Essay Scène Atonement - Esther Vogel

Dit essay zal gaan over een scène uit de film Atonement. De scène die ik hiervoor heb uitgezocht is de scène waarin Robbie zich in de oorlog schuil houdt in een kelder om de nacht door te brengen. Hij steekt een lucifer aan en daarna valt hij in slaap. Hij krijgt dan een aantal dromen die flashbacks en gebeurtenissen van grote betekenis weergeven. Ik heb deze scène gekozen omdat er erg veel gebeurt met de filmische aspecten. De mise-en-scène en sound hebben namelijk grote invloed op de manier waarop het narratief over gebracht wordt op de kijker. De vraagstelling die centraal staat in deze analyse is hoe de miseen-scène en de sound de betekenisgeving van het narratief sturen. Het begin van de scène is wanneer Robbie een lucifer aansteekt. Hij bevindt zich in een erg donkere ruimte waar niets te zien is. Het begin beeld van de scène is namelijk helemaal zwart. Je ziet pas iets na de fade-in door middel van het aansteken van de lucifer. In de scène ervoor zie je dat Robbie samen met zijn maatje en andere soldaten in de kelder zit. Maar omdat het beeld nu erg donker is en je helemaal geen andere geluiden om hem heen hoort, zoals het druppen van water in de kelder wat je in een eerdere scène wel hoorde, krijg je het gevoel dat Robbie zich erg eenzaam voelt. De lucifer is het enige in de ruimte dat licht geeft. Door de soft lighting die hierdoor wordt gecreëerd wordt deze eenzaamheid nog eens extra benadrukt. Het aansteken van de lucifer is trouwens het enige external diegetische geluid in deze scène. De rest speelt zich allemaal af in de gedachten van Robbie of is non diegetisch geluid. Door het licht van de lucifer zie je de brieven en kaarten die Robbie van Cecilia heeft gekregen in een bundeltje bij elkaar gebonden. Voorop zit de kaart die Cecilia hem heeft gegeven op het moment dat ze afscheid namen bij de bus. Op de kaart staat het strandhuisje waar ze samen heen zouden gaan zodra Robbie terug zou komen van zijn plicht in het leger. Op de achtergrond hoor je geluiden van een zee. Op dit moment komen we als kijker terecht in de gedachten van Robbie. Alle diegetische geluiden die je hierna hoort spelen zich af in zijn gedachten. Het zijn dus interne diegetische geluiden. Het geluid van de zee is ook een sound over. Omdat ze niet horen bij de tijd en de plaats van de scène. Ik denk dat het geluid van de zee te horen is zodat de kijker meegenomen wordt in Robbies droom. Vanaf hier zie je dat hij langzaam in slaap gaat vallen. Dat wordt op deze manier goed benadrukt doordat je hoort wat hij hoort. Je ziet Robbie liggen in het licht van de lucifer. Door de attached shadow is alleen zijn gezicht te zien. Het is low key belichting. Er is namelijk veel contrast. Hierdoor wordt je meegesleept in zijn gevoelens van eenzaamheid. Het is namelijk donker en eenzaam om hem heen. Het shot eindigt met een fade-out door het doven van de lucifer. Hierdoor heb je direct

door dat de beelden die je daarna te zien krijgt in de gedachten van Robbie zitten. De geluiden van de zee blijf je echter horen. Op dit moment valt Robbie waarschijnlijk echt in slaap. De fade-out kun je zien als het moment waarop Robbie zijn ogen sluit. Daarna beginnen zijn dromen. Dat het dromen zijn kun je merken aan de manier waarop de gebeurtenissen in Robbies hoofd afspelen. Ze lopen niet chronologisch en sommige gebeurtenissen worden achterstevoren afgespeeld in zijn gedachten.

Fade in door middel van het aansteken van de lucifer.

Robbies gezicht belicht door de lucifer.

Het eerste gedeelte uit Robbies droom is de ruzie bij de vijver. Deze speelt zich omgekeerd af. Je ziet echter maar een heel klein gedeelte van deze gebeurtenis, maar omdat het een flashback is weet je bij dit kleine stukje al precies wat er is gebeurd. Het enige stukje dat te zien is van de ruzie is dat het oortje dat afgebroken is van de vaas naar boven komt in het water van de fontein en zich weer versmelt aan de vaas. Er wordt hier gebruik gemaakt van fidelity. Je hoort geborrel terwijl het stukje vaas van onderwater naar boven komt. Of het in de werkelijkheid echt zo klinkt als iets in het water naar boven komt weet je niet, maar doordat andere films de verwachting hebben geschept dat beweging onder water zo klinkt, is je associatie bij dit geluid goed.

Door de sound effecten die te horen zijn in Robbies droom wordt de droom van Robbie realistischer. Het is alsof je er zelf in zit. In de shot is gebruik gemaakt van high key belichting. Het is een mooie zonnige dag. De herinnering is helder en duidelijk. Je krijgt een goed gevoel bij deze Flashback. In zijn volgende flashback is te zien dat Briony de brief die Robbie voor Cecilia had geschreven en aan Briony meegaf zodat zij deze aan Cecilia kon geven, terug geeft aan Robbie. Ook hier zie je maar weer een klein stukje van de gehele gebeurtenis terug. Je ziet hier alleen hun handen. Maar doordat je ook deze scène al een keer volledig hebt gezien weet je dat deze handen van Robbie en Briony zijn. Wat opvalt is dat dit shot alweer helder is. Weer is er gebruik gemaakt van high key belichting. Waardoor je ook deze herinnering ziet als een goede herinnering.

De brief die Robbie aan Briony geeft. (High key belichting)

Zijn volgende flashback is dat het papier in de typemachine zit. Er wordt getypt. Je ziet het woord ‘cunt’ in beeld. Omdat je ook deze scène al eerder hebt gezien weet je dat het Robbie is die aan het typen is. Maar ook deze flashback speelt omgekeerd af want terwijl je hoort dat Robbie typt verdwijnen de letters van het papier. Daarna heeft hij een droom die zich wel chronologisch afspeelt. Dit stukje droom is geen flashback. Robbie loopt door een veld vol met rode bloemen. Hij loopt in zijn leger kleding. Het is mooi weer en de vogels fluiten. Het veld is ontzettend groot. Dit kun je zien door de size diminution. De bomen in de verte zijn erg klein. Robbie zal dus nog een heel eind af moeten leggen voor hij daar eindelijk is. Ik denk dat deze scène er bij is geplaatst om de hoop die hij heeft weer te geven. Hij loopt met prachtig zonnig weer door een prachtig veld, en er is

niets te zien van de oorlog. Het is alsof hij hier op weg is naar huis. Al heeft hij nog een lange weg te gaan.

Robbie loopt door het veld met de rode bloemen. Er is gebruik gemaakt van size diminution.

Robbie heeft nog een lange weg te gaan.

Op de achtergrond hoor je nu soldaten een lied starten dat je al eens eerder hoorde in een andere scène. De scène waar de soldaten in de carrousel op het strand met z’n allen het zelfde lied zongen. Via een sound bridge kom je terecht in het volgende gedeelte van Robbies droom. In het volgende gedeelte zie je soldaten namelijk staan in een grote zaal. Het zijn ontzettend veel soldaten. Doordat er gebruik is gemaakt van deep space lijken het zelfs nog meer soldaten te zijn dan er in werkelijkheid in de zaal staan doordat de ruimte waar ze zich bevinden heel diep lijkt. Ze zijn allemaal vies en sommigen zijn gewond. In de eerdere scène waar je de soldaten zag zingen waren ze ook allemaal vies, en velen van hen waren gewond. Er zit dus wel een associatie in dit stukje. Door het zingen krijgen de soldaten hoop. Het is dus als het ware een soort gebed. Het licht flikkert in de zaal op een bepaald ritme. De lamp wordt telkens feller en daarna weer minder fel, maar de ruimte blijft redelijk donker. Door

deze speling met het licht voel je de wanhoop. Niet alleen de wanhoop van Robbie, maar ook die van de soldaten. Dit is duidelijk een van zijn minder fijne dromen. De wanhoop van Robbie wordt daarna nog eens versterkt doordat je Robbie in een volgend shot voor het filmscherm ziet staan waarop twee mensen zoenen. Het is erg opvallend dat dit wel een flashback is. Maar dat in de scène waarin hij echt in de bioscoop staat er geen soldaten aan het zingen zijn in de zaal. Hij haalt in zijn droom dus niet alleen de chronologische volgorde van de gebeurtenissen door elkaar, maar ook plaatst hij verschillende gebeurtenissen bij elkaar. Dat dit in dit shot gebeurt, heeft wel een hoop betekenis. Je voelt hier zijn desoriëntatie. Het ging al niet goed met hem. Dat kon je zien in een eerdere scène. In die scène is namelijk te zien dat hij denkt dat hij zijn moeder terug ziet en zij hem verzorgt. Dit is een hallucinatie. In een latere scène hoor je dat Robbie op het moment dat hij zijn dromen had, leed aan bloedvergiftiging. Daar is hij uiteindelijk ook aan gestorven. Aan zijn dromen is al duidelijk te zien dat er iets met hem aan de hand is. Het is een bevestiging van wat je eerder al zag. Hij is zwak en hallucinerend. Pas in de latere scène waar je hoort dat Robbie bloedvergiftiging had kun je de associatie echt leggen met zijn verwarde gedrag. Door middel van de eerdere scène waar hij hallucineert zou je misschien denken dat hij aan het doordraaien is. Op het moment dat hij voor het scherm staat moet hij aan Cecilia denken. Je weet dit doordat Robbie in gedachten een stuk uit zijn brief aan Cecilia opleest ‘Find you, love you…’ Zijn tekst gaat verder via een soundbridge terwijl zijn gedachten hem naar een plek brengen met rode mist en grote poorten. Op dit moment heb je nog geen idee waar zijn gedachten je heen brengen. De plek is niet direct bekend. Je hoort zijn stem dan verder spreken ‘marry you and live without shame’. Dit is intern diegetisch geluid, we horen namelijk de gedachten van Robbie.

Robbie staat voor het filmscherm in de zaal met de soldaten.

Hierna ebt het gezang van de soldaten weg. We zitten dus duidelijk weer in een nieuw gedeelte van zijn droom. We komen door poorten en door de rode en blauwe mist, en zien dan, voor het grote huis van de familie Tallis, Cecilia staan in dezelfde groene jurk die zij droeg tijdens de avond van de arrestatie. De mist die je ziet wordt waarschijnlijk gekleurd door de lampen van de auto die je iets later in de scène ziet. Doordat de mist gekleurd is, wordt een extra dramatisch effect gecreëerd. De mist is een prop. In andere scènes wordt het ook gebruikt om dramatische effecten te creëren. Zoals wanneer Robbie de tweeling terug brengt, en als hij de kinderlijkjes vind in de oorlog. Ook dan is er ineens mist die belangrijke emoties van Robbie weergeeft. Je voelt zijn onmacht en zijn verdriet.

Een eerdere scène, waar Robbie de kinderlijkjes vind. Ook hier is gebruikgemaakt van mist om Robbies emoties te dramatiseren.

We komen binnen door de poorten, en zien Cecilia door de rode en blauwe mist heen.

Uiteindelijk zien we Cecilia duidelijker staan tussen de mist door.

In slow motion zet Cecilia nu een stap achteruit. Ze kijkt verdrietig. Doordat zij dezelfde jurk draagt in dit shot als in de scène van de arrestatie, en de verdrietige blik van Cecilia, weet je dat de droom over de arrestatie zal gaan. Tijdens deze scène zie je de arresatie voor de eerste keer door de ogen van een bijstaander. Maar soms lijkt het ook alsof je door de ogen van Robbie en Cecilia zelf kijkt. Eerst zie je namelijk een shot dat Robbie ergens naar kijkt. Vervolgens zie je Cecilia staan. Waarschijnlijk door de ogen van Robbie. In een eerdere scène zag je de arrestatie alleen door de ogen van Briony.

Eerdere scène waarin je de arrestatie door de ogen van Briony ziet.

In de besproken scène zie je de arrestatie als bijstaander.

Of door de ogen van Robbie en Cecilia zelf.

De arrestatie speelt zich in deze scène achterstevoren af. Robbie stapt uit de auto en draait zich om en kijkt richting Cecilia. Dat deze flashback zich achterstevoren af speelt geeft de kijker het gevoel dat Robbie de tijd probeert terug te draaien. Hij wil terug in tijd. Als laatste flashback zie je het hoofd van Cecilia naast Robbies oor verschijnen en zegt zij tegen hem ‘I love you, come back, come back to me.’ Dit zijn woorden die zij in een eerdere scène tegen hem zegt. Deze woorden blijven ook terug komen in de film. Ze hebben voor Robbie dus duidelijk grote betekenis. Ze halen hem terug naar de werkelijkheid. Doordat eerder in deze scène de arrestatie zich al achterstevoren af speelde kun je deze woorden koppelen aan het zelfde gevoel dat eerder gecreëerd werd. Robbie probeert de tijd terug te draaien. Bij de laatste vier woorden, ‘come back to me’, word het volume lager waardoor het lijkt of Cecilia ver weg is. Ze glijdt als het ware weg in zijn gedachten. Daarna trekken ze beiden hun hoofden terug en wordt het beeld zwart door een fade-out.

Cecilia zegt hier de woorden ‘I love you, come back, come back to me.’ Terwijl ze dit zegt glijd ze weg in Robbies gedachten.

Gedurende de hele scène is non diegetische muziek te horen. Het is een rustige klassieke muziek die goed past bij de beelden die je ziet. De beelden in Robbies droom zijn namelijk ook rustig. Ook wanneer zich een minder prettige droom afspeelt in zijn gedachten, speelt deze af in slow motion waardoor het rustig overkomt op de kijker. Je zou de droom die Robbie heeft als een rustige en vredige droom kunnen interpreteren. Hoewel je in de volgende scène hoort van zijn maatje dat hij heeft liggen schreeuwen in zijn droom. De non diegetische muziek komt hier niet goed overeen met de associatie die je hebt bij het beeld en het geluid. Na mijn analyse van deze scène kan ik wel concluderen dat zowel de sound als de mise-enscène grote invloed hebben op de interpretatie van de kijker. Een van de meest opvallende elementen bij mise-en-scène vond ik dat aan de belichting was te zien hoe Robbie zich voelde bij bepaalde delen van zijn dromen. Wanneer hij zijn herinnering als prettig ervoer was deze vooral licht. En wanneer hij een herinnering als vervelend ervoer was deze erg donker. Door deze speling met high, - en low key belichting voel je mee met de emoties van Robbie omdat je nu duidelijker kunt voelen wat hij voelt.

High key belichting: een vredige droom.

Low key belichting: een vervelende droom.

Verder speelde de mist als prop in deze scène ook een belangrijke rol. De mist dramatiseerde de flashback nog eens extra. De mist zorgt hier vaker voor in andere scènes in de film. Ook kun je zien dat de herinneringen die werkelijk zijn gebeurd, zich in omgekeerde volgorde afspeelden. Hij ging hiermee terug in de tijd. Alsof hij de tijd probeerde terug te draaien. Maar wanneer hij verschillende gebeurtenissen bij elkaar plaatste in zijn droom, zoals in de bioscoop, of wanneer hij iets droomde wat hij nog niet had meegemaakt, zoals het lopen in het bloemenveld, speelden dit zich in chronologische volgorde af. Waardoor een duidelijk beeld geschetst wordt van wat nou echt is gebeurd en wat niet. Daarnaast speelt vooral space ook een belangrijke rol. Het geeft het gevoel dat Robbie nog een lange weg te gaan heeft, maar dat hij vast beraden is terug te keren naar huis.

Ook de geluiden die je hoort nemen je erg mee in de droom. Vooral wanneer je met het zeegeluid aan het begin de droom binnenkomt. Je blijft hierna ook meegesleurd worden in Robbies gedachten door de sound effecten waardoor je duidelijker begrijpt hoe hij zich voelt in deze omstandigheden. Al met al sturen deze twee filmische aspecten dus de manier waarop wij als kijker de dromen van Robbie ervaren. Het laat ons meevoelen met wat hij voelt. Hij is droevig, en wil de tijd het liefste terug draaien. Tevens is hij ook vast beraden om terug te keren naar Cecilia. Door alle effecten die zijn toegevoegd, van zowel sound als mise-en-scène, wordt er ingespeeld op zowel de emoties als de interpretatie van de kijker.

Literatuur: Bordwell, David en Thompson. Film Art An Introduction.

en 264-303

New York, 2008. Hieruit: blz. 112-161

Shotlist

Shot nr. 1

Tijd in minuten 00:09

2

00:09

3

00:05

4 5

00:02 00:02

6

00:14

7

00:05

8

00:04

9

00:12

10

00:22

11

00:09

Beschrijving van het shot Lucifer wordt aangestoken. Je ziet de kaarten in beeld die Robbie van Cecilia heeft gekregen. Robbie ligt in het licht van de lucifer. Het beeld wordt langzaam zwart door middel van een fade out. Het oortje van de vaas komt naar boven in het water. Dit shot speelt zich achterstevoren af. Het oortje van de vaas verbindt zich terug aan de vaas De handen van Briony en Robbie zijn zichtbaar. Briony geeft de brief terug aan Robbie. Robbie loopt door een veld met rode bloemen. Op de achtergrond hoor je soldaten een lied starten. De soldaten staan in een bioscoop. Ze zingen een lied terwijl het licht in de zaal flikkert. Robbie staat voor het filmscherm in de bioscoop. Op de achtergrond op het filmdoek zoenen 2 mensen. In zijn gedachten hoor je de volgende woorden: ‘Find you, love you…’ Door poorten komen we terecht bij het huis van de familie Turner. Door de rode en blauwe mist zien we Cecilia staan. We horen Robbie verder spreken: ‘Marry you and live without shame.’ Robbie komt uit de auto. De arrestatie speelt zich in omgekeerde versie af. Hij draait zich om en kijkt richting Cecilia. Cecilia’s hoofd verschijnt naast dat van Robbie. Ze zegt tegen hem: ‘I love you, come back, come back te me.’ Daarna trekken ze beide hun hoofden terug en wordt het beeld zwart door een fade out.