ و دل ﺑﺎز‬ ‫و ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ اﺳﺖ و وﻗﺘﯽ ﺧﺮﯾﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ و دﺳﺖ و دل ﺑﺎز اﺳﺖ و ھﺮﮔﺎه ﻗﺮض‬ ‫ﺧﻮد را ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬ﻧﯿﺰ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ« ‪.١‬‬ ‫‪ -۷‬راﺳﺘﮕﻮﯾﯽ و اﺑﺮاز ﺣﻘﯿﻘﺖ و دوری از ﭘﻨﮫﺎن ﮐﺎری‬ ‫ﻣﻮارد ذﮐﺮ ﺷﺪه از ﻣﮫﻢﺗﺮﯾﻦ آداﺑﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ در ﻣﻌﺎﻣﻼت ﻣﺮدم رواج داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺗﺎﺟﺮی را ﮐﻪ در ﻣﻌﺎﻣﻠﻪاش راﺳﺘﮕﻮ و در ﮔﺮﻓﺘﻦ و دادن‪ ،‬اﻣﺎﻧﺘﺪار اﺳﺖ‪،‬‬ ‫ﺳﺘﻮده و ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ او در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان و ﺻﺪﯾﻘﺎن و ﺷﮫﺪا ﺣﺸﺮ ﻣﯽﺷﻮد‬ ‫و اﯾﻨﮫﺎ ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ھﻤﺮاھﺎن ھﺴﺘﻨﺪ ‪.٢‬‬ ‫‪ -۸‬ﭘﺮھﯿﺰ از ﺳﻮﮔﻨﺪھﺎی دروﻏﯿﻦ‬ ‫رﺳﻮل ﺧﺪا ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺳﻮﮔﻨﺪ‪ ،‬ﮐﺎﻻ را ﺑﻪ ﻓﺮوش ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪ و ﻓﺎﯾﺪه را از ﺑﯿﻦ ﻣﯽﺑﺮد و‬ ‫در ﻋﺒﺎرﺗﯽ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﺑﺮﮐﺖ آن را از ﺑﯿﻦ ﻣﯽﺑﺮد ‪.٣‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ آن ﺣﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬از ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺧﻮردن زﯾﺎد در ﺧﺮﯾﺪ و ﻓﺮوش ﺑﭙﺮھﯿﺰﯾﺪ؛‬ ‫ﭼﺮاﮐﻪ ﺳﻮﮔﻨﺪ‪ ،‬ﮐﺎﻻ را ﺑﻪ ﻓﺮوش ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺮﮐﺖ و ﺳﻮد را از ﺑﯿﻦ ﻣﯽﺑﺮد ‪.٤‬‬ ‫ﭘﺲ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻣﯽﺧﻮرد و ﮐﺎﻻی ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻓﺮوش ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﻋﻤﻞ‪،‬‬ ‫ﺑﺮﮐﺖ ﻣﺎل اوﺳﻠﺐ ﻣﯽﺷﻮد و داراﯾﯽاش ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ از ﺑﯿﻦ ﺧﻮاھﺪ رﻓﺖ و ﻣﺎﻟﺶ ﺗﻠﻒ‬ ‫‪ -١‬ﻣﻮﻃﺎء‪ ،‬اﻣﺎم ﻣﺎﻟﮏ‪ ،‬ﺑﺎب ﺟﺎﻣﻊ اﻟﺒﯿﻮع‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۶۸۵‬‬ ‫‪ -٢‬ﺳﻨﻦ اﻟﺘﺮﻣﺬی‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺒﯿﻮع‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۳۴۲ – ۳۴۱‬‬ ‫‪ -٣‬ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﻤﺴﺎﻗﺎه‪ ،‬ﺑﺎب اﻟﻨﮫﯽ ﻋﻦ اﻟﺤﻠﻒ‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪.۱۲۲۸‬‬ ‫‪ -٤‬ھﻤﺎن‪.‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٨٠٥‬‬

‫ﻣﯽﮔﺮدد ﯾﺎ دزدﯾﺪه ﻣﯽﺷﻮد ﯾﺎ ﻣﯽﺳﻮزد ﯾﺎ ﻏﺮق ﯾﺎ ﺑﻪ زور ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد و ﯾﺎ ﻏﺎرت‬ ‫ﻣﯽﮔﺮدد و ﯾﺎ ﭘﯿﺶ آﻣﺪھﺎﯾﯽ رخ ﻣﯽدھﺪ از ﻗﺒﯿﻞ ﺑﯿﻤﺎری و ﻏﯿﺮه ﮐﻪ داراﯾﯽاش در آن راه‬ ‫ﺻﺮف ﻣﯽﺷﻮد ‪.١‬‬ ‫اﯾﻨﮫﺎ ﺑﺮﺧﯽ از آداب و رھﻨﻤﻮدھﺎی ﻧﺒﻮی ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ آداب ﺗﻌﺎﻣﻞ در ﺑﺎزار اﺳﻼﻣﯽ‬ ‫ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻮد ﮐﻪ اﺛﺮ ﺑﺰرﮔﯽ در آﺑﺎداﻧﯽ ﺑﺎزارھﺎی ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﺿﻌﯿﻒ ﺷﺪن ﺑﺎزارھﺎی‬ ‫ﯾﮫﻮدﯾﺎن داﺷﺖ و ﺑﺪﯾﻦ وﺳﯿﻠﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﺮ اﻗﺘﺼﺎد ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻣﺴﻠﻂ ﺷﻮﻧﺪ و در آن‬ ‫ﺑﻪ دﻟﺨﻮاه ﺧﻮد ﻋﻤﻞ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺎ اﯾﻦ ﺷﯿﻮه و ﻧﮕﺮش‪ ،‬ﯾﮫﻮدﯾﺎن را دراﻣﺮی ﮐﻪ ﻣﮫﻢﺗﺮﯾﻦ‬ ‫ﺗﺨﺼﺺ آﻧﮫﺎ ﺑﻮد‪ ،‬ﺷﮑﺴﺖ دادﻧﺪ ‪.٢‬‬ ‫اﯾﻦ ﺗﻌﺎﻟﯿﻢ و آداب ﺗﻨﮫﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺷﮑﻞ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﻧﻤﺎﻧﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺳﻌﻪ و ﮔﺴﺘﺮش دوﻟﺖ‬ ‫اﺳﻼﻣﯽ و ﺑﺮﻗﺮاری ﻗﻮاﻧﯿﻦ در ﺟﺎﻣﻌﮥ اﺳﻼﻣﯽ ﺗﺤﻮل ﯾﺎﻓﺖ و ﺗﺠﺎرت ﺑﺮاﺳﺎس داﻧﺶ و ﻓﻘﻪ‬ ‫و اﺻﻮﻟﯽ ﺧﺎص ﺑﻨﯿﺎﻧﮕﺬاری ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻌﯿﺎری ﻋﻤﺮ س ﮔﻔﺖ‪» :‬در ﺑﺎزار‬ ‫ﻣﺎ ﮐﺴﯽ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﻧﮑﻨﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ در دﯾﻦ آ ﮔﺎھﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ« ‪.٣‬‬ ‫ﺑﺎزارھﺎ در اﺳﻼم از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ از ﻧﻈﺮ ﻣﺎﻟﯽ و اﻗﺘﺼﺎدی در زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺮدم ﻧﻘﺸﯽ ﻣﮫﻢ اﯾﻔﺎ‬ ‫ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و ﻣﮑﺎن و ﻣﺤﻞ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﮐﺮدن و ﻣﺒﺎدﻻت ﺗﺠﺎری ﺑﯿﻦ ﻣﺮدم اﺳﺖ و از اﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ‬ ‫ھﺮ ﻓﺮد اﻣﻮر زﻧﺪﮔﯽ و ﻧﯿﺎزھﺎی ﺿﺮوری و ﻟﻮازﻣﺎت وﯾﮋه و ﻋﻤﻮﻣﯽاش را ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬از‬ ‫ﺟﺎﯾﮕﺎھﯽ واﻻ و اھﻤﯿﺘﯽ ﺧﺎص ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ و ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺎس ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﻣﻮرد‬ ‫ﺑﺎزار ﺗﻮﺟﯿﮫﺎﺗﯽ اراﺋﻪ داد ‪.٤‬‬ ‫ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﻧﯿﺰ از آﻓﺖ اﻗﺘﺼﺎدی و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺧﻄﺮﻧﺎک دﯾﮕﺮی ﮐﻪ ﺑﺮ دﯾﻦ و دﻧﯿﺎی‬ ‫ﻣﺮدم ﺣﺎﮐﻢ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ و ﺑﺮ آن اﺛﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ و آن ﮐﻢ ﮐﺮدن ﺗﺮازو و‬ ‫ﭘﯿﻤﺎﻧﻪ اﺳﺖ و اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﺑﺎ ﺷﻮه و اﺳﻠﻮب اﻧﺼﺎف ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ آن دﺳﺘﻮر داده اﺳﺖ ﺗﺎ‬ ‫ﻣﺮدم ﺑﺮ آن اﺳﺎس ﻣﻌﺎﻣﻠﻪھﺎی ﺧﻮﯾﺶ را ﺗﻨﻈﯿﻢ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺨﺎﻟﻒ و ﻣﺘﻀﺎد اﺳﺖ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ۡ‬ ‫َ ّ َ ۡ َ َ َ َ ُ ۡ َ َ َ َّ َّ َ‬ ‫اع َة قَر ‪ٞ‬‬ ‫نز َل ٱ ۡلك َِ�ٰ َ‬ ‫﴿ٱ َّ ُ‬ ‫ِي أَ َ‬ ‫� ٱ َّ� ٓ‬ ‫�ب‪﴾١٧‬‬ ‫لس‬ ‫ٱ‬ ‫ل‬ ‫ع‬ ‫ل‬ ‫�ك‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫ي‬ ‫ا‬ ‫م‬ ‫و‬ ‫ان‬ ‫�‬ ‫م‬ ‫ل‬ ‫ٱ‬ ‫و‬ ‫ق‬ ‫�‬ ‫ٱ‬ ‫ب‬ ‫ب‬ ‫ۗ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫‪ -١‬ﺷﺮح اﻟﺴﯿﻮﻃﯽ ﻋﻠﯽ ﺳﻨﻦ اﻟﺴﻨﺎﺋﯽ‪ ،‬ج ‪ ،۷‬ص ‪.۲۴۶‬‬ ‫‪ -٢‬ﻓﯽ ﻇﻼل اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ ‪ -‬اﻟﮫﺠﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ اﻟﻤﺒﺎرﮐﺔ‪ ،‬اﺑﯽ ﻓﺎرس‪ ،‬ص ‪.۷۰‬‬ ‫‪ -٣‬اﺣﮑﺎم اﻟﺴﻮق ﻓﻲ اﻻﺳﻼم‪ ،‬ص ‪.۵۳‬‬ ‫‪ -٤‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۵۸۶ - ۵۸۵‬‬

‫‪٨٠٦‬‬ ‫]اﻟﺸﻮری‪.[۱۷ :‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬ ‫‪١‬‬

‫و ﻣﯿﺰان ﻋﺪاﻟﺖ اﺳﺖ و ﺗﺮازوھﺎ و ﭘﯿﻤﺎﻧﻪھﺎ وﺳﯿﻠﻪھﺎ و آﻟﺖھﺎﯾﯽ ﺑﺮای اﻗﺎﻣﻪ ﻋﺪل‬ ‫ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺮﻣﺎن داده اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺗﻤﺎم و ﮐﻤﺎل داده ﺷﻮﻧﺪ و از ﮐﻢ‬ ‫ﮐﺮدن در آن ﻧﮫﯽ ﮐﺮده اﺳﺖ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َۡ ْ َ ۡ‬ ‫َّ َّ‬ ‫َ َ ۡ َ ُ َ َّ ٰ َ ۡ ُ َ ُ َّ ُ َ ۡ ُ ْ ۡ َ ۡ َ‬ ‫﴿ َو� �ق َر ُ�وا َمال ٱ�َتِي ِم إِ� ب ِٱل ِ� ِ� أحسن ح� �بلغ أشده ۚۥ وأوفوا ٱلكيل‬ ‫َ ۡ َ َ ۡ ۡ َ ُ َ ّ ُ َ ۡ ً َّ ُ ۡ َ َ َ ۡ‬ ‫ُ ْ َ‬ ‫�ذا قُل ُت ۡم فَٱ ۡعدِلوا َول ۡو َ� َن َذا ُق ۡر َ ٰ‬ ‫وٱل ِم�ان ب ِٱل ِقس ِ �‬ ‫ط � ن�ل ِف �فسا إِ� وسعهاۖ‬ ‫��‬ ‫َّ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫َ ُ ۡ ََ‬ ‫َ‬ ‫َّ ُ‬ ‫َ ۡ َّ َ ۡ ُ ْ َ ُ‬ ‫َو�ِعه ِد ٱ�ِ أوف ۚوا �ٰل ِ� ۡم َوصٮٰ�م بِهِۦ لعل�م تذك ُرون‪] ﴾١٥٢‬اﻷﻧﻌﺎم‪.[۱۵۲ :‬‬ ‫»ﺑﻪ ﻣﺎل ﯾﺘﯿﻢ ﺟﺰ ﺑﻪ ﻧﺤﻮ اﺣﺴﻦ ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﺸﻮﯾﺪ ﺗﺎ آن ﮔﺎه ﮐﻪ ﯾﺘﯿﻢ ﺑﻪ رﺷﺪ ﮐﺎﻣﻞ ﺧﻮد‬ ‫ﻣﯽرﺳﺪ و ﭘﯿﻤﺎﻧﻪ و ﺗﺮازو را ﺑﻪ ﺗﻤﺎم و ﮐﻤﺎل و دادﮔﺮاﻧﻪ ﻣﺮاﻋﺎت دارﯾﺪ و ﻣﺎ ھﯿﭻ ﮐﺴﯽ را‬ ‫ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﭼﯿﺰی ﺟﺰ ﺑﻪ اﻧﺪازۀ ﺗﺎب و ﺗﻮاﻧﺶ ﻣﻮﻇﻒ ﻧﻤﯽﺳﺎزﯾﻢ و ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺳﺨﻨﯽ‬ ‫ﮔﻔﺘﯿﺪ‪ ،‬دادﮔﺮی ﮐﻨﯿﺪ ھﺮﭼﻨﺪ از ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻪ ﻋﮫﺪ و ﭘﯿﻤﺎن ﺧﺪا وﻓﺎ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬ ‫اﯾﻨﮫﺎ ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ رﻋﺎﯾﺖ آﻧﮫﺎ ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺘﺬﮐﺮ‬

‫ﺷﻮﯾﺪ و ﭘﻨﺪ ﮔﯿﺮﯾﺪ«‪.‬‬ ‫و ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫ْ‬ ‫ۡ‬ ‫َ ُ ْ ۡ َ َ َ‬ ‫ُ‬ ‫َ َ َ‬ ‫ُ ۡ َ‬ ‫﴿ َوأ ۡوفوا ٱلك ۡيل إِذا �ِ ُت ۡم َوزِنوا بِٱلقِ ۡس َط ِ‬ ‫يم �ٰل ِك خ ۡ�‪َ ٞ‬وأ ۡح َس ُن‬ ‫اس ٱلمستقِ ِ �‬ ‫َۡ ٗ‬ ‫تأوِ��‪] ﴾٣٥‬اﻹﺳﺮاء‪.[۳۵ :‬‬ ‫»و ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﭼﯿﺰی را ﺑﻪ ﭘﯿﻤﺎﻧﻪ ﻣﯽزﻧﯿﺪ‪ ،‬آن را ﺑﻪ ﺗﻤﺎم و ﮐﻤﺎل ﭘﯿﻤﺎﻧﻪ ﮐﻨﯿﺪ و ﺑﺮﺗﺮ از‬ ‫وی درﺳﺖ ﺑﮑﺸﯿﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﮫﺘﺮ و ﻧﯿﮑﻮﺗﺮی دارد«‪.‬‬ ‫و ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﭘﯿﻤﺎﻧﻪ و ﺗﺮازو را ﮐﻢ ﻣﯽدھﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ھﻼﮐﺖ ﺗﮫﺪﯾﺪ ﮐﺮده اﺳﺖ و‬ ‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ َ ُ ُ ۡ َ‬ ‫ۡ ُ ْ ََ‬ ‫َّ َ َ‬ ‫ُ َ‬ ‫﴿ َو ۡ� ‪ٞ‬ل ّل ِۡل ُم َط ّفف َ‬ ‫ِين إِذا ٱ� َتالوا � ٱ�َّ ِ‬ ‫�‪ ١‬ٱ�‬ ‫اس � َ ۡس َت ۡوفون‪� ٢‬ذا �لوهم أو‬ ‫ِِ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ َ ُ ُّ ْ َ َ َّ ُ َّ ۡ ُ ُ َ‬ ‫َّ َ ُ ُ ۡ ُ ۡ ُ َ‬ ‫ۡ َ‬ ‫ي�‪﴾٥‬‬ ‫وزنوهم � ِ�ون‪� �� ٣‬ظن أو ٰٓ��ِك ��هم مبعوثون‪َ�ِ ٤‬و ٍ� ع ِظ ٖ‬ ‫]اﻟﻤﻄﻔﻔﯿﻦ‪.[۵-۱ :‬‬

‫»وای ﺑﻪ ﺣﺎل ﮐﺎھﻨﺪﮔﺎن؛ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ وﻗﺘﯽ ﺑﺮای ﺧﻮد ﻣﯽﭘﯿﻤﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻤﺎم و ﮐﻤﺎل و‬ ‫اﻓﺰون ﺑﺮ اﻧﺪازه ﻻزم درﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽدارﻧﺪ و ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای دﯾﮕﺮان ﻣﯽﭘﯿﻤﺎﯾﻨﺪ ﯾﺎ وزن‬

‫‪ -١‬زاداﻟﻤﺴﯿﺮ‪ ،‬اﺑﻦ ﺟﻮزی‪ ،‬ج ‪ ،۷‬ص ‪.۷۷‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٨٠٧‬‬

‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬از اﻧﺪازۀ ﻻزم ﻣﯽﮐﺎھﻨﺪ‪ .‬آﯾﺎ اﯾﻨﺎن ﮔﻤﺎن ﻧﻤﯽﺑﺮﻧﺪ ﮐﻪ دوﺑﺎره زﻧﺪه ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ در‬

‫روز ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺰرگ و ھﻮﻟﻨﺎﮐﯽ؟«‪.‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺮاﺳﺎس آﯾﻪھﺎی ﻣﻮﺟﻮد درﺑﺎرۀ ﺣﻀﺮت‬ ‫ﺷﻌﯿﺐ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ رﺳﯿﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﮐﻢ ﮐﺮدن ﺗﺮازو و ﭘﯿﻤﺎﻧﻪ‪ ،‬دوری ﮔﺰﯾﺪن از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﻟﮫﯽ‬ ‫و ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ دﺳﺘﻮرات ﺧﺪاوﻧﺪی اﺳﺖ و اﯾﻦ اﻣﺮ ﻣﻮﺟﺒﺎت ﻧﺎرﺿﺎﯾﺘﯽ و ﺧﺸﻢ ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫ﺟﺒﺎر و ﻋﺬاب او را در دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت ﻓﺮاھﻢ ﻣﯽآورد و ﻣﻮﺟﺐ زﯾﺎن رﺳﺎﻧﺪن ﺑﻪ ﻣﺮدم را‬ ‫ﻓﺮاھﻢ ﻣﯽآورد؛ ﭼﺮاﮐﻪ ﺑﺮ ﺳﺨﺘﯽھﺎ و اﻓﺰاﯾﺶ ﻗﯿﻤﺖھﺎ ﻣﯽاﻓﺰاﯾﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﺮدم در‬ ‫ﺗﻨﮕﻨﺎ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ در ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﺎ آن ﺑﻪ ﻣﺒﺎرزه ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ ‪.١‬‬ ‫ﮐﻢ ﮐﺮدن ﺗﺮازو و ﭘﯿﻤﺎﻧﻪ ﯾﮑﯽ از اﺳﺒﺎﺑﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ھﻼک ﺷﺪن ﻗﻮم ﺷﻌﯿﺐ اﻧﺠﺎﻣﯿﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ َ َّ َ ۡ َ ْ َ ٓ َ ُ ۡ ٗ ّ ۡ َ َ َ َ ۡ َ ُ‬ ‫﴿كأن ل ۡم �غن ۡوا �ِيها ۗ �� �عدا ل َِمد� َن ك َما ب ِعدت � ُمود‪] ﴾٩٥‬ھﻮد‪.[۹۵ :‬‬ ‫»ﺑﺪاﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ اﻧﮕﺎر ھﺮﮔﺰ از ﺳﺎﮐﻨﺎن آن دﯾﺎر ﻧﺒﻮدهاﻧﺪ‪ .‬ھﺎن! ﻧﺎﺑﻮد ﺑﺎد ﻗﻮم ﻣﺪﯾﻦ ھﻤﺎن‬

‫ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﻗﻮم ﺛﻤﻮد ﻧﺎﺑﻮد ﺷﺪﻧﺪ«‪.‬‬ ‫داﺳﺘﺎن ﺷﻌﯿﺐ و ﻗﻮﻣﺶ ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﯾﮑﯽ از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪھﺎی ﻧﺒﻮی ﺑﻮد در ﺗﺮﺑﯿﺖ‬ ‫اﺻﺤﺎب ﻧﯿﺰ ﻣﺆﺛﺮ واﻗﻊ ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬آﻧﺎن اﻧﺤﺮاف از ﺑﺮﻧﺎﻣﮥ ﺧﺪاوﻧﺪی را ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﮥ ھﻼﮐﺖ و ﻧﺎﺑﻮدی ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ؛‬ ‫ﭼﺮاﮐﻪ ﺷﻤﻮﻟﯿﺖ و ﻓﺮاﮔﯿﺮی اﯾﻦ دﯾﻦ‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﺷﺌﻮن زﻧﺪﮔﯽ آﻧﺎن را در ﺑﺮﻣﯽﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﮥ اﻟﮫﯽ از ﻃﺮﯾﻖ ﺑﯿﺎن ﻗﺼﻪھﺎی ﻗﺮآﻧﯽ ﺑﻪ ﺣﻞ ﻣﺸﮑﻼت اﻗﺘﺼﺎدی ﭘﺮداﺧﺖ ﺗﺎ‬ ‫ﻣﺮدم وﺿﻊ ﺣﺎﮐﻢ در ﺟﺎﻣﻌﻪ را اﻣﺮی ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺗﻠﻘﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و از اﻗﻮام ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻋﺒﺮت‬ ‫ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ و اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻋﺒﺎدی ﮐﻪ اﺛﺮ ﺑﺰرﮔﯽ در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺳﺎﻣﺎﻧﺪھﯽ ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ‬ ‫دارد ﭘﺮداﺧﺖ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰوﺟﻞ ﻧﯿﺰ ﻧﺼﺮت و ﯾﺎری ﺧﻮﯾﺶ را ﻧﺼﯿﺐ اﯾﻦ اﻣﺖ ﻧﻤﻮد و در‬ ‫ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻣﺮاﺣﻞ زﻧﺪﮔﯽ آﻧﺎن‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪھﺎی ﺧﺎص ﺧﻮﯾﺶ را ﻓﺮﺳﺘﺎد ﺗﺎ آﻧﺎن را ﺑﺮای ﺑﺮﻋﮫﺪه‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻦ اﻣﺎﻧﺖ و رﺳﺎﻧﺪن رﺳﺎﻟﺖ آﻣﺎده ﮔﺮدﻧﺪ و از ﻧﻈﺮ اﯾﻦ دوﻟﺖ اﻧﺠﺎم اﻣﻮر ﮐﻮﭼﮏ و‬ ‫ﺑﺰرگ ﻓﺮﻗﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ؛ ﭼﺮاﮐﻪ ﺗﻤﺎﻣﯽ اﯾﻦ اﻣﻮر ﺑﺮای ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪن ﺑﻨﺎی آن و ﺳﺮﺑﻠﻨﺪ و‬ ‫اﺳﺘﻮار اﯾﺴﺘﺎدن آن در ﺑﺮاﺑﺮ ﻓﺸﺎرھﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﺣﺘﻤﺎل روﯾﺎروﯾﯽ ﺑﺎ آن ﻣﯽرﻓﺖ‪ ،‬اﻧﺠﺎم‬ ‫ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ و از ﺟﻤﻠﻪ اﯾﻦ ﺷﻌﺎﺋﺮ ﻋﺒﺎدی ﮐﻪ در دو ﺳﺎل اول ھﺠﺮت ﻓﺮض ﺷﺪ زﮐﺎت‪،‬‬ ‫‪ -١‬اﺳﺒﺎب ھﻼک اﻻﻣﻢ اﻟﺴﺎﻟﻔﺔ‪ ،‬ﺳﻌﯿﺪ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ص ‪.۴۴۶‬‬

‫‪٨٠٨‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﻓﻄﺮﯾﻪ و روزه ﺑﻮد و ﺳﻨﺖ ﺗﺪرﯾﺠﯽ را در ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن و رﻋﺎﯾﺖ ﮐﺮدن آن‬ ‫ﺑﺮاﺳﺎس واﻗﻌﯿﺖ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺮدم و ﭘﯿﺶ رﻓﺘﻦ ﺑﺎ آﻧﮫﺎ ﺑﻪ ﺳﻮی ﺑﮫﺘﺮﯾﻨﮫﺎ را ﺑﺪون ﺷﺘﺎب‬ ‫ﻣﺸﺎھﺪه ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ و ھﺮ ﭼﯿﺰ در وﻗﺖ ﺧﻮد اﻧﺠﺎم ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ ‪.١‬‬ ‫ﺗﺸﺮﯾﻌﺎت و ﻗﻮاﻧﯿﻦ‬

‫‪ -۱‬ﺗﺸﺮﯾﻊ ﻓﺮﯾﻀﮥ روزه‬ ‫در ﺷﻌﺒﺎن ﺳﺎل دوم ھﺠﺮت‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ روزه را ﻓﺮض ﮔﺮداﻧﯿﺪ و آن را رﮐﻨﯽ از ارﮐﺎن‬

‫اﺳﻼم ﻗﺮار داد‪ .‬ھﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ آن را ﺑﺮ اﻣﺘﮫﺎی ﺳﺎﺑﻖ ﻓﺮض ﮐﺮده ﺑﻮد و اﯾﻦ اﻣﺮ اھﻤﯿﺖ‬ ‫اﯾﻦ ﻋﺒﺎدت ﺑﺰرگ و ﺟﺎﯾﮕﺎه آن را ﺑﻪ اﺛﺒﺎت ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ َ ُّ َ َّ َ َ َ ُ ْ ُ َ َ َ ۡ ُ ُ ّ َ ُ َ َ ُ َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫� ٱ َّ� َ‬ ‫﴿ ٰٓ‬ ‫ِين مِن � ۡبل ِ� ۡم‬ ‫لصيام كما كتِب‬ ‫���ها ٱ�ِين ءامنوا كتِب علي�م ٱ ِ‬ ‫َ َ َّ ُ ۡ َ َّ ُ َ‬ ‫لعل�م �تقون‪] ﴾١٨٣‬اﻟﺒﻘﺮة‪.[۱۸۳ :‬‬ ‫»ای ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن آوردهاﯾﺪ‪ ،‬ﺑﺮ ﺷﻤﺎ روزه واﺟﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ ھﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺑﺮ‬

‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ از ﺷﻤﺎ ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬واﺟﺐ ﺑﻮده اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎر ﺷﻮﯾﺪ«‪.‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﺒﺤﺎن ﻣﺎه رﻣﻀﺎن را ﺳﺘﻮده اﺳﺖ و اﯾﻦ ﻣﺎه را از ﻣﯿﺎن ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺎهھﺎ ﺑﺮای‬ ‫ﻧﺎزل ﮐﺮدن ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ اﺧﺘﺼﺎص داد؛ ﭘﺲ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ۡ‬ ‫َ ۡ ُ َ َ َ َ َّ ٓ ُ َ‬ ‫َُۡۡ ُ‬ ‫ِلن ِ َ َ ّ َ‬ ‫ان ُه ٗدى ّل َّ‬ ‫ت ّم َِن ٱل ُه َد ٰ‬ ‫ى‬ ‫نزل �ِيهِ ٱلقرء‬ ‫اس و�يِ�ٰ ٖ‬ ‫﴿شهر رمضان ٱ�ِي أ ِ‬ ‫َ‬ ‫َ َُۡۡ َ‬ ‫َ‬ ‫ُ ُ َّ ۡ َ َ ۡ َ ُ ۡ ُ َ َ َ َ َ ً ۡ َ َ ٰ َ َ َ َّ ‪ٞ‬‬ ‫ان � َمن ش ِه َد مِن�م ٱلشهر فليصمهۖ ومن �ن م ِر�ضا أو � سف ٖر فعِدة‬ ‫وٱلفرق ِ �‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ۡ ُ ْ ۡ َ‬ ‫� َو َ� يُر ُ‬ ‫ّم ِۡن َ�يَّا� أ َخ َر ۗ يُر ُ‬ ‫�د ٱ َّ ُ‬ ‫� ُم ٱ ۡل ُع ۡ َ‬ ‫� ُم ٱ ۡليُ ۡ َ‬ ‫� َو�ِ ُك ِملوا ٱل ِع َّدة‬ ‫�د ِب‬ ‫ب‬ ‫�‬ ‫ٍ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫َ ُ َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫�وا ٱ َّ َ‬ ‫كُّ‬ ‫� ٰ َ َ َ ُ ۡ َ ُ ۡ‬ ‫� ما هدٮٰ�م َولعل�م �شك ُرون‪] ﴾١٨٥‬اﻟﺒﻘﺮة‪.[۱۸۵ :‬‬ ‫و�ِ ِ‬ ‫»ﻣﺎه رﻣﻀﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺮآن در آن ﻓﺮو ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ ﺗﺎ ﻣﺮدم را راھﻨﻤﺎﯾﯽ ﮐﻨﺪ و‬ ‫ﻧﺸﺎﻧﻪھﺎ و آﯾﺎت روﺷﻨﯽ از ارﺷﺎد ﺑﺎﺷﺪ و ﺟﺪاﯾﯽ اﻓﮑﻨﺪ؛ ﭘﺲ ھﺮ ﮐﻪ از ﺷﻤﺎ اﯾﻦ ﻣﺎه را‬ ‫درﯾﺎﺑﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﮐﻪ آن را روزه ﺑﺪارد و اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺑﯿﻤﺎر ﯾﺎ ﻣﺴﺎﻓﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺪی از روزھﺎی‬ ‫دﯾﮕﺮ را روزه ﺑﮕﯿﺮد‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ آﺳﺎﯾﺶ ﺷﻤﺎ را ﻣﯽﺧﻮاھﺪ و ﺧﻮاھﺎن زﺣﻤﺖ ﺷﻤﺎ ﻧﯿﺴﺖ و‬ ‫ﺗﺎ ﺗﻌﺪاد را ﮐﺎﻣﻞ ﮔﺮداﻧﯿﺪ و ﺧﺪا را ﺑﺮای اﯾﻨﮑﻪ ﺷﻤﺎ را ھﺪاﯾﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺰرگ دارﯾﺪ و‬

‫ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺳﭙﺎﺳﮕﺰاری ﮐﻨﯿﺪ«‪.‬‬ ‫‪ -١‬دراﺳﺎت ﻓﯽ ﻋﺼﺮ اﻟﻨﺒﻮة‪ ،‬ﺷﺠﺎع‪ ،‬ص ‪.۱۶۸ – ۱۶۶‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٨٠٩‬‬

‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﻧﺘﯿﺠﮥ ﺑﺰرﮔﯽ ﮐﻪ روزهداران ﻣﺨﻠﺺ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآورﻧﺪ ﯾﻌﻨﯽ‬ ‫َ َّ ُ َ ُ َ‬ ‫رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﻣﻘﺎم ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎری را ﺧﺎﻃﺮ ﻧﺸﺎن ﻧﻤﻮده و ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪﴿ :‬ل َعل� ۡم � َّتقون﴾‬ ‫ﭘﺲ روزه ﺑﺮای ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﮥ ﻣﺪرﺳﻪای ﺑﯽﻧﻈﯿﺮ و ﻣﺮﺣﻠﻪای اﺳﺖ ﮐﻪ در آن ﺑﻪ‬ ‫ﭘﺎﮐﯽ ﻧﻔﺴﮫﺎ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﺗﺎ آﻓﺖھﺎ ﺑﻪ او آﺳﯿﺒﯽ ﻧﺮﺳﺎﻧﻨﺪ و ﺑﺎ ﺧﻮﺑﯽھﺎ آراﺳﺘﻪ ﮔﺮدد و‬ ‫از ﭘﻠﻪھﺎی ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎری و ﺻﻼح ﺑﺎﻻ ﺑﺮود ‪.١‬‬ ‫از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ روزه در ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺟﺎﻣﻌﮥ ﻣﺴﻠﻤﺎن اھﻤﯿﺘﯽ ﺧﺎص داﺷﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻧﻤﻮد ﺗﺎ روزھﺎﯾﯽ ﻏﯿﺮ از رﻣﻀﺎن روزه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد و ﺑﻪ ﭘﺎداش و ﻣﺰد اﻟﮫﯽ ﺗﺸﻮﯾﻖ‬ ‫ﻧﻤﻮد و از اﯾﻦ رو ﻣﺪرﺳﮥ روزه در ﻃﻮل ﺳﺎل ﺑﺎز اﺳﺖ ﺗﺎ ھﺮ زﻣﺎن ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن‬ ‫اﺣﺴﺎس ﺳﻨﮕﺪﻟﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ و اﺣﺴﺎس ﮐﻨﺪ ﮐﻪ وﺟﻮدش ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﭘﺮورش و ﭘﺎﻻﯾﺶ دارد و ﺑﻪ‬ ‫ﭘﺎداش ﺑﯿﺸﺘﺮ اﻟﮫﯽ و ﻓﻀﻞ او ﻋﻼﻗﻤﻨﺪ ﮔﺮدد‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻮی آن ﺑﺸﺘﺎﺑﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ اﺑﯽ ﺳﻌﯿﺪ‬ ‫ﺧﺪری س ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ج ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﻨﺪۀ ﻣﺴﻠﻤﺎن در ازای ھﺮ روزی ﮐﻪ در راه‬ ‫ﺧﺪا روزه ﻣﯽﮔﯿﺮد ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺒﺐ آن روزه ﭼﮫﺮهاش را ﺗﺎ ﭼﮫﻞ ﺳﺎل از ﻋﺬاب دوزخ‬ ‫دور ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ« ‪.٢‬‬ ‫‪ -۲‬ﺗﺸﺮﯾﻊ زﮐﺎت ﻓﻄﺮ‬ ‫در رﻣﻀﺎن ﺳﺎل دوم ھﺠﺮت ﻧﯿﺰ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﻄﺮﯾﻪ را ﺑﺮ ھﺮ اﻧﺴﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن آزاد‪ ،‬ﻏﻼم‪ ،‬ﻣﺮد‪،‬‬

‫زن و ﮐﻮﭼﮏ و ﺑﺰرگ واﺟﺐ ﻗﺮار داد و ﺣﮑﻤﺖ وﺟﻮب آن و اﻟﺘﺰام ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬ ‫ﭘﺮداﺧﺖ آن را ﭼﻨﯿﻦ ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﺒﺎس س ﭼﻨﯿﻦ ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ :‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬ ‫»ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ج زﮐﺎت ﻓﻄﺮﯾﻪ را ﻓﺮض ﻧﻤﻮد ﺗﺎ روزهدار از ﻟﻐﻮﯾﺎت و ﮔﻨﺎه ﭘﺎک ﺷﻮد و ﻣﺎﯾﺤﺘﺎج‬ ‫ﻓﻘﺮا از اﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ ﺑﺮﻃﺮف ﮔﺮدد؛ ھﺮ ﮐﺲ ﻗﺒﻞ از ﻧﻤﺎز ﻋﯿﺪ آن را ادا ﮐﺮد‪ ،‬زﮐﺎﺗﺶ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ‬ ‫ﺷﺪه اﺳﺖ و ھﺮ ﮐﺲ ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز‪ ،‬آن را ادا ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﺮای او ﺻﺪﻗﻪ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﮔﺮدد« ‪.٣‬‬ ‫ﭘﺲ ﺑﺮاﺳﺎس اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﺣﮑﻤﺖ ﭘﺮداﺧﺖ آن دو اﻣﺮ اﺳﺖ‪:‬‬ ‫اﻟﻒ × ﻓﻄﺮﯾﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ روزه ﻣﺎه رﻣﻀﺎن اﺳﺖ؛ ﭼﺮاﮐﻪ ﺳﺮﺷﺖ اﻧﺴﺎﻧﮫﺎ اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ اﺳﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﻣﺮﺗﮑﺐ اﺷﺘﺒﺎه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﮐﻮﺗﺎھﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺳﺨﻦ ﺑﯿﮫﻮده ﮐﻪ ﻓﺎﯾﺪهای ﻧﺪارد ﯾﺎ‬ ‫ﺿﺮری در ﺑﺮدارد از ﻗﺒﯿﻞ ﮐﻼم ﺑﺎﻃﻞ و اﻣﺜﺎل آن ﺑﻪ زﺑﺎن ﻣﯽآورﻧﺪ ﭘﺲ ﻓﻠﺴﻔﮥ اﯾﻦ زﮐﺎت‬ ‫‪ -١‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﯽ ﺷﮫﺒﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪ – ۱۰۶‬ﻣﻨﮫﺞ اﻻﺳﻼم ﻓﯽ ﺗﺰﮐﯿﺔ اﻟﻨﻔﺲ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۲۵۲ – ۲۵۱‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺒﺨﺎری‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺠﮫﺎد‪ ،‬ﺑﺎب زﮐﺎة اﻟﻔﻄﺮ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪.۱۶۰۹‬‬ ‫‪ -٣‬اﺑﻮداود‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺰﮐﺎه‪ ،‬ﺑﺎب زﮐﺎة اﻟﻔﻄﺮ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪.۱۶۰۹‬‬

‫‪٨١٠‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫در ﭘﺎﯾﺎن ﻣﺎه رﻣﻀﺎن اﯾﻦ اﺳﺖ ﺗﺎ روزهدار را از آﻧﭽﻪ از اﯾﻦ ﻗﺒﯿﻞ اﻣﻮر ﺑﺎ روزهاش آﻣﯿﺨﺘﻪ‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺎک ﺑﮕﺮداﻧﺪ‪.‬‬ ‫ب × ﺑﺮﻃﺮف ﻧﻤﻮدن ﻣﺎﯾﺤﺘﺎج ﻓﻘﺮا در روز ﻋﯿﺪی ﮐﻪ در ﭘﺎﯾﺎن رﻣﻀﺎن ﻣﯽآﯾﺪ؛ ﭼﺮاﮐﻪ‬ ‫در اﯾﻦ روز ﺗﻤﺎم ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺎد و ﺧﻮﺷﺤﺎل ھﺴﺘﻨﺪ؛ ﭘﺲ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ‬ ‫ﺷﺎدی ھﻤﻪ را ﻓﺮا ﺑﮕﯿﺮد ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻓﻄﺮﯾﻪ ﻣﺸﺮوع ﮔﺮدﯾﺪ ﺗﺎ ﻓﻘﺮا و ﺑﯿﻨﻮاﯾﺎن ﻧﯿﺰ ھﻤﺮاه‬ ‫دﯾﮕﺮان ﺷﺎد ﺑﺸﻮﻧﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در ﺣﺪﯾﺚ ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺑﻦ ﻋﺒﺎس س ﺑﯿﺎن ﮔﺮدﯾﺪ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از‬ ‫ﻓﻠﺴﻔﻪھﺎی اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﺮﻃﺮف ﻧﻤﻮدن ﻣﺎﯾﺤﺘﺎج ﺑﯿﻨﻮاﯾﺎن اﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ج‬ ‫ﭘﺮداﺧﺖ ﻓﻄﺮﯾﻪ را ﻣﻨﻮط ﺑﻪ اﻣﺮی دﺷﻮار ﻗﺮار ﻧﺪاده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﺮدم ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ‬ ‫ﭘﺮداﺧﺖ آن را ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﻓﻄﺮﯾﻪ واﺟﺐ را ﻣﻘﺪار اﻧﺪﮐﯽ از ﺧﻮراﮐﯽ ﮐﻪ ﻣﻮرد‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده ﻋﻤﻮم اھﻞ آن آﺑﺎدی و ﺷﮫﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻗﺮار داده اﺳﺖ ﺗﺎ دادن آن ﺑﺮای ﻣﺮدم آﺳﺎن‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ و اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﺮ آﻧﺎن دﺷﻮار ﻧﮕﺮدد و اﮐﺜﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﭘﺮداﺧﺖ آن را داﺷﺘﻪ‬ ‫ﺑﺎﺷﻨﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪان ﺑﻪ ﺳﺒﺐ آن ﺑﯽﻧﯿﺎز ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻤﻮدن دﯾﻦ اﺳﻼم ﺑﻪ اﯾﻦ‬ ‫ﮔﻮﻧﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﻋﻈﻤﺖ و ﺑﺰرﮔﯽ آن اﺳﺖ ‪ .١‬اﺣﮑﺎم و ﺗﻔﺼﯿﻼت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﯾﻦ زﮐﺎت را‬ ‫ﻣﯽﺗﻮان در ﮐﺘﺎبھﺎی ﻓﻘﻪ ﺟﺴﺘﺠﻮ ﮐﺮد ‪.٢‬‬ ‫‪ -۳‬ﻧﻤﺎز ﻋﯿﺪ‬

‫در ﺳﺎل دوم ھﺠﺮت ﻧﻤﺎز ﻋﯿﺪ واﺟﺐ ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ھﻤﺮاه ﻣﺮدم ﺑﺮای ادای‬ ‫ﻧﻤﺎز ﻋﯿﺪ ﺑﻪ ﺳﻮی ﻣﺼﻠﯽ رﻓﺖ؛ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻻ اﻟﻪ اﻻ اﷲ و ﺗﮑﺒﯿﺮ ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ و ﺗﻌﻈﯿﻢ ﺧﺪا‬

‫را ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺳﭙﺎس او را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻧﻌﻤﺘﮫﺎی ﻓﺮاواﻧﺶ ﺑﻪ ﺟﺎی آورﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﻋﯿﺪ‬

‫ﯾﮑﯽ از ﻣﻮﺳﻤﮫﺎی ﺧﯿﺮ و ﻣﮫﺮﺑﺎﻧﯽ و درﺳﺘﯽ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ اﺳﺖ و ﻋﺎدت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ وﻗﺘﯽ ﻧﻤﺎز ﻋﯿﺪ را ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺮدم ﭘﻨﺪ و ﺗﺬﮐﺮ ﻣﯽداد و آﻧﮫﺎ را ﺑﯿﻢ‬ ‫ﻣﯽداد و ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻣﯽﮐﺮد و اﻏﻠﺐ از ﻋﺬاب اﻟﮫﯽ ﻣﯽﺗﺮﺳﺎﻧﺪ؛ آن ﮔﺎه زﻧﺎن و ﻣﺮدان و‬ ‫ﮐﻮدﮐﺎن و ﺑﺰرﮔﺎن در ﻋﺮﺻﮥ ﺑﺬل و ﺑﺨﺸﺶ از ھﻤﺪﯾﮕﺮ ﭘﯿﺸﯽ ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ‬ ‫ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ ﻣﯽدادﻧﺪ ‪.٣‬‬

‫‪ -١‬اﻟﻤﺎل ﻓﯽ اﻟﻘﺮآن اﻟﮑﺮﯾﻢ‪ ،‬ﺳﻠﯿﻤﺎن اﻟﺤﺼﻦ‪ ،‬ص ‪.۳۳۴‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﯽ ﺷﮫﺒﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۱۰۹‬‬ ‫‪ -٣‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۱۱۰‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٨١١‬‬

‫‪ -۴‬ﻣﺸﺮوع ﺷﺪن زﮐﺎت‬ ‫در ﺳﺎل دوم ھﺠﺮت ﺧﺪاوﻧﺪ زﮐﺎت را ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از ارﮐﺎن اﺳﻼﻣﯽ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﮔﺮدﯾﺪ‪،‬‬

‫ﻓﺮض ﻧﻤﻮد‪ .‬اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﻌﺪ از ﻣﺎه رﻣﻀﺎن و ﺑﻌﺪ از وﺿﻊ ﺷﺪن زﮐﺎت ﻓﻄﺮ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ و‬ ‫زﮐﺎت ﻓﻄﺮ ﻧﯿﺰ ﺑﻌﺪ از ﻓﺮض ﺷﺪن روزه وﺿﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ و آﻧﭽﻪ اﻣﺎم اﺣﻤﺪ و اﺑﻦ ﺧﺰﯾﻤﻪ و‬ ‫ﻧﺴﺎﺋﯽ و اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ و ﺣﺎﮐﻢ از ﺣﺪﯾﺚ ﻗﯿﺲ ﺑﻦ ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺎده س رواﯾﺖ ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ ﺑﺮ اﯾﻦ‬ ‫اﻣﺮ دﻻﻟﺖ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬اﯾﺸﺎن ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻣﺎ را ﺑﻪ ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺻﺪﻗﻪ ﻓﻄﺮ ﻗﺒﻞ‬ ‫از اﯾﻨﮑﻪ ﻓﺮض ﺑﻮدن زﮐﺎت ﻧﺎزل ﺷﻮد‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎن داد؛ ﺳﭙﺲ ﻓﺮﯾﻀﮥ زﮐﺎت ﻧﺎزل ﺷﺪ؛ ﭘﺲ ﻣﺎ را‬ ‫ﺑﻪ دادن ﻓﻄﺮ اﻣﺮ ﻧﮑﺮد و ﻣﺎ را ﻧﯿﺰ از ﭘﺮداﺧﺘﻦ آن ﻧﮫﯽ ﻧﮑﺮد و ﻣﺎ آن را ﻣﯽﭘﺮداﺧﺘﯿﻢ« ‪.١‬‬ ‫ﺣﺎﻓﻆ اﺑﻦ ﺣﺠﺮ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ :‬ﺳﻨﺪ آن ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ ‪ ٢‬و ﺟﻤﮫﻮر ﻋﻠﻤﺎی ﺳﻠﻒ و ﺧﻠﻒ ﺑﺮ‬ ‫اﯾﻦ ﺑﺎورﻧﺪ ﮐﻪ زﮐﺎت در ﻣﺪﯾﻨﻪ در ﺳﺎل دوم ھﺠﺮت ﻓﺮض ﺷﺪه اﺳﺖ ‪.٣‬‬ ‫ﭘﺮداﺧﺖ زﮐﺎت در دوران ﻣﮑﯽ‪ ،‬ﺷﺮاﯾﻂ و ﺣﺪودی ﻧﺪاﺷﺖ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ اﯾﻤﺎن اﻓﺮاد و ﻣﯿﻞ‬ ‫و اﺣﺴﺎس آﻧﮫﺎ ﺑﻪ وﻇﯿﻔﻪ ﺑﺮادری ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﺮادران ﻣﺆﻣﻨﺸﺎن واﺑﺴﺘﻪ و ﻣﺤﻮل ﺷﺪه ﺑﻮد‬ ‫و در آن وﻗﺖ ﻣﺎل اﻧﺪﮐﯽ ﮐﻔﺎﯾﺖ ﻣﯽﮐﺮد و ﮔﺎھﯽ ﻧﯿﺎز اﻗﺘﻀﺎ ﻣﯽﻧﻤﻮد ﺗﺎ آﻧﭽﻪ در ﺗﻮان‬ ‫دارﻧﺪ‪ ،‬در راه ﺧﺪا ﺻﺮف ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ‪.٤‬‬ ‫آﯾﻪھﺎی ﻣﮑﯽ ﺑﻪ ﺗﺮﺑﯿﺖ و ﺗﻮﺟﯿﻪ اھﻤﯿﺖ ﻣﯽداد و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺑﺎ ﺷﯿﻮهھﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن‬ ‫ﺑﻪ ﯾﺎری و ﻧﺼﺮت ﻓﻘﺮا و ﺑﯿﻨﻮاﯾﺎن ﻓﺮا ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در ﺳﻮره ﻣﺪﺛﺮ ﮐﻪ از اوﻟﯿﻦ‬ ‫ﺳﻮرهھﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﺑﻪ اراﺋﻪ ﺻﺤﻨﻪای از ﺻﺤﻨﻪھﺎی آﺧﺮت‬ ‫ﻣﯽﭘﺮدازد و ﻣﺤﻞ ﺣﻀﻮر ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺳﻌﺎدﺗﻤﻨﺪ را در ﺑﺎﻏﮫﺎﯾﺸﺎن ﮐﻪ از ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺠﺮﻣﺎن ﮐﺎﻓﺮ‬ ‫ﺟﻮﯾﺎ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﮐﺎﻓﺮان را آﺗﺶ ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﯿﺎن ﻣﯽدارد؛ ﭘﺲ ﻣﺆﻣﻨﺎن‬ ‫از ﮐﺎﻓﺮان ﻣﯽﭘﺮﺳﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﻪ ﭼﯿﺰی آﻧﮫﺎ را ﺑﻪ ﻋﺬاب ﮔﺮﻓﺘﺎر ﮐﺮده اﺳﺖ و آﻧﺎن ﯾﮑﯽ از‬ ‫اﺳﺒﺎب ﻣﻮﺟﺒﺎت ﻋﺬاب را ﻧﺪادن ﺣﻖ ﻓﻘﯿﺮ و رھﺎ ﮐﺮدن او در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ و‬ ‫ﺑﯽﭘﻮﺷﺎﮐﯽ‪ ،‬ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ‪.٥‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫‪ -١‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﯽ ﺷﮫﺒﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۱۱۱‬‬ ‫‪ -٢‬ﻓﺘﺢ اﻟﺒﺎری‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪.۲۰۷‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﯽ ﺷﮫﺒﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۱۱۱‬‬ ‫‪ -٤‬ﻓﻘﻪ اﻟﺰﮐﺎة‪ ،‬ﻗﺮﺿﺎوی‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۷۷‬‬ ‫‪ -٥‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۷۰‬‬

‫‪٨١٢‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫َ‬ ‫َ َ َ َ ۡ َ ٌَ‬ ‫ُ ُّ َ ۡ‬ ‫َ ٓ ُ َ‬ ‫َ َّ‬ ‫َّ ٓ ۡ َ َ ۡ َ‬ ‫ت يَت َسا َءلون‪٤٠‬‬ ‫�‪ �ِ ٣٩‬ج�ٰ ٖ‬ ‫﴿� �ف� بِما كسبت رهِينة‪ ٣٨‬إِ� أص�ٰب ٱ� ِم ِ‬ ‫َ َ ُ‬ ‫َ َ َ َ ُ ْ َۡ َ ُ‬ ‫َ َ ُ‬ ‫ك م َِن ٱل ۡ ُم َص ّل َ‬ ‫َعن ٱل ۡ ُم ۡجرم َ‬ ‫ِ�‪َ ٤٣‬ول ۡم نك‬ ‫ِ�‪َ ٤١‬ما َسلك� ۡم ِ� سقر‪ ٤٢‬قالوا لم ن‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ٓ‬ ‫ّ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫ِ�‪َ ٤٤‬و�نا �وض َم َع ٱ�ا� َ‬ ‫ُ� ۡطع ُم ٱلم ۡسك َ‬ ‫ُ َۡ ّ‬ ‫َ‬ ‫ِين‪﴾٤٦‬‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ض�‪ ٤٥‬و�نا ن�ذِب �ِيو ِم ٱ� ِ‬ ‫]اﻟﻤﺪﺛﺮ‪.[۴۶-۳۸ :‬‬

‫»ھﺮ ﮐﺴﯽ در ﺑﺮاﺑﺮ ﮐﺎرھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﮔﺮوﮔﺎن ﻣﯽﺷﻮد ﻣﮕﺮ ﯾﺎران ﺳﻤﺖ راﺳﺘﯽ‬ ‫آﻧﺎن ﮐﻪ در ﺑﺎغھﺎی ﺑﮫﺸﺖ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ و ﻣﯽﭘﺮﺳﻨﺪ از ﺑﺰھﮑﺎران و ﮔﻨﺎھﮑﺎران ﭼﻪ‬ ‫ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ دوزخ ﮐﺸﺎﻧﺪه اﺳﺖ و ﺑﺪان اﻧﺪاﺧﺘﻪ اﺳﺖ؟ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ از زﻣﺮه‬ ‫ﻧﻤﺎزﮔﺰاران ﻧﺒﻮدهاﯾﻢ و ﺑﻪ ﻣﺴﺘﻤﻨﺪ ﺧﻮراک ﻧﻤﯽدادهاﯾﻢ و ﻣﺎ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎ ﺑﺎﻃﻞﮔﺮاﯾﺎن ﻓﺮو‬

‫ﻣﯽرﻓﺘﻪاﯾﻢ و روز ﺳﺰا و ﺟﺰای را دروغ ﻣﯽداﻧﺴﺘﻪاﯾﻢ«‪.‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮای ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ داﺳﺘﺎن ﺻﺎﺣﺒﺎن ﺑﺎغ را ﺣﮑﺎﯾﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ؛ آﻧﮫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ھﻢ‬ ‫ﻗﺮار ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﯿﻮهھﺎی ﺑﺎغ را در ﺷﺐ ﺑﭽﯿﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﯿﻨﻮاﯾﺎن و ﻓﻘﺮا را در روز ﺟﻤﻊآوری‬ ‫و ﺑﺮداﺷﺖ ﻣﺤﺼﻮل‪ ،‬ﻣﺤﺮوم ﮐﻨﻨﺪ‪ّ ،‬اﻣﺎ ﻋﺬاب زود ھﻨﮕﺎم ﺧﺪاوﻧﺪ آﻧﮫﺎ را ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺖ‪:‬‬ ‫َََ َْۡ‬ ‫َ َ َ َ َ ۡ َ َ ٓ ‪َ ُ ٓ َ ۡ ُ َ َ ّ َّ ّ ٞ‬‬ ‫ت َكٱ َّ‬ ‫ون‪ ١٩‬فَأَ ۡص َب َح ۡ‬ ‫�م‪� ٢٠‬تنادوا‬ ‫﴿�طاف عليها طا�ِف مِن ر�ِك وهم نا�ِم‬ ‫ل� ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫ۡ ُ ْ َ َٰ َ ۡ ُ‬ ‫َ َ َُ ْ ُ‬ ‫ِ� ۡم إن ُك ُ‬ ‫نت ۡم َ�ٰرم َ‬ ‫ُم ۡصب َ‬ ‫ث‬ ‫ر‬ ‫ح‬ ‫نطلقوا َوه ۡم‬ ‫ِ�‪ ٢٢‬فٱ‬ ‫�‬ ‫وا‬ ‫د‬ ‫غ‬ ‫ٱ‬ ‫ن‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ح�‪ ٢١‬أ ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َّ َ ۡ ُ َ َّ َ ۡ َ ۡ َ َ َ ۡ ُ‬ ‫�م ّم ِۡسك ‪ٞ‬‬ ‫ِ�‪َ ٢٤‬و َغ َد ۡوا ْ َ َ ٰ‬ ‫� َح ۡر ٖ�‬ ‫َ� َت�ٰف ُتون‪ ٢٣‬أن � يدخلنها ٱ�وم علي‬ ‫َ َ َّ َ َ ۡ َ َ ُ ٓ ْ َّ َ َ ُّ َ َ ۡ َ ۡ ُ َ ۡ ُ ُ َ‬ ‫ون‪ ٢٧‬قَ َال أَ ۡو َس ُط ُه ۡم َ�لَمۡ‬ ‫َ�ٰدِر َ‬ ‫�ن‪ ٢٥‬فلما رأوها قالوا إِنا لضآلون‪ ٢٦‬بل �ن �روم‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ٓ‬ ‫ُ‬ ‫ۡ‬ ‫َ َ‬ ‫َُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫حو َن‪َ ٢٨‬قالوا ُس ۡب َ‬ ‫�ٰ َن َر ّ� َنا إنَّا ك َّنا َ�ٰلِم َ‬ ‫� ۡم ل ۡو� � َس ّب ُ‬ ‫أقل ل‬ ‫�‪ ٢٩‬فأ� َبل َ� ۡعض ُه ۡم‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ َ َٰ َ ُ َ‬ ‫ون‪ ٣٠‬قَالُوا ْ َ� ٰ َو ۡ�لَ َنا ٓ إنَّا ُك َّنا َ�ٰغ َ‬ ‫� َر ُّ� َنا ٓ أَن ُ� ۡبد َِ�َا َخ ۡ ٗ‬ ‫َ َٰ‬ ‫�‪َ ٣١‬ع َ ٰ‬ ‫� َ� ۡع ٖض �ت�وم‬ ‫��‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ َ ۡ َُ َۡ َ ُ ْ‬ ‫ّ ۡ َ ٓ َّ ٓ َ ّ َ َ ُ َ‬ ‫اب َولَ َع َذ ُ‬ ‫َ َ َ َۡ َ ُ‬ ‫اب ٱ�خِرة ِ أ��ۚ لو �نوا‬ ‫مِنها إِ�ا إ ِ ٰ� َر�ِنا �ٰغِبون‪ ٣٢‬ك�ٰل ِك ٱلعذ ۖ‬ ‫ََۡ َ‬ ‫�عل ُمون‪] ﴾٣٣‬اﻟﻘﻠﻢ‪.[۳۳-۱۹ :‬‬ ‫»ﺷﺐ ھﻨﮕﺎم ﮐﻪ آﻧﺎن در ﺧﻮاب ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻼی ﺑﺰرگ و ﻓﺮاﮔﯿﺮی از ﺟﺎﻧﺐ ﭘﺮوردﮔﺎرت‬ ‫ﺳﺮاﺳﺮ ﺑﺎغ را در ﺑﺮﮔﺮﻓﺖ و ﺑﺎغ ھﻤﭽﻮن ﺷﺐ ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ﺳﺤﺮﮔﺎه ھﻤﺪﯾﮕﺮ را ﻧﺪا در دادﻧﺪ‪،‬‬ ‫اﮔﺮ ﻣﯽﺧﻮاھﯿﺪ ﻣﯿﻮهھﺎی ﺧﻮد را ﺑﭽﯿﻨﯿﺪ‪ ،‬ﺻﺒﺢ زود ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻨﯿﺪ و ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ را ﺑﻪ‬ ‫ﮐﺸﺘﺰار ﺧﻮد ﺑﺮﺳﺎﻧﯿﺪ‪ .‬آﻧﺎن ﭘﭻ ﭘﭻ ﮐﻨﺎن ﺑﻪ راه اﻓﺘﺎدﻧﺪ‪ .‬ﻧﺒﺎﯾﺪ اﻣﺮوز ﺑﯿﻨﻮاﯾﯽ در ﺑﺎغ ﭘﯿﺶ‬ ‫ﺷﻤﺎ ﺑﯿﺎﯾﺪ‪ .‬ﺑﺎﻣﺪادان ﺑﺪﯾﻦ ﻗﺼﺪ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺎز دارﻧﺪ روان ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﺎغ را دﯾﺪﻧﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻣﺎ راه را ﮔﻢ ﮐﺮدهﯾﻢ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺎ ﻣﺤﺮوم ھﺴﺘﯿﻢ‪ .‬ﻧﯿﮏ‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٨١٣‬‬

‫ﻣﺮدﺗﺮﯾﻦ اﯾﺸﺎن ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﮕﺮ ﻣﻦ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻧﮕﻔﺘﻢ‪ ،‬ﺟﺮا ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺗﺴﺒﯿﺢ و ﺗﻘﺪﯾﺲ ﺧﺪا‬ ‫ﺑﭙﺮدازﯾﺪ؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﭘﺮودرﮔﺎر ﻣﺎ ﭘﺎک و ﻣﻨﺰه اﺳﺖ ﻗﻄﻌﺎ ﻣﺎ ﺳﺘﻢ ﮐﺮدهاﯾﻢ؛ ﭘﺲ ﺑﻪ ھﻤﺪﯾﮕﺮ‬ ‫رو ﮐﺮدﻧﺪ و زﺑﺎن ﺑﻪ ﺳﺮزﻧﺶ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﮔﺸﻮدﻧﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬وای ﺑﺮ ﻣﺎ! ﻣﺮدﻣﺎن ﻧﺎﻓﺮﻣﺎن و‬ ‫ﺳﺮﮐﺸﯽ ﺑﻮدهاﯾﻢ‪ .‬اﻣﯿﺪوارﯾﻢ ﭘﺮوردﮔﺎرﻣﺎن ﺑﮫﺘﺮ از اﯾﻦ ﺑﺎغ را ﺑﻪ ﻣﺎ ارزاﻧﯽ دارد‪ .‬ﻣﺎ رو ﺑﻪ‬ ‫ﺳﻮی ﭘﺮوردﮔﺎرﻣﺎن ﮐﺮدهاﯾﻢ ﻋﺬاب اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ اﺳﺖ و ﻗﻄﻌﺎ ﻋﺬاب آﺧﺮت ﺳﺨﺖﺗﺮ و‬

‫ﺑﺰرگﺗﺮ اﺳﺖ؛ اﮔﺮ ﻣﺮدم ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺑﻮده و ﺑﺪاﻧﻨﺪ«‪.‬‬ ‫ﺗﻮﺟﻪ آﯾﻪھﺎی ﻣﮑﯽ در دﻋﻮت دادن ﺑﻪ ﻣﮫﺮﺑﺎﻧﯽ ﺑﺎ ﻓﻘﯿﺮ و ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺑﻪ ﺧﻮراک دادن و‬ ‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ او و ﺗﺮﺳﺎﻧﺪن از ﺑﯽﺗﻮﺟﮫﯽ ﺑﻪ آن و ﺳﺨﺘﯽ ﮐﺮدن ﺑﺎ او ﺑﻪ اﯾﻦ آﯾﻪھﺎ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻧﺸﺪ؛‬ ‫ﺑﻠﮑﻪ از اﯾﻦ ﻓﺮاﺗﺮ رﻓﺖ ﭘﺲ ﺑﺮ ﮔﺮدن ھﺮ ﻣﺆﻣﻨﯽ ﺑﺮای ﻓﻘﯿﺮ ﺣﻘﯽ ﻗﺮار داد ﮐﻪ ﻏﯿﺮ از ﺧﻮد‪،‬‬ ‫دﯾﮕﺮان را ﺑﻪ ﺧﻮراک دادن و رﻋﺎﯾﺖ ﻓﻘﯿﺮ ﺗﺸﻮﯾﻖ و ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺘﻪ ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺗﺮک ﺗﺸﻮﯾﻖ و‬ ‫واداﺷﺘﻦ ﻣﺮدم ﺑﻪ ﻣﮫﺮﺑﺎﻧﯽ ﺑﺎ ﻓﻘﯿﺮ را در ﮐﻨﺎر ﮐﻔﺮ ورزﯾﺪن ﺑﻪ ﺧﺪا ﻗﺮار داده اﺳﺖ و آن را‬ ‫ﺑﺎﻋﺚ ﻧﺎرﺿﺎﯾﺘﯽ ﺧﺪا و ﻋﺬاب او در آﺧﺮت ﮔﺮداﻧﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل درﻣﻮردﮐﺴﺎﻧﯽ‬ ‫ﮐﻪ ﻧﺎﻣﮥ اﻋﻤﺎل اﯾﺸﺎن در دﺳﺖ ﭼﭗ ﻗﺮار دارد ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬ ‫ۡ‬ ‫ُّ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َۡ ُ َ َ ُۡ َ‬ ‫ون ذ َِر ٗ‬ ‫﴿ ُخ ُذوهُ َ� ُغ ُّل ُ‬ ‫ح َ‬ ‫وه‪َّ �ُ ٣٠‬م ٱ ۡ َ‬ ‫ا�‬ ‫سلةٖ ذر�ها سبع‬ ‫يم َصلو ُه‪َّ � ٣١‬م ِ� سِل ِ‬ ‫� ِ‬ ‫َ ۡ ُ ُ‬ ‫فٱسلكوهُ‪] ﴾٣٢‬اﻟﺤﺎﻗﺔ‪.[۳۲-۳۰ :‬‬

‫»او را ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ و ﺑﻪ ﻏﻞ و ﺑﻨﺪ و زﻧﺠﯿﺮش ﮐﺸﯿﺪ و ﺳﭙﺲ او را ﺑﻪ دوزخ ﺑﯿﻨﺪازﯾﺪ؛ ﺳﭙﺲ‬

‫او را ﺑﺎ زﻧﺠﯿﺮ ﺑﺒﻨﺪﯾﺪ و ﺑﮑﺸﯿﺪ ﮐﻪ ھﻔﺘﺎد زراع ﻃﻮل دارد«‪.‬‬ ‫و اﯾﻦ ھﻤﻪ ﻋﺬاب و ﺧﻮاری و رﺳﻮاﯾﯽ در ﺑﺮاﺑﺮ ھﻤﻪ ﻣﺮدم ﺑﺮای ﭼﯿﺴﺖ؟‬ ‫َ َ َ ُ ُّ َ َ‬ ‫� َط َ‬ ‫﴿إنَّ ُهۥ َ� َن َ� يُ ۡؤم ُِن بٱ َّ�ِ ٱ ۡل َ‬ ‫ام ٱلۡم ۡ‬ ‫ٰ‬ ‫ِ‬ ‫ِ�‪] ﴾٣٤‬اﻟﺤﺎﻗﺔ‪:‬‬ ‫ع‬ ‫‪٣٣‬‬ ‫م‬ ‫ي‬ ‫ظ‬ ‫ع‬ ‫ك‬ ‫س‬ ‫ض‬ ‫�‬ ‫�‬ ‫و‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫‪.[۳۴-۳۳‬‬

‫»ﭼﺮاﮐﻪ او ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ اﯾﻤﺎن ﻧﻤﯽآورد و ﻣﺮدﻣﺎن را ﺑﻪ دادن ﺧﻮراک ﺑﻪ ﺑﯿﻨﻮا‬

‫ﺗﺸﻮﯾﻖ و ﺗﺮﻏﯿﺐ ﻧﻤﯽﮐﺮد«‪.‬‬ ‫اﯾﻦ آﯾﻪھﺎ دﻟﮫﺎی آﻧﺎن را ﺗﮑﺎن ﻣﯽداد و از ﻋﺬاب ﻣﯽﺗﺮﺳﺎﻧﺪ و آﻧﺎن را ﭼﻨﺎن ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﺮ‬ ‫ﻗﺮار ﻣﯽداد ﮐﻪ اﻓﺮادی ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺑﯽدرداء را ﭼﻨﺎن ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ زﻧﺶ ﮔﻔﺖ‪» :‬ای‬ ‫ﻣﺎدر درداء‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ زﻧﺠﯿﺮی دارد ﮐﻪ ھﻤﻮاره از روزی ﮐﻪ ﺟﮫﻨﻢ را آﻓﺮﯾﺪه اﺳﺖ ﺗﺎ روزی‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺮ ﮔﺮدن ﻣﺮدم اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬در دﯾﮓھﺎی دوزﺧﯽ ﺟﻮش ﻣﯽﺧﻮرد و ﺧﺪاوﻧﺪ از‬ ‫ﻧﺼﻒ آن ﻣﺎل را ﺑﻪ ﺳﺒﺐ اﯾﻤﺎن ﻧﺠﺎت داده اﺳﺖ؛ ﭘﺲ ﺑﺮ ﻏﺬا دادن ﺑﯿﻨﻮاﻧﺎن ﺗﺮﻏﯿﺐ ﺑﺪه‬

‫‪٨١٤‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫و ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﻦ« ‪.١‬‬ ‫آﯾﻪھﺎی ﻣﺪﻧﯽ ﺑﻌﺪ از اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن دارای دوﻟﺖ و ﺣﮑﻮﻣﺖ و ﺳﺮزﻣﯿﻦ و وﺟﻮد و‬ ‫ﻗﺪرﺗﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺎزل ﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺗﮑﺎﻟﯿﻒ اﺳﻼﻣﯽ ﺻﻮرت ﺗﺎزۀ ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺗﺤﻮل ﺑﻪ‬ ‫ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺖ ﺻﻮرﺗﮫﺎی ﺗﻌﯿﯿﻦ و ﺗﺨﺼﯿﺺ ﺑﻌﺪ از ﻣﻄﻠﻖ و ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﻮدن و ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺑﻌﺪ از‬ ‫آﻧﮑﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﻮﺻﯿﻪھﺎی ﺗﻮﺟﯿﮫﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺟﻨﺒﻪ اﻟﺰاﻣﯽ و اﺟﺮاﯾﯽ ﺑﻪ ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و‬ ‫در واﻗﻊ اﯾﻦ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻗﺪرت دوﻟﺖ ﻣﺮﮐﺰی و ﺗﮑﯿﻪ ﺑﺮ وﺟﺪان و اﯾﻤﺎن ﺑﻪ اﺟﺮا‬ ‫درآﻣﺪﻧﺪ و اﯾﻦ روﯾﮑﺮد ﻣﺪﻧﯽ در زﮐﺎت ﻇﺎھﺮ ﺷﺪ؛ ﺳﭙﺲ ﻗﺎﻧﻮﻧﮕﺰار ﺷﺮﯾﻌﺖ‪ ،‬اﻣﻮاﻟﯽ را ﮐﻪ‬ ‫زﮐﺎت در آن واﺟﺐ اﺳﺖ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮد و ﺷﺮاﯾﻂ وﺟﻮب و ﻣﻘﺪار واﺟﺐ و ﻣﻮارد ﻣﺼﺮف آن‬ ‫را ﺑﯿﺎن ﻧﻤﻮد ودﺳﺘﮕﺎھﯽ را ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺎﻣﺎﻧﺪھﯽ و ادارۀ اﻣﻮال زﮐﺎت ﻣﯽﭘﺮداﺧﺖ‪ ،‬ﻣﺸﺨﺺ‬ ‫ﮐﺮد ‪ ٢‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﻪ ﺟﺎﯾﮕﺎه زﮐﺎت ﺗﺄﮐﯿﺪ ﮐﺮد و ﺑﻪ ﺑﯿﺎن اھﻤﯿﺖ‬ ‫آن در دﯾﻦ ﺧﺪا ﭘﺮداﺧﺖ و ﻣﺘﺬﮐﺮ ﺷﺪ ﮐﻪ زﮐﺎت ﯾﮑﯽ از ارﮐﺎن اﺳﺎﺳﯽ اﯾﻦ دﯾﻦ اﺳﺖ و ﺑﻪ‬ ‫ﭘﺮداﺧﺘﻦ آن ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻧﻤﻮد و از ﻧﺪادن آن در اﺣﺎدﯾﺚ ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﺑﻪ ﺷﯿﻮهھﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن‬ ‫ﺑﺮﺣﺬر داﺷﺖ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در اﺣﺎدﯾﺚ ﺧﻮد ﺑﺮای اﺳﻼم ﭘﻨﺞ رﮐﻦ ﺑﺮﺷﻤﺮد ﮐﻪ اوﻟﯽ‬ ‫ﺷﮫﺎدت دادن ﺑﻪ ﯾﮕﺎﻧﮕﯽ ﺧﺪا و رﺳﺎﻟﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ و دوﻣﯽ ﻧﻤﺎز و ﺳﻮﻣﯽ زﮐﺎت ﺑﻮد؛ ﭘﺲ‬ ‫زﮐﺎت در ﺳﻨﺖ ھﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ در ﻗﺮآن آﻣﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﻮﻣﯿﻦ اﺻﻞ و ﭘﺎﯾﻪ اﺳﻼم ﺑﻪ ﺷﻤﺎر‬ ‫رﻓﺘﻪ اﺳﺖ؛ ﭘﺲ ﺑﻨﺎی اﺳﻼم ﺑﺮ اﯾﻦ ﭘﺎﯾﻪ واﺳﺎس ﺑﻨﺎ و ﭘﺎﯾﻪرﯾﺰی ﮔﺮدﯾﺪ ‪ ٣‬و ﺑﺎ اﺟﺮای اﯾﻦ‬ ‫رﮐﻦ ﺑﺮاﺳﺎس آﻧﭽﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺮﻣﺎن داده ﺑﻮد و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج آﯾﯿﻦ آن را وﺿﻊ ﮐﺮده ﺑﻮد‪،‬‬ ‫اھﺪاف ﺑﺰرﮔﯽ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺗﺤﻘﻖ ﯾﺎﻓﺖ و آﺛﺎر آن در زﻧﺪﮔﯽ ﻓﺮد و ﺟﺎﻣﻌﻪ آﺷﮑﺎر ﮔﺮدﯾﺪ ﮐﻪ‬ ‫از ﺟﻤﻠﻪ آﺛﺎر ﻓﺮدی زﮐﺎت ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ اﯾﻦ اﻣﻮر اﺷﺎره ﻧﻤﻮد‪:‬‬ ‫اﻟﻒ‪ -‬ﻣﺼﻨﻮﯾﺖ از ﺑﺨﻞ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ ۡ ۡ ُ ُّ َ َ ۡ َ َ َ ۡ ۡ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ َّ َ َ َ َّ ُ َّ َ َ َ َ‬ ‫� ُدون ِ�‬ ‫﴿وٱ�ِين �بوءو ٱ�ار وٱ ِ�ي�ٰن مِن �بل ِ ِهم �ِبون من هاجر إِ� ِهم و� ِ‬ ‫ۡ َ َ ٗ ّ َّ ٓ ُ ُ ْ َ ُ ۡ ُ َ َ َ ٰٓ َ ُ ۡ َ َ ۡ َ َ ۡ َ َ َ ‪ٞ‬‬ ‫اصة ۚ َو َمن‬ ‫س ِهم ولو �ن ب ِ ِهم خص‬ ‫ُص ُدورِهِم حاجة مِما أوتوا و�ؤث ِرون � أنف ِ‬ ‫َ ُ َۡ‬ ‫َ ُ ْ َ ٰٓ َ ُ ۡ ۡ ُ َ‬ ‫سهِۦ فأو‬ ‫��ِك ه ُم ٱل ُمفل ِحون‪] ﴾٩‬اﻟﺤﺸﺮ‪.[۹ :‬‬ ‫يُوق ش َّح �ف ِ‬ ‫‪ -١‬اﻻﻣﻮال‪ ،‬ص ‪ ،۳۵‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻓﻘﻪ اﻟﺰﮐﺎة‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۷۰‬‬ ‫‪ -٢‬ﻓﻘﻪ اﻟﺰﮐﺎة‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۷۸‬‬ ‫‪ -٣‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۸۹‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٨١٥‬‬

‫»آﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ از آﻣﺪن ﻣﮫﺎﺟﺮان‪ ،‬ﺧﺎﻧﻪ و ﮐﺎﺷﺎﻧﻪ را آﻣﺎده ﮐﺮدﻧﺪ و اﯾﻤﺎن را )در دل‬ ‫ﺧﻮد اﺳﺘﻮار داﺷﺘﻨﺪ( ﮐﺴﺎﻧﯽ را دوﺳﺖ ﻣﯽدارﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﯿﺶ اﯾﺸﺎن ﻣﮫﺎﺟﺮت ﮐﺮدهاﻧﺪ و‬ ‫در درون اﺣﺴﺎس و رﻏﺒﺖ ﻧﯿﺎزی ﺑﻪ ﭼﯿﺰھﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﮫﺎﺟﺮان داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪،‬‬ ‫ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ و اﯾﺸﺎن را ﺑﺮ ﺧﻮد‪ ،‬ﺗﺮﺟﯿﺢ ﻣﯽدھﻨﺪ ھﺮ ﭼﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﻮد ﺳﺨﺖ‪ ،‬ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫ً‬ ‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ از ﺑﺨﻞ ﻧﻔﺲ ﺧﻮد ﻧﮕﺎھﺪاری و ﻣﺼﻮن و ﻣﺤﻔﻮظ ﮔﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﯾﺸﺎن ﻗﻄﻌﺎ‬

‫رﺳﺘﮕﺎرﻧﺪ«‪.‬‬ ‫ب × رﺷﺪ ﻣﺎل و اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪن آن‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ ٓ‬ ‫ُ ۡ َّ َ ّ َ ۡ ُ ُ ّ َ‬ ‫َ َۡ ُ َُ َ َ ٓ َ‬ ‫نف ۡق ُتم ّمِن َ ۡ‬ ‫لر ۡزق ل َِمن �َشا ُء م ِۡن ع َِبادِه ِۦ و�قدِر � ۚۥ وما أ‬ ‫�ءٖ‬ ‫﴿قل إِن ر ِ� يبسط ٱ ِ‬ ‫َ ُ ُ ۡ ُ ُ ُ َ ۡ ُ َّ َ‬ ‫�ه َو �ل ِفه ۖۥ َوه َو خ� ٱل�ٰزِ�ِ�‪] ﴾٣٩‬ﺳﺒﺄ‪.[۳۹ :‬‬ ‫»ﺑﮕﻮ ھﻤﺎﻧﺎ ﭘﺮوردﮔﺎرم روزی را ﺑﺮای ھﺮ ﮐﺲ از ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ ﮐﻪ ﺑﺨﻮاھﺪ‪ ،‬ﻓﺮاخ و ﯾﺎ ﺗﻨﮓ‬ ‫ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ و ھﺮﭼﻪ را ﺑﺒﺨﺸﯿﺪ و ﺻﺮف ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬ﺧﺪا ﺟﺎی آن را ﭘﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ و او ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ‬

‫روزی دھﻨﺪﮔﺎن اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ َ‬ ‫َّ َ َ‬ ‫ۡ َ َ َّ َ‬ ‫ََ ُ‬ ‫َ َ ۡ ُ ۡ َ َ َّ ُ‬ ‫�دن� ۡمۖ َول�ِن �ف ۡر� ۡم إِن عذ ِا�‬ ‫﴿�ذ تأذن َر ُّ�� ۡم ل�ِن شكر�م � ِز‬ ‫ََ ‪ٞ‬‬ ‫لشدِيد‪] ﴾٧‬إﺑﺮاھﯿﻢ‪.[۷ :‬‬

‫»و آن زﻣﺎن را ﮐﻪ ﭘﺮوردﮔﺎرﺗﺎن ﻣﺆﮐﺪاﻧﻪ اﻋﻼم ﮐﺮد ﮐﻪ اﮔﺮ ﺳﭙﺎﺳﮕﺬاری ﮐﺮدﯾﺪ‪ ،‬ھﺮ آﺋﯿﻨﻪ‬

‫ﺑﺮاﯾﺘﺎن اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽدھﻢ و اﮔﺮ ﮐﺎﻓﺮ ﺷﺪﯾﺪ‪ ،‬ﺑﯽﮔﻤﺎن ﻋﺬاب ﻣﻦ ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺨﺖ اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫و ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ َّ ُ َ ُ ُّ ُ َّ َ َّ َ‬ ‫� ٱ ّلر َ� ٰوا ْ َو ُ� ۡر� ٱ َّ‬ ‫﴿ َ� ۡم َ‬ ‫ح ُق ٱ َّ ُ‬ ‫لص َد َ� ٰ‬ ‫ِي�‪] ﴾٢٧٦‬اﻟﺒﻘﺮة‪:‬‬ ‫ف‬ ‫ك‬ ‫�‬ ‫ِب‬ ‫�‬ ‫�‬ ‫�‬ ‫ٱ‬ ‫و‬ ‫ت‬ ‫ِ‬ ‫ار أ� ٍ‬ ‫�‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ٍ‬ ‫‪.[۲۷۶‬‬

‫»ﺧﺪاوﻧﺪ رﺑﺎ را ﻧﺎﺑﻮد ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺻﺪﻗﺎت را ﻓﺰوﻧﯽ ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ ھﯿﭻ اﻧﺴﺎن‬

‫ﻧﺎﺳﭙﺎس و ﮔﻨﺎھﮑﺎری را دوﺳﺖ ﻧﻤﯽدارد«‪.‬‬ ‫رﺳﻮل ﺧﺪا ج ﻧﯿﺰ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ھﯿﭻ ﻣﺎﻟﯽ از ﺻﺪﻗﻪ ﮐﺮدن ﮐﻢ ﻧﻤﯽﺷﻮد ‪ .«١‬و ﻧﯿﺰ ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬ ‫»ھﺮ ﺻﺒﺢ دو ﻓﺮﺷﺘﻪ از آﺳﻤﺎن ﻧﺎزل ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ؛ ﯾﮑﯽ از آﻧﮫﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﺑﺎر اﻟﮫﺎ! ﺑﻪ ﮐﺴﯽ‬ ‫‪ -١‬ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺒﺮ واﻟﺼﻠﺔ‪ ،‬ﺷﻤﺎرۀ ‪.۲۵۸۸‬‬

‫‪٨١٦‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫ﮐﻪ ﻣﺎﻟﺶ را ﺧﺮج ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻋﻮض آن را ﺑﺪه و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺨﻞ ﻣﯽورزﯾﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻟﺶ را ﺗﻠﻒ‬ ‫ﮐﻦ« ‪.١‬‬ ‫اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ و ﺑﺮاﺳﺎس اﯾﻦ ﻧﺼﻮص‪ ،‬وﺟﻮد ﻣﺴﻠﻤﺎن ازآﻓﺖ ﺑﺨﻞ و ﺗﻨﮓ ﭼﺸﻤﯽ ﭘﺎک‬ ‫ﻣﯽﮔﺮدد و ﺑﻪ اﻧﻔﺎق و ﺧﺮج ﮐﺮدن ﻣﯽﺷﺘﺎﺑﺪ؛ ﭼﺮاﮐﻪ ﺑﻪ ﻓﻀﻞ ﺧﺪا و وﻋﺪۀ او ﯾﻘﯿﻦ دارد‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺎ اﻧﻔﺎق‪ ،‬روزی ﻓﺰوﻧﯽ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ و وﻋﺪۀ ﺧﺪا ﺗﺤﻘﻖ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ ‪.٢‬‬ ‫ج × دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ اﻣﻨﯿﺖ دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ّٗ َ َ َ َ ٗ َ َ ُ ۡ َ ۡ ُ ُ ۡ َ َ ّ ۡ َ َ‬ ‫َّ‬ ‫ُ َ َ َ‬ ‫﴿ٱ َّ� َ‬ ‫ِين يُنفِقون أ ۡم َ�ٰل ُهم ب ِٱ ۡ� ِل َوٱ�َّ َهارِ ِ�� وع��ِية فلهم أجرهم عِند ر� ِ ِهم و�‬ ‫َ ُ َۡ ُ َ‬ ‫َ ٌ َ َۡ‬ ‫خ ۡوف علي ِه ۡم َو� ه ۡم � َزنون‪] ﴾٢٧٤‬اﻟﺒﻘﺮة‪.[۲۷۴ :‬‬ ‫»ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ داراﯾﯽ ﺧﻮد را در ﺷﺐ و روز و ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ ﭘﻨﮫﺎن و آﺷﮑﺎر ﻣﯽﺑﺨﺸﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺎداش‬ ‫آﻧﮫﺎ ﻧﺰد ﭘﺮوردﮔﺎرﺷﺎن اﺳﺖ و ﻧﻪ ﺗﺮﺳﯽ ﺑﺮ آﻧﺎن اﺳﺖ و ﻧﻪ اﯾﺸﺎن اﻧﺪوھﮕﯿﻦ ﺧﻮاھﻨﺪ‬

‫ﺷﺪ«‪.‬‬ ‫ﭘﺲ آﻧﮫﺎ در اﻣﻨﯿﺖ و ﺳﻌﺎدت و آراﻣﺶ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﭼﯿﺰی را‬ ‫ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ دﺳﺘﻮر داده اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺮداﺧﺖ ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ و از آﻧﭽﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﮫﯽ ﮐﺮده اﺳﺖ‪،‬‬ ‫دوری ﮔﺰﯾﺪهاﻧﺪ‪.‬‬ ‫از ﺟﻤﻠﻪ آﺛﺎر زﮐﺎت در ﺟﺎﻣﻌﻪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯿﺎن ﻓﻘﺮا و ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪان ﻣﺤﺒﺖ اﯾﺠﺎد‬ ‫ﻣﯽﺷﻮد و اﻣﻨﯿﺖ و آراﻣﺶ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻓﺮاﮔﯿﺮ ﻣﯽﺷﻮد و ھﻤﮥ اﻓﺮاد‪ ،‬ﺧﻮد را ﭼﻮن اﻋﻀﺎی‬ ‫ﯾﮏ ﺗﻦ اﺣﺴﺎس ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﺆﻣﻨﺎن در دوﺳﺘﯽ و‬ ‫ﻣﮫﺮﺑﺎﻧﯽ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﯾﮏ ﺟﺴﻢ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ھﺮﮔﺎه ﻋﻀﻮی از آن ﺑﻪ درد آﯾﺪ‪ ،‬ﺳﺎﯾﺮ‬ ‫اﻋﻀﺎی ﺑﺪن اﺣﺴﺎس ﺗﺐ و ﺑﯽﺧﻮاﺑﯽ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ« ‪.٣‬‬

‫ﯾﮑﯽ دﯾﮕﺮ از آﺛﺎر زﮐﺎت‪ ،‬ﺣﻔﻆ ﺗﻮازن اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﺳﺖ ‪ ٤‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در ﺻﺪر اﺳﻼم ﺑﺎ‬ ‫ﺟﻤﻊآوری زﮐﺎت و ﻣﺼﺮف آن در راھﮫﺎی ﻣﺸﺮوع‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﻼﻣﯽ در آﺳﺎﯾﺶ و‬ ‫ﺑﮫﺮهﻣﻨﺪی از ﺧﻮﺑﯽھﺎ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽﺑﺮد و ﻣﺮدم ﺑﺎ ھﻢ و در ﮐﻨﺎر ھﻢ ﺑﺮادراﻧﻪ و دوﺳﺘﺎﻧﻪ‬ ‫‪ -١‬ﺑﺨﺎری‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺰﮐﺎه‪ ،‬ﺑﺎب ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ ‪) :‬ﻓﺎﻣﺎﻣﻦ اﻋﻄﯽ( ج ‪ ،۲‬ص ‪.۱۲۰‬‬ ‫‪ -٢‬ﻣﻨﮫﺞ اﻻﺳﻼم ﻓﯽ ﺗﺰﮐﯿﺔ اﻟﻨﻔﺲ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۲۴۹‬‬ ‫‪ -٣‬ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻟﺒﺮ واﻟﺼﻠﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۴‬ص ‪ ،۱۹۹۹‬ﺷﻤﺎره ‪.۲۵۸۶‬‬ ‫‪ -٤‬اﻟﻤﺎل ﻓﯽ اﻟﻘﺮآن ﮐﺮﯾﻢ‪ ،‬ص ‪.۲۴۰‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٨١٧‬‬

‫زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺟﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬در دوران ﺧﻠﯿﻔﮥ ﭘﻨﺠﻢ از ﺧﻠﻔﺎی راﺷﺪﯾﻦ ﯾﻌﻨﯽ‬ ‫ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﯾﺰ ﻣﺮدم ﺑﻪ ﻗﺪری در رﻓﺎه و آﺳﺎﯾﺶ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﮐﺴﯽ ﻣﯽﮔﺸﺘﻨﺪ‬ ‫ﮐﻪ زﮐﺎتھﺎی ﺧﻮد را ﺑﻪ او ﺑﺪھﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﮐﺴﯽ را ﻧﻤﯽﯾﺎﻓﺘﻨﺪ؛ ﭘﺲ ﭼﺎرهای ﺟﺰ اﯾﻦ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺎ ﭘﻮل زﮐﺎت ﺑﻪ ﺧﺮﯾﺪاری ﺑﺮدﮔﺎن ﺑﭙﺮدازﻧﺪ و آﻧﺎن را آزاد ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ اﺳﻼم در‬ ‫ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺳﺎلھﺎی ﻇﮫﻮر ﺧﻮد‪ ،‬ﺳﻄﺢ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺑﻪ ﺣﺪی ﺑﺎﻻ ﺑﺮد ﮐﻪ ﺣﺘﯽ‬ ‫اﻣﺮوز ھﯿﭻ ﻣﻠﺘﯽ ﺑﻪ آن ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﻧﺨﻮاھﺪ رﺳﯿﺪ و اﯾﻦ ﯾﮑﯽ از آﺛﺎر وﺿﻊ ﻗﺎﻧﻮن زﮐﺎت ﺑﻮد ‪.١‬‬ ‫‪ -۵‬ازدواج ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺎ ﻋﺎﯾﺸﻪ‬

‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‪ ،‬ﻋﺎﯾﺸﻪ را ﺑﻌﺪ از وﻓﺎت ﺧﺪﯾﺠﻪ‪ ،‬در ﻣﮑﻪ و ﻗﺒﻞ از ھﺠﺮت‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ‬ ‫او دﺧﺘﺮی ﺷﺶ ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻘﺪ ﺧﻮد در آورد و در ﻣﺪﯾﻨﻪ در ﺳﺎل ﻧﺨﺴﺖ ھﺠﺮت‪،‬‬ ‫وﻗﺘﯽ او ﻧﻪ ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻮد‪ ،‬او را ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪاش ﺑﺮد ‪.٢‬‬ ‫ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ دﻋﻮت و ﺟﮫﺎد و ﺗﺮﺑﯿﺖ و ﺗﺸﮑﯿﻞ دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﻣﺴﯿﺮ ﺗﮑﺎﻣﻠﯽ ﺧﻮﯾﺶ‬ ‫را ﻣﯽﭘﯿﻤﻮد‪ ،‬ازدواج و ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺧﺎﻧﻮاده ﻧﯿﺰ در زﻧﺪﮔﯽ اﺻﺤﺎب و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻣﺘﻮﻗﻒ و‬ ‫ﺗﻌﻄﯿﻞ ﻧﺸﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ اﯾﻦ ﺧﻮاﺳﺘﻪای ﻃﺒﯿﻌﯽ و ﻓﻄﺮی ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﯽﺑﺎﯾﺴﺖ ﺑﻪ آن‬ ‫ﻣﯽﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ و اﯾﻦ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ آن اﺳﺖ ﮐﻪ اﺳﻼم دﯾﻦ ﻓﻄﺮت اﺳﺖ و ازدواج‪ ،‬ﻧﻘﺶ ﻣﮫﻤﯽ در‬ ‫ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺟﺎﻣﻌﮥ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن دارد ‪.٣‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﺳﻦ ﭘﻨﺠﺎه و ﭼﮫﺎر ﺳﺎﻟﮕﯽ ﺑﺎ ﻋﺎﯾﺸﻪ ازدواج ﻧﻤﻮد و ﺷﮑﯽ ﻧﯿﺴﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﮔﺬﺷﺖ ﺳﺎﻟﮫﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻗﺎﻋﺪۀ ﮐﻠﯽ ﻣﻘﯿﺎس ﻋﻤﺮ اﻧﺴﺎنھﺎ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﻘﯿﺎس ﺣﻘﯿﻘﯽ‪،‬‬ ‫ﻧﺸﺎط و ﺳﺮﺣﺎﻟﯽ و ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ اﻧﺴﺎن ﺑﺮ اﻗﺪام و ﮐﺎر ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﮔﺎھﯽ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺳﯽ ﺳﺎﻟﻪ از ﻧﻈﺮ‬ ‫ﺟﺴﻤﯽ و روﺣﯽ در ﺣﺪی اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻮﯾﺎ ﭘﻨﺠﺎه ﺳﺎﻟﻪ اﺳﺖ و ﮔﺎھﯽ اﻧﺴﺎن ﭘﻨﺠﺎه ﺳﺎﻟﻪای‬ ‫را ﻣﯽﺑﯿﻨﯽ ﮐﻪ از ﭼﻨﺎن ﻗﺪرت ﺑﺪﻧﯽ و روﺣﯽ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻮﯾﯽ ﺑﯿﺶ از ﺳﯽ ﺳﺎل‬ ‫ﺳﻦ ﻧﺪارد‪ .‬رﺳﻮل ﺧﺪا در اﯾﻦ ﻣﯿﺪان ﺑﯽﻧﻈﯿﺮ ﺑﻮد‪ .‬او در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﭘﻨﺠﺎه ﺳﺎل ﺳﻦ‬ ‫داﺷﺖ‪ّ ،‬اﻣﺎ از ﻧﻈﺮ ھﻤﺖ و ﻣﺮداﻧﮕﯽ و ﻗﺎﻃﻌﯿﺖ ﺑﺴﺎن ﻣﺮدی ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﺎزه ﺑﮫﺎر ﺟﻮاﻧﯽاش‬ ‫ﮔﻞ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ و ھﯿﭻ اﻧﺴﺎﻧﯽ در اﯾﻦ ﺑﺎره ﺑﺎ او ﺑﺮاﺑﺮی ﻧﻤﯽﮐﺮد؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ دﻻﯾﻞ زﯾﺎدی‬ ‫‪ -١‬اﻟﺴﯿﺮة اﻟﻨﺒﻮﯾﺔ‪ ،‬اﺑﯽ ﺷﮫﺒﻪ‪ ،‬ج ‪ ،۲‬ص ‪.۱۱۵‬‬ ‫‪ -٢‬ﻣﻌﯿﻦ اﻟﺴﯿﺮة‪ ،‬ص ‪.۱۶۸‬‬ ‫‪ -٣‬اﻻﺳﺎس ﻓﯽ اﻟﺴﻨﺔ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۴۲۰‬‬

‫‪٨١٨‬‬

‫اﻟﮕﻮی ﻫﺪاﯾﺖ )ﺗﺤﻠﯿﻞ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج(‬

‫اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ را ﺗﺄﯾﯿﺪ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫اﻟﻒ‪ :‬وﻗﺘﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺮای ﺗﺒﻠﯿﻎ دﯾﻦ اﺳﻼم و ﻋﺮﺿﮥ آن ﻧﺰد ﺑﻨﯽ ﻋﺎﻣﺮ ﺑﻦ‬ ‫ﺻﻌﺼﻌﻪ رﻓﺖ‪ ،‬ﺑﺤﯿﺮه ﺑﻦ ﻓﺮاس ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ اﮔﺮ اﯾﻦ ﺟﻮان ﻗﺮﯾﺸﯽ را ھﻤﺮاه ﺧﻮد ﮐﻨﻢ‪ ،‬ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ او ھﻤﮥ ﻋﺮب را‬ ‫ﺧﻮاھﻢ ﺧﻮرد ‪ ١‬ﺑﺮ اﺳﺎس اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺤﯿﺮه‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج را ﺟﻮان ﺗﻮﺻﯿﻒ ﮐﺮد و ﺟﻮان‬ ‫ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در آﻏﺎز زﻧﺪﮔﯽ ﻗﺮار دارد و ﺳﺮﺷﺎر از ﻧﯿﺮو و ﭼﺎﺑﮑﯽ اﺳﺖ و اﯾﻨﮑﻪ ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫»ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ او ﻋﺮب را ﺧﻮاھﻢ ﺧﻮرد« و اﯾﻦ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﭼﺎﺑﮑﯽ‪ ،‬زرﻧﮕﯽ و ھﻤﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در‬ ‫ﺷﺨﺼﯿﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻣﺸﺎھﺪه ﮐﺮد‪ .‬ھﻤﺘﯽ ﮐﻪ ﺗﻤﺎم ﻋﺮب ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ در ﺑﺮاﺑﺮ آن‬ ‫ﺑﺎﯾﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬دﯾﺪﮔﺎه ﺧﻮد را ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻌﺒﯿﺮ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻋﺮب را ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ او ﺧﻮاھﺪ‬ ‫ﺧﻮرد‪ .‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ در آن روز ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﭘﻨﺠﺎه ﺳﺎل ﺳﻦ داﺷﺖ‪ .‬آری او از ﻧﻈﺮ‬ ‫ً‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺑﺪﻧﯽ‪ ،‬ﻗﯿﺎﻓﻪ‪ ،‬روﺣﯿﻪ و ھﻤﺖ‪ ،‬واﻗﻌﺎ ﺟﻮان ﺑﻮد ‪.٢‬‬ ‫ب × در ﺣﮑﺎﯾﺖ ھﺠﺮت آن ﻃﻮر ﮐﻪ ﺑﺨﺎری از اﻧﺲ س رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫آن ﺣﻀﺮت در ﺣﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ وارد ﺷﺪ ﮐﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ اﯾﺸﺎن ﺳﻮار ﺑﻮد و اﺑﻮﺑﮑﺮ‬ ‫ﭘﯿﺮﻣﺮدی ﺑﻮد ﮐﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﺪ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺟﻮاﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ او را ﻧﻤﯽﺷﻨﺎﺧﺘﻨﺪ؛ ﭘﺲ ھﺮ‬ ‫ﮐﺴﯽ ﺑﺎ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻣﻼﻗﺎت ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ﻣﯽﮔﻔﺖ ای اﺑﻮﺑﮑﺮ! اﯾﻦ ﮐﻪ ﺟﻠﻮی ﺗﻮ ﺳﻮار اﺳﺖ‪،‬‬ ‫ﮐﯿﺴﺖ؟ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻣﯽﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻦ ﻣﺮد‪ ،‬راه را ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدھﺪ و ﻓﺮد ﭼﻨﯿﻦ ﮔﻤﺎن‬ ‫ﻣﯽﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﺑﻮﺑﮑﺮ‪ ،‬راه اﺳﺖ و ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﻣﻨﻈﻮر او راه ﺧﯿﺮ و ھﺪاﯾﺖ ﺑﻮد ‪ ٣‬ھﺪف‬ ‫اﯾﻨﮑﻪ ﮔﺮﭼﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ از رﺳﻮل ﺧﺪا ﺳﻦ ﮐﻤﺘﺮی داﺷﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺷﺎداﺑﯽ و زرﻧﮕﯽ‬ ‫رﺳﻮل ﺧﺪا‪ ،‬ﻣﺮدم او را ﺟﻮان ﻣﯽﻧﺎﻣﯿﺪﻧﺪ ‪ .٤‬ﯾﻌﻨﯽ اﺑﻮﺑﮑﺮ در ﺳﻦ واﻗﻌﯽ ﺧﻮد ﭘﯿﺮ ﻣﺸﺨﺺ‬ ‫ﻣﯽﺷﺪ ‪ ٥‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺟﻮان ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽآﻣﺪ؛ ﭼﻮن ﻣﻮی ﺳﻔﯿﺪ و ﭘﯿﺮی در او‬ ‫ﻇﺎھﺮ ﻧﺸﺪه ﺑﻮد‪ .‬ھﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ ﻗﺴﻄﻼﻧﯽ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ را ﺗﻮﺿﯿﺢ داده و ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ :‬ﻣﻮھﺎی‬

‫‪ -١‬ﺳﯿﺮه اﺑﻦ ھﺸﺎم‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪.۴۲۴‬‬ ‫‪ -٢‬ﻣﻌﯿﻦ اﻟﺴﯿﺮة‪ ،‬ص ‪.۱۷۱‬‬ ‫‪ -٣‬اﻟﺒﺨﺎری‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﻣﻨﺎﻗﺐ اﻻﻧﺼﺎر‪ ،‬ﺑﺎب اﻟﮫﺠﺮة‪.‬‬ ‫‪ -٤‬ﺷﺮح اﻟﺰرﻗﺎﻧﯽ ﻋﻠﯽ اﻟﻤﻮاھﺐ‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪ ۳۵۵‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻣﻌﯿﻦ اﻟﺴﯿﺮة‪.‬‬ ‫‪ -٥‬ﻣﻌﯿﻦ اﻟﺴﯿﺮة‪ ،‬ص ‪.۱۷۱‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﻼم در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬

‫‪٨١٩‬‬

‫رﺳﻮل ﺧﺪا ﺳﻔﯿﺪ ﻧﺸﺪه ﺑﻮد ﺑﺎ اﯾﻨﮑﻪ از اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺳﻦ ﺑﯿﺸﺘﺮی داﺷﺖ ‪ ١‬و ﺷﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ھﻤﯿﻦ‬ ‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﻔﺎوت ﺳﻨﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺎ ﻋﺎﯾﺸﻪ‪ ،‬زﯾﺎد ﻣﺸﮫﻮد ﻧﺒﻮد ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻋﺎﯾﺸﻪ‪،‬‬ ‫ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ دوﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮔﺬارد ﯾﮏ ﺑﺎر ﻋﺎﯾﺸﻪ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ج ﺳﺒﻘﺖ ﻣﯽﮔﯿﺮد و ﺑﺎری دﯾﮕﺮ‬ ‫آن ﺣﻀﺮت از ﻋﺎﯾﺸﻪ ﺳﺒﻘﺖ ﻣﯽﮔﯿﺮد و ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬اﯾﻦ در ﻣﻘﺎﺑﻞ آن ﯾﮑﯽ اﺳﺖ« ‪.٢‬‬ ‫ً‬ ‫ﺿﻤﻨﺎ ﺑﺮای اﻧﺪﯾﺸﻤﻨﺪان و ﺻﺎﺣﺒﺎن ﻓﮑﺮ و اﻧﺪﯾﺸﻪ ﺣﮑﻤﺖ ﺑﺰرگ ازدواج ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫ﺑﺎ ﻋﺎﯾﺸﻪ ﭘﻮﺷﯿﺪه ﻧﯿﺴﺖ؛ ﭼﺮاﮐﻪ اﯾﻦ ازدواج ﻣﺒﺎرک در آﻏﺎز زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺪﻧﯽ و ﺑﺎ آﻏﺎز ﻣﺮﺣﻠﮥ‬ ‫ﻗﺎﻧﻮﻧﮕﺬاری زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﯽﮔﻤﺎن ﺑﺨﺶ ﺑﺰرﮔﯽ از زﻧﺪﮔﯽ اﻧﺴﺎن‬ ‫در ﺧﺎﻧﻪ و ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻮادهاش ﺳﭙﺮی ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﭘﺲ اﯾﻦ ﺑﺨﺶ از زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮای ﻣﺮدم ﻧﻘﻞ و ﺑﯿﺎن ﻣﯽﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ‬ ‫ﺑﻪ آن ﺗﺄﺳﯽ ﺟﻮﯾﻨﺪ و اﯾﻦ وﻇﯿﻔﮥ ﻣﮫﻢ را ﻋﺎﯾﺸﻪ و دﯾﮕﺮ اﻣﮫﺎت اﻟﻤﻮﻣﻨﯿﻦ اﻧﺠﺎم ﻣﯽدادﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻋﺎﯾﺸﻪ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ھﻮﺷﯿﺎری و ﻓﮫﻤﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ او ﺑﺨﺸﯿﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻧﻘﺶ ﺧﻮد را‬ ‫ﺑﻪ ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ﺷﯿﻮه اﯾﻔﺎ ﮐﻨﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﺨﺘﺼﺮ ھﺮ ﮐﺘﺎﺑﯽ از ﮐﺘﺎﺑﮫﺎی ﺳﯿﺮه ﮔﻮاھﯽ‬ ‫آﺷﮑﺎر ﺑﺮ اﯾﻦ ﻣﺪﻋﺎ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻋﺎﯾﺸﻪ ﺣﺪود ﭘﻨﺠﺎه ﺳﺎل ﺑﻌﺪ از رﺳﻮل ﺧﺪا زﯾﺴﺖ و ﻣﺪت زﻧﺪﮔﺎﻧﯽ او ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج‬ ‫او را ﯾﺎری ﻧﻤﻮد ﺗﺎ آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج دﯾﺪه و ﺷﻨﯿﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺮدم ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ از او راﺿﯽ و ﺧﺸﻨﻮد ﺑﺎد ‪.٣‬‬

‫‪ -١‬ھﻤﺎن‪.‬‬ ‫‪ -٢‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۱۷۲‬‬ ‫‪ -٣‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪.۱۷۳‬‬