Nos22-09-05-09

CINE A vangarda que vén de Asia

Páx. 4

ornal DE GALICIA

S U PL E M E N TO D E C U LT U R A

A M A D O R L O R E N ZO

ARTE

Alberto Datas

Páx. 6

NOS 9 D E M A I O D E 2 0 0 9. N Ú M E R O 2 2

NARRATIVA SUBTITULADA ‘A praia dos afogados’ e ‘Sidecar’, os novos títulos de narrativa de Domingo Villar e Alberto Lema, aparecen simultaneamente en galego e castelán

2 NÓS I EN PORTADA

XORNAL DE GALICIA 9 DE MAIO DE 2009

Narrativa subtitulada

O vigués Domingo Villar recupera ao detective Leo Caldas na súa segunda novela, ‘A praia dos afogados’, e Alberto Lema publica dúas novelas curtas reunidas en ‘Sidecar’. Editados en galego por Galaxia, ambos títulos aparecen simultaneamente en lingua española, o primeiro en Siruela e o segundo en Caballo de Troya. POR IAGO MARTÍNEZ T  e linguaxes distintas. Asumen posicións talvez antagónicas con respecto á lingua na que ambos escriben, o galego, e sobre todo con respecto á outra na que tamén publican, o castelán. Pero por riba de todo, Alberto Lema (Bamiro, Vimianzo, 1975) e Domingo Villar (Vigo, 1971) comparten un mesmo dispositivo editorial. Dende o seu debut como narradores publican simultaneamente en galego e castelán, en Galicia e fóra de Galicia, algo que até agora –salvo outros casos illados, talvez tan excepcionais coma o destes dous autores– só acontecía con escritores foráneos de recente importación –Auster, Murakami, Atxaga– ou con traxectorias moi sólidas de autores galegos, como é o caso de Manuel Rivas, que vén de publicar nas catro linguas oficiais do Estado español La desaparición de la nieve (Alfaguara). Estes días, Lema e Villar promocionan os seus últimos títulos, ambos publicados en galego por Galaxia. Sidecar, do primeiro, ten versión española de Iris Cochón, co mesmo título, no catálogo de Caballo de Troya. A praia dos afogados, do segundo, autotraducida polo autor como La playa de los ahogados, no de Siruela. Ollos de auga (2006), a primeira novela de Domingo Villar e do seu detective Leo Caldas, apareceu antes en galego (Galaxia) que en castelán (Siruela). A diferenza, “cortesía” do autor cara á lingua na que foi orixinalmente concibida a peripecia dos seus personaxes, ambientada nas rúas e bares de Vigo, é irrelevante. As dúas edicións medraron xuntas, ás veces en paralelo, ás veces contaminándose mutuamente. “Escribo en galego e logo traduzo”, explica Villar, “pero hai cousas que volven. Non sei

se enriquezo ou estrago o orixinal, pero o proceso de reescrita acaba modificando a primeira versión. O lector máis profundo dunha obra literaria é o tradutor, e eu teño a sorte de poder compaxinar estas dúas olladas. Se a ninguén lle sorprende que un pintor mude o grafito polo óleo, non sei por que tería que sorprenderlle que un escritor manexe dúas linguas. De feito, de saber o inglés necesario encargaríame eu mesmo da versión para o mercado anglosaxón. Por desgraza, só puiden corrixir as probas”. Tres anos despois de saír do prelo, publicada e reeditada en galego, castelán, inglés, búlgaro, ruso e agora tamén en alemán, Ollos de auga vendeu case 40.000 exemplares nas súas diferentes versións. Contra o que un puidese pensar, até que a edición de peto en castelán varreu á orixinal, a primeira novela protagonizada polo inspector Leo Caldas vendera tanto en galego como en castelán. “É normal”, concede Villar. “Se o 80% do albariño se vende en Galicia, é natural que un libro ambientado en Vigo se compre máis aquí. Con todo, eu fun o primeiro sorprendido: aos alemáns interésanlles as mesmas cousas que á xente de Marín. Canto máis local é unha historia, máis universal resulta”. EDITAR POR “AFINIDADE” O caso de Alberto Lema non ten nada que ver, a priori, cos esforzos institucionais por promocionar a exportación de literatura. O encontro con Constantino Bértolo, editor, crítico e escritor galego á fronte de Caballo de Troya, un selo que se quere periférico no seo de Random House Mondadori e onde Lema debutou para o lectorado español o ano pasado con Una puta recorre Europa, non foi deliberado. Aconteceu, por dicilo co autor de Plan de fuga (Estaleiro, 2008), “por afinidade política e estética, que veñen a ser cousas parecidas: unha certa vontade de polémica, querencia polas

TR ADUC IR SE OU NON TR ADUC IR SE

SIDECAR

A PRAIA DOS AFOGADOS

SIDECAR

LA PLAYA DE LOS AHOGADOS

ALBERTO LEMA

DOMINGO VILLAR

Galaxia / Caballo de Troya, 2009

Galaxia / Siruela, 2009

158 / 160 páxinas

504 / 448 páxinas

13 / 12,90 euros

19,90 / 19,90 euros

Como acontecera con Unha puta percorre Europa (Galaxia/Caballo de Troya, 2008), a súa primeira obra narrativa, Alberto Lema optou por que fose a profesora e tradutora Iris Cochón quen se encargase de verter Sidecar ao castelán. Dunha banda, invoca o “respecto” polo castelán. Da outra, a convicción de que malia a publicar ao mesmo tempo nunha lingua e na outra, é un escritor en lingua galega.

Domingo Villar é galego pero vive en Madrid, e aínda que porfía en escribir en galego –“faime sentir máis preto da terra”– a versión orixinal das súas novelas, vai escribindo ao mesmo tempo a versión en castelán. “As linguas están para empregalas”, di, e iso foi o que fixo en Ollos de auga, a súa primeira entrega, e n’A praia dos afogados, o título que vén de publicar, tamén protagonizado polo inspector Leo Caldas.

ALBERTO LEMA: “OS GALEGOS NON SOMOS OS ÚNICOS QUE MEDIMOS A LITERATURA CON VARAS POLÍTICAS”

zonas sombrizas do que é lexítimo ou non é lexítimo dicir, certa orixinalidade expositiva... Aí remata a miña aventura editorial española. Non ten nada que ver con construír dúas carreiras literarias en paralelo. Se non sei como se fai no sistema literario galego, moito menos en dous sistemas á vez”. Sexa como for, o seu segundo título de narrativa, Sidecar, dúas novelas curtas –que non nouvelles, como Unha puta...– sae estes días á venda nunha dobre versión, a galega de Galaxia e a española de Caballo de Troya. Esta, porén, non é súa. Quizais polo “respecto” que lle ten á lingua española, quizais porque é “un escritor en lingua galega que nunca escribiría en castelán”, optou porque fose de novo Iris Cochón –profesora e tradutora, entre outros autores, de Chus Pato– quen se encargase. As incursións de autores

CON ‘OLLOS DE AUGA’ E ‘UNHA PUTA PERCORRE EUROPA’, VILLAR E LEMA DEBUTARON AO MESMO TEMPO EN GALEGO E CASTELÁN

XORNAL DE GALICIA 9 de maio de 2009

en portada I NóS 3

Logo de Plan de fuga (Estaleiro) e Unha puta percorre Europa (Galaxia), Alberto Lema volve con Sidecar

galegos na lingua española foron por veces duramente penalizadas pola crítica e pola institución literaria, como aconteceu cando Bieito Iglesias gañou o Premio Ciudad de Salamanca con Bajo las más bellas estrellas (1999) ou cando outros autores decidiron autotraducirse para publicar en editoriais españolas. Lema, para quen o autor de Pan e coitelo ou Miss Ourense é un dos máis interesantes narradores galegos vivos, recoñece que non faría tal, e que as consecuencias ideolóxicas que se poidan tirar da publicación simultánea nas dúas linguas está máis na ollada dos outros que na do propio autor. Valorar que ventaxas ou desventaxas pode ter este infrecuente dispositivo editorial é dificultoso para quen non coñece outro. Ao contrario que Xurxo Borrazás, compañeiro de catálogo en Caballo de Troya con La aldea muerta –Ser ou non, en galego, tamén en Galaxia–, Alberto Lema non tiña apenas obra anterior nin se viu na conxuntura de agardar a que un selo se interesase por unha obra súa xa no mercado. “Carezo da distancia necesaria para valoralo, pero son consciente de que o que a min me pode parecer normal, non o é en absoluto”. tradicións críticas Sexa como for, publicar en distintas linguas é enfrontarse a distintas tradicións críticas e a distintos profesionais da crítica. Domingo Villar, por

Domingo Villar segue ao inspector Leo Caldas até A praia dos afogados

exemplo, detecta matices incómodos na boa acollida da que en xeral gozou Ollos de auga, e recoñece que se sente mellor tratado “canto máis lonxe” o len, isto é, no Times ou no Frankfurter Allgemeine antes que nos medios galegos. Nada que ver coa perspectiva de Alberto Lema. Para o de Vimianzo, “os galegos non somos os únicos cainitas nin os únicos que medimos a literatura con varas políticas”. Onde si coinciden os autores de Sidecar e A praia dos

DOMINGO VILLAR: “A crítica galega presta máis atención á lingua que á literatura, ao revés que a española”

afogados é en sinalar a diferente andamiaxe teórica e ideolóxica da crítica, que é unha en Galicia e outra en Madrid como é distinta, por razóns obvias –e tamén políticas–, en Francia ou en Alemaña. Para Villar, simplemente, “a crítica galega presta máis atención á lingua que á literatura, ao revés que a española”. Menos simplificador, Lema asegura que “a crítica formalista non existe” en ningures e que, aínda que no contexto da literatura española “a crítica nacionalista non ten tanto peso como en Galicia”, as servidumes son outras e as relacións privilexiadas que se estabelecen entre críticos, editores e autores son homologábeis ás que se poden dar no contexto da literatura galega. Enfrontarse a unha novela como Unha puta percorre Europa, escrita politicamente e ambientada nunha Galicia independente, iso si, non pode resultar indiferente para unha crítica que se segue instalada nas teorías do campo de Bourdieu e nas do polisistema de Itamar Even-Zohar. Máis lonxe ou máis cerca do best-seller, Alberto Lema e Domingo Villar inician nestes días a promoción dunha nova obra, tanto dentro como fóra de Galicia. O primeiro, de quen Xornal de Galicia publicou varios poemas inéditos –NÓS 11, do 21 de febreiro–, cun díptico que non é tal senón dúas novelas curtas, A fame fatal e Síndrome de Rubens, reunidas baixo o título conxunto de Sidecar, e que malia ás coincidencias e interferencias coa súa nouvelle anterior non é pura continuidade. O segundo, cunha nova entrega das pescudas do singular inspector Leo Caldas, desta volta máis envorcado ao universo do mar –“ese mundo sorprendentemente tan pouco atendido pola literatura galega”–, e dos seus personaxes satélite, agora debuxados cun trazo menos groso que en Ollos de auga, un dos debuts con maior éxito comercial na literatura galega dos últimos anos. n

4 nós I CINE

XORNAL DE GALICIA 9 de MAIO de 2009

A vangarda que vén de Asia

O Festival de Cinema Asiático de Barcelona (BAFF) trae ao circuíto estatal a última colleita de Extremo Oriente: vangarda filipina, documentais creativos, thrillers surcoreanos ou melodramas de Bollywood. por IVÁN VILLARMEA Os cinéfilos levamos un par de décadas abraiados coas novidades que chegan do Extremo Oriente: cineastas chineses (Jia Zhang-ke), hongkoneses (Wong Kar-wai, Johnny To), surcoreanos (Bong Joon-ho, Park Chan-wook), taiwaneses (Tsai Ming-liang, Hou Hsiao-hsien) ou mesmo de Tailandia (Apitchapong Weeresethakul). Nomes raros, algúns impronunciables, para dar a coñecer cinematografías que foron estoupando dos anos oitenta en diante. As últimas vangardas asiáticas cómpre procuralas ao sudeste do continente. Diso decatáronse os programadores do Festival de Cinema Asiático de Barcelona, o BAFF, que esta semana proxectaron unha selección dos traballos máis inquedos de Filipinas, Malaisia e Indonesia ¿Un nome a reter? Sen dúbida, o do filipino Brillante Mendoza, do que estes días puidemos ver a excelente Serbis, e que xa está a piques de presentar o seu novo traballo, Kinatay, no vindeiro Festival de Cannes. Serbis retrata un día nunha antiga sala de cinema reconvertida en territorio de cruising. Sen deixar nunca o movemento dos clientes, a cámara de Brillante Mendoza vai reparando nos conflitos da familia protagonista, os propietarios da sala. O drama é sutil, latexa nas marxes das escenas. A emoción vai prendendo, paseniño, por debaixo dunha chea de provocacións sexuais. Épater les bourgois, por suposto, coma o seu compatriota Raya Martin, mais sen perder nunca o fío dunha boa historia. Outra das tendencias máis anovadoras presente este ano no festival é o intercambio de recursos entre ficción e documental. 24 City, o último filme de Jia Zhang-ke, pode semellar ao comezo a enésima colección de testemuños ante a cámara, mais neste caso a estrutura está invadida por personaxes de ficción. Non hai ningún salto de estilo que distinga quen é real de quen é un intérprete, agás algún xogo descarado como poñer a Joan Chen interpretando a unha obreira que di que se parece a Joan Chen… Con semellante dispositivo, Jia demostra que a reescritura de testemuños pode ser unha ferramenta moi

O chinés Jia Zhang-ke segue a pescudar na fronteira entre ficción e documental, desta volta con 24 City

A anguria do maltratador maltratado, no foco

Serbis, do filipino Brillante Mendoza, un dos nomes a reter na programación do BAFF

hoxe, nin sequera cineastas como takeshi kitano ou kim ki-duk ven garantida a estrea dos seus filmes

útil para explicar o mundo real, acadando outro lúcido retrato da transformación acelerada que está a vivir o seu país. Filmes de importación Serbis ou 24 City chegan importados dende Cannes, mais o BAFF tamén aspira a facer os seus propios descubrimentos, como Breathless, un thriller surcoreano sobre gángsters e malos tratos. Cunha cámara moi dinámica, o debutante Yang Ik-june describe a anguria do maltratador maltratado, vítima dunha violencia que non deixa de reproducirse, nunha espiral que inclúe unha das escenas máis intensas dos últimos

meses: o colapso dun matón, o seu pranto, debruzado sobre xeonllos dunha rapariga… Filmes a descubrir, si, mais ningún deles vai chegar ás nosas salas. Esa é a función de eventos coma este: introducir nos circuítos cinéfilos aqueles traballos arredados da distribución comercial. Unha excepción sería Departures, de Yojiro Takita, o filme xaponés que lle gañou este ano o Oscar a Vals con Bashir e Entre les murs: grazas ao premio, xa ten a súa estrea programada para dentro dunhas semanas. Os galardóns serven para iso: puro marketing. Se un título tan notable como Still Walking, do tamén xaponés

Hirokazu Kore-eda, tivese gañado a Cuncha de Ouro en Donosti quizais podería aspirar a transcender o gueto dos festivais e das cinematecas. Pero é que nin sequera directores xa coñecidos polo público estatal como Takeshi Kitano ou Kim Ki-duk teñen garantida a distribución dos seus filmes, neste caso Achilles and the Tortoise e Dream. Todos estes títulos teñen no BAFF unha porta de entrada, un espazo para que o público quede con eles: coa taiwanesa Parking, de Cheng Mong-hong, por exemplo, ou coa hongkonesa Ocean Flame, de Liu Fendou, ou mesmo co melodrama indio Jodhaa Akbar, de Ashutosh Gowariker, puro Bollywood, por unha vez en pantalla grande. Filmes dos que aínda seguiremos a falar durante anos. n

XORNAL DE GALICIA 9 de MAIO de 2009

CINE I NóS 5

O cinema portugués, de costas ao público

Coas subvencións, o audiovisual luso evita a obsesión polo mercado. por martin pawley

o de Breathless, do debutante Yang Ik-june

No ano 2007 vendéronse en Portugal case dezaseis millóns de entradas de cinema, mais delas só 447.000 foron empregadas para ver filmes do propio país. A cota de mercado da produción nacional é a máis baixa de toda Europa: non chega ao 3%. No último ano e medio unicamente un biopic sobre Amalia Rodrigues conseguiu achegarse ao millón de euros de recadación ao levar ás salas a algo máis de douscentos mil espectadores, unha cifra que multiplica por dez a que obtivo o filme que ocupa o quinto posto na listaxe dos portugueses de máis éxito, Aquele querido mês de agosto de Miguel Gomes, exhibido con espléndidas críticas e mesmo premiado en varios dos máis importantes festivais de cinema do mundo. Bastante máis modestos son os números de Manoel de Oliveira, que malia ser venerado coma un patriarca apenas lle interesa a cinco ou seis mil paisanos. Non hai público mais si hai cinema, e magnífico. E aínda que soe cínico, hai moi bo cinema xustamente porque non hai espectadores, porque grazas ás axudas públicas é posíbel facer películas que non están obsesionadas cunha hipotética comercialidade e en consecuencia asumen riscos estéticos e artísticos, desde a certeza de que os

intereses industriais non alentan en ningún lugar do mundo a aparición de obras capitais. A alfaia de Pedro Costa obtivo na convocatoria do ICA de 2003 unha axuda de 650.000 euros, unha suma que representa unha porcentaxe altísima do seu orzamento total e que fai viábel un filme que dificilmente podería atopar logo un oco no mercado. Esa política de subvencións limitada e elitista deixa fóra moitos proxectos e autores, mais tamén fai de Portugal un dos focos de creación fílmica máis interesantes do planeta, onde son posíbeis propostas tan radicais como as de Sandro Aguilar, Hugo Vieira da Silva ou João Pedro Rodrigues e onde se manteñen en activo cineastas recoñecidos internacionalmente coma João Botelho, que estreou hai unhas semanas A Corte do Norte, adaptación dunha novela de Agustina Bessa-Luís. A vizosa realidade do cinema portugués aliméntase tamén da existencia dunha nova xeración de cineastas que apostan pola creación absolutamente independente, á marxe dos apoios estatais, caso do Gonçalo Tocha de Balaou, que agora prepara un documental de intencións case enciclopédicas sobre a illa máis pequena dos Açores, a do Corvo. Ben sexa pola excelente iniciativa paralela das Lisbon Screenings ou polas súas diferentes seccións, o Festival de Cinema Independente

de Lisboa ofrece sempre unha moi boa oportunidade para testar o estado de saúde do audiovisual luso, desta volta con dúas curtas a ocuparen o foco: Canção de amor e saúde de João Nicolau, unha peza intelixente e de grande frescura seleccionada para a Quincena de Realizadores, e Arena de João Salaviza, a competición en Cannes, un filme sobre a (ausencia de) liberdade cheo de forza, sensualidade e lirismo que se beneficia da contundente presenza física do seu protagonista, Carloto Cotta. Bizarra e cínica é Visionary Iraq de Gabriel Abrantes, unha curta incómoda de claro espírito transgresor que conta a historia dun mozo portugués e a súa adoptada irmá angolana que manteñen unha relación incestuosa e deciden ir loitar na liberación do Iraq, onde o seu pai está a facer negocios fabulosos. Moito máis interesantes foron os dous traballos que presentou Manuel Mozos, tanto Aldina Duarte: Princesa Prometida, un exultante achegamento á figura dunha fadista nova con conciencia de clase, coma Ruínas, un louvado traballo experimental que explora espazos esquecidos e abandonados para construír con eles un retrato alternativo e mortuorio do país. n

DÍAS ESTRAÑOS

Acto de primavera Martin Pawley

En tempos de crise económica a sexta edición do Indielisboa volveu obter unha xenerosa resposta do público lisboeta, que olla con entusiasmo a variada oferta e enche con inesperada frecuencia o cada vez maior número de salas. Pola altura na que se celebra, no medio e medio da primavera, enmarcado por dúas datas emblemáticas, o 25 de abril e o 1 de maio, o Indie vén sendo o derradeiro acto dunha tempada cinematográfica que arrinca sempre co festival de Cannes, o lugar onde todo comeza. Lisboa recolle pois obras das que se empezou a falar case un ano antes e tamén outras, as menos, descubertas nos festivais inmediatamente precedentes, sobre todo o de Rotterdam, que proporcionou os filmes gañadores das dúas anteriores edicións, a malaia Love conquers all de Tan Chui Mui, directora da que puidemos ver agora unha magnífica curta, Everyday, everyday, e o empachoso pasteliño Wonderful town, do tailandés Aditya Assarat. O Indielisboa non é un festival que ofreza oportunidades únicas e irrepetíbeis para ver filmes; o mellor que se proxecta alí ou xa pasou ou pasará logo por outros certames peninsulares, por exemplo o de Xixón. Lisboa non adoita traer nunca grandes novidades e descubrimentos; o que procura e ofrece é unha programación ampla e esixente, con máis contidos de interese que tempo para velos, e un ambiente relaxado e amigábel que facilita o contacto entre todos os membros da familia festivaleira grazas ao esforzo dun equipo de organización modélico que atenciona o visitante con impagábel amabilidade e simpatía. O Indielisboa é a clase de festival ao que queres ir todos os anos, coa seguridade de que del sempre se volve con grandes recordos fílmicos e un bo número de teléfonos novos anotados na axenda. É unha mágoa que desta volta non viñera Werner Herzog, si, mais para que negalo, non é nel en quen estás pensando mentres socializas co resto da humanidade a altas horas da madrugada no fabuloso Cabaret Maxime ou nunha casa de fados na Alfama. l

Fotograma d’A Corte do Norte, de João Botelho

6 nós I arte

XORNAL DE GALICIA 9 de MAIO de 2009

Nos territorios vividos da pintura

A Fundación Luís Seoane achégase á magnífica produción de Alberto Datas cunha ambiciosa mostra que completa a retrospectiva que lle dedicara o CGAC hai algo máis dunha década. Derivacións perfectamente equilibradas entre a abstracción e a figura que se resiste a desaparecer. por Xosé Manuel Lens A obra de Alberto Datas (A Coruña, 1935 – Madrid, 2007) compréndese sempre desde o territorio dun lugar pictórico que se pensa e repensa constantemente na vinculación coa propia cotidianeidade. Son precisamente os puntos de conexión entre eses dous ámbitos os que, ben para fracturarse, ben para mostrarse manifesto, condensan a súa magnífica produción. Comprendémolo nesta mostra, nas parcelas de posibles paisaxes, de derivacións perfectamente equilibradas entre a abstracción e a figura que se resiste a desaparecer, nesa loita de posibles encontros sempre irreverentes contra os canons, que tan acertadamente describiu Simón Marchán. Obras descubertas nun proceso de formación, que perseguen a reflexión e se revisten de intencionadas marxes sen puír, de incorreccións, delatándose os puntos de sutura, véndose as partes do diálogo. Aí, nesas escenas, sucede a súa conexión. Alberto Datas, un dos autores máis recoñecidos e incuestionables da arte galega contemporánea, presenta unha traxectoria pendurada no compromiso, na severidade, na formación dunha experiencia de longo percorrido, sen accidentes nin premuras. Homenaxe póstuma Esta mostra, organizada pola propia Fundación Luís Seoane xunto coa Sociedade Estatal de Conmemoracións Culturais (SECC), adquire unha clara vontade de recoñecemento, de homenaxe póstuma despois do seu pasamento hai pouco máis dun ano. O poeta, crítico e profesor Xavier Seoane comisaría un proxecto, que se xerou nun diálogo establecido co propio artista, centrándose na última obra, aquela que ilustra a súa enérxica capacidade creativa e condensa o seu vocabulario, o seu repertorio de pinceis escribindo, rexistros cotiáns ou almacén e acumulación de obsesións, mentres, ao mesmo tempo, vén completar a faciana retrospectiva da mostra realizada polo Centro Galego de Arte Contemporánea no 1998.

Xavier seoane comisaría un proxecto que se xerou nun diálogo co propio artista

Identificamos pinturas que se entrecruzan de referencias e enerxías, que beben da experimentada tendencia marcada polo expresionismo abstracto, que impactan coas precisións figurativas do neoexpresionismo, pero se afastan consciente e constantemente de fíos programáticos concretos ou etiquetados, sendo o seu un proceso de construción de complexas emocións, de vestixios e deliberados intentos. Pezas que condensan e gardan lugares herdados das imaxes, da palabra, dos

murmurios, do tempo, para recompoñerse constantemente na distancia xusta da narración, alterando sen provocar e debilitando sen destruír; a mesma narración que se nomea no seguimento calculado de sortes de calendarios, de cadernos dun posible diario escrito e interrogado. Porque nos fala dunha topografía persoal, contaminada entre bosquexos, trazos, xestos, siluetas e grandes manchas, retrincos de documentos, fotografías, papeis e debuxos; todo, no límite xusto de tempo presente.

Así comprendemos as grandes obras que se instalan na sala principal da Fundación, no traslado aos lugares comúns, contundentes, vividos; ou como persisten, fráxiles, os seus debuxos, reafirmando en ambos os casos unha constante de intranquilidade, de fisuras incorrectas, mentres ofrece os posibles puntos e tramos para relatar unha obra vivida. n

Alberto Datas LUGAR: Fundación Luís Seoane (A CORUÑA) DATA: Até 28 de xuño

XORNAL DE GALICIA 9 DE ABRIL DE 2009

MÚSICA I NÓS 7

Hip hop blindado e preñado de punk

BARULLO

Mira e di

Antonio Doñate

Dälek e P.O.S. teñen unha forma de ver o xénero das rimas e os pinchadiscos na que as letras sobre bases de alma rock e o son de música industrial dan como resultado unha ensamblaxe a proba de bombas. POR CARLOS BARREIRO O    a deixar de ser a música especificamente da mensaxe, cando menos da mensaxe verbal, para expresarse tamén por medio doutras canles. Segue a retratar problemas sociais, como vén facendo dende a súa orixe nas rúas das grandes urbes norteamericanas, pero agora as letras saen propulsadas por bases rítmicas que bordean as marxes do xénero usando elementos do rock duro ou da música industrial. O rap rock dos Beastie Boys ou o rapcore de Public Enemy levados a un estadio máis evolucionado, que este ano trouxo grandes emocións cos novos traballos de P.O.S e Dälek. Música rebelde, apocalíptica e combativa dicindo adeus á era Bush e advertindo de que non está todo feito porque o novo presidente sexa negro e demócrata. Dälek, o dúo composto por Mc Dälek e Dj Oktopus, meteron o dedo na chaga con Gutter Tactics (Ipecac, 2009); un traballo que comeza cun discurso do Reverendo Wright –líder relixioso e asesor espiritual de Barack

Obama, co que mantivo unha disputa–, no que enumera as “accións terroristas” dos norteamericanos ao longo da historia. Unha manifestación ideolóxica directa que non é o estilo cotián deste dúo de Newark, que prefi re utilizar imaxes escuras e terroríficas para denunciar a situación social en troques de falar abertamente sobre o poder. Con ese concepto claramente literario dos textos, combinado coa armazón claustrofóbica da música industrial e o son abstracto, levan seis discos e once anos de carreira. Tempo no que atraeron sobre todo a público do mundo do metal e a música electrónica experimental, que fica engaiolado coa densidade das súas paisaxes sonoras. Un camiño até o hip hop que percorreu tamén P.O.S., un MC e produtor de Minneapolis, membro do colectivo Doomtree, que comezou no mundo do punk e do hard core. Pero ese formato non era abondo para transmitir as súas inquedanzas, e comezou a cuspir textos e a fabricar música coas ferramentas do

Mc Dälek e Dj Oktopus forman Dälek: once anos na periferia do hip hop

xénero e o espírito do punk. Hip hop físico e groso no que as guitarras non son un xesto de cara á galería, senón a chave para dar crueza ás cancións. Never Better é o seu terceiro traballo, no que fala das guerras ao seu arredor e tamén das guerras internas. Un álbum de rap emocional

que podería encaixar antes dun concerto de Radiohead, sen ir máis lonxe. Mentres por estes lares os artistas invisten todo o seu esforzo en contar con enxeño e humor historias de carácter local, nos Estados Unidos cada día asumen máis riscos cando presentan as súas propostas. 

CRÍTICA

Caderno de viaxe por países imaxinarios Carlos Barreiro

As cancións son a equipaxe de primeira necesidade máis sinxelo de levar para os artistas con personalidade transhumante; non pesan e poden ter un forte valor emocional. O álbum de recordos que se carrexou toda a vida pero comprimido en notas e palabras que se poden gardar na memoria e interpretar en calquera sitio. Josephine Ayling é unha trotamundos australiana que pasou varios anos vivindo na India, Perú, Bolivia ou Tailandia. Até que decidiu fi xar a súa residencia en Madrid, en 2006. Unha cidade estraña para comezar a tocar as súas propias cancións, tendo en conta que viña de formar parte

dun grupo coñecido no seu país, Sparkadia, co que gravou un disco con Ben Hillier, produtor de Blur, Suede ou Depeche Mode. Porén, en España atopou a comodidade que buscan os músicos para ensinar ao público ese proxecto no que poñen o anaco máis grande do seu corazón. Primeiro baixo o nome de Igloo –non confundir co grupo de Caldas de Reis– e finalmente como Boat Beam na compaña de Alisha Buttke (viola) e Aurora Aroca (chelo e piano). Unha aventura de pop case sempre acústico que volve poñer de manifesto o gran nivel das artistas femininas que percorren o circuíto de cafés concerto da Península. Puzzle Shapes é o seu primeiro traballo, do que di

que está influído pola literatura de Herman Hesse ou Sylvia Plath. Pero pola dozura da súa voz e a súa imaxinación semellan máis ben contos para nenos ou cancións de berce para soñar con mundos de fantasía. Pop de xoguete fresco e evocador que supón unha brisa renovadora para o panorama da música feita aquí, aínda que neste caso dúas das tres compoñentes son de fóra. A súa proposta sona refulxente en cancións como “Ocean As a Second Skin”, “The Rain Pauly” ou “Sleepwalker”. Tamén destaca “Colours”, que aínda que ten unha estética sonora moi afastada, podería ser un lostregazo dun grupo de emo pop con esa melodía que estoupa, nunca mellor dito, nunha chea cores. 

PUZZLE SHAPES BOAT BEAM

Origami, 2009 CD 13 euros

Se, como recolle Hanif Kureishi, falar é o sexo dos que están vestidos, estamos ante a maior orxía coñecida. As redes sociais representan unha comuna planetaria, onde continentes e vilas se perfilan, achegan, desdebuxan, anexionan mercé aos fluídos expelidos, que bosquexan un mapamundi líquido, o da promiscuidade. Unha discoteca multiplanta, o complexo soñado por Eisenman e Koolhaas, unha praia téxtil infinita, onde a liña do horizonte é un caparazón espello, ou quizais un chroma. É un feito que nunca, no transcurso deste capitalismo serodio, se falou máis e máis tempo, e en lugar de falar sería máis rigoroso dicir escribir. Non valorarei se isto, o de hoxe, reempraza –en termos de salubridade– a aquilo outro, á ágora, ás prazas, aos bares. Se supón realmente unha dialéctica. Ten a fisionomía e a contundencia dun arma, e non queda máis remedio que manexala –dalgunha maneira–. Os blogs, quilómetro cero do fenómeno, aínda tiñan a discursividade propia do romance, a dilación, o cortexo. Pasan por ser, pola súa creatividade nuclear, os formatos máis narcisistas. Agora temos o facebook, un software que coloca a amizade, e a naturalidade, como paradigmas. En lugar de nicks, fotos de carnet. No dos posts de mil liñas, mil duha soa; un perfil, unha canción, unha foto de móbil, unha adhesión, ata o menú de apetencias de google. Todo un bazar inxenuista, sublimado. Cunha ficción de cercanía se cabe máis perversa. Se se é cotilla, os ollos desbócanse ante o alude de datos. Se lle obsesiona a sedución, vese impelido a contribuír, a responder ao estímulo. Mentres o exhibicionismo medra ata a asfi xia, o resto de procedementos repréganse. Como na canción que Christina Rosenvinge lle dedica ao seu mozo famoso, Nacho Vegas. A da droga. Xa non se trata só de ter ou de conseguir parella, senón de que se saiba, desvelando asuntos íntimos, baleirándoos. E á vez non amosarse de todo atado. E sentar a ver que contestan, contemplando a interminable rede de galerías que se abre, empalmado, con vertixe. 

NÓS

Director: Jose Luis Gómez Coordinación: Iago Martínez Maquetación: María Sabarís Redacción: Rúa Galileo Galilei, 4B Polígono Industrial A Grela. 15008 A Coruña / 981 100 650 [email protected]

Xornal de Galicia

S U P L E M E N TO D E C U LT U R A

9 D E M A I O D E 2 0 0 9. N Ú M E R O 2 2

Verdade.

(Do lat. veritas, -atis) f. Propiedade que ten unha cousa de manterse sempre a mesma

sen mutación algunha. || Xuízo ou proposición que non se pode negar racionalmente. Queremos ser o teu periódico.

ornal DE GALICIA