Održavanje Ležajeva

Univerzitet u Novom Sadu Tehnički fakultet „Mihajlo Pupin“ Zrenjanin

ODRŽAVANJE LEŽAJEVA - seminarski rad Predmet: Tehnologija održavanja

Profesor: Prof. dr.Ljiljana Radovanović Asisitent: Borivoj Novaković

Student: Marija Nedić Broj indeksa: MI 8/14 Smer: Mašinsko inženjerstvo

Zrenjanin, 2018. godina

SADRŽAJ

1.

UVOD ................................................................................................................................................................ 1

2.

UZROCI OTKAZA LEŽAJEVA .................................................................................................................... 3

3.

ODRŽAVANJE LEŽAJEVA ........................................................................................................................... 4

4.

ZAKLJUČAK .................................................................................................................................................. 14

5.

LITERATURA ............................................................................................................................................... 15

1. UVOD Održavanje tehničkih sistema (mašina i uređaja), odnosno sredstava za rad, kao funkcija i deo procesa proizvodnje zauzima danas važno mesto u proizvodnom sistemu svake kompanije. Na razvoj održavanja uticao je brz industrijski napredak, kao i stalni porast automatizacije i povezanosti sredstava za rad, zatim nagli porast fiksnih troškova u odnosu na promenljive. Održavanje se definiše kao stalna kontrola nad svim sredstvima za rad, kao I vršenje određenih popravki i preventivnih radnji, čiji je cilj, stalno, funkcionalno osposobljavanje i čuvanje proizvodne opreme, postrojenja I drugih mašina i uređaja. Pojam održavanja dolazi uz svaki pojam proizvodnje određenih dobara. Tokom vremena i upotrebe dolazi do starenja materijala i stredstava za rad, smanjuje se tehnološka efikasnost, a dolazi i do evidentnog tehnološkog zastarevanja. Sredstva se tokom vremena troše i smanjuje im se radna sposobnost. Sredstva za rad su podložna kvarovima, lomovima i oštećenjima, pa se pojavljuju prekidi u radu. To uzrokuje pojavu troškova zbog zamene I popravke delova, ali i troškove zbog zastoja u procesu proizvodnje. Osnovni ciljevi koji treba da se postignu procesom održavanja su: 1. Minimiziranje troškova zbog zastoja u radu usled neplaniranih kvarova na sredstvima za rad. 2. Sprečavanje, odnosno usporavanje zastarevanja sredstava za rad, koje nastaje kao posledica lošeg kvaliteta proizvoda i škarta. 3. Smanjivanje troškova rada i materijala u proizvodnji, koji nastaju usled povećanih kvarova i zastoja u procesu rada. 4. Pružanje organizovane pomoći svuda gde je potrebno održavanje I upravljanje sredstvima za rad. Savremena proizvodnja podrazumeva,između ostalog,dostizanje visokog kvaliteta izlaznog proizvoda kao i održavanje postignutog kvaliteta na stalnom nivou,bez oscilacija od serije do serije. Jedan od bitnih činioca kvaliteta je i visoka pouzdanost proizvodne opreme,što znači da pravilno održavanje ima presudnu ulogu na kvalitet obrade proizvoda. Poznata su tri načina održavanja: 1. Korektivno; 2. Preventivno; i 3. Prediktivno.

1

Korektivno održavanje se dešava onda kad se održavanje ne primenjuje sve do trenutka kada se prijavi zastoj opreme ili neodgovarajući kvalitet predmeta obrade.Posledica ovakvog održavanja je zaustavljanje proizvodnog procesa usled neplaniranog stanja u otkazu.Međutim,ni troškovi ovakvog održavanja se ne mogu predvideti u prvom trenutku,jer se često dešava da jedan kvar za sobom povlači još nekoliko,što prouzrokuje visok trošak održavanja. Preventivno održavanje se sprovodi tako što se na nekoj jedinici proizvodne opreme vrše inspekcijski pregledi po tačno utvrđenom rasporedu.Prilikom sprovođenja pregleda oprema se isključuje iz proizvodnog ciklusa,a često je potrebno izvršiti demontaže I merenja na sklopovima u većem obimu.Naravno,ovakav vid održavanja je znatno jevtiniji sa stanovišta troškova samog održavanja,ali su proizvodni troškovi visoki uz smanjenu produktivnost usled čestih izvlačenja iz ciklusa proizvodnje. Prediktivno održavanje predstavlja složen sistem mera i aktivnosti,koje se sprovode nad svakom jedinicom proizvodne opreme pojedinačno.Posmatrana mašina, uređaj i sl. se nalaze u procesu proizvodnje i potpuno nesmetano izvode svoje operacije dok se istovremeno

primenom

odgovarajuće

opreme

vrši

pregled

stanja

pojedinih

komponenata.Posledica ovakvog načina rada je mogućnost da se predvidi stanje u otkazu,da se izvrši priprema proizvodnje za poremećaj i da se planira raspoloživo ljudstvo za sprovođenje intervencija.Svakako,ne treba zanemariti činjenicu da su troškovi svedeni na niži nivo u odnosu na prethodna dva načina održavanja proizvodne opreme.

Slika 1. Približan prikaz odnosa troškova zavisno od primenjenog načina održavanja

2

2. UZROCI OTKAZA LEŽAJEVA

Prema statistici koju je objavio švedski proizvođač ležajeva SKF, uzroci otkaza ležajeva se mogu svrstati u četiri kategorije: 

Neadekvatna ugradnaja (16%);



Neadekvatno podmazivanje (36%);



Kontaminacija (14%); i



Zamor (34%)

Slika 2. Uzroci otkaza (Podaci na osnovu istraživanja kompanija SKF i SPM , Švedska)

Svaka od gore pomenutih kategorija uzroka otkaza ima svoje karakteristične predstavnike odgovorne za otkaz ležaja. Na osnovu naših iskustava zabeležili smo sledeće inicijalne kvarove i greške koje dovode do zastoja.

KATEGORIJA NEADEKVATNE UGRADNJE Najčešće greške javljaju se prilikom ugradnje ležajeva velikog nazivnog prečnika na teško pristupačnim mestima na mašini,kao što su ležajevi automata I ležajevi radnih stolova agregatnih bušilica.Takođe,visok rizik pojave greške javlja se I kod ugradnje ležajeva sa čvrstim naleganjem-preklopom prethodnim zagrevanjem.Tom prilikom može doći do oštećenja

kotrljajnog

elementa

ili

do

zakošavanja

ležaja

u

odnosu

na

osu

vratila,odnosno,osovine.

3

KATEGORIJA NEADEKVATNOG PODMAZIVANJA Neadekvatno podmazivanje je posebno interesantno kao uzročnik otkaza ležajeva, jer za posledicu ima,ne samo otkaz ležaja,već u skoro 100% slučajeva i otkaz ostalih elemenata u sklopu sa ležajem (vratila,zupčanici,spojnice...).Često je vrlo teško otkriti poremećaje u podmazivanju,posebno ako dođe do kvara u pojedinim vodovima unutar same mašine.Ovakvi zastoji obavezno znače duže stanje mašine u otkazu i veliki broj delova koji se mora u paketu zameniti na mašini.Vreme izrade rezervnih delova često može potrajati i po nekoliko dana.

KATEGORIJA KONTAMINACIJE Kontaminacija ležajeva se javljala na mašinama koje u procesu obrade skidanjem strugotine koriste sredstvo za hlađenje i podmazivanje (SHP).Kontaminacija se događa nakon stradanja lavirintnih zaptivača i zaštitnika ležajeva.Prodor SHP u kućicu ležaja je posebno opasan kod ležajeva podmazivanih mašću jer dovodi do ispiranja ležaja. KATEGORIJA ZAMORA Zamor se dešava prilikom preopterećenja mašine ili nepravilnog korišćenja.Ovakvi defekti su nam se ređe javljali.Opasnost za pojavu zamora postoji kod mašina za obradu odlivaka, ako dobavljač isporuči odlivke sa nešto drugačijim osobinama od propisanih,posebno ako je tvrdoća odlivka u pitanju i odstupanje garantovanih mera sirovog odlivka. Međutim,praksa je pokazala da skoro uvek pre dolazi do stradanja noževa za rezanje radnog komada,a tek zatim se javlja mogućnost za stradanje delova mašine.Naravno,ne treba zanemariti pojavu normalnog habanja I zamora koji se javlja sa godinama korišćenja,bez obzira što je korišćenje bilo po svim pravilima i ispravno.

3. ODRŽAVANJE LEŽAJEVA

Održavanje ležajeva je postupak koji je nužan kako bi strojevima omogućili normalan rad. Postoje 4 stadijuma otkaza ležaja. Koji će biti navedeni sa simptomima koje izazivaju u svakom stadijumu.

4

1. - temperatura ležaja normalna- ležaj tih - preslušavanjem ultrazvučnim stetoskopom se detektiraju abnormalni šumovi 2. - temperatura ležaja normalna- ležaj "zvoni" - preslušavanjem ultrazvučnim stetoskopom se detektiraju jaki abnormalni šumovi 3. - temperatura ležaja blago uvećana - ležaj bučan - preslušavanjem ultrazvučnim stetoskopom se detektiraju veoma jaki abnormalni šumovi 4. - temperatura ležaja vrlo visoka - ležaj vrlo bučan - preslušavanjem ultrazvučnim stetoskopom se detektiraju izuzetno jaki abnormalni šumovi U kom stadiju otkaza ćemo zamijenti ležaj zavisi od značaja za pogon, ali ako ležaj dospe u četvrti stadijum otkaza obavezno ga treba zameniti, jer preti opasnost od uništenja cele mašine. Kada bi rukavac pri obrtanju bio u neposrednom dodiru sa posteljicom ležišta, javljalo bi se jako trenje na dodirnoj površini, trenje bi prouzrokovalo znatne gubitke energije, štetno zagrijevanje i habanje metalnih djelova. Da bi se ove nezgode ublažile, potrebno je da su dodirne površine podmazane. Uglavnom postoje tri vrste trenja u ležištima: 

trenje suvih površina,



trenje poluokvašenih površina, i



trenje okvašenih površina.

Trenje suvih površina nastaje kada na dodirnoj površini uopšte nema maziva; metalne površine dodiruju se tada neposredno. Ovako trenje se ne smije dopustiti u ležištima, gubici enegrije su znatni, zagrijevanje osjetno. Trenje se dopušta u ležištu samo u trenutku kada počinje obrtanje rukavca. Trenje poluokvašenih površina javlja se kada su rukavac i posteljica djelimično odvojeni slojem maziva, a djelimično se dodiruju neposredno. Ovakvo stanje nastaje kada nema dovoljno maziva u ležištu, kada dovođenje maziva nije ispravno, ili kada su opšti uslovi pod kojima radi rukavac i ležište nisu povoljni. Trenje okvašenih površina može se ostvariti dobrom konstrukcijom i izborom podesnog maziva, ako to dopuštaju opšti uslovi rada. Rukavac i posteljica potpuno su odojeni u ovom slučajem maziva. Trenje postoji samo između djelića maziva, a za određivanje otpora merodavni su hirodinamički zakoni. Kaže se je podmazivanje potpuno kada su rukavac i posteljica odvojeni slojem maziva. Potpuno podmazivanje se ne postiže obilnim

5

dovođenjem maziva, već racionalnom konstrukcijom rukavca i ležišta, pri dovoljnoj brzini obrtanja. Potpuno podmazivanje se ne može uvijek ostvariti. Podmazivanje pruža još jednu korist: cirkulacijom maziva može se znatno olakšati hlađenje ležišta. Zadatak podmazivanja je: 

Da se smanji habanje dodirnih površina na mjestu kontakta kotrljajnih tijela sa ostalim djelovima ležaja.



Da trenje i habanje bude što manje.



Da se zaštite radne površine od korozije



Da se smanji buka.



Da se odvodi toplota.



Da se spriječi prodor spoljašnjih nečistoća.

Smanjenjem habanja dodirnih površina postiže se stvaranjem uljnog filma između površina koje se međusobno relativno kreću. Kod kotrljajnih ležajeva treba obezbjediti dovoljnu količinu ulja na kotrljajnim dodirnim površinama. Ulje treba da obezbedi razdvajanje dodirnih površina i onemogući neposredni kontakt metala. Kao sredstvo za podmazivanje koriste se: 

Tehničke masti



Ulja



U specijalnim slučajevima i čvrsta maziva.

Pri izboru sredstva za podmazivanje odlučujuću ulogu imaju: 

Opterećenje



Učestalost obrtanja



Radna temperatura ležaja

Kriterijum za izbor načina i sredstva za podmazivanje je: 

n – radni broj obrtaja



dm = (D+D)/2 – srednji prečnik ležaja



(n · Dm) – karakteristika brzohodosti izražena u 10–6 mm/min.

6

Neke od preventivnih metoda koje se koriste pri održavanju ležajeva su:

PODMAZIVANJE I ZADATAK PODMAZIVANJA LEŽAJEVA

Kada bi rukavac pri obrtanju bio u neposrednom dodiru sa posteljicom ležišta, javljalo bi se jako trenje na dodirnoj površini, trenje bi prouzrokovalo znatne gubitke energije, štetno zagrijevanje i habanje metalnih djelova. Da bi se ove nezgode ublažile, potrebno je da su dodirne površine podmazane. Uglavnom postoje tri vrste trenja u ležištima: 

trenje suvih površina,



trenje poluokvašenih površina, i



trenje okvašenih površina.

Trenje suvih površina nastaje kada na dodirnoj površini uopšte nema maziva; metalne površine dodiruju se tada neposredno. Ovako trenje se ne smije dopustiti u ležištima, gubici enegrije su znatni, zagrijevanje osjetno. Trenje se dopušta u ležištu samo u trenutku kada počinje obrtanje rukavca. Trenje poluokvašenih površina javlja se kada su rukavac i posteljica djelimično odvojeni slojem maziva, a djelimično se dodiruju neposredno. Ovakvo stanje nastaje kada nema dovoljno maziva u ležištu, kada dovođenje maziva nije ispravno, ili kada su opšti uslovi pod kojima radi rukavac i ležište nisu povoljni. Trenje okvašenih površina može se ostvariti dobrom konstrukcijom i izborom podesnog maziva, ako to dopuštaju opšti uslovi rada. Rukavac i posteljica potpuno su odojeni u ovom slučajem maziva. Trenje postoji samo između djelića maziva, a za određivanje otpora mjerodavni su hirodinamički zakoni. Kaže se je podmazivanje potpuno kada su rukavac i posteljica odvojeni slojem maziva. Potpuno podmazivanje se ne postiže obilnim dovođenjem maziva, već racionalnom konstrukcijom rukavca i ležišta, pri dovoljnoj brzini obrtanja. Potpuno podmazivanje se ne može uvijek ostvariti. Podmazivanje pruža još jednu korist: cirkulacijom maziva može se znatno olakšati hlađenje ležišta.

7

Zadatak podmazivanja je: 

Da se smanji habanje dodirnih površina na mjestu kontakta kotrljajnih



tijela sa ostalim djelovima ležaja.



Da trenje i habanje bude što manje.



Da se zaštite radne površine od korozije



Da se smanji buka.



Da se odvodi toplota.



Da se spriječi prodor spoljašnjih nečistoća.

 Smanjenjem habanja dodirnih površina postiže se stvaranjem uljnog filma između površina koje se međusobno relativno kreću. Kod kotrljajnih ležajeva treba obezbjediti dovoljnu količinu ulja na kotrljajnim dodirnim površinama. Ulje treba da obezbedi razdvajanje dodirnih površina i onemogući neposredni kontakt metala.

Kao sredstvo za podmazivanje koriste se: 

Tehničke masti



Ulja



U specijalnim slučajevima i čvrsta maziva.

Pri izboru sredstva za podmazivanje odlučujuću ulogu imaju: 

Opterećenje



Učestalost obrtanja



Radna temperatura ležaja

Kriterijum za izbor načina i sredstva za podmazivanje je: 

n – radni broj obrtaja



dm = (D+D)/2 – srednji prečnik ležaja



(n · Dm) – karakteristika brzohodosti izražena u 10–6 mm/min.

8

MAZIVA Kao maziva za podmazivaje ležišta koriste se ulja i masti, zatim, ređe voda i vazduh. Redovno sredstvo za podmazivanje je ulje; ono je naročito pogodno za ležišta brzohodnih mašina, za jako opterećena i za ležišta izložena visokoj temperaturi. Po porijeklu ulje može biti mineralno, biljno i životinjsko. Na izbor vrste ulja utiče više činioca, na prvom mjestu: temperatura, pritisak, i brzina obrada površina rukavca, i posteljice. Podobnost ulja se procenjuje prema njegovim karakteristikama do kojih se dolazi ispitivanjem. Osnovna mu je karakteristika viskoznost. Jedinica za viskoznost je paskal sekunda. 1 Pa s = N s/m2 ( dinamička viskoznost ) Ostale karakteristike ulja su: gustina, temperature stvrdnjavanja, čistoća koja odnosi na sadržaj vode, pepela i asfalta. Viskoznost je unutrašnji otpor ulja, koji se suprostavlja međusobnom pomjeranju njegovih djelića, i mijenja se temperaturom. Uticaj temperature na viskoznost zavisi od porijekla i sastava ulja. Kao relativna temperatura usvaja : 

20oC za ulja za vretena,



50oC za mašinska ulja i



100oC za cilindarska ulja.

Način dovođenja maziva do ležišta zavisis od brzine obrtanja rukavca, od opterećenja, temperature, položaja i značaja ležišta i od osobine i vrste maziva. Dovođenje maziva može biti pojedinačno i grupno (centralno podmazivanje ). U prvom slučaju dovodi se mazivo u svako ležište zasebno dok u drugom slučaju snadbijeva se veći broj ležišta sa jednog centralnog mjesta.

Slika 3. Mazalice

9

PODMAZIVANJE MAŠĆU Oko 90 % svih uležištenja se podmazuje mašću. Mast ima prednost u odnosu na ulje što se lako zadržava u ležajnom mestu, naročito kod kosih i vertikalnih vratila, a osim toga potpomaže zaptivanje uležištenja. Mana je što je ipak referenti broj obrtaja manji nego pri podmazivanju uljem. Kod ležaja koji imaju visoke brojeve obrtaja, prevelika količina masti izaziva povećano unutrašnje trenje a to znači porast temperature ležaja. Zato se slobodni prostor unutar kućišta puni 30 do 50% od zapremine. Kod ležaja koji rade na malom broju obrtaja, a koji moraju da se dobro zaštite od korozije, najbolje je kućište potpuno napuniti mašću.

MASTI Masti su "punjena" mineralna ili sintetička ulja pri čemu se kao punila koriste metalni sapuni. Radi poboljšanja mazivih svojstava masti sadrže i određene dodatke. Od vrste i udela punila zavisi konzistencija masti. Za izbor maziva su od značaja viskoznost osnovnog ulja, konzistencija, temperaturno područje primene i nosivost.

ČISTOĆA MASTI Čistoća je od velike važnosti za ispravno funkcionisanje kotrljajnog ležaja. Najnovija istraživanja koja su sprovedena, omogućila su da se precizno izmjeri uticaj kontaminacije ležaja na njegov radni vijek. Ova istraživanja dovela su do postavke nove teorije radnog vijeka ležaja, gde je za razliku od prethodnih modela, uveden uticaj kontaminacije kroz tvrdoću i količinu stranih čestica, unutrašnje geometrije ležaja i relativne debljine filma maziva. Zato je od posebnog značaja da se ležajevi podmazuju samo čistim mazivom, koje mora da ostane čisto u toku rada. To znači da sistem zaptivanja uležištenja mora efikasno da spreči ulaz spoljašnjih kontaminanata u ležaj. Mast treba držati u originalnim pakovanjima i ne sme se držati nepokrivena sve do neposredne upotrebe.

10

Slika 4. Originalno pakovanje masti Alat za podmazivanje, pomoćne posude, injektore za mazivo itd., treba prije korišćenja dobro oprati i očistiti razređivačem i pažljivo obrisati. Ukoliko se tako ne uradi, mast će brzo pokupiti iz radne okoline štetnu prašinu i čestice nečistoće. Kod vađenja masti iz bačve ili kontejnera, nikad ne koristiti drvene lopatice, jer postoji realna opasnost od kontaminacije masti djelićima otpalog drveta. Prvi korak kod ponovnog podmazivanja ležaja je čišćenje mazalica i prostora oko prikIjučaka za dovod maziva. Mast koja se koristi za dodatno ili ponovno podmazivanje, mora imati ista svojstva kao i mast koja je korišćena za prvo podmazivanje. Mast koja se koristi za podmazivanje ležajeva mora biti vrhunskog i postojanog kvaliteta.

PREPORUKE KOD PODMAZIVANJA LEŽAJEVA Većina nezaptivenih kotrljajnih ležajeva su blago premazani samo sredstvom za sprečavanje korozije, pa ih zato treba podmazati kod ugradnje. Ležajevi sa dvije zaptivke ili sa dva štitnika su međutim, već napunjeni potrebnom količinom masti prije isporuke. Ležajevi koji imaju otvore za podmazivanje mogu se ponovo podmazivati ukoliko konstrukciono rešenje kućišta to dozvoljava. Ugradnja ležaja mora se obavljati na čistom prostoru bez prašine. Prije ugradnje treba provjeriti osovinu i očistiti je.

11

DOMAZIVANJE Ležaji se moraju domazivati kada je trajnost masti kraća od očekivanog veka ležaja. Treba ga preduzimati dok je podmazivanje još uvek ispravno. Termin domazivanja zavisi od mnogo međusobno povezanih uticaja kao što su vrsta i veličina ležaja, broj obrtaja, radna temperatura, vrsta masti, prostor za mast u uležištenju, te uticaji okoline (nečistoća, vlaga,...). Podaci za periode domazivanja, koji se daju, zasnovani su na dugogodišnjim praktičnim iskustvima a važe za slučaj kada je ležaj zaštićen od prodora vode i čvrstih nečistoća. Ako to nije obezbeđeno, mast treba češće dodavati ili obnavljati da bi se uklonila prodrla vlaga i nečistoće.

PODMAZIVANJE ULJEM Ulje je odgovarajuće mazivo tamo gdje broj obrtaja ili drugi radni uslovi ne dozvoljavaju primjenu masti, ili ako je potrebno odvođenje toplote pomoću maziva. Visoke radne temperature mogu biti posledica velikog broja obrtaja, teškog opterećenja, ili visoke temperature okoline u kojoj ležaj radi. Podmazivanje uljem treba primjeniti u slučajevima kada su intervali ponovnog podmazivanja mašću vrlo kratki ili kad je ležaj ugrađen u sistem koji se inače podmazuje uljem. Često se ulje koristi samo zato što to zahtjevaju druge mašinske komponente - zaptivke, zupčanici, klizni ležajevi itd.

Slika 5. Podmazivanje uljem

12

Kada se kontroliše nivo ulja u uležištenju, prvo je potrebno provjeriti da li je upotrebljen odgovarajući tip ulja i da li je ozračenje cijevi za pokazivanjem nivoa ulja ispravno. Kod promjene ulja, potrebno je provjeriti da li novo ulje odgovara prethodno korišćenom i da li je naliveno do potrebnog nivoa.

ČISTOĆA ULJA Potrebno je uzeti mali uzorak ulja i uporediti njegov izgled sa nekorišćenim uljem. Ako je uzorak mutan, znači da je ulje pomiješano sa vodom i da ga treba zamijeniti. Tamno ili gusto ulje je znak da je u ležaj ušla nečistoća ili da je u ulju započeo proces karbonizacije. U tim slučajevima ulje zamijeniti, a prije toga, ako je moguće, dobro očistiti ležaj ispiranjem čistim uljem. Pouzdaniji metod određivanja stanja ulja je analiza uzorka. Ukoliko je ulje kontaminirano treba razmotriti mogućnost zamjene zaptivki ili uvođenja sistema za filtraciju. Sveže ulje treba prethodno filtrirati pa tek onda ubaciti u uležištenje.

Slika 6. Filteri za ulje

Kod sistema podmazivanja uljnom kupkom, ulje treba zamijeniti jednom godišnje, ako radna temperatura ne prelazi 50 do 60°C i ako u ulju nema nečistoća. Ako radna temperature iznosi 100°C, ulje treba mijenjati četiri puta godišnje, a ako ležaj radi na temperaturi od 120°C jednom mesečno. Ako je radna temperatura 130°C, ulje treba mijenjati svake nedelje. Kod kružnih sistema, moguće je na pogodnom mjestu ugraditi filter i tako otkloniti zagađivanje do kojeg dolazi u toku rada sistema,

13

4. ZAKLJUČAK Godine inženjerskog istraživačkog rada su bile potrebne za postizanje kvaliteta današnjih ležajeva, zato je kvalitetan ležaj vrlo teško proizvesti. To ostaje privilegija samo malog broja tehnološki jakih kompanija. To su unapredjenja konstrukcije na mikro nivou, čime se postižu poboljšanja u raspodjeli napona u ležaju. Ležajevi su po pravilu najosetljiviji elemenat svakog mašinskog sistema. To je jednostavno posledica njihovog načina funkcionisanja. Oštećenje na nekom dijelu ležaja dovodi do njegovog zastoja, a zatim, i do zastoja kompletnog sklopa ili mašinskog sistema u koji je on ugrađen. Na osnovu do sad stečenih iskustava slobodno se može zaključiti da je vijek eksploatacije ležajeva nepredvidljiv. Mogućnosti otkaza ovog elementa su veoma velike. Analize pokazuju da se moguća odstupanja kreću i do 20 puta u odnosu na teoretski vijek upotrebe. Međutim, pravilnim izborom ležaja, adekvatnom eksploatacijom i održavanjem iste se mogu kretati samo u pozitivnom smjeru. Gradjevinske mašine, kranovi, transporteri, viljuškari, reduktori,brodovi itd., pa sve do industrijskih robota, ne mogu se zamisliti bez primjene ležajeva.

14

5. LITERATURA

1. Održavanje i remont hidrauličnih sistema, TEHDIS, Beograd, 2008., Jeftić, N., i sar. 2. Inženjersko mašinski priručnik, Beograd, 1992. , Grupa autora 3. Osnovi mašinstva, Visoka škola tehničkih strukovnihstudija, Čačak, 2003. Marković S. 4. Mazive masti, Mašinski fakultet, Kragujevac, 1994. Kuzmanović Lj. 5. Mašinski elementi II, Podgorica, 2006. Bulatović Radoš 6. Dostupni internet materiali na temu “Ležajevi” i “Održavanje ležajeva”

15