Ptich Thi Truong Canh Tranh

Fulbright Economics Teaching Program

Microeconomics

Lecture 10

KINH TEÁ HOÏC VI MOÂ BAØI GIAÛNG 10

PHAÂN TÍCH THÒ TRÖÔØNG CAÏNH TRANH Ngöôøi tieâu duøng, Ngöôøi saûn xuaát vaø Hieäu quaû cuûa caùc thò tröôøng Thaëng dö ngöôøi tieâu duøng Laø söï cheânh leäch giöõa toång soá tieàn ngöôøi tieâu duøng saün loøng traû cho moät moùn haøng vaø soá tieàn thöïc teá maø hoï traû. Noùi caùch khaùc, ñoù laø söï cheânh leäch giöõa toång lôïi ích (TB) maø ngöôøi tieâu duøng nhaän ñöôïc vaø toång chi tieâu cuûa ngöôøi tieâu duøng (CE hay giaù) vaøo moùn haøng. Thaëng dö ngöôøi saûn xuaát Laø söï cheânh leäch giöõa toång doanh thu (TR) vaø toång chi phí kinh teá (TC) cuûa saûn xuaát. PS = TR – TC (Chuù yù: Toång chi phí kinh teá = Chi phí hieän + Chi phí aån) Toång thaëng dö Toång thaëng dö xuaát

= Thaëng dö ngöôøi tieâu duøng + Thaëng dö ngöôøi saûn =

(TB – CE) = TB (Chuù yù: CE = TR, Taïi sao?)

+

(TR –TC) TC

Keát luaän: 1. Thò tröôøng töï do phaân boå haøng hoùa ñeán nhöõng ngöôøi tieâu duøng naøo coi chuùng coù giaù trò cao nhaát, tính baèng möùc saün loøng chi traû cuûa hoï. 2. Thò tröôøng töï do phaân boå saûn xuaát ñeán nhöõng ngöôøi saûn xuaát coù chi phíù thaáp nhaát. 3. Thò tröôøng töï do ñem ñeán keát quaû laø moät löôïng caân baèng treân thò tröôøng maø taïi ñoù toång thaëng dö ngöôøi tieâu duøng vaø thaëng dö ngöôøi saûn xuaát laø toái ña. Noùi ngaén goïn, thò tröôøng töï do toái ña hoùa lôïi ích kinh teá, chuùng hieäu quaû töø quan ñieåm cuûa caû caù nhaân vaø xaõ hoäi. Chuù yù: Nhöõng keát luaän naøy ñuùng neáu khoâng coù ngoaïi taùc tieâu cöïc hay tích cöïc, nghóa laø, taùc ñoäng xaáu hay toát ñeán beân thöù ba. Dennis C. McCornac

1

Ngöôøi dòch: Hieáu Haïnh Ngöôøi hieäu ñính: Vaên Thanh

Fulbright Economics Teaching Program

Microeconomics

Lecture 10

Trôï caáp vaø Giaù traàn Ta coù theå duøng yù töôûng thaëng dö ngöôøi tieâu duøng vaø thaëng dö ngöôøi saûn xuaát ñeå xeùt taùc ñoäng phuùc lôïi cuûa trôï caáp vaø giaù traàn nhaèm laøm haï giaù vaø khuyeán khích tieâu duøng. Taùc ñoäng cuûa trôï caáp ñoái vôùi thaëng dö ngöôøi tieâu duøng vaø thaëng dö ngöôøi saûn xuaát

Thaëng dö tieâu duøng Thaëng dö saûn xuaát

Tröôùc trôï caáp ngöôøi A + B

Sau trôï caáp A+B+C+E+F

ngöôøi C + D

C+D+B+G

Ngöôøi tieâu Ngöôøi saûn Toång coäng duøng xuaát roøng C + E + F B+G B+C+E+F+G

Thaëng dö taêng theâm Chi tieâu töø thueá

B + C + E + F + G +H -H

Lôïi (thieät) roøng Giaù

Giaù

Cung

Cung A

Thaë ng dö Ngöôø i tieâ u duø ng

Pp

P*

Cung vôù i trôï caá p

G

B

H

P* C

Thaë ng dö Ngöôø i saû n xuaá t

Caà u Q*

F

E

Pc D

Caà u

Löôïng

Q*

Q’

Löôïng

Coù theå phaân tích giaù traàn theo caùch töông töï. Giaù traàn laøm giaûm giaù thò tröôøng baèng moät meänh leänh haønh chính. Ñieàu naøy laøm taêng soá löôïng caàu nhöng laïi laøm giaûm soá löôïng cung, nhö minh hoïa beân döôùi. Coù theå phaân tích yù nghóa phuùc lôïi cuûa giaù traàn baèng caùch xeùt thaëng dö ngöôøi tieâu duøng vaø thaëng dö ngöôøi saûn xuaát. Ñieàu naøy ñöôïc moâ taû trong baûng döôùi ñaây vaø ñöôïc minh hoïa baèng hình töông öùng. Dennis C. McCornac

2

Ngöôøi dòch: Hieáu Haïnh Ngöôøi hieäu ñính: Vaên Thanh

Fulbright Economics Teaching Program

Microeconomics

Lecture 10

Taùc ñoäng cuûa giaù traàn ñoái vôùi thaëng dö ngöôøi tieâu duøng vaø thaëng dö ngöôøi saûn xuaát

Thaëng dö ngöôøi tieâu duøng Thaëng dö ngöôøi saûn xuaát

Tröôùc khi coù giaù traàn A+D

Sau khi coù giaù traàn

B+C+E

C

Ngöôøi tieâu duøng B -D

Lôïi (thieät) roøng Giaù

A+B

Ngöôøi saûn xuaát -B -E

-D -E

Giaù

Cung

Cung

Thaë ng dö ngöôø i tieâ u duø ng P*

Toång coäng

A D P*

Thaë ng dö ngöôø i saû n xuaá t

E

B

Giaùtraà n

Pc

Caà u

C

Caà u

Löôïng

Q*

Qs

Q*

Qd

Löôïng

Ñònh nghóa: Hieäu quaû kinh teá nghóa laø toång thaëng dö ñöôïc toái ña hoùa. “Moïi ngöôøi tieâu duøng, nhöõng ngöôøi saün loøng traû cao hôn chi phí cô hoäi cuûa nhöõng nguoàn löïc caàn ñeå saûn xuaát theâm xuaát löôïng, coù theå mua; moïi ngöôøi tieâu duøng, nhöõng ngöôøi khoâng saün loøng traû chi phí cô hoäi cuûa xuaát löôïng taêng theâm, khoâng mua.” Caân baèng caïnh tranh hoaøn haûo ñaït ñöôïc hieäu quaû kinh teá. Chính saùch: Thueá treân töøng maët haøng Ñònh nghóa: Thueá treân töøng maët haøng (hay thueá tính theo ñôn vò haøng hoùa) laø khoaûn tieàn do ngöôøi tieâu duøng hoaëc ngöôøi saûn xuaát traû treân moãi ñôn vò haøng hoùa taïi thôøi ñieåm baùn. Phaàn tröôùc ta ñaõ trình baøy ñieàu naøy. Ví duï: Giaû söû cuøng moät loaïi thueá T seõ do ngöôøi tieâu duøng chöù khoâng do ngöôøi cung caáp traû. Bieåu ñoà thay ñoåi theá naøo? Dennis C. McCornac

3

Ngöôøi dòch: Hieáu Haïnh Ngöôøi hieäu ñính: Vaên Thanh

Fulbright Economics Teaching Program

Microeconomics

Lecture 10

Ñònh nghóa: khoaûn tieàn taêng leân giöõa giaù do ngöôøi mua traû, PD , vaø giaù caân baèng khoâng thueá, P*, ñöôïc goïi laø thueá do ngöôøi tieâu duøng chòu; khoaûn tieàn giaûm xuoáng giöõa giaù do ngöôøi baùn nhaän ñöôïc, PS , vaø P*, ñöôïc goïi laø thueá do ngöôøi saûn xuaát chòu. Ta coù theå trình baøy caùc ví duï. Phöông phaùp ñôn giaûn ("Maët sau bì thö” ) ñeå tính phaàn chòu thueá cuûa caùc beân khi coù thueá` tính theo ñôn vò haøng hoùa ∆PD = e / Ed ∆PS trong ñoù e laø ñoä co giaõn cuûa cung taïi möùc giaù cuõ vaø Ed laø ñoä co giaõn cuûa caàu taïi möùc giaù cuõ Taïi sao?…xeùt moät möùc thueá nhoû aùp duïng cho moät neàn kinh teá taïi ñieåm (Q*,P*)… e =(∆Q/Q*)/(∆PS/P*)… ∆Q/Q*=∆PS/P*e Ed =(∆Q/Q*)/(∆PD/P*)… ∆Q/Q*=∆PD/P*Ed nhöng ñeå cho thò tröôøng caân baèng, ∆Q/Q* phaûi laø nhö nhau ñoái vôùi caàu vaø cung, do ñoù

∆PS/P*e = ∆PD/P*Ed Ví duï: cho Ed = -0,5 vaø e = 2. Xaùc ñònh phaàn thueá tính theo ñôn vò haøng hoùa do ngöôøi tieâu duøng vaø ngöôøi saûn xuaát chòu. ∆PD/∆PS = 2/-0,5 = -4 Giaûi thích: “ngöôøi tieâu duøng traû gaáp boán laàn soá giaûm cuûa giaù maø ngöôøi saûn xuaát nhaän. Do ñoù, möùc thueá tính theo ñôn vò haøng hoùa $1 laøm giaù ngöôøi tieâu duøng phaûi traû taêng $0,8 vaø laøm giaù ngöôøi saûn xuaát nhaän giaûm $0,2.” Chính saùch: Haïn ngaïch saûn xuaát Ñònh nghóa: Haïn ngaïch saûn xuaát laø moät giôùi haïn veà soá löôïng ngöôøi saûn xuaát trong thò tröôøng hoaëc giôùi haïn veà soá löôïng maø moãi ngöôøiø saûn xuaát coù theå baùn. Haïn ngaïch thöôøng coù muïc tieâu laø ñaët moät Dennis C. McCornac

4

Ngöôøi dòch: Hieáu Haïnh Ngöôøi hieäu ñính: Vaên Thanh

Fulbright Economics Teaching Program

Microeconomics

Lecture 10

giôùi haïn leân toång soá löôïng maø nhöõng ngöôøi saûn xuaát coù theå cung caáp cho thò tröôøng. Ví duï: Xeùt moät chöông trình haïn ngaïch ñem laïi keát quaû veà giaù thò tröôøng cuõng gioáng nhö chöông trình hoã trôï giaù. So saùnh caùc möùc xuaát löôïng vaø thaëng dö (CS, PS, TS) do nhöõng chöông trình naøy taïo ra?

Dennis C. McCornac

5

Ngöôøi dòch: Hieáu Haïnh Ngöôøi hieäu ñính: Vaên Thanh

Fulbright Economics Teaching Program

Microeconomics

Lecture 10

Söï can thieäp cuûa chính phuû: ai ñuôïc vaø ai maát? Loaïi taùc ñoäng Taùc ñoäng leân Taùc ñoäng leân Taùc ñoäng leân Taùc ñoäng leân Coù söï khoái löôïng thaëng dö thaëng dö ngaân saùch maát maùt maäu dòch ngöôøi tieâu ngöôøi saûn xuaát chính phuû voâ ích (trong nöôùc) duøng (trong (trong nöôùc) (trong nöôùc) (trong nöôùc) nöôùc) khoâng? Thueá tính theo ñôn vò haøng hoùa Trôï giaù cho ngöôøi saûn xuaát Giaù traàn toái ña cho ngöôøi saûn xuaát Giaù saøn toái thieåu cho ngöôøi saûn xuaát Haïn ngaïch saûn xuaát

Giaûm

Giaûm

Giaûm

Tích cöïc

Coù

Taêng

Taêng

Taêng

Tieâu cöïc

Coù

Giaûm; Dö caàu (thieáu huït) Giaûm; Dö cung (dö thöøa)

Taêng hoaëc Giaûm

Giaûm

Khoâng

Coù

Giaûm

Taêng hoaëc Giaûm

Khoâng

Coù

Giaûm

Giaûm

Khoâng

Coù

Thueá quan nhaäp khaåu

Giaûm

Giaûm

Taêng hoaëc Giaûm Taêng

Tích cöïc

Coù

Haïn ngaïch nhaäp khaåu

Giaûm

Giaûm

Taêng

Khoâng

Coù

Dennis C. McCornac

6

Ngöôøi dòch: Hieáu Haïnh Ngöôøi hieäu ñính: Vaên Thanh

Fulbright Economics Teaching Program

Dennis C. McCornac

Microeconomics

7

Lecture 10

Ngöôøi dòch: Hieáu Haïnh Ngöôøi hieäu ñính: Vaên Thanh

Fulbright Economics Teaching Program

Dennis C. McCornac

Microeconomics

8

Lecture 10

Ngöôøi dòch: Hieáu Haïnh Ngöôøi hieäu ñính: Vaên Thanh

Fulbright Economics Teaching Program

Dennis C. McCornac

Microeconomics

9

Lecture 10

Ngöôøi dòch: Hieáu Haïnh Ngöôøi hieäu ñính: Vaên Thanh

Fulbright Economics Teaching Program

Dennis C. McCornac

Microeconomics

10

Lecture 10

Ngöôøi dòch: Hieáu Haïnh Ngöôøi hieäu ñính: Vaên Thanh