Adnan_kavazović_gotovo.docx

Adnan Kavazović

Sistem za dovod goriva

Sadržaj 1.Uvod ........................................................................................................................................................ 3 2. Sistem za dovod goriva – općenito .............................................................................................. 4 3. Održavanje prečistača za vazduh ................................................................................................ 7 3.1. Skidanje cijelog kućišta ........................................................................................................................... 8 4. Zamjena prečistača za gorivo .....................................................................................................10 4.1. Zamjena linijskog prečistača za gorivo .......................................................................................... 11 4.1.2. Zamjena filtera sa navojem ........................................................................................................ 12 4.2. Zamjena unutrašnjeg prečistača ...................................................................................................... 13 4.2.1. Zamjena prečistača za dizel-gorivo ........................................................................................ 14 5. Ispitivanje i zamjena pumpe za gorivo ...................................................................................16 5.1. Mehanička pumpa za gorivo .............................................................................................................. 16 5.2. Zamjena mehaničke pumpe za gorivo ........................................................................................... 17 5.3. Električne pumpe za gorivo ............................................................................................................... 18 5.4. Zamjena električne pumpe za gorivo ............................................................................................. 19 6. Zaključak ............................................................................................................................................21 7. Literatura ...........................................................................................................................................22

2

Adnan Kavazović

Sistem za dovod goriva

1. Uvod S obzirom da cijene goriva stalno rastu, uopštem je interesu da potrošnja goriva bude što je moguće manja. Neki tipovi automobila nikada ne troše gorivo ekonomično zbog konstrukcije motora ili velike sopstvene težine. Veći motori imaju obično i veću potrošnju goriva od manjih, a ukoliko je automobil teži, to je potrebna i veća snaga da ga pokrene. Što je više snage potrebno, to je veća i potrosnja goriva. Način vožnje takođe ima uticaja na potrošnju goriva. Ako imate običaj da „oštro“ startujete, trošićete više goriva jer naglo ubrzanje automobila zahtijeva i veći dovod goriva u motor. Potrošnja goriva raste i pri velikim brzinama. Međutim, koliko god ograničenja brzine na putevima bila nepopularna, činjenica je da većina automobilskih motora radi mnogo efikasnije pri brzini od 80 nego 100 kilometara na sat.

3

Adnan Kavazović

Sistem za dovod goriva

2. Sistem za dovod goriva – općenito Pretpostavićemo da je riječ o benzinskom automobilskom motoru iako mnogi automobili troše i dizel gorivo. Prije svega, upoznaćemo se sa osnovnim dijelovima sistema za dovod goriva. To su : rezervoar za gorivo, cjevovod goriva, pumpa za gorivo, prečistač za gorivo, karburator ili ubrizgači goriva, prečistač za vazduh i usisni vod.

Slika 1. Dijelovi sistema za dovod goriva Pogledajte priložene shematske prikaze različitih tipova sistema za dovod goriva. Sistem za dovod goriva ima veoma složen zadatak. Potreba za vazduhom i benzinom kod motora mijenja se zavisno od temperature, opterećenja motora (težine koju mora da pokreće) i brzine. Izuzetno je teško da sistem obezbijedi optimalnu smjesu u svim radnim uslovima. Prije svega, sistem mora da proizvede smjesu vazduha i benzina koja odlazi u motor i pali se pomoću sistema za paljenje. Paljenje mora da se dogodi u određenom trenutku da bi smjesa sagorjela u cilindru motora, pokrenula klipove i tako omogućila rad motora. Ako smjesa vazduha i benzina nije dobra ili ako vremensko podešavanje momenta paljenja nije precizno, motor neće raditi ili će, u najboljem slučaju, raditi slabo. Svrha sistema za dovod goriva je unošenje smjese benzina i vazduha u odgovarajućoj srazmjeri u motor. Ta smjesa se pretvara u finu maglu u karburatoru prije nego što dospije u usisni vod motora i na kraju u komore za sagorijevanje. Na motorima sa sistemom za ubrizgavanje goriva, dovod goriva se obavlja pomoću ubrizgača goriva. Postoje dvije osnovne vrste ubrizgavanja goriva : posredno ubrizgavanje kod koga se gorivo ubrizgava u usisni vod motara i neposredno ubrizgavanje gdje se gorivo ubrizgava u svaki cilindar iz ubrizgača smještenih direktno na usisnom vodu. Bez obzira na vrstu ubrizgavanja, ubrizgač goriva raspršuje maglu goriva u usisni vod gdje se miješa sa vazduhom i formira odgovarajuću smjesu vazduha i goriva.

4

Adnan Kavazović

Sistem za dovod goriva

Slika 2. Sistem sa neposrednim ubrizgavanjem

Slika 3. Sistem sa posrednim ubrizgavanjem goriva Što se tiče pojma »smjesa«, možda ste čuli da dobra smjesa vazduha i gariva treba da bude u Odnosu od oko 15: 1, odnosno 15 dijelova vazduha na 1 dio benzina. Taj odnos predstavlja u stvari odnos između vazduha i benzina. Ako je mješavina siromašna, znači da proporcionalno ima više vazduha od benzina. Ovo utiče na rad motora na više načina : ubrzanje motora je 5

Adnan Kavazović

Sistem za dovod goriva

slabo, razvija se nešto viša temperatura od normalne, radi grubo na praznom hodu i ne radi dobra pri velikim brzinama. Ako je smjesa bogata, znači da proporcionalno ima više benzina. U tom slučaju motor troši suviše goriva, ima tendenciju da se guši pri malim brzinama i često iz izduvne cijevi izlazi dim tamne boje. Imajući ovo objašnjenje u vidu, podsjetimo se da je hladnom motoru (kada nije dostigao radnu temperamru) potrebna bogata smjesa da bi radio na zadovoljavajući način. Međutim, kada se zagrije, motor može da radi i sa nešto slabijom smjesom. Da bi se zadovoljili ovako razlčiti zahtjevi i da bi se pastigao efikasan rad i ekonomična potrošnja goriva, u karburatore se ugrađuje složen sistem dizni, ventila, komandi i drugih uređaja. Dok gorivo, sa jedne strane, struji iz rezervoara za gorivo kroz cjevovod za gorivo) pumpu za gorivo i prčeistač za gorivo do karburatora ili ubrizgača goriva, u sistem se sa druge strane dovodi vazduh. Ovaj vazduh ulazi kroz kućiste prečistača za vazduh. Kućište prečistača za vazduh može da ima okrugli ili pravougaoni oblik, a smješteno je sa suprotne strane karburatora, ili iza njega, ili uz leptir karburatora. Na sistemima sa ubrizgavanjem goriva kroz više otvora, obično je smješten ispred prostora za motor, a jedan veliki kanal spaja ga sa usisnim vodom. Ukupna količina vazduha koja ulazi u motor prolazi prvo kroz prečistač za vazduh koji se nalazi u kućistu prečistača za vazduh. Ovaj prečistač uklanja djeliće prašine i prljavštine iz vazduha da ne bi dospjeli u karburator i izazvali pretjerano habanje i oštećenje motora. Pošto vazduh prođe kroz prečistač i uđe u karburator, miješa se sa mlazom benzina koji se ubrizgava u karburator. Ova smjesa se pretvara u maglu sličnu onoj koju proizvode raspršivači. Ovako formirana smjesa vazduha i benzina prolazi kroz usisni vod i sagorijeva u cilindrima motora. Na motorima sa sistemom za neposredno ubrizgavanje goriva, vazduh prolazi kroz prečistač, a zatim kroz uređaj koji odmjerava količinu vazduha koja ulazi u motor (detektor protoka vazduha). Gorivo se ne miješa sa vazduhom sve dok ne stigne do usisnog voda. Na tom mjestu, ubrizgač ubrizgava gorivo u usisni vod, a mješavina vazduha i goriva odlazi u cilindar gdje sagorijeva. Jedno treba uvijek imati u vidu : prljavština je najveći neprijatelj sistema za dovod goriva. Prljavština može da uđe u karburator preko prljavog prečistača za vazduh. Prljavština takođe može da uđe u sistem za dovod goriva iz rezervoara za gorivo. Ako se ovo dogodi, benzin koji struji kroz sistem nosiće sa sobom prljavštinu i zaprljaće sistem. Zbog toga se i koriste prečistači za gorivo. Jednostavno rutinsko održavanje može da spriječi većinu problema u vezi sa sistemom za dovod goriva. Zamjena prečistača za vazduh i gorivo u preporučeno vrijeme ili po potrebi predstavlja prvi korak u održavanju sistema za dovod goriva. U većini slučajeva, upotreba kvalitetnog benzina i periodična zamjena prečistača omogućiće da sistem za dovod goriva radi efikasno više hiljada kilometara.

6

Adnan Kavazović

Sistem za dovod goriva

3. Održavanje prečistača za vazduh Prečistač za vazduh obično se zamjenjuje prilikom svakog podešavanja motora ili bi bar tako trebalo da bude. Većina proizvođača automobila preporučuje zamjenu ovog filtra mnogo češće ako vozite po prljavim ili prasnjavim putevirna. Zaprljan prečistač za vazduh ometa ulazak vazduha u motor sto povećava potrošnju goriva. U svakom slučaju, prečistač bi trebalo provjeriti bar poslije svakih 5000-6000 kilometara vožnje i po potrebi ga zamjeniti.Prečistač se nalazi u kućištu koje je smješteno na vrhu karburatora ili leptira ili odmah ispred detektora protoka vazduha. Prečistač za vazduh se provjerava i po potrebi zamjenjuje na sljedeći način : 1. Otvorite poklopac motora i pronađite kućište prečistača za vazduh. 2. Na sredini gornjeg dijela kućišta ili steznih prstenova oko kućišta najčešće se nalazi leptir-navrtka. Ponekad se poklopac kućišta prečistača pričvršćuje običnom šestougaonom navrtkom. U tom slucaju biće vam potreban ključ da biste je odvrnuli. Skinite navrtku ili stezne prstenove i podignite poklopac kućišta. 3. Izvucite prečistač za vazduh. 4. U većini automobila koriste se dva tipa prečistača od hartije - okrugli ili pljosnati. Prečistač od hartije provjerava se tako sto se iznutra osvijetli jakom svjetiljkom (sijalica od 100 vati). Ako svjetlost ne prolazi kroz prečistač od hartije, znači da ga treba zamjeniti. Nemojte duvati vazduh kroz prečistač da ga ne biste oštetili; oštećeni prečistači, ako ga vratite u kućište, propuštaće još više prljavštine u motor. Ako se u vašem automobilu nalazi prečistač od poliuretana obmotan oko metalnog nosećeg sita, provjerite da li je uložak oštećen; ako je pocijepan, treba ga zamijeniti.

Slika 4. Tipičan sklap prečistačaza vazduh: (1) navrtka za pričvršćivanje, (2) poklopac, (3) uložak. (4) senzor za temperaturu, (5) kućište, (6) vakumska membrana, (7) usisni otvor, (8) zaptivka, (9) goli vijak, (10) crijevo za usisavanje toplog vazduha i (11) prečistač uređaja za cirkulaciju benzinskih i uljnih isparenja. 7

Adnan Kavazović

Sistem za dovod goriva

Slika 5. Kod nekih tipova vozila sa prednjim pogonom i sistemom za ubrizgavanje goriva, prečistač za vazduh se nalazi u kućištu koje je udaljeno od karburatora ili tijela leptira karburatora kako bi se smanjila visina poklopca motora.

Napomena: ulje na prečistaču može da znači da nešto nije u redu sa sistemom za cirkulaciju benzinskih i uljnih isparenja. 5. Očistite unutrašnjost kućišta prečistača za vazduh istom krpom natopljenom rastvaračem na bazi nafte koji se nabavlja u prodavnicama auto-dijelova. Upozorenje: nikada ne koristite benzin; suviše je opasan. 6. Namjestite prečistač za vazduh u kućište. Po potrebi stavite nov uložak. 7. Vratite na svoje mesto poklopac kućišta prečistača za vazduh. Rukom protegnite leptirastu navrtku, zategnite šestougaonu navrtku ili ponovo stavite stezne prstenove. Provjerite da li je poklopac na mjestu i da nije pritegao neki provodnik ili crijevo iz prostora za motor. Kućište prečistača za vazduh ne bi smjelo da ima zazora oko poklopca.

3.1. Skidanje cijelog poklopca Ako zbog podešavanja treba da skinete cijelo kućište prečistača za vazduh sa motora, to se radi na sljedeći način : 1. Skinite poklopac sa kućišta prečistača za vazduh i uložak na već objašnjen način. 2. Provjerite da na usisnom otvoru kućista nema obujmica i crevnih priključaka. Olabavite klještima ili odvijačem obujmice i skinite ih sa crijeva, ali zapamtite gdje se nalaze (najbolje će biti da ih obilježite).

8

Adnan Kavazović

Sistem za dovod goriva

3. Ako skidate vakuumska crijeva, zatvorite krajeve T-priključkom. Ovo će spriječiti prodor prljavštine ili, ako morate da uključite motor, neće doći do gubitka vakuuma. 4. Na nekim tipovima automobila, crijevo prečistača kod uređaja za cirkulaciju benzinskih i uljnih isparenja vodi do kućišta prečistača za vazduh. Treba skinuti i ovo crijevo. U tom slučaju, vidjećete cijev ili crijevo kako izlazi iz poklopca ventila na motoru. Obično postoji mali komad crijeva na kraju cijevi koja ga spaja sa kućištem. U stvari, crijevo je spojeno sa prečistačern uređaja za cirkulaciju benzinskih i uljnih isparenja koji se nalazi u kućištu prečistača za vazduh. Jednostavno izvucite crijeva iz kućišta prečistača za vazduh. 5. Kada su sve obujmice i creva skinuti (zapamtite gdje su se nalazili), podignite kućište prečistača za vazduh sa karburatora ili leptira. 6. Kada zamjenjujete kućište prečistača za vazduh, ponovite postupke od 1 do 5 obrnutim redoslijedorn. Provjerite da li su spojevi sigurni.

9

Adnan Kavazović

Sistem za dovod goriva

4. Zamjena prečistača za gorivo Da bi radio kako treba, motor u svakom trenutku treba da bude snabdjeven odgovarajućom količinom goriva i to što je moguće čistijom. Dok prolazi kroz sistem za dovod goriva, protok goriva se reguliše pomoću elemenata sa malim poprečnim presjekom. Prisustvo prljavštine i drugih stranih materija može da zapuši sistem što otežava rad motara. Da bi se spriječila ova mogućnost, u sistem se ugrađuje prečistač za gorivo. Da bi sistem zadovod goriva uvijek bio čist, prečistači moraju da se zamjenjuju u skladu sa preporukama proizvođača ili češće ako se radne karakteristike motora pogoršaju. Zaprljan prečistač za gorivo može da prouzrokuje usporen rad motora prilikom ubrzanja ili pri većim brzinama. On može da se toliko zapuši da motor ne može da radi.

Slika 6. Skidanje prečistača za gorivo Sva vozila imaju neku vrstu prečistača zagorivo. Prečistač se nalazi negdje između rezervoara za gorivo i karburatora, leptira ili ubrizgača za gorivo. Na nekim starijim tipovima vozila, elementiprečistača su montirani na mjestu gdje se cjevovod za gorivo spaja sa karburatorom. Na drugimmodelima, prečistač je navojem pričvršćen za karburator. Često se sreće i linijski prečistač smješten u cjevovodu za gorivo između pumpe za gorivo i karburatora. Ovaj tip prečistača lahko je identifikovati jer izgleda kao mala metalna ili plastična posuda spojena sa cjevovodom za gorivo pomoću dva kratka gumena crijeva sa obujmicama. Na nekim uvoznim tipovima vozila postoji i treće crijevo koje služi za odvod isparenja nazad u rezervoar za gorivo. Na mnogim novijim tipovima vozila sa sistemom za ubrizgavanje goriva, prečistač za gorivo smješten je ispod vozila, u blizini rezervoara za gorivo. Prečistač može da bude ili linijski ili pričvršćen zavrtnjima. Upozorenje: za sisteme za ubrizgavanje goriva tipično je da rade pod visokim pritiskom. Motor treba izvjesno vrijeme

10

Adnan Kavazović

Sistem za dovod goriva

da bude isključen prije nego što se olabavi preičistač da bi se pritisak u cjevovodima za gorivo smanjio. Kod automobila koji koriste dizel gorivo kućište prečistača za gorivo smješteno je u prostoru za motor. Kućište treba da se otvori da bi se prečistač zamijenio. Ovi prečistači često služe i za prikupljanje vode, a kućište prečistača ima malu slavinu koja omogućuje da se povremeno voda ispusti iz kućišta. Prisustvo vode ne znači da prečistač treba zamijeniti. Nekim sistemima je potrebno premazivanje da bi se uklonili vazdušni mjehurići kada se prečistač zamijeni.

4.1. Zamjena linijskog prečistača Mnogi tipovi vozila koriste linijski prečistač. To je prečistač sa posudom koji se cijeli skida. Na krajevima prečistača nalaze se gumena crijeva tako da ćete morati da olabavite obujmice sa oprugom ili sa zavrtnjem prije nego što ga skinete. Takvi prečistači za gorivo zamjenjuju se na sljedeći način : 1. Kupite odgovarajući prečistač za gorivo u prodavnici autodijelova. 2. Pronađite prečistač. Nalazi se na cjevovodu za gorivo između pumpe za gorivo i karburatora. 3. Olabavite crijevne obujmice na krajevima prečistača za gorivo pomoću kliješta ili odvijača u zavisnosti od vrtse obujmice. 4. Skinite prečistač za gorivo tako što ćete izvući gumeno crijevo sa oba kraja kućišta prečistača. Pazite na pravac strujanja goriva naznačen na prečistaču. 5. Pregledajte da li na gumenim crijevima ima znakova propuštanja goriva, naprslina i drugih promjena. Po potrebi ih zamjenite. 6. Montirajte nov prečistač za gorivo. Pazite na pravac strujanja goriva naznačen na kućištu prečistača. Namjestite ga u odgovarajući položaj. Stavite crijeva na dovodni i odvodni otvor kućišta prečistača. Zategnite crijevne obujmice da spriječite propuštanje goriva. 7. Uključite motor i provjerite da gorivo ne curi na spojevima. Po potrebi pritegnite obujmice. 8. Vratite kućište prečistača za vazduh na svoje mjesto.

11

Adnan Kavazović

Sistem za dovod goriva

Slika 7. Linijski prečistač : (1) Cjevovod iz rezervoara za gorivo, (2) mehanička pumpa za gorivo, (3) cijev za dovod goriva, (4) linijski prečistač, (5) karburator

4.1.2. Zamjena filtera sa navojem Kod vozila tipa "ford" obicno se koristi prečistač koji se montira direktno na karburator na kraju cjevovoda za gorivo. Benzin ulazi u prečistač iz cjevovoda za gorivo koji dolazi iz pumpe za gorivo. Obično se na kraju voda nalazi malo gumeno crijevo koje ga spaja sa prečistačem za gorivo. Crijevo je na krajevima obično pričvršćeno obujmicama. Takav prečistač se zamjenjuje na sljedeći način : 1. Prije nego što skinete stari prečistačza gorivo, nabavite odgovarajući u prodavnici auto dijelova. 2. Pronađite prečistač za gorivo. On je okrugao i liči na posudu prečnika od oko 2-3 cm. 3. Stavite čistu krpu izmedu crijeva koje spaja prečistač za gorivo i cjevovoda za gorivo da biste spriječili potencijalnu opasnost od požara. Skinite crijevo sa kraja prečistača tako što ćete skinuti obujmicu. U zavisnosti od vrste obujmice upotrijebite kliješta ili odvijač. Pošto skinete obujmicu, izvucite crijevo sa prečistača. 4. Skinite prečistač za gorivo s karburatora. Ovo se radi tako što se prečistač odvrne u smjeru suprotnom kretanju kazaljki na satu. Za to ćete možda morati da upotrijebite ključ. Bacite cijeli prečistač za gorivo.

12

Adnan Kavazović

Sistem za dovod goriva

5. Namjestite nov prečistač za gorivo. Ovo se radi tako što se prečistač uvrti ručno na karburator. Koristite ključsamo da biste malo pritegnuli prečistač. 6. Ponovo namjestite crijevo za dovod goriva koje se nalazi na kraju cjevovoda za gorivo tako što ćete ga navući na kraj prečistača za gorivo. Zategnite obujmicu. Uklonite krpom sve tragove benzina koji se slučajno prosuo iz cjevovoda, a zatim sklonite krpu na sigurno mjesto. 7. Uključite motor i provjerite da li gorivo curi. Ako je potrebno, zaustavite curenje tako što ćete pritegnuti prečistačili obujmicu na crijevu. 8. Vratite kućište prečistača za gorivo na mjesto.

Slika 8. Prečistač koji se uvrće direktno na karburator na kraju cijevi za dovod goriva

4.2. Zamjena unutrašnjeg prečistača Većina vozila imaprečistač za gorivo smješten u samom karburatoru, na mjestu gdje se spaja sa cjevovodom za gorivo. Uložak prečistača se najčešće pravi od bronze ili od hartije. U ovom slučaju, zamjenjuje se samo uložak. Prečistač za gorivo zamjenjuje se na sljedeći način : 1. Pronađite cjevovod za gorivo koji vodi od pumpe za gorivo do karburatora. 2. Između navrtke na cjevovodu za gorivo i karburatora stavite čistu krpu da bi se upio benzin koji bi mogao da iscuri za vrijeme zamjene prečistača. Skinite cjevovod za gorivo sa karburatora. Za ovo će vam biti potrebna dva ključa – otvoreni ključ i rasječeni ili cjevasti ključ. Napomena : rasječeni ključ izgleda kao okasti ključ sa rasječenim dijelom i može da se stavi oko cjevovoda za gorivo, a zatim okrećite bilo da propusti ili zategne priključak. Koristite otvoreni ključ da biste pridržali veću navrtku na karburatoru da se ne bi okretala i eventualno oštetila cjevovod za gorivo dok rasječenim ključem popuštate manju navrtku na kraju cjevovoda za gorivo. 13

Adnan Kavazović

Sistem za dovod goriva

3. Kada skinete cjevovod za gorivo, većim ključem olabavite navrtku kućišta prečistača na karburatoru koja drži prečistač za gorivo. U kućištu prečistača nalazi se jedna opruga koja može da izleti ako niste dovoljno pažljivi, zato polako skinite navrtku. Pazite i da zapamtite položaj opruge i prečistača kada ih skidate. 4. Namjestite nov prečistač za gorivo u karburator - pazite na oprugu - i pritegnite ključem navrtku koja ga drži u kućištu. 5. Ponovo spojite cjevovod za gorivo sa karburatorom i pritegnite navrtku rasječenim ključem. Uklonite sve tragove benzina koji je slučajno iscurio iz cjevovoda za vrijeme skidanja i namještanja prečistača. 6. Uključite motor i provjerite da gorivo ne curi. Ako je potrebno, pritegnite navrtke na cjevovodu za gorivo i karburatoru. 7. Vratite na svoje mesto kućište prečistača za vazduh.

Slika 9. Prečistač za gorivo koji je smješten u karburatoru na spojevima cjevovoda za gorivo 4.2.1. Zamjena prečistača za dizel – gorivo Mnogi prečistači za dizel-gorivo osim prljavštine odvajaju i vodu, te stoga na dnu imaju ispusnu slavinu za vodu. U prečistačima koji imaju providna plastična kućišta, nivo vode se vidi tako da je lahko ustanoviti da li je potrebno ispustiti vodu. Na nekim tipovima prečistača sa metalnim kućištem, ugrađen je i senzor za nivo vode. Kada nivo vode u prečistaču dostigne određeni nivo, na tabli sa instrumentima zasvijetli kontrolna lampica koja upozorava da je vrijeme da se iz prečistača ispusti voda.

14

Adnan Kavazović

Sistem za dovod goriva

Slika 10. Prečistač za dizel – gorivo

15

Adnan Kavazović

Sistem za dovod goriva

4. Ispitivanje i zamjena pumpe za gorivo Pumpa za gorivo je uređaj koji usisava gorivo iz rezervoara za gorivo kroz cjevovod za gorivo do karburatora ili ubrizgača goriva u motor. U osnovi postoje dvije vrste pumpi za gorivo – mehanička i električna.

4.1. Mehanička pumpa za gorivo Mehanička pumpa za gorivo može se naći na većini motora sa karburatorom. Obično je smještenana bloku motora u blizini prednjeg dijela motora. Ako ne znate kako da pronađete pumpu za gorivo, jednostavno pratite cjevovod za gorivokoji vodi odkarburatora do pumpe za gorivo. Mehanička pumpa za gorivo naziva se još i membranska pumpa, zato, što je u njoj smještena membrana koja se aktivira pomoću bregaste osovinemotora. Kako se tokom rada motora bregastaosovina okreće, osovina ili aktivirajuća poluga u pumpi pokreće se gore-dole ili naprijed-nazad zavisno od položaja pumpe za gorivo na motoru. Usljed ovoga, membrana se pomijera naprijed-nazad,usisava gorivo iz rezervoara za gorivo krozcjevovod i šalje ga u karburator. Stari tipovi pumpi za gorivo mogli su da sedemontiraju i montiraju. Danas to više nije slučaj,te se pumpa za gorivo, ako otkaže, mora zamjeniti.Zadatak pumpe za gorivo je da šalje u karburator gorivo pod pritiskom. Ukoliko ne može to da postigne, mora da se zamjeni. Međutim, na rad pumpe za gorivo utiču i drugi činioci. Propuštanje vazduha ili goriva čini da pumpa ne funkcioniše kako treba. Pre nego što se započne sa ispitivanjem pumpe treba izvršiti vizuelnu provjeru cjelokupnog sistema za dovod goriva. Isto tako, ako sumnjate da dovod goriva ukarboratoru nije zadovoljavajući, provjerite da prečistač za gorivo nije zapušen.

Slika 11. Mehanička pumpa za gorivo

16

Adnan Kavazović

Sistem za dovod goriva

4.2. Zamjena mehaničke pumpe za gorivo Pumpa za gorivo zamjenjuje se na sljedeći način : 1. Skinite cjevovod za gorivo sa pumpe za gorivo. Da ga ne biste oštetili, upotrijebite dva ključa od kojih ćete jednim pridržavati priključak na pumpi za gorivo (da se ne bi okretao) dok popuštate navrtke na cjevovodu za gorivo. 2. Ključem odgovarajuće veličine, skinite vijke koji pričvršćuju pumpu za gorivo za blok motora. 3. Skinite pumpu za gorivo. 4. Gurnite čistu krpu u otvor u motoru u kome se nalazila pumpa i ostružite ostatak zaptivke oko prirubnice za montiranje pumpe za gorivo. Krpa ce spriječiti da komadići stare zaptivke upadnu u motor. Ne zaboravite da izvučete krpu kada završite čišćenje površine za montiranje. 5. Uporedite staru i novu pumpu za gorivo. Provjerite da li su priključci okrenuti u istom pravcu u kojem su bili na staroj pumpi za gorivo. Ovo ce vam olakšati ponovno spajanje cijevi za dovod goriva. 6. Nanesite sredstvo za zaptivanje sa obje strane nove zaptivke koja se dobija zajedno sa novom pumpom za gorivo i namjestite zaptivku na odgovarajuće mjesto na površini gdje se montira pumpaza gorivo. 7. Postavite novu pumpu za gorivo na odgovarajuće mjesto na motoru. 8. Ponovo montirajte vijke za pričvršćivanje pumpe za gorivo i pritegnite ih dobro ključem. 9. Ponovo spojite cjevovod za gorivo sa pumpom za gorivo. Pritegnite navrtke cjevovoda pomoću dva ključa kako je opisano u tački 1. 10. Uključite motor i provjerite da li gorivo curi. U slučaju da curi, pritegnite spojeve. 11. Montirajte kućište prečistača za vazduh.

Slika 12. Skidanje i zamjena mehaničke pumpe za goriv 17

Adnan Kavazović

Sistem za dovod goriva

5.3. Električne pumpe za gorivo Mnogi tipovi evropskih vozila sa karburatorom i većina američkih ili evropskih automobila sa sistemom za ubrizgavanje goriva koriste električnu pumpu za gorivo. Nasuprot mehaničkoj pumpi za gorivo za čiji je rad neophodan i rad motora, električna pumpa za gorivo započinje sa radom istog trenutka kada se okrene kontaktključ. Stoga bi električna pumpa, u slučaju da bilo kakva prljavština prodre u igličasti ventil karburatora, mogla da poplavi motor gorivom ili čak da usisa cjelokupnu količinu goriva iz rezervoara, akose glavni prekidač ostavi uključen neko vrijeme. Na nekim tipovima automobila sa električnom pumpom za gorivo ova opasnost je otklonjena pomoću prekidača koji isključuje pumpu za gorivo sve dok motor ne stvori dovoljan pritisak ulja. Međutim, ako je vozilo snabdjeveno takvim prekidačem, biće potrebno izvjesno vrijeme da motor radi na praznom hodu da pritisak ulja dovoljno poraste, tako da za to vreme nece doći do strujanja goriva.

Slika 13. Električna pumpa za gorivo

18

Adnan Kavazović

Sistem za dovod goriva

5.4. Zamjena električne pumpe za gorivo Električna pumpa za gorivo zamjenjuje se na sljećedeći način : 1. Ukoliko se pumpa nalazi ispod automobila, blokirajte prednje točkove, podignite zadnji dio automobila i poduprite ga sigurnosnim postoljima. Na automobilima sa prednjim pogonom, stavite mjenjač u brzinu ili u položaj za parkiranje. 2. Izvucite iz akumulatora priključak za uzemljenje. 3. Ključem odgovarajuće veličine izvucite električne priključke iz električne pumpe za gorivo. Obilježite provodnike da biste ih lakse povezali sa novom pumpom. 4. Izvucite cjevovod za gorivo prema objašnjenju datom za mehaničke pumpe za gorivo. Možete da ih obilježite da biste ih lakše spojili sa novom pumporn. 5. Ključem odgovarajuće veličine skinite vijke za pričvršćivanje pumpe za gorivo. lma ih dva do četiri u zavisnosti od tipa pumpe. 6. Uporedite novu električnu pumpu za gorivo sa starom. Ako je potrebno, upotrijebite priključak za cjevovod za gorivo sa stare pumpe za novu. 7. Montirajte novu purnpu i pričvrstite ključemvijke. 8. Ponovo spojite cijevi za dovod goriva. 9. Ponovo povežite električne priključke. 10. Spojite priključak za uzemljenje sa akumulatorom 11. Uključite motor i provjerite da li gorivo curi.

19

Adnan Kavazović

Sistem za dovod goriva

Slika 14. Zamjena električne pumpe za gorivo

20

Adnan Kavazović

Sistem za dovod goriva

5. Zaključak

Postoje dvije osnovne vrste ubrizgavanja goriva : posredno ubrizgavanje kod koga se gorivo ubrizgava u usisni vod motara i neposredno ubrizgavanje gdje se gorivo ubrizgava u svaki cilindar iz ubrizgača smještenih direktno na usisnom vodu. Bez obzira na vrstu ubrizgavanja, ubrizgač goriva raspršuje maglu goriva u usisni vod gdje se miješa sa vazduhom i formira odgovarajuću smjesu vazduha i goriva. Ako smjesa vazduha i benzina nije dobra ili ako vremensko podešavanje momenta paljenja nije precizno, motor neće raditi ili će, u najboljem slučaju, raditi slabo. Svrha sistema za dovod goriva je unošenje smjese benzina i vazduha u odgovarajućoj srazmjeri u motor. Ta smjesa se pretvara u finu maglu u karburatoru prije nego što dospije u usisni vod motora i na kraju u komore za sagorijevanje. Na motorima sa sistemom za ubrizgavanje goriva, dovod goriva se obavlja pomoću ubrizgača goriva. Postoje dvije osnovne vrste ubrizgavanja goriva : posredno ubrizgavanje kod koga se gorivo ubrizgava u usisni vod motara i neposredno ubrizgavanje gdje se gorivo ubrizgava u svaki cilindar iz ubrizgača smještenih direktno na usisnom vodu. Bez obzira na vrstu ubrizgavanja, ubrizgač goriva raspršuje maglu goriva u usisni vod gdje se miješa sa vazduhom i formira odgovarajuću smjesu vazduha i goriva.

21

Adnan Kavazović

Sistem za dovod goriva

6. Literatura [1] L u č i ć D. Elektrčni uređaji u motornim vozilima, 1971, g. Tehnička knjiga, Beograd. [2] Dobovišek Ž., Černej A. : Oprema motora sus, II dio, Mašinski fakultet Sarajevo, Sarajevo, 1979. [3] Filipović I. : Cestovna vozila, skripta, Fakultet za saobraćaj i komunikacije Sarajevo, Sarajevo, 2002. [4] Hnatko E.: Motorna cestovna vozila, Tehnička knjiga Zagreb, Zagreb, 1977.

22

Adnan Kavazović

Sistem za dovod goriva

KOMENTAR __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ 23

Adnan Kavazović

Sistem za dovod goriva

__________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ Datum predaje rada :____________godine Datum odbrane rada : _____ ___ godine

Ocjena : ________________________________

Članovi Komisije:

1. _______________________________________ 24

Adnan Kavazović

Sistem za dovod goriva

2. _______________________________________ 3. _______________________________________

25