Op Weg Naar De Professionele Or

De professionele ondernemingsraad 25505JWY-E01

Binnen GITP Medezeggenschap is mede op basis van onze ervaringen in het opleiden, begeleiden en adviseren van MZ-organen, intensief nagedacht en gediscussieerd over de ontwikkeling van de medezeggenschap en meer in het bijzonder, de ondernemingsraad (OR). We stellen daarbij voorop, dat 'professionalisering' naar onze mening niet betekent dat medezeggenschapsorganen in de toekomst uit 'professionals' zouden moeten bestaan; mensen die van het MZ-werk hun beroep maken. Evenmin is het de bedoeling dat zij een soort 'schaduwmanagement' gaan vormen, naast de directie. 'Professionalisering' betekent in onze zienswijze vooral, dat een medezeggenschapsorgaan zich rekenschap geeft van zijn positie binnen de organisatie. Deze positie wordt mede bepaald door een aantal trends die zich de laatste jaren in arbeidsorganisaties voordoen en naar verwachting zich ook de komende jaren zullen voordoen. Daarbij valt onder andere te denken aan zaken als: • de voortgaande internationalisering; • meer marktgerichte en vooral ook decentraal georiënteerde organisatiestructuren; een nadrukkelijke aandacht voor effectiviteit en kwaliteitsbewust werken; • de ontwikkeling van Human Resource(s) Management (HRM) en de hiermee samenhangende aandacht voor een (meer) participatief management, autonome taakgroepen en dergelijke. Op basis hiervan ontwikkelt een professioneel MZ-orgaan vanuit zijn verantwoordelijkheid als vertegenwoordiging van de werknemers een eigen visie op het functioneren van de organisatie en de bijdrage die het aan dit functioneren wil en kan leveren. Op de achtergrond daarbij speelt (ook) de vraag, wat de toegevoegde waarde van de OR is, zowel in relatie tot de strategie en de doelstellingen van de organisatie, als in de relatie met zijn achterban en de wensen en verwachtingen die bij deze achterban ten aanzien van de medezeggenschap leven. OR'en zullen in het kader van de verdergaande verzakelijking van onze arbeidsverhoudingen steeds vaker op deze toegevoegde waarde worden aangesproken.

 Copyright GITP Medezeggenschap 25505JWY-E01

1

Vragen die daarbij aan de orde komen zijn onder meer: • Waarom houd je je met bepaalde (beleids)kwesties bezig? • Op basis van welke visie en welke overwegingen? • Hoe pak je dit aan; prioriteitsstelling, taakverdeling, deskundigheid (scholing) en werkwijze? • Hoe communiceer je hierover met je achterban? Een professioneel MZ-orgaan hanteert vervolgens vanuit een beleidsmatige invalshoek in zijn werkwijze een planmatige en zakelijke aanpak. Dit betekent onder meer: • streven naar een inhoudelijke inbreng in (de ontwikkeling van) het organisatiebeleid; • duidelijke prioriteiten stellen; • met een goede taakverdeling, tijdsplanning en dergelijke. Hiernaast besteedt een professionele OR veel aandacht aan zowel het opbouwen en instandhouden van een goede relatie met de achterban als aan een constructief overlegklimaat met de bestuurder en het management. Deze kenmerken van professionele medezeggenschap zijn door GITP Medezeggenschap geconcretiseerd in een elftal zogenaamde 'professionaliseringscriteria'. Niet als een dogma of een nieuwe ideologie, maar als een (toekomst)perspectief, dat medezeggenschapsorganen in hun eigen ontwikkeling als richtsnoer kunnen hanteren.

Elf criteria voor een professionele ondernemingsraad 1. Een professionele OR besteedt aandacht aan visieontwikkeling. Hij bezint zich op feitelijke en gewenste ontwikkelingen binnen en buiten de onderneming en onderzoekt wat hij er als OR aan zou kunnen doen. Welke trends doen zich voor? Welke problemen vragen aandacht? In welke opzichten schiet het ondernemingsbeleid tekort? Een OR kan bijvoorbeeld een visie ontwikkelen (en uitdragen) ten aanzien van de positie van het sociaal beleid, de invulling van het minderhedenbeleid, of grensoverschrijdende medezeggenschap. 2. Een professionele OR wacht niet af, maar neemt zelf initiatieven. Een OR kan belangrijke ontwikkelingen signaleren en op eigen initiatief problemen aan de orde stellen in het overleg met de bestuurder. Via eigen initiatiefvoorstellen en goede argumenten kan druk uitgeoefend worden om beleid te ontwikkelen of te veranderen. OR'en zijn in staat een sterktezwakteanalyse van de onderneming te maken. Zo'n analyse en een dis-

 Copyright GITP Medezeggenschap 25505JWY-E01

2

cussie daarover - vooral ook met de achterban - kan leiden tot goed gefundeerde plannen.

 Copyright GITP Medezeggenschap 25505JWY-E01

3

3. Een professionele OR is vroegtijdig betrokken bij de (strategische) beleidsvorming. Dat vraagt van de OR een gerichtheid op het beleid van de onderneming en strategisch leren denken. De OR moet ook aandacht hebben voor de gevolgen van het beleid en vooral voor de achterliggende visies en mogelijke beleidsalternatieven. Ondernemingsplannen, begrotingen, halfjaargegevens en dergelijke kunnen daarbij houvast bieden. 4. Een professionele OR onderscheidt zich verder door zijn inhoudelijke inbreng in de beleidsvorming. Een OR kan hierin vanuit zijn eigen positie en verantwoordelijkheid een belangrijke inhoudelijke inbreng hebben; op basis van werknemersdeskundigheid, ervaringen of een ontwikkelde visie iets toevoegen of ter discussie stellen. Een groot draagvlak bij de achterban vergroot de pressiemogelijkheden. 5. Een professionele OR benut zijn mogelijkheden: wettelijke bevoegdheden, faciliteiten, aangereikte kansen. Er zijn nog relatief veel OR'en die geen optimaal gebruik maken van de Wet op de ondernemingsraden (WOR), de Structuurwet (het recht van aanbeveling en bezwaar bij commissarisbenoemingen), de kansen die het overleg met de bestuurder biedt, de mogelijke steun van vakbonden. 6. Een professionele OR heeft niet alleen invloed op de beleidsvorming, maar oefent eveneens systematisch controle uit op de uitvoering van het beleid. Wordt het beleid zoals afgesproken met de bestuurder ook daadwerkelijk uitgevoerd? Welke knelpunten doen zich daarbij voor? En wat betekent dat voor het toekomstig beleid? De OR kan de beleidsuitvoering toetsen via bijvoorbeeld periodieke voortgangsrapportages en checklists. 7. Een professionele OR typeert zich door zijn beleidsmatige en efficiënte aanpak van het OR-werk: niet ad hoc reageren op alles wat op je afkomt. Kenmerken van een beleidsmatige en efficiënte werkwijze zijn onder andere: het werken vanuit een beleidsplan en werkplannen, het stellen van prioriteiten, een goede taakverdeling en tijdsplanning, en tussentijdse evaluaties. 8. Een professionele OR heeft doorlopend aandacht voor de relatie met de achterban. Een goed achterbanbeleid betekent dat de OR aandacht besteedt aan de vragen: hoe moet de OR de achterban informeren? Hoe is de achterban te raadplegen (via persoonlijke gesprekken, enquêtes of beleidsbijeenkomsten) en eventueel te mobiliseren? En hoe legt de OR verantwoording af aan de achterban? Vanwege de diversiteit van de achterban dient een OR verschillende vormen en methodieken van informeren en raadplegen tot zijn beschikking te hebben.

 Copyright GITP Medezeggenschap 25505JWY-E01

4

3. Een professionele OR heeft bovendien een strategische netwerkpositie. OR'en kunnen hun positie en invloed versterken door te werken aan een strategisch netwerk, door het opbouwen van contacten en relaties met bijvoorbeeld commissarissen, interne en externe deskundigen, vakbonden, managers, werkoverleggroepen, andere OR'en. 4. Een professionele OR heeft tenslotte ook een voortdurende aandacht voor de kwaliteit van het overleg met de bestuurder. Dat vraagt van de OR behalve een gerichtheid op het resultaat, ook een gerichtheid op de relatie met de bestuurder. Kwalitatief goed overleg veronderstelt onder andere de bereidheid van beide overlegpartners tot overleg over belangrijke beleidszaken, een open en eerlijke communicatie en duidelijke afspraken. Belangrijk hierbij is vooral dat de OR en de bestuurder elkaars (verschillende) positie en verantwoordelijkheid erkennen en respecteren. 11. Een professionele OR investeert in zijn ontwikkeling als team. In dit teamwork speelt het dagelijks bestuur van de OR een voorname rol. In het aansturen, coördineren en controleren van het OR- en commissiewerk, maar evenzeer in de opvang en de begeleiding van individuele OR-leden. Om te voorkomen dat enkelen het werk doen en anderen onvoldoende aan de bak komen.

 Copyright GITP Medezeggenschap 25505JWY-E01

5

Hoe professioneel is uw ondernemingsraad?

25505BRI-P01

weinig < …………… > veel 1. Visieontwikkeling: 1 2 3 4 5 • In hoeverre doet de ondernemingsraad (OR) zelf onderzoek naar externe en bedrijfsinterne ontwikkelingen en problemen? • Heeft de OR inzicht in de actuele trends? • Maakt de OR gebruik van analysemodellen? • Besteedt de OR tijd aan brainstorming en bezinning? • Heeft de OR als team opvattingen over de belangrijkste beleidsthema's binnen de onderneming? 2.

Initiatieven nemen: • Hoe vaak vraagt de OR extra informatie op? • In hoeverre brengt de OR eigen onderwerpen in in het overleg met de bestuurder? • Hoe vaak dient de OR schriftelijke initiatiefvoorstellen in? • Hoeveel ontwikkelingen binnen de onderneming zijn in gang gezet door de OR? • In hoeverre probeert de OR via eigen initiatieven vroegtijdiger bij de besluitvorming betrokken te raken?

 Copyright GITP Medezeggenschap 25505JWY-E01

6

weinig < …………… >

veel 3. Vroegtijdige betrokkenheid bij strategische be- 1 leidsvorming: • In hoeverre is de OR gericht op de echte beleidszaken? • Is de OR getraind in strategisch denken? • In welke mate is de OR betrokken in de jaarlijkse beleidscyclus? • Komen in het overleg de uitgangspunten van het beleid en de conceptbeleidsplannen aan de orde? • Wordt er aan de hand van de beleidsnota's en begrotingen met de bestuurder overlegd over de toekomst van de onderneming? • In hoeverre is het grensoverschrijdend overleg ontwikkeld? 4.

Inhoudelijke inbreng: • In hoeverre geeft de OR input bij de strategische beleidsdiscussies? • Levert de OR een inhoudelijke bijdrage aan de ontwikkeling van het sociaal-maatschappelijk beleid? • Levert de OR een inhoudelijke bijdrage aan het financieel-economisch en/of technisch/organisatorisch beleid? • Maakt de OR in de gesprekken met de bestuurder gebruik van zijn eigen werknemersdeskundigheid en ervaringen? • Hoe vaak formuleert de OR inhoudelijke beoordelingscriteria voordat het voorgenomen besluit aan de orde is?

5.

Mogelijkheden benutten: • In hoeverre is de OR op de hoogte van de wettelijke mogelijkheden, jurisprudentie, Europese richtlijnen en dergelijke? • Maakt de OR gebruik van interne/externe deskundigen? • In hoeverre benut de OR de informatiebronnen, formele en informele contacten, tijdschriften, platforms en dergelijke?

 Copyright GITP Medezeggenschap 25505JWY-E01

2

3

4

5

7

• Is er een stimulerende wisselwerking tussen de medezeggenschapsorganen? weinig < …………… > 6.

veel Systematische controle op de uitvoering van het beleid: • Maakt de OR over het algemeen afspraken met de bestuurder over de uitvoering? • In hoeverre heeft de OR in geval van een belangrijke reorganisatie de beschikking over een implementatie- en communicatieplan? • Hoe vaak voert de OR voortgangsgesprekken met de bestuurder? • Toetst de OR de voortgang/uitvoering aan de hand van een checklist? • Beschikt de OR over eigen signaleringsmethodieken?

7.

Beleidsmatig en efficiënt werken: • Werkt de OR aan de hand van een eigen beleidsplan en werkplannen? • Functioneert de OR als team? • Heeft de OR een goede interne communicatie en werkstructuur met een duidelijke verdeling van taken en bevoegdheden? • In hoeverre dragen de OR-commissies bij aan een goede en snelle besluitvorming binnen de OR? • In hoeverre weten de OR-leden wat van hen wordt verwacht?

8.

Achterbanbeleid: • Hoe vaak wordt de achterban schriftelijk geïnformeerd over het OR-werk? • Heeft de OR methodieken ontwikkeld voor het raadplegen van de achterban? • In hoeverre legt de OR verantwoording af aan zijn achterban? • Besteedt de OR aandacht aan PR-vaardigheden en een goede communicatie met de achterban? • Wordt de achterban betrokken bij de standpuntbepaling binnen de OR en zijn commis-

 Copyright GITP Medezeggenschap 25505JWY-E01

8

sies?

 Copyright GITP Medezeggenschap 25505JWY-E01

9

weinig < …………… >

9.

veel Strategische netwerkpositie: 1 • Hoeveel gebruik maakt de OR van interne en externe deskundigen? • Heeft de OR toegang tot belangrijke informatiebronnen (afdelingen, mensen, notities, vergaderingen) binnen de onderneming? • In hoeverre heeft de OR contacten met medezeggenschapsorganen van andere ondernemingen? • Is er sprake van een samenwerkingsverband tussen de OR en vakbonden? • In hoeverre is de relatie met de raad van commissarissen c.q. het bestuur ontwikkeld? (Indien van toepassing.)

2

3

4

5

10. Overlegbeleid: • In hoeverre zijn de overlegpartners bereid tot overleg over belangrijke beleidszaken? • Bereiden OR en bestuurder zich allebei voldoende voor op het overleg? • Hoe vaak wordt het overleg geëvalueerd? • Is er sprake van open overleg, gebaseerd op argumenten? • In hoeverre worden er duidelijke afspraken gemaakt? 11. Teamontwikkeling: • Functioneert de OR als team? • Wordt er geïnvesteerd in de verdere ontwikkeling van het team?

 Copyright GITP Medezeggenschap 25505JWY-E01

10