Me Ghe Con Ghe

gh con gh

1

www.hobieuchanh.com

gh , con gh Bi u Chánh

Quy n I: PH N TH

NH T: CHÍ L P THÂN CH

NG I

(1) m nào c ng v y, h qua tháng 6 thì tr i m a d m d , m a cho ru ng n i n c ng nhà nông ón t mà c y lúa mùa, b i vì m gieo hôm m ng 5 tháng 5 ã g n úng l a. C theo l y, nên b a này là 19 tháng 6, h i tr a m a x i x m t ám th t l n, r i c r rã ti p hoài, m a cho n n a chi u mà c ng con lâm râm, ch a ch u d t h t. D c theo l Càng Long i Trà Vinh, l i ngã ba ng M Huê t vô Su i C n, chi u nay quang c nh trông ra có v c bi t, không gi ng m y ch khác. Trên gi ng thi âu ó th y u im lìm, mà nh gi t m a mát m cây c i xanh t i, l i nhà nào c ng ang n u c m chi u, khói b c lên mà b m a không bay tan ra c, b i v y m y nóc nhà b p khói v n v m t mù nh mây bao ph trên. Còn ngoài ru ng thì ch này ng i ta b a, ch kia ng i ta nh m ch n ng i ta ng cây, nông phu xúm xít t khóm trong ng, k hát ng i hò cho vui ng quên nh c nh n, quên l nh l o. K du hí b tr i m a t t h không ngh u ngh n ngoài ng c, thì h lúng túng, nên bu n b c. Mà ng i làm n g p m a gió thu n hòa nh v y thì h vui m ng, vui vì b p u kh i khô, m ng vì ru ng n c c y. M t chi c xe h i ò, s n màu lòm, phía Trà Vinh ch y lên, qua c u m m, bóp kèn te te, r i b t máy ng ng ngay ngã ba ng Su i C n, tr c u máy khói lên nghi ngút. M t c u trai tr c ch ng 15, 16 tu i, m t mày sáng s a b t ng m nh m , u i nón n en, mình m c áo tr ng qu n tr ng trên xe leo xu ng, tay ôm m t gói , ngoài bao b ng ch n t m s c xanh s c . Vì tr i m a lâm râm, c u s t mình, nên ch y ri t vô quán c a i Ba Th i bên ng mà t, còn chi c xe ò thì r x ng và sang s rút ch y th ng ra ch Càng Long. C u trai này tên Quí, n m nay 16 tu i, con c a ông i-bái T n trong làng M Huê ây, nhà a bên l , cách ngã ba Su i C n không y hai tr m th c. M y b a rày, c u xu ng Trà Vinh d thi b ng S h c, u nhà th y Sang h i tr c có d y tr ng Càng Long. H i tr a này h i kh o khi ch m bài xong m i kêu tên các trò thi u. Quí nghe kêu tên h mình. Quí m ng lung l m, m ng vì tr ng Càng Long m i b t u n m nay cho 5 trò cho i thi s c, 4 trò u r t, duy mình c u, mình làm r ràng cho th y, làm vui lòng cha và ch , mà có l ch ng khai tr ng s c lên Sài Gòn ho c qua C n Th mà h c thêm ng l y ng Thành chung r i làm th y giáo hay làm th y ký, th y thông. V i trí ý th a mãn hân hoan c a trò m i thi u. Quí ch y vô c a quán, m t mày t i rói, mi ng chúm chím c i. Cô H ng, con gái c a dì Ba Th i là ch quan ã tu i 15, nhan s c xinh p, mà tánh n t vui v th t thà nh tr 11, 12 tu i. V a th y Quí b c vô c a thì H ng h i: - Anh thi u ph i hôn anh Quí? , u. ó! Em nói trúng hay không h . - Gi i à! - Ch M hay r i ch a?

gh con gh

2

www.hobieuchanh.com

- Ch a. Qua m i v t i ây. - Ch M v i c u B i hay ch c m ng l m. Quí li c m t ngó v r ng tre xanh t c a mình thì trong lòng khoan khoái, nên nh m nhía mu n d m m a mà v nhà. ng b c ra h i: - Sao h i nãy anh không bi u xe ghé ngay c a ngõ ng vô nhà cho kh i m c m a, anh i bi u ghé ây? - Qua bi u h qua kh i ngã ba m t chút thì ng ng, s p-ph không hi u, nên ghé ngay ngã ba. y t ng anh ghé ng cho má em hay tr c ch . - Dì Ba Th i lo n u c m ph i sau, dìi nghe nói chuy n thì l t t i ra. Dì v i má Quí i tr c là ch em b n thi t th ng yêu nhau làm. Má Quí m t h i Qui m i 3 tu i. Dì ba Th i, v tính ch em, nên thu này th ng yêu Quí nh con, th ng vì Qui mô coi s m quá, nh t là th ng vì Quí có m gh , mà l i m gh không hi n. Dì b c ra th y Quí thì h i: - À! Con m i v h ? Thi u r i con há? , th a u. - May quá. Dì m ng l m. Cha ch , n u má con còn thì má con vui bi t ch ng nào. Quí ng m nghía mu n i v , nên c ôm gói ng ngoài c a, không vô nhà. Dì Ba Th i nói ti p: - Vô ng i ch i con. Tr i m a i t mình h t. con v cho cha con hay ang cha con mùng. - Có nhà âu mà cho hay. nh i danh t s c trong gi ng, i h i n c m s m mai. N u nh v thì nh i ngang y ch i âu. Ch a th y v . Mà tr i m a này v gì c. - Quí nghe nói nh v y thì châu máy d d , r i nói: con v cho ch Hai con hay. ng ti p nói: u anh muôn v thì l y cây dù c a em ây che mà v , r i sáng mai g i vô cho em. - Thôi tr i m a nh qua i i. t mình h t ch . - Không sao âu. Quí t giã m con dì Ba Th i r i ôm gói b c ra lo ch y lúp-xúp mà v nhà. Nhà c a Quí cách quán dì Ba Th i ch có b n kho ng dây thép. t tòa nhà ngói n n úc, trong mi ng t gi ng r ng h n m t m u, n m d a quan l , có n tre bao quanh kín mít. ó là cu c c a ông B i-bái T n. Ông B i-bái còn làm ch 50 u ru ng h ng nh t trong kinh Su i C n. Vì trong làng M -huê không ai giàu l n, nên v i gia t nh v y mà nh n dân vùng này u cho ông B i là nhà giàu. m v y ông B i m i 50 tu i. Khi m i l n lên ông c i Th Tánh con nhà có n, d i Làng Th . Nh Th Tánh siêng n ng c n ki m, bi t lo bi t tính, nên m c d u ông lo mê t s c mê á gà, Th Tánh c chuyên chú làm n, n u không y m i n m thì ã gây cc nghi p. Th Tánh ch t ã 13 n m r i, l i cho ông hai a con, a l n là con gái, tên M , bây gi c 18 tu i và a con nh là Quí i thi v ó. Th Tánh m t c 3 n m, thì ông i ch p n i v i m t gái nh , tên Th Mùi, n m nay m i 35 tu i. Th Mùi sanh thêm cho ông t a con trai n a tên Sen, bây gi ã 8 tu i. Quí ph i d m m a ch y v nhà, là c ý mu n báo tin mình thi u cho ch hay ng ch ng. Ch ng dè vô t i sân, nghe ti ng m gh trong nhà la hét ôm sòm, làm cho Quí kh ng i, r i th ng th ng b c lên th m, ch không b n b n a, m c d u m a v n r r r i h t hoài. Khi vô c a thì Quí nghe m gh nói: " Th con gái h , ch ng này mà ch a n u c m, còn i ch ng nào n a h ? nhà c ng hoài, không làm gì h t. Tao nói tr c cho mà bi t,

gh con gh

3

www.hobieuchanh.com

gái làm bi ng nh m y ó, ch ng có ch ng, kh i m ch ng tròng n i trên u cho mà coi. h ! Ð thúi!" Quí rón rén ôm gói áo qu n i th ng l i bu ng phía chái trên mà thay . Th Mùi ngó th y, song không thêm nói t i, l i xâm xâm b c l i c a xu ng nhà d i ng mà h i: i sao m y không ch u n u c m v y M ? M y i tao v tao n u cho m y n ph i không? - Cha v i dì i kh i h t. Tôi s n u c m ngu i l nh nên tôi i v r i s n u ch . ng t u ki m chuy n ch a mình. Cha ch ! M y con tr treo v i tao n a h ? Tao bi t mà, bây gi m y khôn l n r i, m y có coi tao ra gì n a âu. M y bán dê bán díu, y nói tao là m gh c ác. cha m y v ây r i m y coi. - Tôi có nói chi âu… ng ch i. M y nói v i ng i ta ngoài ch , h m i h c v i tao ây. - Tôi có nói v i ai âu? - Nín! M y không c phép c i v i tao. M y mu n c i thì i cha m y v r i m y s cái v i ông. kh n n n tr lên nhà trên ng i. Th ng Sen trong buôn i ra, hai tay c m hai trái chu i. Th Mùi nói m t mình: "Ác l m! Th ng nh ói b ng mà không có c m cho nó n. Nó n chu i ây r i nó au b ng cho mà coi". Quí thay qu n áo khô r i ra ng tr c hàng ba ch ng tay lên làng c n, m t bu n hiu. Bây gi m a ã d t h n, nh ng b u tr i v n còn tô màu xám tro, r t hi p v i tâm trí b t mãn c a Quí lúc này, mà có l c ng thích h p v i n i ni m thê l ng c a M ng ch m l a n u m d i nhà b p. Quang c nh ã bu n, l i thêm trong m y ng m ng dài theo b tre, ãnh ng ti p nhau kêu uênh oang, r i ch d i mé r ch c ng b t ch c kêu u ch o c. Quí chán n n ch u không n i, bèn b i ra l ngóng v phía trong gi ng coi có th y ang cha v hay không, thì ch th y công c y công m kéo nhau t t p trong ng i lên gi ng, v i nh ng ti ng nhái u kêu l ch c ch xa, d ng nh ca hát mà a nông phu v ngh . Quí ng ngó m t h i r i châu m y, nh trí, x ng xóm tr v nhà, quy t nói li n cho ch hay mình ã thi u. n này Th Mùi th y Quí thì h i: " Thi u hay không mà v ?" Quí ch m b c mà áp: " Th a u", r i i luôn xu ng nhà b p. lum khum ch t n c c m c a sau. Nghe ng t, M day l i th y Quí thì ch ng ng! M v t h i: " Em v h i nào v y? u hôn em?". Quí cu i mà áp: " u r i ch Hai à. Em m ng l m. Em v nãy gi mà bi t ch không vui, nên em không mu n cho ch th y". y l i c a Quí ch ng khác nào n c cam l r i vào th ng tâm c a M , b i v y nghe em nói thì M hân hoan, m t mày t i nh hoa c i, c p m t sáng nh sao chói. M b ng n i m b l i trên b p và d t l a g t than. Lo n i c m xong r i, M day l i, m t nhìn Quí trân trân mà nói: " Ch m ng l m. Ph i má còn thì vui bi t ch ng nào". Ch em ng nhìn nhau, không nói ch n a h t, mà cái nhìn y ch a chan tình c m, y r y ni m riêng, b i v y ngó nhau r i, ch c ng nh em, có hai gi t l y l n xu ng hai gò má nóng i. Quí th ng th ng nói: " cha v em xin cha cho em lên Sài Gòn h c n a, h c ch ng nào u c b ng thành chung r i s thôi". g t u mà c i, t ý ng tình v i em v s y. Tuy ã quên nh ng l i ng cay c a m gh h i nãy, nh ng không th quên ph n s c, m i lo gi m l a khác ng hâm cá hâm th t. Quí b c l i c a sau ng i ch m h m ngó ra v n. Chú Ti n là ng i làm v n, ang l i th i p vòng ng tr ng khoai lang, u i nón lá, tr n l ng en tr i. ám a gang g n tàn, còn sót l i m y trái ã chín, nên ph i v vàng khè, mà ch a ai ch u hái. Con chó m c âu trên nhà trên ch y xu ng ng ngó Quí mà ngo c uôi, r i n m m t bên, lim dim c p m t nh

gh con gh

4

www.hobieuchanh.com

bu n ng . Con gà mai xám d t b y con i vô chu ng, m túc túc kêu con, con chét chét nh tr l i v i m . hâm cá hâm th t xong r i, th m n i c m c ng ã chín, nên b c lên nhà trên h i m gh coi ph i d n c m hay là ph i i cha. Th Mùi ong óng: " H c m chín thì d n n. Tháng Sen nó ói b ng t h i chi u t i gi . Bi t ch ng nào ng v mà i ng". Tr i ã s m t i. Quí lo t èn, M lo d n c m trên ván nhà d i. Th Mùi d t th ng Sen xu ng n c m. Quí c ng lên ng i n, duy có M c lui cui trong b p không ch u n v i và hai em. a c m này theo l là b a c m vui v m ng cho Quí thi u. Vì gia o c a ông B i bái n lôi thôi, mà b a c m này tr nên l nh lùng bu n bã vô cùng. Th Mùi ch lo g p cá l y th t cho tháng Sen, không thèm nói t i Quí. Tháng Sen quen thói kiêu hãnh, coi anh nó nh tôi t c a nó, nên h i chi u th y anh v , nó không m ng, mà bây gi ng i n v i anh, nó c ng không ý. Quí thu này không c m yêu th ng, không c em cung k nh, thì nó ã p tánh s t sè i v i m , l nh m i v i em, b i v y ng i n thì nó ch m lo n cho no ng có i, s nói chuy n không vui cho nó, nên nó không dám nói ch h t. Th Mùi nói th ng Sen ói b ng, nên r y rà té ra n có m t chén c m r i buông a mà i. ó Th Mùi c ng r i b a, nên i n a, b Quí ng i n m t mình. M b ng m t chén c m ch y l i ng i n v i Quí, hai ch em s c m t vui t i d ng nh h c hi p nhau thì không n ai th ng yêu, mà c ng không màng l i gay g t.

gh con gh

5 CH

www.hobieuchanh.com NG II

(2) Trong ch n thôn quê, h t i m t lát thì ng i ta ng h t, ng s m ang khuya có d y s m mà i làm. Th Mùi ch i ánh bài ch không có làm vi c chi, nh ng ngày nay ng i sòng m t i, nên n c m r i ch ta vô mùng n m im lim. Quí x n b n tr c hàng ba trông cha, còn thì coi d n d p d i b p. Tháng Sen bu n, nó em èn l i mà cho cá lia thia á bóng, ng coi ch i m t h i r i nó i ng . Bây gi b u tr i ã trong, sao gi ng t phía, l i bên h ng ông m t tr ng g n m c, nên ng sáng chân tr i. M coi cho chú Ti n d n d p d i nhà b p, xong h t nên c ng i ng . Trong nhà duy con Quí ch a m t cánh c a, r i c th th n tr c hàng ba, mà trông cha. Thi t qu tr ng v a hé m c, r i ánh sáng trên ng n tre thì ông B i T n p xe máy v . Ông ng d t xe lên th m thì Quí ón mà m ng: “ Cha, con thi u r i cha à!”. Ông B i vui v ng l i h i: u h ! Tr ng Càng Long u m y trò, con? - Có m t mình con. - Chà chà! V y thì Quí l m. Con v h i nào? i chi u. - Con có cho th y con hay r i ch a? - Th y con còn d i Trà Vinh. Hai cha con n i gót nhau mà vô nhà. Ông B i th y trong nhà im lìm thì h i: - Nhà ng h t r i sao? - Th a ng h t. Th Mùi d mùng chun ra h i ch ng: n c m r i ch a mà t i ch ng này m i v ? n r i. - Tôi t ng ánh luôn êm ch . - Sáng mai tôi m c i D a , ánh n a tôi m t, sáng mai i sao n i. Tôi mu n xên i chi u kia ch , b chú C T chú thua, chú c nài ánh ráng cho chú g , nên cù nh y i 8 gi ói b ng quá m i xên c. ánh bao nhiêu v y m c c. - Ông n hay thua? n m t tr m ngoài. H i x tôi n g n n m tr m. Cu i qua b th ng m t bàn quan, r i bài xu ng n c làm tôi thua l i. ánh v i ai v y? - Thì c ng m y tay c , ông H ong qu n, chú C T , cô N m v i tôi, ch có ai l âu. - Ch c cô N m n. Tháng này c hên l m, nghe nói c n luôn luôn. a nay c v n, Ông H ng qu n n ít ch c. Có m t mìnhn chú C T thua. Còn mình khá không. - Thua. B a nay bài x u quá ánh không c. Toi ghét tôi xên s m. Ông nói sáng mai ông i D a , i có vi c chi v y? - Nghe nói H ng b Hên có con gà cú hay l m. Tôi tính xu ng coi nh thi t t t thì b t nuôi. i tháng n y mà lo gà! - Ph i ki m l n i ch . Trên th y Phó, d i th y Ba, h sai ng i i ki m gà cùng h t. Mình không lo tr c r i t i mùa âu có mà ch i v i h . Ông B i m y n m nay không lo tr ng t a chi h t, ông b ph m u t tr ng chung quanh nhà cho chú Ti n làm sao thì làm. Còn s ru ng trong Su i C n thì ông cho ng i ta m n,

gh con gh

6

www.hobieuchanh.com

ông kh i lo c y g t. Mùa t ông c th i ánh t s c, r i n mùa khô thì ông á gà, v n v trong trí nh ng t ng s t ng, xe pháo ng a ho c nh ng gà xám, gà di u gà ô, ông ch ng h có ngh n vi c gì khác. Trong nh ng d p i n ám gi hay là ng i lu n àm v i anh em, u có ai nói n t ng lai c a ch ng t c, thì ông tr môi, cho vi c y không ph i ph n s c a ông. N u có ai khuyên ông làm vi c ích chung, thì ông ng nh m t làm ng , ngh ó là lý ng c a phong trào x o trá. C ng nh nhi u b n ng th i chung quanh ông, tuy không nói ra, song ông v n r t t hào v i thái c x c a ông. Ông tin ch c ông c h ng thú phong l u hoàn toàn, t i nghi p ông không dè thú phong l u y m i ngày tràn ra m t chút, tràn cách êm m, l n l n làm cho s nghi p ông suy b i. Làm cho gia ình ông toan hoang, mà còn làm cho danh d ông th p hèn, làm cho tinh th n ông gi m b t. Nghe ông nói chuy n v i v nãy gi thì th y trí ý c a ông. S lo hi n th i là lo ánh bài, còn ch ngh t ng lai là ch ngh mua gà hay mà nuôi ng n mùa khô có gà á v i , ch không ph i lo làm cho l n s nghi p hay là giáo hóa con cái trong nhà. Tình c ông i i èn t thu c, ông th y Quí ng x r g n ó t nhiên ông h i con, h i mà không chú ý m: - Té ra tr ng Càng Long có m t mình con u? có m t mình con. - Thôi con kho r i, h t lo n a… Quí r t rè do d , r i nh nh nói: “ Con mu n xin cha cho con lên Sài Gòn h c”. Ông B i còn suy ngh ch a k p tr l i v i con thì Th Mùi h t mà nói: “ Tr i i! i h c trên Sài Gòn t n hao lung quá, khéo bày chuy n ng i xài ti n. Làm bi n làm ph t cho xong, có l ng n. L i kh i th t công i h c”. Ông B i nói: “Con nít mà làm bi n n i gì” Quí rón rén th a: “ Con mu n h c ng l y b ng Thành chung”. Th Mùi ch n mà áp: “ S Thành yêu thành qu ch Thành chung n i gì. Nè tôi nói ông bi t, tôi c c nh c mà nuôi hai a con ông 10 n m nay, tôi ngh thi t u ng công tôi l m. Nuôi chúng lên vai lên vóc, r i con M nó b t u nói hành nói t i v i tôi ó. . R i ây th ng Quí ng v y, ch không khá gì. Thi t mang cái ch c m gh ã không c n, l i còn m c oán”. Ông B i nghiêm nét m t an i v : - Con cái trong nhà nó có d i l m l i u gì, thì mình r y la nó ch gi n h n làm chi. - Thôi thôi, tôi không dám la r y ai h t. R t i tôi không dám nói ng n nó, mà còn mang ti ng oán, n u tôi la r y r i s ra làm sao n a. - Con M làm sao mà mình gi n nó? - Nó nói v i thiên h ngoài ch r ng tôi là ng i không ra gì. m nó h i tr c làm hôi xót con m t, m i có c a mà l i. Tôi x n x vô h ng c a m nó, mà l i còn t h i ch em nó. thi t thà l m! Có l nào nó nói nói nhi u chuy n nh v y. ! Nó mà thi t thà! Nó còn nói nhi u chuy n khác n a, song h s tôi gi n, nên h không dám thu t l i cho nghe. Ông kêu nó d y mà h i coi nó nói gi ng gì thì bi t. - Con mà i nói x u cho m thì có l i nhi u. N u th t qu có nh v y thì tôi tr ng tr nó. Mà nó nói v i ai nh v y ó? - Nó nói v i m i ng i ngoài ch . i ng i là ai? âu mình k tên vài ng i cho tôi bi t ng tôi h i l i cho có ch ng rõ ràng mà làm t i nó ch . - Tôi có bi t nó nói v i ai mà ch . y thì chuy n m h , có c n c gí âu mà gi n nó. Không ch ng ng i ta mu n cho xào xáo trong nhà mình, nên ng i ta bày chuy n mà nói. - Ông m t phe v i con, nên ông binh nó hoài.

gh con gh -

7

www.hobieuchanh.com

Không ph i binh. D u vi c gì c ng v y, ph i l y công tâm mà oán ch . Tôi làm cha, tôi bi t tr con, nh ng n u con thi t có l i thì mình m i tr , ch nó vô t i. Mình ánh nó thì oan cho nó ch . - Thôi, tôi bi t r i. Tôi s nhà cho con ông . Có tôi ây, cha con ông không vui. i ông mu n c i tôi, thì ã ái ng i v ch m gh con gh . Tôi s mà r i không ph i mang ti ng ác. - Mình ng nói v y. H gi n thì òi i. i âu? - Tôi vô trong gi ng ki m t c t chòi m con tôi . - Có l nào làm nh v y. - Ch ây, con ông c nói x u cho tôi, thì tôi làm sao c. - Mà ai nói v i mình r ng con M nói x u mình kìa? - Thím th Hai. - Ch c con M nó nói v i thím h ? mai tôi d t con M ra dáp m t1 thím mà h i cho 2 t ch t . - Không ph i con M nói ngay v i thím th Hai. Nó nói v i ng i ta. Ng i ta nói chuy n v i thím, r i thím h c l i v i tôi. - Ng i ta là ai? Tôi mu n bi t rõ ch ó. - Tôi có bi t âu. - Ôi! Chuy n àn bà ng i lê ôi mách3, h i âu mà nghe h . Mà th nào ngày mai tôi ng h i thím Hai cho bi t ai mu n khu y r i gia o c a tôi ây. Mình an tâm. Vi c này tôi không b qua âu. trong bu ng b c ra và khóc và nói: - Con xin cha h i l i chuy n này cho minh b ch, k o oan c con l m. M i s m mai con i ch mua n, lo mua ri t ng v n u c m, con có ngày gi âu mà nói chuy n v i ng i này ng i n . Con bi t thím th Hai nh ng thu nay không có d p nào nói chuy n v i thím, t i sao thím dám t u cho con. Con mu n xin v i dì con sáng mai i v i con ra nhà thím ng con h i thím. Th Mùi nói: “ c, sáng mai i”. Ông B i c n: “ thôi, ôi ch i mà t t gì, tôi tra h i cho. M con ra ngoài ch , r i cãi l y v i ng i ta coi sao c”. Ông B i c i áp: “ không ph i tôi binh con, mà tôi mu n cho gia ình m m, m th ng con, con kính m ch . Thôi, M vô ng i con. Chuy n ó cha h i cho”. lau n c m t tr vô bu ng, Th Mùi không làm cho M b òn c thì nàng gi n nên i ng . Quí nãy gi ng i núp bóng cây c t phía chái trên, lóng nghe công vi c c a ch , ch ng th y cha ã x êm, thì th m t h i dài, r i l i óng c a. Vì s xin i h c ch a c l i cha phán oán, nên Quí có ý trông cha nói l i chuy n y, té ra ông B i rót n c trà mà ng i u ng r i ông c ng i ng , d ng nh không chú ý n vi c t ng lai c a con. Quí v n èn lu l , r i tr v phòng riêng c a mình chái trên, nhè nh m cánh c a s ng gió ra v n sáng lòa. M c d u nh ng ngoài m ng v n uênh oang, nhái b u trong ru ng v n kêu lét chét, Quí không còn bu n nh h i chi u n a, có l nh c nghe nh ng i công chánh c a cha phân x t i ch , nên Quí r t hài lòng. Quí vui r i nh bài h c luân lý h nh c a M n T Khiên h i x a c ng có m gh nh mình, mà l i có hai a em khác m , ch không ph i nh mình có m t em Sen. Ngày n cha M n T Khiên tình c c bi t bà v ch ch m nom hai a con ru t c a bà no m, còn b con gh là M n T Khiên rách r i, l nh o thì ông gi n; ông hài t i bà r i làm t xu t. Không ch u làm b n v i ng i ác ph y n a. Khiên quì l y cha mà can gián, xin cha tha l i cho m gh , nói r ng m gh trong nhà thì ch có m t mình rách r i l nh l o mà thôi, ch n u m gh ra kh i nhà thì s thêm hai em 1

pm t úng h n, không sai 3 ng i ây mai ó nói chuy n t m phào 2

gh con gh

8

www.hobieuchanh.com

rách r i l nh l o n a! Nghe m y l i hi n c y, cha ng lòng mà tha t i cho m gh , mà gh c m xúc nên t y th ng yêu T Khiên nh con ru t. Quí nh bài h c y r i c m ng h i th m trong trí: i v i em mình là Sen, mình có th ng nh T Khiên h i x a th ng và lo cho 2 em ngài hay không? – Không. – i v i m gh , mình có ái kính nh n n i nh T Khiên h i x a hay không?- Không. Quí v n áp trong trí nh v y r i h th n, và h i h n, nh t nh s i trí ý, t rày s th ng yêu em Sen, không l t l o nh x a n a, s kính m gh , h không ghen ghét nh tr c n a. Xét h nh ki m i v i cha m và em trong nhà r i, Quí suy ngh qua vi c h c. Th nào ng xin cha lên Sài Gòn mà h c n a. Nh cha s h c Sài Gòn t n hao ti n, thì mình vào tr ng trung ng C n Th ho c M Tho. Ph i có h c th c r ng m i l p thân c, ch m i 4 có b ng s h c r i nhà, thì cu c s ng c a mình s lùn- ùn , không th v t lên cao n i. Quí quy t nh nh v y r i óng c a s i ng , lòng mát m nh cây g p m a h i chi u, trí sáng loà nh tr ng r i sáng ng i tr c ngõ.

4

th p hèn

gh con gh

9 CH

www.hobieuchanh.com

NG III

(3) Sáng b a sau, n c m r i ông B i p xe máy i D a . Th Mùi c ng s a so n ra ch ánh bài. Theo l th ng, nàng kêu th ng Sen tính d t i. Mà Quí l i khác h n l th ng, b a nay Quí n m tay em l i và nh nh th a v i dì gh : “ Th a dì, có tôi nhà, xin dì em Sen nhà ch i v i tôi”. Th Mùi châu mày suy ngh . Quí cúi xu ng nói v i em: “ Em nhà, qua làm ná r i hai anh em mình ki m chim b n ch i”. Sen t i c i và g t u áp: “ c. Má i i. Tôi nhà b n chim v i anh ba”. Th Mùi nói: th ng Sen nhà, thì Quí ph i coi ch ng nghe không. Tao giao nó cho mày gi a. Quí li n l y dao phay ki m cây ch t hai cái n ng và c t dây thun làm hai cái ná, r i anh em d t nhau ra l ki m chim b n ch i. a nay tr i ui ui, ch không n ng g t. Ít có d p i ch i v i Quí, mà l i i ch i vui v nh y. Sen c chí nh y nhót, nói c i, kêu bi u: “ Anh ba, có chim anh ph i cho tôi b n tr c a” i l n th nh t, Quí nhìn em r i c m ng tình th ng yêu thu nay trút h t vào ch , bây gi ã b t u sang s t nhi u ít cho em. T i góc v n, Quí th y m t con cu t u trên ng n tre. Quí kêu mà ch . Sen ch n v n nhìn b n. Qúi l a m t c c á nh a cho em, Sen gi ng ná nh m b n, nh ng vì s c y u nên b n không t i âu h t. Qúi c i r i ti p, vì cu u cao, ph i ráng h t s c mà b n cho m nh, kéo ná n t c dây thun mà b n c ng không t i. Con cu v n u ó hoài không thèm bay, d ng nh khinh th anh em Quí không làmn sao r lông nó c. Quí gi n nên kêu bi u a ná nh cho mình m n mà b n n a. Sen không cho, d u cái nà sau l ng ki m l m m t c c á r i nh m b n. M i kéo ch ch a b n, thì m t i dây ch ng ã s t nên b n không c. Sen th t chí, x m t, trao cái ná cho anh mà m n bu c l i. Quí bi u tr vô nhà s a ná l i cho ch c l i m i c, r i anh em d t nhau i v , c hai u b c t c nên h t vui. Anh em Quí ng i tr c hàng ba mà s a ná. Quí ch m chú làm vi c, còn Sen nha nh m t bên mà i ch , h i chuy n này ch a r i, thì b t qua chuy n khác, ti ng l ng líu ti p hoài không d t. sau v n i vô, m t tay ôm trái d a gan n t n , m t tay c m ba trái i da vàng t i. Nghe nói chuy n ngoài hàng ba, cô i th ng ra ó, th y hai ông em thì nh ch mép c i và i: “ i b n c con chim nào không?” Sen day l i và vui v áp: “ Có con cu u ngoài hàng tre, chi hai à. anh ba s a ná l i i tôi b n ng làm th t n ch i”. c i: “ t ng d à? Thôi, b n d a, b n i ây cho xong!” Sen d tay l y m t trái c n n li n. h i: “ Quí mu n n i hay là n d a, em? Nh n d a thì ch l y ng cho mà n” Quí l lãng áp: em c t ná r i s n. Ch có dây gai ch c không ch Hai? âu mà có. c quá, ph i có dây ch c, c t ná cho c ng, m i b n t i con cu ó. tr vô nhà l y d a trái d a v i hai trái i. Quí c t ná r i, nh ng b n th thì dây t n a, y làm phi n lòng, nên b i vô nhà. Sen l ng x ng ch y theo. Quí l y m t trái i và nói: “ còn m t trái ó, ch n i ch Hai” Sen nói: “ Cho tôi”.

gh con gh

10

www.hobieuchanh.com

Quí áp: “ Em n m t trái r i, trái ó cho chi Hai ch ”. M l y trái i a cho Sen mà nói: “ Thôi, cho em nó n” Quí ng n i m t ngó Sen mà h i: - Ch coi Sen gi ng em không ch Hai? - Gi ng l m, ch sao l i không gi ng. Quí suy ngh m t chút r i nói ti p: “ V y thì ch em mình ph i th ng nó”. M chúm chím c i mà nói: “ B nào nó c ng là con c a cha. M t máu m t th ch ph i âu mà ra hay sao?” Sen b ng không hi u ý anh ch mu n nói gì, nó c i ng n ngo n, r i thúc Quí c t nà ng có b n cung. Quí i ki m dây c t ná n a, r i d t em tr ra l . Con cu t ã bay m t t h i nào, làm cho anh Quí th t v ng, th ngh u ngh n theo hàng tre mà ki m chim khác. M t chi c xe ò Trà Vinh ch y lên. Quí n m cánh tay Sen ng trên l ng mà coi xe ch y. Ch ng xe ch y t i, Quí th y có th y nó ng i trên xe thì l t t cúi chào. ng ngó theo xe, nó nghiêm nét m t suy ngh r i nói v i Sen: “ Thôi em vô nhà ch i v i ch Hai, qua ra ch ng th m th y m t chút”. Sen l c u nói: “ Không ch u âu. Tôi c ng i ch a, i ki m má”. Không mu n làm em bu n Quí m i d t em ra ch . i ngang qua nhà H ng Th , Quí th y gh ang ng i ánh t s c, m i bi u Sen ó ch i, r i Quí th ng lên th m th y nh t ngang tr ng h c. Cách m t h i Quí tr l i nhà H ng Th kêu Sen mà r v . Th Mùi nói: “ Thôi, nó ây nó ch i v i s p nh c a Th H ng r i chi u nó v v i tao”. Quí i v m t mình, s c m t hân hoan, v a i v a hút gió. Quí hân hoan không ph i vì r i c em. Không, không ph i v y, Quí hân hoan là vì m i g p th y và c nghe th y nói s giúp ch ng cho mình i h c n a. Lòng th a thích, m t t i c i, Quí i ri t v nhà. V a th y ch Quí li n nói: - Em i th m th y nh t c a em r i, ch Hai à. - Th y em v h i nào mà i th m? Sao h i hôm em nói còn Trà Vinh? i v xe ò h i nãy. - Còn Sen âu? - Nó l i ch i v i dì ngoài ch . y há? Em n d a không? - Không, em không mu n n, ch n i. - Thôi dành Sen v nó n. - Ch Hai, có l em còn ph i i thi n a. , thi gì mà thi hoài v y? - Th y em nói nh cha ch u óng ti n cho em h c m y tr ng t trên Sài Gòn thì t t. Còn nh cha không mu n ch u t n hao thì th y em làm n giùm cho em g i xin thi “bu c” vào tr ng trung h c C n Th mà h c c ng c. H c C n Th 4 n m r i ng thi b ng thành chung. c h ?. . . Ráng nghe không em, ng thành yêu thành qu nh l i dì nói h i hôm. - Ch ng nghi ng i. em h c cho ch coi. Em quy t làm ông này ông kia ch không ph i làm bi n làng nh bi n thi, bi n h i v y âu. Không bi t em s làm ông gì, nh ng th y trí em t n th , nghe l i kiên quy t, thì M r t vui lòng, cô ng i ngó em v i c p m t ch a chan yêu th ng, tràn tr hy v ng. Ng i ta nói h ng trai tr , h trong lòng hân hoan thì không th ng i yên c. Có l nh y cho nên h i nãy Quí m i i ri t v nhà, mà t s m ng cho ch bi t c ng ch a th a mãn, n ph i nói v i nhi u ng i khác n a, b t lu n là ai. Không k ph n ch nhà bu n, không e ng i ta cho mình là kheo khoang, Quí c m cái ná i ra l . Lúc ban tr a nông phu u ngh t, l i tr i v n v chuy n m a, nên ng v ng hoe không có ng i qua l i, duy ch có con

gh con gh

11

www.hobieuchanh.com

heo nái c a cai tu n Tám d t b y con i trên l ng, i c lên ki m b y trùng n, v i con chó cò c a ai ch y l ng x ng trên b m u. Quí ng ngó mông m t h i r i th ng th ng i vô ngã ba su i c n, m c d u tr i m mu n m a. T i quán dì Ba Th i, Quí ng ngoài l ngó vô. Trong quán v ng teo. Dì Ba Th i m trên b ván, day u ra c a tóc xoã xu ng t. H ng ng i trên cái thùng ang v ch tóc a m ki m chí mà b t. Con két ng trong cung bán nguy t, treo tòn ten tr c hàng ba, cú n cây mà l n mèo. Thình lình H ng ngó ra l , th y Quí thì c i mà nói v i m : “ anh Quí vô kìa má”. Dì Ba Th i xay u mà dòm r i nói: “ vô ây con. Mình trông nó t s m t i gi , nó vô r i ng ngoài l . Ng gi hôn!”. Dì ba l m c m ng i d y b i u, không cho con b t chí n a. Dì ã 45 tu i, nh ng n c da tr ng, mi ng có duyên, goá ch ng ã sáu b y n m nay, bán quán nuôi s ng c hai m con, nên m c dù ai g m ghé dì v n h t c nh ng l i ve vãn ngoài tai, quy t th ti t v i ch ng cho tr n ni m, ngh h h v i con an i n i lòng mà vui v cùng thiên h . Quí b c vô ng ngoài hàng ba ch c con két, a ngón tay nh con két táp mà gi t. ng nói: “ nè, nó c n trúng au l m a anh Quí. H nó táp c thì nó ng m c ng, không ch u nh . ” Quí vô nhà. Dì Ba Th i h i: - Làm gì mà m i gi không vô ch i v y con? - Con nhà… Con m c i ra ch th m th y con. - Anh B i i âu mà h i n a bu i th y nh c i xe máy qua c u ây? - Cha con i coi gà d i D a . - Anh ó c lo gà, v t, nh mê l m. ây ai c ng v y, ch nào ph i m t mình cha con. - Gà á nhau máu m , th y t i nghi p h t s c. T i sao h l i ành lòng ch i nh y không bi t. M y ng i ó ch ng ch t d i âm ph s m c t i l n. gì t i ph c. Mà á gà ng n ti n ch có ph i ch i âu. Có nhi u n thua n m ba ngàn. - Còn thêm cái t i bác n a. Má con tr c ghét l m, th ng than phi n v i dì v tánh ba B i mê gà và mê bài. Con thi u ch c anh B i m ng l m, ph i không con? - Th a m ng. - Còn má th ng Sen? Quí châu mày i l i cái t ng bánh mà dòm không tr l i n a, b nh không nghe câu i sau ó. H ng i theo m c a t và nói: “ Anh mu n anh bánh nào ó thì l y n i anh Quí. Bánh còn s t, m i mua v h i s m mai”. Quí l c u. H ng l y a cho Quí m t cái bánh bàng nh ng u xanh mà nói: “ Anh n th bánh bàng ây coi. n i. Anh không n em gi n a”. Dì Ba nói ti p: “ n i con, mu n n th gì thì c viêc l y mà n. Dì s c ch u bánh cho con n mà. Dì không bao gi quên l i má con g i g m. Ch chi anh B i b con, thì dì em con v dì nuôi li n”. Quí c m cái bánh bàng l i gh ng i n, nghe nh ng l i th ng yêu c a dì Ba thì c m ng vô cùng, nên không nói chi h t. H ng th y Quí n h t cái bánh thì m i n thêm cái n a. Quí khoát tay l c u, ng d y i ki m n c u ng, m t l v t i c i, lòng nh nhàng ph i ph i. Sau m t tr n gió ùa mây tan m t, bây gi m t tr i ló ra d i n ng sáng loà. H ng khoe ám b p tr ng sau nhà có trái ã l n r i và r Quí ra coi ch i. Dì Ba nói: “ hai a ra coi có b p d y thì b ít trái vô n ng mà n con”. H ng v i Quí n i gót nhau i xu ng nhà sau r i ra v n. M t vuông t ch c vài công ch không n, nh ng mà âu ó u b ng th ng s ch s tr ng giáp h t không có m t ch nào c c. Khít bên nhà thì m t ám t h n 10 cây, cây nào c ng có trái chín lòm, m t hàng t

gh con gh

12

www.hobieuchanh.com

ng trâu, m t hàng t nút áo. Ngang ó là m t ám rau th m th , th nào c ng lên m nh t i t t. L i có b n cây cà th p lùn mà trái sai o n, th màu tím, th màu tr ng. C ng có y cây cà tây lên cao, ph i c p cây làm giàn mà cho kh i ng , nh ng trái còn xanh ch ch a chín, m t ám u ph ng ã m bông vàng t i. H ng ch mà nói trong ít ngày n a u già s nh c. Dài theo con ng âm ngay vô ranh t phía trong, thì m t bên tr ng toàn mía tây, mía ã cao kh i g i, ch c h t mùa m a s có mía bán. Còn m t bên là ám mía tr c l x giao lá b t bùng, nh tr ng trên gi ng t có pha cát. L i có m ng rãnh n c a không ng c, nên b p m i trúng. H ng ch ám b p: p t t l m, th y không? t thi t. - Ngoài anh t nhi u quá mà tr ng lôi thôi b t tr ng u ng h t s c. - Qua m c h c, ch Hai qua m c i ch n u n. Có m t mình chú Ti n, chú làm c m ch ng cho l y có, làm sao không b t tr ng. - Hai anh em nhìn vô ám b p l a b p d y, b vô n ng n. Anh nh coi ch ng, ng b p non u ng l m, nghe không. H ng v t lá i ra ám b p, Quí i theo sau. B p cao l i lá nhi u nên khu t m t hai tr , ai i phía ngoài khó th y c, ch nghe ti ng H ng nói nói c i c i mà thôi. Cách m t h i lâu hai tr tr vô nhà, Quí hai tay xách lôi m t ch c b p, trái nào trái n y ng n ng. Dì ba c chí, h i H ng nhúm l a ng có than n ng cho Quí n. Dì Ba nói i Quí: - Anh B i m i v ngang ây. - À, n u có cha con v thì con ph i v . làm gì? H i nãy dì có kêu mà nói có con ây, anh B i bi t r i, nên không ki m con âu mà s . - Con có chuy n mu n nói v i cha con. - Chuy n gì? - Con ph i h i l i cho ch c coi cha con ch u cho con lên Sài Gòn mà h c hay không. Nh không ch u thì con c y th y con làm n giùm cho con xin thi “ bu c” ng con qua C n Th con h c. - Ôi! Chuy n ó có g p gì âu. T i r i con s nói c ng c. - Con mu n nói riêng v i cha con. ai mà ph i nói riêng? Làm cha m ph i lo l p thân cho con. Ai dám ng n c n hay sao mà con s . S nghi p c a anh B i bây gi ó là nh m t tay má con gây d ng. Ph i dùng s nghi p mà nuôi con n ch . N u anh B i không ch u t n mà cho con h c dành ti n cho h ánh bài, thì ch ng nh ch t xu ng âm ph , nh còn m t m i nào mà th y má con. Dì nói thi t, n u anh B i y u trí nh làm lôi thôi, thì dì khinh nh m. i hôm con có kh i ra nói, thì cha con làm thinh… Mà dì con t ý không mu n cho con h c thêm n a, nói bày i h c xa ng phá ti n, bi u con nhà r i xin làm bi n làng. - Má th ng Sen không có quy n ng n c n s h c c a con. b a nào anh B i i ngang qua ây dì s nói chuy n v i nh. Con hãy yên tâm. dì lo cho. Dì là ch em c a má con. Anh B i bi t l m. Dì nói Dì không v âu. Quí ng i êm và suy ngh . Dì Ba kêu H ng mà nói: “H ng à con t l a cho có than r i cho má hay ng má ng cho con nghe không, con hkông bi t con n ng ba s n ba s t5 n không ngon”. H ng ng sau nói vói: “G n có than r i má à”.

5

a s ng, n a chín

gh con gh

13

www.hobieuchanh.com

Quí nghe ti ng H ng kêu má là ti ng thu nay mình không có nói l n nào, b i v y nó m ng nên ng t n ng n bu n hiu. Dì Ba kêu bi u nó i xu ng nhà b p coi n ng b p ch i, r i d t nó i vô trong. Dì dành mà g t b p l a. H ng ng d y ngó Quí v a c i v a nói: “ B p tháng này ng t l m. ng r i anh n th coi”. Dì Ba s a so n b p v a h i Quí: - Ngoài con n m nay có tr ng b p hay không? - Th a không - Má th ng Sen ngày nào c ng i ánh bài, có tr ng tr c gì âu. - Chú Tiên có tr ng d a gan - Dì th y. Tr ng có ích vòng, mà không s n sóc nên d a èo h t. H i má con còn, chung quanh tr ng th mà ham. Tr ng u xanh, u ph ng, m i n m bán t i m y gi . Còn qua tháng 11, tháng ch p thì tr ng d a h u ngoài ru ng ch i bán c ghe. Ch tr ng gi ng c c i l n b ng b p tay, dài g n 2 gang, bán t i b y tám xu m t c . Cách làm r y thì ch gi i nh t làng này, ch có ph i nh mà th ng Sen v y âu. - Ch Hai con c ng a tr ng, nh ng ch m c ch n u n, nên không có th i gi mà tr ng c. - Con M nó còn con nít, l i có ai ch bi u cho nó âu mà nó tr ng. Con H ng trông này c ng v y. Nh ng dì t p l n nó, có l ít n m n a nó làm công chuy n c. L a than có r i, Dì Ba Th i m i l t b p mà n ng, H ng i làm m hành ng thoa b p. p ng i r i, hai a tr ng i d a b p l a mà c p, H ng ki m chuy n gh o Quí vui v vô cùng. n r i còn d hai trái, dì Ba Th i m i bi u Qúi c m v cho M . H ng l y gi y gói l i t mà trao cho Quí. Quí ra v thì ã n a chi u, th m vái m gh ch a v ng nói chuyên v i cha. Té ra b c lên th m thì th y cha n m trên ván có m gh m t bên nói chuy n bài b c. Th ng Sen ra ón. y cái gói c a Quí c m, m ra th y hai trái b p n ng thì vui m ng nên m i tay c m m t trái ch y vô khoe v i m . Quí i th ng xu ng nhà b p mà ki m ch .

gh con gh

14 CH

www.hobieuchanh.com

NG IV

(4) Không bi t ông B i Bái T n vì y u chí nên xuôi theo ý v nh hay là t i ông có ý ki n riêng, song ông không mu n nói ra ngay, mà hôm tr c có d p ng i m t mình v i Quí, ông nói v i con m t cách r t c ng quy t r ng ông không th cho con lên Sài Gòn mà h c c. Quí th y phía ó b t ng, m i day qua phía khác. Nó n n n v i th y nó làm n ch dùm cách g i n xin d thi “ bu c “ vào tr ng trung h c C n Th , trò mà ham h c t nhi n th y vui lòng, b i v y th y Nh t V nh ra công lo gi y t dùm cho Quí i thi h c b ng. Hôm tu n tr c Qui ã i qua C n Th mà thi. S t 6 trên 200, tranh nhau mà ng 30 h c b ng. Quí u s 3, vinh h nh viên mãn nên v m y b a r y trong lòng vui v nh d y y ánh sáng ban mai. Mà ng i t t ý t hào nh t là th y V nh. Th y i cùng xóm cùng làng mà khoe tía khoe h nh c a trò Quí, m t trò ki u m u c a th y n n út m y n m nay, mà ch c ch n c ng nên m t nhân v t ng ng cao quí c a làng M Huê, không bi t ch ng c a qu n Càng long, c a t nh Trà Vinh, hay c a mi n Nam n c Vi t n a. Quí s a so n áo qu n sách v , ng n ngày nh p tr ng qua C n Th mà h c, h c 4 m l y b ng Thành chung thi t ch không ph i “thành qu ” hay “ thành yêu”; mà không bi t ch ng h có b ng Thành chung r i, h c luôn ng thi tú tài, có b ng tú tài r i ra Hà N i c thêm n a, h c tr ng cao ng s ph m ho c tr ng y khoa, n ó r i li u nh. t bu i s m mai, thanh b ch t t t i, kho kho n yên t nh, Quí d t Sen ra tr c sân ki m i chín hái n. Con k nhông u mình xanh trên cây i nh y xu ng t làm cho Sen gi t mình, s s t, ôm ch t Quí mà la. Ông th y v y nghe Sen la bài nãi, không bi t có vi c gì nên l t t ch y ra c a kêu Quí mà h i. Ch ng nghe Sen s k nhông thì ông bà t c i r i ng ó ch i. Tên tr m làng ngoài l xâm xâm i vô, ch p tay xá v ch ng ông và a m t phong th . Ông B i c m th và tr vô nhà mang c p ki ng àng hoàng ng m th ra coi. Th Mùi mu n bi t coi th c a ai, nên li n theo vô nhà mà h i. Th b ng ch Pháp, tuy ánh máy t rõ, song ông B i c không c, nên kêu Quí vô mà a cho Quí coi. Quí c th r i tay run, m t tái mà nói v i cha: Th a cha, th c a s h c chánh cho hay r ng tuy con thi u s 3, nh ng mà h c b ng l p ra c t giúp cho con nhà nghèo. Con là con m t v ch n ng b trên 50 m u ru ng h ng nh t, nên con không c h ng phép h c b ng. V y con ch c vào h c theo óng ti n kêu là “payant” và ngày vào h c ph i óng 3 tháng ti n n và ti n sách v ! Ông B i b i l i ván ng i v n thu c hút, s c m t nghiêm ngh . Th Mùi h i Quí: óng ti n m t l n này mà thôi, hay là ph i óng hoài? - Th a, m i tháng óng m t k . - Ðóng h t bao nhiêu? - Th a, theo th ây thì m i tháng óng 66 ng chia ra ti n n 54 ng, còn ti n h c 12 ng. - Gi ng gì mà d v y! Nghe nói ph i h c t i 4 n m, ch ph i h c m t ngày m t b a sao. V y thì h c ph i t n hao b c ngàn, ch u sao n i. B a nào khai tr ng? - Th a, Th y con d n s m mai 15 hãy i, vì chi u 15 ph i có m t t i C n Th ng vô tr ng. Ông b i th ra m t cái r t dài, r i ch m r i nói: - Thôi con, h c t n nhi u quá, mà ph i t n t i 4 n m, cha s cha không ch u n i. - Ông còn mu n nói n a, nh ng ông ngó con r i c m xúc quá, nói không c, ông ng d y i ra ngoài hàng ba, ôi dòng lu l n u xu ng hai gò má. Quí th t v ng c c m, nên ng trân trân. Nó ngó qua khung c a xu ng nhà d i, th y ng ng nhìn nó v i s c m t bu n hiu, thì nó r i lu , r i xây l ng i l i phái trái trên, 6

ng

i d thi

gh con gh

15

www.hobieuchanh.com

i l l ng nh xác không h n, m t l m , ng c p th ch th ch. Quí i tu t vô trong phòng t ng trên gi ng r i kéo m n y m t mà khóc. Cha ã nh t nh v y r i. i h c sinh c a mình ch t i b c s h c là cùng! Thành chung c ng không c ng mong tu tài và Cao ng! Cách m t h i Quí nghe m gh ngoài h i: ” i âu mà y xe máy ra ó? C m ã g n chín r i, sao không n c m r i s i?” R i nó l i nghe cha tr l i: ” i b y vô giòng ch i. nhà n c m i “ Cha ã i r i th là s h c c a mình ã b d p; cha không mu n nói t i n a thì mình còn ch nào mà trong mông. Quí ngh nh v y thì t c t i, nên n m khóc n a. T i sao cha mình không ch u t n cho mình h c n a? Có ph i tía m i kh i u thì m gh mình s hao t n r i t ý không mu n, b i v y cha mình không dám trái ý y, nên b t ng n th c a mình? Hay là t i cha mình tuy có ru ng, song b n xài l n, nên không có ti n à lo cho mình h c n cùng? Quí h i trong trí nh v y, mà không dám tr l i, b i vì tr l i t nhiên mình trách cha, mà con trách cha là trái o ngh a. Th ng Sen vô phòng kêu Quí mà bi u ra n c m. Quí l t u nói: - Em ra n v i dì i. m d n r i ch Hai bi u kêu anh. - Qua không ói. em nói v i ch Hai nh v y? Sen ch y ra r i i xu ng nhà d i n v i m , nhà trên b y gi v ng v im lìm. Quí m c th ra c l i, c m i câu n c m t ch y m y l n, càng c càng thêm au lòng bu n tu i. Th Mùi n c m r i d t Sen i nh m i bu i. M ng i ghé phía chân gi ng, th y em s u não, cô c ng r ng r ng n c m t mà ngh n ngào nói: ”Ch chi có ai ch u m n ch , thi ch l y ti n cho em i h c “ i nói y càng làm cho Quí thêm bu n t i, nên Quí tóc m n ng i v y và ngó ngây ch mà i: ”ch c ng mu n cho em h c n a ph i không “ l y v t áo lao n c m t mà áp: ”ph i h c cho nhi u m i cao m i Quí. Bây gi em thôi h c r i nhà làm gióng gì? M i ngày xã i ch i. Qua mùa gà thì gom gà i theo cha. Ch ng l n lên làm ru ng nuôi gà v t dánh t s c. Ch có mu n s ng t i c nh vô v nh v y âu“ Quí v t nh y xu ng t g n gàng và ng nói m t cách r t c ng quy t: ”Em s tuân theo ý ch . Em quy t thoát kh i cái i th p hèn, y u t, vô v , lu m , nh ch m i nói ó “. ngó em trân trân mà h i. - Em làm cách nào? Không i h c c thì khó mà l p thân l m. - Em ch a bi t em ph i làm th nào. th ng th ng r i em s tính. - -Ch vái vong h n má phù h thân em. - Và phù h ch luôn n a ch . . . Em quy t em s làm nên, làm nên cho thiên h bi t t. làm nên ng ch em mình h ng thú cao sang - Lo cho em, ch thân ch mà k gì, ph n ch th nào c ng c h t ch không c n lo. Quí suy ngh m t chút r i vói l y b c th trên gi ng x p b vào túi v a i v a nói: “ em em ra cho th y em coi”. i theo nói: “ ch d n c m em n r i s i. B gì c ng ph i n c m, không nên ng ói”. Quí d d r i g t u và i xu ng nhà d i. M d n c m r i ng i ch i v i em cho nó vui. Té ra Quí n có m t chén c m r i b a i u ng n c, nét m t không bu n th m n a, song nghiêm ngh h m h . Quí nói ch hay r i ra l mà i ch . Th y V nh n c m s m m i r i ng n m trên gh b mà coi sách. Th y Quí b c vô, th y buông sách ng i d y va vui v h i: “Có gi y kêu i h c hay ch a?” Quí rút b c th trong túi ra và c m hai tay a cho th y mà áp: m th y, có gi y ây, song cháu không c h c bu c.

gh con gh

16

www.hobieuchanh.com

- Sao v y? m th y coi ó s rõ. Th y Nh t c m th mà c r i g t u mà nói: - Ph i r i. Ông B i ng b ru ng nhi u quá, t nhiên em không c h ng h c b ng. Th y c ng nghi ch ó, nh ng th y xúi em thi li u, là vì th y ngh ph i thi u ng i ta m i cho óng ti m mà h c, t d ng ông B i s vui lòng mà óng ti n. Em ã có ông B i hay r i ch a? m, r i. - Ch c ông B i vui l m h ? m th y cha chúa nói không s c óng ti n cho cháu h c, nên bi u cháu nhà. ! Gi ng gì mà không s c. T n hao m i n m ch ng ít tr m ng b c ch bao nhiêu. m, cha cháu nói h c t n hao nhi u l m t i ph i h c t i 4 n m, thì không th ch u i. - Th y Nh t ng i châu mày suy ngh m t chút r i ch m rãi nói: - Có con ham h c nh em, mà b t nhà không cho h c n a thì ch c trong nhà khu n m, ch không ph i hà ti n. V y em ch ng nên phi n cha m . Em thôi h c th y ti c em l m. N u em có ti n c h c t i hoài, thì em s i t i âu l n, ch không ph i ch i b ng thành chung âu. i m i ng i u có m ng. Có l m ng em không c cao sang, nên ng h c v n m i b l p bít nh v y. Th y ti c quá, n u nhà th y d , th y s ra ti n cho em m n mà n h c. Th y ch c ti n y không m t. Ng t th y nghèo, l ng m i tháng v a n và nuôi con ch không d , làm sao mà giúp em. Th y Nh t nói gi ng thành th t. Làm cho Qúi c m ng nên ch y n c m t. Th y Nh t t ng d y qu ng quy n sách trên bàn vi t mà nói l n: “nhà có ti n h không bi t làm vi c ngh a nh v y thi t t c quá. S ti n h thua gà, thua bài m i n m, n u mà h nuôi h c trò nghèo n h c, thì công n l n bi t ch ng nào”. Quí rón rèn nói: “ B m th y, m y n m cháu nh th y d y d , cháu mang n th y nhi u m. H i nãy th y nói m i ng i u có m ng riêng. Cháu tin có nh v y. Ch c là t i m ng cháu không ra gì nên cháu không th h c nhi u c. Mà thân cháu sau này s ng hay c c, cao hay th p, d u h nào i n a, cháu c ng không quên n th y”. Th y Nh t i qua i l i trong nhà m t h i r i ng l i h i Quí. - Em không c i h c n a, r i bây gi em nhà làm vi c gì? m cháu không bi t… Có l cháu s lên Sài Gòn. - Lên Sài Gòn làm chi? m cháu c ng ch a bi t. - Sài Gòn là ch ng i ta l p thân danh h n h t. H có tài thì t d ng nên danh. Mà u không có tài i n a, mi n lanh l i, khôn ngoan và x o trá nh t là x o trá - thì làm giàu mau l mà l i r i còn có danh l n n a. Tuy v y mà th y không mu n em lên Sai Gòn. Em d i t nh t t h n. m th y, cháu nh lên Sài Gòn ng ki m th h c thêm. c cái gì? Ph i vào tr ng m i tìm c cái thi t h c, ch h c lóm ng cho có cái võ h c th c, còn trong óc tr ng tr n, h c nh v y d u có ích riêng cho mình, song có i chung cho xã h i nhi u l m. - Cháu cám n th y, - Em ph i suy ngh l i. Thà làm m t nông phu bi t o ngh a, có liêm s h n là m t danh nh n mà lòng ô tr c, óc h m c, em hi u không? m, hi u. , i c n ph i gi tâm trí cho thanh cao, gi tánh tình cho ngay th ng, d u làm tên dân Quí, ch ng lu n là làm ôn gì. Theo o quân t thì hay gi ch ó, tâm chí, tánh tình, ch không ph i a v . Em ph i nh l i th y d y. cháu s nh luôn luôn.

gh con gh -

17

www.hobieuchanh.com

, thôi em v ngh . D u em thôi h c, mà h có vi c chi b i r i, thì em c ra ây h i th y, th y s n lòng ch b o cho. m n th y. Quí xá th y Nh t và l y b c th i v , tính gi k b c th y làm k ni m cái m c chót c a i h c sinh mình.

gh con gh

18 CH

www.hobieuchanh.com

NG V

(5) Nh ng l i th y Nh t V nh gi ng d y Quí, thi t không ph i thánh ngôn hay hi n ng gì ó, nh ng t ra v i cái gi ng b c t c, au n nh t là thành th t, nên m i câu u có s c d i r t sâu xa. ã v y mà Quí có s n tâm h n tôn kính và tin c y th y, l i g p lúc ang th ng kh v tinh th n ngh v tâm chí, b i v y c nghe nh ng l i y Quí c m ng t n áy lòng, r i ng nh kh i bu n ã tan d n, n i kh ã nh b t. i trong nhà i ra, Quí xính vính, l m , nh nh ng l i d u d t nâng soi sáng c a th y mà bây gi tr v Quí v ng vàng, an t nh chút ít, ch ng khác nào chi c thuy n nh g p ám dông to mà ã vào c r i, hay là ng i l c h ng trong r ng lúc ban êm mà ã c th y ng n èn l p ló ch ch ng ng vào xóm. v a th y Quí b c lên th m thì ón h i: - Em có g p th y Nh t hay không? - Có. - Th y coi th r i th y nói sao? - Th y bu n cho thân ph n em. - Th y không có ph ng th nào mà giúp cho em qua C n Th h c sao? - Ph i có tiên m i giúp c, ch có ph ng th nào khác âu. Th y em có than th y em nghèo, ch chi th y em d d ra ti n mà nuôi em h c. - Ng i áng kính áng ph c quá! D u không giúp c, mà có l i nói nh v y thì mình c ng ph i nh n hoài. - Không th nào em quên c âu. - Th y Nh t có trách cha không? - Không. Th y em nói có l t i cha túng ti n quá, nên m i b t em nhà, ch không ph i hà ti n. Th y em khuyên em ng có phi n. - Thi t, em ch ng nên phi n cha… - Em âu dám phi n cha. Em bu n v m ng c a em mà thôi u má còn s ng ch c em còn i h c c. - Ng i ta nói h i còn sinh ti n má làm n gi i l m. Nhà c a ru ng t c a mình ây u là công má làm ra. Ph i v y hay không ch Hai? i má m t ch còn nh quá, m i b n n m tu i có bi t gì âu. Quí b ra v n v a i v a l m b m: “n u thi t ru ng t nh tay má làm ra, mà bây gi em không có ti n n h c, thì em t c l m”. nghe m y l i y thì ng lòng nên ng ngó theo em, a n c m t. Ng i trí ý y u m m h g p ngh ch c nh thì khôi tâm n n chí r i xu i l , không bi t ph n ng, c than th bu n r u. Có l Quí nh máu c a m h i tr c là m t ng i ho t ng m o hi m, c ng quy t nên tuy còn nh tu i mà Quí trí c ng m nh, ã bi t ch c không c i c n a, thì Quí không th i chí ngã lòng. Quí l i tính tìm ng khác mà i, i cho kh i cái khu v c th p hèn, i cho n a v cao quí. ã thành ý mà l i còn c th y tr ng chí, nên m y ngày nay tuy n i bu n t i ch a tiêu tan h t c, nh ng Quí c an t m t nh trí, ng i n ng nh th ng. Ông B i lúc nào có nhà thì ông hay li c m t ngó Quí, d ng nh ông mu n kh o sát tâm h n con dò th coi s ông quy t nh ã làm bu n lòng con n b c nào. n êm 14 tây, Quí n m nh n u mình c i h c C n Th , thì sáng mai mình ph i i ón xe ò mà ng chi u mai nh p tr ng v i chúng b n, nh s y thì trong lòng th t th o i h i, nên n m tr n tr hoài, ng không c. Sáng 15 tây, Quí th c d y s m, trong lòng c nôn nao bu n b c, không th trong nhà c nên l n b c i ra l . Gi t s ong ban mai ang o n o i trên ng n c ; gi ng cây Su i n xanh xám trong xa. M y ch gánh rau hành ra ch mà bán, h i t t n, nói chuy n rù rì; nh ng m u ru ng c y tháng tr c lúa ã n b i, âm lá m t màu xanh m t.

gh con gh

19

www.hobieuchanh.com

Quí ng ngó mông, th y mã m n m trên gò, cách l ch ng ít ch c th c. Nó th ng xu ng b m u nh i vô ó, g p khúc b t ph i vén qu n mà nh y ngang qua. Mã ch có m t ng u manh v i t m m chí d ng trên u, nh ng nh xây trên gò cát gi a ru ng, nên không có c rác. Quí ng d i m chí mà ngó vô gi ng. M t tr i ã m c song b m y r ng tre che khu t, nên ch a d i anh sáng trên ng. Lòng ng bát ngát, trí ng t l . Quí xây m t ngó vô phía ng ba Su i C n, b ng th y 1 chi c xe h i ò ló u. Quí bi t h t xe c a các hãng ch y qua l i Càng Long, b i v y v a th y xe là Quí ã hi u là xe Trà Vinh i V nh Long, trong trí th m ngh n u b a nay mình c i h c, t nhiên ph i i chuy n xe này ng 9 gi lên t i nh Long mà sang qua xe 10 gi i C n Th . Quí ng ngó xe trên trên; xe ch y ngang qua i, Quí ngó xu ng m c a m , hai dòng lu lan xu ng gò má nóng h m. ng bu n t i m t i r i d òng nh c nghe ti ng thiêng liêng an i tr ng chi. Quí lau n c m t, nhìn m m t l n n a và b c l i b m u tr ra l . Bây gi m t tr i ã lên kh i ng n tre, nh ng b ám mây án nên ch a d i n ng. Quí không vô nhà, l i x ng s m i vô ng ba. T i quán dì Ba Th i, Quí ngó vô, th y H ng nhì Út, ng i vén qu n g i b p v s t s t, ng c i v chuy n gì không bi t v i tám Th m tr n kheo ng c m l x ng. H ng th y Quí thì m ng và m i vô trong. Quí ngó quanh qu t r i h i: - Dì Ba i âu v ng? - Má em i chô, i h i nãy, anh không g p hay sao? - Không. - Anh lên võng n m ch i, má em i ch m t chút s v . Có l H ng nhi Út v i tám Th m cãi xong chuy n hay sao, mà hai ng i d t nhau i i vui hoài nhã. Quí lên võng gi ng d a vách, n m a nhè nh , d t tay qua trán, m t nh m lim dim. ng ch ng h ng, ng suy ngh r i ch m rãi nói: “ Hèn chi cách m y b a rày c u nói chuy n anh i h c, song em m c n u c m nên em nghe không rõ. C u nói r i c u khóc, em ng anh g n i h c xa c u B i bu n nên c u khóc ch ”. - Quí châu mày h i: - Cách m y b a r i? - Ch ng n m sáu b a. i sao mà cha qua khóc? - Th ng anh nên khóc ch gì? - Không ph i âu. Cha qua ã không ch u cho qua i h c n a, thì qua có i âu c, nên s xa qua mà klhóc. - Em có bi t âu. - Mà hôm ó nói chuy n v i cha qua, em có nghe dì Ba trách móc cha qua u gì không? - Không. Má em nói nhuy n êm ái l m. - Khó hi u…khó hi u l m. má em v r i anh h i l i coi có qu nh v y không? i dì Ba v qua s h i. Có ng i àn bà vô àng tr c kêu h i mua thu c. H ng ra bán thu c. Quí th ng th ng c ra v n ng coi ám t chín. Cách m t lát H ng theo ch rau mà khoe v i Quí, r i t nhau tr vô nhà. Quí thích ch i v i két l m, mà b a nay không mu n ngó t i két, c n m trên võng dàu dàu. H ng ki m chuy n vui mà nói, song Quí ch ng bao gi chích mi ng, h mà thôi. Xe ò i V nh Long xu ng t i ng ng ngay tr c quán. Dì Ba Th i ngoài ch ng i xe y mà v ; dì leo xu ng. Tay xách gi n, còn l xe thì ng dùm m t thúng bánh ng t xu ng l cho dì.

gh con gh

20

www.hobieuchanh.com

ng trong quán ch y ra b ng thúng bánh, vui v nói v i m : “Có anh Quí vô ch i t mai má à”. Xe ò rút ch y. Tên l xe mu n gh o H ng nên ng t i bàn p xe nói l n: “Thôi con i nghe má. Má l i m nh gi i” ng bi t ng i ta mu n gh o mình, nên x m t mà r a: “ m c d ch âu!” Dì Ba xách gi , còn H ng b ng thùng bánh ng t, m con n i gót mà vô quán. Dì Ba h i con: - Có Quí vô ch i h con? - Có. - Con có l y bánh trái gì cho nó n không? - Con có l y u n u cho anh y n, nh không ch u n. bi u nó n c m. Má có mua n b n. - Con có r nh ch i t i chi u s v . Quí ra ng t i c a quán mà chào dì Ba. Dì m ng r h i: m nay con i âu m t? Dì trông d quá. - Con nhà, song có vi c bu n nên con không mu n i ch i. - Dì mu n sai con H ng ra kêu con vô cho dì nói chuy n, song s m th ng Sen hay i t u nói b y, nên dì không cho kêu. Thôi, dì lo ch cho con. H ng n u n i dì s nói công chuy n cho con nghe. Con n m ó ch i. Dì Ba l t kh n b trên ván r i xách gi i th ng xu ng nhà d i. H ng thùng bánh trên k , day m t ngó Quí chúm chím c i, r i i theo m vô trong. Quí ng d a c a ván ngó ra ng, trông nghe coi dì Ba nói chuy n gì, tuy trong trí ã ch c dì s nói chuy n dì v i cha g p nhau, mà H ng ã thu t s cho mình nghe h i nãy. Dì Ba so n trong gi ra ch cho H ng n u n ng, r i i tr ra ngoài thay áo, dì h i Quí: - Quí ói b ng hay không, con? - Th a, không. - Nh có ói thì l y bánh ó n . - Th a con không ói. - Thôi, con H ng n u c m xong r i n. Con trong này ch i chi u hãy v . Con không i h c n a thì lo bài v gì âu mà nhà. Nghe nh c n chuy n h c. Quí bu n thiu, b c l i gh d a t ti n, a chân kh u lên t t mà v ch . Dì Ba ng i trên b ván g n ó mà n tr u. Dì nói: “ H i nãy dì i xe h i ây, dì th y anh B i c i xe máy i ra ch . Th b a nay ánh bài âu trên gi ng trên”. Quí mu n bi t coi cách m y m y ngày tr c cha vô ây nói chuy n gì và nh t là nu n bi t coi t i sao nói chuy n mà cha l i khóc, b i v y Quí kh i u h i: - Con không c i h c C n Th . Dì hay chuy n ó phài không? - Hay, dì hay h m nay. - Ai nói mà dì hay? - Anh B i. i nãy em H ng vó nói cách m y b a rày cha con vô ây có thi t nh v y hay không dì Ba. - Thì nh vô ây, nh nói chuy n v con, nên dì hay con không i h c n a ch . - Cha con t nhiên vô th m dì, hay là tình c ngang qua ây r i dì m i ghé vô mà nói chuy n. - Không. ngoài nhà nh i vô ây, nói chuy n v i dì n tr a m i i vô gi ng. Theo chuy n nói v i dì thì nh không cho con i c n a, ý nh bu n lung l m. u cha con có nhi u bu n cách m y i n a con ch c ch n th nào c ng không bu n ng con. - Quí nói câu ó mà r ng r ng n c m t.

gh con gh -

21

www.hobieuchanh.com

Dì Ba ng x a thu c ngoài r ch, dì nghe, dì ân h n, l i li c th y v m t bu n t i c a Quí, thì dì nghiêm nét m t mà nói: - Con ch ng nên phi n anh B i. Thi t nh bu n l m. À dì thu t công chuy n nh nói i dì l i cho con nghe. Vô ây, nh v a ng i, thì dì h i nh có bi u má th ng Sen may áo qu n s a so n ng con i h c hay không, vì c làng ai c ng nghe con ã thi u và s c qua C n Th mà h c, nh l ng thinh m t h i th ra mà nói con thi u nh m ng h t s c, té ra m i ti p c gi y nói ph i óng ti n mà h c, ch nhà n c không nuôi c m, b i h c b ng c p cho con nhà nghéo, con n ch không c phép h ng. Dì nói nhà n c nh nh v y là ph i l m, v y nh c óng ti n cho con c. Anh nói m i n m óng n i ti n ã trên 200 r i còn ph i t n ti n bánh hành qu n áo n a. Mà ph i t n nh v y n 4 n m, nh không th ch u n i. Dì gi n dì nói má con i làm c c kh mà s m nhà c a ru ng t l i cho con. S lúa cho m n ru ng m i m góp trên 2000 gi . V y ph i tr c ra ít tr m d mà cho con h c, ch s t n r i b t con nhà ch u d t còn huê l i c a má nó cho má th ng Sen thua t s c, làm nh y không s thiên h kêu rêu hay sao. Con th y không? Dì dám nói l m, dì có s âu. Ti n b c c a v tr c l i mà không cho con h ng, l i em cho v sau bài b c, àn ông n nh v y sao cho c. - Dì nói nh v y r i cha con tr l i sao? i nghi p quá… Anh B i khóc. - Sao v y dì? nh khóc r i t h t vi c nhà cho dì nghe, vì nh bi t là dì là ch em thi t c a má con i tr c, nên nh không d u di m chi h t. nh nói, h i má con m t thì nhà c a t t , i có ru ng t n a. Chôn c t má con r i, trong nhà con d b c m t g n m t ngàn. Vì nh bu n m i th i ánh b c, á gà m i n m thua m t chút, vì thua nên huê l i ru ng không xây d ng trong nhà, nh ph i vay m n thêm, nhi u n m thành m c n . Hôm tháng hai r i ây nh cho m n h t ru ng trong Su i C n, cho m n luôn trong 3 n m, cho m n l y b c m t tr n . T ây cho t i 3 mùa lúa n a nh không có thâu góp m t h t nào h t. nh ph i bài b c d y m c ki m ti n nuôi s ng v con m i a, mà s ki m không , th thì làm sao cho có ti n mà nuôi con n h c. nh than nh v y, r i ch c nh n n n, nên nh khóc d quá. Th y v y dì không n trách nh a, mà dì còn ph i an i cho nh b t bu n. Bài b c nh v y ó, không bi t t i sao ng i ta l i mê quá. Dì Ba v a nhai tr u v a nói ti p: “ M y n m nay dì có nghe anh B i m c n , h nói n n b c ngàn ch không ph i ít. Mà dì không dè m c n n n i ph i ru ng. M y b a rày dì h i d , thì qu ru ng ng i t ng ã cho Sáu Th m n b c m t ba n m, t cho m n ru ng có làng th nh n ch c ch n. y v y nh không cho con i h c n a c là t i gia t b n ch t ch không ph i t i nh nghe l i ai hay là ghét b con. Không nuôi con n h c c, nh bu n l m, bu n thi t a con ch ng nên bu n nh mà l i o cha con”. Quí g t u áp: - Có l th y con c ng bi t cha con nghèo r i, nên b a h m c ng khuyên con ng phi n. - Coi l ng kh ng nh v y ó, mà nguy r i a con. Dì ngh l i dì gi n l m. H i c i má con v thì làm giàu xâu x u, n m nào c ng mua thêm ru ng t, trong nhà phát t quá. Mà con m t c ng ch a sao, ch c i má th ng Sen ó m i b t u s y s p, có con trai con gái r i, còn c hi p gì n a mà ch p n i. Mà n u mu n ki m ng i n i tr , thì ta l a cho x ng ôi v a l a, kén ng i c h nh nh n t , c i chi th con nít. n no r i ch bi t ánh bài ch không bi t làm vi c chi khác. C i v nh v y không tàn không m c sao c! Quí ch t ng d y và nói x n x m: “ Cha con nghèo r i, không th lo cho con c n a, mà con c ng không mu n cho cha con ph i nh c lòng vì con. Con ph i l p thân danh cho con. u nên h con c ng phú cho tr i t nh. ”

gh con gh

22

www.hobieuchanh.com

Dì Ba ngó s ng Quí, có l nghe m y l i y dì ng lòng nên dì than: “ T i nghi p còn nh quá! B c ng c i gi ng má nó d ”. Quí b c ra ngoài sân i lên xu ng, d ng nh máu ch y r n r n kh p mình, c n phài v n ng không ng i hay là ng yên m t ch c. Dì ba mu n cho trí Quí yên t nh, nên i vô b p ph H ng n u n. m ã chín r i, cá canh kho n u c ng ã xong, H ng b c ra tr c quét ván s a so n n c m. Th y Quí i th th n tr c sân, H ng kêu mà nói: “ Anh Quí, vô ph v i em b ng mâm èn lên n, anh” Quí ng suy ngh , thình lình nghe ti ng kêu thì gi t mình, day vô th y H ng ng vui v ngó mình mà c i, thì c i theo, cái c i bi u l tâm h n bình t nh, ch không ph i cái i d u di m trí não bu n t i. Quí tr vô nhà ph v i H ng mà d n c m r i ng i n v i m con dì Ba, tuy không vui v nh tr c c song c ng không tru s u nh h i nãy. n c m xong r i, dì Ba theo thói quen nên n m t i b n tr c nhà mà ngh tr a, H ng nói v i m i ra sau v n ánh lá mía r i r Quí i teo coi mình làm v n. H ng l y hai cái nón lá buông, mình i m t cái a cho Quí m t cái, r i bi u Quí i theo. Có l Quí ã ngh n u không h c ch c n a, thì ph i h c ngh , b i v y Quí h ng hái ra v n mía, không do d , không ái ng i chút nào h t. Tr i m a mà ui ui ch không n ng. L i ng n gió nam ph ng ph t th i nhè nh làm cho không khí mát m , ch không nóng n c. t ám má tây t i t t, ng n lên cao kh i u, có nhi u cây ã bày, d i t hai ba lòng vàng khe, b gió th i ngang làm nh ng lá cong ph i o n o i ngã nghiêng. ng ch m y lá mía già ho c khô cho Quí coi và c t ngh a t i sao ph i l t mà ph g c, i b t u làm vi c d y Quí cách thi t thành. Hai bàn tay H ng da tr ng trong, ngón no tròn, l t lá mía coi thi t khéo, Quí coi r i b t ch c làm theo. Hai tr trong ám mía, ti ng i gi ng nói vui v c a H ng l n l n c m nhi m, lôi cu n, bao trùm c tâm h n Quí, làm Quí quên h t n i th t v ng m i qua, mà m nh d n nhìn ng ti n th s n, r i c ng h ng hái t i c i nh b n.

gh con gh

23 CH

www.hobieuchanh.com

NG VI

(6) Con ng i g p c n th t l , ngó t ng lai b t bùng mù m t, th ng hay tránh h i hi p, bi ng lu n àm, a tìm ch v ng v t nh trí h i lòng, r i li u th t c và b n n ng, mà s p c t n th . Quí tuy nh có dì Ba Th i an i, và nh có H ng nhí nh nh yêu th ng, nên t m quên c v t th ng tâm, nh ng trong trí v n ng m ng m ái ng i v t ng lai ch a quy t nh. Vì y mà ng vui v i H ng trong ám mía, theo trai th ng thì h c u cho c nh vui y kéo dài tr m n m, còn Quí m i vui có m t h i r i l i òi i v , H ng ph i làm gi n h n mãi m i m Quí l i c. Mà t i n a chi u r i Quí m n c nhà trông, nên nh t nh i v , không k l i c a dì Ba c m, mà c ng không ý n s c th t v ng H ng quy n luy n. Tuy nói ph i v vì s nhà trông, mà v t i c a ngõ, Quí không ch u vô nhà l i ng i b p trên ám c cú l ng, r i d i chân ch ng tay mà ngó vô ng ru ng, lúc y quang c ng ch ng khác nào m t cái h l n ph i màu xanh c l a, nh lúa c y u, xà xanh cho t i r ng cau kinh Su i C n là gi i h n. Rõ ràng Quí tránh h i hi p, bi ng bi ng lu n àm, mu n ng i v ng v m t mình, ng nh t nh ng i g i b c. Ngó m m mà vái th m, r i nhìn ám ng i l n mênh mông mà giàu trí, Quí ôn l i nh ng chuy n c a dì Ba Th i thu t v i mình h i s m mai. Cha mình suy s p nên không nuôi mình n h c c, ch không ph i ghét mình, s suy s p y gây ra b i thói bài b c c v ch ng, không chú ý n sinh k nào khác. Nhà ã suy s p, mình trong nhà mà không làm vi c chi sinh l i c, thì mình là m t trong nh ng m i t n hao a gia ình. Cha ã nghèo r i, mình không n làm nghèo thêm. V y mình ph i xu t thân làm vi c, d u không giúp cha c, thì nuôi l y thân mình ng b t t n cho cha. Mà làm vi c gì bây gi ? Tài h c ch a làm th y. S c m nh ch a làm công nh n. Mình thu c d ng l ông l th ng, n u không dè d t, s trôi qua h ng vô c n c hay vô ngh nghi p. Quí ng lo li u v k sinh nhai, b ng th y hai ng i u i nón tr ng, m c qu n s c áo m mi, trong ng ba i ra, phái sau l i có hai ng i vác i theo, Quí bi t ó là quan Kinh Lý La-Co, v i th y h c Hi n, m y tháng nay l i t i nhà vi c làng An Tr ng mà o ru ng t vùng Càn Long. ã làm vi c t s m mai, nên quan kinh Lý d t ng i ph s tr v nhà vi c mà ngh . Nh l phép c a th y d y trong tr ng. Quí th y quan kinh Lý i g n t i thì ng d y bên ng t d u cung kính. Không hi u vì c ch hi p v i l giáo y, hay là vì m t mày sáng s a thông minh c a Quí ã làm cho quan Kinh Lý chú ý, mà ngài ng l i ngó Quí r i c i và h i b ng ti ng Vi t, l i nói ch m mà rõ ràng. - Em là con c a ai? b m quan l n, tôi là con c a ong B i bái T n. i bái T n? v làng nào? m, M Huê ây. - À, tôi nh r i. Ph i Phan V n T n có s t trong kinh Su i C n hay không? m ph i - Nhà em âu? ây. Quí a tay ch nhà quam Kinh Lý ngó r i g t u h i ti p: - Em có i h c hay không? m tôi h c tr ng Càng Long m i thi u b ng s h c k này. - Gi i l m. Em tính lên Sài Gòn h c ti p hay không? m không.

gh con gh

24

www.hobieuchanh.com

- Sao v y? m không có ti n. - Cha làm n ch sao không có ti n? m n ch mà nghèo. - Em không i h c n a, r i nhà làm gì? Em b ng lòng v i tôi hay không? m v i quan l n làm vi c chi? - Làm b i, coi áo qu n, d n ch n ng cho tôi. Tôi c n dùng m t ng i b i nh . Quí th n thùa, nên ng d d , không tr l i. Quan kinh lý nói ti p: - Tôi c n dùng m t ng i nh làm công vi c nh nhàng. Em nói v i cha m em hay i, r i ra v i tôi. Tôi s tr l ng m i tháng 12 ng. m tôi tính l i coi. c. Nói v i cha m r i mai ra nhà vi c An Tr ng v i tôi. . Quan Kinh Lý i. Th y thông và hai ng i ph vi c i theo. Quí ng ngó theo. Quan Kinh Lý ã già, mà g ng m t hi n h u. Làm b i hèn quá! Công c c a mình k t qu nh v y sao? Mà 12 ng b c m i tháng tình ra m t n m là 144 ng, ti n r t l n, d u có s c làm ru ng làm v n, s e c ng không l i n s ó. Quí ng suy ngh nh v y, k th y d ng cha p xe máy phía ngoài ch i v . Quí l t t vô nhà tr c. th y em thì m ng và h i em i ch i âu mà tr a không v n c m. Quí nói vô ch i và n c m trong nhà dì Ba Th i. M hài lòng, nên không h i n a. Bu i chi u y, ã m y l n Quí d m nói chuy n quan Kinh Lý mu n m n mình làm b i cho cha và ch nghe, mà r i Quí th n thùa không m l i c, m i tính suy ngh m t êm r i t bày. G n t i Th Mùi v i Sen v . M d n c m. V ch ng ông B i v i con ng i n, v ch ng nói chuy n bài b c, làm cho Quí nh l i bình ph m c a dì Ba h i tr a thì b c trí h t s c. Quí n c m ri t r i i ch , tính ra th m th y Nh t V nh ng h i ý ki n th y. Th y Nh t ang m trên gh b tr c sân mà hóng mát. Quí b c vô xá th y r i khoanh tay ng bên, th y Nh t h i: - Em ra th m th y hay có vi c chi? m th y, th y th ng cháu nên hôm tr c th y d n cháu có vi c chi b i r i, thì n i th y, ng th y ch b o cho. - Ph i. Th y có d n nh v y. Em có vi c hi c nói cho th y nghe. , cháu m i có m t vi c làm cháu b i r i h t s c, vì vi c y can h n i cháu, cháu không bi t nên làm hay không nên làm. Th y Nh t ng i d y dòm m t Quí, nh ng vì tr i ã t i, tuy có ánh sáng trong nhà chi u ra sân song th y không rõ. Th y bi u: “ em b c vô nhà nh c m t cái gh em m t bên th y ây, r i nói cho th y nghe th coi. ” Quí ng i ngùng áp: m th y cháu làm nh c lòng th y, cháu ái ng i quá. - Không. Không. Em tin b ng th y, nên em ra ây, th y vui l m ch . Vô nh c gh i. m th y em ng h u chuy n v i th y c ng c. - Không, vô nh c gh . ng trái ý th y. Quí ph i vâng l i i nh c gh em ra, th y Nh t ch mà bi u m t bên gh b c a th y, ép Quí ng i r i h i: - Có chuy n gì? Em nói cho th y nghe coi. m th y, h i chi u cháu ng ch i ngoài l . Quan Kinh Lý An Tr ng ây i o t v . Ngài th y cháu, ngài ng l i h i cháu con ai có i h c hay không. Cháu l y s th t mà th a. Ngài nói ngài c n dùng m t ng i b i nh coi sóc qu n áo và d n d p ch n ng , làm các vi c nh trong nhà. Ngài bi u cháu v i ngài mà làm tên b i ó, a m i tháng tr l ng cho cháu 12 ng. Cháu d d , xin cháu suy ngh r i chi u

gh con gh

25

www.hobieuchanh.com

mai cháu s tr l i. T h i chi u n gi cháu b i r i quá, không bi t có nên v i quan Kinh Lý hay không. Cháu xin th y li u dùm coi cháu có nên b i hay là ph i t . - Em h i ý ki n c a ông B i bái T n ch a? m ch a. Cháu mu n bi t ý ki n c a th y tr c r i s th a v i cha cháu. - Theo luân lý c truy n, ng i ta s p: “Quân, s ph ”. Nh ng ph i cha sanh r i th y i d y. i v i vi c nh v y, em ph i d cha tr c, r i m i t i th y. Em bàn v i ông B i bái tr c là ph i h n. - Th nào cháu c ng ph i d ý cha cháu, nh ng cháu ngh th y có ki n th c r ng, trí ý i, cháu mu n bi t ý th y tr c, th y ng ch n chánh và h p th i mà b c t i. - Th y Nh t gãi u, suy ngh m t chút r i ch m rãi nói: - Em s n có trí thông minh, l i có chí háo h c, mà bây gi ph i b i thì hèn quá. N u th y th y em làm nh v y, thi th y au n lung l m, không th ch u c. Th thì th y n lòng nào khuyên em i b i. m th y, cha cháu ã nghèo r i, bây gi gia o cháu nguy l m. - Th y bi t ông B i bái suy s p, song c ng còn danh gía trong xóm ngoài làng. Mà suy p n n i cho con i b i, thì còn gì là th di n! m th y, hôm n th y d y cháu cao th p ho c hay d , u t i tâm trí và t i tánh tình, ch âu t i a v . C gi tâm trí thanh cao, tánh tình ngay th ng, d u làm chi c ng c. Sao b a nay th y l i s cháu b i x u h ? i th y nói nói hôm n là nói theo o quân t . i này không ph i i quân t , b i y làm theo o quân t e s không h p th i. - Cháu mu n s ng theo ý cháu, ch không c n theo ý thiên h . - Em có ngh l c thoát t c haysao? - Cháu ph i ráng cho có . - Th y c mong em làm nh ý em mu n ó. Th y Nh t l ng thinh suy ngh m t chút n a r i nói ti p: “Quan Kinh lý La-Co l i ây y tháng nay, th y có vi c h i àm vói ông nhi u l n. Ông mang cái tên Pháp, ông theo qu c t ch Pháp song ông là ng i Vi t Nam r c ròng c ng nh em. Ông ã trên 50 tu i r i, mà không có con. Tuy ông không khoe s nghi p c a ông v i th y, song nh nói chuy n nhi u l n mà th y c hi u ông có v n cao su trên Th D u M t và có c ru ng mi t Cà Mau, R ch Giá. L i c ng nh nói chuy n nhi u l n v i ông nên th y bi t ông có tánh ôn hoà, có lòng nh n c. Ông bi t th ng ng i nghèo kh , ông bi t tr ng ng i trung thành, ông thu ng th ng k có công, ông ch ghét k gian x o, ông là ng i áng làm ki u m u cho nhi u ng i khác b t ch c. Ng i làm quan, mang tên pháp mà n nh ông La-Co thì Quí m, không có ch nào cho ng i ta phi n trách h t”. Quí ch n h i: “ B m th y, th thì cháu làm y t cho ng i nh v y có nh c gì âu. Làm yt ng h c ít nhi u” Th y Nh t c i mà áp: - Em c nh s h c hoài! Làm y t mà h c n i gì? m h c khôn ngoan, h c c h nh, h c ti t tháo. u em có chí ó thì hay l m. m th y, n u v y thì th y ch u cho cháu b i v i quan Kinh Lý? - Th y không có quy n mà ch u hay không ch u. Quy n ó thu c v ông B i bái c m em phài do n i ông. m, th y c n không? - Th y c ng không có quy n c n, quy n ó c ng c a ông B i bái… Th y Nh t nói t i ây r i d ng nh có ý vi n v ng ph ng ph t trong trí, nên th y d d ; mà ng ng l i m t chút, r i th y th ng th ng nói ti p: “ Nh t là quy n y là quy n riêng c a em. N u em hi u ý ngh a v quy n t ch … em hi u ý ngh a v quy n t ch … Em bi t quy n t c hay không?” Quí thành th t áp:

gh con gh -

26

www.hobieuchanh.com

m, không? Xin th y làm n c t ngh a cho cháu hi u. Em còn ch tu i m t chút… nh ng không h i gì, th y c t ngh a cho em nghe, em hi u c chút nào hay chút y. ng nam nhi mu n l p thân, tr c nh t ph i suy ngh cho k r i quy t nh cái ngh mình s làm, con ng mình s i. H mình li u cái ngh y h p v i n ng l c và tâm trí c a mình, h mình coi con ng y là con ng ng n ngay th ng, thì mình c làm, c i xông l t các khó kh n, v t b các tr l c, không k ti ng th phi, không màng l i khuy n d , ch lo chánh lý, ch lo ng tâm. Mình làm nh v y là mình bi t t ch , em hi u không? hi u. , mình làm nh v y là mình dùng quy n t ch , ngh a là dùng cái nhân quy n c a tr i phú cho mình. Mà em ph i bi t quy n t ch ch ng ph i m i ng i nên dùng. Ng i tâm tánh gian tà, trí não hèn y u, n u h thong th dùng quy n y, thì h s suy ngh vào ng qu y. y v y ph i ng i ngay th ng, c ng c i, m i nên dùng quy n ch , dùng ng làm vi c ph i, làm vi c l n, làm vi c hay, mà ng i gian tà hay là u trí không th làm c. Th y t ng nên nói thêm cho em bi t r ng cái quy n t ch c a con ng i nh con dao hai l i, b nào c ng bén h t, ch không có b s ng, i v y dùng nó ph i dè d t, ph i suy ngh , m i kh i l m l c mà b h i. - Cháu r t c m t th y. - Khoan, th y nói ch a h t câu chuy n. Th y m i c t ngh a quy n t ch c a con ng i và ch ch l i h i c a quy n y. Th y còn mu n nói thêm v c h nh c a ng i dùng quy n t ch mà l p thân. Em còn nh tu i quá, mà vì hoàn c nh ch ng may, em ph i i xa nhà tr ng và ph i s n b c vào ng i chi n u mà l p thân sáng nghi p, n u em ngh em trí non tánh y u, thì em ph i nh ông cha chú bác dìu d t, làm vi c gì c ng nên t chuyên, còn n u nh em xét mình mà th y em tinh th n m ng v i th cu c, ngh l c mà chi n u v i nhân qu n, m ng chi n u p thân danh, d ng s nghi p, th y mu n nói thanh dang r c r không l n chút b n nh và s nghi p nguy nga mà không có chi h th n, thì em c do l ng tâm mà chánh o, mà s n t i, không c n ai ch b o díu d t nh t là ng i díu d t không có t cách quân t . L i ch b o không có ch ích thanh cao. m cháu hi u ý th y r i. - Khoan. C ng ch a h t âu. Em còn ph i bi t dùng quy n t ch mà l p thân, thì có trách nghi m n ng n l m, trách nhi m luân lý và tinh th n. Không c y m on ai, t mình gây d ng cu c i cho mình, thì mình nên hay h , cao hay th p, t t hay x u mình ph i ch u l y, không c th a cho ai h t. Em th y ch nguy hi m ó hay không? b m th y th y. . B i v y ng i mu n dùng quy n t ch mà l p thân phài th n tr ng cho l m m i c. Tr c h t ph i nh ch ích cho cao quí, r i v b c ng ngay th ng i n ch íc y. H ch ích và b c ng s p t xong r i, thì ph i t p luy n tinh th n, trau d i tâm tánh cho có kiên nh n. G p khó kh n ng bu n, g p c n tr ch , ph i tin cu c i có th p r i m i cao, có d r i m i gi i, cái th t b i ngày nay là thành công c a ngày mai, s c c kh hi n t i là cái ngòi h nh phúc t ng lai. Th y không có tài tiên tri, nên không th oán s m ng c a em c, mà c ng không có quy n thiên liêng mà phò h cu c i t ng lai cho em. ã v y mà có l t rày mà th y trò ta ph i xa cách, b i ngh nh v y nên th y ph i d y b o cho em chút nh v cách l p thân cho hi u. N u em ngh nh ng l i th y nói v i em nãy gi ó không ph i là l i nói b y, thì em làm theo. Ph n s c a th y i v i em, ch có bao nhiêu ó mà thôi, ch không có quy n xúi em b i v i quan kinh lý hay là ng n c n không cho em làm. Th y Nh t V nh nói t i ây thì c m ng quá, nên ng ng a n m trên gh b , day m t qua ch khác, không dám ngó Quí.

gh con gh

27

www.hobieuchanh.com

Quí c ng c m xúc nên ng i trân trân h i lâu r i ng d y nói: “ B m th y, cháu s ghi chép nh ng l i th y d y t nãy gi vào cu n s làm kinh nh t t ng mà c hàng ngày. Cháu s làm theo l i th y d y b o, vì l i y là l i chân chánh, có th a cháu n vinh quang hi n t, vinh quang mà không th n và hi n t mà không nh ”. Th y Nh t áp: - Th y c mong cho em c v y l m. N u c th th y to i chí hài lòng ch ng có chi b ng to i chi vì ph n s giáo hoá c tròn, mà l i có k t qu theo ý mu n. m th y, còn vi c quan Kinh Lý thì cháu suy ngh l i r i cháu s nh t nh. Mà u th nào cháu c ng cho cha cháu hay tr c. , ph i v y m i c. Quí t gi th y nh t mà v , th y ng i d y ngó theo trong lòng h i h p, tình yêu th ng pha l n v i n i lo ng i. Bây gi tr ng ã m c, g n trên ng n cây mé r ch m t v ng sáng lòa. B u tr i r c r , ng n gió lao rao quan c nh êm m, không khí mát m . Quí c nghe nh ng l i gi ng c a th y thì trí sáng su t nh bóng tr ng, trong lòng kho kho n nh ng n gió mát. V i trí ý mê tín d oan c h u. Quí không kh i cho quang c nh sáng lòa êm nay là cáo m t t v t ng lai c a i mình, b i v y Quí vui v , v ng vàng, khi tr v nhà. ch ng ông B i bài ã ng s m. M m c a cho Quí vô. Quí coi óng c a r i b ng cây èn d u l i bàn chái trên, ch ng i h c ban êm thu nay, l y gi y vi t ra ng ôn l i mà ghi nh ng l i c a th y Nh t V nh nói h i nãy vào s nhõ, vi t s ch s k l ng, theo thói quen c a tr ham h c.

gh con gh

28 CH

www.hobieuchanh.com

NG VII

(7) Ông B i bái T n ã tr ng tu i, nên ông ng ít. C ng nh m i b a, hôm nay m i t ng sáng ông ã th c d y, mà c ng nh m i b a, hôm nay Th Mùi v n n m yên gi c, phú cho M lo u n c ch trà cho ông B i u ng n c r i i ch mua th t cá mà n u n. Ông B i ng ng i u ng trà m t mình. Quí r a m t r i ra ng m t bên cha mà th a: “ Hôm qua, quan Kinh Lý La-Co g p con, ngài bi u con v i ngài, m i tháng ngài cho con 12 ng. V y con th a cho cha hay, ng chi u nay con ra nhà vi c An Tr ng mà v i quan Kinh Lý”. Không dè x y ra chuy n ch v y, ông B i ch ng h ng day qua h i con: - Quan Kinh Lý bi u con làm gì? - Th a, làm vi c nh trong nhà, nh coi qu n áo cho ông, d n d p ch n ng . ng làm th y thông th y ký gì. N u làm công vi c nh v y, té ra con làm b i hay sao? - Th a, s c h c c a con còn kém c i quá, con làm th y thông th y ký sao c. Nghe con nói hai ti ng “s c h c” có l ông B i th n thùa v i ph n s làm cha, nên ông cu i m t nói nh : - Con i làm b i coi hèn quá. - Th a cha, không sao âu mà ng i. N u con không l m, thì ph ng ngôn có câu: “ Tr m ngh ch ng có ngh hèn. Hèn ch ng là t i n i mình”. Con ng i ai c ng ph i làm vi c, s ng mà không làm vi c thì m i hèn. Con nh tu i, s c y u, làm ru ng không n i. Mà con c ng không bi t ngh th b c, th m c hay ngh chi khác c . V y, ngh b i có l t m h p v i s c con, n u ch c con làm c. Mà quan Kinh Lý nh cho con m i tháng t i 12 ng, s ti n ch c ch n nhi u h n làm ngh khác. - Nhi u hay ít có ngh a gì âu con. Ông B i n n n h i h n quá, ông không nói c n a. Ông a n c m t và th m t h i dài th t, b i ra sân, không t l i thu n xuôi hay ng n c n. Ông i vòng vò c a nhà d i y xe máy r i c i luôn không tr lên nhà trên, có l s th y m t Quí. n chi u Quí i hoài mà không th y cha v . Quí ã h a chi u nay tr l i v i quan Kinh Lý, nên g n t i Quí nói v i M : “ Cha v có h i em thì ch nói em ra v i quna Kinh Lý” M ch ng h ng h i: chi v y? làm công vi c nhà cho ng. - Em có th a v i cha hay không? - Có. Em th a h i s m mai r i. Quí xây l ng mà i. M ng d a c a ngó theo tuy không th u áo tâm h n em, và tuy bi t em ra nhà vi c Tr ng An ch không ph i i âu xa nh ng trong lòng nao nao khó ch u. Quan Kinh Lý i o t ã v t h i n a chi u. Ngài t m r a r i ng i tr c c a nhà vi c mà u ng r u khai v . Th y Quí b c vô, thì ngài vui v h i: - Em b ng lòng v i tôi h ? , tôi b ng lòng. t l m. H i s m mai me x V nh có nói chuy n em v i tôi. Th y nói nhi u. Tôi hi u t. N u em bi t làm cho tôi hài lòng, thì tôi s t ng thêm l ng. m t quan l n. Th là t ây Quí tr nên ng i b i c a quan Kinh Lý La-Co, ngày êm l i luôn t i nhà vi c An Tr ng v i quan Kinh Lý, b ng d n cho Ngài n, gi mùng tr i n m cho ngài ng , ón xe ò l y bánh mì n c á cho ngài dùng, so n áo ò cho ngài thay i. Nhi u b a i o t, ngài d t Quí theo ng ôm c p da cho ngài, mà c ng có b a ngài sai Quí xu ng Trà Vinh mua cho Ngài n a.

gh con gh

29

www.hobieuchanh.com

H ng bình dân vùng Càng Long th y v y thì hay v y, không ai bình lu n. Duy h ng ng ch c nhi u ng i không ch u cách x s c a ông B i bái T n, h d ngh m t cách r t nghiêm kh c, h chê ông không bi t tr ng danh giá nên cho con i b i, ho c h trách ông không bi t th ng con, nên m i hành h thân con n th . Nh ng l i trê trách y t d ng th u t i tai ông B i, làm ông h th n và au n ngay t hôm Quí th a cho ông hay mà i , bây gi càng thêm h th n v i l ng tâm, bây gi càng thêm h th n v i b ng b i. Ông bu n r u lo ngh l m r i sanh b nh. Tr c kia ph i i ch i m i gi i khuây, bây gi ph i n m nhà t h i thì ã mu n r i, không sao quên bu n và nh c cho c. Quí v i quan Kinh lý mãn tháng r i ngài t ng ti n công lên 15 ng. ó là b ng c Quí n tâm v i ch v a ý v i cách làm vi c c a Quí. Cách 4 tháng sau quan Kinh lý o t xong r i h t, nên s a so n v Sài Gòn. Ngài bi u Quí theo ngài h a m i tháng cho 20 ng. ã quy t t ch và l p thân, l i th y b c u trong ng i tuy không vinh quang song r t êm ái, b i v y Quí li n ch u theo quan Kinh Lý, không d d chút nào h t. Quan Kinh Lý l y làm vui lòng nên cho Quí 50 ng b c s m qu n áo mà i v i ngài. c ã d n xong r i h t m n thuy n và giao cho cu li coi ch i sau. Quan Kinh Lý nh sáng hôm sau s i xe h i ò mà v Sài Gòn v i Quí và th y thông Hi n. Quí xin phép ngh bu i chi u này ng t gi cha m bà con. Quí v n nhà th y cha m ch em nhà. Quí th a cho hay ng s m mai theo quan Kinh Lý lên Sài Gòn. Ông B i c m xúc quá nên không nói c m t l i gì an i hay ng n c n con. M v i Sen hay Quí s i xa thì bu n hiu. Quí li c th y cha tuy i ng nh thu ng, m t giùn da tóc b c tr ng. Quí 50 ng b c tr c m t cha và nói: “ Th a cha, con nghe ch Hai nói lúc này trong mình cha không c nh. L i vì ph n s con không c túc tr c bên cha n a. V y con xin l i ít ch c ng c cho cha u ng thu c”. Ông B i ch y n c m t mà áp: - Cha làm cha mà cha không nuôi con n h c c. i v i con, cha l y làm h th n h t c. Cha còn lòng d nào mà l y ti n c a con. Con hãy c t l y dành mà dùng. - Th a cha, con còn ti n n a. ây là s b c c a quan Kinh Lý m i cho thêm con, cho riêng, không k ti n l ng. - Không. Cha không th l y ti n c a con ch u c c nh c hèn h mà ki m ra. Con ph i l y i, ng cãi mà làm cha thêm bu n. Ông B i vói l y x p b c mà trao l i cho Quí. Quí xu ng nhà d i ki m M . Quí a cho M 50 ng b c y mà nói: - Em s p i xa. Em mu n ti n l i chút nh cho cha u ng thu c. Cha ái ng i nên không n l y. V y ch c t s ti n này mà dùng. - Không. Ch có c n cùng ti n làm gì âu. y, ch c c t giùm cho em. - Em mà xài ch . - Em còn ti n khác. Ch ng lo. M không th t ch i c nên ph i l y s b c b vào túi. Quí vui v nói ti p: - Em ra i ây có l lâu tr v th m nhà l m. V y nhà ch thay th cho em mà ph ng s cha. - Lên Sài Gòn r i lâu lâu em xin phép v ch i ch . - Vi c ó không th nh tr c c. - Em i, ây ch nh l m. - Em c ng không quên ch c. Mà nhà có th ng Sen. Ch th y nó c ng nh th y em. - Nh làm sao c

gh con gh

30

www.hobieuchanh.com

- Nó c ng là em c a ch . M ngó Quí mà n c m t tuôn d m d . Quí không mu n cho ch th y th ng tâm mình, nên g ng làm vui mà nói: “Em xu t thân i làm ch ph i cui m ng l m, c u chúc em t n tài t n l c ch sao ch l i bu n. Ph i vui ng em ph n chí. Thôi em chúc ch nhà m nh gi i mà nuôi cha m v i em. Tr lên nhà trên, Quí vào cái phòng ch mình ng i h c và n m ng thu nay, xem m t l n chót mà t bi t r i th a v i cha m mà i. Ra hàng ba, Quí g p Sen ng ng i ch i, Quí cho nó m t ng b c, d n nó nhà ph i i h c r i th ng th ng i xu ng th m n c m t r ng r ng ch y. T i c a ng , Quí ng l i ngó vào nhà m t l n n a, th y cha va Sen ng t i hàng ba, còn ch ng t i c a b p, c ba u ngó theo mình trong lòng ng m ngùi th t th o. Quí vô ng ba Su i C n mà t gi Dì Ba Th i và H ng, b c m l i n c m, nên t i m i th m th y nh t V nh c. Th y nh t vui v mà c u chúc cho Quí, ch khuyên ph i gi tâm chí cho thanh cao, tánh tình ngay th ng, ch không d y u chi khác. Sáng b a sau, Quí theo quan Kinh Lý lên xe h i ò i lên Sài Gòn, có M và H ng ch c i b n xe mà ti n hành; hai cô c lau n c m t, ch không nói v i Quí c ti ng chi h t. Xe rút ch y, a Quí n m t c nh i m i, Quí ng i trên xe, lòng b i h i không bi t c nh i m i này may r i th nào; mà M v i H ng ng trên l ng ngó theo, hai cô nàng o não, vì tình th ng yêu tan v . Thi t là: Ngàn d m g i thân trai vi n chí. ôi tròng r i l y gái a tình.

gh con gh

31

www.hobieuchanh.com

Ph n th nhì 1 - NGH PHÁ S N (8) t Càng Long, có nhi u nhà giàu l n, ng b n n m b y tr m m u ru ng, m i n m thâu góp s huê l i n 30. 000 thùng lúa. Ông B i bái Phan V n T n ch a c cái danh nhà giàu song h i tr c trong làng. M Huê ông c ng là m t “ ng i có c m ti n m t v n ch b c trung, b i v y ông m i c làm H ng ch c, n trên ng i tr c dân chúng. S d ông c cái a v y, tr c h t ông nh n t ph l i cho ông m t tòa nhà ngói t trên g n m t m u th tr ch, v i 12 m u ru ng lúa n m ngay tr c nhà. Gia s n y có c c trong h , nhà là nhà th , ng ph ng t ông bà cha m . Vì ông là con m t, khi còn nh cha c ng, không cho ông i h c xa, r i lúc g n c i v , cha m l i mua cho ông ng h riêng 13 m u ru ng trong kênh Su i C n n a. thành th khi ông 21 tu i, cha m c i Th Tánh là con gái c a H ng chánh Qu ng Láng Thê, cho ông có ôi b n v i ng i ta thì ông ã ra m t m t ti u n ch trong làng. Vì v ch ng ông ch m con, nên n m ông c 26 tu i cha m ông ti p nhau v âm c nh, mà ch a th y m t chút cháu n i nào n ng n u cho ph tình. n n m ông c 32 tu i, làm làng ã lên ch c H ng Giáo, Th Tánh m i sinh cho ông a con gái u lòng t tên là Phan Th M , r i 2 n m sau sanh thêm a con trai n a, t tên là Phan V n Quí. Phan V n Quí này là c u h c trò gi i c a th y Nh t V nh, vì gia th b t bu c ph i thôi c mà làm b i cho quan Kinh Lý La-Co nh ã nói trong n tr c. Th Tánh, v c a Phan V n T n, v n con nhà có n, mà l i bi t cung kính cha m , chi u chu ng bên ch ng, quen thói c n ki m, gi i b n i tr . M c d u trong vùng Càng Long, àn bà ham t s c, àn ông mê á gà, i n nhà nào c ng th y nh ng sòng b c, c ng nghe nh ng chuy n n thua, th mà th Tánh l i b t m t bít tai,không thèm ngó, không mu n nghe, c ch m chú lo làm n, mùa n c lo c y cày, mùa khô lo tr ng u, tr ng c i, tr ng thu c, tr ng a bán. Nh công lao và c n ki m c a Th Tánh mà khi cha m c a T n m t r i, thì trong nhà có c n m b y ngàn. K th Tánh c lãnh ph n n bên cha m hàng b a, thành ra có trên c muôn. Vì T n làm h ng ch c, hay i ám ti c, ph i ánh bài á gà chút nh v i ng i ta, Th Tánh s ch ng mê sa en mà s t nghi p, nên th a d p có ng i thua khi m ph i bán 25 u ru ng mà tr n , Th Tánh m i xúi ch ng ng mua, nh v y mà Phan V n T n ra m t “ng i có c m ti n” chánh th c. B c k lão trong làng ai th y b th c a v ch ng Phan V n T n phát t nh v y, thì ng oán ch c s còn làm giàu thêm n a. Mà có ng i ho c mu n khoe tài tiên tri, ho c th y ng i ta làm n khá thì k , l i nói r ng v ch ng còn nh mà phát t s m quá, s không n v ng. Không hi u t i l i nguy n r a y hay là t i m ng s d nhiên, mà khi Phan V n T n m i c 37 tu i thì v phát b nh có m y ngày r i m t làm cho l i tiên tri không sai, mà l i nguy n r a c ng có hi u qu . Th Tánh ch t l i cho ch ng hai a con th là M m i 5 tu i và bé Quí m i 3 tu i. Trót 16 n m ng, T n nh ng i v hi n l ng c n ki m, qu n su t gia ình, trong lo nuôi con, ngoài lo ru ng r y, thình lình gi a ng g y gánh, b i v y anh ta h t s c th ng ti c, th y con r t au lòng, nh v càng thêm t i. Tuy có nhà c a àng hoàng, có t i 50 m u ru ng, l i không thi u n n n chi h t, song anh ta c ng chán n n, cho r ng c nh i ã h h ng h nh phúc ã tiêu tan. Anh h t mu n vui ch i a, c l c c nhà thay th cho v hi n mà s n sóc hai a con nh , coi cho b n bè trông

gh con gh

32

www.hobieuchanh.com

u trông d a, n mùa g t thì i thâu góp lúa ru ng. Anh em h ng ch c có gà hay ánh bài, thì vi n l con th m t m , vi c nhà bê b i ph i coi trong coi ngoài, nên không nói i âu c. Trong làng ai c g bi t gia o c a T n x n b n nhà, không ai dám phi n trách hay chê i. N u T n c nh công lao c c nh c c a v , c th ng thân ph n côi cút c a con, c thay cho v làm ru ng r y nuôi con th thì cái vui h h v i con thì có l c ng th a l p c cái bu n v nh bi t v . Ng t T n th t ng u, m i 37 tu i, d c v ng còng y , khí l c còn d i dào, ham t n th n an nhàn, thích ho t ng h n tr m t nh. An m ng thu n th i tu thân t gia c ch ng t n m r i r i s ham vui ch i l n l n phát l i mà làm nguôi lòng v ngh a n ng c a v mình và tình n ng c a con. Ban u T n d t hai con i ch i ng gi i bu n, có khi i ra ch mua , có b a n m y nhà g n mà nói chuy n. Ch T n em con t i ch i th ng h n h t là quán c a v i ch ng Ba Th i, t i ngã ba ng vô gi ng. V Ba Th i g c Láng Thê, c ng nh Thi Tánh là v c a T n. Hai ng i sanh tr ng chung m t xóm, l i có ch ng v chung trong làng M Huê b i v y thu nay thân thi t v i nhau nh ch em c t ru t. V Ba Th i ch có m t a con gái, t tên H ng, nh h n Quí t tu i. Vì tình ng h ng thân thi n y nên b a nào T n có d t con M v i bé Quí vô ch i thì Ba Th i ni m n vui m ng, l y bánh cho hai a nh n, Quí ch i v i H ng b t chí u cho M . V Ba Th i mu n th lòng T n, nên có khi h i T n ã có tính ki m n i mà ch p to n i tóc hay ch a. T n l c u nói mình ã có con trai con gái r i, không c n có thêm mà ph i c i v n a. Anh ta th ng quy t góa mà nuôi con, ng tránh c nh m gh con riêng thu ng làm r i r m trong gia o. Nh ng có b a T n than ph n àn ông nuôi con nh th t là khó v s may vá áo qu n cho p nh kh i rách r i. V Ba Th i nói trong nhà có chú Ti n, mà chú m c lo c m n c, gi rãnh chú còn ph i làm c chung qunh nhà. N u b t chú s n sóc hai a nh n a, thì chú làm sao cho xi t. Ph n n chi c, mà s n có ti n thì ph i m n ng i giúp trong nhà; nên m n m t ng i àn bà tr ng tu i, bi t i ch n u n, ng lo c m n c h ng ngày và vá qu n áo cho s p nh , chú Ti n quét t c trong nhà và làma c , tr ng rau, cu c gi ng, xách n c. Còn hai a nh thì ph i m n m t ng i theo ch i b i và gìn gi chúng nó luôn luôn, ban ngày d t chúng nó i ch i, chi u t m r a cho nó s ch s , t i gi mùng tr i chi u cho chúng nó ng . Gi em ch ng c n ph i m n ng i l n ch ki m m t a 14 ho c 15 tu i cho r ti n công. Mà con là con gái, thì không nên m n con trai gi ph i m n m t a con gái s ch s hi n lành, ng t p cho hai a quen tánh n t ôn hòa bi t n nói l ng. Thu nay T n không l u tâm n vi c trong nhà khi cha m còn thì cha m c m quy n, ch ng cha m khu t, thì có v lo l ng s p t m i vi c. Thình lình v m t, m t mình ph i gánh vác m i vi c trong vi c ngoài ph i lo t nhà c a n con th , t c m n c n ru ng y, b i v y trót c n m ph i nh c lòng m t m i không bi t ph i làm cách nào cho nh b t gánh n ng gia ình. Nay c v Ba Th i v tình thân ái v i b n x a nên ch n o d n ng. n ngh nhà có ti n d u m n thêm ng i lo c m n c và gi hai con c ng không t n hao bao nhiêu, nên ti n c y v Ba Th i ra công ki m ng i mà m n giúp, ti n công m c r không c n, mi n là c ng i ch c ch n th t thà, bi t trung tính v i ch nhà, bi t th ng yêu hai a nh . N i tháng sau, v Ba Th i ki m m n giùm cho T n hai ng i, m n con T t 15 tu i, là con trùm Sóc, gi em, và m n thím Bài, m t quá ph kinh ùng ình, lãnh ph n vá may và b p núc. ConT t tuy con nhà nghèo, song gòn gàng s ch s , d th ng, cách n nói d u dàng, bi t chi u chu ng hai a nh . Còn thím Bài tuy quá 50, song s c v n còn y , bi t may vá gi i n u n, l i có tính siêng n ng b t thi p.

gh con gh

33

www.hobieuchanh.com

Hai ng i c vài b a, T n dòm xem c a ch và ý t thì r t v a lòng, nh t là nh n th y M v i Quí ch u i ch i v i con T t, cho chàng c rãnh rang, thì chàng l y làm vui, nên vô cám n v ch ng Ba Th i l a giùm ng i úng n. Con ng i h b n vi c thì ph i bu n lo nên than th , mà rãnh rang thì sanh ch ng ham vui ch i. T n có ng i lo c m n c, l i có ng i lãnh gi con, thì thân c an, trí c kho , m m i ch coi chú Ti n làm v n m t lát r i vô nhà n c m. N m hoài c ng bu n, nên n m r i xách dù i d o xóm. Th t ban u thì vô quán n m nói chuy n ch i v i Ba Th i ng gi i khu y. Mà nói khào hoài r i c ng nhàm, l i ph i g p Ba Th i có vi c ph i i qua Cù lao Dài ít b a, T n m i men men i ra phía ngoài ch . Ch Càng Long là cái bài t s c, T n là tay bài có danh cao, l i có gan k , b i v y v a p m t thì ng i ta ch p mà r ren m i th nh. Th t T n s , v y ban u chàng t ch i nói c lo vi c nhà, m c b n s p con, nên ng i coi chúng b n ánh v i nhau trong giây lát ng gi i bu n v y thôi. Ng t coi ánh bài nhi u l n, t nhiên g p ph i hoàn c nh ép bu c y xô, khó mà kháng c c. Có b a m t tay bài ng n thua, thình lình m c b n vi c, nên c y nc m giùm h n ít bàn. B a khác mu n g y sòng mà thi u m t tay, ng i ta n n n quá, xin ánh nh , ch ng n m xu ho c m t c c m t l n c ng c, ch i vài gi mà gi i bu n v y thôi, T n không l t hoài, mà th t c ng b con sâu bài c r r y n i hai bàn tay, nên ph i ng i sòng v i chúng b n. Bài b c có cái áp l c lôi cu n ng i ta hay say mê, h v ng vào thì khó d t mà i cho c, b i v y khi ráp sòng thì tính ch i giây lát ng c u vui, mà cu c ch i nó có cù nhây cho n chi u t i, ch ng nào co chuy n tr c tr , nh án bà b con khóc nhèo nh o, nh àn ông kêu on sòm, hay là có ng i ph i b nh, c n ch y thu c r c th y, ho c có ng i bài x u thua nhi u, r i qu u gây g ch ng ó m i sên mà v c. Bài b c l i có thói yêu m , nó lôi cu n, nó cám d r t hay: m i b t u ch i, th ng nó cho mình n ng mình vui lòng; m y sòng sau có khi nó c ng cho mình thua, nh ng b a nào có thua thì thua chút nh, thua không quá s n trong m y sòng tr c, nên mình không chán n n n n i ph i cáo t , không lo s n n i ph i gi i ngh . T n ch ng kh i b cái áp l c y y a, ch ng kh i b thói yêu m ó ám nh, b i v y ban u tính ánh bài ng c u vui, n m b y b a ng i m t sòng, l i ánh 5 xu ho c m t c c ho c m t l n mà thôi. T i chú Ti n siêng n ng, t i thím Bài trung tính, nh t là t i hai a nh chi u m n con T t, nên vi c nhà an n. T n m i rãnh tay kho trí mà ng i sòng th ng th ng, có khi ánh luôn c ngày t i sáng êm, b phú con M v i th ng Quí cho thi m Bài i con T t lo cho n và d ng . B nh bài b c ã nhi m sâu r i, bây gi d u không ai m i th nh r ren, thì c ng i tìm ki m mà ch i. B a nào thi u tay thì n m nhà bu n hiu, trong ng i b n th n dã d i. n ch ng mãn tang v r i, hai a con ã trông tu i, ch ng c n ph i trông nom s n sóc n a, thì T n luôn tu ng, không ng i sòng t s c n a thì eo theo m y tr ng gà. T s c thì ánh 5 c c m t n tr lên, ch không ánh nh , còn á gà thì m i ng s t i hai ba tr m, l i thêm phóng t ngoài là khác. Khi tr c có v khuyên d t nên t n ch i có ch ng. Bây gi m t mình t ch , trong nhà có s n ti n b c, l i không ai ng n c n, b i v y T n ch i t do, ch i th c a. n mùa gà thì T n ch i mê m t, ban ngày á gà, ban êm ánh me. B a nào không có cái t me thì ánh phé, ánh , ho c áng già dách tuy ch i ch m chút, song không ch a th nào h t. Trong lúc y p Tr ng nh, có m t cô tên là Ba Mùi, m i 25 tu i mà ch ng ch t không l i cho cô chú con nào, l i cho cô m t cái nhà lá vách ván v i ít ngàn ng b c n. Cô Ba Mùi tuy nh tu i, v nhan s c s c thì cô c ng nh các thi u ph khác trong vùng, ch không có v gì p c bi t, song cô có khi u thông minh, có trí lanh l , nên cô có ngh ánh t s c th t cao, ng i sòng 10 l n cô thua ch ng vài l n, mà có thua thì c ng thua nh . H i ch ng cô còn sanh ti n th y cô có tài c bi t nh v y thì cho cô thong th mà

gh con gh

34

www.hobieuchanh.com

ch i bài, thành ra cô là tay t s c nhà ngh , ai r c ng không ch y, ai không r thì c ng ki m tay mà ánh. Nay ch ng cô Ba Mùi m t r i, m t mình trong nhà qu nh hiu, ra vào th y bàn th ch ng áo não, b i v y cúng tu n ba nh t cho ch ng r i cô th ra ng i Tru ng An ki m bài mà ch i cho gi i khuây. Chánh lúc y Phan V n T n làng M Huê ã m n c con T t gi em và thím Bài trông nom m i vi c trong nhà, anh th i ch i khi ra ch Càng Long, khi o xe máy vô m y p. Nhi u b a g p ng i ta r , T n ng i sòng v i cô Ba Mùi. Hai àng g p nhau ít l n r i chòm xóm bày chuy n c p ôi, nói r ng m t ng i goá v , m t ng i goá ch ng, hai àng nên ch p n i ng l p l i gia ình m i mà h ng h nh phúc. Cô Ba Mùi gi n ng i bày vi c qu y, cô nói ch ng m t ch a khô núm m mà c i giá n i gì. Hu ng h ông H ng giáo T n l n h n cô t i m i m y tu i mu n cho cô l y ch ng già ng ch u quá b a m t l n n a hay sao. B c p ôi H ng T ng c ng không vui lòng, vi c l r ng v m t có l i hai a con, có gái có trai r i còn mu n gì n a mà ham ch p n i. goá nuôi con cho tr n ni m chung th y, bày c i v khác r i gây cái h a m gh con gh , ph i c c trí nh c lòng. Hai ng i nói nghe úng n h t c hai, nh ng mà qua mùa m a gà thay lông, các tr ng gà u óng c a, m i ng i ham en thì ch còn chui vào m y sòng bài t s c gi i khuây chút nh. Ba Mùi v i H ng T n bây gi có d p g p nhau h ng ngày, g p ri t thành thói quen, nên a nào T n bét i ngã khác mà ch i, thì trong lòng không c vui nh ng i sòng v i Ba Mùi. L a ái tình ã ngún r i, h hai ng i g p nhau thì T n t ý thân thi t mà nói chuy n v i Ba Mùi, còn cô n c ng vui v mà àm o, nhi u khi dùng l i gi u c t c i ch i, nh t là hay li c m t h u tình mà khêu g i. Có b a T n t i nhà Ba Mùi mà r ánh bài, r i hai ng i d t nhau ra p 8 ng ki m thêm tay ng i sòng cho . Có b a Ba Mùi i ch s m, n M Huê ghé th m H ng T n. Th y M v i Quí x n b n bên cha thì cô kêu l i n ng n u h i th m, h i m i a c bao nhiêu tu i, khen M nhu mì th ng, khen Quí ch m h m d n d . T n m i Mùi ánh bài ch i m t b a. Mùi d d không mu n ch p l i. T n nài ép r i sai chú Ti n làm v n i ra ch m i cô n m v i cô Sáu Tr vô l p t ng tay gây sòng t b a cho vui. Vì không m y khi H ng T n m i, hai ng i kia v tình i li n. Sòng bài kéo dài t i n a chi u, Ba Mùi v n, cô vi n l b nhà ban êm không c, nên cô xin sên sòng ng cô v cho kh i t i. Có sòng bài ó nên ngoài ch Càng Long n rùm cô s p p7 v i ông H ng T n, vì hai àng ã b t u t i lui, mà tình ý coi có mòi thân thi n v i nhau l m.

7

l y ch ng

gh con gh

35 CH

www.hobieuchanh.com

NG 2

(9) M t bu i s m mai, n c m r i, H ng T n o xe máy i vô gi ng ch i. V Ba Th i ng ng tr c c a th y T n t i ngã ba, mu n qu o vô Su i C n, thì kêu mà h i: “Anh i âu mà b a nào c ng vô gi ng hoài v y? M i anh ghé ch i m t chút. Có cha con H ng ây nè”. T n xu ng xe d t i vô quán. V ch ng Ba Th i ni m n m i ng i, ch bình trà m i mà ãi khách. V Ba Th i h i th m M v i Quí, nói sao lâu r i không th y con T t d t hai a nh vô ch i v i con H ng. T n nói ng xe qua l i th ng quá, không dám cho con T t d t s p nh i ch i xa, d n nó ch i l n qu n trong sân cho kh i lo r i ro. Nói chuy n n ng m a, m l nh, m t h i r i v Ba Th i v a c i v a h i T n: “ ng i ta nói anh s p c i cô Ba Mùi trong Tr ng nh, ph i thi t v y không anh hai?” T n ch ng h ng h i l i: - Ai bày chuy n nói k c c nh v y? - Ngoài ch ng i ta n rùm, ai c ng nói nh v y h t th y. - Ch c hôm n th y cô Ba Mùi ra ghé th m tôi, r i ánh bài ch i m t ngày, nên h t chuy n ch gì. - Mà có l anh ã có tính, nên h m i t chuy n c ch , - Tôi có nói v i ai tôi s c i cô Ba Mùi âu? - Anh không nói, mà hai ng i có ý mu n ph i hi p, ng i ta ghé m t t nhiên ng i ta hi u. - Oái! H mu n nói gi ng gì t ý h . Mà d u tôi có c i cô Ba Mùi l i h i gì hay sao mà nói. - Hai àng góa h t, ráp v i nhau là ph i, ch có h i gì. L i cô v i ch ng tr c không có con, cái ó l i càng ti n cho anh n a. Ng t m t u, ng i ta nói cô là tay bài t c nhà ngh , cô gi i có cái ngh ó, ch ru ng r y, vá may, n u n ng, cô không bi t i. t này gi i ngh ó c ng nuôi s ng - Tôi s phá s n ch . ! M y tháng nay tôi có ánh bài v i cô nhi u sòng; bài c a cô cao thi t, nên ít khi thua. Mà ánh bài cao nh v y, d u có thua c ng mát ru t. Ba Th i nói: “ M y tháng nay tôi th y anh i ch i th ng quá, nh t là i vô trong gi ng. n hay thua mà anh i hành ngày v y?” T n c i, v a ng d y v a nói: “ nhà bu n quá nên th i ch i. ánh t s c m t hai c, khi n khi thua có sao âu mà s ” n t bi t v ch ng Ba Th i r i c i xe i vô gi ng. Tuy nói l là v y, song l i thiên h n ó không ph i là vô c , b i vì cách vài tháng sau thi t qu H ng T n c i cô Ba Mùi, r c cô v chung m t nhà. ám c i thân m t, ch không làm rình rang, không nhóm h , không mâm tr u, không l v t chi h t. T n a cho Ba Mùi ít tr m ng b c ng may qu n áo m i, n u vài mâm c m cúng ch ng tr c. n b a cúng, ngoài M Huê H ng T n m i vài ông b n c i xe máy i v i ông ta vô Tr ng nh n u ng m t b a, r i kêu xe ng a r c Ba Mùi v M Huê. Bu i chi u T n làm v t gà cúng tr c cho Ba Mùi l y ra m t, r i m i ít ng i trong xóm l i n nh u ng ch ng ki n. ng T n c i v âm th m, nh ng c ng cho thiên h t làng trong ra làng ngoài hay bi t n v i Mùi ph i h p l , phép, có ám c i h n hoi, b i v y không ai khen chê hay d ngh chi h t. Duy có v ch ng Ba Th i nghe tin y thì than v i nhau r ng T n nh Th Tánh siêng ng ki m c, nên gây ra c m t s nghi p tuy không to tác song c ng cho gia ình ng thoe h ng tr ng gi mãn i. Nay c i Th Mùi m i thanh sanh là m t tay bài cao, r i

gh con gh

36

www.hobieuchanh.com

ây v ch ng s say mê bài b c mà s t nghi p, h nhà, u ng công phu c a Th Tánh ti n n trót 16 n m, tính làm ra c a mà l i cho con, s e con không c h ng nh , vì s b tay ng i khác phá tiêu h t. V ch ng Ba Th i óng không l m. T n r c Th Mùi v nhà, trong m y ngày u thì v ch ng m m, x n b n nhà. Mùi vui ch i làm quen v i hai a con c a ch ng, còn T n thì coi cho chú Ti n làm c trong v n, ch ch cu c v ng tr ng khoai, gieo u. Nh ng thú vui gia ình êm m th i th i, không ph i là s thích c a c p v ch ng, c hai u a cái vui khác, mu n cái vui ph i pha l n m ng v i lo, may v i r i, n v i thua, ng gây m xúc t ng h i, mu n en cho có thú v . T n hi u ý v nên ra ch r tay bài v nhà cho v ánh, mình ng i coi ch i. Mà ng i coi ít b a r i c ng nhàm, T n m i v ánh trong nhà, anh ta vô gi ng ki m gây sòng khác. Ba Mùi ch i c n m sáu sòng r i có ng i m c b n vi c nhà nên không vô ch i c, làm cho thi u tay, ch ta m i mò ra ch ki m mà ch i, thành th b a nào c ng v y ch ng i t n i v i m t ngã, t i mò m i mò v , có khi ch i luôn ban êm cho t i sáng. Qua mùa khô, m y chu ng gà m l i, thì ông H ng T n mê mi t luôn tu ng, b nhà c a, quên con th , nhà thì b phú cho chú Ti n v i thím Bài làm sao thì làm, còn con thì giao cho con T t cho n gi ng không thèm ngó ngàng t i. Ch ng c ta bà, Ba Mùi có vui gì mà nhà, b i v y m nh ai n y i, không ai trách ai h t. Tuy v y mà n nhau c vài ba n m thì Ba Mùi c ng sanh cho T n m t a con trai t tên Sen, nh ng than ít s a nên ki m m n vú nuôi mà k thi t là s cho con bú r i m c con eo theo, ng i sòng không c. Ch ng th ng Quí là con c a v tr c c chín m i tu i, mà t i ngày nó c lo i b t d , ho c th r u ngoài b . Có ng i h i ông H ng T n sao con quá tu i r i sao ch a ch u em nó ra tr ng cho nó h c. T n nh l i r i m i d t Quí ra tr ng Càng Long, nói v i ông c c V nh ghi tên vào s cho nó h c. Con i h c, T n c ng không thèm ý t i, phú cho th y giáo làm sao c th y làm, mi n là m i bu i th y con ôm sách ra i ho c tr a chi u tan h c tr v thì T n an b ng hài lòng, t ng là o làm cha ã vuông tròn, mà con có th th xin ti n n bánh n hàng hay mua v mua vi t, thì cho ít c c b c l i than i nay có con i h c t n hao lung quá. Ba Mùi v nhà ch ng trong m y n m u, tuy không có tình gian díu v i hai a con riêng c a ch ng song hai a ch kh kh o thi t thà nên ch ta không có c chi mà oán ghét, ch ng ch ta sanh c th ng Sen, thì s ganh g b t u nhen nhúm trong trí. Th y T n b ng Sen mà n ng n u thì ch ta h n h vui c i, còn b a nào T n rãnh nên vu t ve M hay Quí, ho c kêu hai a ó nói chuy n ng gi i bu n, thì ch ta chù , tr n m t châu mày, d ng nh mu n ch ng dành t t c tình th ng yêu cho Sen, không c chia s t cho Quí và . Ba Mùi thi u h c, không thông tâm lý, c ng không bi t o làm m gh i v i con ch ng. Khi b c vào nhà ch ng ã có s n hai a con th ngây, chúng nó m côi m nên khao khát tình th ng yêu ôm p. N u mình thay th làm m chúng nó, dan díu m n yêu, ch m nom s n sóc, gây chút c m tình r i ép bu c chúng nó g i là má c ng c, ch ng c n i là dì. N u sau có sanh thêm th ng Sen n a, thì mình có c ba a con ch có h i gì âu. ã không bi t có con ng êm m nh v y mà i, l i còn ganh g phát sanh trong u óc nó h p d n l n l n mà bi n tình m con ra phe c u ch, gây bu n cho ng i l n, gieo kh cho tr con. M v i Quí m i ng y m t thêm l n khôn, t nhiên chúng nh n th y bà m gh ã không yêu mà còn ghét chúng nó n a, b i v y chúng nó t dang xa ra, cho kh i nghe nh ng ti ng cay ng hay n ng n , ho c kh i th y h m h hay ch h . Ba Mùi không thèm nói t i th ng Quí, mà h nói t i thì la r y, còn con M ã l n r i, thì ép bu c nó ph i vô b p ph v i thím Bài r a chén quét nhà, nói r ng t p cho nó bi t n công mà thi t là ày a cho thân nó c c kh .

gh con gh

37

www.hobieuchanh.com

Trót h n 10 n m tr ng hai ch em M và Quí s ng trong m t c nh i l nh l o, s s t, bu n c c, tiêu hiêu, có cha mà cha c mê sa bài b c ít có d p g n con, có m gh chánh là ng i thù ngh ch. Các tình th ng yêu d n d p trong lòng ch h ng v hai ch em mà thôi, ch không phát tri n ra ch nào khác c. Mà ch em th ng nhau thì l y ý t mà t v i nhau, hay là dùng c p m t mà truy n tin v y thôi, ch không dám h môi h mi ng. Không c bi u l nh ng yêu, không c th ng th c thú vui v y, hai tr ph i d u k n i lòng u phi n r i trí ch m chú v ph n s kho khuây lãng. M thì t p n u n vá áo cho rành r r i c 15 hay 16 tu i thì trong nhà kh i m n thím Bài n a, Ba Mùi giao h t m i vi c cho M lãnh lo. Còn Quí nh h c t p chuyên c n, nên tr thành h c trò nh t trong làng Càng Long, c ông c h c th ng yêu, i thi b ng s h c c u cao, mà i thi vào tr ng l n c ng u luôn n a. R t ti c thay trong lúc hai tr s ng v i au lòng bu n trí nh v y, ông T n làm làng ã lên i B i bái T n, mà ông không tìm hi u n i lòng c a hai con. Còn Ba Mùi h th y th ng Sen càng thêm l n, th ch ta càng th y ghét Quí v i M , không i ý chút nào h t. Mà mu n nói cho úng thì ch ph i nói B i bái T n không có thì gi mà tìm hi u n i kh c a hai con, còn Ba Mùi không dè i ãi v i tr nh v y s b ng i ta chê c i m gh kh c c nên s mà c i hóa. T n m c á gà ánh b c, có rãnh âu mà dòm ngó vi c trong nhà. Còn Mùi m c t s c câu tôm, nào có ai chê c i mà s . Bài b c có hai v ch ng, không làm vi c gì sanh l i, m i n m thua thi u m t m , qua mùa g t góp l i ru ng ph i ong cho ng i ta m t ph n l n mà tr n . Thâm th ng m i n m t ít, nh ng nhi u n m hóa ra nhi u, r i s nhi u y còn thêm ti n l i, thành th n khi Quí thi u vào tr ng trung h c, ng i ta nói cha có nhi u t ru ng, con ph i óng ti n m ti n h c ch không cho h ng h c b ng, thi B i bái T n ang l n h p trong n n n li u không th óng ti n n i cho Quí h c thêm 4 n m n a, b i v y Quí ph i d n lòng b i cho quan Kinh Lý La-Co mà nuôi thân.

gh con gh

38 CH

www.hobieuchanh.com

NG III

(10) T b a Quí v nhà t bi t cha m , ch em ng sáng ngày sau i theo quan Kinh Lý LaCo lên Sài Gòn ti p b i v i ông, thì B i bái T n xúc ng c c m. Con ra i ông ng ngoài ngó theo, n c m t ch y ròng ròng ch không d n dò con c m t ti ng. Quí ra l b v ng rào che khu t d ng, ông B i lau n c m t r i i th ng vào trong bu n m thiêm thi p mà t ng nh t i con. n ngày nay ông m i nh n th y t i l i c a ông, l i o làm ch ng, l i o làm cha, l i v i ng i ch t, l i v i k s ng. Nh ng bi t l i thì ã tr , i vi c u h h ng, thì có khóc mà ch u, ch làm sao mà s a ch a bây gi . n chi u c m d n ra r i th ng Sen vô d mùng kêu cha ra n c m. Ông T n nói không ói, ông bi u nó ra n v i má nó i. Bà Mùi ph i vào m i m t l n n a, c c ch ng ã ông ph i ráng ra n n a chén r i buôn a i u ng n c. Ông b c ra l ng ngó mông, ngó cái gò mã trong s t h ng h a n m ngang nhà, trong gò y có m c a cha m và m c a v tr c là má c a con M v i th ng Quí n a. T h i chi u ông bu n r u au n bây gi th y m mã , ông thêm h th n vô cùng. Ông ng i trên l ng g c m t nghiên tai, ông t t ng ng i a, r i d ng nh ông nghe h i: “ Tôi ch u c c nh c, tôi ráng c n ki m mua thêm ru ng t cho mình có huê l i mà nuôi con n h c, n n i nó ph i i mà nuôi s ng?” Ông T n khóc th m. Ông mu n ch t ph c cho xong, ch t ng d t phi n não, ch t ng cu ng c u tuy n tìm cha m và tìm v hi n mà ch u l i. Ông khóc m t h i r i tính ki m ng i quen v i v tr c mà àm o, trút b u cay ng cho nh b t n i lòng. Ông nh v Ba Th i là ch em thân thi t v i v ông h i tr c. T n m tr c ch ng ch ta ch t có l c ng bu n nh ông bây gi v y i vô th m ch ta ng than th vi c nhà cho ôi chút. Tr i t i ã lâu r i. Nh ng nh m t tr ng ã lên cao nên d i xu ng ng sáng lòa. Ông T n ch m rãi i vô ngã ba Su i C n. Th y trong quán dì Ba Th i c a ch a óng, èn còn sáng tr ng, ông m i ghé vào. Con H ng ng n m trên quán nói chuy n ch i v i m , nó nghe ng t, thì ngóc u ngó ra, nó th y ông B i bái T n thì l t t kêu mà nói: “ má, có ông B i bái vô kìa má”. Dì Ba Th i lòm còm ng i d y h i: “ Có vi c gì hay không mà anh vô t i gi v y?” Ông B i bái nói: “ Tôi th y tr ng sáng nên th i ch i m t chút, ch có vi c chi âu” Dì Ba Th i m i ông ng i, bi u con i n u n c ng ch trà u ng. Ông B i b c l i cái võng mà n m. Dì ba nói: “ H i chi u cháu Quí có vô t gi m con tôi ng s m mai nó lên Sài Gòn v i qua Kinh Lý. Tôi c m l i c m ch i n g n t i nó m i v . Con H ng tính khuya nó ra cho s m ng ón mà a cháu Quí lên xe”. Ông B i n m êm không nói chi h t. Dì Ba nói ti p: “ T i nghi p quá. Nó i nó g ng làm vui ch tôi dòm s c m t nó bi t nó bu n. M i 16, 17 tu i mà ph i b nhà, b cha b ch , i l p thân. Mà l p thân l i b i cho Tây, ch không ph i làm ngh gì sang tr ng, thì vui làm sao c” Ông B i c ng v n l ng thinh. Dì Ba nói n a: “ Tôi có h i nó v y ch i theo quan Kinh Lý nh v y nó tính ch ng nào hay không. Nó nói nó ã kiên quy t b c ch n vào ng i ng l i l n mà l p thân; tr i khi n nó i bao lâu, i t i âu tùy ý tr i nh, nó không bi t tr c c. Nó nói nh v y, nó không tr v ây. Nó có nói v i anh ch ng nào nó v hay không?” Ông B i áp c t ng n: “ Không” Dì Ba bi t ông ng bu n v gia o nên dì không dám nói chuy n Quí n a. H ng b ng ra m t cái tách v i bình trà trên bàn. Dì Ba b c l i trán tách rót trà r i i ông B i d y u ng m t chút trà nóng m b ng. Bây gi ông B i m i ch u ng i d y r i m nh m i l i cái bàn b ng tách trà nóng rót u ng t h i. H ng ng i trên gh d a t ki n ng bánh mà bán, có ý lóng nghe hai ng i nói chuy n v Quí i Sài Gòn. Té ra dì Ba tr mái h i: - Mùa này lúa mi t Càng Long mình ây nghe nói trúng d l m ph i hôn anh?

gh con gh -

39

www.hobieuchanh.com

Trúng. Lúa trúng còn vái cho cao giá ng kh cho con nhà làm ru ng, nh t là m y ông n ch nh . cho ai, ch m y ng i thi u h t ã l y ti n tr c c a chành h i tháng 7 tháng 8 bây gi ph i ong lúa chành theo giá r m t, b i v y có h ng c giá cao âu. i mình l y ti n tr c thì ph i ch u, ch bi t làm sao. N m nay anh có l y ti n tr c a chành hay không? - Làm sao mà kh i c. Tôi l y c a Duy X ng 200 t , c a K T ng 200 t n a, t i mùa ph i cân cho 2 chành h t m t ngàn 200 thùng r i. - Ru ng c a anh cho m n bao nhiêu lúa? t ngàn 600 thùng. y thì còn 400 thùng, làm sao mà trong n m t i. - Xài m i kh h ! Còn m y m i n khác n a, 400 thùng lúa ó bán không ti n l i, có âu mà tính xài. - Tr i i! V y r i làm sao? i âu hay t i ó ch bi t làm sao. - Nguy quá, v y mà anh không lo, c th i ch i hoài. m nhà nh n n n không ch u n i, nên tôi ph i i cho khuây lãng, ch có ph i tôi mê sa bài b c âu dì. - Anh i thét càng n thêm n a ch . - Tôi ngh l i, nguy ây l i t i m th ng Quí h t th y. - Ch m t ã 13, 14 n m r i, ch có làm h h i âu mà anh th a cho ch ! - Thì t i nó ch t nó b tôi, nó làm tôi bu n r u, i ch i ta bà b y b , nên gia o m i i, nghi p m i h ây. - Thi t ang làm n x n x n, mua ru ng t, ra làm làng, ai c ng oán v ch ng anh s làm giàu l n. Thình lình ch b anh mà i theo ông bà, nên m i h h i. Ch n u ch ng cho t i bây gi tôi ch c ru ng t c a anh ã lên t i c tr m m u, con M ã gã y ch ng, th ng Quí c h c thêm n a, có âu ph i ra thân cho Tây ng nh mãnh áo chén c m. - Thôi ng có nh c t i th ng Quí n a, dì i! h i chi u t i gi tôi mu n ch t ph t cho r i. - Anh ch t gia o c a anh càng nguy thêm n a. Anh ph i s ng mà lo s p t l i cho yên n cho th nh th i ch . p t cách nào âu dì nói cho tôi nghe th coi? - Tém d p cho g n gh , tr d t n n n còn l i bao nhiêu thì li u c m g p m m, m i m c ngó s thâu mà nh xu t, gói ghém cho ch t ch a, làm nh v y thì c ch gì. Anh m i 50 tu i, ch a gìa gì l m, anh còn ngày gi mà s p t vi c nhà l i ng ng th nh th i sung s ng v i ng i ta. Kìa ông c ng n có m t m u ru ng v i t m u trên gi ng, mà ng khéo lo nên ru ng lúa n, gi ng có huê l i, i ch , quanh n m ng thong th vô cùng. Anh có t i hai ba m u gi ng l i thêm g n 50 m u ru ng l thì anh ph i d d , ph i ra m t “ ng i có c m ti n”, t i sao mà anh ph i thi u h t n mang n mang n n? Anh ph i suy xét l i t i duyên có nào mà làm cho vi c nhà anh ph i suy s p. H tìm ra m i h i anh ph i d p ph t nó i, thì t nhiên anh ng v ng l i có gì âu. Ông B i T n b i l i võng n m n a, n m nín khe. Dì Ba Th i nói chuy n thì ông h n ch ng, ông không mu n nói ông c ng không mu n nghe. C m t h i, ông ng d y t gi m con dì Ba Th i mà v . M con Ba Mùi ã ng r i, duy con M còn ng i vá áo c a m coi cha có v thì vô. Ông B i v nhà, không dám ngó con; ông óng c a l i r i xâm xâm i l i cái gi ng c a th ng Quí ng h i tr a mà n m. Con M vá áo r i, th y cha n m im lìm, trông cha ã an gi c nên nó d p èn i ng .

gh con gh

40

www.hobieuchanh.com

Ông B i T n có ng c âu. Ông n m lim dim trong trí c nh hình dáng Quí h i chi u, bên tai c nghe nh ng l i c a dì Ba Th i nói h i nãy. Thình lình gi a êm khuya v ng v , có m t chi c thuy n i d i r ch phía sau v n, chéo mái nghe r t r t, r i l i có ng i l i c t ti ng lên mà hát: còn gót nh son. khi m m t, gót con m i

m bùn.

Câu hát ác li t quá! Ông B i ng bu n t i, nó còn g i m ch s u, làm cho n c m t ông tuôn ra d m d . n khuya ông th y con M th c d y s m r a m t thay , r i tr i h ng sáng nó m c a nhè nh mà i. Ông th ng nh b a m t tr i m c m t lát r i M m i i ch . B a nay nó i m, ch c là nó ra ch ng a em nó lên xe. Ông B i mu n i, ông ã ng i d y, mà r i ông ngh g p con n a ông ph i nói chuy n gì; th y m t con ông càng thêm t i nh c, càng thêm th n thùa, ch không có ích chi h t. Ngh nh v y r i ông n m l i, gác tay qua trán, n c m t n ch y hoài. Ch ng M i ch v , m con Ba Mùi m i th c d y. Bây gi ông B i m i i r a m t r i i luôn ra sau v n coi chú Ti n làm c . Ng i l i n c m, Ba Mùi th y ông s c m t d u d u, không mu n nói chuy n, không ngó v con, ch ta bi t ch ng bu n vì s Quí i, nên ch ta không dám nh c t i. n c m xong r i ông B i ki m ch mà n m n a, không tính o xe i ch i nh th ng b a. Ba Mùi th y v y ch ta c ng không dám i. y b a sau ông B i c ng l c c nhà hoài, không mu n i âu h t. Nh n bài t i n m sáu a Ba Mùi ch u không n i n a, nên n c m r i ch ta làm gan l y dù mà i. Ông B i ngó th y, nh ng ông không nói gì h t. B a sau, l i n a bu i s m mai, có ông H ng s B n M Tr ng ghé nhà th m ông i bái T n. Hai ông nói chuy n mùa màng, h i th m m l nh, r i H ng s B n m i h i qua vi c nhà c a B i bái T n. Ông h i ông B i c m y ng i con, ng i nào c bao nhiêu tu i. Ông B i t thi t ng i v trong ã m t có l i cho ông con M là gái u lòng m nay c 19 tu i, v i a con trai m i 17 tu i. Ông ch p n i v i ng i sau ó sanh thêm t trai ã c 9 tu i. Ông H ng s Nhi u m i nói ngay ra r ng th y giáo L , d y t i tr ong Gi ng Ké, c y ông n mu n t ý c u thân h i th m tu i c a M và xin nh ngày cho xu ng coi m t. Ông B i suy ngh r i khiêm nh ng nói M còn kh kh o, ph n thì m côi m s m quá nên thi u b d y d , b i v y s l y ch ng s làm dâu không kham. Ông H ng s nói Giáo m i 22 tu i v n là con út c a th y Bang bi n Sung trên ng Liêm. Cha ã m t m y n m nay r i, bây gi còn m già gi nhà th , bà là m t ng i hi n c nên làm dâu không khó gì. Hu ng chi giáo L i d y h c h c i v thì d t v theo ng lo c m n c, có v nhà âu mà s v làm dâu. Hai ông bàn cãi m t h i r i th a thu n b a s m m i chúa nh t s p t i ây ông H ng s em m con th y giáo L xu ng coi con M , xu ng coi m t chút r i v , kh i ãi c m n c chi h t. Ông H ng s B n v r i, ch ng v ch ng ông B i ng i n c m v i hai con. Ba Mùi i h i khách M Tr ng n tính vi c chi mà nói lâu d v y. Ông B i cho hay Giáo L d y tr ng gi ng Ké, c y ông H ng s B n làm mai xin c i con M , h n chúa nh t này gi t con giáo L xu ng coi m t con M . Ông d n v ph i s p t ng b a ó ti p khách cho àng hoàng và d n con ph i b n áo qu n s ch s ng ra chào khách. Ba Mùi nghe nói ch ng coi con M thì than: “ Cha ch ông gã con M thì c t tay, còn ai lo c m n c, ai coi sóc trong nhà n a?” Ông B i Bái n i gi n nên tr n m t nói l n: “Tính b t nó làm m i mãn i hay sao? Con gái h t i tu i ng i ta mu n c i n u mình coi ph i ch thì gã cho nó có ôi b n mà làm n. u mình tham công ti c vi c không ch u g , nó l th i r i vác bán chi ai c?”

gh con gh

41

www.hobieuchanh.com

ch ng v i nhau h n 10 n m, ông B i m i n n t l n th nh t. Nh ng mà Ba Mùi không nao núng: ch ta x m t mà áp li n: “ Tôi nói chuy n mà nghe ch con ông, mu n gã ch ng nào, g cho ai ông gã. Tôi âu dám c n tr ”. Ông B i nghe ba ti ng “con c a ông”, thì ông châu mày trong lòng phi n l m, nh ng n u nói ra thì có chuy n s r c r i, mà không có ch hay, b i v y ông li c m c ngó con M r i n ri t cho mau h t chén c m ng ng d y mà i cho khuây lãng. Tuy Ba Mùi c n , song g n t i chúa nh t ch ta c ng bi u chú Ti n d n d p, lau chùi trong nhà, quét h t ngoài sân, âu ó u s ch s . Ch ta c ng lo s p t tr u n c, coi s a so n cho M , nên b a H ng s B n d t m con th y giáo L n nhà thì M b ng tr u b ng c ra m i khách àng hoàng, không l m l i ch nào cho ng i ta có th chê c. Ch ng khách v , ông B i a ra t i c a ngõ thì ông H ng s ng l i nói nhõ v i ông B i: th y giáo v tính l i v i bà Bang coi sao r i tôi s tr l i”. Ông B i g t u. Ba ng i khách lên xe ng a mà v . Ông B i i ch m rãi v nhà, ông th m ngh th y giáo L t ng m o nhu mì, con bà Bang bi n, nói chuy n hòa nhã; n u ng i ta xin cho b c t i thì mình gã c ng c. Ng t h ch u thì ph i s m c cho con, ph i lo làm ám c i, t n hao n m t hai ngàn coi m i c. Ti n âu?. . .

gh con gh

42 CH

www.hobieuchanh.com

NG IV

(11) Ch ng n coi con M làm cho ông B i T n ph i b i r i m y b a rày. Ông b d p h t cu c bài b c và á gà; ông c ng t m quên i vi c Quí theo b i cho quan Kinh Lý; ông chú ý s gã con M cho th y giáo L ng cho nó kho t m thân. Gã con l y ch ng th nào c ng ph i t n m t hai ngàn. Ch làm x p x coi sao c. Mình c n thì mình bi t, ch thiên h ai c ng bi t mình là m t v n ch , m t ng i có c m ti n. V y mình ph i may thêm qu n áo, s m mùng m n cho con. D u mình có òi áo òi n trang, òi ti n ng i n a, mình c ng ph i s m thêm cho con chút nh vàng, ng nó eo v nhà ch ng cho th n, v i ch em bên ch ng. N i vi c s a so n cho con ã th y t n c ngàn i. Mà m y n m nay con M c c kh h t s c, ngày l y ch ng mình t n v i nó m t ngàn không áng hay sao? áng l m. D u nó không có công lao gì trong nhà này, khi nó l y ch ng, mình là cha mình c ng ph i lo, ph i cho nó ti n không c phép ti c v i con. Còn làm ám c i, mình là n ch , l i làm t i ch c B i bái trong làng, th nào gã con mình c ng ph i nhóm h , ph i m i h ng ch c M Huê M tr ng, An Tr ng là nh ng ng i mình thù t c thu nay: n u không m i ch c ng i ta phi n trách. M i thì ph i mua m t con bò v i vài con heo. M c d u c thi p m i ám c i thì khách th ng i là u, b c ti n, l i h ánh bài h t me thì ch nhà l y ti n xâu n a, nh ng mà c ng ph i d phòng m t ngàn m i mua bò, heo, n u bánh trái, r u trà. Ây v y d u ti n n, làm g n gh th nào, c ng ph i có hai ngàn ng m i . Làm sao mà có? Lúc cho m n ru ng mùa này, mình ph i b c tr c c a hai chành, mình ph i cân lúa cho h mà tr , còn d có ba b n tr n thùng, n t t là may, d u lúa có giá mình bán c ng không c m t s ti n l n. Ngày ó ông B i c i ra i vô mà tính hoài, tính coi ph i làm cách nào cho có ti n. M c ã sáu b y ngàn r i, bây gi vay n a ai dám cho thêm. Mà d u h cho vay thêm, r i mình y chi mà tr . S vay thêm l n thì s ti n l i c ng thêm nhi u. S lúa cho m n ru ng không i hai ngàn thùng, theo giá lúa hi n th i bàn h t bán h t c ng ch a ti n tr l i, có âu tr n cho c. n tr a ông n m vác tay qua trán mà tính n a. Ông s c nh m y l i c a dì Ba Th i nói êm n , ông m m c i châu mày. Dì Ba Th i khuyên nên tém d p cho g n gh , nên tr d t n n, r i còn l i bao nhiêu thì li u c m g p m m cho kh i c c lòng nh c trí. Tám d p b ng cách nào? Ch có cách bán ru ng mà tr d t n . M i hai m u ru ng không th bán c. Có bán thì ho c bán 13 m u c a cha m cho ng h h i tr c, ho c bán 25 m u c a má con M dàng d m có ti n mà mua sau. Cha ch , mà bán 13 m u c a cha m mua cho thì u ng vì ru ng t t, còn bán 25 m u c a xúi mua thì t i h v i ng i khu t m t quá, làm sao mà bán cho ành. Tuy ông B i ti c s nghi p nên vi n nhi u l mà bác l i khuyên c a dì Ba Th i, song m y ngày sau ông suy ngh t i xét lui thì ch có cách bán ru ng m i gi i nguy. M t bu i sáng s m ông c i xe máy vô gi ng th m v ch ng Sáu Th ã có m n ru ng t c a ông làm 3 n m m i mãn h n, mùa r i ã quen bi t nhau nên d nói chuy n, ông m th coi Sáu Th mu n mua ru ng c a ông hay không. Sáu Th h i ph n ru ng nào, bán giá bao nhiêu. Ông nói trong hai ph n, m t ph n 13 m u M Huê và m t ph n 25 m u M Tr ng, mu n mua ph n nào c ng c, nh ng ph n nào c ng tính m i m u 600 ng ông i bán. Sáu th chê m c, t ý mu n mua s 25 m u cho g n t c a anh ta, nh ng nói n u tính giá 400 ng m i m u thì m i dám mua, ch giá cao h n n a thì không mua n i. Ông i nói lúa cao giá, t nhiên t ph i b t giá lên cao. Ông khuyên hãy suy ngh l i, n u không ch u mua theo gía ông nh thì ông s bán cho bà Chánh Bái vì bà c ng ng ki m ru ng mà mua. Ông B i bi t th nào sáu Th c ng ph i tr thêm, nên ông v nhà tính n m ch , vì bán ru ng t ch không ph i bán cá tôm mà v i l m.

gh con gh

43

www.hobieuchanh.com

Cách m y b a Sáu Th ra tr 450 ng m t m u. . ông b i không ch u c òi 600. Ông H ng s B n nh n d p ra ch i ghé th m ông B i. Ông nói m con th y giáo L i coi con M , thì m con u ng b ng l m nh ng i ít b a ki m th y coi tu i r i s nh t nh. Cái tin y thúc d c ông B i ph i quy t bán ru ng, không nên ti c. Ông tính n u bán v i giá 450 ng thì s nh c có 5. 850, không tr n , còn s l n c 11. 250 ng, tr r i còn d c ít ngàn. Ông m i quy t bán s l n, ng có d ti n mà lo gã con l y ch ng. Nh ng ông c ng ph i ráng nài thêm ng bán cho c cao gía, cao nhi u m i kh i ti c. Ch h t m y ngày mà không th y Sáu Th ra tr thêm, ông ph i mò vô mà nói d i, s ru ng 25 m u có bà ch T tr 13 ngàn r i, n u không ông s bán cho bà ch T , Sáu Th i làm giàu nên ph i mua ru ng, nghe nh v y s ng i ta giành, nên ráng tr lên t i 12. 300 ng thành m i m u h n 550 ng, b i v y ông B i ch u bán. Hai àng h n ngày r i i i nhau ra làng làm gi y t và ch ng ti n b c. Ông B i ngh s ru ng này h i tr c ông mua có 8000. h ng huê l i 10 n m, bây gi ông bán 13. 200 ng, thì l i 5. 200 ng quá s ng, không có h i mà ti c. Ông tr n n n t h t r i, còn d n 5 ngàn, h t lo không ti n mà làm ám c i cho t t . Ông B i bán ru ng mà tr n , ông gi u kín không cho ai bi t, nh t là ông không nói cho con trong nhà hay. Nh ng vì ph i ra làng làm gi y t , t nhiên xóm làng u hay bi t, làm sao mà gi u cho nh m. Ba Mùi th y ch ng tuy không thèm i ánh bài và á gà n a, song ch ta i m y l n, ch ng ch ng ch ng h ng n c n hay r y rà. Ch ta c tr n nên tr l i thói quen. Bây gi a nào n c m s m m i r i c ng che dù mà i, khi i ra ch , khi i vô gi ng. Ông B i m c bu n v vi c n , b i v y Ba Mùi i hay v ông không thèm h i t i, d ng nh ông ngán con ng i ã gieo cái bu n v i cái lo cho ông ngày nay. Tuy không nói ra, song th y m t v thì ông l nh ng t trong lòng, vì v mà con ông ph i i b i, ru ng ông ph i v tay ng i khác. Nay ông ã tém d p n n n xong r i, ông quy t ch tâm lo cho con, lo t ch c i s ng i cho thân ông c yên, trí ông c kh e, v ông mu n bà ta t ý, ông không ng n c n làm chi. Ba Mùi ánh bài ít b a r i t nhiên hay vi c ông B i bàn 25 m u t trong M Tr ng cho Sáu Th , bán khá giá quá, bán c t i 13. 200 ng. Ông tr d t n n n r i, bây gi ông th nh th i l m. T i l i Ba Mùi th th v i ch ng: - Ng i ta nói ông bán s ru ng M Tr ng r i ph i hôn? - Bán r i. - Sao l i bán? c n l p u, ph i bán mà tr n ch sao. - Bán r i còn huê l i âu mà xây xài? - Không thì nh n ói, ch ru ng mà con trai tôi phài i con gái tôi ph i c c kh lang thang thì ru ng làm gì. Ba Mùi khôn ngoan, nghe h i hám thì bi t ông ch ng b t u h i h n v cu c v ch ng; n u mình ki m l i mà ch a l i, s e sanh s cãi v r i r y rà; chi b ng n núp cho qua lu ng giông gió r i s yên t nh l i. Ch ta l ng thinh b i ng ng ch m d t câu chuy n cho êm. Cách ch ng n a tháng, ông h ng s B n ghé nhà th m ông B i bái T n l n n a. Ông i bây gi có s n b c ti n, ông mu n gã con ph t cho r i. Ông cho H ng s g chuy n làm mai ra nói ng ông mà ch u g . Té ra ông h ng s c ki m chuy n khác mà nói dông dài, i ông B i lúc này có ch i gà hay không, ti c ông B i bán s ru ng M Tr ng u ng quá. Ông B i b c trí nên ph i h i th y giáo L xu ng coi con M b th y chê hay sao mà ã g n hai tháng r i mà không th y nói gì h t. H ng s B n d d m t chút r i m i áp:

gh con gh -

44

www.hobieuchanh.com

Không. Th y giáo ch u l m, ch có chê âu. Ng t coi tu i không c; th y coi m ng h nói hai tu i sung kh c, không th i i v i nhau c, b i v y hai m con th y giáo m i d i, không dám b c t i. - Sao không cho tôi hay tr c, b a h m có Ông C d i D a xin phép cho v ch ng ng lên coi m t, tôi s mích lòng anh em tôi t . - Th y giáo L m i tr l i v i tôi hai b a rày ây. S n d p i ch tôi cho ông hay li n. Tôi bi t ngoài này cõ l ông trông tôi. Thôi, không c tu i thì ch ng nên gã b ng. Tôi s sau v ch ng c n ng làm bu n cho ôi bên, nên tôi không dám c vô. Ông B i th t v ng, ông l ng l , không mu n nói chuy n n a. Ch ng ông H ng s v r i, ông B i suy ngh ông phát nghi m con Giáo L mu n c i con M là t i nghe mình có ru ng t nhi u. Bây gi hay mình m c n nên h th i lui. ó là do th ng tình c a thiên h nên sanh nghi mà thôi, ch không có b ng c ch c ch n. Trong ít ngày l i nghe th y giáo L ã nói con gái Sáu th trong gi ng r i, c ng ông H ng s B n làm mai. Bây gi có b ng c ch c ch n, m con giáo L ham giàu, b i vì v ch ng Sáu Th ch có m t a con ó mà thôi, con ó c ng ng m t tu i v i con M , mà v ch ng Sáu Th ã ng b t i 80 m u ru ng, l i còn ng ki m thêm n a. Ông B i bái T n ng bu n r u v vi c nhà, bây gi ông còn ghét th thái nh n tình h n a, b i v y ông chán n n c c m, không còn bi t vui v v i ai h t n a. Ông ngó c nh i, ông ch th y d dáy, t i t m th p hèn gian x o. Ng i v là qu báo, s p con là n tr n, con ng i ph i s ng mà chu c qu báo và tr n tr n, ch ng t ng s ng h ng h nh phúc gia ình, h nh phúc y là h nh phúc o m ng mà thôi, không bao gi có thi t. n n c này còn ng i gì n a mà không dám nhìn ngay vào kho ng i ông v a m i i qua. Ông n v i ng i v tr c là Th Tánh trót 16 n m, ông không bi t h nh phúc là cái gì, nh ng mà ông ph i công nh n ông r t thong th , kho kho n. Ông c ng ch m d t bài b c, á gà nh ng i ta, mà d u n d u thua ông c ng kh i lo, vì m i vi c trong nhà u có ng i v th lo cho ông, n m nào r i ông có thua n m ba tr m, thì nh s c n ki m khéo khôn c a v nên có ti n châm vô kh i thi u h t, kh i m c n . V thâu góp lúa ru ng dành d m th nào ông không bi t t i, mà ông làm làng vúa v c vui ch i c ng mua thêm c 25 m u ru ng. Tuy ông c ng ham ch i nh ai, nh ng v nhà ông th y ng i v c n ki m ch t mót t ng, ông không n buông tay, ông th y hai con th th d th ng ông không ành luông tu ng b nhà b c a. Ngày v ông ch t, ông không m c n , mà trong nhà l i có v n c vài ngàn. Ch chi ông m t mình mà nuôi con, ng thèm c i Th Mùi thì d u ông không bi t c n ki m nh tr c m i n m ông có m n 50 m u ru ng nhà l y huê l i mà nuôi con, thì con M âu n n i c c kh lang thang, th ng Quí âu n n i không có ti n n h c n ph i ra thân . i c i Th Mùi nên m i sinh h a, m i ch i b i luông tu ng mà n nên ph i bán s ru ng c a ng i v tr c phí m hôi, h i m t, m i t o ra c mà l i cho ch ng con. Bây gi m i nh n th y: Làm ng i ch t ng nên ng i d ng nghi p ng quên l p nghi p gay.

gh con gh

45 CH

www.hobieuchanh.com

NG V

(12) Ông B i bái T n trong nhà th y con ông bu n t i, th y v ông u phi n, ra ngoài ng p b n làm làng, ông nghi ng i ta chê ông hèn h , có con không cho h c, cho ng i áo ánh gi y cho ng i ta, th y m y n ch ông s ng i ta c i ông sa mê v nh nên suy s p n bán ru ng bán t. Ông bu n r u mà c ôm p trong lòng, không than th v i ai c, thành th ông chán n, h t ham mu n h t bi t vui. Ông v ng m t ch ng b nh tr m tr mà ng m ng m, là b nh tâm th n b nh trí não. Ch chi ông có m t ng i v hi n lành sáng su t, ho c có m t ng i b n thành th t th ng yêu, bi t tâm b nh c a ông bình t nh, làm cho tinh th n c a ông ph c h ng, thì có l n l n nguôi ngoai ông h t b nh mà vui s ng v i i nh thiên h . Ông m i quá 50 tu i, s c kh e ch a gi m suy, ru ng còn 25 m u, huê l i m i n m có th giúp cho nhà ông không d d , song c ng m no. N u ông bi t s a c ng i c a ông l i, b p cái quá vãng vì l m l c nên sanh bu n, r i ông xây d ng cái t ng l i khác h n, cái t ng lai thi u r c r mà y m êm, thì kho ng i sau chót c a ông s c vui v th nh th i h n muôn ngàn ng i khác. Ng t cô Ba Mùi d t nát ngu mu i, gi i ngh ánh bài t s c, ch không bi t tâm lý, không hi u o làm ng i v hi n. Cô bi t xô y cho ch ng h nhà s t nghi p, ch không bi t ch ng mang tâm b nh, mà d u có bi t i ch ng n a cô c ng ch ng bi t làm sao mà c u ch a. Còn anh em quen bi t trong làng trong xóm, thì ai c ng m c t s c ho c m c á gà, h lo cho ph n h còn không kham, h có c n gì ph i lo B i T n hay lo cho ng i nào khác. Ai gi i m c ai, mi n gà c a h n thì h vui m ng. Ai suy s p thì m c ai, mi n h có ti n mà ng i sòng thì h th a mãn. Ch có Dì Ba Th i là ng i hay l u tâm dòm ngó o nhà ông B i, mà m i l n ông ghé th m thì dì c phi n trách ông, phi n ông không ngó ngàng n hai con, trách ông cho Ba Mùi r qu n mà mê sa bài b c. Ng i ó có th ch a tâm b nh cho ông c, ng t c theo phi n trách ông hoài, mà phi n trách nh m lý, b i v y ông v a h th n, v a kiên n nên ông không dám n mà phân tr n n i lòng au kh c a ông. Ch chi ông B i T n m t mình trong cù lao gi a bi n c , không g p ng i, không nói chuy n, thì có l ông vùi l p c n i lòng vào c ng tr i n c mênh mông. Ng t ông gi a xóm gi a làng, chung quanh ông ai c ng vui ch i, nhi u ng i nghèo kh h n ông mà h v n i c i, có ng i thua khi m n ng h n ông n a mà h c ng không nao núng. Chung ch v i ám ng i giàu c ng n ch i, nghèo c ng n ch i, t t c ng vui c i, x u ng vui c i, lâu ngày chày tháng r i không khí c ng c m nhi m, th i gian kéo lôi, l n l n ông không thèm k qu y ph i làm chi, ông ch p ch m làm theo ng i ta, tr vào l i c mà tìm thú x a, ban u ông còn b ng ng i ngùng, ri t r i ông b c m nh ti n sâu, ngày nào ông c ng i ch i nh h i tr c. Ba Mùi không dè ch ng m n vui ch i mà chôn l p n i bu n, th y ch ng tr l i l i c ng x a thì ch ta m ng th m, m ng v ch ng ng b nh ng thuy n cho kh i ai trách ai mà làm xào xáo gia o. n có n m ngàn ng b c tr n còn d , ông mua hàng m n cho con M vài qu n s m cho nó c m t ôi bông tai v i m t chi c vàng ch m, còn bao nhiêu ông c t riêng dành xu t phát trong nhà và b túi i ch i, không cho Ba Mùi bi t t i. Mãn mùa gà r i, ông ki m m ti n b c l i, thì v a n xài v a i ch i, ông ch hao có 300, mà s lúa ru ng mùa r i ông còn nguyên tám tr m thùng ông g i ngoài ông chành ông ch a bán. C theo cái à ó ông ti p t c ch i ng gi i bu n, thì không h i gì mà ph i lo ng i. Ch có nhi u êm ông n m êm, ông nh t i con M ch a có ch ng, v i th ng Quí i ã n m t n m r i mà nó b t tin, không g i th t cho bi t nó âu.

gh con gh

46

www.hobieuchanh.com

Nh có ánh bài v i á gà mà ông B i T n quên h i h n v s ph i hi p v i Ba Mùi, và ng nguôi c s bán ru ng mà tr n . Còn s ph n c a M v i Quí, là di tích c a ng i hi n h i x a, h ông nh t i thì ông bát ngát trong lòng, ông khó ch u h t s c. Trót m y n m sau ó, ông mu n g luôn hai m i s u ó cho nh b t n i lòng, ông vùi thân vào ch n en, tính c y bài b c v i gà ch a cái tâm b nh nó c theo c n r t ru t gan ông mãi. Ông ch i quá t nhiên ph i thâm th ng thua h t s b c dành trong nhà r i ông c gi n nên vai m n thêm theo g s thua. Ch ng dè sòng này sang sòng khác, b c tr c b c sau, bán ru ng c n m n m r i bây gi ông m c n khác, s v n à lên t i b n ngàn a, huê l i ru ng không mà tr ti n l i. Ông B i T n ngó l i sau l ng ông th y bu n hiu, còn ngó t i tr c m t ông th y t i t m mù m t. Ông không chán n n nh n m tr c,bây gi s c ông ã y u nên ông b t lo s ,nh ng i i l c trong ch n núi non,tình c g p m t h sâu th m th m c n ngang tr c m t,b c i n a thì ph i ch t,th i lui thì không có ng. Vì lo s quá nên ông b nh. nh c a ông B i T n l n này không ph i là b nh tinh th n nh l n tr c, ông b nh t u óc cho t i ru t gan, r i bu n n i con, s nghèo c c, ph thêm vô mà v t ông ngã qu , làm cho ông khi nóng khi l nh,l úc mê lúc t nh. Ba Mùi lo s l ng x ng, r c th y h t thu c, ép ông ráng n c m cháo sao cho mau m nh, xin ông ráng s ng v i v y u con th . Thi t Ba Mùi t n tu nuôi ch ng, nh ng vì ho c m ng c a b nh nhân ã g n cùng, ho c l ng y không gi i, nh ch ng không nh m, nên thu c càng u ng b nh càng thêm tr m tr ng. Dì Ba Th i nghe ông B i bái T n au n ng dì l t t ra mà th m. Ông B i T n nh ng t th y dì Ba là b n thân c a v ông ngày tr c,thì ông a tay ngo c l i g n,r i d ng nh ông mu n d n dò vi c chi, nh ng ông m t m i quá nói không c, ông c l c u ch y n c t. êm ó ông B i T n làm xung r i t t h i trên tay con M , nó ng i trên gi ng ôm cha mà khóc k , nghe r t th m thi t au th ng. Ông B i T n ch t trong nhà không có t i m t tr m ng b c. Ba Mùi ph i ch y i qu n, l i nh làng xóm ti p giúp và u bái, nên ám ma c a ông c ng c m cúng, ông ng c n m m t bên v i ng i v tr c, phía d i ch n m cha m mà yên gi c ngàn thu. Chôn c t ông B i xong r i, Ba Mùi bi t ch ng có vay b c c a bà Ch T trong p 8, m i m c nh p l i thay gi y, nên không bi t ch c s là bao nhiêu. Ch ta làm l gi nh không bi t. n ngày n thàng bà Ch T ra mà òi. Bà nói rõ theo gi y n thì s v n là 4 ngàn v i ti n l i 8 tr m n a, c ng h t là b n ngàn tám. Ba Mùi than ông B i m t ông l i không t i m t tr m ng b c, bây gi bi t l y chi mà tr n cho ông. Bà Ch T ph i vào n t i Toà H mà ki n r i thi hành phát mãi s ru ng 13 m u c a ông B i ng b t i M Huê, vì s 12 là ru ng h ng ho , còn nhà là nhà th bà thi hành không c. Nh v y mà n con Ba Mùi v i con M còn nhà mà , còn 12 m u ru ng cho m n l y huê l i mà ánh bài. ây Ba Mùi n ch i tuy không dám li u l nh nh tr c kia, song ch ta c ng c s ng i c nh i th nh th i, vi c c m n c có con M g m lo, vi c n ng nh trong nhà có chú Ti n bao h t.

gh con gh

47

PH N TH I TH

www.hobieuchanh.com

BA

NH N TÌNH

(13) i hai n m qua. . . . C u Quí con c a B i bái T n, lìa c h ng l t b t ã m i hai m r i. Th i gian y r t mau cho ng i d n vui s ng, mà r t ch m cho ng i ch i ngóng trông. Làng M Huê là ch chúng ta ã nh n th y m t l p gia ình th m s , nay i tên là làng C m d u “Huê” d p b , mà “C m” c ng ch a th y d t p nào. Nhi u ng i già c h i a ã quá c l n l n, nh ng ch l i cho h ng trai tr t n công lên n i nghi p mà làm làng làm ru ng. Tuy v y mà con gi ng dài theo l liên t nh v n còn chình ình ó, m y cây d u l n trong t ông Bang v n ph i nhánh mà h ng n ng m a, cái quán dì Ba Th i ngã ba Su i nm cd u ã c kêu là “ti m”, song c ng bán bánh bán r u nh c . Ti t tháng giêng là ti t vui v h n h t vùng Càng Long, vì ngoài ng lúa p r i ng kinh k ch kéo v , nên trong xóm ch t h i á gà, ch gây sòng t s c. Bu i s m mai, lúc ngoài 9 gi , quang c nh ti m dì Ba Th i t trong ra ngoài có v náo nhi t. Trong ti m thì H ng Nhì, Út Tám Thâm, hai ng i l i xóm, ng ng i i di n nhau t i bàn tròn gi a ti m mà nh u r u, và nh u và nói chu ên á gà. Hai ng i n m nay ã già r i, mà Út v n còn là H ng Nhì ch ch a c lên H ng Nh t, còn Thâm l i càng m thêm, râu lê thê không che kín cái mi ng móm x m c. tr c ti m thì dì Ba Th i ng kêu ch bán cá ng ng ng l i bi u gánh cá bên ng cho dì l a và tr giá mà mua, có phó H ng hào Li m, m t ng i trai bên u c u, i v trùm S c, nhà g n ó, xúm l i coi cá. Dì Ba Th i n m nay ã g n sáu m i, nên tóc b c quá n a ph n, r ng ã r ng c ch c cái nh ng s c v n ch a suy, b v n còn g n gàng. Dì mua ba con cá lóc v i n m con cá rô, r i kêu con gái là H ng, em r ra trút. H ng ã c 27 tu i, hình vóc u m b t ng dình dàng, m t nghiêm ngh ch không vúc v c li n xáo nh h i nh n a; mà bây gi nhan c nh hoa n hoàn toàn, nên có v t i p h n, cái p thiên nhiên, không c n trang s c, nên trai th y thèm thùa mà cung k nh. ng v a xách r b c ra thì có m t chi c xe cam nhông l ch bàn gh vun ch n, phía ngoài ch ch y vô, ng ch y r i l i ng p ng ng, d c d c. Ch ng t i ngang ng ba Su i C n thì u sát l , sóp ph r máy m t h i nh y xu ng v i tên l ph d u máy ra coi. Ch ng hi u máy tr c tr c ch nào, mà s p ph thò tay út vô máy m t chút r i kêu tên l xe t máy. ó có ba chi c xe cam nhông khác, c ng ch kình càng, phía ch Càng Long ch y vô m t d c. Ng i s p ph xe ng ng tr c bèn ra ng gi a a tay mà c n. C ba xe u n i uôi nhau mà ng ng, r i ba s p ph l i ph v i b n mà s a máy cho xe th nh t. Th y chuy n l , m y ng i àn bà b cá ng ngó. H ng nhì Út v i Tám Th m nghe n r ngoài l c ng b c ra coi. Ba chi c xe u sau thì ch gi ng ng, t ki n, v i nh ng v t gì không bi t mà bao kín mít k l ng l m. M t ng i s p ph ng ng ngoài hút thu c. Dì Ba Th i kêu h i: - Xe ch c a ai mà nhi u v y c u? - Ch quan Bác v t trên Sài Gòn c à. - Ch i âu v y? - Ông c t nhà m i d i Trà Vinh, nên mua g i ng d n nhà. t t quá. - Tr i i! mua h n m t tr m ngàn ng b c, không t sao c c bà. hôn!

gh con gh -

48

www.hobieuchanh.com

Quí l m mà? Quan Bác V t ó giàu l m h ? nhiên. Nghe nói ng có v n cao su, có ru ng, mà còn có ca phê n a. Giàu to l m mà! Sài Gòn mà c t nhà d i Trà Vinh làm gì? ng có ti n b c nhi u, ng mu n làm gì t ý ng, mình bi t sao c. u v i ng ph i hôn? - Không c . M y xe n y là xe c a hãng v n t i. ng m n ch cho ng hai ba l n i. Phó H ng hào Li m xen vô h i ng i s p ph : - Ch c nhà m i c a ông Bác v y là cái nhà l u ng c t ngang cây d u m t,g n t i châu thành ó ch gì. Ph i v y hay không anh? - Ph i. Mà cái n ch không ph i cái nhà lâu. C t theo ki u n bên Pháp p l m, mình ít ai bi t ki u ó. Chung quanh l i có mi ng t thi t l n, có xây h t m, có ng tr ng cây, tr ng bông. Trong ít n m n a cây l n coi t t l m. - Hôm tháng tr c tôi i Trà Vinh tôi có th y. Hôm ó nhà c t ch a r i. - Ch c b a nay r i h t, nên ng m i m n ch d n xu ng ch . V trùm S c nghe con khóc nhà nên l t t ch y v d con. H ng nhì Út ng coi s a máy xe nghe phó H ng hào Li m v i ng i s p ph tr m tr nhà m i c a quan Bác V t, thì day l i nói: - Hôm kia tôi i á gà d i Bàn a, i ngang qua ó tôi th y nhà c t r i mà. i ngoài l ngó vô coi t t h t s c. Tôi ch c mi t L c T nh này không có nhà nào b ng. Ph i v y hay không anh s p ph ? p ph c ng quy t áp: - Ch c nh v y. Thu nay tôi ch a th y nhà nào d i L c T nh này t t h n. Phó H ng hào Li m nói: - Vì nhà t t nên h i coi d quá. H m nay m y ông nhà giàu mi t mình r nhau i coi ki u. Nghe nói mi t M Cày. C u Kè c ng qua coi n a. ” Dì Ba Th i h i Li m: -H cho coi sao? -Có l cho ch . Nghe nói có m t ng i Pháp 1o coi làm. Mình vô xin phép i coi, mình có phá qu y gì mà không cho. - Ph i mình r nh i coi cho bi t. Dì Ba day l i h i s p ph : - Mà quan Bác V t tên gì v y c u? - Tên Tây, tôi không nh c à. - Á, té ra là ng i Pháp mà. - Có l . Tôi không bi t m t ng. ng mua h i nào không bi t; hãng bi u anh em tôi em xe l i ch thì c ch , có th y ng âu. Xe s a xong, 4 chi c n i uôi nhau mà qua c u ng th ng xu ng Trà Vinh. Ch có H ng ã b ng cá i vô ti m, còn m y ng i kia c ng ngoài l nói chuy n v cái n c a quan Bác V t m i c t. Xe h i ò ng Sài Gòn – Trà Vinh v t i n a. Theo l th ng xe này ch y mau l m, cu n b i lên mù m t. M y ng i mu n tranh b i, nên l t t i vô h t, duy ch có ch bán cá gánh cá t vô Su i C n. Ch y g n t i ngã ba, xe l i t p máy r i r r ng ng ngang tr c ti m dì Ba Th i n a. Dì Ba vui v nói: “B a nay ti m tôi hên quá, xe h i ghé hoài”. M y ng i u t ng có ai trong gi ng i Sài Gòn v nên xúm nhau l i c a ti m mà dòm. t ng i àn ông trên xe leo xu ng, mình m c m t b ka ki vàng c xì, u i nón tr ng l m lem, tay có xách m t gi mây nho nh . Dì Ba Th i nói l n: “Ý! Quí mà !”

gh con gh

49

www.hobieuchanh.com

H ng nhì Út h i: “Quí nào?” Dì Ba không tr l i. Dì Ba b c ra ngoài kêu mà h i: “ M y n m nay, bây gi m i v v y ?” Xe h i rút ch y. Quí xách gi vô ti m, mi ng c i ng n ng n, d nón chào: “Dì Ba m nh gi i h Dì Ba?. . . Chào m y bà con”. Dì Ba vui v áp: , m nh gi i. Cha ch con i âu lâu quá v y con? - Th a, nghèo nên con i ki m c ng chuy n làm n. u làm vi c gì, lâu lâu c ng ph i v th m nhà ch . - Th a, con xa, v không c. âu mà xa? - Th a cùng h t, B c, Trung và Lèo. hôn! H ng trong ch y ra m ng: - Anh Q. . u. . í! , em H ng! Em m nh gi i h ? nh, còn anh? - Anh c ng m nh luôn luôn. N m nay em có c m y a con? - Em ch a l y ch ng mà có con n i gì! N m c u B i m t, anh có nghe tin hay không, mà sao anh không ve? i cha anh m t anh không hay, sau lâu r i anh m i hay. ng nhì Út h i Dì Ba: - Ph i con B i bái hay không? - Thì nó ch ai. t nh n d ! i h i nh , bây gi v nó l n i, có bi t âu. Qua nh h i tr c em theo b i v i quan Kinh lý La-Co ph i hôn em? Quí kéo gh ng i và áp: - Th a, ph i. b i không khá hay sao? - Làm tháng nào n tháng n y, khá n i gì th b i. y thì v nhà làm ru ng r i làm làng ch i ch ng là hay h n. - Ai có chí n y. - Em v th m bà con ch i r i i n a hay là nhà luôn? - Tôi ch a nh t nh. r i coi, nh ây có công vi c làm n thì tôi , còn nh không có vi c gì làm thì ph i i, ch không thì l y gì mà n. ây thì làm ru ng, ch có ngh gì khác c. - Có l buôn bán c ch . , mà ph i có v n. - Cha ch , khó t i ch ó. Quí ng i không an, l s c lo ra, d ng nh mu n nói chuy n v i dì Ba, mà vì có khách l nên nói không ti n. Quí nha nh m mu n i. Dì Ba bi t ý bèn thôi thúc H ng n u c m ri t ng d n cho Quí n. Dì nói: “Con ph i nhà ng n c m v i dì, r i s v th m nhà. Không g p gì. n c m ng dì hh i th m m t chút”. H ng nhì Út tr ti n r u r i r Tám Th m v i Phó H ng hào Li m vô p t á gà. Khách i r i dì Ba Th i bi u Quí xách gi mây trên ván và c i áo bành tô cho mát. Quí vâng l i c i áo móc trên cây inh óng treo l ch, bây gi ch còn b n áo c t tay, l i sau l ng có vá m t mi ng b ng bàn tay.

gh con gh

50

www.hobieuchanh.com

Quí i th ng xu ng nhà b p ki m n c r a m t, g i u vì i xe h i b m b m óng y tai y c . H ng vui v múc m t thau n c trên gh r i vô bu ng l y kh n lông c a mình th ng i i ra v ng mà v t trên thành gh . Quí lum khum g i u r a m t. Dì Ba và H ng ng nhìn, m con th y qu n tây vàng phai màu, i lai, ôi giày en mòn gót h t phân n a, áo s mi ã khâu vá, l i t m t m t nút, thì có l t i nghi p cho Quí nên bu n hiu. Quí g i r a r i l y kh n lông i l i c a sau ng ngó ra v n lau. Quí vui v nói : n bây gi không tr ng gì h t. Em H ng l n r i ch c sanh t i làm bi ng hay là ng i t s c nh h ch gì”. ng c i mà áp: - Tr ng d a h u bán r i hôm T t. Tháng này n ng qua, tr ng c c t i l m, nên em i a r i s tr ng ch . y thì qua trách l m. Nãy gi v n ây, qua th y dì Ba v i em có mòi thong th n h i tr c, quán ã thành cái ti m, có hàng hoá nhi u, thì qua m ng l m. Không bi t dì c a qua ngoài nhà v i ch Hai qua và th ng Sen ra th nào? - Thân ch M kh l m anh i? Quí châu mày, nghiêm m t. Dì Ba nói ti p: “Con b c ra ng tr c cho mát con, ra ây dì nói chuy n nhà cho con nghe”. Quí tr kh n lông l i cho H ng, r i i theo dì Ba mà ra phía ngoài, tuy y ph c lam l nh ng t ng m o thanh nhã, tuy n c da en úa, nh ng có n t ng cao sang. Mà ng i ch n thôn quê nh m con dì Ba Th i ây, không có c p m t tinh i thì không tài nào th y thanh nhã hay nét cao sang y n i. Dì Ba m i Quí ng i, r i rót m t tách n c trà nóng m i Quí u ng. Dì kéo gh ng i nganh Quí mà h i: - Con b x mà i t y n nay là m y n m, con nh hay không? i hai n m. i sao con i bi n bi t, con không v ? - Con ã quy t chí i l p thân thì v sao c? i nãy con có nói v i con H ng r ng con hay anh B i bái m t, mà m t lâu r i con i hay, ph i v y hay không? - Th a ph i. - Ai cho con hay? Quí d d m t chút r i m i áp: - Con có g p m t ng i Láng Thé nói v i con. - Ai v y? - Con quên. p âu? - ……. . Trên……. Lèo. - Anh B i bái m t n m Tý, n m nay ã 5 n m r i. i 5 n m? au sao mà m t v y dì? - Con i r i nh au r r , ngày t i c nhà, ít i âu l m. M y n m sau th y nh m và già, ch không có b nh chi n ng. Thi t au thì nh au có m y b a r i m t. - Không bi t dì con táng cha con ch nào? - Thì chôn d a m má con ó ch chôn âu. Dì nói s con bu n, ch thi t anh B i bái ch t là t i nh r u. Con i r i nh n n n, nên bu n r u lung l m. nh không ch i bài nh tr c n a. Ng t nh y u trí quá, không tr má th ng Sen n i, nên con m c bài c hoài. Gia o m t ngày m t thêm suy s p. Ru ng cho m n ã ba n m r i, nh y l i làm, t ng làm ng g n , té ra làm mà còn m c n thêm n a. Có l nh li u th không kham, nên nh bán s ru ng 25 m u trong M tr ng mà tr n . Sau nh b má th ng Sen làm cho nh b m c n m t l n n a. nh bu n r u nh b nh. nh mòi

gh con gh

51

www.hobieuchanh.com

làng l p t di chúc chia ru ng h ng h a v i nhà th u cho tr ng nam là Phan n Quí ng b . Ch ng nh m t r i, ch n ng lên ki n; h thi hành s ru ng 13 u, may nhà th v i h ng h a con ng b , h phát mãi không c, nên m i còn cho m con th ng Sen h ng m y n m nay ó. Quí nghe nói ng lòng th ng cha, nên ng i khóc r m r t. Quí khóc m t h i r i nói: - Còn bây gi ch Hai con âu? - Nó c ng ó…T i nghi p nó l m con i. Nó thi t thà hi n h u quá. N m nó c 20 tu i, anh B bái tính g nó cho th y giáo trên Gi ng Ké. Coi mà ch a c i k ng i ta hay nh m c n bán ru ng ng i ta h i i, không thèm c i. T ngày nh m t n nay nó c ng ó, ch bi t i âu. Má th ng Sen là ng i không bi t u. Nhà là nhà th c a con, ru ng là h ng h a c a con. Má th ng Sen nhà ó, thâu huê l ru ng ó, r i m con giành h t mà n xài, không cho ch Hai con ng ti n h t lúa nào, b ch Hai con rách r i t i nghi p h t s c. Nó ó thì nh y t , mà làm công chuy n ng n c m ch không có ti n công; l i còn b h t h i m ng nhi c t i ngày n a. Quí nghe t i thân ph n ch c c kh thì au lòng xót d ch u không n i, nên khóc và than: “Ch Hai con có làm t i gì mà tr i hành ph t n th ! Ch Hai con c c kh t th bé n gi ! c kh lâu quá r i! T i nghi p bi t ch ng nào! Con th a thi t v i dì, ngày tr c con không c qua C n Th mà h c n a, thì con có ý phi n cha con không th ng con. Nh có dì nói i, con c bi t cha con không cho con h c n a là vì nhà suy s p, ch không ph i t i cha con không mu n lo cho con, thì con h t phi n n a, r i con t quy t ph i xu t thân i làm n, làm n ng nuôi s s ng c a con và ng kh i t n hao cho cha con n a. Con i bi t m i m y n m, con th ng nh cha m , ch em, bà con, nhi u khi n ng không c. Nh ng mà con không lai vãng, l i c ng không th t , y là vì i l p thân, con quy t t cho c nguy n v ng. Ch a l p thân c, n u tr v x e làm nh c thêm cho cha con; n u g i th t s làm bu n cho nh ng ng i th ng con, ch ích gì âu. B i ngh nh y, nên con bi t tich. Ngày nay v ây, con m i hay cha con b l n sóng xa hoa d m v t lôi cu n ra kh i ng ch n chánh mà r i l i bi t h i tâm t h i mà tr l i v i gia ình. Nh dì nói con m i bi t nhà cha con n n n n n i ngày già h t an nhàn, h t vui v , r i g n ch t i còn lo l ng cho con, nên l p h ng h a v i nhà th cho con h ng. Con có m t ng i cha nh v y mà con không c th y m t n a, thi t con au n vô cùng”. Dì Ba Th i mu n an i Quí nên ch n nói: “H i tr c c lo cho m cho con th ng Sen, không ngó ngàng n ch em con, thi t dì h n nh lung l m. Ch ng con i r i, dì th y nh n n, có ý lo cho con, thì dì h t phi n. Thôi, con c ng ch ng nên bu n l m. Con ng i h già thì ph i ch t, ch l t da mà s ng hoài hay sao. Con i m i m y n m nay, v y mà con ã có con hay ch a? ã có l p gia c âu hay không? “ Quí ng ng i lo ra nên không nghe hai câu h i c a dì Ba. M t lát chàng nh l i, m i i vã tr l i: - Th a không. Con m c lo l p thân, nên không có tính t i vi c v con. Th a dì, không bi t th ng Sen bây gi nó làm ngh gì? - Có làm ngh gì âu. Th y nó á banh và th theo m y tr ng gà v y thôi. - Không bi t nó h c n b c nào? - Th y nó h c tr ng Càng Long c ít n m, r i t ngày anh B i m t, thì nó nhà, ch không có i h c âu n a. c ít quá, l i không làm ngh gì h t, r i làm sao nuôi s ng? - Thì cho m n ru ng h ng h a c a con ó mà n v i nhau. H ng h a n 12 m u ch ph i ít sao? - Còn dì con thì c ng ch c ánh bài hoài, b t t ó kkhông c? b hôn? Tr v già, con m chuyên ròng ngh bài b c, nhi u khi ánh c êm n a ch . H ng d n c m r i b c ra th a cho m hay. Dì Ba li n ng d y bi u Quí: ”thôi i n m com, n c m r i v th m nhà m t chút”.

gh con gh

52

www.hobieuchanh.com

Ba ng i ng i l i n c m, Quí th y H ng bây gi nghiêm trang, t ch nh, ã có hình ng ph n hoàn toàn, ch không ph i li n xáo vúc v c nh h i x a n a; l i nh h i nãy ng nói ch a có ch ng con, thì l y làm l bèn h i H ng: - Em H ng, m i hai n m nay em nhà em làm vi c chi v y? - Anh h i k quá. Em giúp má em mua bán và tr ng t a v y thôi, ch àn bà con gái mà làm vi c chi c. - Té ra trót m i m y n m nay em c an lòng mà s ng im lìm l ng l , không sóng gió, mà c ng không vinh quang, không lo bu n, mà c ng không vui v ; th mà em c ng th y th a thích, không c mong u chi n a hay sao? - Ng i ta h ng nói: “Vô s ti u th n tiên” Em c vô s , v y em còn mong u chi a. - Chà chà! L n r i em bi t nói ch , mà l i nói gi ng tri t lý, thi t qua không dè. Dì Ba Th i c i mà nói: “Con i r i, dì mu n cho con H ng bi t rành ti ng m ng biên chép chút nh. Dì c y chú bi n Hi u d y dùm nó. Nó h c âu m t n m r i; c thông vi t th o r i nó nghe trong su i có th y thu c Hòa ông d y tr em trong xóm h c ch nho, nó òi vô ó nó h c. Dì ngh nó nhà c ng không làm vi c chi b n cho l m, nên dì nó h c ch nho vài n m n a. Nh v y nên bây gi nó bi t ch chút nh”. Quí ngó ngay H ng mà h i: i này ch Vi t c thông d ng, nên em h c là ph i. Mà em h c ch nho làm chi? c ch qu c ng làm vi c v ph n xác cho h p th i, còn h c ch nho t p luy n tánh tình cho úng n. Em mu n t p luyên tánh tình cho trong s ch, nên em h c ch nho. - Chà chà! Ai bày cho em, nên em bi t nh v y? - Em ngh nh v y không trúng hay sao? - Không, trúng l m ch . Mà qua mu n bi t coi ý y em t ngh ra, hay là nghe ai gi ng y. - Thi t, em nghe ng i ta nói, ch em làm sao mà bi t vi c cao xa nh v y n i. M t b a ông H i ng B y trong p t , ng ra ti m em ng i ón xe i Sài Gòn. Th y th y Nh t V nh i ch i, ng m i vô ây u ng n c. Hai ông nói chuy n i v i nhau. Em lóng nghe r i em ngh hai ông nói ph i nên em m i h c ch nho ó. úng l m! Em nghe l i hai ông ó thì hay bi t ch ng nào! Còn t i sao em không l y ch ng? y ch ng r i b má em cho ai nuôi? - Hi u ngh a…!. . Mà s ng v i cái cô n l t l o không có m c ích cao sâu, không hy ng r c r , có l nhi u khi em c ng chán n n chút nh ch ? - Anh nói nh v y em không ph c. Em s ng v i má em, sao anh g i i em cô n l t o? Nuôi má già mà chán n n n i gì?. . . Sao anh bi t em không có m c ích cao sâu, không có hy v ng r c r ? Nghe m y câu tr l i y Quí th y h i th n thùng, kính tr ng mà ngay trong lòng l i ch ng kh i t l , Quí mu n kéo dài chuy n thêm n a, ng t b nhà i trót 12 n m, hôm nay tr v nghe n i bu n c a cha, và thân kh c a ch . Quí bu n t i nao nao, mu n v ri t mà th m nhà, nên ành ph i d t câu chuyên y qua ngày khác s bàn ti p. n c m r i, Quí li n b n áo và t giã m con dì Ba Th i mà v nhà. Dì Ba Th i không m l i n a, song a Quí ra c a i d n nói: “V ngoài nhà có bu n thì vô trong n y ch i, nghe hôn con”. Quí d r i xách gi mây ra i, xung x ng trên l á, gi a lúc tr i n ng chang chang. n bu i gáy tr a, gà c ti p nhau mà gáy,ti ng ò ó o nghe vang trong xóm. Con chó vàng c a ai ng ngh u ngh n bên ng, th y Quí l m t thì lõ m t ngó l m l m và ng ng , i Quí i kh i m i c t ti ng s a oáu oáu. Quí c l m l i i…

gh con gh

53

www.hobieuchanh.com

II (14) Quí i v nhà t i ranh t t ph thì trong lòng b i h i, qua gò m ch m an gi c ngàn thu, r i ngó l i vuông tre ch mình thi u th i ùm b c. Th y g n bên m m có m lùm tùm, nghi ó là m cha,th y vuông tra x a còi c c t t i, bi t ngày l n tháng qua không ái kéo chà i g c. i c a ngõ b ng tre, Quí a tay xô cánh c a r i th ng th ng bu c vô sân. M t ám b p gi a sân, ã n trái t bao gi cây ã khô queo, ng ng a ng nghiêng nh ng ch a ai ch u nh b . C m c tàng làng t sân vô n n n nhà, ch a có m t ng mòn d n b c vô t i th m nhà mà thôi. Th m c ng có v ê r li t, hai tr g ch ngoài ã l lói ngã xiêu, m y c than ã s p h t ng ch . C a nhà trên u óng ch t, im lìm qu nh hiu. Tr c quang nh rõ ràng iêu tàn và hình nh vô ch y Quí ch ng kh i bâng khuâng bu n t i, nên ng i th m gi t l y tuôn r i. Thình lình con chó m c trong nhà b p ch y ra s a om sòm, m i xé c cái màn im lìm ng v mà pha m t tia sanh ho t. Quí b c m nh lên th m, ti ng giày n n trên g ch nghe l p c p. Chú Ti n, m t ng i t thâm niên, v n tr n trùi tr i, nh ng bây gi ã có râu m c l th , chú ló ra c a b p mà h i: “Ai ó?” ti ng pha v i ti ng chó s a. Quí nhìn bi t ng i t x a, nên không áp, c i th ng i c a nhà b p. Chú Ti n ng ngó trân r i h i l n: - Úy ! C u ba ph i không? - Ph i. u ba v !. . . Cô hai i, c u ba v . Quí ã b c vô c a. M m c qu n v i tr c kia là m u en mà bây gi là m u m c, v i áo túi tr ng có vá trên vai hai mi ng v i ngà ngà, cô ng ng i nhà trên, d a c a s tr ra sau v n, mà k t nút áo, cô nghe xao xi n thì b kim l t t ch y ra dòm. Ngó th y em, cô m ng quýnh, nên ch la t ti ng: “E…m!”, r i ng trân trân, không nói c n a. Quí c ng la: “ch h. . a. . i” r i xách gi i th ng lên nhà trên. Chú Ti n theo m c a nhà trên, Quí gi trên ván. M ng i bên gi mà h i: - Em i âu mà bi t tích v y em? i làm n. - Ch c h t r i, em v ây có th y m t cha n a âu ! - Em ghé trong ngã ba, dì Ba nói cho em hay r i. M ng i khóc thút thít. Quí b c l i bàn th , ki m h t hai bàn mà không cô m t cây nhang, Quí l c âu th t ng, song c cúi l y tr c hai bàn th , không c n t èn nhang chi h t. L y r i Quí ng im mà lâm râm nói th m h i lâu r i lui ra, c i áo bành tô b trên ván và ng i ngang ch mà i: - Dì i âu? - Thì c ng i ánh bài hoài, ánh âu phía ngoài ch . - Còn th ng Sen. - Nó vô âu trong tr ng gà. Chú Ti n ti p nói: “Mùa gà thì c u Sen eo theo m y tr ng gà, bao gi ch u nhà”. Quí châu mày, nghiêm nét m t. M th ng th ng nói: y b a cha au n ng,có l cha bi t s qua i hay sao nên c nh c em hoài. - Lúc cha nh m m t có ch t i ó hay không? - Có. Cha t t h i trên tay ch . - Cha có tr i l i gì hay không?

gh con gh -

54

www.hobieuchanh.com

Cha ngó ch cha khóc, r i kêu tên em ch không nói chi c. Mà cha có ngo c dì v i Sen l i g n, r i ch ch mà bi u ph i th ng ch . Chú Ti n ti p nói: “Lúc ông au, tôi ràng m t bên ng lo c m cháo thu c men cho ông. Ông có than v i tôi không bi t c u ba u ng ánh giây thép kêu v cho ông th y m t. i nghi p quá, ông nh c u lung l m”. Vì ã bi t tr c vi c nhà r i, nên nãy gi v nhà Quí t nh táo. Bây gi nghe c l i cha và hi u c ý cha, trong lúc cu i cùng, thì Quí c m xúc, không d n n a c, nên khóc r ng lên. M c ng khóc v i em. Có l chú Ti n th y c nh bu n th m nh v y thì au lòng, không vui mà tham d n a, nên chú b i xu ng b p. Ch em Quí khóc v i nhau m t h i r i Quí bi u ch d t i vi ng m cha. Ch em b n áo, Quí i nón, M i kh n, r i i ra c a. M kêu chú Ti n mà d n coi nhà. Quí ngó chú Ti n v a c i v a nói: - Tôi không dè chú còn ây. Tôi t ng chú ã thôi r i ch . - Tr c khi m t, ông có bi u tôi c ây…. - Cám n chú. quen r i mà b i ch khác ngh c ng t i. - Chú là ng i trung thành, thu n h u. Tr i s ban ph c cho chú. Ch c ch n nh v y. Chú Ti n c i b t h t, tay r m y s i râu và c i và h i: “Ph c gì bây gi ? “ Nghe l i thi t thà y. Quí c ng t c c i mà áp:” Chú mu n ph c nào tr i ban ph c y. Mà d u chú không c mong u gì h t, thì tr i c ng cho chú sung s ng ngày già. Thôi chú coi nhà, ch em tôi i th m m m m t chút “ M d t Quí ra gò m mà ch m cha, m t vùng t n m dài bên m cha m , ng suy ni m tiên nh n, r i ng i b p tr c m mà nói: “ Cha nghèo em không giúp c, cha bu n em không làm vui c cha au em không nuôi b nh c, cha ch t em không có m t c, th thì em ã l i o làm con, l i h t rào. Nh ng mà n u cha d i C u tuy n cha th u hi u c tâm s c a em, thì có l cha c ng dung th cho em, ch không n ch p”. M ng i l i m t bên em mà nói: - Em v , ch m ng quá. Em i ch n 12 n m, không có tin t c, nên ch lo s h t s c, nghi em ã m t r i. Té ra ch em còn g p nhau. Em làm n khá hay không? Có v con hay ch a?. r i em s thu t chuy n c a em cho ch nghe, không g p gì. Ch th y em th nào c ng em nh v y, là r i. Em mu n bi t i s ng c a ch nhà, bi t cho t ng t n. Dì Ba ã thu t s cho em nghe r i, song em mu n h i l i cho rành r . Em i r i, cha mu n g ch cho th y giáo trên Gi ng Ké ph i không? - Ph i. i sao h cây mai nói r i h không c i? i cha bán ru ng ch sao. Ng i ta mu n c i ch , là vì th y cha ng b ru ng, ch c sau ch s có ph n n, nên ng i ta m i c y mai nói. Ch ng nghe cha m c n nhi u quá, ru ng t bán h t phân n a, nên ng i ta h i hôn, ch có chi âu? - Kh n n n qua! Th y giáo ó tên gì? - Tên L . - Không c i ch r i có c i ng i khác hay ch a? - Ch không hi u. - Ví nh ch a c i ng i khác, bây gi xin c i ch thì ng hay không? - Ai thèm. - Sao v y? - Con ng i ch bi t b c ti n, không k nh n ngh a, không tr ng liêm s , có ra gì mà c n . Ch nh t nh không thèm l y ch ng nào h t. - Ph i l y ch ng ng thân ch c sung s ng m t chút, l nào ch ành ch u c c kh mãn i nh v y sao? - Có c c gì âu em.

gh con gh -

55

www.hobieuchanh.com

Thân ch nh y t , sao ch l i nói không c c. trong nhà làm công vi c nhà ch c c gi ng gì. u em ch t m t, em không v ây, ch c ch c ng ây t i già sao? y ch i âu? Ch em thì v i nhau; không l b em mà i v i ng i d ng. Th ng Sen nó có th ng ch hay không? Có l nó c ng th ng ch ? Sao ch l i nói “có l ”? Ch là ch nó. Ch th ng nó, l nào nó không th ng ch . Ch th ng nó l m h ? Nó là em út. Em i r i thì có còn có m t mình nó. i ra i, em có xin ch th ng nó. Ch không trái ý em, thi t em vui l m. Còn i v i ch , dì Ba n th nào? ng v y, nh h i em có nhà. - Cha m t r i, mà dì v n kh c kh v i ch hoài nh v y hay sao? i tánh dì nh v y mà, i sao c em. Dì hay la r y, ch không kh c kh chi l m. Ch quen r i c ng không h i gì. - Ch là Ph t bà, nên không bi t gi n h n gì h t, gi i quá! - Ch t p tánh ý quen r i, ch không thèm bu n vi c gì h t mà c ng không mu n gi n ai t em . - Ch ng chê không phi n, m gh kh kh c không t c, em ày a c ng không gi n, rõ ràng ch là Ph t s ng. - Ch có ph i tiên Ph t gì âu em. Ch ngh phi n gi n khóc than vô ích mà ch làm cho mình m au th t th o ru t gan mà thôi, nên ch không thèm ý nh ng ai làm cho ch phi n gi n h t. - À, ch Hai, th y Nh t V nh còn d y ây hay không chi? - Không. Th y h u trí h i n m ngoái, nghe nói th y v âu d i Trà Vinh. - Không bi t th y khá hay không? - Ch không hi u c. Nghe nh th y có ng i con h c ngoài Hà N i, cách m y n m tr c thi u v d y h c bên M tho. Ch em nói chuy n t i x mát m i d t nhau tr v nhà. Sen tr ng gà v h i nào không bi t, mà Quí b c vô nhà thì th y Sen m c qu n v i áo thung vàng, ng ng i mang giày á banh. Sen th y Quí thì c ng i mang giày nh th ng, ch ngó anh mà c i và h i:”Anh m i v anh ba”. Quí ng nhìn em, tr môi l c u, r i nghiêm nét m t mà h i l i “Tao b nhà i làm n c kh trót 12 n m. Nay tôi v . M y m ng tao nh v y ó h p tình huynh , ngh a ng bào l m h !” Sen mang giày xong r i, v a nghe anh b t l i thì ng d y mu n i và cùng qu ng áp: y ch m ng sao n a? y i gà v , có l chú Ti n ã cho hay tao v ch ? Có không? - Có. - À! L thì m y ph i i ki m m ng tao li n. Chú Ti n ch c có nói v i m y r ng tao v i ch i th m m cha ch . Chú có nói không? - Có. . M y không i ki m m ng tao, mà c ng không nhà ch tao v . M y l i thay tính i á banh. C ch c a m y nh v y ch ng rõ m y không có tính ngh a v i anh y m t chút nào h t. M y bi t l i m y ch a? Sen x m t, không tr l i. Quí nói ti p: “Bây gi cha ã m t r i. Tao là anh l n, tao th quy n cho cha. T rày s p i m y ph i tuân l nh tao. Hi n gi m y ph i nhà cho tao h i vi c nhà, không c i á banh. K t ngày mai, m y không c i á gà n a. Tao c m tuy t s y, n no r i i á gà,

gh con gh

56

www.hobieuchanh.com

t gà r i i ch i, làm trai nh m y không h hay sao? A lê, i thay cho mau, thay ng tao có công chuy n h i m y” Sen ríu ríu i vô bu ng thay , không dám ch ng c , nh ng s c b t bình l kh p m t mày b t ch. lo s a so n n u c m chi u, ôn l i m y ph m th c, thì ch ng có chi x ng áng d n a c m m ng em, nên ng tính trong trí coi có ph i làm th t m t con gà không mà nh ph i làm thì làm con gà nào, con gà mái t g n nh y hay là làm m t con trong b y gà nh i úng giò. Quí c i áo bành tô móc trên g c nai, r i l y nón máng luôn trên ó n a. Th y chú Ti n ng quét nhà, Quí m i bi u: - Chú Ti n, chú làm n quét d n cái phòng chái trên cho s ch s giùm ng tôi ngh , n y nh h i tr c, chú nh không? - Tôi quét d n r i, c u ba à. H i tr a c u ra ngoài m , tôi nhà tôi lo vi c y xong r i t. Tôi em hoa ly c a c u tôi trong phòng, c u vô ó má thay . - Tôi có cái gi mây, ch có hoa ly âu. - Tôi nghe h gói cái ó là hoa ly nên tôi b t ch c …Hoa ly mây. - Không. Gi mây, ch không ph i hoa ly. Tôi ch a có th s m hoa ly c. Chú hi u không? Không bi t chú Ti n, hi u th nào mà chú ch ng mi ng c i h t h t và áp: - Gi hay hoa ly c ng v y, th nào c ng ng qu n áo, mi n kín áo thì thôi, nh t là n có trong, ch phía ngoài t t hay x u c n gì âu. - Chà chà, n m nay chú nói gi ng tri t lý nghe thông quá! - Tri t lý gì?. . . Tôi không hi u. - Chú không hi u n i âu. u i thay i, thay cho mát mà ch i, b n ó coi n c quá. - Không. n y mát l m ch . - Tôi quét gi ng, tr i chi u, có g i cho c u n m ngh . Ng t nhà không có mùng, không bi t làm sao. - Không có thì thôi. Chú ng lo. bà v , tôi th a v i bà ki m mùng cho c u ng ch . - Không c n. Tôi ng tr n quen r i. Tháng này có mu i mòng gì âu mà ph i có mùng. u d quá. L n r i mà tánh ý c ng còn v y hoài. Ng quá. - Chú l m. Tôi i tánh nhi u l m. tôi ít b a tôi chú s th y. Hai ng i ngó nhau mà c i, cái c i ch n ch t th ng yêu, dan díu. Quí i th ng l i chái trên và vô phòng c a mình ngày x a mà coi. Chú Ti n i theo nói: “Tôi có cái bàn nh c a c u ng i h c h i tr c vô phòng n a, cho c u s p v t” Quí g t u, b c l i ng d a c a s ngó ra v n, r i tr ra i kh p h t nhà trên mà coi ngoài t i trong. Sen ã c i b á banh ra r i, bây gi m c b v i tr ng, ch ng mang gu c s n, u ch i láng m t, ra ng d a lan can ngoài hàng ba mà hút gió, d ng nh không có anh v trong nhà. Coi h t nhà trên r i, Quí xu ng nhà d i. M vui v ngó em, kêu chú Ti n m n r t b t giùm con gà mái t . Quí không c n ng n, ch thong th s p t cách n m ng tái hi p, nên i th ng ra ngoài v n, nhìn l i c nh c d u x a. p cu t u trên ng n tre ng hi p nhau mà gáy, thuy n ch lúa i ngàng qua d i sông, tr o phu c t ti ng hát du d ng. Quang c nh mà Quí ã t ng nghe th y h i nh , bây gi l i di n tr c m t nh x a, di n m t cách rõ ràng, l i có pha tr n ít nhi u thú v , làm Quí ã l ch duy t nh n tình cao th p, mùi i ng cay, nên không kh i l ngoài mi ng m t n i, c i chán n n, hay c i khinh ng o, duy Quí bi t mà thôi, ch ngo i nh n không th u hi u c. Tr vô nhà, Quí th y Sen s r thì h i:

gh con gh -

57

www.hobieuchanh.com

nhà em có i h c hay không? Có. c n b c nào? c tr ng Càng Long ây. Có b ng S h c hay không? Có i thi mà không u. Sao không i h c n a? Cha m t r i má b t nhà. u v y em thôi h c ã 5 n m r i? nhà em làm vi c gì? Có vi c gì âu mà làm? i không mu n i làm, ch sao không có vi c. D n d p v n t c cho s ch s , tr ng khoai t a u, làm vi c nhà. T i sao không làm nh ng vi c y, v n nh t hoang, nhà g n s p , mà i theo gà nh v y h ? Sen ng bu n xo, không tr l i c. Quí nói ti p: “T rày s p lên em ph i làm vi c, không c phép i du hí hay là i á gà a. Lu t tr i ã nh cho con ng i ph i làm vi c m i c n, ai không làm vi c thì không c phép n c m, qua s ch công vi c cho em làm” Lúc y, Th Mùi i ánh bài v a v t i. B c vô ngó th y Quí thì nàng ch ng h ng nên nàng ng kh ng l i và h i: - Quí h ?. . . V bao gi v y? , tôi m i v h i tr a. Dì nhà m nh gi i? nh. M y i âu m t bi t m i m y n m v y h ? - Th a, i làm n. - Làm n âu mà không ch u v , n n i cha m y m t, m y c ng không th y m t. - Tôi xa quá không hay cha m t, mà d u có hay c ng không v k p. Th Mùi ngó cái qu n vàng c , áo s mi rách và ôi giày mòn c a Quí r i i vô trong c t dù, v a i v a nói: “Làm n âu c ng làm c, c n gì ph i i xa” Quí ng ngó theo m gh mà c i, th y thân th v n còn tráng ki n, y ph c v n lành nh nh x a, nh ng da m t ã dùn, mái tóc ã m b c nhi u ít. Th Mùi ã thay áo dài mà m c áo bà ba l a tr ng, r i ra ng i trên ván n tr u. Quí ng i bên b gh gi a day qua h i: m nay dì có làm ru ng hay không? - Ru ng xa nhà quá, làm gì c. - Dì ánh bài n hay không? Nghe h i t i ru ng thì Th Mùi ã kém vui r i. L i nghe h i t i ngh bài b c n a, Th Mùi th n th n, nên phi n ngay, song ph i g ng mà áp: - Bu n quá nên ánh bài ch i ch n thua gì. - Tôi t ng n thua nhi u ch . Có ng i thua n bán ru ng bán nhà, ch có ph i ch i âu. Th Mùi châu mày l ng thinh m t chút, r i d ng nh mu n d ý Quí nên ch m rãi h i: - Mày v ây là v luôn hay là v th m nhà r i i n a. ? - Vi c y tôi ch a nh t nh. th ng th ng tôi li u coi nh ây có th làm n c thì tôi nhà luôn. Còn nh không có b th làm n, thì tôi s i n a, i ki m vi c làm. ây có ngh gì làm n c âu? - Có l l p ti m buôn bán c. tôi nói v i bà con trong làng coi nh có ai ch u giúp n cho tôi vài tr m, tôi s m n ph ngoài ch ho c h t tóc ho c bán hàng v t. n ít tr m mà buôn bán gì c. - Ban u làm nh , r i sau s m l n. Ch mu n làm l n, ph i vay h i n ôi ba ngàn, ng i ta không cho. ây vay h i c ng khó l m.

gh con gh -

58

www.hobieuchanh.com

Mình vay b c, thì mình ch u l i cho h . Mình có v n làm n, mà h có l i, th thì có chi âu mà khó. Ch chi mình vay ti n bài b c, thì h s là ph i. Nh ng ti ng “bài b c” c a Quí nói i nói l i hoài làm cho Th Mùi khó ch u, nên b i xu ng nhà d i, không mu n nói chuy n n a. Quí th y mình ch c mà m gh bi t nh t thí c ý nên chúm chím c i, r i ng d y i ra ngoài sân, ng m t phía, ngó cái sân, ngó tòa nhà, ngó c a ngõ, i th th n, s c bàng hoàng d ng nh suy ngh m t vi c chi quan h khó kh n l m v y. Bây gi ã chi u r i. M t tr i ã xu ng khu t vuông tra phía ngoài l , tr c sân ã mát i, ng n gió ch ng l i c t th i lao xa. D i m u trâu bò th n t ng b y, m y a ch n ho c ng i trên l ng trâu, ho c ng d i b m u, lý hát inh i. làm th t gà xào n u r i d n c m chi u. Chú Ti n ra m i Quí vào n c m. Th Mùi v i Sen ng ng nói chuy n, nói l m th m r i a tay ra d u, th y Quí b c vào m con li n dang ra. Quí t i c i nói “M i dì v i em Sen i n c m” Ti ng m i c a Quí nghe d u ng t l i hi p l l m, nh ng nó có hàm súc m t ý ngh a kín, là ch m i khách, có l vì ngh n ch ó nên Th Mùi khó ch u mu n nói mà không có l i, mu n gi n mà không có c, nên d n lòng làm vui i v i Sen xu ng nhà d i mà n c m. ng còn theo thói h i tr c, M coi d n r i n sau, ch không ch u ng i n m t lu t. Quí b t bình nên nói c ng c i: “không c. Ch không ph i y t mà n sau, t rày s p lên ch n trên ng i tr c hai em, vì ch là l n. ây, ch l i ng i i di n v i dì ây. Em ng i sau, i di n v i Sen; ng i cho có th t coi m i c” d c d c nh ng li u không th khang c v i l i c ng quy t c a Quí, nên ph i làm theo ý em mu n. Th Mùi càng thêm khó ch u v i l i c ng quy t v i cách m nh m c a Quí, nh ng quy t n lòng d coi, nên c ng i l i mâm c m và h i M : - Làm gà hay sao? , không có n nên tôi làm gà cho th ng ba n. - Làm con gà nào v y? - Th a, con gà mái t . - Con gà máy in là nó mu n nh y . y gà giò còn nh quá. Quí ng i n vui v , nói nói c i c i, khen th t ngon, nh cá n ng trui, nh c bò tái p, không ý t i s c m t m m c a m gh và b t ng b t mãn c a em Sen. Sen g p mi ng th t gà mà th y d a mu i t ã h t, bèn kêu M bi u i l y thêm. Quí ch n mà trách: “M y ph i t p l i tánh cho trúng l ngh a. Ch Hai là ch c , ch không ph i là y c a m y mà mây c phép sai khi n. Ch Hai ch u c c n u c m ã quá r i. Ng i n n u có c n dùng th chi, thì m y ph i ch u khó i l y thêm mà dùng, ng có nh c lòng ch Hai a. Làm ng i ph i n cho h p l ngh a, ph i bi t tr ng tôn ty, m i kh i mang ti ng th t giáo.” buông a i làm thêm mu i t, v a i v nói: “ ch i làm, nó là con trai bi t âm mu i t bao gi âu”. Th Mùi chúm chím c i, cái c i khinh khi, ng o báng, và nói cái gi ng gay g t cao k : trong nhà h i nào mà gi l ngh a. Ch em ch u khó v i nhau mà h i gì” Quí c ng quy t áp: - Th a dì, ã ành th ng nhau, ph i ch u c c v i nhau. Nh ng bánh sáp i thì bánh quy ph i l i, có v y m i công bình, ch bánh sáp i hoài, mà bánh quy không l i, thì t công. Còn l ngh a là u c n ích c a con ng i, nh gi l ngh a con ng i m i khác c m thú. - Không ch c. - Th a ch c l m - Th y có ng i, h m mi ng là nói l ngh a, mà h có ra gì âu.

gh con gh -

59

www.hobieuchanh.com

u b a nay h ch a “ ra gì”, thì ngày mai h s “ ra gì” tr i không ph h ng lo. Th Mùi c i ng o, không cãi n a.

âu, xin dì

gh con gh

60

www.hobieuchanh.com

III (15) Sáng b a sau, m t tr i ã m c r i mà Th Mùi c ng nh Sen, hai m con v n còn an gi c. g u thay áo ng i ch mua n. Quí trong phòng b c ra i ch n không, mình m c cái qu n v n b ng b xanh c mèm i m t cái áo thun gi có rách sau l ng vài l , c qu n kh n lông c ng c . Th y ch s a so n n áo dài thì h i: - Ch s a so n i ch ph i không? , i mua n. - Có ti n hay không? - Có. Dì a h i hôm. - Tr c khi i, ch kêu giùm th ng Sen th c d y ng em ch công vi c cho nó làm. Quí i xu ng nhà d i ki m n c r a m t. M l t t i theo l y thau múc n c cho em. M ng cài nút áo mà coi Quí r a m t. M th y em, tuy y ph c lam l , t và .. tuy b ng táp nên nám en, song hai bàn chân tr ng h ng, móng tay c t s ch, còn trên u thì tóc t thi t khéo. M nhìn cùng h t r i vui th m, bi t em mình i làm n d u không c vui ng, ch c ng không n n i c c kh v t v . Qui lau m t r i l y m t cái lu t nh trong túi qu n ra mà ch i tóc. Li c th y ch ng ng nhìn mình thí Quí c i và thôi thúc: “Ch kêu giùm th ng Sen d y r i i ch i, k o tr a”. i lên nhà trên. Quí th y chú Ti n i ngàng nhà thì nói: “ Chú Ti n, b a nay anh em tôi s ph v i chú mà n d p sân và v n cho s ch s . i Sen d y r i tôi chia công vi c cho m i ng i. Chú ki m cu c, xu ng dao, mác em ra ngoài sân cho s n i, ng chúng ta ráp làm vi c” Chú Ti n i l y klhí c , Quí i th ng ra sân, th y dáng Sen th c d y, ng i s t s trong nhà thì kêu:”Sen a, r a m t ri t i, r i ra ây cho qua bi u” Chú Ti n ôm ra hai cái cu c v i hai cái mác, Sen r a m t r i c ng ló ra, Quí th y Sen cb v i tr ng thì nói: “không c. Em ph i vô thay c mà b n. Nh không có n thì b n á banh c ng c. Làm c ch không ph i á gà hay là ánh bài âu mà b n m i”. Sen c ng qu ng tr vô, tuy b t bình song không dám trái l nh. M t lat Sen ra l i, bây gi c á banh, song chân mang gu c. Quí bi u b gu c r i kêu l i g n mà nói, có chú Ti n ng m t bên: “Qua v ây, qua th y nhà b x p x , còn t tr c ra t i sau v n, thì c m c lan n n n nhà, ch ng khác nào nhà vô ch trong mi ng t hoang. Qua th y v y qua au lòng quá, ch u không c. Ng i ta th ng nói nghèo cho s ch rách cho th m. D u bây gi anh em mình nghèo i n a, mình c ng ph i d n d p cho s ch s t . N u mà mình có ti n d thì mình m n n m ba ng i giúp chú Ti n mà d n d p trong m b y b a ch c xong. Ng t anh em mình không có ti n mà m n ng i ta, v y anh em mình ph i ra công mà làm, mình làm d thì m i b a ho c quá l m là m t tháng r i c ng c. Em ph i ráng làm v i qua và chú Ti n, làm vi c nhà không ai chê c i âu mà s . Bây gi lo d n d p cái sân cho s ch s . Nh cây b p khô cho tr ng, d y c cho s ch h t r i gi ng dây làm b n tròn b n vuông cho vui m t. D n sân r i mình d n mé nhà b p tr ng rau, tr ng t, tr ng c i tr ng hành mà n cho kh i mua. Còn sau v n lúc n y tr i n ng c ã ch t r i, nh ng còn r i rác nh ng cây t p n p m c tràn lan. Mình t h t nh ng cây b y ó i, ào g c khô cho tuy t gi ng, d n d p cho tr ng tr i b ng th ng ng tr i sa m a mình t a u tr ng b p cho giáp v n. Vuông tra mình c ng ph i s a l i. Tr c h t ph i rút chà gai, n g c m c, em bùn b i dài theo m y hàng tre, ào m ng phía trong cho sâu lám nh v y tre m i phát. N y chú Ti n, ch ng trình c a tôi s p nh v y ó, c theo ó mà làm t i. tr ng t a cho có huê l i, ho c i mùa lúa t i thâu lúa ru ng h ng h a r i tôi s tính t i vi c tu b nhà. Thôi bây gi

gh con gh

61

www.hobieuchanh.com

ráp làm vi c. Sen em nh h t nh ng cây b p khô mà ng l i i. Vi c y nh nhàng em làm c, qua v i chú Ti n nh c . ” Quí nói d t l i li n l y m t cái cu c i th ng vô th m nhà r i b t u t ó mà cu c ra. Chú Ti n th y Quí h ng hái, h nói là làm, chú chúm chím c i, r i c ng l y cu c mà cu c c v i Quí. Sen t nh ch bi t n, ng và i ch i, ch a h h mình và ra s c làm vi c lao ng, nên nghe l i anh ch d y thì không vui chút nào; nh ng th y Quí ã m nh d n c m cu c mà cu c c ng nh chú Ti n, li u không th ng ngó hay b i ch i c, c c ch ng ã Sen ph i i ám b p mà nh cây b p khô, m c d u lòng không th a thích nên làm không s t s ng, nh p mà nh m t tay cây nào tr c là may, cây nào ch c g c thì trì kéo cù l cù d t. Quí dòm th y thì kêu mà nói: “Ê, Sen! Làm cho m nh m ch , nh hai tay th coi nào! Làm vi c sao mà y u t nh con gái v y? Con trai ph i c ng c i lanh l m i c mình là th thao gia, mình không c phép làm th n cho s c ph c th thao ch ” Sen v a gi n v a th n ráp c hai tay mà nh b p, nh l làng m nh m , nh âu b ó, tính nh s ch s h t r i s gom ng. Quí th y l i khiêu khích c a mình ã hi u qu thì g t u và ngó chú Ti n mà c i. Nh ng ti ng om sòm r n r c ngoài sân làm cho Th Mùi không th ng nán c, b i v y bà th c d y b c ra c a mà dòm. Bà th y Sen hè h i nh b p, làm nh h ng nông phu thì bà c t c, nh ng th y Quí c ng cu c c , x c b i cát bay lên t ng b ng nh l c l ngoài ng, thì lòng b c t c y yên t nh l n l n, r i bà ngoe ngo y b i r a m t. i ch v th y hai em làm vi c thì ng l i mà coi. Sen nh b p h t r i, ng s p ng d a b tre. Chú Ti n v i Quí cu c c ng ã s ch c c g n phân n a sân vì c m c trên cát nên d cu c, l i nh tháng n ng c ch còn t khóm t chòm nên làm không n ng công l m. b ng r i vô nhà b p v a i v a nói: “Hai em d n sân m t nh c ch c ói b ng s m. y ch n u c m ri t cho mà n. ” Quí th y Sen d n ám b p xong r i, thì kêu mà bi u l y mác n b b i keo tây vô duyên ng x r g n c a ngõ. Vì không quen lao ng, nên Sen làm vi c mà m hôi tuôn ra m t t d m. Tr c thái c ng c i mà vui v c a Quí, s t c gi n c a Sen l n l n tiêu tan mà nh ng ch l i cho s h ng hái nh m l , là tánh t nhiên tr i phú cho h ng thanh niên. Sen ch t cây keo vài cái, nh ng không quen n cây, l i mác c lãi hoài, li u th làm không kham, m i i v i chú Ti n ng cu c c , chó chú n keo. Quí v i Sen bây gi ng g n nhau mà cu c c , Quí mu n an i em, nên vui v h i: - Làm vi c ph i vui hay không em? - Vui. , c n lao nó có cái thú vui c bi t, nh thú vui y nên h ng lao ng m i s ng c. Thú vui y nó c ng n ng nàn, kho kho n nh thú vui theo thói c b c hay ch i i, nh ng nó cao th ng h n, vì nó làm ph n kh i tinh th n c a mình, mà nó c ng u ích, vì nó không làm m t ti n, trái l i nó có th d ng s nghi p n u mình siêng ng kiên nh n. Em ráng t p c n lao cho quen, r i em s th y thú vui c a nó. Mà h em bi t vui thú c n lao r i, t nhiên em ghét ch i b i, bài b c, dâm d t, xa hoa. Mu n ch c em nói chuy n, mà th y Sen c l ng thinh. Quí bèn h i: - Làm vi c t h i s m mai n gi em m t hay ch ? - Ch a. !Ph i thành thi t, ng d i trá. Làm vi c ch a quen h làm m t lát thì ã m t r i. Ai c ng v y, không có ai hèn mà ph i th n, nên gi u gi m. Em có m t thì ng i ngh t chút cho kho r i s làm ti p. - Thi t em ch a m t. t l m. V y thì c làm, ch ng nào m t thì ngh . r i em coi, mình làm vi c m t, lát n a n c m ngon l m. - Em ói b ng r i.

gh con gh -

62

www.hobieuchanh.com

Qua c ng ói n a. Ch Hai ã bi t mình s ói, nên h i nãy ã h a lo n u c m s m cho anh em mình n. V y mình ch ng nên thúc c m mà làm r n cho ch . - -M y n m nay anh i làm n, anh làm vi c nh v y hay sao? Th y em ã b t u nói chuy n, Quí m ng th m nên vui v áp li n: - Vi c gì qua c ng có làm qua h t th y. y mà ng i ta nói anh b i. - Ph i. Lúc nh s c y u, nên qua b i. Ch ng l n lên qua làm t i vi c n ng. i ph i c r i m i bi t kho . Em còn nh , qua mu n em c c nh qua, ng t p cho quen tánh siêng n ng kiên nh n, mà m ng v i i. - Thi t t nh n gi em không có làm vi c chi h t. ng l m! Mà không tr âu. Em còn thì gi mà t p làm vi c. Bi t làm vi c r i ch i i vui em à. - Ph i, nh h i nh anh làm ná cho em b n cu vui quá. - Ph i, Qua c ng còn nh chuy n ó. N u em nghe l i qua mà làm vi c thì qua s bày cho em nhi u cách ch i khác vui h n. i g ong v a thân yêu v a khuyên d c a Quí, Sen không th không c m xúc. ã v y mà ngh a huynh t nh m i m y n m nay, bây gi m i n i l i, Sen không th không vui m ng. S phi n gi n gây trong lòng Sen t hôm qua, nh gi ng thân v i ngh a huynh y phá tan l n l n, bây gi Sen h t s t sè, h t cùng qu ng, mà l i d n d vui c i, m c d u m t m hôi, b ng ói th t th o. Th y M b c ra kêu n c m, Quí v i Sen m ng r , buông cu c i vô li n, th m cám n ch n u c m mau, vui th y ch em ng i lo trong, k lo ngoài, hi p nhau làm vi c chung cho gia ình, cho c ba ch em do m t cha sanh ra. Quí v i Sen r a m t r a tay r i ng i n c m, vui c i hòa nhã. b a nay c ng l i ng i n chung, không i Quí bi u, và th y hai em vui c i M r t p ý. Duy có Th Mùi s c m t m m không vui, vì trong lòng phi n Quí nhi u kho n, phi n công kích bài b c, phi n b t Sen cu c c , nh t là phi n c ch t tôn c a Quí, h m mi ng thì lên gi ng ch nh n ông, không kiêng n u t h mình n a. n c m r i, th y tr i n ng g t. Quí bi u Sen ngh n chi u mát s làm vi c n a, chú Ti n coi h t c ã cu c r i và d n d p ch b i kéo cho s ch s . Th Mùi s a so n l y dù mà i. Quí li c th y li n h i: - Th a dì, v y ch dì tính i âu mà l y dù ó? i ra ch ch i. - Th a dì, n u thi t dì i ch i thì tôi không dám c n. Còn n u dì i ánh bài thì tôi xin dì ng i. i sao m y không mu n tao ánh bài. i ngh ánh bài ã làm h i cha tôi nhi u l m r i. - Ti n c a tao thì tao ch i, tao có bi u ai ch u ti n âu mà nói tao làm h i! - Xin l i dì, tôi l n l n trong tr ng i m i m y n m nay, tôi luôn luôn th y thiên h gi d i tôi gi n l m, nên tôi t p tánh thành thi t. B t lu n vi c gì h tôi nói thì tôi c nói ngay bon, không ch u tr trêu quanh qu o. Dì nói dì i ánh bài dì không có làm i ai. Th a dì, dì làm h i cha tôi nhi u l m, tr c kia vì dì ánh bài nên cha tôi m i nghèo, nghèo n n i không cho tôi i h c c r i còn m c n mà tiêu tan s nghi p. y ng có nói nh v y. Cha m y nghèo, m c n là t i ng á gà ánh bài ng thua ch ph i t i tao sao. - Th a, cha tôi c ng có thua, ch không ph i m t mình dì. Tôi công nh n s ó là s thi t. Nh ng mà n u dí lo làm n, dì siêng n ng ti n t n, và khuyên gi i cha tôi ng ch i, thì gia o âu n n i suy s p. Dì ã không khuyên gi i, mà dì l i tr ng chí bác cho cha tôi, r i dì c ng chèo xuôi m t mái, t i nh v y nên m i nguy ó. S y ng là s thi t, dì ch i sao c. Cha tôi ch t r i, l thì dì ph i t h i mà b t t c

gh con gh

63

www.hobieuchanh.com

lo làm n. Té ra dì c ng c ánh bài hoài, huê l i ru ng h ng h a c a tôi n m nào dì ng thua h t, b ch tôi rách r i, l i làm g ng x u cho em tôi n a. ánh bài nó k t qu nh v y ó, sao mà dì nói không h i? - Cha ch ! Bây gi m y v ây m y b t l i tao hà? - Th a dì, t i dì nói ánh bài không h i, nên tôi ph i ch rõ ch h i cho dì th y. Vì tôi quen tánh thành thi t, nên l i tôi nói không làm cho dì vui, ch không ph i tôi b t t i t l i. Tôi xin nói thêm r ng tôi v ây tôi th y em tôi nó 20 tu i r i mà nó không bi t ngh nghi p chi h t, ch bi t i ch i v i á gà, y là t i nó noi theo g ng c a dì. Xin dì suy ngh l i, sanh con thì ph i gíao hoá cho nó thành ng i úng n ch ai ành un úc thành “ b m bài b c” bao gi . - Quá r i ! H i nãy m y b t l i tao, r i m y d y khôn tao n a. Tao v i cha m y h n 15 n m, ng ch a có nói n ng l i v i tao l n nào. M y là con sao m y vô l , m y dám ng nhi c tao?. . . Ông B i i ! Ông i m v mà coi nó h n u v i tôi ây nè!. - Dì kêu cha tôi làm chi! Cha tôi u t c nên hi n h n bi u tôi v ng vi c nhà k o ch tôi kh , em tôi h , t i v y nên tôi m i v , tôi nói thi t cho dì bi t. Tôi v t tr a hôm qua, tôi th y nhà c a nh nhà hoang, dì i ánh bài, th ng Sen i á gà, ch M rách i lao kh nh con m i. Th y tình c nh kh n n n thi t tôi mu n ch t cho r i. M tôi n ki m d ti n mua c 25 m u ru ng cho con thì bán mà nuôi m y ông t ng. Ông n i bà n i tôi l i m t s 13 m u, cha tôi ch t r i, ch n thi hành c ng l y tu t. May còn c 12 m u ru ng h ng h a ch tôi v i em tôi còn có c m mà n. L i ng nh nhà n y là nhà th h thi hành phát mãi không c, nên ch tôi v i em tôi i có ch mà ng . Mà ru ng h ng hòa v i nhà th u thu c tôi làm ch . Cha tôi t r i, m y n m nay dì thâu góp huê l i c a s ru ng h ng ho , l thì m i n m dì ph i xu t ít ch c b c may qu n áo cho ch tôi m c lành l v i ng i ta, sao dì b túi t ng i ánh bài, b ch tôi lang thang i th i nh v y? Ông n i bà n i tôi l p ru ng h ng h a l i cho ch em tôi cúng qu y, ch âu có ph i cho dì thâu huê i ng ánh bài âu. ru ng h ng h a m i n m cho m n có m y tr m thùng lúa, bán mà i ch mua n hàng ngày không , ch ph i nhi u nhõi gì hay sao mà nói tao gi t tao xài riêng. - Có m y tr m thùng lúa ó n u ng ch i b i bi t c n ki m, thì c ng s ng thong th . Ng i ta không có gì h t mà ng i ta khéo lo thì ng i ta c ng c sung s ng thay. Tôi nói thi t v i dì, tôi v ây là vì tôi v ng theo ý cha tôi ng m ng d y tôi ph i mà s p t vi c nhà l i cho ch tôi h t c c kh , em tôi h t ta bà. V y t b a nay tôi m quy n làm ch nhà th v i ru ng h ng ho . Ai trong nhà n y u ph i tùng quy n tôi. Ai c ng ph i làm n, không c ch i b i n a. Tôi c m nh t không c bài b c và á gà. N u ai không ch u nghe l i tôi thì c t nhà riêng mà , r i mu n ch i i bài b c tu ý. y mu n i tao ra kh i nhà n y h ø? - Không. Tôi không i ai h t. Tôi bu c ph i n t t , ng ch i b i ánh bài mà thôi. N u dì b c t t ánh bài, thì dì c ây v i tôi. Tôi h a tôi s nuôi dì n tr m tu i già. Th Mùi t c gi n cành hông. Nãy gi mu n xách dù mà i, nh ng nghe Qúi nói g t quá nên không dám i ánh bài, còn mu n cãi l thì nói không l i mi ng Quí. Ch ta b c mình b i vô bu ng mà n m. Quí bi t tâm lý, th y v y thì hi u mình ã th ng c bàn u r i, nên b c ra ngoài sân ch công vi c cho chú Ti n làm r i tr vô n m ngh . n x mát, Quí kêu Sen ra ph v i chú Ti n mà cu c c h t rác n a. Ba ng i làm t i chi u thì cái sân tr c nhà s ch tr n. Ch ng M ra kêu n cm, Quí ng ngó cái sân và nói i Sen: “Em th y ch a? Mình ch u c c m i m t b a mà nhà c a mình bây gi coi vui vui, t cái c nh hoang vu u t n a. V y t rày v sau em ng thèm i ch i b y b n a, c ng tâm hi p l c v i qua mà lo làm vi c, em sanh khí tr l i cho nhà mình, ng anh em

gh con gh

64

www.hobieuchanh.com

chung h ng cái vui v i nhau, cái vui y kh i t n hao mà nó l i thanh nhã h n cái vui c a tr ng gà hay sòng b c” Sen c i. Hai anh em d t nhau i t m, Sen nói chuy n vui v , ch không ph i qu u qu nh b a tr c. Th Mùi d y ra n c m chi u, ch ta ng i mà s c m t m m, không nói mà c ng không ngó qua con ru t con gh nào h t, d ng nh thù oán tât c nh ng ng i trong nhà. Quí l i ki m chuy n mà nói không ng t, h i th m M coi nh ng ng i h i tr c thân thi t v i cha bây gi ai còn m t, r i d n Sen ngày mai s làm ti p nh ng vi c gì, tính d n d p chung quanh nhà cho s ch s , s a ch a c a ngõ l i cho coi c, r i s lo t i phía sau v n ng qua mùa m a mà tr ng khoai tr ng b p. Quí nói chuy n t nhiên v i ch v i em, không nói ng t i Th Mùi n a, làm nh không k có ch ta ng i ó. n c m r i Quí r Sen i ra l ch i. Anh em i lên i xu ng nói chuy n. Quí ch m chú gi ng gi i em v t cách con ng i i ph i tu tâm d ng tánh, ph i t p n cho ngay th ng, trong s ch, hi n lành, bi t phân bi t ph i qu y, hay d , cao th p, ng tránh cái qu y, cái d , cai th p. Ph i lo làm cho tròn ph n s i v i thân danh, i v i gia ình, i v i xã i, i v i t n c. c giàu hay là ch u nghèo c ng v y, ph i bi t th ng ng i, ph i ham làm vi c, ng thèm tham lam, ng ham xa hoa, ng s c c nh c, ng ch u dua n . Ng i quen trong xóm ai th y Quí c ng m ng, r i h i v bao gi , m y n m nay i âu, làm vi c gì, làm n có khá hay không. Quí vui v tr l i v i m i ng i, c nói i kh p x , làm ra ng nào n h t ng y, nên không khá m i tr v ây. Trong m y ngày sau, Quí c ng hi p v i Sen và chú Ti n mà cu c c hoang bang t trong n, không n i ra kh i nhà. Th Mùi c ng không i ánh bài. Nh ng l c c nhà c 3 b a ch ta b c t c quá, mà không nói ra c ng x h i cho b t gi n. M t b a, l i n a chi u ch ta b n áo i kh n mà i. Quí ngó th y, nh ng làm b nh không hay, bi t m gh i gi ó là i than phi n v i ng i quen v s con gh h n hào ngang ng c, ch không i ánh bài. Thi t qu Quí nh trúng ngay. Th Mùi ra ch Càng Long ghé nhà c u H ng qu n là nhà ch ta th ng t i ánh bài. Hôm nay thi u tay nên g y sòng không c, nh ng có Sáu Tr v i T Tàu ng ng i nói chuy n v i ch nhà. M y ng i th y Th Mùi b c vô thì h i ng x ng, ng i h i t i sao chi u m i ra, ng i h i m y b a rày i âu mà v ng m t. Th Mùi ng i bí x r i th dài mà nói: “Th ng Quí ó nó v nó ki m chuy n nói xóc óc, làm cho tôi gi n tôi n m trong nhà ch có i âu”. H ng qu n h i th ng Quí nào. Th Mùi m i k chuy n Quí v m y b a rày làm dông làm gió, tr n tr c r y th ng Sen sao lo không làm n gì h t c á gà á banh. Nó l i b t i b t ph i, d y d i d y khôn t i ch ta, nó nói t i ch ta làm cho cha nó mang nghèo m c n ph i bán h t ru ng t. Nó làm phách òi làm ch nhà th và h ng ho , c nhà u ph i tùng quy n nó, ph i lo làm n, không ai c phép i ch i, nh t là ánh bài á gà. Nó nói ai không ch u ph c tùng nó, thì c t nhà riêng mà r i thong th mu n làm gì thì làm, ch trong nhà nó thì không c ch i b i n a. H ng qu n nói: - Cha ch ! Th ng Quí nó v nó mu n i bà a. Nó i b i m i m y n m nay coi b nó khá hay không? - Khá gi ng gì. Th y có cái gi mây nh . Còn n b n thì nh cu ly. y mà i âu làm chi? - Tôi ghét tôi không thèm h i. Sáu tr nói: “N u Quí bu c g t, bà B i h t i ánh bài c, ch mình b thi t h i, vì m t t m t tay bài”. Tào nói: “Quí là con gh , nó có quy n gì mà c m không cho bà B i ánh bài?” Th Mùi nói: “Ý nó nói nh tôi mu n i ánh bài thì i ch khác mà , nó không cho trong nhà nó. M y bà con ngh coi nó ngang ng c n b c nào. Cha nó c i tôi v ó. Cha nó ch t thì tôi ó mà ph ng t . V ch ng n có con ch ph i c p xách gì hay sao mà nó

gh con gh

65

www.hobieuchanh.com

i tôi c, tôi không thèm i âu h t. Tôi ó v i con tôi ng i ánh bài ch i. Nó gi i nó i ki n tôi t i âu nó ki n “. ng qu n nói: “Không c âu bà. Tôi th y bà th t th r i. Bà c không l i âu. Bà làm b n v i ông B i, tôi nghe nói h i ó làm s s a, không có l p hôn thú. Ông B i m t, ch chi bà có hôn thú thì bà là k m u c a các dòng con, bà c nhà th , c góp huê l i ng h a mà cúng ông bà. Bà không có hôn thú, thì th ng Quí là tr ng nam nó ph i nhà th n h ng ho . Hu ng chi lúc ông B i g n ch t tôi nghe nói ng có m i làng n l p di chúc nhà th và h ng h a cho con trai tr ng nam n a. Th thì bà v i th ng Sen không th nào tranh n i v i th ng Quí âu”. Th Mùi nghe nh v y thì b n r n, nên th dài mà than: “Thi t h i ng c i tôi, không có p hôn thú. Tôi có dè ngày sau có chuy n r c r i nhh v y âu mà b t ng làm. Còn lúc ng nh n ng, ng có m i làng n l p t gì ó tôi không bi t. Ch chi tôi bi t, tôi xin ng biên trong di chúc nhà th v i h ng h a cho tôi thì xong quá”. Sáu Tr nói: “ âu mà c bà! Có phép nào mà h ng h a nhà th cho àn bà, nh t là có con tr ng nam s s ó. cho th ng Sen c ng không c. V y bà ph i nh n. N u bà thì bà thua. Th y H ng qu n bi t lu t bà h i th y th coi. ” ng qu n ti p nói: “ Tôi ã nói không có hôn thú thì th t th r i. Chúng i ph i i không cãi l gì c mà cãi”. Th Mùi ng i bu n hiu, th y Sáu tr nói v i T tào v , ch ta c ng t giã v ch ng ng qu n mà v . n c m chi u, Th Mùi b t u i thái , kh i nói êm ái v i Quí, bi u Quí làm n t p giùm cho th ng Sen bi t công vi c trong nhà, r i d y nó tr ng d a u c i cà, nh mi ng t n, n u tr ng cho giáp, thì bán l y l i xài không h t. Quí bi t m gh ra ch h i chi u nghe ng i ta bày bi u sao ó, nên xu ng n c m i dã lã làm quen. Anh ta bi t m gh ã bi t l i, mình không nên làm oai n a, nên c ng l y l i d u ng t má i áp. Th y h m nay th ng em ã s nên bi u âu làm ó; bây gi m gh c ng n không dám ánh bài, v y mình nên l y ch hòa mà dìu d t c hai tr v ng ph i, c n gì mà làm hùm làm h n a.

gh con gh

66

www.hobieuchanh.com

IV (16) Cách vài b a sau, lúc t ng sáng Quí r Sen i ra ch Càng Long coi cu c buôn bán bây gi có th nh v ng h n h i tr c hay không. Hai anh em thay i ch i. Quí m c b khác b ng b xám, nh ng c ng c mèm, trên bâu c ng nh hai c a tay u x i rách, u i nón c y, ch n mang ôi giày en mòn gót. m mai t nhiên có nhi u ng i trong gi ng i ra ch mua n, àn bà con gái xách gi ho c b ng r i xung x ng, d n ông con trai i b có d c, ho c c i xe máy rung chuông ren ren. Ng i l thì ngó Quí trân trân, không bi t Quí âu má n m c không gi ng ng i trong . Còn ng i quen bi t h i tr c thì chào h i, h i th m m nh gi i, h i v bao gi , h i l là i b mà i, d u nói m au h c ng không làm sao, d u nói v b a nào h c ng không c n nh . Ra t i bên xe ò, m t tr i v a lú m c, chi c xe ch y Trà Vinh ã bóp kèn lìa b n, còn chi c xe i Sài Gòn n m ó ch ba b n hành khách em lên xe r i m i i. Quí ng l i coi ch i, nh 12 n m tr c, c ng gi n y mình lên xe theo quan Kinh lý LaCo mà i Sài Gòn, có ch M v i cô H ng ra ây ti n hành, hai cô ng ch n n c m t, làm cho mình héo gan l nh ru t. Sáu Tr trong c n ph g n ó b c ra coi xe ch y, anh ta ngó th y Quí ng g n xe thì kêu ma h i: “Quí, em i Sài Gòn hay sao?” Quí l c u. Sáu Tr ngo c mà nói: “Không i thì l i ây ch i, M i nghe nói em v mà không g p. L i ng h i th m m t chút”. Quí i l i ti m Sáu Tr . Sen i theo sau. Xe Sài Gòn rút ch y. Sáu Tr bi u anh em Quí vô ti m ch i r i h i: - Nghe nói em v ã m y b a r i, sao không th y i ch ch i v y? t i nhà tôi th y nhà c a b u t nh nhà hoang. Tôi bu n quá nên không mu n i âu, nhà cuôc c h t rác ng coi cho s ch s vui vui m t chút. M y n m nay anh nhà bình an m nh kho ph i hôn anh Sáu? bình an, cám n. - Tôi v , th y ai còn m nh gi i tôi m ng. Mà nghe nói có ng i c ng ch t m t vì bu n quá nên không mu n i âu, nhà cu c c h t rác ng coi cho s ch s vui vui m t chút. M y n m nay anh nhà bình an m nh kho ph i hôn anh Sáu? , em i lâu quá. M y ng i già ph i ch t ch sao. R t i là ông B i không già gì m, mà ông ch em c ng không n i. Em i âu mà lâu quá không v th m nhà v y? - Nói thi t v i anh, thân tôi ra i ch ng khác nào m t lá cây r ng gi a ng. Gió th i bay qua bên này tôi n m bên này. Ng i i ng h t qua bên kia thì n m bên kia. m ch nào c ng có, không bi t âu mà nói c. - Em i nh v y mà khá hôn? Có v n li ng chút nh hay không?? - Làm ra ng nào m8 h t ng n y. Ra i tay không tr v c ng v y. Mà có ti n hay không tôi không c n lo, thân tr tr i m t mình, tay ch n ây d u th nào m i b a ng có c vài chén c m d n b ng, ói c gì mà lo. - Té ra em ch a có v con hay sao? - Ch a. Quy t l p thân mà ch a l p c, thì âu dám ngh t i gia ình. - Th i lâu quá t ng khá l m ch . uí c i r i ng d y t giã Sáu tr d t Sen i, nói i l i ch xem coi buôn bán th nào. ai anh em i giáp vòng ch g p M . Quí d r coi M mua nh ng v t gì mà n r i móc túi a cho M hai ng b c mà nói: “Chi u hôm qua tôi th y trong b i tre sau nhà có m t m t ng ngon l m. Ch tr l i mua vài cái giò heo em v r i tôi s n m t m ng ó h m n ch i. 8

n, dùng

gh con gh

67

www.hobieuchanh.com

tr l i mua giò. Quí v i Sen i th ng th ng9 mà ch r i m t ch v i hai em hi p nhau mà v m t l t, hòa hòa thu n th ng yêu, nên vui v vô cùng. Th Mùi c ng không i ánh bài n a, bây gi c nha ph v i M lo n u c m n c vá may, Quí r t vui lòng, nên ban ngày hi p v i Sen giúp chú Ti n làm lo s ch s trong v n, chi u mát anh em d t nhau th m m y nhà trong xóm, r i t i l i Quí l a nh ng chuy n Á R p trong b sách “ t ngàn l m t êm” mà thu t cho dì gh v i ch và em nghe ch i, c ba u mê h t, ngày nào c ng trông cho mau t i ng nghe Quí nói chuy n i x a c a Á R p. Quí v ch a c m t tháng tình c nh trong nhà ông B i Bái T n u i khác h t. Nhà a bây gi coi kho n khoát vui v , trong ngoài u s ch hóc, không cóc cái v u t iêu tàn nh tr c n a. Sen c eo theo anh luôn, bi t cung kính anh ch , không thèm i ch i, m i ngày t ki m công vi c trong nhà ho c ngoài v n mà làm, không i anh bi u. thì lúc này sung s ng ch ng có lúc nào b ng, trên m gh ã b nh ng l i m c m ng cay, d i c hai em t tình th ng yêu kính m n. Còn Th Mùi vì cô thân th t th nên ph i nh n nh n con gh , nh ng không i ánh bài c thì không th nào vui. Mà có phi n gi n thì ph i gi u kín trong áy lòng, còn ngoài m t thì ph i b i buôi cho an thân ph n. Chú Ti n th y bây gi c nhà u thu n th o thì chú r t v a lòng, nên chú n l c mà giúp công, c c mà vui nên không n . tb a ng n c m, Th Mùi nh c mùng 10 t i ây là ngày gi ông B i. Quí nói: “Ch Hai tôi có nói b a h m. Khi cha tôi m t không tôi có nhà, mà báo hi u cho cha không c. Nay tôi v ây nh n d p gi , tôi tính mua m t con heo ng cúng cha tôi, r i i bà con trong làng n n uông ch i m t b a. tôi a ti n cho ch Hai tôi ki m mua t con heo b a ó làm th t mà cúng. Mua heo ch ng vài ba ch c, không c n ph i mua heo l n l m”. nói: “Heo bây gi r . Heo 30 l n c t , ch ph i nh sao?” Th Mùi làm l , cho ch em Quí tính sao t ý. n c m chi u r i Quí a cho M m t tr m ng b c bi u c t ng mua heo, còn d thì mua n u cúng. Th Mùi t ng Quí nói mình góp huê l i h ng h a mình ph i ch u ti n làm ám gi , té ra th y Quí a ti n thì ch ta r t vui lòng, nên s t s ng bàn tính v i M coi mua heo r i ph i mua th gì n a. Ch ta l i h i Quí mu n m i ai. Quí nói vi c ó cho Quí lo, Quí s ích thân i m i h ng ch c trong làng, còn bà con l i xóm thì bi u Sen i m i c ng c. Ch ng v ng t i, Quí i vô ngã ba Su i c n ng th m dì Ba Th i, vì h m nay m c lo d n p nên không có tr l i mà nói chuy n v i dì. i ngã ba vô Su i C n ch có ba cái nhà nên chi u t i ít có con nít t t p ngoài l mà gi n ch i. Trong ti m dì Ba Th i, cô H ng th y tr i ã t i, cô qu t t cái èn g i là t a ng, ng trên bàn gi a và ngó m n m trên b ván lót phía trong mà nói: “Anh Quí v h m nay c tháng mà nh tr n m t, không th y nh vô ng h i th m coi nh s p t vi c nhà c a anh xong hay không” Dì Ba Th i nói: “B a h m má i ch , má nghe h nói nó v nó qu y trong nhà th t kinh t th y. Ba Mùi h t dám xách ít i ánh bài. Còn th ng Sen thì t i ngày ph i cu c c h t rác, h t th r u nh h i tr c n a. Quí không mu n vô ch i c ng ph i. Nó ng làm hùm làm h , nó s t i lui nhà mình r i Ba Mùi nghi má c m cán, xúi gi c, nên nó tính tránh ti ng cho mình ó ch gì” con nói chuy n t i ó thì Quí ngoài b c vô, H ng m ng nên v a c i v a nói: “M i nh c anh thì có anh li n. B anh rình âu ngoài c a hay sao anh Quí?” Dì Ba Th i ng i d y. 9

t t , ch m rãi

gh con gh

68

www.hobieuchanh.com

Quí kéo gh ng i ch ng tay lên trên bàn má hòi: “Em nh c anh hay sao? Có vi c chi hay không?” ng ng i cái gh phía bên kia mà áp: - Có vi c chi âu. Anh v r i anh bi t c tháng nay không th y t m d ng gì h t, nên em i má em ch . c d n d p nhà c a nên anh ch a i âu h t. Cách vài b a có ra ch m t lát coi bây gi cu c buôn bán th nào v y thôi. - Ngoài ch ng i ta nói con v r y rà m con th ng Sen x p ve h t. Con h m ih t i ra kh i nhà r i m c s c mà ánh bài á gà. Con làm Ba Mùi n m co nhà h t dám th i ánh bài n a. Còn th ng Sen d n d p trong v n t i ngày v i chú Ti n h t dám ló ra kh i nhà. Qu có nh v y hay không con? - Không bi t ch ng dì con thêu d t v i ng i ta sao ó, r i h thêu d t thêm m t m a, thành ra con mang ti ng tàn b o, ch l nào con dám nói n ng l i v i dì con. Dì con là b n tr m n m c a cha con, d u không tình c ng ngh a, còn th ng Sen là máu th t c a cha con, t c th nó là em cu con, có l nào con n xua i. Vi c thi t nh y: con v nhà con th y nhà c a nh nhà hoang, ch Hai con c c kh rách r i nh con m i. Dì con thì i ánh bài, còn th ng Sen thì eo trong tr ng gà. Th y tình c nh nh v y con au n quá, ch u không n i. Chi u th ng Sen v , nó th y con nó làm l nh th y ng i hàng xóm, không l v m tình chút nào h t. Con gi n con có r y nó. Con bu c nó t rày s p lên nó ph i d n p trong nhà, cu c c ngoài v n nh con. Con c m nó không c i ch i, không c bài b c. Sáng hôn sau con ra cu c c , n cây, con bu c nó ph i làm v i con. Ban u coi b nó gi n con l m, nh ng con làm oai v i nó m t bu i, r i con bôm ng t nó, nên nó h t gi n và t ó t i nay nó siêng n ng l m, không thèm i ch i n a, còn dì a con i ánh bài chi u v nh th ng. Sáng b a sau n c m r i l y dù ra, tính i n a, ch ng ó con m i c n ngay. Con dùng i h t s c êm ái mà ch tác h i c a t t bài b c cho dì con th y, con nói vì thói ó mà ru ng t c a cha con tiêu h t, làm cho cha con bu n r u n n i ph i ch t. Thi t con có trách dì con, con ch cái l i c a dì i v i cha con và i v i ch Hai con, r i con khuyên n u mu n con c u ch a gia o l i thì ph i nghe l i con, ng có bài b c n a. Còn nh mu n chuyên ngh ó, không ch u hi p v i con mà c u ch a gia o c a các con, thì ph i c t nhà mà riêng. Con nói ngay ra t ây v i quy n ích tôn th a t và quy n tr ng nam trong gia ình con làm ch h ng h a và nhà th lo s a ch a nhà c a, cúng qu i ông bà, giúp cho ch h t kh , d y cho em kh i h . Con nói êm ái nh ng c ng quy t, làm cho dì con khó ch u, nên dì khóc mà la tr i la t, kêu vong linh cha con mà méc con i xô. Con c gi thái c ng c i, con không xiêu lòng. Dì con gi n không thèm nói t i con n a, nh ng thi t c ng không dám i ánh bài. - Con làm c ng nên con m s ch gì? - Ch a s âu. N m dàu dàu vài b a r i m t bu i chi u lén con i ra âu ngoài ch , ch c là i nói hành nói t i, nói cho thiên h ghét con. Té ra nghe h c t ngh a lý lu t sao ó không bi t mà ch ng v n c m chi u dì con dã l ki m chuy n nói v i con, không làm gi n làm h n n a, c nhà mà ph v i ch Hai con mà lo c m n c vá may. D u ng t v i ch Hai con l m, l i theo o b con, xin con d y d th ng Sen cho nó bi t làm n nh ng i ta, ng lo ch i b i n a. Dì con nói v n l n, t r ng, làm ch c rác r i, v y thì m a xuông ây tr ng cà c i b p khoai, bán l y ti n xài trong nhà không h t. hôn! n bây gi m i bi t lo! Ch chi thu nay lo nh v y thì tu ng t làm sao má tiêu c. i chi u này dì con nh c mùng 10 t i ây là ngày gi cha con. - Chà chà ! Còn nh ngày gi . V y thì khá thi t mà.

gh con gh -

69

www.hobieuchanh.com

Th a, bây gi i tánh khác h n, ch không ph i nh h i tr c âu. Con m i dì b a nào r nh dì ghé nhà con ch i. Bây gi trong nhà m m vui v , t tr c ra sân sau n u s ch bóc. , b a nào r nh dì ghé ch i. H ng nói: “Vuông t r ng h n m t m u, n u tr ng cho giáp h t thì huê l l n l m” Quí ngó H ng v a c i v a nói: “Em gi i tr ng thì ra ó mà tr ng” H ng m nh d n nói: - Anh nói thi t hay là nói ch i? - Nói thi t ch . u nói thi t thì ch ng tr i sa m a anh gieo tr ng, em s tr ng v i anh ch i cho vui. Dì Ba Th i ngó hai tr mà c i. Quí h i dì: m nay con v con ch a i âu. Nh ng mà con dòm coi d ng nh ng i trong làng trong xóm th y con nghèo h lãnh m v i con l m. Dì có ti m. Ng i ta hay t i ch i. Dì có nghe h d con, h chê khen th nào hay không dì Ba? - Oái thiên h h th y giàu th h b , th y nghèo thì khinh khi, h i nào mà lo con. - Th a không. Con h i cho bi t nh n tình v y thôi ch con có lo chi âu. Giàu hay nghèo u là vi c riêng c a con, con giàu h không h ng c, con nghèo h c ng không giúp c, th thì s giàu nghèo c a con có can h gì n ai mà con lo. ng nói: “Có nhi u ng i l i ây u ng r u h nói lén anh lung l m”. H ng v a nói v a ngó Quí mà c i. Quí bình t nh mà nói l i: - Qua r t ti c không nói ngay v i qua ng qua có th àm lu n v i h ch i. âu, h nói lén qua v vi c gì âu, em thu t l i cho qua nghe ch i. - Thôi thu t cho anh nghe, anh thêm bu n, ch có ích gì. - Không bu n âu. i qua c n ph i bi t ch nào ng i ta ch mà tránh, ch nào ng i ta khen mà làm, chê hay khen qua c ng vui h t, ch sao l i bu n mà em ng i. - Ng i ta nói anh b x mà i m i m y n m, t ng i làm ông làm th y gì, té ra tr lang thang i th i, không b ng m t tên trùm trong làng, v y mà i làm gì. Nhà n có ru ng có t. V y ta nhà, ta làm ru ng, làm r y cho kho t m thân, ã c lành lã mà còn d d n a. - Thi t h chê qua nh v y hay sao em? chê nh v y. - Qua nghi em chê quá, ch không có h nào h t. - Không mà. Em nghe h nói, em thu t l i thôi. Em t chuy n làm chi. - Qua mu n bi t coi nh em chê thì qua c t ngh a cho em hi u. Còn nh thiên h chê thì cho h thong th mà chê, qua không c n cãi l làm gì. - Sao l i không c n? Ng i ta nh o báng, anh ph i tr l i ch . Anh c t ngh a cho em nghe i ng có ai d ngh anh n a thì em s thay m t cho anh mà tr l i v i h . ! Em muu n nh v y thì qua ph i nói cho em hi u. Dì Ba v i em u bi t ngày tr c qua ra i là vì s b t c d , ch không ph i qua mê ch c “B c a quan Kinh lý” nên b x mà i. T nh qua quy t chí h c cho gi i, cho t t b c, ng l p thân. Vì gia o ép bu c, ch n bít ng, không cho qua i t i n a c, qua b c t c nên ph i tìm ngã khác mà i. Ra i, qua quy t i ng ki m th l p thân, i n 12 n m qua m i tr v c. Qua v i hai bàn tay không, qu n áo lang thang, b c ti n không có thiên h chê c i qua là ph i ph i l m, h có chê b y âu em. Qua xách cái nghèo ra i, ch ng nghèo qua ng em cái nghèo mang v , th thì ng i ta c i qua không áng hay sao em? Nh ng mà qua nghèo ti n b c ng i ta th y c, còn qua giàu cái khác ng i ta không th th y c. ây, em coi c p m t c a qua ây… Quí a tay v ch c p m t mà nói ti p: “C p m t này th y nhi u cái Quí giá l m em, d u ng i ta có ti n n bao nhiêu c ng th không th y c. Còn em coi cái b ng c a qua ây a…”.

gh con gh

70

www.hobieuchanh.com

Quí d v t áo lên v b ng và nói ti p: “Túi thì nh , nh ng mà cái b ng này có ch a th h t, ch a d i ch a khôn, ch a x u ch a t t, không thi u gì, nên nó Quí báu l m, không có ng nào dám bì âu. Ng i x mình h ch th y Trà Vinh, V ng Liêm, có gi i l m là nh Long, Sa éc, h có th y xa h n n a âu. Trong b ng h tr o tr c có hai v t là l i v i danh, ngh a là b c ti n v i ch c t c, ch ch ng có th gì khác. Mà chánh th khác ó m i Quí ch . Qua i 12 n m,bây gi qua tr v , b ngoài thì qua nghèo thi t, mà b trong qua giàu m, qua có nh ng cái ng i ta chê không ch u mua, v i nh ng cái ng i ta mu n mà không c. th ng th ng r i h s th y nh ng cái h không th y n i, ch ng ó h m i b i i, không bi t ph i chê hay là khen” H ng chúm chím c i mà nói: - Anh i xa, anh h c nói cái u úp m k c c quá. Ai mà hi u cho n i. Ng i ta th y anh i không v không, ng i ta ti c ch chi anh nhà cày ru ng làm r y cho kho thân l i có ti n. - Hay là cái i ó a. Em không nên ti c. qua nói thí d cho em hi u: tr i m a n c ng trong m y ao m y v ng. N c y ng t thi t, nh ng c ng m t ch hòai, lâu ngày ph i c n nên n i bùn c ng u, r i còn thúi hôi n a. Cón n c trong s ch không ph i v y. Nh có ròng có n c l n sông v n chuy n vô t n chân núi cánh ng, r i rút ra t i vàm to bi n c . c v n chuy n nh v y n c sông m i có mùi m n l t ch không bao gi có c có hôi. Vì v y nên thiên h a t m n c sông h n là t m n c ao n c v ng. Em hi u hôn? - Anh nói cao k quá ! Nghe b t m t. - Thi t quá nói minh mông, bóng dáng, m t chút, nh ng n u em ch u khó suy ngh thì em s h t ti c 12 n m l u linh c a qua. Dì Ba Th i: “ Con H ng nó thi t thà. Con nói chuyên cao xa quá, làm sao nó hi u cho i. Nh ng dì hi u. Tuy con i không v không, con không l p c công danh, không gây c s nghi p, song nh có i xa, i nhi u n i, con m i nghe th y r ng, m i hi u th thái nh n tình, m i bi t d i khôn cao th p. Tu i con còn nh , i con còn dài, có chí thì lo gì giàu nghèo, h tr i giúp v n thì ti n b c âu ngón tay ch âu. H khen hay chê m c k h , k làm chi con”. Quí nói: “Th a, con nghe em con nói, con ph i c t ngh a xa g n mà ch i ch con ã t ng i l n trong bi n kh , trong i t c, con xá gì mi ng thiên h . N u nói ra thì con mang ti ng nói phách, nh ng tr c m t dì c ng nh m c a con, b i v y con ph i nói thi t, con coi ng i i r l m dì à. Con coi thiên h trong làng mình ây ch ng khác nào b y chim se s u trên hàng rào ki m n kêu chót chét, b y chim y mà sao hi u n i t m lòng th th i c a m y con di u, m y con h c, bay li ng trên mây xanh. ng ng d y và nói: “ Anh khinh b thiên h quá” Nói r i H ng vô trong b ng bình trà v i cái tách em ra rót m i Quí u ng. Dì Ba Th i h i Quí mu n n bánh ng t hay không Quí l c u b o không h o ng t r i ng tách n c trà mà u ng. Nghe tr ng canh ngoài qu n ánh 9 gi Quí m i nói:”H i nãy con có nói mùng 10 t i ây là ngày gi cha. H i cha con m t, không có con nhà mà báo hi u. N m nay con v ây nh n p gi con có a ti n cho ch Hai con ki m mua m t con heo ng con làm th t mà cúng cha con. V y tr c khi m i bà con trong làng, con ích thân vô ây m i dì v i em H ng tr a mùng 10 ra nhà ch ng ki n cho con cúng cha m và n m t b a con c a con”. Dì Ba nói:” Con cúng anh B i bái thì dì ph i ra ch . Dì s ra s m. Còn con H ng, cha ch , không bi t nó i c hay không. Dì có m t a cháu gái, tên con u, Láng Thé. Nó kêu dì b ng cô. Nó có ch ng, r i cha m nó khu t h t, v ch ng nó d t nhau qua bên Ngã B y làm ruông m y n m nay. Dì m i nghe ch ng nó ch t, l i m t a con sáu b y tu i, nó em con v Láng Thé mà b v không có n i n ng t a. Dì có nh n bi u nó em con lên i dì. N u nó lên tr c mùng 10 thì nó coi ti m cho con H ng i v i dì. Còn n u nó lên ch a k p thì con H ng m c coi nhà không i c”.

gh con gh

71

www.hobieuchanh.com

Quí nói: - Còn t i sáu b a n a, ch c lên k p mà. u nó lên k p, thì con H ng s i ám gi v i dì. M y b a rày con H ng trông nó l m, trông lên coi nhà dì d t H ng i Trà Vinh. - Có vi c chi d i Tà Vinh hay sao? - Nó i coi n ài gì m i c t ó, h tr m tr khen t t. Ng i ta r nhau i coi. Nó n p p òi i h m nay, Ng t b nhà không c nên nó trông con u lên coi nhà ng dì d t nó i. ! Té ra em H ng mu n i coi! Ch Hai con b a h m i ch v , ch c ng th th nói ng i ta n n ài gì ó. Ch không có òi i coi. Nh ng ch nói chuy n ó, ch c ý ch c ng mu n i. V y ám gi xong r i tôi d t h t i v i tôi. Tôi nghe nói, nh ng ch a bi t c t l i nào âu. - Ng i ta nói c t d a bên ng trên mình xu ng, còn không y m t ngàn th c thì i ch . Xe ò bi t h t. M y c u l qu ng cáo quá, nên thiên h i d p dìu. c, Tôi c ng i ch i cho bi t. Nh n d p tôi ki m nhà th m ông th y c c a tôi luôn th . - Con mu n th m th y Nh t V nh ph i hôn? - Th a, ph i. - Th y h u trí. Nghe ng i ta nói th y c t m t ngôi nhà nh mà p l m d a ng i ra vàm. - Bi t nh v y thì xu ng ó d ki m. Quí t giã m con dì Ba mà v . ng ua ra c a mà nói:” Vài ba b a anh vô nói chuy n ch i. B anh nghèo anh th n sao mà không dám ló ra kh i nhà”. Quí ng l i ngoài sân mà nói:” Qua ngó t trên tr i xu ng d i t qua không th n v i cái gì h t em à. H m nay qua không i âu là vì qua m c s p t vi c nhà. Bây gi coi mòi ã xong r i. V y có l t b a nay qua có th vô th ng mà th m dì v i em”. Quí xây l ng i. ng tr vô óng c a. Cô M lãnh m t tr m ng b c c a em r i thì b a sau cô c y chú Ti n i h i coi có ai bán heo ng tr giá mà mua. Chú Ti n vô Sóc Quan nghe ng i ta nói bà Các có m t con heo en g n m t t bà mu n bán. Chú l i coi th y con heo ú l m. Chú h i giá. Bà các nói n u mu n mua thì ph i tr 30 i bà m i bán. Chú Ti n tr 25 ng. Bà l c u. Chú v nói l i cho công M hay và xin cô vô coi nh ch u thì tr thêm mà mua. n x Ba Mùi v i cô M i xem con heo. M con u ng b ng m i tr giá thêm t ng, n 28 ng thì bà Các ch u bán. Cô m tr ti n r i v b o chú Ti n v i th ng Sen vô b t heo khiên v nuôi. Quí th y con heo thì khen r . T i l i anh ta a thêm cho ch m t tr m ng b c n a, d n mua làm àm gi coi cho c, vì anh ta v m i cúng cha l n u, anh ta tính m i làng xóm ông, nên ph i n u nhi u m i mà ãi khách. Quí bàn tính v i m gh coi ám gi ph i m i ai. M con m i chia ph n: Quí lãnh i m i ng ch c H i t v i m y ông H ng ch c c u. Sen lãnh i m i m y nhà trong xóm, còn Ba Mùi thì m i m y ng i ngoài ch , lúc ông B i m t h có n u bái phân u. a mùng 8, Quí n c m s m m i r i m i i nón i m i m y ông già và H ng ch c. i giáp h t n n a chi u m i tr v . Tr i n ng l i i b nên m i hôi và khát n c. Trong Su i C n v ngang ti m dì Ba Th i, Quí ghé vô ng xin n c u ng. ng ra chào m ng và nói: ”h i tr a em th y anh i vô c u Su i, em bi t anh i m i ám gi và ch c b n v anh s ghé, nên h i tr a em không kêu”. Quí nói:” , qua i m i ám gi . N c và khát n c quá. Em cho qua m t tô n c l nh i” Quí c i áo bành tô máng trên gh , r i l i n m trên võng, lúc l c a cho mát.

gh con gh

li n r -

-

-

-

-

-

10

72

www.hobieuchanh.com

ng b ng ra m t ly n c l nh i ngay l i a cho Quí. Quí ng i d y ti p ly n c u ng i h i: Dì Ba âu? Má m i lên xe ò i ra ngoài ch . Bu i chi u ch có bán gì âu mà i mua? Má i mua gì ó không bi t. Quí tr cái ly cho H ng, th y có m t ch àn bà l p ló trong c a bu ng thì h i: Ai kia? Ph i ch u mà Dì Ba nói b a h m ó hay không? Ph i. Ch m i lên hôm qua. y thì m t, mùng 10 em ra ám gi c. c, có ch u coi nhà r i. Em làm n sáng m t ra s m ng ti p tay v i ch M . Còn má thì tr a má s ra sau. H i hôm má ã tính v i em nh v y r i. Em i c t cái ly r i l i ây nói chuy n ch i. ng em ly trên bàn r i tr l i ng i t i u ván g n cái võng. Quí n m c ngó H ng mà c i, nh ng không nói gì h t. ng c ng chúm chím c i và ngó Quí c i mà h i: Anh mu n nói chuy n chi? Sao không nói l i c ngó em mà c i? Qua ngó em là vì qua mu n l y c p m t l u l c c a qua mà dòm th u ru t gang em coi hi n giò em ao c vi c gì h n h t. y h ? Anh th y r i hay ch a? N u anh ch a th y thì em nói ph t cho anh kh i ki m. Hi n gi em mu n g t có m t chuy n là i Trà Vinh xem n ài gì ó mà thiên n quá, làm cho em nôn h t s c. Chuy n ó có khó gì âu mà ao c. Mu n i thì b a nào leo lên xe ò, i ch ng n a gi , t n có vài c t, em s th y c. Mà qua t ng h c t nhà t t v y thôi t i m y anh xe ò qu ng cáo rù quy n khách i xe mà th l i, ch có gì l âu mà em nôn. Dù! Ng i ta i coi d p dìu, n ng i V nh Long C n Th c ng qua coi. Ai i coi v ng tr m tr khen ng i d quá, ch nào ph i m y anh l bày chuy n ng quy n khách. Bây gi có ch u coi nhà r i. V y b a nào r nh anh d t má v i em i coi t b a. Không g p gì l m. Em nôn quá, mà anh nói không g p. T i sao anh không mu n i? Em bao10 ti n xe cho mà. Anh kh i t n hao chi h t. i ch i mà kh i t n hao thì qua có ng i gì âu mà không ch u i. S d qua không s t ng là vì c p m t c a qua ã th y x u t t th , nh qua ã có nói v i em b a h m. p m t này khôntg còn th y khao khát cái gì h t, c ng nh cái b ng này không còn ham h v t gì n a v y. Anh i m y n m nay ch c anh c c kh l m nên anh chán i ph i hôn? Không c c chi l m. Mà i có ph qua âu mà qua chán. trái l i qua mu n giúp i m ch . N u b qua l l ng y là vì qua ng tìm ki m m t ng i b n tr m n m ng tâm ng chí cùng qua chia cay ng, chung ng t bùi, mà qua tìm ch a ra, nên qua ch a bi t vui. Ng i b n ng tâm ng chí là ng i th nào? Anh nói rõ cho em hi u r i em s tìm giùm cho anh. Qua mu n có m t ng i v t u óc cho t i ru t gan th y u gi ng nh qua là: không nhi m th t c, không k nh n tình, không ham b c ti n, không ch u gian d i, bi t th ng ng i nghèo kh , bi t tr ng k th ng ngay, dám chê vi c b t công, dám binh vi c oan c.

Tr ti n dùm

gh con gh -

73

www.hobieuchanh.com

Cha ch , c i v mà anh kén g t quá, em ch c trong n c Vi t Nam mình không có ng i v a con m t anh âu. u ch a có thì m t cô gái nào ó làm gan ng qua, r i v nhà qua s ráng t p luy n tánh tình theo các u ki n qua bu c ó c ng c. u ng i t p không c thì làm sao? mu n thì ph i c. T c ng c a ng i Pháp có m t câu nh v y. N u m t ng i thành thi t th ng ch ng, c làm theo tâm chí c a ch ng thì xong. - Anh tính vi c minh mông làm chi cho m t trí. Anh còn 12 m u ru ng h ng h a v i ts t gi ng l n h n m t m u. Bây gi anh c c i m t ng i v bi t ti n t n ham làm n, r i v ch ng ra công cày c y s ru ng và gieo tr ng t gi ng, trong ít m nhà s d d th nh th i ch có gì âu. , ph i, làm cho có ti n r i mua thêm ru ng. V ch t bu n i ánh bài. C i v khác em v cho nó phá c a, l i hành h con. Nó làm cho nghèo, r i con i . Em mu n xúi qua di n l i c nh i gi ng nh c nh i c a ông già qua h i tr c v y ph i hôn? - Mình ru ng gi ng, thì tính làm ru ng gi ng ch sao. T i m ng c u B i khi n c u ph i ch u tai h a nên m i có vi c ch ng may nh v y. M ng c a anh khác, có l nào i b nh c u B i h i tr c mà s . - Qua mu n bay nh y, bay cho xa, nh y cho cao kia. Qua mu n tách kh i th t c mà làm theo chí h ng c a qua, ng qua t c m y m c ích nói h i nãy ó. Em hi u không? - Hi u. - Em hi u r i em dám lãnh tu ng làm ng i v qua ng v ch ng âu l ng sát cánh mà m nh b c trên ng i v i chí h ng ó hay không? ng l ng thinh ng i suy ngh . Quí ng i d y ngó ngang H ng mà nói: hôm qua v n nay, qua mu n h i em m t chuy n, nh ng chuy n không g p nên qua ch a h i. B a nay s n d p, qua ph i h i luôn. Qua xin nói tr c vi c này là qua y lòng thành thi t mà h i, thì em c ng ph i l y lòng thành thi t mà áp, ng s t sè, ng gi u di m. - Anh mu n h i vi c chi c h i. Em s tr l i ngay. - Qua i 12 n m. Em nhà, em không l y ch ng. Ph i em ch qua hay không? Nói thi t i. - Ph i. - Cám n em, cám n v cách thành thi t. Qua nh khi qua i, em b n r n, em h i i ch ng nào v . Qua nói không nh tr c c. Qua không có h a h n. T i sao em ch ? i em th ng anh, nên em quy t ch hoài. - Nh qua ch t m t, ho c s ng mà qua không v , r i em làm sao? - Em ch n ch t thì thôi. - Nh qua v mà qua có v r i, thì em làm sao? - Em c thân mà nuôi má em. y thì tình c m c a em i v i qua n ng l m. Tình ó không d ki m c, d u em ch a t p chí nh qua, nh ng ã có s n tình yêu y, thì t nhiên làm v qua em vì th ng mà làm theo qua c. Em ch u làm v qua ng t p theo chí h ng c a qua hay không? t p th coi. c bi t tình em r i, bây gi qua m i bu n. - Sao mà bu n? - Qua nghèo l m em i. Em yêu qua n n i dám thí kho ng i xuân xanh mà ch qua. Té ra qua v mà qua l i em túi nghèo v hi n cho em, không có b c ti n chi h t!.

gh con gh -

74

www.hobieuchanh.com

Anh ã l p tâm không ham ti n b c thì làm sao mà giàu c. Giàu nghèo không c n, mi n v ch ng yêu nhau thì trong nhà vui s ng. - Em vì tình mà không chê qua nghèo. Còn dì Ba, bi t dì Ba có b ng lòng cho em l y th ng ch ng nghèo hèn rách r i hay không? - Thu nay má xem anh c ng nh con c a má . Anh nghèo má l i càng th ng thêm,có l nào má chê. - Tuy v y mà b a nào có d p qua c ng ph i nói ngay vói dì coi dì b ng lòng hay không. - Anh mu n nói b a nào thì t i vô mà nói. Ban êm không có khách. - Thôi, qua v cho em n u c m chi u. Vi c hôn nh n th ng th ng r i s tính. Em nh sáng m t ngày 10, em ra giùm s m s m. - Em nh . Quí b n áo ra v . Chi u mát, i trên l , trong mình kho kho n vô cùng. Quí nh ch ng câu chuy n m i nói v i H ng thì chàng nh ch mi ng c i, không dè m t cô gái sanh s ng trong ch n thôn quê, không có h c, không i xa, mà c ng gây c m t kh i tình ch c ch n n dai kh i tình y n u bi t s d ng thì nó có th a con ng i lên t n mây xanh, còn n u n nó i sái ng thì nó c ng có th a con ng i xu ng a ph . Mà kh i tình c a ph n có m t ám l c m nh m áng ghê áng s . Nó ch u nh n nh n mà u hòa cho ng i s d ng hay là nó s làm cho tâm h n ng i ph i mê mu i r i nó u khi n l i ng i. ó là m t v n c n ph i suy ngh . Sáng mùng 10 c nhà Quí u d y s m. Cô M s a so n i ch . Vài ch àn bà v i vài chú trai l i xóm l i lo b t n c c o heo. Ba Mùi l ng x ng d n M mua . Quí v i Sen ph chú Ti n quét d n trong ngoài cho s ch s . Cô H ng ra t i, có xách theo hai chai r u chát, m t gói trà v i m t gói bánh, cô s p lên bàn mà nói v i Quí r ng dì Ba Th i g i trà r u ra ph cúng ông B i. M v i Quí t l i m n r i M c y H ng ph v i cô i ch mua m t lát. Ba Mùi th y chòm xóm l i giúp d n ám gi ch ta r t vui lòng, ph i làm m t bà m trong nhà, nên ngon ng t v i các con, bãi buôi v i khách kh a. n c m s m mai r i, dì Ba Th i che dù ra ch i. M y bà già g n l n l t c ng t u l i. n x khách àn ông m i b t u i ám gi . Quí không có áo dài. M t ng i trai g n v nhà l y em l i cho Quí m n m t cái áo xuy n dài ng Quí b n mà ti p khách và cúng l y cho kh i th t l . a chi u thì cúng ã xong. Quí m n m y ng i trai b ng d n trên ván mà ãi khách. ng ch c còn trai tr v i b n ánh bài c a Ba Mùi u t i . Vài ông h ng ch c c u ng t i, duy có ch c v i m y ông nhà giàu hôm Quí m i thì xin ki u, ng i nói không nh kho , k nói b n vi c nhà, nên không n mà thôi. Tuy ám gi làm s sài không có gì l m, nh ng lâu r i trong nhà không có khách kh a n ng ông nh v y, b i v y Ba Mùi v i cô M r t vui lòng, m con ch m nom coi ãi khách, không b sót ai h t. u ng xong r i, khách ra v l n l n. Dì Ba Th i kêu v i Quí v i Sen mà khen khéo d n d p tr c sân sau v n u s ch s , và khuyên hai anh em h tr i m a xu ng thì gieo tr ng cho giáp h t s có huê l i nhi u. Sen c khen nó khoái chí, bây gi nó m i th y làm vi c tuy c c nh c, song có cái vui tinh th n nó làm cho con ng i th a thích vô cùng. Dì Ba Th i nh c Quí v s i Trà Vinh xem l u ài. Quí d d . Dì Ba nói: “Nhà c a d n p ã xong r i sáng m t d t bà con i coi m t lát ch i cho bi t v i ng i ta, k o con H ng nó p n n11 òi i hoài, ch u không n i”. Quí không th t c, nên ph i h a sáng m t s i.

11

r t mu n, nôn náo

gh con gh

75

www.hobieuchanh.com

Dì Ba Th i r Ba Mùi v i cô M i m t l t cho vui. Cô M ch u, còn Ba Mùi nói ít i âu r i quen tánh nên thích n m nhà cho kho . n t i m con dì Ba Th i m i v . Quí a ra t i l , dì Ba còn nh c m t vô s m ng ón i chi c xe th nh t cho mát.

gh con gh

76

www.hobieuchanh.com V

(17) i nghi p ph n cô M h t s c, t ngày bi t i ch n u n thì cô nhà c l c c trong p, ra ngoaì ch bi t ch Càng Long. Cô th y xe ó ch y Trà Vinh, cô không hi u ch ó l n hay nh , xa hay g n. G n hai tháng nay cô nghe ng i ta n d i Trà Vinh có ông gì ó ng c t n ài kinh dinh r t s r i r nhau i xem ch i. Nghe thì nghe v y ch cô bi t thân ph n thi u ph c vô duyên, cô không th nh th i nh ng i ta mà dám m c i xem n ài nh thiên h , Hôm nay nh dì Ba Th i t c m ch, cô M c i Trà Vinh, c xem n ài nh ng i ta, l i c th ng em c ng c i theo dìu d t, thì cô khoái chí ph tình, nên êm y cô trông cho mau sáng mà i, c n m m màng ng mà không c. Khuya gà m i gáy hi p u, thì cô th c d y r a m t b i u, s a so n cho s ng sàng ng cô i Trà Vinh. Cô l y b hàng c a cha may cho n m tính g cô l y ch ng. Cô b n th thì qu n nh áo có v n m t nhút, nh ng c t hoài nên còn m i tinh. Th y tr i r ng ông M m i vô bu ng kêu Quí d y, nên m i ch Hai i ch i cho vui. Ch ta không mu n i, bi u Quí d t M i cho bi t Trà Vinh, ch ta nhà ng coi cho Sen và chú Ti n làm v n. ng sáng Quí m i d t ch vô dì Ba Th i ch xe và hi p v i m con dì mà i. Quí c ng c x p x nh h m nay ch không có khác; mà th y ch m c v n ch n, i ch n không, ch không có giài gu c, Quí c ng không thèm ý, hay t l i than phi n. con dì Ba Th i ã s a so n tr c r i, hai m con u m c qu n l nh en, ch không có ch ng di n chi h t, nh ng tóc b i vén khéo, ch n u mang gu c mà thôi. Cô H ng có eo dây chuy n v i m t chi c vàng. Dì Ba nh m nhía cô M r i nói: “ Con b n vàn quá coi không c. Dì nh m t bu i anh B i có khoe v i dì nh có s m vàng v i dây chuy n cho con. ó âu? Sao i ch i con không eo? t nhiên áp: “ Lúc cha con b nh, h t ti n h t thu c nên con lèn bán mà ch y thu c cho cha con” Quí châu mày, nghe c vi c này trong lòng rung ng. May, chuy n ò th nh t ch y vô g n t i ngã ba bóp kèn vang rân. Ba ng i àn bà l t t i kh n mà i, làm r n h i Quí i, nên Quí c khuây lãng. Chuy n này ít có hành khách nên trên xe còn ch tr ng nhi u. B n ng i lên ng i chung t b ng. Anh l l i góp ti n. Quí móc túi l y ti n tr h t b n ng i. Dì Ba Th i không cho, dì giành tr . Quí nh n thua không dám cãi. Anh l th i ti n và xé gi y a cho dì Ba mà h i: y bà con i coi n ài d i Trà Vinh ph i hôn dì Ba? - Ph i. y tôi s d n anh s p ph h xe t i ngang c a thì ng ng cho m y bà xu ng - Mu n vô coi ph i xin phép hay không? - Ng i ta cho coi thong th mà. tôi c t ngh a cho bà nghe. Lúc n y trong nhà làm xong r i h t. T bàn c ng ch xu ng c r i. Nh ng dân còn x ng i, xây b n bông, làm ông l m. Có m t ng i Pháp lai Vi t coi s p. C a ngõ s t óng luôn luôn, mà có treo m t cái chuông nh . Ai mu n vô coi thì n m dây chuông mà gi t. Chuông kêu t nhiên có ng i ra m c a m t trong hai cái c a s t nh kèm hai bên cho mình vô, c a s t l n chính gi a ch ng nào có xe vô kia m i m . Mình vô sân r i thì có ng i d t i cùng h t cho mình coi. Bà Ba nh làm y nh l i tôi nói ó, kh i xin phép xin phù gì h t. quá há. Dì Ba day qua nói v i Quí:” Con nh nghe hôn con. Xu ng xe con l i c a mà gi t chuông, Nh ng ng i ta ra m c a, mình c ng ph i nh nh xin phép ng i ta mà i coi ch “

gh con gh

77

www.hobieuchanh.com

Quí g t u nói:” cho con li u. Không sao âu.” ng ng i c chúm chím c i, ch không nói chi h t. Còn M m i ng i xe ò l n u, mà i Trà Vinh c ng l n u, b i v y cô gi n giác lo s l cái v quê mùa, nhút nhát, làm cho Quí dòm th y Quí c m ng vô cùng. Xe t i Làng Thé r c hành khách. M nh cô H ng nói m i hay, r i t i Ba Si c ng v y. Qua kh i ngã ba Nguy n Hoá r i, H ng nói g n t i, M h i h p, dòm ra phía tr c, ý mu n coi Trà Vinh ch nào. Thình lình phía tr c, bên tay m t, hi n ra m t quang c nh s , n ài cao ng t, nh n công l ng x ng là mé tr c r t ông, mà coi l i thì mé sau còn ông h n n a. Anh l xe ng i tr c day l i kêu mà nói: ” T i ó bà con, s a so n ng xu ng “. Xe b t máy ch y ch m r i ng ng ngay c a ngõ s t óng kín. Quí cho ba ng i àn bà xu ng tr c r i Quí xu ng sau. Xe h i rút ch y. Quí ch a ch u gi t chuông ó th y hôn, chàng ng nh m nhía t ngoài c a vô trong xa. Bà Ba Th i v i M và H ng c ng ng m t bên mà ngó. Quang c nh cu c n y ai th y x ng tr m tr r i n d i ngh thi t ph i. N u nghi cho m y anh l xe ò bày chuy n d khách i xem cho ông ng ch xe th l i thì oan cho m y nh. Cu c nh v y mi t L c T nh ch a có ch nào l p c. M t s t cao ráo b ng th ng, m d c theo mé quan l h n 150 th c, còn b vô h n 600 th c, ngh a là t l n l i 10 u cách t nh l Trà Vinh không t i m t cây s . c a ngõ ch y vô l i 100 th c thì tr ng ng làm hoa viên, r i d ng lên m t cái n cao l n n m ngang, chính gi a thì có hai t ng, còn hai u xông thì cao t i ba t ng, l i có ch l u nên coi v a hùng v v a xinh p. Sau cái n y thì có m y c n nhà tr t, dãy làm nhà b p, d y giao d ch , và dãy ch a xe h i. Còn phía sau n a thì b cái n c n bít, ph n thì ng ngoài l ngó vô xa quán, nên phía không bi t có v t gì. tr c sân ch có ba b n m i ng i ng cu c t, b ng t, làm l ng x ng. t ng i m c qu n s t tr ng, áo s mi xanh, u i nón tr ng, trong n i ra, r i ng n nh ng trên th m nhà ngó nh n công làm. Dì Ba Th i nh c Quí gi t chuông ng xin phép vô coi. Quí m i b c l i gi t chuông reo i b n n m ch p, r i b i l i, cúi m t ngó xu ng t, coi b suy ngh l m. Ng i m c s t xanh nón tr ng ó b n b i ra. Ch ng ng i ra g n t i, dì Ba Th i i cô hai nhìn k thì là ng i Pháp. Nh l i anh l ã nói trên xe, nên ai c ng bi t ng i này coi s p cho th v i nh n công làm. Ng i Pháp d nón chào, mi ng l i chúm chím c i. Quí l i xây m t ngó ngoài l , ng nh không th y ng i ta chào, nên không áp l . ng là m c a nh cho khách vô nh l i anh l ã nói, té ra ng i s p ó i ngay l i a l n chính gi a mà tháo s i dây xi ng s t r i m bét ra m t cánh c a l n. Quí day l i nói ít câu ti ng Pháp, r i nói v i dì Ba v i cô vô, nói r ng mình ã xin phép i. Ng i s p ti p mà nói ti ng Vi t rõ ràng nh ng i Vi t “ Tôi kính m i ba bà vô. Tôi s t mà ch cho ba bà xem h t. ây cho phép ng i xem thong th t i ngày. Ba bà ng ng i chi h t, c vi c vô” Dì Ba th y ông s p nói ti ng Vi t lanh nh ng i mình, l i nghe ông nói t t thì c i mà i vô c a. Hai cô theo i vô r i Quí vô chót h t. Ông s p v i khép cánh c a s t l i mà h i:” M y bà âu mà i xem ây? “ Dì Ba nói Càng Long. Ông s p nói:” Hèn chi xu ng s m d . M y tháng nay bà con trên Càng Long xu ng coi ông h n h t. Thôi m y bà con i theo tôi ng tôi ch cho mà xem “. Ông s p d t ba ng i i tr c. Quí th ng th ng i theo sau. Vô g n t i ch nh n công làm, ông s p d ng l i r i a tay ra ch mà nói:” Ng i ra ng t xây m t cái b n bông n và tròn t i gi a sân ây. B n bông s x hai ng. m t ng d c, m t ng cho xe

gh con gh

78

www.hobieuchanh.com

ch y, Chính gi a m t, ch hai ng g p nhau ó s ch a tr ng m t kho n tròn, r i p v i cái b ng xi m ng l n êm tr ng ng i ch i mà h ng mùi hoa th m, ngó v ng tr ng c . Cô H ng níu cô M và c i và nói:” ng ng i Pháp mà ng nói ti ng Vi t hay h n ch em mình Ông s p c i mà nói: “ Tôi n c m, t nhiên tôi nói ti ng Vi t c. N u tôi có nói tr t, xin hai cô s a giùm. tôi ch ti p cho bà lão xem. T i c a ngõ h i nãy ó, c ng nh tr c th m nhà trong kía, s tr ng thành hai cái bùng binh, t i c a ngõ ó, s làm hai ng xe t hai bên, ông cái b n bông chính gi a, hai ng vô giáp nhau t i th m nhà. Còn dài theo hàng rào s t phía tr c kía c ng nh dài theo hai vách thành hai bên ây thì có ng l n ch y xe ch y vòng c, hai bên ng s tr ng xoài, mít, nhãn, mãn c u, vú s a, sa bô chê. Cây ã t chi t s n r i, i m a s tr v tr ng li n. Trong ít n m s có th trái n không h t. Mà ng dài theo rào vô t i ng bao b n bông, hai bên có hai mi ng t n m dài. Trong hai mi ng ó không tr ng bông mà c ng không tr ng cây, ch a tr ng tr ng v t có ích theo mùa nh : u xanh, u tr ng, g ng, ngh , rau, c i. Theo ý ông ch , ph i làm nh v y cho ng i ta th y tuy ch nhà th ng th c cái xinh p c a bông hoa, song c ng không quên nh ng th b ích cho s s ng c a con ng i “. Dì Ba Th i ch n mà khen. - Giàu sang ã mu n h ng sung s ng mà c ng tính l i ích. Ông ch là ng i Pháp hay là ng i Vi t v y ông? a Pháp n a Vi t. - Sao v y? Lai h ? ng qua r i bà s bi t. ng âu mà qua? bên Pháp. bên Pháp mà l p chi m t cu c quá xá nh v y nè. i làm xong ng s qua mà bên này ch . ng giàu l m h ? - Nghèo mà làm nh v y sao n i. - Ông làm gì mà giàu d v y? Nhà buôn bán hay là nh ru ng t. - Nh th . ng có ru ng bên R ch Giá, có v n cà phê trên Ban mê Thu c, có s cao su trên Biên Hoà, l i có nhi u ph n hùn trong hãng thu c v i hãng bán xe h i trên Sài Gòn n a. - Quá xá ! V y mà không giàu sao c, mà c t nhà sao ng không c t m y ch ng có n có t, ng l i c t t i ây làm chi? - Ý ng tôi bi t sao c. Ông s p tr l i l là r i d t khách i vô trong; nh ng ch a vô n l n, ông d t i vòng phía ngoài. T i u xông bên tay m t ông ch cái sân ánh tennis ã làm r i. Vô phía sau ông ch nhà b p, nhà b i,nhà xe; ông l i ch m t kho nh t r ng l n n m phía sau n a, có m y ch c ng i ng ào g c cây và ban cho b ng th ng, mà nói v i khách:” S tl n ng n d p ó thì ông ch nh l p m t s nuôi d y tr nh m côi. Ti p v i cu c n y s c t m t cái nhà l u 5 c n n m ngang cho ông ho c bà qu n lý v i m y ng i ph s . T ó tr vô trong s c t m i bên m t dãy nhà dài, m t bên nuôi con gái, m t bên nuôi con trai. Chính gi a thì c t tr ng d y ch , nhà d y may vá, nhà d y n u n. Phía trong h t thì ào gi ng làm y cho con trai t p gieo tr ng. Cô H ng l c u ngó Quí mà nói: ”Làm vi c có ích quá ! Ng t ph i t n hao d l m. Bi t c lâu dài hay không?” Quí c i mà áp:” Ch c ng i ta li u làm c, nên ng i ta m i nh làm ó ch “ Ông s p d t qua u xông phía trái. Ông ch mi ng t tr ng mà nói:” ch n y có m t cái gi ng s n. Th r i, n c t t l i nhi u. S xây m t cái b n ch a n c trên cao, t máy b m c lên b n, r i làm ng cho ch y cùng h t ng có n c dùng và t i trong mùa n ng. Phía nhà m côi c ng ph i xây b n n c nh v y n a m i có n c dùng “

gh con gh

79

www.hobieuchanh.com

Di Ba Th i nói:” làm công chuy n quá nhà n c “ Ông s p nói:” Xin bà lão ng nói v y không nên “. Bây gi ông m i d t i vòng ra phía tr c r i lên th m mà vào n. a b c vô c a thì dì Ba Th i v i cô hai v i ng l i. M t cái phòng: r ng b ngang, hi n ra tr c m t, d i t có lót g ch bông láng m t, trên t ng và trên tr n v v i t t t i, èn ng g n nhi u màu, gh bàn d n h c h . Chính gi a d n m t b sa lông l n, n m may ng nhung màu vàng, hi n gi ch a dùng, nên tròng bao b ng b xám. Bên tay m t có m t sa lông khác c ng p nh ng nh h n, n m may b ng n xanh c ng có bao b ng b xám. Còn bên tay trái thì lót m t cái bàn l n có th 24 ng i ng i n c m r ng rãi. Mà thi t có 24 cái gh lót n m xanh m, ch ng d c theo vách r i ph v i tr ng cho kh i b i. Ông s p m i vào mà nói:” ây là phòng khách. N u ãi ti c ông thì d p h t xa lông mà t bàn thì 120 khách ng i n r ng rãi. N u nh y m thì d p bàn mà khiêu v , m y ch c c p ng ch “ Có tr hai c a vô phía sau. Ông s p m mà m i khách vô. M t cái phòng nh có m t b ván c m lai, l i m t bên t r u, m t bên máy l nh. Tr c b ván thì có m t bàn n m, còn d a vách m i bên có m t bàn nh v i hai cái gh hai ng i ng i u ng n c ho c ng trà mà nói chuy n thân m t. Ông s p nói ây là ch gia ình n c m h ng ngày, ch ti p bà con thân thích ho c ng i th ng. Còn hai bên ây có hai cái phòng ng cho bà con trong thân ng . ” Ông s p d t qua coi hai cái phòng thì có gi ng s t, t áo, bàn gh h t. M i phòng có m m t gi ng nh t m r a và trong ó có c u tiêu máy. Xem d i t r i ông s p m i khách lên. Hai bên có hai thanh l u xây b ng xi m ng lót á c m th ch tr ng, mu n lên bên nào c ng c. Lên mút u thang thì g p m t phòng n r ng rãi mát m , Ông s p nói:” Bây gi m y bà b c vào c nh s ng thân m t m t gia ình c a ông ch tôi. Cái phòng n y ng i Pháp g i là phòng ti p khách riêng c a bà ch nhà. Ngày êm n u không làm vi c gì thì bà ch th ng ây ng thêu thùa ho c c sách, ho c trò chuy n v i ch em. Vì v y nên c trong phòng u thu c c a ph n dùng” Dì Ba Th i v t nói:” Bà ch cái ch p quá há. Sung s ng sang tr ng bi t ch ng nào. Ng i có ph c l m m i c h ng nh v y “ Dì Ba Th i v i cô hai ngó chung quanh trong phòng thì th y có m t cái i ho n thi t p, vì ba phía có óng h c ch m tr ki n thi t khéo. Có bàn vi t nh vi t th , có bàn d i ph n, có gh xích u,có m t b sa lông nh ng i nói chuy n,. Ông s p li u m y bà xem r i ông m cái t nh l y ra m t cái chuông ng c ng nh , ông c kêu reng reng, r i ông b chuông vô t mà khép c a l i. t anh b i t ng d i ch y lên. Ông s p nói nho nh vài câu r i anh b i xây l ng i xu ng. Ông s p m i m i khách theo ông vào m t hành lang dài t phòng ó ra t i phía tr c. Khách mút hành lan r i ng ngó xu ng sân mà ch i. Ông s p cho khách bàn lu n, ông i c a hai cái phòng, n m hai bên hành lan r i m i khách l i xem. Ông cho vô phòng bên tay m t mà nói ây là phòng ng c a ông ch bà ch . Có gi ng ng có ván gõ, có t áo, có bàn c m th ch, có gh phô t i, có phòng t m r a, có ch ng i trang m. Coi bên n y r i ông t qua phòng bên kia, thì c c ng gi ng y nh v y, mà ông nói phòng n y là phòng riêng a ch ông ch ng . Cô H ng nghe nói nh v y thì ngó cô M và chúm chím c i. Dì Ba ngó Quí ng d a c a phòng dì nói:” Té ra ông ch có v l i có ch n a “ Quí làm l . Ông s p c ng không tr l i, mà ông m i li n m y bà và cô tr l i phòng khách h i nãy. Dì Ba th y phía sau còn ba cái phòng làm chi mà nhi u v y. Quí châu mày ngó l . Ông s p b c t i c a phòng gi a thì th y có d n m t bàn th ông bà, có l c bình, l ng ch a có èn chi h t. Dì Ba ng c nhiên nên nói:” a ! ông ch là ng i Pháp, mà ng th ông bà hay sao?”

gh con gh

80

www.hobieuchanh.com

Ông s p bình t nh áp:” Ng i Pháp c ng có nhi u o v y ch . Ông ch tôi theo o Nho. Còn tôi ây, tôi c ng ng i Pháp mà tôi th o ph t “ Ông s p m c a cái phòng bên tay m t n a mà nói phòng n y là phòng c sách c a ông ch ; r i ông tr qua m luôn cái phòng bên tay trái mà nói phòng n y là phòng c a ông ch làm vi c. ” Dì Ba Th i ng ngoài ngó vô th y bàn vi t, có t nh , trên t ng l i có treo m t khuôn hình l n. Dì ch hình y mà h i ông s p: - Ph i hình c a ông ch hay không s p? - Không, ó là hình ông già c a ông ch . - Tr i i! Hình ó là hình ông Kinh Lý La-Co. Té ra ông ch là con c a ông La-Co mà. Quí l t t b c vô mà nói:” Không ph i âu dì Ba. T i dì không có g n ng i Pháp, dì coi h gi ng nhau h t nên dì l m. Con có làm v i ông La-Co m y n m. M t ng khác, ch không ph i v y” ng v i M nói hình gi ng nh ông La-Co quá. Không bi t sao mà nói không? Anh b i b ng lên t i sa lông m t mâm có lave, mô nát, n c cam, n c á, m t h p bánh mì v i 5 cái ly. Ông s p m i khách l i gi i khát, m i dì Ba ng i cái gh ca na bê, hai cô ng i hai cái gh t phía, còn phía bên n y thì Quí và ông s p ng i. Ông s p g p n c á b vô n m cái ly. Dì Ba nói dì v i hai cô không bi t u ng r u mà say. Ông s p c i mà nói n c cam ng t, u ng n c á cho mát, ch không ph i r u âu mà s say, Ông m hai chai n c cam rót 3 ly khách àn bà, còn 2 ly thì ông m la ve rót ng v i Quí. Ông s p ép m i Quí c ng ti p m i n a, nên dì Ba v i cô hai m i ch u b ng ly mà n m th . N m ngon ng t mà mà không có mùi r u, ba ng i m i dám u ng. Quí b ng ly la ve l i ng d a c a mà u ng, có ý mu n cho m y ng i àn bà thong th trao i c m t ng v i nhau cho vui. Ông s p c ng b ng ly l i ng v i Quí. Hai ng i nói ti ng Pháp v i nhau. ng chú ý rình coi tuy không hi u hai ng i nói chuy n gì song th y ông s p nói nhi u mà b l i b i buôi chi u chu ng. Còn Quí thì tr m t nh, ông s p nói thì lóng tai nghe, mà không thèm ngó, m t lát th y g t u m t cái, ho c nói l i ít ti ng mà thôi. H ng không hi u hai ng i có quen nhau hay không, nh ng cô nh n th y ch c ch n m y ièu n y là Quí rành ti ng Pháp, hi u mau, nói d , nói chuy n v i ông s p, Quí v ng vàng, không s t sè, không kiêng n , b còn oai h n nói chuy n v i ng i trong làng. Còn dì Ba Th i thì dì khoái quá, vì c ông s p ti p r c t r , d t i xem cùng h t, t i âu c ng c t ngh a rõ ràng, m i ng i t i phòng ti p khách c a bà ch , l i còn ãi n c á c cam. Dì nói v i M và H ng:” Có l mình nh Quí bi t nói ti ng Pháp nên ông s p i i ãi v i mình m t cách t t c bi t. M y tháng nay trên mình h i xem d p n mà, ch c không có ng i nào c bi t ãi tr ng h u nh mình v y âu “ Th y Quí u ng h t ly la ve, dì Ba m i kêu lên mà nói:” Con, mình xem h t r i, thôi mình cám n ông s p ng di xu ng ch Trà Vinh m t chút “ Ông s p nói:” M y bà mu n xu ng ch , ch không ph i ây ón xe ò mà v ? c. Tôi có vi c nên tôi c ng ph i i ch ây. V y m y bà u ng cho h t ly n c cam i. i tôi so n m t chút xíu r i tôi em xe ra tôi a m y bà i v i tôi. Tr i n i n ng r i. i b t ây xu ng t i ch m t l m. ” Ông s p nói r i li n i vô phòng làm vi c, ch có treo khuôn hình h i nãy ó. Dì Ba ngo t Quí l i mà bi u ng i m t bên r i h i: i sao ông s p t t v i t i mình d v y? i con bi t nói ti ng Pháp nên ông a. Ng i Pháp u v y h t. Ai bi t nói ti ng c a thì h ch u l m. - Ông ãi r u, r i còn m i i xem n a. Nên i hay không con?

gh con gh -

81

www.hobieuchanh.com

Sao ông có d p i xu ng ch , ng ch giùm mình luôn, có t n hao gì cho ng mà mình ng i. ng c i mà nói:” Em coi b ng tr ng anh l m. N u anh o b ng, anh c y ng a giùm mình v Càng Long, ch c ng c ng ch u. Thi t v y à.“ Quí ng d y và nói:” Có l ng v quá nh v y. Thôi, u ng cho h t ly n c cam r i ng ra mình i “ Ông s p tr ra, tay có ôm m t c p ng gi y t y nhóc. Ông m i khách theo ông xu ng u ng ông em xe ra mà i v i nhau. Xu ng t i sân sau, ông bi u khách ng ó mà ch . Ông vô nhà l y xe l y chi c xe tr c xông ch y ra sân. Ông nh y xu ng m c a xe m i dì Ba v i hai cô ng i phía sau m i Quí lên ng i phía tr c v i ông r i ch y ra c a ng . M t ng i c p r ng th y xe ông s p ra, l t t ch y l i m c a l n cho xe ra r i quanh ch . Quí day l i h i dì Ba Th i mu n ghé ch nào. Dì bi u l i ch thì ng ng ng xu ng cho M xem ch r i s l i xe ò mà v . Ông s p nghe l i ch y l i ng ng ngay nhà ch , Quí leo xu ng m c a xe cho dì Ba v i hai cô ra. Quí v i dì Ba t l i cám n ông s p r i chào h t b n ng i khách, lái xe mà i. Dì Ba Th i d t h t i m t vòng chung quanh ch cho M xem ch , xem các ti m l n thì tr m tr , khen buôn bán l n b ng m i ch Càng Long. Dì Ba Th i m i c xem n ài, l i c ông s p h u ãi, trong lòng dì ng hân hoan nên nghe nh c n u ng thì dì s n lòng ãi con cháu m t b a c m khách trú k ni m cái ngày i ch i vui v , d u ph i t n m t ch c ng c ng áng. y bà con d t nhau vô ti m c m. Lúc y g n 10 gi . T p n lót lòng thì h ã i h t r i, còn t p n tr a thì còn s m quá h ch a t i, b i v y trong ti m tr ng tr n, không có khách. Quí l a m t bàn l n chính gi a mà m i dì Ba v i cô hai ng i. Quí h i dì Ba mu n n th gì. Dì suy ngh m t chút r i nói: ”Lâu n mì quá. V y n u cho m i ng i m t tô mì n ch i r i s n c m. ” Quí bèn kêu b n tô mì n c, d n ph i n u cho ngon, Lúc ng i ch mì dì Ba nh c chuy n xem n ài h i nãy, c ng i phòng ti p khách c a bà ch , c u ng n c á n c cam, l i c xe nhà a xu ng ch . Dì h i M khoái hay không. Dì d n H ng v h i m y ng i i coi r i có ai c v y hay không. Dì khen, cu c ng l n, nhà kinh dinh, Quí giá. Dì khen h t th y, không chê ch nào. ng v i M c ng i c i, không chê mà c ng không khen, ch c là t i quang c nh quá trí t ng t ng c a hai cô, nên hai cô không bình ph m n i. Vì i h i t ng sáng n bây gi ã ói hung nên mì l i b ng b n ng i n r t ngon. Quí bi u n u m t tô canh c i b xanh, l y m t d a th t xá xi u, m t d a l p x ng ng n m, nghe r ng n m t tô mì ã mu n no r i, nên không c n kêu n c m nhi u s n không h t, thi t qu ch ng n c m m i ng i n có m t chén mà thôi, không th n nhi u c. Ch ti m tính ti n c th y có 2 ng 2 c t. Quí móc ti n mà tr . Dì Ba r y, dì giành mà tr ti n. Dì nói cô H ng có h a i ch i cô bao h t th y, nên ch em Quí không phép ph i tr . ng n c r i l i b n xe ò thì xe Càng Long i n a m i có xe m i, nên d t M v i m con dì Ba i xem toà án. Toà b , công s , ph ph ng trong châu thành n g n 12 gi m i tr l i b n xe. Quí xin dì Ba v i cô hai v tr c vì Quí ph i l i ki m th m th y Nh t V nh r i x chi u Quí s v sau. Dì Ba v i cô Hai lên xe ng i tr c. Quí x n b n ó mà ch i cho n xe ch y r i Quí i i b l i Bungalow là nhà c a nhà n c c t ra và s m c r i gi o giá giao cho ng i ngoài cai qu n khách ph ng xa n có s n ch t t mà n ng . (h t quy n nh t)