کجھ اگوناں دی بن رت چ اجنپیب ولک ادب اجنپب دا ویھچاں درنا ےہ ،ڑہیجا ہراراں ورایھں وتں ولاکیئ دے اینیسں وچ وگ رایہ ےہ ےت جدوں بنکر ھنکرال اجنپیب ویجدنا ےہ اودوں بنکر ودگا رہسی۔ اجنپیب ولک ادب دی نارخی ناں دصناں بنکر اھچپہہن اجدنی ےہ ،رپ ایہدی ساھبن دا ڈمھ ی ایہوںی دصی وچ ارگنبر وھکایجں وھتہں ج ّھا۔ اوانہں دے رگموں دیسی وھکیج ڑپ وچ رتنے۔ نہ بنکر دے ساےھبن ولک ادب دی
منال ودگے درناوں نک رھبں وایل ای ےہ۔ اچ وی کہ کہ وجہ ووچں ےب ابت اتکناں دا وماد ساببھنا اج سکدا ےہ۔ اھبوںی ولک ک اتیگں ونں ملق دی ونک بنکر اڑپاوں دا مک رچاک ای رشوع وہنا ،رپ وج جھ نہ ساےنمہ وے اسی وتں اجنپب دی ووسں ،وسیب ،منکھ سہ دے ویجں ےت ادب اےت ایہدے رپاھچوںی ج اھبس وےھکی اج سکدے نہ۔ اجنپیب وسیب دا کہ ودا ومر املسمناں دا اجنپب وچ ا وں ےہ۔ ایہناں دے وی دو دڑھے اہں۔ اک نادسااہں دا ےت دواج وصایفں دا۔ اودوےک نادساہ ناں ریکی ولاکیئ وتں اایچں وہوں یئل اےنپ بسن وطس اایشی دے اھتموللکیج نادساوہاں نال وجردے اہں، یھلنک ھ اوانہں دے نال دیصقہ وخاناں دناں ایملں اطقراں وہدنناں اہں ،ڑہیجناں اوانہں دے دانہں وچ بت ونںی ے نا ےک ااعنم ےت درناری ڑینناناودنے اہں۔ انساین نارخی وچ ویجںی سایہ رتنیپے دبدلے رنہ دیصقہ وخاں وی اےنپ َرھچ وناودنے رےہ نہ۔ ہر ےمس ونںی وتں ونںی روب وچ۔ ایہناں دانہں وچ ولک انجسیئ دا یب بنگر ای نایہ سکدا۔ دواج دڑھا وصایفں دا ےہ۔ اجنپب نک وچ ا وں واایلں وصایفں دی وسچ ولک ھی ریہ ےہ۔ ایہناں دیسی وسیب ےت ولک ویجں ونں ونمں وبقایل۔ انہیجں وصایفں دا
قیلخت ول االر یس اوانہں اوھتیں دناں ادیب راتیں نال ای اھبن کینا ےت ریھپ اوھتیں دے مج نل وصیف وی اےسی راےہ رٹے۔ ک برریغص وچ املسمناں دے روال ےمس جھ کالاکراں دبیسی راتیں ونں وی اھبننا رپ اہہی ناں تہب رچ ےھچپ دی لگ ےہ۔ومہرےل ےمس نک ک دے ایہناں کالاکراں دی اک ناں وسچ ولک ھی اہیئ ےت دواج دیسی ولک بنتراں دا اھبس اانی ھال دلھا اہیئ ہک اہہی ہر وموضع ونں اےنپ کالوے وچ ایل سکدناں اہں۔ اوہی اکرں ےہ ہک کالیکیس ادب دناں یہیناں بنتراں ولک ادب دے اڑھگوںی روب نہ۔
ہب ھلی اتکب دے یہتے اگوناں دی بنتر ارسیاں ےہ ہک الہپں پیٹ دا رصمع ا ودنا ےہ ےت ایہدے رگموں اپٹ ا ودنا ےہ ےت ریھپ ےپٹ وتں وھچپں پیٹ دا رصمع دوہرانا ودنیا ےہ۔ ایسےن وگّےی پیٹ دے رصمےع رگموں ونعمی وجر واےل ےپٹ اگودنے نہ رپ اناری ک اگکیئ پیٹ دے رصمےع ےت ےپٹ وچ ونعمی وجر دا ایخل ںیہن ردھکے۔ جھ اگوناں وچ بت دے رصمےع رگموں ارتنا نت ناں
اچر رطسی وی وہدنا ےہ رپ اوانہں دا وجر پیٹ دے رصمےع نال رضور وہدنا ےہ۔ گنھج دی وجہ وچ اسی بنتر ونں ’’اگوں‘‘ دا ناں دنا اجدنا ےہ۔ اگوناں دی اہہی بنتر وہر وجاہں وچ وی رپتلچ ےہ۔ اوجاک یملف تیگ ایہناں بنتراں وچں ای رسننا ےہ۔ اجنپیب دی
کالیکیس بنتراں ووچںکایف وی اچبجنا ےہ ےت یئک اچ وکیٹ دے سارعاں اسی بنتر ونں ادیب دور وتں وچ ایلدنا ےہ۔ اکیف دی وی یفنص اھچپں اوہی ےہ ہک ایہدے وچ ااھتسیئ دی وہدن رضور وہدنی ےہ ےت ااھتسیئ ونں ارتنے نال مال ےک ڑپایھ اجوے دتوں ای ارتنے س دا اچس ایگں وہدنا ےہ۔ اکیف ناں ااک ای اےسی اگوں دا ای ججا رنگ ےہ۔ کالیکیس سارعاں اینپ کال رموری ےت رکب نگ نال ایہتوں س کالیکیس فنص انب دنا۔ ساہ نیسح ،ےھلب ساہ ،لچس رستسم ےت وخاہج فرند دناں اکایفں دا اہمدنرا ولک اتیگں ووچں ہجے ای ونکھنا اج ک ہ سکدا ےہ۔ جھ وھکیج اکیف دا رسا نجھب نال وجردے نہ رپ رھگ دناں زخااینں ونں ںیہن وگدلے۔ اںیس نجھب ےت اکیف دی نیبی ساھجن دے منکر ںیہن ا ں ،رپ نجھب ا وپں وی ناں ولک تیگ دے وھککں ےٹھپ نہ۔ اسی یئل نجھب دا رھکا نیناں وی ایہدا اہمر ولک رہنل ےت ولک ادب ول ای مردا ےہ۔ ادیب بنتراں دا ڈنیپا اانی اھکسال ںیہن وہدنا ینج وسھک نال ھچک ایل اجدنا ےہ۔ دنسھ وادی دناں ااظتنیم دحاں ادو اد ایمسں وچ وببجدناں رایہں نہ ےت اجن اک وجہ دا دویج نال وونری نٹھگ رگموں وبایلں وچ وی اورپویاں
ا ودنا رایہ۔ اجنپیب ،دنسیھ ےت دنہی ووسں ےھچپ اوک ای وسیب اہیئ ،ڑہیجا ہراراں ورایھں دا ڈنیپا رکدناں نہ ووھک وھک اہمدنرے ی انبیئ اھٹیب ےہ۔ ولک بنتراں اےسی ساےھجن وسیب دا ای َسب نہ ےت اچ ولک ادب دی وھککں ھیناں صتفاں ہر وجہ وچ ورھکی اہنر ردھکناں نہ۔ اکیف واوگنں ’یس رحیف‘ ےت ’ناراں امہ‘ دیسی ادیب راتیں دی دنی نہ ،انہیجں ونںمسلماناں دے ےمس رعوچ ایلم۔ ایہناں صتفاں دے وھچپکر ونں اھبنل یئل اسادے نارھک رعیب ،افریس دے ےتھک وھپل ےھٹیب نہ ےت اریخ اسی ےٹس اےت اڑپے نہ ہک اہہی بنتراں ولک ادب ووچں ای رسنناں نہ۔ رپورسیف رشفی کبجایہ وہراں ناں نانا فرند دے ولشاکں دی ونتر اتیگں واوگنں ای ریھک ےہ۔ اوانہں دا واچر ےہ ہک ارینج رطر دے ےھکل دوہرناں ےھچپ اکذغ دی یمک دا ہلئسم اہیئ۔ وگرو ارنج وھترے اکذغاں اےت ناین دا اتہب اچپاچ وہدنے نس۔ دوہرہ ،اکیف ،یس رحیف ےت ناراں امہ رگموں اجنپیب دا ودا رسامہی ہصق ادب ےہ۔ اجنپیب دے ڈمےلھ ایمسں دے قصناں دی بنتر وی وچہہن رصمایعں دے دنب وایل ےہ ےت اجنپیب ونں ونثمی دا ڑتاک ناں ےھچپ ا ےک اگل ےہ۔ چبھاں دی وجہ وچ ’رمرا
اصابحں‘ دے یئک اگوں رپتلچ نہ۔ ولیپ ےت احظف بروخردار دی رمرا اصابحں ناں ااک ای ولک اگوناں دے ڑینے وے۔ اساونں چ چبھاں دے اگوناں دی وھکچ رکدناں اک ااہیج اگوں لبھنا ےہ ،چبہدے ووچں ولیپ ےت احظف بروخردار دی کالدا رنگ ھلکدا ےہ۔ “رمرا اصابحں” دے ولک تیگ دناں ومنےن اکں رطساں: ک اخں ھتوے دناں ناایلہں امیہ وے ،ودھ ودھ وہایئں گنھج اجین ھٹیہ نھجب جنپ نارںین امیہ وے ،ککّے چبھاں دے رنگ اجین گ ھین ہن ددنیناں اکایھٹں امیہ وے ،نکھچ ہن ددنیناں گنت اجین
چب ونگ ہن ددنیناں دوھل امیہ وے ،دھکن ہن ددنیناں ج اجین ولک ورےث وولں یپھچ احظف بروخردار دی “رمرا اصابحں” وچ اہہی دنب اجن ےہ:
وھکی اوہ ےج ددسناں ناایلہں ودھ ودھ وہایئں گنھج اوانہں دے ھٹیہ ایلکں نارین وھبر چبھاں دے رنگ گ ھین ںیہن ددنیناں اکایھٹں نیل ہن ددنیناں گنت اصابحں کھندے وچ ایلیہسں راےج دی دیھ گنلم اوہ رظن رکے وچ وھبانھچں اودہے ھتہ وسےن دی ونگ اگوں ےت احظف بروخردار دی رکف وچ ساھجن دے وریوے دی ولر ںیہن۔ اایلتں مناالں اےنپ ومیہوں نیناں وبدلناں نہ۔ وھتجں بنکر ایہناں دی بنتری ساھجن دا سااگن ےہ ناں دومدر ،احظف بروخردار ےت اہمش ساہ وچہہن رطسی دنباں وچ ےصق وجرے نس ،ڑہیجے ک ک ک گب جھ رچیک ساھبن ناروں ےت جھ وسدنھ اہراں دی اں ہلی ناروں دموھےل ےئگ۔ ایہناں قصناں وچ جھ دنب وچہہن رطساں وتں ودھ دے وی نہ ےت اچبہناں رپچاں سارعاں دے دیقعب دنماں وھتہں لگناں اجندناں نہ۔ےتیچ دا اہمر اندرھ ای اجدنا ےہ ہک بب اہہی بنتر وی ولک ادب دی وھجیل وچ ای ودیھ یلپ ےہ۔ ’’نین ہن ردنہے نکتوں‘‘ دے اگوناںسونں سا ھن ےھچپ اوہی وسچ اہیئ ہک ہب مج ھی ھ اجنپب دی ووسں ،وسیب ےت ادب نارے رنول نھکل اہراں ونں اینپ وجہ واایسں دے اھبس ونں ن اکرں اکیئ دنت ن ا اجوے ناں ھکل وایٹ یٹج رھگ ا نا چب۔ گنھج دے اگوناں دی اسی بنتر دناں دو وچناں ’’نار دے تیگ‘‘ ےت ’’نار چبھاوں‘‘ پھچ جکناں نہ۔ اںیس وی اہہی اگوں گنھج دے ڈنپاں ووچں اےھٹک کیتے نہ۔ اوانہں انجسں دے دویں دار اہں ،انہیجں اسی مک وچ ریس نانا۔ ٭٭٭
اگوناں دے ڑھکمے ک
جھ اگوناں دی بنتر نارے
1افل اہلل یھٹیب دنچی ویپے 2ےب درد دوھال اجن ںیہن رکدنیا 3سادے دسی ےت ا یئ میناری 4-ولباچ ظاامل!
5ویکں رچ النا ای نین اخنا! 6نادنی ےت بردی وے نار 7رول دوتیئ وچ رویہ 8چترے ندرھ ےت ہہب رک دوٹلاچ 9ھلّے ونں دنب ولا دے نارب 10نگھاں ادناں لپپ دے نال 11ین کہ لھپ وم بتے دا 12-اساں الایئں اایھکں لج رھبنا
13ریما نکناں ال دا ایپر 14او واجنرا! 15-دک انینں ونں
ک 16انجسں دے ساال نین ونں اھکےت دکی ہن ا وں 17وسانہ رنا سالرا نار دا 18وسنا جنپ رایتں 19وے ڑھگا رس ےت وچاویئ ریما نچ 20نم درنا دی اےت درھاکیں یھلّناں ین 21ایملں رہناں اےت رہباں راھکں دناں 22ڑچایھں اکاگنں سب میناں ےت ا یہندے 23دنہلویں ڑھگ ڑچھ ا یئ وچ نگال وبل ایپ 24نم درنا دی اےت وھجنادنی یئل امایہ 25ناایلہں ےت ڑھگ امایلہں 26ریمی وینی ویکں یپن یئہ ظاامل! 27اہیک رٹنا رٹنا النا ای 28ونیمں کھسا وسا ےک لھگ امیہ وے 29امیہ ونںملن یگل 30داھےگ دا ںیم داھاگ داسیں 31ا نا اددا ناےل اکں رکالدنا ےہ 32وچاینں دے گنس رل ےک 33رب رنگنلری ا یئ یئہ 34رنا وکسرٹ ومرٹ وال ایگ دریے ونں 35اگدی دناں رمراں ومر دے وے 36ںیم نالواں وتں ہن وبںیل وسانہ دوھل وے 37-نتپ ےت ڑیبی
38گنا لھچ ےک ڑلھچاں ہن امر وس ہیتے 39اکال انال ےت اکیل رگنکی واالں دی 40وجایگ وچال اکیل مشپ رپادنے دی 41دیب برار ونیمں لم امایہگ نک 42ھے نال ھنگری ولا 43ےٹچ روامالں ےت دکاھں وبےٹ وں وں دے 44اںیھک الایئں وے نارھ 45د می وےلی ایھٹ ا ں 46ریتی ینچ دا وسانہ رنگ امایہ 47امیہ وایگ اجدنا ،ڑہیجا اکں وبلینداھ 48ناگ چمتے دا د می وےلی ڑچناں وبل گیناں 49دنمری دے اجامایہ 50-النلتور اجونا
51ےنب اےت کنال وہ ےلیک دناں ایلھچں یننک 52اکن اہیج ھی 53وگری ریمی وینی 54ایملں رہناں اےت رہناں دے ٹیم ا نا 55ڑھگسینارنا ریمے لگ دناں دو ڑلناںنک 56کملناں ناگ اچ ریمے امیہ ونں و ھن ا ایئں 57دل ںیہن ردلی وے ریتے نال 58ھتہ ملھناری دے ڈیکے وسےنہ 59ساال ردنیگ وہوی دوھال 60دل ایپر نال رنگ ےل 61ےب درد قشع ونں لم ےل ےک 62-اکال نل امیہ دا
63دنینر ا یئ اے 64رکبی ونں ومر ڈنمنا 65ا وے یلگ یلگ اکنھچر 66ولیپں نکناں وے 67ڑیگنا ہن رک 68ناےگن واایل درا روک ےل 69ےب ربخی وچ ببہرا ںیم النا 70نکناں ڑسناں وھجنا انیل وکاچں دا 71اہلل دا ناں یئہ 72اج اد وجن اکایل اکواں 73ریمناں واگنں رموردا نار 74ا اجین وے رےگن ےگل رینہ 75وے ہہل یئپ نارش نایلہ ےلت ولھک یئگ ا ں 76راھٹ ہن رک دل اجاین 77اہلل وسیبی رنگ یئل ریما امایہ 78سادا سااگن اچ واگرنا ای 79-ولک رمدنیا ای نارناں
80ڑہیجے رش ےک ودنیں نار اوےھک منیندے 81دھمری وےلی ساچ ےت ڑچناں وبل گیناں 82اوےئ اہلل ایگنچں رکیسی 83نہ وسنار گھنا دویو 84ا اھکں ہک ہن ا اھکں 85اےھب وتں ہن ویجن وے 86ادے ےت یلھک ا ں ا یئگ وکچ رکایچ دیی 87-ھالں رھپوناں دے اہجر دلی ےئگ ین
ھ 88د می وےلی ایھٹ ا ں ،الری ڑچانھ یجّناں وتں 89ونیمں ھبل دوی رساکر 90ین ںیم رسام اکںیہ وتں نانا 91-ڈہوانا