Podstawy Prawa

Podstawy prawoznawstwa1

Literatura Sławomira Wronkowska – Podstawowe pojęcia prawa i prawoznawstwa Status prawoznawstwa wśród generalnych nauk. Nauka o prawie: empiryczna (doświadczenia) czy formalna (tezy)? - empiryczna teoretyczna czy praktyczna? - teoretyczna i praktyczna społeczna czy przyrodnicza? - społeczna Czym są nauki o prawie? - problematyki -dogmatyczno-prawna (jakie normy obowiązują, jaka jest ich treść?) -socjo-techniczna (badanie w jaki sposób poprzez prawo kształtują się stosunki społeczne - polityka celna, podatki) -teoretyczno-metodologiczna ((budowanie ogólnych twierdzeń o prawie) -historyczno-dogmatyczna (jakie prawo w przeszłości) Wypowiedzi i ich rodzaje: 1. opisowe - twierdzenia 2. oceniające - oceny 3. pytalne -pytania 4. dyrektywalne - dyrektywy ad 1. opisują rzeczywistość; wypowiedzi twierdzące nie są istotne (chyba, że w postępowaniu dochodowym) ad 2. wyrażają aprobatę lub desaprobatę dla określonego punku widzenia ad 3. artykuły pytajne ad 4. celem jest kierownie ludzkim postępowaniem Funkcje wypowiedzi: >opisowa - opisuje rzeczywistość (twierdzenie, pytanie, dyrektywa) >ekspresyjna - ich zadaniem jest wyrażenie emocji (ocena) >sugestywna - skłaniają do podjęcia pewnego zadania (dyrektywa) >performatywna - nadają określonym czynnością psycho-fizycznym sens dokonania czynności konwencjonalnej (gest, wypowiedź niewerbalna) Wskaż jakiego rodzaju funkcje wypełniają poniższe wypowiedzi: -Lotnik kryj się (sugestywna, ekspresyjna, opisowa) -Znaszli ten kraj nad Wisłą (opisowa) -Nie życze sobie, abyś do mnie przyszedł (sugestywna, ekspresyjna) -Powinieneś przestać palić (sugestywna, ekspresyjna, opisowa) -Twoje zachowanie jest nieuczciwe (ekspresyjna, opisowa, sugestywna) Dyrektywy i ich rodzaje:

Formy norm postępowania: >wypowiedź rozkaźnikowa - rozkaz

Podstawy prawoznawstwa2

>w postaci kategorycznej - adresat A w okolicznościach B powinien czynić C >hipotetycznej - w każdym przypadku, jeżeli jest podmiot A i zachodzą okoliczności B to, (nie) powinien czynić C. Rodzaje norm postępowania:

Ze względu na rodzaje norm postępowania wskaż jaką normą jest: -Najwyższy człowiek świata powinien udać się do lekarza. (heteronomiczna, generalna, abstrakcyjna, jednostkowa) -Prezydent powinien podpisać ustawę. (heteronomiczna, generalna, abstrakcyjna, ogólna) -Jan Kowalski w dniu 11.11.2009r. powienien udać się na spotkanie. (heteronomiczna, indywidualna, abstrakcyjna, ogólna) -Kazdy kto nosi nazwisko Nowak powinien zgłosić się do Urzędu Miasta. (heteronomiczna, generalna, abstrakcyjna, ogólna) -Prezydent Miasta Poznania powinien każdego 15 dnia miesiąca składać zeznania Radnym. (heteronomiczna, generalna, abstrakcyjna, ogólna) -Spadkobierca powinien w osobnnym formularzu złożyć oświadczenie. (heteronomiczna, generalna, abstrakcyjna, ogólna) 1. Zakres zastosowania normy. - Zbiór wszystkich potencjalnych adresatów danej normy. 2. Zakres normowania normy. - Zbiór wszystkich możliwych podjętych zakazanych lub niezakazanych zachowań. 3. Jakaś norma n znajduje zastosowanie, wtedy kiedy znajdzie się adresat danej normy oraz wystąpią okoliczności. 4. Norma jest realizowana, gdy adresat postępuje zgodnie z treścią normy. 5. Norma jest przestrzegana, gdy adresat postępuje zgodnie z treścią normy i robi to świadomie, czyli ją świadomie realizuje. Przykład 1. Każdy student powinien posiadać indeks. ad 1. jakikolwiek student ad 2. zbiór wszystkich zachowań, które umożliwiają studentowi psiadanie indeksu ad 3. kiedy znajdzie się chociaż jeden student mający indeks

Podstawy prawoznawstwa3

ad 4. kiedy student ma indeks ad 5. kiedy student ma indeks i wie dlaczego Przykład 2. Każdy kto zauważy pożar powinien zawiadomić straż pożarną. ad 1. ktokolwiek, kto zobaczy pożar ad 2. kiedy okoliczności zmierzają do tego by ktoś mógł powiadomić ad 3. kiedy choć jeden powiadomi ad 4. kiedy każdy kto zobaczy zawiadomi ad 5. kiedy każdy kto zobaczy pożar zawiadomi i wie czemu to robi Jeżeli norma nie określa okoliczności to tak, jakby określała wszelkie okoliczności. Obowiązywanie normy postępowania Dwa sposoby skazywania terminu: norma obowiązkowa -norma jest skuteczna, efektywna -typ uzasadnień obowiązywania normy >uzasadnienie tetyczne >uzasadnienie aksjologiczne Uzasadnienie tetyczne Norma obowiązuje kiedy odwołujemy się do autorytetu. Normodawca cieszy się autorytetem, mocą, upoważnieniem. Uzasadnienie aksjologiczne Norma obowiązuje, bo jej treść jest zgodna z oceną, wartościami preferowanymi przez adresata tej normy.

Rodzaje norm prawnych Norma prawna to szczególny przypadek normy postępowania Adresat + okoliczności + nakaz/zakaz Budowa normy prawnej: Hipoteza + dyspozycja + sankcja Hipoteza - wskazuje adresata i okoliczności normy (każdy A w okolicznościach B) Dyspozycja – jakie zachowanie powinien czynić C Sankcja – rodzaj środka przymusu, sankcji, gdy ktoś postąpi niezgodnie z dyspozycją. 1) Merytoryczne i kompetencyjne Norma kompetencyjna – to taka norma, która upoważnia określony organ, podmiot do dokonania określonej czynności psychofizyczne lub konwencjonalnej wskutek czego realizuje się czyjś obowiązek lub czyjeś uprawnienie. Obowiązek lub upoważnienie się aktualizuje Norma merytoryczna – wszystkie inne normy, które nie są kompetencyjnymi są merytorycznymi. 2) Sankcjonowana i sankcjonująca Norma sankcjonowana – norma, która określonym adresatom w określonych okolicznościach nakazuje lub zakazuje określonego zachowania. Norma sankcjonująca – określonym podmiotom nakazuje (gdy sankcjonowana jest przekroczona) organowi wymierzyć sankcje. Norma sankcjonująca istnieje wtedy, gdy norma sankcjonowana jest przekroczona. Są powiązane. Źródła prawa Dwa procesy >tworznie prawa – uporządkowany

Podstawy prawoznawstwa4

>......................... – nieuporządkowany Sposoby rozumienia źródeł prawa A fakt prawotwórczy, tworzący prawo B wytwór faktu prawotwórczego C źródło poznania prawa A i B – Cyceron – fontes iuris oriundi C – Horacy – fontes iuris cognoscendi (źródło wiedzy o prawie) Rodzaje faktów prawotwórczych i wytwory tych faktów

1) Stanowienie – akty normatywne Czynność organów państwa, żądanie aby inne podmioty postępowały zgodnie z treścią norm prawnych > Akty normatywne – konstytucja, akty wykonawcze, ustawy, akty 2) Uznanie prawa zwyczajowego – prawo zwyczajowe Zwyczaj – nawyk postępowania Norma zwyczajowa – upowszechnienie zwyczaju, ze to jest dobre Zwyczaj – norma zwyczajowa – norma prawa zwyczajowego > Decyzje lub akty prawa zwyczajowego

3) Wznawianie precedensu prawotwórczego – decyzje prawotwórcze, precedensowe (Wielka Brytania i Stany Zjednoczone) Kiedy np. sąd nie znajduje podstawy prawnej do wydania decyzji, ale decyzję podejmuje; tworzy wtedy: Nową podstawę prawną RATIO DECIDENTI – rozstrzygnięcia Norma generalna i abstrakcyjna – precedensowa i prawotwórcza Zasada podtrzymywania decyzji: jeżeli sąd a wydał decyzje precedensową to sąd B ma obowiązek otrzymywać tę decyzję

4) Zawiązanie umowy – umowa Występuje, gdy strony umawiające się zawierają normy generalne i abstrakcyjne, np. umowa między narodowa. Otwarty i zamknięty system źródeł prawa Zamknięty –określa się katalog źródeł prawa; np. konstytucja, ustawy, akty wykonawcze, akty prawa miejscowego Otwarty – nie zawiera katalogu i źródeł prawotwórczych Prawodawca praktyczny i formalny Faktyczny – zespół ludzi, którzy biorą udział w procesie prawotwórczym. Formalny – założenie, że decyzję „wydaje” podmiot nazywany prawodawcą. Rozumienie prawa w sensie podmiotowym i przedmiotowym

Podstawy prawoznawstwa5

Pytania: Czy ustawy są źródłami prawa pojmowane jako a) fontes iuris oriundi b) fontes iuris cognoscendi c) umowa Z jakim źródłem prawa łączysz pojęcie RATIO DECIDENTI? Uznanie precedens prawotwórczego Który ze znanych Ci faktów prawotwórczych nie obwiązuje w Polsce? Decyzja precedensowa Zaznacz dyspozycję Każdy kto ze swej winy wyrządził drugiemu szkodę powinien ją naprawić. Sankcje i ich rodzaje Sankcja kary – ograniczenie, pozbawienie wolności, praw do czegoś Sankcja nieważności – dolegliwość, której czynności sa nieważne, np. brak umowy – uznanie że sprzedaz jest nieważna, ex lege Sankcja egzekucji – organy mają uprawnienie, wymuszenie zachowań, doprowadzenie do więzienia, czynności komornicze Normy niedoskonale – leges imperfectae – nie przewidują sankcji za przekroczenie normy, uchybienie Tworzenie prawa jako tworzenie zbioru norm >wydawanie nowych norm >zmiana zbioru norm – nowelizacja – dodanie do zbioru norm bądź zastąpieniu jednej normy drugą normą o innej treści >usuwanie norm >derogacja – usunięcie przypisu lub fragmentu przypisu >abrogacja – usunięcie całego aktu normatywnego Nowelizacja i derogacja – może tylko ten organ, który ustanowił i ma upoważnienie >Desuetudo (z łac. odwyknienie, odzwyczajenie) –jedna z reguł derogacyjnych, według której długotrwałe niestosowanie lub nieprzestrzeganie w praktyce określonej normy prawnej, skutkuje utratą przez nią mocy obowiązującej; utrata skuteczności danej normy; podstawa usunięcia, utrwala się przekonanie, że nie jest powszechnie wiążąca; zestarzenie się prawa nie może być wyłączną podstawą uznania normy za nieobowiązującą. > normy stanowione na określony czas np. ustawa budżetowa >twierdzenie przez kompetentny organ niezgodności z normą hierarchicznie wyższą (np. z konstytucją) >utrata podstawy prawnej – dot. aktów wykonawczych Rodzaje zbiorów norm Prawo wewnętrzne, międzynarodowe i Unii Europejskiej Prawo wewnętrzne – zbiór norm, które obowiązują na terytorium danego państwa i są tworzone przez organy tegoż państwa. Prawo międzynarodowe – reguluje stosunki między państwami, organizacjami międzynarodowymi, reguluje formy tworzenia, uznania, organizacji międzynarodowych – umowy, konwencje, deklaracje Prawo Unii Europejskiej >instytucjonalne – struktury, sposób przyjęcia >materialne – reguluje sprawy działalności Unii: polityka rolna, transfery, finanse >pierwotne – wszystkie traktaty założycielskie i nowelizujące >wtórne – stanowione przez organy wspólnoty dyrektywy komisji, decyzje, opinie, rozporządzenia, zalecenia.

Podstawy prawoznawstwa6