Railroad Death

บทความนี้เปนสวนที่ตัดตอนมาจากบทความเต็ม ในบทความเรื่อง “รถไฟไทย” โดยผูเขียน นามวา “ปอน ประพันธ” ซึ่งลงตีพิมพในนิตยสาร ศิลปวัฒนธรรม ลําดับที่ ๓๒๙ ปที่ ๒๘ ฉบับที่ ๕ เดือนมีนาคม ๒๕๕๐ [email protected] ขอขอบคุณผูรวมดวยชวยกันพิมพบทความนี้ คุณรุงโรจน ดีกองเสียง e-mail : [email protected] คุณอนุชนา ปะติเส e-mail : [email protected]

ประวัติการสรางทางรถไฟที่นาสนใจในสมัยจอมพลแปลก พิบูลสงคราม เปนนายกรัฐมนตรี และเปนผูบัญชาการทหารสูงสุด ไดมีการตกลงที่จะสรางทางรถไฟตามความประสงคของกองทัพญี่ปุน ที่ เรียกตามภาษาทางการวา ทางรถไฟสาย ไทย-พมา แตโลกรูจักในนามทางรถไฟสายมรณะ เนื่องจากผูใช แรงงานสวนใหญเปนเชลยศึก ออสเตรเลียและยุโรป อีกสวนหนึ่งเปนกรรมกร ชาวมลายู ชวา จีนและแขก ไดสูญเสียชีวิต ไปเปนจํานวนมาก ทางรถไฟจากไทยไปพมาในสมัยสงครามโลกครั้งที่ ๒ ยุคที่เรียกกันวา “ญี่ปุนขึ้น” ญี่ปุนหรือ กองทัพลูกพระอาทิตยยกพลขึ้นบกในประเทศไทยนัน้ มีอยู ๒ เสนทาง สายแรกคือสาย ไทย-พมา ที่แยก จากสถานีหนองปลาดุก จังหวัดราชบุรี ปลายทางอยูที่ดา นเจดียสามองค ไปตอกับสถานี Than Bazar ใน พมาที่จังหวัดมะละแหมง (Moulmein) สายที่ ๒ จากสถานีชุมพร ไปถึงระนองถึงบานน้ําอุน และกองทัพญี่ปุนเตรียมจะใชการขนสง ทางเรือไปขึ้นที่เกาะสองเขามะละแหมง (Moulmein) เพื่อตั้งเปนกองบัญชาการเพื่อยึดพมาและอินเดีย ตอไป (สําหรับเรื่องราวของทางรถไฟสายชุมพร-ระนอง ผมไดเขียนเลาไวหนหนึ่งไวในวารสาร ศิลปวัฒนธรรม) เรื่องราวของการสรางทางรถไฟ-พมา ที่นํามาเรียบเรียงประกอบเรื่องรถไฟไทยในปนี้ ไดจาก เอกสารที่พันเอกแสง จุละจาริตต ผูวาการรถไฟฯ ในระหวางป พ.ศ. ๒๕๑๔ ไดมอบหมายใหคุณประสงค นิโครธา รวบรวมและเรียบเรียงเอาไวอยางละเอียด และผมบังเอิญไดมีเก็บไวมาตัดตอและลําดับความ เพิ่มเติม จากความประทับใจเปนสวนตัวอีกทีหนึ่ง ดวยคิดเอาเองวาถาไมนํามาถายทอดเอาไวนานไปจะ ละลืมได หากผิดพลาดในขอเท็จจริงประการใด ขอใหเปนความผิดพลาดของผมเอง ทราบกันอยูแลววา เมื่อวันที่ ๘ ธันวาคม พ.ศ.๒๔๘๔ กองทัพญี่ปุนไดยกพลขึ้นบกในประเทศไทยหลายเสนทางดวยกันเชน สงขลา ชุมพร นครศรีธรรมราช ประจวบคีรีขันธ สวนมากเปนหัวเมืองปกษใต ตอมาเมื่อวันที่ ๙

ธันวาคม พ.ศ.๒๔๘๔ ฯพณฯ จอมพล แปลก พิบูลสงคราม นายกรัฐมนตรีและผูบ ัญชาการทหารสูงสุด ในเวลานั้น ไดตกลงสงบศึกกับกองทัพญีป่ ุน ยอมใหกองทัพญี่ปุน ใชจุดแวะเพื่อเดินทัพไปยึดพมา ซึ่ง ตอนนั้นพมาอยูภายใตการปกครองของอังกฤษ กองทัพญี่ปุนไดกําหนดแผนยุทธการไวอยางดีแลวจึงกําหนดทีจ่ ะสรางทางรถไฟตอจากไทยไป พมา รวม ๒ เสนทาง คือ จากภาคกลางและภาคใตไปรวมศูนยที่ จังหวัดมะละแหมง ประเทศพมา เพื่อ เดินหนาเขาพมา และอินเดียตอไป เวลานั้น จอมพล แปลก พิบูลสงคราม ในฐานะ ผูบัญชาการทหารสูงสุด เปนผูนําสูงสุดฝายไทย และ พลโท อาเกโตะ นากามูระ เปนผูบ ัญชาการกองทัพญี่ปุนในประเทศไทย ไดทําความตกลงตั้ง คณะกรรมการผสมไทย – ญี่ปุน เพื่อหารือในขอราชการที่จะสรางทางรถไฟสาย ไทย-พมา โดยประชุม ครั้งแรกเมื่อ วันที่ ๘ สิงหาคม พ.ศ.๒๔๘๕ ณ ที่ทําการคณะกรรมการผสมไทย – ญี่ปุน สนามเสือปา ตรงขามวัดเบญจมบพิตรฯ ครั้งแรกนี้ คณะกรรมการฝายไทยไดประชุมกันเอง มี พันเอก เชย พันธุเจริญ เปนประธาน กรรมการสรางทางรถไฟทหาร ร.ท. ดํา ปทมดิสต ม.จ. ทองคําเปลว ทองใหญ กรรมการพิจารณาสราง ทางรถไฟ พ.ท.ม.จ. พิสิษฐดิสพงศ ดิศกุล หัวหนากองอํานวยการผสมฯ และ พ.ต.ม.จ. ประเสริฐศรี ชยางกูร ประจํากองอํานวยการผสมฯ คณะกรรมการฝายไทยชุดนี้ ไดประชุมเพื่อหารือขอเสนอของกองทัพญี่ปุนที่ตองการสรางทาง รถไฟสาย ไทย-พมา สวนใหญเปนเรื่องการอํานวยความสะดวก และ เรื่องคาใชจาย เรื่องกรรมสิทธิ์ ที่ดินในเสนทางที่รางรถไฟตัดผาน การวาจางแรงงาน สิทธิครอบครองหลังจากทางรถไฟเลิกใช แลว สวนใหญเจาหนาที่ฝายรับหลักการ และไดประชุมครั้งสําคัญอีกครั้งหนึ่ง เมื่อวันที่ ๒๗ สิงหาคม พ.ศ. ๒๔๘๕ เปนคณะใหญรวมกันระหวางฝายไทยกับญี่ปุน ตัวแทนฝายไทย ประกอบดวย ๑. พ.ต. ควง อภัยวงศ รัฐมนตรีวาการกระทรวงคมนาคม ๒. พ.ท. ไชย ประทีปะเสน รองปลัดกระทรวงตางประเทศ ในฐานะกรรมการผสมไทย – ญี่ปุน ๓. พ.อ. เชย พันธุเจริญ กรรมการ ๔. พ.ท. นพ เกตุนุติ กรรมการ ๕. นาย สิทธิ์ บรรณสารประสิทธิ์ กรรมการ ๖. ม.จ. ทองคําเปลว ทองใหญ กรรมการ ๗. ร.ท. ดํา ปทมดิสต กรรมการ ๘. พ.ท. อาจ พิชเยนทรโยธิน เจาหนาทีก่ รมรถไฟ ๙. ม.ล. จรัญ สนิทวงศ เจาหนาที่กรมรถไฟ ๑๐. พ.ท.ม.จ. พิสิษฐดิสพงศ ดิศกุล หัวหนากองอํานวยการผสมฯ ๑๑. พ.ต.ม.จ. ประเสริฐศรี ชยางกูร ประจํากองอํานวยการผสมฯ

ฝายญี่ปนุ ประกอบดวย ๑. พล.ต. เซจิ โมริยา ผูแทนกองทัพญี่ปนุ ๒. พ.ต. ซึเงะ ๓. พ.ต. อิริเจ ๔. พ.ต. ชิรางาอิ ๕. ร.ท. นากามูระ ๖. ร.ต. ฮริฮารา ๗. นาย การาฮาวา ๘. นาย มิตานี ในประชุมครั้งนี้ไดมีการถกเถียงกันพอสมควรทางดานธุรการและทางดานเทคนิค แรกทีเดียว ทางฝายไทยจะสรางเอง แตอยูการควบคุมของญี่ปุน แตญี่ปุนตองการใหสรางเสร็จเร็วประมาณ ๑ ป เพราะจําเปนตองใช ทางญีป่ ุนไดตัดสินใจอีกครั้งวา ทางญี่ปุนจะใชหนวยทหารที่มีความชํานาญในการ สราง รวมทัง้ นายชางผูมีความเชี่ยวชาญที่ญี่ปุนมีพรอมอยูแลว เพื่อใหมั่นใจวาจะสามารถที่จะสรางเสร็จ โดยเร็ว ปญหาใหญอกี เรื่องหนึ่งคือ เมื่อสรางเสร็จแลวทางรถไฟจะตกเปนของใคร ซึ่งฝายญี่ปุนบอกวา ฝายญี่ปุนจะเปนฝายใชตามเวลาสมควร แลวยกใหฝายไทย ที่สุดในการประชุมครั้งนี้ยงั ตกลงกันไมได การถกเถียงสวนหนึ่งในประชุมครั้งนี้ คุณประสงค โคธรา ไดบันทึกรายละเอียดเอาไวดว ย จึง คิดวานาจะนํามาบันทึกไวเปนประโยชนแกผูที่สนใจ จึงไดตัดตอนมาสวนหนึ่งดังนี้ ฝายไทย – ปญหาเรื่องการสรางทางรถไฟนี้ เรามีความเห็นเดียวกับทานคือ เมื่อกองทัพญี่ปุนเปน ผูตองการใชกจ็ ัดสราง แตการสรางทางรถไฟในเมืองไทย ก็ตองเปนของไทยไมมีปญ  หา จะเปนของใคร ไมไดเพราะขัดตอกฎหมายชัดอยูแลว จึงไมนามีขอของใจอะไร เวนแตจะเปนรถไฟทหาร ไมใชของ เอกชนหรือบริษัทจัดทําก็เปนของทหารรวมกัน อนึ่ง การสรางนั้นฝายญี่ปุนอางวามีความชํานาญกวาเรา ก็ ยอมรับวา เราสรางเสร็จใน ๑ ปไมทัน เพราะถาการเดินทัพตองเสียแผนการไป เพราะการลาชาของเรา แลว ก็อาจโทษเราได จําขอใหทานทําตามประสงค แตในการสรางนี้อาจกระทบกระเทือนถึงประชาชน ที่ทางรถไฟผานเขาไปในที่ของเขาได เพราะทางญี่ปุนทําไปเพือ่ ความรวดเร็ว อาจจะไมคํานึงถึง ประชาชนที่อยูในความรับผิดชอบของรัฐบาลไทยก็ได นายชางญี่ปุนตองยอมรับวาไมรูกฎหมายไทย เรา ตองยอมใหเงินเขาเมื่อเอาทีข่ องเขามา เพราะฉะนัน้ เราตองขอแบงทําตอนหมูชนคือตอนตนทาง ตอไป นั้นใหญี่ปุนทํา ฝายญี่ปนุ – ที่ฝายไทย กลาววา เมื่อเสร็จการยุทธแลว รถไฟที่สรางในประเทศไทยนัน้ จะตกเปน ของไทยนั้น ฉันไมสามารถเขาใจความได ทางที่ดีเราควรจะทําความเขาใจกันในเมื่อเสร็จสงครามแลว ฝายไทย – ขอทราบวารถไฟนี้เปนรถไฟทหารหรือบริษทั ฝายญี่ปนุ – ในระหวางสงคราม รถไฟนี้เปนของทหาร แตเมื่อเสร็จสงครามแลว ญี่ปุนจะถือสิทธิ์ เปนของญี่ปุนเอง หรือจะเปนของบริษัทใด ก็แลวแตจะเห็นควร

การถกเถียงวารถไฟจะเปนของใครนั้น ในที่สุดตกลงกันไมเปนที่ลงเอย แตดูทาทีญี่ปุนออกจะเอา เปรียบ แตเมือ่ เสร็จสงครามและญี่ปุนเปนฝายปราชัยนัน้ องคการสหประชาชาติไดเขามาดูแลทางรถไฟ สายนี้และไดขายใหแกกรมรถไฟหลวงในราคา ๕๐ ลานบาท ในที่สดุ จึงตกเปนของไทย และไดมีการรื้อ ทางรถไฟไปสวนหนึ่งคงเหลือใหมีการเดินรถถึงสถานีน้ําตกอยางที่เปนในปจจุบนั อีกตอนหนึ่งของการประชุมตกลงกันเรื่องการสรางทางรถไฟสายนี้ระหวางไทยกับกองทัพญี่ปุน มีรายละเอียดที่นาสนใจที่ คุณประสงค โคธรา เจาหนาที่การรถไฟไดบันทึกไว เกีย่ วกับฝายไหนจะสราง ชวงไหน ดังนี้ ฝายไทย – เมือ่ ตกลงกันวาเปนรถไฟทหารเชนนั้น ก็สรางได แตเราขอสรางตอนงาย ทานเกงกวา สรางตอนยากเอาหรือไม ฝายญี่ปนุ – ตามที่เสนอแบงตอนสรางนั้น ถาไดลงมือทํางานแลวจะรูสกึ ลําบากและขลุกขลักมาก ฝายไทยไมจําเปนตองสรางก็ได เพียงแตใหความชวยเหลือดานการเวนคืนที่ดิน เครื่องอุปกรณบางอยาง ก็ เรียกวารวมมือเหมือนกัน ฝายไทย – เกรงวาการที่ไปทํานั้นจะพูดกันไมรูเรื่องเทานั้น ทางงานชางไมขัดกันเลย เราทําตอน งาย ทานทําตอนยากก็แลวกัน ฝายญี่ปนุ – ที่นั่นมีทหารอยูม าก เชลยก็มาก เกรงมีเรื่องกันขึ้นนัน้ ทราบแลว แตตอไปพยายามจะ ไมใหเกิดเรื่องขึ้นได และการสรางนี้ ทางฝายญี่ปุนจะไมสรางฝายเดียว ทางฝายไทยก็ไดรวมมือในการ เวนคืนทีด่ ินและชวยทํางานบางอยาง จึงอาจประกาศไดวา ไทยไดรวมมือกับญี่ปุนในการยุทธ ฝายไทย – ไมใชชาวเมืองฝายเราไมชวย แตอยากชวยไมใหมีขอโตเถียงกับราษฎร เดีย๋ วดินไมพอ เที่ยวไปขุดในที่ของเขา ก็จะยุงกันใหญ เราจึงขอทําตอนใน เพราะมีบา นมีนามาก คือตั้งแตหนองปลาดุก ไปจนถึงกาญจนบุรี ไทยทําหมดราว ๖๐ กิโลเมตร ญี่ปุนจะทําสะพานเองก็เอา เราทําทาง ตอไปอีก ๓๐๐ กวากิโลเมตรทานทําก็หมดเรื่อง ฝายญี่ปนุ – จะเสร็จภายใน ๑ ปหรือ ฝายไทย – เสร็จแน ไมเสร็จทําอะไรก็เอา ฝายญี่ปนุ – ใน ๖๐ กิโลเมตร ที่รับทํานั้น ขอใหอยูใ นบังคับบัญชาญี่ปุนจะไดหรือไม ฝายไทย – ขอใหรับหลักการกอนวาจะยอมหรือไม สวนการบังคับบัญชานั้น เราจะจัดการให เรียบรอยเอง ฝายญี่ปนุ – อยากทราบวาจะใชใครสราง ฝายไทย – จะใชใครสรางนั้นไมตองถาม ใหสรางเสร็จไดเปนก็แลวกัน ฝายญี่ปนุ – ตามที่เสนอจะสราง๖๐ กิโลเมตรนั้น ทราบแลว ถามีปญหาทางเทคนิค เจาหนาทีจ่ ะ ดําเนินการรวมไมได เพราะทางรถไฟตอนหลังก็ตองอาศัยทางลําเลียงตอนตน ถาตอนตนเสร็จไมทัน ตอนทายก็ดําเนินการไมได มันเปนเนื่องกันทั้งสาย จึงอยากใหอยูใ นบังคับบัญชาญี่ปุน

ฝายไทย – คนของญี่ปุน ญี่ปุนก็ตั้งมา ไทยก็ตั้งไป นายชางดวยกันถือหลักอันเดียวกัน กองบัญชาการตองรวมกันแน แตตองตกลงเรื่องทําทาง ๖๐ กิโลเมตรกอน ฝายญี่ปนุ – ทางสายนี้เปนของทหารเพือ่ การยุทธ เจาหนาที่ตองเชื่อฟงหรือปรึกษาหารือกับ หนวยรถไฟทหารญี่ปุนกอน การประชุมกันคราวนั้น ตกลงกันไดวาฝายไทยจะสรางทางรถไฟในชวงแรก ๖๐ กิโลเมตร ถึง ตําบลทามะขาม อําเภอเมือง กาญจนบุรี ที่เหลืออีกประมาณ ๓๐๐ กิโลเมตร อันเปนเขตปาเขานั้นฝาย ญี่ปุนจะเปนผูสรางตอ จนถึงสถานีตอเนื่องในเขตประเทศพมาที่ดานพระเจดียสามองค ไดมีขอตกลงไทย-ญี่ปุนเกี่ยวกับการสรางทางรถไฟเชื่อมระหวางไทย-พมา เมื่อวันที่ ๑๖ กันยายน พ.ศ. ๒๔๘๕ โดยมีการลงนามไวเปนสําคัญระหวาง จอมพล ป. พิบูลสงคราม ผูบัญชาการทหารสูงสุด แหงประเทศไทย กับ พล.ต.เซจิ โมริยา ผูแทนฝายกองทัพญี่ปุนประจําประเทศไทย วันรุงขึ้น ๑๗ กันยายน พ.ศ. ๒๔๘๕ ผูบัญชาการทหารสูงสุดไดเรียกประชุมผูเกี่ยวของ เรื่องการ จัดสรางทางรถไฟทหารอีกครั้ง มีผูเขารวมประชุม ไดแก ๑. จอมพล ป. พิบูลสงคราม ผูบัญชาการทหารสูงสุด เปนประธาน ๒. พลโทมังกร พรหมโยธี รัฐมนตรีวาการกระทรวงมหาดไทย ๓. พลโทจรูญ เสรีเริงฤทธิ์ รัฐมนตรีวาการกระทรวงคมนาคม ๔. พ.ต.ควง อภัยวงศ รัฐมนตรีวาการกระทรวงพาณิชย ๕. พล.ต.ภักดิ์ เกษสําลี เสธ.ท.สนาม ๖. พ.อ.เชย พันธุเจริญ ประธานกรรมการสรางรถไฟทหาร ๗. ม.จ.ทองคําเปลว ทองใหญ กรรมการจัดสรางทางรถไฟทหาร ๘. พ.ท.ไชย ประทีปะเสน กรรมการผสม ๙. พ.ท.ม.จ. พิสษิ ฐดิศพงศ ดิศกุล หัวหนากองอํานวยการกรรมการผสมฯ ๑๐. พ.ต.ม.จ. ประเสริฐศรี ชยางกูร ประจํากองอํานวยการฯ ๑๑. พ.ท.อาจ พิชเยนทรโยธิน นายชางใหญกรมรถไฟ ๑๒.นายวิเทต บุนยคุปต หัวหนากองแบบแผนกรมรถไฟ ผูบัญชาการทหารสูงสุดไดเปดประชุมวา ขอตกลงการจัดสรางรถไฟทหาร จากหนองปลาดุกไป ประเทศพมา ไดลงนามกันแลวตั้งแตคนื วันที่ ๑๖ กันยายน พ.ศ. ๒๔๘๕ หนาที่ของเราจะตองปฏิบัติตาม ขอตกลงนั้นใหดีที่สุด สวนเรื่องอื่นๆ นั้นเอาไวพูดกันเมือ่ เสร็จสงคราม ตอจากนัน้ พ.ท. ไชย ประทีปะเสน กรรมการผสมไทย-ญี่ปุน ไดบอกวา ความมุงหมายของเขาก็ คือจะขอทํารถไฟทหาร แตในขอเสนอแรกๆ มีขอความรุนแรงมาก ทางกรรมการผสมฯ จึงไดปด เปาให เบาบางลง จนในที่สุดก็สําเร็จ เปนขอตกลงตามที่ไดลงนามกันแลว กอนอื่นที่ประชุมควรจะไดทราบ ความในขอตกลงตลอดจนหลักการแหงขอตกลงนั้น

ถัดมาผูบัญชาการทหารสูงสุดไดกรุณาอานความในขอตกลงและอธิบายหลักการใหที่ประชุมฟง ดังตอไปนี้ ความขอ ๑ หมายความวา เราจะรวมกับเขาสรางรถไฟทหารขึ้น โดยเขาเปนฝายออกเงิน อนุ ๑ สําหรับการใหทดี่ ินเพื่อสรางทางรถไฟนี้ ใหตกลงใชวิธีประกาศเวนคืน เพือ่ ใหเปนที่ชดั แจงวาทีด่ ินนัน้ เปนของเรา ทั้งนี้ใหกระทรวงคมนาคม เปนเจาหนาที่ดาํ เนินการโดยดวน อนุ ๒ งานสรางรถไฟนี้ ใหเขาสรางเอง เพราะเปนเรื่องของเขา ฝายเรามีหนาที่ชวยเหลือ คือ กระทรวงมหาดไทย ชวยจัดหากรรมกร โดยใหถือหลักวาอยาใหกระเทือนตอการประกอบอาชีพ ของราษฎร กระทรวงคมนาคม (กรมรถไฟ) ชวยจัดหานายตามความจําเปน อนุ ๓ หมายความวา เรามีหนาที่ชวยเขาดังนี้ ไมหมอน เสาไฟฟา ไมทใี่ ชในการกอสราง เหลานี้ใหทางกองบัญชาการทหารสูงสุดทําคําสั่งให กรมปาไมอํานวยความสะดวกในการจัดหา สวนกระทรวงคมนาคม (กรมรถไฟ) เปนผูด ําเนินการจัดหา ปูน ทราย รถ เรือ และเครื่องลอเลื่อน เหลานี้เปนหนาที่กระทรวงคมนาคม (กรมรถไฟ) เปน ผูดําเนินการจัดหา เครื่องใชในการขนสง สัตวพาหนะ เปนหนาที่กระทรวงมหาดไทย จัดหา นอกนั้นเปนรายละเอียดอื่นๆที่ผูบัญชาการทหารสูงสุด พูดถึง เปนรายละเอียดที่จะไมขอนํามา บอกเลาในที่นี้ นอกจากนั้น ผูบัญชาการทหารสูงสุดไดมีคําสั่งแตงตั้งคณะกรรมการอีก ๓ ชุด เพื่อประสานงาน กับฝายญี่ปุน ดังนี้ จากกองบัญชาการทหารสูงสุด ๑. พ.อ.เชย พันธุเจริญ ประธานกรรมการ ๒. พ.ท.นพ เกตุนตุ ิ เปนกรรมการและเลขานุการ จากกระทรวงคมนาคม (กรมรถไฟ) ๑. พ.ท.อาจ พิชเยนทรโยธิน เปนกรรมการ ๒. ม.ล.จรัญ สนิทวงศ เปนกรรมการ จากกระทรวงมหาดไทย ๑. นายสิทธิ บรรณาสารประสิทธิ์ เปนกรรมการ ๒. ม.จ. ทองคําเปลว ทองใหญ เปนกรรมการ กรรมการคณะนี้มีหนาที่ตดิ ตอและเจรจาการสรางรถไฟกับฝายญี่ปุนในกรอบขอตกลงนี้ ทั้งใน สวนที่เปนหลักการและขอปฏิบัติปลีกยอย เชน การซื้อของและอื่นๆ สวนการติดตอกับเจาหนาทีฝ่ ายอื่น หรือในกรณีทเี่ ปนปญหาก็ใหติดตอกรรมการผสมฯ และใหสงงานที่คณะกรรมการนีด้ าํ เนินไปผาน กรรมการผสมฯ ตามลําดับชัน้ โดยมีหนาทีส่ าํ คัญ ๒ ประการ คือ

๑. ทํางานใหสําเร็จในกรอบขอตกลงนี้ ๒. รักษาประโยชนของชาติไทยอยางดีที่สุด การปฏิบัติงานรวมกับเขา(ญีป่ ุน)ถาไมเสียประโยชนของเราก็ตกลงทําไป ถาเปนเรื่องเสีย ประโยชนเรา ก็ตองโตแยงอยางดีที่สุด ตอจากนัน้ ยังไดเพิ่มเติมคณะกรรมการขึ้นมาใหม จากผูแทน กระทรวงอุตสาหกรรม คือ นายคลิ้ง วิศลยวิธีกัล ผูแทนกรมชลประทาน คือ นายรอด ชยากร และผูแทน กรมทาง คือ นางมงคล เนาวจําเนียร นายทหารญี่ปนุ ชั้นผูใหญที่เกี่ยวของกับการสรางทางรถไฟสายไทย-ญี่ปุน มีดงั นี้ ๑. พล.ต. ชิโมดะ เปนผูควบคุมการกอสรางทางรถไฟสายไทย-พมา ตลอดระยะทางยาว ๔๑๕ กิโลเมตร ตั้งแตเริ่มงาน โดยสํารวจภูมิประเทศทางเครื่องบินเพื่อเลือกแนวทางรถไฟกอน แลวจึงสั่งหนวย กอสรางทํางานดินตามไป แตกอนทีก่ ารกอสรางจะเชือ่ มกันตลอด และกองทัพญีป่ ุนกําหนดเปดการเดิน รถไฟตลอดทาง ในวันที่ ๒๕ ธันวาคม พ.ศ.๒๔๘๖ เครื่องบินตรวจการซึ่ง พล.ต.ชิโมดะใชในการสํารวจ ภูมิประเทศและตรวจการกอสรางเปนประจํานั้น เกิดอุบัติเหตุตกในหุบเขาบริเวณปาลึกระหวางชายแดน ไทย-พมา กองทัพญี่ปุนไดสั่งการใหทหารหลายหนวยคนหาซากเครือ่ งบินและศพ พล.ต.ชิโมดะ แตไม สามารถคนพบ ๒ พล.ต. ทากาซากิ เปนผูรับชวงงานตอจาก พล.ต.ชิโมดะ ครั้นยางเขาฤดูฝน เดือนมิถุนายน พ.ศ. ๒๔๘๗ นายพลผูนี้ลมปวยลง ๓. พล.ต.อิชิดะ มีหนาที่บังคับบัญชา ทําการเดินรถจากพนมเปญถึงมลายู สรางทางรถไฟสาย หนองปลาดุก-พมา แทนพล.ต.ทากาซากิ ๔. พ.อ.อีวาเซ เปนหัวหนาหนวยสรางทางรถไฟสายหนองปลาดุก-พมาในเขตประเทศไทย ตั้ง คายอยูบริเวณสนามบินจังหวัดกาญจนบุรี สรางขึ้นดวยไมไผประมาณ ๑๕,๐๐๐ ลํา มุงหลังคาจาก ซึ่งผูวา ราชการจังหวัดกาญจนบุรี จัดหาพอคามาขายใหทหารญีป่ ุน ๕. พ.อ. อิไม อยูในคายเดียวกันกับ พ.อ. อีวาเซ ติดตอในดานการกอสรางทางรถไฟกับฝายไทย ๖. พ.อ.ฮิรายามา ยายมาแทน พ.อ.อิไม นายชางฝายไทยก็เปลี่ยนจาก พ.ท.ยศ โยธาการพินิจ ซึ่ง ไปเสียชีวิตเนือ่ งจากอุบัติเหตุในการสํารวจเสนทางสายชุมพร-กระบุรี เปนนายเชถ รื่นใจชน พ.ต.โยชิดา หัวหนาหนวยรถไฟประจําทีค่ ายหนองปลาดุก ญี่ปุนใชเชลยศึกในการสรางทางรถไฟสายนี้ จากสิงคโปรและมลายูสวนหนึ่ง สวนมากเปนเชลย อังกฤษและออสเตรเลีย อีกสวนหนึ่งคือไอรแลนด นายจอหน โคสต เขียนเลาไวในหนังสือ Railroad of Death ตอนหนึ่งวา ญี่ปุนไดเขาตีสิงคโปร เมื่อวันที่ ๑๕ กุมภาพันธ พ.ศ. ๒๔๘๕ ทหารอังกฤษและ ออสเตรเลียตายบาดเจ็บ และถูกปลดอาวุธเปนจํานวนมาก โดยกองทัพญี่ปุนของนายพลยามาชิตะ และ ลําเลียงจากสิงคโปรเขามายังยะโฮรในมลายูเขามาในเมืองไทยโดยทางรถไฟที่นั่งเปนตูเหล็กสําหรับ บรรทุกวัวควาย ไมมีหลังคา ฝนตกก็เปยก แดดออกก็รอน ทหารฝรั่งตูหนึ่ง ๗๐๐ คน มีทหารญี่ปนุ มาคุม

๖ คน ฝาแดดฝาฝนกันมาตลอดระยะทาง ๑,๒๐๐ ไมล จากมลายูถึงบานโปงเปนเวลา ๕ วัน พักที่คายบาน โปง ๒ วัน แลวไปพักชั่วระยะหนึ่งทีก่ าญจนบุรี จอหน โคสต เขียนเลาวา คายที่กาญจนบุรีพออยูได คนไทยที่นนั่ ใจดี แจกจายกลวย ขนมและ น้ําแข็งใหเชลยพอไดมีความสุขบาง อีกตอนหนึ่งจอหน โคสต เลาวา เชลยที่ถกู เกณฑมาจากสิงคโปรตอง สับเปลี่ยนกันเปนแรงงานสรางทางรถไฟ ขณะที่ทหารญี่ปุนนั่งคุมงานอยางสุขสําราญ เมื่อเสร็จงานจาก คายหนึ่งแลว ก็ตองยายไปอีกคายหนึ่ง และตองเดินไป ผานปาเปลี่ยวที่รกชัฏ ระหวางนั้นมีโรคภัยไขเจ็บ มาก รายที่สุดคืออหิวาต ไขปา คอตีบ ไมมียา ไมมีหมอ ลมตายกันวันละมากๆ อาหารมีขาวตมกับน้ําตาล ตองทํางานตั้งแตเชายันค่ํา ตองตากแดดกรําฝน เชลยและกรรมกรตายก็เผาทันที คายรางเปนคายๆ เชลย ฝรั่งที่เสียชีวิตเพราะระเบิดจากเครื่องบินของฝายพันธมิตรก็มาก มองเห็นภาพไดชัดเจนอีกตอนหนึ่ง เชลยศึกที่ญี่ปนุ ระดมมาจากพมาก็อีกสวนหนึ่ง เดินเทาจากมะละแหมงมาถึงดานพระเจดียสาม องคในเขตประเทศไทย ผานปาดงมานานประมาณ ๙ วัน รวมแลวเปนเชลยศึกมากกวา ๕๐,๐๐๐ คน กรรมกรอีกไมนอยกวา ๑๘๐,๐๐๐ คน แรงงานของญี่ปุนเอง ประมาณ ๑๕,๐๐๐ คน กรรมกรชาวจีนที่สมาคมพาณิชจีนวาจางจากประเทศไทยเอง รวม ๑๘ จังหวัด ๑๘,๐๐๐ คน ใน ระหวางเดือนกรกฎาคม-สิงหาคม พ.ศ.๒๔๘๖ ไดคาจางตามชวงทาง ดังนี้ จากหนองปลาดุก ถึงทามะขาม วันละ ๑.๕๐ บาทตอคน จากทามะขาม ถึงวังใหญ วันละ ๒.๕๐ บาทตอคน จากวังใหญถึงนิเถะ วันละ ๓.๕๐ บาทตอคน กรรมกรไทยทีว่ าจางโดยกระทรวงมหาดไทย ประมาณ ๓,๕๐๐ คน จากนครปฐม สุพรรณบุรี และเพชรบุรีนนั้ ไดคาแรงคนละ ๗๐ สตางคตอวัน แตงานเบากวากันมาก สําหรับแรงงานแขก ชวาและ มลายูนั้น สวนมากจะถูกสงไปทํางานจัดหาไมหมอนและไมฟนในปาลึก แตกรรมกรชุดชวานี้ไดทําความ เสียหายใหกับปาไมในกาญจนบุรีอยางมหาศาล จากบันทึกของกรมรถไฟเปดเผยไวตอนหนึ่งวา “ตามปาทุกแหงที่กรรมกรชวาอยู มีการเผาปาเปนการใหญ บางทีไฟลุกอยู ๕ วัน ๕ คืนไมดับ ลม แรงจัดจึงติดอยูตลอดวันตลอดคืน เฉพาะที่ปรังกาสี ไหมตลอด ๔ ทิศ กลางคืนสวางไสว กลางวันควัน ลอยหนาแนน ทหารญี่ปุนหามไมไดเพราะพูดกันไมรูเรื่อง กลับบอกวา ดีมาก สวยดี ไฟไหมไปนับหมื่นๆ ตน” การสรางทางรถไฟของฝายไทยในชวง ๖๐ กิโลเมตรแรก จากหนองปลาดุกถึงริมแมนา้ํ แคว บาน ทามะขาม อําเภอเมือง จังหวัดกาญจนบุรี ซึ่งรวมระยะทางจริงๆ เพียง ๕๖ กิโลเมตร กําหนดจะเริ่มถมดิน ตั้งแตเดือนสิงหาคมและกันยายน พ.ศ. ๒๔๘๕ แตเนื่องจากเวลานั้นเปนฤดูฝน ทําใหไมสะดวกในการถม ดิน ตองลําเลียงขาวของจากกรุงเทพฯโดยทางเรือ และตองถมดินเพื่อวางรางใหไดวนั ละ ๑ กิโลเมตร สุดทายงานถมดินเพื่อวางรางไปเสร็จเอาเมือ่ เดือนมกราคม พ.ศ.๒๔๘๖

เมื่อฝายไทยถมดินในชวง ๕๖ กิโลเมตรแรกแลว พ.ต.โยชิดา ไดเริ่มวางรางจากสถานีหนองปลา ดุก เมื่อวันที่ ๘ ธันวาคม พ.ศ. ๒๔๘๕ โดยใชเชลยอังกฤษวันละ ๓๐๐ คน มีรถสําหรับวางรางโดยเฉพาะ วางรางไดวันละ ๑,๕๐๐ เมตร ถึงทามะขามที่ ก.ม. ๕๖ เมื่อวันที่ ๒๖ มกราคม พ.ศ.๒๔๘๖ วันที่ ๒๒ มีนาคม พ.ศ.๒๔๘๖ วางรางจนถึง ก.ม.ที่ ๑๐๐ และวันที่ ๒๕ ตุลาคม พ.ศ.๒๔๘๖ กองทัพญี่ปุนวางรางถึง ก.ม.ที่ ๒๔๐ และมุงหนาไปสูดานพระเจดียส ามองค ขณะที่กองทัพญี่ปนุ ยึดได เมืองมะละแหมงในพมาเมื่อวันที่ ๓๑ มกราคม พ.ศ. ๒๔๘๕ ไดเริ่มวางรางรถไฟจากสถานีตันบีอูซายัต ทางตอนใตของมะละแหมง ๕๔ กิโลเมตร มุงเขามาดานพระเจดียส ามองคในประเทศไทยอีกทางหนึ่ง และมาเชื่อมตอกันเมื่อวันที่ ๒๓ ตุลาคม พ.ศ. ๒๔๘๖ จากนั้นจึงกําหนดเดินรถอยางเปนทางการเมื่อวันที่ ๒๕ ธันวาคม พ.ศ. ๒๔๘๖ โดยใชหัวรถจักร หมายเลข ว.๕๖๓๑ ลากขบวนรถ ระยะทางของทางรถไฟสายไทย-พมาที่มีระยะทางรวมถึงสถานีตันบีอูซายัตในพมา ประมาณ ๔๐๐ กิโลเมตร สรางเสร็จในเวลาประมาณ ๑๒ เดือนนั้น กองทัพญีป่ ุนตองใชเชลยศึกออสเตรเลียและ เชลยศึกจากยุโรปหลายหมื่นคน กรรมกรผูใชแรงงานไทย จีน มลายู แขก และชวา นับแสนคน มีเชลยศึก และกรรมกรทีเ่ สียชีวิตจากโรคภัยไขเจ็บ การขาดแคลนอาหาร เปนจํานวนหลายหมื่นคน วันที่ ๑๘ ตุลาคม พ.ศ. ๒๔๘๖ เปนวันทีท่ างรถไฟจากพมาและจากประเทศไทยไปบรรจบกันที่ หลักกิโลเมตรที่ ๒๕๔ ไดมกี ารฉลองกันที่นั่น ญี่ปุนดีใจมากและเพื่อเปนที่ระลึกในงานชิ้นสําคัญนี้ มีการ ถายรูปคนงานโดยญี่ปุนไดคัดเอาคนงานทีแ่ ข็งแรง ล่าํ ๆจากคายตางๆที่ยังเหลืออยู ไปรวมกันที่หลัก กิโลเมตรที่ ๒๕๔ ไปลงหนังสือพิมพ แสดงใหเห็นถึงความสุขสําราญของเชลยศึก แตวนั ที่ถือวาทางรถไฟไทย-พมาบรรจบกันอยางสมบูรณนั้น คือวันที่ ๒๓ ตุลาคม พ.ศ.๒๔๘๖ สงครามมหาเอเชียบูรพา ซึ่งไดเริ่มตั้งแตวนั ที่ ๗ ธันวาคม พ.ศ. ๒๔๘๕ และไดยตุ ิลงเมื่อวันที่ ๑๕ สิงหาคม พ.ศ. ๒๔๘๘ ครั้นตอมาทหารสหประชาชาติไดเขามาเมือ่ วันที่ ๑๙ สิงหาคม พ.ศ. ๒๔๘๘ เพื่อปลดอาวุธกองทัพญี่ปุนในประเทศไทยและเจรจากับรัฐบาลไทยในกรณีตางๆ สวนที่เกี่ยวกับการสราง ทางรถไฟสายไทย-พมา ซึ่งกองทัพญี่ปุนไดใชเชลยศึกดวยนัน้ สวนมากเปนเชลยศึกอังกฤษจากสิงคโปร สหประชาชาติใหสรางสุสานขึ้น ๒ แหง คือ ที่ตําบลดอนรัก อําเภอเมือง จังหวัดกาญจนบุรี แหงหนึ่ง มี จํานวน ๖,๙๖๒ คนและทีเ่ ขาปูน ฝงตะวันตกของแมน้ําแควอีกแหงหนึง่ จํานวน ๑,๗๔๐ คน ซึ่งเปนเพียง สวนนอยเทานัน้ สวนหนึ่งเปนเชลยศึกที่เสียชีวิตจากสถานีนิเถะลงมา สวนเชลยศึกที่เสียชีวิตจากสถานีนิ เถะขึ้นไป นํามาฝงไวที่เมืองมะละแหมง ประเทศพมา เรื่องราวของการสรางทางรถไฟที่นํามาเสนอในเรื่องนี้เปนเพียงบางสวนบางตอนเทานั้น หากมี โอกาสจะไดเขียนในรายละเอียดถึงการสรางทางรถไฟและเรื่องราวของเชลยศึกอีกดานหนึ่ง ขอขอบคุณ เอกสารบันทึกของ คุณประสงค นิโครธา