ΑΠΟΨΕΙΣ Με την ευκαιρία των εξελίξεων στον ελαιώνα (γήπεδο ΠΑΟ) Ανεξάρτητα από την αξιέπαινη Αρχιτεκτονική προσέγγιση των αρχιτεκτόνων…, το δηµιούργηµά τους όπως είναι, θα µπορούσε να µεταφερθεί τελείως εκτός αστικού ιστού της πρωτεύουσας και µε µια προέκταση ή παράκαµψη γραµµής τρένου, όλα καλά….. και ο ελαιώνας ας ξαναγίνει ελαιώνας…. από χέρια Αρχιτεκτόνων Τοπίου και Γεωτεχνικών . Στη χώρα του «άρπα κόλα» η θλιβερή έλλειψη ξεκάθαρης χωροταξικής πολιτικής και αχαρτογράφητης πολιτικής γης µε σαφή κοινωνικο-περιβαλλοντικά κριτήρια, αποτελούν ήδη «ξεχωριστή επιστήµη» ελληνικής ονοµασίας προέλευσης. Οι έννοιες των περιβαλλοντικών επενδύσεων και της πράσινης ανάπτυξης αποτελούν τον «φερετζέ» της λεηλασίας γης από γνωστούς επώνυµους πειρατές, της αποφυγής των τίµιων και αντικειµενικών ΜΠΕ, βολικό πολιτικό εργαλείο για να ηρεµούν οι αφελείς φωνασκούσες ΜΚΟ, κάποιοι περιβαλλοντικοί σύνδεσµοι κλίµακας γειτονιάς και ότι άλλες οργανώσεις ή µικρο-οργανώσεις τολµούν να ενοχλούν τον ελέφαντα… ∆υστυχώς τούτη τη φορά ο χονδρόκωλος ελέφαντας σέρνει πίσω από τον µεγάλο του πισινό, στρατιές ευνουχισµένων - αφιονισµένων οπαδών έτοιµων να ισοπεδώσουν τα πάντα για το πάθος της µπάλας… Η χώρα κατοικείται και από µειοψηφία ελεφάντων που δεν θέλουν να ενοχλούνται αλλά τα θέλουν και όλα δικά τους. Στην Ελλάδα, το να πεις «όχι» στον ελέφαντα πρέπει να είσαι και συ ελέφαντας… Η «µονοδιάστατη» ιδιωτική επενδυτική πρακτική µε το κρυφό «της πάση γνωστό» κίνητρο, την αξιοποίηση της γης, αφήνει πολλά περιθώρια για να ευδοκιµούν παρασκηνιακές σκοπιµότητες µε παράλληλες πολιτικές ανοχές, στο όνοµα της «ανάπλασης», έννοια η οποία όπως εξελίσσεται σε λίγο καιρό θα αποτελεί «βρισιά» κατά του µέσου θνητού σκεπτόµενου πολίτη, προσβάλλοντας το όποιο περιβαλλοντικό του δικαίωµα. Σε εποχές κρίσης, η ροπή προς επενδύσεις «άµεσου κέρδους» (µιλάω και για το γήπεδο και για το παρακείµενο µελλοντικό Mall και για το απέραντο αφύτευτο δάπεδο) χωρίς καµία σοβαρή πρόβλεψη οικονοµικής και περιβαλλοντικής βιωσιµότητας της επένδυσης που να µπορεί να πείθει, αλλά και των άλλων δραστηριοτήτων της πόλης σε «ακτίνα επήρειας», οδηγεί µαθηµατικά σε δραµατική τερατοποίηση του αστικού ιστού µέσα στην ήδη υποβαθµισµένη πρωτεύουσα, αµφιβόλου οικονοµικής ωφέλειας για επενδυτές και καταναλωτές, αλλά και σε προδιαγεγραµµένη περιβαλλοντική βλάβη στην καρδιά του πολεοτοπίου. Οι φωτορεαλιστικές παραστάσεις και µακέτες υπόσχονται περισσότερο νερό στα ρέµατα, περισσότερα δένδρα από τα σηµερινά (αν και µπερδεύουν τον παρατηρητή ως προς τις πραγµατικές τους προθέσεις για πράσινο) και περισσότερη πρόσθεση δοµηµένου περιβάλλοντος από ότι χρειάζεται αυτή η πόλη. Ας µην ξεχνάµε την κατάντια των ανοικτών χώρων των Ολυµπιακών Εγκαταστάσεων µετά τον Αύγουστο του 2004….. η βρώµα, η εγκατάλειψη, η άθλια συντήρηση και η διεθνής «ξεφτίλα» ήταν η αµοιβή για εµάς όλους που κληθήκαµε να τις θαυµάσουµε «προολυµπιακά»..….
1
Οι ίδιοι που µας γεµίζουν µε τα κλάµατα των ηµερών για το παραδοσιακό κέντρο και τους κατά 90% µειωµένους τζίρους δεν φαίνεται να αναλογίζονται πόση τελικά ζηµιά σ’ αυτό το κακόµοιρο κέντρο επιφέρουν οι δικές τους αποφάσεις ή εξίσου και η σιωπή τους απέναντι σε µαζικές επενδύσεις του είδους µετά των Malls… Οι καθυστερηµένοι «αγγλοσάξονες» τα µεγαλύτερα Malls τα χωροθετούν «εκτός αστικού ιστού» και µε χωροταξική σκέψη που διασφαλίζει το περιβάλλον και την ανταγωνιστική ισορροπία µε οµοειδείς δραστηριότητες της περιοχής «υποδοχέα». Μόνον στην Αθήνα επιτρέπονται τα Malls, όπου και όποτε ζητηθεί χωρίς δεύτερη σκέψη (πρώτα χτίζεται µια περιοχή ή µια ολόκληρη λεωφόρος µε υπηρεσίες και γραφεία και µετά βαπτίζεται σε «επιχειρηµατικό κέντρο».. από πλευράς χρήσεων γης). Τα Malls, πέραν του ανταγωνιστικού τους ρόλου προς το παραδοσιακό κέντρο γεµίζουν περιβαλλοντικά πολύτιµα αστικά κενά µε τεράστιους δοµηµένους όγκους και επιφάνειες, τέλειους θερµοσυσσωρευτές πόλης, τέλειους πόλους τροχοφόρων, τέλεια εργοστάσια παραγωγής αστικών αποβλήτων, συνήθη τερατώδη αρχιτεκτονικά κατασκευάσµατα αµφισβητήσιµης αισθητικής. Η καλύτερη απάντηση είναι, ότι το παραδοσιακό κέντρο της Αθήνας χρειάζεται να πάρει µόνιµο διαζύγιο από τα γιώτα – χι, να πρασινίσει µε µαζικές ανώτερες «κλιµατιστικές» φυτεύσεις βάσει σχεδίου, να αποκτήσει ανθρώπινο πρόσωπο, να µεταµορφωθεί σε ένα «παραδοσιακή Mall» από µόνο του, µε διαδρόµους κυκλοφορίας τα ζεστά παραδοσιακά του στενά παράπλευρα των κύριων αγοραστικών δρόµων και όλα αυτά από χέρια πολυδιάστατης οµάδας Αρχιτεκτόνων Τοπίου και Αρχιτεκτόνων Αστικού Χώρου, Συγκοινωνιολόγων, Οικονοµολόγων και Κοινωνιολόγων. Θέτω µια σειρά από ερωτήµατα προς προβληµατισµό, προς συµφωνία, διαφωνία, θυµό, «πνευµατική» ανακούφιση, απόρριψη ή ότι προκύψει…. • •
•
•
Γιατί «η διπλή ανάπλαση» να γίνει µε ένα ακόµη τέρας στον ελαιώνα και όχι τελείως µακριά από την πρωτεύουσα ; Γιατί να µην αποκατασταθεί το τοπίο «ξύνοντας» ολόκληρο τον χώρο του ελαιώνα από τα τριτοκοσµικά κατασκευάσµατα, απαλλοτριώνοντας, αποζηµιώνοντας, δίνοντας κίνητρα στους θέλοντες να µετά-χωροθετηθούν, φτιάχνοντας ένα ακόµη πάρκο κατά το πρότυπο της µελέτης του Ελληνικού µε κυρίαρχη την πεδινή αστική δασοπονία…, µε κυρίαρχο στοιχείο τον ελαιώνα, τα νερά (αισθητική χρήση µε εµπλουτισµό και ενεργοποίηση των ρεµάτων, κλπ), την αστική γεωργία & λαχανοκοµία, µε arboretums, µε herbariums και µορφωτικές δράσεις σε συνδυασµό µε τους αρχαιολογικούς χώρους και το παρακείµενο ΓΠΑ και γενικότερα προσφέροντας στο λεκανοπέδιο µια µοναδική ευκαιρία αναπνοής ; Γιατί να τσιµενταριστεί τόση έκταση (άλλο ένα τηγάνι στο κέντρο της Αθήνας) µε τροµακτικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις που αµφιβάλλω εάν µετρήθηκαν ποτέ στις ΜΠΕ του έργου (θερµική ακτινοβολία, θόρυβοι, εκποµπές, µικροκλίµα, απορροές, επιβαρύνσεις από φερτά και εκπλύσεις ρυπαντών, επεισόδια µε κίνδυνο διασποράς σε παραπλήσιες οικιστικές και εµπορικές ζώνες, βανδαλισµούς, εµπρησµούς, κλπ). Γιατί να δεχθούµε ότι οι δεντροφυτεύεις που προτείνουν οι Αρχιτέκτονες είναι επαρκείς και κατάλληλες, ότι θα συντηρούνται καλύτερα από το υπόλοιπο
2
• •
•
αστικό πράσινο και ότι δεν θα µπορούσε να δεχθεί η περιοχή µιας διαφορετικής µορφής «περιβαλλοντική επένδυση» µε ουσιαστικά τοπικά και υπερτοπικά οφέλη για τους πολίτες ; Θα µας πει κανείς πώς αυτό το τέρας θα αρδεύεται και πόσο νερό θα «ρουφάει» µέσα στο κέντρο της Αθήνας και από πού ; Με όλη αυτή την τριτοκοσµική ασχήµια, βρώµα και το παραγκαριό που περιβάλλει το προτεινόµενο έργο, κανείς από τους µελετητές δεν σκέφτηκε να προτείνει ένα master plan Αρχιτεκτονικής Τοπίου µε φυτεύσεις ευρύτερης κάλυψης στην περιοχή, µε παράλληλη κατά το δυνατόν µεγαλύτερη οπτική απόκρυψη του περιµετρικού αίσχους έστω και σε προσωρινή βάση µερικών ετών µέχρι να µπορέσει η περιοχή να αποκτήσει κάτι από χαρακτήρα ; Αυτό το «µακετικό» πράσινο των Αρχιτεκτονικών Προτάσεων πότε επί τέλους θα σταµατήσει να αποτελεί διακοσµητικό στοιχείο εντυπωσιασµού αντί πραγµατικής περιβαλλοντικής προσέγγισης στον σχεδιασµό ; (αν προσέξετε τις παρακάτω εικόνες – promotion & marketing- θα διαπιστώσετε ότι το πράσινο σε έκταση, όγκο, χρώµατα και διάταξη είναι εκτός από λιγοστό και πολύ διαφορετικό από εικόνα σε εικόνα … δείγµα επιπόλαιας αλλά σκόπιµης προσθετικής …. «για τα µάτια»…).
3
4
Οι εικόνες πάρθηκαν από δηµοσιευµένες και αναρτηµένες στο διαδίκτυο περιλήψεις και παρουσιάσεις αρχιτεκτονικών µελετών. Σηµειώνω ότι το πρόβληµα δεν είναι τόσο η αρχιτεκτονική των εγκαταστάσεων, αλλά η χωροθέτηση των δραστηριοτήτων µέσα στο ήδη βεβαρηµένο αστικό πολεοτοπίο. ∆ηµιούργηµα στο εξωτερικό µακριά από κατοικία, παραδοσιακά κέντρα πόλης, µε εύκολες προσβάσεις (αυτοκινητόδροµο και σιδηρόδροµο), σε πλήρη απόκρυψη µε µαζικές φυτεύσεις (τα 2 παραδείγµατα που ακολουθούν είναι από το Connecticut των ΗΠΑ και το τρίτο από κατασκευή σταδίου σε αγροτική έκταση µακριά από κατοικηµένη περιοχή…..). Σταµ/Αθήνα/16.12.2008
5
6