Rave Shh Aye Tanzimie Bodje.accportal.com.razaghipdf

‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ‬

‫ﻋﻨﻮان‪ :‬روﺷﻬﺎی ﺗﻨﻈﯿﻤﯽ ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬

‫‪www.Accportal.com‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‪:‬‬ ‫روﺷﻬﺎی ﺗﻨﻈﯿﻤﯽ ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬ ‫ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻧﯿﺎز ﻫﺎی ﺑﺸﺮی ﺑﺎ ﻧﯿﺮوی اﻧﺪﯾﺸﻪ ﻣﺴﺎﺋﻠﯽ را ﺑﺮای اﻧﺴﺎن ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﺳﺎزد ﮐﻪ دﯾﮕﺮ ﺟﺎﻧﺪاران از آن‬ ‫ﻧﺎآﮔﺎﻫﻨﺪ ‪ .‬اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﺳﺒﺐ وﺟﻮد ﻋﻘﻞ و ﻗﺪرت آﯾﻨﺪه ﻧﮕﺮی ﺧﻮﯾﺶ ‪ ,‬ﺑﺮاﯾﻦ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ اﻧﮑﺎر آﮔﺎﻫﯽ‬ ‫دارد ﮐﻪ ﻫﺮ ﻣﻮﺟﻮد زﻧﺪه ای ‪ ,‬ﻣﺪﻧﯽ ﻣﺤﺪود از ﻧﻌﻤﺖ زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺮﺧﻮرداری اﺳﺖ و زﻧﺪﮔﯽ را آﻏﺎزی واﻧﺠﺎﻣﯽ‬ ‫ﻫﺴﺖ‪ .‬ﭘﺲ اﻧﺴﺎن ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯽ رﺳﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻋﺮض و ﭘﻬﻨﺎی زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺮﺳﺪ و ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﺑﻮدن و‬ ‫زﻧﺪه ﻣﺎﻧﺪن ﺑﻬﺮه ﻣﻨﺪ ﺷﻮد از اﯾﻦ ﺟﺎ ﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﯿﺎز ﻫﺎی ﻣﺎ را ﺣﺪی ﻧﯿﺴﺖ و ﻫﺮﮔﺰ ﺳﯿﺮی ﺑﻪ ﺧﻮد ﻧﻤﯽ ﺑﯿﻨﺪ ‪.‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻧﯿﺎزﻫﺎی اﻧﺴﺎن ﻧﺎﻣﺤﺪودﻧﺪ ‪ .‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﯾﻦ واﻗﻌﯿﺖ ﻫﺎ واﻗﻌﯿﺖ دﯾﮕﺮ ﺧﻮدﻧﻤﺎﯾﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و آن اﯾﻦ‬ ‫ﮐﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎ ﻣﺤﺪودﻧﺪ ‪ .‬ﺗﻀﺎد و ﺑﺮﺧﻮرد اﯾﻦ دو واﻗﻌﯿﺖ ﯾﻌﻨﯽ ﻧﺎﻣﺤﺪود ﺑﻮدن ﻧﯿﺎزﻫﺎ و ﻣﺤﺪود ﺑﻮدن ﻣﻨﺎﺑﻊ ‪,‬‬ ‫اﻧﺴﺎن ﻣﺘﻔﮑﺮ و اﻧﺪﯾﺸﻤﻨﺪ را ﺑﻪ ﭼﺎره ﺟﻮﯾﯽ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ ‪ .‬ﭼﮕﻮﻧﻪ و ﺑﻪ ﭼﻪ ﺷﮑﻞ ﻣﯽ ﺗﻮان اﯾﻦ دو واﻗﻌﯿﺖ را ﺑﺎ‬ ‫ﻫﻢ آﺷﺘﯽ داد ؟‬ ‫اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﯿﺮوی اﻧﺪﯾﺸﻪ درﯾﺎﻓﺘﻪ اﻧﺪ ﮐﻪ رﻓﻊ ﻧﯿﺎزﻫﺎی ﻧﺎﻣﺤﺪود اﯾﺸﺎن ﺑﺎ ﺗﻮﺳﻞ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺤﺪود‬ ‫ﻣﯿﺴﺮ ﻧﯿﺴﺖ و وﺻﻞ ﺑﻪ )ﺣﺪاﮐﺜﺮ ارﺿﺎء و اﻗﻨﺎع( ﻧﺎ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﭘﺲ ﻧﺎﮔﺰﯾﺮ ﺑﺎﯾﺪ از ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﭼﺸﻢ ﭘﻮﺷﯽ و ﺑﻪ‬ ‫ﺣﺪ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ راﺿﯽ ﺷﺪ ‪ .‬اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻨﻄﻘﯽ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﯿﺮی ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺤﺪود ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎﯾﺪ‬ ‫ﺑﺮای رﻓﻊ ﻧﯿﺎزﻫﺎی ﻧﺎﻣﺤﺪود آﻧﭽﻨﺎن ﯾﺎری ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ )ﺣﺪ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ( رﺿﺎﯾﺖ ﺑﻪ دﺳﺖ آﯾﺪ و اﯾﻦ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ‬ ‫ﺗﺼﻮر ﺑﻮدﺟﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﻓﺮاد و ﺟﻮاﻣﻊ و دوﻟﺘﻬﺎ ﻫﻤﻪ ﺑﺎ ﻫﻢ اﺳﯿﺮ ﺟﻨﮓ ﭘﺮ ﻗﺪرت ﻣﺤﺪودﯾﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻧﺎﻣﺤﺪود ﺑﻮدن ﻧﯿﺎزﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ ‪.‬‬ ‫ﭘﺲ ﺑﺮای ﻫﻤﻪ اﯾﻨﻬﺎ ﮐﻪ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﯾﺎ ﻏﯿﺮ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ از ﻧﻌﻤﺖ اﻧﺪﯾﺸﻪ ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ ‪ ,‬ﺗﺼﻮر ) ﺑﻮدﺟﻪ ( ﺣﺎدث ﻣﯽ‬ ‫ﺷﻮد ﭼﻪ ﻓﺮد ‪ ,‬ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﺧﺮد اﺳﺖ ‪ ,‬ﭼﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ و دوﻟﺖ ‪ ,‬ﮐﻪ ﺑﺎ ﺧﺮد اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ اداره ﻣﯽ ﺷﻮد ‪ ,‬ﻫﺮﯾﮏ ﻣﯽ‬ ‫ﮐﻮﺷﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺤﺪود ﺧﻮﯾﺶ را آﻧﭽﻨﺎن ﺑﮑﺎر ﺑﻨﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺣﺪ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ارﺿﺎ ﻓﺮاﻫﻢ آﯾﺪ‪.‬ﭘﺲ ﭼﻪ ﻓﺮد ‪ ,‬ﭼﻪ‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ‪ ,‬ﭼﻪ دوﻟﺖ ﺗﺼﻮر ﺑﻮدﺟﻪ را از ﺟﻬﺎن اﻧﺪﯾﺸﻪ ﺑﻪ دﻧﯿﺎی ﻋﻤﻞ وارد ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﮐﻪ دوﻟﺖ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪه آن اﺳﺖ ﻧﯿﺎزﻫﺎﯾﯽ دارد ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﺷﮑﻠﯽ رﻓﻊ ﮐﺮد ‪ .‬دوﻟﺖ رﻓﻊ ﻧﯿﺎزﻫﺎی‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﻫﺪف ﺧﻮﯾﺶ ﻣﯽ داﻧﺪ و ﻣﻨﺎﺑﻌﯽ را ﮐﻪ در ﺟﺎﻣﻌﻪ در اﺧﺘﯿﺎر دارد ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺧﻮﯾﺶ ﻣﯽ ﺷﻤﺎرد ‪ .‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫دوﻟﺖ ﻫﻤﯿﻦ ﺳﻨﺠﺶ اﻣﮑﺎن و ﻫﺪف اﺳﺖ ﺑﻪ آن ﻧﺤﻮ ﮐﻪ )ﺣﺪ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ( رﺿﺎﯾﺖ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺪﺳﺖ آﯾﺪ‪.‬اﯾﻦ‬ ‫ﺳﻨﺠﺶ اﻣﮑﺎن و ﻫﺪف و اﯾﻦ ﺑﮑﺎر ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ ‪,‬ﺑﺮای ﻧﯿﻞ ﺑﻪ ﻫﺪف ﻫﺎی دوﻟﺖ ﻧﺒﺎﯾﺪ و ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺗﺎﺑﻊ ذوق‬

‫‪1‬‬

‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ‬

‫ﻋﻨﻮان‪ :‬روﺷﻬﺎی ﺗﻨﻈﯿﻤﯽ ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬

‫‪www.Accportal.com‬‬

‫و ﺧﻮاﺳﺖ ﺷﺨﺼﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﭘﺲ ﻻﺟﺮم ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎ و ﺿﻮاﺑﻄﯽ ﻣﻘﺮر ﮔﺮدد و از ﻓﻨﻮﻧﯽ ﭘﯿﺮوی ﺷﻮد‪.‬در اﯾﻨﺠﺎ‬ ‫ﺑﺮﮔﺰﯾﺪن ﻧﯿﺎز و ﭼﺸﻢ ﭘﻮﺷﯽ از ﻧﯿﺎزی دﯾﮕﺮ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺗﺎﺑﻊ ذوق و ﺳﻠﯿﻘﻪ ﺷﺨﺼﯽ ﺑﺎﺷﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻓﻦ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﻮﯾﺴﯽ و ﺑﻮدﺟﻪ رﯾﺰی ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ رﯾﺰی دارای روﺷﻬﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻮده ﮐﻪ اﯾﻦ روش ﻫﺎ ﻫﺮ روز ﺗﮑﺎﻣﻞ ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﺑﻪ ﺷﯿﻮه ﻫﺎی ﻧﻮﯾﻨﯽ‬ ‫رﺳﯿﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ ‪ ,‬ﺣﺴﺎب و ﮐﺘﺎب ﮔﺰارش ﮐﺎرﮐﺮد دوﻟﺖ در ﻃﻮل ﯾﮑﺴﺎﻟﻪ ﺑﻪ ﻣﻠﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﮔﺬارﯾﻬﺎی دوﻟﺖ را‬ ‫ﻧﯿﺰ ﻧﻤﺎﯾﺎن ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﺎﻟﯿﺎﻧﻪ ﮐﻪ ﯾﮏ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﯾﮑﺴﺎﻟﻪ اﺳﺖ ﺑﺮﺧﯽ از ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﯾﮏ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﻠﻨﺪ‬ ‫ﻣﺪت ﺗﺮ را را ﻧﯿﺰ دﻧﺒﺎل ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎی ﭘﻨﺞ ﺳﺎﻟﻪ ﯾﺎ ﮔﺎه ﻫﻔﺖ ﺳﺎﻟﻪ ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺗﺤﺖ روش ﺷﻨﺎﺳﯽ و ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ای ﻣﻄﺮح ﺷﻮد ﮐﻪ ﯾﮏ اﻧﺘﻬﺎی آن‬ ‫‪2‬‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎی اﯾﺴﺘﺎ و ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ اﺳﺖ و در اﻧﺘﻬﺎی دﯾﮕﺮ ﺧﻂ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﭘﻮﯾﺎ و ﯾﺎ ﮐﻨﺘﺮﻟﯽ اﺳﺖ‬ ‫از ﻫﻤﯿﻦ روی ﺑﺤﺚ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ اﺳﺘﺮاﺗﮋک و ﻃﺮح رﯾﺰی اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﮏ در ﺑﻮدﺟﻪ رﯾﺰی ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ و ﺗﺎﮐﯿﺪ ﻗﺮار‬ ‫ﻣﯽ ﮔﯿﺮد ‪ ,‬ﺑﻄﻮر ﺧﻼﺻﻪ ﯾﮏ ﻃﺮح اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﮏ روﻧﻤﺎﯾﯽ ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺪت از آﯾﻨﺪه اﺳﺖ )ﺣﺪود ‪ 5‬اﻟﯽ ‪ 10‬ﺳﺎل ( ‪,‬‬ ‫دﯾﺪﮔﺎه ﻫﺎﯾﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ و اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﮏ دارد ‪ ,‬اﻫﺪاف ﺳﺎزﻣﺎن و ﺳﻤﺖ و ﺳﻮی آن را ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ ‪ ,‬اﻫﺪاف را‬ ‫‪3‬‬ ‫ﺑﺮ اﺳﺎس ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﻮﺟﻮد ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﺲ ﺑﻮدﺟﻪ رﯾﺰی ﺑﻄﻮر ﻣﺴﺘﻘﻞ و ﺟﺪا از ﺳﺎﯾﺮ اﻣﻮر ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﻗﺮار ﻧﻤﯽ ﮔﯿﺮد ‪ ,‬ﺑﻠﮑﻪ از ﻓﺮآﯾﻨﺪی ﻣﺪﯾﺮﯾﺘﯽ‬ ‫ﻫﺪﻓﮕﺬاری و ﺗﻌﯿﯿﻦ اﻫﺪاف و اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﻬﺎ و ﻃﺮح رﯾﺰی ﻫﺎ ﻧﺸﺎت ﻣﯽ ﮔﯿﺮد ؛ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺟﻬﺖ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‬ ‫ﮐﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺎ ﻃﺮح رﯾﺰی ﯾﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی ﻣﺎﻟﯽ ارﺗﺒﺎط ﺧﺎص و ﺑﺴﯿﺎر ﻧﺰدﯾﮑﯽ دارد‪.‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی را ﻣﯽ ﺗﻮان ﺟﺰ‪ ,‬ﻣﻬﻤﯽ از ﺳﯿﮑﻞ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﮐﻪ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻃﺮح ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی ‪,‬‬ ‫اﺟﺮای ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ و اﻋﻤﺎل ﮐﻨﺘﺮل داﻧﺴﺖ و ﯾﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر دﻗﯿﻘﺘﺮ ﻣﯽ ﺗﻮان آن را ﺑﺨﺸﯽ از ﺳﯿﺴﺘﻢ ﮐﻠﯽ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ‬ ‫‪ 4‬ﺑﻮدﺟﻪ رﯾﺰی روﺷﻬﺎی ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ دارد ﮐﻪ در اﯾﻨﺠﺎ ﺑﻪ ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ آﻧﻬﺎ ﻣﯽ ﭘﺮدازﯾﻢ ‪:‬‬ ‫‪1‬‬

‫ﻓﺮاﮔﺮد ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺗﺎ ﮐﻨﺘﺮل ﺑﻮدﺟﻪ – ﻣﻮﻟﻒ ‪ :‬اﺳﻔﻨﺪﯾﺎر ﻓﺮج وﻧﺪ – ﻧﺎﺷﺮ ‪ :‬اﻧﺘﺸﺎرات ﮔﻠﺒﺎد – ﭼﺎپ ﺷﺸﻢ ‪-1380‬ص ‪38-36‬‬

‫‪2‬ﻣﺎﻫﻨﺎﻣﻪ اﻗﺘﺼﺎد ﻓﺮدا –ﺷﻤﺎره دوم ‪ ,‬ﺳﺎل اول – اردﯾﺒﻬﺸﺖ ‪—1379‬ﻋﻨﻮان ﻣﻘﺎﻟﻪ ‪:‬ﻧﮕﺎﻫﯽ ﮔﺬرا ﺑﻪ ﺑﻮدﺟﻪ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺳﻮم ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﻮﻟﻒ ﺟﻤﺸﯿﺪ ﭘﮋوﯾﺎن‬ ‫– ص ‪58‬‬ ‫‪3‬‬

‫‪HARIS , JODY , ASTRATAGIC PLANNING WORKSHOP MAINE STATE PLANNING OFFICE‬‬ ‫‪SEPTEMBER 2000 , P1‬‬ ‫‪4‬داﻧﺸﮕﺎه اﻣﺎم ﺣﺴﯿﻦ )ع( ‪ , 1371‬ﺻﻔﺤﻪ ‪ 62‬و ‪) . SCHWARG , HUGH W 62‬ﺑﻮدﺟﻪ و ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﻣﺪﯾﺮﯾﺘﯽ( اﺑﻮاﻟﻔﻀﻞ ﻣﺤﻤﺪی ‪ .‬ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ‬ ‫ﻣﺼﺒﺎح ‪ .‬ﺷﻤﺎره ‪3-4‬‬

‫‪2‬‬

‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ‬

‫ﻋﻨﻮان‪ :‬روﺷﻬﺎی ﺗﻨﻈﯿﻤﯽ ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬

‫‪www.Accportal.com‬‬

‫‪ -1‬ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﺘﺪاول ﺳﻨﺘﯽ‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﺘﺪاول را ﻣﯽ ﺗﻮان ﻗﺪﯾﻤﯽ ﺗﺮﯾﻦ و در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﺳﺎده ﺗﺮﯾﻦ ﻧﻮع ﺑﻮدﺟﻪ رﯾﺰی داﻧﺴﺖ ‪ .‬در اﯾﻦ روش‬ ‫ﻓﻘﻂ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﻮده و ﺗﻮﺟﻪ اﺻﻠﯽ ﻣﻌﻄﻮف ﺑﻪ داده ﻫﺎ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﺳﺘﺎره ﻫﺎ‪.‬‬ ‫ﻧﺘﺎﯾﺞ ﮐﺎر‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﺘﺪاول ﯾﺎ ﺳﻨﺘﯽ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻮدﺟﻪ ای ﮐﻪ در آن اﻋﺘﺒﺎرات ﻫﺮ ﺳﺎزﻣﺎن دوﻟﺘﯽ ﺑﻪ ﺗﻔﮑﯿﮏ ﻓﺼﻮل و ﻣﻮاد‬ ‫ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬در اﯾﻦ روش ﺑﻮدﺟﻪ رﯾﺰی ‪ ,‬ﻧﻮع و ﻣﺎﻫﯿﺖ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻧﺸﺎن داده ﻣﯽ ﺷﻮد ‪ ,‬وﻟﯽ‬ ‫ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻤﯽ ﮔﺮدد ﮐﻪ ﻫﺮ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﺑﺮای ﻧﯿﻞ ﺑﻪ ﮐﺪام ﻫﺪف ﯾﺎ ﺑﺮای اﺟﺮای ﮐﺪام ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﯾﺎ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺧﺎص اﻧﺠﺎم‬ ‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﯾﮑﯽ از ﻋﻠﻞ اﺻﻠﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﮔﺴﺘﺮده از روش ﺑﻮدﺟﻪ رﯾﺰی ﻣﺘﺪاول )ﺳﺎﻟﻬﺎ ﻗﺒﻞ از ﺑﮑﺎرﮔﯿﺮی ﺳﺎﯾﺮ روﺷﻬﺎی‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ رﯾﺰی ( ارﺗﺒﺎط ﻧﺰدﯾﮏ اﯾﻦ روش ﺑﺎ ﺣﺴﺎﺑﺪاری دوﻟﺘﯽ و اﻣﮑﺎن اﻋﻤﺎل ﮐﻨﺘﺮل ﺑﻮدﺟﻪ ای ﻣﻨﺎﺳﺐ در‬ ‫آن اﺳﺖ ‪ ,‬زﯾﺮا ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪی اﻋﺘﺒﺎرات ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻓﺼﻮل و ﻣﻮاد ‪ ,‬ﺑﺮای ﻫﺮﯾﮏ از اﻧﻮاع ﻣﺨﺎرج ﺟﺎری و ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ‬ ‫ای اﻋﺘﺒﺎری ﻣﻌﯿﻦ ﺗﺼﻮﯾﺐ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺗﺎ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎی ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﮐﺎﻻ و ﺧﺪﻣﺎت ﺧﺮﯾﺪاری ﺷﺪه در ﺳﺎل اﺟﺮای‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ در ﻣﺤﺪوده اﻋﺘﺒﺎرات ﻣﺼﻮب اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﺷﻮد ‪ .‬ﺑﺪﯾﻬﯽ اﺳﺖ ﻫﺮ اﻧﺪازه اﻋﺘﺒﺎرات ﻣﺼﻮب ﺑﻪ ﻓﺼﻮل وﻣﻮاد‬ ‫ﻫﺰﯾﻨﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮی ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷﻮﻧﺪ ‪ ,‬ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﻣﯿﺰان اﻧﻌﻄﺎف ﭘﺬﯾﺮی در اﺟﺮای ﺑﻮدﺟﻪ و اﺧﺘﯿﺎرات ﻣﻮﺳﺴﺎت دوﻟﺘﯽ‬ ‫در ﻣﺼﺮف اﻋﺘﺒﺎرات ﮐﺎﻫﺶ ﺧﻮاﻫﺪ ﯾﺎﻓﺖ و ﺑﺮ ﻋﮑﺲ ‪ ,‬ﺗﻘﺴﯿﻢ اﻋﺘﺒﺎرات ﺑﻪ ﻓﺼﻮل و ﻣﻮاد ﻫﺰﯾﻨﻪ ﮐﻤﺘﺮ ‪,‬‬ ‫ﻣﻮﺟﺐ اﻧﻌﻄﺎف ﭘﺬری ﺑﯿﺸﺘﺮی در اﺟﺮای ﺑﻮدﺟﻪ و وﺳﯿﻌﺘﺮ ﺷﺪن اﺧﺘﯿﺎرات ﻣﺴﺌﻮﻻن اﺟﺮاﯾﯽ ﺧﻮاﻫﺪﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ اﺷﺎره ﺷﺪ در ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﺘﺪاول ﺑﺮﺧﻼف ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ای و ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﻫﺪﻓﻬﺎ و وﻇﺎﯾﻒ ﭼﻨﺪان‬ ‫روﺷﻦ ﻧﯿﺴﺖ ؛ ﻫﺮﭼﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻏﯿﺮ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻧﻮع ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ ) ﻣﺜﻞ ﺣﻘﻮق و دﺳﺘﻤﺰد ( ‪ .‬اﯾﻦ‬ ‫ﻃﺮز ﺗﻬﯿﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﺧﻄﻮط اﺳﺎﺳﯽ و رواﺑﻂ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ و ﻫﺪﻓﻬﺎ را ﻧﺸﺎن ﻧﻤﯽ دﻫﺪ ‪ .‬ﻣﺜﻼ اﯾﻦ ﮐﻪ اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺰﺑﻮر‬ ‫ﺑﺮای ﭼﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ اﺳﺖ ‪ ,‬ﻣﺸﺨﺺ ﻧﺴﺖ ‪ ,‬آﻧﭽﻪ در ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﺘﺪاول اﻫﻤﯿﺖ دارد ‪ ,‬ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ ﺳﺎزﻣﺎن و ﻣﻮاد‬ ‫ﻫﺰﯾﻨﻪ ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﯿﻢ ﺑﻮدﺟﻪ ﮐﺪام ﺳﺎزﻣﺎن دوﻟﺘﯽ ﯾﺎ وزارﺗﺨﺎﻧﻪ ای ﺗﻬﯿﻪ ﻣﯽ‬ ‫ﺷﻮد و ﻫﺰﯾﻨﻪ آن ﭼﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻄﻮر ﮐﻠﯽ ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﻨﺘﯽ ‪:‬‬ ‫‪ (1‬ﭼﺎرﭼﻮب زﻣﺎﻧﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ را ﻣﺪﻧﻈﺮ ﻗﺮار ﻣﯽ دﻫﺪ و ﻓﻘﻂ ﺑﺮ ﺳﺎل ﺑﻌﺪی ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﻣﯽ ﺷﻮد اﯾﻦ‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ ﻫﺎ اﻣﮑﺎن ﺗﺪارک دﯾﺪن ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎ و ﻓﺎﯾﺪه ﻫﺎی ﮐﺎﻣﻠﯽ را ﮐﻪ از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎی ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﺮ ﻣﯽ‬

‫‪3‬‬

‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ‬

‫ﻋﻨﻮان‪ :‬روﺷﻬﺎی ﺗﻨﻈﯿﻤﯽ ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬

‫‪www.Accportal.com‬‬

‫آﻣﺪﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﺮان ﻧﻤﯽ دﻫﺪ ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎرﺳﺎﯾﯽ ﺑﻮﯾﮋه ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﺷﺪت ﻣﯽ ﮔﯿﺮد ﮐﻪ ارزﯾﺎﺑﯽ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ‬ ‫ﮔﺬارﯾﻬﺎ ﺑﯿﺶ از ﯾﮑﺴﺎل ‪ ,‬ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﺷﻮد ‪.‬‬ ‫‪ (2‬ﺑﺮ ﻣﻘﺎﺻﺪ ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﻧﻤﯽ ﺷﻮﻧﺪ ‪ ,‬درج اﻃﻼﻋﺎت ﺻﺮﻓﺎ درﺑﺎره ﻧﻬﺎدﻫﺎ ‪ ,‬ﻫﯿﭻ ﭼﺸﻢ اﻧﺪازی درﺑﺎره‬ ‫ﻣﯿﺰان ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ در ﺗﺤﻘﻖ ﻣﻘﺎﺻﺪﺷﺎن ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﻤﯽ آورد‪.‬‬ ‫‪ (3‬ﻣﻼﺣﻈﻪ )ﺷﻘﻮق ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ( روش ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺮای اﻧﺠﺎم ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﯾﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎی ﺑﺪﯾﻞ ﺑﺮای‬ ‫دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﺎ اﻫﺪاف را اﻣﮑﺎﻧﭙﺬﯾﺮ ﻧﻤﯽ ﺳﺎزد‪.‬‬ ‫در ﻣﺠﻤﻮع ﺑﻮدﺟﻪ ﻫﺎی ﺳﻨﺘﯽ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﺮان ﮐﻤﮏ ﻻزم را در ﻣﺪرﯾﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎﯾﺸﺎن ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻨﺪ زﯾﺮا‬ ‫ﻫﯿﭻ ﺑﺎزﺧﻮری از ﻋﻤﻠﮑﺮد ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎ ﺑﺪﺳﺖ ﻧﺪاده و ﻣﺠﺎﻟﯽ ﺑﺮای ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﮏ‬ ‫اﯾﺠﺎدﻧﻤﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﻣﺮاﮐﺰ ﻋﻤﻮﻣﯽ را ﺻﺮﻓﺎ ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻮی ﻣﻘﺪار ﺧﺮج ﺧﻮد – ﻧﻪ ﺗﺤﻘﻖ اﻫﺪاﻓﺸﺎن ﻧﻤﯽ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪2‬‬ ‫ﯾﮑﯽ از ﺷﻘﻮق اﺻﻼح ﺷﺪه ﺑﻮدﺟﻪ رﯾﺰی ﺳﻨﺘﯽ ﺑﻮدﺟﻪ رﯾﺰی ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی اﻗﻼم ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ رﯾﺰی ﭘﯿﺶ از اواﺧﺮ ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ ‪ ,‬در اﮐﺜﺮ ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﺑﺎ ﻗﺪرت اﻧﺪک اﺟﺮاﯾﯽ ‪ ,‬ﮐﻨﺘﺮل ﺿﻌﯿﻒ ﻣﺮﮐﺰی و‬ ‫ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎری از ﻣﻮاﻗﻊ ﻋﺠﯿﺐ و ﻏﯿﺮ ﻣﻌﻤﻮل ﺑﻮدﻧﺪ ‪ ,‬ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽ ﺷﻮد ‪ .‬ﺑﻮدﺟﻪ رﯾﺰی ﺳﻨﺘﯽ‬ ‫ﻣﯿﺘﻨﯽ ﺑﺮ اﻗﻼم ﻫﺰﯾﻨﻪ ﺧﻮد ﯾﮏ اﺻﻼح ﻧﻈﺎم ﺑﻮدﺟﻪ رﯾﺰی ﺑﻮد ﮐﻪ از ﻧﮕﺮاﻧﯽ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻓﻘﺪان ﮐﻨﺘﺮل ﮐﺎﻓﯽ ﺑﺮ‬ ‫ﻣﺼﺎرف ﮐﻪ ﺑﻪ ﻓﺴﺎد ادارای ﮐﻤﮏ ﻣﯽ ﮐﺮد زاﺋﯿﺪه ﺷﺪه ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ ﻧﯿﺰ اﺻﻼح ﻃﻠﺒﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﻮدﺟﻪ ای‬ ‫اواﺧﯿﺮ ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ واواﯾﻞ ﻗﺮن ﺑﯿﺴﺘﻢ ﻣﺒﻠﻎ آن ﻧﻈﺎم ﺑﻮدﺟﻪ ای ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺣﺴﺎﺑﺪﻫﯽ را ﺑﺮ ﺟﺰﺋﯿﺎت اﺳﺘﻔﺎده‬ ‫از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﮔﺴﺘﺮش ﻣﯽ داد ‪ .‬اﺻﻼﺣﺎت اوﻟﯿﻪ ﻧﻈﺎم ﺑﻮدﺟﻪ رﯾﺰی ﺑﺮ ﮐﻨﺘﺮل ﻣﻮﺛﺮ ﺣﺴﺎﺑﻬﺎی ﺑﻮدﺟﻪ ‪ ,‬ﺻﺮﻓﻪ ﺟﻮﺋﯽ‬ ‫و ﮐﺎرآﺋﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ارزﺷﻬﺎی اوﻟﯿﻪ ﺑﻮدﺟﻪ رﯾﺰی ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫در ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ اﻗﻼم ﻫﺰﯾﻨﻪ ‪ ,‬ﻣﺨﺎرج ﺑﺮای ﺳﺎل آﯾﻨﺪه ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻮﺿﻮع ﯾﺎ ردﯾﻔﻬﺎی ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد‬ ‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺑﻪ ﯾﮏ دﺳﺘﮕﺎه ﻣﺸﺨﺺ اﺟﺎره‬ ‫‪ .‬اﯾﻦ اﻗﻼم ﻣﻮﺿﻮع ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻣﻌﻮﻣﻼ ﮐﺎﻣﻼ ﺟﺰﺋﯽ اﺳﺖ و ﻣﺸﺨﺺ‬ ‫ﻫﺰﯾﻨﻪ ﭼﻘﺪر ﭘﻮل ﺑﺮای ﻣﻮﺿﻮع ﻫﺎﯾﯽ ﻧﻈﯿﺮ ﺣﻘﻮق ﮐﺎرﮐﻨﺎن ‪ ,‬ﻣﺰاﯾﺎ ‪ ,‬ﻫﺰﯾﻨﻪ ﺳﻔﺮ ‪ ,‬ﺗﺠﻬﯿﺰات و ﻓﺼﻮل ﻣﺸﺎﺑﻪ‬ ‫داده ﻣﯽ ﺷﻮد ‪ ,‬ﺗﻤﺮﮐﺰ اﺻﻠﯽ در اﯾﻦ ﻧﻈﺎم ﺑﻮدﺟﻪ ای ﻣﺸﺨﺺ ﮐﺮدن ﺳﻘﻒ اﻗﻼم ﻫﺰﯾﻨﻪ در ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺗﺨﺼﯿﺺ‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ و اﻃﻤﯿﻨﺎن از ﻋﺪم ﻫﺰﯾﻨﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﻣﯿﺰان ﺗﺨﺼﺺ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺗﻮﺳﻂ دﺳﺘﮕﺎه دوﻟﺖ اﺳﺖ در ﺑﺴﯿﺎری از‬

‫‪1‬دری ﻧﻮ ﮔﺮاﻧﯽ ‪ ,‬ﺣﺴﯿﻦ ‪) ,‬ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ‪ :‬دﺳﺘﻮر ﮐﺎر ﻧﻈﺎم ﺑﻮدﺟﻬﺦ ﺑﻨﺪی ﮐﺸﻮر ( ‪ .‬ﻣﺠﻠﻪ ﺑﺮ ﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮدﺟﻪ دﻓﺎﻋﯽ ‪ .‬ﺷﻤﺎره ‪3‬اداره ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﭙﺎه –‬ ‫‪ 1381‬ص‬ ‫‪LINE ITEM BUDGETING‬‬

‫‪4‬‬

‫‪2‬‬

‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ‬

‫ﻋﻨﻮان‪ :‬روﺷﻬﺎی ﺗﻨﻈﯿﻤﯽ ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬

‫‪www.Accportal.com‬‬

‫ﻧﻈﺎم ﻫﺎ ‪ ,‬دﻓﺎﺗﺮ ﻣﺮﮐﺰی ﺑﻮدﺟﻪ و وزارت ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎﯾﯽ داراﯾﯽ ﻧﻘﺶ ﮐﻨﺘﺮل ﮐﻨﻨﺪه را ﺑﺎزی ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ ‪ ,‬ﻗﺪرت‬ ‫ﭼﻨﺎن ﻧﻈﺎم ﺑﻮدﺟﻪ رﯾﺰی در ﺳﺎدﮔﯽ ﻧﺴﺒﯽ آن ‪ ,‬ﻋﺪم اﺑﻬﺎم و ﻇﺮﻓﯿﺖ آن ﺑﺮای ﮐﻨﺘﺮل ﻣﺨﺎرج از ﻃﺮﯾﻖ‬ ‫ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺳﺎده ﺑﺎ ﺳﺎل ﻗﺒﻞ و ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺟﺰﺋﯽ داده ﻫﺎﺳﺖ ‪.‬‬ ‫ﺷﯿﻮه ﺑﻮدﺟﻪ رﯾﺰی ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ اﻗﻼم ﻫﺰﯾﻨﻪ ﺑﺎ ﺗﻘﺎﺿﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻫﻤﺮاه ﺗﻮﺳﻌﻪ دوﻟﺘﻬﺎ از ﻧﻘﺶ ﺑﻮدﺟﻪ و ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ‬ ‫ﻣﺎﻟﯽ ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪ ﺳﺎزﮔﺎر ﻧﺒﻮد ‪ .‬ﺑﻮدﺟﻪ ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﻄﺎﺑﻖ روش اﻗﻼم ﻫﺰﯾﻨﻪ ﺗﻨﻈﯿﻢ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ‪ ,‬اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ در‬ ‫ﻣﻮرد اﯾﻨﮑﻪ ﭼﺮا ﭘﻮل ﺻﺮف ﺷﺪه و ﯾﺎ ﮐﺎرآﯾﯽ و ﻣﻮﺛﺮ ﺑﻮدن ﺑﺮ ﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ ﻧﻤﯿﺪاد‪.‬ﺑﻪ ﻋﻼوه ‪ ,‬ﻧﻈﺎم ﻫﺎی ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫رﯾﺰی ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ اﻗﻼم ﻫﺰﯾﻨﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﻫﻤﻪ ﺑﺎ اﻓﻖ ﻫﺎی زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮﺗﺎه ﻣﺪت ﺑﻮد ‪ .‬اﯾﻦ روش در ﺑﻪ ﺣﺴﺎب آوردن‬ ‫روش ﻫﺎی ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺪت ﺗﺮ ﻣﻮﻓﻖ ﻧﺒﻮد ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺗﻤﺮﮐﺰ ﺑﺮ ﮐﻨﺘﺮل ﺟﺰﺋﯿﻬﺎت اﺟﺮای ﻫﺰﯾﻨﻪ ﺑﻪ اﻋﻤﺎل ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ‬ ‫ﻓﺮد ﺑﻮدﺟﻪ دﺳﺘﮕﺎه ﻫﺎ از ﺳﻮی دﻓﺎﺗﺮ ﻣﺮﮐﺰی ﺑﻮدﺟﻪ اﯾﻦ ﻧﺎﮐﺎراﯾﯽ ﻫﺎ ﺑﻮده اﺳﺖ ‪ .‬اﯾﻦ اﺻﻼﺣﺎت اﺑﺘﺪا ﺑﺎ ﺗﻤﺮﮐﺰ‬ ‫ﺑﺮ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻣﺨﺎرج ﻋﻤﻮﻣﯽ از ﻃﺮﯾﻖ روﯾﮑﺮد ﺑﻮدﺟﻪ رﯾﺰی ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﻮدﺟﻪ رﯾﺰی ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی ﻋﻤﻠﮑﺮد‬ ‫) ‪ (PERFOMANCE BUDGETING‬ﺷﻨﺎﺗﺨﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﺗﻤﺮﮐﺰ ﺑﺮ ﺳﺎﺳﺘﮕﺬاری و‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی دﻧﺒﺎل ﺷﺪه اﺳﺖ ‪.‬‬ ‫ﭼﺮا ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﻨﺘﯽ دوام آورده اﺳﺖ‬ ‫ﻫﺮ اﻧﺘﻈﺎری ﮐﻪ از ﺑﻮدج رﯾﺰی ﺳﻨﺘﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ ‪ ,‬ﺑﯽ ﺷﮏ ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ ‪ .‬ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﺳﻨﺘﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ‬ ‫اﻓﺰاﯾﺸﯽ اﺳﺖ ﺗﺎ ﺟﺎﻣﻊ ‪ ,‬ﺗﺼﻤﯿﻤﺎت را ﺗﮑﻪ ﺗﮑﻪ ﻣﯽ ﮐﺘﺪ و ﺑﻪ ﺷﺪت ﺗﺎرﯾﺨﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﮐﻪ ﻣﺘﮑﯽ ﺑﻪ‬ ‫ﺳﻮاﺑﻖ اﺳﺖ و ﺑﯿﺶ از آﻧﮑﻪ ﺑﻪ ﺟﻠﻮ ﺑﻨﮕﺮد ﺑﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺗﻮﺟﻪ دارد ؛ ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﻨﺘﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻫﺪاف‬ ‫ﺑﯽ ﺗﻔﺎوت اﺳﺖ ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ ,‬اﯾﻦ ﭘﺮﺳﺶ ﻣﻄﺮح اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﺮا ﺑﻪ رﻏﻢ ﻫﻤﻪ اﯾﻦ ﻧﺎرﺳﺎﺋﯿﻬﺎ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﺳﻨﺘﯽ‬ ‫اﯾﻦ اﻧﺪازه دوام آورده اﺳﺖ ؟ ﭘﺎﺳﺦ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺰﯾﺘﻬﺎی آن در ﻧﻘﺼﻬﺎی آن ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﺳﻨﺘﯽ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺗﯽ را ﻣﯽ ﺳﺎزد ‪ ,‬دﻗﯿﻘﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻋﻠﺖ ﮐﻪ ﺟﺎﻣﻊ ﻧﯿﺴﺖ ‪ .‬ﺗﺎرﯾﺦ و ﭘﯿﺸﯿﻨﻪ اﻣﺮ‬ ‫ﺷﺎﻟﻮده ﻣﺤﮑﻤﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ ﻣﻮرد ﺑﺮ آن اﺗﮑﺎ دارد ‪ .‬ﺑﻪ ﺣﺎل ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻧﮕﺮﯾﺴﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ‪ ,‬زﯾﺮا ﺑﺎ‬ ‫ﺗﮑﯿﻪ ﺑﺮ ﮔﺬﺷﺘﻪ اﻣﮑﺎن ﺣﺼﻮل ﻋﻠﻢ ﺑﻪ ﻣﺮﺗﺐ ﺑﯿﺶ از آﯾﻨﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻧﯿﺴﺖ ‪ .‬ﮔﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﺎﻋﺚ اﯾﺠﺎد اﺧﺘﻼف ﺷﻮﻧﺪ ﺑﻪ اﺟﺰاﯾﯽ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷﺪه اﻧﺪ ‪ ,‬و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻨﻦ ﻋﻠﺖ روﯾﺎروﯾﯽ ﺑﺎ ﺗﻤﺎم‬ ‫ﻣﺸﮑﻼت در آن واﺣﺪ ﺿﺮورت ﻧﺪارد ‪ .‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﺗﺪوﯾﻦ ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﻘﺸﯽ ﺑﺮ ﻋﻬﺪه دارﻧﺪ ‪ ,‬اﺣﺘﻤﺎﻻ ﻫﺪف ﯾﺎ‬ ‫اﻫﺪاﻓﯽ را دﻧﺒﺎل ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ‪ ,‬وﻟﯽ ﺧﻮد ﺑﻮدﺟﻪ ﺣﻮل ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎ ﯾﺎ وﻇﺎﯾﻒ – ﭘﺮﺳﻨﻞ ‪ ,‬ﻧﮕﺎﻫﺪاری و از اﯾﻦ ﻗﺒﯿﻞ –‬ ‫ﺷﮑﻞ ﻣﯽ ﮔﯿﺮد و ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ ‪ .‬ﺑﻨﺎ ﺑﺮاﯾﻦ ‪ ,‬اﻫﺪاف را ﻣﯽ ﺗﻮان ﺗﻐﯿﯿﺮ داد ‪ ,‬وﻟﯽ اداﻣﻪ زﻧﺪﮔﯽ ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ را‬ ‫‪PUBLIC EXPENDITURE MANEGMAENT , HAND BOOK THE WORD BANK , 1998 , P12‬‬

‫‪5‬‬

‫‪1‬‬

‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ‬

‫ﻋﻨﻮان‪ :‬روﺷﻬﺎی ﺗﻨﻈﯿﻤﯽ ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬

‫‪www.Accportal.com‬‬

‫ﻧﻤﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ ﻣﺒﺎرزه ﻓﺮا ﺧﻮاﻧﺪ ‪ .‬ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﺳﻨﺘﯽ ﻧﯿﺎزی ﺑﻪ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻧﺪارد ‪ ,‬وﻟﯽ در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﻫﯿﭻ‬ ‫ﮔﺎه ﺗﺤﻠﯿﻞ را ﻣﻨﻊ ﻧﮑﺮده اﺳﺖ ‪ .‬از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﺳﻨﺘﯽ از دﯾﮕﺎه ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺧﻨﺜﯽ اﺳﺖ ‪ ,‬ﺑﺎ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﯽ‬ ‫ﺳﯿﺎ ﺳﺘﻬﺎ و ﺧﻂ ﻣﺸﯿﻬﺎ ﺳﺎزﮔﺎر اﺳﺖ ‪ ,‬و ﺗﻤﺎم اﯾﻦ ﻃﯿﻒ و ﺗﻨﻮع ﺧﻂ ﻣﺸﯿﻬﺎ را ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ اﻗﻼم ردﯾﻒ ﮐﺮد ‪.‬‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﺳﺎﻻﻧﻪ در ﯾﮏ ﻧﻮﺑﺖ ﻫﯿﭻ ﻣﺰﯾﺖ ﺧﺎﺻﯽ ﻧﺪارد ) ﺑﺮای ﻣﺜﺎل ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﺑﺮای دو ﺳﺎل ﻣﻤﮑﻦ‬ ‫اﺳﺖ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن اﻧﺪازه ﻣﻨﺎﺳﺐ ﯾﺎ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ( ‪ ,‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﻫﻢ ﺷﺎﯾﺪ در ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ ﺑﺪﯾﻠﻬﺎی اﻓﺮاﻃﯽ ﺗﺮ از ﻣﺰﯾﺘﻬﺎﯾﯽ‬ ‫ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی در ﭼﻨﺪﯾﻦ ﻧﻮﺑﺖ ﻇﺮف ﯾﮏ ﺳﺎل اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻪ ﺗﻌﺪﯾﻞ و ﺗﻨﻈﯿﻢ اﻗﺘﺼﺎدی ﮐﻤﮏ ﻣﯽ‬ ‫ﮐﻨﺪ ‪ ,‬وﻟﯽ در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل در دﺳﺘﮕﺎه ﻫﺎ اﻏﺘﺸﺎش ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽ آورد ‪ .‬در ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻫﺮج و ﻣﺮج ﭘﺪﯾﺪ ﻣﯽ‬ ‫آورد و ﺑﻪ اﺧﺘﻼﻓﺎت داﻣﻦ ﻣﯽ زﻧﺪ‪ .‬ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﺑﺮای ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی را ﺑﻪ زﺑﺎن ﺗﻌﺪﯾﻞ ]اﻗﺘﺼﺎدی[ ‪,‬‬ ‫ﭘﺎﺳﺨﮕﻮ ﺑﻮدن و ﺛﺒﺎت اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ ﻗﯿﻤﺘﻬﺎ ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ‪ ,‬ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﺣﺠﻤﯽ و ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ‬ ‫ﺗﻌﻬﺪات ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی و ﮐﺎرآﯾﯽ در دوﻟﺖ ﮐﻤﮏ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ‪ .‬وﻟﯽ اﯾﻦ ﮐﻤﮏ ﺑﻪ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻧﻈﺎرت ‪ ,‬ﮐﻨﺘﺮل و‬ ‫اﺛﺮ ﺑﺨﺸﯽ ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﯿﺮد ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪ ی ﺑﻪ ﺧﺮج ﮐﺮدن ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﺳﻨﺘﯽ دوام آورده‬ ‫زﯾﺮا ‪ ,‬ﺳﺎده ﺗﺮ اﺳﺖ ‪ ,‬راﺣﺖ ﺗﺮ اﺳﺖ ‪ ,‬اﻣﮑﺎن اﻋﻤﺎل ﻧﻈﺎرت ﺑﺮ آن ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ و ﺷﺎﯾﺪ از ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﻫﺎی‬ ‫ﻧﻮﯾﻦ ﺑﺪﯾﻞ ﻧﻈﯿﺮ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﻣﺒﻨﺎ ‪ ,‬ﺻﻔﺮ و ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﺑﺮ اﺳﺎس ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﻧﻌﻄﺎف ﭘﺬﯾﺮی ﺑﯿﺘﺮی را داﺷﺘﻪ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫و ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﯿﺎر و ﻣﻼک آﺧﺮی ﻫﻨﻮز اﺷﺎره ﻧﺸﺪه اﺳﺖ ‪ ,‬زﯾﺮا اﯾﻦ ﺿﺎﺑﻄﻪ در ﭼﻨﺪ ﮔﺎﻧﮕﯽ‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﺘﯽ ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎ ‪ ,‬ﮐﻪ ﻫﻤﺎﻧﺎ اﻧﻄﺒﺎق ﭘﺬﯾﺮی و ﻗﺪرت اﻧﻌﻄﺎف ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﺳﻨﺘﯽ ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳﺖ ‪ .‬ﯾﮏ‬ ‫ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی وﻗﺘﯽ ﻣﻔﯿﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻫﺮ ﺷﺮاﯾﻄﯽ را ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮﻟﯽ ﻗﺎﺑﻞ اﺟﺮا ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﺑﻨﺪی ﺑﺎﯾﺪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﯾﮏ اﻣﺮ ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ اﻧﺘﻈﺎر – ﮐﺴﺮی و ﻣﺎزاد ‪ ,‬ﺗﻮرم و ﺿﺪ ﺗﻮرم ‪ ,‬رﺷﺪ اﻗﺘﺼﺎدی و رﮐﻮد‬ ‫اﻗﺘﺼﺎدی ﻗﺎﺑﻞ اﺟﺮا ﺑﺎﺷﺪ از آن ﺟﺎ ﮐﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﭘﯿﻤﺎﻧﻬﺎﯾﯽ در درون و ﭼﺎرﭼﻮب دوﻟﺘﻬﺎﺳﺖ و ﻣﻌﻨﺎی آن ﺗﻔﺎﻫﻢ‬ ‫ﻫﺎی ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ در ﻗﺎﻟﺐ آن اﺳﺖ و از اﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ دوﻟﺖ ﭘﯿﺎم ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺧﺎرج ﻣﯽ رﺳﺎﻧﺪ ‪ ,‬و دﯾﮕﺮان را از‬ ‫ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﺪ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ و دﯾﮕﺮان ﻧﯿﺰ ﺧﻮد را ﺑﺮ‬ ‫ﻧﯿﺎت ﺧﻮد آﮔﺎه ﻣﯽ ﺳﺎزد ﮐﻪ ﭼﻪ در ﺳﺮ دارد و ﭼﻪ‬ ‫اﺳﺎس آن ﺑﻮدﺟﻪ ﺗﻄﺒﯿﻖ ﻣﯽ دﻫﻨﺪ ‪ ,‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﻮدﺟﻪ ﺷﺮاﯾﻂ ﺧﻮب )اﻟﺒﺘﻪ ﻧﻪ اﻟﺰاﻣﺎ ﻋﺎﻟﯽ( ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪ -2‬ﺑﻮدﺟﻪ اﻓﺰاﯾﺸﯽ‬ ‫اﯾﻦ روش ﺑﺎ ﺷﯿﻮه ﺗﻐﯿﯿﺮات ﺟﺰﺋﯽ در ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮی اﻧﻄﺒﺎق دارد ‪ .‬ﻃﺒﻖ اﯾﻦ روش ‪ ,‬ﺑﺮای ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮی ﻫﺎی‬ ‫ﺟﺪﯾﺪ ﺑﻪ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮی ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻗﺒﻼ در زﻣﯿﻨﻪ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﻣﺮاﺟﻌﻪ و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﯿﺎزﻫﺎی ﻣﻮﺟﻮد‬ ‫‪ ,‬ﺗﻐﯿﯿﺮات ﺟﺰﺋﯽ در آن داده ﻣﯽ ﺷﻮد ‪ .‬ﺑﻮدﺟﻪ رﯾﺰی اﻓﺰاﯾﺸﯽ ﺑﺮای اﺟﺘﻨﺎب از ﻣﺸﮑﻼت ﻧﺎﺷﯽ از ﮐﺎر ﻋﻈﯿﻢ و‬

‫‪6‬‬

‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ‬

‫ﻋﻨﻮان‪ :‬روﺷﻬﺎی ﺗﻨﻈﯿﻤﯽ ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬

‫‪www.Accportal.com‬‬

‫ﭘﺮ دردﺳﺮ ﺑﻮدﺟﻪ رﯾﺰی ﺳﺎﻻﻧﻪ اﺑﺪاع ﺷﺪه اﺳﺖ ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻫﺮﺳﺎل ﻣﺠﺪدا از اول اﻗﺪام ﺑﻪ ﮐﺎر ﭘﯿﭽﯿﺪه‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﻮﯾﺴﯽ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻮدﺟﻪ رﯾﺰان ﺑﺎ ﻗﺒﻮل ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺗﻤﺮﮐﺰ را روی ﺑﻮدﺟﻪ رﯾﺰی‬ ‫اﻓﺰاﯾﺸﯽ ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ‪.‬‬ ‫در اﯾﻦ ﺷﯿﻮه ‪ ,‬ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﺎﯾﻪ ای ﺑﺮای ﻣﺼﺎرف ﺟﺎری ﻓﺮض ﺷﺪه ‪ ,‬اﻓﺰاش ﺳﺎﻻﻧﻪ ای‬ ‫ﺑﺮای آن در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ روﻧﺪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻗﯿﻤﺖ ﻫﺎ ‪ ,‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻣﻮﺟﻮد ‪ ,‬ﺗﻘﺒﻞ‬ ‫‪1‬‬ ‫وﻇﺎﯾﻒ ﺟﺪﯾﺪ از ﻃﺮف دوﻟﺖ و ﻋﻮاﻣﻠﯽ از اﯾﻦ ﻗﺒﯿﻞ دارد‪.‬‬ ‫اﺟﺰای ﺗﺸﮑﯿﻞ دﻫﻨﺪه ﺑﻮدﺟﻪ اﻓﺰاﯾﺸﯽ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ‪:‬‬ ‫اﻟﻒ – ﻧﮕﻬﺪاﺷﺖ ﺳﻄﺢ‬ ‫ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﺟﻬﺖ ﺗﻌﺪﯾﻞ ﻣﺰد و ﻗﯿﻤﺖ ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺗﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺛﺎﺑﺖ ‪ ,‬ﻫﺰﯾﻨﻪ و‬ ‫ﺑﺮآورد ﮔﺮدد ﻧﮕﻬﺪاﺷﺖ ﺳﻄﺢ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ب‪ -‬ﺗﻌﺪﯾﻼت‬ ‫ﺗﻌﺪﯾﻼت ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﺳﺘﺨﺪام ﺑﺎﺷﺪ ‪ ,‬ﻣﺜﻼ ﻓﺮدی در وﺳﻂ ﺳﺎل اﺳﺘﺨﺪام ﺷﻮد و ﺗﻮﺿﯿﺤﺎت ﯾﮑﯽ‬ ‫دﯾﮕﺮ از اﺟﺰای ﺗﻌﺪﯾﻼت اﺳﺘﺨﺪاﻣﯽ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ج‪ -‬ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎت‬ ‫ﺗﻐﯿﯿﺮاﺗﯽ ﮐﻪ درﺟﻬﺖ اﻓﺰاﯾﺶ ﺳﻄﺢ ﻋﻤﻠﯿﺎت دﺳﺘﮕﺎه ﯾﺎ ﺗﻌﺪاد ﭘﺮﺳﻨﻞ ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ آﯾﺪ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﮔﻔﺘﻪ‬ ‫ﻣﯽ ﺷﻮد ‪ ,‬ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﮐﻤّﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﮐﯿﻔﯽ ﮐﻪ ﻣﺠﻤﻮع اﯾﻦ ﻧﻮع اﻓﺰاﯾﺶ ﻫﺎ را ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎت‬ ‫ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ ‪.‬‬ ‫د‪ -‬ﮐﺎرﺟﺪﯾﺪ‬ ‫ﻣﻨﻈﻮر وﻇﺎﯾﻒ ﺟﺪی اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻪ دﺳﺘﮕﺎه اﺟﺮاﯾﯽ ﻣﯽ ﮔﺮدد ‪ .‬ﯾﺎ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺗﻐﯿﯿﺮ در وﻇﺎﯾﻒ‬ ‫‪2‬‬ ‫دﺳﺘﮕﺎه دﯾﮕﺮی ﻣﺤﻮل ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻣﯽ داﻧﻨﺪ و ﺑﺮﺧﯽ‬ ‫ﺑﻌﻀﯽ از ﺻﺎﺣﺒﻨﻈﺮان ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﺘﺪاول ) ﺳﻨﺘﯽ ( را ﻣﺘﺮادف ﺑﺎ ﺑﻮدﺟﻪ رﯾﺰی اﻓﺰاﯾﺸﯽ‬ ‫دﯾﮕﺮ ﺑﯿﻦ اﯾﻦ دو ﺗﻔﺎوت ﻗﺎﺋﻞ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫در دﻧﯿﺎی ﭘﺮ ﺗﻼﻃﻢ و رﻗﺎﺑﺖ ﻋﺼﺮ ﺣﺎﺿﺮ دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﺷﯿﻮه ﺳﻨﺘﯽ اﻧﺠﺎم دادن ﮐﺎرﻫﺎی ﻣﻮردی ‪ ,‬ﭘﺮداﺧﺘﻦ ‪,‬‬ ‫ﮐﺎرآﯾﯽ ﻧﺪارد و رو ﺑﻪ ﺟﺎﯾﯽ ﻧﻤﯽ ﺑﺮد ‪ .‬ﺑﺎﯾﺪ راﻫﻬﺎی ﺳﺮﯾﻊ و ﻣﻮﺛﺮ رﺳﯿﺪن ﺑﻪ اﻫﺪاف را ﭘﯿﺪا ﮐﺮد و اﯾﻦ‬ ‫‪ 1‬ﺑﻮدﺟﻪ از ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺗﺎ ﮐﻨﺘﺮل – دﮐﺘﺮ ﻣﻬﺪی اﺑﺮاﻫﯿﻤﯽ ﻧﮋاد و اﺳﻔﻨﺪﯾﺎر ﻓﺮج وﻧﺪ – ﻧﺎﺷﺮ ‪ :‬ﺳﻨﺖ – ﭼﺎپ اول ‪ -1380‬ص ‪277‬‬ ‫‪2‬‬

‫اﺻﻮل ﺗﻨﻈﯿﻢ ﮐﻨﺘﺮل و ﺑﻮدﺟﻪ دوﻟﺘﯽ – ﻏﻼﻣﺮﺿﺎ ﻋﺰﯾﺰی – اﻧﺘﺸﺎرات ﺷﻬﺮ آب – ﭼﺎپ اول ‪ – 1379‬ص ‪204‬‬

‫‪7‬‬

‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ‬

‫ﻋﻨﻮان‪ :‬روﺷﻬﺎی ﺗﻨﻈﯿﻤﯽ ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬

‫‪www.Accportal.com‬‬

‫اﻗﺪاﻣﺎت اﻧﺠﺎم ﻧﻤﯽ ﺷﻮد ﻣﮕﺮ ﺑﺎ ﺗﻔﮑﺮ ‪ ,‬ﺗﻌﻘﻞ ‪ ,‬ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی ﻣﺎ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﯿﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﯾﮏ ﺷﺎﻫﺪ ﺑﯽ‬ ‫ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮی ﺑﻤﻮﻗﻊ و ﺑﺠﺎ ﯾﻌﻨﯽ اﻧﺘﺨﺎب ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ راه از ﺑﯿﻦ راه ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻮﺟﻮد از‬ ‫اﻫﻢ وﻇﺎﯾﻒ ﻣﺎ در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﺑﺸﻤﺎر ﻣﯽ رود ‪ .‬ﺑﺎ اﺗﺨﺎذ ﺗﺼﻤﯿﻤﺎت ﻣﻨﻄﻘﯽ و ﻗﺎﻃﻊ در زﻣﺎن ﺣﺎل ‪ ,‬ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻣﻄﻠﻮب در زﻣﺎن آﯾﻨﺪه دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺖ‪.‬‬ ‫‪-3‬ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ای ‪:‬‬ ‫‪PLANNIG PROGRAMING BUDGEBIN‬‬ ‫ﻫﺮ ﮔﺎه ﺑﻮدﺟﻪ رﯾﺰی ﺑﺮ اﺳﺎس اﺟﺮای ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎی ﻣﻤﻠﮑﺖ و ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺳﯿﺎﺳﺘﻬﺎی ﮐﻠﯽ و ﺑﻨﯿﺎدی دوﻟﺖ ‪,‬‬ ‫‪2‬‬ ‫ارﻗﺎم و ﻫﺰﯾﻨﻪ را ﻣﺸﺨﺺ و ﻣﻨﻈﻢ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻮدﺟﻪ ای را ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ای ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺮای درک ﺑﻬﺘﺮ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻧﺎﭼﺎرﯾﻢ ﮐﻪ ﭼﻨﺪ اﺻﻄﻼح ﮐﻠﯿﺪی آن را ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﻨﯿﯿﻢ‪.‬‬ ‫‪ PLANE‬ﻃﺮح ‪ :‬ﯾﮏ اﻗﺪام ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﺷﺪه ﮐﻪ ﻗﺮار اﺳﺖ ﺑﻪ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻣﻄﻠﻮب ﺑﺮﺳﺪ‪.‬‬ ‫‪ PROGRAM‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﯾﺎ ﻃﺮح ‪ :‬ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪی ﻋﻤﺪه ای از ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎی ﯾﮏ ﺳﺎزﻣﺎن ﮐﻪ ﻫﺪف ﻣﺸﺘﺮک دارﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪3‬‬ ‫) ﺑﻪ وﯾﮋه ﻃﺒﻘﻪ ای از ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻣﻘﺎﺻﺪ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ای ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه اﺳﺖ (‬ ‫اﻫﺪاف ‪: OBJECTIVES‬‬ ‫‪4‬‬ ‫)ﻧﻘﺎط ﻣﻄﻠﻮب در آﯾﻨﺪه ﮐﻪ ﺗﻤﺮﮐﺰ ﮐﻠﯿﻪ ﺗﻮاﻧﺎﺋﯿﻬﺎ ‪ ,‬ﻣﻘﺪورات و ﺗﻼﺷﻬﺎ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ آﻧﻬﺎﺳﺖ(‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﺖ ﮐﺎر – ﺧﻂ ﻣﺸﯽ ‪PLICY‬‬ ‫)اﺻﻮل و اﻫﺪاﻓﯽ ﮐﻪ راﻫﺒﺮد ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮی در ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﺧﺎﺻﯽ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﺗﺸﺮﯾﺢ دﯾﺪﮔﺎه ﻫﺎ و ﻣﻘﺎﺻﺪ‬ ‫ﮔﺴﺘﺮده ﻣﯽ ﭘﺮدازد و ﻧﯿﺰ ﻃﺮﺣﯽ ﮐﻠﯽ و ﺷﺎﻣﻞ رﺋﻮس ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺑﺮای اﻗﺪاﻣﯽ ‪ 5‬در ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺳﯿﺎﺳﺘﻬﺎ ﮔﺮوﻫﯽ از‬ ‫ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎ ﮐﻪ در ﻫﺪف ﻣﺸﺘﺮک اﻧﺪ و در ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﻪ اﺟﺮا در ﻣﯽ آﯾﻨﺪ ‪ ,‬ﺑﻪ وﯾﮋه ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﻫﻤﺴﺎن ﺑﺎ ﻫﺪﻓﻬﺎی‬ ‫‪6‬‬ ‫اﺻﻠﯽ ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ ﯾﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮای ﯾﮏ دوره ﻣﻌﯿﻦ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ 1‬ﺳﺒﺤﻪ ‪ ,‬ﮐﯿﺨﺴﺮو ‪) ,‬ﻣﺪﯾﺮ ﻣﻮﻓﻖ ﮐﯿﺴﯿﺖ ؟ ( ﻣﺠﻠﻪ ﻋﻠﻤﯽ ﮐﺎرﺑﺮدی ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ – ﺷﻤﺎره ﻫﻔﺪﻫﻢ ‪1371 ,‬‬ ‫‪2‬‬

‫اﺻﻮل و ﺗﻨﻈﯿﻢ و ﻣﻨﺘﺮل ﺑﻮدﺟﻪ دوﻟﺘﯽ – ﻏﻼﻣﺮﺿﺎ ﻋﺰﯾﺰی‪ -‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺷﻬﺮ آب ﭼﺎپ اول ‪ 1379‬ص ‪178‬‬

‫‪3‬‬

‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ – درک ﻓﺮﻧﭻ و ﻫﯿﺸﺮ ﺳﺎورد – ﻣﺘﺮﺟﻢ ﻣﺤﻤﺪ ﺻﺎﺋﺒﯽ – ﻣﺮﮐﺰ آﻣﺰش ﻧﺪﯾﺮﯾﺖ دوﻟﺘﯽ ص ‪508‬‬

‫‪4‬‬

‫ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﺊ – ﻣﯿﺮ ﻋﻠﯽ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﮋاد ‪ ,‬ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻘﯽ ﻧﻮروزی – ﻧﺎﺷﺮ ﺳﻨﺎ ﭼﺎپ اول ‪ 1378‬ص ‪36‬‬

‫‪5‬‬

‫و ‪ - ١۵‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ – درک ﻓﺮﭘﺢ و ﻫﯿﺸﺮ ﺳﺎورد – ﻣﺘﺮﺟﻢ ﻣﺤﻤﺪ ﺻﺎﺋﺒﯽ –ﻣﺮﮐﺰ آﻣﻮزش ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ دوﻟﺖ ﺻﻔﺤﺎت ‪508‬و ‪ 479‬ﭼﺎپ دوم‬

‫‪1375‬‬

‫‪8‬‬

‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ‬

‫ﻋﻨﻮان‪ :‬روﺷﻬﺎی ﺗﻨﻈﯿﻤﯽ ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬

‫‪www.Accportal.com‬‬

‫ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ای ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ از ﻧﺎم آن ﭘﯿﺪاﺳﺖ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺳﺎزﻣﺎن را ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ای ﮐﺎری ﺗﻨﻈﯿﻢ و در‬ ‫دﺳﺘﺮﺳﯽ ﻣﯽ ﮔﺬارد ‪ .‬ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ای اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر در ﺳﺎل ‪ 1949‬ﺗﻮﺳﻂ ﮐﻤﯿﺴﯿﻮن ﻫﻮور ‪HOOVER‬‬ ‫‪ COMISSION‬ﮐﻪ از ﻃﺮف رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮر آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻣﺎﻣﻮر ﺑﺮرﺳﯽ ﻫﺎی ﻻزم ﺟﻬﺖ اﺻﻼح ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ در‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎی دوﻟﺘﯽ ﺷﺪه ﺑﻮد ‪ ,‬ﻣﻄﺮح ﮔﺮدﯾﺪ ﻫﺪف از ﺗﻬﯿﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ای اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻮدﺟﻪ دوﻟﺖ ﺑﻪ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻧﺤﻮی ﺗﻬﯿﻪ ﮔﺮدد درک آن ﺑﺮای ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن ﮐﻨﮕﺮه ‪ ,‬ارﺑﺎب ﺟﺮاﯾﺪ و ﻣﺮدم آﺳﺎن ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ای اﺳﺖ ﮐﻪ در آن اﻋﺘﺒﺎرات ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎی دوﻟﺘﯽ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ وﻇﺎﯾﻒ ‪ ,‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ و‬ ‫ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ آﻧﺎن ﺑﺎﯾﺪ در ﺳﺎل ﻣﺎﻟﯽ اﺟﺮای ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮای ﻧﯿﻞ ﺑﻪ اﻫﺪاف ﺧﻮد اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ ‪ ,‬ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﻣﯽ‬ ‫ﺷﻮد ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ‪ ,‬در ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ای ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ دوﻟﺖ و دﺳﺘﮕﺎه ﻫﺎی دوﻟﺘﯽ در ﺳﺎل‬ ‫اﺟﺮای ﺑﻮدﺟﻪ اوﻻ ﭼﻪ اﻫﺪاف‪ ,‬وﻇﺎﯾﻒ و ﻣﻘﺎﺻﺪ ﻣﺼﻮﺑﯽ دارﻧﺪ و ﺛﺎﻧﯿﺎ ﺑﺮای ﻧﯿﻞ ﺑﻪ اﻫﺪاف و ﻣﻘﺎﺻﺪ ﻣﺬﮐﻮر‬ ‫ﺑﺎﯾﺪ ﭼﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ ‪ ,‬ﻋﻤﻠﯿﺎت و ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﭼﻪ ﻣﯿﺰان اﻋﺘﺒﺎرات اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ ‪ .‬ﭘﺮﻓﺴﻮر ﺑﺮﮐﻬﺪ در ﻣﻮرد ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ای ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ ‪ ) :‬اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﯿﻢ در دﻧﯿﺎی ﻓﻌﻠﯽ ﺑﻮدﺟﻪ را از اﺑﺰار و وﺳﯿﻠﻪ ﮐﺎر ﻣﺪﯾﺮان ﺑﺪاﻧﯿﻢ ﺑﺎﯾﺪ در‬ ‫ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺑﻨﺪی ﻣﺨﺎرج ‪ ,‬ﻫﺪف و ﻏﺎﯾﺖ ﺧﺮج را رﻋﺎﯾﺖ ﮐﻨﯿﻢ‪(.‬‬ ‫در ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ای ﻧﯿﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﺘﺪاول از ﻃﯿﻘﻪ ﺑﻨﺪی اﻋﺘﺒﺎرات ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻓﺼﻞ و ﻣﻮاد ﻫﺰﯾﻨﻪ اﺳﺘﻔﺎده‬ ‫ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﺎ اﯾﻦ ﺗﻔﺎوت ﮐﻪ در ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﺘﺪاول ‪ ,‬ﮐﻞ اﻋﺘﺒﺎرات ﻫﺮ ﺳﺎزﻣﺎن دوﻟﺘﯽ در ﻓﺼﻮل و ﻣﻮاد ﻫﺰﯾﻨﻪ‬ ‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ‪ ,‬ﻣﯽ ﺷﻮد در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ در ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ای ‪ ,‬اﻋﺘﺒﺎرات ﻫﺮ ﯾﮏ از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ و ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎ‬ ‫و ﻃﺮح ﻫﺎی ﺳﺎزﻣﺎن دوﻟﺘﯽ در ﻗﺎﻟﺐ ﻓﺼﻮل و ﻣﻮاد ﻫﺰﯾﻨﻪ ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬ ‫ﻻزم ﺑﻪ ﺗﻮﺿﯿﺢ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ای ﺑﺮﺧﯽ از ﮐﺸﻮرﻫﺎ ‪ ,‬ﻓﻘﻂ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ ﺑﻪ ﻓﺼﻮل و ﻣﻮاد ﻫﺰﺑﻨﻪ‬ ‫ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ‪ ,‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ در ﺑﺮﺧﯽ دﯾﮕﺮ از ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎ و ﻃﺮﺣﻬﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻓﺼﻮل و ﻣﻮاد‬ ‫ﻫﺰﯾﻨﻪ ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻢ اﺳﺖ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻈﺎم ﺣﺴﺎﺑﺪاری دوﻟﺘﯽ ﮐﺸﻮرﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ از‬ ‫روش ﺑﻮدﺟﻪ رﯾﺰی ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ای اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ‪ ,‬ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪی ﺑﻮدﺟﻪ ای ﻣﺬﮐﻮر ﻋﯿﻨﺎ ﺑﺎﯾﺪ در ﺣﺴﺎﺑﻬﺎی‬ ‫دوﻟﺘﯽ ﻣﻨﻌﮑﺲ ﮔﺮدﻧﺪ ‪ ,‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎی ﻫﺮ وزارﺗﺨﺎﻧﻪ ﯾﺎ ﻣﻮﺳﺴﻪ دوﻟﺘﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﺎﯾﺪ اوﻻ ﺑﻪ ﺗﻔﮑﯿﮏ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‬ ‫ﻫﺎ و ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎ و ﻃﺮﺣﻬﺎی ﻣﻮرد اﺟﺮا در آن ﺳﺎزﻣﺎن و ﺛﺎﻧﯿﺎ در داﺧﻞ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪی ﻫﺎی ﻣﺬﮐﻮر ‪ ,‬ﺑﻪ ﺗﻔﮑﯿﮏ‬ ‫ﻓﺼﻮل و ﻣﻮاد ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻧﺸﺎن داده ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪1‬‬

‫ﺑﻮدﺟﻪ رﯾﺰی دوﻟﺘﯽ در اﯾﺮان – ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه ﺣﺴﻦ ﺑﺎﺑﺎﺋﯽ – ﻧﺎﺷﺮ ﺷﺮﮐﺖ ﻧﺸﺮ ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ – ﭼﺎپ اول ﻓﺮوردﯾﻦ ﻣﺎه ‪ 1379‬ص ‪149‬‬

‫‪9‬‬

‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ‬

‫ﻋﻨﻮان‪ :‬روﺷﻬﺎی ﺗﻨﻈﯿﻤﯽ ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬

‫‪www.Accportal.com‬‬

‫ﻣﺴﺎﻟﻪ اﺻﻠﯽ ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ای ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ اﺟﺮا ﮔﺮدد ‪ ,‬اﻟﺒﺘﻪ در ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ای‬ ‫وﺟﻮد ﻣﻮاد ﻫﺰﯾﻨﻪ اﻧﮑﺎر ﻧﻤﯽ ﺷﻮد ؛ زﯾﺮا ﺑﻪ ﻫﺮ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﺎﯾﺪ دوﻟﺖ ﺑﺪاﻧﺪ ﭼﻘﺪر ﺑﺮای ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎی ﭘﺮﺳﻨﻠﯽ ﺧﺮج‬ ‫ﮐﻨﺪ ‪ ,‬ﭼﻪ ﻣﻘﺪار ﻟﻮازم و ﻣﺎﺷﯿﻦ آﻻت ﻣﯽ ﺧﺮد و اﻣﺜﺎل آن‪.‬‬ ‫در روش ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ای ﻣﻮاد ﻫﺰﯾﻨﻪ در داﺧﻞ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﯾﺎ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﻨﻈﯿﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد ) ﻧﻪ ﺑﺮای‬ ‫وزارﺗﺨﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮی ﮐﻪ در ﺑﻮدﺟﻪ ی ﻣﻌﻤﻮل اﺳﺖ ( ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﻮدﺟﻪ وزارت آﻣﻮزش و‬ ‫ﭘﺮورش در ﻗﺎﻟﺐ ﻣﻮاد ﻫﺰﯾﻨﻪ آورده ﺷﻮد ‪ ,‬ﻣﺜﻼ ﺑﯿﺎن ﺷﻮد ﺣﻘﻮق و دﺳﺘﻤﺰد ‪ 100‬ﻣﯿﻠﯿﻮن رﯾﺎل ‪ ,‬اﺟﺎره ‪40‬‬ ‫ﻣﯿﻠﯿﻮن رﯾﺎل ‪ ,‬و ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎی ادارای ‪ 20‬ﻣﯿﻠﯿﻮن رﯾﺎل ؛ آﻧﭽﻪ ﻣﺴﻠﻢ اﺳﺖ رﻗﻢ ﮐﻞ و ﯾﺎ ﺣﺘﯽ رﻗﻢ ﺗﻔﮑﯿﮑﯽ‬ ‫ﻣﻮاد ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه وﻇﻔﻪ و ﮐﺎر و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎی وزارت آﻣﻮزش و ﭘﺮورش ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫در ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ای ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ‪ ,‬اول آﻣﻮزش و ﭘﺮورش در ﻧﻈﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺳﭙﺲ اﯾﻦ وﻇﺎﯾﻒ ﺑﻪ‬ ‫ﻧﺤﻮی ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪی ﻣﯽ ﮔﺮدد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎی ﻣﺸﺨﺼﯽ در آﯾﺪ ؛ ﻣﺜﻼ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‬ ‫آﻣﻮزش اﺑﺘﺪاﺋﯽ ‪ ,‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ آﻣﻮزش ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺣﺮﻓﻪ ای و ﻏﯿﺮه ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪی اوﻟﯿﻦ ﻗﺪم ﺟﻬﺖ ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ای ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻌﺪ اﻋﺘﺒﺎر ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﻫﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻮاد ﻫﺰﯾﻨﻪ ﺗﻬﯿﺎه و‬ ‫ﺗﻨﻈﯿﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺿﻤﻦ اﯾﻨﮑﻪ ﻫﺪف از اﺟﺮای ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﺸﺨﺺ و روﺷﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد ﻣﺨﺎرج ﻻزم را‬ ‫ﻧﯿﺰ ﺟﻪ اﺟﺮای آﻧﻬﺎ ﺑﺮآورد و در ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﯽ ﮔﺮدد ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﻪ وﻇﺎﯾﻒ دوﻟﺘﻬﺎ در‬ ‫ﮐﺸﻮرﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺎ ﻫﻢ اﺧﺘﻼف دارﻧﺪ ‪ ,‬اﻧﺘﺨﺎب ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﯾﺎ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺟﻨﺒﻪ ﻗﺮاردادی دارد ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ‬ ‫ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻣﺜﻼ آﻣﻮزش و ﭘﺮورش در ﮐﺸﻮری ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺗﻠﻘﯽ ﺷﻮد و در ﮐﺸﻮر دﯾﮕﺮ ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﯽ ﻣﻌﯿﻦ‬ ‫ﮐﻪ ﺟﺰﺋﯽ از ﯾﮏ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﺳﺖ ‪ .‬آﻧﭽﻪ اﻫﻤﯿﺖ دارد اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮآورد ﻫﺰﯾﻨﻪ از ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﯾﻦ واﺣﺪ ﺗﻘﺴﯿﻢ‬ ‫ﺑﻨﺪی ﺷﺮوع ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪی ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻫﺮم اﺳﺖ ؛ ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺠﻤﻮع ﻫﺰﯾﻨﻪ ﭼﻨﺪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ‬ ‫ﻫﺰﯾﻨﻪ ﯾﮏ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ‪ ,‬ﻣﺠﻤﻮع ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎی ﭼﻨﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﯾﮏ ﻓﺼﻞ و ﺑﺎﻻﺧﺮه ﻣﺠﻤﻮع ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎی ﭼﻨﺪ‬ ‫ﻓﺼﻞ اﻣﻮر را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽ دﻫﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﻈﺎم ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ای ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ وﺳﯿﻠﻪ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻣﺎﻫﯿﺖ وﻇﺎﯾﻒ و ﻋﻤﻠﯿﺎت را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽ آورد ‪ ,‬اﻣﺮ‬ ‫ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮی ﭼﻪ در ﻣﻮرد اﻧﺘﺨﺎب ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ و ﭼﻪ در ﺑﺎب اﺟﺮا و ﮐﻨﺘﺮل آﻧﻬﺎ را آﺳﺎن ﻣﯽ ﺳﺎزد ؛ زﯾﺮا در‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﺘﺪاول ﻫﻨﮕﺎم رﺳﯿﺪﮔﯽ ﺑﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ‪ ,‬ﺿﻮاﺑﻄﯽ ﺟﻬﺖ ﻗﻀﺎوت واﻗﻌﯽ درﺑﺎره آن وﺟﻮد ﻧﺪارد ‪ ,‬ﻣﺜﻼ اﮔﺮ‬ ‫وزارت ﺑﻬﺪاری ﺑﺮای ﺳﺎل آﯾﻨﺪه درﺧﻮاﺳﺖ ﺻﺪ واﺣﺪ ﭘﻮل ﮐﻨﺪ ﺗﻮﺟﯿﻪ آن ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻮاد ﻫﺰﯾﻨﻪ ﺣﻘﯿﻘﯽ را‬ ‫ﻧﺸﺎن ﻧﻤﯽ دﻫﺪ و ﺑﺮای ﮐﺎﻫﺶ ﯾﺎ اﻓﺰاﯾﺶ آن دﻟﯿﻞ وﺟﻮ ﻧﺪارد ؛ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ در ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ای ﺑﻪ آﺳﺎﻧﯽ‬ ‫ﻣﯽ ﺗﻮان ارﺗﺒﺎط ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎ ﺑﺎ ﻋﻤﻠﯿﺎت را ﺳﻨﺠﯿﺪ و ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻋﻤﻮﻣﯽ دوﻟﺖ اﯾﺠﺎب ﮐﻨﺪ اﻋﺘﺒﺎر ﻧﯿﺰ‬

‫‪10‬‬

‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ‬

‫ﻋﻨﻮان‪ :‬روﺷﻬﺎی ﺗﻨﻈﯿﻤﯽ ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬

‫‪www.Accportal.com‬‬

‫ﺑﺮای آن در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ و در ﻏﯿﺮ اﯾﻨﺼﻮرت ﻗﺴﻤﺘﯽ از ﻋﻤﻠﯿﺎت وزارت ﺑﻬﺪاری را ﺣﺬف و از ﻣﻨﻈﻮر ﻧﻤﻮدن‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﺻﺮﻓﻨﻈﺮ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﻓﺎﯾﺪه دﯾﮕﺮ ﻧﻈﺎم ﺑﻮدﺟﻪ ای ﺑﺮای ﺳﻬﻮﻟﺖ ﮐﻨﺘﺮل ﻋﻤﻠﯿﺎت و ﺑﻬﺒﻮد ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ در اﯾﻦ ﻧﻈﺎم اﺳﺖ ‪ .‬ﻣﺰﯾـﺖ دﯾﮕـﺮ‬ ‫آن ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮی در ﻣﻮرد ﻧﻮع ﻋﻤﻠﯿﺎت و اﺣﯿﺎﻧﺎ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی از دوﺑﺎره ﮐﺎری ﻫﺎی ﮐـﻪ از اﻧﺠـﺎم‬ ‫وﻇﺎﯾﻒ ﻣﺸﺎﺑﻪ در ﭼﻨﺪ ﺳﺎزﻣﺎن دوﻟﺘﯽ ﻧﺎﺷﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬در ﺷﺮاﯾﻂ اﯾﺪه ال ﺑﺎﯾﺪ ﺗﺸﮑﯿﻼت و ﺳـﺎزﻣﺎن دﺳـﺘﮕﺎه‬ ‫ﻫﺎی اﺟﺮاﯾﯽ ﺑﺎ ﻋﻨﺎوﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﺪ و در اﯾﻦ ﺻﻮرت در داﺧﻞ ﻫﺮ وزارﺗﺨﺎﻧـﻪ ﻣـﺪﯾﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ﺗﻌﯿـﯿﻦ و‬ ‫ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ اﺟﺮاﺋﯽ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ای ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ او واﮔﺬار ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ‪ 1‬ﺑﻄﻮر ﺧﻼﺻـﻪ ﻣـﯽ ﺗـﻮان ﮔﻔـﺖ ﺑﻮدﺟـﻪ‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ای ﻧﻮﻋﯽ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪی اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ اﯾﺠﺎد ارﺗﺒﺎط ﻣﯿﺎن ﻣﻮاد ﻫﺰﯾﻨﻪ و ﻋﻮاﻣﻞ ﺑـﻪ ﮐـﺎر رﻓﺘـﻪ ﺷـﺪه از ﯾـﮏ‬ ‫ﻃﺮف و ﻧﺘﺎﯾﺞ ﮐﺎر ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ در ﻃﯽ ﺳﺎل ﻣﺎﻟﯽ ﭼﻪ ﮐﺎﻻﻫﺎ و ﺧﺪﻣﺎﺗﯽ ﺑﻪ‬ ‫ﺻﻮرت ﻣﺤﺼﻮل ﻧﻬﺎﯾﯽ و ﯾﺎ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎی ﺑﺨﺶ دوﻟﺘﯽ در ﺟﻬﺖ ﻧﯿﻞ ﺑﻪ اﻫﺪاف اﻗﺘـﺼﺎدی و اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ دوﻟـﺖ‬ ‫ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫در ﻧﻈﺎم ﺑﻮدﺟﮥ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ای وﻇﺎﯾﻒ دوﻟﺖ در ﻗﺎﻟﺐ ﻫﺎی ﺑﺰرﮔﯽ ﮐﻪ ﻫﺮ ﻗﺎﻟﺐ از ﻫﻤﮕﻨـﯽ و ﻫﻤﺨـﻮاﻧﯽ ﻣـﺸﺎﺑﻬﯽ‬ ‫ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪی ﻣﯽ ﮔﺮدد و ﺳﭙﺲ آن ﻗﺎﻟﺐ ﻫﺎی ﮐﻮﭼﮏ از زﯾﺮ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻗﺎﻟﺐ ﮐﻮﭼﮏ ﺗﺮی ﺗﺸﮑﯿﻞ‬ ‫ﻣﯽ ﮔﺮدد ﮐﻪ اﯾﻦ ﻗﺎﻟﺐ ﻫﺎی ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ وﻇﺎﯾﻔﯽ ﮐﻪ ﻗﺎﻧﻮﻧﺎً ﺑﻪ ﻋﻬﺪۀ ﻫﺮ ﯾﮏ از دﺳﺘﮕﺎﻫﻬﺎی اﺟﺮاﯾـﯽ‬ ‫ﻗﺮار دارد ﺗﺒﺎدل ﻋﻤﻠﯿﺎت و اﻋﺘﺒﺎرات ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﯾﮏ از اﯾﻦ ﻗﺎﻟﺐ ﻫـﺎی ﮐـﻮﭼﮑﺘﺮ ﯾﮑـﯽ از وﻇـﺎﯾﻒ دوﻟـﺖ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻬﺪۀ ﯾﮏ ﯾﺎ ﭼﻨﺪ دﺳﺘﮕﺎه اﺟﺮاﯾﯽ ﻗﺮار داده ﺷﺪه اﺳﺖ و اﻋﺘﺒﺎرات ﺑـﻪ ﻫـﺮ ﯾـﮏ از دﺳـﺘﮕﺎﻫﻬﺎی‬ ‫اﺟﺮاﯾﯽ ﻣﺴﺘﻠﺰم اﺟﺮای ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﮐﺎر اﺳﺖ؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺣﺠﻢ اﻋﺘﺒﺎرات در ﺷﺒﮑﮥ اﻫﺪاف ﻋﻤﻠﯿﺎت دوﻟـﺖ ﺑـﻪ ﻧﺤـﻮی‬ ‫ﮐﻪ ﺗﺸﺨﯿﺺ داده ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ,‬ﺗﻮزﯾﻊ ﻣﯽ ﮔﺮدد ﻟـﺬا ﻫـﻢ اﻋﺘﺒـﺎرات و ﻫـﻢ ﻋﻤﻠﯿـﺎت ﮐـﻪ در ﻧﻬﺎﯾـﺖ ﺑـﻪ وﺳـﯿﻠﮥ‬ ‫دﺳﺘﮕﺎﻫﻬﺎی اﺟﺮاﯾﯽ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﯽ آﯾﺪ ﻗﺎﺑﻞ ﮐﻨﺘﺮل ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪2‬‬ ‫ﻋﻨﺎوﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮی اﻧﺘﺨﺎب ﮔﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺷﺎﺧﺺ ﻣﻨﺪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ‪.‬‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ رﯾﺰی ﻓﻌﻠﯽ ﮐﺸﻮر ﻣﺎ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺑﻮدﺟﻪ رﯾﺰی ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ای ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ وﻟﯽ در ﻋﻤﻞ ﺑﻮدﺟـﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ای‪ ,‬ﺑـﺪون‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﻮده و ﻋﻤﻼً ﺑﻮدﺟﻪ رﯾﺰی ﺳﻨﺘﯽ ﯾﺎ اﻓﺰاﯾﺸﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.2‬‬

‫‪1‬‬

‫ﺑﻮدﺟﻪ از ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺗﺎ ﮐﻨﺘﺮل ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه دﮐﺘﺮ ﻣﻬﺪی اﺑﺮاﻫﯿﻤﯽ ﻧﮋاد و اﺳﻔﻨﺪﯾﺎر ﻓﺮج وﻧﺪ – ﻧﺎﺷﺮ ‪ :‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺳﻤﺖ – ﭼﺎپ اول ﺑﻬﺎر ‪1380‬ص ‪231‬‬

‫‪. 2‬ﻓﺮزﯾﺐ‪,‬ﻋﻠﯿﺮﺿﺎ‪ ,‬ﺑﻮدﺟﻪ رﯾﺰی دوﻟﺘﯽ در اﯾﺮان‪ ,‬ﭼﺎپ دوازدﻫﻢ‪ ,‬ﻣﺮﮐﺰ آﻣﻮزﺷﯽ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ دوﻟﺘﯽ‪ ,1380 ,‬ص ‪.435‬‬ ‫‪.2‬ﺟﻮاﻫﺮی اﺣﻤﺪ ﭘﻮر‪ ,‬ﺧﻠﯿﻞ‪ ,‬ﭘﺎﯾﺎن ﻧﺎﻣﻪ ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﯽ ارﺷﺪ »ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت و ﻣﺠﺎری اﺗﻼف ﻣﻨﺎﺑﻊ و اراﺋﮥ راﻫﮑﺎرﻫﺎی ﺻﺮﻓﻪ ﺟﻮﯾﯽ در ﻣﻨﺎﺑﻊ«‪ .‬ﻣﻬﺮ‬ ‫ﻣﺎه ‪ ,1382‬داﻧﺸﮕﺎه اﻣﺎم ﺣﺴﯿﻦ)ع(‪ ,‬ﺗﻬﺮان‪.‬‬

‫‪11‬‬

‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ‬

‫ﻋﻨﻮان‪ :‬روﺷﻬﺎی ﺗﻨﻈﯿﻤﯽ ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬ ‫‪www.Accportal.com‬‬

‫‪12‬‬

‫ﻣﻮﺿﻮع‬

‫ﻋﻨﻮان‪ :‬روﺷﻬﺎی ﺗﻨﻈﯿﻤﯽ ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫‪:‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬ ‫‪www.Accportal.com‬‬

‫اﻫﺪاف ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ای‬ ‫‪ .1‬ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی از ﺣﯿﻒ و ﻣﯿﻞ ﺷﺪن اﻣﻮال و درآﻣﺪ دوﻟﺖ_ ﺑـﻪ ﻋﻠـﺖ آن‬ ‫ﮐﻪ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎ ﻃﺒﻖ ﻫﺪف ﻫﺎ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ و وﻇﺎﺋﻒ دوﻟﺖ ﺑﺮآورد ﻣﯽ ﺷﻮد ﻟﺬا‬ ‫ﺑﻮﺳﯿﻠﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ای از ﺣﯿﻒ و ﻣﯿﻞ ﺷﺪن اﻣﻮال دوﻟﺘﯽ ﺟﻠـﻮﮔﯿﺮی ﺑـﻪ‬ ‫ﻋﻤﻞ ﻣﯽ آﯾﺪ‪.‬‬ ‫‪ .2‬ﻣﺸﺨﺺ ﮐﺮدن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ دوﻟﺖ و ﺗﺨﺼﯿﺺ ﻣﻨﺎﺑﻊ_ در اﯾﻦ ﺟﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔـﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ای ﻋﻤﻠﯿﺎت و وﻇﺎﺋﻒ دوﻟﺖ را ﻣﻌﯿﻦ و ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ‬ ‫و اﯾﻦ ﮐﺎر دو ﻓﺎﯾـﺪه اﺻـﻠﯽ دارد‪ :‬ﯾﮑـﯽ آن ﮐـﻪ ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﻣﻮﺟـﻮد)اﻋﺘﺒـﺎرات‪-‬‬ ‫ﭘﺮﺳﻨﻞ‪ -‬ﻣﻮاد‪ -‬ﺗﺴﻬﯿﻼت و داﻧﺶ( ﺑﺮای دوﻟﺖ ﻣﺤـﺪود اﺳـﺖ از اﯾـﻦ ﻧﻈـﺮ‬ ‫دوﻟﺖ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻘﺪورات زﯾﺎد و ﺑﯽ ﺣﺪی داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ,‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﺠﺒـﻮر‬ ‫اﺳﺖ ﺑﺮای ﻫﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺗﻘﺪم ﻫﺎ ﻣﻘﺪاری از ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﻣﺤـﺪود ﻓـﻮق را‬ ‫ﺗﺨﺼﯿﺺ دﻫﺪ و اﯾﻦ ﮐﺎر ﯾﮑﯽ از ﻫﺪف ﻫـﺎی ﺑﻮدﺟـﻪ اﺳـﺖ‪ .‬دوم اﯾـﻦ ﮐـﻪ‬ ‫ﺑﻮﺳﯿﻠﮥ ﺑﻮدﺟﻪ ﻫﺪف ﻫﺎ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎی دوﻟﺖ روﺷﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻣﺮدم ﺟﺎﻣﻌﻪ‬ ‫ﺑﺎ ﮐﺎرﻫﺎی دوﻟﺖ آﺷﻨﺎﯾﯽ ﭘﯿﺪا ﻧﻤﻮده و ﻣﯽ ﻓﻬﻤﻨﺪ ﭘﻮﻟﻬـﺎﯾﯽ ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان‬ ‫ﻣﺎﻟﯿﺎت از آن ﻫﺎ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﻪ ﻣﺼﺮف ﭼـﻪ ﮐﺎرﻫـﺎﯾﯽ ﻣـﯽ رﺳـﺪ و در‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪ اﯾﻦ آﮔﺎﻫﯽ ﺑﯿﻦ دوﻟﺖ و ﻣﻠﺖ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﺑﻮدﺟﻪ ﺣﺴﻦ ﺗﻔـﺎﻫﻢ ﺑﺮﻗـﺮار‬ ‫ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬ ‫‪ .3‬ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ ﻋﻤﻠﯿﺎت_ رده ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﯾﺎ وزارﺗﺨﺎﻧﻪ)از ﭘﺎﺋﯿﻦ ﺗﺮﯾﻦ رده ﺗـﺎ‬ ‫ﺑﺎﻻﺗﺮﯾﻦ رده( ﺑﺮای ﺧﻮد ﻫﺪف ﻫﺎ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎی ﻣﺠﺰاﺋﯽ دارﻧﺪ و در ﻧﺘﯿﺠـﻪ‬ ‫ﻫﺮ رده دارای ﻫﺰﯾﻨﮥ ﻣﺨﺼﻮص ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ؛ ﻟﺬا ﺑﺮآورد ﻫﺰﯾﻨﮥ رده ﺑـﻪ‬ ‫رده)از ﭘﺎﺋﯿﻦ ﺑﻪ ﺑﺎﻻ( ﺑﺮآورد ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻣﻮرد ﺗﺠﺪﯾﺪ ﻧﻈﺮ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﭘﺮده‬ ‫ﺑﺎﻻﺗﺮ ﻓﺮﺳﺘﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد و در ﻧﺘﯿﺠﻪ اﯾﻦ ﺗﺠﺪﯾﺪ ﻧﻈﺮﻫﺎ در رده ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ و وﻇﺎﺋﻒ ﺳﺎزﻣﺎن ﻫﺎ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻫﻤﺎﻫﻨـﮓ و ﻫﻤﮕـﺎم ﻣـﯽ ﺷـﻮد و‬ ‫وﻇﺎﺋﻒ ﺗﮑﺮاری و ﻣﺘﻀﺎد و داﺧﻞ ﻫﻢ ﺣﺬف ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪13‬‬

‫ﻣﻮﺿﻮع‬

‫ﻋﻨﻮان‪ :‬روﺷﻬﺎی ﺗﻨﻈﯿﻤﯽ ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫‪:‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬ ‫‪www.Accportal.com‬‬

‫‪ .4‬ﮐﻨﺘﺮل ﻋﻤﻠﯿﺎت_ ﯾﮑﯽ از ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ای اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺑـﺮای‬ ‫دوﻟﺖ و ﮐﺎرﻣﻨﺪان دوﻟﺖ در رده ﻫﺎی ﻣﺨﺎﻟﻒ اﯾﺠﺎد ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﻣـﯽ ﻧﻤﺎﯾـﺪ‪,‬‬ ‫ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ وﻗﺘﯽ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و وﻇﺎﺋﻒ دوﻟﺖ و ﮐﺎرﻣﻨﺪان ﺿﻤﻦ ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﺸﺨﺺ‬ ‫ﺷــﺪ "ﻣــﺜﻼً ﮐــﺸﯿﺪن راه آﻫــﻦ ﺑــﯿﻦ دو ﺷــﻬﺮ" اﯾــﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣــﻪ ﻫــﺎ دوﻟــﺖ و‬ ‫ﮐﺎرﻣﻨﺪاﻧﺶ را ﻣﺴﺌﻮل ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻃﺮح ﻫﺎ را اﺟﺮا ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﯾﻌﻨـﯽ اﮔـﺮ‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ ای ﺧﺮج ﻧﺸﺪ ﻣﯽ رﺳﺎﻧﺪ ﮐﻪ دوﻟﺖ و ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﻦ اﻣﺮ ﮐﺎر ﺧﻮد را اﻧﺠﺎم‬ ‫ﻧﺪاده اﻧﺪ و در واﻗﻊ ﺑﻮدﺟﻪ اﻣﺮوزه ﯾﮏ وﺳﯿﻠﮥ دﻗﯿﻖ ﮐﻨﺘﺮل دوﻟﺖ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‬ ‫و اﯾﻦ ﮐﻨﺘﺮل ﯾﺎ ﻣﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﯾﺎ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ‪ .‬ﮐﻨﺘـﺮل ﻣـﺎﻟﯽ ﯾﻌﻨـﯽ اﯾﻨﮑـﻪ دوﻟـﺖ‬ ‫ﻣﺨﺎرج و ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎ را ﻃﺒﻖ ﻗـﻮاﻧﯿﻦ ﻣـﺎﻟﯽ و ﻣﺤﺎﺳـﺒﺎﺗﯽ اﻧﺠـﺎم داده ﺑﺎﺷـﺪ‪.‬‬ ‫ﮐﻨﺘﺮل ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﯾﻌﻨﯽ اﯾﻦ ﮐﻪ دوﻟﺖ وﻇﯿﻔﻪ دارد ﮐﻪ وﻇﺎﺋﻒ ﺧـﻮد را ﻃﺒـﻖ‬ ‫ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻣﺎﻟﯽ و ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺗﯽ اﻧﺠﺎم داده ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﮐﻨﺘﺮل ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﯾﻌﻨﯽ اﯾـﻦ ﮐـﻪ‬ ‫دوﻟﺖ وﻇﯿﻔﻪ دارد ﮐﻪ وﻇﺎﺋﻒ ﺧﻮد را ﻃﺒﻖ ﺑﺮﻧﺎﻣﮥ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه در ﺑﻮدﺟـﻪ‬ ‫اﻧﺠﺎم دﻫﺪ و در ﭘﺎﯾﺎن ﻫﺮ دوره ﺑﻮدﺟﮥ ﻣﺎزاد و ﺧـﺮج ﻧـﺸﺪه وﺳـﯿﻠﮥ ﺧـﻮﺑﯽ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮدم و ﻣﺠﻠﺲ اﻧﺠﺎم ﮐﺎر دوﻟﺖ را ﮐﻨﺘـﺮل ﺑﻨﻤﺎﯾـﺪ و ﯾـﺎ اﯾـﻦ ﮐـﻪ‬ ‫رﺋﯿﺲ دوﻟﺖ و وزراء اﻧﺠﺎم ﮐـﺎر ادارات و ﻗـﺴﻤﺖ ﻫـﺎی ﺗﺎﺑﻌـﻪ را ﮐﻨﺘـﺮل و‬ ‫ﻧﻈﺎرت ﮐﻨﻨﺪ‪. 19‬‬ ‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﺗﺤﻮﻻﺗﯽ ﮐﻪ ﻃﯽ ﺳﺎل ﻫﺎی ﮔﺬﺷﺘﻪ در ﺑﻮدﺟﻪ رﯾﺰی ﭘﺪﯾﺪ آﻣﺪ ﻧﮕﺎه ﺑـﻪ‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ را ﻣﺘﻔﺎوت ﮐﺮد‪ .‬زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻫﺪف از ﺑﻮدﺟﻪ ﮐﻨﺘـﺮل ﻣـﺎﻟﯽ ﺑـﻮد‪ ,‬ﻣـﻮاد ﻫﺰﯾﻨـﻪ‬ ‫ﻣﺤﻮر اﺻﻠﯽ ﺑﻮدﺟﻪ رﯾﺰی ﺑﻮده و ﺑﻌﺪ ﮐﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ ﺧـﺪﻣﺖ ﻣـﺪﯾﺮﯾﺖ درآﻣـﺪ‪ ,‬روش‬ ‫ﻫﺎی ﺑﻮدﺟﻪ رﯾﺰی ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ای و ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ روی ﮐﺎر آﻣﺪ‪.2‬‬

‫‪ .1‬ﻃﺮح رﯾﺰی‪ ,‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی‪ ,‬ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی_ داﻧﺸﮕﺎه ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﻣﻠﯽ_ داﻧﺸﮑﺪه ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ و اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ_ ص‪ 10‬ﺗﺎ ‪.12‬‬

‫‪ .2‬ﺑﻮدﺟﻪ_ ﺷﺎﻫﺮخ اﻧﺼﺎری_ اﻧﺘﺸﺎرات ﯾﮑﺎن_ ﭼﺎپ اول‪ _1378‬ص‪.121‬‬

‫‪14‬‬

‫ﻣﻮﺿﻮع‬

‫ﻋﻨﻮان‪ :‬روﺷﻬﺎی ﺗﻨﻈﯿﻤﯽ ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫‪:‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬ ‫‪www.Accportal.com‬‬

‫در واﻗﻊ اﻫﺪاف ﺑﻮدﺟﻪ از ﮐﻨﺘﺮل ﻣﺎﻟﯽ ﺑﻪ اﺑﺰار ﺗﺨﺼﯿﺺ ﺑﻬﯿﻨﮥﻣﻨﺎﺑﻊ‪ ,‬ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻣﻨـﺎﺑﻊ‬ ‫و ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎ ارﺗﻘﺎء ﭘﯿﺪا ﮐﺮد ﺗﺎ از اﺗﻼف ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺰاﯾﺎی ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ای ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﻨﺘﯽ‬ ‫‪.1‬‬

‫‪.2‬‬

‫‪.3‬‬

‫‪.4‬‬ ‫‪.5‬‬

‫ﺑﻬﺒﻮد ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی و ﮐﻨﺘﺮل ﻋﻤﻠﯿﺎت‪ :‬ﭼﻮن ﺑﺮاﺳﺎس اﯾﻦ روش دﺳـﺘﮕﺎه ﻫـﺎ‬ ‫ﺑﻪ ﯾﮏ ﻧﻮع ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی دﺳﺖ ﻣﯽ زﻧﻨﺪ و ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺟﻬﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی روش‬ ‫ﻫﺎی ﯾﮑﺴﺎﻧﯽ را ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯽ دﻫﻨﺪ و از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ ﻧﯿﺰ‬ ‫ﺑﺮ اﺳﺎس اﻫﺪاف و وﻇﺎﺋﻒ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ ,‬ﻟﺬا ﻣﻮﺟﺐ ﺑﻬﺒـﻮدی در ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ‬ ‫رﯾﺰی ﻫﺎ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﮐﻨﺘﺮل ﻋﻤﻠﯿﺎت را آﺳﺎن ﻣﯽ ﺳﺎزد‪.‬‬ ‫اﻣﮑﺎن ﺗﺠﺪﯾﺪ ﻧﻈﺮ در ﺑﻮدﺟﻪ را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣـﯽ ﺳـﺎزد‪ :‬ﺑﻮدﺟـﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ای اﯾـﻦ‬ ‫اﻣﮑﺎن را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽ ﺳﺎزد ﮐﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﮔﺬاران و ﻣـﺴﺌﻮﻟﯿﻦ رده ﺑـﺎﻻی ﻗـﻮۀ‬ ‫ﻣﺠﺮﯾﻪ وﻣﻘﻨﻨﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑـﺎ آﮔـﺎﻫﯽ ﮐﺎﻣـﻞ از ﺣﺠـﻢ ﻋﻤﻠﯿـﺎت‪ ,‬ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ﻫـﺎی‬ ‫ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدی را ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ و در ﺻﻮرت ﻧﯿﺎز آن را ﻣﻮرد ﺗﺠﺪﯾـﺪ ﻧﻈـﺮ‬ ‫ﻗﺮار دﻫﻨﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ای ﮐﺎﻣﻞ ﺗﺮ ﺗﻨﻈـﯿﻢ ﮔـﺮدد ﺑـﻪ ﻧﻔـﻊ ﻗـﻮۀ‬ ‫ﻣﺠﺮﯾﻪ اﺳﺖ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﻗﻮۀﻣﻘﻨﻨﻪ)ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮرای اﺳـﻼﻣﯽ( ﻧﻤـﯽ ﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﺑـﻪ‬ ‫ﺳﺎدﮔﯽ و ﺑﺪون اﺳﺘﺪﻻل ﻋﺪد و رﻗـﻢ ﭘﯿـﺸﻨﻬﺎدی آن را ﻫﻨﮕـﺎم ﺑﺮرﺳـﯽ و‬ ‫ﺗﺼﻮﯾﺐ دﺧﻞ و ﺗﺼﺮف ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﻋﺪم ﺗﻤﺮﮐﺰ در ﺑﺮآورد ﻫﺰﯾﻨـﻪ ﻫـﺎ‪ :‬از آن ﺟـﺎ ﮐـﻪ اﻋﺘﺒـﺎرات ﭘﯿـﺸﻨﻬﺎدی از‬ ‫ﺳﻄﻮح ﭘﺎﺋﯿﻦ ﺗﺮ ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﻪ ﺳﻄﻮح ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺟﺮﯾﺎن ﻣﯽ ﯾﺎﺑـﺪ‪ ,‬ﺑﻮدﺟـﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ‬ ‫ای ﻋﺪم ﺗﻤﺮﮐﺰ ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ را ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ آورد‪.‬‬ ‫آﺳﺎن ﺗﺮ ﮐﺮدن ﻧﻈﺎرت ﺑﺮای اﺟـﺮای ﻋﻤﻠﯿـﺎت و ﻫﻤﺎﻫﻨـﮓ ﮐـﺮدن ﻓﻌﺎﻟﯿـﺖ‬ ‫ﻫﺎی ﺳﺎزﻣﺎن ﻫﺎی دوﻟﺘﯽ‪.‬‬ ‫ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ ﻋﻤﻠﯿﺎت‪ :‬ﯾﮑﯽ از ﻧﮑﺎﺗﯽ ﮐﻪ در ﺑﻮدﺟﻪ دوﻟﺘـﯽ از اﻫﻤﯿـﺖ ﺑـﺎﻻﯾﯽ‬ ‫ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪ ,‬ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ و ﻋﻤﻠﯿﺎت دوﻟـﺖ ﺑـﺎ ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ و ﻫـﺪف‬

‫‪15‬‬

‫ﻣﻮﺿﻮع‬

‫ﻋﻨﻮان‪ :‬روﺷﻬﺎی ﺗﻨﻈﯿﻤﯽ ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫‪:‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬ ‫‪www.Accportal.com‬‬

‫ﻫﺎی آن ﺧﺼﻮﺻﺎً در ﺳﻄﻮح ﮐﻼن ﻣـﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐـﻪ ﺑﻮدﺟـﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ای اﯾـﻦ‬ ‫وﻇﯿﻔﻪ را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دﻫﺪ‪.‬‬ ‫‪ .6‬ﻫﺮ ﻓﺮدی ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﮥ آن از اﻗﺪاﻣﺎت دوﻟﺖ ﻣﻄﻠﻊ ﮔﺮدد‪ :‬ﻣـﺮدم ﻣـﯽ‬ ‫ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﮥ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ای از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫـﺎ و ﺧـﺮج ﻫـﺎی دوﻟـﺖ آﮔـﺎه‬ ‫ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ دوﻟﺖ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ از اﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ اﻋﺘﻤﺎد ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﺳﻮی‬ ‫ﺧﻮد ﺟﻠﺐ ﻧﻤﺎﯾﺪ و در واﻗﻊ ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ای ﮐﻪ ﺗﻨﻈـﯿﻢ ﮐـﺮده اﺳـﺖ‪ ,‬اﻗـﺪاﻣﺎت‬ ‫ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﺮدم ﮔـﺰارش دﻫـﺪ و ﻣـﺮدم را از ﺑـﺪﺑﯿﻨﯽ و اﺑﻬﺎﻣـﺎت اﺣﺘﻤـﺎﻟﯽ‬ ‫ﺑﺎزدارد‪ .‬در ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﺘﺪاول ﭼﻮن ارﻗﺎم ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺳﯿﺎﻫﻪ ﺗﻨﻈﯿﻢ ﻣـﯽ ﮔـﺮدد‪,‬‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎی دوﻟﺖ ﺑﺮای ﻣﺮدم ﻣﺒﻬﻢ اﺳﺖ‪. 20‬‬ ‫‪ -4‬ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ‬ ‫در ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺗﻔﮑﯿﮏ اﻋﺘﺒﺎرات ﺑﻪ وﻇﺎﺋﻒ‪,‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ‪ ,‬ﻓﻌﺎاﯾﺖ ﻫﺎ‬ ‫و ﻃﺮح ﻫﺎ_ ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﯿﺎت و ﻫﺰﯾﻨـﻪ ﻫـﺎی اﺟـﺮای ﻋﻤﻠﯿـﺎت دوﻟـﺖ و دﺳـﺘﮕﺎﻫﻬﺎی‬ ‫دوﻟﺘـﯽ ﻃﺒـﻖ روش ﻋﻠﻤـﯽ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺣـﺴﺎﺑﺪاری ﻗﯿﻤـﺖ ﺗﻤـﺎم ﺷـﺪۀ _ ) ‪Cost‬‬ ‫‪ (accounting‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ و اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﻣﯽ ﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬ارﻗـﺎم ﭘـﯿﺶ ﺑﯿﻨـﯽ ﺷـﺪه در‬ ‫ﺑﻮدﺟﮥ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺗﻔﺼﯿﻠﯽ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ﻫـﺎ و ﻋﻤﻠﯿـﺎت ﻧﯿـﺰ‬ ‫ﻗﯿﻤﺖ ﺗﻤﺎم ﺷﺪۀ آن ﻫﺎ‪ ,‬ﺑﺮا اﺳﺎس اﻫﺪاف و ﻣﻘﺎﺻﺪ دوﻟﺖ و ﺳﺎزﻣﺎن دوﻟﺘـﯽ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ,‬ﺗﻬﯿﻪ و اﺟﺮای ﺑﻮدﺟﮥ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﻣﺴﺘﻠﺰم ﺗﺄﮐﯿﺪ ﺑﯿـﺸﺘﺮ ﺑـﺮ اﺳـﺘﻔﺎده از روش‬ ‫ﻫﺎی ﺣﺴﺎﺑﺪاری ﻗﯿﻤﺖ ﺗﻤﺎم ﺷﺪه ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐـﻪ در آن ﻫـﺎ ﻫﺰﯾﻨـﻪ ﻫـﺎی ﻋﻤـﻮﻣﯽ و‬ ‫اﺳﺘﻬﻼک ﺑﻪ ﻣﺮاﺣﻞ ﺗﻮﻟﯿﺪ و واﺣﺪﻫﺎی ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ و ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫـﺎی ﺗﺨـﺼﯿﺺ‬ ‫داده ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫در ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ‪ ,‬ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﮐﺎر رﻓﺘﻪ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ و ﻋﻤﻠﯿﺎت و ﮐﺎﻻﻫﺎی ﺗﻮﻟﯿﺪ‬ ‫ﺷﺪه و ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻬﺎﯾﯽ در ﻫﺮ ﯾﮏ از واﺣﺪﻫﺎی ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ‪ ,‬ﮐﻪ ﻣﺴﺌﻮل اﺟﺮای ﻋﻤﻠﯿﺎت و‬ ‫‪. 20‬ﺑﻮدﺟﻪ رﯾﺰی دوﻟﺘﯽ در اﯾﺮان‪» :‬از ﻧﻈﺮﯾﻪ ﺗﺎ ﺳﯿﺎﺳﺖ«_ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه‪:‬ﺣﺴﻦ ﺑﺎﺑﺎﺋﯽ_ ﻧﺎﺷﺮ‪:‬ﺷﺮﮐﺖ ﭼﺎپ و ﻧﺸﺮ‬ ‫ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ_ ﭼﺎپ اول ﻓﺮوردﯾﻦ ﻣﺎه ‪ _1379‬ص‪ 150‬و ‪.151‬‬

‫‪16‬‬

‫ﻣﻮﺿﻮع‬

‫ﻋﻨﻮان‪ :‬روﺷﻬﺎی ﺗﻨﻈﯿﻤﯽ ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫‪:‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬ ‫‪www.Accportal.com‬‬

‫وﻇﺎﺋﻒ دوﻟﺖ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ,‬ارﺗﺒﺎط داده ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺗﻬﯿﻪ و اﺟﺮای ﺑﻮدﺟـﮥ ﻋﻤﻠﯿـﺎﺗﯽ در‬ ‫دﺳﺘﮕﺎﻫﻬﺎی دوﻟﺘﯽ ﻣﺴﺘﻠﺰم ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮدن ﺣﺴﺎﺑﺪاری ﺗﻌﻬﺪی‪ ,‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﻬﯿﮥ ﻫﺰﯾﻨـﻪ‬ ‫ﻫﺎی واﻗﻌﯽ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ و ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤـﺎﻫﻨﮕﯽ و ﯾﮑﻨـﻮاﺧﺘﯽ ﻃﺒﻘـﻪ ﺑﻨـﺪی‬ ‫ﻫﺎی ﺑﻮدﺟﻪ ای و ﺣـﺴﺎﺑﺪاری و ﺗﻄﺒﯿـﻖ آن ﻫـﺎ ﺑـﺎ ﺗﺮﮐﯿـﺐ ﺳـﺎزﻣﺎﻧﯽ دﺳـﺘﮕﺎﻫﻬﺎی‬ ‫دوﻟﺘﯽ از ﯾﮏ ﻃﺮف و ارﺗﺒﺎط وﻇﺎﺋﻒ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی‪ ,‬ﺑﻮدﺟﻪ رﯾﺰی و ﺣﺴﺎﺑﺪاری دوﻟﺘﯽ‬ ‫از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ‪ ,‬ﻧﯿـﺰ از ﺿـﺮورﯾﺎت ﺑﻮدﺟـﮥ ﻋﻤﻠﯿـﺎﺗﯽ و اﯾﺠـﺎد اﻃﻼﻋـﺎت ﮐـﺎﻓﯽ ﺑـﺮای‬ ‫ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ وﺟﻮه ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫در ﺑﻮدﺟﮥ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ‪,‬از ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪی ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﺟﻬﺖ اﻋﺘﺒﺎرات اﺳـﺘﻔﺎده ﻣـﯽ ﺷـﻮد‪.‬در‬ ‫ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪی ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﮐﺎﻻ و ﺧﺪﻣﺎت ﺧﺮﯾﺪاری ﺷﺪه‪ ,‬ﺑﻪ ﺟﺎی ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪی ﺑﺮ ﺣـﺴﺐ‬ ‫ﻧﻮع و ﻣﺎﻫﯿﺖ‪ ,‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻋﻮاﻣﻞ و اﺟﺰای ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎ ﺗﻠﻘﯽ و ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪی ﻣﯽ ﮔﺮدﻧـﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺜﻼً‪ ,‬ﻣﻮاد و ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯽ ﺧﺮﯾﺪاری ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﯾﮏ ﺳﺎزﻣﺎن دوﻟﺘﯽ ﺑﺨﺸﯽ از‬ ‫ﻗﯿﻤﺖ ﺗﻤﺎم ﺷﺪۀ ﺟﺎده‪ ,‬ﭘﻞ ﯾﺎ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺗﻠﻘﯽ و ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪی ﻣﯽ ﺷـﻮد؛‬ ‫زﯾﺮا ﻣﻮاد و ﻣﺼﺎﻟﺢ ﻣﺬﮐﻮر در ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺑﺎ ﺳـﺎﯾﺮ ﺗﺠﻬﯿـﺰات و ﺧـﺪﻣﺎت اﺳـﺘﻔﺎده ﺷـﺪه‬ ‫ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻬﺎﯾﯽ ﺧﺎﺻﯽ را ﮐﻪ ﺟﺰﺋﯽ از وﻇﺎﺋﻒ و اﻫﺪاف و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎی ﺳـﺎزﻣﺎن دوﻟﺘـﯽ‬ ‫ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ اﯾﺠﺎد ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ‪ ,‬ﮐﺎﻻ و ﺧﺪﻣﺎت ﺧﺮﯾﺪاری ﺷﺪه ﺑﺎ ﺣﺎﺻـﻞ‬ ‫و ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﻬﺎﯾﯽ ارﺗﺒﺎط داده ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺣﺎﺻﻞ ﯾﺎ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﻬﺎﯾﯽ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎن‬ ‫ﯾﺎ ﭘﻞ و ﯾﺎ ﺳﺪ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه‪ ,‬ﻧﯿﺮوی اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺷﺪه‪ ,‬ﮐﺎﻻی ﺣﻤـﻞ ﺷـﺪه‪ ,‬ﭘـﺎرک‬ ‫ﻫﺎی اﯾﺠﺎد ﺷﺪه‪ ,‬ﺻﻮرت ﻫـﺎی ﻣـﺎﻟﯽ ﺣـﺴﺎﺑﺮﺳﯽ ﺷـﺪه‪ ,‬داﻧـﺸﮕﺎه ﻫـﺎ و ﻣـﺪارس و‬ ‫ﺗﺄﺳﯿﺴﺎت دوﻟﺘﯽ اﯾﺠﺎد ﺷﺪه و ﯾﺎ ﺳﺎﯾﺮ ﻋﻤﻠﯿﺎت و ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫـﺎی ﻣـﺸﻬﻮد و ﻣـﺸﺨﺺ‬ ‫اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ دوﻟﺖ و ﻣﺆﺳﺴﺎت دوﻟﺘﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﮐﯿﻔﯿﺖ »ﻣﺸﻬﻮد و ﻣﺸﺨﺺ«‬ ‫ﺗﻮﻟﯿﺪ و ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻬﺎﯾﯽ در ﯾﮏ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪی ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ دارای اﻫﻤﯿﺖ ﻓﺮاوان اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪی ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﻣﺪارک و اﺳﻨﺎد ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻨﺎد و واﻗﻌﯽ را ﮐـﻪ ﻣﻤﮑـﻦ اﺳـﺖ‪ ,‬در‬ ‫ﺗﺸﺨﯿﺺ ﮐﺎرآﯾﯽ‪ ,‬ﺑﺮای ﺗﻤﺎم ﺳﻄﻮح ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻣﻔﯿﺪ ﺑﺎﺷﺪ اﯾﺠﺎد ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬اﻃﻼﻋـﺎت‬

‫‪17‬‬

‫ﻣﻮﺿﻮع‬

‫ﻋﻨﻮان‪ :‬روﺷﻬﺎی ﺗﻨﻈﯿﻤﯽ ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫‪:‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬ ‫‪www.Accportal.com‬‬

‫ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺟﻬﺖ اﺗﺨﺎذ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﻫﺎی ﻣﺎﻟﯽ و اﻗﺘﺼﺎدی و ﺗﻌﯿـﯿﻦ اوﻟﻮﯾﺘﻬـﺎ‬ ‫ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﻮه ﻣﻘﻨﻨﻪ‪ ,‬دوﻟﺖ و دﺳﺘﮕﺎﻫﻬﺎی دوﻟﺘﯽ ﻗﺮار ﮔﯿﺮﻧﺪ‪.21‬‬ ‫اﺟﺮای اﯾﻦ ﻧﻮع ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺧﻮﺑﯽ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه داﺷـﺘﻪ اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﻣﺜـﺎل‬ ‫ﺗﺠﺮﺑﮥ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ در ﻓﻠﻮرﯾﺪا ﻧﺸﺎن ﻣـﯽ دﻫـﺪ ﮐـﻪ ﺗﺄﮐﯿـﺪ ﺑـﺮ ﻋﻤﻠﮑـﺮد‪,‬‬ ‫ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﭘﺬﯾﺮی در ﻗﺒﺎل ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎی دوﻟﺘﯽ را ﺗﻘﻮﯾـﺖ ﮐـﺮده اﺳـﺖ‪ .‬ﺳـﻄﺢ اراﺋـﮥ‬ ‫ﺧﺪﻣﺎت ﻋﻤﻮﻣﯽ را ﺑﻬﺒﻮد ﺑﺨﺸﯿﺪه اﺳﺖ‪ .‬و ﻣﻮﺟﺐ ﺻﺮﻓﻪ ﺟﻮﯾﯽ ﻫﺎﯾﯽ در ﻫﺰﯾﻨﻪ ﺷﺪه‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ‪ ,‬دﺳﺘﮕﺎﻫﻬﺎی اﺟﺮاﯾﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻫﺎی ﺟﺎﻣﻊ ﺗﺮی ﺑﺮای ﺳﻨﺠﺶ ﻋﻤﻠﮑـﺮد‬ ‫اراﺋﻪ دﻫﻨﺪ‪ .‬ﮐﯿﻔﯿﺖ داده ﻫﺎ را اﻓﺰاﯾﺶ دﻫﻨـﺪ‪ .‬و اﺳـﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎی ﻣﻌﻘـﻮل ﺗـﺮی اراﺋـﻪ‬ ‫دﻫﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦ‪ ,‬ﻣﺠﻠﺲ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﮐﺎراﯾﯽ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨـﺪی ﺑـﺮ ﻣﺒﻨـﺎی ﻋﻤﻠﮑـﺮد را ﺑـﺮای‬ ‫ﺗﺼﻤﯿﻤﺎت ﺑﻮدﺟﻪ و ﺳﯿﺎﺳﺖ اﻓﺰاﯾﺶ دﻫﺪ‪ .‬ﻣﺸﺮوط ﺑﺮ آن ﮐﻪ‪:‬‬ ‫ƒ روﻧﺪ اراﺋﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﺑـﺮ ﻣﺒﻨـﺎی ﻋﻤﻠﮑـﺮد در ﺑﻮدﺟـﻪ را ﺑﻬﺒـﻮد‬ ‫ﺑﺨﺸﺪ‪.‬‬ ‫ƒ از دﺳﺘﮕﺎﻫﻬﺎی اﺟﺮاﯾﯽ ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﮐـﻪ ﻧﺤـﻮۀ ﺗﺄﺛﯿﺮﮔـﺬاری در ﺧﻮاﺳـﺖ ﻫـﺎی‬ ‫ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮ ﻋﻤﻠﮑﺮد در زﻣﯿﻨﮥ اﻗﺪاﻣﺎت ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی را ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ƒ از دﺳﺘﮕﺎﻫﻬﺎی اﺟﺮاﯾﯽ ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﮐﻪ اﻗﺪاﻣﺎت ﻫﺰﯾﻨﻪ واﻗﻌﯽ را ﺗﻮﺳﻌﻪ دﻫﻨﺪ‪.‬‬ ‫ƒ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺑﻮدﺟﻪ را ﺑﻪ ﻧﺤﻮ اﺣﺴﻦ ﺑﺎ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨـﺪی ﺑـﺮ ﻣﺒﻨـﺎی‬ ‫ﻋﻤﻠﮑﺮد ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﮐﻨﺪ‪ .‬و‬ ‫ƒ دﺳﺘﮕﺎﻫﻬﺎی اﺟﺮاﯾﯽ را ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺑﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻗﺪاﻣﺎت ﻋﻤﻠﮑﺮد در ﺳـﻄﺢ ﻋـﺎﻟﯽ‬ ‫ﺗﺮ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﮐﺎراﯾﯽ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی و ﺳﯿﺎﺳﺖ اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﺑﺪ‪.1‬‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﺷﺒﺎﻫﺖ زﯾﺎدی ﺑﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ای دارد و ﻧﻤﯽ ﺗـﻮان ﺑـﯿﻦ‬ ‫آن ﻫﺎ ﺧﻂ روﺷﻨﯽ ﺗﺮﺳﯿﻢ ﮐﺮد‪ .‬در واﻗﻊ ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﻤﻠﯿـﺎﺗﯽ ﺷـﮑﻞ ﭘﯿـﺸﺮﻓﺘﻪ ﺗـﺮی از‬ ‫‪1.Oppaga (Office Of Program Policy Analyiss and Government Aconuntability) an‬‬ ‫‪office the Florida Legislatur.Performance_ Based Budgeting‬‬ ‫‪(PB2)Status Report. Fiscal Year 1998-1999. p1.‬‬

‫‪18‬‬

‫ﻣﻮﺿﻮع‬

‫ﻋﻨﻮان‪ :‬روﺷﻬﺎی ﺗﻨﻈﯿﻤﯽ ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫‪:‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬ ‫‪www.Accportal.com‬‬

‫ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ای اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﻋـﻼوه ﺑـﺮ اﯾـﻦ ﮐـﻪ ﻋﻤﻠﯿـﺎت دوﻟـﺖ را ﺑـﻪ‬ ‫ﺗﻔﮑﯿﮏ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ‪ ,‬ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎ و ﻃﺮح ﻫﺎ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫـﺪ)ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺑﻮدﺟـﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ای(‪,‬‬ ‫ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎی ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻧﯿﺰ ﻃﺒﻖ روش ﻫﺎی ﻓﻨﯽ دﻗﯿﻖ‪,‬ﺑﺮ اﺳﺎس اﻧـﺪازه ﮔﯿـﺮی ﺣﺠـﻢ‬ ‫ﮐﺎر ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﺗﻔﺎوت اﺳﺎﺳﯽ ﺑﯿﻦ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ای و ﻋﻤﻠﯿـﺎﺗﯽ در اﻧـﺪازه‬ ‫ﮔﯿﺮی ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﯿﺎت اﺳﺖ‪.‬‬ ‫در ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻃﺒﻖ اﺻﻮل ﻓﻨﯽ‪ ,‬دﻗﯿﻘﺎً اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﻣـﯽ ﺷـﻮد و‬ ‫ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﻪ روش ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ از ﻗﺒﯿﻞ »ﻗﯿﻤﺖ ﺗﻤﺎم ﺷﺪه« ﯾﺎ »اﻧﺪازه ﮔﯿـﺮی‬ ‫ﺣﺠﻢ ﮐﺎر« ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬اﺻﻮﻻً ﻋﻤﻠﯿﺎت دوﻟﺖ از ﻧﻈﺮ ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ اﻧﺪازه ﮔﯿـﺮی ﺑـﻪ‬ ‫دودﺳﺘﻪ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪:‬‬ ‫‪ .1‬ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻗﺎﺑﻞ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی‪ :‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺳﺎزی ﮐـﻪ واﺣـﺪ‬ ‫اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی آن ﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ اﺳﺖ‪ ,‬ﯾﺎ ﺳﻮﺧﺖ ﺧﻮدروﻫﺎ ﮐـﻪ واﺣـﺪ آن ﻟﯿﺘـﺮ‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ .2‬ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی‪ :‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت وﭘـﮋوﻫﺶ ﮐـﻪ اﻧـﺪازه‬ ‫ﮔﯿﺮی آن ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﯽ اﻣﮑﺎن ﭘﺬﯾﺮ ﻧﻤﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﺘﺎً ﺑﺮای آن ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﯿﻢ ﺣﺠﻢ واﻗﻌﯽ ﻋﻤﻠﯿﺎت را اﻧـﺪازه ﮔﯿـﺮی ﻧﻤـﺎﺋﯿﻢ‪ ,‬ﺑﺎﯾـﺴﺘﯽ‬ ‫واﺣﺪ ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ را ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻮع ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﺮای آن ﻫﺎ اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ‪:‬‬ ‫اوﻻً ﺑﻪ ﻣﺮور زﻣﺎن ﺛﺒﺎت ﺧﻮد را از دﺳﺖ ﻧﺪﻫﺪ‪.‬‬ ‫ﺛﺎﻧﯿﺎً ﻗﺎﺑﻞ ﺷﻤﺎرش ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺛﺎﻟﺜﺎً ﮐﻮﺷﺶ واﻗﻌﯽ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه را ﻧﺸﺎن دﻫﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺎ ذﮐﺮ ﻣﺜﺎﻟﯽ دﯾﮕﺮ ﺗﻔﺎوت ﺑﯿﻦ ﺑﻮدﺟﻪ رﯾﺰی ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ و ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ای را‬ ‫ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻣﯽ دﻫﯿﻢ‪ .‬در ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﺑﺮای ﺑﺮآورد اﻋﺘﺒﺎر ﻣـﻮرد ﻧﯿـﺎز ﺳـﺎﺧﺖ ﯾـﮏ‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن‪ ,‬ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺮ ﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ و ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ در ﻣﯿﺰان زﯾﺮﺑﻨـﺎ‬ ‫ﺿﺮب ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ ,‬اﻣﺎ در ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ای ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎی ﺳﺎﺧﺖ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻣـﻮرد ﻧﻈـﺮ‬ ‫از ﻗﺒﯿﻞ ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯽ‪ ,‬ﺑﻨﺎ‪ ,‬ﮐﺎرﮔﺮ‪ ,‬آب و ﺑﺮق و‪ ...‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ و ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺟﻤﻊ ﻣﯽ‬

‫‪19‬‬

‫ﻣﻮﺿﻮع‬

‫ﻋﻨﻮان‪ :‬روﺷﻬﺎی ﺗﻨﻈﯿﻤﯽ ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫‪:‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬ ‫‪www.Accportal.com‬‬

‫ﺷﻮﻧﺪ و اﻋﺘﺒﺎر ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣـﯽ آﯾـﺪ‪ .‬ﯾﻌﻨـﯽ در ﺑﻮدﺟـﻪ ﻋﻤﻠﯿـﺎﺗﯽ‬ ‫ﻫﺰﯾﻨﮥ ﻫﺮ ﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ,‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ در ﺑﻮدﺟـﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ای ﻫﺰﯾﻨـﻪ‬ ‫ﻫﺎی ﮐﻞ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬ ‫ﻧﮑﺘﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ اﯾﻦ ﮐﻪ در ﺑﺮآورد ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ راﺑﻄﮥ ﺻﺤﯿﺢ و ﻣﻨﻄﻘـﯽ‬ ‫ﻣﯿﺎن ﺣﺠﻢ ﮐﺎر اﻧﺠﺎم ﺷﺪه و ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ,‬ﺑﻪ ﻃﻮری ﮐـﻪ‬ ‫ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺣﺎﺻﻠﻪ ﺑﺎ واﻗﻌﯿﺖ ﻫﺎ ﺗﻄﺒﯿﻖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫در ﺑﻮدﺟﻪ رﯾﺰی ﮐﺸﻮر ﺑﺮای ﺑﺮﺧﯽ از ﻃـﺮح ﻫـﺎ و ﻓﻌﺎﻟﯿـﺖ ﻫـﺎ از ﻗﺒﯿـﻞ ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎن‬ ‫ﺳﺎزی‪ ,‬اﺣﺪاث ﭘﻞ و راه ﺳﺎزی‪ ,‬ﻧﮕﻬﺪاری ﭘﺮوژه ﻫـﺎ‪ ,‬ﺳـﻮﺧﺖ ﺧﻮدروﻫـﺎ و‪ ...‬ﻧﺮﻣﻬـﺎ و‬ ‫اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎﯾﯽ ﻣﻌﯿﻦ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﺮم واﺳﺘﺎﻧﺪارد‪ ,‬ﺑﺮای ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫـﺎی ﻗﺎﺑـﻞ‬ ‫اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﺳﺎده ﺗﺮ از ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎی ﻏﯿـﺮ ﻗﺎﺑـﻞ اﻧـﺪازه ﮔﯿـﺮی )ﻣﺜـﻞ ﺗﺤﻘﯿﻘـﺎت و‬ ‫ﭘﮋوﻫﺶ( ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﮐﺸﻮرﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ دارای ﻧﻈﺎم ﺑﻮدﺟﻪ رﯾﺰی ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪,‬‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﺮﻣﻬﺎ و اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎ از ﺟﺎﯾﮕﺎه وﯾﮋه ای ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪.22‬‬ ‫ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻋﺠﯿﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻫﺎی آن راﻫﯽ و ﺑﻮدﺟﻪ ﻫـﺎی آن راه دﯾﮕـﺮی را در‬ ‫ﭘﯿﺶ ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪ .‬و اﯾﻦ ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻪ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺨﺼﯿﺺ ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﻓﻌﻠـﯽ در ﺟـﺎی دﯾﮕـﺮی‬ ‫ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷﺮاﯾﻄﯽ را درﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ ﮐﻪ در آن ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ رﯾـﺰی ﻣﻠـﯽ ﺻـﺮﻓﺎً‬ ‫ﯾﮏ وﯾﺘﺮﯾﻦ ﻧﻤﺎﯾﺸﯽ اﺳﺖ‪ ,‬ﺣﺎل آن ﮐﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎی ﺳﯿﺎﺳﯽ ﯾﮏ ﻣﻠﺖ ﺧﻮد را از ﻃﺮﯾﻖ‬ ‫ﺳﺎز و ﮐﺎرﻫﺎی اﻟﺰام آورﺗﺮی آﺷﮑﺎر ﻣﯽ ﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎری ﻫﻤـﺎن ﻃـﻮر ﮐـﻪ درﮐـﺸﻮرﻫﺎی‬ ‫ﻓﻘﯿﺮ دﯾﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ,‬اﺳﻨﺎد ﺑﻮدﺟـﻪ ﻓﺎﻗـﺪ ارزش ﭘـﯿﺶ ﻧﮕﺮاﻧـﻪ اﺳـﺖ‪ ,‬زﯾـﺮا در اﯾـﻦ‬ ‫ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻣﺪاران رﺟﺤﺎن ﻫﺎی دوﻟﺘﯽ ﺧﻮد را ﺗﺎ ﺷﺮاﯾﻂ ﻃﯽ ﺳـﺎل ﻣـﺸﺨﺺ‬ ‫ﻧﺸﻮد آﺷﮑﺎر ﻧﻤﯽ ﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل اﯾﻦ ﮐﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺎﺷﺪ اﻟﺰاﻣﺎً ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨـﺎ‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ در ﺳـﯿﻄﺮه آن ﻗـﺮار دارد‪ .‬ﻫﻤـﺎﻫﻨﮕﯽ ﮐﺎﻣـﻞ ﺑـﯿﻦ ﻧﻈـﺎم ﻫـﺎی‬

‫‪ . 22‬ﺑﻮدﺟﻪ رﯾﺰی دوﻟﺘﯽ در اﯾﺮان‪» :‬ازﻧﻈﺮﯾﻪ ﺗﺎ ﺳﯿﺎﺳﺖ«_ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه‪:‬ﺣﺴﻦ ﺑﺎﺑﺎﺋﯽ_ ﻧﺎﺷﺮ‪:‬ﺷﺮﮐﺖ ﭼﺎپ و ﻧﺸﺮ‬ ‫ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ_ ﭼﺎپ اول ﻓﺮوردﯾﻦ ﻣﺎه ‪ _1379‬ص‪.151-153‬‬

‫‪20‬‬

‫ﻣﻮﺿﻮع‬

‫ﻋﻨﻮان‪ :‬روﺷﻬﺎی ﺗﻨﻈﯿﻤﯽ ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫‪:‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬ ‫‪www.Accportal.com‬‬

‫ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﺑﻮدﺟﻪ ای ﺿﺮورت ﻧﺪارد‪ .‬زﯾﺮا ﻧﻈﺎم ﺑﻮدﺟﻪ ای ﻣﻤﮑـﻦ اﺳـﺖ ﻧﺎرﺳـﺎﺋﯿﻬﺎی‬ ‫ﻧﻈﺎم ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﺳﯿﺎﺳﯽ را ﺟﺒﺮان ﮐﺮده ﯾﺎ آن ﻫﺎ را ﺗﺤﮑﯿﻢ ﺑﺨﺸﺪ‪.23‬‬ ‫ﯾﮑﯽ از ﻣﺸﮑﻼت ﻧﻈﺎم ﺑﻮدﺟﻪ ای ﮐﺸﻮر ﻧﺎﻫﻤﺎﻧﮕﯽ ﻣﯿﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی و ﺑﻮدﺟـﻪ ﻣـﯽ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ ﻣﯿﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮدﺟﻪ اﻣﺮی ﺑﺪﯾﻬﯽ و ﺿـﺮوری اﺳـﺖ؛ اﻣـﺎ در ﻋﻤـﻞ‬ ‫زﻣﯿﻨﻪ ﻫﺎ و اﺑﺰارﻫﺎی ﻻزم ﺑﺮای ﺑﺮﻗﺮاری اﯾﻦ ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ ﻓـﺮاﻫﻢ ﻧﯿـﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ارﺗﺒﺎط ﺻﺤﯿﺢ و اﺻﻮﻟﯽ ﺑﯿﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎی ﭘﻨﺞ ﺳﺎﻟﻪ و ﺳـﺎﻻﻧﻪ ﺑﻮدﺟـﻪ‬ ‫وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .24‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮای ﻫﺮ ﻫﺪﻓﯽ اﺑﺰاری ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﺮد ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع‬ ‫در ﺑﻮدﺟﻪ اﯾﺮان ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻧـﺸﺪه اﺳـﺖ‪ ,‬ﻧـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ در ﺑﻮدﺟـﻪ ﺑﻠﮑـﻪ در ﺗﻤـﺎم ﺳـﺎﺧﺘﺎر‬ ‫اﻗﺘﺼﺎدی ﻧﯿﺰ ارﺗﺒﺎط ﺑﯿﻦ اﺑﺰارﻫﺎ و ﻫﺪف ﻫﺎ دﯾﺪه ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪.25‬‬ ‫ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ای ﺑﺎ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ‬ ‫ﺑﺮﺧﯽ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن اﯾﻦ دو اﺻﻄﻼح را ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺘﺮادف ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ؛ اﻣـﺎ در‬ ‫ﺣﻘﯿﻘﺖ ‪,‬اﯾﻦ دو ﻋﻨﻮان ﮐﺎﻣﻼً ﻣﺘﺮادف ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮای ﺗﻮﺿﯿﺢ ﺗﻔﺎوت ﻣﻮﺟﻮد ﺑﯿﻦ اﯾـﻦ‬ ‫دو ﺑﺎﯾﺪ ﻃﺒﻘﺎت ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﺳﺎزﻣﺎن دوﻟﺘﯽ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪.‬‬ ‫ﺑﻮدﺟﮥ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ای ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻃﺒﻘﺎت ﺑﺎﻻی ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗـﺐ ﺳـﺎزﻣﺎﻧﯽ اﺳـﺖ؛ در‬ ‫ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ در ﺑﻮدﺟﮥ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﺣﺪود ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ و ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻃﺒﻘﺎت ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺗﺮ ﻧﯿﺰ ﺑﺮرﺳـﯽ‬ ‫و ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻫﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﮥ دوﻟﺘﯽ ﺷـﺎﻣﻞ ﺗﻌـﺪاد زﯾـﺎدی ﻋﻤﻠﯿـﺎت و اﻗـﺪاﻣﺎت‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻫﺎی ﻋﻤﻮﻣﯽ اﺳﺖ‪ .‬در ﺑﻮدﺟﮥ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ای ﻧﻈﺮ ﻗﺎﻧﻮﻧﮕـﺬار ﺑـﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ﻫـﺎ و در‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﺑﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎت واﺣـﺪﻫﺎی ﺳـﺎزﻣﺎﻧﯽ ﻣﻌﻄـﻮف اﺳـﺖ‪ .‬در ﯾـﮏ ﻣﺆﺳـﺴﻪ‬ ‫دوﻟﺘﯽ ﻫﺮ واﺣﺪ ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ ای ﮐﻪ در ﻃﺒﻘﺎت ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ ﻗﺮار دارد‪,‬‬ ‫ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺧﺪﻣﺎﺗﯽ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﺎﺷﺪ؛ وﻟﯽ واﺣـﺪﻫﺎﯾﯽ‬ ‫‪ . 23‬وﯾﻠﺪا وﺳﮑﯽ‪ ,‬آرون‪.‬ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی‪ .‬ﻣﺴﻌﻮد ﻣﺤﻤﺪی‪,‬ﭼﺎپ اول‪ ,‬ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮدﺟﻪ‪ ,1376 .‬ص ‪ 379‬و‪.380‬‬ ‫‪ . 24‬اﺑﺮاﻫﯿﻤﯽ ﻧﮋاد‪ ,‬ﻣﻬﺪی و اﺳﻔﻨﺪﯾﺎر ﻓﺮج وﻧﺪ‪ .‬ﺑﻮدﺟﻪ از ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺗﺎ ﮐﻨﺘﺮل‪ ,‬ﭼﺎپ اول‪ ,‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺳﻤﺖ‪ .1380,‬ص‬ ‫‪.270‬‬ ‫‪ . 25‬ﺑﯿﺪآﺑﺎد‪,‬ﺑﯿﮋن‪» .‬ﺑﻮدﺟﻪ رﯾﺰی ﻏﯿﺮ ﺷﻔﺎف ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﻧﺎﭘﺬﯾﺮی دﺳﺘﮕﺎﻫﻬﺎ را ﺗﺸﺪﯾﺪ ﮐﺮده اﺳﺖ«‪ .‬ﻧﺸﺮﯾﻪ ﻫﻢ ﻣﯿﻬﻦ‪,‬‬ ‫ﺷﻤﺎرۀ ‪.1378 ,91‬‬

‫‪21‬‬

‫ﻣﻮﺿﻮع‬

‫ﻋﻨﻮان‪ :‬روﺷﻬﺎی ﺗﻨﻈﯿﻤﯽ ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫‪:‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬ ‫‪www.Accportal.com‬‬

‫ﮐﻪ در ﻃﺒﻘﺎت ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺗﺮ ﻗﺮار دارﻧﺪﻏﺎﻟﺒﺎً ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎﯾﯽ را اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دﻫﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻨﺤﺼﺮاً‬ ‫ﺑﻪ »ﯾﮏ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ« ﻣﺮﺑﻮط اﺳـﺖ‪ .‬در ﺗﻨﻈـﯿﻢ ﺑﻮدﺟـﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ای ﻣﻤﮑـﻦ اﺳـﺖ ﺑـﺪون‬ ‫ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ دﻗﯿﻖ ﻣﺨﺎرج ﻫﺮ واﺣـﺪ از ﻓﻌﺎﻟﯿـﺖ دوﻟﺘـﯽ ﻫﺰﯾﻨـﻪ ﻫـﺎ را ﻓﻘـﻂ ﺑـﺮ اﺳـﺎس‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﺖ ﮐﻠﯽ ﻣﺎﻟﯽ دوﻟﺖ ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﮐﺮد‪ ,‬درر ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺷﺮط اﺳﺎﺳﯽ ﺑﺮای ﺗﻬﯿـﮥ‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺠﻢ و ﻣﻘﺪار ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺳﺎزﻣﺎن ﻫﺎی دوﻟﺘـﯽ ﺗﻌﯿـﯿﻦ و‬ ‫ﻫﺰﯾﻨﮥ ﻫﺮ واﺣﺪ از ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﻣﯽ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺑﻮدﺟـﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ای ﻓﻘـﻂ ﺑـﺮای راﻫﻨﻤـﺎﯾﯽ ﻣـﺪﯾﺮان‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻫﺎی دوﻟﺘﯽ در ادارۀ اﻣﻮر ﻋﻤﻮﻣﯽ و اﺧﺬ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﻣﻔﯿﺪ واﻗـﻊ ﻣـﯽ ﺷـﻮد؛ در‬ ‫ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﻋﻼوه ﺑﺮ راﻫﻨﻤﺎﯾﯽ‪ ,‬ﻋﻤﻠﮑﺮد ﮐﻠﯿـﮥ واﺣـﺪﻫﺎی ﺳـﺎزﻣﺎﻧﯽ و‬ ‫ﮐﺎرﮐﻨﺎن ﻣﺆﺳﺴﺎت و ادارات دوﻟﺘﯽ را ﻧﯿﺰ ﮐﻨﺘﺮل ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﻗﺒﻼً ﺑﯿﺎن ﺷﺪ‪ ,‬اوﻟﯿﻦ ﻫﺪف ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ای ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺑﻨﺪی وﻇـﺎﺋﻒ و‬ ‫ﻋﻤﻠﯿﺎت دوﻟﺖ در ﻏﺎﻟﺐ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ و ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎی ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ‪.‬در ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ای‬ ‫ﻣﻮاد ﻫﺰﯾﻨﻪ در ﻏﺎﻟﺐ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺗﻬﯿﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ اﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ را ﭘﺎﯾـﺎن ﺑﻮدﺟـﻪ‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ای ﺑﺪاﻧﯿﻢ وﻇﯿﻔﮥ ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ از اﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﺑـﻪ ﺑﻌـﺪ آﻏـﺎز ﻣـﯽ ﺷـﻮد‪ .‬ﺑـﻪ‬ ‫ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ای و ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﺗﺎ اﯾﻦ ﺟﺎ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﺮز ﻣـﺸﺘﺮک دارﻧـﺪ و در‬ ‫ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﺑﺪون ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ای ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ ﻧﺪارد‪.‬‬ ‫ﻓﺮق اﺳﺎﺳﯽ ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ و ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ای در اﻧﺪازه ﮔﯿـﺮی ﺣﺠـﻢ ﻋﻤﻠﯿـﺎت و‬ ‫ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ ﻫﺰﯾﻨﻪ اﺳﺖ‪ .‬در ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ای ﻋﻤﻠﯿـﺎت دﺳـﺘﮕﺎه ﺑـﺮ ﺣـﺴﺐ‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ و ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎی ﺗﺎﺑﻌﻪ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪی و ﻫﺰﯾﻨـﮥ ﻫـﺮ ﻓﻌﺎﻟﯿـﺖ ﻧﯿـﺰ ﺑـﻪ ﺗﻔﮑﯿـﮏ‬ ‫ﻓﺼﻮل و ﻣﻮاد ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد؛ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﯿـﺎت‬ ‫ﻃﺒﻖ ﻣﻮازﯾﻦ ﻓﻨﯽ دﻗﯿﻘﺎً اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی و ﻫﺰﯾﻨـﮥ ﻋﻤﻠﯿـﺎت ﻃﺒـﻖ ﻓﻨـﻮن و روش ﻫـﺎی‬ ‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺣﺴﺎﺑﺪاری ﻗﯿﻤﺖ ﺗﻤﺎم ﺷﺪه ﯾﺎ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﮐﺎر ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫اﺧﺘﻼف ﺑﯿﻦ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ای و ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ را ﻣﯽ ﺗـﻮان ﭼﻨـﯿﻦ ﻋﻨـﻮان ﻧﻤـﻮد ﮐـﻪ در‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ای ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎی داﺧﻞ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ و ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎ ﺑـﺮ اﺳـﺎس ﻣـﻮاد ﻫﺰﯾﻨـﻪ‬

‫‪22‬‬

‫ﻣﻮﺿﻮع‬

‫ﻋﻨﻮان‪ :‬روﺷﻬﺎی ﺗﻨﻈﯿﻤﯽ ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫‪:‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬ ‫‪www.Accportal.com‬‬

‫ﺑﺮآورد ﻣﯽ ﺷﻮد وﻟﯽ در ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﻓﻨﻮن ﯾﺎد ﺷﺪه در ﻓﻮق ﺟﺎی ﻣﻮاد ﻫﺰﯾﻨـﻪ را‬ ‫ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪.‬‬ ‫در ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﺣﺪود ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﺤﺪود ﺗﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد ‪.‬وﻟﯽ در ﻋـﻮض ﺣﺠـﻢ‬ ‫ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﻪ ﻃﺮﯾﻘﯽ ﻋﻠﻤﯽ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ ,‬در ﺣﻘﯿﻘﺖ در ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ اﺟﺮای‬ ‫ﻫﺪف از ﻧﻈﺮ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﺨﺎرج ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻗﯿﻤﺖ ﺗﻤﺎم ﺷﺪۀ واﺣـﺪ ﺻـﻮرت ﻣـﯽ ﮔﯿـﺮد و‬ ‫ﺑﺮای ﻫﺮ ﻫﺪف‪ ,‬واﺣﺪ ﮐﺎری ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﻌﯿﺎر ﺑﺮآورد اﻧﺘﺨـﺎب ﻣـﯽ ﺷـﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﺑﺮ اﺳـﺎس ﻫـﺪف‪ ,‬از روش ﺣـﺴﺎﺑﺪاری ﻗﯿﻤـﺖ‬ ‫ﺗﻤﺎم ﺷﺪه ﯾﺎ از روش اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﺣﺠﻢ ﮐﺎر اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد؛ ﻟـﺬا ﻣﺨـﺎرج اﺟـﺮای‬ ‫ﻫﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﻫﺪف ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﭼﻪ از ﻧﻈﺮ اﻗﺘﺼﺎدی و ﻣﺎﻟﯽ و ﭼـﻪ‬ ‫از ﻧﻈﺮ اداری‪ ,‬اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﺟﻤـﻊ اﯾـﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ﻫـﺎ ﮐـﻪ‬ ‫ﻧﻤﺎﯾﻨﺪۀ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ دوﻟﺖ اﺳﺖ ﺑﻮدﺟﮥ ﮐﻞ را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽ دﻫﺪ‪.26‬‬ ‫ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺟﺎری ‪ ,‬ﺗﺤﻘﻖ اﻫﺪاف ﮐﻮﺗﺎه ﻣﺪت ﺳﺎزﻣﺎن را ﻧﺸﺎﻧﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ و ﻫﻤﻪ ﻫﻢّ و ﻏﻢّ آن ﺗﺤﻘﻖ اﻫﺪاف روزﻣﺮه ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬ﻣﺪﯾﺮان ﭼﻨﯿﻦ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎﯾﯽ‬ ‫ﺧﻮد و ﺳﺎزﻣﺎن ﺧﻮد را ﺑﺮای ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺤﯿﻄﯽ و ﺣﺘﯽ ﺷﺮاﯾﻂ داﺧﻠﯽ ﺳﺎزﻣﺎن در‬ ‫آﯾﻨﺪه آﻣﺎده ﻧﮑﺮده اﻧﺪ و اﺣﺘﻤﺎل ﺷﮑﺴﺖ آﻧﻬﺎ ﺧﯿﻠﯽ زﯾﺎد ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺪﯾﺮاﻧﯽ‬ ‫ﻏﺎﻓﻞ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ در ﻋﯿﻦ ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ از ﻓﺮﺻﺖ ﻫﺎی زﻣﺎن ﺣﺎل ﺣﺪاﮐﺜﺮ اﺳﺘﻔﺎده‬ ‫را ﺑﺒﺮﻧﺪ ‪ ,‬ﺑﺎﯾﺪ دﻧﺒﺎل ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ در دراز ﻣﺪت ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻋﻤﻠﮑﺮد اﻣﺮوز آﻧﻬﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﻫﻢ‬ ‫اﻫﺪاف اﻣﺮوز را ﺗﺤﻘﻖ ﺑﺨﺸﺪ و ﻫﻢ زﻣﯿﻨﻪ ﺳﺎز ﺗﺤﻘﻖ اﻫﺪاف اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﮏ آﻧﻬﺎ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬ ‫ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ در ﯾﮏ ﻣﻘﻄﻊ زﻣﺎﻧﯽ ﺧﺎص ﻋﻤﻠﮑﺮد ﮐﻠﯿﻪ اﺟﺰای ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺎﯾﺪ در‬ ‫ﺟﻬﺖ ﺗﺤﻘﻖ رﺳﺎﻟﺖ ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺎﺷﺪ و ﻫﺪﻓﻤﻨﺪی در ﻫﻤﻪ ی اﺟﺰای ﺳﺎزﻣﺎن رﻋﺎﯾﺖ‬ ‫ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ , .‬ﺑﺎﯾﺪ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﮐﻞ ﺳﺎزﻣﺎن در ﮐﻠﯿﻪ ﻣﻘﺎﻃﻊ زﻣﺎﻧﯽ ﻧﯿﺰ در راﺳﺘﺎی ﺗﺤﻘﻖ‬ ‫رﺳﺎﻟﺖ و اﻫﺪاف اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﮏ ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺎﺷﺪ ‪ ,‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ‪ ,‬ﺳﺎزﻣﺎن ﻧﺒﺎﯾﺪ در ﻃﻮل‬ ‫‪ .‬ﺑﻮدﺟﻪ از ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺗﺎ ﮐﻨﺘﺮل_ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه دﮐﺘﺮ ﻣﻬﺪی اﺑﺮاﻫﯿﻤﯽ ﻧﮋاد و اﺳﻔﻨﺪﯾﺎر ﻓﺮج وﻧﺪ_ ﻧﺎﺷﺮ‪ :‬ﺳﻤﺖ_ ﭼﺎپ اول‬

‫‪26‬‬

‫ﺑﻬﺎر ‪ ,1380‬ص‪232‬و‪.233‬‬

‫‪23‬‬

‫ﻣﻮﺿﻮع‬

‫ﻋﻨﻮان‪ :‬روﺷﻬﺎی ﺗﻨﻈﯿﻤﯽ ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫‪:‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬ ‫‪www.Accportal.com‬‬

‫زﻣﺎن ﮐﻮر و ﺑﯽ ﺟﻬﺖ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻨﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﭼﺸﻢ ﺑﻪ دوردﺳﺖ ﻫﺎ دوﺧﺘﻪ و ﻫﺮ‬ ‫ﻟﺤﻈﻪ ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻫﺪف ﻧﻬﺎﺋﯽ ﺳﺎزﻣﺎن ﺣﺮﮐﺖ ﺧﻮد را اﺻﻼح ﮐﻨﺪ و ﺟﻬﺖ‬ ‫ﻣﻨﺪی را در ﻣﻘﺎﻃﻊ زﻣﺎﻧﯽ ﻣﺨﺘﻠﻒ رﻋﺎﯾﺖ ﮐﻨﺪ ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﮐﻪ اﻫﺪاف و ﻋﻤﻠﮑﺮد‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎن در ﻣﻘﺎﻃﻊ زﻣﺎﻧﯽ ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺤﯿﻄﯽ ﭘﻮﯾﺎ و ﭘﺮﺗﻼﻃﻢ ﺑﺎﯾﺪ ﻫﻢ ﺟﻬﺖ‬ ‫‪27‬‬ ‫ﺑﺎ اﻫﺪاف دراز ﻣﺪت ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺎﺷﺪ اﺳﺎس ﺗﻔﮑﺮ اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﮏ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﯽ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ ‪ ,‬ﺳﯿﺎﺳﺘﻬﺎ ‪ ,‬اﻫﺪاف و ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺳﺎزﻣﺎن در ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺪت )ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‬ ‫ﻫﺎی اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﮏ( ‪ ,‬ﻣﻤﯿﺎن ﻣﺪت )ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎی ﭘﻨﺞ ﺳﺎﻟﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ در ﮐﺸﻮر ﻣﺎ ( و‬ ‫ﮐﻮﺗﺎه ﻣﺪت )ﺑﻮدﺟﻪ ( ﻣﯽ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ در ﯾﮏ ﺟﻬﺖ و در راﺳﺘﺎی ﻫﻢ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﺑﺮﻣﺒﻨﺎی ﺻﻔﺮ‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﻫﻤﻮاره ﯾﮑﯽ ازﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎ درﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر‬ ‫آﻣﺪه ودرﺳﯿﺮﺗﮑﺎﻣﻞ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎ‪ ،‬اﯾﻦ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ دﺳﺘﺨﻮش ﺗﻐﯿﯿﺮات وﺗﺤﻮﻻت ﺑﺴﯿﺎری‬ ‫ﺷﺪه اﺳﺖ ‪ .‬ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺳﺎده واوﻟﯿﻪ آن ﺻﻮرﺗﺤﺴﺎب دﺧﻞ وﺧﺮج آﯾﻨﺪه‬ ‫ﯾﺎ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎودرآﻣﺪﻫﺎ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﯽ آﻣﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ ﺑﺎﮔﺴﺘﺮش‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎ‪ ،‬ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﻧﯿﺰ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﯿﺪاﮐﺮدوﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﮑﻨﯿﮑﯽ ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ واﺑﺰاری‬ ‫ﻣﻮﺛﺮ دردﺳﺖ ﻣﺪﯾﺮان ﻗﺮارﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺑﻮدﺟﻪ ﻫﺎی ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ وﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ای اﺑﻌﺎد ﺟﺪﯾﺪی‬ ‫رادرﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﻣﻄﺮح ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ وﺑﻮدﺟﻪ راازﻓﻬﺮﺳﺖ ﮔﻨﮓ ﯾﮏ ﺳﻠﺴﻠﻪ ارﻗﺎم ﺑﻪ‬ ‫ﺻﻮرت ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ای ﮔﻮﯾﺎ ﮐﻪ ﻧﻤﺎﯾﺎﻧﮕﺮ ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎی ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﻮد‪ ،‬درآورﻧﺪ‪ .‬روش ﺟﺪﯾﺪی‬ ‫درﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﻣﺘﺪاول ﮐﺸﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ آن را)ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﺑﺮﻣﺒﻨﺎی ﺻﻔﺮ( ﻧﺎم ﻧﻬﺎده‬ ‫اﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﺑﺮﻣﺒﻨﺎی ﺻﻔﺮﺑﺮای ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺑﺎدرﺳﺎل ‪ 1973‬درآﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﺮﻓﺘﻪ‬ ‫ﺷﺪو ﭘﺲ ازآن درﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎی ﺑﺨﺶ دوﻟﺘﯽ وﺧﺼﻮﺻﯽ ﻃﺮﻓﺪاران ﻓﺮاواﻧﯽ ﭘﯿﺪاﮐﺮدو‬ ‫‪27‬‬

‫اﺑﻦ اﻟﺮﺳﻮل ‪ ,‬ﺳﯿﺪ اﺻﻐﺮ و ﻋﻠﯿﺮﺿﺎ ﻋﻠﯽ اﺣﻤﺪی ‪ .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﺷﺮط اﺛﺮ ﺑﺨﺸﯽ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ‬

‫اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﮏ ( ‪ .‬ﻣﺠﻮﻋﻪ ﻣﻘﺎﻻت ﭘﻨﺠﻤﯿﻦ ﻫﻤﺎﯾﺶ داﻧﺸﺠﻮﯾﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﺻﻨﺎﯾﻊ ‪ ,‬داﻧﺸﮕﺎه اﻣﺎم ﺣﺴﯿﻦ )ع( ‪ , 1377‬ص‬ ‫‪2‬‬

‫‪24‬‬

‫ﻣﻮﺿﻮع‬

‫ﻋﻨﻮان‪ :‬روﺷﻬﺎی ﺗﻨﻈﯿﻤﯽ ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫‪:‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬ ‫‪www.Accportal.com‬‬

‫ﺑﺴﯿﺎری ازﻣﻮﺳﺴﺎت‪ ،‬آن راﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮاردادﻧﺪ‪ .‬دراﯾﻦ روش ﻫﺮﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺮای‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﺑﺎﯾﺪ ﮐﻠﯿﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺟﺪﯾﺪ راﻣﻮرد ارزﯾﺎﺑﯽ وﺗﺠﺪﯾﺪ ﻧﻈﺮﻗﺮاردﻫﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬ ‫اﺳﺎس اﯾﻦ روش ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮﻧﻮﺳﺎزی وﺗﺤﻮل درﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮﺳﺎزﻣﺎن درآﻏﺎز ﺳﺎل‬ ‫ﻣﺎﻟﯽ وﺑﺮای ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی‪ ،‬ﮐﻠﯿﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎ وﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎی ﺧﻮد راﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎی ﺟﺪﯾﺪ‬ ‫راﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮارﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬وﺿﻤﻦ ﺗﺠﺮﺑﻪ وﺗﺤﻠﯿﻞ وارزﺷﯿﺎﺑﯽ ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎ‪ ،‬ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ‬ ‫ﺧﻮد رادرﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮﻣﻮرد ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻗﺮارﻣﯽ دﻫﺪ وﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻧﻮﻋﯽ ﺗﺤﻮل‬ ‫وﻧﻮﺳﺎزی‪ ،‬ﻓﻠﺴﻔﻪ زﯾﺮ ﺑﻨﺎﯾﯽ اﯾﻦ دوره راﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽ دﻫﺪ‪.‬‬ ‫اﻟﺒﺘﻪ اﺻﻄﻼح )ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﺑﺮﻣﺒﻨﺎی ﺻﻔﺮ( ﺗﻌﺎﺑﯿﺮﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﯽ راﺑﻪ ﻫﻤﺮاه داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺮای ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺑﺎراﯾﻦ اﺻﻄﻼح راﺷﻨﯿﺪه اﻧﺪ ﻣﻔﻬﻮم آن ﮐﻨﺎرﮔﺬاردن‬ ‫ﺗﻤﺎم ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎی ﻣﻮﺟﻮد درﺳﺎزﻣﺎن وآﻏﺎزﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎ ازاﺑﺘﺪا ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﮔﺮوﻫﯽ دﯾﮕﺮآن‬ ‫راﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﺑﺮﻣﺒﻨﺎی ﻣﺠﺪد ﺗﻤﺎم ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎدرﺳﺎزﻣﺎن ﭘﻨﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ درواﻗﻊ ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﺑﻨﺪی ﺑﺮﻣﺒﻨﺎی ﺻﻔﺮﺗﺠﺰﯾﻪ وﺗﺤﻠﯿﻞ وارزﺷﯿﺎﺑﯽ ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﯽ ﺗﻤﺎم ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ وﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎی‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎن اﺳﺖ وﻫﺮﮔﺎه دراﯾﻦ ارزﺷﯿﺎﺑﯽ ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﯽ ﺑﯽ ﺛﻤﺮﺗﺸﺨﯿﺺ داده ﺷﻮد ﻣﺴﻠﻤﺄ‬ ‫ﮐﻨﺎر ﮔﺬارده ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬واﯾﻦ ﺑﺪان ﻣﻌﻨﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﺑﺮﻣﺒﻨﺎی ﺻﻔﺮ‪،‬‬ ‫ﺗﻤﺎم ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎی ﮔﺬﺷﺘﻪ راﮐﻨﺎرﻧﻬﺎده وﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰراازاﺑﺘﺪا ﺷﺮوع ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬دراﻏﻠﺐ‬ ‫ﻣﻮارد ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎی ﮔﺬﺷﺘﻪ اداﻣﻪ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﻨﺪ وﺗﻨﻬﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮات واﺻﻄﻼﺣﺎت ﻻزم درآﻧﻬﺎ ﺑﻪ‬ ‫ﻋﻤﻞ ﻣﯽ آﯾﺪ ودرﭘﺎره ای ازﻣﻮارد ﺑﻌﻀﯽ ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎ ﺣﺬف ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﺎاﺳﺘﻔﺎده ازاﯾﻦ‬ ‫روش ﮐﻠﯿﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎی ﺳﺎزﻣﺎن ﻫﻤﻪ ﺳﺎﻟﻪ ﻣﻮردارزﺷﯿﺎﺑﯽ ﻗﺮارﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ واﮔﺮﻓﻌﺎﻟﯿﺘﯽ‬ ‫درﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣﻔﯿﺪ ﺗﺸﺨﯿﺺ داده ﺷﺪه اﺳﺖ ﻟﺰوﻣﺎً درﺳﺎل ﺟﺪﯾﺪ اداﻣﻪ ﻧﺨﻮاﻫﺪ‬ ‫ﯾﺎﻓﺖ ﻣﮕﺮﺛﻤﺮﺑﺨﺸﯽ آن درﺳﺎل ﺟﺪﯾﺪ ﻧﯿﺰاﺛﺒﺎت ﺷﻮد وﺑﺎﻣﻮﻓﻘﯿﺖ وﺷﺮاﯾﻂ ﺟﺪﯾﺪ‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎن ﺳﺎزﮔﺎرﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫درﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﺑﺮﻣﺒﻨﺎی ﺻﻔﺮﺗﻤﺎﻣﯽ ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎ وﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎدرﺳﺎزﻣﺎن ازﻧﻈﺮاﺛﺮﺑﺨﺸﯽ‬ ‫وﮐﺎرآﯾﯽ ﻣﻮرد ﺗﺠﺰﯾﻪ وﺗﺤﻠﯿﻞ وارزﺷﯿﺎﺑﯽ ﻗﺮارﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪودرﺟﻪ اوﻟﻮﯾﺖ آﻧﻬﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬ ‫ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎی ﮐﻪ ازﻧﻈﺮاﻫﻤﯿﺖ دردرﺟﻪ ﻫﺎی ﺑﺴﯿﺎرﻧﺎزل‬

‫‪25‬‬

‫ﻣﻮﺿﻮع‬

‫ﻋﻨﻮان‪ :‬روﺷﻬﺎی ﺗﻨﻈﯿﻤﯽ ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫‪:‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬ ‫‪www.Accportal.com‬‬

‫ﻗﺮارﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪدرﺻﻮرت ﻟﺰوم ﺣﺬف ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ودرﺳﺎﯾﺮﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎ اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺿﺮوری‬ ‫ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﯽ آﯾﺪ‪ .‬ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎی ﻣﻬﻢ ﻧﯿﺰازﻣﺤﻞ ﺻﺮﻓﻪ ﺟﻮﯾﯿﻬﺎی ﺣﺎﺻﻞ ازﺧﺪف‬ ‫ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎی ﺑﯽ اﻫﻤﯿﺖ‪ ،‬ﺗﻘﻮﯾﺖ ﺷﺪه وﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﺑﺮﻣﺒﻨﺎی ﺻﻔﺮﺑﺮﺧﻼف اﻏﻠﺐ روﺷﻬﺎ‪ ،‬ﺧﺎص ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎی ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﯽ‬ ‫ﯾﺎﻋﻤﻮﻣﯽ ﻧﯿﺴﺖ وﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ ای ﻗﺎﺑﻞ اﻧﻌﻄﺎف ﻃﺮاﺣﯽ ﺷﺪه ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان درﻫﺮﺳﺎزﻣﺎن‬ ‫ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﺮاﯾﻂ ﺧﺎص آن ﺳﺎزﻣﺎن ازآن اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﺑﺮﻣﺒﻨﺎی ﺻﻔﺮﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ ﭼﯿﺰﺟﺪﯾﺪی ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﯾﮏ ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﺑﻨﺪی ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﯾﮏ روﯾﮑﺮد ﻣﺪﯾﺮﯾﺘﯽ اﺳﺖ‪ ،‬وﺑﺮای ﻣﺪﯾﺮاﺟﺮای ارﺷﺪ ﻣﯽ‬ ‫ﺗﻮاﻧﺪ ﯾﮏ اﺑﺰارﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮی ﮐﻠﯿﺪی ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻓﺮاﯾﻨﺪی ﮐﻪ ﺗﺎاﯾﻦ ﻟﺤﻈﻪ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮارﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ازﭼﻨﺪﯾﻦ وﯾﮋﮔﯽ ﮐﻠﯿﺪی‬ ‫ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ƒ ﺗﺼﻤﯿﻢ اﺟﺮای ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﺑﺮﻣﺒﻨﺎی ﺻﻔﺮﻣﻌﻤﻮﻻً ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺪﯾﺮاﺟﺮاﯾﯽ ارﺷﺪ‬ ‫ﯾﺎﺳﺎﯾﺮﻣﺪﯾﺮان ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﮐﻠﯿﺪی اﺗﺨﺎذ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﯾﺎﻣﺪﯾﺮﯾﺖ‬ ‫اﻣﻮرﻣﺎﻟﯽ‪.‬‬ ‫ƒ درﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ‪ ،‬ﻣﻮﺳﺴﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮﻋﻤﻠﮑﺮد ﺧﻮب ﺧﻮد ﻣﺸﻬﻮرﻫﺴﺘﻨﺪ‬ ‫ازاﯾﻦ ﻓﺮآﯾﻨﺪ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪).‬ﻣﺪﯾﺮان ﺧﻮب ﻫﻤﻮاره ﺑﻪ دﻧﺒﺎل اﺑﺰارﻫﺎی‬ ‫ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮی ﺑﻬﺘﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪(.‬‬ ‫ƒ اﯾﻦ ﻓﺮآﯾﻨﺪ دﺷﻮار اﺳﺖ اﺟﺮای دﻗﯿﻖ آن ﻣﺴﺘﻠﺰم ﺗﻼش ﻓﺮاوان اﺳﺖ‪،‬‬ ‫وﺑﺴﯿﺎری ازﻣﺪﯾﺮان ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ آن راﺗﻬﺪﯾﺪ ﺗﻠﻘﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬درﺑﺮﺧﯽ ﺳﺎزﻣﺎن‬ ‫ﻫﺎ اﯾﻦ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺑﺎﺷﮑﺴﺖ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪه وداروی ﻫﻤﻪ دردﻫﺎﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﺎاﯾﻦ ﺣﺎل‬ ‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺳﺎزﻣﺎن ﻫﺎﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪه اﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺰاﯾﺎی اﯾﻦ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﺑﯿﺸﺘﺮ‬ ‫ازﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎی اﺟﺮای آن اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪26‬‬

‫ﻣﻮﺿﻮع‬

‫ﻋﻨﻮان‪ :‬روﺷﻬﺎی ﺗﻨﻈﯿﻤﯽ ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫‪:‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬ ‫‪www.Accportal.com‬‬

‫آن دﺳﺘﻪ از ﺳﺎزﻣﺎن ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ درﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﺑﺮﻣﺒﻨﺎی ﺻﻔﺮﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ‬ ‫راداﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬درﯾﺎﻓﺘﻪ اﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﯾﮏ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ‬ ‫ﯾﮏ روﯾﮑﺮد ﻣﺪﯾﺮﯾﺘﯽ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﻓﺮاد اﺻﻠﯽ ذﯾﻨﻔﻊ درروﯾﮑﺮد ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺑﺮﻣﺒﻨﺎی ﺻﻔﺮ‪ ،‬ﻣﺪﯾﺮاﺟﺮاﯾﯽ ارﺷﺪ‬ ‫‪28‬‬ ‫وﻣﺪﯾﺮان ﻋﺎﻟﯽ رﺗﺒﻪ ای ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﺳﻮدوزﯾﺎن ﺑﺮﻋﻬﺪه آﻧﺎن اﺳﺖ‬ ‫ﺑﻪ اﻋﺘﻘﺎد اﮐﺜﺮ ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن وﺻﺎﺣﺒﻨﻈﺮان ﻣﺴﺎﺋﻞ اﻗﺘﺼﺎدی ﺑﺴﯿﺎری ازﻣﻌﻀﻼت‬ ‫وﻣﺸﮑﻼت ﻓﻌﻠﯽ اﻗﺘﺼﺎدی واﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﮐﺸﻮر ﺑﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﻫﺎی ﺳﺎﻟﯿﺎﻧﻪ وﻧﻈﺎم‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﻮﯾﺴﯽ ﺳﻨﺘﯽ ﮐﺸﻮرﻣﺮﺑﻮط ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ ﻧﻈﺮی درﺧﺼﻮص ﺳﻨﺘﯽ ﺑﻮدن ﻧﻈﺎم ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﻮﯾﺴﯽ درﮐﺸﻮر ﺧﺎﻃﺮاﻧﺸﺎن‬ ‫ﮐﺮد‪ :‬دراﯾﺮان ﺳﺎﺑﻘﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﻮﯾﺴﯽ ﺑﻪ زﻣﺎن ﻧﻈﺎم اﻟﻤﻠﮏ وﺣﺴﻦ ﺻﺒﺎح ﺑﺮﻣﯽ ﮔﺮدد‬ ‫ﯾﻌﻨﯽ ﺗﺎآن زﻣﺎن داﻣﻨﻪ دارد‪ .‬آﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﻮﯾﺴﯽ ﻋﻠﻤﯽ ﻣﻄﺮح ﺷﺪه‬ ‫ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﯿﻦ ‪ 50‬ﺗﺎ‪ 60‬ﺳﺎل درﮐﺸﻮرﻫﺎ ﺳﺎﺑﻘﻪ دارد‪ .‬ﻣﺎدراﯾﻦ ﻣﺪت ‪ 60‬ﺳﺎل ﺑﻪ‬ ‫ﺗﺤﻮﻻﺗﯽ ﮐﻪ درداﻧﺶ ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﻮﯾﺴﯽ دردﻧﯿﺎ رخ داده ﺑﯽ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻮدﯾﻢ وﻫﺮﺳﺎل ﺑﻪ‬ ‫ﻧﻮﻋﯽ روﻧﻮﯾﺴﯽ ﺳﺎل ﻗﺒﻞ ﺑﻮده اﺳﺖ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺗﻔﺎوت ﮐﻪ ﺑﺎاﻓﺰاﯾﺶ ﻫﺰﻧﻪ ﻫﺎی اﻓﺰاﯾﺶ‬ ‫‪29‬‬ ‫ﻫﺎﯾﯽ درارﻗﺎم ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪28‬‬

‫‪peter A. pyhrr . magnetic ticket & Label corp. Zero – Based‬‬ ‫‪Budgheting . hand book of budgeting ,fourth Edition, INC.‬‬ ‫‪USA,1999.P27.1.‬‬ ‫‪ 29‬اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﻏﻼﻣﺮﺿﺎ )ﻧﻈﺎم ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﻮﯾﺴﯽ ﮐﺸﻮرﺑﻪ )ﻧﻈﺎم روﻧﻮﯾﺴﯽ( ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ . (.‬ﺳﯿﺎﺳﺖ‬ ‫روز‪ .‬ﺷﻤﺎره ‪714‬و‪1382‬‬

‫‪27‬‬

‫ﻣﻮﺿﻮع‬

‫ﻋﻨﻮان‪ :‬روﺷﻬﺎی ﺗﻨﻈﯿﻤﯽ ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫‪:‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬ ‫‪www.Accportal.com‬‬

‫ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﺑﺮﻣﺒﻨﺎی ﺻﻔﺮ درﻣﻮرد ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎی اﻟﺰاﻣﯽ ﯾﺎاﺧﺘﯿﺎری‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‬ ‫ﻫﺎ‪ ،‬وﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﺎ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﯿﻢ ﻧﻮﻋﯽ راﺑﻄﻪ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻓﺎﯾﺪه راﺑﺮای آﻧﻬﺎ ﻓﺮض ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬ ‫ﻫﺮﭼﻨﺪاﯾﻦ راﺑﻄﻪ ﺑﺴﯿﺎرذﻫﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﺎرﺑﺮد دارد‪ .‬درﺑﺨﺶ دوﻟﺘﯽ‪ ،‬ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی‬ ‫ﺑﺮﻣﺒﻨﺎی ﺻﻔﺮ راﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﺮای ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎ اﻋﻤﺎل ﮐﺮد‪ .‬درﺻﻨﻌﺖ‪ ،‬ﻧﯿﺰﻣﯽ ﺗﻮان‬ ‫آن راﺑﺮای ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎﺑﺎﺳﺘﺜﺎی ﮐﺎرﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‪ ،‬ﻣﻮاد وﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎی ﺑﺎﻻﺳﺮی ﺛﺎﺑﺖ‪،‬‬ ‫ﺑﻪ ﮐﺎرﺑﺮد‪ ،‬زﯾﺮااﯾﻦ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻًٌ ﺗﻮﺳﻂ ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﺑﻨﺪی اﺳﺘﺎﻧﺪارد‬ ‫ﮐﻨﺘﺮل ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻣﺒﻨﺎی ﺻﻔﺮراﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﺮای ﺗﻤﺎﻣﯽ ﮐﺎرﮐﺮدﻫﺎی اداری‬ ‫وﺳﺘﺎدی )ﭘﺮدازش داده ﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺎﻟﯽ‪ ،‬ﻧﻈﺎرﺗﯽ‪ ،‬ﺣﻘﻮﻗﯽ(‪ ،‬ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎی ﻏﯿﺮﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻓﻨﯽ‬ ‫وﺗﻮﻟﯿﺪی)ﺗﺤﻘﯿﻖ وﺗﻮﺳﻌﻪ‪ ،‬ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‪ ،‬ﺗﻌﻤﯿﺮوﻧﮕﻬﺪاری‪ ،‬ﮐﻨﺘﺮل ﮐﯿﻔﯿﺖ‪ ،‬ﻃﺮح رﯾﺰی‬ ‫ﺗﻮﻟﯿﺪ‪ ،‬وﮐﺎرﮐﺮدﻫﺎی ﺗﺠﺎری)ﻓﺮوش‪ ،‬ﺑﺎزارﯾﺎﺑﯽ‪ ،‬ﺧﺮﯾﺪ‪ ،‬ﺗﺮاﻓﯿﮏ( ﺑﻪ ﮐﺎرﺑﺮد‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎی ﻏﯿﺮﻣﺴﺘﻘﯿﻢ وﺑﺎﻻﺳﺮی ﺗﻮﻟﯿﺪﮐﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﺑﺮﻣﺒﻨﺎی ﺻﻔﺮﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎً‬ ‫درﻣﻮرد آن اﻋﻤﺎل ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﺑﺨﺸﯽ ازﮐﻞ ﺑﻮدﺟﻪ ﯾﮏ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺗﻮﻟﯿﺪی ﺳﻨﮕﯿﻦ‬ ‫راﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽ دﻫﺪ‪ ،‬اﻣﺎاﯾﻦ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎﯾﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻃﺮح‬ ‫رﯾﺰی وﮐﻨﺘﺮل آﻧﻬﺎ ﻓﻮق اﻟﻌﺎده دﺷﻮاراﺳﺖ‪ ،‬وﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ اﻫﺮﻣﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺪﯾﺮان ﻣﯽ‬ ‫ﺗﻮاﻧﻨﺪ درﺗﺄﺛﯿﺮﮔﺬاری ﺑﺮﺳﻮد ازآﻧﻬﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﻨﺪوﺑﻪ ﺳﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ زﯾﺮﮐﻪ ﺗﺎﺑﻊ ﺗﺤﻠﯿﻞ‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﺑﺮﻣﺒﻨﺎی ﺻﻔﺮﻫﺴﺘﻨﺪ وﻧﺤﻮه ﺗﺄﺛﯿﺮﮔﺬاری ﺗﺨﺼﯿﺺ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﺮآﻧﻬﺎوﮐﻞ‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪:‬‬ ‫‪ -1‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎی ﺗﺤﻘﯿﻖ وﺗﻮﺳﻌﻪ وﺑﺎزارﯾﺎﺑﯽ‪ ،‬ﻣﺴﯿﺮآﯾﻨﺪه ﯾﮏ ﺳﺎزﻣﺎن راﺗﻌﯿﯿﻦ‬ ‫ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮﺑﻮدﺟﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﮐﺎﻓﯽ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﯾﺎاﮔﺮﭘﺸﺘﯿﺎﺑﯽ ازﺑﺎزارﯾﺎﺑﯽ ﺑﺮای‬ ‫ﮐﻨﺘﺮل ﺣﺠﻢ ﻓﺮوش ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﺷﺪه ﮐﺎﻓﯽ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬درآن ﺻﻮرت ﻃﺮح ﻫﺎی‬ ‫ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺪت ﺑﺮای ﻧﯿﻞ ﺑﻪ رﺷﺪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺘﻨﯽ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪ -2‬ﺗﺄﻣﯿﻦ ﺑﻮدﺟﻪ ﺗﺤﻘﯿﻖ وﺗﻮﺳﻌﻪ‪ ،‬ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ‪ ،‬ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﺻﻨﻌﺘﯽ‪ ،‬ﻃﺮح رﯾﺰی‬ ‫ﺗﻮﻟﯿﺪ‪ ،‬وﻏﯿﺮه ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺗﺄﺛﯿﺮﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﺮﻓﻨﺎوری ﺗﻮﻟﯿﺪداﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ وﻫﺰﯾﻨﻪ‬ ‫ﻫﺎی ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ راﺑﻪ ﺷﺪت ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮﻗﺮاردﻫﺪ‪.‬‬

‫‪28‬‬

‫ﻣﻮﺿﻮع‬

‫ﻋﻨﻮان‪ :‬روﺷﻬﺎی ﺗﻨﻈﯿﻤﯽ ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫‪:‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬ ‫‪www.Accportal.com‬‬

‫‪ -3‬ﮐﺎﻫﺶ اﺧﺘﯿﺎری ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎدرﮐﺎرﮐﺮد ﻫﺎی ﺧﺪﻣﺎﺗﯽ وﭘﺸﺘﯿﺎﻧﯽ ﺑﺪون ﺷﻨﺎﺧﺖ‬ ‫ﮐﺎﻣﻞ ﻋﻮاﻗﺐ آن ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺸﮑﻼت ﺷﺪﯾﺪی ﺑﻪ ﺑﺎرآورد‪ ،‬درﻋﻤﻞ ﻣﻌﻠﻮم‬ ‫ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺻﺮﻓﻪ ﺟﻮﯾﯽ ودرﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎدرﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎﻣﺸﮑﻼت ﺗﻮﻟﯿﺪی‬ ‫اﯾﺠﺎد ﺷﺪه واﻓﺰاﯾﺶ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎی ﺗﻮﻟﯿﺪی ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﺴﯿﺎر ﺟﺰﺋﯽ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﺑﺮﻣﺒﻨﺎی ﺻﻔﺮدرﺣﻮزه ﻫﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﯽ ﭘﺮدازد ﮐﻪ ﻣﺪﯾﺮان ﺑﻪ‬ ‫‪30‬‬ ‫ﺳﺨﺘﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﮐﺎرآﯾﯽ واﺛﺮﺑﺨﺸﯽ راارزﯾﺎﺑﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﺑﺮﻣﺒﻨﺎ ﺻﻔﺮوﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﺑﺮاﺳﺎس ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی‪ ،‬ﻫﺮدو‪ ،‬ﺗﺄﮐﯿﺪ‬ ‫راﺑﺮﻣﺰﯾﺖ اﻫﺪاف ﻣﯽ ﮔﺬارﻧﺪ‪ .‬ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ای ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﯿﻦ‬ ‫ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ وﮐﻮﭼﮑﺘﺮﯾﻦ اﻫﺪاف درﺑﯿﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن اﺳﺘﻨﺒﺎط ﺑﺮﻗﺮارﮐﻨﺪ‪،‬‬ ‫وﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﺑﺮﻣﺒﻨﺎی ﺻﻔﺮﻣﯽ ﮐﻮﺷﺪ ﻫﻤﯿﻦ ﮐﺎرادردورن ﯾﮏ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺗﻨﻬﺎ اﻧﺠﺎم‬ ‫دﻫﺪ‪ .‬ﺗﺒﻌﺎت ﺳﯿﺎﺳﺘﯽ اﯾﻦ روﺷﻬﺎی ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﮐﻪ وﺟﻪ ﺗﻤﺎﯾﺰ آﻧﻬﺎ ازروﯾﻪ‬ ‫ﻫﺎی ﻓﻌﻠﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ازﻫﻤﯿﻦ ارﺗﺒﺎط ﺗﻨﮕﺎﺗﻨﮓ آﻧﻬﺎﺑﻪ ﻣﻘﻮﻟﻪ رﺗﺒﻪ ﺑﻨﺪی اﻫﺪاف‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ اﻫﺪاف اﻧﺪﯾﺸﻤﻨﺪان ﭼﯿﺰی اﺳﺖ‪ ،‬وﻃﺒﻘﻪ ﻫﺎی ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫راﺑﯿﺮون ازآﻧﻬﺎ ﺗﺪوﯾﻦ ﮐﺮدن ﭼﯿﺰدﯾﮕﺮی اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﮔﺮﮐﺴﯽ ﺑﺨﻮاﻫﺪﮐﻪ اﻫﺪاف‬ ‫اﻣﺮوز‪ ،‬اﻫﺪاف اﻣﺮوز‪ ،‬اﻫﺪاف ﻓﺮدا ﻫﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﮔﺮﮐﺴﯽ ﻃﺎﻟﺐ ﻫﯿﭻ ﺗﻐﯿﯿﺮی‬ ‫دراﻫﺪاف ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻃﺒﯿﻌﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ درﭼﻨﯿﻦ ﺻﻮرﺗﯽ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی درﺣﻮل‬ ‫وﺣﻮش اﻫﺪاف اﯾﺪه درﺧﺸﺎﻧﯽ اﺳﺖ‪ .‬وﻟﯽ اﮔﺮﮐﺴﯽ ﺧﻮاﺳﺘﺎراﻧﻌﻄﺎف ﭘﺬﯾﺮی‬ ‫دراﻫﺪاف ﺑﺎﺷﺪ )ﮐﻪ ﮔﺎﻫﯽ ازآن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان آﻣﻮﺧﺘﻦ ازﺗﺠﺮﺑﻪ ﯾﺎدﻣﯽ ﺷﻮد(‪ ،‬دراﯾﻦ‬ ‫ﺻﻮرت ﺑﺎﯾﺪ اﻣﮑﺎن ﺗﻐﯿﯿﺮآﻧﻬﺎﺑﯽ آﻧﮑﻪ‪ ،‬ﻫﻤﺰﻣﺎن‪ ،‬ﺑﺎﻗﻄﻊ ﭘﺸﺘﯿﺎﻧﯽ ﻣﺎﻟﯽ‪،‬ﺳﺎزﻣﺎن‬ ‫‪31‬‬ ‫ﻓﺮوﭘﺎﺷﺪ‪ ،‬وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪peter A. pyhrr . magnetic ticket & Label corp. Zero – Based‬‬ ‫‪Budgheting . hand book of budgeting ,fourth Edition, INC.‬‬ ‫‪USA,1999.P27.1.‬‬

‫‪30‬‬

‫آرون وﯾﻠﺪاوﺳﮑﯽ در ﺑﯿﺸﯿﻦ ﺻﻔﺤﻪ ‪440‬‬

‫‪29‬‬

‫‪31‬‬

‫ﻣﻮﺿﻮع‬

‫ﻋﻨﻮان‪ :‬روﺷﻬﺎی ﺗﻨﻈﯿﻤﯽ ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫‪:‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬ ‫‪www.Accportal.com‬‬

‫اﮔﺮﻧﻈﺎم ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﻃﻮری ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎی ﺳﺎل ﻗﺒﻞ‪ ،‬ﯾﮏ ﻧﻘﻄﻪ اﺻﻠﯽ‬ ‫وآﻏﺎزﺑﻮدﺟﻪ رﯾﺰی ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ ای ﮐﻪ ﺑﺮای ﻫﺮﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﯾﺎﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺗﻮﺟﯿﻬﯽ‬ ‫ﻣﻨﻄﻘﯽ وﻋﻤﻠﯽ اراﺋﻪ ﺷﻮدوﺗﺤﻠﯿﻠﻬﺎی ﺑﻮدﺟﻪ ازﻧﻘﻄﻪ ﺻﻔﺮﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺷﻮددراﯾﻦ‬ ‫ﺻﻮرت ﺑﺴﯿﺎری ازﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎی اﺿﺎﻓﯽ وﻏﯿﺮﺿﺮورﺧﺬف ﺷﺪه وازاﺗﻼف ﻣﻨﺎﺑﻊ‬ ‫‪32‬‬ ‫ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺮاﺣﻞ اﺟﺮای روش ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﺑﺮﻣﺒﻨﺎی ﺻﻔﺮ‬ ‫دراﺟﺮای روش ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﺑﺮﻣﺒﻨﺎی ﺻﻔﺮﭼﻬﺎرﻣﺮﺣﻠﻪ اﺻﻠﯽ واﺳﺎﺳﯽ وﺟﻮد‬ ‫دارد‪:‬‬ ‫اول‪ -‬ﺷﻨﺎﺧﺖ واﺣﺪﻫﺎی ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ درﺳﺎزﻣﺎن؛‬ ‫دوم‪ -‬ﺗﺠﺰﯾﻪ وﺗﺤﻠﯿﻞ ﻫﺮواﺣﺪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ درﻗﺎﻟﺐ ﮔﺮوه ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎوﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ؛‬ ‫ﺳﻮم‪ -‬ارزﺷﯿﺎﺑﯽ ودرﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﮔﺮوه ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎ وﺗﻌﯿﯿﻦ اوﻟﻮﯾﺖ ﺑﯿﻦ آﻧﻬﺎ؛‬ ‫ﭼﻬﺎرم‪ -‬اﻧﺘﺨﺎب وﺗﺪوﯾﻦ آن ﮔﺮوه ازﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎ ﮐﻪ ﺛﻤﺮﺑﺨﺸﯽ آﻧﻬﺎ اﺛﺒﺎت ﺷﺪه‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﻟﺒﺘﻪ ﺟﺪا ﻧﻤﻮدن اﯾﻦ ﻣﺮاﺣﻞ ازﯾﮑﺪﯾﮕﺮﺻﺮﻓﺎً ﺟﻨﺒﻪ ﺗﺸﺮﯾﺤﯽ داﺷﺘﻪ ودرﻋﻤﻞ‬ ‫ﻣﺮاﺣﻞ ازﻫﻢ ﺟﺪاﭘﺬﯾﺮﻧﻤﯽ ﺑﺎﺷﺪﻫﺮﻣﺮﺣﻠﻪ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ دﯾﮕﺮﺑﻮده ودراﻏﻠﺐ‬ ‫ﻣﻮارد ودوﯾﺎ ﺳﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﺎﻫﻢ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫اول‪ -‬ﺷﻨﺎﺧﺖ واﺣﺪﻫﺎی ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ درﺳﺎزﻣﺎن‬ ‫ﻫﺪف درروش ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﺑﺮﻣﺒﻨﺎی ﺻﻔﺮارزﺷﺎﺑﯽ ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎ اﻧﺘﺨﺎب ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎی‬ ‫ﺛﻤﺮﺑﺨﺶ درﺳﺎزﻣﺎن ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ وﺑﺮای ﻧﯿﻞ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻫﺪف ﺑﺎﯾﺪ اﺑﺘﺪا واﺣﺪﻫﺎی‬ ‫ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ درﺳﺎزﻣﺎن ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﻨﻈﻮرازواﺣﺪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ دراﯾﻨﺠﺎ آن ﺟﺰی‬ ‫ﻣﻌﻨﯽ دارازﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺘﻮان آن راﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ ﻣﻮرد ﺗﺠﺰﯾﻪ وﺗﺤﻠﯿﻞ‬ ‫ﻗﺮاردادودرﺑﺎره آن اﺧﺬ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺟﻬﺖ واﺣﺪﻫﺎی ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ راه‬ ‫ﺟﻮاﻫﺮی اﺣﻤﺪﭘﻮر‪،‬ﺧﻠﯿﻞ ﭘﯿﺸﯿﻦ ﺻﻔﺤﻪ ‪68‬‬

‫‪30‬‬

‫‪32‬‬

‫ﻣﻮﺿﻮع‬

‫ﻋﻨﻮان‪ :‬روﺷﻬﺎی ﺗﻨﻈﯿﻤﯽ ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫‪:‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬ ‫‪www.Accportal.com‬‬

‫واﺣﺪﻫﺎی ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮی‪ ،‬ﻧﯿﺰﻧﺎم ﻧﻬﺎده اﻧﺪ‪ .‬درﭘﺎره ای ازﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﯽ ﻣﯽ‬ ‫ﺗﻮان واﺣﺪﻫﺎی ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ راﻣﺸﺨﺺ ﻧﻤﻮد ودراﻏﻠﺐ ﻣﻮارد اﯾﻦ واﺣﺪﻫﺎ ﺑﺎواﺣﺪﻫﺎی‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ در روش ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﺳﻨﺘﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻄﺒﯿﻖ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬درﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ دارای ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ دﻗﯿﻖ وﺻﺤﯿﺤﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬واﺣﺪﻫﺎی ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ‬ ‫درﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﮐﻮرﺑﻪ ﭘﺎﺋﯿﻨﺘﺮﯾﻦ ﺳﻄﺢ ﻋﻤﻠﯿﺎت اﻃﻼق ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺷﻨﺎﺧﺖ‬ ‫واﺣﺪﻫﺎی ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ درﺳﺎزﻣﺎن ﯾﮑﯽ ازﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﻣﺮاﺣﻞ درﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﺑﺮﻣﺒﻨﺎی‬ ‫ﺻﻔﺮﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﭼﻪ اﮔﺮاﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻪ درﺳﺘﯽ وﺑﻪ ﻃﻮرﮐﺎﻣﻞ اﻧﺠﺎم ﻧﮕﯿﺮد‪،‬‬ ‫ﺳﺎﯾﺮﻣﺮاﺣﻞ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﻃﻮرﻣﻮﻓﻘﯿﺖ آﻣﯿﺰی اﺟﺎم ﭘﺬﯾﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺿﻤﻨﺎً‬ ‫درﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ دارای ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﺗﻔﺼﯿﻠﯽ ﻧﻤﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺗﻌﯿﯿﻦ واﺣﺪﻫﺎی‬ ‫ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ درﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﺑﺮﻣﺒﻨﺎی ﺻﻔﺮاﻃﻼﻋﺎت ارزﺷﻤﻨﺪی راﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽ آورد ﮐﻪ‬ ‫درﺗﺠﺰﯾﻪ وﺗﺤﻠﯿﻞ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﺴﯿﺎرﻣﻮﺛﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬دراﻏﻠﺐ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎ ﻣﺪﯾﺮان ﺳﻄﺢ‬ ‫ﺑﺎﻻ ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎی ﮐﻠﯽ راﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ وﺗﻌﯿﯿﻦ واﺣﺪﻫﺎی ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﺮان‬ ‫ﺳﻄﻮح ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺗﺮﻣﺤﻮل ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫دوم‪ -‬ﺗﺠﺰﯾﻪ وﺗﺤﻠﯿﻞ ﻫﺮواﺣﺪﻓﻌﺎﻟﯿﺖ درﻗﺎﻟﺐ ﮔﺮوه ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎ وﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ‬ ‫دراﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﭘﺲ ازﺗﻌﯿﯿﻦ واﺣﺪﻫﺎی ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ‪ ،‬آﻧﻬﺎ رادرﻗﺎﻟﺐ ﮔﺮوه‬ ‫ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎوﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎﻣﻮرد ﺗﺠﺰﯾﻪ وﺗﺤﻠﯿﻞ ﻗﺮارﻣﯽ دﻫﻨﺪ ﺗﺎاوﻻً ارزش واﻫﻤﯿﺖ آﻧﻬﺎ‬ ‫درﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎﺳﺎﯾﺮ ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎ وﻣﯿﺰان واﺑﺴﺘﮕﯽ آﻧﻬﺎ ﺑﺎﻫﻢ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﻮد وﺛﺎﻧﯿﺎً‬ ‫درﻣﻮرد اداﻣﻪ ﯾﺎﺧﺬف‪ ،‬ﺗﻘﻠﯿﻞ ﯾﺎﮔﺴﺘﺮش ﺳﻄﺢ اﺟﺮای آن ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫اﻟﺒﺘﻪ ﻫﻤﺎﻧﻄﻮرﮐﻪ ﻗﺒﻼً اﺷﺎره ﺷﺪ اﯾﻦ ﻣﺮاﺣﻞ ازﻫﻢ ﺟﺪاﻧﺎﭘﺬﯾﺮ ﻧﻤﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‬ ‫وﺗﺠﺰﯾﻪ وﺗﺤﻠﯿﻞ وارزﺷﯿﺎﺑﯽ‪ ،‬ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻫﻢ‬ ‫ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬دراﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﺎﯾﺪ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﺑﺮای ﺗﺠﺰﯾﻪ وﺗﺤﻠﯿﻞ‬ ‫وﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮی ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻓﺮاﻫﻢ ﺷﻮدﺗﺎ ﺗﺠﺰﯾﻪ وﺗﺤﻠﯿﻞ آن‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ اﺟﺮاوﻫﺰﯾﻨﻪ‬ ‫وﻣﻨﺎﻓﻊ ﺣﺎﺻﻞ ازآن ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺿﻤﻨﺎً ﺑﺎﯾﺪ ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﯿﺎت ‪ ،‬روﺷﻬﺎی ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺮای‬ ‫اﻧﺠﺎم ﻫﺮﻓﻌﺎﻟﯿﺖ وﻣﻌﯿﺎرﻫﺎی ﺳﻨﺠﺶ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻧﯿﺰدراﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪31‬‬

‫ﻣﻮﺿﻮع‬

‫ﻋﻨﻮان‪ :‬روﺷﻬﺎی ﺗﻨﻈﯿﻤﯽ ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫‪:‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬ ‫‪www.Accportal.com‬‬

‫ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ وﺑﺎاﺗﮑﺎ ﺑﺮدﯾﻦ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﯽ ﺗﻮان ﺗﺠﺰﯾﻪ وﺗﺤﻠﯿﻞ واﺣﺪﻫﺎﻟﯽ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ‬ ‫رااﻧﺠﺎم داد وآﻧﻬﺎ راﺑﺎﻫﻢ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻧﻤﻮد‪.‬‬ ‫ﺳﻮم‪ -‬ارزﺷﯿﺎﺑﯽ ودرﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﮔﺮوه ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎ وﺗﻌﯿﯿﻦ اﻟﻮﯾﺖ ﺑﯿﻦ آﻧﻬﺎ‬ ‫ﻓﺮآﯾﻨﺪ درﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﺗﻼش ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻓﻦ ﺗﺨﺼﯿﺺ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺤﺪود راﺑﺎﭘﺎﺳﺦ دادن‬ ‫ﺑﻪ ﺳﻮاﻻت زﯾﺮ دراﺧﺘﯿﺎر ﻣﺪﯾﺮان ﻗﺮار دﻫﺪ)‪ (1‬اﻫﺪاﻓﯽ راﺑﺎﯾﺪ دﻧﺒﺎل ﮐﻨﯿﻢ؟ و)‪(2‬‬ ‫دراﯾﻦ راﺳﺘﺎ ﭼﻘﺪرﺑﺎﯾﺪ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﮐﻨﯿﻢ؟‬ ‫ﻣﺪﯾﺮان ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺎﻣﺮاﺟﻌﻪ ﮐﺮدن ﺑﻪ ﺑﺴﺘﻪ ﻫﺎی ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮی ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه‬ ‫وﻓﻬﺮﺳﺖ ﮐﺮدن )درﺟﻪ ﺑﻨﺪی( آﻧﻬﺎ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﺰاﯾﺎﺑﺮای ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﻪ‬ ‫ﺳﻮاﻻت ﻓﻮق ﭘﺎﺳﺦ دﻫﻨﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻣﺪﯾﺮان ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﺰاﯾﺎی آن راﮐﻪ ﻗﺮاراﺳﺖ‬ ‫درﻫﺮﺳﻄﺢ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ آﯾﺪ وﭘﯿﺎﻣﺪﻫﺎی ﻋﺪم ﺗﺄﺛﯿﺮﺑﺴﺘﻪ ﻫﺎی اﺿﺎﻓﻪ ﮐﻪ‬ ‫زﯾﺮﺳﻄﺢ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎدرﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﺷﺪه اﻧﺪ‪ ،‬راﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺳﺮﺟﻤﻊ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺑﺴﺘﻪ‬ ‫ای ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮی ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﺷﺪه‪ ،‬درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻠﯽ ﯾﺎﺑﻮدﺟﻪ ﺳﻨﺘﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫اﻣﺎ‪ ،‬درﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ راه ﮐﺎری ﮐﻪ ﻣﺪﯾﺮان درﭘﯿﺶ رودارﻧﺪ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ ازﺗﺄﻣﯿﻦ‬ ‫ﻣﺎﻟﯽ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺑﺴﺘﻪ ﻫﺎ‪ .‬ﺻﺮف ﻧﻈﺮازﺗﻌﺪاد ﺑﺴﺘﻪ ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﺎﻟﯽ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪،‬‬ ‫ﻣﺪﯾﺮان ارﺷﺪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ اﻃﻤﯿﻨﺎن داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ آﻧﻬﺎ درﺣﺎل ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ‬ ‫‪33‬‬ ‫ﺑﺴﺘﻪ ﻫﺎ‪ -‬ﺟﺎری ﯾﺎﺟﺪﯾﺪ‪ -‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ارزﺷﯿﺎﺑﯽ وﺗﻌﯿﯿﻦ اوﻟﻮﯾﺖ ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎ ﯾﮑﯽ ازﻣﺸﮑﻠﺘﺮﯾﻦ ﻣﺮاﺣﻞ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی‬ ‫ﺑﺮﻣﺒﻨﺎی ﺻﻔﺮﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ودرﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﯾﮑﯽ ازﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﻣﺮاﺣﻞ ﻧﯿﺰدراﯾﻦ روش ﺑﻪ‬ ‫ﺷﻤﺎرﻣﯽ آﯾﺪ‪ .‬درﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﺑﺮﻣﺒﻨﺎی ﺻﻔﺮارزﺷﯿﺎﺑﯽ واﺣﺪﻫﺎی ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ‬ ‫درﺳﻄﻮح ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻫﺮﻓﻌﺎﻟﯿﺖ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻫﺮﻓﻌﺎﻟﯿﺖ‬ ‫ﺳﻄﻮح ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ درﻧﻈﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد وﺿﻤﻦ ﺗﺠﺰﯾﻪ وﺗﺤﻠﯿﻞ وارزﺷﯿﺎﺑﯽ‬ ‫درﻣﻮرد اﯾﻨﮑﻪ ﻫﺮﻓﻌﺎﻟﯿﺘﯽ ﺗﺎﭼﻪ ﺳﻄﺤﯽ اﻧﺠﺎم ﮔﯿﺮد‪ ،‬اﺧﺬ ﺗﺼﻤﯿﻤﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪P27.9.33 . peter A. pyhrr . magnetic ticket & Label corp. Zero – Based‬‬

‫‪Budgheting‬‬

‫‪32‬‬

‫ﻣﻮﺿﻮع‬

‫ﻋﻨﻮان‪ :‬روﺷﻬﺎی ﺗﻨﻈﯿﻤﯽ ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫‪:‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬ ‫‪www.Accportal.com‬‬

‫ﺑﻄﻮرﻣﺜﺎل)اﻟﻒ( ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ درﺳﻄﺢ ﺟﺎری ﯾﻌﻨﯽ ﺳﻄﺤﯽ ﮐﻪ ﻗﺒﻼً اﺟﺮاﻣﯽ‬ ‫ﺷﺪه ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل ﻗﺮارﮔﯿﺮد ﯾﺎآﻧﮑﻪ درﺳﻄﺢ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺗﺮ ﯾﺎﺑﺎﻻﺗﺮ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه واﺟﺮا‬ ‫ﺷﻮد ﺑﺎﯾﺪ ﯾﺎدآور ﺷﺪﮐﻪ ﻫﺰﯾﻨﻪ اﺟﺮای ﻫﺮﻓﻌﺎﻟﯿﺖ درﺳﻄﻮح ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﯿﺰ دراﯾﻦ‬ ‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﺪﯾﺮان درزﻣﺎن ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮی ﺗﻨﻬﺎ‬ ‫درﺑﺮاﺑﺮ ﯾﮏ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻗﺮارﻧﻤﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ وﻓﻘﻂ درﻣﻮرد اﺟﺮا ﯾﺎﻋﺪم اﺟﺮای ﯾﮏ‬ ‫ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ اﺧﺬ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺳﻄﻮح ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ راﮐﻪ ﺑﺮای ﯾﮏ‬ ‫ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪه درﻧﻈﺮﺑﮕﯿﺮﻧﺪ وﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آن ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮی ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬دراﯾﻦ‬ ‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﭘﺲ ازارزﺷﯿﺎﺑﯽ‪ ،‬واﺣﺪﻫﺎی ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺑﺮﺣﺴﺐ اوﻟﻮﯾﺘﻬﺎی ﮐﻪ ﺑﺮای آﻧﻬﺎ‬ ‫درﻧﻈﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ودرﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ درﺗﻌﯿﯿﻦ اوﻟﻮﯾﺘﻬﺎ‬ ‫دﺧﺎﻟﺖ دارﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ آﻧﻬﺎ ﻣﺎﻫﯿﺖ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ وﺿﺮورت آن درﺗﺤﻘﻖ ﻫﺪف‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ وﺑﻪ ﻃﻮرﮐﻠﯽ ﭘﺲ ازارزﺷﯿﺎﺑﯽ واﺣﺪﻫﺎی ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻣﯽ ﺗﻮان‬ ‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻧﺘﺨﺎب وﺗﺪوﯾﻦ و‪.‬اﺣﺪﻫﺎی ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﮐﻪ اﺛﺮﺑﺨﺸﯽ وﺿﺮورت آﻧﻬﺎ ﻣﺴﻠﻢ‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬اﻗﺪام ﻧﻤﻮد‪.‬‬ ‫ﭼﻬﺎرم‪ -‬اﻧﺘﺨﺎب وﺗﺪوﯾﻦ ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎی ﺛﻤﺮﺑﺨﺶ درﺳﺎزﻣﺎن‬ ‫دراﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻣﺪﯾﺮان وﮐﻠﯿﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ دراﻣﺮﺗﺪوﯾﻦ ﺑﻮدﺟﻪ دﺧﺎﻟﺖ داﺷﺘﻪ اﻧﺪ‬ ‫ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺣﺎﺻﻞ ازﻣﺮاﺣﻞ ﻗﺒﻠﯽ درﻣﻮرد اﻧﺘﺨﺎب وﺗﺪوﯾﻦ ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﺛﻤﺮ ﺑﺨﺸﯽ آﻧﻬﺎ ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل ﻗﺮارﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬اﻗﺪام ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮی دراﯾﻦ‬ ‫ﻣﺮﺣﻠﻪ درﻣﻮرد ﻫﺮﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﯾﮑﯽ ازﻧﺘﺎﯾﺞ زﯾﺮﻣﻨﺘﻬﯽ ﮔﺮدد‪:‬‬ ‫اﻟﻒ‪ -‬ﺣﺬف ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ‪ :‬درﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺗﺠﺰﯾﻪ وﺗﺤﻠﯿﻞ وارزﺷﯿﺎﺑﯽ ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﯽ ﻧﺸﺎن‬ ‫دﻫﺪﮐﻪ درﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻣﺬﮐﻮرﺛﻤﺮﺑﺨﺸﯽ وﻧﺘﯿﺠﻪ ای درﺑﺮﻧﺪارد‪ ،‬ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ‬ ‫ﻣﺬﮐﻮرﺣﺬف ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬ ‫ب‪ -‬ﺗﻘﻠﯿﻞ ﺳﻄﺢ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ‪ :‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ درﮔﺬﺷﺘﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﯾﺎﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎﯾﯽ وﺟﻮد‬ ‫داﺷﺘﻪ اﻧﺪ ﮐﻪ درﺳﻄﺢ وﺳﯿﻊ وﮔﺴﺘﺮده ای اﺟﺮاﻣﯽ ﺷﺪه اﻧﺪ وﻟﯽ درﺣﺎل‬ ‫ﺣﺎﺿﺮﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺑﺮرﺳﯿﻬﺎ‪،‬ﻟﺰوﻣﯽ ﺑﻪ اﺟﺮای آﻧﻬﺎ درآن ﺣﺪﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬دراﯾﻦ‬

‫‪33‬‬

‫ﻣﻮﺿﻮع‬

‫ﻋﻨﻮان‪ :‬روﺷﻬﺎی ﺗﻨﻈﯿﻤﯽ ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫‪:‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬ ‫‪www.Accportal.com‬‬

‫ﺻﻮرت ﺳﻄﺢ ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎی ﻣﺬﮐﻮر ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ ودرﻫﺮﯾﮏ ﺣﺪﻣﻌﻤﻮل درﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﮔﻨﺠﺎﯾﻨﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬دراﯾﻨﺠﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﯾﺎدآوری ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﻫﺮﻓﻌﺎﻟﯿﺘﯽ دارای ﯾﮏ ﺳﻄﺢ‬ ‫ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ وازآن ﺳﻄﺢ ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﺮای ﻫﺮﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻮع وﺣﺠﻢ‬ ‫ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ وﻣﯿﺰان اﻫﻤﯿﺖ آن ﺑﺮای ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ج‪ -‬اﺟﺮای ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮔﺬﺷﺘﻪ – ﭘﺎره ای ازﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎ ﻧﯿﺎزی ﺑﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮﻧﺪاﺷﺘﻪ‬ ‫وﺑﺎﯾﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺟﺮاﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎﺑﺪون ﻫﯿﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮی‬ ‫درﺑﻮدﺟﻪ ﺳﺎل ﺟﺪﯾﺪ ﻣﻨﻌﮑﺲ ﻣﯽ ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﺑﻨﺪی ﺑﺮﻣﺒﻨﺎی ﺻﻔﺮﯾﮑﯽ ﻫﺪﻓﻬﺎی اﺻﻠﯽ ﮐﺎﻫﺶ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎﺳﺖ وﺣﺘﯽ درﻣﻮرد‬ ‫ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺳﻄﺢ آﻧﻬﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺑﺎﯾﺪﺑﮑﻮﺷﺪ ﺑﺎﺗﻐﯿﯿﺮواﺻﻼح‬ ‫روﺷﻬﺎی اﻧﺠﺎم ﮐﺎروﺗﮑﻨﯿﮑﻬﺎی ﻣﻮردﻋﻤﻞ‪ ،‬اﺛﺮﺑﺨﺸﯽ وﺑﻬﺮه وری ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎ‬ ‫رااﻓﺰاﯾﺶ داده ﻫﺎ وازﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎ ﺑﮑﺎﻫﺪ؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ درﻣﻮرد ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎ ﻧﯿﺰﺑﺎﯾﺪ اﺻﻞ‬ ‫‪34‬‬ ‫ﺗﻐﯿﯿﺮوﺗﺤﻮل واﺻﻼح درﻧﻈﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‬ ‫ﺑﻄﻮرﺧﻼﺻﻪ اﯾﻨﮑﻪ روﯾﮑﺮد ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﺑﺮﻣﺒﻨﺎی ﺑﺮﺻﻔﺮﯾﮏ ﻧﻮش‬ ‫داروﻧﯿﺴﺖ وﻣﺸﮑﻼت ﺧﺎص ﺧﻮد رادارد‪ .‬ﻣﺸﮑﻞ اﺻﻠﯽ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎری‬ ‫ازﻣﺪﯾﺮان اﺣﺴﺎس ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﻓﺮآﯾﻨﺪی ﮐﻪ اﺛﺮﺑﺨﺸﯽ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎی آﻧﻬﺎرا ارزﯾﺎﺑﯽ‬ ‫ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻬﺪﯾﺪی ﻋﻠﯿﻪ آﻧﻬﺎﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﻣﺒﻨﺘﯽ ﺑﺮﺻﻔﺮﻣﺴﺘﻠﺰم‬ ‫ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ اﺛﺮﺑﺨﺶ‪ ،‬ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﻣﻮﺛﺮوآﻣﻮزش ﻣﺪﯾﺮاﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ درﺗﺤﻠﯿﻞ‪،‬‬ ‫ﻣﺸﺎرﮐﺖ ﻓﻌﺎل ﺧﻮاﻫﻨﺪ داﺷﺖ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻣﺪﯾﺮان ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻫﻨﮕﺎم ﺗﻌﯿﯿﻦ‬ ‫واﺣﺪﻫﺎی ﺗﺼﻤﯿﻢ ﻣﻨﺎﺳﺐ‪ ،‬ﺗﻮﺳﻌﻪ داده ﻫﺎی دﻗﯿﻖ ﺑﺮای اراﺋﻪ ﯾﮏ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻣﻮﺛﺮ‪،‬‬ ‫ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺣﺪاﻗﻞ ﺳﻄﺢ ﺗﻼش‪ ،‬رﺗﺒﻪ ﺑﻨﺪی ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎی ﻏﯿﺮﻣﺸﺎﺑﻪ‪ ،‬وﮐﻨﺘﺮل‬ ‫ﻣﻘﺎدﯾﺮزﯾﺎدی ازﺑﺴﺘﻪ ﻫﺎ ﺑﺎﻣﺸﮑﻼﺗﯽ روﺑﻪ رو ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﺴﯿﺎری ازﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎﻣﻤﮑﻦ‬ ‫اﺳﺖ ﻓﺎﻗﺪ ﺳﻨﺠﻪ ﻫﺎی ﻋﻤﻠﮑﺮد وﺣﺠﻢ ﮐﺎر ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬وﯾﺎاﯾﻦ ﮐﻪ ﺗﺄﺛﯿﺮﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ وﻣﺎﻟﯿﻪ ﻋﻤﻮﻣﯽ وﻧﻮﯾﺴﻨﺪه ﺟﻤﻌﯽ ازاﺳﺎﺗﯿﺪ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ‪ -‬ﻧﺎﺷﺮﻣﺮﮐﺰآﻣﻮزﺷﯽ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ دوﻟﺘﯽ‬

‫‪34‬‬

‫ﭼﺎپ اول ‪1378‬ﺻﻔﺤﻪ ‪132‬‬

‫‪34‬‬

‫ﻣﻮﺿﻮع‬

‫ﻋﻨﻮان‪ :‬روﺷﻬﺎی ﺗﻨﻈﯿﻤﯽ ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫‪:‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬ ‫‪www.Accportal.com‬‬

‫ﻫﺎﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﮐﺎﻣﻼً ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪه ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﻃﻮری ﮐﻪ ﺗﺤﻠﯿﻞ ازﺣﺪ ﮐﺎﻣﻞ‬ ‫ﺑﺮﺧﻮردارﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﺑﺮﻣﺒﻨﺎی ﺻﻔﺮﺑﯿﺸﺘﺮﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬ ‫ﯾﮏ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺑﻠﻨﺪﻣﺪت ﺗﻠﻘﯽ ﮔﺮدد ﺗﺎﻓﺮآﯾﻨﺪ ﻣﺸﮑﻞ ﮔﺸﺎی ﯾﮏ‬ ‫‪35‬‬ ‫ﺳﺎﻟﻪ‪.‬‬ ‫ﻧﻈﺎم ﺑﻮدﺟﻪ رﯾﺰی ﻃﺮح وﺑﺮﻧﺎﻣﻪ )‪(P.B.S‬‬ ‫درﯾﮏ ﺗﻌﺮﯾﻒ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻫﺪف‪ ،‬ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺷﺮاﯾﻂ‪ ،‬وﺿﻊ ﺧﻂ‬ ‫ﻣﺸﯽ‪ ،‬ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻫﺪف ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎت وﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ وﭘﯿﺶ‬ ‫ﺑﯿﻨﯽ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ اﺟﺮای آﻧﻬﺎ ﻣﯽ وﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی ﺑﺮاﺳﺎس‬ ‫ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ودورﻧﮕﺮی درﺑﺎره اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺮای رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﻫﺪف ﻣﻌﯿﻨﯽ ﭼﻪ ﮐﺎری‪،‬‬ ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ‪ ،‬درﻃﯽ ﭼﻪ ﻣﺪت زﻣﺎن وﺑﻮﺳﯿﻠﻪ ﭼﻪ اﻓﺮادی ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪،‬‬ ‫اﺳﺘﻮاراﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی ﺑﻪ ﮐﺎرﻣﺪﯾﺮان وﻏﯿﺮﻣﺪﯾﺮان ﺟﻬﺖ ﻣﯽ دﻫﺪ وﺗﻮﺟﻪ آﻧﺎن راﺑﺮﻫﺪﻓﻬﺎی‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﻣﯽ ﺳﺎزد‪ .‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ اﻋﻀﺎﺑﺪاﻧﻨﺪ ﮐﺠﺎ ﻣﯽ روﻧﺪ وﺑﺮای‬ ‫رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ‪ ،‬ﻫﺮﯾﮏ ﭼﻪ ﮐﻤﮑﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺪاﻧﻨﺪ ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ وﻫﻤﮑﺎری ﺟﻤﻌﯽ‬ ‫ﺑﯿﺸﺘﺮی ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ آﯾﺪ‪ .‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی ﻣﻮﺟﺐ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎی ﺗﮑﺮاری‬ ‫وﺑﯽ ﺛﻤﺮ وﺑﯿﺮاﻫﻪ روی ﮐﺎﻫﺶ ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﺑﻄﻮرﮐﻠﯽ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی‪ ،‬ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ‬ ‫راﭘﯿﺶ ﻧﮕﺮی وﺑﺮﻫﺪﻓﻬﺎی ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﮐﺮده ﻋﻤﻞ ﻧﻈﺎرت راﺗﺴﻬﯿﻞ ﻣﯽ‬ ‫‪36‬‬ ‫ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ازﻃﺮف دﯾﮕﺮﺗﺨﺼﯿﺺ ﭘﻮل ﺑﺮای ﻫﺪﻓﻬﺎی ﻣﺸﺨﺺ راﺑﻮدﺟﻪ ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫وﺳﯿﻠﻪ ﮐﻨﺘﺮل ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎﺳﺖ وﺑﺮآورد ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎی آﯾﻨﺪه راﺑﻮدﺟﻪ ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻨﺪ‬ ‫وﯾﺎﻋﺒﺎرت دﻗﯿﻘﺘﺮ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﺎﻟﯽ ﯾﮏ ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺮای رﺳﯿﺪن ﺑﻪ اﻫﺪاف‬ ‫‪35‬‬

‫‪peter A. pyhrr . magnetic ticket & Label corp. Zero – Based‬‬ ‫‪Budgheting. P27.18‬‬ ‫‪36‬‬ ‫ﺟﻮاﻫﺮی اﺟﻤﺪﭘﻮر‪ ،‬ﺧﻠﯿﻞ‪ .‬آﺷﻨﺎﯾﯽ ﺑﺎاﺻﻮل ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ‪ .‬ﭼﺎپ اول‪ ،‬ﺳﺎﺑﻮب ﻧﺎﺟﺎ‪ ،1381 ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪60‬‬

‫‪35‬‬

‫ﻣﻮﺿﻮع‬

‫ﻋﻨﻮان‪ :‬روﺷﻬﺎی ﺗﻨﻈﯿﻤﯽ ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫‪:‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬ ‫‪www.Accportal.com‬‬

‫ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ وﺧﻂ ﻣﺸﯽ ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎ واﻫﺪاف واﻗﻌﯽ راﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ وﯾﮏ‬ ‫ﻋﺎﻣﻞ ﮐﻨﺘﺮل اﺳﺖ‪ .‬درﺷﺮﮐﺘﻬﺎی ﺑﺰرگ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻮدﺟﻪ ﯾﮑﺴﺎل ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮای‬ ‫‪37‬‬ ‫دوﺗﺎﭘﻨﺞ ﺳﺎل آﯾﻨﺪه ﻫﻢ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫روﺷﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺗﮑﻤﯿﻞ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ای درﺑﺴﯿﺎری ازﮐﺸﻮرﻫﺎ ﻣﻌﻤﻮل ﺷﺪه‬ ‫اﺳﺖ ﻧﻈﺎم ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﻮﯾﺴﯽ ﻃﺮح وﺑﺮﻧﺎﻣﻪ)‪ (PPBS) (1‬اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ اﺻﻄﻼح‬ ‫رادرﺳﺎل ‪ 1960‬وزارت دﻓﺎع اﻣﺮﯾﮑﺎ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار دادو ﺑﻌﺪاً ﺑﺎﺷﺮاﯾﻂ‬ ‫ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ ﺑﻪ دﯾﮕﺮدﺳﺘﮕﺎﻫﻬﺎی دوﻟﺘﯽ ﺗﺴﺮی ﯾﺎﻓﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﻈﺎم ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﻃﺮح وﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺗﻼﺷﯽ اﺳﺖ ﺑﺮای ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺗﻠﻔﯿﻖ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی‬ ‫ﺑﺎﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎی ﮐﻠﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ واﺣﺪ ﮐﻪ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﺧﻄﻮط اﺻﻠﯽ‬ ‫وﺧﻂ ﻣﺸﯿﻬﺎی ﮐﻠﯽ ﺳﺎزﻣﺎن ودوﻟﺖ اﺳﺖ‪ .‬اﺟﺰای ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﻃﺮح وﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‬ ‫ﻋﻮاﻣﻞ ﺟﺪﯾﺪی ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ؛ زﯾﺮا ﻃﺮح رﯾﺰی‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ وﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﻫﺮﯾﮏ ﺳﺎﺑﻘﻪ‬ ‫ای دﯾﺮﯾﻨﻪ دارﻧﺪ؛ ؟آﻧﭽﻪ ﺟﺪﯾﺪ اﺳﺖ ﺗﺮﮐﯿﺐ اﯾﻦ ﻋﻮاﻣﻞ درﯾﮏ ﺳﺎﺧﺖ ﮐﻠﯽ ﺑﻪ‬ ‫ﻧﺎم ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﻃﺮح وﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫درﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﻃﺮح وﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﺎﺑﺎﯾﮏ ﻃﺮح ﮐﻠﯽ وﯾﮏ ﺳﺮی ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ وﺗﻌﺪاد‬ ‫ﺑﺴﯿﺎری ﭘﺮوژه روﺑﻪ رو ﻫﺴﺘﯿﻢ‪ .‬ﻣﺜﻼً اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻃﺮح ﮐﻠﯽ ﻣﯽ‬ ‫ﺗﻮاﻧﺪ ﺷﺎﻣﻞ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺻﻨﻌﺖ‪ ،‬ﺗﻮﺳﻌﻪ ﮐﺸﺎورزی وﻫﺮﯾﮏ‬ ‫ازاﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ ﻧﯿﺰﺣﺎوری ﭘﺮوژه ﻫﺎی اﺟﺮاﯾﯽ ﻣﺘﻌﺪدی ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ روش‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﻃﺮح وﺑﺮﻧﺎﻣﻪ درﯾﮏ ﻗﺎﻟﺐ ﮐﻠﯽ ﻃﺮﺣﻬﺎ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ وﭘﺮوژه ﻫﺎ ﻣﻮرد‬ ‫ﺑﺮرﺳﯽ وارزﯾﺎﺑﯽ ﻗﺮارﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ وﺑﺎﻧﮕﺮﺷﯽ ﺳﯿﺴﺘﻤﯽ ﺑﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی اﻗﺪام ﻣﯽ‬ ‫ﺷﻮد‪ .‬اﻣﮑﺎن ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﭘﺮوژه ﻫﺎوﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎﺑﺎﻫﻢ واﻧﺘﺨﺎب اﺛﺮﺑﺨﺸﺘﺮﯾﻦ آﻧﻬﺎ درﻧﯿﻞ‬ ‫ﺑﻪ اﻫﺪاف ﮐﻠﯽ ﯾﮑﯽ ازﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ وﯾﮋﮔﯿﻬﺎی ﻧﻈﺎم ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﻃﺮح وﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﮐﺒﺮی‪ ،‬ﻓﺼﻞ )‪ ...‬ﺗﺠﺰﯾﻪ وﺗﺤﻠﯿﻞ ﺻﻮرﺗﻬﺎی ﻣﺎﻟﯽ‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎن ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﯽ)‪ ،(129‬ﭼﺎپ ﻫﻔﺘﻢ‪،‬‬

‫‪37‬‬

‫ﺳﺎل‪،1383‬ﺻﻔﺤﻪ ‪145‬‬

‫‪36‬‬

‫ﻣﻮﺿﻮع‬

‫ﻋﻨﻮان‪ :‬روﺷﻬﺎی ﺗﻨﻈﯿﻤﯽ ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫‪:‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬ ‫‪www.Accportal.com‬‬

‫دراﯾﻦ ﻧﻈﺎم – ﮐﻪ ﺑﺮای ﻧﻬﺎدﯾﻨﻪ ﮐﺮدن ﺗﺠﺰﯾﻪ وﺗﺤﻠﯿﻞ درﺷﺎﺧﻪ ﻫﺎی اﺟﺮاﯾﯽ‬ ‫ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮی ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪ‪ .‬ﻃﺮﺣﻬﺎی ﺑﻠﻨﺪﻣﺪت دوﻟﺖ ﺑﺎﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی‬ ‫ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎی ﺧﺎص ﯾﮑﺴﺎﻟﻪ وﺑﻮدﺟﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺟﻤﻊ ﻣﯽ ﺷﻮد وﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ای‬ ‫ﯾﮑﺴﺎﻟﻪ درﭼﻬﺎرﭼﻮب ﻃﺮﺣﻬﺎی ﺑﻠﻨﺪﻣﺪت وﺑﺎدﯾﺪ وﺳﯿﻌﺘﺮی ﻣﻮرد ارزﯾﺎﺑﯽ‬ ‫ﻗﺮارﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪.‬‬ ‫ﻧﻈﺎم ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﻃﺮح وﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﮐﻮﺷﺸﯽ درﺟﻬﺖ ﻧﻬﺎدﯾﻨﻪ ﮐﺮدن ﺗﺠﺰﯾﻪ‬ ‫وﺗﺤﻠﯿﻞ درﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی دوﻟﺘﯽ اﺳﺖ؛ ازاﯾﻦ رواﯾﻦ ﻧﻈﺎم ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی ﺗﺠﺰﯾﻪ‬ ‫وﺗﺤﻠﯿﻞ وﯾﺎﺷﮑﻠﯽ ازآن ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﻈﺎم‪ ،‬ﮐﺎرﺑﺮد ﺗﺠﺰﯾﻪ وﺗﺤﻠﯿﻞ ﻣﻄﻠﻮﺑﯿﺴﺖ‬ ‫ﻧﻬﺎﯾﯽ‪ ،‬ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻫﺰﯾﻨﻪ‪ -‬ﻓﺎﯾﺪه‪ ،‬ﺗﺠﺰﯾﻪ وﺗﺤﻠﯿﻞ ﺳﻮدﻣﻨﺪی ﻫﺰﯾﻨﻪ‪ ،‬ﺗﺠﺰﯾﻪ وﺗﺤﻠﯿﻞ‬ ‫ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ‪ ،‬ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﻬﺎﯾﯽ‪،‬ارزش ﻓﻌﻠﯽ ودﯾﮕﺮﻓﻨﻮن راﻣﻮرد ﺗﺄﮐﯿﺪ ﻗﺮارﻣﯽ‬ ‫دﻫﺪ‪ .‬ﺑﺎاﺳﺘﻔﺎده ازﺳﺎزوﮐﺎرﻫﺎی ﻣﺘﻌﺪد‪ ،‬ﻧﻈﺎم ﺑﻮدﺟﻪ رﯾﺰی ﻃﺮح وﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ‬ ‫درﻣﯽ آﯾﺪ‪ .‬ﺗﺠﺰﯾﻪ وﺗﺤﻠﯿﻠﻬﺎ ﺑﺨﺼﻮص دراﺑﺘﺪای ﻣﺮﺣﻠﻪ ﮔﺮدش ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﻮرد‬ ‫ﺗﺄﮐﯿﺪ ﻗﺮارﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ .‬ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪی ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎی دوﻟﺖ ﮐﻪ"ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ" ﻧﺎﻣﯿﺪه‬ ‫ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮای ﺗﺴﻬﯿﻞ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ﻣﻮرد ﻧﯿﺎزﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺎاﺳﺘﻔﺎده ازﻧﻈﺎم ‪ PPBS‬ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی‪ ،‬ﻃﺮح رﯾﺰی‪ ،‬ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﻮﯾﺴﯽ‪،‬‬ ‫اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ‪ ،‬ﮐﻨﺘﺮل ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ وارزﺷﯿﺎﺑﯽ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ای راﺑﻪ ﻫﻢ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺳﺎﺧﺖ‬ ‫درﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﺠﺰﯾﻪ وﺗﺤﻠﯿﻞ ﻧﻈﺎﻣﻨﺪ ﻫﺮﯾﮏ ازﻋﻨﺎﺻﺮﺗﺄﮐﯿﺪ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫دراﯾﻦ ﻧﻈﺎم‪ ،‬ﺑﯿﺶ ازآﻧﮑﻪ ﺑﻮدﺟﻪ رﯾﺰی داده ﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻄﺮح ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻮدﺟﻪ رﯾﺰی‬ ‫ﺳﺘﺎده ﻫﺎ ﻣﻄﺮح اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺤﻮراﺻﻠﯽ ﺑﺤﺚ دراﯾﻦ ﻧﻈﺎم ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ ازﻫﺪﻓﻬﺎ‬ ‫وﻧﺘﺎﯾﺞ ﻧﻬﺎﯾﯽ واﻣﮑﺎن ﻧﯿﻞ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻫﺪﻓﻬﺎ ازﻃﺮﯾﻖ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ وﻣﻘﺎﯾﺴﻪ اﯾﻦ‬ ‫ﻋﻤﻠﯿﺎت واﻧﺘﺨﺎب ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ‪ ،‬ارزاﻧﺘﺮﯾﻦ‪ ،‬ﺳﺮﯾﻌﺘﺮﯾﻦ وﻣﻨﺎﺳﺒﺘﺮﯾﻦ آﻧﻬﺎ‪ .‬ﻧﮑﺘﻪ ﻣﻬﻢ‬ ‫اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ راﺑﺎﯾﮏ ﻧﻈﺎم ﺗﻠﻘﯽ ﻧﻤﻮد ﻧﻪ روش وﻓﻦ ﺧﺎص؛ ﻧﻈﺎﻣﯽ‬ ‫ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮی ﻣﻨﺎﺳﺐ وﻣﻌﻘﻮل درﻣﺮﺣﻠﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺳﺎزی‬ ‫واﻋﻼم ﺧﻂ ﻣﺸﯽ ﻃﺮاﺣﯽ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎی اﺟﺮاﯾﯽ وﺗﺨﺼﯿﺺ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺤﺪود ﻣﯿﺎن‬

‫‪37‬‬

‫ﻣﻮﺿﻮع‬

‫ﻋﻨﻮان‪ :‬روﺷﻬﺎی ﺗﻨﻈﯿﻤﯽ ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫‪:‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬ ‫‪www.Accportal.com‬‬

‫ﻧﯿﺎزﻫﺎی ﻧﺎﻣﺤﺪود ﺑﻮده‪ ،‬ﺑﺮﻗﺮاری ارﺗﺒﺎط ﻣﺪاوم ﺑﯿﻦ اﯾﻦ ﻋﻮاﻣﻞ راﻣﯿﺴﺮ ﻣﯽ‬ ‫ﺳﺎزد‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻫﺮﯾﮏ ازاﺟﺰای ﻧﻈﺎم ازﻟﺤﺎظ ﻧﯿﻞ ﺑﻪ ﻫﺪﻓﻬﺎی ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪه‬ ‫درارﺗﺒﺎط ﺑﺎﺟﺰء دﯾﮕﺮ ﻧﻘﺸﯽ دارد‪.‬‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده ﺑﻬﺘﺮ ازﻣﻨﺎﺑﻊ دوﻟﺘﯽ ﺑﺮای ﻧﯿﻞ ﺑﻪ ﻫﺪﻓﻬﺎی ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﻣﮑﺎن‬ ‫ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻫﺪﻓﻬﺎ‪ ،‬ﺗﺸﺨﯿﺺ اوﻟﻮﯾﺘﻬﺎ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎی ﻻزم ﺑﺮای اﺟﺮای ﻫﺪﻓﻬﺎ‪ ،‬اﻧﺘﺨﺎب‬ ‫ﻣﻄﻠﻮﺑﺘﺮﯾﻦ روش وﺑﻼﺧﺮه اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﻧﺘﺎﯾﺞ ازﻣﺰاﯾﺎی اﯾﻦ ﻧﻈﺎم ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽ‬ ‫ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫دراﯾﻦ ﻧﻈﺎم ﻫﺮﺳﺎل ﮐﻪ ﻗﺴﻤﺘﯽ ازﻃﺮح ﺑﻠﻨﺪﻣﺪت اﺟﺮاﻣﯽ ﺷﻮد اﻣﮑﺎﻧﺎت وﻣﻮاﻧﻊ‬ ‫ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﺷﺪه روﺷﻨﺘﺮ ﻣﯽ ﮔﺮدد ودرﺻﻮرت ﻧﯿﺎز‪ ،‬ﺗﺠﺪﯾﺪﻧﻈﺮدرﻃﺮﺣﻬﺎی‬ ‫‪38‬‬ ‫ﺑﻠﻨﺪﻣﺪت واﺻﻄﻼﺣﺎت وﺗﻌﺪﯾﻠﻬﺎی ﻻزم ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﯽ آﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﺷﻤﺎی ﮐﻠﯽ ﻧﻈﺎم ﺑﻮدﺟﻪ رﯾﺰی ﻃﺮح وﺑﺮﻧﺎﻣﻪ درﻧﻤﻮدارﺷﻤﺎره‪ 7-1‬ﻧﺸﺎن داده‬ ‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻃﺮح ﮐﻠﯽ‬

‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ب‬

‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‬

‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ج‬

‫ﭘﺮوژه ‪1‬‬

‫ﭘﺮوژه ‪2‬‬

‫ﭘﺮوژه ‪3‬‬

‫ﭘﺮوژه ‪4‬‬

‫ﭘﺮوژه ‪5‬‬

‫ﭘﺮوژه ‪6‬‬

‫ﭘﺮوژه ‪7‬‬

‫ﭘﺮوژه ‪8‬‬

‫ﭘﺮوژه ‪9‬‬

‫دراﯾﻦ روش ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ دوﻟﺖ درﻣﻘﺎﺑﻞ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎی اﻧﺠﺎم آن‬ ‫درﻗﺎﻟﺐ ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﻮرد ﺗﺠﺰﯾﻪ وﺗﺤﻠﯿﻞ ﻗﺮارﻣﯽ ﮔﯿﺮد وﺑﺪﯾﻨﻮﺳﯿﻠﻪ ﺑﯿﻦ ﻃﺮح‪،‬‬

‫‪38‬‬

‫اﺑﺮاﻫﯿﻤﯽ ﻧﮋاد‪ ،‬ﻣﻬﺪی‪،1382،‬ﭘﯿﺸﯿﻦ ﺻﻔﺤﻪ ‪243‬‬

‫‪38‬‬

‫ﻣﻮﺿﻮع‬

‫ﻋﻨﻮان‪ :‬روﺷﻬﺎی ﺗﻨﻈﯿﻤﯽ ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫‪:‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬ ‫‪www.Accportal.com‬‬

‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﻣﻔﺼﻞ واﻣﻮرﮐﻪ اﺟﺰای اﻋﺘﺒﺎرات ﻃﺮﺣﻬﺎی ﻋﻤﺮاﻧﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ارﺗﺒﺎط‬ ‫ﺑﺮﻗﺮارﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬ ‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮرﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ دراﯾﻦ روش ﺗﺄﮐﯿﺪ اﺻﻠﯽ ﺑﺮﺑﺎزدﻫﯽ وﺳﺘﺎده ﻫﺎ) ‪OUT‬‬ ‫‪ (PUT‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮدراﯾﻦ روش ﻫﺪﻓﻬﺎ وﻧﺘﺎﯾﺞ ﺣﺎﺻﻠﻪ ازاﺟﺮای‬ ‫ﻋﻤﻠﯿﺎت دوﻟﺖ وراﻫﻬﺎی ﻣﻤﮑﻦ درﺟﻬﺖ ﻧﯿﻞ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻣﺪﻧﻈﺮﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ واﯾﻦ‬ ‫اﻣﺮﺑﺎﻣﻘﺎﯾﺴﻪ آﻧﻬﺎ وﻧﻬﺎﯾﺘﺎً اﻧﺘﺨﺎب ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ‪ ،‬ارزاﻧﺘﺮﯾﻦ وﺳﺮﯾﻌﺘﺮﯾﻦ ﻣﺴﯿﺮﺻﻮرت ﻣﯽ‬ ‫ﮔﯿﺮد‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ روش " ﺑﻮدﺟﻪ رﯾﺰی ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮﺑﺎزدﻫﯽ" ﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﺑﺮﻣﺒﻨﺎی اﯾﻦ روش ﺑﺮاﺳﺎس ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺐ اداری ازﺑﺎﻻﺑﻪ ﭘﺎﺋﯿﻦ‬ ‫ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﯿﺮد ودرواﻗﻊ ﺗﻔﺎوت آن ﺑﺎﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ای وﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ درﺗﺠﺰﯾﻪ‬ ‫وﺗﺤﻠﯿﻞ آﺛﺎرﺣﺎﺻﻠﻪ ازﻋﻤﻠﯿﺎت دوﻟﺖ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ دراﯾﻨﺠﺎ ﺷﻘﻮق ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻧﺠﺎم‬ ‫ﻋﻤﻠﯿﺎت )اﺟﺮای ﺑﻮدﺟﻪ( اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺴﯿﺮی اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﺑﺎزدﻫﯽ راﺣﺎﺻﻞ‬ ‫ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ اﻫﺪاف دراﯾﻦ روش ﻃﯽ ﺳﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﯽ آﯾﺪ‪:‬‬ ‫درﻣﺮﺣﻠﻪ اول ﻫﺪﻓﻬﺎی اﺳﺎﺳﯽ‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﺘﻬﺎ‪،‬اوﻟﻮﯾﺘﻬﺎ وﺧﻂ ﻣﺸﯽ ﻫﺎی اداری‬ ‫واﺟﺮاﯾﯽ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺗﺪوﯾﻦ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬درﻣﺮﺣﻠﻪ دوم ﺑﺮای دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﻣﻮارد اﺷﺎره‬ ‫ﺷﺪه درﻣﺮﺣﻠﻪ اول‪ ،‬ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﯽ ﻻزم ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﻣﯽ ﮔﺮدد ﮐﻪ ﻫﻤﺎن ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫رﯾﺰی اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻮدﺟﻪ ﺗﻨﻈﯿﻤﯽ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ دارای ﻣﺸﺨﺼﺎت ذﯾﻞ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬ ‫‪ -1‬ﺑﺮاﺳﺎس ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎی ﻣﯿﺎن ﻣﺪت وﺑﻠﻨﺪ ﻣﺪت ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪ -2‬ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻗﻮاﻧﯿﻦ وﻣﻘﺮارات ﻣﺎﻟﯽ ﮐﺸﻮرﺗﻨﻈﯿﻢ ﮔﺮدد‪.‬‬ ‫‪ -3‬ﺑﯿﻦ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺎﻟﯽ وﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ راﺑﻄﻪ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﺑﺮﻗﺮار ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬ ‫‪ -4‬اﻋﺘﺒﺎرات ﻻزم ﺑﺮای اﻧﺠﺎم ﻋﻤﻠﯿﺎت وﮐﺴﺐ درآﻣﺪ ﺑﺮای ﺗﺄﻣﯿﻦ آﻧﻬﺎ درﻗﺎﻟﺐ‬ ‫ﻣﺪﻟﻬﺎی اﻗﺘﺼﺎدی ﻣﻮرد ﺗﺠﺰﯾﻪ وﺗﺤﻠﯿﻞ ﻗﺮارﮔﯿﺮد‪.‬‬ ‫درﻫﺮﻣﺮﺣﻠﻪ ﺳﻮم ﻣﺮاﺣﻞ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﺑﺮای اﺟﺮای ﺑﻮدﺟﻪ ازﻗﺒﯿﻞ ﺗﺼﻮﯾﺐ درﻗﻮه‬ ‫ﻣﻘﻨﻨﻪ‪ ،‬اﻣﻀﺎی ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺑﺎﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ وﺑﻮدﺟﻪ‪ ،‬ﺗﺨﺼﯿﺺ اﻋﺘﺒﺎرو‪ ...‬ﻃﯽ‬ ‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪39‬‬

‫ﻣﻮﺿﻮع‬

‫ﻋﻨﻮان‪ :‬روﺷﻬﺎی ﺗﻨﻈﯿﻤﯽ ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫‪:‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬ ‫‪www.Accportal.com‬‬

‫درﻧﻈﺎم ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی اﯾﺮان روﺷﻬﺎی اﺷﺎره ﺷﺪه درﺑﺎﻻﺑﻪ ﺻﻮرت ﭘﺮاﮐﻨﺪه‬ ‫‪39‬‬ ‫ﻣﻮرداﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮارﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪.‬‬ ‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯿﮑﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﺑﺎﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ واﻫﺪاف ﺑﻠﻨﺪﻣﺪت وﻣﯿﺎن ﻣﺪت ﺗﻠﻔﯿﻖ ﺷﻮدو‬ ‫ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﺑﺎآﻧﻬﺎ ﺑﻮدﺟﻪ رﯾﺰی ﺷﻮد وﺗﺠﺰﯾﻪ وﺗﺤﻠﯿﻞ ﻻزم ﻗﺒﻞ ازاﺟﺮای ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺣﯿﻦ اﺟﺮاوﭘﺲ ازاﺟﺮاوﻧﯿﺰاﻗﺪاﻣﺎت اﺻﻼﺣﯽ درﺻﻮرت ﺑﺮوزاﻧﺤﺮاﻓﺎت‬ ‫ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﺷﻮد‪،‬ﻣﻄﻤﺌﻨﺎً ﺑﻪ ﺗﺨﺼﯿﺺ ﺑﻬﯿﻨﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ‪ ،‬ﮐﺎرآﺋﯽ واﺛﺮﺑﺨﺸﯽ ﮐﻤﮏ‬ ‫‪40‬‬ ‫ﺷﺎﯾﺎﻧﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ وازاﺗﻼف ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی ﺑﻌﻤﻞ ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺎاﺳﺘﻔﺎده ازاﯾﻦ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی‪ ،‬ﻃﺮح رﯾﺰی‪ ،‬ﺑﻮدﺟﻪ رﯾﺰی‪،‬‬ ‫اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ‪ ،‬ﮐﻨﺘﺮل ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ وارزﺷﯿﺎﺑﯽ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ای راﺑﻪ ﻫﻢ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺳﺎﺧﺖ‬ ‫ودرﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﺠﺰﯾﻪ وﺗﺤﻠﯿﻞ ﺳﯿﺴﺘﻤﺎﺗﯿﮏ ﻫﺮﯾﮏ ازﻋﻨﺎﺻﺮﻓﻮق ﺗﺄﮐﯿﺪ‬ ‫ﻧﻤﻮد‪ .‬دراﯾﻦ راﺑﻄﻪ ﺑﻪ ﻧﻤﻮدارﺷﻤﺎره ‪ 7/2‬ﺗﻮﺟﻪ ﻣﯽ‬

‫ﺑﺎﺑﺎﺋﯽ‪ ،‬ﺣﺴﻦ‪ ،‬ﭘﯿﺸﯿﻦ ﺻﻔﺤﻪ ‪237‬‬

‫‪39‬‬

‫ﺟﻮاﻫﺮی اﺣﻤﺪﭘﻮر‪ ،‬ﺧﻠﯿﻞ‪ .‬ﭘﯿﺸﯿﻦ )ﭘﺎﯾﺎن ﻧﺎﻣﻪ ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﯽ ارﺷﺪ( ﺻﻔﺤﻪ ‪154‬‬

‫‪40‬‬

‫‪40‬‬

‫ﻣﻮﺿﻮع‬

‫ﻋﻨﻮان‪ :‬روﺷﻬﺎی ﺗﻨﻈﯿﻤﯽ ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫‪:‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬ ‫‪www.Accportal.com‬‬

‫ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬ ‫ﻃﺮح رﯾﺰی‬

‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی‬ ‫دراز ﻣﺪت و‬ ‫ﻣﯿﺎن ﻣﺪت‬

‫ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﻨﻈﯿﻢ‬

‫ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ‬

‫ﺑﻮدﺟﻪ‬

‫ﺗﺼﻮﯾﺐ ﺑﻮدﺟﻪ‬

‫ﻣﻤﯿﺰی و‬ ‫ارزﺷﯿﺎﺑﯽ‬

‫اﺟﺮای ﺑﻮدﺟﻪ‬

‫ﮔﺰارش ﮔﯿﺮی‬ ‫ﻣﺎﻟﯽ و ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ‬

‫ﺧﻼﺻﻪ ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‬

‫‪41‬‬

‫ﻣﻮﺿﻮع‬

‫ﻋﻨﻮان‪ :‬روﺷﻬﺎی ﺗﻨﻈﯿﻤﯽ ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫‪:‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬ ‫‪www.Accportal.com‬‬

‫ﺗﻐﯿﯿﺮوﺗﺤﻮﻻت ﺳﺮﯾﻊ درﻗﺮن ﺣﺎﺿﺮ وﭘﯿﭽﯿﺪﮔﯽ ﻣﺤﯿﻂ‪ ،‬اﻫﻤﯿﺖ آﺷﻨﺎﯾﯽ‬ ‫ﺑﺎﺷﯿﻮه ﻫﺎی ﺻﺤﯿﺢ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮی وﻧﺤﻮه ﺑﮑﺎرﺑﺴﺘﻦ درﺳﺖ آن راﻣﺪﯾﺮان‬ ‫ﺿﺮوری ﻣﯽ ﺳﺎزد‪ .‬ﺑﻪ ﺑﯿﺎن دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺑﻘﺎی ﯾﮏ ﺳﺎزﻣﺎن درﺟﻬﺎن رﻗﺎﺑﺘﯽ اﻣﺮوز‪،‬‬ ‫ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺗﺼﻤﯿﻤﺎﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺪﯾﺮان اﺗﺨﺎذ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﺼﻤﯿﻤﺎت اﻧﻮاع‬ ‫وﻣﻘﺪار ﻣﻨﺎﺑﻌﯽ ﮐﻪ ﺳﺎزﻣﺎن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺗﺮﮐﯿﺐ آﻧﻬﺎ راﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽ‬ ‫ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﯾﮑﯽ ازاﯾﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﭘﻮل واﻋﺘﺒﺎرات )ﺑﻮدﺟﻪ( اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺑﺼﻮرت‬ ‫ﻋﻠﻤﯽ ودﻗﯿﻖ ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ وﺑﻬﯿﻨﻪ ﺗﻮزﯾﻊ وﻣﺼﺮف ﺷﻮد وﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻧﯿﺎزﺑﻪ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ‬ ‫ﺻﺤﯿﺢ دارد‪.‬‬ ‫ﺑﺪﯾﻬﯽ اﺳﺖ ﺗﺼﻤﯿﻤﺎت درﺳﺖ ﻣﺪﯾﺮان ﻣﻮﺟﺐ روﻧﻖ رﺷﺪﻣﻮﺳﺴﻪ وﺗﺼﻤﯿﻤﺎت‬ ‫ﻏﻠﻂ ﺑﻪ ﻓﺮوﭘﺎﺷﯽ آن ﻣﻨﺠﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬اﻣﺮوزارزش ﻣﺪﯾﺮﻋﻤﺪﺗﺎً ﺑﺮاﺳﺎس ﮐﯿﻔﯿﺖ‬ ‫ﺗﺼﻤﯿﻤﺎت اوﺳﻨﺠﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﺪﯾﺮان ﻣﯽ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺑﺎارزﺷﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ‬ ‫آﻧﺎن رادرﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮی ﺑﻬﺘﺮ‪ ،‬ﯾﺎری ﻣﯽ دﻫﺪ آﺷﻨﺎ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮﻣﯽ رﺳﺪ ﮐﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﮐﻤﯿﺎب وﻧﯿﺎزﻫﺎی اﺿﻄﺮاری‪ ،‬ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی راﺑﺮای ﻫﻤﻪ‬ ‫ﮐﺸﻮرﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﯾﻦ ﻧﺎم ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻓﺮض اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺪف‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی‪ ،‬ﺻﺮﻓﻪ ﺟﻮﯾﯽ وﻣﻮﻟﺪﺗﺮﯾﻦ اﺳﺘﻔﺎده ازﻣﻨﺎﺑﻊ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی‬ ‫ﺗﻮﺟﯿﻪ ﻣﺨﺎرج ودرآﻣﺪﻫﺎی ﮔﺬﺷﺘﻪ رااراﺋﻪ ﻣﯽ دﻫﺪ‪ ،‬ﻧﻈﺎرت ﺑﺮﻣﺨﺎرج‬ ‫ودرآﻣﺪﻫﺎی ﺟﺎری راﺗﺪارک ﻣﯽ ﺑﯿﻨﺪ وﻣﺨﺎرج ودرآﻣﺪﻫﺎی آﯾﻨﺪه راﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ‬ ‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی درﺷﮑﻞ اﯾﺪه آل ﺧﻮدﮐﻤﮏ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﺎرآﯾﯽ ﻣﺨﺎرج‬ ‫وﺗﺨﺼﯿﺺ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﻖ آن ﺻﻮرت ﭘﺬﯾﺮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ دوﻟﺖ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ واﺳﻄﻪ‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ ﺧﻮد اﻣﯿﺪ ﺑﻨﺪد ﮐﻪ وﺿﻌﯿﺖ ﻣﺎﻟﯽ ﺧﻮدرادرﯾﺎﺑﺪ وﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻣﺴﯿﺮﻋﻤﻞ‬ ‫راﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮده وﺳﯿﺎﺳﺖ ﻋﻤﻮﻣﯽ راﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ اﺟﺮا درآورد‪ .‬ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی روﺷﻬﺎی‬ ‫ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ دارد ﮐﻪ ﺗﻮﺿﯿﺢ داده ﺷﺪ ازﻗﺒﯿﻞ‪:‬ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﻨﺘﯽ‪ ،‬اﻓﺰاﯾﺸﯽ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ای‪،‬‬ ‫ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ‪ PPBS ،‬وﺑﻮدﺟﻪ رﯾﺰی ﻣﻨﻌﻄﻒ‪.‬‬

‫‪42‬‬

‫ﻣﻮﺿﻮع‬

‫ﻋﻨﻮان‪ :‬روﺷﻬﺎی ﺗﻨﻈﯿﻤﯽ ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫‪:‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬ ‫‪www.Accportal.com‬‬

‫درروش ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﺘﺪاول )ﺳﻨﺘﯽ( ﮐﻪ ﻗﺪﯾﻤﯽ ﺗﺮﯾﻦ روش ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﻓﻘﻂ ﻫﺰﯾﻨﻪ‬ ‫ﻫﺎ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮﺑﻮده وﺗﻮﺟﻪ اﺻﻠﯽ ﻣﻌﻄﻮف ﺑﻪ داده ﻫﺎ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﺳﺘﺎده ﻫﺎ وﻧﺘﺎﯾﺞ‬ ‫ﮐﺎرﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮﻣﺸﺨﺺ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻫﺮﻫﺰﯾﻨﻪ ﺑﺮای ﻧﯿﻞ ﺑﻪ ﮐﺪام ﻫﺪف ﯾﺎﺑﺮای‬ ‫اﺟﺮای ﮐﺪام ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﯾﺎﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺧﺎص ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﯾﮑﯽ ازرووﯾﮋﮔﯿﻬﺎی آن ﺳﺎدﮔﯽ‬ ‫وﮐﻨﺘﺮل آﺳﺎن ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎی ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ روش ﭼﺎرﭼﻮب زﻣﺎﻧﯽ ﺑﺴﯿﺎرﮐﻮﺗﺎﻫﯽ‬ ‫راﻣﺪﻧﻈﺮﻗﺮارﻣﯽ دﻫﺪ ودرﻣﺠﻤﻮع ﺑﻪ ﻣﺪﯾﺮدرﺟﻬﺖ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ ﻫﯿﭻ‬ ‫ﮐﻤﮑﯽ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی اﻓﺰاﯾﺸﯽ ﺑﺎﻗﺒﻮل ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺗﻮﺟﻪ راروی ﺗﻐﯿﯿﺮات‬ ‫اﻓﺰاﯾﺸﯽ ﻣﺘﻤﺮﮐﺰﻧﻤﻮده وﺑﻮدﺟﻪ ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﺎﯾﻪ ای ﺑﺮای ﻣﺼﺎرف‬ ‫ﺳﺎل ﺟﺎری ﻓﺮض ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ اﺟﺮای ﺗﺸﮑﯿﻞ دﻫﻨﺪه آن ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪاز‪ :‬ﻧﮕﻬﺪاﺷﺖ‬ ‫ﺳﻄﺢ‪ ،‬ﺗﻌﺪﯾﻼت‪ ،‬ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎت وﮐﺎرﺟﺪﯾﺪ‪ .‬ﻫﺮﮔﺎه ﺑﻮدﺟﻪ رﯾﺰی ﺑﺮاﺳﺎس‬ ‫اﺟﺮای ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ وﺑﺮﺣﺴﺐ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻫﺎی ﮐﻠﯽ وﺑﻨﯿﺎدی‪ ،‬ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎراﻣﺸﺨﺺ‬ ‫ﻧﻤﺎﯾﺪ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ای ﮔﻮﯾﻨﺪ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮدرﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ای ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽ‬ ‫ﺷﻮدﮐﻪ دوﻟﺖ درﺳﺎل اﺟﺮای ﺑﻮدﺟﻪ اوﻻً ﭼﻪ اﻫﺪاﻓﯽ‪ ،‬وﻇﺎﯾﻒ وﻣﻘﺎﺻﺪ ﻣﺼﻮﺑﯽ‬ ‫دارد وﺛﺎﻧﯿﺎً ﺑﺮای ﻣﯿﻞ ﺑﻪ اﻫﺪاف وﻣﻘﺎﺻﺪ ﻣﺬﮐﻮر ﺑﺎﯾﺪ ﭼﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ‪ ،‬ﻋﻤﻠﯿﺎت‬ ‫وﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎﯾﯽ راﺑﺎﭼﻪ ﻣﯿﺰان اﻋﺘﺒﺎراﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﻈﺎم ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮی درﻣﻮرد‬ ‫اﻧﺘﺨﺎب ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬اﺟﺮا‪ ،‬وﮐﻨﺘﺮل آﻋﻔﺎرا آﺳﺎن ﻣﯽ ﺳﺎزد زﯾﺮا درﺑﻮدﺟﻪ ﻣﺘﺪاول‬ ‫ﻫﻨﮕﺎم رﺳﯿﺪﮔﯽ ﺑﻪ ﺑﻮدﺟﻪ‪،‬ﺿﻮاﺑﻄﯽ ﺟﻬﺖ ﻗﻀﺎوت واﻗﻌﯽ درﺑﺎره آن وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬ ‫اﻫﺪاف اﯾﻦ روش راﺑﻪ ﺷﮑﻞ زﯾﺮﻣﯽ ﺗﻮان ﺧﻼﺻﻪ ﻧﻤﻮد‪ -1 :‬ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی ازﺣﯿﻒ‬ ‫وﺻﯿﻞ ﺷﺪن اﻣﻮال ودرآﻣﺪ دوﻟﺖ‪ -2‬ﻣﺸﺨﺺ ﮐﺮدن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎوﺗﺨﺼﯿﺺ‬ ‫ﻣﻨﺎﺑﻊ‪ -3‬ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ ﻋﻤﻠﯿﺎت وﺑﻬﺒﻮد ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ‪ -4‬ﮐﻨﺘﺮل ﻋﻤﻠﯿﺎت درﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫رﯾﺰی ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﻋﻼوه ﺑﺮﺗﻔﮑﯿﮏ اﻋﺘﺒﺎرات ﺑﻪ وﻇﺎﯾﻒ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ‪ ،‬ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎ وﻃﺮح‬ ‫ﻫﺎ‪ ،‬ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﯿﺎت وﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎی اﺟﺮای ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻃﺒﻖ روش ﻫﺎی ﻋﻠﻤﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬ ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاری ﻗﯿﻤﺖ ﺗﻤﺎم ﺷﺪه ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ واﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﻣﯽ ﺷﻮدو ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﻪ ﮐﺎررﻓﺘﻪ‬

‫‪43‬‬

‫ﻣﻮﺿﻮع‬

‫ﻋﻨﻮان‪ :‬روﺷﻬﺎی ﺗﻨﻈﯿﻤﯽ ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫‪:‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬ ‫‪www.Accportal.com‬‬

‫ﺑﺎﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ اﺟﺮای ﻋﻤﻠﯿﺎت ووﻇﺎﯾﻒ ارﺗﺒﺎط داده ﻣﯽ ﺷﻮد ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ازﺿﺮورات‬ ‫اﯾﻦ روش اﯾﺠﺎداﻃﻼﻋﺎت ﮐﺎﻓﯽ ﺑﺮای ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫درﺑﻮدﺟﻪ رﯾﺰی ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﯿﺎت وﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎﻃﺒﻖ اﺻﻮل ﻓﻨﯽ دﻗﯿﻘﺎً اﻧﺪازه‬ ‫ﮔﯿﺮی ﻣﯽ ﺷﻮد وﻫﺰﯾﻨﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﻪ روش ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ازﻗﺒﯿﻞ ﻗﯿﻤﺖ ﺗﻤﺎم ﺷﺪه‬ ‫وﯾﺎاﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﺣﺠﻢ ﮐﺎرﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬ﻓﺮق اﺳﺎﺳﯽ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ای‬ ‫ﺑﺎﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ دراﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﯿﺎت وﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻫﺰﯾﻨﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫درﺑﻮدﺟﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﺣﺪودﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﺤﺪودﺗﺮﻣﯽ ﺷﻮد وﻟﯽ درﻋﻮض ﺣﺠﻢ‬ ‫ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﻪ ﻃﺮﯾﻘﯽ ﻋﻠﻤﯽ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪه وﻣﻌﯿﺎرﻫﺎی دﻗﯿﻘﯽ ﺑﺮای اﺟﺮا‪ ،‬ﻧﻈﺎرت‬ ‫وﮐﻨﺘﺮل ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽ آﯾﺪ‪.‬‬ ‫درﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﺑﺮﻣﺒﻨﺎی ﺻﻔﺮﮐﻠﯿﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎ ﻣﻮرد ارزﯾﺎﺑﯽ‪ ،‬ﺗﺠﺪﯾﺪﻧﻈﺮ‪ ،‬ﻧﻮﺳﺎزی‬ ‫وﺗﺤﻮل ﻗﺮارﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ .‬اﯾﻦ روش ﯾﮏ روﯾﮑﺮد ﻣﺪﯾﺮﯾﺘﯽ وﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮی ﮐﻠﯿﺪی‬ ‫ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻋﻨﺎﺻﺮﮐﻠﯿﺪی ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﺑﺮﻣﺒﻨﺎی ﺻﻔﺮﺷﺎﻣﻞ )‪ (1‬ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ‬ ‫اﻫﺪاف)‪ (2‬ارزﯾﺎﺑﯽ روش ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻧﺠﺎم ﻫﺮﻓﻌﺎﻟﯿﺖ‪ (3) ،‬ارزﯾﺎﺑﯽ ﺳﻄﻮح‬ ‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺄﻣﯿﻦ ﺑﻮدﺟﻪ وﺣﺬف‪ ،‬ﺳﻄﻮح ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺗﺮ‪ ،‬ﺳﻄﺢ ﺟﺎری‪ ،‬ﺳﻄﻮح اﻓﺰاﯾﺶ‬ ‫ﯾﺎﻓﺘﻪ‪ (4)،‬ارزﯾﺎﺑﯽ ﺣﺠﻢ ﮐﺎر وﺳﻨﺠﻪ ﻫﺎی ﻋﻤﻠﮑﺮد‪ ،‬وﺗﻌﯿﯿﻦ اوﻟﻮﯾﺖ ﻫﺎ‪ .‬اﻣﺎ ﻋﺒﺎرت‬ ‫ﮐﻠﯿﺪی دراﯾﻦ ﺟﻤﻠﻪ ﮐﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﺑﺮﻣﺒﻨﺎی ﺻﻔﺮﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ‬ ‫ﭼﯿﺰﺟﺪﯾﺪی ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﻋﺒﺎرت " ﻟﺤﺎظ ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ" اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﮔﺮﭼﻪ اﯾﻦ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ازﻧﻈﺮﻣﻔﻬﻮﻣﯽ ﭼﯿﺰ ﺟﺪﯾﺪی ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺳﻨﺘﯽ ﻃﺮح‬ ‫رﯾﺰی وﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﻣﻪ ﻋﻤﻮﻣﺎً اﻣﺮوزه ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮارﻣﯽ ﯾﮕﺮد‪ ،‬ﺗﻔﺎوت‬ ‫اﺳﺎﺳﯽ دارد‪ .‬ﮐﺎری ﮐﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﺑﺮﻣﺒﻨﺎی ﺻﻔﺮاﻧﺠﺎم ﻣﯽ دﻫﺪ وﻣﺘﻔﺎوت‬ ‫اﺳﺖ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی رادرواﻗﻊ ﯾﮏ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽ‬ ‫ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‪ ،‬ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﺑﺮﻣﺒﻨﺎی ﺻﻔﺮﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی راﯾﮏ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺗﺼﻤﯿﻢ‬ ‫ﮔﯿﺮی وﯾﮏ ﻧﯿﺮوی ﭘﯿﺶ ﺑﺮﻧﺪه ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ)ﻣﺪﯾﺮان ﺑﺎﯾﺪ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی‬ ‫ﺑﺮﻣﺒﻨﺎی ﺻﻔﺮرا اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ ﺗﺎاﺻﻼً ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﺑﻮدﺟﻪ دﺳﺖ ﯾﺎﺑﻨﺪ(‪.‬‬

‫‪44‬‬

‫ﻣﻮﺿﻮع‬

‫ﻋﻨﻮان‪ :‬روﺷﻬﺎی ﺗﻨﻈﯿﻤﯽ ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫‪:‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬ ‫‪www.Accportal.com‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﺑﺮﻣﺒﻨﺎی ﺻﻔﺮﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﺳﻨﺘﯽ ﮐﻠﻤﻪ ﯾﮏ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﺑﻨﺪی ﻧﯿﺴﺖ‪ -‬اوﻻً اﯾﻦ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﯾﮏ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﻣﺪﯾﺮﯾﺘﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﺛﺎﻧﯿﺎً‪ ،‬ﯾﮏ ﻓﺮآﯾﻨﺪ‬ ‫ﻃﺮح رﯾﺰی اﺳﺖ‪ ،‬وﻓﻘﻂ درﻣﺮﺣﻠﻪ ﺳﻮم ﯾﮏ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی اﺳﺖ ﻋﺒﺎرت‬ ‫ﺑﺮﻣﺒﻨﺎی ﺻﻔﺮﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﻫﺮﺷﺨﺺ ﺑﻪ‬ ‫ﻃﻮرﺧﻮدﮐﺎر"ﺻﻔﺮﺷﺪه" اﺳﺖ ﮐﻪ دردﻧﯿﺎی ﻋﻤﻞ ﮔﺮای ﻣﺎ ﮐﺎﻣﻼً ﻏﯿﺮواﻗﻊ ﺑﯿﻨﺎﻧﻪ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻌﻨﺎی اﯾﻦ ﻋﺒﺎرت آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎﺑﺎﯾﺪ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎ راازﻧﻮارزﯾﺎﺑﯽ‬ ‫ﮐﻨﯿﻢ وﺑﺒﯿﻨﯿﻢ آﯾﺎ ﺑﺎﯾﺪآﻧﻬﺎ راﺣﺬف ﮐﺮد‪ ،‬آﯾﺎ ﺑﺎﯾﺪ درﺳﻄﺤﯽ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺗﺮﺑﻮدﺟﻪ آﻧﻬﺎ‬ ‫راﺗﺄﻣﯿﻦ ﮐﺮد‪ ،‬آﯾﺎ ﺑﺎﯾﺪ درﺳﻄﺤﯽ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﻮدﺟﻪ آﻧﻬﺎ راﺗﺄﻣﯿﻦ ﮐﺮد‪ ،‬ﯾﺎاﯾﻦ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﺎﯾﺪآﻧﻬﺎ رااﻓﺰاﯾﺶ داد‪ .‬اﯾﻦ ﮐﻪ ﮐﺪام ﯾﮏ ازاﯾﻦ ﺳﻄﻮح ﺗﺄﻣﯿﻦ ﺑﻮدﺟﻪ‪-‬‬ ‫ازﺻﻔﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎﯾﮏ اﻓﺰاﯾﺶ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ‪ -‬ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ ﺑﺮاﺳﺎس اوﻟﻮﯾﺖ ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺪﯾﺮان ارﺷﺪ‬ ‫‪41‬‬ ‫ﺷﺪه اﺳﺖ واﻋﺘﺒﺎرات ﮐﻞ ﻣﻮﺟﻌﺪ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﻈﺎم ﺑﻮدﺟﻪ رﯾﺰی ﻃﺮح وﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﯾﺎﻃﺮح رﯾﺰی‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی‪ ،‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫رﯾﺰی)‪ (P.P.B.S.‬ﺗﻼﺷﯽ اﺳﺖ ﺑﺮای ﺗﺮﮐﯿﺐ وﺗﻠﻔﯿﻖ ﺑﻮدﺟﻪ رﯾﺰی ﺑﺎﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‬ ‫ﻫﺎی ﮐﻮﺗﺎه ﻣﺪت وﺑﻠﻨﺪﻣﺪت ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ واﺣﺪﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه‬ ‫ﺧﻄﻮط اﺻﻠﯽ وﺧﻂ ﻣﺸﯽ ﻫﺎی ﮐﻠﯽ ﺳﺎزﻣﺎن ﻫﺎ ودوﻟﺖ اﺳﺖ‪ .‬دراﯾﻦ روش‬ ‫ﺑﺎﯾﮏ ﻃﺮح ﮐﻠﯽ وﯾﮏ ﺳﺮی ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎوﺗﻌﺪادﺑﺴﯿﺎری ازﭘﺮوژه ﻫﺎﺑﻪ روﺑﻪ رو‬ ‫ﻫﺴﺘﯿﻢ ﮐﻪ ازﻃﺮﯾﻖ ﻃﺮح رﯾﺰی‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی وﺑﻮدﺟﻪ رﯾﺰی ﺑﻪ ﺳﻮی ﯾﮏ ﻫﺪف‬ ‫واﺣﺪ ﻫﺪاﯾﺖ وﮐﻨﺘﺮل ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺗﺄﮐﯿﺪ اﺻﻠﯽ آن ﺑﺮﺑﺎزدﻫﯽ وﺳﺘﺎدﻫﻬﺎ ﻣﯽ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎاﺳﺘﻔﺎده ازاﯾﻦ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی‪ ،‬ﻃﺮح رﯾﺰی‪ ،‬ﺑﻮدﺟﻪ رﯾﺰی‪،‬‬ ‫‪peter A. pyhrr . magnetic ticket & Label corp. Zero – Based‬‬ ‫‪Budgheting . hand book‬‬ ‫‪of budgeting ,fourth Edition‬‬ ‫‪1999.P27‬‬

‫‪45‬‬

‫ﻣﻮﺿﻮع‬

‫ﻋﻨﻮان‪ :‬روﺷﻬﺎی ﺗﻨﻈﯿﻤﯽ ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫‪:‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬ ‫‪www.Accportal.com‬‬

‫اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ‪ ،‬ﮐﻨﺘﺮل ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ وارزﺷﯿﺎﺑﯽ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ای راﺑﻪ ﻫﻢ ﻣﺮﺗﺒﻂ‬ ‫ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬ ‫ﺳﺌﻮاﻻت ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‬ ‫‪ -1‬روﺷﻬﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻮدﺟﻪ رﯾﺰی را ﻧﺎم ﺑﺒﺮﯾﺪ؟‬ ‫‪ -2‬ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﺘﺪاول ﯾﺎ ﺳﻨﺘﯽ ﭼﯿﺴﺖ وﭼﻪ ﻣﺸﺨﺼﻪ ﻫﺎﯾﯽ دارد‪ ،‬اﺷﮑﺎﻻت‬ ‫اﺳﺎﺳﯽ آن ﮐﺪام اﺳﺖ؟‬ ‫‪ -3‬ﭼﺮا ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﻨﺘﯽ دوام آورده اﺳﺖ ودرﺑﺮﺧﯽ ﺟﺎﻫﺎ ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ‬ ‫ﺷﻮد؟‬ ‫‪ -4‬اﺟﺰای ﺗﺸﮑﯿﻞ دﻫﻨﺪه ﺑﻮدﺟﻪ اﻓﺰاﯾﺸﯽ راﺗﻮﺿﯿﺢ دﻫﯿﺪ؟‬ ‫‪ -5‬ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ای ﭼﯿﺴﺖ واﻫﺪاف آن ﭼﯿﺴﺖ؟‬ ‫‪ -6‬ﻣﺰاﯾﺎی ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ای را ﺗﻮﺿﯿﺢ دﻫﯿﺪ؟‬ ‫‪ -7‬ﺑﺮﺧﯽ ازﻧﺘﺎﯾﺠﯽ ﮐﻪ اﺟﺮای ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ درﭘﯽ داﺷﺘﻪ راﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ؟‬ ‫‪ -8‬ﺗﻔﺎوﺗﻬﺎی ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ای ﺑﺎ ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ را ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ؟‬ ‫‪ -9‬ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﺑﺮﻣﺒﻨﺎی ﺻﻔﺮﭼﯿﺴﺖ؟ ﭼﻪ ﻣﺰاﯾﺎﯾﯽ دارد؟‬ ‫‪ -10‬ﻣﺮاﺣﻞ اﺟﺮای روش ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﺑﺮﻣﺒﻨﺎی ﺻﻔﺮرا ﺗﻮﺿﯿﺢ دﻫﯿﺪ؟‬ ‫‪ -11‬ﻧﻈﺎم ﺑﻮدﺟﻪ رﯾﺰی ﻃﺮح وﺑﺮﻧﺎﻣﻪ )‪ (P.P.B.S‬ﭼﯿﺴﺖ؟ ﭼﻪ‬ ‫ﻣﺰاﯾﺎﯾﯽ دراد؟‬ ‫‪ -12‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﺎاﺳﺘﻔﺎده از ﻧﻈﺎم ﺑﻮدﺟﻪ رﯾﺰی ﻫﺮﺳﺎل ﻗﺴﻤﺘﯽ‬ ‫ازﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﻠﻨﺪﻣﺪت را اﺟﺮا ﻧﻤﻮد؟‬

‫‪46‬‬

‫ﻣﻮﺿﻮع‬

‫ﻋﻨﻮان‪ :‬روﺷﻬﺎی ﺗﻨﻈﯿﻤﯽ ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫‪:‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬ ‫‪www.Accportal.com‬‬

‫‪WWW.ACCPORTAL.COM‬‬

‫‪47‬‬