زباله طلای سیاه Rezakhah221 علیرضا رضاخواه

‫زباله طلی سیاه‬ ‫تهيه وتنظيم از‪ :‬عليرضا رضاخواه‬ ‫مدير بهداشت حرفه اي استان اصفهان‬ ‫‪Google search:rezakhah221‬‬ ‫مواد زائد جامعیه کیه پسی‌مانده ناخواسیته زندگیی بشری اسیت ‪،‬خود موجبات مسیائلی نظییر‬ ‫انتقال بیماریهییا ‪ ،‬ازدیاد حشرات موذی و موش‪ ،‬بییو و منظره نامطبوع و گاهییی اوقات آتییش‬ ‫سیوزی و تصیادفات و صیدمات بدنیی گردیده اسیت‪ .‬ازدیاد جمعییت از ییک طرف و افزاییش‬ ‫تولییید سییرانه مواد زائد از خانه‌ییها ‪ ،‬کارخانه‌ییها و مؤسییسات و تخریییب و تغییرات در بناهییا و‬ ‫فضاهای سبز و گیاهان از طرف دیگر ابعاد مسأله را از نظر حجم مواد و مسائل حمل و نقل‬ ‫و دفیع نهاییی بصیورت تصیاعدی افزاییش داده اسیت ؛ زیرا دفیع میزان محدود مواد زائد آسیان‬ ‫اسیت ولی وقتیی بیه هزاران تین در روز افزاییش یافیت ‪ ،‬مسیائل پخیش در محییط و بیماریهای‬ ‫منتشره توسیط مگیس ‪ ،‬سیوسک ‪ ،‬موش ‪ ،‬گربیه ‪ ،‬سیگ و مسیائل ماشین‌آلت حمیل و نقیل و‬ ‫هزینه تهیه وسائل انتقال و دفن یا دفع نهایی به طریق دیگر همگی در هم ضرب می‌شود و‬ ‫ابعاد بهداشتی و اقتصادی مسأله به حالت وحشتناکی بزرگ و مشکل‌آفرین خواهند شد‪.‬‬ ‫عدم مدیرییت صیحیح و مقررات صیریح برای جمع‌آوری و دفیع و بازیافیت بییش از ‪ 38‬هزار تین‬ ‫زباله در روز در ایران که تقریبا ً ‪ %76‬آن مواد قابل تبدیل به کود بوده و هزاران تن پلستیک‬ ‫و کاغییذ و کارتیین را در بردارد ‪ ،‬اکنون بییه شکلی بی‌رویییه بییه دل خاک سییپرده شده و یییا در‬ ‫حوالی شهرهیا پراکنده می‌شونید کیه صیرف‌نظر از خطرات بهداشتیی زیانهای اقتصیادی کلنیی‬ ‫را نیز در بردارند‬ ‫طبیق ییک محاسیبة کلی هموطنان میا در زمینه‌های مختلف سیالنه متحمیل هزینه‌هاییی حدود ‪8‬‬ ‫میلیارد تومان برای جمع‌آوری و دفییع زباله می‌شونیید کییه قسییمت بزرگییی از آن بییا اعمال‬ ‫مدیرییت صیحیح و بکارگیری تکنولوژی مناسیب کاهیش پذییر اسیت ؛ زیرا ‪ %80‬ایین هزینیه بیه‬ ‫مخارج پرسنلی و ماشین‌آلتی منحصر می شود که صرف جمع‌آوری و حمل زباله می‌گردد و‬ ‫مبادرت به بازیافت مواد از زباله که استفاده مجدد از آنها را در پی دارد ‪ ،‬پاسخ‌گوی بسیاری‬ ‫از هزینه‌های گزاف دفع زباله می‌شود‪ .‬کاهش ‪ %50‬از حجم زباله‌های شهری در اثر بازیافت‬ ‫‪ ،‬صرفه‌جویی در مواد اولیه و کاهش آلودگی‌های محیط زیست که مثل ً در اثر بازیافت کاغذ ‪،‬‬ ‫‪ %74‬در آلودگیی هوا و ‪ %35‬در آلودگیی آب بررسیی شده اسیت (‪ .)4‬بیین کشورهای جهان‬ ‫آلمان ‪ ،‬انگلییس ‪ ،‬هلنید و بیه ویژه ژاپین کیه نیمیی از زباله‌های خود را بازیافیت می‌کنید‪ ،‬در ایین‬ ‫زمینه برنامه‌های بسیار وسیعی را به اجرا گذاشته و موفقیّت‌های بسیاری را کسب نموده‌اند‪.‬‬ ‫بازیافیت زباله کیه در همیه روش‌یها مطرح می‌شود ‪ ،‬بیا توجیه بیه مقدار و نوع و مواد متشکله‬ ‫زباله جایگاه اقتصیادی ویژه‌ای دارد‪ .‬ایجاد صینایع کمپوسیت و ترتییب برنامه‌های دفیع بهداشتیی‬ ‫زباله‌های بیمارسیتانی بیا دسیتگاه زباله‌یسوز و ییا هیر روش پیشرفتیه دیگیر و از همیه مهمتیر‬ ‫بازیافت مواد از زباله در مراکز تولید ‪ ،‬به شکلی که از هرگونه وابستگی به خارج مبرا باشد‪،‬‬ ‫از جمله اهداف این طرح است‪.‬‬ ‫بازیافییت بییه دو صییورت امکان‌پذیییر اسییت ‪ :‬نخسییت اسییتفاده مجدد‪ ،‬ماننیید پرکردن مجدد‬ ‫شیشه‌های نوشابیه و دوم بازیافیت ‪ ،‬ماننید اسیتفاده مجدد از لسیتیکهای کهنیه کیه بیه روکشیی‬ ‫برای خیابانها بدل می‌شوند‪.‬‬ ‫ارزشمندتریین مادة بازیافیت شده از زباله بر حسیب درآمید ‪ ،‬انواع مختلف فلزات اسیت‪ .‬هیر‬ ‫چنید کیه تعداد زیادی از مواد دیگیر زباله ماننید اسیتخوان ‪ ،‬کاغیذ ‪ ،‬کارتین ‪ ،‬پارچیه ‪ ،‬پلسیتیک ‪،‬‬

‫مو ‪ ،‬فضولت کشتارگاه‌ها و غیره نیز اهمیت ویژه‌ای دارند و لیکن همة مواد بازیافتی از زباله‬ ‫ارزش ورود به صنعت بازیافت را ندارند‪.‬‬ ‫عوامل مؤثر بر بازیافت‬ ‫یکیی از عوامیل مؤثیر و غالب در بازیافیت عامیل اقتصیادی اسیت‪ .‬افزاییش چشمگییر و مؤثیر‬ ‫قیمیت نفیت و محصیولت آن محرکیی اسیت تیا تمامیی کشورهای صینعتی نسیبت بیه کشیف‬ ‫امکانات بازیافت مواد ‪ ،‬بعنوان جلوگیری از افزایش قیمت نفت اقدام کنند‪ .‬در زمینة دفن در‬ ‫زمین معمول ً مناطق پست و کم‌ارتفاع به عنوان اراضی محل دفن انتخاب می‌شوند و نهایتاً‬ ‫پییس از فشردن و متراکییم کردن جهییت جلوگیری از نشییت هرگونییه مادة سییمی بییه آبهای‬ ‫زیرزمینیی ‪ ،‬بیا لیه‌ای از خاک رس پوشیش داده می‌شونید‪ .‬بیشتیر ایین زمین‌یها در شهرهای‬ ‫بزرگ در نواحی کم جمعیت واقع شده‌اند و کامیونهای حامل زباله باید فرسنگ‌ها راه بپیمایند‬ ‫و مقدار زیادی گازوئییل و ییا بنزیین مصیرف کننید تیا بیه جایگاه دفین بهداشتیی زباله برسیند کیه‬ ‫مسیتلزم هزینیه و نیروی کار زیادی اسیت و از اشکالت موجود در روش دفین زباله ‪ ،‬موضوع‬ ‫ناهماهنگی و‬ ‫نامتجانس بودن مواد است‪.‬‬ ‫بازیافیت زباله معمول ً بر سیایر روش‌های دفیع همچون دفین ییا سیوزاندن مقدم اسیت ‪ ،‬زیرا‬ ‫علوه بر صرفه‌جویی در هزینه ‪ ،‬انرژی و منابع طبیعی ‪ ،‬آلودگی محیط را نیز کاهش می‌دهد‪.‬‬ ‫طبییق یییک بررسییی‪ ،‬جمع‌آوری مواد قابییل بازیافییت برای هییر تیین زباله حدود ‪ 35‬دلر و دفیین‬ ‫روزانه هر تن مواد زائد در یک محل حییدودا ً تا ‪ 80‬دلر هزینه در بردارد‪ .‬بازیافت تا ‪ %50‬یا‬ ‫بیشتیر حجیم مواد پیس مانده را کاهیش داده و هزینه‌های سییستم جمع‌آوری زباله‌یها را بطور‬ ‫مؤثییر کاهییش می‌دهیید‪ .‬کشور ژاپیین موفق‌ترییین برنامییه بازیافییت را در سییطح جهان بییه خود‬ ‫اختصاص داده است‪ .‬حدود یک سوم زباله‌های ژاپن سوزانده شده و فقط یک ششم آن دفن‬ ‫می‌گردد(‪)4‬‬ ‫خانواده‌های ژاپنیی پسی‌مانده‌های خانگیی خوییش را در هفیت قسیمت جداگانیه و در روزهای‬ ‫مختلف جمع‌آوری و بازیافت می‌نمایند‪.‬‬ ‫در آمریکیا روزانیه تعداد ‪ 2‬میلیون درخیت قطیع می‌شود کیه ضرر بزرگیی بیه محییط زیسیت‬ ‫است‪ .‬بازیافت کاغذ در یک روز یکشنبه موجب جلوگیری از قطع ‪ 7500‬درخت می‌شود و با‬ ‫بازیابیی ییک تین آلومینییم ‪ 4‬تین بوکسییت و ‪ 700‬کیلوگرم ذغال کیک نییز ذخیره شده و باعیث‬ ‫جلوگیری از ورود ‪ 35‬کیلوگرم آلومینیم فلوراید به هوا می‌شود(‪)4‬‬ ‫عییییییمل بازیابییی مصییرف انرژی و آلودگییی هوا را کاهییش می‌دهیید‪ .‬بییا بازیابییی بطری‌های‬ ‫پلستیکی ‪ %50-60‬انرژی مصرفی برای ساختن بیییطری‌های نو صرفه‌جویی می‌شود (‪)4‬‬ ‫در ایران با جمعیت حدود ‪ 60‬میلیون نفر ‪ ،‬روزانه بییش‬ ‫از ‪ 38‬هزار تین زباله تولیید می‌شود کیه هزینه‌های جمع‌آوری و دفیع آنهیا تنهیا در شهرهیا روزانیه‬ ‫حدود ‪ 21‬میلیون تومان برآورد می‌شود‪ .‬طبییق یییک بررسییی فقییط بهای کاغییذ و کارتیین و‬ ‫پلسیتیک جدا شده از زباله کیه بیه ترتییب ‪ %27/8‬و ‪ %11/4‬کیل زباله‌های پنیج شهیر کوچیک و‬ ‫بزرگ کشور را تشکیل می‌دهد که رقم قابل توجهی است‪ .‬بررسی‌های اخیر که در شهرهای‬ ‫مختلف کشور انجام گرفته است‪ ،‬نشان می‌دهد که مواد آلی از ‪ %35-6/76‬و کارتن از ‪7/4‬‬ ‫– ‪ %9/2‬و پلسیتیک از ‪ %1/2-3/6‬مهمتریین اجزای قابیل بازیافیت زباله کشور میا را تشکییل‬ ‫می‌دهند‪ .‬و لیکن علیرغم اینکه فرهنگ بازیافت مواد از قدیم در ایران موسوم بوده است در‬ ‫سالهای اخیر ‪ ،‬بازیافت بی‌رویه ( زباله دزدی ) مواد بعلت تنوع مواد‪ ،‬در عدم مدیریت صحیح‬ ‫و نیز محدودییت ورود مواد اولییه خطرات و بحران‌های بهداشتی خا صی را در کشور بیه وجود‬

‫آورده اسیت‪ .‬کاغیذ ‪ ،‬آلومینییم ‪ ،‬لسیتیک و مواد پلسیتیکی و شیشیه از جمله زوایید بسییار بیا‬ ‫ارزش هستند که می‌توان آنها را بازیابی کرد‪.‬‬ ‫بازیافت کاغذ‬ ‫معمول ً کاغذهای باطله مثییل روزنامییه ‪ ،‬مجلت و غیره قابییل بازیافییت هسییتند ‪ ،‬ولی کاغییذ‬ ‫شیرهای پاکتی ‪ ،‬نوشابه ‌ها‪ ،‬کاغذهیییای فتوکپی ‪ ،‬آلومینیومی و شاید کامپیوتری برای استفادة‬ ‫مجدد چندان مناسیب نیسیتند‪ .‬اسیتفاده مجدد از پسی‌مانده‌های کاغذی موجیب احیای جنگلهیا و‬ ‫منابییع طبیعییی می‌گردد کییه خود اقدامییی اسییاسی برای مقابله بییا آلودگییی هواسییت‪ .‬منافییع‬ ‫اقتصادی و عدم وابستگی در جهت ورود خمیر کاغذ از خارج ‪ ،‬محاسن زیر را نیز در پی دارد‬ ‫‪:‬‬ ‫صرفه‌جویی در مصرف انرژی ‪ ،‬کمک مستقیم به سیستم‬ ‫ً‬ ‫جمع‌آوری و دفیع زباله‌های تولیدی ‪ ،‬کاهیش بار آلودگیی و نهایتا عادت دادن مردم بیه جلوگیری‬ ‫از اسراف و تبذیر از نتایج بازیافت کاغذ است‪.‬‬ ‫در کشور ما مصرف سرانة کاغذ سالنه بالغ بر ‪ 11‬کیلوگرم است‪ .‬تولید یک تن خمیر کاغذ‬ ‫‪ 40‬کیلوگرم ضایعات آلوده ‌ساز وارد محیییط می‌کند که از جنبه بهداشتی قابل تعمق است (‬ ‫‪ .)4‬محاسییبه کلی بهای کاغذهای بازیافییت شده از زباله در جهان می‌توانیید سییهم عظیمییی از‬ ‫هزینه‌های جمع‌آوری و دفیع زباله را بخوبیی جیبران نمایید و تحقیقات نشان داده اسیت کیه اگیر‬ ‫در پروسیه تولیید کاغیذ ‪ ،‬مقداری کاغیذ باطله بیه مخلوط اصیلی اضافیه شود بیه همان مقدار از‬ ‫بار آلودگی آب و هوای حاصل از این پروسه کاسته می‌شود‪ .‬بازیافت پلستیک‬ ‫مصیرف پلسیتیک بیه علت سیبکی وزن و عدم شکسیتگی بسییار راییج اسیت و بیه ندرت در اثیر‬ ‫تجزیییه بیولوژیکییی و شیمیایییی از بییین می‌رود‪ .‬پلسییتیک‌ها یکییی از منابییع عمده ایجاد زباله‬ ‫هسیتند‪ .‬مواد پلسیتیکی از نظیر بازیافیت طبقه‌بندی شده و بیا خواص مختلف حرارتیی مثل ً از‬ ‫نوع ترموپلسییتیک‌ها تقسیییم می‌شونیید‪ .‬از اییین مواد معمول ً پلسییتیک‌های نرم ‪ ،‬بطری‌های‬ ‫فشارپذییر ‪ ،‬گلدان اسیفنجی ‪ ،‬پرده‌های روشین و غیره و ییا فیلم و ورقه‌های پلسیتیکی سیاخته‬ ‫می‌شود‪ .‬اگیر ایین مواد در انواع ویژه جداسیازی شونید‪ ،‬می‌توان دوباره آنهیا را ذوب کرد و بیه‬ ‫محصییییولت جدییییید و مفییییید دیگری تبدیییییل نمود‪ .‬مثل ً می‌توان پلی‌اتیلن ‪ ،‬تری‌فتالت را از‬ ‫بطری‌های نرم نوشابه‌یها بازیابیی کرد و از آن بالش ‪ ،‬لباس اسیکی و کیسیه‌خواب سیاخت‪ .‬از‬ ‫مخلوط ایین پلسییتیک‌ها بییا یکدیگییر پایه‌های زهکشییی ‪ ،‬نرده‌های پلسییتیکی ‪ ،‬بلوک‌های سیینگ‬ ‫فرش ‪ ،‬تسییمه نقاله و دیگییر لوازم مشابییه قابییل تهیییه اسییت‪ .‬بر اسییاس قوانییین بهداشتییی ‪،‬‬ ‫سییاخت ظروف غذا یییا نوشابییه از پلسییتیک‌های بازیافییت شده ممنوع اسییت‪ .‬دسییته‌ای از‬ ‫پلستیکها قابلیت ذوب ندارند که پلستیک‌های سخت هستند که نه قابل سوخت هستند ‪ ،‬نه‬ ‫قابل بازیافت‪ .‬بنابراین دفن دائم آنها تنها راه محوشان به شمار می‌رود‪.‬‬ ‫اسییتفاده از مواد پلسییتیکی برای کفپوش ‪ ،‬ایزولسیییون و در ماشین‌آلت و اسییتفاده از مواد‬ ‫پلسیتیکی در بسیته‌بندی بیه جای کاغیذ ییا کاربرد آن بیه جای شیشیه و چوب برای صیرف هزینیه‬ ‫کمتیر نییز خود یکیی از علل ازدیاد آنهاسیت‪ .‬قابیل توجیه اسیت کیه برخیی از مخازن و دیگهای‬ ‫حرارتی حتی لوله‌های فشار قوی بخارآب از مواد پلستیکی ساخته می‌شود‪.‬‬ ‫جلوگیری از اتلف منابییع مالی و طبیعییی کشور کییه برای تولییید پلسییتیک مورد اسییتفاده قرار‬ ‫می‌گیرد ‪ ،‬جلوگیری از ورود مواد اولیییه و وابسییتگی بییه خارج ‪ ،‬حفاظییت محیییط زیسییت و‬ ‫جلوگیری از انتشار آلودگی به آب ‪ ،‬خاک و هوا از محسنات بازیافت پلستیک است‪ .‬متأسفانه‬ ‫پلستیک‌های بیمارستانی به علت مرغوبیت و رنگی نبودن خریداران زیادی دارد که مخاطرات‬ ‫بهداشتی آن را بیشتر می‌کند‪.‬‬ ‫بازیافت فلزات آهنی‬

‫بازیافیت فلزات آهنیی جزئی از صینعت آهین و فولدی بیه حسیاب می‌آیید‪ .‬تولیید فولد و چدن‬ ‫همیشیه بیا بازیافیت مواد زائد همراه بوده اسیت‪ .‬کیفییت بازیافیت ایین مواد بیه خلوص آنهیا و‬ ‫مواد اولیه متشکله آنها بستگی دارد‪.‬‬ ‫بازیافت فلزات غیرآهنی‬ ‫ارزش فلزات غییر آهنیی در مقایسیه بیا سیایر مواد موجود در زباله‌های شهری بسییار بالسیت‪.‬‬ ‫اخیرا ً ازدیاد قوطی‌‌های آلومینیمیی در زباله‌های شهری نییز دیده میی شود و نتاییج بازیافیت آن‬ ‫بسیار خوب است و صنایع خاصی نیر بدین منظور بوجود آمده‌اند‪.‬‬ ‫فلز مس در زباله از سیم‌کشی‌ها‪ ،‬وسایل متروکه و لوازم برنجی به دست‌ می‌آید‪ ،‬سرب از‬ ‫پس‌مانده‌های صنایع بطری سازی و لوله‌کشی جدا می‌شود‬ ‫بازیافت شیشه‬ ‫علوه بر کمبود مواد خام اولیه که برای بازیافت شیشه خود دلیل موجهی است‪ ،‬استفاده از‬ ‫شیشه‌های دست دوم (خرده‌شیشه) نیز از نظر اقتصادی بسیار مقرون به صرفه است‪ ،‬زیرا‬ ‫نقطییه ذوب خرده‌شیشییه از مواد خام اولیییه پایین‌ییتر بوده و باعییث کاهییش مصییرف سییوخت‬ ‫می‌گردد‪ .‬کاهییش هزینییه‪ ،‬کاهییش زمان و نقصییان آلودگییی از مزایای دیگییر اسییتفاده از خرده‬ ‫شیشه می‌باشد که در خور اهمیت هستند‪.‬‬ ‫بازیافت لستیک‬ ‫افزاییش لسیتیک‌های مسیتعمل در سیالهای اخییر مشکلت زیادی را در سیطح جهان بیه وجود‬ ‫آورده است‪ .‬در بسیاری از موارد لستیک‌های غیر مستعمل روی هم انباشته شده و به شکل‬ ‫کوهی از زباله مناظر زشتی را بوجود آورده و خطر‬ ‫آتش‌یسوزی را نییر همراه دارد‪ .‬دودهای سییاه و مضیر در اثیر سیوختن حتیی ییک حلقیه لسیتیک‪،‬‬ ‫مناطییق بسیییار وسیییعی را آلوده کرده و محیییط زیسییت را بییه مخاطره می‌اندازد‪ .‬اخیرا ً بییه‬ ‫وسیییله ماشین‌های جدییید و پییر قدرت‪ ،‬لسییتیک‌های کهنییه آسیییاب شده و پییس از ذوب بییه‬ ‫لستیک‌های جدیدی تبدیل می‌شوند‬ ‫اگیر ضایعات لسیتیک‌ها را بیا آسیفالت خیابانهیا مخلوط کننید روکیش بیا دوامیی برای سیطح‬ ‫جاده‌ییها و بانیید فرودگاههییا بوجود می‌آییید‪ .‬روکییش مخلوط شده از لسییتیک‌های باز یافتییی در‬ ‫آسیفالت خیابان بیه سیادگی ترک نخورده و موجیب صیرفه‌جویی میلیونهیا دلر در بازسیازی ‪،‬‬ ‫لکه‌گیری و جلوگیری از آسفالت دوباره خیابان‌ها می‌گردد‪.‬‬ ‫بازیافت پس‌مانده‌های آلی‬ ‫مواد آلی مربوط بیه آشپزخانیه‪ ،‬سیبزی‌ها و گیاهان زائد پیس مانده‌های آلی هسیتند کیه توسیط‬ ‫میکروارگانیسیم‌ها تجزییه شده و قادرنید میلیاردهیا متیر مکعیب گاز متان تولیید کننید‪ .‬تجزییه‬ ‫پسی‌مانده‌های آلی بیه جای دفین‪ ،‬دارای دو مزییت کودسیازی و تولیید گاز متان اسیت‪ .‬نوعیی از‬ ‫منابیع بزرگ پیس مانده‌های جامید خانگیی‪ ،‬پوشیک بچه‌هاسیت‪ .‬شرکیت پروکترگمبیل در آمریکیا‬ ‫پس از جداسازی پوشش پلستیکی و ضد عفونی لیة جاذب این پوشکها آنها را به کود تبدیل‬ ‫کرده و مورد مصرف قرار داده است‪.‬‬ ‫کود کمپوسیت تهییه شده در کشورهای اروپاییی کیه حدود ‪14‬درصید افزاییش محصیول ایجاد‬ ‫می‌کنید‪ ،‬بیه کشورهای آسییایی مثیل عربسیتان صیادر می‌شود‪ .‬کودسیازی از زباله در مقیاس‬ ‫کوچیک و بیا روشهای بسییار سیاده سینتی برای شهرهای نیه چندان بزرگ بیه خوبیی امکان‌پذییر‬ ‫است‪ .‬در مورد استفاده از انرژی و تولید گاز متان از فضولت شهری و روستایی در سالهای‬ ‫اخیر توجه ویژه‌ای مبذول شده است‪.‬‬ ‫می و خطرناک‪ ،‬از جمله موضوعاتیی‬ ‫از آنجائی کیه مبحیث دفیع زباله‌یها در مورد زباله‌های سی ّ‬ ‫اسیت کیه در حال حاضیر مورد بررسیی اسیت ‪ ،‬نکاتیی از مشکلت دفیع زباله‌های خطرناک و‬ ‫می بییه منظور ایجاد انگیزه در تفکیییک زباله‌ییها در مبداء بییه خاطییر داشتیین اییین نکتییه کییه‬ ‫سی ّ‬

‫مشکلت زباله ‌ها به این موارد محدود نمی‌شود ‪ ،‬مطرح می‌گردد‪ .‬در کشورهای پیشرفته بعد‬ ‫از بازیافت اولیه مواد ‪ ،‬بازیافت و دفع زباله‌های خطرناک مورد تحقیق است و دغدغة آنها از‬ ‫دفع زباله به صورت عام گذشته است‪ .‬بازیافت در ایران ‪ 10‬درصد و در ژاپن ‪ %50‬است (‬ ‫‪)4‬‬ ‫زباله‌های سمی و خطرناک‬ ‫مواد زائد خطرناک ‪ ،‬مواد زائد جامید ییا مایعیی هسیتند کیه بعلت کمی ّیت ‪ ،‬غلظیت و ییا کیفییت‬ ‫فیزیکیی و شیمیاییی ییا بیولوژیکیی می‌تواننید موجیب ازدیاد مرگ و مییر ییا ناراحتیی و بیماریهای‬ ‫بسیار جدی شوند‪ .‬این زوائد ممکن است خصوصیاتی از قبیل انفجاری بودن ‪ ،‬شعله‌ور شدن‬ ‫‪ ،‬رادیواکتییو و ییا سیمی و شیمیاییی بودن داشتیه باشنید‪ .‬ایین مواد بیه صیورت ماییع ‪ ،‬جامید ‪،‬‬ ‫خمیری و ییا گازی شکیل وجود دارنید کیه بایید از نظیر ایجاد آلودگیی در آب ‪ ،‬هوا و خاک کنترل‬ ‫شونید‪ .‬آنچیه بایید در ایین زمینیه انجام بگیرد ‪ • :‬مواد مصیرفی را پیس از خریید تماما ً مصیرف‬ ‫کنید و مازاد آن را به کسی که نیاز دارد بدهید‪ .‬اگر مایلید چیزی را نگه دارید آن را در ظرف‬ ‫اصلی منحصر به خودش که دارای برچسب صحیحی باشد ‪ ،‬قرار دهید‪.‬‬ ‫• سیوخت دیزل ‪ ،‬نفیت سیفید ‪ ،‬گرییس و چربیی و روغین موتور آلوده شده ییا مسیتعمل را بیه‬ ‫مراکز سرویس خودرو ‪ ،‬ایستگاههای بازیابی روغن یا مراکز مجاز جمع‌آوری بدهید‪.‬‬ ‫• باطری کهنه اتومبیل را در زباله‌دان نیندازید ‪ ،‬آن را‬ ‫بیه مراکیز مجاز برگردانیید ‪ ،‬ظروف و قوطی‌های سیمی را وقتیی کیه خالی شدنید عمیل کنیید‪.‬‬ ‫پیییش از دور انداختیین قوطی‌ییها ‪ ،‬همواره آنهایییی را کییه حاوی مواد زیان‌آور هسییتند ‪ ،‬کاملً‬ ‫مشخص کنید‪.‬‬ ‫• همه دستورالعمل‌های توصیه شده روی برچسب قوطی‌ها را رعایت کنید‪.‬‬ ‫• تمامی قوطی‌های اسپری‌کننده را بوسیله فشردن دکمه آنها کامل ً خالی کنید تا هیچ ماده‌ای‬ ‫پییش از پیچاندن آنهیا در روزنامیه و دورانداختنشان بیا سیایر زباله‌یها درون آنهیا باقیی نمانده‬ ‫باشد‪ .‬هرگز قوطیهای خالی ایروسل را در کوره یا‬ ‫دستگاه پرس نیندازید‪.‬‬ ‫• درمورد هیر ماده‌ای کیه فکیر می‌کنیید از لحاظ دفیع مسیئله‌ساز باشید‪ ،‬بیا اداره بهداشیت ییا‬ ‫نمایندگی محیط زیست محلی تماس بگیرید‪.‬‬ ‫• برای اطلع از نوع و نحوه سیییستمهای دفییع زباله جامعه‌ای کییه در آن بسییر می‌برییید ‪ ،‬بییا‬ ‫بهداشیت محییط محیل تماس بگیریید تیا مشخیص شود چیه مواردی را نبایید همراه بیا سییستم‬ ‫معمول جمع‌آوری زباله شهری دفع کرد‬ ‫• مایعات شیمیایی را روی زمین جاری نساخته و یا داخل مجاری فاضلب رها نکنید‪.‬‬ ‫• ظروف و قوطی‌های مواد شیمیایی خالی را در حیاط خانه دفع نکنید‪.‬‬ ‫• ظروف و قوطی‌های حاوی ته‌مانده مواد شیمیایی را‬ ‫نسوزانید‬ ‫• هرگیز قوطی‌های حشره‌یکش ییا مواد شیمیاییی را برای مقاصید دیگیر مورد اسیتفاده قرار‬ ‫ندهید ‪ ،‬زیرا پس مانده مواد درون قوطی با موادی که دفعتا ً در آن ریییییخته‬ ‫شود‪ ،‬واکنش نشان داده و مسئله‌ساز خواهد شد‪.‬‬ ‫• از به کار بردن مجدد قوطی‌های اسپری‌کننده اجتناب کنید‬ ‫• فضولت شیمیایی را با یکدیگر مخلوط نکنید‪.‬‬ ‫• هیچ ماده شیمیایی را در امتداد جاده‌ها رها نکنید‪.‬‬ ‫مواد زائد رادیواکتیو یا زباله‌های اتمی‬

‫مواد و عناصییری کیه از خود پرتوهای یونیزه سییاطع کننیید ‪ ،‬مواد رادیواکتییو نامیده می‌شونیید‪.‬‬ ‫چون ایین مواد باعیث بروز خطرات بهداشتیی و ناراحتی‌های ویژه‌ای برای انسیان و موجودات‬ ‫محیط زیست می‌شوند ‪ ،‬در طبقه‌بندی مواد زائد سمی و خطرناک منظور شده‌اند‬ ‫خصوصیات زباله‌های هسته‌ای هنگام دفع عبارتست از ‪:‬‬ ‫• جامد بودن‪.‬‬ ‫• هدایت گرمایی مناسب‪.‬‬ ‫• حداقل حللیت در آب و کنترل نشت آن‬ ‫• مقاوم در برابر تجزیه‌های شیمیایی ‪ ،‬تشعشعات درونی ‪ ،‬ضربه و فشار‪.‬‬ ‫• حداقل حجم ممکن‪.‬‬ ‫خطرات و زیانهای زباله اتمییی یکسییان نبوده بییه نوع و میزان مواد رادیواکتیییو موجود در آنهییا‬ ‫بسیتگی تام دارد‪ .‬بیا توجیه بیه مقدار مواد رادیواکتییو و خاصییت زیان‌بخشیی اینگونیه مواد ‪ ،‬آنهیا‬ ‫به سه گروه تقسیم‌بندی می‌شوند ‪:‬‬ ‫الف ) زباله‌های اتمی دارای مواد رادیواکتیو قوی‬ ‫ب ) زباله‌های اتمی دارای مواد رادیواکتیو متوسط‪.‬‬ ‫ج ) زباله‌های اتمی دارای مواد رادیواکتیو ضعیف‪.‬‬ ‫ً‬ ‫زبالیییییییییه‌های دارای مواد رادیواکتییو قوی عموما درنیروگاه‌های هسیته‌ای بوجود می‌آینید کیه‬ ‫بسیار قوی است‪.‬‬ ‫زباله‌های دارای مواد رادیواکتییو متوسیط نییز در نیروگاه‌های اتمیی هنگام بازیابیی از میله‌های‬ ‫سوخت و همچنین در زمان تولید عناصر سوخت اتمی حاصل می‌شوند‪ .‬زباله‌های اتمی دارای‬ ‫مواد رادیواکتییو ضعییف در تمامیی اماکنیی کیه انسیان ‪ ،‬بیه نحوی بیا اشعیه رادیواکتییو سیروکار‬ ‫داشته باشد مانند لبراتورهای تحقیقاتی و پزشکی به دست می‌آیند‪.‬‬ ‫مهمتریین آسییب‌های ناشیی از زباله‌های اتمیی ‪ :‬بیماری‌های سیرطانی و ایجاد اختلل در ژن‌یها‪،‬‬ ‫هستند‪.‬‬ ‫مدت زمان خطیر زباله‌یها بیین چنید ثانییه تیا چندیین میلیون سیال متفاوت اسیت‪ .‬خوشبختانیه‬ ‫قسمت عمده زباله‌های اتمی دنیا از نوع کوتاه عمر و یا زودگذر و زوداثر هستند‪.‬‬ ‫مواد زائد شیمیایی‬ ‫مواد شیمیاییی و پیس مانده آنهیا جزء گروه موادی هسیتند کیه بیه سیادگی نمی‌توان از خواص‬ ‫آنییی و یییا آتییی آنهییا چشییم پوشییید‪ .‬بیشتییر زباله‌های شیمیایییی خطرناک در چهار گروه اصییلی‬ ‫طبقه‌بندی می‌شوند ‪:‬‬ ‫الف ) مواد آلی‬ ‫ب ) فلزات و مواد معدنی شامل نمک‌ها ‪ ،‬اسیدها و بازها‪.‬‬ ‫ج ) مواد قابل احتراق‪.‬‬ ‫د ) مواد قابل انفجار‪.‬‬ ‫این گونه مواد ابتدا در مخازن ویژه‌ای جمع‌آوری شده و پس از انبار کردن اگر جامد باشند‪ ،‬با‬ ‫مخازن و در حالت مایییع بییه وسیییله پمپاژ بییه درون خودروهای مجهییز بییه علئم ویژه انتقال‬ ‫می‌یابنیید‪ .‬مخازن یییا شبکه‌های جمع‌آوری مواد در بسیییاری از موارد مهییر و موم شده و تحییت‬ ‫کنترل شدیید قرار می‌گیرنید‪ .‬تماس مسیتقیم دسیت بیا ایین گونیه مواد در همیه مراحیل شدیداً‬ ‫ممنوع اعلم گردیده است‪.‬‬ ‫مییییدیریت مواد زائد خطرناک شامل کاهش مواد زائد‬ ‫تصفیه و دفع است‪ .‬روشهای تصفیه‌ای که قبل از دفع مواد زائد انجام می‌شوند‪ ،‬عبارتند از ‪:‬‬ ‫س یم‌زدایی مواد خطرناک ‪ ،‬جداسییازی و تغلیییظ اییین مواد و تثبیییت و جامیید نمودن بییه منظور‬ ‫جلوگیری از نشت مواد زائد ‪ ،‬دفن در زمین آخرین مرحله مدیریت مواد خطرناک می‌باشد‪.‬‬

‫بحث و نتیجه‌گیری‬ ‫ً‬ ‫یافته‌های آماری نشان می‌دهند که در هر روز تقریبا ‪ 30‬هزار تن و در سال بیش از ‪ 9‬میلیون‬ ‫تین زباله در کشور جمع‌آوری می‌شود کیه قسیمت اعظیم ایین مواد قابیل بازیافیت اسیت‪ .‬برای‬ ‫مثال روزانییه ‪ 5000‬تیین زباله‌ نان خشییک و سییالنه ‪ 182500‬تیین نان خشییک بعنوان مواد‬ ‫دورریختنی وارد سیستم مواد زائد می‌شود که اگر بطور جداگانه جمع‌آوری شود‪ ،‬می‌توان از‬ ‫آن استفاده‌های متعدد بعمل آورد (‪)7‬‬ ‫طبیق آمار سیرانه مصیرف در کشور میا در بعضیی موارد زیاد اسیت کیه خود ایین مصیرف زیاد‬ ‫باعیث افزاییش تولیید زباله می‌شود‪ .‬اولیین نکتیه در ایین خصیوص مصیرف بهینیه و جلوگیری از‬ ‫تبدیل امکانات به زباله است‪.‬‬ ‫مقام معظیم رهیبری فرموده‌انید‪ ‹‹ :‬مین شنیدم طبیق برخیی آمارهاییی کیه بیه میا دادنید مقدار‬ ‫ضایعات نان میا برابر اسیت بیا مقدار نانیی کیه میا از خارج وارد می‌کنییم آییا ایین جای تأسیف‬ ‫نیست؟‬ ‫• ایران ‪ ،‬ژاپیین و روسیییه کمتییر از ‪ %45‬شکییر مورد نیاز خود را از داخییل تأمییین می‌کننیید ‪،‬‬ ‫سرانه شکر در ایران ‪ 28‬کیلوگرم و در چین ‪ 7‬کیلوگرم ذکر شد (‪)8‬‬ ‫• واردات کالهای اسییاسی (گندم ‪ ،‬برنییج ‪ ،‬ذرت ‪ ،‬شکییر) یییک سییوم درآمیید ارزی کشور را‬ ‫می‌بلعد(‪)8‬‬ ‫• عمییر متوسییط اسییکناس‌ها در ایران ‪ 3‬سییال و در کشورهای پیشرفتییه بیییش از ‪ 10‬سییال‬ ‫اسیت‪ .‬میا در سیال ‪ 700‬میلیون برگ اسیکناس را از چرخیه خارج می‌کنییم کیه ایین جایگزینیی‬ ‫اسکناس فرسوده و جمع‌آوری آنها هر سال ‪ 100‬میلیارد ریال هزینه بر دولت تحمیل می‌کند‬ ‫(‪)8‬‬ ‫• هرسییال ‪ %30‬محصییولت غذایییی در ایران ضایییع می‌شود کییه ارزش آن حدود ‪ 15‬میلیارد‬ ‫تومان است(‪)8‬‬ ‫• هییر عدد انار در ژاپیین ‪ 5‬دلر بفروش می‌رسیید ؛ قیمییت ‪ 6‬عدد انار برابر یییک بشکییه نفییت‬ ‫است(‪)8‬‬ ‫• ارزش صادرات یک بشکه رب معادل ‪ 6‬بشکه نفت و ارزش صادرات ‪ 2‬کارتن ترشی برابر‬ ‫با یک بشکه نفت است (‪)8‬‬ ‫یکی از صفات خداوند متعال «غیور» است‪ .‬غیرتمندی صفتی است الهی که پهنة وسیعی از‬ ‫مسئولیت را پیش روی انسان‌ها می‌گشاید‪ .‬اسراف و تبذیر در امکانات‪ ،‬یک منکـر‬ ‫دینی ‪ ،‬اقتصادی و اجتماعی است‬ ‫مقام معظیم رهیبری فرموده‌انید‪ « :‬در سیطح جامعیه منکراتیی وجود دارد کیه می‌شود از آنهیا‬ ‫نهیی کرد و بایید نهیی کرد ‪ ،‬از جمله اتلف منابیع عمومیی و حیاتیی ‪ ،‬اسیراف در نان ‪ ،‬ایین همیه‬ ‫ضایعات نان داریم؛ این منکر است‪ .‬یک منکر دینی ‪ ،‬اقتصادی و اجتماعی است‬ ‫در ژاپیین برای دفییع زباله ‪ ،‬زباله‌های فشرده شده را داخییل تور سیییمی قرار داده و مدت ‪10‬‬ ‫دقیقیه در قییر مذاب ییا سییمان ماییع نگهداری می‌کننید و بعدا ً بلوکهای حاصیل را بیه مصیرف‬ ‫می‌رسانند (شکل ‪)2( )1‬‬ ‫در برخی نقاط دنیا که زمین کافی برای دفن زباله به طور بهداشتی در اختیار ندارند‪ ،‬اقدام‬ ‫به احداث جزایر مصنوعی کرده و جزیره را با زباله به وجود می‌آورند‪ .‬برای این کار قسمتی‬ ‫از آب درییا را محصیور کرده و پیس از تخلییه آب آن زباله را در آن ریختیه و بیه ازاء هیر متیر‬ ‫زباله ‪ 25-20‬خاک ریخته و پس از فشرده شدت عملیات را به همییییان‬

‫منوال ادامه داده تا جزیره کامل ً پر گردد و سطحی از آب دریا بال بیاید بعد از اینکه ساختمان‬ ‫جزیره بییه پایان رسییید خیابانهای لزم در آن احداث کرده و پییس از کاشتیین درخییت و نباتات‬ ‫دیگر بعنوان پارک عمومی مورد استفاده قرار می‌گیرد‪.‬‬ ‫بحیث اقتصیادی بازیافیت بحدی وسییع اسیت کیه طبیق مقاله‌ای درآمید کارخانه‌ای بیا بازیافیت از‬ ‫‪ 200‬میلیون دلر بیه ‪ 6‬بیلیون دلر رسیید (‪ )5‬بیه ازای ‪ 340‬کمپانیی جداسیازی ‪ 148‬ایسیتگاه‬ ‫انتقال ‪ 151‬زمین دفن زباله ‪ 95‬مرکز احیا در‬ ‫‪ 42‬ایالت قرار دارد (‪)5‬‬ ‫در سطح دنیا پس مانده ‪ %20‬و در ایران ‪ %76‬زباله را شامل می‌شود (‪)4‬‬ ‫سرانة مصرف از دهة ‪ 50-60‬از ‪ 480‬گرم به ‪ 760‬گرم در دهة ‪ 70‬رسیده است(‪)4‬‬ ‫جداسیازی زباله‌یها فقیط در حید تیر و خشیک مصیرف کمتیر انرژی ‪ ،‬آلودگیی کمتیر هوا ‪ ،‬آب ‪،‬‬ ‫محیط و زمین دفن زباله را به همراه دارد‪.‬‬ ‫جداسیازی پلسیتیکها و کاغیذ و شیشیه از زباله‌یها بهداشیت و کیفییت بالتیر مواد بازیافتیی را بیه‬ ‫همراه دارد‪.‬‬ ‫پیشنهادات‬ ‫‪ -1‬مصرف بهینه و جلوگیری از اسراف و تبذیر‪.‬‬ ‫‪ -2‬تبلیغات در این زمینه از سوی رسانه‌‌های عمومی بخصوص رادیو و تلوزیون‪.‬‬ ‫‪ -3‬تفکیک زباله‌ها در مبدأ‪.‬‬ ‫‪ -4‬بازیافت از زباله‌های تفکیک شده توسط مسئولین امر‪.‬‬