Sheen

‫لنأه كيسه‬ ‫د نظري اّريانا ليكنه‬

‫شين خگراغ‬

‫"سپين"‬

‫غرمه أيگره له مؤة وخوؤه‪ .‬كاچوغه ييگ د قاب خگنأيگ ته تكيه كؤه او له‬ ‫حگان سره ييگ په ورو وويل‪:‬‬ ‫"زيإ!"‬ ‫د مور چيگ ييگ ورته پام و‪ ،‬حيرانه شوه او وييگ پوشگتل‪:‬‬ ‫_ "زيإ" خگه دى زويه؛ حگان موؤ كؤه‪ ،‬مؤة وخوره!‬ ‫سپين په داسي حال كيگ چيگ له حگايه ولؤيگدئ او سوچ ييگ كاوه بيا ييگ وويل‪:‬‬ ‫_ زيإ‪ … ،‬هوكيگ زيإ! پخوا انسان أيگر زيإ و‪ .‬خگرنكگه او ولي؟ … ‪.‬‬ ‫مور يو خگه خپه شوه؛ خو ورپه ياد شول چيگ سپين نن شگوونحگي ته د فكرونو د تبادليگ‬ ‫له پاره تللئ و؛ شگايي هلته به ييگ كوم خگه اّوريگدلي وي او سوچ پريگ كوي‪ .‬همداسي هم‬ ‫وه‪ .‬سپين او دده د همزولو له پاره په شگوونحگي كيگ دديگ وخت رارسيگدلئ و چيگ دوى‬ ‫خپل استعدادونه او په زدكؤو كيگ راتلونكيگ تكگلره جوته كؤي‪ .‬دوى د نوي حگلميتوب په‬ ‫درشل كيگ ولؤ وه او دا خو د ژوندانه أيگره تگاكونكيگ او مهمه برخه ده‪ .‬ديگ او د سپين پلر‬ ‫ته دغه كؤنه شگه خگركگنده وه او پريگ پوهيگدل چيگ د شگوونحگي له خوا د دوى د‬ ‫استعدادونو د تگاكلو او لورى وركولو له پاره كؤكيگچنيگ اّزموينيگ ترسره كيگإي او تر هغه‬ ‫پوري چيگ زده كوونكئ له پيگچومو خگخه وزي خورا بحراني پؤاوونه بايد ووهى‪.‬‬ ‫ديسگ پسه سستورو پيگژندنسه كيسگ حگانكگؤنسه درلوده‪ ،‬پسه تيگره بيسا د نپتون او پلوتسو د سستورو‬ ‫خگيگؤندويه وه او په كهكشانونو كيگ ييگ لمريزيگ منظوميگ ته د نورو ورته منظومو د لتگولو‬ ‫او هغسو تسه د سسسفر پسسه چارو او هلوحگلو كيسسگ ييسسگ هسسم برخسسه اخيگسسسته‪ .‬اّن دريسسگ حگليسسگ له‬ ‫صرو د بدلون په‬ ‫لمريزيگ منظوميگ خگخه بهر هم وتليگ وه‪ .‬د سپين پلر په يوبل بانديگ د عَنا ِ‬

‫‪2‬‬

‫_اف‪ ،‬نؤيوال خگيگؤنتون كيگ كار كاوه‪ .‬دديگ خگيگؤنتون لبراتوارونه زر متره تر حگمكيگ‬ ‫لنديگ وه‪.‬گ‬ ‫هلته چيگ به ورغليگ دا به ديگ خيال ته هم هأو نه راتله چي ته كوميگ كارخانيگ يا لبراتوار‬ ‫تسه راغلئ ييسگ‪ .‬هغسه حگاى د يوه نوي حگلنده شگار پسه توكگسه أيزايسن شوئ‪ ،‬خورا روشگانسه‪،‬‬ ‫خواپاكسسئ او اّرامسسه و‪ .‬دا د يوه راتلونكسسي شگار شگسسه بيگلكگسسه بلل كيگده او كاركوونكسسو پكيسسگ‬ ‫هيگخگ أول ستونزه نه كگاله‪.‬‬ ‫مور او پلر تسه د زدكؤيسگ تگوليسگ لريسگ چاريسگ خگركگنديسگ ويسگ؛ خسو پسه اؤتياو بانديسگ پسه‬ ‫پوهيگدو سربيگره ييگ د سپين د راتلونكي په باب خگه ناخگه انديگشگنه درلوده‪:‬‬

‫"دئ به خپله لره ومومي؟ دغه لره به كومه وي؟ لنأه او كگنأه به ورورسيگإي كه د‬ ‫كؤاوونو او كإليگچونو نه په تيگريگدلو سره؟ په ديگ حساس پؤاو كيگ به خپله روحيه وساتي‬ ‫او كه به وزمولول شي؟ او … ‪".‬‬ ‫داسي أيگرو زياتو پوشگتنو حگورول او دوى ييگ په پرله پسيگ توكگه په ناكرارة كيگ‬ ‫ساتل‪ .‬له همديگ امله كله چيگ سپين حگان موؤ نه كؤ او د "زيإ" د كلميگ په ويلو ييگ د خپل‬ ‫كار د كوتگيگ لره مخيگ ته ونيوله هغه يو خگه پريشانه غونديگ شوه او ميگؤه ته ييگ په ديگ‬ ‫باره كيگ تگيلفون وكؤ‪ .‬ميگؤه ييگ په سر كيگ لخگه وارخطا شو او په تگيلفونيگژن كيگ ييگ‬ ‫وارخطا يي له ورايه خگركگنده وه؛ خو ژر په حگان بانديگ حاكم شو او أاأ ييگ وركؤ چيگ‬ ‫هيگخگ نه دي شوي؛ دا د هلك يو عادي بحراني حالت دى‪ ،‬ژر به تيگر شي‪.‬‬ ‫خبريگ چيگ پاى ته ورسيگديگ مور خگه ناخگه أاأه شوه؛ خو د پلر زؤه نارامه شان ته و‪.‬‬ ‫نو له كورني طبيب خگخه ييگ له همغه حگايه سل وغوشگته‪ .‬هغه أاأينه وركؤه او ورزياته ييگ‬ ‫كؤه‪:‬‬ ‫_ د خوب او د كار د كوتگيگ د روغتيايي وضعيگ د خگارلو اتوماتي دستكگاوي تياريگ دي؟‬ ‫_ هو‪ ،‬ما كتليگ دي‪.‬‬ ‫_ شگه نو‪ ،‬زموإ له دستكگاه سره ييگ ونشگلوئ او بيگ غمه اوسئ‪.‬‬ ‫سپين چيگ د خپل كار كوتگيگ ته ننوت د دغو خبرو بهير ترسره شو؛ خو دئ په خپل فكر‬ ‫كيگ أوب و او د شگوونكي د هغيگ خبريگ په سوچ كيگ و چيگ ويلى ييگ وه‪:‬‬ ‫"انسان پخوا أيگر زيإ و‪ .‬دغه اوسنئ انسان چيگ تاسي وينئ ميليونونه كلونه كيگإي چيگ په‬ ‫حگمكيگ بانديگ اوسيگإي او په زركگونو كلونه كيگإي چيگ د تمدن رازراز بنگيگ او بيگلكگيگ‬ ‫ييگ رامينحگ ته كؤي‪ ،‬اّزمويلي او له مينحگه ييگ وؤيگ دي‪ .‬دغه وروستنئ تمدن چيگ تاسي‬ ‫پكيسگ اوسسيگإئ د دغوتمدنونسو له جوهسر او زؤي خگخسه راتگوكيگدلئ دى‪ .‬زموإ دغسه تمدن دهغسو‬ ‫نوروتمدنونسسو له جوهسسر او زؤي خگخسسه راتگوكيگدلى دى‪ .‬زموإ دغسسه تمدن د هغسسو نورو تمدنونسسو‬ ‫چانسگ شويسگ او حگلنده بنگسه ده‪ .‬موإ اوس بريالي شوي يسو چيسگ د خپلو سسلكگونو او زركگونسو‬ ‫كلونسو هخگسو او هانسد او د پاى نسه منونكسو مبارزو ثمره ترلسسه او د معنسا‪ ،‬وجدان‪ ،‬عقسل‪ ،‬پوهيسگ‪،‬‬ ‫نيگك اتگكل‪ ،‬شگه احساس او شگه نيت برخه د معيارونو او شتو په تله كيگ درنه كؤو‪ .‬دا خو‬ ‫سستر برياليتوب دى؛ سستر كگام دى؛ او د انسساني تگولنيسگ سستر هدف هسم همدا دى‪ .‬موإ بسه هله‬ ‫خپسل انسساني شرافست بشپسؤ كؤئ وي چيسگ دغسه خوا بلكسل درنسه شسي او هغسه بله بيخسي سسپكه‪.‬‬ ‫تاسي خگه فكر كوئ؟ … ا ّيا تر ديگ حگايه پوري دغه لره هوسا او ا ّسانه وهله شويگ ده؟ ا ّيا‬ ‫پخوا هم همد غه ظر يف‪ ،‬هنر من‪ ،‬فكرجن‪ ،‬حگيرك‪ ،‬موشكگا فه‪ ،‬مستغني او باوري انسانان وه‬ ‫كسه هغوى خگسه توپيرونسه سسره درلودل؟ پسه ديسگ هكله سسوچ وكؤئ او خگسه چيسگ مسو تركگوتسو‬ ‫شول موإ ته ييگ راوشگياست‪".‬‬ ‫اوس نو دا تگكئ سپين د حگان خوا ته رابللئ و چي پخوانئ انسان خگه رنكگه زيإ و او تر‬ ‫ديگ حگايه په كوميگ ستونزمنيگ لريگ راغئ‪ .‬ده بايد خپل حگانكگؤى كتابتون ته مخه كؤيگ‬ ‫واى‪ .‬دده خپل كتابتون أيگر وؤوكئ و‪ ،‬د يوه كمكي تگلويگژن په كگچه چيگ د كار د ميگز يوه‬ ‫وؤه برخه ييگ نيوليگ وه‪ .‬په ديگ كتابتون كيگ د اوسني پوهيگ سل زره بيگلبيگل د لوست‬ ‫سندونه خوندي شوي وه او ده به چيگ په هره برخه كيگ خگه معلوماتو ته اؤتيا درلوده نو د‬ ‫كمپيوتگر تنگيو ته په لنأه اشاره ييگ هغه ترلسه كول‪.‬‬ ‫هلته كشگيگناست او خپل سر ييگ د دواؤو لسونو په اورغوو كيگ ونيوئ‪.‬‬ ‫بايد له كومه حگايه يي راپيل كؤي او خگه رنكگه په ديگ پوه شي چيگ پخوانيو انسانانو په‬ ‫خپلو كؤو وؤو كيگ له دوى خگخه توپير درلود‪ ،‬كه نه؟ دغه توپير په خگه كيگ و؟ اّيا د هغوى‬ ‫هنأه او جوله هم اووشگتيگ وه؟ اّيا په خپلو منحگو كيگ ييگ اؤيكي درلوديگ؛ كه ييگ درلوديگ‬ ‫په خگه أول ويگ او له كوميگ لريگ پوهيگدو او پوهولو ته ورسيگدل؟ دوى خگه رنكگه‬ ‫وتوانيگدل چيگ په حگان كيگ بدلونونه راولي‪ ،‬وروسته بيا په جهان كيگ؟‬ ‫"زيإ! پخواني انسانان خورا زيإ وه … شگه‪ ،‬سمه ده؛ له همديگ زيإيگ كلميگ خگخه به‬ ‫ييگ راپيل كؤم‪ .‬دا كلمه به لومؤة ومومم او وبه ييگ خگيگؤم‪".‬‬ ‫د كار پيلمه ييگ همدا وه‪ .‬د كمپيوتگر تنة ييگ كشگيگكشگله‪ .‬په شگيشگيگ بانديگ ييگ د‬ ‫لومؤني‪ ،‬دوهم‪ ،‬دريم … لسمو فرهنكگونو پانگيگ ييگ راواؤوليگ او د زيإ ماده ييگ پكيگ ونه‬ ‫مونده‪ .‬په چورت كيگ شو چيگ خگه وكؤي‪ .‬د فرهنكگونو له فهرست خگخه ييگ مرسته‬ ‫وغوشگته‪ .‬هلته ييگ د يوه زوؤ درسي فرهنكگ نوم او اّرشيفي شميگر ترلسه كؤ‪ .‬د ده په‬ ‫حگانكگؤئ كتابتون كيگ دغه تر تگولو پخوانئ فرهنكگ و‪ .‬هغه ييگ په شگيشگيگ رابرسيگره‬ ‫كؤ او د "زيإ" ماده ييگ پكيگ ولتگوله‪ .‬زيإ! … زيإ! … هوكيگ‪ ،‬همدغه دى‪" :‬هرخگه چيگ صاف‬ ‫او صيقلي نه وي‪ ،‬زيإ وي؛ په دري‬ ‫مخت ) او كله ( خشن ) هم ورته وايي؛ په … ژبه … ‪" .‬‬ ‫ژبه ( زِبٌٌر ) او ( ُز ُ‬ ‫" نو پخواني انسانان به صاف او صيقلي نه وه … عجيبه معما ده دا! "‬

‫هغه وروستة تگكى چيگ د كمپيوتگر له حافظيگ نه شگيشگه اي پانگيگ ته ييگ راوتئ و‬ ‫همغلته پاتيگ و او د زيإ كلميگ پر سر يويگ نشگيگ ستركگك واهه‪ .‬د نشگيگ تنگة ييگ‬ ‫شگيشگه اي پانگيگ بانديگ د زيإو شيانو د انحگورونو يوه لؤة‬ ‫كشگيگكشگله او په‬ ‫راشگكاره شوه؛ خو د ده پوشگتنه ل پر خپل حگاى پاتيگ وه‪.‬‬ ‫د ماشگام تروإمة په شگار بانديگ وزرونه غوؤول‪ .‬دئ د كار له كوتگيگ خگخه نه و راوتئ‪.‬‬ ‫پلر او مور ييگ په خپله كوتگه كيگ انديگشگمن ناست وه او د هغه د روغتيا وضعه ييگ د‬ ‫حگانكگؤيگ دستكگاه د شگيشگيگ په نشگو كيگ تعقيبوله‪ .‬نشگو ويل چيگ هلك أيگر هيجاني‬ ‫شوئ‪ ،‬كنجكاوه او وارخطا غونديگ دى‪ .‬ل خگه تبه هم لري؛ خو په تگينكگار سره هخگه كوي‬ ‫چيگ كوميگ نتيجيگ ته ورسيگإي‪ .‬دوى له طبيبه مشوره وغوشگته‪ .‬هغه وويل‪:‬‬ ‫_ تاسي أاأه اوسئ؛ موإ دلته پام وربانديگ ساتلئ دى‪ .‬هيگخگ د انديگشگنيگ وؤ كومه‬ ‫خبره نشته‪ .‬دئ د يويگ پيگچليگ ستونزمنيگ پوشگتنيگ په حل كولو لكگيا دى‪ .‬او دغه كار ورته‬ ‫حياتي ارزشگت موندلئ دى‪ .‬له همديگ امله د جذباتو تر غَلَبي لنديگ راغلئ دى‪ .‬كه كولى‬ ‫شى مرسته ورسره وكؤئ چيگ له بحرانه ووزي!‬ ‫دوى مننه وكؤه او مور د هغه د كار د كوتگيگ وره ته ورغله؛ دئ ييگ د ماشگامنة خوؤلو ته‬ ‫راوباله‪.‬‬ ‫سپين أوأة ته راغئ؛ خو خگه اشتها ييگ نه درلوده‪ .‬پلر تپوس وكؤ‪:‬‬ ‫_ خگه رنكگه شو زويه؟‬ ‫_ هيگخگ‪ … ،‬زما دغه كتابتون أيگر وؤوكئ دى‪ .‬ايله چيگ ميگ د "زيإ" كلمه په يوه زاؤه‬ ‫قاموس كيگ راكگيره كؤه‪.‬‬ ‫_ شگه نو‪ ،‬غواؤيگ چيگ په ديگ كلميگ بانديگ خگه وكؤيگ؟‬ ‫_ غواؤم چيگ د دغيگ كلميگ لؤة أيگرو پخوا زمانو ته ورسوم او وكگورم چيگ بشپؤه معنا‬ ‫ييگ خگه ده؛ نوريگ كوميگ معناويگ لري او انسان خگه رنكگه كيگداى شي چيگ زيإ‬ ‫واوسي… ‪.‬‬ ‫_ چا درته وويل چيگ انسان كيگدلى شي زيإ واوسي؟‬ ‫_ د تاريخ شگوونكي‪.‬‬ ‫_ نو له هغه خگخه به وغواؤو چيگ په ديگ باره كيگ مرسته درسره وكؤي‪ .‬ته ديگ خپله‬ ‫مؤة وخوره‪.‬‬ ‫او لؤ له شگوونكسي سسره ييسگ تماس ونيوئ‪ .‬هغسه ييسگ پسه مركزي كتابتون كيسگ ومونسد او‬ ‫ستونزه ييگ ورته بيان كؤه‪.‬‬ ‫شگوونكي وويل‪:‬‬ ‫_ سبا سهار‪ ،‬هلك مركزي كتابتون ته راوليگإئ‪ .‬موإ به سره يوحگاى په ديگ تگكي بانديگ‬ ‫كار وكؤو‪.‬‬ ‫سپين ته هغه شپه خورا درنه اوإده شپه وه او ترسهاره ييگ ستركگو ته سم خوب ورنغئ‪.‬‬ ‫په كتگ كيگ لتگ پر لتگ كيگدئ؛ بدن ييگ أيگر تود و او كله كله به ييگ اپلتيگ هم ويليگ‪ .‬مور‬ ‫او پلر خگو حگله كوتگيگ ته د پوشگتنيگ او ليدو له پاره ورغلل او كله چيگ دغه وضعه ييگ‬ ‫خگه ناخگه غيرعادي شوه طبيب هم له امبولنس سره راغئ؛ خو په ل زيار او د كوتگيگ د هوا‬ ‫په بيا تنظيم سره روغتون ته د ليگإدولو اؤتياييگ ليگريگ شوه‪ .‬په سپيگده چاودو كيگ هلك ته‬ ‫اّرامه خوب ورغى او تبه ييگ وشليگده‪.‬‬

‫‪χ‬‬

‫په مركزي كتابتون كيگ شگوونكي د يويگ دستكگاه په وسيله چيگ دوى پريگ كار كاوه د‬ ‫هغو أيگرو زؤو لرغونو كتابونو پانگيگ ورته اؤوليگ چيگ پنحگه سوه‪ ،‬شپإ سوه … زر كاله پخوا‬ ‫ليكل شوي وه‪ .‬ده د هغو كتابونو خگخه خگه نه شواى اخيگستلى؛ خو شگوونكئ چيگ د ژبيگ‬ ‫په بدلونونو بانديگ پوهيگدئ هغه ييگ ورته ژباؤل او ده دغه نتيگجه تركگوتو كؤه چيگ د‬ ‫"زيإوالة" صفت نه يوازي په ماديگ پوري اؤه لري بلكيگ له معنوياتو سره هم تگكرخوري او د‬ ‫ظرافت په وؤانديگ كاريگداى شي‪ .‬په پخوا زمانو كيگ چيگ خگومره شاته حگو‪ ،‬اّن تر‬ ‫شفو‬ ‫منك َ ِ‬ ‫لومؤنيو انساني تگولنو پوريگ‪ ،‬په ديگ بانديگ أاأه كيگإو چيگ د ساده‪ ،‬لومؤنيو نه ُ‬ ‫انسانانو په ژوند‪ ،‬كؤه وؤه‪ ،‬اؤيكو‪ ،‬راشه درشه او راكؤه وركؤه كيگ هغه پيگچلتيا چيگ وروسته‬ ‫بيا ورو ورو رامينحگ ته شوه هأو نه وه‪ .‬د دوى انكگيگرنيگ‪ ،‬انأولونه‪ ،‬اتگكلونه او جذباتي ژوند‬ ‫ريزو ته أيگر نژديگ او د هغوى تر بشپؤيگ اغيگزيگ‬ ‫بيخي ساده او بنستگيز وه‪ .‬دوى خپلو غَ ِ‬ ‫لنديگ وه‪ .‬د حگان مؤولو‪ ،‬ساتلو او د نسل د زياتولو له پاره ييگ هرخگه كول‪ ،‬اّن د يو او بل‬ ‫لس ته راوؤلي ييگ په زوره اخيگستيگ او كه چا تگينكگار كاوه او د ساتلو حگواك ييگ نه و‪،‬‬ ‫وهل كيگدئ‪ ،‬رتگل كيگدئ‪ ،‬وژل كيگدئ‪.‬‬ ‫سپين ته دغه خبريگ بِلكل نوي ويگ‪ .‬انسان خگه رنكگه كولى شول دغسي واوسي _ د‬ ‫يوه وحشي حگناور‪ ،‬د يوه داؤونكي او تيگرئ كوونكي په توكگه‪ .‬دئ خو اشرف د مخلوقاتو‬

‫دى‪ .‬ده ته خو دغه جهان داّزمايشگت حگاى دى اودئ له سميگ لريگ خگخه پشگه هم نه شي‬ ‫ايستلى‪ .‬نو ولي دومره زيإ وه؛ دومره ظالمان؛ دومره وينيگ تويوونكي او حگانحگاني وه؟!‬ ‫شگوونكي ورته وويل‪:‬‬ ‫_ انسان په يوازي توكگه حگان نه شواى ساتلى؛ نو ييگ له خپلو همنوعو سره لس يو كؤ‬ ‫او خپليگ لومؤنة تگولنيگ ييگ جوؤيگ كؤيگ‪ .‬دغو تگولنو حگان ته دود او دستور درلود او چا‬ ‫ورخگخه سرغؤونه نه كوله؛ كه ييگ كوله هم نو له تگولنيگ خگخه شؤل كيگدئ او د نيستة‬ ‫كنديگ ته به كگوزار شو‪ .‬زوروره تگولنه به پر ضعيفو غَلَبه ومونده او د هغوى شته به ييگ‬ ‫لوتگ كؤل او د خپل زور زياتي سيمه به ييگ پراخه كؤه‪.‬‬ ‫دوى د كتابونو‪ ،‬سليأونو‪ ،‬اّرشيفونو او بيگ شميگرو سندونو له مخيگ دا خبره راوسپؤله‬ ‫ّ‬ ‫چيگ تر ديگ مهاله پوري أيگر ستر مدنيتونه په حگمكه بانديگ هست او نيگست شويگ دي‪ ،‬ان‬ ‫داسي مدنيتونه چيگ خگرك ييگ ل نور نه موندل كيگإي‪ .‬سپين ته خو د اروپا او امريكيگ‬ ‫نژديگ مدنيتونه خگركگند وه او د هغو نومونه ييگ د تاريخ په پانگو كيگ لوستي وه؛ خو دئ په‬ ‫ديگ خگيگؤنه كيگ پوه شو چيگ دغه مدنيتونه زيإ مدنيتونه وه او زيإو انسانانو رامينحگ ته‬ ‫كؤي وه؛ نو د بدلون پر خوا لؤل او له أيگرو بيگ ضرورتو مادي او معنوي عناصرو خگخه‬ ‫چانگ شول‪.‬‬ ‫ده ته په اّسيا كيگ د "موهنجودارو" مدنيت؛ په مركزي امريكه كيگ د "انكا" مدنيت؛ د‬ ‫مديترانيگ د سمندركگة پر غاؤه د لرغوني او پخواني "يونان" مدنيتونه؛ په بين النهرين‪ ،‬دجله‬ ‫او فرات كيگ د "كلديگ او اّسور" مدنيت؛ د لرغوني مصر د نيل په غاؤو كيگ د "فرعونانو"‬ ‫مدنيت؛ په اّريانا كيگ "كياني"‪" ،‬كوشاني" او "ساساني" مدنيتونه او د خراسان او بغداد‬ ‫مدنيت؛ همدا راز په چين‪ ،‬افريقه‪ ،‬جاپان او نورو حگايونو كيگ خگو نور مدنيتونه چيگ‬ ‫رابرسيگره شوي‪ ،‬غوؤيگدلي او بيا تريتم شوي وه أيگر په زؤه پوري وبريگشگيگدل او دغه‬ ‫هيله ييگ په حگان كيگ ومونده چيگ په ديگ هكله بيا او بيا خگيگؤنيگ‪ ،‬پوشگتنيگ او‬ ‫كگرويگژنيگ وكؤي‪.‬‬ ‫_ زيإو انسانانو‪ ،‬تاسو له ديگ تگولو سره خگه وكؤل؟!‬ ‫شگوونكي چيگ دده راپاريگدلو احساساتو ته پام ساتلئ و وويل‪:‬‬ ‫_ دا د انسان‪ ،‬تگولنيگ او طبيعت تاريخ دى‪ .‬زيإو انسانانو تل د ظريفو‪ ،‬نازك خيالو‪ ،‬هنرمنو‪،‬‬ ‫فكرمنو او زياركشگو كسانو د كار‪ ،‬هخگو او ژوند نتيگجيگ وركيگ يا نابوديگ كؤيگ دي‪ .‬دا د‬ ‫بشر خورا غمجن برخليك دى چيگ تراوسه تكرارشوئ او موإ ته ميرات شوئ دى‪.‬‬ ‫سپين د عادت له مخيگ بيا خپل سر په دواؤو اورغوو كيگ نيولئ و‪ ،‬سوچ ييگ كاوه او د‬ ‫شگوونكي خوليگ ته ييگ كتل‪ .‬د هغه خبريگ چيگ پاى ته ورسيگديگ ده نو ترشونأو لنديگ‬ ‫دغه‬ ‫پوشگتنه وروؤانديگ كؤه‪:‬‬ ‫_ ولي؛ ولي داسي شويگ دي؟‬ ‫_ موإ به ييگ هغومره وخگيگؤو چيگ د ديگ پوشگتنيگ حگواب ترلسه كؤو‪.‬‬ ‫دوي له مركزي كتابتون خگخه حگيني سندونه د بيا خگيگؤنيگ او ژوريگ كتنيگ له پاره‬ ‫راوغوشگتل؛ بيا نو د شگار ستر مركزي اّرشيف ته لؤل‪ .‬هلته ييگ د خپلو مطالعو او خگيگؤنو‬ ‫د شگه روشگانتيا له پاره كولى شول هرخگه وكگوري او كار پريگ وكؤي‪.‬‬ ‫_ لومؤني بربنأ انسانان؛ د هغوى د شگكار‪ ،‬حگان ساتنيگ او د جكگؤو وسليگ‪ .‬بيا نو‬ ‫لوشگي او لومؤني د كار سامان؛ غوايي او يوي؛ كالي او پسول؛ بيگؤة … د "تروا" شگار …‬ ‫هومر په ديگ هكله خگه ويلي وه؟ … د "اّكگاممنون" كيسه … دا خگومره لوى اّس دى؟!‬ ‫_ دا اّس ييگ له لركگيو خگخه جوؤكؤئ دى او سرتيگري پكيگ پتگ دي‪ .‬دا يوه جكگؤه ايزه‬ ‫تيگر ايستنه ده‪ .‬په ديگ وسيله د كلك او اوسپنيز شگار ور پرانيگزي او ناتار‪ ،‬مؤينه او ناورين د‬ ‫تروا شگار ته ورننوزي‪.‬‬ ‫_ دا خگه دى؟ سر ييگ د سؤي دى‪ ،‬سَرت ييگ د زمري او وزرونه لري!‬ ‫_ ديگ ته "ايشتار" وايي‪ .‬اّشوريانو پريگ د ساتونكي باور كؤئ و‪.‬‬ ‫_ او دغه حيرانوونكئ خگلئ؟ …‬ ‫_ دا د "بابل" نامتو برج دى چيگ وايي د پخوا زمانيگ له اوه كگونو عجايبو خگخه و او له‬ ‫اّسمان سره ييگ أغري وهليگ‪ .‬حگيني وايي چيگ په بابل كيگ اوه نسكوره يا حگوؤند باغونه‬ ‫وه چيگ له اوو نؤيوالو عجايبو خگخه كگنگل كيگدل‪ .‬دا به بيا وروسته وخگيگؤو‪.‬‬ ‫_ دغه تيگره خگوكيگ أبرينيگ خگلي يا غونأة خگه دي؟‬ ‫_ دا د لرغوني "مصر" اهرام او د فرعونانو قبرونه دي‪.‬‬ ‫_ داسي قبرونه؟‬ ‫_ دا تگكئ هم د خگيگؤلو وؤ دى؛ معلومات به ييگ راغونأكؤو‪.‬‬ ‫_ دا نازكيگ لوشگي‪ ،‬شگكليگ مجسميگ او د بيگؤيو ماألونه دلته خگه كوي؟‬

‫_ هغه ييگ د فرعون يا دهغه د كورنة د كوم غؤي په قبر كيگ ورسره شگخيگ كؤيگ دي‪.‬‬ ‫ولي ييگ دا كار كؤئ دى‪ ،‬بايد ولوستل شي‪ .‬او دغه چيگ ويني دا د "دوهم رامسس" موميايي‬ ‫به د دغه فرعون په وخت كيگ وزيگإيگد او د‬ ‫شوئ كالبوت دى‪ .‬اتگكل كيگإي چيگ موسى‬ ‫ده په كور كهول كيگ رالوى شو؛ وروسته بيا د خداى( ج ) د استازي په بنگه د هغه د بيگ حد‬ ‫اواندازيگ ظلم اوتيگري په وؤانديگ ودريگداو د هغه سترحگواك ييگ راوپرحگاوه‪.‬‬ ‫_ دا بل خگه ويگروونكئ حگناور دى؟!‬ ‫_ دا خو "سفينكس" دى چيگ عربو د "ابوا لهول" نوم پريگ ايشگئ دى او د اهرامو د‬ ‫ساتنيگ دنده ييگ پرغاؤه ده‪ .‬اوس به نو له اّسيا خگخه مركزي امريكيگ‪ ،‬يعنيگ د حگمكيگ‬ ‫بليگ نيمكريگ ته لؤ شو او هلته په سوحگندو سيمو كيگ به د "انكا" عجيبه مدنيت وكگورو‪.‬‬ ‫_ دا خو تگول انحگورونه او مجسميگ دي؟!‬ ‫_ هو‪ ،‬مخ كيگ له ديگ نه چيگ امريكه د اروپاييانو او نورو له خوا ولجه شي‪ ،‬كابو دوه زره‬ ‫كاله وؤانديگ دلته د انكا عجيب تگبرونه اوسيگدل او دوى د خپل مدنيت پيغام د دغو انحگورونو‬ ‫او مجسمو په وسيله موإ ته را برسيگره كوي‪ .‬دا د دوى خاصه ژبه ده‪ .‬په بابل او "نينوا" كيگ‬ ‫د ميخي ليكدود خگخه كار اخيستل كيگدئ‪ .‬لرغونو مصريانو به "هيروكگليفونه" يا انحگوريز‬ ‫ليكونه كارول او انكاييانو چيگ وايي وحشي تگبرونه وه د مدنيت هغيگ درجيگ ته وختل چيگ‬ ‫حگان له ييگ دغه أول هيروكگليفونه جوؤكؤل‪ .‬دغه وتلي انحگورونه چيگ ته كگوريگ‪ ،‬دا د‬ ‫دوى د هغه وخت ليكدود دى‪.‬‬ ‫سپين د دومره نويو خگيگزونو په ليدو او خگيگؤلو ستومانه شوئ و؛ خوليگ ييگ په تندي‬ ‫بانديگ حگليگديگ؛ خو حگان ته ييگ خپل پام نه اؤاوه او په كنجكاوة سره ييگ د وركو دنياكگيو‬ ‫پاتيگ شونيگ خگيگؤليگ او راسپؤليگ‪ .‬شگوونكي ته د زده كوونكي دغه حال خورا په زؤه‬ ‫پوري و او د سپين په خگيگره كيگ ييگ د خپل وؤوكتوب د شور او شوق ننداره كوله‪ .‬غوشگتل‬ ‫ييگ چيگ خگه ورته ووايي؛ خو د سپين پام بليگ خوا ته و‪ .‬هلته په شگيشگيگ بانديگ د‬ ‫جكگؤو‪ ،‬نشگتو‪ ،‬ورانيو‪ ،‬سوحگونو‪ ،‬تال كولو او يومخيزو وژنو ژوندة صحنيگ شگودل كيگديگ‪.‬‬ ‫دغه ننداره له أيگر پخوا نه راپيل كيگده بيا تر وروستيو زمانو پوري رارسيگده‪ .‬حگايونه‪ ،‬كالي‬ ‫او وسليگ بدليگديگ؛ تيإيگ‪ ،‬هأوكي‪ ،‬سوتگي‪ ،‬توريگ‪ ،‬غشي او ليندة له مينحگه تلل او پر حگاى‬ ‫ييگ توپكونه‪ ،‬توپونه‪ ،‬تگانكونه او راز راز توغندة او بمونه كاريگدل‪ .‬انسان همغه پخوانئ انسان‬ ‫و او وژنه همغه وژنه وه‪ ،‬هيگخگ بدلون پكيگ نه و راغلى‪ .‬انسانانو يو او بل سره وژل او په‬ ‫وينو ييگ د خداى حگمكه ككؤوله‪.‬‬ ‫_ زيإ انسانه‪ ،‬زيإ انسانه!‬ ‫شگوونكي وويل‪:‬‬ ‫_ سپينه زويه‪ ،‬ستا د تلوسيگ او تنديگ د ماتولو له پاره دلته أيگر پراخ أكگر دى؛ خو موإ به‬ ‫بيا راشو او بيا به دغه سندونه او اّثار وكگورو او راوسپؤو‪.‬‬ ‫دوى حگيني ضروري مواد له اّرشيف خگخه ترلسه كؤل او شگوونكي وويل‪:‬‬ ‫_ سبا غواؤم كور ته مو درشم‪ .‬ته ديگ په خپلو سندونو كيگ غور او تحليل وكؤه بيا به هلته‬ ‫سره وإغيگإو‪.‬‬

‫‪χ‬‬

‫هغه شپه سپين په خپلو ليدنو كتنو او راغونأكؤو سندونو بانديگ هراؤخيز او ژور كار وكؤ او‬ ‫د اؤتيسا له مخسه ييسگ له هغسو تمرينونسو خگخسه هسم كگتگسه واخيگسسته چيسگ د پرله پسسيگ كار پسه‬ ‫ترخسگ كيسگ سستؤيا له مينحگسه وؤي‪ ،‬دماغ تسه تمركسز وركوي او د خوب دروندوالئ شؤي‪ .‬د سسبا‬ ‫ناري پسه وخست شگوونكسئ هسم راغسئ او له دوى سسره ييسگ پسه نارى كيسگ كگأون وكسؤ‪ .‬دوى كله‬ ‫چيگ پاخگيگدل او په هوسا كوچونو بانديگ كشگيگناستل‪ ،‬شگوونكي په موسكا سره وويل‪:‬‬ ‫_ مسا برايسي له حگانسه سسره يوخگسه سسوچ وكسؤ؛ خسو لومؤة غواؤم له سسپين جان خگخسه‬ ‫وپوشگتم چيگ ده خپله خگيگؤنه كوم حگاى ته ورسوله‪.‬‬ ‫هغه وروسته له يويگ لنأيگ شيگبيگ حگنأ خگخه وويل‪:‬‬ ‫_ ما خپل كار ته ادامه وركؤه او غواؤم چيگ خپلو أيگرو پوشگتنو ته حگواب تر لسه كؤم‪.‬‬ ‫شگوونكئ د هغه مور او پلر ته حگير شو چيگ د دوى خبرو اترو ته ييگ غوإ نيولئ و‪.‬‬ ‫_ شگسه نسو ‪ ،‬زه يوه پوشگتنسه لرم‪ ،‬هغسه دا چيسگ فرعونانسو ولي اهرام او هغسسيگ قسبرونه‬ ‫حگان ته جوؤكؤي دي؟‬ ‫سپين بيگ له حگنأه وويل‪:‬‬ ‫_ دوى په ديگ باور وه چيگ روح او كالبوت له يوبل سره نه شليگدونكي اؤيكي لري‪ .‬كه‬ ‫كالبوت د ژونسد د مهال پسه خگيگسر خوندي وي‪ ،‬اؤتياو تسه ييسگ پاملرنسه وشسي او خواؤه خگشگاك‬ ‫ورته راوؤه شي د مركگ په نؤة كيگ هم ژوند ته دوام وركولى شي كه نه نو ورو ورو بيخي‬ ‫له مينحگه حگي‪.‬‬ ‫_ دا خو ديگ سمه وويله‪ .‬د مصر‪ ،‬بابل‪ ،‬نينوا او … مدنيتونه د خگه شي قرباني شول؟‬

‫_ د ظلم‪ ،‬زور زياتى‪ ،‬حگانحگاني‪ ،‬بيگ تدبيرة‪ ،‬بيگحگايه غرور‪ ،‬معنوي او اخلقي بيگوزلي او‬ ‫په وجدان او عدالت بانديگ د پشگو ايشگودلو قرباني شول‪.‬‬ ‫سسسپين چيسسگ دغسسه حگوابونسسه وركول د خوشالة او يسسو أول جذبيسسگ له امله ييسسگ سسستركگيگ‬ ‫بريگشگيگديسگ او په حگان بانديگ شگه أاأه و‪ .‬شگوونكي هم لسسونه سسره وپؤكول‪ ،‬له حگايه‬ ‫پاخگيگد‪ ،‬د سپين مخ ييگ ورشگكل كؤ او په أك له خندا شونأو ييگ ورته وويل‪:‬‬ ‫_ واه‪ ،‬واه! شاباس! مرح با! تبريك در ته وايم‪ .‬سستا مور او پلر تسه ديسگ هسم مبارك وي‪ .‬ته‬ ‫بريالئ شويگ چيگ د خپل راتلونكي د زدكؤو لره حگان ته پرانيزيگ‪.‬‬ ‫سپين په خنداخندا وويل‪:‬‬ ‫_ أيگره موده وشوه چيگ په تگلويگژن كيگ ميگ ستاسو د لوست لؤة نيوليگ ده؛ خو اوس‬ ‫پوهيگإم چيگ ولي دغه لوست راته خوإ او خوندور دى‪.‬‬ ‫مور ييگ شگوونكي ته مخ ورواؤاوه او وييگ پوشگتل‪:‬‬ ‫_ هغه د "زيإ" كلمه خگه وه؟‬ ‫شگوونكي وخندل او وييگ ويل‪:‬‬ ‫_ د "زيإ" كلمه يوه نشگه وه؛ د هغيگ ستوري ستركگك و چيگ تاسي ورپسيگ حگئ‬ ‫خگيگؤنيگ پريگكوئ او د تيگرو زمانو شپنو او كوچيانو به د ماشگامو په تروإميو كيگ د خپلو‬ ‫ميگنو او هستوكگنحگايونو د موندلو له پاره ورته په حگير كتل او خپليگ رميگ به ييگ حگاى ته‬ ‫رسوليگ؛ او سپين ته دا يو شين خگراغ و چيگ د پرمختكگ او استعداد حگانكگؤيگ لره ييگ‬ ‫وروشگوده او دئ ييگ تكگ ته پريگشگود‪.‬‬ ‫كابل‬

‫‪1370‬‬

‫لمريزكال‬