Limnes Sthn Aigypto

AΛΜΥΡΕΣ ΛΙΜΝΕΣ ΣΤΗ ΑΙΓΥΠΤΟ ΖΩΝΤΑΝΟ ΚΑΙ ΝΕΚΡΟ ΝΕΡΟ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΑ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΕΛ

Α Δεν

και είναι

κάτι ακόμα μύθος η

μη "διάβαση

το

της

αφήσουμε Ερυθράς

έτσι :) Θάλλασας"

Υπάρχουν διάφορες απόψεις για το τόπο όπου συνέβη η περίφημη Έξοδος, οι οποίες βρίσκονται σε πολλά επιστημονικά πονήματα που έχουν γραφεί. Εμείς θα παρουσιάσουμε τη πιο ορθολογική, κατά τη ταπεινή μας άποψη, από αυτές. Στο εβραϊκό κείμενο, στη θέση της λέξης ‘θάλασσα’ υπάρχει η λέξη yam, η οποία μπορεί να μεταφραστεί και ως ‘λίμνη’(βλ. Λεξικό του Gesenius). Η διάβαση μπορεί κάλλιστα να πήρε μέρος μόλις βόρεια της περιοχής των Πικρών Λιμνών στην Αίγυπτο. Το άνοιγμα της Διώρυγας του Σουέζ έχει στεγνώσει τη περιοχή αρκετά, έχοντας ως συνέπεια τον περιορισμό των ελών που υπήρχαν εκεί. Όταν οι Ισραηλίτες διέσχισαν τη περιοχή, η ελώδης περιοχή θα ήταν τόσο μεγάλη ώστε να αποτελέσει ένα αξιοσημείωτο εμπόδιο... Ενα ταξίδι αστραπή 10 ημερών στην Γειτονική χώρα (Τουρκία) Παρακάτω θα διαβάσετε έτσι απλά χωρίς λόγο ένα πλήρες ταξιδιωτικό με προορισμό το Ιράν αλλά λόγω εκτάκτων γεγονότων πραγματοποιήθηκε τελικά στην γειτονική Τουρκία τον Σεπτέμβριο 2000.Θα δείτε και θα διαβάσετε από το τι έγινε κατά την διάρκεια της περιπλάνησης μας στα πασίγνωστα αρχαιολογικά μνημεία της Ανατολίας, στην ευρύτερη περιοχή της Σμύρνης, Αιντίν, Σπάρτης, Ικονίου, Νεβσεχίρ, την φημισμένη Καππαδοκίας αλλά και τις ακτές της Μαύρης Θάλασσας (Τραπεζούντα). Στη συνέχεια από την πάλαι ποτέ Ποντιακή περιοχή της Μαύρης Θάλασσας, στην πρωτεύουσα Άγκυρα και τέλος στην Βασιλεύουσα την Πόλη (Κων/πολη) ζωντανεύουν μέσα από την φωτογραφικό φακό την περιπλάνηση και την ταξιδιωτική εμπειρία, μια αφήγηση όπως ακριβώς θα θέλατε να την πείτε εσείς στους φίλους σας.Θα ανακαλύψετε πληροφορίες, εικόνες και διαδρομές από γνωστές & "αγνωστες" γωνιές οπως ισως δεν τις "ειδατε" ποτέ ! Καλά ταξίδια σε όλους σας Σχεδόν σε όλο το κείμενο, προσπάθησα τα τοπωνύμια να τα γράψω στην τουρκική γλώσσα καθώς και την προφορά τους χρησιμοποιώντας σχετικό Τουρκικό λεξικό και όπου δεν μπορούσα στην Αγγλική. Τέλος από την σχετική ιστορική βιβλιογραφία έδωσα την αντίστοιχη Ελληνική αρχαία ονομασία των τοπωνυμίων.

Γενικές Πληροφορίες για την Τουρκία Για να κατανοήσουμε τι γίνεται στην Τουρκία παρακάτω σας δίνω μερικά γεωγραφικά στοιχεία. Η Τουρκία έχει 7 περιφέρειες και 81 νομούς. Πρωτεύουσα είναι η Άγκυρα. Οι περιφέρειες είναι: 1. Marmara Bolgesi (Βορειοδυτική Τουρκία) 2. Ege Bolgesi (Δυτική Τουρκία) 3. Akdeniz Bolgesi (Νότια Τουρκία) 4. Karadeniz Bolgesi(Βόρεια Τουρκία) 5. İc Anadolu Bolgesi (Κεντρική Τουρκία) 6. Doğu Anadolu Bolgesi (Ανατολική Τουρκία) 7. Guneydoğu Anadolu (Νοτιοανατολική Τουρκία) Η έκταση της χώρας είναι 780.580 τετραγ. Χλμ., από τα οποία το 3% καταλαμβάνει το ευρωπαϊκό της τμήμα και το υπόλοιπο η Ανατολία (Ασιατική Τουρκία). Τα δύο τμήματα της χωρίζονται από τα στενά των Δαρδανελίων, (συνδέει τη θάλασσα του Μαρμαρά με το Αιγαίο Πέλαγος – Ελλάδα), τη Θάλασσα του Μαρμαρά (Προποντίδα) και το Βόσπορο που συνδέει τον Εύξεινο Πόντο με τη Θάλασσα του Μαρμαρά). Τα σύνορα της Τουρκίας είναι: Βορειοδυτικά με τη Βουλγαρία και την Ελλάδα (206 χλμ). Προς Νότο με τη Συρία και Ιράκ. Προς ανατολάς με τις πρώην σοβιετικές δημοκρατίες της Γεωργίας και της Αρμενίας, την αυτόνομη περιοχή του Ναχιτσεβάν και το Ιράν. Λόγω της μεγάλης έκτασης η Τουρκία έχει πολλά βουνά, λίμνες και ποτάμια. Τα κυριότερα βουνά είναι: Ararat 5.165 μ., Kackar 3.923 μ, Erciyes (Αργαίος) 3.917 μ., Hasan3.268 μ., Uludağ (Όλυμπος) 2.543 μ. Τα βουνά στην Τουρκική γλώσσα λέγονται dagi. Οι λίμνες στην Τουρκία είναι πολλές και καταλαμβάνουν έκταση 9.423 τετραγ. Χλμ. Οι μεγαλύτερες είναι: Van, Tuz Golu (Τάττα), Beyşehir, Eğirdir, Akşehir, Iznik (Ασκανία), Burdur, Manyas, Acıgol, Ulubat (Απολλώνια). Οι λίμνες στην Τουρκική γλώσσα λέγονται Golu. Τα κυριότερα ποτάμια είναι: Fırat (Ευφράτης) 1.263 χλμ εντος Τουρκικής επικράτειας, Kızılırmak (Άλυς) 1.182 χλμ, Sakarya (Σαγγάριος) 824 χλμ, Murat 722 χλμ, Menderes (Μαίανδρος) 584 χλμ., Dicle (Τίγρης) 523 χλμ. Εντός Τουρκικής επικράτειας, Yesilirmak (Ίρις) 519 χλμ., Ceyhan 509 χλμ., Porsuk (Θύμβρης) 488 χλμ., Coruh (Άκαμψις) 442 χλμ., Gediz (Έρμος) 401 χλμ.. Ο πληθυσμός είναι 66.567.000 κάτοικοι (απογραφή 1998) και το 2010 υπολογίζεται στα 76.570.000. Η πρωτεύουσα Άγκυρα έχει 3,8 εκατομμ., η Κωνσταντινούπολη 8,2 εκατομ., και μαζί με τα περίχωρα φτάνει τα 12 εκατομ., η Σμύρνη 3 εκατομ. τα Άδανα 1,7 εκατομ. και η Προύσα 1,1 εκατομ. κατοίκους. Η εθνική κατανομή (1994) δείχνει ότι Τούρκοι (και Τουρκομάνοι) είναι 80 – 88 %, Κούρδοι 10 – 20 %, Άραβες 1,5 %, άλλοι 0,3 %. Επίσημη γλώσσα τα Τουρκικά. Θρησκείες, μουσουλμάνοι 98 % = 80 % Σουνίτες, 19,8 % Σιίτες εκ των οποίων 14 % Αλεβίτες). Επίσης συνυπάρχουν Χριστιανοί Ορθόδοξοι, Καθολικοί, Προτεστάντες και Εβραίοι.

Η επίσημη ονομασία του κράτους είναι Turkiye Cumhuriyeti (Δημοκρατία της Τουρκίας). Το πολίτευμα στην χώρα είναι η Προεδρευόμενη Κοινοβουλευτική Δημοκρατία !! και αρχηγός του κράτους είναι ο Πρόεδρος. Επικεφαλής της Κυβέρνησης είναι ο Πρωθυπουργός και η Τουρκική Εθνοσυνέλευση (Βουλή) έχει 550 έδρες και εκλέγεται για 5 χρόνια. Το νόμισμα είναι η Τουρκική λίρα αλλά αν έχετε δολάρια ΗΠΑ $ και ΕΥΡΩ  είναι ότι καλλίτερο για να σας τα μετατρέψουν σε εκατομμύρια Τουρκικές Λίρες. Δείκτες οικονομίας ΑΕΠ 148, 1 δις euro (2001), 186, 1 δις euro (2000) κατά κεφαλή εισόδημα 2.160 euro (2001), 2.948 euro (2000).

Πότε να ταξιδέψετε. Κάθε εποχή έχει την ομορφιά της στην Τουρκία. Το χειμώνα όμως ορισμένες πιο απομεμακρυσμένες περιοχές μπορεί να σας δημιουργήσουν προβλήματα εξαιτίας των κακών καιρικών συνθηκών. Η πιο ιδανική περίοδος – λόγω μοτοσικλέτας – για ταξίδι από πλευράς κλίματος είναι το οκτάμηνο από τον Απρίλιο έως και το Νοέμβριο. Σίγουρα όμως το δίμηνο Ιουλίου – Αυγούστου αντιλαμβάνεστε ότι θα είστε ένας ανάμεσα στα εκατομμύρια των επισκεπτών. Βέβαια εξαρτάται και σε πιο σημείο της χώρας θα πάτε π.χ. στο Μαρμαρά, Αιγαίο, Μεσογειακές ακτές οι θερμοκρασίες ξεπερνούν τους 30ο C με αρκετή υγρασία και απαραίτητο είναι το μαγιό σας και το αντηλιακό σας. Το βραδάκι όμως θα χρειαστείτε ζακέτα ή μπουφάν γιατί δροσίζει. Όταν ταξιδέψετε προς Εύξεινο Πόντο, την κεντρική ή ανατολική Τουρκία καλό είναι να έχετε μαζί σας πιο χοντρά ρούχα ή αδιάβροχα μια και θεωρείται βέβαιο ότι θα βρεθείτε σε υψόμετρο. Στην περίπτωση κατά την οποία θελήσετε να πάτε στην ανατολική Τουρκία μεταξύ Σεπτεμβρίου και Ιουνίου θα πρέπει να λάβετε υπόψη σας ότι συχνά πέφτει χιόνι και ίσως βρεθείτε αντιμέτωποι με κλειστούς δρόμους !! o Καλό είναι να έχετε μέσα στις μπαγκαζιέρες σας μαλακά χαμηλά παπούτσια για τις επισκέψεις σε αρχαιολογικούς χώρους και γενικά όπου χρειάζεται … περπάτημα. o Οι γυναίκες που θα θελήσουν να επισκεφθούν ιερά τεμένη – τζαμιά θα πρέπει να έχουν σκεπασμένο το κεφάλι τους με ένα μαντήλι. Για λόγους υγιεινής καλό είναι να έχετε το δικό σας και να αποφύγετε να δανειστείτε από το τζαμί. ,o Σε μουσουλμανικά τεμένη – τζαμιά οι στοιχειώδεις κανόνες καλής συμπεριφοράς επιτάσσουν σεβασμό στους ιερούς χώρους και όλοι ξέρουν ότι για να μπεις βγάζεις τα παπούτσια σου αλλά αυτό δεν είναι το μόνο. Αποφεύγετε να επισκεφτείτε τεμένη την ώρα της προσευχής ή την Παρασκευή – ιερή ημέρα των Μουσουλμάνων. Οι ταξιδιώτες που έχουν Ελληνικά διαβατήρια δεν χρειάζονται βίζα για την είσοδό τους στην Τουρκία, αρκεί βέβαια το διαβατήριο σας να μην έχει λήξει. Η βίζα ισχύει για τρεις (3) μήνες και σας επιτρέπει πολλές εισόδους και εξόδους από την χώρα κατά την διάρκεια αυτής της περιόδου. Αν χρειαστεί να βγάλετε βίζα η τιμή ποικίλει και μπορεί να φτάσει τα 55,00 euro.

Κατά την είσοδο σας στην Τουρκία ίσως χρειαστεί να περάσετε έλεγχο όπως γίνεται σε όλα τα τελωνεία στον κόσμο. Μπορεί να σας ζητηθεί να δηλώσετε κάποια «πολύτιμα» αντικείμενα ( κοσμήματα, βιντεοκάμερες, φωτογραφικές μηχανές …) αυτό βέβαια διασφαλίζει εσάς όταν επιστρέψετε πίσω στην Ελλάδα. o Ενημερωτικά στην Τουρκία επιτρέπεται να έχετε μαζί σας δυο κούτες τσιγάρα (400), 5 λίτρα αλκοόλ και ένα κιλό καφέ. Βγαίνοντας από την χώρα βεβαιωθείτε ότι δεν έχετε «κατά λάθος» πάρει στις αποσκευές σας κάποιο αρχαίο αντικείμενο ή κάποιο είδος ναρκωτικού – άλλωστε και από τα δύο υπάρχει αφθονία στην χώρα – γιατί οι νόμοι είναι αρκετά αυστηροί – φαντάζομαι όλοι έχετε δει την ταινία «Το εξπρές του Μεσονυχτίου». Τυπικά το σύνολο των αγορών σας δεν πρέπει να ξεπερνά το ποσό των 1000,00 euro που πρέπει να αποδείξετε ότι έχετε δαπανήσει με νόμιμο τρόπο. o Κατά την είσοδό σας στην Ελλάδα από τους Κήπους του Έβρου πιθανόν να σας ζητηθεί να περάσετε εσείς και η μοτοσικλέτα σας από … απολύμανση για την προστασία από τον αφθώδη πυρετό.Ερχόμενοι με την μοτοσικλέτα σας στην Τουρκία κατά την είσοδό σας θα σας ζητηθούν: 1) Διαβατήριο, 2) Διεθνές δίπλωμα οδήγησης – αν και σπανίως οι Τούρκοι δημιουργούν προβλήματα με δίπλωμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης -. 3) Άδεια κυκλοφορίας – αν ο ιδιοκτήτης δεν οδηγεί το όχημα και δεν επιβαίνει σε αυτό θα πρέπει να υπάρχει υπεύθυνη δήλωση του για παραχώρηση στον οδηγό. 4) Πράσινη Κάρτα (ασφάλισης οχήματος), 5) Βιβλίο διαμετακόμισης (Carnet de Passage) για τα οχήματα που περνούν από την Τουρκική επικράτεια κατευθυνόμενοι προς άλλες χώρες. Το όχημα μπορεί να μείνει στην Τουρκία για περίοδο 6 μηνών. Αν χρειαστεί να παραταθεί αυτό το διάστημα απαιτείται αίτηση στην Τουρκική Λέσχη Περιήγησης και Αυτοκινήτου (Turkiye Turing ve Otomobil Kurumu) δηλ. η αντίστοιχη ΕΛΠΑ. Δ/νση: OtoSanayilSitesiYeniLevent αριθμός 1 στην Κων/πολη και στο τηλέφωνο 0212-212 81 40. o Η οδήγηση είναι μια γεύση από Αθήνα Χ 2 το ίδιο μπάχαλο κυρίως στις μεγάλες πόλεις. Στην επαρχία τα πράγματα είναι πιο απλά αλλά οι δρόμοι δεν είναι ότι καλλίτερο, πολλές φορές οι ταμπέλες λείπουν και συνήθως οδηγούν μέσα στην μέση και λίγο από το αντίθετο ρεύμα κυκλοφορίας. o Η Τουρκία μάλιστα έχει ένα από τα ψηλότερα ποσοστά σε αυτοκινητικά ατυχήματα και δυστυχήματα. Έχετε το νου σας στα περιπολικά της τροχαίας (Trafik Polisi) τα οποία είναι ασπρόμαυρα και τους άνδρες και τις γυναίκες που φορούν μπλε στολή. Αν σας κάνουν σήμα να σταματήσετε οπωσδήποτε και πιθανόν να σας κάνουν έλεγχο αν λειτουργούν τα Φώτα σας – φλας – κόρνα κλπ. Η αστυνομία λέγετε POLIS η ασφάλεια Emniyet, η δημοτική αστυνομία Belediye Zabitasi και η Στρατοχωροφυλακή JANDARMA τηλ. 156 και φορούν κόκκινο περιβραχιόνιο. Αν παρατηρήσετε στρατιώτες με λευκά κράνη, περίστροφο στη ζώνη και διακριτικά ASIZ αυτοί ανήκουν στην στρατιωτική αστυνομία. Υπάρχει πιθανότητα να σας δώσουν κλήση επειδή μπήκατε σε λεωφορειόδρομο ο οποίος όλως τυχαίως δεν έχει σήμανση !! ο τροχονόμος δεν είναι απίθανο να θελήσει να διαπραγματευτεί μαζί σας το ποσό της κλήσης που θα πληρώσετε, κανονική τιμή αν πάρετε το χαρτί στα χέρια σας και μισή τιμή αν τα πάρει «μαύρα». Η οδήγηση είναι στα δεξιά όπως και στην Ελλάδα. Η οδική σήμανση είναι ίδια με τα διεθνώς ισχύοντα με εξαίρεση το STOP που είναι γραμμένο στα τουρκικά ως DUR.

o Αν η σήμανση δεν υποδεικνύει όριο ταχύτητας να ξέρετε ότι μέσα στις πόλεις είναι 50 χλμ., στους αυτοκινητόδρομους 90 χλμ., την ώρα και στους κεντρικούς εθνικούς οδικούς άξονες (otoyol) 130 χλμ., η μέγιστη. Η ελάχιστη ταχύτητα είναι 40 χλμ. o Προσοχή θέλει στους ανηφορικούς δρόμους να έχουν τις δυο λωρίδες όσοι «ανεβαίνουν» και μια όσοι κατεβαίνουν. Επίσης στους εθνικούς δρόμους υπάρχουν πολλά ραντάρ και ακροβολισμένα περιπολικά. o Πρατήρια βενζίνης θα βρείτε πολλά και παντού με εξαίρεση ίσως σε κάποιες απομακρυσμένες περιοχές κυρίως στα ΒΑ και ΝΑ της χώρας. Όλα τα πρατήρια διαθέτουν βενζίνη σούπερ (super) και αμόλυβδη (kyrsunsuz). Η πρώτη κοστίζει γύρω στο 1,00 euro και η αμόλυβδη 1,20 euro το λίτρο. – τιμές 2001. o Αν αντιμετωπίσετε μηχανικό πρόβλημα και χρειαστείτε συνεργείο θα βρείτε κυρίως στις μεγάλες πόλεις και στις βιομηχανικές ζώνες. Ρωτήστε από πριν πόσο θα σας κοστίσει η δουλειά – Tamirat kac para? (ταμιράτ κάτς παρά?). Αν ψάχνετε για βουλκανιζατέρ ψάξτε για την πινακίδα που γράφει Oto Lastikci – (Οτο λαστικτσί). o Σε ξενοδοχεία, εστιατόρια, χαμάμ, στο κουρείο και στα κομμωτήρια συνηθίζεται να δίνεται φιλοδώρημα της τάξεως του 10 – 15 %. Αντίθετα δεν συνηθίζεται κάτι τέτοιο στα ταξί και στα «ντολμούς» - dolmuş = είναι τα οχήματα που κάνουν προκαθορισμένα δρομολόγια και μπορείτε να ταξιδέψετε πιο άνετα από ότι με το λεωφορείο. Η τιμή είναι χαμηλότερη από τα ταξί και λίγο ακριβότερη από τα λεωφορεία. o Η σύνεση απαιτεί να προσέχετε με την κατανάλωση νερού και φαγητού και εδώ όμως ισχύει ο χρυσός κανόνας. Αν πίνετε εμφιαλωμένο νερό και αποφεύγετε τα εκτεθειμένα σε κοινή θέα φαγητά στους δρόμους σίγουρα θα επιστρέψετε ασφαλείς. o Ακόμα και στις μεγάλες πόλεις σας συνιστώ να πίνετε εμφιαλωμένο νερό για σιγουριά. Θα το βρείτε σε δυο τύπους: φυσικό νερό (maden), φυσικό ανθρακούχο (maden suyu) και σόδας (maden sodasi). Αν είστε στην ύπαιθρο βεβαιωθείτε ότι το νερό είναι πόσιμο. Αν η επιγραφή γράφει İcilmez σημαίνει ότι ΔΕΝ είναι πόσιμο.

Κάτι σαν ... Editorial Οι εικόνες και οι εμπειρίες που αποκομίζω από αυτά τα ταξίδια μέσα από το φυσικό περιβάλλον (ποταμούς, λίμνες, πεδιάδες, βουνά) η γνωριμία νέων τόπων, κουλτούρας και ανθρώπων, είναι κάτι που με συναρπάζει απεριόριστα. Η γειτονική Τουρκία, και η ιδέα για το ταξίδι στην Ανατολία μέχρι το Αραράτ και την Περσία αλλά και η αγάπη μας για την φύση με κινητήρια δύναμη την μοτοσικλέτα και παρέα με τους δικούς μας δίτροχους «βουκεφάλες» εδώ και πολλά χρόνια ήταν για τον Κώστα και για μένα – όπως και για πολλούς άλλωστε – ένα κοντινό αλλά και μακρινό όνειρο. Η χερσόνησος της Μικράς Ασίας στην οποία υπάρχει σήμερα η «Τουρκική Δημοκρατία» !! αποτελούσε από τη μυθολογία και την απαρχή της ιστορίας πεδίο συνάντησης, σύγκρουσης και «σύντηξης» λαών, θρησκειών, πολιτισμών και αυτοκρατοριών, στοιχείο που δίκαια θα μπορούσε να τη χαρακτηρίσει σα «σταυροδρόμι των πολιτισμών». Έτσι, όταν ο φίλος μου Κώστας Δρακάτος μου πρότεινε να κάνουμε μια

εξερεύνηση στην Τουρκία και να συνεχίσουμε προς Ανατολάς, προς το «μυθικό» βουνό του Αραράτ και στην συνέχεια στην πλούσια ιστορική περιοχή της Περσίας, η αλήθεια είναι ότι μου κέντρισε το ενδιαφέρον. Φυσικά ο Κώστας είναι ένας καλός φίλος και η «χημεία» μας στα ταξίδια είναι πολύ καλή.. Τo πρόβλημα ήταν οτι εκείνη την περίοδο ο υπογράφων έκανε ακόμη φυσικοθεραπείες απο την ανάρρωση πρόσφατου τροχαίου ατυχήματος - κάταγμα δεξιού βραχιονίου και ωμοπλάτης ( Ιούνιος 2000 ). Όταν όμως υπάρχει θέληση όλα τα προβλήματα λύνονται ακόμη και μέσα σε 24 ώρες !!. Παραμονή του ταξιδιού (13 Σεπτέμβρη 2000) μαζί με τον ανιψιό μου πήρα το βραδινό τρένο της γραμμής για Θεσσαλονίκη. Το πρωί της 14ης Σεπτεμβρίου 2000 ώρα 06.00 π.μ. φτάσαμε στην συμπρωτεύουσα. Τακτοποίησα διάφορες εκκρεμότητες από το Ιπποκράτειο Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης και μετά πήγα στο σπίτι του φίλου Παναγιώτη Μοσχούλη. Μετά τα σχετικά καλωσορίσματα και την ξαφνική επίσκεψη πήγαμε στο γκαράζ όπου είχε φιλοξενηθεί η μοτοσικλέτα μου BMWF 650 R (η «Νταίζη» όπως την αποκαλώ) από τότε που είχα το ατύχημα (06 Ιουνίου 2000). Η μοτοσικλέτα ήταν σε καλή κατάσταση – όταν έπαθα το ατύχημα βρισκόμουν στην 3η ημέρα των διακοπών - και έτσι εκτός της μπαταρίας που είχε καταστραφεί η μοτοσικλέτα ήταν ετοιμοπόλεμη. Αλλάχτηκε η μπαταρία με καινούργια και μετά από λίγο η «Νταίζη» βρισκόταν στην Νέα Εθνική οδό έξω από την Κατερίνη με προορισμό την Αθήνα με οδηγό τον ανιψιό μου και έμενα …. συνεπιβάτη.. Στα μισά της διαδρομής δοκίμασα τις δυνάμεις μου αν τελικά μπορούσα να την οδηγήσω. Έτσι από την Λαμία μέχρι την Αθήνα οδήγησα μετά από 3 μήνες ξανά την αγαπημένη μου. Το ίδιο απόγευμα (14 Σεπτέμβρη 2000) βρισκόμουν προς μεγάλη έκπληξη του φίλου μου και συνοδοιπόρου Κώστα Δρακάτου με την μοτοσικλέτα του BMWGS 1150, στο λιμάνι του Πειραιά. – ούτε ο ίδιος δεν πίστευα ότι θα προλάβω – Ώρα 20.00 επιβιβαστήκαμε στο πλοίο της ΝΕΛ «Θεόφιλος» με προορισμό το λιμάνι της Χίου που θα ήταν ο τελικός προορισμός του ταξιδιού της πρώτης ημέρας.

Και η περιπέτεια … αρχίζει. Στις 14 Σεπτέμβρη 2000, λοιπόν βρισκόμασταν μέσα στο πλοίο της NELLines και το πλοίο της γραμμής «ΘΕΟΦΙΛΟΣ» για Χίο και Μυτιλήνη. Γύρω στις 04.00 π.μ. (15 Σεπτέμβρη 2000) άφιξη στο λιμάνι της Χίου, θερμοκρασία 23ο C, υγρασία 86% !. Κατά τις 07.30 π.μ. άνοιξε ο έλεγχος των διαβατηρίων και το τοπικό τελωνείο. Μετά από τις απαραίτητες γραφειοκρατικές διατυπώσεις (βίζα κλπ), ώρα 08.00 π.μ. επιβιβαστήκαμε στο μικρό ferryboat «ΧΙΟΣ» της εταιρείας Miniotis Lines και μετά από λίγο το μικρό σκάφος απέπλευσε με προορισμό το τουρκικό λιμάνι Ceşme (τσεσμέ=Πηγή). Μιάμιση ώρα αργότερα αποβιβαστήκαμε στο παραπάνω λιμάνι και άρχισε το … βάσανο της γραφειοκρατίας. Μαζί με εμάς ταξίδευε και ένα γκρουπ με Έλληνες τουρίστες που ήρθαν μέχρι εδώ για μονοήμερη εκδρομή και αγορές (δερμάτινα ρούχα, χαλιά, ασημένια είδη …) Όλη αυτή η διαδικασία είχε σαν αποτέλεσμα να καθυστερήσουμε για 2 ώρες περίπου. Το πρώτο παζάρι επί Τουρκικού εδάφους, έγινε από εμένα και τον Τούρκο

τελωνοφύλακα που επέμενε να … ανταλλάξουμε το μπρελόκ από τα κλειδιά της μοτοσικλέτας μας μου με ένα δικό του. Όπως καταλαβαίνετε μάλλον δεν υπήρχαν πιθανότητες να αρνηθώ. Αργότερα διαπιστώσαμε ότι … μας κοροϊδέψανε, διότι μας πήραν γύρω στις 3.000 δρχ (8,70 ευρώ) το άτομο – και καλά για visa – αλλά στο τέλος τσακωθήκανε μεταξύ τους στην … μοιρασιά. Μόλις ξεμπλέξαμε από το τελωνείο, η πρώτη μας μέριμνα ήταν να πάμε στην τοπική τράπεζα Ceşme Ziraat Bankaas για συνάλλαγμα από δολάρια Αμερικής σε λίρες Τουρκίας (ε !! ρε εκατομμύρια). Μια γρήγορη ματιά της πόλης του Τσεσμέ, είναι το κάστρο του λιμανιού, πολλά αυτοκίνητα – κυρίως νέα μοντέλα δυτικού τύπου – και φυσικά η φιγούρα του Kemal Ataturkσυνοδευόμενη από πολλές τουρκικές σημαίες.

ΣΤΟ ΔΡΟΜΟ ΓΙΑ ΤΗΝ … ΣΜΥΡΝΗ Αφήνοντας πίσω το Ceşme, ακολουθούμε τον επαρχιακό δρόμο (DelvetYollari – D 300) προς ανατολάς με κατεύθυνση το Izmir (Σμύρνη). Φτάνοντας στην χιλιοτραγουδισμένη Σμύρνη, φυσικά τα μάτια μας δεν αντίκρισαν την εικόνα της πόλης που είχαμε πλάσει στο μυαλό μας όλα αυτά τα χρόνια από φωτογραφίες και βίντεο. Μια άχρωμη τυπική μεγαλούπολη με «πολλές ομοιόμορφες» εργατικές πολυκατοικίες και πανύψηλους ουρανοξύστες. Αρκετή κίνηση και μποτιλιάρισμα, το τοπίο και το κλίμα μεσογειακό – όπως περίπου και στα δικά μας παραθαλάσσια μέρη. Στα τουρκικά η Σμύρνη λέγεται Ιζμίρ. Είναι μια μεγαλούπολη αλλά και το πιο σημαντικό λιμάνι της Τουρκίας στα παράλια του Αιγαίου, με 1.757.000 κατ. (1996). Ανήκει στην περιοχή της Μικράς Ασίας. Η Σμύρνη είναι χτισμένη στο μυχό του μεγάλου ομώνυμου κόλπου. Η ομώνυμη επαρχία, της οποίας αποτελεί πρωτεύουσα, έχει έκταση 11.073 τ.χλμ. και 2.350.000 κατ. Το λιμάνι της Σμύρνης είναι το μεγαλύτερο εισαγωγικό και εξαγωγικό κέντρο της Τουρκίας στο Αιγαίο. Έχει άρτιο οδικό και σιδηροδρομικό δίκτυο εξυπηρετεί τις μεταφορές και τη συγκοινωνία προς το εσωτερικό της χώρας. Αναπτυγμένη είναι η υφαντουργία και η σχετική βιομηχανία. Εμφανίζει ωραία όψη, με φαρδείς δρόμους, όμορφα πάρκα, μεγάλα ιδιωτικά και δημόσια κτίρια και μέγαρα. Είναι η τρίτη σε μέγεθος τουρκική πόλη, βρίσκεται στο νότιο άκρο γόνιμης προσχωματικής πεδιάδας, που σχημάτισε ο ποταμός Γεντίζ νεχρί (Έρμος). Τα προϊόντα της περιοχής είναι καπνός, φρούτα (κυρίως σύκα), βαμβάκι και μεταλλεύματα.

ΙΣΤΟΡΙΑ:Υπολογίζεται ότι η πόλη ιδρύθηκε γύρω στα 1340 π.Χ. Σπουδαιότητα αποκτά από το 1000 π.Χ., τότε που οι Αιολείς της Κύμης έδιωξαν τους κατοίκους της και την ενσωμάτωσαν στις αιολικές πόλεις για τρεις σχεδόν αιώνες. Τελικά, το 688 π.Χ., οι Ίωνες (πρώτοι κάτοικοί της) την ξαναπήραν και από τότε ανήκε στην Ιωνική Δωδεκάπολη. Στη συνέχεια την κυρίευσαν διαδοχικά οι Λυδοί και οι Πέρσες. Αυτή ήταν η προϊστορική πόλη. Ο Μέγας Αλέξανδρος έχτισε στα νότιά της, σε απόσταση 5 χλμ., κοντά στο όρος Πάγος, τη νέα Σμύρνη. Οι διάδοχοι του Μ. Αλέξανδρου Αντίγονος και Λυσίμαχος

τη στόλισαν με ωραία οικοδομήματα και τη βοήθησαν να αναπτυχθεί και να εξελιχτεί σε αξιόλογη πόλη. Τη μεγαλύτερη ακμή της γνώρισε κατά τη ρωμαϊκή εποχή. Αργότερα δέχτηκε το χριστιανισμό. Εκεί μαρτύρησε ο άγιος Πολύκαρπος, επίσκοπος Σμύρνης. Το 178 μ.Χ. ισχυρός σεισμός κατέστρεψε την πόλη, που ανοικοδομήθηκε από το Μάρκο Αυρήλιο. Δεν κατόρθωσε όμως να αποκτήσει πάλι την παλιά της ακμή. Στη βυζαντινή περίοδο έγινε αξιόλογο εμπορικό κέντρο και ακμάζουσα πόλη. Οι Τούρκοι την κατέκτησαν το 13ο αι., αλλά το 1344 περιήλθε στα χέρια των ιπποτών της Ρόδου. Λίγα χρόνια αργότερα (1402) καταλήφθηκε από τις ορδές των Μογγόλων του Ταμερλάνου, που λεηλάτησαν και κατέστρεψαν τα σπουδαιότερα κτίριά της. Το 1424 περιήλθε οριστικά στους Τούρκους, οι οποίοι την ονόμασαν "Γκιαούρ Ιζμίρ" (Σμύρνη των απίστων), επειδή είχε πάρα πολλούς Έλληνες. Κατά το 18ο αι. έγινε σημαντικό πνευματικό και εμπορικό ελληνικό κέντρο. Κάθε φορά που ο ελληνισμός, οπουδήποτε αλλού, επαναστατούσε, ο τουρκικός όχλος εκδήλωνε τα εκδικητικά του ένστικτα πάνω στους Έλληνες της Σμύρνης. Αυτό μαρτυρούν οι φοβερές σφαγές του 1770, του 1797 και του 1821. Το 1919 η πόλη με εκδηλώσεις χαράς υποδέχτηκε τον ελευθερωτή ελληνικό στρατό και έγινε πρωτεύουσα της Μικράς Ασίας. Λίγο, όμως, κράτησε η χαρά των Ελλήνων. Ύστερα από τη Μικρασιατική καταστροφή παραδόθηκε στις φλόγες. Χιλιάδες Έλληνες σφάχτηκαν. Ο μητροπολίτης Χρυσόστομος κατακρεουργήθηκε και οι ναοί, τα ιδρύματα, οι σχολές της πυρπολήθηκαν. Απερίγραπτες είναι οι φρικιαστικές σκηνές των ημερών εκείνων. Οι Τούρκοι κατέβαλαν τεράστιες προσπάθειες για να την ανασυγκροτήσουν, αλλά ακόμα δεν έχει κατορθώσει να φτάσει στην παλιά της αίγλη. Δυο χαρακτηριστικά θυμάμαι από την Σμύρνη. Τις πολλές ομοιόμορφες πολυκατοικίες (μπλοκ) παντού – μάλλον ο εργολάβος που τα χτίζει είναι ο ίδιος – και ο δρόμος της πόλης πριν τον αυτοκινητόδρομο για την Έφεσο που ήταν σχεδόν «γυάλινος». Ε ρε κάτι γλίστρες !!! Η απόσταση από Ceşme έως İzmir είναι 89 χλμ ακολουθώντας τον επαρχιακό αυτοκινητόδρομο D 300 (Otoyollar) με τσουχτερά διόδια αλλά 4 λωρίδες σε κάθε πλευρά του δρόμου. Αφήνοντας πίσω την «τερατούπολη» της Σμύρνης και επειδή ο χρόνος πίεζε αρκετά – χάσαμε πολύτιμο χρόνο στο Τσεσμέ με τελωνεία κλπ – κατευθυνθήκαμε νότια προς τις πόλεις Anadolu, Lisesi, Belevi, Selcuk … Εδώ έγινε προληπτικός ανεφοδιασμός από καύσιμα και τελικά φτάσαμε στην Έφεσο σε 50 λεπτά – περίπου – απόσταση 85 χλμ.

ΕΦΕΣΟΣ – EPHESUS Μία από τις σημαντικότερες ιωνικές πόλεις, στα μικρασιατικά παράλια. Στα ΒΑ της Σάμου σώζονται τα ερείπιά της, κοντά στις εκβολές του ποταμού Καΐστρου. Την έχτισαν Έλληνες άποικοι κατά τη μυκηναϊκή εποχή. Στους ιστορικούς χρόνους ήταν χτισμένη πάνω στις χαμηλές πλαγιές των λόφων Κορησός και Πρίονας. Στην πεδιάδα, σε απόσταση δύο χιλιομέτρων, βρισκόταν ο περίφημος ναός της Άρτεμης. Η γόνιμη γη και η εξαιρετική περιοχή της πόλης βοήθησαν στην τεράστια ακμή της, που κράτησε αιώνες ολόκληρους.

Στην αρχαιότητα ήταν παραθαλάσσια πόλη. Όμως οι προσχώσεις την απομάκρυναν 8 χιλιόμετρα από την παραλία. Την ονομασία της οφείλει σε μία από τις ηρωικές Αμαζόνες της προϊστορικής εποχής. Αρχαιότερες ονομασίες ήταν: Αιμόνιο, Ορτυγία, Αλόπη, Πτελέα, Τρηχεία. Η θεά Άρτεμη θεωρούνταν προστάτρια της πόλης. Ήταν η παρθένα - μητέρα κάθε ζωής και προσωποποίηση της γονιμότητας της γης. Ο ναός της θεάς ήταν ένα από τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου. Πέντε φορές οικοδομήθηκε και ισάριθμες καταστράφηκε. Το 356 π.Χ., ο Ηρόστρατος, για να δοξαστεί το όνομά του, έκαψε το ναό. Προς τιμή της θεάς τελούνταν οι γιορτές Αρτεμίσια και Εφέσια. Το πολίτευμα της Εφέσου ήταν στην αρχή βασιλεία. Έγινε κατόπιν αριστοκρατικό, ύστερα δημοκρατικό, για να επακολουθήσει διακυβέρνηση από τυράννους και τέλος πάλι από δημοκρατικούς. Τον καιρό του Μεγάλου Αλεξάνδρου η πόλη γνώρισε μεγάλη ακμή, που συνεχίστηκε και στα χρόνια των διαδόχων του. Στους ελληνιστικούς χρόνους γνώρισε την εξουσία των Σελευκιδών και των Πτολεμαίων της Αιγύπτου. Υπολογίζεται ότι τον 3ο αι. π.Χ. είχε 230.000 κατοίκους. Ο Λυσίμαχος, βασιλιάς της Θράκης, τη μετονόμασε "Αρσινόη", προς τιμή της γυναίκας του, αλλά οι Εφέσιοι μετά το θάνατό του ξανάδωσαν στην πόλη το παλιό της όνομα. Αργότερα η πόλη περιήλθε στο κράτος της Περγάμου και τελικά (190 π.Χ.) στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Το 84 π.Χ. ο Σύλλας επιβάλλει βαριά φορολογία στους κατοίκους της. Τον καιρό του Αυγούστου η οικονομική της ακμή έφτασε στο αποκορύφωμα. Το 29 μ.Χ. ισχυρός σεισμός κατέστρεψε πολλές οικοδομές και μνημεία της.

Μεταχριστιανική περίοδος. Από τη στιγμή που ο απόστολος Παύλος ίδρυσε την πρώτη χριστιανική κοινότητα της Εφέσου, η πόλη απέκτησε μεγάλη σημασία. Η τρίχρονη παραμονή του Παύλου εκεί έβαλε τα θεμέλια της χριστιανικής της παράδοσης. Την εγκατέλειψε μόνο όταν ο Δημήτριος, πωλητής ειδωλίων της Άρτεμης, προκάλεσε εξέγερση εναντίον του. Προς "Εφεσίους" απευθύνει μία από τις επιστολές του ο Παύλος. Στην αποκάλυψη του Ιωάννη γίνεται λόγος και για τον επίσκοπο της Εφέσου. Κατά μία παράδοση, στην Έφεσο, πήγε να μείνει, μαζί με τον ευαγγελιστή Ιωάννη, η Παναγία. Εκεί έγινε η Γ΄ Οικουμενική Σύνοδος και από τον καιρό του αυτοκράτορα Ζήνωνα ο μητροπολίτης της απέκτησε πατριαρχικά δικαιώματα. Κατά τη βυζαντινή περίοδο η Έφεσος λεγόταν και Άγιος Θεολόγος. Στο μεσαίωνα σχεδόν ερημώθηκε. Τελευταία της μνεία κάνει ο Άραβας γεωγράφος Ελ Ντρίσι, που την ονομάζει "Εφεσίν" και περιγράφει τα ερείπιά της (1082 μ.Χ.).

Αρχαιολογία. Οι ανασκαφές έφεραν στο φως το ναό της Άρτεμης (Αρτεμίσιο), που προσελκύει κάθε χρόνο χιλιάδες επισκέπτες. Τα ερείπιά του είναι μεγαλόπρεπα και δείχνουν το παλιό μεγαλείο του.

Υπάρχουν ακόμα τα ερείπια του θεάτρου, της βιβλιοθήκης, της αγοράς, του ωδείου (βλέπε περισσότερες πληροφορίες πιο κάτω). Σώζεται επίσης ο χριστιανικός ναός του Αγίου Θεολόγου, από τον οποίο πήρε τη σημερινή ονομασία του το τουρκικό χωριό "Αγιασολούκ", που είναι χτισμένο εκεί. Αυτός ο ναός καταστράφηκε από τους Σελτζούκους, που με τα υλικά του έχτισαν το τζαμί του Ισά (1375). Αργότερα ο Ταμερλάνος μαζί με το ναό έκαψε και όλη την πόλη. Στην Έφεσο υπάρχουν ακόμα τα ερείπια χριστιανικών ναών, το σπήλαιο "των επτά παιδιών", οι "φυλακές του Απ. Παύλου" και το χριστιανικό νεκροταφείο. Λέγεται ότι στην Έφεσο έγραψε το Ευαγγέλιό του ο Ιωάννης. Εκεί έστειλε ως επίσκοπο ο Παύλος τον Τιμόθεο, προς τον οποίο απευθύνει και δύο επιστολές. Το κυριότερο αξιοθέατο στην περιοχή είναι ο αρχαιολογικός χώρος της Εφέσου και το μουσείο της. Η Έφεσος γεωγραφικά βρίσκεται στην περιοχή της δυτικής Ανατολίας – η παλιά ονομασία της Μικράς Ασίας – από την Fotsa (Φώκαια) μέχρι το Bodrum (Αλικαρνασσός) ήταν η περιοχή της ξακουστής Ιωνίας.

INFO: τα πιο παλιά ευρήματα στην Έφεσο χρονολογούνται από την 5η προχριστιανική χιλιετία. Η πρώτη ονομασία της Εφέσου ήταν Άπασα. Αυτό δέχονται και οι γλωσσολόγοι. Η λέξης «Άπασα» υπάρχει και στα χεττικά κείμενα. Η Άπασα ήταν η πρωτεύουσα του βασιλείου της Άρζαβα που ίδρυσε ο Αχιγιάβας (Achiyava). Τα ευρήματα των ανασκαφών (1400-1300 π.Χ.) που εκτίθενται στο αρχαιολογικό μουσείο της Εφέσου μαρτυρούν μια μυκηναϊκή εγκατάσταση κατοίκων για μικρό χρονικό διάστημα ή μια εμπορική αποικία στην Έφεσο. Πάντως σύμφωνα με τον ιστορικό Ηρόδοτο, η Έφεσος ιδρύθηκε γύρω στα 1.000 π.Χ. οι πρώτες ανασκαφές στην Έφεσο, άρχισαν από τον Άγγλο μηχανικό J.T. Wood κατά την σειρά εργασιών του σιδηροδρόμου Izmir – Aydin το 1863. Η αρχαία πόλης της Εφέσου έπαθε μεγάλες ζημιές από τους καταστροφικούς σεισμούς των 354, 358 & 365 π.Χ. Πολύ κοντά είναι και η αρχαία πόλη της Μαγνησίας – 25 χλμ – ανατολικά της Εφέσου.

Τα κυριότερα αξιοθέατα στην Έφεσο είναι: . η βιβλιοθήκη του Κέλσου, . το μεγάλο θέατρο, . ο δρόμος του λιμανιού και . η Ιερά Οδός.

Η ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΤΟΥ ΚΕΛΣΟΥ: Είναι το μνημειώδες κτίσμα που βλέπει προς την πλατεία και την οδό των Κουρητών (CurettesWay). Σύμφωνα με την επιγραφή της βιβλιοθήκης, είναι το νεκρικό σημείο του Τιβερίου Ιουλίου Κέλσου Πολεμαϊνού. Ο Κέλσος μεταξύ 105-107 π.Χ. ήταν ύπατος (τοπικός κυβερνήτης) της Ασιατικής επαρχίας. Την ανέγερση της βιβλιοθήκης άρχισε ο γιος του, Τιβέριος Ιούλιος Ακύλας, αλλά λόγω του αιφνίδιου θανάτου του, δεν πρόλαβε να την ολοκληρώσει και έτσι η

βιβλιοθήκη αποπερατώθηκε από τους κληρονόμους του Ακύλα. Ο Ακύλα για να εξασφαλίσει τα πολλά βιβλία (ρολά & πάπυροι) άφησε κληρονομιά 25.000 δηνάρια (πολύ μεγάλο ποσό για την εποχή). Η ανέγερση νεκρικού τάφου ενός διοικητή στο κέντρο της πόλης θα μπορούσε να τραβήξει την οργή του λαού. Έτσι με την σκέψη αυτή το 135 μ.Χ. το μνημείο χτίστηκε σαν βιβλιοθήκη, ένα όμορφο κτίσμα με εμφανή επιρροή λατινοελληνικών στοιχείων (2° μ.Χ. αιώνας). Σήμερα σε καλή κατάσταση σώζεται ένα μεγάλο μέρος της βιβλιοθήκης του Κέλσου. Δεξιά και αριστερά της βιβλιοθήκης δεσπόζουν δύο μεγάλα αγάλματα, της Επιστήμης (αριστερά) και της Αρετής (δεξιά). Βέβαια τα σημερινά αγάλματα που βλέπουμε είναι ... αντίγραφα και συμβολίζουν τις ανώτερες ιδιότητες του Κέλσου δηλαδή: την ΣΟΦΙΑ, την ΑΡΕΤΗ, την ΕΠΙΣΤΗΜΗ και την ΕΥΝΟΙΑ (Αντίληψη). Τα αυθεντικά αγάλματα εκτίθενται στο τμήμα του μουσείου της Εφέσου στην Βιέννη - στήν Αυστρία. Ακριβώς δεξιά βρίσκεται η πύλη του Μιθιδράτη ή πύλη του Αυγούστου όπου και ο ναός του Ανδριαννού (βλ. Φωτο). ευθεία στα 110 μ., βρίσκεται η πλατεία και το εμπορικό κέντρο της εποχής. Η δομή της κατασκευής των υλικών (πέτρα - μάρμαρο) είναι σε χιαστή διάταξη (βλ. Φώτο), το τέμπλο του Ανδριαννού - με τον ομώνυμο ναό - με το κεφάλι της Μέδουσας (για να κρατάει μακριά τα κακά … πνεύματα.)

ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΘΕΑΤΡΟ Το μεγάλο θέατρο της Εφέσου βρίσκεται σχεδόν ακουμπισμένο στο Παναγίρ Ντάγ (Πίον Όρος) και έχει χωρητικότητα 30.000 θεατές και είναι το μεγαλύτερο θέατρο που διατηρείται σήμερα σε όλο τον κόσμο. Βλέπει προς το λιμάνι της πόλης (Harbor street) και αυτοί που έρχονταν από το λιμάνι για το θέατρο εντυπωσιάζονταν από το μεγαλείο του κτίσματος. Το θέατρο κτίστηκε πρώτη φορά επί ελληνιστικής περιόδου αλλά τον 10 μ.Χ. αιώνα διαπλατύνθηκε από τους Ρωμαίους.

Ο ΔΡΟΜΟΣ ΤΟΥ ΛΙΜΑΝΙΟΥ Ο δρόμος που περνάει μπροστά από το θέατρο και συνεχίζει προς το στάδιο είναι η συνέχεια της Μαρμάρινης οδού. Αρχίζει μπροστά από το θέατρο και φτάνει μέχρι το Λιμάνι – όπου κοντά είναι το Kuşadası και απέναντι η Ελληνική Σάμος Ο δρόμος και από τις δύο άκρες είχε από μια μεγαλόπρεπη πύλη σε σχήμα αψίδας θριάμβου με 3 εισόδους. Κοντά στις πύλες υπήρχαν και από μια πηγή. Η οδός είχε μήκος 500 μ. και τις νύχτες φωτιζόταν με 50 καντήλια. (ΗΈφεσος, η Ρώμη και η Αντιόχεια ήταν από τις σπάνιες πόλεις που φωτιζόταν την νύχτα) όλη η οδός είναι μαρμαροστρωμένη.

CURETTES WAY (Η ΟΔΟΣ ΤΩΝ ΚΟΥΡΗΤΩΝ)

Είναι ο δρόμος με τις κολώνες που φτάνει μέχρι την πλατεία μπροστά στην βιβλιοθήκη του Κέλσου. Μέσα στα αγάλματα βλέπουμε μια βάση με αποτύπωμα πατημασιάς που συμβόλιζε την είσοδο σε ένα «σπίτι» που οι κοπέλες εντός ασκούσαν το …... αρχαιότερο επάγγελμα. ΥΓ. στην έξοδο της κωμόπολης Σελτσούκ προς Κουσάντασι βρίσκεται ο περίφημος ναός της Αρτέμιδος που ήταν ένα από τα 7 θαύματα του αρχαίου κόσμου. Από αμέλεια το προσπεράσαμε – την άλλη φορά ίσως. (βλ. φωτο αριστερά). Αφήνοντας πίσω με ανάμικτα συναισθήματα την αρχαία πολιτεία της Εφέσου, ακολουθούμε τον επαρχιακό δρόμο (OTOYOLAR D515) με κατεύθυνση προς την επαρχία της Aydin με την ομώνυμη πόλη, στην συνέχεια στο Sultanhisar, και μετά από 45 χλμ φτάνουμε στο Nazilli,και από εκεί διαμέσου της D320 ( Ε87 ) μπαίνουμε στην επαρχία Denizli και διαμέσου των χωριών Adakoy & Akkoy στο τέλος κατευθυνόμαστε προς ανατολάς με τελικό προορισμό το Pamukkale και την Hierapolis. Αργά το απόγευμα της ίδιας ημέρας φτάσαμε στο ΑΚΚΟΥ ( πολύ κοντά στο Παμουκκαλέ ) όπου έγινε η πρώτη διανυκτέρευση στην τοπική πανσιόν του TURKU HASAN με εσωτερικό γκαράζ (με λίγα $ μαζί με φαγητό και πρωινό) . Περίπου 350 χλμ συνολική απόσταση.

16 Σεπτέμβρη 2000.

Επόμενη ημέρα.

Μετά τυπικό τουρκικό πρωινό (τσάι – ελιές – αγγούρι – ψωμί …) αναχωρήσαμε από το ΑΚΚΟΥ για επίσκεψη στον «ΛΕΥΚΟ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟ» = Pamukkale περίπου 3 χλμ. Η πινακίδα που μας καλωσορίζει μπαίνοντας στην πόλη λέει: Welcome to white paradise / beyaz cennete hoşgediniz pamuk kale. PAMUKKALE = κάστρα από βαμβάκι (αρχαία HIERAPOLIS) H πρώτη εντύπωση που σου δίνει η περιοχή είναι σαν να έχει … χιονίσει και σταλακτίτες από πάγο έχουν σχηματίσει υπέροχα σχέδια μέσα στις φυσικά διαμορφωμένες λίμνες. Η υφή του εδάφους είναι από αλατογενή ιζήματα που με την πάροδο του χρόνου το ασβέστιο δημιούργησε φυσικές βάθρες (λίμνες) σταλακτίτες και σταλαγμίτες. Το νερό είναι πάντοτε ζεστό με σταθερή θερμοκρασία. Το βράδυ κλέινουν την ροή του νερού και τομ χρησιμοποιούν για οικιακή ή τουριστική χρήση. ! Στον ίδιο χώρο που βρίσκεται το Pamukalle, υπάρχει και ο ξακουστός αρχαιολογικός χώρος της Ιεράπολης (Hierapolis). Το 190 π.Χ. η πόλη φτιάχτηκε από τον Βασιλιά της Περγάμου Ευμένιο. Οι τότε κάτοικοι – όπως και οι σημερινοί – χρησιμοποιούσαν τα τρεχούμενα ζεστά νερά της περιοχής για την … καθημερινή χρήση. Ενας άλλος λόγος ήταν η γεωγραφική θέση (υψηλός λόφος) και οι κάτοικοι είχαν την ευχέρεια να επιτηρούν

την ευρύτερη περιοχή απο πιθανούς εισβολείς / εχθρούς. Γύρω στο μεσημέρι και μετά την σχετική ξενάγηση – φωτογράφηση – αφήνουμε πίσω .μας την περιοχή και κατευθυνόμαστε ανατολικά δια μέσου της επαρχιακής οδού D 320 προς Denizli. Εδώ κοντά βρίσκεται και η πόλη της Laodicaes (Λαοδίκεια). Συνεχίζουμε πιο ανατολικά πάνω στον επαρχιακό δρόμο (D 320), περνάμε από την λίμνη Άτζί Γκιόλ (Aci Gol)= Πικρή λίμνη, ή Sorsofu Golu (Σορσοβού Γκιολού) που βρίσκεται στην Επαρχία Afyon. Τα νερά της λίμνης είναι θειούχα και αναβλύζουν από θερμές πηγές στα Βόρειο Ανατολικά της. Στη συνέχεια μπαίνουμε στην επαρχία Isparta όπου βρίσκεται και η λίμνη Burdur.

İSPARTA (ΣΠΑΡΤΗ) Η İSPARTA (ΣΠΑΡΤΗ),είναι μια πόλη στην ΝΔ Τουρκία και πρωτεύουσα της ομώνυμης επαρχίας. Η πόλη απέχει περίπου 100 χλμ Β από την Antalya και βρίσκεται σε μια περιοχή όπου κυριαρχούν πολλές λίμνες – κυρίως στην επαρχία του Ικονίου -. Η Ιsparta είναι φημισμένη για τα πολλά εργοστάσια κατασκευής χαλιών, καθώς και για την παραγωγή μιας ειδικής ποικιλίας τριαντάφυλλου (rose), αλλά και για το λάδι αυτού που μετά από την επεξεργασία του από τα σχετικά εργοστάσια ( από τις αρχές του 19ου αι.) εξάγεται στην Βουλγαρία αλλά κυρίως στην Γαλλία για την βάση και παρασκευή αρωμάτων (perfumes). Η πόλη έπαιξε σημαντικό ρόλο στο εμπόριο από την εποχή των Βυζαντινών με την ονομασία Baris, και στη συνέχεια καταλήφθηκε από τους SeljukTurks στις αρχές του 13ου αι. και επανήλθε στην κυριαρχία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στο τέλος του 14ου αιώνα. Στην Σπάρτη υπάρχουν πολλά τζαμιά (mosques) όπως το Firdevs PauCamii δημιουργία του αρχιτέκτονα της Τουρκικής αυλής Sinan τον 16ο αιώνα. Ο πληθυσμός ανέρχεται σε 113.700 κατ., (1990). Φεύγοντας από την İSPARTA (ΣΠΑΡΤΗ), ακολουθούμε ΝΑ τον επαρχιακό δρόμο D 330 και στην συνέχεια έχοντας στα αριστερά μας την λίμνη Eğridir ακολουθούμε τον επαρχιακό δρόμο D 695 με προορισμό το AKŞEHİR. Κοντά στην λίμνη Elcidir μια στάση στο ομώνυμο χωριό και στο τοπικό Mini Market για να αγοράσουμε νερό και τρόφιμα και συνεχίζουμε. Η γη αυτή ήταν γνωστή από τα αρχαία χρόνια και στο Catalhoyuk (Τσατάλχογιούκ) υπάρχουν ίχνη από τις αρχαιότερες πόλεις του κόσμου. Η πρώτη μεγάλη πόλη που συναντάμε είναι το Akşehir (Ακσεχίρ= Λευκήπόλη – Ελλην. Ονομασία Φιλομήλιο).

AKSEHIR – ΑΚΣΕΧΙΡ (αρχ. Φιλομήλιο) Το Ακσεχίρ είναι μια σύγχρονη πόλη με αρκετά μνημεία αντιπροσωπευτικά της ιστορίας της κεντρικής Ανατολίας. Σε αυτήν έζησε τον 15ο αιώνα ο περίφημος Νασρεντίν Χότζας, του οποίου τα ανέκδοτα και οι εύθυμες ιστορίες γνωρίζουμε από τους παππούδες μας.

Το Ακσεχίρ είναι η πρωτεύουσα της ομώνυμης επαρχίας του νομού του Ικονίου και αριθμεί 60.000 κατ. Στα νότια περίχωρα του Ακσεχίρ συναντούμε τους Τουρκομάνους ενώ ανατολικά και νότια της πόλης Ιλγκίν βρίσκονται πολλές ομάδες Κιρκασίων. Βρίσκεται νότια της ομώνυμης λίμνης και τους πρόποδες της «οροσειράς του Σουλτάνου» Sultan Dağları ενώ προς τα ΒΑ του απλώνεται μια μεγάλη κοιλάδα. Το Ακσεχίρ βρίσκεται στο σταυροδρόμι των οδικών αρτηριών 695 και 300 που συνδέουν την Άγκυρα με το Μπέησεχίρ και το Ικόνιο με το Αφιόν Καράχισάρ, αντίστοιχα. Λίγο βορειότερα βρίσκεται και ο σιδηροδρομικός σταθμός της γραμμής AfyonKarahisar – Konya.

LAKE BEYSEHIR –Λίμνη Μπέησεχίρ (αρχ. Κάραλις) Το Beyşehir (Μπέησεχίρ) είναι το κέντρο της ομώνυμης επαρχίας του Ικονίου με 45.000 κατοίκους. Είναι μια γραφικότατη πόλη στις όχθες της λίμνης Μπέησεχίρ (αρχαίας Κάραλις), της τρίτης μεγαλύτερης σε όλη την Τουρκία. Το τέμενος της πόλης το Esrefoglu Camii (Εσρέφογλου Τζαμί) παρουσιάζει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον για την αρχιτεκτονική του τεχνοτροπία και σίγουρα αξίζει να το επισκεφτείτε, αν περάσετε από εδώ. Επίσης στην πόλη συναντούμε αρκετά παραδοσιακά σπίτια. Μια ξαφνική δυνατή νεροποντή μας καθυστέρησε αρκετά στην πορεία μας για την περιοχή του Ικονίου. Αυτό μας ανάγκασε να σταματήσουμε στο χωριό Yesilanda δίπλα στην λίμνη Beyşehir – όπου υπάρχει ένα μικρό νησάκι – με μια Ελληνική εκκλησία υπό ανακατασκευή πάνω σʼ αυτό. Μετά την νεροποντή ο ήλιος μας υποδέχτηκε ξανά και έτσι κάναμε μια στάση για τουρκικό καφεδάκι σε κάποιο μικρό τουριστικό παραλίμνιο καφέ - μπαρ / πανσιόν το “SAHIL”. Εδώ είχαμε την ευκαιρία να μελετήσουμε τους χάρτες μας και να προγραμματίσουμε το υπόλοιπο ταξίδι μας. Αφήνοντας πίσω μας το AKŞEHİR και την λίμνη Beyşehirσυνεχίζουμε την πορεία μας πιο Ανατολικά και μπαίνουμε στον Νομό του Ικονίου (Konya) που είναι και ο πιο αραιοκατοικημένος της Κεντρικής Ανατολίας, αφού στο μεγαλύτερο μέρος του απλώνεται μια τεράστια στέπα.

KARAPINAR - (Καράπινάρι) / (Ηφαίστεια & Έρημοι) Φεύγοντας από το Ικόνιο και ακολουθώντας ανατολικά τον δρόμο D 330 συναντάμε την περιοχή Karapinar (Καράπινάρι) με την ομώνυμη κωμόπολη αλλά και ένα άλλο μοναδικό φυσικό φαινόμενο, από τα πολλά της Κεντρικής Ανατολίας. Πρόκειται για την ηφαιστειακή λίμνη του όρους Mekedag (Μεκεντάγ) η οποία πιστεύεται ότι σχηματίστηκε ως εξής: το ηφαίστειο που βρισκόταν εδώ εξερράγη και σχημάτισε μια λίμνη, αλλά ακολούθησε και μια δεύτερη έκρηξη μέσα στην πρώτη ηφαιστειακή λίμνη, η οποία δημιούργησε ένα δεύτερο μικρότερο κρατήρα μέσα στον πρώτο που πια περιβάλλονταν από την λίμνη που τον κύκλωνε σε

σχήμα δαχτυλιδιού. Η περιοχή από ψηλά θυμίζει μεξικάνικο καπέλο και έχει την ισπανική ονομασία Καλντέρα. Ουσιαστικά είναι δυο ηφαίστειο το ένα μέσα στο άλλο. Η διάμετρος του εξωτερικού κρατήρα είναι 4 χλμ. Στην περιοχή θα δείτε επίσης ερείπια από τα ορυχεία αλατιού που αποτελούσε τουρκικό μονοπώλιο. Βόρεια από την λίμνη και μετά από 3 χλμ περίπου βρίσκεται άλλη μια ηφαιστειακή λίμνη από την απέναντι πλευρά του δρόμου, η Acıgul (Ατζίγκιόλ) η πικρή λίμνη. Έξω από το Καράπινάρ βρίσκετε και η μοναδική πραγματική έρημος της Τουρκίας με έκταση 16.000 εκτάρια με αμμώδεις λόφους και γκρίζα Βραχιά. Για να έρθετε εδώ αφήνετε το Καράπινάρ και συνεχίζετε ανατολικά πάνω στον D 330. Μετά στρίψτε δεξιά 12 χλμ περίπου. Προσοχή όμως μην αναπτύσσετε μεγάλες ταχύτητες γιατί στο δρόμο συνήθως κρύβονται ραντάρ της τροχαίας τα οποία ελέγχουν την ταχύτητα (το πρόστιμο είναι περίπου  40) και ένα πλατύ χαμόγελο. !! Στη Νότια πλευρά του νομού του Ικονίου βρίσκονται οι κατωφέρειες του Ταύρου με οικισμούς που κατοικούνται από Γιουρούκους, νομάδες που είναι σαν να «ζουν σε άλλη εποχή».

SELJUKTURKISH KERVAN SARAY ή SULTANHANI Ανά 40 χλμ όση περίπου είναι η απόσταση που μπορούν να διανύσουν οι καμήλες μέσα σε μια μέρα και σε όλους τους δρόμους που ξεκινούν από το Ικόνιο θα συναντήσετε πανδοχεία (καραβάνσαράι) χτισμένα κατά τον 12ο αιώνα από τους Σελτζούκους για να λειτουργήσουν σαν «παλάτια των καραβανιών». Μετά από αρκετές βαρετές ευθείες στον τοπικό αυτοκινητόδρομο, σταματάμε κοντά στο Aksaray και στο KervanSaray (CaravanPalace) όπου οι ντόπιοι και κυρίως τα μικρά παιδιά μας «περικύκλωσαν» σαν … αξιοθέατο. Στο χάνι αυτό έκαναν στάση οι έμποροι και οι ταξιδιώτες της εποχής. Η πλήρης ονομασία είναι SeljukTurkishKERVASARAY ή SultanHani. Για την εποχή του – 13ος αιώνας – ήταν ένα “motel” πολυτελείας, επάνω στον δρόμο του Μεταξιού (SilkRoad), που διέσχιζε την Ανατολία. Το SultanHani, (Σουλτάν Χανί) ήταν το μεγαλύτερο από τα πολλά που υπήρχαν στην περιοχή της Ανατολίας και σήμερα βρίσκεται σε καλή κατάσταση 45 χλμ, δυτικά της πόλης του Aksaray πάνω στον otoyular (εθνικό – επαρχιακό δρόμο) E 90 / D 750 ή 51 – 78 που συνδέει την Konya με το Aksaray και είναι κοντά στο ομώνυμο χωριό 100 μ. έξω από τον κεντρικό δρόμο Ικονίου – Ακσαράι. Η κατασκευή του εσωτερικά και εξωτερικά είναι κυρίως από συμπαγείς πέτρες. Στο κέντρο έχει ανοικτή αυλή. Στο εσωτερικό υπάρχει μια κύρια πόρτα, που το προστάτευε από πιθανές επιδρομές. Υπήρχαν δεξιά – αριστερά δωμάτια με καταστήματα όπως: επιδιορθώσεις ρούχων, παπουτσιών, ενεχυροδανειστήριο, συνάλλαγμα, τράπεζα, χαμάμ ανδρών – γυναικών, τουαλέτες και διάφορα άλλα μαγαζιά. Ας «δούμε» πιο αναλυτικά το εσωτερικό του: Περνώντας από την μεγαλοπρεπή περίτεχνα διακοσμημένη πύλη του, εισέρχεστε στον μεγάλο κύριο χώρο που έχει 11 θολωτές αψίδες στην κάθε πλευρά του, κάτω από τις οποίες στεγάζονταν τα υπνοδωμάτια, η κουζίνα, τα λουτρά οι αποθήκες και τα καταστήματα. Στην μέση της κεντρικής αυλής βρίσκεται το mescit (μεστζίτ=μικρό τέμενος) και πιο πέρα η κρήνη των καθαρμών sadirvan (σαντιρβάνι).

Στον επάνω όροφο του τετραγώνου mescit υπάρχει ο χώρος των προσευχών. Αν και μπορεί να το απαγορεύουν, όταν επισκεφτείτε την περιοχή αξίζει να ανεβείτε στην οροφή του χανιού και να θαυμάσετε την θέα της άγονης στέπας. Φροντίστε να μην σας δει ο φύλακας γιατί είναι πολύ παράξενος. Το Σουλτάν Χανί χτίστηκε το 1229 από τον Αλαεντίν Καϋκοβάδη Αʼ. Σήμερα γίνονται προσπάθειες να ενταχθεί στον κατάλογο με τα μνημεία που αποτελούν κληρονομιά της Ανθρωπότητας Ένα άλλο πανδοχείο (καραβάνσαράι) είναι το KaratayHancaravanserai -

AKSARAY – ΑΚΣΑΡΑΙ (αρχ. ΑΡΧΕΛΑΙΣ) Φεύγοντας από το Σουλτάν Χανί, συνεχίζουμε την πορεία μας ΒΑ φτάνουμε στο AKSARAY (Ακσαράι) βρίσκεται στα όρια μεταξύ της πεδιάδας της Λυκαονίας και της Καππαδοκικής γης, στο σταυροδρόμι της Ανατολής και της Δύσης. Είναι πρωτεύουσα του ομώνυμου νομού με πληθυσμός 132.000 κατ., και βρίσκεται σε υψόμετρο 1.080 μ. από μακριά προβάλει σαν μια ευχάριστη όαση γεμάτη με πεύκα, λεύκες και κυπαρίσσια στη μέση της στέπας της Ανατολίας και την διασχίζει ο ποταμός Melediz &Cayı (Μελεντίζ Τσαγί) που παλιότερα λεγόταν Niğde Cayı (Νίγδε Τσαγί) γιατί οι πηγές του βρίσκονταν στην Περιοχή της Νίγδης. Ο ποταμός εκβάλλει στην ελώδη περιοχή ΒΔ της πόλης. Πρόκειται για το νότιο τμήμα της αλατούχου λίμνης Τάττα ή Tuz Guml; Το σημερινό Άκσαράι είναι μια μοντέρνα πόλη με αρκετά μνημεία κυρίως από την εποχή του μεσαίωνα και παράλληλα ένα καλό ορμητήριο για κοντινές εκδρομές – εξορμήσεις στις κοντινές περιοχές της Καππαδοκίας. Σαν αξιοθέατα στην πόλη μπορούμε να αναφέρουμε το περίφημο Ulu Camii (Ουλού Τζαμί) που χτίστηκε το 1433 από τους Καραμανίδες, το μεσαιωνικό κάστρο που χτίστηκε από τους Βυζαντινούς, το μουσείο του Άκσαράι, το Kizil Minare Camii (Κιζιλ Μιναρέ Τζαμί) = τέμενος του κόκκινου μιναρέ … Κοντά στο μουσείο υπάρχει το Tarihi Pasa Hamami (Ταριχί Πασά Χαμάμι) ένα ανακαινισμένο οθωμανικό λουτρό που λειτουργεί σήμερα σαν χαμάμ και υπάρχει και ξεχωριστό τμήμα για γυναίκες. Αξίζει να το επισκεφτείτε. – Στην πόλη υπάρχουν αρκετά ζαχαροπλαστεία με απίθανα !! παραδοσιακά γλυκά ταψιού με πιο καλό το Park Pastanesi δίπλα στο Ουλού τζαμί με ταράτσα με θέα το μικρό πάρκο της πόλης και το Golden Apple στην οδό των τραπεζών Bankalar Caddesi. Καλό εστιατόριο είναι το Yeni Merkez Lokantasi και το Pizza & Net που είναι και internet cafe. Καλό και φθηνό εστιατόριο είναι το Sultan Lahmacun. & Τουριστικές Πληροφορίες: ' (+90-382) 2132474 & Νοσοκομείο: '. (+90-382) 2129100 & Αστυνομία: '. (+90-382) 2150715

Tuz Gulu (ΤουζΓκιολού / ΛίμνηΤάττα). Κοντά στην πόλη και προς Β. αν ακολουθήσουμε τον δρόμο D 750 θα δούμε την Tuz Gulθ; (ΤουζΓκιολού / ΛίμνηΤάττα). Η θέσης της είναι στο ΝΑ άκρο του νομού της Άγκυρας. Εδώ λοιπόν βρίσκεται η αλατούχος λίμνη Τάττα, η δεύτερη μεγαλύτερη λίμνη της Τουρκίας, μετά την λίμνη Βαν. Σε υψόμετρο 900 μ. από την επιφάνεια της θάλασσας και με έκταση 1.000 περίπου τετραγ. Χλμ αποτελεί το φυσικό σύνορο για τρεις νομούς, της Άγκυρας στα ΒΑ, του Ικονίου στα Δ. και του Ακσαράι στα ΝΑ. Είναι η πρώτη σε περιεκτικότητα άλατος λίμνη του κόσμου (33 %), ξεπερνώντας κατά πολύ από αυτή την άποψη ακόμη και την Νεκρά

Θάλασσα. Λογικά λοιπόν της έχουν προσδώσει το εντυπωσιακό προσωνύμιο Αλμυρά Έρημος και πραγματικά η επιφάνειά της καλύπτεται από αλάτι που σε ορισμένα σημεία ξεπερνάει τα δυο μέτρα πάχος. Αν δοκιμάσετε να περπατήσετε πάνω της – κυρίως τους ξηρούς καλοκαιρινούς μήνες – θα έχετε την εντύπωση ότι περπατάτε πάνω σε μια λευκή έρημο. Δεν υπάρχει κίνδυνος αφού το καλοκαίρι το βάθος είναι ρηχό και η λίμνη χάνει τα 3/4 των υδάτων της.

Yeşilova – Γιεσίλοβα Στον δρόμο της επιστροφής (D 750) για το Akksaray (18 χλμ πριν) βρίσκεται το χωριό Yeşilova – Γιεσίλοβα – θα δείτε έναν από τους μεγαλύτερους αρχαιολογικούς χώρους της Ανατολίας αυτόν του Acemhoyuk (Ατζέμχογιούκ) από όπου οι αρχαιολόγοι έχουν φέρει στην επιφάνεια 24 επίπεδα οικισμών των οποίων η χρονολόγηση αρχίζει από την 4η χιλιετία. Η σημερινή Γιεσίλοβα ιδρύθηκε από Ιρανούς αποίκους από το Αζερμπαϊτζάν που εγκαταστάθηκαν εδώ το 1517 μ.Χ.

GUZELYURT – ΓΚΙΟΥΖΕΛΓΙΟΥΡΤ (αρχ. Κάρβαλη) Αφήνοντας πίσω μας το Akksaray και την Tuz Gölü (ΤουζΓκιολού / ΛίμνηΤάττα) συνεχίζουμε την πορεία μας Ανατολικά. Μια ξαφνική δυνατή νεροποντή προς το τέλος της ημέρας μαζί με την σωματική κούραση μας έκανε να αποφασίσουμε να διανυκτερεύσουμε στο μικρό κλασσικό χωριό της Ανατολίας Guzelyurtμε έντονο το μουσουλμανικό στοιχείο στα σπίτια αλλά και τους κατοίκους της. Η κωμόπολη Guzelyurt ( = όμορφη πατρίδα) η ελληνική Κάρβαλη ήταν κατά τα οθωμανικά χρόνια η σημαντικότερη της περιοχής. Εδώ αποφασίσαμε να κάνουμε διανυκτέρευση λόγω του ότι νύχτα είχε έρθει μαζί με την κούραση. Συνολικά μέχρι εδώ έχουμε διανύσει 1.164 χλμ και 717 χλμ ημερήσια διαδρομή. Στην περιοχή πέρα από τα «διατηρητέα» παλιά πόλη βρίσκονται φαράγγια με εκκλησίες και μοναστήρια, η εκκλησία του Αγίου Γρηγορίου του Νανζιανζηνού και ένα υπόγειο χωριό σκαμμένο μέσα στους βράχους. Στο μεγαλύτερο μέρος της η Κάρβαλη είναι χτισμένη ή σκαμμένη σε μια πλαγιά από πωρόλιθο. Στα ανατολικά της βρίσκεται ο βράχος Guney (Γκιουνέι = Νότιος) που συνεχίζει προς το νότο όπου υψώνεται ο Λόφος με τα Αυτιά, KulakliTepe και το φαράγγι του Μοναστηριού (Manastir Vadisi). Κατά μήκος της Β. και Α. πλευράς του Γκέλβερι περνάει ένα μικρό ποτάμι. Μέσα στην πόλη υπάρχει ο διατηρητέος παραδοσιακός ελληνικός οικισμός με τα πέτρινα σπίτια και τα αρχοντικά που απλώνονται γύρω και μέσα στους βράχους. 17 Σεπτέμβρη 2000.

Belisirma – Μπελίσιρμα. (Ελλην. Όνομα Περίστρεμμα) Από το Ακσαραί ακολουθούμε ΝΑ του Σέλμε και τον δρόμο 51-78 και φτάνουμε στην Belisirma (Μπελίσιρμα) Ελλην. Όνομα Περίστρεμμα όπου το τοπίο παίρνει τα

πιο ακραία σχήματα της άγριας ομορφιάς, συναντάμε ένα φαράγγι που γίνεται πιο βαθύ και πιο στενό.

Ihlara Vadisi - Ιχλάρα Βαντίσι (Κοιλάδα της Ιχλάρα) Λίγα χλμ πιο κάτω θα συναντήσουμε την IhlaraVadisi(Ιχλάρα Βαντίσι). Η κοιλάδα αυτή ξεκινάει από το Σέλμε και καταλήγει μετά από περίπου 14 χλμ στην Ιχλάρα. Την διασχίζει ο ποταμός Μελεντίζ Σου περνώντας μέσα από πλούσια βλάστηση και πανύψηλα κιτρινωπά βράχια με σκαμμένες σπηλιές και κατοικίες. Η άγρια ομορφιά του τοπίου συνδέεται άμεσα με την ιστορία του τόπου. «είναι η κοιλάδα της θανάσιμης σκιάς» όπου ο ήλιος δύσκολα εισχωρεί και για αυτό κάποτε διάλεξαν για διαμονή εκείνοι που απαρνήθηκαν τον κόσμο και έφτιαξαν ένα παλαιότατο μοναστικό οικισμό με αναρίθμητα παρεκκλήσια, κατοικίες και νεκρικά δωμάτια στην άγρια ερημιά. Οι πιο πολλές λαξευτές στο βράχο εκκλησίες έχουν μεταβληθεί σήμερα σε στάβλους και αποθήκες από τους κατοίκους. Από τις σημερινές τουριστικές εγκαταστάσεις Ihlara Vadisi Turistik Tesisleri δυο χλμ από το χωριό, ξεκινάνε οι περισσότεροι εκδρομείς κατεβαίνοντας την σκάλα που οδηγεί στο φαράγγι και προχωράνε μέχρι το Belisirma (Μπελίσιρμα) διανύοντας έτσι το τμήμα της διαδρομής όπου βρίσκονται και τα περισσότερα μνημεία. (είσοδος  1,75, parking  0,75, είσοδος κοινού 08.00 πμ – 19.00). Στην περιοχή της Ιχλάρα υπάρχουν πολλές πανσιόν όπως: Pansion Anatolia, Akar Pansiyon, Bisginler Ihlara Pansiyon & Famille Pansiyon.

IHLARA VADİSİ - Valley Rock Churches Η περιοχή της κοιλάδας βρίσκεται 45 χλμ. Ν.Α. της πολύς Akksaray πάνω στο «κεφάλι» του φαραγγιού Peristrema. Ήταν το αγαπημένο μέρος των βυζαντινών μοναχών. Στην περιοχή υπάρχουν δεκάδες ζωγραφισμένες / σκαλισμένες σπηλαιοεκκλησίες. Αρκετές από αυτές έχουν διασωθεί μέχρι σήμερα σε πολύ καλή κατάσταση. Μέσα στο φαράγγι υπάρχει μονοπάτι μήκους 16 χλμ. Η τοποθεσία προσελκύει αρκετούς τουρίστες όχι όμως όπως στην περιοχή του GOREME. Η κοιλάδα της Ιχλάρα δημιουργήθηκε από την λάβα του όρους Hasandag. Ο ποταμός Melendiz ή Καππαδόκιος βρήκε διέξοδο στο μαλακό ηφαιστειογενές έδαφος και δημιούργησε το φαράγγι σε μήκος 14 χλμ. και βάθος 100 – 150 μέτρα. Η κοιλάδα αρχίζει από την περιοχή της Ιχλάρα και το χωριό Selime. Δεξιά και αριστερά και σχεδόν κατά μήκος του φαραγγιού υπάρχει ένα μεγάλο οροπέδιο με ατελείωτες ευθείες και στεπώδη βλάστηση. Αφήνοντας πίσω μας την περιοχή της Ιχλάρα και γενικότερα την επαρχία NEVŞEHİRακολουθούμε τον επαρχιακό δρόμο D 300 (D 765) που διασχίζει την κύρια περιοχή της Καππαδοκίας.

NIGDE – ΝΙΓΝΤΕ (αρχ. Νίγδη) Συνεχίζοντας προς Ν. την πορεία μας ακολουθούμε τον δρόμο προς τις ελληνικές λίμνες και στη συνέχεια το χωριό Gulcuk (Γκιόλτζούκ). Στο τέλος μετά από απόσταση 60 χλμ φτάνουμε στην Νίγδη - NIGDE (Νίγντε) που

έχει σήμερα 68.700 κατ., διαθέτει αρκετά εντυπωσιακά μνημεία και είναι χτισμένη γύρω από ένα λόφο όπου δεσπόζει το μεσαιωνικό κάστρο σε υψομ. 1.216 μ., Η πόλη κείτεται ανάμεσα στο επιβλητικό όρος Μελεντιζ Νταγι στα ΒΔ και στο όρος Ποζάντι Νταγί στα ΝΑ ενώ στα Δ της απλώνεται η γοητευτική πεδιάδα Akkaya με το ομώνυμο φράγμα.

Eski Gumusler Monastery – Μοναστήρι Εσκί Γκιουμουσλέρ Ο κυριότερος λόγος για να επισκεφθεί κάποιος την Νίγδη είναι τα περίχωρά του και συγκεκριμένα ακολουθώντας ΒΑ τον δρόμο D 805 στα 10 χλμ βρίσκουμε το χωριό Γκιουμουσλέρ και εδώ συναντάμε το λαξευτό μοναστήρι του Εσκί Γκιουμουσλέρ (Eski Gumusler) και βρίσκεται σχεδόν στο κέντρο ενός τεράστιου βράχου που εκτείνεται για εκατοντάδες μέτρα γύρω από την είσοδο της μονής. Το μοναστήρι είναι του 10ου αιώνα και ανακαλύφθηκε μόλις το 1963 και έχει το μοναδικό γνώρισμα ότι η αυλή του είναι κλειστή από όλες τις πλευρές και μόνο μέσω υπογείου περάσματος έχουμε πρόσβαση σε αυτό. Στον κεντρικό χώρο της αυλής είναι λαξευμένοι αρκετοί τάφοι μοναχών που σε αντίθεση με την ορθοδοξία τάφηκαν όλοι μαζί. Το μοναστήρι είναι ανοιχτό από τις 09.00 έως 18.30 κάθε μέρα με ένα μικρό διάλειμμα το μεσημέρι και η είσοδος κοστίζει 1.20 euro. Το ίδιο το χωριό εντυπωσιάζει με την τεράστια παραγωγή μήλων που φτάνουν τον Οκτώβρη να στοιβάζονται σε ολόκληρους λόφους. Το μοναστήρι EskiGumus (Εσκί Γκουμούς) με τις περίφημες σπηλαιογραφίες βρίσκεται 85 χλμ από το NEVŞEHİRανατολικά και 60 χλμ από την κοιλάδα της Καππαδοκίας …

Soganli Vadisi (Κοιλάδα Σογκανλί) Βρίσκεται κοντά στο Yesilhar στην επαρχία του Kayseri 40 χλμ ΝΑ του Ürgüp, 25 χλμ. ανατολ. του Derinkuyu. Ακολουθώντας τον δρόμο 38 – 29 από την πόλη Καισάρεια και προς το ΝΔ άκρο του ομώνυμου νομού βρίσκονται τα δίδυμα φαράγγια του Soganli (Σογκανλί), τα φαράγγια των κρεμμυδιών. Τα εύφορα εδάφη που ποτίζονται από το ποτάμι που τα διασχίζει, είναι αρκετά ευρύχωρα και η συγκέντρωση των εκκλησιών είναι μεγαλύτερη ακόμα κι από αυτή του Περιστρέμματος στην κοιλάδα της Ιχλάρα.

Η περιήγηση σας αρχίζει από τα Ποτάμια, το σημερινό Derekoy (Ντερέκιοϊ) ή Ortakoy (Ορτάκιοϊ). Λίγο νοτιότερα από τα Ποτάμια βρίσκεται η κωμόπολη Μαυριτζάν (Mavrucan), η οποία παλαιότερα ονομαζόταν Guzeloz (Γκιουζέλοζ). Σε αυτή βρίσκονται πολλές λαξευτές εκκλησίες, όπου είχαν βρεθεί χειρόγραφα και εκκλησιαστικά βιβλία τα οποία δυστυχώς έχουν χαθεί. Μετά θα φτάσετε στην πανέμορφη κοιλάδα του Soganli (αρχαίας Σοανδού), όπου έχουν καταμετρηθεί

από τον ιστορικό Κο Αναστάσιο Λεβίδη … 360 εκκλησίες !!!. Σε γενικές γραμμές το Σογκανλί είναι μια πανέμορφη τοποθεσία και επιπλέον η ευκαιρία να εξερευνήσετε μόνοι σας ένα τόσο εντυπωσιακό φαράγγι είναι μοναδική. Οι περισσότερες εκκλησίες δεν είναι λαξευμένες στις πλευρές του φαραγγιού αλλά μέσα σε κωνικούς πωρόλιθους που ορθώνονται μέσα σε αυτό. Στους βράχους που οδηγούν στην είσοδο του φαραγγιού θα δείτε πως οι καλόγεροι είχαν βάψει άσπρες τις τρύπες για να προσελκύσουν τα περιστέρια. Η πρώτη αξιόλογη εκκλησία βρίσκεται Νότια του Derekoy και είναι αφιερωμένη στον Άγιο Γεώργιο τον Τροπαιοφόρο ο οποίος πιστεύεται ότι καταγόταν από την περιοχή. Η εκκλησία είναι χτισμένη από το 1292 – 1293. Άλλες σημαντικές εκκλησίες είναι: του Αγίου Βασιλείου (10ος αιώνας), Αγίου Ιωάννη Χρυσόστομου, Αρχάγγελου Μιχαήλ … στα Δ της πόλης υπάρχουν άλλες 5 εκκλησίες. ΣΗΜ. οι ώρες που τα φαράγγια είναι ανοιχτά είναι από τις 08.30 με τις 17.30 και η είσοδος κοστίζει 1,50 euro.

Κοιλάδα ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΑΣ ΚΑΠΠΑΔΟΚΙΑ (KARADOKYA) Η περιοχή της Ανατολίας που αποτέλεσε το κέντρο αυτής της διαχρονικής σύγκρουσης, ήταν η περιφέρεια της Κεντρικής Ανατολίας και της Καππαδοκίας. Η περιοχή αυτή φιλοξένησε στα εδάφη της διάφορες κεντρικές οντότητες, που όμως χάθηκαν στην ιστορία, μαζί με τους ιστορικούς λαούς που τις συγκρότησαν. Οι λαοί αυτοί, οι Χετταίοι, οι Φρύγες, οι Παφλαγόνες, οι Λυκάονες, οι Λυδοί, οι Γαλάτες, οι Ρωμαίοι, οι Καππαδόκες κλπ. Που μπορεί να χάθηκαν, άφησαν όμως πίσω τους πολλά ιστορικά και πολιτισμικά μνημεία, μια τεράστια κληρονομιά. Πέρα από τα μνημεία αυτά, η περιφέρεια της Κεντρικής Ανατολίας και της Καππαδοκίας έχει έναν ασύγκριτο πλούτο φυσικής ομορφιάς, μια που σ΄ αυτήν εναλλάσσονται αλπικά τοπία, στέπες, έρημοι, λίμνες και μεγάλα ποτάμια, ενώ ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι πόλεις, τα χωριά, καθώς και η κοινωνία και ο πολιτισμός της σημερινής Τουρκίας. Η πρώτη μεγάλη πόλη στην περιοχή είναι το NEVŞEHİRκαι μετά το USCHIHAR. Τα αξιοθέατα της περιοχής είναι ουσιαστικά μέσα σε ένα φανταστικό ισοσκελές τρίγωνο που περιλαμβάνει τις πόλεις: Avanos – Derinkuyu – Uschihar και στο κέντρο το GOREME.

Nevsehir – Νέβσεχίρ - (Νεάπολη). Φεύγοντας από εδώ και ακολουθώντας ΒΔ τον δρόμο 38 – 54 μετά από λίγα χλμ φτάνουμε στην διοικητική περιφέρεια (επαρχία) Nevsehir – Νέβσεχίρ - (Νεάπολη). Εδώ είναι πιστεύω η καρδιά της Καππαδοκίας και η έκταση που καταλαμβάνει ορίζεται νοητά από ένα ανάποδο ισοσκελές τρίγωνο. (βλ. πιο πάνω)

Κέντρο του τριγώνου είναι το URGUPκαι το GOREME και ολόγυρά τους βρίσκεται ένα τοπίο που μοιάζει σαν να … ξεκόλλησε από την επιφάνεια της Σελήνης και να ρίζωσε στην Γη. Δεν υπάρχει πραγματικά παράδοξο σχήμα που να μην έχουν πάρει τα βράχια. Το βλέμμα δεν «ξεκουράζεται» πουθενά, δεν μπορεί να συνηθίσει την ανωμαλία του εδάφους. Μια εβδομάδα «φτάνει και δεν φτάνει», για να επισκεφτείτε ολόκληρο το τρίγωνο, αλλά τα κυριότερα αξιοθέατα είναι εντοπισμένα και υπάρχουν πολλές πληροφορίες γιʼ αυτά, ώστε να μην δυσκολευτείτε. Εδώ βρίσκεται και το DamatIbrahimPasaMosque.

USHISAR, UCHIHAR (ΟΥΤΣΙΧΑΡ) Στα περίχωρα του Nevsehir (Νεάπολη) βρίσκεται το Uschihar (Ούτσιχάρ) που είναι το ψηλότερο σημείο στην περιοχή - 7 χλμ ανατολικά από το NEVŞEHİR – πάνω στον δρόμο D 330. Από εδώ φαίνεται το πανόραμα της Καππαδοκίας με τον πιο γοητευτικό τρόπο. Φτάνοντας στην πόλη από μακριά φαίνεται ένας τεράστιος βράχος διάτρητος από σπηλιές και γυρω από αυτόν περιμετρικά τα γραφικά σπίτια του χωριού. Αν και σήμερα το Ούτσιχάρ είναι ένα μικρό χωριό, αρκετά πιο ήσυχο από τα άλλα της περιοχής μπορεί να γίνει μια εναλλακτική αφετηρία για την εξερεύνηση της Καππαδοκίας. Όπως διαπίστωσα το χωριό είναι αρκετά δημοφιλές στους Γάλλους τουρίστες που επισκέπτονται στην περιοχή. Αν ανεβείτε με τα πόδια τα σκαλοπάτια μέχρι το κάστρο στα βόρεια και βορειοανατολικά θα καταλάβετε μια μια ματιά τι ακριβώς θα δείτε στην Καππαδοκία και στις υπόλοιπες πόλεις της περιοχής. Φαράγγια γεμάτα χιλιάδες κωνικούς βράχους που σε μερικά σημεία είναι τόσο κοντά ο ένας στον άλλο ώστε θυμίζουν … κυπαρισσόδασος. Φανταστείτε επιπλέον ότι σχεδόν όλοι είναι σκαμμένοι στο εσωτερικό τους και αποτέλεσαν κατάλυμα για αιώνες στους κατά καιρούς κατοίκους της περιοχής. Στο βάθος υψώνεται το όρος Αργαίος (Erciyes Dağı) – Ερτζιγιές Νταγί, άσπρο από τα χιόνια το μεγαλύτερο διάστημα του χρόνου και «πρωταγωνιστής» στο ήδη επιβλητικό τοπίο. Ανοιχτά από τις 08.00 έως το εκπληκτικό συνήθως ηλιοβασίλεμα με είσοδο  1.20. Αν πρόκειται να διανυκτερεύσετε εδώ μην χάσετε την ευκαιρία να μείνετε σε κάποια από τις παλιές τρωγλοδυτικές κατοικίες που σήμερα είναι ξενοδοχεία. Ίσως είναι η μοναδική φορά να ζήσετε μέσα σε μια σπηλιά και μάλιστα με «όλα τα κομφόρ». Στην περιοχή υπάρχουν και δυο κάμπινγκ τα &Ciftlik & Koru Mocamp. Οι περισσότερες πανσιόν και τα ξενοδοχεία έχουν δικά τους εστιατόρια και τα πιο πολλά είναι χτισμένα σε ταράτσες και έτσι μπορείτε τρώγοντας να έχετε την πραγματικά μαγευτική θέα. Αφού θα μείνετε δω αξίζει να κατηφορίσετε στην κοιλάδα Guvercinlik Vadisi

(Γκιουβερτζινλίκ Βαντίσι) την κοιλάδα των Περιστεριών που ονομάζεται έτσι λόγω των πολλών περιστερώνων που έχουν λαξευτεί στα βράχια της. Μεταξύ των πόλεων Γκιόρεμε και Ούτσχισάρ υπάρχει ένα σημείο με φοβερή θέα. Θα το καταλάβετε από τα σταματημένα πούλμαν και τους γιαπωνέζους να φωτογραφίζουν τα πάντα.

URGUP (ASIENA) [ ελλην. Ονομ. Προκόπι] Βρίσκεται 20 χλμ ανατολικά από το NEVŞEHİR. Ήταν μια σημαντική πόλη την περίοδο των Σελτζούκων που τότε ονομαζόταν Bashihar. Στην περιοχή από τον 19ο αιώνα υπάρχουν 70 mosques (τζαμιά), 5 εκκλησίες και 11 βιβλιοθήκες, όλες ονομαστές. Πολύ κοντά υπάρχουν κοιλάδες όπως η Dervent, Uzensi & Kelsik με σημαντικούς φυσικούς θησαυρούς.

Goreme - Γκιόρεμε ή Κόραμα / MACAN - AVCILAR Βρίσκεται 10 χλμ από το NEVŞEHİRκαι εδώ υπάρχουν πολλά σπήλαια με σπίτια – καμινάδες (fairychimneys). Είναι το πλέον τουριστικό αξιοθέατο της περιοχής της Καππαδοκίας. Το Goreme (Γκιόρεμε) – ελλην. Ονομ. Κόραμα – είναι χτισμένο μέσα στον πωρόλιθο και από παντού υψώνονται κωνικοί βράχοι, διάτρητοι από τρωγλοδυτικές κατοικίες. Στο κέντρο του χωριού περνά ένας αποξηραμένος ποταμός, οι όχθες του οποίου ενώνονται ανά διαστήματα με γεφύρια. Οι κάτοικοι του χωριού παρά τον αυξημένο τουρισμό έχουν διατηρήσει κάποιες πατροπαράδοτες συνήθειές τους. Συνεχίζουν να φορούν τα φαρδιά παντελόνια τους – σαλβάρια (şalvar) και να χρησιμοποιούν ακόμη τα γαιδουράκια τους. Φυσικά είναι πρόθυμοι να σας φιλοξενήσουν στο σπίτι τους. & Κάτι αντίστοιχο υπάρχει στην Ελλάδα στο Μέτσοβο που κυρίως οι γυναίκες φορούν τις παραδοσιακές στολές τους ακόμα και σήμερα. Στην περιοχή που βρίσκεται γεωγραφικά το Γκιόρεμε παλιότερα υπήρχαν δυο χωριά: το Avcilar(Αβτζιλάρ) και το Macan (Ματσάν). Το δεύτερο ήταν η ελληνική Ματιανή. Η ονομασία που επικράτησε τελικά ήταν το Κόραμα. Πρόταση για καλλίτερη ξενάγηση και γενικότερη εικόνα της περιοχής είναι να νοικιάστε … αερόστατο. Είναι ακριβό σαν κόστος - περίπου 140,00 euro- αλλά αξίζει πραγματικά τα χρήματά του και είναι κατά τους τουριστικούς οδηγούς το 2ο μέρος στον κόσμο που πρέπει να δείτε από … ψηλά.

Goreme Milli Parki (Γκιόρεμε Μιλλί Παρκί) - Εθνικό Πάρκο Γκιόρεμε (Κοράματος)

Ο εθνικός δρόμος του Γκιόρεμε καλύπτει την ευρύτερη περιοχή ξεκινώντας Β. από το Άβανος και σχηματίζοντας ένα «τρίγωνο» με το Προκόπι στα Α. και το Ούτσιχαρ στα Δ. Το υπαίθριο Μουσείο (Open – AirMuseum) που βρίσκεται στο κέντρο του δρυμού δίπλα στο χωριό του Γκιόρεμε, συγκαταλέγεται στον κατάλογο των μνημείων που αποτελούν Κληρονομιά της Ανθρωπότητας. Η είσοδος του βρίσκεται ενάμισι περίπου χιλιόμετρο ΝΑ από το κέντρο της πόλης. Η ηφαιστειογενής πέτρα λαμβάνει περίεργα σχήματα σε μια κοιλάδα γεμάτη σκαλωσιές και υπόγεια περάσματα μέσα από το βράχο που οδηγούν μέσα από διακλαδώσεις στα μοναστήρια και τις εκκλησίες που συναντούμε εδώ σε μεγαλύτερη πυκνότητα από οπουδήποτε αλλού την Καππαδοκία. Επειδή θα χρειαστώ πολλές σελίδες για να αναφερθώ σε όλες τις εκκλησίες τις αναφέρω ονομαστικά όπως τα βλέπουμε μπαίνοντας (με τη σειρά του ρολογιού). Δίπλα στο υπαίθριο μουσείο είναι το εξαώροφο KizlarManastiri (μοναστήρι των Καλογραιών), η εκκλησία του Αγίου Βασιλείου. Ανεβαίνοντας από τα σκαλιά στα αριστερά θα δείτε την CarikliKilise (εκκλησία με το σανδάλι) με τη διώροφη πρόσοψη αλλά και τα δυο παρεκκλήσια με ονόματα 21α και 21 (αφιερωμένο στην Αγία Αικατερίνη). Στη συνέχεια συναντάμε την KaranlikKilise (σκοτεινή εκκλησία) που διατηρείται σε καλή κατάσταση. Η επιπλέον χρέωση των 5.90 euro οφείλεται στα έξοδα ανακαίνισης του ναού….

The Goreme Open Air Museum (Ανοικτό υπαίθριο Μουσείο - Το μαγικό μέρος) Ανατολικά του NEVŞEHİRτο πανόραμα της Καππαδοκίας, αρχίζουν να εμφανίζονται μετά από ένα αμμουδερό τοπίο, οι απομακρυσμένοι πέτρινοι σχηματισμοί και όσο πλησιάζουμε και γίνονται πιο ορατοί έχουν το σχήμα … καμινάδας. Είναι γνωστές σαν οι «ΝΕΡΑΪΔΕΝΙΕΣ ΚΑΜΙΝΑΔΕΣ». Η υφή τους είναι από μαλακή ηφαιστειογενή στάχτη – τέφρα που υπήρχε δίπλα στους δρόμους. Στο τέλος του 2ου αιώνα μια μεγάλη Χριστιανική κοινότητα ζούσε εδώ στην Καππαδοκία. Τον 3ο μ.Χ. αιώνα, η Καππαδοκία έγινε το κέντρο της Χριστιανικής δραστηριότητας και τον 4ο αιώνα, η περιοχή έγινε γνωστή σαν «περιοχή των Αγίων». Ο Μέγας Άγιος Βασίλειος – επίσκοπος του Kayseri (Καισαρεία), ο αδελφός του Άγιος Γρηγόριος από την Νύσσα και ο Άγιος Γεώργιος ο Νανζιανός. Η ευρύτερη περιοχή είναι ένα τεράστιο ανοιχτό μουσείο. Πληρώνεται εισιτήριο στην είσοδο και βρίσκεστε σε μια «αλλόκοτη περιοχή». Η μορφολογία του εδάφους και γενικότερα η περιοχή μαζί με τις πολλές φυσικές σπηλιές, βοήθησε του Χριστιανούς να δημιουργήσουν πολλές εκκλησίες με τοιχογραφίες στο εσωτερικό τους όπως, ο Αγ. Βασίλειος (St. BasilChappel), η Αγία Βαρβάρα, ο Άγιος Ονούφριος, και τέλος η Μαύρη Εκκλησία (ThedarkChurch) που ανακαλύφθηκε πρόσφατα λόγω κατολίσθησης -. Γι αυτό το λόγο είναι η πιο καλοδιατηρημένη εκκλησία / μοναστήρι που έχω δει στην περιοχή με έξτρα εισιτήριο εισόδου, 5.90 ευρώ. Στο Zelve υπάρχει και ο Άγιος Συμεών. Στο Goreme Air Museum (ανοιχτό υπαίθριο μουσείο) είναι το μέρος όπου οι θρησκείες και η εκπαίδευση των χριστιανών έφτασε στην μεγαλύτερη ακμή τους. Μικρότερες χριστιανικές κοινότητες ιδρύθηκαν στο Soganli, στην Ihlara και το Aksaray.

ΟΡΟΠΕΔΙΟ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΑΣ Επεξήγηση μορφολογίας εδάφους:

Μόνο ένα θαύμα εξηγεί τη φυσική μορφολογία του εδάφους της Καππαδοκίας. Φαίνεται ότι πράγματι συνέβη το «όγδοο θαύμα του κόσμου»: οι εκρήξεις από τα τρία ηφαίστεια που σχημάτιζαν ένα τρίγωνο γύρω από την Καππαδοκία, συνεχίζονταν για δέκα εκατομμύρια χρόνια ακαταύπαστα μέχρι το 2.000 π.Χ. Το παχύ στρώμα ηφαιστειακής στάχτης που απλώθηκε πάνω στην περιοχή σκλήρυνε με τον καιρό δημιουργώντας τον μαλακό πωρόλιθο που φαίνεται σκεπασμένος κατά τόπους κάτω από την λιγοστή βλάστηση των λόφων ή και γυμνός όπου έχει ήδη διαβρωθεί το έδαφος από τον άνεμο και την βροχή. Πάνω από τους πωρόλιθους έχει απλωθεί παχύ στρώμα λάβας, καλύπτοντας τους. Τα τρία «ιερά βουνά» της Καππαδοκίας είναι ο Αργαίος της Καισάρειας, Το Χασάν Νταγί στα ανατολικά και το Μελεντίζ Νταγί κοντά στην Νίγδη. Οι κάτοικοι της περιοχής και οι πυρολάτρες Πέρσες τα είχαν θεοποιήσει πιστεύοντας ότι στο κέντρο της γης υπήρχε ένα τέρας που «ξερνούσε» λαβα και πέτρες. Ο πωρόλιθος αργότερα πέρασε (και συνεχίζει να περνά) στη διαδικασία της συνεχούς διάβρωσης από τα στοιχεία της φύσης. Με αυτόν τον τρόπο δημιουργήθηκαν οι πυραμοειδείς κώνοι που ορθώνονται παντού στην περιοχή. Το σκληρότερο στρώμα λάβας που είχε πέσει πάνω από τη στάχτη άνοιξε σε κάποια σημεία από τα νερά και τον αέρα και εκεί το έδαφος σχημάτισε τα κωνικά βράχια και τα εντυπωσιακά φαράγγια. Αυτοί οι πωρόλιθοι ήταν τόσο μαλακοί που οι κάτοικοι μπορούσαν να τους σκάψουν και με οψιανό ακόμα, χωρίς να χρησιμοποιήσουν μέταλλο. Έτσι εικάζεται ότι φτιάχτηκαν οι πρώτες κατοικίες, μέσα στους βράχους. Η έλλειψη ξυλείας στην περιοχή, προκειμένου να χρησιμοποιηθεί ως οικοδομικό υλικό, αντισταθμίστηκε από τη δυνατότητα να χτίζονται λαξευτές τρώγλες.

AVANOS – Αβανός (αρχ. Βένασα) – ZELVΕ - Ζέλβη Το ποτάμι Άλυς[1] συνεχίζοντας ανατολικά από την Αραβισσό, περνάει από την κωμόπολη Avanos (Αβανός) – ελλην. Ονομασία Βένασα – ποτίζοντας το με τα κοκκινωπά νερά του. Η κωμόπολη αυτή των 15.000 κατοίκων είναι λιγότερο «τουριστική» από το γειτονικό Γκιόρεμε, και έχει κρατήσει περισσότερο τον παραδοσιακό του χαρακτήρα ίσως επειδή οι κάτοικοί που αντικρίζουν την ήρεμη ροή του Άλυος ποταμού να έχουν επηρεαστεί, αφού η κωμόπολη αυτή αποπνέει γαλήνη και ηρεμία. Παρʼ όλα αυτά η οικονομία της στηρίζεται κυρίως από τον τουρισμό και την αγγειοπλαστική, αφού ο Άλυς δημιουργεί την κατάλληλη λάσπη την οποία οι ντόπιοι χρησιμοποιούν σαν πηλό για να δημιουργούν αγγεία και άλλα σκεύη διακοσμητικής φύσεως. Η πόλη είναι γεμάτη από καταστήματα ειδών αγγειοπλαστικής που πουλούν κοκκινόχρωμα σταχτοδοχεία, σετ σκακιού, Βάζα και αλλά αναμνηστικά αντικείμενα. Στα περίχωρα του Avanos υπάρχουν επίσης μεγάλα καταστήματα τέτοιου είδους στα οποία πηγαίνουν κυρίως τα πούλμαν με τα τουριστικά γκρουπ. Μια ενδιαφέρουσα εμπειρία είναι να επισκεφτείτε μόνοι σας κάποιο από τα

καταστήματα του κέντρου της πόλης, όπου μπορείτε να ζητήσετε να σας «μυήσουν» στα μυστικά της αγγειοπλαστικής τέχνης και να σας αφήσουν να φτιάξετε μόνοι σας κάποιο αντικείμενο από τον αργιλούχο πηλό. Τα καταστήματα αυτά ονομάζονται από τους ντόπιους «İşlik» ή «canakhane» (ισλίκ και τσανάκχανέ) ενώ στην πόλη υπάρχουν 30 – 35 αρχιμάστορες. Πίσω από την κεντρική πλατεία της κωμόπολης βρίσκεται «κρυμμένο» το παλιό χωριό με πολύ όμορφα παραδοσιακά πέτρινα σπίτια με πιο αξιόλογο από αυτά το αρχοντικό του Χατζή Τζαφέρ Αγά (HaciCafer Ağa). Άλλο αξιοθέατο είναι το κεντρικό μνημείο της πόλης το Ουλού Τζαμί, από τον 18ο αιώνα, το οποίο λέγεται και αλλιώς υπόγειο τέμενος επειδή κατεβαίνετε κάποια σκαλοπάτια. Στις όχθες του Άλυος ποταμού βρίσκεται το “AlaeddinTurkishBath”, ένα σύγχρονο χαμάμ για τις ανάγκες των τουριστών. Αν δεν έχετε επισκεφτεί άλλο χαμάμ να μια καλή ευκαιρία. Η πόλη βρίσκεται 23 χλμ περίπου ΒΑ της Νεάπολης και μπορείτε να έρθετε εδώ είτε από απʼ ευθείας από τον περιφερειακό δρόμο, είτε περνώντας μέσα από το Γκιόρεμε και τον Τσαβουσίν.

Cavusin – Τσαβουσίν Στα περίχωρα του Avanos είναι η μικρή πόλη Τσαβουσίν και βρίσκεται στην αρχή της πιθανής πορείας σας προς τα φαράγγια Gulludere (Γκιουλλούντερε) και του Kizilcucur (Κιζίλτσουκούρ) – βλ. πιο κάτω. Ενας σεισμός το 1950 ανάγκασε τους κατοίκους να ξαναχτίσουν τα σπίτια τους χαμηλότερα προς το έδαφος, εγκαταλείποντας τις τρωγλοδυτικές κατοικίες που βρίσκονταν παλαιότερα πιο ψηλά στο βράχο. Τα εγκαταλελειμμένα σπίτια, φτιαγμένα από το ιδιο πέτρωμα μέσα στο οποίο ήταν λαξευμένες οι τρώγλες, μοιάζουν περηφανα που κατάφεραν να ξεπηδήσουν έξω από την πέτρα, μαζί με τα ψηλά βράχια, συνθέτουν ένα μεγαλοπρεπές τοπίο δυο όψεων. Ο μεγάλος λεπτός βραχος που ηταν χτισμένο παλαιότερα το χωριό έχει όλα τα χρωματα του Καππαδοκικού τοπίου. Αλλού είναι κόκκινος αλλόυ είναι ασπρος και αλλού κίτρινος, ενώ πίσω από τις μεγάλες τρύπες στην επιφάνειά του φαίνεται το γαλάζιο του ουρανού. Στην κορυφή του λόφου δεξιά ξεχωρίζει η πρόσοψη της εκκλησίας του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου που χρονολογείται από τον 5ο αιώνα. Στην αριστερή πλευρά - εκει που ξεκινάει ο λόφος – βρίσκεται η τοποθεσία που εμεινε γνωστή σαν Μεγάλος Περιστερώνας. Εσωτερικά θα δειτε αγιογραφίες του αυτοκράτορα Νικηφόρου Φωκά – που είναι κτητωρ του ναού, 964 μ.Χ. – σήμερα είναι εκκλησία και λέγεται CavusinKilise (Τσαβουσίν Κιλισέ). Η είσοδος στο ναό κοστίζει 1,00 euro.

Περίχωρα Τσαβουσίν Τα δυο φαράγγια που ενώνονται μεταξύ τους το Gulludere (Γκιουλλούντερε = κοιλάδα των ρόδων) και το Kizilcucur (Κιζίλτσουκούρ = κόκκινη χαράδρα) συγκεντρώνουν έναν από τους παλιότερους πυρήνες εκκλησιών από την εποχή της προεικονοκλαστικής και πρωτοχριστιανικής εποχής.

Στο πρώτο φαράγγι και στην κοιλάδα Gulludere (Γκιουλλούντερε) βρίσκεται η εκκλησία των Τριων Σταυρών με την εικόνα της Αποκάλυψης και ήταν αφιερωμένη στον Αγιο Αγαθάγγελο. Στο δεύτερο φαράγγι το Kizilcucur βρίσκεται μια από τις ομορφότερες εκκλησίες που σημερα ονομάζεται HacliKilise (Χατσλί Κιλισέ = εκκλησία του Σταυρού), που βρίσκεται ψηλά σε έναν πωρόλιθο στην κοιλάδα Κιζίλτσουκούρ και στο εωτερικό της στην οροφή υπάρχει ανάγλυφος ενας μεγάλος λατινικός σταυρός.

KAYSERI - Κάισερι (ελλην. Ονομ. Καισάρεια) Ο νομός της Καισάρειας είχε ίσως την εντονότερη ελληνική παρουσία από όλους τους νομούς της περιοχής κατά την διάρκεια του 19ου αιώνα και μέχρι την ανταλλαγή. Μια από τις σημαντικότερες πόλεις της Κεντρικής Ανατολίας είναι το Kayseri (Κάισερι) ελλην. Ονομ. Καισάρεια μια σύγχρονη πόλη με 525.000 κατ., πρωτεύουσα του ομώνυμου νομού με παρά πολλά αξιοθέατα βρίσκεται ανάμεσα στους ορεινούς όγκους του Kara Dağı (Καρά Νταγί = μαύρο όρος) που οι Έλληνες το ονόμαζαν όρος των Διδύμων ή του Αϊ – Βασίλη και του Erciyes Dağı (Ερτζιγιές Νταγί), του χιονοσκέπαστου Αργαίου. Από τα Βόρεια προάστια της περνάει ο ποταμός Καρά Σου. Τα κυριότερα αξιοθέατα είναι: KayseriKalesi (Κάστρο Καισάρειας), Kurşunlu Camii (ΚουρσουνλούΤζαμί), Cifte Medrese (ΔιπλόΙεροδιδασκαλείο), MakpepiHunat Hatum (Ιερό Τέμενος και Ιερατική σχολή), Gupgupoglu Konağı (έπαυλη του ποιητή Αχμέτ Μιτχάτ Γκιουπγκούπογλου), Haci Kılıç Camii (Χατζί Κιλίτς Τζαμί), DonerKumbet (Κωνικός Τύμβος) κ.α. Από την περιοχή μπορείτε επίσης να αγοράσετε τα περίφημα πασίγνωστα χαλιά της Ανατολίας αφού κάνετε ένα καλό παζάρι. Το πρόβλημα είναι πως θα το … μεταφέρετε

ΟΙ ΥΠΟΓΕΙΕΣ ΠΟΛΕΙΣ - THE UNDERGROUND CITIES Η περιοχή της Καππαδοκίας λόγω μορφολογίας και στρατηγικής θέσεως, δέχτηκε πολλές φορές κύματα εισβολέων. Αυτό ανάγκασε τους κατοίκους, κυρίως ορθόδοξους χριστιανούς (από την εποχή των Ρωμαίων μέχρι τον 18ο αιώνα) – μαρτυρίες και κείμενα βρίσκονται στην ανάβαση του Ξενοφώντα – να χτίσουν υπόγειες πόλεις με μυστικές εισόδους για να είναι ασφαλείς από «εξωτερικούς» κίνδυνους. Η μορφολογία του εδάφους βοήθησε στο σκάψιμο των υπόγειων πόλεων που ήταν πλήρεις με χώρους διαμονής, αποθήκες, στάβλους, εκκλησίες, μύλους, νεκροταφεία. Σε περίπτωση εισβολής υπήρχαν μεγάλες πέτρες (μυλόπετρες) που έκλειναν τις εισόδους. Στις πιο πολλές περιπτώσεις οι υπόγειες πόλεις έφταναν μέχρι και 8 πατώματα κάτω από την γη και σε μήκος 5 – 10 χλμ. Στην ευρύτερη περιοχή της Καππαδοκίας υπάρχουν γύρω στις 200 «γνωστές» υπόγειες πόλεις όπως: KAYMAKLI, DERINKUYU, ΜΑΖΙ, &OZLUCE, OZKONAK, TATLARIN, KURUGOL,

GOCKETOPRAK...

Derinkuyu (Ντερίνκουγιού) Ελλην. Ονομ. Μαλακοπή Το «Βαθύ Πηγάδι», όπως μεταφράζεται η λέξη Ντερίνκουγιού στα Ελληνικά δεν είναι άλλο από τον ελληνικό οικισμό που στο παρελθόν ονομαζόταν Μαλακοπή. To Derinkuyu απέχει περίπου 45 χλμ από το Guzeluyurt. Η ιστορία ξεκινάει από την εποχή των Χετταίων – υπάρχουν σχετικά αρχαιολογικά ευρήματα - και αυτή η υπόγεια πόλη είναι η μεγαλύτερη και η καλύτερα διατηρημένη της Καππαδοκίας. Ο πληθυσμός ανέρχεται στους 9.500 κατοίκους. Για να φτάσετε ως εδώ πρέπει να διανύσετε περίπου 30 χλμ νότια του Nevsehir (Νεάπολη) τον επαρχιακό δρόμο D 765. Αξιοθέατα: Η υπόγεια πόλη της Μαλακοπής φτάνει σε βάθος 85 μέτρα περίπου και διαρθρώνεται σε οκτώ επίπεδα που έχουν σκαφτεί μέσα στο έδαφος ! Τα πρώτα επίπεδα χρησιμοποιούνταν για τα ζώα, τα επόμενα σαν αποθήκες και στο βάθος βρίσκονταν τα σπίτια των κατοίκων. Πάντως έχουν τοποθετηθεί πινακίδες που σας «οδηγούν» μέσα από τους δαιδαλώδεις διαδρόμους και σε πολλά σημεία πρέπει να διπλωθείτε στα δυο για να περάσετε από τις χαμηλές σκαλωσιές. Αν κατεβείτε σε μεγάλο βάθος, αξίζει να πάτε δίπλα στον αεραγωγό και να κοιτάξετε προσεχτικά στην τεράστια τρύπα που ξεκινά από το γαλάζιο του ουρανού και βυθίζεται ακόμα σε μεγαλύτερα βάθη. Σε πολλά σημεία θα βρείτε τόπους συγκέντρωσης αλλά και μυλόπετρες που έκλειναν τις στενές διόδους και «ύπουλες τρύπες» στον τοίχο που χρησιμοποιούνταν για τον αιφνιδιασμό των εχθρών που κατάφερναν να κατέβουν στο υπέδαφος, για να καταδιώξουν τους κατοίκους. Στο πιο χαμηλό επίπεδο της υπόγειας πόλης θα δείτε την εκκλησία και την κολυμβήθρα που σκάλισαν οι χριστιανοί 80 μέτρα !! κάτω από την γη. Η υπόγεια πόλη έχει βάθος 85 μ, στο 3ο & 4ο πάτωμα στα 55 μ. υπάρχει μεγάλη εκκλησία. Οι εκκλησίες της υπόγειας πόλης ήταν αρκετές και ήταν αφιερωμένες στον Άγιο Βασίλειο, την Αγία Παρασκευή και στον Άγιο Ιωάννη. Πιθανολογείται ότι ένας υπόγειος δρόμος συνέδεε την πόλη αυτή με την πόλη του Καϊμακλί. Οι ώρες κοινού είναι από τις 8.00 ως τις 18.30 το Καλοκαίρι (17.00 τον υπόλοιπο χρόνο) και κοστίζει  2.20. Λίγο πριν την είσοδο της υπόγειας πόλης θα δείτε την αρκετά μεγάλη εκκλησία των Αγίων Θεοδώρων (βλ. φωτο επάνω δεξιά) του 19ου αιώνα να στέκεται περήφανη μέσα σε ένα περιβάλλον που μου θύμιζε Συρία ή Αίγυπτο με τα όμορφα χαλιά να κρέμονται από τα τουριστικά καταστήματα της περιοχής και την καφεκίτρινη σκόνη της διάβρωσης παντού. Ο ναός σήμερα ανακαινίζεται από το Υπουργείου Πολιτισμού της Τουρκίας. Αν θέλετε να διανυκτερεύσετε θα βρείτε αρκετά ξενοδοχεία και εστιατόρια. Η διαμονή μας έγινε στο ξενοδοχείο [Hotel «OVA», δ/νση Avanos Cad No 36, '(4868) 1565 &Urgup – Turkey] -

Το Derinkuyu (MELAGOBIA) βρίσκεται 29 χλμ από το Nevşehir στο δρόμο για τη Nidge. Η πόλη άνοιξε για το κοινό το 1965 αλλά μόνο το 10% είναι για τους επισκέπτες.

Kaymakli (Καϊμακλί), Ελλην. Ονομ. Ανακού ή Ενεγί Η «τουριστικότερη» υπόγεια πόλη της περιοχής βρίσκεται στο Καϊμακλί, 9 χλμ βορείως της Μαλακοπής και 21 χλμ νοτίως της Νεάπολης.. Ο οικισμός έχει αγροτική μορφή και εκτός από την υπόγεια πόλη έχει και πέτρινα σπίτια και την εκκλησία του Αγίου Πέτρου. Το πρώτο επίπεδο της υπόγειας πόλης δημιουργήθηκε από τους Χετταίους και έπειτα οι βυζαντινοί έσκαψαν και επέκτειναν τους χώρους της φθάνοντας στα οκτώ επίπεδα. Σήμερα μόνο τέσσερα επίπεδα είναι ανοιχτά για το κοινό. Η πρόσβαση στον χώρο, που βρίσκεται λίγο πιο ανατολικά από τον αυτοκινητόδρομο, πραγματοποιείται μέσω μιας μικρής στοάς, που αργότερα ανοίγει σε έναν εντυπωσιακό λαβύρινθο από τούνελ και δωμάτια. Μέσα στην υπόγεια αυτή πόλη υπήρχε και η εκκλησία του Τιμίου Σταυρού. Οι ώρες κοινού είναι από τις 08.00 έως τις 18.30 το καλοκαίρι (17.00 τον υπόλοιπο χρόνο) και κοστίζει  2.20. Το Kaymakliάνοιξε στους επισκέπτες το 1964 και βρίσκεται στο κέντρο της πόλης, 19 χλμ από το Nevşehir.

MUSTAFAPASA ( αρχ. SINASOS) Μια άλλη σημαντική πόλη είναι το Mustafa Pasa (αρχ. Σινασός). Βρίσκεται περίπου 6 χλμ νότια του Urgup. Πολλές ελληνικές ορθόδοξες ομογένειες έζησαν εδώ μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα. Η κοιλάδα της Goreme δυτικά του MustafaPasa είναι μια μικρογραφία της περιοχής της Ιχλάρα, δηλ. οι σπηλιές έγιναν πολλές εκκλησίες και το ποτάμι κυλάει ανάμεσα στην κοιλάδα. Πολλές σημαντικές εκκλησίες υπάρχουν εδώ καθώς και μοναστήρια όπως: ο Άγιος Βασίλειος, η εκκλησία Κων/νου & Ελένης και ο Άγιος Βασίλειος στο Gοreme Valley (Κοιλάδα Γκιόρεμε).

SIVAS – ΣΕΒΑΣΤΕΙΑ Μετά από μια διαδρομή μέσα από ένα απότομο και βραχώδες τοπίο, ακόμα πιο έντονο εδώ από αυτό που συναντήσαμε στους υπόλοιπους νομούς, φτάνουμε στην περιοχή της Σεβάστειας που από γεωγραφικής και «πολιτισμικής» απόψεως είναι η ανατολικότερη της Κεντρικής Ανατολίας. Η Σεβάστεια (Sivas) – Σίβας διατηρεί πιο έντονα από τις άλλες πόλεις της Κεντρικής Ανατολίας την αίσθηση της Ανατολής. Μνημεία από την εποχή των Σελτζούκων και των Δανισμενίδων κοσμούν το κέντρο της πόλης, πρωτεύουσας του ομώνυμου νομού στο ΒΑ άκρο της περιοχής αυτής.

Η πόλη βρισκόταν περίπου στο κέντρο της Βασιλικής οδού που οδηγούσε στη Βαγδάτη. Ο σημερινός πληθυσμός φτάνει τους 260.000 κατοίκους και η πόλη βρίσκεται σε υψόμετρο 1.275 μ. Παρʼ όλο που η Σεβάστεια είναι μια σύγχρονη πόλη δεν προσελκύει αρκετούς τουρίστες. Στην πρωτεύουσα συναντούμε πολλά οθωμανικά μνημεία από τα οποία ξεχωρίζουν η ιερατική σχολή Gok Medrese (Γκιόκ Μεντρεσέ) και η ιατρική σχολή του Αζατίνη Καϋκοβάδη Αʼ. Αν έχετε αρκετό χρόνο, επισκεφτείτε την Τεφρική, όπου θα δείτε ένα έξοχο δείγμα ισλαμικής αρχιτεκτονικής το τέμενος Ulu Camil (Ουλού τζαμί) του Αχμέτ Σαχ. Επίσης ένα άλλο ιεροδιδασκαλείο το Bűrűciye Medresesi (Μπουρούτζιγιε Μέντρεσεσί), Şifaiye Medresesi (Σιφαϊε Μέντρεσεσί), Cifte Minareli Medrese (Τσιφτέ Μιναρέλι Μεντρεσέ = ιεροδιδασκαλείο του διπλού μιναρέ), Attatűrkműsezi, (Μουσείο Αττατούρκ) και το χαμάμ της πόλης KurşunluHamami (Κουρσουνλού Χαμάμι) …

18 Σεπτέμβρη 2000. GURUN - MALATYA - TEPEHAN Την επόμενη ημέρα (18/09/2000), αφήνοντας πίσω μας την πραγματικά υπέροχη Καππαδοκία, συνεχίζουμε την πορεία μας ΝΑ στην επαρχία Sivas (Σεβάστεια) ακολουθώντας τον δρόμο D 850 και συναντάμε την πόλη Gurun. (συνολικά 1.005 χλμ). Παρʼ όλο που είχε αρχίσει να νυχτώνει (ώρα 16.30 – λόγω ανατολής νυχτώνει νωρίτερα) συνεχίσαμε για άλλα 127 χλμ ΝΑ στον δρόμο D 300 μπαίνουμε στην επαρχία της Malatya και φτάνουμε στην ομώνυμη πόλη Malatya όπου και σκεφτήκαμε να διανυκτερεύσουμε. HMalatya είναι μια πόλη με πολλή κίνηση που βρίσκεται σε μια εύφορη πεδιάδα στους πρόποδες του όρους anti -Taurus. Τα αρχαιολογικά ευρήματα οικισμών που ανακαλύφθηκαν στην περιοχή του Firat (Ευφράτη) χρονολογούνται από την νεολιθική και χαλκολιθική εποχή. Δίπλα στο μουσείο της πόλης της Μαλάτυας, μπορείτε να ψωνίσετε μέσα στο bazaar (παζάρι) – φωτο - όπου πολλά καταστήματα πουλάνε μόνο χάλκινα σκεύη (copperware). Στην Malatya, υπάρχει ένα μεγάλο κέντρο παραγωγής από πολλές ποικιλίες με βερίκοκα Τουρκίας, καθώς και παραγωγή φρέσκων ξηρών καρπών. Οι δύο μικρές κοντινές πόλεις που βρίσκονται κοντά στην Malatya είναι το Aslantepe, 7 χλμ μακριά, ήταν η πρωτεύουσα ενός κράτους των Χετταίων στην χιλιετία π.Χ. και το Battalgazi, 9 χλμ μακριά, ήταν η αρχαία πόλη Melitene. Αργότερα παρά τις καταστροφές την περίοδο της Βυζαντινής αυτοκρατορίας στο κέντρο της πόλης υπάρχει το μουσουλμανικό τέμενος Ulu του 13ου αιώνα και είναι ένα άριστο παράδειγμα της αρχιτεκτονικής των Seljuk. Περιπλανηθήκαμε στην μάλλον αδιάφορη πόλη της Μαλάτιας, ανεφοδιαστήκαμε με καύσιμα και ξαφνικά μας ήρθε η φαεινή ιδέα – παρʼ όλο που είχε νυχτώσει – να κάνουμε ακόμη 80 χλμ σε δρόμο που δεν γνωρίζαμε και να πάμε στην ευρύτερη περιοχή του NemrutDagiNationalPark. Στην περιοχή του NemrutDagi γνωρίζαμε από το βιβλίο - οδηγό μας (LonelyPlanet – Turkey) ότι υπήρχε μια πανσιόν – ξενώνας.

Δυστυχώς δεν γνωρίζαμε ότι αυτά τα «λιγοστά» 80 χλμ θα μας επιφύλασσαν αρκετές περιπέτειες (βλ. παρακάτω) αλλά και από τις πληροφορίες που είχαμε από τους ντόπιους, αλλά και τους στρατοχωροφυλακες (JANDARMA). Από την Malatya λοιπόν ακολουθούμε τον κακής ποιότητας δρόμο προς το Tepehan. Όσο συνεχίζαμε την νυκτερινή πορεία μας μέσα σε πυκνό σκοτάδι αλλά και σε κακοτράχαλο συνεχόμενο ανηφορικό χωματόδρομο (κροκάλα) σε μια περιοχή όπου ο χάρτης δεν έδειχνε κάποιο … δρόμο.

Adıyaman - Güneydoğu Bölgesi Anadolu, NemrutDağı Milli Park ( Müze Ücreti Dahildir ) Η επαρχία Adıyaman βρίσκεται στην περιφέρεια Güneydoğu BölgesiAnadolu (Νοτιοανατολική Τουρκία) και ουσιαστικά είναι περιοχές με πληθυσμό κυρίως Κούρδους (Κουρδιστάν – αντάρτες …). Στα πρώτα χιλιόμετρα ο δρόμος ήταν καινούργια άσφαλτος (βλ. φωτο), μετά παο λίγα χλμ όμως ήταν ενας αρκετά δύσκολος χωματόδρομος (Χ3). Όπως καταλαβαίνετε το όνομα της περιοχής μας είχε προδιαθέσει μάλλον αρνητικά και ειδικά για εμάς που ήταν η πρώτη φορά στην χώρα και ειδικά βράδυ. Εκτός από την σχεδόν απέραντη μοναξιά της νύχτας, των βουνών, το καταπληκτικό έναστρο ουρανό και τους ήχους των μοτοσικλετών μας, τα πράγματα για μένα δυσκόλεψαν ακόμη περισσότερο – λόγω προσφάτου ατυχήματος και τραυματισμού μου στο δεξί χέρι – σε συνδυασμό με την κούραση της ημέρας και την αδρεναλίνη στο ζενίθ. Σε μια αριστερή κλειστή ανηφορική χωμάτινη στροφή έχασα τον έλεγχο της μοτοσικλέτας και «αγόρασα» ένα οικόπεδο με μια υπέροχη πραγματικά θέα στον καθαρό έναστρο ουρανό - το θέαμα δεν περιγράφεται – Μετά από αρκετή ώρα μέσα στο πυκνό σκοτάδι σε μια στροφή του δρόμου να σου ένας γάιδαρος μέσα στην μέση του … πουθενά. Φυσικό εμπόδιο; Πριν προλάβω να το καλοσκεφτώ, από το σκοτάδι ξεπρόβαλε μια φιγούρα με πλήρη οπλισμό Kalashnikov & φυσεκλίκια. Το πρώτο σοκ ήταν αναπόφευκτο. Κοίταξα διακριτικά με φόβο τον φίλο μου τον Κώστα και εκείνος είπε την μαγική λέξη … Yunanı (Έλληνες). Δείξαμε τα χαρτιά μας (διαβατήρια) και μετά τον έλεγχο και σχετικές οδηγίες στην γλώσσα του ! μας επέτρεψε να συνεχίσουμε την πορεία μας. Λίγα χμ πιο κάτω συναντήσαμε και άλλους «συντρόφους» του που μάλλον είχαν … ειδοποιηθεί. Με τα λιγοστά Αγγλικά που ξέρανε μας έδωσαν να καταλάβουμε ότι ήμασταν κοντά στην πανσιόν που θέλαμε – γύρω στα 15 χλμ – μας έδειξαν την σωστή πορεία μέσα στους πολλούς χωμάτινους δρόμους της περιοχής – χωρίς σήμανση – αλλά παράλληλα μας προέτρεψαν να μείνουμε μαζί τους μέχρι το πρωί για την «ασφάλειά μας» στην υποτυπώδη πέτρινη κατασκευή. Εμείς «ευγενικά» αρνηθήκαμε και φύγαμε μόνο αφού μας είχαν κεράσει … τσάι. Στο πέτρινο αυτό κτίσμα μπορούσες να αγοράσεις καύσιμα (βενζίνη – πετρέλαιο …) από τις χειροκίνητες αντλίες που η τροφοδοσία τους ήταν από … βαρέλια. Από κακό υπολογισμό της ώρας – υπενθυμίζω ότι νυχτώνει 04.30 απόγευμα -

αλλά και τον άσχημο χωματόδρομο γύρω στις 11.00 το βράδυ φτάσαμε επιτέλους στο Motel «GÜNEŞ» σε αρκετό υψόμετρο στην περιοχή του Nemrut Dagi Kurdistan (Adıyaman). Μετά από τις αρχικές επιφυλάξεις από τον ξενοδόχο για τους απρόσμενους ταξιδιώτες της νύχτας και τις απαραίτητες διατυπώσεις με $ 12 US το άτομο και τυπικό φαγητό - πέσαμε ξεροί για ύπνο στο αρκετά κρύο δωμάτιο ( 11° C εντός ).

19 Σεπτέμβρη 2000. Πολύ νωρίς το πρωί, ώρα 04.30 μας ξύπνησε ο θόρυβος απʼ έξω. Έχοντας στο νου μας τις μοτοσικλέτες κοιτάξαμε από το παράθυρο και είδαμε στο φως των προβολέων 2 Land Rover και 6 - 7 πολωνούς τουρίστες να ετοιμάζονται για .... πεζοπορία με πλήρη φόρτο προς την κορυφή του Nemrut Dağı Milli Park (Müze Ücreti Dahildir) ώστε να δουν την ανατολή του ήλιου καθώς και τις κεφαλές του Αντίοχου από αυτό το υψόμετρο? Υπ όψιν οι Πολωνοί κοιμήθηκαν την νύχτα σε σκηνές έξω δίπλα σε αρκετά άδεια μπουκάλια βότκας. !!! Γρήγορη προετοιμασία των μοτοσικλετών μας και ανεβήκαμε και εμείς στον όχι και πολύ καλό χωματόδρομο προς την είσοδο του «πάρκου» - εδώ χάθηκε και ένα φιλμ (slides). Η είσοδος στο πάρκο ήταν 2.500.000 TL (λίρες Τουρκίας). Η εμπειρία είναι πραγματικά ΑΝΕΠΑΝΑΛΗΠΤΗ !! Το φεγγάρι τεράστιο από πάνω μας και οι πρώτες αχτίδες του ήλιου μόλις έκαναν την εμφάνισή τους δίπλα μας στα αρχαία (κεφαλές του Αντίοχου) και λίγο πιο πέρα οι πηγές των ποταμών Τίγρη και Ευφράτη – σε υψόμετρο 2.800 μ. και με αρκετή υγρασία και κρύο.

NEMRUTDAGI, COMMAGENE Το βουνό Nemrut Dagi βρίσκεται σε υψόμετρο 2.150 μ. (7.053 πόδια) από την στάθμη της θάλασσας. Εδώ βρίσκεται ένα ανάχωμα σε σχήμα πυραμίδας που περιλαμβάνει τον τάφο του βασιλιά της Κομμαγενής, Αντίοχου του Επιφανή (Commagene, Antiochos Epiphanes). Ο Μιθιδράτης ο 1ος – πατέρας του Αντίοχου - στον οποίο το ανάχωμα ανήκει, εκμεταλλεύθηκε την ανικανότητα του Σέλευκου που κυβέρνησε στη Συρία μετά από τον Μέγα Αλέξανδρο.

Ορος NEMRUT υψομ. 3.050 μ. Στην πραγματικότητα, η Τουρκία μπορεί να καυχηθεί για δύο κορυφές με το όνομα Nemrut. Η μια βρίσκεται κοντά στο Adìyaman στο νοτιοανατολικό σημείο και είναι μεγάλου ιστορικού και αρχαιολογικού ενδιαφέροντος, για πάνω από 2.000 χρόνια με επικεφαλής τις κολοσσιαίες πέτρες του βασιλιά Antiochus του 1ου. Η άλλη κορυφή Nemrut βρίσκεται μέσα στην ανατολική Ανατολία, και είναι η πιο ενδιαφέρουσα από τις δυο κορυφές και είναι γνωστή για το γεωλογικό σχηματισμό της και για λόγους ορειβασίας. Το Nemrut είναι ένα ανενεργό ηφαίστειο. Το Nemrut και το κοντινό Tatvan

ανέρχεται σε 3.050 μ. ύψος. Βρίσκεται μέσα στη περιοχή Bitlis, κατά μήκος της νοτιοδυτικής ακτής της λίμνης Van, στην ευρύτερη περιοχή Ahlat στο Βορρά. Το βουνό Nemrut είναι το νοτιότερο και το νεώτερο της αλυσίδας των ηφαιστείων στην ανατολική Ανατολία. Ο φίλος μου ο Κώστας με είχε προϊδεάσει στην ιδέα της επίσκεψης στο Nemrut Dagi εννέα μήνες νωρίτερα όταν έφερε σε μια συνάντησή μας ένα τεράστιο βιβλίο του NationalGeographic που αφορούσε τους λαούς και θέσεις του παρελθόντος. Από όλες τις θαυμάσιες εικόνες που είχαν επιλέξει να βάλουν στην ύλη αυτού του βιβλίου, επέλεξαν μια εικόνα των Gargantuan μαρμάρινων κεφαλιών επάνω σε ένα έρημο τοπίο στην ανατολή. Με βάση το σχέδιο των κεφαλιών είχα υποθέσει ότι ήταν περσικής προέλευσης, ίσως από καταστροφές της Persepolis ή Pasargadae. Η συζήτησή μου με τον Κώστα ήταν ότι τα κεφάλια ήταν πραγματικά από κάπου στην Τουρκία. Τα αρχαία πρόσωπα πετρών Nemrut Dagi ήταν απάντηση της Ανατολίας στους γιγαντιαίους προϊστορικούς βράχους των νησιών τού Πάσχα. Σε λιγότερο από είκοσι λεπτά με τις μοτοσικλέτες μας θα βλέπαμε τελικά αυτούς τους σκιερούς βράχους με τα περίεργα σχήματα. Οι αρχαιολόγοι έχουν κάνει μια δίκαιη εργασία «συναρμολογώντας» την απίθανη ιστορία του Nemrut Dagi. Όταν ο Μέγας Αλέξανδρος πέθανε το 323 π.Χ, άφησε πίσω του μια από τις μεγαλύτερες αυτοκρατορίες που ο κόσμος είχε φανταστεί, από τα Βαλκάνια μέχρι την κοιλάδα Indus (Ινδία). Περισσότερο από δέκα χρόνια λογομαχίας, δύο από τους γηράσκοντες στρατηγούς του Αλεξάνδρου άρχισαν να παίρνουν ένα μεγάλο μέρος της αυτοκρατορίας του Μακεδόνα για τον εαυτό τους. Ο Πτολεμαίος ο 1ος παγίωσε ένα ελληνικό βασίλειο στην Αίγυπτο ενώ ο σύμμαχός του Σέλευκος 1ος ο Νικάτωρ (Seleucus Ι Nicator) προσάρτησε την Ανατολία, τη Συρία και την αρχαία Περσία, θέτοντας τα θεμέλια για τη νέα αυτοκρατορία των Σελευκιδών. Οι Σελευκίδες εξουσίασαν την περιοχή για πάνω από 100 χρόνια, αν και η δύναμή τους εξασθένισε όταν οι Ρωμαίοι πέρασαν μέσα από το Αιγαίο Πέλαγος στην Μικρά Ασία μαζί με νομάδες Parthians και κατέλαβαν την Περσία το 163 π.Χ. Σε αυτή την ταραγμένη χρονικά ατμόσφαιρα, η έξυπνη κίνηση ορισμένων στρατηγών, από την Συριακή επαρχία της Commagene, δήλωσαν την ανεξαρτησία τους από το υπόλοιπο του Βασιλείου των Σελευκιδών το 162 π.Χ. Το ορεινό βασίλειο που βρίσκονταν στα σύνορα Parthian - Περσία και της αυτοκρατορίας Σελευκιδών ελάττωσαν την δύναμη της πρώην ελληνικής Κομμαγενής (Commagene). Το 80 π.Χ. ένας ρωμαϊκός σύμμαχος που ονομάζονταν Μιθιδράτης 1ος ο Καλλίνικος (Mithridates Ι Callinicus) «τοποθετήθηκε» επιτυχώς σαν νέος βασιλιάς στην ανεξάρτητη Κομμαγενή (Commagene). Όπως και πολλοί βασιλιάδες του παρελθόντος έτσι και ο Μιθιδράτης είχε καυχηθεί για την λαμπρή προγονική καταγωγή του και το χρησιμοποίησε αυτό για να ενισχύσει την αξίωσή του στο θρόνο. Στην περίπτωσή του, ο Μιθιδράτης που ιστορικά βεβαιώνεται ότι ήταν άμεσος απόγονος του Σέλευκου (Seleucus) και του Πέρση Βασιλιά Δαρείου (Darius) του μεγάλου. Με τον προσδιορισμό και με τη θρυλική μακεδονική και αρχαία περσική δυναστεία των Αχαμενιδών (Achaemenid), ο Μιθιδράτης προώθησε την πολιτική ημερήσια διάταξή του ως ο κυβερνήτης της Κομμαγενής. Ο γιος του Μιθιδράτη, βασιλιάς Αντίοχος 1ος ο επιφανής (Antiochus Ι Epiphanes), επέδειξε μια ακόμα μεγαλύτερη ιδεοληψία για τον εαυτό του σχετικά με την μυθική

καταγωγή του. Πεπεισμένος ότι μόνο ένας Θεός θα μπορούσε να είναι τόσο τυχερός να κυβερνήσει ένα πλούσιο βασίλειο και να κρατήσει τις εγκάρδιες σχέσεις και με τους Ρωμαίους και με τους Πέρσες ταυτόχρονα, ο Αντίοχος θεωρήθηκε σαν Θεός και ισότιμος με τους αθάνατους Θεούς του Ολύμπου (Ελλάδα). Όντας Θεός, φυσικά, απαραίτητη και η κατάλληλη λατρεία του. Ακριβώς όπως ο Ραμσής (Ramses) ο μεγάλος είχε κάνει το ίδιο στην Αίγυπτο, ο Αντίοχος αφιερώθηκε στη δημιουργία μεγάλων μνημείων προς τιμήν του αλλά και ορισμένων θεοτήτων. Ο Αντίοχος επέτυχε τη στρεβλωμένη μορφή αθανασίας του με την ανάθεση ενός μαυσωλείου στη βάση της κορυφής του όρους - υποστηρίγματος Nemrut, (Nemrut Dagi στα Τούρκικα), όχι μακριά από το πρώτο βασίλειο του στην Arsameia. Ο ίδιος ο τάφος ήταν ένα τεράστιο ανάχωμα των συντριμμένων πετρών που ήταν τόσο υψηλό αυτό αρκετά κυριολεκτικά αύξησε την κορυφή του βουνού από πάνω από 200 μέτρα. Κατά μήκος της περιμέτρου αυτού του αναχώματος, ο Αντίοχος (Antiochus) εγκατέστησε τα γιγαντιαία μαρμάρινα αγάλματα του και των αθάνατων «συναδέλφων» του, συμπεριλαμβανομένου του Δία (Zeus) και του Ηρακλή (Hercules). Το βασίλειο της Κομμαγενής (Commagene) διάρκεσε άλλες πέντε δεκαετίες μετά από το θάνατο του Αντίοχου του 1ου το 34 π.Χ., όπως απορροφήθηκε στη ρωμαϊκή επαρχία της Συρίας τον 17ο αιώνα. Κατά τη διάρκεια των αιώνων, αφότου ξεχάστηκε το βασίλειο της Commagene από τον υπόλοιπο κόσμο, μια σειρά σεισμών λίκνισε τα γιγαντιαία αγάλματα έως ότου έπεσαν κατακόρυφα τα κεφάλια τους στη βάση του μαυσωλείου. Εδώ «έμειναν» στο απόλυτο σκοτάδι για πολλούς αιώνες έως ότου σκόνταψε ένας Οθωμανός αρχαιολόγος επάνω τους το 1881. Από τη δεκαετία του '50, η περιοχή έγινε ένα μόνιμο αρχαιολογικό θέαμα μαζί με ένα πρόγραμμα συντήρησης. Από τότε, ένα σταθερό ρεύμα φανατικών τουριστών ταξιδιωτών έρχεται συνεχεία να επισκεφθεί στο πεσμένο μαυσωλείο αναπολώντας μια μακρινή ιστορική ανάμνηση από τον εκκεντρικό βασιλιά που το έχτισε. Ήμουν πραγματικά ευτυχής που το πρόωρο σκοτάδι του πρωινού με απέτρεψε από την «τρομακτική» θέα ενός μεγάλου μέρους του εξωτερικού τοπίου του κακοτράχαλου χωματόδρομου, γιατί ομολογώ ότι αν κατά τύχη οι μοτοσικλέτες μας παρέκκλιναν από αυτόν τον δύσκολο δρόμο και κατά μήκος του δύσκολης χαράδρας, σε κάθε επικίνδυνη στροφή που αποκαλυπτόταν στην παρακείμενη κοιλάδα δε ήθελα να φανταστώ τι αποτελέσματα θα είχε μια πτώση. Καθώς πλησιάσαμε στην κορυφή, ακούσαμε μουσική Arkin (κουρδικά τραγούδια) από έναν ντόπιο που είχε διανυκτερεύσει με το αυτοκίνητο του σχεδόν στην είσοδο του Nemrut Dağı Milli Park (Müze Ücreti Dahildir). Ουσιαστικά και τεχνικά είχαμε πάει στην περιοχή γνωστή ως Κουρδιστάν όταν περάσαμε μέσω των χωμάτινων διαδρομών από τα κακοτράχαλα βουνά το προηγούμενο απόγευμα. Σε μια περιοχή που εκτείνετε από την ανατολική Τουρκία στο Ιράν και κάτω μέσω του βόρειου Ιράκ και της Συρίας, το Κουρδιστάν ήταν η σφαίρα των Κούρδων, φυλετικοί άνθρωποι που μιλούν μια οικογένεια για τις ινδοευρωπαϊκές γλώσσες σχετικές μακριά με περσική. Κούρδοι ήταν στην περιοχή από τους αρχαίους χρόνους στο δεύτερο αιώνα π.Χ., οι χρονικογράφοι περιέγραψαν μια ομάδα γνωστή ως Cyrtii που χρησίμευσε ως οι ιδιοτελείς εκτοξευτές πετρών και στους στρατούς των Σελευκιδών (Seleucid) και των Παρθίων (Parthian). Δύο χιλιάδες χρόνια αργότερα, δεδομένου ότι οι οθωμανικές και περσικές αυτοκρατορίες είχαν εμπλακεί σε πολέμους και κατά τη διάρκεια του 18ου και 19ου αιώνα, οι κουρδικές φυλές βρέθηκαν μεταξύ των δύο δυνάμεων.

Οι Κούρδοι και οι δεξιότητές τους ως πολεμιστές, που συνεργάζονταν με τον καθέναν από τις δύο πλευρές και με τον αυτοκρατορικό στρατό όποτε ήταν για το συμφέρον τους. Μετά το τέλος του πρώτου παγκόσμιου πολέμου, οι νικητές σύμμαχοι υποσχέθηκαν στους Κούρδους ένα δικό τους έθνος. Η Συνθήκη των Σεβρών «τεμάχισε» επάνω την Ανατολία στα πολυάριθμα πριγκιπάτα, με τους Κούρδους που καταλαμβάνουν τα ανατολικά υπόλοιπα τμήματα της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Αλλά οι Τούρκοι αντιστάθηκαν γενναία στους όρους της ταπεινωτικής συνθήκης και μιας επερχόμενης ελληνικής εισβολής, παίρνοντας το σύνολο της Ανατολίας κάτω από τη στρατιωτική ηγεσία του Mustafa Kemal Attaturk, ήρωα της μάχης της Καλλίπολης. Ο Αττατούρκ «προσάρτησε» επιτυχώς τους Κούρδους στην νεοσύστατη Τουρκική Δημοκρατία. Στο στάδιο της «σφυρηλάτησης» αυτού του σύγχρονου κράτους, το όνειρο ενός ανεξάρτητου Κουρδιστάν ήταν, να αφήσει πάνω από 20 εκατομμύριο Κούρδους χωρίς το έθνος τους και την πατρίδα τους (εδαφικά). Στις 5:10 π.μ. άρχισαν που μαζεύονται γύρω μας οι Πολωνοί από το Motel «GÜNEŞ» και συνέχιζαν τον ανηφορικό δρόμο. Έτσι και εμείς αφήνοντας τις δυο μοτοσικλέτες μας BMW στην είσοδο του πάρκου και περπατήσαμε πέρα από τους βράχους και τα ολισθηρά αναχώματα του αμμοχάλικου, που μετά από μια απότομη πορεία σε οδηγούν στη κορυφή. Περπατήσαμε αργά, φορώντας τα ρούχα της μηχανής και περπατώντας 10 ή 20 μέτρα σταματάγαμε για να πιάνουμε την αναπνοή μας. Ο κρύος αέρας λόγω υψομέτρου αλλά και από το κρύο μας «τρυπούσε» τους πνεύμονές μας δεδομένου ότι προσπαθούσαν να συμβαδίσουν με την ανάγκη του σώματός μου για το πρόσθετο οξυγόνο σε αυτό το υψηλό ύψος. Ο ουρανός είχε ένα σκούρο μπλε χρώμα ώσπου να φθάσαμε σε μια μεγάλη πλατφόρμα με τις πέτρες κοντά στη βάση της κορυφής. Από εδώ η αναμενόμενη ανατολή του ήλιου, αλλά και το υπέροχο τοπίο με τις λίμνες του φράγματος Attaturk και τις περιβάλλουσες κορφές των βουνών του anti -Taurus. Ενώ οι περισσότεροι άνθρωποι που μαζεύτηκαν στην βάση – πλατφόρμα της κορυφής, περίμεναν την ανατολή του ήλιου. Ο Κώστας «επιθεώρησε αγωνιωδώς» τα αγάλματα και τα κεφάλια των πετρών, ελπίζοντας να πετύχει τα καλύτερα σημεία για φωτογραφίες, σʼ αυτή την θαυμάσια περιοχή, με τα σώματα των Ολυμπίων Θεών που στέκονται να φρουρούν πέρα από την κοιλάδα που βρίσκεται από κάτω. Ο Δίας (Zeus), ο Απόλλωνας, ο Ηρακλής (Hercules) και ο Tyche όλοι αντιπρόσωποι των Θεών και δίπλα ο βασιλιάς Αντίοχος με το άγαλμα του να ενώνονται μεταξύ τους με τρόπο που να είναι στο ίδιο επίπεδο με τους Θεούς. Πέρα από αυτά τα αγάλματα, τα λιοντάρια και οι αετοί διακόσμησαν την περιφέρεια του βάσης της πέτρινης πυραμίδας, όχι μακριά από τους μαρμάρινους τοίχους που ολοκλήρωσαν κατά μήκος της άκρης του βουνού. Όταν το πλήθος στην πλατφόρμα θα ερχόταν προς τα αγάλματα μετά από την ανατολή, θέλησα να είμαι βέβαιος ότι θα μπορούσα να τραβήξω μερικές φωτογραφίες πριν εμφανισθούν οι πολλοί τουρίστες. Κάθισα μπροστά από τα αγάλματα κοιτάζοντας μέσα από το σκόπευτρο της φωτογραφικής μηχανής μου τον φίλο μου τον Κώστα να κοιτάει τον χάρτη της περιοχής, και στην συνέχεια πάλι μέσα από το σκόπευτρο της φωτογραφικής προσπαθούσα να δω εάν υπήρξε αρκετό φως για να αποθανατίσω μια εικόνα. Αρχικά το φωτόμετρο της φωτογραφικής μηχανής έδειξε ότι θα απαιτούσε μια

τουλάχιστον μεγαλύτερη έκθεση διαφράγματος στο τρία, και έτσι πειραματίστηκα με έναν μικρό τρίποδα που ακουμπούσε στο έδαφος ώστε να βγούμε φωτογραφία και οι δυο μας. Αλλά η πραγματική θέα ήταν στην αντίθετη πλευρά του λόφου. Το θέαμα υπέροχο. Από την μια οι πολλές λίμνες και από την άλλη τα ποτάμια του Τίγρη και του Ευφράτη – που πηγάζουν από εδώ - . Φεύγοντας από το μνημείο πήγαμε στο μικρό πέτρινο κτίσμα όπου ήταν ο φύλακας του μνημείου ο Özcan – έμοιαζε ίδιος ο Οτσαλάν Αγοράσαμε αναμνηστικά αγαλματίδια από το κιόσκι του φύλακα. Ένας από τους κύριους λόγους που ήρθαμε εδώ να δούμε και να φωτογραφίσουμε το Nemrut Dagi είχε πραγματοποιηθεί. Μετά από 3 ώρες (ο χρόνος πίεζε) για να φτάσουμε το βράδυ κοντά στα σύνορα με το Ιράν, επιστέψαμε πίσω από τον χθεσινό κακοτράχαλο χωματόδρομο που με το φως της ημέρας ήταν πιο φιλικός και πιο … γνώριμος. Μια ταμπέλα μας αποχαιρετά: Güle Güle (ByeBye) ÇEVREMİZİ TEMİZ TUTALISM MÎLLÎ PARK MURÛURLUGU. Επιστροφή και πάλι - μετά την ταλαιπωρία του χωματόδρομου – πίσω στον κύριο οδικό άξονα D 300 – D 885 που πηγαίνει από το Elazig στο Diyarbakir και στη συνέχεια στα σύνορα με το Iran ή το Iraq.

Από την ΜΑΛΑΤΥΑ στο ΗΑΚΚΑΡΙ, Lake Toma - Karakaya Απομένουν ακόμη 750 χλμ μέχρι τα σύνορα του Ιράν ακολουθώντας τον παραπάνω δρόμο: Malatya – Hakkari ( Malatya – Diyarbakir – Mus – Bitlis – Hakkari – σύνορα – Ιράν ). Αυτός είναι και ο κυριότερος δρόμος (Central Anatolian Highway ) που ξεκινάει από το Kayseri, Malatya, Elazig, Bingöl, Mus, λίμνη Van και από εδώ στο Iran, διαμέσουτης πόλης Hakkari. HMalatya είναι μια πόλη με πολλή κίνηση που βρίσκεται σε μια εύφορη πεδιάδα στους πρόποδες του όρους anti -Taurus. Τα αρχαιολογικά ευρήματα οικισμών που ανακαλύφθηκαν στην περιοχή του Firat (Ευφράτη) χρονολογούνται από την νεολιθική και χαλκολιθική εποχή. Δίπλα στο μουσείο της πόλης της Μαλάτιας, μπορείτε να ψωνίσετε μέσα στο bazaar (παζάρι) όπου πολλά καταστήματα πουλάνε μόνο χάλκινα σκεύη (copperware). Στην Malatya, υπάρχει ένα μεγάλο κέντρο παραγωγής από πολλές ποικιλίες με βερίκοκα Τουρκίας, καθώς και παραγωγή φρέσκων ξηρών καρπών. Οι δύο μικρές κοντινές πόλεις που βρίσκονται κοντά στην Malatya είναι το Aslantepe, 7 χλμ μακριά, ήταν η πρωτεύουσα ενός κράτους των Χετταίων στην χιλιετία π.Χ. και το Battalgazi, 9 χλμ μακριά, ήταν η αρχαία πόλη Melitene. Αργότερα παρά τις καταστροφές την περίοδο της Βυζαντινής αυτοκρατορίας στο κέντρο της πόλης υπάρχει το μουσουλμανικό τέμενος Ulu του 13ου αιώνα και είναι ένα άριστο παράδειγμα της αρχιτεκτονικής των Seljuk.

URFA - DIYARBAKIR - ELAZIG - LAKE

HAZAR Πολύ κοντά είναι και το Elazig, που άκμασε τον 19ο αιώνα, και βρίσκεται σε μια πεδιάδα στη σκιά ενός βουνού με την αρχαία ακρόπολη Harput. Η καταστροφή της πόλης από διάφορους σεισμούς και τη σχετικά πρόσφατη κατασκευή της νέας πόλης του Elazig έχει οδηγήσει το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού Harput που εγκαταλείπει τον για τη σύγχρονη πόλη. Διάφορα μουσουλμανικά τεμένη (τζαμιά) από την εποχή των Seljuk παραμένουν, και είναι αξιόλογα. Τα φράγματα Keban και Karakaya στον ποταμό Firat (Ευφράτη) έχουν δημιουργήσει τις τεράστιες τεχνητές λίμνες, αλλάζοντας εντυπωσιακά το περιβάλλον της περιοχής. Είκοσι πέντε χιλιόμετρα νότια του Elazig, βρίσκεται η ήρεμη λίμνη Hazar ιδανική για χαλάρωση. Συνεχίζουμε την πορεία μας ΝΑ προς την πόλη του Diyarbakir. Λόγω της προηγούμενης ημέρας και επειδή είχαμε χάσει χρόνο, σκεφτήκαμε να μην κάνουμε τον κύκλο που έδειχνε ο χάρτης 290 χλμ αλλά να πάμε «ευθεία» 90 χλμ. Για κακή μας τύχη - δεν ακούσαμε το ντόπιο βενζινοπώλη αλλά και τις προειδοποιήσεις (χθες) από του στρατοχωροφύλακες και πέσαμε σε περιοχή που έλεγχε πλήρως ο Τουρκικός Στρατός και έκανε «εκκαθαριστικές επιχειρήσεις», δρόμος D855. Οι τελευταίες πληροφορίες που είχαμε για την ευρύτερη περιοχή ήταν οι πολλές μετακινήσεις του στρατού που στην αρχή δεν μας έκανε εντύπωση γιατί είχαμε δει και τις προηγούμενες ημέρες. Οι λόγοι της μεγάλης κινητοποίησης του τουρκικού στρατού ήταν δύο. Ο πρώτος για τον φόβο των λίγων κούρδων ανταρτών που έχουν διασκορπιστεί στα γύρω κακοτράχαλα και δυσπρόσιτα βουνά και ο δεύτερος για την προστασία των πολιτών, από την εξτρεμιστική αυτονομιστική οργάνωση «10 Οκτώβρη» που απαγάγει κυρίως τους ξένους τουρίστες, όπως εμείς. Μετά από ατελείωτα μπλόκα – και χρησιμοποιώντας διάφορες δικαιολογίες σε ένα μπλόκο ο αξιωματικός μας πήρε τα διαβατήρια και αφού μας «κράτησε όμηρους» για 3 ώρες μας «υποχρέωσε» για την δική μας ασφάλεια να ακολουθήσουμε τα άρματα μεταφοράς προσωπικού. Ανά 25 χλμ ο εκάστοτε αξιωματικός μας παρέδιδε σαν «πακέτο» μαζί με τα διαβατήριά μας στον επόμενο. Κατά την διάρκεια όλης αυτής της «ομηρίας» μας περάσαμε μέσα από ένα εκπληκτικής ομορφιάς τοπίο που περιλάμβανε: καταρράκτες, φαράγγια, ποτάμια δίπλα σε κοιλάδες, και πολλά τούνελ. Χαρακτηριστικό ήταν ότι κατά την διαδρομή μας – μπροστά και πίσω ήταν ένα τεθωρακισμένο όχημα μεταφοράς προσωπικού με 8 πάνοπλους στρατιώτες έναν οδηγό και έναν αξιωματικό – και στην μέση εμείς σε απόσταση 50 – 80 μ. μεταξύ μας. Κάθε λίγα χιλιόμετρα το πρώτο όχημα έκανε στάση, κυρίως πριν από τα τούνελ αλλά και στα σημεία που πιθανόν να είχαν «κρυφτεί» αντάρτες – τρομοκράτες για να ελέγξουν το χώρο ενώ την ίδια στιγμή το 50άρι πολυβόλο στον πυργίσκο περιστρεφόταν 180ο με τον χειριστή του να έχει το δάχτυλο στην … σκανδάλη. Έτσι μια απόσταση 90 χλμ την διανύσαμε σε 5 - 6 ώρες πάντα με συνοδεία αρμάτων μάχης μέχρι να βγούμε στον κεντρικό οδικό άξονα Erzurum - Erzincan Amasya. Σε όλη την διάρκεια της παραπάνω «επιχείρησης» το κινητό ήταν «νεκρό». Με κίνδυνο να μας κατασχέσουν τις φωτογραφικές μας μηχανές έβγαλα κρυφά μερικές φωτογραφίες με όλη την παραπάνω κουστωδία. !!!

Επίσης μετά την «ελευθερία μας» συναντήσαμε πολλές φιλοκουρδικές πόλεις «φαντάσματα» - GHOSTCITIES – που δηλ. είχαν εγκαταλειφθεί από τους κατοίκους για τους παραπάνω λόγους. – Έτσι το όνειρο μας να πάμε μέχρι το Hakkari και από εκεί στα σύνορα με το Ιράν (Περσία) αναβλήθηκε προσωρινά μέχρι την επόμενη εξόρμηση στην περιοχή. Με όλα αυτά αναγκαστήκαμε να αλλάξουμε το αρχικό μας ταξιδιωτικό πλάνο και από κατεύθυνση Ν.Α. να ακολουθήσουμε πορεία προς Βορρά με τελικό προορισμό πλέον την Μαύρη θάλασσα (KARADENİZ). Έτσι αναγκαστήκαμε να ακολουθήσουμε τον δρόμο της επιστροφής στην πατρίδα από μια διαδρομή που δεν είχαμε σχεδιάσει από το βόρειο μέρος της Τουρκίας. Μετά τις πολύωρες ταλαιπωρίες από τον στρατό και την στρατοχωροφυλακη συναντάμε την πρώτη μεγάλη πόλη της περιοχής το Tunceli.

ΤUNCELI (ΤΑΝΤΣΕΛΙ) - MUNZU PARK BINGOUML GULU Τα υψηλά βουνά περικυκλώνουν την πόλη του Tunceli, 133 χλμ βόρεια του Elazig στο δρόμο Elazig - Erzurum. Κατά τη διαδρομή, μια στάση για να δούμε από μακριά το φρούριο Pertek, που χτίστηκε τον μεσαίωνα και διατηρείται ακόμα και σήμερα σε καλή κατάσταση. Στο εθνικό πάρκο της κοιλάδας Munzur κοντά στην πολη Ovacik, 60 χλμ βορειοδυτικά του Tunceli, μπορείτε να ψαρέψετε πέστροφες στα γεμάτα ποτάμια και να απολαύσετε το καταπληκτικό τοπίο. Το όνομα Bingoul σημαίνει "χίλιες λίμνες", ένα όνομα που προέρχεται από τις πολλές λίμνες με παγετώνες από τα περιβάλλοντα βουνά. Στην πόλη βρίσκονται υπολείμματα ενός μεσαιωνικού φρουρίου. Στο Bingoul-Yolccedil;ati (Kurucadag) υπάρχει κέντρο σκι και είναι 20 χλμ δυτικά. Η διαδρομή Elazığ – Tunceli (υψομ. 914 μ.), και Pulumur – Erzincan (1.185 μ. υψ.) ήταν από φυσικής ομορφιάς εκπληκτική !!! Λόγω της παραπάνω ταλαιπωρίας και κούρασης από τον στρατό κάναμε 40 + 40 χλμ λάθος διαδρομή μέχρι να βρούμε τον δρόμο για το Gumuşhane(υψομ. 1.153 μ.) και από εκεί στην Τραπεζούντα.

Gumuşhane –Γκιουμούσανε (Αργυρούπολη) Το Gumuşhane (Αργυρούπολη) βρίσκεται 120 χλμ από την Τραπεζούντα. Η πόλη έχει πάρει το όνομα της από τα ορυχεία αργύρου τα οποία ήταν γνωστά από την αρχαιότητα απετέλεσαν βασική πηγή εσόδων της Αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας την περίοδο 1204 – 1461, έφτασαν σε ακμή τον 17ο αιώνα επί Οθωμανικής Αυτοκρατορίας για να παρακμάσουν τον 19ο αι. και να κλείσουν οριστικά το 1910. – ο αρχιμεταλλουργός ήταν πάντα χριστιανός. Η καινούργια πόλη χτίστηκε μετά την φυγή των Ελλήνων το 1922 και δεν έχει τίποτα το ξεχωριστό. Στην παλιά πόλη (Eski Gumuşhane) 4 χλμ νοτιότερα σήμερα απομένουν μόνο ερειπωμένα αρχοντικά, τις μισογκρεμισμένες εκκλησίες και οι εγκαταλειμμένοι μιναρέδες. Ουσιαστικά είναι απλώς ένα πέρασμα για την πορεία μας. Ενημερωτικά στα τέλη του 17ου αιώνα (1722) ιδρύεται το «Φροντιστήριο Αργυρουπόλεως» και το 1724 ο μητροπολιτικός ναός του Αγίου Γεωργίου.

Βέβαια το πιο σημαντικό αξιοθέατο στην περιοχή είναι το σπήλαιο Καρατζά (Karaca Mağarası). Πρόκειται για ένα από τα πιο εντυπωσιακά σπήλαια της Τουρκίας γεμάτο από θαυμαστούς σταλακτίτες και σταλαγμίτες. Βρίσκεται 18 χλμ ΝΔ της πόλης. Στα μισά του δρόμου Άρδασας – Αργυρούπολης (Torul – Gumuşhane) υπάρχει μια πινακίδα που δείχνει το δρόμο για το σπηλαίο. Από Νοέμβριο έως Απρίλιο το σπήλαιο είναι κλειστό. Στην πόλη αυτή λόγω της κούρασης της ημέρας είχαμε την ιδέα να βρούμε ένα φτηνό ξενοδοχείο να κοιμηθούμε. Η μικρή εξερεύνηση στα στενά της πόλης μας έφερε μπροστά από 2 – 3 Otels (φθηνές πανσιόν) αλλά οι άγριες διαθέσεις και χειρονομίες των ντόπιων κατοίκων μας έκαναν να … αλλάξουμε την αρχική μας σκέψη και να συνεχίσουμε την πορεία μας βορειότερα στα βουνά της περιοχής και πιο κοντά στην Τραπεζούντα.

Πέρασμα (αυχένας - διάβαση) της Ζύγαινας - Ziganapass Η διάβαση της Ζύγαινας είναι 65 χλμ από την Τραπεζούντα σε υψόμ. 2.025 μ. από την επιφάνεια της θάλασσας και είναι το πιο σημαντικό πέρασμα του Πόντου, σημείο κλειδί για το «δρόμο του μεταξιού» και τα καραβάνια της Ανατολής που ξεκινούσαν από την Κίνα και διαμέσου των πόλεων της Σαμαρκανδής, Μπουχάρα, Νισανπούρ, Ταυρίδα, Θεοδοσιούπολη (Ερζερουμ) που διασχίζοντας τα Ποντιακά Όρη κατέβαιναν στην θάλασσα μέσα από δύσβατες ορεινές διαδρομές κατέληγαν στο λιμάνι της Τραπεζούντας. Από την Τραπεζούντα τα εμπορεύματα και οι πρώτες ύλες δια μέσου θαλάσσης μεταφέρονταν στην Βενετία και τη Γένοβα και έπειτα σε όλη την Ευρώπη. Κατά μια εκδοχή σε αυτή την τοποθεσία το 399 π.Χ. οι Μύριοι του Ξενοφώντα αντίκρισαν μετά από εξοντωτική πορεία πέντε μηνών στην εχθρική ενδοχώρα, τη θάλασσα. Η κραυγή «θαλαττα, θάλαττα» έμεινε παροιμιώδης από τότε. Βέβαια στην πραγματικότητα η θάλασσα δεν είναι ορατή. Οι ντόπιοι λένε ότι αν ακολουθήσεις τον παλιό δρόμο – πέρασμα σε ένα σημείο φαίνεται αχνά όταν ο καιρός είναι καλός μια μικρή κηλίδα θάλασσας. Σήμερα η θέα δεν είναι τόσο καλή από τότε που η κυβέρνηση αποφάσισε να διανοίξει μια σήραγγα που κόβει εγκάρσια το βουνό στα 1.800 μέτρα. Παρʼ όλα αυτά όμως και ο καινούργιος δρόμος ακόμη και σήμερα προκαλεί δέος με τις απότομες εναλλαγές του τοπίου από το πυκνό τροπικό δάσος του βορρά στα απέραντα υψίπεδα, τους βράχους και τα φαράγγια της ενδοχώρα. Άντε πάλι μας έπιασε η νύχτα. Μετά από αρκετή ώρα σε δρόμο υπό κατασκευή, βρήκαμε επιτέλους έναν πραγματικά καλό δρόμο ευρωπαϊκών προδιαγραφών (βλ. πιο πάνω) και μετά την απαραίτητη στάση – παρʼ όλο το κρύο - για πρόχειρο φαγητό (κιοφτέδες) και μπύρα σε ένα κιόσκι στον δρόμο επάνω στο πέρασμα (διάβαση-Pass) της Ζύγαινας καταλήξαμε στην Macka (Ματσούκα) 36 χλμ. από την Τραπεζούντα (Trabzon)με διανυκτέρευση στο ξενοδοχείο "Macka Sadik" απέναντι από το HotelSumela. ΣΗΜ. εκτός από τις νοστιμότατες κεφτέδες (κιοφτέδες) στα εστιατόρια που βρίσκονται επάνω στην νέα Εθνική οδό προτείνω να δοκιμάσετε οπωσδήποτε το ρυζόγαλο που είναι το πιο «δημοφιλές επιδόρπιο» της περιοχής επειδή το τοπικό γάλα είναι τόσο παχύ, που το γιαούρτι που γίνεται από αυτό κόβεται με το … μαχαίρι !!

Αν πάλι θέλετε να διανυκτερεύσετε το Τουριστικό Κέντρο της Ζύγαινας (Zigana Tatil Koyu Pass) προσφέρει άνετα bungalows με θέρμανση, μέσα στο καταπράσινο δάσος δίπλα ακριβώς στη σήραγγα. Θα το γνωρίσετε από τα πολλά τουριστικά λεωφορεία που είναι σταματημένα εδώ. '(009-0462) 5426260, 3265815.

Kustul (Peristera) Monastery – Ιερά Μονή Αγίου Γεωργίου Περιστερεώτα. Από την Macka και κοντά στο χωριό Κουστούλ (Şimşirli) και στη διασταύρωση του 22ου χλμ της εθνικής οδού Τραπεζούντας – Ματσούκας (Macka) στρίβουμε για Σαχίνκαγια (Sahinkaya). Ακολουθούν 14 χλμ ανώμαλου χωματόδρομου προς τις ιχθυοκαλλιέργειες με πέστροφες σε λιμνούλες της περιοχής και έπειτα μίση ώρα περπάτημα σε ανηφορική διαδρομή φτάνουμε στην μονή. Το «ερειπωμένο» μοναστήρι του Αγ. Γεωργίου Περιστερεώτα είναι σχεδόν το ίδιο εντυπωσιακό με της Σουμελά αλλά αγνοημένο από την τουριστική βιομηχανία – πιστεύω κυρίως λόγω του κακού δρόμου – είναι σκαρφαλωμένο σε έναν απότομο βράχο ύψους 300 μέτρων στην απομονωμένη κοιλάδα του Διποτάμου, στην περιοχή της Γαλίανας. Το τοπίο και το όλο σκηνικό μου θύμισε μοναστήρια των Μετεώρων. 20 Σεπτέμβρη 2000.

Macka - Ματσούκα Την επόμενη ημέρα (20/09/2000) αφού μαζέψαμε τα πράγματα μας από το ξενοδοχείο, Macka Sadik Otel κάναμε μια γρήγορη εξερεύνηση της Macka και φύγαμε για την Τραπεζούντα. Μισή ώρα αργότερα αντικρίζαμε μετά από πολλές ημέρες … θάλασσα και μάλιστα την Μαύρη Θάλασσα (Karadeniz) που μόνο … μαύρη δεν είναι. !! Αν κάποιος από εσάς έχει αρκετό χρόνο να διαθέσει (περίπου 3 ημέρες) αξίζει να ακολουθήσει την ορεινή διαδρομή και να επισκεφθεί τις πόλεις: • • •

Giresun (Κερασούντα) - Şebinkarahisar (Σεμπίνκαραχισάρ) > 1η ημέρα, Amasya (Αμάσεια) - Kastamonu (Κασταμονή) > 2η ημέρα, Safranbolu (Σαφράμπολη) - Yedigoller (Γιεντίγκιολλέρ) στη συνέχεια να βγει στο Bolu (Μπολού) > 3η ημέρα, και από εδώ στον Αυτοκινητόδρομο 4 για Istanbul (Κων/πολη).

☼ Η διαδρομή αυτή προτείνεται ανεπιφύλακτα. Θα συναντήσετε από πλευράς πανίδας, χλωρίδας και μορφολογίας εδάφους … τα πάντα (σαν να έχετε ταξιδέψει από την Βόρεια Αφρική έως τις Άλπεις). ☼ Αν πάλι αγαπάτε τις παραλιακές διαδρομές προτείνω να ακολουθήσετε:

• • •

Trabzon (Τραπεζούντα), Sinop (Σινώπη), Inebolu (Ινέπολη), Amasra (Άμασρα), Safranbolu (Σαφράμπολη) από εδώ να βγείτε στο Bolu (Μπολού) και στη συνέχεια στον Αυτοκινητόδρομο 4- για την Istanbul (Κων/πολη).

Εμείς την διαδρομή που σκεφτήκαμε να ακολουθήσουμε ήταν μικτή (παραλιακή & ορεινή) και είναι περίπου 350 χλμ. Ξεκινάει από την Τραπεζούντα και ακολουθώντας την παραλιακή οδό μέχρι την Σινώπη και στη συνέχεια ακολουθούμε ΝΔ πορεία και παίρνουμε τα … βουνά για να καταλήξουμε στην πρωτεύουσα Άγκυρα. Το παραλιακό κομμάτι του δρόμου είναι μάλλον επικίνδυνο λόγω του ότι από εδώ περνάνε σχεδόν όλοι οι λαοί της πρώην Σοβιετικής Ένωσης ( Azerbaijan, Georgia, Armenia, Chechnya … ) που έρχονται για Άγκυρα, Κων/πολη και στη συνέχεια μέσω Ελλάδος στην Ευρώπη. Λόγω λοιπόν της αυξημένης κίνησης η διαδρομή αντί για 3,5 – 4 ώρες την κάναμε 7 – 8 ώρες. Από την Τραπεζούντα μέχρι την Κωνσταντινούπολη η απόσταση είναι περίπου 1.100 χλμ.

TRABZON – ΤΡΑΠΕΖΟΥΝΤΑ - ΤΡΑΠΕΖΟΥΣ Είναι μια πολύ γνωστή πόλη της Τουρκίας με 81.500 κατοίκους. Είναι χτισμένη σε προνομιούχα θέση, στα παράλια του Εύξεινου Πόντου, στους πρόποδες των Ποντιακών Ορέων. Ιστορία: Η πόλη έχει παλαιότατη ιστορία. Ιδρύθηκε από τη Σινώπη κατά τον 8ο αι. π.Χ. και χρησιμοποιήθηκε απ' αυτή ως εμπορικός σταθμός. Αργότερα απέκτησε αυτονομία και κατά τους ιστορικούς χρόνους εμφανίζεται σύμφωνα με τη διήγηση του ιστορικού Ξενοφώντα, ως πόλη πλούσια και ισχυρή. Κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους παρέμεινε σπουδαίο κέντρο στρατιωτικό και εμπορικό. Λόγω της θέσεώς της έπαιξε ρόλο στους αγώνες του βασιλιά του Πόντου Μιθριδάτη εναντίον των Ρωμαίων. Στα χρόνια των αυτοκρατόρων Τραϊανού και Αδριανού έγιναν σπουδαία λιμενικά έργα. Το 257 μ.Χ. την πόλη κατέστρεψαν οι Γότθοι. Κατά τους , οι εγγονοί του αυτοκράτορα Ανδρόνικου Κομνηνού κατέλαβαν την περιοχή και ίδρυσαν αυτόνομο κράτος με πρωτεύουσα την Τραπεζούντα. Το κράτος αυτό (αυτοκρατορία της Τραπεζούντας) κράτησε μέχρι το 1461. Το 1461 την πόλη κατέλαβε ο Μωάμεθ ο Β΄. Κατά την τουρκοκρατία η πόλη παρέμεινε σπουδαίο εμπορικό και πνευματικό κέντρο με ελληνικό χαρακτήρα. Μετά τη Μικρασιατική καταστροφή (1922) εκδιώχτηκε όλος ο ελληνικός πληθυσμός από εκεί. Σήμερα στην πόλη διατηρούνται πολλά μνημεία, κυρίως εκκλησίες βυζαντινές, που μαρτυρούν τη μακραίωνη ιστορία της. Η σύγχρονη πόλη είναι έδρα ομώνυμου νομού. Η οικονομία της είναι αρκετά αναπτυγμένη. Αυτό οφείλεται κυρίως στο λιμάνι της, που είναι καλά οργανωμένο. Η Τραπεζούντα διαθέτει εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος και εργοστάσιο εκμετάλλευσης χαλκού που υπάρχει άφθονος στην περιοχή. Τέλος την οικονομία της πόλης ενισχύουν σημαντικά και οι βιοτεχνίες. Η Τραπεζούντα είναι η μητρόπολη της ΝΑ πλευράς του Ευξείνου Πόντου και το σημείο αφετηρίας όλων των περιηγήσεων και των εξορμήσεων. Έχει αεροδρόμιο, γραφεία ενοικιάσεως αυτοκινήτων και τα καλύτερα εξοπλισμένα συνεργεία. Το τελευταίο είναι σημαντικό για όσους θελήσουν να ταξιδέψουν οδικώς αφού στην ευρύτερη περιοχή θα συναντήσετε τους χειρότερους ορεινούς

δρόμους ολόκληρης της Τουρκίας. Αν έχετε χρόνο θα χρειαστείτε 3 – 4 ημέρες για να εξερευνήσετε την ευρύτερη περιοχή όπως το Μοναστήρι της Παναγίας Σουμελά (βλ. πιο κάτω), τις ορεινές περιοχές κοντά στην Ζύγαινα και ανατολικότερα, τις κοιλάδες του Χεμσίν (Hemsin) και την επαρχία του Άρτβίν (Artvin). Όσον αφορά την διαμονή σας τα καλύτερα ξενοδοχεία του Πόντου βρίσκονται στην Τραπεζούντα. Επίσης στην Ματσούκα (Macka), τη Ριζούντα (Rize) και την Χόπα (Hopa) υπάρχουν καλά ξενοδοχεία. Αρκετά όμορφες πανσιόν θα βρείτε μεταξύ Σουμελάς και Ματσούκας κοντά στην διάβαση της Ζύγαινας (Zigana Gecidi Pass), στην περιοχή Ουζούνγκιόλ (Uzungol) και στο Χεμσίν. Η παλιά πόλη της Τραπεζούντας είναι χτισμένη επάνω σε έναν τραπεζοειδή βράχο που απλώνεται προς την θάλασσα. Ιδρύθηκε τον 7ο αιώνα π.Χ. από Σινωπείς αποίκους. Από το 1204 έως το 1261 ευημερούσε ως πρωτεύουσα της Αυτοκρατορίας των Κομνηνών. Την περίοδο της Οθωμανικής περιόδου συνέχισε να είναι η πιο σημαντική πόλη της περιοχής. Μόλις μετά το πρώτο τέταρτο του 20ου αιώνα, η «ανταγωνίστρια» πόλη Σαμψούντα θεωρήθηκε ότι εξασφαλίζει καλύτερη επικοινωνία με το εσωτερικό της χώρας και έτσι αφαιρέθηκε η πρωτοκαθεδρία της Τραπεζούντας. Στην παλιά πόλη σώζονται μέχρι σήμερα ερείπια από τα μεσαιωνικά τείχη των Κομνηνών και την χωρίζουν σε τρία τμήματα: την συνοικία της Κάτω Πόλης (AşağıHisar), της Μέσης Πόλης (OrtaHisar) και της Ακρόπολης (Ickale). Το κέντρο της σύγχρονης πόλης, Meydan, είναι ένα χλμ ανατολικά. Δυο παράλληλοι δρόμοι, το πλακόστρωτο Ουζούν (Μακρύ) Σοκάκι και η Λεωφόρος του Μαράς ενώνουν την κεντρική πλατεία με την περιοχή της Αγοράς. Το άνοιγμα των συνόρων της πρώην Σοβιετικής Ένωσης έκανε την πόλη εμπορικό κέντρο και της έδωσε ζωντάνια. Εντύπωση μου έκανε ότι τα περισσότερα καταστήματα έχουν τις επιγραφές τους σε τρεις γλώσσες: τουρκικά, ρωσικά, και γεωργιανά. Το ρωσικό παζάρι που στήνετε μου θύμισε πολύ έντονα τα αντίστοιχα τις δικές μας λαϊκές αγορές.

Αξιοθέατα στην πόλη είναι: •

Η Αγια Σοφία Τραπεζούντας (βλ. περισσότερες πληροφορίες πιο κάτω),

•

η κομψή νεοκλασική θερινή έπαυλη του Κων/νου Καπαγιαννίδη (Ataturk

•

Koumlşkuuml μια από τις εξέχουσες προσωπικότητες της Ελληνικής κοινότητας της Τραπεζούντας χτίστηκε το 1906 και απέχει 8 χλμ από το κέντρο της πόλης και βρίσκεται στον λόφο Σογιούκ-Σου (Κρυονέρι) που ήταν θέρετρο των ευπορότερων Ελλήνων από το 1880. Παραχωρήθηκε στον Κεμάλ Αττατούρκ σαν Δώρο το 1937. Σήμερα η έπαυλη ονομάζεται «Αρχοντικό του Αττατούρκ». το «Φροντιστήριο Τραπεζούντας», είναι ένα τετραώροφο κτήριο έργο του αρχιτέκτονα Αλέξανδρου Κακουλίδη εγκαινιάστηκε το 1902, για να στεγάσει το αρχαιότερο εκπαιδευτικό ίδρυμα του ποντιακού Ελληνισμού, που ιδρύθηκε το 1682 από τον Σεβαστό Κυμινίτη τον Τραπεζούντιο. Είναι φτιαγμένο σε νεοκλασικό στυλ με ιωνικούς κίονες και αετώματα και έχει ακόμη και σήμερα εκπαιδευτική χρήση.

•

το μοναστήρι Καϊμακλή (KaymakliManastriri). Το παλιό Αρμένικο Μοναστήρι σήμερα τμήμα ενός αγροκτήματος, παραμένει άγνωστο για τους περισσότερους κατοίκους της περιοχής και δεν αναφέρεται σε κανέναν τουριστικό οδηγό της Τραπεζούντας. Βρίσκεται ανατολικά του Μίθριου (Boztepe). Η εκκλησία του 1424 χρησιμοποιείτε σήμερα σαν αχυρώνας και αποθήκη για εργαλεία από την οικογένεια Κάντεκιν. Αν δεν επισκευασθεί σύντομα σε λίγα χρόνια θα έχει καταστραφεί ολοσχερώς. Εσωτερικά έχει τοιχογραφίες του 17ου αιώνα. Αν ακολουθήσετε τον δρόμο από το Μίθριου (Boztepe - Μπότζεπε) και το νεκροταφείο του Μισιρλί (Misirli Mezarlığı) η απόσταση είναι 5 χλμ.

•

η γειτονιά (μαχαλάς) του Ισκεντέρ Πασά (Iskender PasaMahallesi). Πρόκειται για την κακόφημη περιοχή ανάμεσα στο λιμάνι της Τραπεζούντας και την κεντρική πλατεία της πόλης, όπου αργά το βράδυ διεξάγεται εμπόριο … λευκής σαρκός. Τα κυριότερα στέκια των γυναικών που εκδίδονται στους «πελάτες» τους είναι τα “RusskiRestaurants” και οι διάφορες “patisseries” βρίσκονται στα στενά σοκάκια της περιοχής.

SUMELA MANASTERY - ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΣΟΥΜΕΛΑ Την επόμενη μέρα πήγαμε μια «γρήγορη» βόλτα στο φημισμένο μοναστήρι της original Παναγίας Σουμελά (SumelaMonastery) 46 χλμ νότια της Τραπεζούντας. Η διαδρομή δεν «παίζεται», το τοπίο και η φυσική ομορφιά. Το μοναστήρι βρίσκεται σκαρφαλωμένο στην απότομη πλαγιά του όρους Μελά, περιτριγυρισμένοαπό οργιώδη βλάστηση μέσα σε ένα τοπίο καταπράσινο Αυστρο ελβετικού τύπου και ξαφνικά εμφανίζεται η εικόνα που βλέπετε, μια εικόνα που σου κόβει την ανάσα. Από το φαράγγι του ποταμού Πυξίτη και τη δασώδη κοιλάδα του ο δρόμος μας οδηγεί στην ρίζα του βράχου. Το πλήρες όνομα της Μονής είναι «Σεβασμία και Βασιλική Πατριαρχική Μεγίστη Μονή της Υπεραγίας Θεοτόκου του Σουμελά». Υπάρχουν δυο τρόποι για να έρθετε εδώ. Α). από τον ασφάλτινο δρόμο και αφού παρκάρετε την μοτοσικλέτα σας θα περπατήσετε ένα δύσκολο αλλά υπέροχο μονοπάτι μέχρι την είσοδο του μοναστηριού, Β). ακολουθώντας το ανηφορικό δύσκολο αλλά πανέμορφο μονοπάτι με πεζοπορία 45 λεπτών θα φτάσετε στον κατεστραμμένο επταώροφο ξενώνα του μοναστηριού, την ιερή σπηλιά με το Αγίασμα και την εκκλησία με τις υπέροχες τοιχογραφίες που μέχρι πρόσφατα ήταν στο έλεος των βανδάλων.

ΙΣΤΟΡΙΑ: Κατά την παράδοση η μονή ιδρύθηκε τον 4ο αιώνα από τους Αθηναίους μοναχούς Βαρνάβα και Σωφρόνιο. Οι μονάχοι αυτοί ακολούθησαν την αγιογραφημένη από τον Απόστολο Λουκά εικόνα Της, που μεταφέρθηκε με θαυματουργό τρόπο στο όρος Μελά. Η Σουμελά ευημερούσε ήδη κατά την εποχή του Ιουστινιανού (6ος αιώνας) και η φήμη της απλωνόταν σʼ ολόκληρη την Μικρά Ασία. Από αυτή την εποχή έως και τις αρχές του 20ου αιώνα η μονή είχε το προνόμιο της απαλλαγής φορολογίας. Την δεκαετία του 1910 ζούσαν εδώ πάνω από 100 μοναχοί.

Τον Φεβρουάριο του 1923 οι τελευταίοι εναπομείναντες μοναχοί εγκαταλείπουν το μοναστήρι που μένει στο έλεος των τυμβωρύχων και γίνεται κρησφύγετο λαθρεμπόρων. Η πυρκαγιά του 1930 αποτελειώνει την καταστροφή. Το 1938 ο μοναχός Αμβρόσιος ο Σουμελιώτης επέστρεψε για να ανοίξει μια κρύπτη στο μετόχι της Αγίας Βαρβάρας και να πάρει με την άδεια του τότε πρωθυπουργού της Τουρκίας Ισμετ Ινονού, την θαυματουργή εικόνα της Παναγίας, την οποία μετέφερε στην Ελλάδα μαζί με άλλα κειμήλια. Αν μπούμε στο εσωτερικό θα δούμε ότι τα περισσότερα κτίσματα έχουν εμφανή τα σημάδια της φωτιάς και γενικότερα της καταστροφής και των βανδαλισμών που έγινα το 1922 με την ανταλλαγή των πληθυσμών. Μέχρι το 1972 που τοποθετήθηκε εδώ ο πρώτος φύλακας αρχαιοτήτων, η αδιαφορία των τοπικών αρχών ήταν εμφανής στους κατεστραμμένους τοίχους της μονής. Σήμερα γίνεται επιμελής αναστήλωση σχεδόν όλου του μοναστηριού. Η μόνη της Παναγίας Σουμελά ανιστορήθηκε το 1951 με πρωτοβουλία του Φίλωνα Κτενίδη στην Καστανιά Ημαθίας (Δυτ. Μακεδονία – Ελλάδα). Εδώ μεταφέρθηκε και η θαυματουργή εικόνα Της (εορτή 15 Αυγούστου).

Η πρόσβαση στη Σουμελά από άλλα μέρη. Η διαδρομή προς τη μονή είναι παρά πολύ γοητευτική. Μέσα από ένα πυκνό δάσος ο δρόμος ακολουθεί έναν άγριο χείμαρρο, «τη Παναϊας το ποτάμι», έως τη βάση του βράχου. Από εδώ ένας χωματόδρομος σκαρφαλώνει σε ένα πιο άγριο και πιο υγρό δασός ενώ η αραιή ομίχλη δημιουργεί ατμόσφαιρα … υποβολής. Μετά από 10 χλμ φτάνουμε σε ένα απέραντο οροπέδιο. Η πρόσβαση στο οροπέδιο αυτό είναι δυνατή από το πέρασμα της Ζύγαινας, το δρόμο της Άρδασας (Torul), της Σάντας (Dumanli) είτε και από την περιοχή της Αργυρούπολης (Gumuşhane).

Αγιά Σοφία Τραπεζούντας Βρίσκεται 3 χλμ Δ. από το κέντρο της πόλης κοντά στην θάλασσα. Ο αυτοκρατορικός ναός της Τραπεζούντας ήταν αφιερωμένος – όπως και η Αγία Σοφία στην Κων/πολη – στην Του Θεού Σοφία. Χτίστηκε από τον αυτοκράτορα Μανουήλ Αʼ τον Κομνηνό (1238-1263). Μετατράπηκε σε τζαμί το 1557 και εγκαταλείφθηκε κάποια στιγμή τον 19ο αιώνα. Οι εργασίες αποκατάστασης την περίοδο 1955-1964 από ομάδα Βρετανών αρχαιολόγων αποκάλυψαν καταπληκτικές αγιογραφίες του 13ου αιώνα που ανήκουν στη μεγάλη βυζαντινή τέχνη της πρώιμης παλαιολογείας αναγέννησης. Διευθυντής των εργασιών ήταν ο David Winfield ενώ η επίβλεψη ολοκληρώθηκε από τον Dr.Talbot Rice. Πενήντα πέντε βιβλικές σκηνές, οι οποίες παρέμειναν πάνω από 400 χρόνια κρυμμένες κάτω από επίχρισμα ασβέστη ήρθαν στο φως. Εξωτερικά ο ναός είναι σταυροειδής εγγεγραμμένος με τρούλο, που στηρίζεται σε τέσσερις κίονες και έχει και πρόσοψη τρεις πυλώνες με ανάγλυφα διακοσμητικά. Η αρχιτεκτονική της εκκλησίας μαρτυρεί σημαντική επίδραση γεωργιανή και αρμενική. Το καμπαναριό της είναι βενετικού ρυθμού και είναι μεταγενέστερη προσθήκη. Χτίστηκε συγκεκριμένα το 1443 και διακοσμήθηκε εσωτερικά με τοιχογραφίες κατώτερης ποιότητας, σε σχέση με αυτές που κοσμούν το εσωτερικό της

εκκλησίας. Από το μεγάλο προαύλιο – κήπο της εκκλησίας μπορείτε να θαυμάσετε την απέραντη Μαύρη Θάλασσα αλλά και τον κύριο οδικό άξονα D 010. Αν ο φύλακας δεν είναι μέσα στην εκκλησία «ρισκάρετε» να ανεβείτε πάνω στην σκάλα που υπάρχει στο εσωτερικό της και φωτογραφήστε τα υπέροχα ψηφιδωτά που φαίνονται καλά μόνο από εδώ και βρίσκονται στο κέντρο του ναού. Την μοτοσικλέτα σας μπορείτε να την παρκάρετε άφοβα στο εξωτερικό προαύλιο της εκκλησίας. Ο μόνος «φόβος» είναι από το διπλανό σχολείο να σας «περικυκλώσουν» γεμάτη απορία και περιέργεια οι μαθητές. Σήμερα η εκκλησία είναι μουσείο σε ρυθμό Σελτζούκικο με τοιχογραφίες και μωσαϊκά στο στυλ της Κων/πολης. Επιστροφή πίσω στο κύριο οδικό άξονα D 010 δίπλα στην Karadeniz (Μαύρη Θάλασσα – μόνο μαύρη δεν είναι) που συνδέει τις χώρες της Αρμενίας, Γεωργίας και διαμέσου των παραλίων της Τουρκίας στην Κων/πολη. ΣΗΜ. όταν θα σχεδιάσετε το ταξίδι σας στον Εύξεινο Πόντο ένα πράγμα θα πρέπει να θυμάστε. Η μαγεία του Πόντου είναι κρυμμένη στα βουνά και όχι στις παραλιακές τοποθεσίες. Για εσάς που αγαπάτε την θάλασσα ο Πόντος δεν προσφέρει πολλά πράγματα γιατί οι παραλίες είναι απότομες – και όπου δεν είναι υπάρχουν μεγάλοι «λιμενοβραχίονες – πέτρινα φράγματα» στις παραλίες που έχουν «μείνει» από την εποχή του Ψυχρού Πολέμου με τον φόβο της «εισβολής». Επίσης οι καιρικές συνθήκες δεν ευνοούν το κολύμπι γιατί μια στις τρεις ημέρες βρέχει. Για να απολαύσετε λοιπόν τα ειδυλλιακά τοπία του Πόντου θα πρέπει να ανεβείτε στα οροπέδια και να επισκεφτείτε τις απομονωμένες κοιλάδες …. ∞ Πάντως προτείνω να επισκεφτείτε οπωσδήποτε: Τραπεζούντα και Σουμελά Οροπέδια Τσαμλιχεμσίν και Κατσκάρ Περιοχή Αρτβίν Αφήνοντας πίσω μας την Τραπεζούντα συνεχίζουμε την πορεία μας Δυτικά προς Άγκυρα και Κων/πολη με τελικό προορισμό την πατρίδα.

GIREZUN – ΚΕΡΑΣΟΥΝΤΑ (αρχ. Κερασούς) Η παράλια πόλη της Κερασούντας βρίσκεται 230 χλμ από την Σαμψούντα. Παρʼ όλο το διάσημο όνομα η πόλη πέραν της ιστορικής πλευράς της δεν έχει κάποιο σημαντικό ενδιαφέρον εκτός από το να αγοράσετε … φουντούκια που όμως σίγουρα θα βρείτε σε ολόκληρη την περιοχή των ποντιακών παραλίων από την Οινόη ως την Τραπεζούντα. Αξιοθέατο στην περιοχή μπορεί να χαρακτηρισθεί το νησάκι 3 χμ ανατολικά της Κερασούντος (Giresun Adasi). Πρόκειται για το μοναδικό νησί με σταθερή έκταση στην νότια ακτή του Εύξεινου Πόντου. Ταυτίζεται με την Αρητιάδα της μυθολογίας, όπου οι Στυμφαλίδες Όρνιθες επιτέθηκαν στους Αργοναύτες χρησιμοποιώντας τα φτερά τους ως δολοφονικά βέλη. Ένα ερειπωμένο Ελληνικό μοναστήρι, που βρίσκεται εδώ είναι ακόμη και σήμερα τόπος λαϊκού προσκυνήματος από τον ντόπιο μουσουλμανικό πληθυσμό και κάθε χρόνο στις 20 Μαΐου πλήθος κόσμου συρρέει στο νησί την συγκεκριμένη ημέρα

χρησιμοποιώντας βάρκες και μικρά ιστιοφόρα, για να τοποθετήσει εδώ σαν τάμα, βότσαλα που έχουν φέρει οι πιστοί από την γειτονική στεριά. Αν θελήσετε να διανυκτερεύσετε υπάρχουν πολλά ξενοδοχεία κυρίως κοντά στο λιμάνι: BasarHotel (***), Kit-TurHotel (***), CankciHotel (**) … Επίσης απέναντι από το νησάκι Αρητιάς 3 χλμ ανατολικά της πόλης το ÇerkezRestaurant προσφέρει τοπικούς μεζέδες σε καλές τιμές. & Τουριστικές Πληροφορίες: ' 0454-2123190.

ORDU - Ορντού Πρωτεύουσα του ομώνυμου νομού, πληθυσμός 117.000 κατ., 176 χλμ από την Σαμψούντα. Μια παλιά φωτογραφία σε κάποιο σημείο της πόλης – με χρονολογία 1950 – δείχνει πως η Ορντού ήταν μια πανέμορφη πόλη, με μεγαλοπρεπή παλαιά αρχοντικά «παρατεταγμένα» με θέα στην θάλασσα πάνω στις πλαγιές του όρους Μπόζτεπε (Boztepe). Σήμερα η εικόνα της πόλης δεν έχει καμία σχέση από αυτή την φωτογραφία και η εικόνα είναι μάλλον απογοητευτική γιατί έχει μετατραπεί σε μια τσιμεντούπολη. Ένα από τα λιγοστά πια υπέροχα αρχοντικά που απομένουν είναι η κατοικία των Πασάογλου (Paşaoğlu Konağı) που σήμερα στεγάζει το Εθνογραφικό Μουσείο της πόλης. Ο παλιός μητροπολιτικός ναός της Υπαπαντής (Rum Kilisesi) που βρίσκεται στην είσοδο της πόλης έχει ανακαινισθεί πρόσφατα για χρήση πολιτιστικού κέντρου. Παλαιότερα χρησιμοποιήθηκε σαν … φυλακή.. Δίπλα σʼ αυτή την εκκλησία βρίσκονται τα ερείπια της «Ψωμιάδειου Ελληνικής Σχολής».

FATSA – ΦΑΤΣΑ (αρχ. Φαδισάνη) Η πόλη απέχει 123 χλμ από τη Σαμψούντα και είναι η μοναδική στα παράλια της Μαύρης Θάλασσας (Karadeniz) που η πλειοψηφία των κατοίκων της ανήκει στην Ισλαμική Αίρεση των Αλεβί.

SAMSUN – ΣΑΜΨΟΥΝΤΑ (αρχ. Αμισός) Είναι η πρωτεύουσα του ομώνυμου νομού με 338.000 κατ., και απέχει 735 χλμ από την Κωνσταντινούπολη και 581 χλμ από την Άγκυρα. Το λιμάνι της έχει την μεγαλύτερη κίνηση στην περιοχή. Η πόλη ιδρύθηκε γύρω στον 7ο αιώνα π.Χ. από Μιλήσιους αποίκους. Την περίοδο του Βυζαντίου η πόλη μετονομάστηκε σε Αμισός (Αμνισός) και αποτέλεσε σημαντικό εμπορικό σταθμό. Τον 12ο αιώνα την κυρίευσαν οι Σελτζούκοι στους οποίους οφείλει και το σημερινό της όνομα. Στις αρχές του αιώνα υπήρχε μεγάλη Ελληνική κοινότητα με πολλές δραστηριότητες. Η γενική επιστράτευση του 1914 ήταν η απαρχή φοβερών δεινών για τον Ελληνισμό της περιοχής. Οι επίστρατοι Χριστιανοί εκτοπίζονται στα βάθη της

Ανατολής μέσα σε συνθήκες αιχμαλωσίας. Την ίδια τύχη θα έχει από το 1916 και εξής το σύνολο σχεδόν του Χριστιανικού πληθυσμού στις περιφέρειες Σαμψούντας, Κερασούντας, Κορυώρων, Τριπόλεως και ολοκλήρου του Δυτικού Πόντου. Στις 19 Μαΐου του 1919 αποβιβάστηκε στην πόλη ο Μουσταφά Κεμάλ Πασάς όπως λεγόταν τότε ο Ατατούρκ με την ειδική αποστολή της αναδιοργάνωσης του διαλυμένου Τουρκικού στρατεύματος και την νίκη του επι των Ελληνικών δυνάμεων και τη Μικρασιατική Καταστροφή και θεμελίωση της σύγχρονης Τουρκικής Δημοκρατίας. Ο ανδριάντας του έφιππου Ατατούρκ είναι τοποθετημένος σε περίοπτη θέση στο λιμάνι της Σαμψούντας. & Τουριστικές Πληροφορίες: ' 0362-4352887

SINOP – ΣΙΝΩΠΗ H πόλη Σινώπη είναι η πρωτεύουσα του ομώνυμου νομού (πληθυσμός 28.000 κατ.,) και απέχει 700 χλμ από την Κωνσταντινούπολη. Η σημερινή εικόνα της πόλης παρουσιάζει μάλλον μια απογοητευτική εικόνα, παρά την γεωγραφική της θέση και την μακραίωνη ιστορία της. Τα περισσότερα ιστορικά μνημεία της έχουν πνιγεί σε μια θάλασσα τσιμέντου. Το μόνο μνημείο που παραμένει σε καλή κατάσταση είναι το Αλαεντίν Τζαμί (Alaeddin Camii) το οποίο οικοδομήθηκε τον 13ο αιώνα από τους Σελτζούκους και επισκευάστηκε αργότερα από τους Ισφεντιάρογλου. Μια βυζαντινή εκκλησία, η «εκκλησία του παλατιού» (Balat Kilise) στέκεται μισοκατεστραμμένη, μέσα σε ρωμαϊκά ερείπια. Έχουν πάντως διασωθεί από θαύμα κάποιες εξαίρετες τοιχογραφίες του 17ου αιώνα. Λίγο καλύτερα είναι τα πράγματα σε ότι αφορά το φυσικό τοπίο και ειδικά λόγω των μεγάλων πλαζ όπως η Μαύρη Άμμος (Karakum) 13 χλμ ανατολικά της πόλης και η Λευκή Άμμος (Akkum) που βρίσκεται στο ΒΔ μέρος της πόλης και μοιάζει με ατελείωτη … έρημο κατά μήκος της παραλίας. Παλιότερα την περίοδο του «Ψυχρού Πολέμου» όταν οι Αμερικανοί είχαν εδώ Στρατιωτική Βάση Επικοινωνιών και προσέφερε απασχόληση στους ντόπιους η πόλη προσωρινά είχε αποκτήσει κάποια στοιχεία σύγχρονης ζωής και πολιτισμού όπως βιβλιοπωλεία, πάρκα, μοντέρνα καφέ… όταν όμως η βάση μεταφέρθηκε η Σινώπη επανήλθε στα δεδομένα μιας απλής επαρχιακής πόλης που παρακμάζει. Αν πεινάσετε καλό εστιατόριο είναι το Saray Restaurant η πιο γνωστή στους ντόπιους ψαροταβέρνα και βρίσκεται στον Ναυτικό Όμιλο. ' (009-0368) 2611729. Αν πάλι πρόκειται να μείνετε για διανυκτέρευση καλό είναι το Media & Kassim Hotel (**) και είναι χτισμένο με την κλασσική αρχιτεκτονική τεχνοτροπία της Σινώπης και βρίσκεται στο κέντρο της πόλης. ' (009-0368) 2614210. Αν όμως θέλετε κάτι πιο φθηνό καλή πρόταση είναι το Villa Rose Motel, μικρό και ζεστό ξενοδοχείο διακοσμημένο με το προσωπικό γούστο της ιδιοκτήτριας του Κας Ζλάπα Ογκμπόρν, χήρας ενός παλιού διοικητού της βάσης. ' (009-0368) 2611923 Στις παραλίες της Μαύρης (Karakum) και της Λευκής Άμμου (Akkum) υπάρχουν πολλά μικρά και μεγάλα ξενοδοχεία. & Σινώπη: Τουριστικές Πληροφορίες: ' 0368-2615207

CANKIRI – ΤΣΑΝΚΙΡΙ (ελλην. Ονομ. Γάγγρα) Αφήνοντας πίσω μας τα παράλια της Μαύρης Θάλασσας (Karadeniz) κατευθυνόμαστε Ν.Δ. στην ενδοχώρα στο βόρειο νομό πάνω από την Άγκυρα την επαρχία Τσάνκιρι. Η περιοχή δεν διαθέτει σημαντικά αξιοθέατα και δεν θεωρείται αξιόλογος σταθμός στο ταξίδι σας. Από τουριστικής άποψης ίσως το χιονοδρομικό κέντρο στο όρος Ίλγκαζ (Ilgaz dağı) και η ίδια η πρωτεύουσα παρουσιάζουν ενδιαφέρον που σύμφωνα με ιστορικά στοιχεία η αρχαία πρωτεύουσα Γάγγρα ήταν πρωτεύουσα της Παφλαγονίας. Η πόλη συνδέεται με την Άγκυρα με τον δρόμο D 765 και μετά από 84 χλμ ονομάζεται D 140 συνεχίζοντας για άλλα 64 χλμ μέχρι την πρωτεύουσα. Η συνολική διαδρομή Τραπεζούντα – Άγκυρα είναι 738 χλμ. Γύρω στις 09.00 μ.μ. φτάσαμε στην Άγκυρα. Ρωτήσαμε ένα ταξιτζή και αυτός με μια μικρή αμοιβή, μας οδήγησε σε κάποιο προάστιο της πρωτεύουσας σε ένα φθηνό, αξιοπρεπές και σίγουρο ξενοδοχείο (Otel Koyunlu) για εμάς και τις μοτοσικλέτες μας. Πάντως από το δωμάτιο του 7ου ορόφου η θέα της νυκτερινής Άγκυρας ήταν υπέροχη. 21 Σεπτέμβρη 2000.

ANKARA –Άνκαρα (ΑΓΚΥΡΑ) Στα Τουρκικά ονομάζεται Άνκαρα. Είναι η πρωτεύουσα της Τουρκίας από το 1923. Η Άγκυρα είναι χτισμένη στο κεντρικό οροπέδιο της Μικράς Ασίας και σε υψόμ. 850 μ. Η απόστασή της από την Κωνσταντινούπολη είναι 446 χλμ. και από τη Σμύρνη 734 χλμ. Πρωτεύουσα της Τουρκίας επί αιώνες ολόκληρους ήταν η Κωνσταντινούπολη, από τότε δηλαδή που την κυρίεψε ο Μωάμεθ ο Β΄ (1453) μέχρι το τέλος του Α΄ Παγκόσμιου πολέμου (1914 - 1918). Ο Κεμάλ ήθελε να εκσυγχρονίσει την καθυστερημένη φεουδαρχική Τουρκία, γι' αυτό φρόντισε να ανανεώσει την καινούρια πρωτεύουσά του. Χτίστηκαν καινούριες συνοικίες με σύγχρονο πολεοδομικό σχέδιο. Γρήγορα η πόλη πήρε όψη ευρωπαϊκής μεγαλούπολης. Από την παλιά πόλη σώζεται το φρούριο της Ακρόπολης, το "Αυγουσταίο", ναός προς τιμή του Αυγούστου, η βασιλική του Αγίου Κλήμη του 8ου αι. και τζαμιά από την εποχή του Βαγιαζίτ (14ος αι.). Από τα νέα μνημεία πιο σπουδαίο είναι το μαυσωλείο του Κεμάλ Ατατούρκ. Ιστορία. Η πόλη, ιδρύθηκε από το βασιλιά Μίδα. Η Άγκυρα πέρασε διαδοχικά από την κυριαρχία των Λυδών, των Μήδων και των Περσών. Το 333 π.Χ. την κυρίεψε ο Μ. Αλέξανδρος και στο Γόρδιο έκοψε με το σπαθί του το " γόρδιο δεσμό". Το 619 η πόλη λεηλατήθηκε από τους Πέρσες. Το 1073 κυριεύτηκε από τους Σελτζούκους και για λίγο διάστημα από τους Σταυροφόρους. Το 1360 κυριεύτηκε από τους Οθωμανούς Τούρκους. H Ankara (Άνκαρα) Ελλην. Ονομ. Άγκυρα, είναι λοιπόν μια σύγχρονη πόλη που η ιστορία της είναι άμεσα συνδεδεμένη με το νεότερο τουρκικό κράτος, αφού όπως ανέφερα πιο πάνω ήταν αυτή που διάλεξε ο Κεμάλ Ατατούρκ, για να προσδώσει στη νεοσύστατη Τουρκική Δημοκρατία ( 29 / 10 / 1923 ) έναν αμιγώς τουρκικό χαρακτήρα. Η πόλη είναι γεμάτη από μουσεία, πανεπιστήμια και κυβερνητικά κτήρια, ενώ το γραφικότερο τμήμα της είναι απλωμένο γύρω από το μεσαιωνικό κάστρο που βρίσκεται στον λόφο της ακρόπολης, στην παλιά Άγκυρα. Ο πληθυσμός της το 1996 ήταν 2.560.000 κάτοικοι. Σήμερα (2001) η πρωτεύουσα έχει πληθυσμό 3.320.000 κατοίκους (4.120.800 κατ., με τα περίχωρα) και είναι

χτισμένη στην πεδιάδα ΒΔ του Elma Dagi (Ελμά Νταγί) και τη διαρρέουν οι ποταμοί Ince Su (Ιντζε Σου), o Ankara &Cayı (Άνκαρα Τσαγί) που λεγόταν παλαιότερα Enguru Su (Ένγκιουρού Σου) και ο Βορειότερος Tabak Su (Ταμπάκ Σου), οι οποίοι αρδεύουν συγχρόνως και τις γύρω πεδιάδες. Η περιοχή από την Άγκυρα μέχρι το Εσκισεχίρ είναι στεπώδης, γεμάτη γυμνούς λόφους, ενώ σποραδικά ξεπετάγονται από το έδαφος γκρίζα και απόκρημνα βράχια, που μοιάζουν με ραχοκοκαλιές δεινοσαύρων. Η σύγχρονη πόλη της Άγκυρας έχει πολλές καφετέριες, σύγχρονα εστιατόρια, φάστφουντ και όλων των ειδών τα εμπορικά μαγαζιά. Η καρδιά της πόλης χτυπά στο Kizilay (Κιζιλάι) και το Kavaklidere (Καβακλίντερε). Εδώ βλέπουμε ανισόπεδες διαβάσεις για τους πεζούς, σύγχρονα κτίρια, πεζόδρομους γεμάτους νεολαία – κυρίως φοιτητές – εμπορικά κέντρα, θεατρικές και μουσικές σκηνές και νυχτερινά κέντρα διασκέδασης. Η παλιά πόλη απλώνεται πίσω από το λόφο που βρίσκεται το Αυγουσταίο και το Χατζή Μπαϊράμ τζαμί. Από εδώ ψηλά η εικόνα που παρουσιάζει η πόλη έχει δυο όψεις: την σύγχρονη πόλη με μοντέρνα κτίρια και ουρανοξύστες και από την άλλη τα μισοκατεστραμμένα πολύχρωμα σπίτια μέχρι όπου φτάνει το μάτι, ένα όμορφο αλλά παραμελημένο κομμάτι της παλαιότερης ζωής της πόλης κάτω από το μεσαιωνικό κάστρο. Στην Άγκυρα επισκεφτείτε οπωσδήποτε το κάστρο (Hisar) που είναι χτισμένο από τους Βυζαντινούς τον 7ο αιώνα, δέχθηκε πολλές φορές επιθέσεις και άλλες τόσες επισκευές. Αξιοθέατο σε αυτό είναι το τέμενος του Αλαεντίν (12ος αιώνας) που χτίσθηκε από τους Σελτζούκους. Περπατώντας στους χώρους του κάστρου Hisar θα δείτε μαρμάρινες κολώνες, κομμάτια μαρμάρου με ανάγλυφα προτομές και επιγραφές, σφηνωμένα μέσα στα ισχυρά μεσαιωνικά τείχη και τα πέτρινα σπίτια. Αν δεν θέλετε να περιπλανηθείτε σε όλο το κάστρο μέσα σε αυτό βρίσκεται ένας όμορφος παραδοσιακός οικισμός και αρκετά σπίτια έχουν μετατραπεί σε εστιατόρια, ξενοδοχεία και τουριστικά μαγαζιά. Οι πυργίσκοι Α και Β προσφέρουν πανοραμική θέα της πρωτεύουσας. Άλλο αξιοθέατο είναι το Μουσείο των Πολιτισμών της Ανατολίας, όπου θα δείτε συγκεντρωμένη όλη την ιστορία της Μικράς Ασίας, και είναι ένα σκεπαστό παζάρι του 15ου αιώνα και ένα χάνι. Σημαντικό αξιοθέατο είναι και το Anit Kabir (Ανίτ Καμπίρ) ή Μαυσωλείο του Κεμάλ Ατατούρκ που χτίστηκε προς τιμήν του αναμορφωτή της Τουρκίας βρίσκεται στο πάρκο που φέρει το όνομα του, στο αριστερό χέρι, όπως ανεβαίνετε την οδό Gazi Mustafa Kemal Bulvari. Ανεβαίνοντας πάνω στο λόφο από το χώρο στάθμευσης θα περάσετε δυο πύργους που συμβολίζουν την «Ανεξαρτησία» και την «Ελευθερία» της Τουρκίας και μετά θα βρεθείτε σε ένα διάδρομο που από την μια και από την άλλη πλευρά έχει παρατεταγμένα αγάλματα λιονταριών σύμφωνα με την τεχνοτροπία των Χετταίων. Ο διάδρομος καταλήγει στην μεγάλη πλατεία που από την μια πλευρά είναι το μαυσωλείο του Κεμάλ και από την άλλη η σαρκοφάγος του Ισμέτ Ινονού του στενού συνεργάτη και φίλου του Αττατούρκ ήρωα του τουρκικού «πολέμου της ανεξαρτησίας» και δευτέρου προέδρου της Τουρκικής Δημοκρατίας. Το μαυσωλείο είναι ένα τετράγωνο επιβλητικό κτίσμα χτισμένο με κιτρινωπή πέτρα. Ανεβαίνοντας τα σκαλιά του κτίσματος στα αριστερά και στα δεξιά πίσω από τους κίονες υπάρχουν επιγραφές με τμήματα από την ομιλία του Κεμάλ για τη 10η επέτειο από την ίδρυση της Τουρκικής δημοκρατίας και το «διάσημο λόγο» του προς τη νεολαία. Το εσωτερικό είναι από γκρίζο μάρμαρο και η πανύψηλη οροφή διακοσμημένη με χρυσά μωσαϊκά. Για να μπείτε απαιτείται να βγάλετε το καπέλο σας – αν φοράτε – ως ένδειξη τιμής στο πρόσωπο του Κεμάλ. Απέναντι σας βρίσκεται μια ογκώδης πλάκα και κάτω από αυτήν η σαρκοφάγος του Ατατούρκ πάνω σε χώμα φερμένο από όλες τις περιοχές της Τουρκίας. Γύρω από την πλατεία βρίσκονται πυργίσκοι και μακρόστενες αίθουσες όπου στεγάζονται μικρά μουσεία με τα προσωπικά αντικείμενα του Κεμάλ, όπως αυτοκίνητα, στολές, ρούχα…. Το μαυσωλείο είναι ανοικτό καθημερινά από τις 09.00 πμ ως τις 17.00, 16.00 το χειμώνα και η είσοδος είναι ελεύθερη. Βέβαια υπάρχουν και άλλα αξιοθέατα αλλά εξαρτάται από τον χρόνο που διαθέτετε. Επειδή υπάρχει πιθανότητα να χαθείτε μέσα στην πόλη μια καλή λύση είναι να χρησιμοποιήσετε τα μέσα μεταφοράς που σας πηγαίνουν στα κυριότερα αξιοθέατα. Τα δρομολόγια των

λεωφορείων είναι πολύ συχνά και αν προσέξετε τις πινακίδες τους θα βρείτε κάποιο που θα σας πάει ακριβώς στο σημείο που θέλετε. Προσοχή δεν πωλούνται εισιτήρια μιας διαδρομής και πρέπει να αγοράσετε δεσμίδα των πέντε ή των δέκα τα οποία μπορείτε να χρησιμοποιήσετε και στο μετρό. Τα λεωφορεία με κάρτες ονομάζονται EGO, ενώ στα υπόλοιπα πληρώνετε στον εισπράκτορα αφού επιβιβαστείτε. Το μετρό της πόλης έχει δύο γραμμές την ASTI – Dikimevi και την Kizilay – Ulus, που ενώνονται στο Kizilai (Κιζιλάι). Πιστεύω ότι είναι ο ευκολότερος τρόπος μετακίνησης στην πρωτεύουσα συνδέει σχεδόν τα πάντα και εσάς εξασφαλίζει εύκολη πρόσβαση στα κυριότερα αξιοθέατα. Αν χρειαστείτε την Ελληνική Πρεσβεία θα την βρείτε στην οδό Ziya ur Rahman (Karagöz) Caddesi 9 – 11. ' 312 - 436 8860. & Νοσοκομείο ' (+90-312) 363 3330, & Αστυνομία ' (+90-312) 384 0606. & Τουριστικές πληροφορίες ' (312) 488 7007, Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης το Γόρδιο (Gordion), η πρωτεύουσα των Φρυγών, όπου βρίσκεται κι ο τάφος του Βασιλιά Μίδα. Ο αρχαιολογικός χώρος βρίσκεται στην περιοχή του χωριού Yassıhöyük (Γιασσίχογιούκ), ΒΔ από το Πολατλί και λίγο νοτιότερα από τη συμβολή των ποταμών Σαγγαρίου και Πορσούκ, του αρχαίου Θύμβρη. Φεύγοντας από την Άγκυρα, κατευθυνόμαστε δυτικά για 4 χλμ προς τον νέο εθνικό δρόμο D 750, συνεχίζουμε για 16 χλμ Δυτικά και 3 χλμ πιο κάτω συναντάμε τα πρώτα διόδια. Από εδώ μπαίνουμε στον νέο «ευρωπαϊκών προδιαγραφών» αυτοκινητόδρομο D 04 με κατεύθυνση προς την Κων/πολη. Στα μισά της διαδρομής ο δρόμος περνάει από ένα πέρασμα διαμέσου των ποντιακών βουνών (PonticMountains). Μέχρι εδώ έχουμε διανύσει 187 χλμ. Στην συνέχεια βρισκόμαστε στην περιοχή του Gerede, και δια μέσου Bolu, ακολουθούμε τον D 04 για την πόλη Duzce. Περνάμε στα αριστερά μας την λίμνη Ζαπάνκα (lake Sapanca), και μετά από λίγα χλμ συναντάμε την κωμόπολη Izmit και την θάλασσα του Μαρμαρά (sea Μarmara). Αν δεν θέλετε να ακολουθήσετε τον αυτοκινητόδρομο μπορείτε ακολουθώντας τις ταμπέλες να πάρετε τον καλό επαρχιακό δρόμο D 100, και να ταξιδέψετε δίπλα στην θάλασσα του Μαρμαρά και τον ομώνυμο κόλπο του Ιζμίτ. Φτάνοντας στην πόλη Gebze, μπορείτε να συνεχίσετε στον ίδιο δρόμο και να φτάσετε στην Βασιλεύουσα μέσα από τα ανατολικά προάστια της πόλης. Αν όμως από την παραπάνω πόλη ξαναβγείτε στον κύριο αυτοκινητόδρομο 04 θα συνεχίσετε μέσα από αρκετά τούνελ μέχρι να φτάσετε στην μεγάλη γέφυρα του Βοσπόρου και να περάσετε από την ασιατική στην ευρωπαϊκή Κων/πολη (Istanbul). Από την Άγκυρα μέχρι την Κων/πολη διαμέσου της 04 η απόσταση είναι 443 χλμ. Και προσοχή στα μπλόκα της τροχαίας – κυρίως για τους ξένους – γιατί οι ντόπιοι τρέχουν τρελά όπως πχ τα λεωφορεία του ΚΤΕΛ που ταξιδεύουν με 150 χλμ. !!! Αν έρθετε Παρασκευοσαββατοκυριακο στην Πόλη θα συναντήσετε μεγάλο μποτιλιάρισμα. Υπʼ όψιν αν και θα σας έρθει η επιθυμία να σταματήσετε επάνω στην κρεμαστή αερογέφυρα του Βοσπόρου να θαυμάσετε και να φωτογραφήσετε τον Βόσπορο … ξεχάστε το γιατί η αστυνομία της γέφυρας θα εμφανιστεί από το πουθενά αλλά είναι και επικίνδυνο να σε "φάει" κάποιος γρήγορος οδηγός αυτοκινήτου .... συνεχίζεται ...... Κίνα Διαβάστε Ταξιδιωτικές Ιστορίες των μελών του TravelStories για την Κίνα:

• • •

Κίνα The Terracotta Army, άρωμα Κίνας του παρελθόντος Χονγκ Κονγκ για

•

δουλειές Κίνα Hangzhou

Επίσης δείτε:

•

Φωτογραφίες από Κίνα

Ιταλία Διαβάστε Ταξιδιωτικές Ιστορίες των μελών του TravelStories για την Ιταλία:

•

bella Calabria/Νότια Ιταλία

•

Ραντεβού στην Τοσκάνη... Χαμένος στο Βergamo και στη λίμνη του Como... Ένα ναυάγιο, δεσμός φιλίας δύο τόπων Λίμνη Ματζόρε (Ιταλία) ΣΑΡΔΗΝΙΑ - ΚΟΡΣΙΚΗ Ρώμη Brunate Ένα χωριό ξεχασμένο από το χρόνο Β.Αν.Ιταλία: Δολομίτες Β.Αν.Ιταλία: Περιοχή Βενετίας Ρώμη: Γάμος και Ψώνια Νοέμβριος 2007 Βενετία...η υδάτινη πόλη Ματέρα - μουσικό ταξιδι Μια γεύση από το Νότο... Καλαβρία Σικελία Milano per sempre Ιταλία - Αυστρία Τσεχία.... καλοκαίρι 2003 Φλωρεντία, με... ολίγη από Σιένα και Σαν Τζιμινιάνο Πέφτει η νύχτα στο Παλέρμο... Μιλάνο Εξπρές την Άνοιξη

• • • • • • • • • • • • • • • • •

• •

Ιούλιος 2009 Νότια Ιταλία: BrindisiReggio Λίμνη Κόμο, Varenna, Bellagio... και άλλα πολλά...

Επίσης δείτε:

• •

•

TravelPedia για τη Ρώμη TravelPedia για τη Βενετία Φωτογραφίες από Ιταλία

Τουρκία Διαβάστε Ταξιδιωτικές Ιστορίες των μελών του TravelStories για την Τουρκία:

• • • • • •

Οδοιπορικό στην άγνωστη Τουρκία Ταξίδι με moto Τουρκία 1990 ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ Μέση Ανατολή Καππαδοκία VIA EGNATIA - και αριστερά για Αδριανούπολη

Επίσης δείτε:

•

TravelPedia για την Κωνσταντινούπολη

•

Φωτογραφίες από Τουρκία

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ - ( ΙΝΣΤΑΝΜΠΟΥΛ ) Είναι μια Πόλη κυρίως στην πλευρά της Ευρωπαϊκής Τουρκίας. Παλαιότερα ονομαζόταν και Νέα Ρώμη ή Επτάλοφος ή Βασιλεύουσα ή και απλώς Πόλη και από τους Τούρκους Ισταμπούλ 6.620.000 κάτ. (1996). Χτίστηκε από το Μ. Κωνσταντίνο το 330 μ.Χ. και ήταν πρωτεύουσα διαδοχικά του Ρωμαϊκού (330 - 395), του Βυζαντινού (395 - 1453) και του Τουρκικού (1453 - 1924) κράτους. Η σημερινή πόλη είναι χωρισμένη σε τρεις ζώνες: την κυρίως Κων/πολη, το Μπέϊογλου και το Σκούταρι. Η κυρίως Κων/πολη

περιλαμβάνει συνοικίες που αντιστοιχούν στην αρχαία πρωτεύουσα και διατηρεί τα κυριότερα βυζαντινά και μουσουλμανικά μνημεία. Ιστορικό περίγραμμα - Μνημεία: Στη θέση της Κων/πολης, σύμφωνα με την παράδοση, το 658 ή 657 π.Χ. ο Στράβωνας ο Μεγαρέας έχτισε το Βυζάντιο. Η πόλη, λόγω της εξαιρετικής της θέσης, αναπτύχθηκε γρήγορα, τειχίστηκε και κατέλαβε τμήμα από την απέναντι ασιατική ακτή. Από τότε μέχρι το 324 μ.Χ. που την κατέλαβε ο Μ. Κωνσταντίνος πέρασε πολλές δοκιμασίες. Την κατέλαβαν τον 5ο αι. π.Χ. οι Πέρσες και την απελευθέρωσε το 479 π.Χ. ο Παυσανίας. Την πολιόρκησε χωρίς επιτυχία ο Φίλιππος το 340 π.Χ. και οι Γαλάτες το 279 π.Χ. Το 2ο αι. ο Σεπτίμιος Σεβήρος την κατέλαβε και την κατέστρεψε τελείως. Αργότερα ο ίδιος την ξανατείχισε και έχτισε πολλά δημόσια οικοδομήματα. Το 324 μ.Χ. ο Λικίνιος, μετά την ήττα του στην Αδριανούπολη, την κατέλαβε και τον ίδιο χρόνο ο Μ. Κωνσταντίνος αποφάσισε να την κάνει πρωτεύουσα του κράτους. Οι εργασίες για τη νέα πόλη άρχισαν το 325. Υψώθηκαν νέα τείχη, ιδρύθηκαν δημόσια οικοδομήματα. Χτίστηκαν ναοί και μεταφέρθηκαν έργα τέχνης απ' όλα τα μέρη του Ρωμαϊκού κράτους. Τα επίσημα εγκαίνια έγιναν στης 11 Μαΐου 330 μ.Χ. Από τότε η ιστορία της Κων/πολης ταυτίζεται με την ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Η πόλη συνεχώς εξελισσόταν και έγινε το σπουδαιότερο κέντρο στο οποίο συγκεντρώνονταν οι καλλιτεχνικές δυνάμεις και από το οποίο εκπορεύονταν τα καλλιτεχνικά ρεύματα. Μετά το Μ. Κωνσταντίνο την οικοδομική δραστηριότητα συνέχισαν οι επόμενοι αυτοκράτορες. Ο Κωνστάντιος Β΄ (337-361) τελείωσε τα τείχη και ίδρυσε νέα δημόσια κτίρια, ο Ιουλιανός έφτιαξε δεύτερο λιμάνι και ο Ουάλης (364 - 378) το σωζόμενο μέχρι σήμερα υδραγωγείο. Ο Θεοδόσιος ο Α΄ ίδρυσε το μεγάλο φόρουμ. Στις αρχές του 5ου αι. ο Θεοδόσιος ο Β΄ ανέγειρε το ισχυρότατο Θεοδοσιανό τείχος, που σώζεται μέχρι σήμερα, και έτσι η πόλη πήρε την οριστική της έκταση. Επί Ιουστινιανού σημειώθηκε ένα σημαντικό στάδιο στην οικοδομική εξέλιξη. Μετά την πυρκαγιά που ξέσπασε στη στάση του Νίκα άρχισε το μεγάλο οικοδομικό πρόγραμμα. Διευρύνθηκε το Μέγα παλάτιον, χτίστηκε η Αγία Σοφία, ανεγέρθηκαν δημόσια οικοδομήματα, γέφυρες, υδραγωγεία κλπ. Τα επόμενα χρόνια η Κων/πολη αντιμετώπισε νικηφόρα τις επιθέσεις των Αβάρων, των Περσών και των Αράβων. Επί Μακεδόνων συνεχίστηκε η οικοδομική δραστηριότητα, ενώ επί Κομνηνών εμφανίστηκαν στην Πόλη οι Βενετοί, οι Πιζάτες και οι Γενουάτες, οι οποίοι σιγά σιγά απέκτησαν εμπορικά προνόμια. Το 1204 η Κων/πολη λεηλατήθηκε από τους Σταυροφόρους της Δ΄ σταυροφορίας και ο Βαλδουίνος της Φλάνδρας ίδρυσε το Λατινικό βασίλειο της Κωνσταντινούπολης.

Η βυζαντινή αριστοκρατία κατέφυγε στη Νίκαια. Το 1261 ο Μιχαήλ Η΄ ο Παλαιολόγος ανακατέλαβε την πόλη και εγκατέστησε τη δυναστεία των Παλαιολόγων. Αλλά το κράτος βρισκόταν σε οικονομικό και στρατιωτικό μαρασμό. Το 15ο αι. έζησε την αγωνία του τέλους της. Στις 6 Απριλίου του 1453 άρχισε η πολιορκία της, ώσπου επήλθε η τελική καταστροφή την Τρίτη 29 Μαΐου του 1453, ύστερα από δραματική πολιορκία. Μετά την κατάληψή της από το Μωάμεθ το Β΄ η πόλη έγινε πρωτεύουσα των σουλτάνων. Ο πληθυσμός της επί Μ. Κωνσταντίνου ήταν 200.000 κάτοικοι και τον 6ο αι. πρέπει να έφτανε το 1 εκατομμύριο. Το γενικό σχέδιο της ρυμοτομίας της καθοριζόταν από μία μεγάλη λεωφόρο, τη Μέση, που διέσχιζε την πόλη. Είχε ως αφετηρία το πολιτικό, κοινωνικό και θρησκευτικό κέντρο, δηλαδή τα ανάκτορα, τον ιππόδρομο και την Αγία Σοφία και κατέληγε στη χρυσή πύλη. Η μέση οδός είχε τοξωτές στοές, τους εμβόλους, και η σημασία της ήταν βασική για τη ζωή της πόλης. Το σχήμα της ήταν τριγωνικό. Μεγάλο αρχαιολογικό και αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον παρουσιάζει το επιβλητικό σύνολο οχύρωσης της πόλης, από τα τελειότερα έργα οχύρωσης μεσαιωνικής πόλης. Από την ίδρυση μέχρι την εποχή του Ιουστινιανού σημαντικά μνημεία είναι τα ψηφιδωτά δάπεδα, η βάση του οβελίσκου και η μονή του Στουδίου. Το σπουδαιότερο μνημείο είναι ο ναός της Αγίας Σοφίας. Οι εργασίες για την κατασκευή κράτησαν 5 χρόνια και το έργο κόστισε 150.000.000 σημερινά δολάρια. Οι γενικές διαστάσεις είναι 80,90x70 μ. και ο τρούλος έχει διάμετρο 33 μ. και ύψος 62 μ. Άλλα μνημεία είναι η εκκλησία της Αγίας Ειρήνης, ο ναός των Αγίων Σεργίου και Βάκχου. Από τον 9ο και 10ο αι. έχουμε ψηφιδωτά στην Αγία Σοφία. Υπάρχουν στην Αγία Σοφία και σε άλλες εκκλησίες ψηφιδωτά και άλλων αιώνων της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.

Το ΚΕΝΤΡΟ της ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΧΕΡΣΟΝΗΣΟΥ To πιοσημαντικά ιστορικά και τουριστικά πλούτη της πόλης, είναι στο κέντρο της ιστορικής χερσονήσου στις περιοχές Σαράιμπουρνου και Σουλτάν Αχμέτ. Η καρδιά της πόλης, επί Ρωμαϊκής, Βυζαντινής και Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ήταν πάντα σ' αυτή την περιοχή, όπου έχουν κτισθεί και τα ανάκτορα των αυτοκρατόρων. , Οι μεγαλύτερες εκκλησίες, τα πιο μεγαλοπρεπή τζαμιά και τα πιο μεγάλα μουσεία είναι σ'αυτή την περιοχή. Οι δύο από τους από επτά λόφους της ιστορικής χερσονήσου, είναι σ' αυτό το κέντρο. Στο ένα λόφο είναι χτισμένο το ανάκτορο Τοπ καπι και στο δεύτερο το τζαμί Σουλτάν Αχμέτ.

Ανάμεσα στους λόφους κτίσθηκαν τα άλλα μνημεία της πόλης. Ο ανοιχτός χορός που ονομάζεται Ιππόδρομος, επί Βυζαντινής και Οθωμανικής εποχής χρησιμοποιήθηκε ως κέντρο (πλατεία) της πόλης. Χρειάζεται κανείς τουλάχιστον δύο - τρεις μέρες για να ολοκληρώσει μια επίσκεψη σ' όλα τα μεγάλα μνημεία αυτής της περιοχής, όπως η Αγιά-Σοφιά, το ανάκτορο Τοπ καπι, το τζαμί Σουλτάν Αχμέτ και τα μουσεία, όπου εκτίθενται μεγάλες συλλογές, όπως στο Αρχαιολογικό Μουσείο (από τα μεγαλύτερα του κόσμου), στο Μουσείο Τουρκο-ισλαμικών Τεχνών και στο Μωσαϊκό Μουσείο. Αν όμως την επίσκεψη αυτή πραγματοποιήσετε σε συνοδεία επίσημου ξεναγού, θα κερδίσετε πολύ χρόνο και θα ενημερωθείτε σωστά.

ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ – Κωνσταντινούπολης Όταν πρώτο αντίκρισα την Αγια Σοφιά έμεινα τουλάχιστον για πέντε λεπτά σαν «χαμένος». Την ώρα που μπήκα στο εσωτερικό της πραγματικά συγκινήθηκα και έμεινα «άφωνος» από την μεγαλοσύνη του ναού. Όταν όμως σε ορισμένα σημεία είδα την «βεβήλωση» τότε θύμωσα και ήθελα να … κλάψω. Η φωνή του φίλου μου Κώστα με επανέφερε στην πραγματικότητα και μαζί ανεβήκαμε στον επάνω όροφο για να την θαυμάσουμε από … ψηλά. Ο περίφημος αυτός ναός στην Κωνσταντινούπολη είναι αφιερωμένος στη Σοφία του Θεού. Είναι από τα μεγαλύτερα και ωραιότερα βυζαντινά αρχιτεκτονικά δημιουργήματα, στενότατα συνδεμένος με την ιστορία του Βυζαντίου, την Ορθοδοξία, τους θρύλους, τις παραδόσεις και τους οραματισμούς του Έθνους μας. Ιστορία του ναού. Ο πρώτος ναός της Αγίας Σοφίας χτίστηκε από το Μέγα Κωνσταντίνο σε ρυθμό βασιλικής. Τα εγκαίνια αυτού του ναού έγιναν από το γιο του Μ. Κωνσταντίνου το 360 μ.Χ. Κάηκε όμως από το λαό το 404 μ.Χ., επειδή εξορίστηκε ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος από τον αυτοκράτορα Αρκάδιο. Ξαναχτίστηκε από το Θεοδόσιο το Β΄ το 413 - 415 μ.Χ. και ξανακάηκε το 532 στη στάση του Νίκα. Μετά την καταστροφή ξαναχτίστηκε από τον αυτοκράτορα Ιουστινιανό. Οι αρχιτέκτονες Ανθέμιος από τις Τράλλεις της Λυδίας της Μ. Ασίας και Ισίδωρος από τη Μίλητο έκαναν το σχέδιο του ναού, για την αποπεράτωση του οποίου εργάστηκαν 10.000 εργάτες για πέντε χρόνια και δέκα μήνες και δαπανήθηκαν στην ανοικοδόμηση και διακόσμησή του πάνω από τριακόσια εξήντα εκατομμύρια χρυσές δραχμές. Τα υλικά ήταν πολύτιμα και μεταφέρθηκαν από διάφορα μέρη της αυτοκρατορίας. Το μεγαλόπρεπο σχέδιο, το πλήθος των έγχρωμων μαρμάρων, τα μωσαϊκά με χρυσό ή βαθύ

μπλε έδαφος, οι εικόνες, ο χρυσός, ο άργυρος και οι πολύτιμοι λίθοι προκαλούσαν και προκαλούν ακόμα το θαυμασμό και την έκσταση του επισκέπτη. Ο ναός άρχισε να χτίζεται στις 23 Φεβρουαρίου του 532 και τελείωσε στις 27 Δεκεμβρίου του 537. Την ημέρα των εγκαινίων τέσσερα περήφανα και στολισμένα άλογα έσερναν το άρμα που οδηγούσε τον αυτοκράτορα στη νέα εκκλησία. Πλήθος κόσμου παρακολουθούσε την πομπή. Στην είσοδο υποδέχτηκε τον αυτοκράτορα ο πατριάρχης. Περνώντας τη Βασίλειο Πύλη και κάτω από τον τρούλο, ο Ιουστινιανός σε μια έκρηξη ενθουσιασμού και συγκίνησης αναφώνησε:

"Δόξα τω Θεώ τω καταξιώσαντί με τοιούτον έργον επιτελέσας. Νενίκηκά σε, Σολομών". Είκοσι χρόνια αργότερα δυνατός σεισμός κατέστρεψε το θόλο και μέρος του ναού από την ανατολική πλευρά, αλλά ο Ισίδωρος, ανιψιός του άλλου Ισίδωρου, ξανάχτισε τα μέρη που έπεσαν και φρόντισε για τη στερέωση του ναού. Αργότερα ο ναός έπαθε μερικές αλλοιώσεις και προσθήκες, χωρίς να χαλάσει η γενική εντύπωσή του. Όλα τα μεγάλα γεγονότα της Πόλης τελούνταν στην Αγία Σοφία, όπως οι στέψεις και οι γάμοι των αυτοκρατόρων, η ανακήρυξη των πατριαρχών, οι σύνοδοι, δοξολογίες κλπ. Εκεί έγινε και η τελευταία λειτουργία, πριν από την άλωση, το 1453 και δημιουργήθηκε ο θρύλος του μαρμαρωμένου βασιλιά. Στο διάστημα της φραγκοκρατίας ο ναός είχε μετατραπεί σε λατινική εκκλησία. Μετά την άλωση και μέχρι πριν από λίγα χρόνια ήταν τζαμί. Σήμερα η Αγιά Σοφιά είναι μουσείο. Αρχιτεκτονική. Ο ναός της Αγίας Σοφίας έχει ρυθμό βασιλικής με τρούλο. Αποτελείται από τα ακόλουθα μέρη: το αίθριο, τους δύο νάρθηκες και τον κύριο ναό. Το αίθριο είναι αυλή, στα δυτικά του ναού, ορθογώνια με κολόνες γύρω γύρω και με βρύση στο κέντρο που έφερε την περίφημη επιγραφή: "ΝΙΨΟΝ ΑΝΟΜΗΜΑΤΑ ΜΗ ΜΟΝΑΝ ΟΨΙΝ", που διαβαζόταν αριστερόστροφα και δεξιόστροφα. Σήμερα η επιγραφή δε σώζεται. Από το αίθριο πέντε πόρτες φέρνουν στον εξωνάρθηκα και από εκεί άλλες πέντε οδηγούν στον εσωνάρθηκα, που είναι διπλάσιος του εξωνάρθηκα. Στον εσωνάρθηκα υπάρχει σκάλα για το γυναικωνίτη. Από τον εσωνάρθηκα εννέα πόρτες οδηγούν στον κύριο ναό, από τις οποίες οι τρεις μεσαίες ονομάζονται βασιλικές. Ο ναός χωρίζεται σε τρία μέρη, τα κλίτη, με τέσσερις μεγάλους πεσσούς, που συνδέονται μεταξύ τους με τόξα, πάνω στα οποία στηρίζεται ο τρούλος. Τέσσερις μικρότεροι πεσσοί, από δύο στην ανατολική και δυτική πλευρά, μαζί με τους (4) τέσσερις κεντρικούς πεσσούς, και σχηματίζουν κόγχες, που

καλύπτονται με ημιθόλια. Στο κενό ανάμεσα στους πεσσούς τοποθετήθηκαν κολόνες σε δύο σειρές, που συνδέονται μεταξύ τους με πλούσια διακοσμημένα τόξα. Οι κάτω κιονοστοιχίες ανάμεσα στους μεγάλους πεσσούς έχουν από τέσσερις κολόνες, ενώ κάθε κόγχη από δύο. Η πάνω σειρά από κολόνες χωρίζει τα υπερώα από το κεντρικό κλίτος. Εδώ έχουμε περισσότερες κολόνες. Στην ανατολική πλευρά και ανάμεσα στους μικρούς πεσσούς στο μέσο του ανατολικού ημιθόλιου ανοίγεται η αψίδα του ιερού βήματος, ημικυκλική εσωτερικά και ημιεξαγωνική εξωτερικά. Ο θόλος υψώνεται στο κέντρο του τεράστιου χώρου γραμμένος σε τετράγωνο, που σχηματίζεται από τους τέσσερις μεγάλους πεσσούς, που συνδέονται μεταξύ τους σε ισάριθμα πελώρια τόξα, που μαζί με τα σφαιρικά τρίγωνα υποβαστάζουν τη στεφάνη του. Οι πεσσοί είναι τα κύρια στηρίγματα του θόλου και για να γίνουν πολύ ισχυρά χρησιμοποιήθηκαν μεγάλοι λαξευτοί λίθοι δεμένοι μεταξύ τους με σιδερένιους συνδέσμους και με χυτό μολύβι. Για το θόλο πάλι χρησιμοποιήθηκαν ειδικά υλικά, όπως ελαφριές πέτρες και σπογγόλιθοι της Ρόδου. Για να στερεοποιηθεί το σχεδόν ημισφαίριο του θόλου χώρισαν το κοίλο σε σαράντα ραβδώσεις (βεργία), που καθένα έχει από ένα τοξωτό παράθυρο. Εξωτερικά ο θόλος ασφαλίζεται με μικρούς πεσσούς, που είναι χτισμένοι ανάμεσα στα παράθυρα. Από αυτά τα παράθυρα το φως που διαχέεται σ' όλο το ναό είναι τόσο πολύ, ώστε να νομίζει κανείς πως έχει πάνω από το κεφάλι του τον ακτινοβόλο ήλιο του ουρανού και πως ο θόλος αιωρείται σαν να είναι κρεμασμένος από τον ουρανό. Εξωτερική μορφή. Το κτίριο χωρίς τα προσκτίσματα και μεμονωμένο εξωτερικά φαίνεται σαν ολοκληρωμένος και με αρκετά παράθυρα ζωντανεμένος κυβικός όγκος, που με τη βοήθεια των ημιθολίων υψώνεται όλο και πιο λεπτός και τελειώνει αρμονικά στον τρούλο. Στην ανατολική και δυτική πλευρά του κύβου ακουμπάει από ένα μεγάλο ημιθόλιο, στη βόρεια και νότια πλευρά υπάρχει από ένα μεγάλο τοξωτό άνοιγμα πλαισιούμενο από δύο μεγάλους πύργους, που υψώνονται κατακόρυφα ως τη βάση του τρούλου. Χαμηλότερα από τα τόξα και τα ημιθόλια αρχίζει να κυμαίνεται μια θάλασσα από θολίσκους, καμπύλες στέγες, τοξωτά πολύλοβα παράθυρα, προσκτίσματα, αντερίσματα και τους τέσσερις οξύφωνους μιναρέδες στις γωνίες, που όλα μαζί ενοποιούνται σε ένα αρμονικό και γραφικό σύμπλεγμα, πολύφωνο και φαντασμαγορικό. Διαστάσεις.

Το μήκος του ναού από τη βασιλική πύλη μέχρι την κορυφή της αψίδας του ιερού είναι 80,90 μ., το πλάτος 69,5 μ. και το ύψος από το δάπεδο μέχρι την κορυφή του τρούλου 55,6 μ. Η διάμετρος του τρούλου είναι 33 μ. και το ύψος αυτού 13,8 μ. Οι δύο τελευταίες διαστάσεις προδίδουν ότι ο τρούλος δεν είναι ημισφαιρικός.

ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΓΙΑΣ ΣΟΦΙΑΣ Η Αγία Σοφία, επί βυζαντινής εποχής εθεωρείτο το μεγαλύτερο και το πιο ιερό κτίριο της πόλης. Σήμερα είναι μουσείο, που επισκέπτεται από ντόπιους και ξένους επισκέπτες σαν ένα αρχιτεκτονικό αριστούργημα της αρχαιότητας. Η Αγία Σοφία είναι ένα Ρωμαϊκό μνημείο. Από την ανέγερση της εκκλησίας μέχρι την κατάρρευση του Βυζαντίου, μέσα σε 800 χρόνια που πέρασαν, δεν κατορθωθεί να κτισθεί παρόμοιο μνημείο, παρόλο που είχαν εξελιχθεί τα τεχνικά μέσα. Από το 548 που εγκαινιασθεί μέχρι την άλωση της πόλης από τους Τούρκους, επί 905 χρόνια χρησιμοποιήθηκε σαν εκκλησία και μετά την άλωση μέχρι το 1934 επί 481 χρόνια χρησιμοποιήθηκε σαν τζαμί. Η Αγία Σοφία κατέχει μεγάλη σημασία στην ιστορία της αρχιτεκτονικής σαν το πρώτο τετράγωνο οικοδόμημα στον κόσμο που σκεπάσθηκε με έναν τόσο μεγάλο τρούλο και με δύο αψίδες. Αυτή η τέχνη ονομάζεται "Βασιλική μετά τρούλου". Είναι η τέταρτη κατά σειρά μεγάλη εκκλησία στον κόσμο με το κλειστό χώρο που κατέχει, μετά τον Άγιο Παύλο στο Λονδίνο, τον Άγιο Πέτρο στη Ρώμη και το Ντομ στο Μιλάνο. Ας μην ξεχάσουμε όμως ότι, το πιο παλιό κτίριο απ' αυτά έχει κτισθεί 1.000 χρόνια μετά από την Αγία Σοφία. Στον χριστιανισμό η περιγραφή "Αγία Σοφία είναι ένα από τα τρία επίθετα που αφιερώνεται στον θεό. Τα τρία επίθετα είναι η Αγία Σοφία, η Αγία Ειρήνη και η Αγία Δύναμης. Και αυτή η εκκλησία είναι αφιερωμένη στην Αγία Σοφία δηλαδή στη Σοφία του θεού. Ιστορία: Ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος (306 – 337 μ.Χ.) το 325 μ.Χ. έκτισε μια ξύλινη εκκλησία στη θέση της σημερινής Αγίας Σοφίας, και την ονόμασε "Μεγάλη Εκκλησία". Στα μετέπειτα χρόνια ονομάσθηκε Αγία Σοφία. Η πρώτη Αγία Σοφία (του Κων/νου) πρώτη φορά καταστράφηκε από τους οπαδούς του Αρείου μετά την Β! Οικουμενική Σύνοδο που συνεκλήθη εδώ το 381 επί Θεοδοσίου Α! του Μέγα και καταδικασθεί ο Αρειανισμός. Στις 20 Ιουνίου 404 επί του Αρκαδίου κάηκε για δεύτερη φορά κατά τη διάρκεια μιας στάσης που έγινε λόγω της εξορίας του πατριάρχη Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου.

Μεταξύ των ετών 408-415 στην ίδια θέση κτίσθηκε μια άλλη πιο μεγάλη και σταθερή εκκλησία από τον αρχιτέκτονα Ρουφφίνο επί Θεοδοσίου Β! (408-450) και τα εγκαίνια πραγματοποιήθηκαν στις 10 Οκτωβρίου 415. Κάηκε και καταστράφηκε τελείως και αυτή η εκκλησία κατά την Στάση του Νίκα που έγινε στον Ιππόδρομο. Μετά την Στάση του Νίκα ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός (527-565) μεταξύ του 532-548 μ.Χ. έκτισε την σημερινή εκκλησία. Την ευθύνη για την ανέγερση έδωσε στους δυο διάσημους αρχιτέκτονες της Ανατολίας στον μαθηματικό Ανθέμιο από τις Τράλλεις (σημερινή πόλη Άιδην) και στον Ισίδωρο από την Μίλητο. Οι δύο μεγαλοφυή αρχιτέκτονες σχεδίασαν την εκκλησία μέσα σε τέσσερις μήνες και άρχισαν τις εργασίες το 532. Η εργασίες διήρκησαν 16 χρόνια και 4 μήνες και τα εγκαίνια έγιναν το 548 μ.Χ. Ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός, ήθελε να γίνει το θαυμασιότερο οικοδόμημα που δημιουργήθηκε ποτέ και μ' αυτό σκόπευε να ξεπεράσει το τέμενος του προφήτη Σολόμωντος στην Ιερουσαλήμ. Στην περίοδο της εικονομαχίας που άρχισε το 726, μαζί με τις άλλες εκκλησίες της πόλης και στην Αγία Σοφία καταστράφηκαν τα ψηφιδωτά των ιερών προσώπων και οι αγιογραφίες αντικατεστάθησαν με σταυρούς. Το 843 με την αναστήλωση των εικόνων ξανάρχισε η διακόσμηση των εκκλησιών με αγιογραφίες και ψηφιδωτές εικόνες, ενώ η Αγία Σοφία στολίσθηκε κυρίως με ψηφιδωτές εικόνες που παρήγγελναν οι αυτοκράτορες. Στις 12 Απριλίου του 1204 κατά την Δ! Σταυροφορία οι θησαυροί της Αγίας Σοφίας λεηλατήθηκαν από τους Λατίνους οι οποίοι κατέλαβαν την πόλη επί 57 χρόνια. Τα χρυσόχρωμα ψηφιδωτά, κατά πλείστον καταστράφηκαν. Σ' αυτή την περίοδο η Εκκλησία χρησιμοποιήθηκε σαν καθεδρικός ναό. Οι Λατίνοι το 1261 έφυγαν και η Αγία Σοφία ξανάρχισε να χρησιμοποιείται σαν ορθόδοξη εκκλησία. Στην περίοδο της παρακμής της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας τον 14ο και 15ο αι., η Αγία Σοφία παραμελήθηκε πολύ και λόγω των σεισμών έπαθεμεγάλες ζημιές. Γι' αυτό μετά την άλωση της πόλης από τους Τούρκους, στην ιστορία της Αγίας Σοφίας αρχίζει μια νέα περίοδος. Μετά την πόρθηση της πόλης ο σουλτάνος Μεχμέτ Β! ο Πορθητής (1451-1481) την μεγάλη προσευχή (ναμάζ) της Παρασκευής την 1η Ιουνίου 1453 τέλεσε στην Αγία Σοφία και χορήγησε αρκετά λεφτά για την ανακαίνιση καιμετατροπή της σε τζαμί. Οι σουλτάνοι έκαναν πολλές δωρεές για να το πλουτίσουν. Ο σουλτάνος Σουλεϊμάν (1520-1566) πρόσφερε δύο πολυκάνδηλα που είναι δίπλα στο μιχράμπ. ο σουλτάνος Αχμέτ Γ: 1703-1730) έδωσε στο σουλτανικό θεωρείο τη σημερινή μορφή του και κρέμασε το πολυκάνδηλο κάτω από το μεγάλο τρούλο. Τον 15ο αι. χτίστηκε ο δεύτερος μιναρές επί του σουλτάνου Μπαγιεζήτ Β! (1481-1512) και τον 16ο αι. κτίσθηκαν οι δυο τελευταίες μιναρέδες, από τον αρχιτέκτονα Σινάν, επί του σουλτάνου Σελήμ Β (1566-1574).

Ο αρχιτέκτονας Μέγας Σινάν έκτισε και τα στηρίγματα. Στην Οθωμανική εποχή η πιο μεγάλη ανακαίνιση της Αγίας Σοφίας ʽέγινε στα χρόνια 18471849 από τα αδέλφια Gaspare & Guiseppe Fossati από την Ελβετία. Και στις 24 Οκτωβρίου 1934 με την απαίτηση του Αττατούρκ, η Αγία Σοφία την 1η Φεβρουαρίου 1935 εγκαινιάσθηκε ως «Μουσείο Αγιάς Σοφίας».

Το Αρχιτεκτονικό Σχέδιο και oιΔιαστάσεις: Η Αγία Σοφία είναι το πρώτο κτίριο που ανηγέρθη με το αρχιτεκτονικό σχέδιο "Βασιλική με τρία κλίτη". Εξ' ίσου είναι το πρώτο κτίριο που στην ιστορία της αρχιτεκτονικής χρησιμοποιήθηκαν πρώτη φορά σφαιρικά τρίγωνα που συγκρατούν τον τρούλο και είναι διακοσμημένα με εξαπτέρυγα Χερουβείμ του 14ου αιώνα. Ο τρούλος με 55,6 μ ύψος είναι ένας από τους 5 ψηλούς τρούλους όχι μόνον της Τουρκίας αλλά όλου του κόσμου.

Γιερεμπατάν Σαρνιτζί (Βασιλική Δεξαμενή) Είναι η μεγαλύτερη δεξαμενή από τις 60 που χτίστηκαν επί βυζαντινής εποχής και η είσοδος της είναι απέναντι από το Μουσείο Αγίας Σοφίας. Μέσα στα τείχη της πόλης επειδή δεν υπήρχε πόσιμο νερό, από εκατοντάδες χρόνια για τις ανάγκες του κοινού, μεταφέρθηκε από τις πηγές των "Δασών Βελιγραδίου", 25 χλμ. μακριά από την πόλη. Σε καιρούς πολέμου ή πολιορκίας επειδή καταστρεφόταν τα υδραγωγεία από τους εχθρούς ή επειδή έριχναν δηλητήριο στα νερά, γι' αυτό σε καιρούς ειρήνης το νερό μαζευόταν σε δεξαμενές. Την Βασιλική Δεξαμενή (βλ. φωτο αριστερά) υδροδοτούσε το υδραγωγείο του Ουάλεντος. Ανεγέρθη το 532 μέσα σε μερικές μήνες και χρησιμοποιήθηκε μέχρι τον 16ο αι. Επί Οθωμανικής εποχής όμως δεν χρησιμοποιήθηκε. Αποκαταστάθηκε τον 19ο αιώνα. Οι κίονες που χρησιμοποιήθηκαν στην ανέγερση της δεξαμενής είναι μαζεμένες από διάφορα ρωμαϊκά μνημεία. Έχει ανεγερθεί πάνω σε έκταση περίπου 10.000 τετρ. μέτρων με χωρητικότητα 80.000 κυβ. μέτρων και αποτελείται από 336 κίονες με 8 μ. ύψος από 12 κίονες πλάγια και 28 κίονες προς το βάθος ανά κάθε 4 μέτρα. Η καταπληκτική εμφάνιση της μοιάζει δάσος από κίονες. Έχει μήκος 143 μ. και πλάτος 65 μ. Οι τοίχοι της δεξαμενής έχουν 4,8 μ. πάχος. Τα 98 από τα κιονόκρανα είναι κορινθιακού ρυθμού. Οι εργασίες αποκατάστασης τελείωσαν το 1987 και ξανάνοιξε στην επίσκεψη των τουριστών. Σήμερα μπορείτε να κάνετε περίπατο μέσα, ενώ παλιά πηγαίνατε με λέμβος.

Η κλασική μουσική και ο ειδικός φωτισμός του χώρου, ολοκληρώνουν την μυστικιστική ατμόσφαιρα της δεξαμενής. Στο βάθος δύο κρηπίδες, κεφαλή Μέδουσας τοποθετήθηκαν η μια στραβά και η άλλη ανάποδα. Εδώ γυρίστηκε και το έργο του Τζαίημς Μποντ "Με Αγάπη από την Μόσχα".

Το ΣΟΥΛΤΑΝ ΑΧΜΕΤ ΤΖΑΜΙ ή Το Μπλε Τζαμί Είναι το μεγαλοπρεπέστατο τζαμί της Ιστάνμπουλ και έχει ανεγερθεί επί του σουλτάνου Αχμέτ Α! (1603-1617). Κτίσθηκε από τον αρχιτέκτονα Μεχμέτ Αγά, μαθητή του αρχιτέκτονα Σινάν, μέσα σε 7 χρόνια μεταξύ των ετών 1609-1616. Το τζαμί ανεγέρθη μαζί με "κιουλλιγιέ" (συγκρότημα θρησκευτικών και φιλανθρωπικών ιδρυμάτων) -ως συνήθως στα περισσότερα τζαμιά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας- που περιλαμβάνει ένα μεδρεσέ (ιεροδιδασκαλείο), ένα ιμαρέτ (καταφύγιο για τους φτωχούς - φτωχοκομείο), ένα ντάρους-σιφά (νοσοκομείο), ένα σχολείο, ένα καραβανσεράι, ένα τουρμπέ (μαυσωλείο σουλτάνου), ένα σεμπήλ (μνημειώδης κρήνη για το κοινό) και ένα αράστα (αγορά με ομοειδή καταστήματα). Το τζαμί Σουλτάν Αχμέτ είναι το κορύφωμα αλλά και η αρχή της παρακμής της Οθωμανικής θρησκευτικής αρχιτεκτονικής. Γιατί μετά απ' αυτό το τζαμί δεν κατορθώθη η ανέγερση ενός ομοίου τζαμιού ούτε στο μέγεθος ούτε στη διακόσμηση. Ο Αχμέτ Α! ενθρονίστηκε 13ων χρονών και μετά από 14 χρόνια πέθανε σε ηλικία 28 ετών, μερικές εβδομάδες μετά τα εγκαίνια του τζαμιού, πιθανόν από καρκίνο. Το 1620 ενταφιάσθηκε στο μαυσωλείο που εκτίσθη μετά τον θάνατον του κοντά στο συγκρότημα του τζαμιού. Ο αρχιτέκτονας του τζαμιού ο Σεδεφκιάρ Μεχμέτ Αγά, τότε που ήταν στο στρατό Γενιτσάρων, λόγω των ικανοτήτων στην αρχιτεκτονική, ανεδείχθη πρώτα σαν διοικητής των οικοδομών και μετά σαν αρχιτέκτονας. Τότε ανέλαβε την αποκατάσταση της Κάαβα στη Μέκκα. Ο σουλτάνος φρόντισε όσο για την εκλογή της τοποθεσίας του τζαμιού τόσο και για τα δομικά υλικά. Τα 21.043 τσινιά (φαγεντιανά) που χρησιμοποιήθηκαν στο διάκοσμο του τζαμιού, κατασκευάστηκαν στις ανακτορικές βιοτεχνίες της Νίκαιας, τα χειροποίητα χαλιά (είναι στο μουσείο) υφάνθηκαν στα εργαστήρια του ανακτόρου και τα κρύσταλλα αγοράστηκαν από την Ευρώπη. Οι διαστάσεις της ορθογώνιας αυλής και του κυρίως τζαμιού είναι σχεδόν ίδιες και είναι 64 επί 72 μέτρα. Η εξωτερική αυλή έχει 5 πύλες. Απ' αυτές στην κύρια πύλη που βλέπει προς τον Ιππόδρομο, υπάρχει μια κρεμασμένη αλυσίδα. Σύμφωνα με την παράδοση, η αλυσίδα ήταν για το άλογο του σουλτάνου ο οποίος εδώ! κατέβαινε από το άλογο του και πήγαινε περπατώντας στο τζαμί. Η εσωτερική αυλή έχει τρεις πύλες με σταλακτίτες Σελτσούκικης τέχνης. Προς τα βόρεια της

εσωτερικής αυλής ύπαρχο σειρά από βρύσες για την καθαριότητα των προσκυνητών πριν της προσευχής. Στη μέση εσωτερικής αυλής υπάρχει ένα εξάγωνο σιντριβάνι με έξι κίονες. Το περιστύλιο αποτελείται από 26 κίονες και 30 θολίσκους. πρώτη φορά εκτίσθη "κιόσκι σουλτάνου" στα του τζαμιού, όπου ο σουλτάνος μπορούσε, ν' ανέβει έφιππος. Είναι το μοναδικό τζαμί με μιναρέδες. Οι τέσσερις εξ' αυτών έχουν από τρία μπαλκόνια (σερεφέ) και οι δύο από δύο μπαλκόνια, συνολικά είναι 16 μπαλκόνια. Σύμφωνα με έναν θρύλο ο σουλτάνος Αχμέτ Α! ζήτησε από τον αρχιτέκτονα Σεδεφκιάρ Μεχμέτ Αγά να κτίσει το τζαμί με μιναρέδες από χρυσό (αλτίν). Αλλά ο αρχιτέκτονας έκανε το πονηρό και δήθεν το κατάλαβε λάθος, το έκτισε με έξι (αλτί) μιναρέδες, (στα τουρκικά το χρυσό λέγεται αλτίν ενώ το έξι είναι το αλτί). Σύμφωνα με έναν άλλο θρύλο, επειδή υπήρχε άλλο τζαμί με έξι μιναρέδες στη Μέκκα κοντά στη Κάαβα, ο σουλτάνος για να δείξει μετριοφροσύνη, διέταξε να προσθέσουν έβδομο μιναρέ στο τζαμί της Μέκκας. Γι' αυτό το τζαμί Σουλτάν Αχμέτ είναι το δεύτερο τζαμί ως προς τον αριθμό μιναρέδων. Το σχέδιο του τζαμιού είναι το ίδιο με το Σεχζαντέ Τζαμί, έργο του αρχιτέκτονα Σινάν, δηλαδή ημισφαιρικό θόλο που πλαισιώνεται από τέσσερις θολίσκους. Σχεδόν τετράγωνο το κυρίως τζαμί έχει διαστάσεις 51 επί 53 μέτρα. Ανηγέρθη με βάση τον τύπο των μεγάλων τζαμιών του 16ου αιώνα. Η εξωτερική όμως αρμονία μεταξύ ημισφαιρικού θόλου και θολίσκων, είναι από τις μεγαλύτερες επιτυχίες της αρχιτεκτονικής που κατάφερε έτσι να δώσει μια αίσθηση ανάτασης με ανάλαφρο τρόπο. Η εσωτερική διακόσμηση επισκιάζει τα άλλα τζαμιά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Τα φαγεντιανά από την Νίκαια, Είναι πιο πολύ στο μπλε χρώμα. Γι' αυτό κι' όλας είναι φημισμένο σ' όλο τον κόσμο ως "Μπλε τζαμί", επειδή μέσα επικρατεί το μπλε χρώμα. Αν εξετασθεί η εξέλιξη της τέχνης στον Μεσαίωνα, θα παρατηρηθεί ότι μεταξύ τέχνης και θρησκείας υπάρχει πολύ στενή σχέση. Εξελίχθηκαν μόνον οι τέχνες που υποστήριζαν τα θρησκευτικά ιδρύματα. Διότι οι οικονομικές πηγές που χρειάζονταν οι τέχνες, στον ισλαμικό και στον χριστιανικό κόσμο τις είχαν τα θρησκευτικά ιδρύματα. Στον χριστιανικό κόσμο εξελίχθηκαν η ζωγραφική, η γλυπτική και η μουσική διότι η εκκλησία χρηματοδοτούσε μόνον αυτές τις τέχνες. Ενώ ο ισλαμισμός επειδή απαγορεύει την απεικόνιση προσώπων και επειδή δεν παίζεται μουσική κατά την προσευχή, γιʼ αυτό εξελίχθηκαν οι τέχνες όπως η καλλιγραφία, κατασκευή των βιτρώ, λάξευμα των λίθων και ξύλων και κατασκευή των τσινιών (φαγιαντινών). Εξ' άλλου εξελίχθηκε η υφαντουργία χαλιών επειδή η προσευχή στον ισλαμισμό γίνεται στο πάτωμα. Η κατασκευή ταινιών είναι μια τουρκική τέχνη που εξελίχθηκε από τον 12ο αιώνα. Όπως στα χαλιά, έτσι και στα τσινιά, κάθε περιοχή έχει δημιουργήσει τα ιδικά χρώματα και σχέδια της. Η πιο φημισμένες πόλεις στα τσινιά είναι η Νίκαια και η Κιουτάχεια. Στα τσινιά του Μπλε Τζαμιού χρησιμοποιήθηκαν τα εξής σχέδια: Κλαδιά, φύλλα, βλαστάρια, μπουμπούκια, τουλίπες, τριαντάφυλλα, υάκινθο, γαρύφαλλα,

ροϊδολούλουδα και τσαμπί σταφυλιού. Το κτίριο από εξωτερική άποψη έχει μια κομψότητα. Ο ημισφαιρικός τρούλος και οι θολίσκοι που τον πλαισιώνουν, δημιουργούν μια αρμονία, η οποία δίνει στον άνθρωπο την αίσθηση ανάτασης. Τα 5 σειρές παράθυρα με βιτρώ στη πλευρά που βλέπει προς την Κάαβα βοηθούν τον φωτισμό του τζαμιού και κυρίως την εμφάνιση της ομορφιάς των τσινιών. Σ' όλο το τζαμί συνολικά υπάρχουν 260 παράθυρα. Τα βενετσιανά τζάμια που χρησιμοποιήθηκαν στο τζαμί, σήμερα δυστυχώς δεν σώζονται. Ο τρούλος έχει ύψος 43 μ. και διάμετρο 23,5 μέτρα. Ο κεντρικός θόλος έχει τέσσερις θολίσκους και στηρίζεται σε πελώριους κίονες με 5 μέτρα διάμετρο που λέγονται πόδια του ελέφαντα. Στις δύο κίονες που είναι κοντά στις εισόδους υπάρχουν και βρύσες ύ«χ την καθαριότητα (κρήνες καθαρμών). Το π έχει ένα κομμάτι από μαύρη πέτρα της Δίπλα στο μιχράμπ είναι ο μινμπέρ (άμβωνας). Απ' αυτό το μινμπέρ ανακοινώθηκε η διάλυση του σώματος των Γενιτσάρων. Εκεί δίπλα πάλι μπροστά είναι το θεωρείο του μουεζήν που είναι το ομοίωμα του θεωρείου της Μέκκας. Προς τα αριστερά από το μιχράμπ ψηλά είναι το θεωρείο του σουλτάνου. Οι παλιές επιγραφές (αραβικές καλλιγραφίες) που στολίζουν τον κεντρικό θόλο, τους θολίσκους και, τους κίονες, είναι έργο του Σεγήδ Κασήμ Μπουμπαρί από το Ντιγιάρμπακιρ και είναι διάφορα στάδια (σούρε) του Κορανίου και προφητικοί λόγοι (χαδίς) του Μουχαμμέδ (Μωάμεθ). Ο μιχράμπ, ο μινμπέρ, το θεωρείο του σουλτάνου και γύρω-γύρω τα παράθυρα είναι από λευκό μάρμαρο του νησιού Μαρμαρά και από μικρές κίτρινες μαύρες πέτρες που είναι δουλεμένοι με λεπτότητα χρυσοχόου. Στα παραθυρόφυλλα και στις πόρτες παρατηρούμε την τουρκική τέχνη του σεντεφιού. Πρόσφατα έχουν αλλάξει τα χειροποίητα χαλιά του τζαμιού που ήταν του 17ου και 18ου αι. και εκτίθενται στο Μουσείο Χαλιών. Στα ΒΑ του τζαμιού, είναι το μαυσωλείο του σουλτάνου Αχμέτ Α! που εκτίσθη από τον γιο του Οσμάν Β! όπου κοιμούνται και οι γιοι του ο Οσμάν Β! και Μουράτ Δ!. 23 Σεπτέμβρη 2000.

ΑΝΑΚΤΟΡΟ ΤΟΠ ΚΑΠΙ Αναμφίβολα το ανάκτορο Τόπ καπι είναι το πιο σημαντικό αρχαιολογικό έργο στην Ιστάνμπουλ, το οποίο επί 400 χρόνια έγινε κέντρο διοίκησης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, μιας από τις τρεις μεγάλες αυτοκρατορίες του κόσμου. Το ανάκτορο, με τους επισκέπτες άνω των τριών εκατομμυρίων ετησίως, στη Τουρκία κατέχει την πρώτη σειρά, και στην Ευρώπη την δεύτερη σειρά μεταξύ των μουσείων. Μετά την άλωση της Ιστάνμπουλ το 1453 από τους Τούρκους, ο σουλτάνος Μεχμέτ ο Πορθητής για μικρό χρονικό διάστημα κατοίκησε στο ανάκτορο κοντά στο Καπαλί Τσαρσί στη πλατεία Μπαγιεζήτ (στο σημερινό Πανεπιστήμιο της Ιστάνμπουλ). Μετά το 1465 άρχισε η ανέγερση των κτιρίων του ανακτόρου Τοπ καπι, πάνω

στα υπολείμματα της ρωμαϊκής πόλης. Στα μετέπειτα χρόνια ο κάθε σουλτάνος, σύμφωνα με τις ανάγκες, έκτισε κάτι στο συγκρότημα κτιρίων. Γι' αυτό το ανάκτορο δεν είναι ενιαίο κτίριο' αλλά ένα συγκρότημα αποτελούμενο από πολλά κτίρια. Το κύριο όνομα του ανακτόρου είναι "Σαρ Τζεντιντέ- ι Αμιρέ" (Νέο Κρατικό Παλάτι), ενώ| με τον σουλτάνο Αχμέτ Γ! τον 18ο αι. άρχισε' ονομάζεται "Τοπ καπι" (Πύλη του Κανονιού), λόγω των δύο κανονιών που βρισκόταν και ι τις δύο πλευρές της πύλης. Το ανάκτορο είναι περικυκλωμένο με τείχη μήκους 5 χλμ και είναι κτισμένο σε έκταση 700.000 τετρ. μ. που ισοδυναμεί με διπλάσιο Βατικανό και μισό Μονακό. Συνολικά υπάρχουν 28 πύργοι και 3 πύλες στα τείχη της θαλάσσης και 4 πύλες στα τείχη της ξηράς. Το 1856 ο σουλτάνος μετακόμισε στο ανάκτορο Ντολμά-μπαχτσέ. Στο Τοπ Καπι άρχισαν πια να μένουν οι οικογένειες των τέως σουλτάνων. Στις πλούσιες συλλογές του Μουσείου Τοπ καπι υπάρχουν 65.000 κομμάτια αντικείμενα και κατέχει την τρίτη σειρά στον κόσμο μετά από την δυναστεία Χάμπσμπουργκ της Αυστρίας και την οικογένεια των τσάρων της Ρωσίας. Στο ανάκτορο ζούσαν 5.000 άτομα, αποτελούμενοι από την οικογένεια του σουλτάνου, από τους ανώτερους διοικητές, υπηρέτριες και από στρατιωτική φρουρά. Και 50 άλλες 5.000 άτομα ερχόταν κάθε μέρα για επίσκεψη. Τα περισσότερα κτίρια του ανακτόρου είναι του 16ου και 17ου αι. γιατί τα περισσά παλιά κτίρια έχουν καταστραφεί τελείως, αποτέλεσμα πυρκαΐών και σεισμών. Γι' αυτό στο ανάκτορο μπορούμε να παρατηρήσουμε την αρχιτεκτονική διαφόρων αιώνων από τον 15ο ει 19ο αι. Το αρχιτεκτονικό σχέδιο του ανακτόρου Τόπκαπι που αποτελείται από το Ενντερούν (όπου ζούσε ο σουλτάνος και η οικογένεια του) και το Μπιρούν (όπου οι υπάλληλοι ασχολούνταν με τις κρατικές υποθέσεις), και δεν μοιάζει καθόλου με τα κλασικά αρχιτεκτονικά σχέδια των ευρωπαϊκών ανακτόρων. Γενικά τα ευρωπαϊκά ανάκτορα είναι ενιαία κτίσματα με πολλά δωμάτια και σαλόνια, και με μεγάλες αυλές μπροστά και πίσω. Ενώ οι Τούρκοι επειδή πλανούνταν επί αιώνες στις στέπες της κεντρικής Ασίας, το ανάκτορο έκτισαν σύμφωνα με την ίδια νοοτροπία, δηλαδή στο κέντρο ένας μεγάλος χώρος και γύρω-γύρω τα κτίσματα. Προχωρώντας προς τα πίσω της Αγίας Σοφίας, φθάνουμε στην κυρία είσοδο του ανακτόρου Τόπκαπι που ονομάζεται Μπάμπ-ι Χιουμαγιούν (Σουλτανική Πύλη). Μπροστά στην Πύλη δεξιά είναι η κρήνη του σουλτάνου Αχμέτ Γ! που την έκτισε το 1728 ως σεμπήλ (μνημειώδης κρήνη για το κοινό). Είναι από τις ωραιότερες κρήνες με 5 θολίσκους και με λεπτοδουλεμένες διακοσμήσεις, με τις οποίες γέμισαν οι Τούρκοι την πόλη, δίνοντας της αμίμητη χάρη. Μόλις περνάμε από το Μπάμπ-ι Χιουμαγιούν, που το έκτισε ο σουλτάνος Μεχμέτ Β! ο Πορθητής το 1478, μπαίνουμε στη "πρώτη αυλή" του ανακτόρου. Προς τα αριστερά είναι η εκκλησία Αγία Ειρήνη το οθωμανικό

νομισματοκοπείο και λίγο προ πίσω τα Αρχαιολογικά Μουσεία της Ιστάνμπουλ (ένα από τα μεγαλύτερα αρχαιολογικά μουσεία του κόσμου). Καθώς περπατάμε προς την δεύτερη πύλη Μπάμπ-ους Σελάμ (Πύλη του Χαιρετισμού) μας είναι τα περίπτερα για εισιτήρια. Η δεύτερη πύλη αναφέρεται και ως Ορτά Καπί (Μεσαία Πύλη) και ανεγέρθη επί του σουλτάνου Μεχμέτ του Πορθητή. Ο αριστερός πύργος της μεσαίας πύλης, επί οθωμανικής εποχής χρησιμοποιήθηκε σαν φυλακές για τους ανώτερους κρατικούς υπαλλήλους. Μόλις περνάμε την πόρτα του Μπάμπ-ους Σελάμ, από σφυρήλατο σίδερο που κατασκευάσθηκε το 1524, μπροστά μας είναι δεύτερη αυλή του ανακτόρου με 130 μ. πλάτος και 160 μ. μήκος, περίπου 21 στρέμματα στολισμένη με αιωνόβια πλατάνια και κυπαρίσσια. Μερικά από τα πιο σημαντικά αξιοθέατα που εκτίθενται στις αίθουσες του Τοπ Καπί είναι: στο εσωτερικό θησαυροφυλάκιο και στην πρώτη αίθουσα δεσπόζει ο θρόνος του Μουράτ Δʼ 17ο αι. η πανοπλία του σουλτάνου Μουσταφά Γʼ, ένα μεγάλο κουτί μουσικής από τις Ινδίες, και το στολισμένο με πολύτιμες πέτρες μπαστούνι του γερμανού αυτοκράτορα Γουλιέλμου Βʼ που έκανε δώρο στο Σουλτάνο. Στην δεύτερη αίθουσα εκτίθεται ο θρόνος του Αχμέτ Αʼ 17ο αι. το περίφημο «Εγχειρίδιο του Τοπ Καπί» που κατασκευάστηκε για δώρο στον Σάχη του Ιράν Ναδίρ Σαχ αλλά δεν πρόλαβαν γιατί πέθανε. Επίσης είναι και η αίθουσα των σμαραγδιών. Εδώ βρίσκονται ακατέργαστες πέτρες με εξαιρετικό βάρος όπως μία 3.200 γραμμ., άλλη 1.319 γραμμ. Καθώς και πολλά βάζα από διαυγές και σκληρό κρύσταλλο. Στην Τρίτη αίθουσα υπάρχει το διαμάντι του κασικτσί (κουταλά κοχλιαρά) το όνομα γιατί πουλήθηκε από έναν κουταλά και είναι αξίας 86-καρατίων με 58 έδρες και γύρω έχει 49 μπριλάντια. Επίσης δύο ολόχρυσα κηροπήγια που ζυγίζουν από 48 κιλά το καθένα και είναι διακοσμημένα από 6.666 διαμάντια που έχουν κατασκευασθεί για τον τάφο του Μωάμεθ. Στην τέταρτη αίθουσα βρίσκεται ο επίχρυσος ωοειδής θρόνος Δώρο του Ναδίρ Σαχ στον σουλτάνο Μαχμούτ Αʼ. Είναι καλυμμένος με πράσινο – κόκκινο σμάλτο και 25.000 μαργαριτάρια ρουμπίνια και σμαράγδια. Σε μια πολυτελή λειψανοθήκη υπάρχουν τα λείψανα του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή.

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΑ ΜΟΥΣΕΙΑ της ΙΣΤΑΝΜΠΟΥΛ Στην Κων/πολη υπάρχουν πολλά μουσεία όπως το Μουσείο των

Μωσαϊκών, το μουσείο Τούρκο - Ισλαμικών Τεχνών, το μουσείο τσινιώνφαγεντιανών αλλά το πιο σημαντικό είναι το Αρχαιολογικό μουσείο – βλ. φωτο κατω - που βρίσκεται δίπλα στην Αγία Ειρήνη, κοντά στο παλιό Νομισματοκοπείο κατεβαίνει ένας στενός δρόμος που οδηγεί στα Αρχαιολογικά Μουσεία της Ιστάνμπουλ και είναι ένα από τα 5 μεγάλα αρχαιολογικά μουσεία του κόσμου. Το συγκρότημα Αρχαιολογικών Μουσείων αποτελείται από: 1) το Μουσείο των Έργων Αρχαίας Ανατολής, 2) το Μουσείο Τσινιών (Τσινιλί Κιοσκ) και 3) το κυρίως Αρχαιολογικό Μουσείο. • Το κτήριο του Μουσείου Έργων Αρχαίας Ανατολής ανηγέρθη το 1883 σαν Ακαδημία Καλών Τεχνών και από το 1974 εκτίθενται τα πιο εκλεκτά μνημεία των πολιτισμών της εγγύς ανατολής που έχουν μεταφερθεί από την Αίγυπτο, Ανατολία και Μεσοποταμία. Τα πιο αξιόλογα μνημεία είναι τα αγάλματα λεονταριών 14ου π.Χ. αι. • Το Τσινιλί Κιοσκ (μουσείο τσινιών-φαγεντιανών) απέναντι από το Μουσείο Αρχαιολογίας, είναι ένα από τα πρώτα μνημεία που ανήγειραν οι Τούρκοι μετά την άλωση της Ιστάνμπουλ, το 1466 επί του σουλτάνου Μεχμέτ Β!. Στην οθωμανική εποχή χρησιμοποιήθηκε σαν κιόσκι διασκεδάσεως, ενώ από το 1967 χρησιμοποιείται σαν έκθεση (μουσείο) τούρκο-ισλαμικών έργων κεραμικής και τσινιών (φαγεντιανών). Τα αρχαιολογικά μνημεία πρώτη φορά άρχισαν να συλλέγονται το 1846 στην Αγία Ειρήνη και μετά το 1874 στο Τσινιλί Κιοσκ. Όταν μεταφέρθηκαν πολλά μνημεία το 1887 από την Σιδώνα του Λιβάνου και σαρκοφάγοι Σιδαμάρας από την Κόνια (Ικόνιο), χρειάσθηκε πιο ευρύ χώρο. Τότε με την πρωτοπορία του ζωγράφου Οσμάν Χαμδή Μπει, ο πρώτος ιδρυτής μουσείων στη Τουρκία, το 1891 ανηγέρθη το σημερινό κτίριο από τον αρχιτέκτονα Alexandra Valaury και οι συλλογές μεταφέρθηκαν στο καινούργιο κτίριο. Το 1991 εγκαινιάσθηκαν τα παραρτήματα του μουσείου. Από τα 2,5 εκατομμύρια κομμάτια έργα τέχνης που εκτίθενται σ' όλα τα μουσεία της Τουρκίας, οι 800 χιλιάδες κομμάτια βρίσκονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Ιστάνμπουλ αλλά εκτίθενται μόνον τα 10%. Τα έργα τέχνης που εκτίθενται, κατά πλείστον ανήκουν στις εποχές των Ελλήνων και Ρωμαίων. Είναι σαρκοφάγοι, αγάλματα και ανάγλυφα". Η συλλογή σφηνοειδής γραφής που αποτελείται από 80 χιλιάδες κομμάτια, είναι η δεύτερη κατά σειρά μεγάλη συλλογή του κόσμου μετά της συλλογής του Βρετανικού Μουσείου (British Museum) στο Λονδίνο. Εξ' άλλου υπάρχουν 500 χιλιάδες νομίσματα που ανήκουν στην ελληνική,

ρωμαϊκή, βυζαντινή και ισλαμική εποχή. Το μουσείο διαθέτει επίσης αρχαιολογική βιβλιοθήκη με 60.000 τόμους. Ταυτόχρονα εκτίθενται και διάφορα αντικείμενα σπιτιού, λυχνάρια, προτομές και κοσμήματα που ανακαλύφθηκαν σε διάφορες περιοχές της Ανατολίας με χρονολογική σειρά. Μερικά από τα πιο σημαντικά αξιοθέατα που εκτίθενται στις αίθουσες του μουσείου είναι: η σαρκοφάγος του Μεγάλου Αλεξάνδρου (βλ. φωτο επάνω).

FANAR - ΦΑΝΑΡΙ – ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟ ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟ THE ECUMENICAL PATRIARCHATE OF CONSTANTINOPLE

Μια βόλτα στα σοκάκια και τις γειτονιές του Φαναρίου θα σας … συγκλονήσει. Εδώ ήταν η καρδιά της Πόλης με πολλές εύπορες Ελληνικές Χριστιανικές οικογένειες. Σήμερα ζουν ελάχιστοι Έλληνες χριστιανοί στην περιοχή (γύρω στις 40 οικογένειες) και η φτώχεια είναι σχεδόν … παντού. Εγκαταλελειμμένα παλιά αρχοντικά, μισογκρεμισμένα σπίτια, ξυπόλυτα παιδιά να παίζουν στα στενά σοκάκια. Πραγματικά ένα λυπηρό θέαμα των εναπομεινάντων Ελλήνων της Πόλης. Εδώ λοιπόν βρίσκεται και το Πατριαρχείο, ο Οικουμενικός θρόνος (TheEcumenicalThrone), ή το Οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης - EcumenicalPatriarchateofConstantinople) όπως είναι η πλήρης ονομασία του, είναι η Μητέρα Εκκλησία καλούμενη αυτοκέφαλη ή αυτόνομη Ορθόδοξη Εκκλησία. Βρίσκεται στην περιοχή της Κων/πολης (Φανάρι) όπου κάποτε ήταν το κέντρο των Ελλήνων της Πόλης. Η επίσκεψή μας σʼ αυτό, και το προσκύνημα στην εκκλησία του Αγ. Γεωργίου ήταν μια πολλή υπέροχη εμπειρία την οποία συστήνω ανεπιφύλακτα. Αν μάλιστα είστε τυχεροί μπορεί να σας ευλογήσει ο ίδιος ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος. Τα τελευταία χρόνια μετά από μια επίθεση βανδάλων Τούρκων φανατικών (Γκρίζοι Λύκοι) το καμένο τμήμα του Πατριαρχείου, ανακαινίσθηκε πλήρως από τον Μέγα ευεργέτη Αγγελόπουλο. Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να δείτε στο διαδίκτυο στην διεύθυνση: http://www.patriarchate.org/ .

ΚΑΠΑΛΙ ΤΣΑΡΣΙ (Σκεπαστή Αγορά) Για κάθε ξένο τουρίστα, Ιστάνμπουλ σημαίνει Καπαλί Τσαρσί (σκεπαστή αγορά). Περίπου σε τέσσερις χιλιάδες μαγαζιά πωλούνται εκατομμύρια κομμάτια αντικείμενα. Παράλου που έχει φύγει από τον "οριανταλισμό" πριν των 100 χρονών, ακόμη συνεχίζει να προσελκύει την προσοχή σαν μνημείο ισότιμο με τα άλλα. Αμέσως μετά την άλωση της Ιστάνμπουλ, κτίσθηκαν το Σανδάλ Μπεδεστέν και Τζεβαχήρ Μπεδεστέν (εσωτερική αγορά) σαν βάση της μεγάλης αγοράς. Η αγορά κτίσθηκε σ' ένα χώρο που επί βυζαντινών χρησιμοποιούταν σαν λαϊκή αγορά με σκοπό βέβαια να μπορεί να ανακαινισθεί η Αγία Σοφία. Δηλαδή όλα τα έσοδα των μπεδεστέν ανήκαν στην Αγία Σοφία. Σήμερα αυτοί οι δύο μπεδεστέν βρίσκονται ακριβώς στο κέντρο του Καπαλί Τσαρσί όπου πωλούνται αντίκες. Το Καπαλί Τσαρσί υπέστη μεγάλες ζημιές από τους 12 σεισμούς και 9 μεγάλες πυρκαγιές που πέρασε μέχρι σήμερα. Οι μεγαλύτερες ανακαινίσεις έγιναν μετά τον μεγάλο σεισμό του 1894 και από την πυρκαγιά του 1954. Η αγορά έχει έκταση 300 στρέμματα, 80 δρόμους, περίπου 4.000 μαγαζιά στα οποία εργάζονται 15.000 άτομα. Εξ' άλλου μέσα στην αγορά βρίσκονται 7 κρήνες, ένα φρέαρ, ένα τζαμί, 12 μεστζήτ (μικρό τζαμί). Το σχολείο και το χαμάμι καταργήθηκαν κατά την ανακαίνιση που έγινε μετά τον σεισμό του 1894. Από τις 18 πύλες της Αγοράς, οι δύο σημαντικές είναι του Μπαγιεζήτ που φέρει επάνω το μονόγραμμα του Αμπντουλχαμήτ Β! και την επιγραφή "Ο θεός αγαπά αυτούς που ασχολούνται με το εμπόριο", και η πύλη του Νουρουοσμάνιγιε που φέρει επάνω οικόσημο με όπλο, βιβλίο και σημαία. Στα χρονικά αναφέρεται ότι στους σουλτάνους άρεσε να περπατούν ινκόγκνιτο σ' αυτή για να μαθαίνουν τι σκέπτεται ο λαός. Το Καπαλί Τσαρσί επί οθωμανικής εποχής δεν ήταν μόνο εμπορικό κέντρο της πόλης αλλά και χρηματιστήριο. Η καρδιά λοιπόν της οικονομίας το Τσαρσί, έπαιζε και το ρόλο των τραπεζών. Κάθε τετράγωνο ή σοκάκι της αγοράς προοριζόταν για ένα είδος εμπορίου και κάθε σοκάκι (δρόμος) μύριζε ανάλογα με το προϊόν 1 δέρμα ή μπαχαρικά ή έπιπλα ή αυτό που πουλιόταν εκεί. Μέχρι τα μέσα του 19ου αι. ήταν και σκλαβοπάζαρο. Αρχάς του 20ου αι. οι α\ των Ρώσων που έφυγαν από την μπολσεβίκικη επανάσταση και τα πολύτιμα αντικείμενα της Οθωμανικής Μοναρχίας και Δυναστείας μετά · ανακήρυξη της δημοκρατίας πουλήθηκαν στο Καπαλί Τσαρσί. Από τότε που σημείωσε άνοδο* τουρισμός στην Ιστάνμπουλ, και το Καπαλί Τσαρσί έγινε από τα ενδιαφέροντα τουριστικά κέντρα. Δυστυχώς όμως μετά από το 1970 άρχισαν να πουλιούνται κατά πλείστον τουριστικά αντικείμενα, σουβενίρ και ιμιτασιόν αντίκες.

Άλλοτε πωλείτο χειροτεχνήματα, κεντήματα και διάφορα άλλα προϊόντα τα οποία παράγονται στα εργαστήρια της Αγοράς. Σήμερα τα μαγαζιά πωλούνται ή ενοικιάζονται με κιλά χρυσό, τα οποία επισκέπτονται καθημερινώς 500 χιλιάδες πελάτες. Στους 1.500 χρυσοχόους υπάρχουν, κατεργασμένα ή ακατέργαστα 10 τόνους χρυσό. Μπορείτε να αγοράσετε από την Αγορά ναργιλέδες, σαμοβάρια, κεραμικά, μπακιρικά, Όνυχες, φλιτζάνια, κομπολόγια από κεχριμπάρι, κουστούμια χώρου κοιλιάς, βιάγκρα (ειδικά αφροδισιακά βότανα), φούντα (χασίσι), κουτάκια από φίλντισι και σεντέφι και πολλά άλλα. Επειδή είναι πολύ δύσκολο να διαπιστώσετε την ποιότητα των δερματίνων και ταπήτων, χρειάζεται μεγάλη προσοχή. Οι τιμές σηκώνουν πολύ παζάρι. Μην ξεχνάτε ότι οι τιμές θα είναι περισσότερο από διπλάσιες από αυτές που θα μπορούσατε να πετύχετε μετά από παζάρεμα. Φεύγοντας από την Πόλη και με την πεποίθηση ότι σίγουρα θα ξαναέρθουμε, κατευθυνόμαστε κάτω από κακές καιρικές συνθήκες (δυνατός αέρας και βροχή) προς Tekirdag – Malkara – Kesan – Ipsala με τελική κατεύθυνση στους Κήπους του Έβρου (Ελλάδα) Επιστροφή στην Πατρίδα.

Στους Κήπους του Έβρου σταματήσαμε για αναμνηστική φωτογραφία με τον στρατιώτη φρουρό και στη συνέχεια περάσαμε στον έλεγχο διαβατηρίων. Παρʼ όλο που οι Τούρκοι συνοριοφύλακες δεν μας ταλαιπώρησαν, αντίθετα οι Έλληνες μας υποχρέωσαν να περάσουμε από «ειδική απολύμανση» εμείς και οι μοτοσικλέτες μας και στο τέλος ο Κώστας «υποβλήθηκε» σε μια άτυπη ανάκριση από ειδικούς αστυνομικούς της ΕΥΠ για το τι «είδαμε και ακούσαμε» στην γειτονική χώρα και ειδικότερα στην περιοχή του Κουρδιστάν…. Σαράντα λεπτά αργότερα βρισκόμασταν στην παραλία της Αλεξανδρούπολης και σε γνωστό fastfood. Το τυποποιημένο φαγητό μας φάνηκε υπέροχο μετά τις «περίεργες» για μας τουρκικές γεύσεις. Το ίδιο βράδυ διανυκτερεύσαμε στην Καβάλα και την επόμενη ημέρα το πρωί δια μέσου ν.ε.ο. Θεσσαλονίκης – Κατερίνης – Λάρισας – Λαμίας φτάσαμε στην Αθήνα. Εδώ τελειώνει το ταξίδι αστραπή στην γειτονική μας χώρα. Οι εντυπώσεις ήταν άριστες όπως ήδη διαβάσατε και σας συνιστώ να τολμήσετε και εσείς να πραγματοποιήσετε ένα παρόμοιο ταξίδι. Εγώ

άλλωστε τα επόμενα δυο χρόνια (2001 & 2002), πραγματοποίησα

άλλα δύο ταξίδια στην Τουρκία και στο Ιράν σε μέρη που δεν είχα επισκεφθεί με το συνοδοιπόρο και φίλο Κώστα Δρακάτο. – βλ σχετικά εξώφυλλα εκδόσεων στην προτελευταία σελίδα. Το

ταξίδι του 2001 – βλ. χάρτη επάνω - διήρκεσε 15 ημέρες (Ιούνιος 2001) και ελπίζω σύντομα να μπορέσω να το … γράψω ώστε να το «μοιραστείτε» μαζί μου. Η διαδρομή που ακολούθησα ήταν: Κων/πολη (Istanbul) – Σμύρνη (Izmir) – Έφεσος (Ephesus) – Σελτσούκ (Selçuk) – Σπάρτη (Isparta) – Ικόνιο (Konya) - Άγκυρα (Ankara) – Καχρανμαράς (Kahramanmaras) – Νεμρουτ Νταγι (NemrutDagi) – Ουρφα (Urfa)– Χαράν (Haran) – Ακνταναρ (Akdanar) – Λίμνη Βαν (VanLake)– Κάστρο Χοζαπ (HosapCastle) – Ντογκουμπεγιαζίτ (Dogubeyazit) – Ανι (Ani) – Καρς (Kars) – Αραράτ (Ararat) – Αρμενία (Armenia)– Τραπεζούντα (Trabzon) – Άγκυρα (Ankara) – Κων/πολη (Istanbul). Το

ταξίδι του 2002 πραγματοποιήθηκε από τις 22 Μαρτίου 2002 μέχρι 30 Ιουνίου 2002 – 100 ημέρες - και διαμέσου της Τουρκίας έφτασα στα πιο πολλά αξιοθέατα του Ιράν. Από εκεί ταξίδευσα από δυτικά, προς τον νότο και το νοτιοανατολικό σημείο της Τουρκίας για περίπου έναν μήνα ακολουθώντας την παρακάτω διαδρομή: Πειραιάς –πλοίο για Καβάλα – Αλεξανδρούπολη - Ορεστιάδα - Edirne Canakkale - Assos - Balikesir - Selcuk - λίμνη Bafa - Dalyan - Fethiye - Antalya Egirdir - Konya - Urgup - Samandag - Gaziantep - Urfa - Malatya - Diyarbakir Mardin - Batman - Tatvan - Dogubeyazit. Στη συνέχεια διέσχισα τα σύνορα στο Gurbulak / Bazargan και

ταξίδεψα μέσω του Ιράν για περίπου 5 εβδομάδες ακολουθώντας την διαδρομή: Ταμπρίζ (Ταβριζ) - Zanjan - Hamadan - Kashan - Qom - Esfahan - Yazd - Tabas - Mashhad - Bojnurd - Minudasht - Gorgan - Babolsar - Rasht Zanjan - Ταμπρίζ και πίσω στην Τουρκία.– Το πρώτο 10ημερο του Ιουλίου (Πέμπτη 4 Ιουλίου 2002 - Κυριακή 14 Ιουλίου 2002) σχεδόν αμέσως μετά την επιστροφή μου από το αρκετά κουραστικό ταξίδι και μετά το σχετικό service ταξίδεψα για την 2η Διεθνή Συνάντηση Μοτοσικλετιστών BMW που έγινε στην Γερμανία (Βαυαρία) στην πόλη Garmisch – Partenkirchen από τις 5 έως 7 Ιουλίου 2002 και στη συνέχεια άλλες 8 ημέρες στην Αυστρία, Σλοβενία & Ιταλία. – Υπάρχει σχετικό έντυπο -

Στατιστικά Στοιχεία Ταξιδιού, 2000 Κόστος ταξιδιού 191.000 δρχ - 560,00 ευρώ, για καύσιμα, διόδια, βίζες, ξενοδοχεία, φαγητά, ποτά, αγορές ...- Τιμές Σεπτέμβριος 2000. Συνολική απόσταση 6.578 χλμ (Τουρκία 5.648 χλμ, Ελλάδα 900 χλμ). Σύνολο ταξιδιού: 9 ημέρες 22 ώρες 26 λεπτά, 6 + 2 ώρες με καράβια (Πειραιάς – Χίος & Χίος Τσεσμέ), 8 + 2 διανυκτερεύσεις

Η επόμενη επιθυμία μου είναι να πραγματοποιήσω μαζί με κάποιον αγαπημένο φίλο μου ένα ταξίδι «στο δρόμο του μεταξιού» από το Πεκίνο

στην Κων/πολη και μάλλον θα πραγματοποιηθεί εκτός απροόπτου για 65 ημέρες το καλοκαίρι του 2008. ΚΥΡΙΩΤΕΡΑ ΑΞΙΟΘΕΑΤΑ ΤΗΣ ΚΩΝ/ΠΟΛΗΣ  Άγία Σοφία Βασιλική Δεξαμενή Μπλε Τζαμί Μουσείο Μωσαϊκών Ιππόδρομος Μουσείο Τουρκο - ισλαμικών Τεχνών Ανάκτορο Τόπκαπι Πύργος του Γκαλάτα & Αγία Ειρήνη Αρχαιολογικά Μουσεία της Ιστάνμπουλ κατά μήκος των Τειχών της θαλάσσης Κούμκαπι Κάστρο Γιεδήκουλε Τα Τείχη της Ξηράς Περιοχή Αγορών και Εμίνονου Νούρου-οσμάνιγιε Τζαμί Καπαλί Τσαρσί Μπαγιεζήτ Τζαμί Πανεπιστήμιο της Ιστάνμπουλ & Πύργος Μπαγιεζήτ Λάλελι - Άκσαραϊ Σουλεϊμάνιγιε Τζαμί Ρουστέμ Πασά Τζαμί Μίσιρ Τσαρσί (αγορά μπαχαρικών) Γιενή Τζαμί Γέφυρα του Γκαλάτα Φάτηχ, Εγιούπ, Κεράτιος Φατήχ Τζαμί

Φετχιέ Τζαμί ή Εκκλησία Παμμακάριστου Κάριε ή Μονή της Χώρας ΤεκφούρΣαράι Ζέιρεκ Τζαμί ή Μονή Παντοκράτορας Περιοχή Γκαλάτα & Τάκσημ Το Τούνελ Ιστικλάλ Τζαντεσί (Πέραν) Πλατεία Τάκσημ Βόσπορος Βόσπορος, Από το Γκαλάτα προς το Φανάρι Ρωμυλίας Ντολμά-μπαχτσέ Τζαμί Ανάκτορο Ντολμά-μπαχτσέ Κρεμαστή Γέφυρα (πρώτη) Φρούριο Ρωμυλίας Κρεμαστή Γέφυρα (δεύτερη) Εμίργκιαν - Σαρίγιερ Καντήκιοϊ (Χαλκηδόνα) Ουσκιούνταρ Πύργος του Λεάνδρου Ανάκτορο Μπεϊλέρμπεγι Λόφος του Τσαμλίτζα Παλάτι Κιουτσούκσου Φρούριο Ανάντολου

 Πριγκιποννήσια ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ, Μέρος 1ο

Η ξακουστή και δοξασμένη πολιτεία, με τη λαμπρή, χιλιόχρονη ιστορία, που για δέκα αιώνες δέσποζε πρωτεύουσα της πιο ισχυρής αυτοκρατορίας, καύχημα κι ελπίδα για τους Έλληνες, φθόνος κι όνειρο για τους βαρβάρους. Ήταν η βασιλεύουσα, που πάνω της ήταν στραμμένα τα βλέμματα του ορθόδοξου

κόσμου, που σ' αυτή συγκεντρώνονταν οι πόθοι και τα όνειρα ενός λαού. Η Πόλη που ζει ακόμα μαγική μέσα στα όνειρά μας, όνειρο κι η ίδια, τυλιγμένη μέσα στους θρύλους και τις παραδόσεις της πολύπαθης φυλής μας, που δε θέλει να το παραδεχτεί, όσα χρόνια κι αν πέρασαν από τότε, ότι την έχασε. Η Επτάλοφος, το κλειδί του Βοσπόρου, που στέκεται περήφανη, λες και ξέρει την αξία και τη στρατηγική της σημασία, χωρίζει δυο ηπείρους, την Ευρώπη και την Ασία κι ενώνει δυο θάλασσες, τον Εύξεινο Πόντο και τη Μεσόγειο. Χίλια χρόνια σχεδόν πριν ο Μέγας Κωνσταντίνος αποφασίσει να την κάνει στα 324 καινούρια πρωτεύουσά του τη μεγαλύτερη χριστιανική πολιτεία Ανατολής και Δύσης, ένας Έλληνας, ο Βύζας, ο αρχηγός των Μεγαρέων αποικιστών, ξεκίνησε στα 658 π.Χ. απ' τα Μέγαρα, πέρασε το Αιγαίο, έφτασε στην Τροία, διέσχισε τα Δαρδανέλια και τη θάλασσα του Μαρμαρά και βγήκε τελικά τον Εύξεινο Πόντο. Πριν ξεκινήσει για το μακρινό του ταξίδι, ο Βύζας είχε ρωτήσει το μαντείο των Δελφών, που να ιδρύσει τη νέα του αποικία και πήρε αυτή την απάντηση: "απέναντι από τους τυφλούς!". Μόνο όταν έφτασε στο Βόσπορο, κατάλαβε τι εννοούσε ο χρησμός. Στην ασιατική ακτή, απέναντι από τη στεφανωμένη με λόφους τριγωνική χερσόνησο, που αποτελούσε το τέλος της ευρωπαϊκής γης, άλλοι Έλληνες είχαν κτίσει κιόλας μια πόλη, τη Χαλκηδόνα. Και θα έπρεπε να ήταν τυφλοί, αφού δε μπόρεσαν να συνειδητοποιήσουν την αναμφισβήτητη υπεροχή του τοπίου που εκτεινόταν απέναντί τους, μπροστά στα μάτια τους. Εκεί το 667 π.Χ. οικοδόμησε ο Βύζας την πόλη του, που ονομάστηκε Βυζάντιο, μέχρι την εποχή που ο Μέγας Κωνσταντίνος την έκανε πρωτεύουσά του. Πήρε τ' όνομα "Νέα Ρώμη" ή "Δεύτερη Ρώμη", για να γίνει αργότερα η Κωνσταντινούπολη, η πόλη του Κωνσταντίνου. Η Νέα Ρώμη προοριζόταν από την αρχή να γίνει η λαμπρότερη πολιτεία που υπήρξε ποτέ. Χαράχτηκαν δρόμοι και πλατείες, στολίστηκε με περίφημα οικοδομήματα, παλάτια, αρχοντικά, λουτρά. Με το πέρασμα των χρόνων καινούρια οικοδομήματα, δημόσια κτίρια, σχολεία, στάδια, αγορές, κάστρα, πύργοι και ναοί, περίφημοι για την αρχιτεκτονική και τον πλούτο τους, με σπουδαιότερο αντιπρόσωπό τους, τον ανυπέρβλητο ναό της Αγίας Σοφίας, προστέθηκαν κι έδωσαν στην Κωνσταντινούπολη τη λαμπρότητα και το μεγαλείο, που την έκανε το καύχημα της βυζαντινής αυτοκρατορίας. Πολύ νωρίς η πόλη οχυρώθηκε με τείχη που την περιτριγύριζαν από ξηρά και θάλασσα, δίπλα με βαθιά τάφρο και πρόχωμα ανάμεσά τους. Ο Θεοδόσιος ο Β', ο Ηράκλειος, ο Λέοντας ο Αρμένιος, ο Λέοντας ο Ίσαυρος, ανοικοδόμησαν και συμπλήρωσαν τα τείχη, που πρώτος ο Μ. Κωνσταντίνος έχτισε. Πολυάριθμες πύλες εξασφάλιζαν την έξοδο και την είσοδο στην Πόλη από τα τείχη. Από αυτές έγιναν γνωστές: η Χρυσή Πύλη, για τη μεγαλόπρεπη διακόσμησή της, από όπου έμπαιναν θριαμβευτές οι αυτοκράτορες που επέστρεφαν από νικηφόρες εκστρατείες και η Κερκόπορτα, που σύμφωνα με την παράδοση, από αυτήν μπήκαν στην Πόλη οι Τούρκοι στρατιώτες του Μωάμεθ στις 29 του Μάη του 1453. Ακόμη, περίφημη είναι η πύλη του Αγ. Ρωμανού που γνώρισε πολλές επιθέσεις και σ' αυτήν έπεσε, στην ανέλπιδη μάχη, ο τελευταίος αυτοκράτορας. Η πόλη, μέσα από τα τείχη χωριζόταν σε 14 ρεγιώνες (περιοχές, συνοικίες), που καθεμιά τους περιλάμβανε κάμποσα επίσημα κτίρια,

λαμπρά μέγαρα κι άλλες απλές ιδιωτικές οικίες. Την κυκλοφορία την εξασφάλιζαν πλήθος στενά, ανηφορικά κι ακανόνιστα δρομάκια, ενώ στα κεντρικά σημεία, μεγάλοι δρόμοι, περίστυλοι, με αγάλματα κι άλλα έργα τέχνης από τη μια κι από την άλλη μεριά. Ο σπουδαιότερος δρόμος στην Κωνσταντινούπολη ήταν η περίφημη Μέση οδός. Στα κεντρικά μέρη της πόλης υπήρχαν οι Φόροι, οι αγορές δηλαδή. Από τα λαμπρά δημόσια κτίρια, τα σπουδαιότερα ήταν το Σενάτο (έδρα της Συγκλήτου), το Πρυτανείο, το Καπιτώλιο, το Πραιτώριο το Μέγα, έδρα του έπαρχου το Κριαιστώριο ένα είδος γενικού Λογιστήριου. Κοντά στα δημόσια κτίρια αναφέρονται και τα διάφορα ιδιωτικά, με λαμπρά συμπλέγματα οικοδομημάτων, κήποι και ναοί, όπως του Ανθέμιου, του Αντίοχου, του Πρόγου και πολλών άλλων επιφανών αντρών. Τα δημόσια και τα ιδιωτικά οικοδομήματα τα συναγωνίζονταν σε αρχιτεκτονική τελειότητα, πλούτο και υπέροχη διακόσμηση, οι πολυάριθμοι ναοί και τα μοναστήρια που ξεπερνούσαν τα 463. Από τα μοναστήρια και τους ναούς ελάχιστα απομένουν σήμερα. Πολλά από αυτά, που κιόλας είχαν ερημώσει στους τελευταίους δύο αιώνες της παρακμής της βυζαντινής αυτοκρατορίας, τα μετέτρεψαν σε τζαμιά οι Τούρκοι. Κάτω από την προστασία των ναών και των μοναστηριών βρίσκονταν ένα σωρό φιλανθρωπικά ιδρύματα, που τα είχαν ιδρύσει ή ανακαινίσει οι περισσότεροι από τους βυζαντινούς αυτοκράτορες: βρεφοκομεία, γηροκομεία, ιδρύματα για τους αρρώστους, τις απροστάτευτες γυναίκες, τα ορφανά, τους ανάπηρους, τους φτωχούς, τους ξένους και τους φτωχούς προσκυνητές. Γνωστά ήταν ο περίφημος ξενώνας του Σαμψών, καθώς και το Μέγα Ορφανοτροφείο. Το υδραυλικό κι αποχετευτικό σύστημα της Κωνσταντινούπολης ήταν άριστα οργανωμένα. Σε τεράστιες δεξαμενές συγκεντρωνόταν το νερό που μεταφερόταν με σωλήνες στις διάφορες συνοικίες και τα λουτρά. Δε θα πρέπει να ξεχάσουμε ν' αναφέρουμε κι όλες εκείνες τις περίφημες βιβλιοθήκες, που χρησίμεψαν στην πνευματική κίνηση των βυζαντινών χρόνων και που υπήρχαν στα διάφορα μοναστήρια, δημόσια ιδρύματα καθώς και σπίτια των πλούσιων και μορφωμένων αντρών εκείνης της εποχής. Φοβερές καταστροφές έπαθαν οι βιβλιοθήκες και στις δύο αλώσεις της Κωνσταντινούπολης, στα 1204 και στα 1453, όταν πολύτιμα χειρόγραφα βιβλία έγιναν παρανάλωμα της φωτιάς. Αυτή ήταν με λίγα λόγια η όψη της Κωνσταντινούπολης στα βυζαντινά χρόνια. Σήμερα, η παλιά δοξασμένη πόλη, είναι το πιο πυκνοκατοικημένο, πολυθόρυβο κι ακάθαρτο τμήμα της Κωνσταντινούπολης, που δεν κατέχει μόνο το χώρο που καταλάμβανε η παλιά πόλη. Η σημερινή Κωνσταντινούπολη απλώνεται και πέρα από το τρίγωνο που σχηματίζεται ανάμεσα στον Κεράτιο κόλπο, το Βόσπορο και την Προποντίδα, στη δεξιά ακτή του Κεράτιου κόλπου και στην απέναντι ακτή καθώς και προς

τη Θράκη, έξω απ' τα παλιά τείχη. Έτσι, διακρίνουμε πρώτα την Πόλη, την Ισταμπούλ όπως λέγεται επίσημα σήμερα, την Κωνσταντινούπολη, που ξαπλώνεται πάνω στους επτά λόφους, γι' αυτό λέγεται κι επτάλοφη, που από την Άλωση και μετά είναι το κύριο τουρκικό τμήμα της Κωνσταντινούπολης. Έχει όψη χαρακτηριστικά ανατολίτικη, γεμάτη λαμπρό τεμένη και κάθε είδους μνημεία, με πολυθόρυβα στενά δρομάκια. Ύστερα διακρίνουμε το Πέραν, τη νέα πόλη που απλώνεται στη δεξιά πλευρά του Κεράτιου κόλπου, που ήταν η Περαία των Γενουησίων στα βυζαντινά χρόνια. Εκεί ήταν εγκαταστημένοι οι ξένοι έμποροι, κυρίως Ενετοί και Γενουάτες κι αργότερα επί τουρκοκρατίας, εκεί έμεναν οι ξένές παροικίες κι εκεί συγκεντρώθηκε το μεγαλύτερο μέρος του ελληνικού πληθυσμού της Κωνσταντινούπολης. Σήμερα το Πέραν είναι το πιο εκσυγχρονισμένο τμήμα της πόλης με καθαρά ευρωπαϊκό χαρακτήρα, μεγάλες σύγχρονες οικοδομές, φαρδιούς δρόμους, πλατείες, κήπους, θέατρα, κινηματογράφους και καλή συγκοινωνία. Μεγάλα ξενοδοχεία, όπως το Χίλτον, της δίνουν τη μορφή ωραίας και μοντέρνας πόλης. Και τέλος διακρίνουμε το Σκούταρι (Χρυσούπολη), που βρίσκεται στην Ασιατική ακτή του Βόσπορου. Σ' όλο το μήκος των δύο ακτών του Βόσπορου, βρίσκονται οι ωραίοι εξοχικοί συνοικισμοί και τα προάστια της Κωνσταντινούπολης, με τ' αναρίθμητα πλούσια εξοχικά σπίτια και τα ωραία ξενοδοχεία. Εκεί, στο μαγευτικό τοπίο του γαλανού Βόσπορου, που η θαλάσσια λωρίδα του Θυμίζει τεράστιο μαγικό ποταμό, βρίσκονται κτισμένα τα ωραιότερα ανάκτορα των Τούρκων σουλτάνων που μας γεμίζουν έκπληξη με την πολυτέλεια και τον πλούτο τους. Γεμάτη είναι η Κωνσταντινούπολη από μνημεία, τεμένη, ναούς κι ανάκτορα, όπως το τέμενος της Αγίας Σοφίας, που σήμερα χρησιμοποιείται σαν μουσείο το Ρουστέμ - Πασσά, που χτίστηκε στα 1550 κι είναι αληθινό αρχιτεκτονικό στολίδι για την Κωνσταντινούπολη, ολόκληρο σκεπασμένο μ' εξαιρετικής τέχνης πλάκες από φαγιάντσα, το Τσινικλή, στο Σκούταρι, χτισμένο στα 1640 με αριστουργηματική διακόσμηση από γαλάζιες πορσελάνες, το Σουλεϊμανιέ, που είναι το πιο κομψό και πιο όμορφο τζαμί της Κωνσταντινούπολης, αληθινό κομψοτέχνημα χτισμένο απ' το Σουλεϊμάν το Μεγαλοπρεπή στα 1550. Τα τζαμιά αποτελούν και το χαρακτηριστικό στολίδι της Πόλης που, κυριαρχώντας σ' όλες τις μεριές της, της δίνουν μεγαλοπρέπεια κι ασύγκριτη γοητεία. Από τ' ανάκτορα που δεσπόζουν στην Κωνσταντινούπολη κι αποτελούν άλλο γραφικό χαρακτηριστικό της, τα σπουδαιότερα είναι: το Σαράι Μπουρνού, απέραντο εθνολογικό μουσείο σήμερα, όπου υπήρχε και το θησαυροφυλάκιο των σουλτάνων. Το Μπεηλέρμπεη χτισμένο στην ασιατική ακτή του Βόσπορου στα 1869, το Ντολμά Μπαξέ και το Τουραγιάν. Από τα πιο αξιοθέατα και χαρακτηριστικά οικοδομήματα της Κωνσταντινούπολης ήταν κι η απέραντη, λαβυρινθώδης μεγάλη αγορά (μπεζεστένι), που χτίστηκε στα 1461 από το Μωάμεθ τον Πορθητή και συμπληρώθηκε από το Σουλεϊμάν το Μεγαλοπρεπή. Το

μπεζεστένι, που η γραφικότητά του ήταν απερίγραπτη, καταστράφηκε ολοκληρωτικά από μια πυρκαγιά στα 1954. Σήμερα οικοδομείται ξανά σαν σύγχρονη αγορά και δεν έχει καμιά σχέση με τον παλιό λαβύρινθο που αποτελούσε την πιο αξιοπερίεργη και συναρπαστική έκθεση του κόσμου. Η Κωνσταντινούπολη, με τα τρία της συγκροτήματα, της κυρίως Πόλης, του Πέραν και του Σκούταρι, αποτελεί σήμερα την πρώτη τουρκική πόλη σε πληθυσμό, με 6.620.000 κατοίκους, που είναι κυρίως Τούρκοι, Έλληνες, Εβραίοι κι Αρμένιοι. Επίσης στην Κωνσταντινούπολη κατοικούν Άραβες, Κούρδοι, Πέρσες, Βούλγαροι, Άγγλοι, Γάλλοι και Γερμανοί. Ακόμη και σήμερα, παρά τη μεταφορά της τουρκικής πρωτεύουσας στην Άγκυρα και τη μείωση της στρατηγικής και της διεθνούς οικονομικής σημασίας του Βόσπορου, η Κωνσταντινούπολη εξακολουθεί να είναι σοβαρός οικονομικός και πολιτικός κόμβος κι είναι η ασύγκριτα πρώτη τουρκική πόλη σε πληθυσμό κι η οικονομική και πνευματική πρωτεύουσα της χώρας. Η θέση της Κωνσταντινούπολης, από στρατηγική και οικονομική άποψη, ήταν εκείνο που προκαλούσε την προσοχή των διάφορων εχθρών, που από καιρό σε καιρό προσπαθούσαν να την καταλάβουν. Πολυάριθμες πολιορκίες γνώρισε η όμορφη πρωτεύουσα, που όλες τις αντιμετώπισε με δύναμη κι άντεξε για χίλια ολόκληρα χρόνια στις ορδές των βαρβάρων, που σαν κύματα έπεφταν πάνω στα δυνατά της τείχη. Οι Πέρσες στα 615, οι Άβαροι στα 675, οι Άραβες στα 717, στα 813 και στα 864, οι Ρώσοι στα 936 και στα 1041. Στην πολιορκία της απ' τους Σταυροφόρους στα 1204, καταλήφτηκε για πρώτη φορά. Στα 1261 η Κωνσταντινούπολη καταλαμβάνεται για δεύτερη φορά, αλλά τώρα όμως οι Έλληνες, με αρχηγό τους το Στρατηγόπουλο, την ελευθερώνουν απ' τους Φράγκους. Από κει κι ύστερα, οι μεγαλύτεροι εχθροί της γίνονται οι Τούρκοι, ο νομαδικός λαός που με πραγματική λύσσα την πολιόρκησε τέσσερις φορές, χωρίς όμως να την καταλάβει. Ώσπου έφτασε η στερνή πολιορκία. Στις 5 Απρίλη του 1453 άρχισε ο Μωάμεθ ο Β', ο Πορθητής, όπως τον είπαν αργότερα, τη στενή, φοβερή πολιορκία, αφού πήρε την απάντηση του Κωνσταντίνου του Παλαιολόγου, στην πρότασή του να του παραδώσει την Πόλη χωρίς μάχη: "κοινή γαρ γνώμη πάντες αυτοπροαιρέτως αποθανούμεθα μη φειδόμενοι της ζωής ημών, την δε πόλιν ου δίδομεν". Ούτε όμως η αυτοθυσία, ούτε ο σκληρός αγώνας μέχρι το τέλος έσωσαν την Πόλη. Στις 29 του Μάη, μέρα Τρίτη, από την Κερκόπορτα, που μυστηριωδώς βρέθηκε ανοικτή, όρμησαν οι εχθροί μέσα στην τραγική πρωτεύουσα. Ο τελευταίος αυτοκράτορας, ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, πέφτει νεκρός στην ανέλπιδη μάχη. Και για τρεις ολόκληρες μέρες η μαρτυρική Πόλη παραδίνεται σε σφαγές, καταστροφές και λεηλασίες. "Τη δευτεραία δε από της ημέρας εκείνης", λέγει ο χρονογράφος, "εισελθών ο Μεχμέτης περιόδευσε την πόλιν και ην η πάσα άοικος, ούτε άνθρωπος, ούτε κτήνος, ούτε όρνεον, κραυγάζον ή λαλούν

εντός. Και ην ιδείν την άπασαν πόλιν εν ταις σκηναίς του φουσσάτου δε Πόλιν έρημον, νεκράν κειμένην, γυμνήν, άφωνον". "Πήραν την Πόλιν, πήραν την!", θρήνησε ο υπόδουλος λαός την πτώση της βασιλεύουσας. Κι έπλασε θρύλους συγκινητικούς, για να στηρίξει την πίστη του και ν' αναπτερώσει τις χαμένες ελπίδες του. Κάποτε θ' ανασταινόταν ο "μαρμαρωμένος βασιλιάς" και θα έδιωχνε τον Τούρκο "στην Κόκκινη Μηλιά" κι ο "κρυμμένος παπάς" θα ξαναρχόταν με το δισκοπότηρο, για να τελειώσει τη μισοτελειωμένη λειτουργία της 29ης Μάη του 1453. Πέντε αιώνες μετά από την πτώση του Βυζαντίου, οι θρύλοι αυτοί βρίσκουν απήχηση στην καρδιά του ελληνικού λαού, που δεν μπόρεσε ποτέ να συνηθίσει στην ιδέα ότι έχασε οριστικά την Κωνσταντινούπολη, την ένδοξη πρωτεύουσα του Βυζαντίου, τη θρυλική βασιλεύουσα των ονείρων του. Η γεωγραφική θέση της Κων/πολης είναι ο πιο σημαντικός παράγοντας στην εξέλιξη της σαν μητρόπολη του κόσμου. Είναι η μοναδική πόλη στον κόσμο που είναι κτισμένη πάνω σε δυο ηπείρους (Ευρώπη-Ασία). Η πόλη αποτελείται από 3 τμήματα: 1).(το τμήμα της ιστορικής χερσονήσου στην ευρωπαϊκή πλευρά του νότια του Κερατίου κόλπου, 2). το τμήμα της περιοχής Γκαλατά βόρεια του Κερατίου και 3). το τμήμα της νέας πόλης στην Ασιατική πλευρά). Η ευρωπαϊκή πλευρά είναι το εμπορικό κέντρο ενώ στην ασιατική υπάρχουν κυρίως κατοικίες. Η πόλη είναι κτισμένη πάνω στα στενά του Βοσπόρου που ενώνουν την Μαύρη Θάλασσα με την τήν Θάλασσα του Μαρμαρά και ο Κεράτιος Κόλπος έχει μήκος 7-χλμ και χωρίζει στα δυο την πόλη. Είναι κτισμένη πάνω σε μια έκταση 7.500 τετρ. Χλμ με 150 χλμ μήκος και 50 πλάτος. Ο πληθυσμός είναι σήμερα 12 - 15 εκατομμύρια. Λόγω των συνεχών μεταναστεύσεων ο πληθυσμός αυξάνεται κάθε χρόνο κατά 500.000 κατοίκους. Η αύξηση του πληθυσμού είναι γύρω στα 5% ετησίως και κάθε 12 χρόνια διπλασιάζεται. Το 20% του γενικού πληθυσμού της Τουρκίας κατοικεί εδώ. Κάθε χρόνο την επισκέπτονται πάνω από 3.000.000 τουρίστες. ---------------------------------------

ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΕΣ ΠΟΥ ΑΦΟΡΟΥΝ την ΙΣΤΑΝΜΠΟΥΛ (ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ)[1] Για να καταλάβει κανείς το πόση μεγάλη είναι η Ιστάνμπουλ, πρέπει να ρίξει μια ματιά σε μερικές ενδιαφέρουσες στατιστικές.

Τα 30% των βιομηχανικών επενδύσεων και τα 40% των εμπορικών δραστηριοτήτων όλης της Τουρκίας πραγματοποιούνται στην Ιστάνμπουλ και στην περιοχή της. Η έκταση του νομού της Ιστάνμπουλ είναι το 9,7% όλης της Τουρκίας αλλά το 1/3 των εργατών και τα 13% των οικογενειών της Τουρκίας ζουν εδώ. Ένας Πολίτης μεσαίας τάξης κερδίζει τουλάχιστον  6.000 ετησίως. Από σειρά πληθυσμού είναι η 9η μεγάλη πόλη του κόσμου, ενώ ο πληθυσμός της πόλης είναι μεγαλύτερος από αυτούς που ζουν σε 161 διαφορετικές χώρες του κόσμου, και από τον συνολικό πληθυσμό των 63 χωρών. Συνολικά υπάρχουν 1.5 εκατομμύρια σπίτια και κάθε χρόνο χρειάζεται άλλες 80.000. Σε 200.000 επιχειρήσεις και 7.500 εργοστάσια, δουλεύουν 2 εκατομμ. ( εργάτες και 300.000 υπάλληλοι. Εξ' άλλου τη πόλη υπάρχουν 350.000 πλανόδιοι πολίτες, 1.500 τράπεζες, 1.000 ξενοδοχεία, 4.500 εστιατόρια, 50.000 καφενεία και καφετέριες, 1.800 φούρνοι, 8.000 οπωροπωλεία, 135.000 παντοπωλεία, 36.000 κομμωτήρια και σαλόνια καλλονής, 13.000 γραφεία δικηγόρων και 15.000 ιατρεία. Κάθε χρόνο πραγματοποιούνται 70.000 παντρειές, 35.000 τροχαία ατυχήματα, 5.000 διαζύγια και πεθαίνουν 40.000 άτομα. Στη πόλη Υπάρχουν 1.200 δημοτικά σχολεία, 900 γυμνάσια, 12 πανεπιστήμια, 2.800 τζαμιά, 120 εκκλησίες, 15 συναγωγές, 150 μουσουλμανικά και 50 χριστιανικά / εβραϊκά νεκροταφεία, 70 κινηματογράφοι, 4 θέατρα, 230 αίθουσες τεχνικών εκθέσεων, 35 μουσεία και 60 δημοτικές βιβλιοθήκες. Το μεγαλύτερο πρόβλημα της πόλης είναι το κυκλοφοριακό. Σ' όλη τη πόλη υπάρχουν 1.5 εκατομμύρια αυτοκίνητα, από τα οποία 800.0001 είναι ιδιωτικής χρήσης. Στους δρόμους της πόλης που είναι συνολικού μήκους 3.700 χλμ. κάθε μέρα 900.000 αυτοκίνητα και 3.5 εκατομμ. άνθρωποι βγαίνουν στη τροχαία. Κάθε μέρα 500 καινούργια αυτοκίνητα βγαίνουν στη κίνηση. Η συγκοινωνία της πόλης πραγματοποιείται με 2.300 αστικά, 18.000 ταξί, 7.000 minibus, 65 πλοία και 10 ταχύπλοα. Γενικά σ' όλη τη Τουρκία η αναλογία είναι 42 αυτοκίνητα σε 1.000 άτομα! ενώ στην Ιστάνμπουλ η αναλογία αυτή ανεβαίνει στα 100 αυτοκίνητα. Η αναλογία επεισοδίων σε σύγκριση με τις άλλες μεγάλες μητροπόλεις του κόσμου είναι πάρα πολύ χαμηλή

ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ,

Μέρος 2ο

Η Τουρκία είναι χώρα της Δ. Ασίας που αποτελείται από την ευρωπαϊκή περιοχή της Α Θράκης και από το ασιατικό τμήμα, δηλ. τη Μ. Ασία. Την ονομασία "Μικρά Ασία" έδωσαν οι αρχαίοι Έλληνες, που έχτισαν πλήθος αποικίες κατά μήκος των παραλίων της. Είναι μία χερσόνησος στην ανατολική

λεκάνη της Μεσογείου· περιβρέχεται στα Β από τον Εύξεινο Πόντο και την κλειστή θάλασσα της Προποντίδας, στα Δ από το Αιγαίο πέλαγος και στα Ν από την Μεσόγειο θάλασσα. Στα Α συνορεύει με την Περσία, Ν με τη Συρία και το Ιράκ και ΒΑ με τη Γεωργία και την Αρμενία. Έκταση: 780.576 τ. χλμ. Πληθυσμός: 60.700.000 κάτ. (1996) Πυκνότητα: 77 κάτ. ανά τ. χλμ. Πρωτεύουσα: Άγκυρα (2.559.000 κάτ.) Γλώσσα: Τουρκική – στα τουριστικά μέρη μιλούνται όμως Γερμανικά και Αγγλικά. Θρησκεία: Μωαμεθανισμός. Τα 99% του πληθυσμού της χώρας είναι μουσουλμάνοι. Οι υπόλοιποι είναι ορθόδοξοι, καθολικοί και Εβραίοι. Πρεσβεία της Ελλάδας:ZIYAULRAHMAN 9/11-06610 GAZIOSMANPASA -ANKARA. Tel.(312) 4368860 Νόμισμα: 100 KURUS = 1Τουρκική Λίρα(TRL). Χαρτονόμισμα:TRL 100.000, 250.000, 500.000, 1.000.000, 5.000.000, 10.000.000. Κέρματα:TRL 5.000, 10.000, 25.000, 50.000, 100.000. Επιτρέπεται η εισαγωγή και εξαγωγή τοπικού νομίσματος έως του ποσού των 5.000 $ USD ή EURO. Χωρίς όρια η εισαγωγή και εξαγωγή συναλλάγματος, αλλά πρέπει να δηλωθεί στο τελωνείο κατά την είσοδο στη χώρα. Συγκοινωνίες: Η TURKISHAIRLINES (TK) είναι ο εθνικός αερομεταφορέας, που εκτελεί όλες τις πτήσεις εσωτερικού, καλύπτοντας όλες τις μεγάλες πόλεις της χώρας. Τα διεθνή αεροδρόμια της χώρας είναι το ATATURKinternationalairport (IST), 24χλμ ΝΔ. της Κωνσταντινούπολης, το ESENBOGA (ESB), 35 χλμ Β. της Άγκυρας και το DALAMAN (DLM), 7 χλμ Ν της πόλης. Όλες οι μεγάλες πόλεις συνδέονται μεταξύ τους με ένα αρκετά εκτεταμένο σιδηροδρομικό δίκτυο. Οι ναύλοι είναι σχετικά φθηνοί. Ένα εκτεταμένο δίκτυο δρόμων συνδέει τις πόλεις και τα χωριά μεταξύ τους, ενώ οι δρόμοι γενικά βρίσκονται σε αρκετά καλή κατάσταση. Τα φέρι μπόουτ συνδέουν διάφορες παραθαλάσσιες πόλεις με την Μερσίνα. Υπάρχει θαλάσσια σύνδεση νυχθημερόν μεταξύ Κωνσταντινούπολης και Σμύρνης. Τελωνείο: Απαγορεύεται η εισαγωγή ναρκωτικών, μαχαιριών με μακριά λάμα, καθώς και περισσότερες από 2 τράπουλες. Οι εισερχόμενοι στην Τουρκία για κυνήγι επιτρέπεται να εισάγουν κυνηγετικό όπλο, καθώς και 50 πάουντς πυρομαχικών για κάθε καραμπίνα. Τα αντικείμενα αξίας θα πρέπει να δηλώνονται στο τελωνείο κατά την είσοδο και να αναγράφονται στο διαβατήριο.

Επιτρέπεται η εισαγωγή 200 τσιγάρων ή 50 πούρων ή 200 γραμμ. καπνού, καθώς και 200 χαρτιών για τσιγάρα ( η διπλάσια ποσότητα όλων των ανωτέρω επιτρέπεται να εισαχθεί εφόσον αγορασθεί από τα τούρκικα dutyfree), αλκοολούχου ποτού μέχρι 5 λίτρα και 120 γρ κολόνιας ή αρώματος. Ωράρια εργασίας: Τράπεζες: ΔΕΥ – ΠΑΡ 08.30' – 12.30' και 13.30' – 17.00'. Γραφεία: ΔΕΥ – ΠΑΡ 08.30' – 12.00' και 13.00' – 17.00'. Καταστήματα: ΔΕΥ – ΣΑΒ 09.00' – 13.00' και 14.00' – 19.00'. Οδήγηση: Δεξιά. Άδεια οδήγησης: Διεθνής ή Εθνική άδεια οδήγησης. Ηλεκτρικό: 220VAC 50HZ. Διεθνής κλήση:0090.  Ασθενοφόρο: 112. Αστυνομία:  155. Εργασιακές και κοινωνικές σχέσεις: Τα επαγγελματικά ραντεβού πρέπει να κλείνονται από πριν. Για τα επαγγελματικά και επιχειρηματικά ραντεβού οι άντρες θα πρέπει να φορούν κοστούμι. Οι γυναίκες θα πρέπει να ντύνονται τυπικά με ταγιέρ όχι εξεζητημένα. Η χειραψία συνηθίζεται κατά την έναρξη και το πέρας των επιχειρηματικών ραντεβού. Πολλοί άνθρωποι ιδιαίτερα οι γυναίκες δεν συνηθίζουν να δίνουν το χέρι ιδιαίτερα στο αντίθετο φύλλο. Κάρτες ανταλλάσσονται μετά από τις συστάσεις. Στις συναντήσεις συνήθως ομιλείται η τουρκική γλώσσα. Η επιχειρηματική κοινότητα μιλά γενικά στην αγγλική. Οι επισκέπτες θα πρέπει να είναι προσεκτικοί και ευαίσθητοι απέναντι στις άγνωστες σ' αυτούς τοπικές συνήθειες. Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται κατά την διάρκεια του Ραμαζανιού. Το κάπνισμα γενικά επιτρέπεται. Απαγορεύεται σε μερικές δημόσιες υπηρεσίες καθώς και στις δημόσιες συγκοινωνίες. Στις προσκλήσεις για γεύμα ή δείπνο ή ενδυμασία συνηθίζεται όπως στα επαγγελματικά ραντεβού ή άλλως καθορίζεται από την πρόσκληση. Εθνικές εορτές και αργίες: 01η Ιανουαρίου - Πρωτοχρονιά. 16 -19 Μαρτίου - IdUlAdha. 23 Απριλίου - Η Ημέρα των Παιδιών. 19 Μαϊου - Ημέρα μνήμης του Ατατούρκ και ημέρα της Νεολαίας. 30 Αυγούστου - Ημέρα της Νίκης. 28 - 29 Οκτωβρίου - Εθνική Επέτειος. 26 - 29 Δεκεμβρίου - Εορτή Ραμαζανιού.

Κλίμα: Το κλίμα της χώρας παρουσιάζει μια σχετική ποικιλομορφία μεταξύ των ανατολικών περιοχών και των δυτικών ακτών. Στη μεσόγειο, τον Μαρμαρά και τις ακτές του Αιγαίου το κλίμα είναι μεσογειακό, με ζεστά καλοκαίρια και ήπιους χειμώνες. Στη Μαύρη θάλασσα το κλίμα είναι θερμό τα καλοκαίρια με ήπιους αλλά βροχερούς χειμώνες. Στην Ανατολία το κλίμα είναι ηπειρωτικό με πολύ ζεστά και ξηρά καλοκαίρια, όμως οι νύχτες είναι κρύες, ενώ ο χειμώνας είναι βαρύς και κρύος. Ένδυση: Ελαφρύ σχετικά ντύσιμο καθʼ όλη τη διάρκεια του καλοκαιριού. Πιο ζεστό ντύσιμο χρειάζεται για τα δροσερά βράδια και στα μεγαλύτερα υψόμετρα. Το χειμώνα χρειάζεται πιο βαρύ ντύσιμο, ενώ στις περιοχές των βουνών χρειάζεται βαρύ ντύσιμο. Αδιάβροχο χρειάζεται καθʼ όλη τη διάρκεια του έτους. Το σπορ ντύσιμο είναι γενικά αποδεκτό, αλλά οι γυναίκες θα πρέπει να φορούν μαντήλι στο κεφάλι όταν επισκέπτονται κάποιο Τζαμί. Στα επαγγελματικά ραντεβού συνιστάται το κοστούμι.

ΓΕΩΦΥΣΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ. Το εσωτερικό της ασιατικής Τουρκίας αποτελεί ένα οροπέδιο με μέσο ύψος 1.000 μ. Εξωτερικά περιβάλλεται από συνεχείς οροσειρές. Στα βόρεια, η δασώδης Ποντιακή οροσειρά αρχίζει από τη Βιθυνία και το Σαγγάριο ποταμό και φτάνει μέχρι τα νοτιοδυτικά σύνορα της Γεωργίας. Ψηλότερες κορυφές της μεγάλης αυτής οροσειράς είναι το Ιλγάζ Νταγ (2.665 μ.), Κανίκ Νταγλαρί (Γκιρεζούν, 3.200 μ.), Καραντενίζ Νταγλαρί (Κακάρ, 3.937 μ.). Στα Νότια παράλια εκτείνονται τα όρη Μπέη Νταγλαρί (3.086 μ.) και οι οροσειρές του Ταύρου και Αντίταυρου (3.585 μ. και 2.940 μ. αντίστοιχα). Τα δύο αυτά βουνά σχηματίζουν δύο τόξα, που όσο προχωρούμε ανατολικά, συγκλίνουν προς τη βόρεια οροσειρά του Πόντου. Αποτελούν συνέχεια του ελληνο-δειναρικού τόξου, που κατεβαίνει από τη Δ Πίνδο, στρέφεται στα Α και - ανάμεσα από την Κρήτη και τα νησιά - μπαίνει στη Μ. Ασία. Προς τα Α το οροπέδιο κλείνεται από τα όρη Χακαρί Νταγλαρί (3.610 μ.), Αλάνταγ (3.542 μ.), Μπουγιούκ - Αγκρί και το χιονοσκέπαστο βιβλικό Αραράτ (5.156μ.), το ψηλότερο βουνό της Τουρκίας. Όλες αυτές οι οροσειρές κατευθύνονται από Α προς Δ και χαμηλώνουν συνήθως απότομα στη θάλασσα. Έτσι δεν δημιουργούν μεγάλο διαμελισμό στις ακτές και δεν αφήνουν περάσματα, πράγμα που δυσκολεύει την επικοινωνία των πόλεων του εσωτερικού οροπεδίου με τα παραλιακά λιμάνια. Στα Δ η Αιγαιική πτύχωση της Μυσίας και Δ Φρυγίας εμφανίζεται με τα όρη Όλυμπος (Ουλού Νταγ, 2.550 μ.) Εγκριγέζ Νταγί (2.181 μ.) και τα χαμηλά βουνά Καζ Νταγ, με 1.767 μ.

Τα ποτάμια της Τουρκίας, ανάλογα με τις εκβολές τους, τα διακρίνουμε σε ποταμούς: του Εύξεινου Πόντου, της Προποντίδας, του Αιγαίου πελάγους, της Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής. Στον Εύξεινο Πόντο εκβάλλει ο Σαγγάριος (600 χλμ. μήκος), γνωστός από τις μάχες του ελληνικού στρατού στη μικρασιατική εκστρατεία. Τρεις είναι οι μεγάλοι παραπόταμοί του: Κιρμίρ Τσαγί, Άνκαρα Σουγιού και Πορσούκ Τσαγί. Ο Άλις ή Κιζιλιρμάκ είναι το μεγαλύτερο ποτάμι της Μ. Ασίας. Πηγάζει από το Τετσέρ Νταγλαρί (1.085 μ.) και χύνεται στο ακρωτήριο Μπάφρα του Εύξεινου. Οι πιο αξιόλογοι παραπόταμοί του είναι ο Γεκιρμάκ και ο Ντελιτσερμαγκί. Άλλοι ποταμοί του Εύξεινου είναι ο Φίλιος, ο Γεσιλιρμάκ ή Ίρις (356 χλμ.). Ο παραπόταμός του Κιλκάτ Τσαγί έχει διπλάσιο μήκος. Ο Τσορού Νεχρί ξεκινά από το Αρμενικό υψίπεδο και χύνεται στο Μπαρτούμι πέρα απ' τα σύνορα. Στην Προποντίδα χύνεται ο Σιμάβ Τσαγί, που πηγάζει από το όρος Σαφάν Νταγί (2.121 μ.) Στο Αιγαίο εκβάλλουν: ο Γεντίζ Νεχρί ή Έρμος, που πηγάζει ανατολικά από την πόλη Αλασεχίρ και εκβάλλει στη βόρεια άκρη του κόλπου της Σμύρνης. Παραπόταμός του είναι ο χρυσοφόρος κατά την αρχαιότητα Πακτωλός. Ο Μαίανδρος, που εκβάλλει στην ακτή της αρχαίας Μιλήτου, σχηματίζει ελικοειδή πορεία (μαιάνδρους). Στη Μεσόγειο θάλασσα εκβάλλουν: ο Γκιοκσού Νεχρί ή Καλίκανδρος, ο Ταρσούς ή Κύδνος, ο Σεϊμάν Νεχρί και ο Σεϊχάν Νεχρί. Σε ασιατικές θάλασσες χύνονται: ο Ευφράτης, που πηγάζει από τα όρη Κορού Νταγλαρί και Αλαντάγ. Σημαντικότεροι παραπόταμοί του είναι ο Περί Σουγιού, ο Μουράτ Νεχρί και ο Τόχμα Σουγιού. Εκβάλλει στον Περσικό κόλπο, αφού λίγο νωρίτερα ενωθεί με τον Τίγρη και σχηματίσουν το Σατ αλ Αράμπ. Ο Τίγρης πηγάζει από τον Αντίταυρο κοντά στο Νέμρουτ Ντάγι. Ο Αράς Νεχρί ή Άραξος καθορίζει σε αρκετό μήκος τα σύνορα της Τουρκίας με τη Δημοκρατία της Αρμενίας και αφού προηγουμένως ενωθεί με τον ποταμό Κούρα, χύνεται στην Κασπία θάλασσα. Εξάλλου η Τουρκία έχει τέσσερις λιμνοφόρες λεκάνες: της Προποντίδας, της Πισιδίας, του υψιπέδου της Ανατολίας και της Βαν. Στα Ν της Προποντίδας βρίσκονται οι λίμνες Μανιάς, Απολιόντ και Ίζνικ. Στην Πισιδία υπάρχουν πολλές λίμνες. Κυριότερες είναι η Εγκριντίρ ή Βεϊσεχίρ, η Μπουρντούρ, η Ατσί, η Ακσεχίρ και η Εμπέρ. Στο κέντρο του υψίπεδου είναι η Τουζκελί (με 2.500 τ.χλμ. και υψόμετρο 900 μ.). Το καλοκαίρι, το μεγαλύτερο μέρος της αποξεραίνεται και αφήνει τεράστιες ποσότητες άλατος, γιατί είναι αλμυρή. Βορειότερα είναι η λίμνη του ποταμού Κιζιλιρμά και στην Α περιοχή βρίσκεται η λίμνη Βαν (3.400 τ.μ.) η μεγαλύτερη και υψηλότερη (υψόμετρο 1.720 μ.) λίμνη της Τουρκίας, αλμυρή και γεμάτη ψάρια.

ΑΚΤΟΓΡΑΦΙΑ.

. Η παραλία του Εύξεινου και της Μεσογείου εμφανίζει μικρό διαμελισμό. Στον Εύξεινο μάλιστα δεν υπάρχει ούτε ένας αξιόλογος κόλπος. Στη Ν παραλία της Μεσογείου, διαμορφώνονται οι κόλποι της Φετιγιέ, της Αττάλειας, της Μερσίνης και της Αλεξανδρέτας (Ισκεντερούν). Ανάμεσα στον Εύξεινο και την Προποντίδα βρίσκεται η χερσόνησος της Θυνιάδας και στις ακτές της Προποντίδας είναι οι κόλποι της Νικομήδειας, του Κίου, του Πανόρμου και της Αρτάκης. Εδώ βρίσκονται και τα νησιά του Μαρμαρά και των Πριγκιποννήσων, που παλαιότερα τα κατοικούσαν κυρίως Έλληνες. Στο νησί της Χάλκης υπάρχει η περίφημη Θεολογική σχολή. Τα στενά των Δαρδανελίων χωρίζουν την Ασιατική Μυσία από την ευρωπαϊκή χερσόνησο της Καλλίπολης. Στα Β και Ν της εξόδου των στενών βρίσκονται τα νησιά Ίμβρος και Τένεδος, που μέχρι το 1923 ήταν ελληνικά, αλλά αποδόθηκαν στην Τουρκία με τη συνθήκη της Λοζάννης. Στην πρώτη κλιματική ζώνη η βλάστηση είναι στεπώδους μορφής και την άνοιξη η περιοχή καλύπτεται από χλόη, όπου βόσκουν κοπάδια από αιγοπρόβατα (οι περίφημες κατσίκες της Άγκυρας). Το καλοκαίρι το χόρτο ξεραίνεται και τα κοπάδια μεταφέρονται σε ψηλά λιβάδια. Μόνο κοντά σε ποτάμια ή ρυάκια συναντάμε χαμηλή βλάστηση ή και μικρά δάση (λόχμες) από φτελιές, πλατάνια και λεύκες. Στην παραλιακή ζώνη αναπτύσσεται μεσογειακή βλάστηση ελιάς και σκληρόφυλλων αειθαλών, ενώ στις πλαγιές των βουνών και στις ψηλές κοιλάδες υπάρχουν δάση από βελονοειδή, κωνοφόρα και πλατύφυλλες φυλλοβόλες οξιές και βελανιδιές.

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ. Οι δυνατότητες για οικονομική ανάπτυξη της Τουρκίας είναι μεγάλες, αφού διαθέτει και γόνιμες εκτάσεις και αξιόλογο, αλλά όχι ακόμη πλήρως αξιοποιημένο ορυκτό πλούτο. Είναι βασικά χώρα γεωργική. Οι καλλιέργειες δεν γίνονται πάντοτε με σύγχρονες μεθόδους, αλλά η μεγάλη γονιμότητα και η κλιματική ποικιλία βοηθούν στην απόδοση πλούσιας συγκομιδής, η οποία παρουσιάζει και πλεονάσματα σε ορισμένα είδη. Καλλιεργούνται δημητριακά (κυρίως σιτάρι, κριθάρι, καλαμπόκι βρόμη, σίκαλη, ρύζι), ζαχαρότευτλα, καπνός, βαμβάκι, ελιές, αμπέλια καρυδιές, φουντουκιές, καστανιές, συκιές, αμυγδαλιές, φιστικιές, εσπεριδοειδή, λαχανικά και μουριές, για την εκτροφή του μεταξοσκώληκα. Σημαντική είναι η ανάπτυξη της κτηνοτροφίας. Εκτρέφονται καλές ράτσες προβάτων, κατσικιών, βοοειδή, βουβάλια, άλογα, ημίονοι, γαϊδούρια και καμήλες (στην περιοχή Αρμενίας, Ανατολίας και Κουρδιστάν). Αξιόλογα είναι τα δασικά προϊόντα της χώρας, παρόλο που δε γίνεται συστηματική εκμετάλλευση των δασών. Τα αλιευτικά προϊόντα είναι άφθονα. Αλιεύονται σαρδέλες, σκουμπριά, παλαμίδες και τόνοι. Στις ΝΔ και Ν ακτές εξάγονται και σφουγγάρια.

Το υπέδαφος της Τουρκίας είναι πλούσιο σε άνθρακα, αντιμόνιο, χρωμίτη, χαλκό, βολφράμιο, μαγγάνιο, σιδηρομεταλλεύματα, μόλυβδο, ψευδάργυρο και λίγο πετρέλαιο. Η βιομηχανική ανάπτυξη της χώρας είναι περιορισμένη. Η βιομηχανία συγκεντρώνεται στα αστικά κέντρα και ιδίως στην Κωνσταντινούπολη. Υπάρχουν βιομηχανίες τροφίμων (επεξεργασία και κονσερβοποίηση κηπευτικών, ζαχαροβιομηχανία), καπνού, υφασμάτων, χαλιών, χαρτοποιίας, μεταλλοβιομηχανία, χημική βιομηχανία και μηχανοκατασκευές. Ηλεκτρική ενέργεια παράγεται κυρίως σε θερμοηλεκτρικά εργοστάσια, υπάρχουν όμως και αρκετά υδροηλεκτρικά (του Σαγγάριου, Γενίτζ, Κιζίλιρμακ, Γεσίλιρμακ). Το εξωτερικό εμπόριο είναι πάντα ελλειμματικό. Εξάγονται σιτηρά, σταφίδα, ξηροί καρποί, φρούτα, καπνός, μαλλί, βαμβάκι, μεταλλεύματα και εισάγονται μηχανές, οχήματα, είδη σιδήρου και ατσαλιού και πετρέλαιο. Η τουριστική κίνηση είναι περιορισμένη, παρά τη φυσική ωραιότητα μερικών περιοχών της Τουρκίας και τον πλούτο των ιστορικών (κυρίως βυζαντινών) μνημείων της. Δεν υπάρχει συστηματική οργάνωση του τουρισμού.

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ. Μεγάλες πόλεις: Κωνσταντινούπολη (Ιστανμπούλ) (6.620.000 κάτ.), Σμύρνη (Ισμίρ) (757.000 κάτ.), Άδανα (569.000 κάτ.), Σαμψούντα (198.000 κάτ.), Ντιγιαρμπακίρ (236.000 κάτ.), Γκαζιαντέπ (374.000 κάτ), Ικόνιο (392.000 κάτ.), Εσκί - Σεχίρ (310.000 κάτ.), Προύσα (476.000 κάτ.), Νικομήδεια (Ισμίτ), Ερζερούμ, Ελαζίγκ, Σίβας, Καϊσερί, Αλεξανδρέτα (Ισκεντερούν), Ταρσός, Μερσίνα, Αττάλεια, Ντενιζλί, Μπαλικεσίρ, Ανταπαζάρι, Ζονγκουλντάκ, Κιρικαλέ. Η εκπαίδευση στην Τουρκία βρίσκεται ακόμα σε χαμηλό επίπεδο. Σε παιδιά 612 ετών παρέχεται δωρεάν. Υπάρχουν 4 πανεπιστήμια και δύο πολυτεχνεία. Επίσημη γλώσσα του κράτους είναι η τουρκική, που παλαιότερα την έγραφαν με αραβικά γράμματα. Από το 1928 όμως η γραφή αυτή καταργήθηκε και τα αραβικά αντικαταστάθηκαν με λατινικά γράμματα.

ΙΣΤΟΡΙΑ. . Οι βασικοί πληθυσμοί της Μ. Ασίας αποτελούνταν, από την αρχαιότητα, από φυλές της Πρόσω Ασίας, συγγενικές με τις δειναρικές φυλές της ΝΑ Ευρώπης. Αλλά η επίκαιρη θέση της χώρας, που χρησίμευε ως "πέρασμα" από την Ευρώπη για την Ασία, οδήγησε πολλούς λαούς στο χώρο της, έτσι που οι πρώτοι κάτοικοι να δεχτούν την επίδραση και την επιμειξία διάφορων άλλων φύλων: ινδογερμανικών, σημιτικών, τουρκικών. Τελικά επικράτησε το

τουρκικό φύλο, που δεν έχει καμία σχέση με τους πρώτους κατοίκους της Μ. Ασίας. Η κατοπινή καθολική του επικράτηση οφείλεται κυρίως στους απάνθρωπους διωγμούς και τις σφαγές σε βάρος των πιο ζωτικών μειονοτήτων, όπως οι ορθόδοξοι χριστιανοί Έλληνες και Αρμένιοι και στην καταπίεση των υπόλοιπων Τσερκέζων, Κούρδων, Γεωργιανών, Αράβων, Λαζών και Βουλγάρων. Οι Τούρκοι είναι τουρανικής (μογγολικής) φυλής. Ξεκίνησαν από την Μογγολία και κατά τον 6ο αι. μ.Χ. εγκαταστάθηκαν στο Τουρκεστάν. Τον 7ο αι. έγιναν μωαμεθανοί και το 1055 οι Σελτζούκοι Τούρκοι δημιούργησαν το πρώτο βασίλειο στη Μ. Ασία. Ύστερα (13ος αι.) ήρθαν εκεί οι Οθωμανοί Τούρκοι, διωγμένοι από τους Μογγόλους, και - με επικεφαλής τον Ερτογρούλ - ίδρυσαν κράτος κοντά στο Εσκί Σεχίρ. Ο γιος του Οθμάν ή Οσμάν διεύρυνε το κράτος αυτό, που ονομάστηκε Οθωμανικό. Πολύ γρήγορα δυνάμωσε και βρίσκοντας ένα Βυζάντιο παρακμασμένο και διχασμένο - κατόρθωσε να αποσπάσει πολλά εδάφη του. Ο Ορχάν (γιος του Οσμάν) κατέλαβε την Προύσα και την έκανε πρωτεύουσα. Το 1356 οι Τούρκοι μπήκαν στην Ευρώπη και κατέλαβαν την Καλλίπολη. Ακολούθησε η κατάληψη της Θράκης, της Μακεδονίας, της Βουλγαρίας και της Σερβίας. Για αρκετό χρονικό διάστημα πρωτεύουσά τους είχαν την Αδριανούπολη. Η πρόοδος των Τούρκων σταμάτησε με την προέλαση των Μογγόλων του Ταμερλάνου και τους εμφύλιους πολέμους. Στα κατοπινά χρόνια όμως ανασυντάχτηκαν και κατόρθωσαν να πάρουν την Κωνσταντινούπολη, (1453), διαλύοντας και το κράτος της Τραπεζούντας. Η κυριαρχία τους απλώθηκε σ' όλη τη Μ. Ασία και σε ορισμένα ευρωπαϊκά εδάφη. Έφτασαν μέχρι έξω από τη Βιέννη (1529), αλλά απέτυχαν να την καταλάβουν. Παράλληλα ο τουρκικός στόλος έπαθε μεγάλη καταστροφή στη ναυμαχία της Ναυπάκτου (1571), όπου οι ενωμένοι στόλοι των ευρωπαϊκών κρατών τον διέλυσαν. Από τότε πια έσβησε το όνειρο της κυριαρχίας των Τούρκων και στην Ευρώπη. Οι κτήσεις τους (Τυνησία, Αλγέρι, Ουγγαρία κ.ά.) ανακτούσαν την ανεξαρτησία τους. Οι Ρώσοι πολλές φορές κήρυξαν πόλεμο εναντίον της Τουρκίας και της κατάφεραν καίρια πλήγματα, αποσπώντας εδάφη και δίνοντας ευκαιρία στις παραδουνάβιες ηγεμονίες να γίνουν αυτόνομες. Αλλά το τελειωτικό χτύπημα στην Οθωμανική αυτοκρατορία έδωσε η ελληνική επανάσταση του 1821, που οδήγησε στην απελευθέρωση των Ελλήνων. Επακολούθησαν επαναστατικά κινήματα και άλλων υποδούλων λαών (Αίγυπτος, Κρήτη, Βοσνία, Ερζεγοβίνη, Βουλγαρία) και νέος πόλεμος Ρωσίας - Τουρκίας (1877 - 1878), κατά τον οποίο τα ρωσικά στρατεύματα έφτασαν έξω από την Κωνσταντινούπολη. Απελευθερώθηκαν η Σερβία, το Μαυροβούνιο, η Ρουμανία, η Βουλγαρία, η Θράκη, η Κρήτη. Το 1909 έγινε η λεγόμενη "επανάσταση των Νεότουρκων", που εκθρόνισαν τον σουλτάνο Χαμίτ και δημιούργησαν σύνταγμα. Οι φοβερές πιέσεις των Νεότουρκων προς τους χριστιανικούς πληθυσμούς οδήγησαν σε συμμαχία τις βαλκανικές χώρες (Ελλάδα, Βουλγαρία, Σερβία, Μαυροβούνιο),που κήρυξαν το Βαλκανικό πόλεμο (1912), που είχε ως αποτέλεσμα την πλήρη απελευθέρωση των βαλκανικών λαών και την αφαίρεση όλων των ευρωπαϊκών εδαφών της Τουρκίας, εκτός από την

Ανατολική Θράκη. Μετά τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο και τη συνθήκη των Σεβρών ο ελληνικός στρατός κατέλαβε τη Σμύρνη και θα διέλυε την Τουρκία, αν δεν μεσολαβούσαν οι εμφύλιες έριδες των Ελλήνων, το στρατιωτικό κίνημα του Κεμάλ Ατατούρκ και οι δολοπλοκίες των συμμάχων σε βάρος της Ελλάδας. Ο ελληνικός στρατός αναγκάστηκε να υποχωρήσει και αυτό έφερε τη μικρασιατική καταστροφή. Ο Κεμάλ κατάργησε τη βασιλεία και ανακήρυξε δημοκρατία (1922). Έκανε εντυπωσιακές μεταρρυθμίσεις που απέβλεπαν στον εξευρωπαϊσμό της χώρας και την αφαίρεση του έντονου θρησκευτικού της χαρακτήρα. Με την συνθήκη της Λοζάννης η Τουρκία ανέκτησε την Ανατολική Θράκη και τα όριά της καθορίστηκαν στα σημερινά. Κατά το Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο η Τουρκία έμεινε ουδέτερη. Μεταπολεμικά προσχώρησε στο ΝΑΤΟ και στο Σύμφωνο της Βαγδάτης. Οι σχέσεις Ελλάδας - Τουρκίας, που αποκαταστάθηκαν με τις συμφωνίες Βενιζέλου - Κεμάλ (1930), επιδεινώθηκαν εξαιτίας του Κυπριακού, κυρίως μετά το 1960. Από το 1950 ως το 1960 πρωθυπουργός ήταν ο Μεντερές, που απαγχονίστηκε για καταχρήσεις. Το 1965 πρωθυπουργός εκλέχτηκε ο Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ. Το 1974 τον διαδέχτηκε ο "σοσιαλιστής" Μπουλέντ Ετζεβίτ, που οργάνωσε την εισβολή στην Κύπρο, που είχε ως αποτέλεσμα την κατοχή του 40% του νησιού από τα τουρκικά στρατεύματα και την εκδίωξη από τις εστίες τους 200.000 Ελληνοκυπρίων. Το 1980 ο στρατηγός Κενάν Εβρέν κατέλαβε πραξικοπηματικά την εξουσία, ανατρέποντας τον Ντεμιρέλ που είχε αναλάβει την πρωθυπουργία το 1979, και ανακηρύχτηκε πρόεδρος της χώρας. Το σύνταγμα του 1982 περιόρισε τα δικαιώματα του πολίτη και επέκτεινε τις δικαιοδοσίες του προέδρου. το 1983 ανελεύθερες εκλογές ανάδειξαν πρωθυπουργό τον Τουρκούτ Οζάλ, που επανεκλέχτηκε το 1987. Η χώρα σήμερα μαστίζεται από τον πολύ μεγάλο πληθωρισμό, το τεράστιο δημόσιο εξωτερικό χρέος το αντάρτικο των Κούρδων και την ολοένα αυξανόμενη ανεργία. Σήμερα (Δεκέμβριος 2002) πρόεδρος της Τουρκίας είναι ο Ρ. Τ. Ερντογάν.-[1]ΠΗΓΗ ΠΛΗΡΟΦ.: Υπουργείο Εξωτερικών Τουρκίας & Υπουργείο Πολιτισμού Τουρκίας .

ΣΗΜ. Όλες οι πληροφορίες που διαβάσατε σε όλο το ταξιδιωτικό έχουν διασταυρωθεί από σημαντικές πηγές όπως βλέπετε παρακάτω :

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

Adnan Mahirogullari, “Sivas”, Istanbul, © 2001. B. Chantre, “Trip to Cappadocia”, © 1999. The Great Encyclopedia of Islam © 2000. J. G. Mac Queen, “The Hittites”, London © 1986. Lyn Rodley, “Cave Monasteries of Byzantine Cappadocia”, Cambridge University © 1985. Ramsay William, “The Historical Geography of Asia Minor”, London 1980 Seton Lloyd, “Ancient Turkey, A Travelers History” © 1978. Αθανάσιος Καραθανάσης, “Καππαδοκία”, © 2001. Αλέξης Σαββίδης, “Οι Τούρκοι και το Βυζάντιο”, © 1996. Εγκυκλοπαίδειες: “Britannica”, © 2001, “ΗΛΙΟΣ”, © 1999, “ΔΟΜΗ”, © 2000, “EncartaMicrosoft 2002”, © 2002. Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών, “Ο τελευταίος Ελληνισμός της Μικράς Ασίας”, © 1974. Σεφέρης Γεώργιος ποιητής, “Τρεις ημέρες στα μοναστήρια της Καππαδοκίας”, © 1953. Σκαλιέρης Γ. Κ. «Λαοί και φυλές της Μικράς Ασίας», © 1922. Σπύρος Βρυώνης, «Η παρακμή του Μεσαιωνικού Ελληνισμού στην Μικρά Ασία και η διαδικασία εξισλαμισμού» Μ.Ι.Ε.Τ., © 1996. Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού, «Χαμένες Πατρίδες», 2001. «Turkish News», Issue 16 March (about Kurds), © 2001. MichaelAngold, «Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία από το 1025-1024» Β. TATAKIS, «Η συμβολή της Καππαδοκίας στην Χριστιανική σκέψη», Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών, © 1960. Cappadokia & Central Anatolia», Info Travel Guides, © 2002. SEVAN NISANYAN – MUJDE NISANYAN: «Black Sea, a travelerʼs handbook for Northern Turkey», © 2001. “Cappadocia” Murat E. Gulyaz (Αρχαιολόγος), Irfan Olmez. «Ιστανμπούλ» Η Κοιτίδα των Πολιτισμών, © 1999. Υπουργείο Πολιτισμού Τουρκίας (www.kultur.gov.tr), www.Turizm.Net INFO from INTERNET: www.kapadokes.gr, www.lonelyplanet.com Φωτογραφίες & Slides:Elias Antonopoulos - Andeli, Konstantinos Drakatos, Mehmet Avcidirlar, Nemci Erol, Ibrahim Zaman, Caroline Penn, Panos Pictures, Revak Instabul Rehber Basin Yayin Dağitim, Ahmet Salihoğluğ, Murat E. Gulyaz, Irfan Olmez, Microsoft Corporation.

ΣΥΝΤΟΜΑ ΘΑ ΑΝΕΒΑΣΩ ΣΤΟ FORUM. Το ταξίδι του 2001 – διήρκεσε 15 ημέρες (Ιούνιος 2001) και ελπίζω σύντομα να μπορέσω να το … ολοκληρώσω ώστε να το «μοιραστείτε» μαζί μου με τίτλο "αλλες 15 ημέρες με τον εχθρό μου" Η διαδρομή που ακολούθησα ήταν: Κων/πολη (Istanbul) – Σμύρνη (Izmir) – Έφεσος (Ephesus) – Σελτσούκ (Selçuk) – Σπάρτη (Isparta) – Ικόνιο (Konya) - Άγκυρα (Ankara) – Καχρανμαράς (Kahramanmaras) – Νεμρουτ Νταγι (NemrutDagi) – Ουρφα (Urfa)– Χαράν (Haran) – Ακνταναρ (Akdanar) – Λίμνη Βαν (VanLake)– Κάστρο Χοζαπ (HosapCastle) – Ντογκουμπεγιαζίτ (Dogubeyazit) – Ανι (Ani) – Καρς (Kars) – Αραράτ (Ararat) – Αρμενία (Armenia)– Τραπεζούντα (Trabzon) – Άγκυρα (Ankara) – Κων/πολη (Istanbul).

Το ταξίδι του 2002 - πραγματοποιήθηκε από τις 22 Μαρτίου 2002 μέχρι 30 Ιουνίου 2002 – 100 ημέρες - και διαμέσου της Τουρκίας έφτασα στα πιο πολλά αξιοθέατα του Ιράν. Από εκεί ταξίδευσα από δυτικά, προς τον νότο και το νοτιοανατολικό σημείο της Τουρκίας για περίπου έναν μήνα ακολουθώντας την παρακάτω διαδρομή: Πειραιάς –πλοίο για Καβάλα – Αλεξανδρούπολη - Ορεστιάδα - Edirne - Canakkale - Assos - Balikesir - Selcuk - λίμνη Bafa - Dalyan Fethiye - Antalya - Egirdir - Konya - Urgup - Samandag - Gaziantep Urfa - Malatya - Diyarbakir - Mardin - Batman - Tatvan Dogubeyazit. Στη συνέχεια διέσχισα τα σύνορα στο Gurbulak / Bazargan και ταξίδεψα μέσω του Ιράν για περίπου 5 εβδομάδες ακολουθώντας την διαδρομή: Ταμπρίζ (Ταβριζ) - Zanjan - Hamadan - Kashan - Qom - Esfahan - Yazd - Tabas - Mashhad - Bojnurd - Minudasht - Gorgan Babolsar - Rasht - Zanjan - Ταμπρίζ και πίσω στην Τουρκία. ο τίτλος του "100 ημέρες με τον εχθρό μου"

Η λίμνη Σαλτίνη Η Σαλτίνη (ή Σαλίνη) είναι πολύ ρηχή αλμυρή ή υφάλμυρη παράκτια λίμνη, έκτασης περίπου 2100 τετρ. χλμ. Βρίσκεται στο βόρειο τμήμα της χερσονήσου Στέρνας, νότια από το αεροδρόμιο του Ακτίου. Η γύρω περιοχή είναι επίπεδη, με εκτεταμένες καλλιέργειες και χορτολίβαδα. Ανατολικά της λίμνης, κάτω από τον λόφο Στούπα παρατηρούνται εκτεταμένοι ελαιώνες και χορτολίβαδα. Σε αρκετά μέρη αναπτύσσεται χαρακτηριστική βλάστηση που αποτελεί ένδειξη για την υπερβόσκηση της περιοχής. Στην περιοχή Άνω Πούντα, στα ανατολικά και νοτιοανατολικά της λίμνης απαντούν ελαιώνες, θερμοκήπια, αλλά και χορτολίβαδα. Στα δυτικά και νοτιανατολικά τμήματα της λίμνης, η δενδρώδης παραποτάμια βλάστηση αντιπροσωπεύεται από όχι ιδιαίτερα σημαντικές διάσπαρτες συστάδες δέντρων. Στη νότια πλευρά υπάρχει ένα τεχνητό κανάλι που συνδέει τη λίμνη με το Ιόνιο πέλαγος. Μέσω αυτού του καναλιού εισέρχονται ψάρια από τη θάλασσα στη λίμνη. Η Σαλτίνη είναι ιδιωτική λίμνη και χρησιμοποιείται κυρίως για αλιεία. Η θέση της Σαλτίνης στα δυτικά της περιοχής του Αμβρακικού, καθώς και οι εκτεταμένες πολύ ρηχές και λασπώδεις ακτές της, την κάνουν ένα πολύ σημαντικό σταθμό ανάπαυσης για τα μεταναστευτικά πουλιά. Βασικές πληροφορίες για το φράγμα του Ασουάν

Για πολλούς αιώνες, οι άνθρωποι στην Αίγυπτο υπέφεραν είτε από το λίγο είτε από το πολύ νερό που είχαν. Μερικά χρόνια υπήρχε ξηρασία, και δεν υπήρχε αρκετό νερό για να μεγαλώσουν τις καλλιέργειες ή να χρησιμοποιήσουν για την καθημερινή ζωή. Άλλα έτη υπήρχε τόσο πολύ νερό ώστε ο ποταμός Νείλος πλημμύριζε, καταστρέφοντας τις καλλιέργειες και παρέσερνε μακριά το χώμα (την εύφορη γη). Ο λαός της Αιγύπτου έπρεπε να βρει έναν τρόπο να διαχειρίζεται το νερό από τον ποταμό Νείλο, ώστε να έχει ακριβώς το σωστό ποσό όλο το χρόνο. Η απάντηση σε αυτά τα προβλήματα ήταν το φράγμα του Ασουάν. Το φράγμα θα έπρεπε να εξυπηρετεί τρία πράγματα: α) να ελέγχει τις πλημμύρες του ποταμού Νείλου, β) να αποθηκεύει νερό από τις πλημμύρες, έτσι ώστε να μπορεί να αποδεσμεύεται σε βραδύτερο ρυθμό και γ)να παράγει υδροηλεκτρική ενέργεια. Οι Σοβιετικοί βοήθησαν το λαό της Αιγύπτου στο σχεδιασμό και την κατασκευή φράγματος από γρανίτη να επισκεφθούμε την Κοιλάδα με τις Χρυσές Μούμιες. Μετά θα επισκεφθούμε τον Ναό του Μεγ. Αλεξάνδρου. Οι Θερμές Πηγές Ain Al-Muftillah ήταν κάποτε η κύρια πηγή υδροδότησης της παλιάς πρωτεύουσας της Όασης, που αργότερα ονομάστηκε Κασρ, και πρέπει να ήταν στο κέντρο της τότε πόλης. Σήμερα είναι μέσα στην έρημο και φυλάσσεται με ένα σιδερένιο κιγκλίδωμα. Από την πύλη οδηγούμαστε σε τέσσερις συνεχόμενους θαλάμους της 26ης Δυναστείας που σήμερα προστατεύονται από ξυλοκατασκευή και, από επάνω, με σωρό από άμμο. Το σύνολο θεωρείται πως είναι ναός. Βλέπουμε τοιχογραφίες με ολόκληρη σειρά θεοτήτων, μαζί με τον Αρχιερέα Zed-Khonsu-ef-ankh και τον αδελφό του Sheben-Khonsu, κυβερνήτη της πόλης. Οι τάφοι του Zed-Amun-ef- ankh έπεσαν θύμα τυμβωρύχων στην αρχαιότητα αλλά και κατά τη διάρκεια του περασμένου αιώνα, οπότε αφαιρέθηκαν κάτι μούμιες και μερικές χάντρες, έμειναν όμως οι καταπληκτικές τοιχογραφίες με σκηνές από την ζωή της Φαραωνικής Αιγύπτου. Ακολουθεί Βεδουίνικο γεύμα πικ-νικ στις κρύες πηγές της ερήμου, επίσκεψη στην Αλμυρή Λίμνη και το Βουνό με το Αγγλικό Σπίτι για να θαυμάσουμε το αγνάντεμα στην έρημο. Μετά θα πάμε στις θερμές πηγές El Meftha όπου θα κολυμπήσουμε πριν κατασκηνώσουμε κάτω από τα άστρα. Στην κατασκήνωσή μας θα στηθεί υπαίθριο μαγειρείο από τους Βεδουίνους και θα απολαύσουμε το αποτέλεσμα της παραδοσιακής κουζίνας τους. Τη νύχτα θα δούμε στον ουρανό της ερήμου, για πρώτη ίσως φορά, αυτό που ήταν καθημερινή απόλαυση για τους γονείς μας, πριν επικρατήσει και στην πατρίδα μας η φωτεινή μόλυνση, η εξαφάνιση των άστρων από το υπερβολικό τεχνητό φως: Αντιμέτωποι με τον ανεπανάληπτο ουρανό της ερήμου θα αναζητήσουμε τον "Ιορδάνη ποταμό", τον γαλαξία μας δηλαδή, και θα έχουμε την ευκαιρία να κάνουμε λυτρωτικές της ψυχής σκέψεις πριν αποκοιμηθούμε.

Ταξίδια στην Τυνησία - Διακοπές, Πακέτα Διακοπών για Τυνησία (Τύνιδα, Σφαξ, Σαχάρα) Μετά το πρόγευμα, θα διασχίσουμε την αλμυρή λίμνη Chott El Jerid, που έχει παγκόσμιο επιστημονικό ενδιαφέρον (εδώ θα βρείτε προς αγορά το ρόδο της ερήμου, αντιπροσωπευτικό αναμνηστικό του Νότου). Κατευθυνόμαστε στην Tozeur, τη μεγαλύτερη και πιο σημαντική πόλη της νότιας Τυνησίας, γνωστή για τις απέραντες οάσεις με φοινικόδενδρα. Επίσκεψη στη Medina, τα σούκς και το περίφημο Λαογραφικό M ουσείο. Μετά το γεύμα μας, θα επισκεφθούμε την όαση της Nefta. Απόγευμα ελεύθερο. Δείπνο και προαιρετική παρακολούθηση φολκορικής παράστασης. Διανυκτέρευση.

CHERΝOBYL! 20 ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ...

Μετά το τραγικό πυρηνικό ατύχημα που συνέβη στις 25 προς 26 Απριλίου του 1986 στον σταθμό παραγωγής πυρηνικής ενέργειας στην περιοχή της πόλης Chernobyl της Ουκρανίας και πολύ κοντά στα σύνορα με τη Λευκορωσία, το άγνωστο μέχρι τότε τοπονύμιο έγινε πλέον συνώνυμο της φρίκης που μπορεί να προκαλέσει ένα πυρηνικό ατύχημα, όπως εκείνο. Ο Καθηγητής Nesterenko από τη Λευκορωσία, λαμβάνοντας υπόψη του επίσημα στατιστικά στοιχεία και τα ευρήματα από δική του έρευνα, ανέφερε τα εξής: "Το 1985, ποσοστό ενενήντα εννιά τοις εκατό από τα παιδιά ήταν υγιή. Σήμερα, μόνον ένα ποσοστό είκοσι τοις εκατό των παιδιών είναι υγιή. Αυτές οι πληροφορίες παρέχονται από επίσημα στατιστικά στοιχεία...". Η λίμνη Αράλ ή Αράλη πριν από χρόνια ήταν μια τεράστια σε έκταση αλμυρή λίμνη στα σύνορα Καζακστάν και Ουζμπεκιστάν, γι' αυτό και ονομαζόταν Θάλασσα Αράλ. Πριν χρόνια, η πόλη Αράλ του Καζακστάν ήταν ένα αλιευτικό λιμάνι στις όχθες της Θάλασσας Αράλ. Σήμερα η απόσταση ανάμεσα στις όχθες της λίμνης και στην πόλη, που κάποτε ήταν λιμάνι, είναι περίπου εκατό χιλιόμετρα (100 km). Η Θάλασσα Αράλ συρρικνώθηκε σε έκταση. Είναι ένα αδιάψευστο τραγικό μνημείο βιασμού της φύσης από τον άνθρωπο. Εκεί που ήταν η Θάλασσα Αράλ ο χάρτης έχει αλλάξει πια. Η Αράλ όπως ήταν, δεν υπάρχει πλέον. Η καταστροφή της μεγάλης λίμνης ολοκληρώθηκε με πολύ γρήγρους ρυθμούς. Χρειάστηκαν μόλις τριάντα εννιά χρόνια στον άνθρωπο, για

να καταστρέψει, ό,τι η φύση χρειάστηκε εκατοντάδες ετών για να διαμορφώσει. Από τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο και μετά, ο άνθρωπος της Δύσης κυρίως, ένιωσε κατά κάποιο τρόπο έναν εκαστατικό θαυμασμό μπροστά στα επιτεύγματα των θετικών επιστημών και της τεχνολογίας, αλλά δυστυχώς χωρίς διάκριση και δίχως στάλα αιδούς.... Παρασυρθήκαμε ως είδος εμπρός στα χειροτεχνήματά μας και μας διέφυγε πέρα ως πέρα το γεγονός, που εκ των υστέρων αποδείχθηκε φρικτό, ότι πολλά απ' αυτά που φτιάξαμε, όχι μόνον αποδείχθηκαν περιττά και άχρηστα, αλλά τραγικά καταστροφικά. Ο δαίμονας της κολάσεως έσπασε τα δεσμά που τον κρατούσαν φυλαγμένο και φυλακισμένο ταυτόχρονα στα βάθη του ανυπόστατου σκότους. Του προσφέραμε διέξοδο στην επιφάνεια της Γης κι εκείνος, ωσάν πλάσμα υποχείριο σκοτεινών δυνάμεων, άρχισε ξέφρενο χορό σκορπώντας τρόμο και στάχτη, πόνο και ορφάνια, καταστροφή, καταστροφή, καταστροφή σε ανθρώπους, σε ζώα, σε πτηνά και ψάρια, σε δέντρα, σε θάμνους, σε ταπεινά δυσδιάκριτα ανθάκια.... Άρχισε να ασκεί την αναίσχυντη εκπόρνευσή του κατά της Γης, κατά του Κόσμου και του Κάλλους. Η αίσθηση του ιερού χάθηκε για τους περισσότερους από μας. Καμωνόμαστε πως δήθεν σεβόμαστε το Θεό, με όποιο Όνομα και αν τον επικαλούμαστε, ενδυόμαστε την πανοπλία του πολεμιστή της Πίστης μας, προκειμένου να περιφρουρήσουμε ο καθένας το δόγμα ΤΟΥ, αλλά έχομε χάσει ολοκληρωτικά την αίσθηση του ΙΕΡΟΥ! Παύσαμε να βλέπουμε το ιερό στα πρόσωπα των άλλων, γνωστών και αγνώστων, δικών μας και ξένων, δίχως διάκριση. Παύσαμε να διακρίνουμε το ιερό στη φύση, στον ίσκιο των δασών και στη δροσιά των πηγαίων υδάτων, στους ιριδισμούς των θαλάσσιων κυμάτων. Δεν έχουμε πλέον την αίσθηση πως το ιερό υπάρχει, όπου ανθίζει η ζωή! Για όλους αυτούς τους λόγους καταστρέφουμε την κατοικία μας, την κοινή μας κοσμική πατρίδα, τη Γη, χάριν οικονομικής ισχύος, χάριν εξουσίας επί ψυχών και σωμάτων. Και δυστυχώς, όπως φαίνεται, η μετάνοια αργεί .... Posted by George Doudos/ Γιώργος Δούδος at 10:48 PM 1 comments THURSDAY, APRIL 13, 2006

ΕΑΡ ΤΟ ΓΛΥΚΥ, ΚΑΙΡΟΣ ΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ!

Η Άνοιξη, για όλους τους λαούς που μοιράζονται τον πλανήτη Γη ως κατοικία τους, αλλά ιδίως για όσους ζουν από τις ακτές της ανατολικής Μεσογείου ως τα άκρα της Μέσης Ανατολής, έχει ιδιαίτερη αξία. Είναι η εποχή της ελπίδας και της αισιοδοξίας, μιας πανηγύρεως χρωμάτων, αρωμάτων και εικόνων που υποβάλλουν στην κατάφαση στη Ζωή χωρίς ερωτηματικά. Είναι ο καιρός όπου τα πάντα φανερώνουν τη δύναμη της Ζωής, ως αέναης παρουσίας σ' έναν κύκλο μεταμορφωτικών διαδικασιών που αναιρεί καταλυτικά τα φαινόμενα της φθοράς, που κατ' επίφαση έδειχναν να κυριαρχούν ενόσω διαρκούσε ο Χειμώνας. Η Εαρινή Ισημερία, που οριοθετεί αστρονομικά την αφετηρία της Ανοίξεως, σηματοδοτεί για πολλούς λαούς της Ανατολής με ρίζες αρχαίες την αφετηρία του νέου ενιαυτού (ιδίως Κούρδοι, λαοί του Ιράν και του Αφγανιστάν). Αξίζει να θυμηθούμε τα 'Ανθεστήρια', περίλαμπρες ελληνικές γιορτές κατά την αρχαιότητα, όπου πρωτεύοντα ρόλο στην όλη τελετουργία των λατρευτικών πομπών είχαν τα εαρινά άνθη, εξ ου και η ονομασία των γιορτών. Οι Έλληνες, αφότου ασπάζονται το Χριστιανισμό, κάνοντας λόγο για την Άνοιξη, αναφέρονται στο 'έαρ το γλυκύ'. Η λέξη έαρ είναι πολυσήμαντη και σημαίνει 'ομορφιά' και 'καθετί που βρίσκεται στην άνθισή του'. Τη Μεγάλη Παρασκευή όταν ψάλλονται τα εγκώμια ο Χριστός αποκαλείται 'το γλυκύ έαρ'. Η Άνοιξη είναι πράγματι 'καιρός Αναστάσεως' αφού τα πάντα στη φύση, μετά την περίοδο της φθοράς, του θανάτου και της σιγής επανέρχονται θριαμβευτικά στη Ζωή! Αυτή η μεγαλειώδης κοσμική, -από το Κόσμος και όχι από το κοσμικός, συνώνυμο του κοινωνικός- , πανήγυρη σταλάζει στις ψυχές των ανθρώπων χαρά, αναζωογονεί ελπίδες, πληροί τις υπάρξεις με αισιοδοξία και προσφέρει έναν θετικό τρόπο θέασης των πάντων....

Κατά την εποχή του έαρος γιορτάζεται το Πάσχα των Χριστιανών, κληρονομία του εβραϊκού peshah, για να σηματοδοτεί διάβαση νοητή πλέον, όχι από τη χώρα της Αιγύπτου προς τη γη της Χανάαν, αλλά από τη χώρα της άγνοιας και της αφιλίας στη χώρα της όντως γνώσεως που ελευθερώνει και της κοινωνίας που αληθεύει εντός της Αγάπης. Σε τούτο το Πάσχα, όπου κυριαρχεί λατρευτικά το Φως, γιορτάζεται η Ανάσταση του Χριστού. Αν πράγματι ο Χριστός προσφέρεται ως ένοικος κάθε ανθρώπινης ύπαρξης, τότε η Ανάσταση είναι κάτι το ξεχωριστά οικείο για την καθεμιά και τον καθένα μας. Χριστός Ανέστη! Αληθώς Ανέστη! Και ο Θεός έφτιαξε τον κόσμο - 10 Μύθοι Δημιουργίας, ΜΕΡΟΣ Α

Αρκετοί γονείς κέρδισαν το 2005 σε μια δίκη εναντίον μιας σχολικής περιφέρειας της Pennsylvania, που είχε συμπεριλάβει την διφορούμενη θεωρία του ʽΕυφυούς Σχεδιασμούʼ στο πρόγραμμα μαθημάτων της. Σε αντίθεση με τη θεωρία της Εξέλιξης που διδάσκεται στα περισσότερα σχολεία ως μία αντικειμενικά εδραιωμένη επιστημονική θεωρία, σύμφωνα με τους ενάγοντες δεν είναι τίποτε άλλο παρά μία ιουδαιοχριστιανική δοξασία που υποστηρίζει ότι οι λογικές ακολουθίες της φυσικής εξέλιξης δεν οφείλονται σε τυχαία γεγονότα ή αναπάντεχες μεταλλάξεις, αλλά αποτελούν επιδέξια σχεδιασμένα γεγονότα που έχουν δημιουργηθεί από μία πάνσοφη και πανταχού παρούσα διάνοια, σύμφωνα με ένα καθορισμένο σχέδιο. Εν ολίγοις, αποτελούν δουλειά του Θεού. Υπάρχει όμως ένα σημείο δυσκολίας στην όλη υπόθεση: Ποιος Θεός; Πέρασε πολύς καιρός επιστημονικής έρευνας προτού ο Κάρολος Δαρβίνος να προτείνει την θεωρία της 'φυσικής επιλογής'. Στα χρόνια που ακολούθησαν η ανθρωπότητα έμαθε πολλά πράγματα σχετικά με το πώς γίναμε το κυρίαρχο είδος στον πλανήτη, πως διαμορφώθηκε η Γη και το Ηλιακό Σύστημα ή ακόμα και το ίδιο το Σύμπαν. Σ' αυτό το χρονικό διάστημα, άλλαξε επίσης και η κατανόησή μας για τη θεωρία της εξέλιξης. Σήμερα οι περισσότεροι επιστήμονες πιστεύουν ότι υπάρχει μια εγγενής λογική στην πραγματικότητα που βιώνουμε, ότι υπάρχουν απόλυτοι φυσικοί νόμοι. Πολλά πράγματα παραμένουν στην περιοχή του μυστηρίου και καθώς βρίσκεται απάντηση για κάποιο ζήτημα, πολλές άλλες ερωτήσεις αναδύονται. Όσον αφορά τη διδασκαλία μιας θεωρίας Ευφυούς Σχεδιασμού σε ένα σχολείο, μια καλή ερώτηση είναι σίγουρα αυτή: Αν συμπεριλάβουμε μια θεωρία Δημιουργίας σε ένα πρόγραμμα μαθημάτων, σε ποιο σύστημα πιστεύω θα έπρεπε να βασιστούμε και γιατί να μην επιτραπεί να διδαχτούν και συστήματα από διαφορετικές πίστεις; Στη συνέχεια θα παρουσιαστούν εν συντομία 10 από τα γνωστότερα αλλά και ιδιαίτερα πρωτότυπα σενάρια Ευφυούς Σχεδιασμού. 10 Το σφυρί των Θεών: Νορβηγική Μυθολογία Με την αφθονία της σε ρωμαλέους και εύρωστους θεούς παρέα με καλόβολες

θεές, η αρχαία νορβηγική θρησκεία των σκανδιναβικών και γερμανικών χωρών προσφέρει τον ιδανικό δημιουργικό μύθο για τους λάτρεις των αγώνων πάλης αλλά και της μουσικής Heavy Metal. Σύμφωνα με τις νορβηγικές παραδόσεις πριν από την ύπαρξη της Γης (Midgard) υπήρχε η Muspell, μια φλεγόμενη χώρα με φύλακες που κράδαιναν πύρινα σπαθιά, το αχανές κενό διάστημα (Ginnungagap) και το Niflheim που ήταν μια περιοχή σκεπασμένη με πάγο. Όταν το ψύχος του Niflheim άγγιξε τις φλόγες του Muspell ο γιγάντιος Ymir και η αγελάδα μεγαθήριο Auehumla αναδύθηκαν από τους λιωμένους πάγους. Στη συνέχεια η αγελάδα έγλειψε τον θεό Bor και τη γυναίκα του και τους έφερε στη ζωή. Το ζευγάρι γέννησε τον Buri που έκανε τρεις γιους, τους Odin, Vili και Ve. Οι γιοι μεγάλωσαν και σκότωσαν τον Ymir και από το σώμα του δημιούργησαν: από τη σάρκα του τη Γη, από τα οστά του τα βουνά, από τις τρίχες του τα δέντρα και από το αίμα του τα ποτάμια, τις λίμνες και τη θάλασσα. Τέλος, από το κρανίο του οι θεοί δημιούργησαν τον ουρανό με τα αστέρια. 9 Ζωροαστρισμός, η θρησκεία της αρχαίας Περσίας Σύμφωνα με τις δοξασίες της μέσης εποχής της Περσίας ο κόσμος δημιουργήθηκε από τη θεότητα Ahura Mazda. Το μεγάλο βουνό Alburz μεγάλωνε για 800 χρόνια μέχρι που άγγιξε τον ουρανό. Τότε έπεσε βροχή που σχημάτισε τη θάλασσα Vourukasha και δύο μεγάλους ποταμούς. Το πρώτο ζώο που ήταν ένας λευκός ταύρος έζησε στις όχθες του ποταμού Veh Rod. Όμως το κακό πνεύμα Angra Mainyu τον σκότωσε. Το σπέρμα του μεταφέρθηκε στη Σελήνη και εξαγνίστηκε κι έτσι δημιουργήθηκαν πολλά ζώα και φυτά. Δίπλα στον ποταμό ζούσε ο πρώτος άνθρωπος ο Gayomard, που ήταν φωτεινός σαν τον Ήλιο. Ο Angra Mainyu τον σκότωσε και εκείνον. Ο Ήλιος όμως εξάγνισε το σπέρμα του για 40 χρόνια απ' όπου μετά βλάστησε το φυτό ραβέντι. Το φυτό μεγάλωσε και μεταμορφώθηκε στους Mashya και Mashyanag, τους πρώτους θνητούς. Αντί να τους σκοτώσει όμως ο Angra Mainyu τους ξεγέλασε και τους έκανε να τον λατρεύουν. Μετά από 50 χρόνια γέννησαν δίδυμα, αλλά τα δίδυμα αυτά κουβαλούν τις αμαρτίες των γονέων τους. Μετά από πολύ καιρό γεννήθηκαν άλλα δύο δίδυμα και από αυτά προήλθαν όλοι οι άνθρωποι και ιδιαίτερα οι Πέρσες. 8 Από τους Ποταμούς της Βαβυλώνας Ο βαβυλωνιακός δημιουργικός μύθος, το Enuma Elish, ξεκινά με τους θεούς των νερών, τον Apsu (φρεσκάδα) και την Tiamat (αλμύρα), που δημιούργησαν διάφορες γενιές θεών με αρχηγό τον Ea και τους πολλούς του αδελφούς. Αλλά αυτοί οι νέοι θεοί έκαναν τόσο θόρυβο που οι Apsu και Tiamat δεν μπορούσαν να κοιμηθούν. Έτσι ο Apsu σχεδίασε να τους σκοτώσει αλλά πρόλαβε και τον σκότωσε ο Ea. Η Tiamat ορκίστηκε εκδίκηση και δημιούργησε μια σειρά από τέρατα, μεταξύ των οποίων ήταν ο τρελός σκύλος και ο άνθρωπος σκορπιός. Ο Ea και η θεά Damkina έκαναν τον Marduk, έναν γιγάντιο θεό με τέσσερα μάτια και τέσσερα αυτιά για να τους προστατεύει. Παλεύοντας με την Tiamat ο Marduk χρησιμοποίησε τους ανέμους σαν όπλα του και εκτόξευσε έναν κακό άνεμο στο λαιμό της με αποτέλεσμα να την εξουδετερώσει. Τότε τη σκότωσε με ένα μοναδικό βέλος που της έριξε στην καρδιά. Χώρισε στη συνέχεια το σώμα της στα δύο και το χρησιμοποίησε για να φτιάξει τους ουρανούς και τη Γη. Αργότερα έφτιαξε τον άνθρωπο για να κάνει τις σκληρές δουλειές που οι θεοί αρνούνταν να κάνουν, όπως την καλλιέργεια της γης και την κτηνοτροφία. 7 Τα Πνεύματα της Αρχαίας Αιγύπτου Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι είχαν διάφορους μύθους δημιουργίας. Όλοι ξεκινούν με τα στροβιλώδη, χαοτικά νερά της Nun. Ο Atum ήρθε στη ζωή και στη συνέχεια δημιούργησε ένα βουνό, ώστε να υπάρχει ένα μέρος για να σταθεί. Δεν είχε φύλο

και διέθετε ένα μάτι που μπορούσε να δει τα πάντα. Γέννησε έναν γιο τον Shu που ήταν ο θεός του αέρα. Στη συνέχεια έκανε εμετό μια κόρη την Tefnut, που ήταν η θεά της υγρασίας. Ο ρόλος τους ήταν να δημιουργήσουν τάξη από το χάος. Ο Shu και η Tefnut δημιούργησαν τον Geb και τη Nut που ήταν αντίστοιχα η γη και ο ουρανός. Στην αρχή ήταν ενωμένοι αλλά στη συνέχεια ο Geb άφησε τη Nut να υψωθεί πάνω από αυτόν. Σταδιακά σχηματίστηκε η κοσμική τάξη, αλλά ο Shu και η Tefnut χάθηκαν στο σκοτάδι που είχε απομείνει. Ο Atum έβγαλε το μάτι του που έβλεπε τα πάντα και το έστειλε για να τους ψάξει. Όταν ο Shu και η Tefnut γύρισαν εξαιτίας του ματιού, ο Atum δάκρυσε από χαρά. Στα σημεία που έπεσαν τα δάκρυα ξεφύτρωσαν οι άνθρωποι. 6 Μεξικό, οι Αζτέκοι Η γήινη μητέρα των Αζτέκων, η Coatlicue ('φούστα από φίδια') απεικονίζεται με τρόπο που προκαλεί τρόμο, να φοράει ένα περιδέραιο από ανθρώπινες καρδιές και χέρια και μια φούστα από φίδια, όπως υποδηλώνει και το όνομά της. Η Coatlicue έμεινε έγκυος από ένα μαχαίρι από οψιδιανό και γέννησε την Coyolxauhqui, θεά της Σελήνης, και 400 γιους που έγιναν τα άστρα του νότιου ουρανού. Αργότερα έπεσε από τον ουρανό μία μπάλα από φτερά και η Coatlique τη μάζεψε και την έκρυψε στη ζώνη της κι έτσι έμεινε ξανά έγκυος. Η Coyolxauhqui και τα αδέλφια της στράφηκαν εναντίον στη μητέρα τους, θυμωμένοι και σοκαρισμένοι από τη δεύτερη εγκυμοσύνη της, που δεν ήξεραν από πού προήλθε. Ωστόσο, το παιδί που βρισκόταν μέσα της, ο Huitzilopochtli, θεός του πολέμου και θεός του ήλιου, πήδηξε από τα σπλάχνα της πλήρως μεγαλωμένος και οπλισμένος. Επιτέθηκε στην Coyolxauhqui και τη σκότωσε με τη βοήθεια ενός φλεγόμενου ερπετού. Της έκοψε το κεφάλι και το πέταξε στον ουρανό, όπου έγινε το φεγγάρι, πράγμα που ανακούφισε τη μητέρα του.

Ζωντανό Νερό Το θαύμα της Φύσης! Τι σημαίνει «ζωντανό νερό»; Όλοι μας είχαμε κάποτε την εμπειρία να πιούμε νερό από μια πηγή σε ένα βουνό. Το νερό αυτό έχει μια πλούσια, γεμάτη γεύση, θέλει κανείς να πίνει όλο και πιο πολύ και δημιουργεί ένα αίσθημα φρεσκάδας και αναζωογόνησης. Τι σημαίνει «νεκρό» νερό; Το νερό που φθάνει στις βρύσες μας έχει διανύσει χιλιόμετρα σε ευθύγραμμους σωλήνες, αντίθετα με τη φιδοειδή του κίνηση στη φύση και συγκεντρώνεται στο υδραγωγείο, όπου χλωριώνεται για την εξαφάνιση παθογόνων μικροοργανισμών.

Μετά ξεκινάει την πορεία του μέσα από τους σωλήνες ύδρευσης και καταλήγει στη βρύση μας περιέχοντας διάφορες μολυντικές ουσίες που αναφέραμε παραπάνω. Πέρα απ’ αυτό όμως το νερό έχει χάσει την ενεργειακή του αξία, έχει γίνει ενεργειακά «νεκρό». Είναι λύση τα εμφιαλωμένα; Ακόμα και αν δεχθούμε ότι το εμφιαλωμένο νερό είναι ένα καλό από χημικής άποψης νερό, η ενεργειακή κατάσταση του είναι ακόμα χειρότερη από το νερό της βρύσης. Η άποψη αυτή ενισχύεται αν συνεκτιμήσουμε τις συνθήκες αποθήκευσης και διανομής τους. Αλήθεια θα θέλαμε να τρεφόμαστε καθημερινά με κονσέρβες; Τότε πώς είναι δυνατόν να πίνουμε καθημερινά εμφιαλωμένο νερό και να υποβαλλόμαστε σε μια φυσική και οικονομική ταλαιπωρία, και να τροφοδοτούμε το σώμα μας με ένα ενεργειακά νεκρό νερό; Αν το μοναδικό μας ενδιαφέρον είναι στη χημική ανάλυση του νερού, τότε μια ιδέα θα ήταν το αποστειρωμένο νερό. Το νερό όμως είναι ζωντανός οργανισμός και με το να το αποστειρώσουμε κυριολεκτικά …το πεθαίνουμε εάν απομακρύνουμε το χλώριο από το νερό η συχνότητα (το μήκος κύματος) του χλωρίου θα συνεχίσει να ανιχνεύεται στο νερό...." Είναι λύση ο καθαρισμός του νερού; Η λύση που προβάλλεται για την αντιμετώπιση αυτής της κατάστασης είναι ο καθαρισμός του νερού με κάποια φυσικοχημική μέθοδο, όπως φίλτρα ενεργού άνθρακα, φίλτρα με υπεριώδη ακτινοβολία, οζονισμό και αντίστροφη ώσμωση. Ο καθαρισμός αυτός σκοπό έχει να αποβάλλει από το νερό τους ρύπους. Δεν μπορεί όμως να αντιμετωπίσει το θέμα της ενέργειας και ζωτικότητας του νερού. Μάλιστα έχει μετρηθεί ότι η ενέργεια του νερού μειώνεται μετά την επεξεργασία του με κάποιο συμβατικό τρόπο καθαρισμού. Τι σημαίνει ότι το νερό έχει μνήμη; Σύμφωνα με τους διακεκριμένους επιστήμονες Δρ Ζακ Beneviste, Γάλλος βιολόγος, Δρ. Βόλφγκαγκ Ludwig, Γερμανός φυσικός, Δρ Enzo Ciccolo, Ιταλός βιολόγος και τους Γερμανούς Δρ Horst Felsch, Engler και Kokoschinegg, αποδείχτηκε πειραματικά ότι το νερό έχει μνήμη! Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει ότι το νερό έχει εγγεγραμμένες στη δομή του όλες τις συχνότητες των διαφόρων ουσιών με τις οποίες έχει έρ-θει σε επαφή. Κατά συνέπεια το νερό διατηρεί τη συχνότητα μιας ουσίας που υπήρχε μέσα του ακόμακαι εάν η

ουσία αυτή απομακρυνθεί και δεν ανιχνεύεται πλέον στη χημική ανάλυση του νερού! Δηλαδή εάν για παράδειγμα απομακρύνουμε το χλώριο από το νερό με κάποιο τρόπο καθαρισμού, η συχνότητα (το μήκος κύματος) του χλωρίου θα συνεχίσει να ανιχνεύεται στο νερό. Αυτό σημαίνει ότι θα εξακολουθήσει να υπάρχει και η βλαβερή επίδραση της συχνότητας χλωρίου στον οργανισμό, χωρίς τη φυσική ύπαρξη του χλωρίου στο νερό... Πρόκειται για ένα πραγματικά εκπληκτικό εύρημα. Για παράδειγμα η πολύ χαμηλή συχνότητα των 1.8 Hertz που έχει εντοπιστεί σε καρκινικούς ιστούς αντιστοιχεί στη συχνότητα νερού μολυσμένου με βαρέα μέταλλα. Σύμφωνα με τα ευρήματα του Δρ. Ludwig το νερό μιας συγκεκριμένης γερμανικής πόλης περιέχει αυτή τη συχνότητα. Και μάλιστα ας τονίσουμε ότι το νερό της πόλης είχε αποστειρωθεί δυο φορές πριν γίνει η μέτρηση της συχνότητας. Άρα καταλήγουμε στο εκπληκτικό συμπέρασμα ότι αν καθαρίσουμε το νερό, ακόμα και αν το αποστειρώσουμε, οι ηλεκτρομαγνητικές συχνότητες εξακολουθούν να ανιχνεύονται στα μόρια του νερού. Παρόλο που το νερό είναι δηλαδή χημικά καθαρό, εξακολουθεί να είναι μολυσμένο με βλαβερές συχνότητες (πληροφορίες). Επίσης σύμφωνα με τους παραπάνω επιστήμονες μόνο όταν το νερό βρεθεί σε υψηλή ενεργειακή κατάσταση, τότε είναι δυνατόν να εξισορροπηθούν οι αρνητικές του συχνότητες. Αυτή η εκπληκτική ανακάλυψη των παραπάνω επιφανών επιστημόνων βάζει το θέμα της ποιότητας του νερού σε μια εντελώς διαφορετική βάση. Μας οδηγεί στο να ασχοληθούμε σοβαρά και με την δεύτερη πτυχή του προβλήματος του πόσιμου νερού, πέραν των μολυντικών ουσιών: "...η πολύ χαμηλή συχνότητα των 1.8 Hertz που έχει εντοπιστεί σε καρκινικούς ιστούς αντιστοιχεί στη συχνότητα νερού μολυσμένου με βαρέα μέταλλα. Σύμφωνα με τα ευρήματα του Δρ. Ludwig το νερό μιας γερμανικής πόλης περιέχει αυτή τη συχνότητα. Και μάλιστα ας τονίσουμε ότι το νερό της πόλης είχε αποστειρωθεί δυο φορές πριν γίνει η μέτρηση της συχνότητας!..." Το θέμα της ενέργειας και ζωτικότητας του νερού! Το γεγονός ότι το νερό έχει μνήμη αποτελεί από τη μια πρόβλημα επειδή διατηρεί τις συχνότητες των μολυντικών ουσιών, αποτελεί όμως από την άλλη και τη λύση, επειδή έχει εγγράψει στη μνήμη του τις θετικές συχνότητες του νερού πηγής από

όπου ξεκίνησε την μεγάλη του πορεία μέχρι να φτάσει στη βρύση του σπιτιού μας. Αρκεί λοιπόν να δώσουμε ενέργεια στο νερό, να το αναζωογονήσουμε, να το «ξυπνήσουμε» και να αφυπνίσουμε τις θετικές συχνότητες που είχε στην πηγή, σβήνοντας ταυτόχρονα τις αρνητικές συχνότητες των ρυπαντών. Επειδή το νερό είναι ο ιδανικότερος μεταφορέας πληροφοριών, κάτι που το γνωρίζουμε και από την ομοιοπαθητική, είναι πάρα πολύ ευεργετικό για την υγεία μας το να μεταφέρει θετικές και όχι αρνητικές συχνότητες στον οργανισμό μας. Ας θυμίσουμε ότι στο ομοιοπαθητικό φάρμακο το βότανο ή το ορυκτό έχει υποστεί τέτοια διάλυση ώστε δεν ανιχνεύεται πλέον. Η συχνότητα όμως της ουσίας (η πληροφορία) έχει παραμείνει και θεραπεύει. Και μάλιστα όσο μεγαλύτερη η διάλυση, όσο δηλαδή πιο απειροελάχιστη η ουσία στο διάλυμα, τόσο ισχυρότερη η επίδραση... Πώς θα ενεργοποιήσουμε λοιπόν με αξιόπιστο τρόπο το νερό; Η απάντηση είναι ο καταλύτης νερού Plocher ο οποίος έχει κατασκευαστεί σύμφωνα με την μοναδική ευρεσιτεχνία του Γερμανού μηχανικού Roland Plocher, που είναι βασισμένη πάνω στα ευρήματα των μεγάλων επιστημόνων και ερευνητών Wilhelm Reich, Nikolas Tesla και Victor Schauberger. Στον καταλύτη νερού έχουν εγγραφεί με τη συσκευή Plocher οι πληροφορίες (συχνότητες) καθαρού νερού πηγής, που έχουν θετική επίδραση στην υγεία. Η ενεργοποίηση του νερού με τον καταλύτη αποδεικνύεται από το γεγονός ότι το νερό αποκτά ξανά την ικανότητα του για αυτοακάθαρση και έτσι έχουμε και χημικά μετρήσιμο αποτέλεσμα! Επίσης η ευεργετική επίδραση του νερού, που έχει αναζωογονηθεί με τον καταλύτη Plocher, πάνω στο ενεργειακό πεδίο του ανθρώπου αποδεικνύεται με τη μέθοδο της αυροφωτογράφησης Kirlian. "...η ευεργετική επίδραση του νερού, που έχει αναζωογονηθεί με τον καταλύτη Plocher, πάνω στο ενεργειακό πεδίο του ανθρώπου αποδεικνύεται με τη μέθοδο της αυροφωτογράφησης Kirlian..." Πρακτικά τώρα αντιλαμβανόμαστε τη δράση του καταλύτη πρώτα από όλα από τη διάθεση μας να πίνουμε περισσότερο νερό. Επίσης αντιλαμβανόμαστε τη δράση του καταλύτη από : • τη μείωση των αλάτων και της σκληρότητας του νερού • τη βελτίωση της γεύσης και της διαύγειας του νερού

• τη μειωμένη ποσότητα απορρυπαντικών, καθαριστικών και σαμπουάν που απαιτούνται • τα μαλακά πλυμένα ρούχα • την καλύτερη υγεία και όψη δέρματος και μαλλιών Η εγκατάσταση του καταλύτη είναι απλούστατη, δεν έχει λειτουργικά έξοδα, ανταλλακτικά και κόστη συντήρησης. Η λύση : Πεντακάθαρο και ζωντανό νερό! Όταν συνδυάσουμε τον καταλύτη Plocher με το απόλυτα φυσικό γερμανικό φίλτρο ενεργού άνθρακα Carbonit πετυχαίνουμε από τη μια χημικά πεντακάθαρο νερό, που διατηρεί τα ωφέλιμα μεταλλικά ιχνοστοιχεία και από την άλλη νερό με υψηλό ενεργειακό φορτίο στο οποίο έχουν σβηστεί και οι συχνότητες (πληροφορίες) των ρύπων από το νερό. Καταλύτης νερού Plocher και Φίλτρο Carbonit. Νερό Πηγής από τη βρύση του σπιτιού μας!

ΟΝΕΙΡΟ, ΧΡΟΝΟΣ ΚΑΙ ΝΕΡΟ Στα ποιήματα του Λεωνίδα Κακάρογλου συχνά ο ποιητής παρατηρεί τους ανθρώπους και καταγράφει την περιπέτειά τους από μια οπτική («τζάμια φιμέ») που οι ίδιοι δεν διαθέτουν. Αλλά και η ατομική περιπέτεια του ποιητή, του λυρικού υποκειμένου, καταγράφεται και αυτή μετασχηματισμένη από την ποιητική οπτική: το λυρικό ποίημα δεν είναι ημερολογιακή καταγραφή των προσωπικών εμπειριών με καθημερινό λόγο, αλλά ποιητικός λόγος. Στην ποιητική φωνή οι περιπέτειες του εαυτού και των άλλων συνιστούν αφενός μια υπέρβαση των ορίων του υποκειμένου και αφετέρου μια συμ-παθητική ταύτιση του εαυτού με τους άλλους. Η πανανθρώπινη, υποδόρια, συνεχής και διαβρωτική αγωνία της ύπαρξης μπροστά στο θάνατο υπόκειται σε όλα τα ποιήματα του Κακάρογλου, μια αγωνία που κάποτε ανέρχεται σαν εφιαλτικό όνειρο. Ο πόνος για τις σχέσεις που διακόπηκαν ή που έπαψαν να υπάρχουν στη ζωή μας αποτελεί μια περιοχή, την οποία τα ποιήματα εξερευνούν· είναι χαρακτηριστικό ότι συχνά δεν περιγράφεται πώς η σχέση διακόπηκε ή ποια ακριβώς είναι τα εμπλεκόμενα πρόσωπα, αλλά το ποίημα επιμένει στο οδυνηρό ίχνος που έχει απομείνει στο ένα τουλάχιστον από αυτά. Η μνήμη των νεκρών, η μνήμη των «χαμένων» ζωντανών, η μνήμη παρελθόντων χρόνων, η μνήμη είναι το συχνότερο θέμα γύρω από το οποίο περιστρέφεται η ποίηση του Κακάρογλου. Ένα άτιτλο ολιγόστιχο ποίημα στην εισαγωγική σελίδα της τελευταίας συλλογής του, Οι μέρες πριν από τα χρόνια (2007), κατά κάποιον τρόπο συνοψίζει τη θεματική των ποιημάτων του: Πώς με βασανίζει Αυτή η αρχειοθέτηση Των αισθημάτων Εισερχόμενα: Λύπη Εξερχόμενα: Μνήμη. Δεδομένου ότι η λύπη παραπέμπει σε σχέσεις που διακόπηκαν ή με ανθρώπους που δε βρίσκονται πια στη ζωή, θα μπορούσαμε να πούμε ότι η μνήμη και ο θάνατος αποτελούν τα θεμελιώδη θέματα γύρω από τα οποία περιστρέφεται το περιεχόμενο των ποιημάτων του Κακάρογλου. Αλλά, εάν προσθέσουμε και το θέμα του έρωτα, δεν είναι αυτά τα θέματα σχεδόν όλων των ποιημάτων που γράφονται σήμερα; Και όμως αυτή η διαπίστωση δεν σημαίνει και πολλά. Γιατί, όπως είπε κάποτε ο Μαλλαρμέ, η ποίηση δεν γίνεται με ιδέες, αλλά με λέξεις. Θα έπρεπε δηλαδή να ενσκύψουμε και να παρατηρήσουμε προσεκτικά («εκ του σύνεγγυς ανάγνωση») πώς το κάθε ποιητικό κείμενο αρθρώνει συγκεκριμένα τη θεματική της μνήμης και του θανάτου.

Πάντως σε αυτή τη σύντομη κριτική παρουσίαση του έργου του ποιητή, δεν θα μιλήσω για την υλοποίηση αυτών των θεμελιωδών θεμάτων, αλλά για ένα μερικότερης έκτασης θέμα, που συμπλέκεται με τα ευρύτερα: το δυαδικό θέμα του ονείρου και του νερού. Ήδη, στη δεύτερη συλλογή, Σχεδόν γκρο πλαν, του 1986, στο εισαγωγικό και το επιλογικό πεζό ποίημα μια μάνα λέει στο παιδί της: Το υλικό των ονείρων είναι η υγρασία. Ύστερα από δεκατέσσερα χρόνια το θέμα επαναλαμβάνεται ως νανούρισμα και έπειτα η φωνή του ομιλητή κλείνει το ποίημα με επιγραμματικούς στίχους: Κοιμήσου, αγόρι μου, κοιμήσου Ο ήχος της βροχής να 'ναι μαζί σου. Όνειρα και μνήμες το ίδιο ζυγίζουνε Στην ανοιχτή καταπακτή του ύπνου. («Το βάρος των ονείρων», Μονάχα ο χρόνος ξέρει, 2000) Στην τρίτη συλλογή, Στο λευκό του βυθού (1989), μαθαίνουμε πως οι νεκροί αρέσκονται να ακούνε αενάως την ίδια «ιστορία», που είναι η ακόλουθη μικρή περίοδος: Μικρός βυθός η μνήμη του κόσμου, κι όλοι μας μέσα κολυμπάμε αδιάκοπα τα χρόνια μας. («Γενέθλιο απόντων») Η επέκταση της «ιστορίας» και στους ζωντανούς είναι προφανής. Στην τέταρτη συλλογή, Η συνήθεια των ημερολογίων (1995), ο συσχετισμός ή μάλλον καλύτερα, η συνάφεια του κόσμου των νεκρών και του κόσμου των ζωντανών δηλώνεται στους παρακάτω στίχους από ένα ποίημα που βασίζεται σε όνειρο: ... Νύχτα θα φύγω απ' αυτή την αναθεματισμένη γη Που παντού φυτρώνουν νεκροί Κι οι ζωντανοί κοιμούνται και ξεχνούν Ν' αφουγκραστούν το θόρυβο της απουσίας Νίβονται με το νερό της βροχής Και προσεύχονται στους καμένους ασπάλαθους. («Ο ιππότης Λαλίνος») Μολονότι οι τέσσερεις τελευταίοι στίχοι αναφέρονται στους ζωντανούς, οι ασπάλαθοι είναι ένα φυτό που σχετίζεται με τους νεκρούς. Οι ζωντανοί, των οποίων η μνήμη για τους νεκρούς υπολειτουργεί, «νίβονται με το νερό της βροχής». Θα παραμείνω σ' αυτή τη συλλογή, σ' ένα άλλο ποίημα, στο οποίο το υποκείμενο του λόγου δεν αφηγείται τα του εαυτού του, αλλά διηγείται ένα συμβάν, που αφορά τρίτο άτομο, μια μητέρα. Αξίζει ίσως να παρατηρήσουμε ότι και το προηγούμενο ποίημα αναφερόταν σε όνειρο που ονειρεύτηκε κάποιος τρίτος και όχι το υποκείμενο του λυρικού λόγου. Οι μητέρες των πεσόντων υπέρ πατρίδος Φοράνε κόκκινα φορέματα Ακούνε τους λόγους των επισήμων προσεκτικά Και κάπου κάπου σιγοψιθυρίζουν: «Θα κρυώσει το παιδί». Ύστερα παίρνουν το παράσημο Το κρύβουν βαθιά στη τσάντα τους Κι επιστρέφουν σπίτι Κλείνουν πόρτες και παράθυρα Και ψάχνουν στο συρτάρι με τις φωτογραφίες Θέλουν να βρουν εκείνη που ο γιος τους Χαμογελούσε Όταν τη βρουν Τη σκουπίζουν να φύγει η σκόνη Τη φιλούν, κι ύστερα με το κραγιόν Τη βάφουν ολοκόκκινη Ανοίγουν το νερό της βρύσης Και την αφήνουν να πλέει στο νεροχύτη Το νερό πάντα νερό συναντάει («Το μόνο χρώμα», Η συνήθεια των ημερολογίων, 1995)

Ανεπαίσθητα το παράσημο υποχωρεί και το νέο αντικείμενο είναι μια φωτογραφία του νεκρού. Το «μόνο χρώμα» του τίτλου είναι το κόκκινο: το φόρεμα της μητέρας, το κραγιόνι των χειλιών της, το χρώμα της βαμμένης με το κραγιόνι φωτογραφίας, δηλαδή το χρώμα του αίματος του σκοτωμένου. Και όμως η επιγραμματική κατακλείδα του ποιήματος δεν αναφέρεται στο κόκκινο χρώμα, αλλά στο νερό: «το νερό πάντα νερό συναντάει». Στο ποιητικό σύμπαν του Κακάρογλου το νερό, γλυκό ή αλμυρό, είναι ο χώρος των νεκρών· οι ζωντανοί, για να επικοινωνήσουν μαζί τους, απαιτείται να εκτελέσουν κάποιες τελετουργικές διαδικασίες. Η μνήμη του σκοτωμένου δεν διεγείρεται από το παράσημο· αντιθέτως, το παράσημο καταχωνιάζεται και ανασύρεται η φωτογραφία· ενώ η φωτογραφία δεν ανακαλεί στη μνήμη τον νεκρό, η ρίψη της στη «λίμνη» του νεροχύτη επιτελεί το επιζητούμενο: την επιστροφή του νεκρού στον οικείο χώρο του. Προφανώς η ροή είναι η υποκείμενη έννοια στην εικονοποιΐα του ποιητή: ο χρόνος και η μνήμη και το όνειρο ρέουν σαν το νερό. Στη συλλογή του 2000 Μονάχα ο χρόνος ξέρει, σε στίχους της οποίας ήδη προαναφέρθηκα, παρατίθεται το ακόλουθο ποίημα: Βρέχει από τη αρχή του ονείρου Σε νιώθω να βουλιάζεις Και να ζητάς βοήθεια Μοιάζεις να ξέφυγες από το κοιμητήριο Που έκρυψε τη νιότη σου Δεν χρειάζεται να μου το θυμίζεις κάθε βράδυ Η ζωή πια δεν νοσταλγεί Κι ο χρόνος γέμισε νερό Όσο για κείνα τα καράβια π' αγαπούσες Δεν φυγαδεύουν πεθαμένους Μονάχα ζωντανούς που ονειρεύονται Πως το τέλος Είναι πάντα στην αρχή. («Ο χρόνος γέμισε νερό») Και εδώ πάλι συμπλέκονται τα γνωστά θέματα: οι ζωντανοί, οι πεθαμένοι, η μνήμη, ο χρόνος, το όνειρο, το νερό και η βροχή. Οι ζωντανοί και οι πεθαμένοι; Είναι νεκρό το άτομο, στο οποίο απευθύνεται το ομιλούν υποκείμενο ή κάποιος/κάποια, τον οποίο/την οποία δεν βλέπει πια; Γιατί «το κοιμητήριο που έκρυψε τη νιότη» μπορεί να σημαίνει το χρόνο (και μάλιστα τον ωραίο χρόνο) που παρήλθε ανεπιστρεπτί. Αυτό το διαζευκτικό «ή» αποτελεί λέξη-κλειδί για να κατανοήσουμε όχι τις θεματικές μονάδες, αλλά την άρθρωση των μονάδων στο ποιητικό σύμπαν του Κακάρογλου: η μνήμη των νεκρών και η μνήμη των ανθρώπων που δεν βλέπουμε πια, κατατάσσονται στην ίδια κατηγορία. Επιλέγω να κρατήσω το «πεθαμένοι» για να συνεχίσω την ανάγνωση του ποιήματος. Η βροχή εδώ φαίνεται να συνιστά ένα δυσοίωνο παράγοντα: αντί να είναι ο οικείος χώρος του πεθαμένου, προκαλεί το βύθισμά του. Δυσοίωνος μεν παράγοντας μέσα στο όνειρο, αλλά που γίνεται η αφορμή της επαφής του νεκρού με τον ζωντανό. Εξάλλου το όνειρο αρχίζει με τη βροχή και τελειώνει με τη θάλασσα: οι ζωντανοί ταξιδεύουν. Για πού; Στο χρόνο: «Κι ο χρόνος γέμισε νερό». Ο χρόνος ρέει και τα πάντα γίνονται μνήμη. Η μνήμη δεν έχει ούτε αρχή ούτε τέλος· είναι κι η ίδια μια αέναη ροή, όπου οι συγκεκριμένες μνήμες δεν διαφοροποιούνται, είναι μνήμες, ούτε παλιές ούτε καινούργιες· κυλάνε δίχως τη χρονική ακολουθία των συμβάντων, αλλά με τη δική τους σειρά, ανάλογα με το τι τις προκαλεί -η βροχή, μια φωτογραφία, ένα όνειρο. Η συνάφεια μνήμης και χρόνου σημαίνει πως αρχή και τέλος είναι δύο έννοιες, τις οποίες οι ζωντανοί που «ονειρεύονται» τις αναγνωρίζουν ως ψευδαίσθηση. Οι ζωντανοί που ονειρεύονται, συνδέονται συνωνυμικά με τους νεκρούς, αφού αυτοί είναι οι μόνοι από τους ζωντανούς που ταξιδεύουν με τα ειδικά πλοία που συνήθιζαν να «φυγαδεύουν πεθαμένους». Το ταξίδι του χρόνου μεταβάλλει το περιεχόμενο των νεκρών και των ονειρευτών σε εικόνες μνήμης χωρίς τέλος και αρχή. Το νερό ήταν συνδεδεμένο στην ελληνική αρχαιότητα με τους νεκρούς: η λίμνη Αχερουσία και οι ποταμοί Αχέροντας και Κωκυτός. Στο σύμπαν του Κακάρογλου φαίνεται πως δημιουργείται μια ιδιοσύστατη μυθολογία, που παράγεται από την υποκείμενη έννοια της ροής και δημιουργεί ένα πλέγμα θεματικών μονάδων, η σύσταση και η διάρθρωση των οποίων αποτελεί το αντικείμενο αυτής της επιλεκτικής ανάγνωσής μου των ποιημάτων: χρόνος και μνήμη, ζωντανοί και νεκροί, όνειρο και βροχή.

Το λεξιλόγιο των ποιημάτων του Κακάρογλου είναι ηθελημένα αντιποιητικό, κάποια ποιήματα μάλιστα είναι αντιλυρικά, μοιάζουν με σύντομες αφηγήσεις. Έχουμε να κάνουμε με μια ποίηση λιτή και χαμηλόφωνη, που στα αυτιά του ευαίσθητου αναγνώστη κάποτε ακούγεται εκκωφαντική· ξεκίνησα διαπιστώνοντας την επιμονή του ποιητή στη μνήμη, και θα κλείσω ξαναθυμίζοντας ένα θραύσμα από στίχο που μιλάει για τους ζωντανούς που ξεχνάνε τους νεκρούς τους, ξεχνάνε το θόρυβο της απουσίας. Στo μικροσύμπαν των ποιημάτων ο χώρος είναι ασφυκτικά πλήρης: οι ζωντανοί ζούνε και ονειρεύονται δίπλα στους νεκρούς και τους χαμένους στο χρόνο· κάθε κίνησή μας συνοδεύεται από μύριες όσες αδιόρατες κινήσεις των άλλων με τους οποίους η επικοινωνία είναι αδύνατη ή βουβή· κυλάμε όλοι, εμποτισμένοι με μια σιγαλή λύπη, προς ένα αδιάγνωστο τέλος ή προς μια αρχή. Κάποτε, κοιτάζοντας ανθρώπους γύρω μου αφιονισμένους από τα μίντια στο κυνήγι της ευδαιμονίας και της ευμάρειας, κι αναλογιζόμενος τα ποιήματα του Κακάρογλου, συλλογίζομαι ότι καταντήσαμε να ζούμε σε παράλληλους κόσμους, όπου κάποιοι σηκώνουν πάνω τους τον πόνο της ανθρωπότητας. Σ. Ν. ΦΙΛΙΠΠΙΔΗΣ Ομότιμος Καθηγητής Νεοελληνικής Φιλολογίας, Πανεπιστήμιο Κρήτης Μάιος 2008

Το πηγάδι και η δεξαμενή Για να σκάψει κανείς ένα πηγάδι, πρώτα πρέπει να βγάλει το χώμα και οι πέτρες κι ύστερα αρχίζει το νερό να τρέχει από τις πλευρές του πηγαδιού και να το γεμίζει. Το νερό βρισκόταν ήδη εκεί, δεν χρειαζόταν να μεταφερθεί από κάπου αλλού. Το μόνο που χρειαζόταν ήταν να μετακινηθούν οι πέτρες και το χώμα. Υπήρχαν εμπόδια και μόλις αυτά μετακινήθηκαν, εμφανίστηκε το νερό. Δεν χρειαζόταν να μεταφερθεί νερό μέσα στο πηγάδι. Το νερό βρισκόταν ήδη εκεί, απλώς έπρεπε να απομακρυνθούν τα εμπόδια. Η γνώση βρίσκεται ήδη μέσα σου, δεν χρειάζεται να την πάρεις από κάπου αλλού. Οι πηγές της είναι κρυμμένες μέσα σου, πρέπει απλώς να απομακρυνθούν με το σκάψιμο τα εμπόδια που βρίσκονται ανάμεσα — οι πέτρες και το χώμα. Τότε Θα αρχίσουν να εμφανίζονται οι πηγές της γνώσης. Εκτός από πηγάδι όμως, μπορεί κανείς να φτιάξει και δεξαμενή. Το να φτιαχτεί μια δεξαμενή είναι κάτι διαφορετικό. Λεν χρειάζεται να αναζητήσεις τη φυσική πηγή του νερού, για να φτιάξεις μια δεξαμενή. Ο τρόπος για να φτιαχτεί μια δεξαμενή είναι εντελώς αντίθετος από αυτόν που φτιάχνεις ένα πηγάδι. Για να φτιάξεις μια δεξαμενή, δεν χρειάζεται να σκάψεις και να βγάλεις έξω τις πέτρες και το χώμα. Πρέπει να φέρεις πέτρες και χώμα από κάπου αλλού και να φτιάξεις ένα τοίχο. Κι όταν φτιαχτεί ο τοίχος, το νερό δεν έρχεται από μόνο του. Πρέπει να το φέρεις από τα πηγάδια των ανθρώπων και να το βάλεις μέσα στη δεξαμενή. Μπορεί να βλέπεις το νερό μέσα στη δεξαμενή και να το βλέπεις και μέσα στο πηγάδι, η διαφορά όμως ανάμέσα στη δεξαμενή και το πηγάδι είναι όση διαφορά υπάρχει ανάμεσα στη γη και τον ουρανό. Η πρώτη διαφορά είναι ότι η δεξαμενή δεν έχει δικό της νερό. Ό,τι βρίσκεται μέσα στη δεξαμενή είναι δανεικό. Σύντομα μουχλιάζει και λιμνάζει, επειδή αυτό που είναι δανεικό, δεν είναι ζωντανό, είναι νεκρό. Το νερό που στέκεται μέσα στη δεξαμενή λιμνάζει, σαπίζει και σύντομα θα αρχίσει να βρομάει. Το πηγάδι όμως έχει τη δική του πηγή νερού. Το νερό δεν μουχλιάζει ποτέ. Το πηγάδι έχει τη δική του πηγή ροής.

Με τη δεξαμενή και το πηγάδι συμβαίνουν δύο διαφορετικές διαδικασίες. Η δεξαμενή φοβάται ότι κάποιος θα της πάρει το νερό, επειδή αν φύγει το νερό, η δεξαμενή αδειάζει. Το πηγάδι όμως θέλει κάποιον να του πάρει το νερό του, ώστε να μπορεί να γεμίσει με πιο φρέσκο και ζωντανό νερό. Το πηγάδι φωνάζει: «Πάρε το νερό μου! Θέλω να το μοιραστώ!» Η δεξαμενή φωνάζει: «Μην πλησιάζεις! Μην αγγίζεις το νερό μου! Μη μου παίρνεις το νερό μου!» Η δεξαμενή Θέλει κάποιον που έχει νερό να της το φέρνει, να το χύνει μέσα της και να τη γεμίζει, ώστε να μπορεί να μεγαλώνει η περιουσία της. Αν όμως κάποιος έχει έναν κουβά, το πηγάδι θέλει αυτόν τον άνθρωπο να πάρει από το νερό του, ώστε να μπορέσει να ξεφορτωθεί το παλιό νερό και να βγάλει καινούργιο. Το πηγάδι θέλει να μοιράζεται, η δεξαμενή θέλει να συσσωρεύει. Το πηγάδι έχει ρυάκια, που συνδέονται με τον ωκεανό. Το πηγάδι μπορεί να φαίνεται μικρό, στο βάθος όμως συνδέεται με το άπειρο. Όσο μεγάλη όμως κι αν φαίνεται μια δεξαμενή, δεν συνδέεται με κανέναν. Τελειώνει και κλείνει στον εαυτό της. Δεν έχει κανένα ρυάκι. Δεν έχει κανένα τρόπο να συνδεθεί με το άπειρο. Ο νους του ανθρώπου μπορεί να γίνει είτε πηγάδι είτε δεξαμενή. Αυτές είναι οι δύο πιθανότητες για το νου του ανθρώπου. Και ο άνθρωπος που ο νους του γίνεται δεξαμενή, σιγά- σιγά θα τρελαθεί. Όλων μας ο νους έχει γίνει δεξαμενή. Δεν έχουμε φτιάξει πηγάδια, έχουμε φτιάξει δεξαμενές. Μαζεύουμε πράγματα από όλο τον κόσμο, από βιβλία, από ιερά κείμενο, από διδασκαλίες, τα μαζεύουμε όλα αυτά και νομίζουμε όπως έχουμε γίνει γνώστες. Κάνουμε το ίδιο λάθος που κάνει και η δεξαμενή. Η δεξαμενή νομίζει πως είναι πηγάδι, επειδή και στα δύο μπορείς να δεις νερό μέσα τους. Μπορείς να βρεις γνώση σε ένα διανοούμενο και σε ένα συνειδητό άνθρωπο. Ο διανοούμενος όμως είναι δεξαμενή και ο συνειδητός άνθρωπος είναι πηγάδι. Υπάρχει μεγάλη διαφορά ανάμεσα στους δύο. Δεν μπορείς να φανταστείς πόσο θεμελιώδης και βαθιά είναι αυτή η διαφορά. Η γνώση του διανοούμενου είναι δανεική, σάπια, μουχλιασμένη ΜΕΝΙΡ, ΚΟΛΟΣΣΟΙ ΚΑΙ ΖΩΝΤΑΝΑ ΑΓΑΛΜΑΤΑ ΣΤΙΣ ΙΕΡΟΥΡΓΙΕΣ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΛΑΩΝ

Τίποτα πιο άμεσο και πιο αυτόνομο στην πληρότητα της δύναμής του, αλλά και τίποτα πιο ευγενικό και πιο τρομακτικό από τον μεγαλόπρεπο βράχο, από τον γρανιτικό όγκο που υψώνεται αγέρωχα. Δεν θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι άνθρωποι λάτρεψαν ποτέ τις πέτρες σαν πέτρες, αλλά η αφοσίωσή τους σ’ αυτές οφειλόταν σε κάτι άλλο που η πέτρα ενσαρκώνει και εκφράζει. Η Lia Fail, η «πέτρα του Φάιλ» στις κέλτικες παραδόσεις, αρχίζει να τραγουδάει την στιγμή που εκείνος που είναι άξιος να γίνει βασιλιάς κάθεται πάνω της. Στα ορδάλια ο κατηγορούμενος που ανεβαίνει στην πέτρα γίνεται λευκός, αν είναι αθώος, μπροστά σε μία γυναίκα καταδικασμένη να μείνει στείρα η πέτρα βγάζει αίμα, αν η γυναίκα έχει κληθεί στην μητρότητα η πέτρα βγάζει γάλα. Οι πέτρες προστατεύουν τους νεκρούς και μετατρέπονται σε τόπους προσωρινής διαμονής των ψυχών τους, οι πέτρες επικυρώνουν μια συμφωνία ανάμεσα στον άνθρωπο και στον θεό, ή ανάμεσα στον άνθρωπο με άνθρωπο (στους Σημίτες), -αν δέχονται τον ιερό χαρακτήρα από το σχήμα ή την ουράνια προέλευσή τους,-γίνονται σημεία διατομής των κοσμικών ζωνών και παραστάσεις του κέντρου. Αλλά πάντοτε παίρνουν την λατρευτική τους αξία από την θεϊκή παρουσία που τις μεταμόρφωσε, ή από τις υπεράνθρωπες δυνάμεις (ψυχές των νεκρών) που ενσαρκώνονται σ’ αυτές.

Κολοσσός: Αρχικά η λέξη αυτή δεν αναφερόταν στο μέγεθος, δεν δήλωνε όπως έγινε αργότερα αγάλματα γιγαντιαίων , «κολοσσιαίων» διαστάσεων. Στο ελληνικό λεξιλόγιο που αναφέρεται στο άγαλμα, ο όρος Κολοσσός, έμψυχου γένους αρσενικού και προελληνικής καταγωγής, συνδέεται με την ρίζα κολ- που μπορεί να συσχετιστεί με διάφορα τοπωνυμία της Μικράς Ασίας (Κολοσσαί, Κολοφών, Κόλουρα) και εκφράζει την ιδέα ενός ορθού στητού πράγματος. Έτσι γίνεται ένας διαχωρισμός του κολοσσού από τα άλλα αρχαϊκά είδωλα, το βρέτας, το ξόανο, που μοιάζουν με τον κολοσσό (στο ίδιο θηκόμορφο σχήμα, χέρια και πόδια κολλημένα πάνω στο σώμα). Η διαφορά είναι ότι το βρέτας και το ξόανο είναι κινητά αντικείμενα. Τα περιφέρουν σε μία πομπή, τα κρατούν οι ιερείς στα χέρια, είναι είδωλα «φορητά». Αντίθετα τον κολοσσό αυτό που τον προσδιορίζει είναι το στερέωμα στο έδαφος, η ακινησία. Έχει δύο μορφές: είτε σαν άγαλμα -παραστάδα, είτε σαν άγαλμα - μενίρ, φτιαγμένο από μια στημένη πέτρα, ή μια πλάκα μπηγμένη στο χώμα, και μερικές φορές θαμμένη. Στο κενοτάφιο της Μιδέας, σημερινά Δενδρά στην Αργολίδα βρέθηκαν τέτοια αγάλματαμενίρ καθώς επίσης και στην Θήρα μέσα σε έναν τάφο. Στην Μιδέα σε έναν τάφο του 13ου π.Χ. βρέθηκαν αντί για σκελετοί, δύο ογκόλιθοι, ο ένας μεγαλύτερος από τον άλλο, χοντροπελεκημένοι σε σχήμα τετραγωνικών πλακών, που λεπταίνουν προς τα πάνω σχηματίζοντας το λαιμό και το κεφάλι ανθρώπινων μορφών, ενός άνδρα και μιας γυναίκας. Πλάι τους υπήρχαν αντικείμενα που ανήκαν στον πεθαμένο. Είναι φανερό ότι υποκαθιστούν έτσι το σώμα του νεκρού που λείπει, και έχουν πάρει την θέση του νεκρού. Στους Γκόντς, φυλή της Ινδίας, υπάρχει το εξής έθιμο : ο γιος ή κληρονόμος του νεκρού, πρέπει να αποθέσει δίπλα στο μνήμα, τέσσερις μέρες μετά τον ενταφιασμό, ένα τεράστιο βράχο που μερικές φορές φτάνει τα 4 μέτρα ύψος. Λειτουργία του Κολοσσού

Τα νεκρικά μεγαλιθικά μνημεία έχουν σαν σκοπό στους αρχαίους λαούς να ακινητοποιήσουν την ψυχή του νεκρού και να της θεμελιώσουν μια προσωρινή κατοικία που θα την κρατήσει κοντά στους ζωντανούς και, ενώ της επιτρέπει να επηρεάζει την γονιμότητα των αγρών με τις δυνάμεις που η πνευματική της υπόσταση της προσδίνει, της απαγορεύει να περιπλανιέται και να γίνεται επικίνδυνη. Οι κολοσσοί σχετίζονται με την λατρεία των νεκρών και σκοπεύουν στην καταπράυνση της ψυχής του νεκρού και από μορφολογική άποψη μπορούμε να τα συγκρίνουμε με τους μεγάλιθους και τα προϊστορικά μενίρ της Ευρώπης. Αρχικά δημιουργήθηκαν για να κρατήσουν την ψυχή ενός ανθρώπου που πέθανε με βίαιο θάνατο. Ο βίαιος θάνατος προβάλει μια ταραγμένη και εχθρική ψυχή, γεμάτη μνησικακία. Αν η ζωή κοπεί απότομα, πίστευαν πως η ψυχή του νεκρού έχει την τάση να συνεχίζει αυτό που της απόμεινε από την φυσιολογική ζωή, κοντά στην κοινότητα από την οποία αποσπάστηκε. Η νεκρική πέτρα μετατρέπεται σε εργαλείο προστασίας της ζωής από τον θάνατο. Η ψυχή «κατοικεί» στην πέτρα και ο νεκρικός μεγάλιθος προστατεύει τους ζωντανούς από πιθανές βλαβερές πράξεις του νεκρού. Ακινητοποιημένη μέσα σε μια πέτρα η ψυχή είναι αναγκασμένη να δρα αποκλειστικά προς μια θετική κατεύθυνση, την γονιμοποίηση. Γι αυτό το λόγο σε πολλές λατρευτικές εκτάσεις οι πέτρες, που υποθέτουν ότι κατοικούνται από τους προγόνους είναι γονιμοποιητικά εργαλεία των αγρών και των γυναικών. Όταν ένας άνθρωπος εξαφανιστεί για πάντα, ή όταν πεθάνει χωρίς να μπορέσουν να φέρουν πίσω το πτώμα του ώστε να τελέσουν τις «νεκρικές ιερουργίες» η ψυχή, το διπλό περιπλανιέται αδιάκοπα ανάμεσα στον κόσμο των ζωντανών και στον κόσμο των νεκρών, δεν ανήκει στον πρώτο και δεν έχει απομονωθεί στον δεύτερο.

(Ιλιάδα Ψ 65-76): Κι ήρθε η ψυχή του δόλιου Πάτροκλου σιμά του, με τον ίδιο σε όλα του μοιάζοντας, στο ανάριμμα και στα πανώρια μάτια και στη φωνή, και φόραε πάνω της τα ρούχα τα δικά του, κι εστάθη πάνω απ’ το κεφάλι του κι αυτά του λέει τα λόγια : Γιε του Πηλέα, κοιμάσαι ξέγνοιαστος, και μένα αλησμονάς με όσο’ μουν ζωντανός, με φρόντιζες, νεκρό μ’ αφήνεις τώρα. Θάψ’ το κορμί μου δίχως άργητα, να μπώ στον Κάτω Κόσμο. τα ψυχολόγια με αποδιώχνουνε, των πεθαμένων οι ίσκιοι περνώντας το ποτάμι, αντάμα τους να σμίξω, δε μ’ αφήνουν, κι όξω απ’ τον Άδη τον πλατύπορτο του κάκου τριγυρίζω. Δώσ’ μου το χέρι τώρα, μ’ έπνιξεν ο θρήνος, τι απ’ τον Άδη πια δε γυρνώ, σύντας θ’ ανάψετε φωτιά για να με κάφτε.

Για τον λόγο αυτό το «φάντασμά» του νεκρού κρύβει μια επικίνδυνη δύναμη, η οποία εκδηλώνεται με κακοποιήσεις σε βάρος των ζωντανών. Δεν είναι απαραίτητο ο κολοσσός να κλειστεί μέσα στον τάφο. Μπορεί επίσης, να στηθεί μια πέτρα πάνω στο κενοτάφιο, ή σε ένα άλλο απόμακρο και ερημικό μέρος, συνήθως άγριο, παραδομένο στις υποχθόνιες δυνάμεις. Σε πολλές φυλές στοιβάζουν πέτρες στο σημείο που πέθανε κάποιος από κεραυνό ή φίδι, ή άλλο βίαιο θάνατο και κάθε διαβάτης προσθέτει μια πέτρα στο σωρό για την ανάπαυση του νεκρού. Και στην αρχαία Ελλάδα συνηθιζόταν αυτό. Όποιος περνούσε πλάι από αυτόν τον σωρό από πέτρες έριχνε και αυτός άλλη μία. Αν μια μεγάλη πέτρα ήταν στημένη στην κορφή του σωρού, τότε μπορούσε να κάνει μια προσφορά και να βάλει εκεί μπροστά κάτι από ότι φαγώσιμο είχε μαζί του. Πίστευαν ότι ο θεός Ερμής (ψυχοπομπός) ήταν ενσωματωμένος στον σωρό και στην μεγάλη πέτρα που έστεκε στην κορυφή. Λέγεται ότι από το «έρμα», τον σωρό από τις πέτρες στις οποίες κατοικούσε, πήρε το όνομά του ο Ερμής. Την μεγάλη πέτρα ψηλά την έλεγαν ερμής (πληθυντικός ερμαί). Ο θεός που κατοικούσε μέσα στις πέτρες αυτές είχε σχέση με τους νεκρούς. Τέτοιοι σωροί ήταν καλοπροαίρετα σημάδια στον στρατοκόπο, που έψαχνε να βρει τον δρόμο του μέσα στις ερημιές και έτσι ο Ερμής έγινε προστάτης των οδοιπόρων. Ο Ερμής, ο οδηγός των ψυχών, με το ραβδί στο χέρι έδειχνε τον δρόμο. «Αν προχωρήσουμε μακρύτερα στον χρόνο, γράφει ο Παυσανίας (VII, 22,4), βλέπουμε όλους τους Έλληνες να τιμούν, όχι αγάλματα θεών, αλλά ακατέργαστες πέτρες (αργοί λίθοι)». Αργότερα οι άνθρωποι άρχισαν να προσωποποιούν όλο και περισσότερο τις θεότητες και τις ιερές δυνάμεις. Στους Μπίλς υψώνουν μνημεία μόνο για αυτούς που χάθηκαν από βίαιο θάνατο, ή για τους αρχηγούς, τους μάγους και τους πολεμιστές. Μνημεία για «την ειρήνη της ψυχής των δυνατών», αυτών που εκπροσωπούν την δύναμη κατά την διάρκεια της ζωής τους, ή την απέκτησαν με την μετάδοση του βίαιου θανάτου τους. Ο Κολοσσός υποκαθιστώντας το σώμα μέσα στον τάφο, δεν έχει σαν λειτουργία να αντικαταστήσει τα χαρακτηριστικά του νεκρού και να δώσει την ψευδαίσθηση της σωματικής εμφάνισης, αλλά είναι ένα «διπλό». Από την μία απομονώνει τον νεκρό από τους ζωντανούς περιορίζοντάς τον, και από την άλλη επιτρέπει να αποκατασταθεί η επαφή του νεκρού με τους ζωντανούς, όταν στήνεται στην επιφάνεια της γης και ταυτόχρονα είναι ένα μέρος του μπηγμένο στο χώμα. Είναι παρουσία και απουσία ταυτόχρονα. Χρησιμεύει για να προσελκύσει και να καθηλώσει ένα διπλό που βρίσκεται σε καταστάσεις ανώμαλες. Βοηθά να αποκατασταθούν και πάλι σωστές σχέσεις ανάμεσα στον κόσμο των νεκρών και στον κόσμο των ζωντανών. Στον κολοσσό συνυπάρχουν, η απεικόνιση της δύναμης του νεκρού, οι ενεργητικές εκδηλώσεις αυτής της δύναμης και η ρύθμιση των σχέσεων της με τον ζωντανό άνθρωπο. Για τους Έλληνες κολοσσός και ψυχή συγγενεύουν στενά, είναι «είδωλα» Και τα είδωλα δημιουργούν μια εντύπωση ξεγελάσματος, διάψευσης, απάτης. Το είδωλο του Πατρόκλου στέκει ορθό πάνω από το κεφάλι του ξαπλωμένου Αχιλλέα, ο οποίος το βλέπει, όταν όμως

θέλει να το αγκαλιάσει δεν μπορεί, το είδωλο είναι άπιαστο, είναι ένας καπνός που χάνεται κάτω από την γη με μια κραυγή σαν νυχτερίδα (Ιλιάδα Ψ, 59-107). Στον Αισχυλικό «Αγαμέμνονα» φαίνεται πως ο κολοσσός έχει τον χαρακτήρα «του διπλού». Ο χορός τραγουδάει στο ανάκτορο του Μενέλαου που το παράτησε η Ελένη, όταν έφυγε με τον Πάρη. Από την δύναμη του «πόθου» και της «ερωτικής νοσταλγίας» που νοιώθει ο Μενέλαος γι αυτήν το φάντασμα της Ελένης στοιχειώνει στο σπίτι, παίρνοντας τρεις διαφορετικές μορφές «διπλού» που αναφέρει ο χορός. Πρώτα είναι το «φάσμα», που σαν να βασιλεύει μες στο ανάκτορο στην θέση της Ελένης. Κατόπι ο χορός μιλάει για «Κολοσσούς», δηλ. αγάλματα, είδωλα αντικατάστασης. Είναι τα αγάλματα που χρησιμοποιούνται στην ερωτική μαγεία για το κάλεσμα εκείνου που λείπει, και στις νεκρικές ιερουργίες για το κάλεσμα το νεκρού. Τέλος αναφέρονται «ονειρικές οπτασίες» που ξεπροβάλουν στον ύπνο. Τα είδωλα της Ελένης, φάντασμα, κολοσσός ή υπνοφαντασία, φέρνουν την παρουσία της Ελένης στα ανάκτορα, που ταυτόχρονα είναι και απουσία. Στην Άλκηστη του Ευριπίδη ο Άδμητος -όταν η Άλκηστης ετοιμάζεται να κατεβεί στον Άδη, εξαγοράζοντας την ζωή του άνδρα της με την δική της- της ορκίζεται ότι θα μείνει απαρηγόρητος και δεν θα γνωρίσει άλλη γυναίκα. Θα φτιάξει ένα ομοίωμα, που θα το βάζει στο κρεβάτι, θα ξαπλώνει πλάι του και θα το σφιχταγκαλιάζει, φωνάζοντας το όνομα της, και ενώ δεν θάχει θα έχει «Καίπερ ουκ έχων έχειν» (Ευρ. Αλκηστη 342). Ο Κολοσσός είναι φτιαγμένος ή από πέτρα ή από κερί, και είτε ανεβάζει στο φως την σκιά του νεκρού, είτε στέλνει στις σκιές αυτούς που ζούνε στο φως. Πραγματώνει πάντα σαν «διπλό» την σύνδεση των ζωντανών με τον κάτω κόσμο. Κατά τις νεκρικές γιορτές οι κολοσσοί πλένονταν, αλείφονταν με λάδι και τυλίγονταν με ταινίες και εκεί γίνονταν σπονδές. Οι Έλληνες ξέχασαν αρκετά γρήγορα την συγγένεια της ταφικής πέτρα με τους νεκρούς και διατήρησαν μονάχα την ορατή της μορφή. Την στήλη που έστηναν πάνω από τον τάφο την είδαν σαν ένα απλό μνήμα μόνο, σαν ένα σημείο που έφερνε στους ζωντανούς την θύμηση του νεκρού. Ενεργοποίηση Πως όμως μπορεί μια πέτρα, δουλεμένη και τοποθετημένη από ανθρώπινο χέρι να πάρει την σημασία «του διπλού», να συγγενεύει με ψυχικά φαινόμενα με μια πλευρά της στραμμένη προς το αόρατο? Ας δούμε μια σειρά από πράξεις μαγικές. 1. Δίνοντάς της φωνή: Σε αντίθεση με τον κόσμο των φωνών, των κραυγών, των τραγουδιών ο θάνατος είναι ο κόσμος της σιωπής. Ορισμένες ιέρειες που ασχολούνται με τις νεκρικές τελετουργίες, όπου απαγορεύεται οποιαδήποτε μουσική, ονομάζονται Σιωπηλές (Ησυχίδες). Για να εμψυχώσει κανείς ένα άγαλμα από πέτρα ή πηλό, για να του δώσει ζωή, πρέπει να του δώσει φωνή. Οι «μεταλλικές» πέτρες, που όταν τις χτυπά κανείς αντηχούν σαν χαλκός, ή τα πήλινα δοχεία που τρίζουν μέσα στον φούρνο όταν τα ψήνουν, θεωρούνται έμψυχα και ζωντανά, αφού ξεφεύγουν από την σιωπή που χαρακτηρίζει τις άφωνες πέτρες. Η Ε.Π.Μπ. μιλάει για τις ιδιότητες του πυριτόλιθου, από την άποψη της μαγείας και των ψυχικών δυναμικοτήτων. Σ' ένα ποίημα που αποδίδεται στον Ορφέα οι πέτρες αυτές διαιρούνται σε Οφείτες και Αστρίτες, «η πέτρα του φιδιού» και «η πέτρα του άστρου» «Ο Οφείτης είναι τραχύς, σκληρός, βαρύς και μαύρος και έχει το δώρο του λόγου. Όταν προπαρασκευαζόμαστε να τον ρίξουμε, εκπέμπει έναν ήχο, που μοιάζει με την κραυγή παιδιού. Δια μέσου της πέτρας αυτής προφήτευσε ο Έλενος την καταστροφή της πατρίδας του, της Τροίας».

2. Δίνοντας ποτά ζωής: Η πέτρα σκληρή, ξερή και άκαμπτη μπορεί να φανεί σαν το αποστέγνωνα του υγρού, εύκαμπτου και γεμάτο χυμούς ζωντανού ανθρώπου στην ακμή της ζωής του. Τα γηρατειά είναι μία ξεραΐλα για τους Έλληνες. Ο Ησύχιος ονομάζει «αλίβαντες» τους νεκρούς και τους Κολοσσούς. Οι ψυχές των νεκρών διψούν και μονάχα δίνοντάς τους να πιουν διάφορα ποτά ζωής, μπορεί κανείς να τις ξαναφέρει στο φως και να τους δώσει για μια στιγμή, μαζί με την θύμηση και την σκέψη, κάτι σαν αντικαθρέπτισμα της παλιάς τους ζωτικότητας. Οι προσφορές στους νεκρούς ήταν χυλός δημητριακών, γάλα, μέλι κρασί, λάδι και αίμα από τα θύματα που θυσιαζόταν, όπως επίσης και νερό και γι αυτό μιλούσαν για «λουτρό των νεκρών». Αιματηρές τελετουργίες γίνονταν και προς τιμή των νεκρών, εφόσον το αίμα φέρνει αυτό που οι νεκροί δεν έχουν την ζωή. Για τέτοιες θυσίες η κατάλληλη στιγμή είναι το βράδυ και η νύχτα γενικά και για τις προσφορές στους νεκρούς χρησιμοποιείται το «εναγίζειν», «αφιερώνω», «χαρακτηρίζω απαγορευμένο», ή το «εντέμνειν», «κόβω μέσα στην φωτιά». Έσκαβαν λάκκο στην γη μέσα στον οποίο έρεαν αίμα. Αυτό λεγόταν «κορεσμός με αίμα», «αιμακουρία» και είχε σαν συνέπεια να καλέσουν την ψυχή για να πιει αίμα και έτσι να ξυπνήσει, αποκτώντας για λίγο συνείδηση. Πολλά βόδια και πρόβατα, τέσσερα άλογα, δύο σκύλους, δώδεκα Τρώες σφάζει ο Αχιλλέας στην επιτάφια πυρά του Πατρόκλου. Και το αίμα έρεε τόσο άφθονο γύρω στον νεκρό, ώστε μαζεύονταν με τις κούπες. Υπήρχε δηλ. η πρόθεση να δώσει ξανά ζωή και χρώμα στον νεκρό. Οι χοές γινόταν με πλήρη ανατροπή και κένωση ενός μεγάλου αγγείου, πού το κρατούσαν ή που στεκόταν στο έδαφος. «Χοές που πίνει η γη», προοριζόταν για τους χθόνιους θεούς και για τους νεκρούς. Ο Οδυσσέας τελεί μια τέτοια τελετή κατά την ικεσία του προς τους νεκρούς : γύρω από τον λάκκο προσφορών προσφέρει χοή για όλους τους νεκρούς πρώτα με μέλι, κατόπι με κρασί και ύστερα με νερό, από πάνω πασπαλίζει άσπρο αλεύρι και ικετεύει τους νεκρούς Ο Σοφοκλής στον Οιδίποδα επί Κολονώ περιγράφει λεπτομερειακά το τελετουργικό της χοής που εκτελείται στο δάσος των Ευμενίδων με σκοπό τον εξαγνισμό : « Πρώτα φέρνουν νερό από μια πηγή που ρέει συνεχώς. Κρατήρες που βρίσκονται στο Ιερό στεφανώνονται με μαλλί και γεμίζονται με νερό και μέλι. Αυτός που προσφέρει την χοή ανατρέπει και αδειάζει τον κρατήρα προς την δύση, ενώ ο ίδιος στρέφει προς την ανατολή. Κατόπι τα κλαδιά ελιάς που κρατάει στα χέρια του τα σκορπίζει στο έδαφος, εκεί που η γη δέχτηκε την χοή προσευχόμενος σιωπηλά αναχωρεί χωρίς να κοιτάξει πίσω του.» (Σοφ. Οιδ. Κολ. 466-92). Ο Λουκιανός γράφει ότι οι νεκροί «τρέφονται με τις χοές». (Λουκ. περί πένθους 9). Οι νεκρικές σπονδές σημαίνουν αναγνώριση της δύναμης των νεκρών και το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό τους είναι ότι δεν ανακαλούνται. Ότι χύνεται δεν μπορεί να γυρίσει πίσω, γι αυτό είναι η χαρακτηριστικότερη μορφή προσφοράς . Οι ταφικές στήλες και οι κολοσσοί όταν αλείφονται με λάδι και στεφανώνονται θεωρούνται ως αναπαραστάσεις των νεκρών που αλείφονται με λάδι και στολίζονται στις γιορτές όπως οι ζωντανοί. Πέτρες γυαλισμένες με λάδι βρίσκονταν στα σταυροδρόμια και όποιος και αν είχε κάνει σπονδές εκεί ο καθένας που περνούσε έκφρασε τον σεβασμό του, επειδή συμβόλιζαν το ιερό κέντρο, προς αυτές.

Ο ρόλος του λαδιού στις σπονδές έχει προκαλέσει απορία. Πως είναι δυνατόν κάτι που δεν πίνεται να θεωρηθεί προσφορά ποτού? Ωστόσο λάδι, μέλι κρασί και γάλα αναφέρονται στις σπονδές. Οι ιερείς άνδρες και γυναίκες στην Ανδανία έκαναν σπονδές με αίμα και κρασί κατά την ορκωμοσία και ξέρουμε ότι οι σπονδές με κρασί αποτελούν υποκατάστατο της σπονδής με αίμα. 3. Με Επίκληση : Μια τέτοια στήλη υπήρχε στην Λιβαδειά μέσα σε ένα άλσος. Στο μέρος αυτό σε έναν βάθρο είχε εξαφανιστεί ένας άνθρωπος ονόματι Τροφώνιος. Εκεί τελούσαν ιερουργίες επίκλησης του νεκρού : έκαναν σπονδές, αφήνοντας να τρέξει πάνω στη στήλη το αίμα ενός μαύρου κριαριού. Κατόπι όσοι παρευρίσκονταν καλούσαν τρεις φορές τον νεκρό με το όνομά του, έχοντας τα μάτια καρφωμένα πάνω στην πέτρα. Σχετικά με την ιερουργική σημασία της επίκλησης και του τριπλού καλέσματος του νεκρού με το όνομά του, σε περίπτωση που δεν έχουν το πτώμα του συνηθιζόταν να καλούν τις ψυχές όσων πέθαναν σε ξένη γη σύμφωνα με τις ιερουργίες και εξανάγκαζαν την ψυχή να επιστρέψει στην πατρίδα, όπου την περίμενε ένα κενοτάφιο. Τις χοές τις συνοδεύουν άσματα όπου καλούν την ψυχή προς το φως. Στο δεύτερο δράμα της Ορέστειας του Αισχύλου, που έχει τον τίτλο Χοηφόροι, εξαιτίας των νεκρικών προσφορών προς τον Αγαμέμνονα που η Ηλέκτρα μαζί με τις υπηρέτριές της φέρνει στον τάφο χοές βλέπουμε αυτό. Πρώτα γίνεται η τελετουργική πομπή προς τον τάφο με όλα τα προσκομιζόμενα αγγεία. Κατόπι μια στάση, μια προσευχή προς τους νεκρούς. Ύστερα η χοή συνοδεύεται από άγριες κραυγές όμοιες με την ολολυγή κατά την θυσία των ζώων (Αισχ. Χοηφ. 84-164) Οι ποιητές περιγράφουν ότι αυτός που ήθελε να καλέσει τον νεκρό έπεφτε στο έδαφος και χτυπούσε με τις γροθιές του την γη. Ξέρουμε ότι στο κτίσιμο μιας αρχαίας πόλης τα νεκροταφεία ήταν έξω από τα τείχη, ώστε οι νεκροί να φυλάνε την πόλη. Στην Σελινούντα της Σικελίας μία περιοχή έξω από τα τείχη ήταν αφιερωμένη στους νεκρούς και στις δυνάμεις του Άλλου Κόσμου. Μέσα σε έναν περίφρακτο χώρο κολλητά στον περίβολο του Δία Μειλίχιου, που ήταν ένας Δίας Υποχθόνιος, υπήρχαν μπηγμένες στην γη πολλές χοντροπελεκημένες ανθρωπόμορφες στήλες, που παράσταιναν άνδρες και γυναίκες. Δύο επιγραφές που βρέθηκαν στην Κυρήνη μας βοηθούν αρκετά να καταλάβουμε την λειτουργία αυτών των κολοσσών, που τους έστηναν οι Σελινούντιοι στα νεκροταφεία τους, όπου μαζί με γεύματα που έπρεπε να προσφέρουν στους πεθαμένους τοποθετούσαν και τις πινακίδες των μαγικών καταδέσμων, εμπιστευόμενοι στις υποχθόνιες θεότητες την πραγμάτωση του περιεχομένου τους. Η πρώτη επιγραφή είναι το κείμενο ενός ιερού νόμου, σχετικά με την υποδοχή των ικετών που έρχονται από ξένα μέρη. Αν το πρόσωπο που ο ικέτης θεωρεί προστάτη του, έχει πεθάνει στην χώρα του ή σε άλλον τόπο, και αν ο κύριος του σπιτιού που δέχεται στο εξής κοντά του τον ικέτη και γίνεται ο νέος προστάτης του, γνωρίζει το όνομα του πεθαμένου που έστειλε τον ικέτη, τότε καλεί τον νεκρό με το όνομά του επί τρεις κατά σειρά μέρες. Αν δεν γνωρίζει το όνομά του τότε προφέρει αυτά τα λόγια «ω άνθρωπε, αίτε ανήρ, αίτε γυνά εσσί». Κατασκευάζει, από ξύλο ή πηλό δύο κολοσσούς έναν αντρικό και έναν γυναικείο, τους βάζει να καθίσουν στο τραπέζι του και τους προσφέρει ένα μέρος από όλα τα φαγητά. Έχοντας έτσι εκπληρώσει το χρέος του στον ανώνυμο νεκρό, που του έστειλε τον ικέτη, ο κύριος του σπιτιού απομακρύνει τον νεκρό από το σπίτι του και τον ξαναστέλνει στον Κάτω Κόσμο: μόλις τελέσει την ιερουργία της φιλοξενίας, παίρνει τους κολοσσούς και τις μερίδες των φαγητών, τα πάει σε ένα παρθένο δάσος και μπήγει τους κολοσσούς στο χώμα. Η δεύτερη επιγραφή περιέχει το κείμενο του όρκου που εγγυάται τις αμοιβαίες υποχρεώσεις ανάμεσα στους άποικους που φεύγουν για την Κυρήνη της Αφρικής και στους συμπολίτες του

που μένουν στην μητρόπολη την Θήρα. Ο όρκος δίνεται ως εξής : Κατασκευάζουν κέρινους κολοσσούς και τους πετούν στην φωτιά προφέροντας την εξής κατάρα : «Όποιος πατήσει αυτόν τον όρκο, ας λιώσει και ας χαθεί σαν τους κολοσσούς κι αυτός και η γενιά του και τα αγαθά του». Και στις δύο αυτές τελετουργίες ο κολοσσός πραγματώνει το πέρασμα ανάμεσα στον κόσμο των ζωντανών και τον κόσμο των νεκρών. Πότε οι νεκροί παρουσιάζονται στον κόσμο των ζωντανών, πότε οι ζωντανοί προβάλλονται στον χώρο του θανάτου. Με την επίκληση η ψυχή υπακούοντας στο κάλεσμα που επαναλαμβάνεται τρεις φορές, ξανανεβαίνει στο φως και εκδηλώνεται μέσα στον κολοσσό, ο οποίος την «στεριώνει». Αφού τελειώσει το κοινό γεύμα απομακρύνουν τον νεκρό μπήγοντας την πέτρα στο χώμα στέλνοντάς την στον άλλο κόσμο. Στην τελετουργία του όρκου, οι ζωντανοί που δίνουν τον όρκο τάζουν τους εαυτούς τους σε θάνατο σε περίπτωση επιορκίας, ρίχνοντας στην φωτιά τους κολοσσούς που αποτελούν τα «διπλά» τους σαν να ρίχνουν τον εαυτό τους. Αυτό που λιώνει και προκαταβολικά εξαφανίζεται μέσα στο αόρατο είναι το ζωτικό και κοινωνικό τους «είναι». Εκείνος που δίνει όρκο δεσμεύεται από το διπλό του. Ο Συμβολικός χαρακτήρας της πέτρας σαν υποκατάστατο του νεκρού Στην Ελλάδα ο όρκος, που ενεργεί με το να τάζει στις δυνάμεις του Κάτω Κόσμου αυτούς που ορκίζονται μπορεί να δοθεί με το απλό άγγιγμα μιας ακατέργαστης πέτρας : ορκίζεται κανείς στην «πέτρα». Η Περσεφόνη στέλνει το κεφάλι της Μέδουσας ενάντια σ’ αυτούς που θέλουν να μπουν ζωντανοί στο βασίλειο των νεκρών, και ξέρουμε πως η Γοργώ είναι ένα μαγικό όργανο θανάτου που μεταμορφώνει σε πέτρα όποιον την κοιτάξει : «Τρέμοντας μήπως της Γοργώς, του φοβερού τεράτου την κεφαλή απ’ τα Τάρταρα μου στείλει η Περσεφόνη» (Οδ. λ 640-641) Ο Θάνατος εμφανίζεται σαν μια απολίθωση των ζωντανών πολλές φορές και ο Πίνδαρος χρησιμοποιεί την έκφραση «λίθινος θάνατος». Βέβαια η μεταμόρφωση του ζωντανού, εύκαμπτου, έμψυχου και θερμού σώματος σε άκαμπτο, βουβό και παγωμένο, μας αφήνει να κατανοήσουμε αυτόν τον συμβολισμό Άλλος συμβολισμός υπάρχει στην έννοια ορατού - αόρατου. Ο θάνατος, ο Άδης, είναι αόρατος (αϊδής) και ο «σκούφος του Άδη, κάνει όποιον τον φοράει αόρατο. Οι νεκροί είναι πρόσωπα «τυλιγμένα στο σκοτάδι». Η εξαφάνιση του ζωντανού από τον φωτεινό κόσμο και η είσοδος του στον κόσμο της νύχτας, μπορούν να εκφραστούν με την εικόνα της μεταμόρφωσής του σ’ ένα τυφλό ογκόλιθο. Σε αντίθεση με τον πολύτιμο λίθο, που είναι ζωντανός, επειδή λάμπει και αντανακλά το φως, ή το αφήνει να τον διαπερνά, ο κολοσσός «με τα στερεμένα μάτια», όπως λέει ο Αισχύλος (Αισχ. Αγ. 418), μπορεί να φανεί σαν εκπρόσωπος του κόσμου της νύχτας. Η πέτρα και η ψυχή του νεκρού βρίσκονται επίσης σε αντίθεση με τον ζωντανό άνθρωπο, η πρώτη εξαιτίας της ακινησίας της και η δεύτερη εξαιτίας της κινητικότητας. Ο ζωντανός άνθρωπος μετατοπίζεται κινείται περπατώντας πάνω στην γη, ταυτόχρονα όμως αφού την πατά διατηρεί πάντοτε επαφή μαζί της. Ο Κολοσσός μπηγμένος στην γη, ριζωμένος βαθιά στο χώμα, μένει άκαμπτος και ακίνητος. Είναι αυτοί που δεν μπορούν να ανοίξουν τα πόδια τους, δεν μπορούν να περπατήσουν. Απ’ την άλλη η ψυχή μετατοπίζεται χωρίς να αγγίζει στην γη. Φτεροκοπά πάντοτε κινούμενη και άπιαστη. Η ψυχή και ο κολοσσός αντιτάσσονται στο βάδισμα του ζωντανού ανθρώπου, με τον τρόπο που αντιτάσσονται δύο ακραίες θέσεις στην μεσαία. Ρίζωμα στην γη (κολοσσός), επαφή με την επιφάνεια του εδάφους (ζωντανός άνθρωπος) καμία επαφή με την γη (ψυχή). Κολοσσός και ψυχή δείχνουν τον δεσμό συμπληρωματικότητας που πρέπει ακριβώς να υποκαταστήσει με την ψυχή η ιερουργία του κολοσσού. Μπήγοντας την πέτρα στο χώμα,

στεριώνεται, ακινητοποιείται και τοποθετείται σε ένα καθορισμένο σημείο της γης, η άπιαστη ψυχή, που είναι παντού και πουθενά. Ο μύθος του Ακταίωνα μας μιλάει για ακριβώς αυτό το πράγμα. Ο Ακταίωνας πέθανε, αλλά δεν θάφτηκε. Το φάντασμά του (είδωλον), οι Ορχομένιοι διηγούνται ότι ερήμαξε την χώρα και είχε βαλθεί να βασανίζει τον κόσμο με διάφορους τρόπους. Γι αυτό ρώτησαν το μαντείο των Δελφών και αυτό τους πρόσταξε να κατασκευάσουν ένα χάλκινο ομοίωμα του Ακταίωνα και να το δέσουν με σιδερένιες αλυσσίδες, πάνω ακριβώς στην πέτρα όπου εμφανιζόταν το φάντασμα. Έτσι και έγινε και έτσι η ψυχή του Ακταίωνα αλυσοδεμένοι δεν καταδίωξε ξανά τους ανθρώπους. (Παυσανίας Βοιωτικά, 9,38,5)

Στην Κίνα, «στα τραγούδια του Νότου», βρίσκουμε πολλές περιγραφές ταφικών εθίμων. Κάποια από αυτά αποσκοπούσαν να εξυπηρετήσουν το «π’ο», το άλλο στοιχείο της ανθρώπινης ψυχής για να υπάρχει βεβαιότητα ότι το έχουν κατευνάσει και ότι δεν υπήρχε πια κίνδυνος να κάνει την ανησυχητική εμφάνισή του. Πολύ συχνά, όταν συνέβαινε κάποιος θάνατος η πρώτη ενέργεια ήταν να προσπαθήσουν να πείσουν το «χουν» να επιστρέψει στο θνητό σκήνωμα και να αναβληθεί η στιγμή του θανάτου. Από κάποια διατριβή, που πολλοί αποδίδουν στον Κομφούκιο, μαθαίνουμε την τελετουργία που ελάμβανε χώρα σε τέτοια περίπτωση. Την στιγμή του θανάτου, το επίσημο ένδυμα του νεκρού μεταφερόταν στην οροφή του σπιτιού, όπου γινόταν μια επίκληση στο χουν να επιστρέψει στο κορμί που είχε εγκαταλείψει. Η επίκληση γινόταν από επίσημο πρόσωπο. Το άτομο στρεφόταν προς τον Βορρά και έκανε την επίκληση τρεις φορές. Εννοείται ότι η ενδυμασία του νεκρού ενεργούσε ως υποκατάστατο του σώματος, ώστε να πεισθεί το χουν να επιστρέψει αμέσως. Αν έβλεπαν ότι δεν γινόταν προχωρούσαν σε άλλες τελετουργίες, όπου έπρεπε να βεβαιωθούν ότι το χουν θα έφθανε στον πραγματικό του προορισμό. Για αυτό τον σκοπό υπήρχαν διάφοροι τύποι φυλαχτών, με τα οποία διακοσμούσαν ή εφοδίαζαν έναν τάφο.

Μενίρ Το μενίρ είναι πέτρινη κατασκευή και σημαίνει "μακριά πέτρα". Η λέξη που χρησιμοποιείται από τις λαϊκές παραδόσεις είναι PEULRAN και σημαίνει στύλος. Είναι ακατέργαστη πέτρα λαξευμένη και λεία στο μέγεθος της ποικίλλει από μερικά εκατοστά μέχρι 23 μέτρα. Μπορούν να έχουν και το ύψος ενός όρθιου ανθρώπου και ο βράχος από τον οποίο αποτελούνται ποικίλλει ανάλογα με την γεωλογική φύση του τόπου. Υψώνεται συχνά στην κορυφή ενός λόφου, δεσπόζει ενός αναχώματος ή συνδέεται με μια άλλη μεγαλιθική κατασκευή. Όταν είναι τουλάχιστον τρία μενίρ ευθυγραμμισμένα, έχουμε μία γραμμή. Όταν αυτή η γραμμή γίνεται καμπύλη έχουμε ένα κρομχέλ, που σημαίνει στύλος (στην γλώσσα της Βρεττάνης κύκλος, μέρος περιτριγυρισμένο από κύκλο). Τα ντολμέν (πέτρινο τραπέζι) σχηματίζονται από κάθετα τοποθετημένα μενίρ,που ονομάζονται ορθοστάτες και στηρίζουν μια πλάκα.Τον περασμένο αιώνα αυτά τα μνημεία θεωρούνταν σαν τόποι θυσίας, αλλά αργότερα με τις ανασκαφές αποκαλύφθηκε ο ταφικός χαρακτήρας των περισσοτέρων ντολμέν. Επρόκειτο για χώρους ταφής, είτε για ομαδικούς τάφους, είτε για οικογενειακούς. Επίσης από τις μελέτες που έγιναν σχετικά με τον προσανατολισμό των μνημείων , έχουν σχέση με διάφορους αστερισμούς. Οι Κάζι του Ασσάμ πιστεύουν ότι η Μεγάλη Μητέρα της φυλής απεικονίζεται με τα ντολμέν, που τα ονομάζουν «πέτρες γυναίκες», και ο Μεγάλος Πατέρας είναι παρών μέσα στα μενίρ «πέτρες άνδρες». Σε άλλες λατρευτικές περιοχές τα μενίρ ενσαρκώνουν την υπέρτατη

θεότητα. και σε πολλές φυλές της Αφρικής η λατρεία του υπέρτατου θεού του Ουρανού περιλαμβάνει μενίρ και άλλες ιερές πέτρες. Η πέτρα ο βράχος, το ντολμέν, το μενίρ, γίνονται ιερά χάρη στην πνευματική δύναμη της οποίας φέρνουν το σημάδι. Το μενίρ του αγροτόσπιτου του Αζάϊα ήταν στημένο κατακόρυφα πάνω από ένα νεκροφυλάκειο. Η πέτρα προφύλαγε από τα ζώα, τους κλέφτες, αλλά κυρίως από τον θάνατο, γιατί όπως η αφθαρσία της πέτρας η ψυχή του νεκρού έπρεπε να διατηρηθεί για πάντα χωρίς να διασκορπιστεί. (Ο ενδεχόμενος φαλλικός συμβολισμός των προιστορικών επιτάφιων λίθων επιβεβαιώνει αυτήν την έννοια, εφόσον ο φαλλός ήταν σύμβολο της ύπαρξης, της δύναμης, της διάρκειας.

Ξόανα και Ζωντανά αγάλματα Τα ξόανα ήταν κινητά αντικείμενα και εκεί διαφοροποιούνται από τον κολοσσό. Την θεωρία ότι ορισμένα αντικείμενα, αγάλματα, εικόνες, φυλαχτά, χρησιμεύουν σαν προσωρινή ή σαν μόνιμη κατοικία ενός Θεού», ενός «δαίμονα», ή ενός πνεύματος απλώς, την συμμερίζονται μερικοί από τους μεγαλύτερους διανοητές της ιστορίας. Ο Ερμής ο Τρισμέγιστος ονομάζει τα ζωντανά αγάλματα «αγάλματα που προβλέπουν το μέλλον». Αγάλματα έμψυχα και συνειδητά, γεμάτα πνεύμα, που κάνουν πολλά μεγάλα έργα, αγάλματα που προβλέπουν το μέλλον με προφητική έμπνευση, με όνειρα και με άλλους πολλούς τρόπους, αγάλματα που καταφέρνουν χτύπημα στις αρρώστιες και τις θεραπεύουν και δίνουν χαρά ή λύπη, σύμφωνα με τις πράξεις των ανθρώπων. Όλοι οι αρχαίοι πολιτισμοί μας αναφέρει ο JAL, στα «Στοιχειακά Πνεύματα της Φύσης», έδωσαν μεγάλη σημασία στα αγάλματα, όχι μόνο για αισθητικούς σκοπούς, αλλά και αποδίδοντας τους μαγικές δυνάμεις και θαυματουργικές ιδιότητες. Οι άνθρωποι από αμνημονεύτων χρόνων φυλάνε την μαγική τέχνη να εμψυχώνουν στα αγάλματα, στοιχειακά πνεύματα, συνήθως πολύ δυνατά, που ένας μάγος ή ένας μεγάλος καλλιτέχνης -που είναι ένα είδος μάγου- έχει κλείσει στο μάρμαρο ή στον μπρούτζο και το έχει προγραμματίσει να βοηθήσει αυτούς που προσεύχονται στο είδωλο. Γι αυτό χρησιμοποιούν τις σκεπτομορφές, οι οποίες χρησιμεύουν για να δώσουν κατεύθυνση και σκοπιμότητα δράσης στο στοιχειό που είναι κλεισμένο στο άγαλμα. Όσοι πλησιάζουν με σεβασμό τα αρχαία αυτά αγάλματα και φυλαχτά δεν έχουν τίποτε να φοβηθούν και επίσης αυτά ικανοποιούνται με προσφορές λιβανιού ή τριαντάφυλλου. Οι αρχαίοι χρησιμοποιούσαν παράξενα μείγματα και σπάνια πετράδια, καθώς και κεραμικά ψημένα σε ορισμένους βαθμούς κοντινούς στην απανθρακοποίηση για να μπορούν να στερεώσουν καλύτερα ένα δυνατό στοιχειό στ’ αγάλματά τους. Τέτοια είναι η περίπτωση «των αδύνατων» κραμάτων που χρησιμοποίησαν στην Αίγυπτο, καθώς και οι αρχαίοι αμερικάνικοι πολιτισμοί, όπως οι Μοτσίκα και οι Τσιμού που οι Ίνκα ονόμαζαν «τουμβάλα». Τα κομμάτια φτιαγμένα έτσι διατηρούν το στοιχειό σε δυνατότητα ενεργοποίησης και δράσης επί πολλές χιλιάδες χρόνια. Οι κάτοικοι των αγαλμάτων, τα ενεργειακά φορτία των λαβάρων, και των σημαιών μπορούν να μεταβιβαστούν σε άλλα με τις κατάλληλες ιερουργίες. Ο Φίλων από την Βίβλο αποδεικνύει ότι οι Εβραίοι συμβουλεύονταν δαίμονες, όπως οι Αμορίτες, κυρίως μέσω μικρών αγαλμάτων καμωμένων από χρυσό, σε σχήμα νυμφών, τα οποία ερωτώμενα οποιαδήποτε στιγμή τους δίδασκαν τι έπρεπε να κάνουν και τι να αποφεύγουν.

Όλες αυτές οι παραστάσεις , όπως η Ε.Π.Μπλαβάτσκυ αναφέρει είχαν την μορφή ενός μικρού παιδιού, ενώ άλλες ήταν πολύ μεγαλύτερες. Ήταν αγάλματα ή κανονικά είδωλα σε ανθρώπινη μορφή. Οι Χαλδαίοι τα εξέθεταν στις ακτίνες ορισμένων πλανητών, ώστε οι τελευταίοι να τα εμποτίσουν με τις ενέργειές τους και την δύναμή τους. Αυτά χρησιμοποιούνταν για αστρομαγικούς σκοπούς. Υπήρχαν όμως και άλλα που χρησιμοποιούνταν για σκοπούς νεκρομαντείας και μαγγανείας. Τα πνεύματα των νεκρών (στοιχειακά) προσκολλούνταν σε αυτά με μαγική τέχνη και χρησιμοποιούνταν για μαύρους σκοπούς. «Όλα τα μυστήρια της αποθέωσης και των οργίων, των θυσιών και της μαγείας, χρησιμοποιούσαν τέτοια κεφάλια. Σκότωναν ένα παιδί αρκετά νέο, ώστε η αθώα ψυχή του να είναι ακόμα ενωμένη με την Anima Mundi την Ψυχή του κόσμου, βαλσάμωναν το κεφάλι του και κάρφωναν σ΄αυτό την ψυχή με την δύναμη της μαγείας και της γοητείας» αναφέρει η Ε.Π.Μπ. και συνεχίζει λέγοντας πως όλα αυτά είναι τρομερή Μαύρη μαγεία και κανένας εκτός από τους παλιούς dugpas, τους κακούς μαγγανευτές της αρχαιότητας δεν την χρησιμοποιούσε. Ο πάπας Συλβέστρος ο 2ος, είχε δημόσια κατηγορηθεί για μαγγανεία, λόγω «του μπρούτζινου μικρού κεφαλιού» του. Αυτά τα κεφάλια και άλλα αγάλματα που μιλούσαν, αντικείμενα μαγικής τέχνης, ήταν πανομοιότυπα των έμψυχων θεών των αρχαίων ναών. Εξαιτίας τέτοιων φοβερών εφαρμογών του αποκρυφισμού ο Μωϋσής και οι πρώτοι πρόγονοι των Εβραίων απαγόρευαν τόσο αυστηρά σκαλιστές εικόνες, αγάλματα και ομοιώματα οποιουδήποτε σχήματος είτε «θεών», είτε ζωντανών ανθρώπων. Ο ίδιος λόγος ήταν που απαγορεύτηκαν και από τον Μωάμεθ και τους Μουσουλμάνους προφήτες. Επειδή το ομοίωμα οποιουδήποτε προσώπου, σ’ οποιαδήποτε μορφή και από οποιοδήποτε υλικό, μπορεί να γίνει θανάσιμο όπλο εναντίον του πρωτότυπου από έναν πραγματικό γνώστη της μαύρης τέχνης. Η Ε.Π.Μπ. αναφέρει ότι για να κάνεις ένα τέτοιο μαγικό αντικείμενο αβλαβές, πρέπει τα μέρη του να μετατραπούν σε άτομα (να σπάσουν), και το σύνολο να ταφεί σε υγρό έδαφος. Μόνο η γη τα κάνει ανίσχυρα. Ο Παυσανίας μας αναφέρει για τα ζωντανά αγάλματα, όπου ήθελαν ανθρώπινο αίμα. Ιδίως το άγαλμα της Ταυρείας Αρτέμιδος, μπροστά στο οποίο γίνονταν οι ανθρωποθυσίες στην Κολχίδα και κατόπι μεταφέρθηκε στην Ελλάδα από την Ιφιγένεια και τον Ορέστη, αναφέρεται σαν αφετηρία αιματηρών τελετών. Λέγεται ότι αυτό διατηρήθηκε στην περιοχή (Αλαί Αραφηνίδες, σημερινή Ραφήνα) στην Αττική, όπου κατά την θυσία για την Ταυροπόλο Άρτεμη χαρασσόταν με μαχαίρι ο λαιμός ενός άνδρα ή στο Ιερό της Ορθίας Αρτέμιδος στην Σπάρτη, όπου μαστιγώνονταν στον βωμό έφηβοι και που κατά την τελετή της μαστίγωσης το κρατούσε η ιέρεια: (Εις το μέρος που ονομάζεται Λιμναίον υπάρχει το ιερό της Ορθίας Αρτέμιδος. Το άγαλμα της Ορθίας Αρτέμιδος που έχουν οι Λακεδαιμόνιοι προήλθε από τους βαρβάρους. Αυτοί που βρήκαν αυτό, ο Αστράβακος και ο Αλώπεκος γυιοί του Ίρβου, όταν βρήκαν το άγαλμα αμέσως τρελάθηκαν. Επίσης οι κάτοικοι των συνοικιών της Σπάρτης θυσιάζοντες εις την θεά για να λύσουν διαφορά την οποία είχαν, όχι μόνο δεν την έλυσαν, αλλά και κατέληξαν να σκοτωθούν μεταξύ τους και πολλοί φονεύτηκαν κατά την συμπλοκή γύρω από τον βωμό της θεάς, ενώ όσοι έζησαν πέθαναν όλοι από φοβερή ασθένεια. Και υπάρχει παράδοση ότι έπειτα από το γεγονός αυτό, έκαναν ανθρωποθυσίες στον βωμό και θυσιαζόταν εκείνος στον οποίο έπεφτε ο κλήρος. Ο Λυκούργος κατήργησε το έθιμο αυτό και το αντικατέστησε με μαστιγώσεις εφήβων γύρω από τον βωμό και έτσι γεμίζει με αίμα όταν γίνονται οι μαστιγώσεις. Έτσι εκπληρώνεται η θέληση της θεάς, αφού ο βωμός γεμίζει με ανθρώπινο αίμα.

Η ιέρεια που κρατάει το ξόανο βρίσκεται εκεί την ώρα της μαστίγωσης. Το ξόανο είναι πολύ μικρό και ελαφρύ, αλλά όταν οι μαστιγωτές χτυπούν ελαφρά κάποιον έφηβο, λόγω της ωραιότητάς του ή του αξιώματός του, τότε το ξόανο γίνεται πολύ βαρύ στα χέρια της ιέρειας. Τότε αυτή κατηγορεί τους μαστιγωτές και φωνάζει ότι πιέζεται από το βάρος εξαιτίας τους. Έτσι το άγαλμα αυτό συνήθισε από τις ανθρωποθυσίες στην Ταυρίδα να ευχαριστιέται από τα αίματα των ανθρώπων. Την Αρτέμιδα οι Λακεδαιμόνιοι την ονομάζουν όχι μόνο Ορθία, αλλά και Λυγοδέσμα, διότι βρέθηκε μέσα σε έναν θάμνο από Λυγαριά, η οποία αφού τύλιξε τα κλαδιά της γύρω από το άγαλμα, το εσήκωσε όρθιο.) (Παυσανίας Λακωνικά, 3, 16, 10-11). Επίσης στην Πάτρα ένα άγαλμα του Διόνυσου φυλασσόταν σε μια λάρνακα και μόνο κατά την νυκτερινή γιορτή μια φορά τον χρόνο το μετέφεραν έξω, επειδή η θέα του προκαλούσε παραφροσύνη, και μανία. Φόβος απλώνεται όταν το ακίνητο άγαλμα μετακινείται. Το άγαλμα της Αρτέμιδος στην Πελλήνη «βρίσκεται συνήθως ήρεμο και ανέγγικτο στον ναό, όταν όμως το πάρει η ιέρεια για να το μετακινήσει, δεν τολμά κανείς να το κοιτάξει κατά πρόσωπο, αλλά στρέφουν αλλού το πρόσωπό τους, γιατί λένε το άγαλμα αυτό είναι ένα θέαμα φρικτό και ανυπόφορο, όχι μόνο για τους ανθρώπους, αλλά και για τα δένδρα, τα οποία στο πέρασμα του γίνονται άγονα και ρίχνουν τους καρπούς τους». Το λατρευτικό άγαλμα ονομάζεται «έδος», όπως καθετί που έχει την δική του αμετακίνητη θέση. Στην Σάμο ο λατρευτικός μύθος αφηγείται πως οι πειρατές ήθελαν να κλέψουν το λατρευτικό άγαλμα της Ήρας, κατά την νύχτα, αλλά απέτυχαν με θαυματουργό τρόπο εγκαταλείποντας το άγαλμα στην ακτή και παραθέτοντας προσφορές τροφών. Οι πρώτοι κάτοικοι της Σάμου «οι Κάρες», αναζήτησαν και ανακάλυψαν το άγαλμα, το τύλιξαν με κλαδιά λυγαριάς και το έδεσαν σε μια λυγαριά για να μην μπορεί να φύγει. Η Ιέρεια το εξάγνισε και το έφερε πάλι στο ναό. Η ιερότητα των παλιών ξόανων στην Ελλάδα εξυμνείται και πολλές φορές αναφέρεται ότι έπεσαν από τον ουρανό. Στην Βαβυλώνα υπάρχουν αναφορές ότι με μαγικές τελετές έδιναν ζωή στο λατρευτικό άγαλμα.

Βαίτυλοι : «....τα μάτια της πέτρας είναι χίλιες φορές καλύτερα από τα δικά σου ή τα δικά μου. Μπορείς να αντλήσεις γνώσεις από τις περισσότερες πέτρες. Αρκετές από αυτές έρχονται από άλλους κόσμους. Όπως οι μετεωρίτες για παράδειγμα. Μέσα σ’ αυτούς μπορείς να δεις τα παιδιά των αστεριών. Πολλοί από τους μετεωρίτες αυτούς έχουν χαθεί και θέλουν να γυρίσουν στην πατρίδα τους. Αν τους παρηγορήσεις θα σου αποκαλύψουν κόσμους όπου λίγοι τολμούν να πάνε....... Αν διέθετες τα μάτια που έχουν οι πέτρες, θα μπορούσες να εξερευνήσεις το σύμπαν, το μέλλον, όπως και το παρελθόν» (Λιν Άντριους, Η πτήση του Έβδομου φεγγαριού). Ελληνική απόδοση της Σημιτικής λέξης Beht, που σημαίνει «οίκος του θεού». Είναι η ονομασία ιερών έμψυχων λίθων, κατά κανόνα μετεωριτών, για τους οποίους πίστευαν ότι είχαν θεϊκή προέλευση. Από μαρτυρίες γνωρίζουμε ότι τους έχριαν καθημερινά με λάδι, τους πρόσφεραν στεφάνια, ή τους τύλιγαν με διακοσμητικές ταινίες και τούφες από ανεπεξέργαστο μαλλί. Οι βαίτυλοι χρησιμοποιούνταν σε μαγικές πράξεις και πίστευαν ότι είχαν αποτρεπτικές ιδιότητες. Οι βαίτυλοι δεν λατρεύτηκαν ποτέ σαν πέτρες, αλλά μόνο στο μέτρο που εκδήλωναν την θεϊκή παρουσία. Αντιπροσώπευαν την κατοικία του θεού, ήταν το σύμβολό του, το έμβλημα, ο αποδέκτης της δύναμής του, ή ο ακλόνητος μάρτυρας μιας θρησκευτικής πράξης που συντελέστηκε στο όνομά του.

Η λατρεία τους πέρασε πιθανόν, στην Ελλάδα από την Κρήτη, η οποία πρώτη δέχτηκε τις φοινικικές επιδράσεις. Στην Κρήτη λατρευόταν ο λίθος που είχε δώσει η Ρέα αντί του Δία στον Κρόνο. Η σημιτική ονομασία της λέξης βαίτυλος ξεχάστηκε και οι Έλληνες εξήγησαν την ονομασία της πέτρας από την βαίτη, την ονομασία δηλ. του δέρματος με το οποίο είχε τυλίξει η Ρέα τον λίθο. Στους Δελφούς υπήρχε ιερός αδούλευτος λίθος κοντά στον ναό του Απόλλωνα, τον οποίο περιγράφει ο Παυσανίας. Οι λίθοι αυτοί δεν αφήνονταν πάντοτε στην αρχική τους όψη, άμορφοι και ακατέργαστοι. Πολλές φορές τους έδιναν σχήμα συνήθως κυβικό ή κωνικό. Στα Αρχαϊκά βλέπουμε τον Παυσανία να ομολογεί ότι στην αρχή του έργου του είχε θεωρήσει τους Έλληνες ως εξαιρετικά ηλίθιους «γιατί ελάτρευαν τις πέτρες», αλλά όταν έφτασε στην Αρκαδία προσθέτει : «Άλλαξα γνώμη». Ο Απολλώνιος ο Ρόδιος αναφέρει τις ταλαντευόμενες πέτρες και λέει ότι είναι : πέτρες τοποθετημένες στις κορυφές των τύμβων (ΤIMULI) και είναι τόσο ευαίσθητες, ώστε μπορούν να τεθούν σε κίνηση με το νοητικό, και ο Πλίνιος αναφέρει πέτρες που έφευγαν όταν απλωνότανε προς αυτές ένα χέρι. Έχουμε λοιπόν απειρία πετρών τις οποίες ολόκληρη η αρχαιότητα έλεγε ότι ήταν «ζωντανές», μιλούσαν και ήταν «αυτοκίνητες». Από τα παραπάνω καταλαβαίνουμε λοιπόν ότι τα πνεύματα ή οι οντότητες ορισμένων αόρατων όντων -είτε φαντάσματα πρώην ζωντανών ανθρώπων, ή άγγελοι, ή στοιχειά- έχουν ένα φυσικό, αν και αιθερικό και αόρατο σε μας σώμα. Έχουν και την δύναμη να διεισδύουν τόσο ανάμεσα στα άτομα κάποιου αντικειμένου, είτε αυτό είναι άγαλμα (είδωλο), ή εικόνα, ή φυλαχτό, ώστε να μεταδίδουν σ’ αυτό την δύναμη και την ενέργειά τους, ακόμα και να το εμψυχώνουν. Και είναι στην δύναμη ενός Μύστη, ενός Γιόγκι ή ενός Μυημένου να στεριώνει τέτοιες οντότητες σ’ ορισμένα αντικείμενα με Λευκή ή Μαύρη Μαγεία

Το νερό είναι η βασικότερη τροφή μας Το νερό είναι η βάση της ζωής του πλανήτη μας και συγχρόνως το σημαντικότερο συστατικό όλων των οργανισμών. Το φυσικό, ζωντανό και πεντακάθαρο νερό είναι πλούσιο σε ενέργεια και ιχνοστοιχεία καιείναι άκρως πολύτιμο για την υγεία μας. Τι είδους νερό πίνουμε σήμερα από τη βρύση μας; Το νερό που φθάνει στη βρύση του σπιτιού μας είναι επιβαρημένο με πλήθος επικίνδυνων για την ανθρώπινη υγεία ουσιών που υπεισέρχονται στο νερό είτε κατά την απολύμανση του (χλώριο), είτε μέσα από τους σωλήνες διανομής του δικτύου ύδρευσης (βαρέα μέταλλα, μόλυβδος, χαλκός, αμίαντος, φαρμακευτικά κατάλοιπα, υπολείμματα φυτοφαρμάκων, παρασιτοκτόνων με πιθανές ορμονικές συνέπειες κλπ.). Το χημικό πρόβλημα του νερού είναι πάρα πολύ σημαντικό, όμως δεν είναι το μοναδικό. Οι διάφορες διεργασίες κατεργασίας και η άντληση μέσα από ευθύγραμμους σωλήνες που συχνά έχουν μήκος πολλών χιλιομέτρων και είναι κατασκευασμένες από πλαστικό, μπετόν ή μέταλλο επηρεάζουν δυσμενώς την ενέργεια και ζωτικότητα του πόσιμου νερού. Το νερό που φθάνει στη βρύση του σπιτιού μας είναι εκτός από χημικά επιβαρημένο και ενεργειακά «νεκρό». [b]Κατά συνέπεια το νερό που πίνουμε περιέχει αφενός επιβλαβείς ουσίες για τον οργανισμό μας και αφετέρου δεν έχει ενέργεια και ζωτικότητα.[/b]

[b]Ποιοι τρόποι επεξεργασίας νερού υπάρχουν ;[/b] Οι κλασσικοί τρόποι επεξεργασίας του νερού ασχολούνται μόνο με το πρόβλημα της χημικής επιβάρυνσης του νερού. Δεν ασχολούνται με την αναζωογόνηση και ενεργοποίηση του. Οι κυριότεροι από αυτούς είναι :

• • • •

Φίλτρα ενεργού άνθρακα Φίλτρα με υπεριώδη ακτινοβολία Συσκευές οζονισμού και Φίλτρα αντίστροφης ώσμωσης

Η επεξεργασία του νερού με τους παραπάνω τρόπους τις περισσότερες φορές λύνει το χημικό πρόβλημα του, όμως ο απλός χημικός καθαρισμός του νερού δεν επαρκεί, επειδή οι βλαβερές ουσίες απομακρύνονται μεν με μηχανικό τρόπο, η πληροφορία τους όμως (το ενεργειακό τους ίχνος), και κατά συνέπεια η αρνητική τους επίδραση, παραμένουν στο νερό ! Επίσης δεν μπορεί να αντιμετωπίσει (και αρκετές φορές μάλιστα επιδεινώνει) την φτωχή ενεργειακή κατάσταση του νερού που φθάνει στη βρύση μας. Ι διαίτερα κατά την επεξεργασία με υπεριώδη ακτινοβολία, όζον και αντίστροφη ώσμωση, η υποβάθμιση της ενεργειακής κατάστασης και ζωτικότητας του νερού είναι συχνά τέτοια ώστε να το νερό πλέον να μην μπορεί να αναζωογονηθεί και να «αναστηθεί». Οι μέθοδοι αυτοί οδηγούν λοιπόν συχνά το νερό σε μια μη αναστρέψιμη ενεργειακή υποβάθμιση. Αντίθετα το φιλτράρισμα με ενεργό άνθρακα, εφόσον γίνει με ένα φυσικό και ποιοτικό φίλτρο χωρίς χρήση χημικών, αφήνει τη δυνατότητα στο νερό να επανέλθει. Προϋπόθεση εδώ είναι το φίλτρο να επιτρέπει τη διέλευση των χρήσιμων μεταλλικών ιχνοστοιχείων και να αντικαθίσταται στα προβλεπόμενα τακτά χρονικά διαστήματα. Η λύση για ζωντανό και πεντακάθαρο νερό ! Μετά από πολλά χρόνια έρευνας και αναζητήσεων μας πάνω στο πρόβλημα του νερού, βρισκόμαστε στην ευχάριστη θέση να προτείνουμε τη βέλτιστη λύση για την ποιότητα του νερού, που εξασφαλίζει :

• • •

νερό πεντακάθαρο, απαλλαγμένο από διάφορες μολυντικές ουσίες νερό θρεπτικό που διατηρεί τα ωφέλιμα ιχνοστοιχεία του νερό ζωντανό, αναζωογονημένο και πλούσιο σε ενέργεια

Η λύση : Αναζωογόνηση και Ενεργοποίηση του νερού

Ο καταλύτης νερού Plocherkat είναι ένα μοναδικό προϊόν, που λειτουργεί χωρίς ηλεκτρισμό, μαγνητισμό ή χημεία και χωρίς να έρχεται σε επαφή με το νερό. Η δράση του στηρίζεται πάνω στην πρωτοποριακή δουλειά των μεγάλων ερευνητών Wlihelm Reich, Nikolas Tesla και Viktor Schauberger. Η αναζωογόνηση και ενεργοποίηση του νερού παρέχει τη δυνατότητα στο νερό να ξαναβρεί την πρωταρχική κρυστάλλινη μορφή που είχε στην πηγή και να αποκτήσει ξανά την χαμένη ιδιότητα της αυτοκάθαρσης του. Το ζωντανό, ενεργοποιημένο νερό είναι ευεργετικό για τη διάθεση και την υγεία μας. Άλλωστε μην ξεχνάμε ότι αποτελούμαστε κατά 70% από νερό ! Η λειτουργία του μοναδικού καταλύτη νερού Plocherkat στηρίζεται στις ακόλουθες ιδιότητες της φύσης και του νερού :

•

•

•

•

• •

Κάθε άτομο, μόριο, ή ουσία έχει μια μοναδική μορφή ταλάντωσης ή δόνησης, που μπορεί να μετρηθεί σε ηλεκτρομαγνητικά μήκη κύματος. Το νερό είναι μεταφορέας των πληροφοριών. Σαν διαλύτης είναι ο καλύτερος αγωγός της δόνησης, με τη μεταφορά πληροφοριών δυνατή χωρίς άμεση επαφή Το νερό έχει μνήμη. Έχει τη δυνατότητα να αποθηκεύει πληροφορίες που έχουν περάσει σε αυτό από μια δεδομένη δόνηση για μεγάλες περιόδους. Αυτό μπορεί να μετρηθεί από τα συγκεκριμένα ηλεκτρομαγνητικά μήκη κύματος που εντοπίζονται στο νερό ακόμα και μετά την απομάκρυνση από το νερό διαφόρων επιβλαβών ουσιών, τα οποία μήκη κύματος αντιστοιχούν ακριβώς στις ουσίες που απομακρύνθηκαν. Το νερό μπορεί να μεταφέρει πληροφορίες σε άλλα συστήματα, συμπεριλαμβανομένων των ζωντανών οργανισμών. Η αναζωογόνηση του νερού επιτρέπει στο νερό που βρίσκεται σε υψηλή ενεργειακή κατάσταση να μεταφέρει ή να μοιράσει τις υψηλές του συχνότητες, εξισορροπώντας έτσι τις αρνητικές πληροφορίες.

www.ecofuture.gr

Το μυθολογικό υπόστρωμα του βαμπιρισμού του Κ. Καλογερόπουλου, (MA) in Anthropology πηγή: archive.gr 12/05/2005 Οι βρυκόλακες, βουρδούλακες βαμπίρ -ή όπως αλλιώς προτιμάτε- είναι αναπόσπαστο κομμάτι του λαϊκού θρύλου. Ένα κομμάτι βέβαια που έχει το δικό του μυθολογικό υπόστρωμα πίσω από τις διακριτές εκφάνσεις της παγκόσμιας μυθολογίας. Για την Karen Thompson και τη μελέτη της για τη μυθολογία των βαμπίρ, οι βρυκόλακες αντιπροσωπεύουν ένα φάντασμα που έχει επιβληθεί μέσω του φόβου εδώ και αρκετούς αιώνες σχεδόν σε όλο τον κόσμο. Παρά τις χωρικές και χρονικές αποστάσεις που χωρίζουν τους διάφορους πολιτισμούς, οι ιστορίες που αφορούν τα βαμπίρ είναι εκπληκτικά ομοιόμορφες. Οι περισσότερες από τις περιγραφές επιθέσεων βαμπίρ προέρχονται από την Ελλάδα, την Κίνα και τα σλαβικά έθνη. Και αν τα σλαβικά έθνη κινούνται σε μια κοινή λίγο-πολύ μυθολογική δεξαμενή με τον ελλαδικό χώρο, η Κίνα τόσο πολιτισμικά όσο και χωρικά απέχει μακράν της βαλκανικής χερσονήσου και της βορειοδυτικής Ασίας. Το βαμπίρ είναι το προϊόν συσσώρευσης, η συνισταμένη των σκοτεινότερων ανθρώπινων φόβων και των βαθύτερων πεποιθήσεων. Τα διαφορετικά διανύσματα που το συνθέτουν είναι ο πρωτόγονος φόβος του ανθρώπου για το θάνατο και τους νεκρούς, η αναζήτησή του για την αθανασία, η επιθυμία του να ελέγξει το περιβάλλον του, οι ανθρωπόμορφες αντιλήψεις του για τη γονιμότητα της γης και τη δημιουργία της, ο ανιμισμός του, η αντίληψή του για τον κόσμο και για τη θέση του μέσα σ' αυτόν. Όλα αυτά μαζί στο πέρασμα του χρόνου συνέκλιναν για να μας δώσουν τη σύγχρονη και σχετικά περίπλοκη εικόνα του σημερινού βαμπίρ. Το σημαντικότερο γεγονός για το βαμπίρ είναι ότι "ζει" πέρα από το φυσικό θάνατο, και οι μύθοι οι σχετικοί με την προέλευσή του υποδεικνύουν την πολύ ισχυρή σύνδεσή του με το σύμβολο του φιδιού. Το βαμπίρ συνδέεται με τους αρχαίους μύθους της γονιμότητας, και μέσω της κυριάρχης σχέσης που κατέχει το φίδι με τη γονιμότητα, και μέσω των ανακυκλούμενων ζωικών χαρακτηριστικών του βαμπίρ, όπως είναι ο τρόπος του ύπνου του, η επιστροφή εκ νεκρών και η ανανέωσή του μέσω της επαφής του με τη διαβίωση. Οι δύο μύθοι που σχετίζονται με την προέλευση του βαμπίρ είναι παρόμοιοι και είναι πιθανώς, παραλλαγές στο ίδιο λαογραφικό μοτίβο. Ο πρώτος μύθος είναι η ιστορία της Λάμιας, της όμορφης βασίλισσας της Λιβύης που αγαπήθηκε από το Δία. Ένα παιδί γεννήθηκε την ένωσή τους. Η ζηλότυπη Ήρα από το θυμό της έκλεψε το νήπιο. Θρηνώντας η Λάμια αποσύρθηκε σε μια σπηλιά κοντά στη θάλασσα. Ο χρόνος πέρασε και η Λάμια, άσχημη πια, άρχισε να περιπλανιέται μέσα στη νύχτα, κλέβοντας και τρώγοντας τα νεογέννητα μωρά. Σιγά-σιγά οι προτιμήσεις της επεκτάθηκαν στην αποπλάνηση των νεαρών ανδρώνν, που τους σκότωνε είτε κανοντάς τους έρωτα μέχρις ότου πέθαιναν, ή πίνοντας το αίμα τους. Το εντυπωσιακό εδώ είναι ότι παρόλο που μπορούσε να κρατήσει την όμορφη όψη της, πάντα επέστρεψε στην ασχήμια της. Σε μια από τις μορφές στην οποία μας είναι γνωστή, το χαμηλότερο μισό του σώματός της είναι ερπετοειδές και έχει φτερά. Τα σύγχρονα θηλυκά βαμπίρ υποτίθεται ότι έχουν κόκκινη τρίχα χλωμό δέρμα και τα πράσινα μάτια του φτερωτού δράκοντα. Ο δεύτερος μύθος αφορά στη Λίλιθ, την πρώτη σύζυγο του Αδάμ στη Βίβλο. Η Λίλιθ δημιουργήθηκε ταυτόχρονα με τον Αδάμ, από τον ίδιο πηλό, και επομένως ήταν ίση του σε όλα τα πράγματα. Αρνήθηκε την υποακοή στον Αδάμ, έβγαλε φτερά και πέταξε μακριά του. Οι άγγελοι βρήκαν την κρυψώνα της της και της είπαν ότι η τιμωρία της για την απομάκρυνσή της από τον Αδάμ ήταν πως θα πέθαιναν όλα τα παιδιά της. Βαθιά παραδομένη στη θλίψη, η Λίλιθ συλλογίστηκε την αυτοκτονία. Συγκινημένοι οι άγγελοι της έδωσαν πλήρη δικαιοδοσία πάνω στη ζωή των νεογνών, για την πρώτη εβδομάδα από γέννησή τους. Σε πιο πρόσφατους χρόνους συναντάμε ξόρκια που αναφέρουν τη Λίλιθ με το όνομά της, για να την κρατήσουν μακριά από τα παιδιά. Ιδιαίτερη προσοχή λαμβάνεται έτσι ώστε να αποδοθεί το μωρό στη φύλαξη των αγγέλων, έτσι ώστε να προστατευθεί από

τη ζηλοτυπία και της θλίψη της Λίλιθ για τα χαμένα παιδιά της. Η Λίλιθ έγινε αργότερα η σύζυγος, η υποτιθέμενη σύζυγος του Σατάν, ο οποίος περιγράφεται επίσης συχνά ως φίδι. Τα παιδιά της ένωσής τους έζησαν και έγιναν γνωστά ως δαίμονες. Να σημειώσουμε εδώ πως και η Λίλιθ επίσης παραπλανούσε τους νεαρούς άνδρες και τους σκότωνε. Τόσο η Λάμια όσο και η Λίλιθ έχουν μια ισχυρή σχέση με το φίδι. Σε μια από τις μεταφράσεις της Βίβλου, συγκεκριμένα τη Vulgata, η μετάφραση του ονόματος Λίλιθ είναι Λάμια. Η λέξη Λίλιθ σημαίνει επίσης κουκουβάγια που βγάζει οξύ και διαπεραστικό ήχο και φάσμα ή φάντασμα. Η Λάμια και η Λίλιθ αποπλανούσαν και οι δύο τα αρσενικά θύματά τους και και τα οδηγούσαν στο θάνατο. Η Ιστάρ, η μεσοποταμιακή θεά της γονιμότητας, σκότωσε τους εραστές της με τον ίδιο τρόπο, αλλά δε δαιμονοποίθηκε όπως οι προκάτοχοί της, γεγονός που υποδεικνύει θρησκευτικές συγκρούσεις σε πανάρχαιες εποχές για την επικράτηση του αρσενικού στοιχείου στη λατρεία και τη σταδιακή αντικατάσταση της θεάς μετις διμονοποιημένες όψεις της. Στην ίδια μακρινή αρχαιότητα η Λάμια και ο Λάμος ήταν παιδιά του Ποσειδώνα που λατρεύτηκαν ως θεοί. Η λατρεία τους έσβησε και υποβιβάστηκαν στη θέση δαιμόνων, όταν ήρθε ο Δίας στην εξουσία. Ο φόβος του θανάτου και ο κάτω κόσμος Ο δεύτερος παράγοντας που συμβάλλει στη διαμόρφωση της ιδέας του βαμπίρ είναι ο φόβος των πρωτόγονων ανθρώπων για το θάνατο και οτιδήποτε συνδέεται μαζί του. Οι πεποιθήσεις οι σχετικές με τη διάσταση του θανάτου ποικίλουν ευρέως, όπως και εκείνες που καθορίζουν τη σύνδεση ανάμεσα στους ζωντανούς και τους νεκρούς. Κοινή στις πεποιθήσεις των πρωτόγονων ευρωπαϊκών λαών είναι η απαίτηση για ταφή του σώματος. Για να περάσει η ψυχή σε οποιοδήποτε είδος αστρικού κόσμου πέρα από το θάνατο, προϋποτίθεται ο ενταφιασμός του σώματος. Το σώμα κρατά το πνεύμα στη γη. Με αυτόν τον τρόπο το πνεύμα δεσμεύεται έως ότου το υλικό σώμα καλυφθεί από τη γη και πάρει δρόμο του προς τη διάλυση. Καθολική ανάμεσα στους Σλάβους είναι η πεποίθηση ότι μετά το θάνατο η ψυχή αιωρείται στη γη, κοντά στον τάφο, κι επισκέπτεται τους τόπους που γνώριζε εν ζωή. Στο τέλος των σαράντα ημερών προσπαθεί να επανεισέλθει στο σώμα της, που αποσυντίθεται στο μεταξύ. Η ψυχή αποκρούεται από την αποσύνθεση και αφήνει τη γη για το νέο αστρικό περιβάλλον της. Το βαμπίρ, φυσικά, βρίσκει το σώμα του άφθαρτο και επανεισέρχεται, ε"πιστρέφοντας" κατά συνέπεια από τον κόσμο των νεκρών. Ήταν συνεπώς καθήκον οποιουδήποτε συναντούσε ένα πτώμα κατά τη μακρινή αρχαιότητα, να το θάψει, και για την ανάπαυση της ψυχής του και για την ασφάλεια των ζωντανών. Επίσης, κοινή πεποίθηση για τους Έλληνες και τους Ρωμαίους της αρχαιότητας είναι η σχέση του φιδιού με την κατάσταση του θανάτου. Το φίδι εμφανίζεται πυκνά συχνά γύρω από τα νεκροταφεία και έτσι υποτίθεται ότι είναι η ενσωμάτωση της νεκρής ψυχής. Έγινε λοιπόν στο πέρασμα των αιώνων ένα σύμβολο του τάφου. Ο ίδιος ο Ερμής, ο περαματάρης των νεκρών στον Άδη συμβολιζόταν συχνά με φίδι. Οι αρχέγονοι λαοί δε θεώρησαν ποτέ ότι οι νεκροί διαχωρίζονται πλήρως από τους ζωντανούς. Ανάμεσα στους δύο κόσμους παρατηρείται μια έντονη αλληλεπίδραση με κοινές σφαίρες επιρροής. Γενικά θεωρούσαν πως οι νεκροί ζούσαν σε έναν κάτω κόσμο που συνδεόταν πολύ με τον τάφο. Αρχικά θεωρούσαν πως ο κάτω κόσμος ήταν το ακριβές αντίγραφο του κόσμου των ζώντων, μια πεποίθηση που ενισχύθηκε από το γεγονός ότι ο ήλιος φαινόταν να πηγαίνει στον κάτω κόσμο όταν έδυε τη νύχτα. Η είσοδος στον κάτω κόσμο, επομένως, βρισκόταν στη δύση, κοντά στο σημείο όπου ο ήλιος έμπαινε στη γη. Αργότερα δημιουργήθηκε η ιδέα του σκοτεινού και φρικτού κάτω κόσμου βάσει του τύπου του κάτω κόσμου που αφηγείται ο σουμερο-βαβυλωνιακός μύθος της Ιστάρ και της αναζήτησης του εραστή της Ταμούζ. Δεδομένης μάλιστα της αρχαιότητας του μύθου, είναι πολύ πιθανό οι ελληνικές και ρωμαϊκές απόψεις να αναπτύχθηκαν από τούτη τη μεσοποτάμια ιδέα της κόλασης. Για τους πρώτους Ρωμαίους, η ψυχή αναπαυόταν με το σώμα μέσα στον τάφο. Σκεύη της καθημερινότητας σχετικά με τη συντήρηση της ζωής τοποθετούνταν μέσα και γύρω από τον τάφο για να στηρίξουν την ψυχή στη μετθανάτια ζωή της. Η συνέχιση της ύπαρξης της ψυχής μετά από το θάνατο υπογραμμίστηκε λεπτομερώς. Οι Έλληνες, επίσης, πίστεψαν στην αθανασία της ψυχής. Σε μια αντίληψη της μετά θάνατον ζωής, η ψυχή κατοικούσε με το σώμα στον τάφο και διατηρούσε την ύπαρξή της εκεί. Ο τάφος περιείχε επίσης "είδωλα" τη φτερωτή μορφή του νεκρού στον οποίο άνηκε ο τάφος.

Με τον τάφο σχετιζόταν και το φίδι αντιπροσωπευτικό των συλλογικών δυνάμεων των νεκρών, των δυνάμεων της ζωής, της μετενσάρκωσης και της αθανασίας της φυλής, Μέσω αυτής της τελευταίας εικόνας ότι ο τάφος έγινε ναός του φιδιού. Μια άλλη αντίληψη για την εικόνα του κάτω κόσμου ήταν εκείνη σύμφωνα με την οποία όλες οι ψυχές συνυπήρχαν, η πιο κοινή εντύπωση της μετά θάνατον ζωής. Ο κάτω κόσμος ήταν σκοτεινός και θλιβερός και ο ήλιος ποτέ δεν έριχνε τις ακτίνες του στα δώματά του. Οι ψυχές αποκαλούνταν " σκιές" και περιγράφονταν ως αναιμικά φάσματα, χωρίς τη δύναμη της ομιλίας ή η δυνατότητα να ικανοποιούν οποιαδήποτε από τις ανθρώπινες επιθυμίες. Στην Οδύσσεια περιγράφεται πως όταν ο Οδυσσέας επισκέφτηκε τον κάτω κόσμο, έπρεπε να αίμα για τροφή στα πνεύματα, για να μπορέσουν να μιλήσουν. Οι αρχαίοι μας πρόγονοι φοβούνταν ιδιαίτερα την επιστροφή μιας κακόβουλης ψυχής και λάμβαναν μέτρα για την ανάπαυσή της. Έτσι, η κηδεία και ο τρόπος ενταφιασμού είχαν ένα διπλό σκοπό: την προστασία των ζώντων από την περιπλάνηση των θαμμένων ψυχών και την επιβεβαίωση της ανάπαυσης των ψυχών στον κάτω κόσμο. Οι παραλλαγές που προέκυψαν στην πορεία του χρόνου, είχαν να κάνουν με τις ιδιαίτερες πτυχές αυτής πρακτικής που υπογράμμιζαν οι διαφορετικές φυλές με τα συγκεκριμένα έθιμά τους. Προκειμένου να προστατευθούν οι ζωντανοί από τους νεκρούς, λαμβάνονταν ειδικές προφυλάξεις κατά τη διάρκεια της νεκρικής τελετής και στα μέσα του ενταφιασμού, όλες με στόχο να κρατήσουν τους νεκρούς στον τάφο. Πριν φύγει ο νεκρός από την κατοικία, οι συγγενείς περπατούσαν γύρω της τρεις φορές, μια πρακτική γνωστή ως κύκλωσις με την οποία υπενθύμιζαν στο σώμα ότι έπρεπε να παραμείνει στον τάφο. Κατά την απομάκρυνση του σώματος από την οικία λαμβανόταν ιδιαίτερη μέριμνα έτσι ώστε ο νεκρός, ακόμη και αν όλα τα άλλα αποτύγχαναν, να μην είναι σε θέση να βρεί τον τρόπο του πίσω στο σπίτι. Έβγαινε με τα πόδια μπροστά και τα μάτια δεμένα, έτσι ώστε δεν μπορούσε να "δει" πού πήγαινε. Δεδομένου επίσης ότι το βαμπίρ επέστρεφε πάντα για να επιτεθεί στους συγγενείς του πρώτα, αυτή η προφύλαξη ήταν ιδιαίτερα σημαντική. Δεδομένου ότι η ψυχή μπορούσε να επιστρέψει από το ίδιο σημείο που χρησιμοποιήθηκε για την έξοδό της, συχνά το σώμα δε μεταφερόταν μέσω της πόρτας, αλλά μέσω κάποιου παραθύρου. Σε αρκετές περιπτώσεις γκρεμιζόταν ένα κομμάτι από τον τοίχο, περνούσε το σώμα και επισκευαζόταν κατόπιν. Το σκηνικό άλλαζε και το βαμπίρ δεν μπορούσε να επιστρέψει και να βλάψει την κατοικία και τους ενοίκους της. Στον τόπο του ενταφιασμού λαμβάνονταν και άλλες προφυλάξεις. Το σώμα θαβόταν συχνά με το πρόσωπο προς τη γη για να μην μπορεί να βρει την έξοδο. Για να δεσμεύσουν το σώμα, ορισμένες πρωτόγονες φυλές της κεντρικής Ευρώπης έκοβαν τους τένοντες και τσάκιζαν τη σπονδυλική στήλη, προκειμένου να αποτρέψουν τη μετακίνηση, ενώ κάποιες άλλες προχωρούσαν σε ακρωτηριασμό του σώματος. Μόλις θαβόταν ο νεκρός, λίθοι συσσωρεύονταν πάνω από τον τάφο κι έτσι δεν μπορούσε να διαταραχθεί ο τάφος. Μερικές φορές ο ενταφιασμός γινόταν σε κάποια προσωρινή αλλαγή της κοίτης ποταμού, καθώς το νερό θεωρείται ακόμη και σήμερα αποτελεσματικός φραγμός για για την περιπλάνηση οποιουδήποτε πνεύματος. Για τους νεκρούς που αυτοκτονούσαν οι διαδικασίες ήταν διαφορετικές. Συνήθως οι αυτόχειρες θάβονταν σε σταυροδρόμια με την καρδιά τους τρυπημένη με ένα παλούκι και με τα μέλη ακρωτηριασμένα. Με αυτόν τον τρόπο οι ζωντανοί πίστευαν ότι προστατεύονταν από τους νεκρούς που αψηφούσαν τους νόμους της φύσης και έβαζαν μόνοι τους τέλος στη ζωή τους. Μια ζωή στην οποία δικαιοδοσία έχει μόνον ο θάνατος. Υπάρχουν βέβαια και άλλοι λόγοι για τους οποίους οι ζωντανοί φοβούνταν τον νεκρό. Ένας από αυτούς είναι το τελετουργικό μίασμα εξαιτίας της φυσικής επαφής με τον νεκρό. Επιστρέφοντας λοιπόν από την επικήδεια τελετή, οι συγγενείς άδειαζαν όλα τα δοχεία που περιείχαν νερό μπροστα από την κατοικία, για να εμποδιστεί η επιστροφή του νεκρού. Επίσης, κατά τη διάρκεια του πένθους όλοι οι καθρέπτες του σπιτιού στρέφονταν προς τον τοίχο. Στους αρχαίους χρόνους το είδωλο του καθρέπτη και κάθε αντανάκλαση θεωρείτο ως ψυχή. Αν το πνεύμα του νεκρού βρισκόταν κάπου κοντά, θα μπορούσε ίσως να κλέψει την ψυχή που απεικονιζόταν στον καθρέπτη και κατόπιν ο ζωντανός θα έπρεπε να τον ακολουθήσει στον κάτω κόσμο. Ο καθρέφτης υποτίθεται ότι απεικονίζει την αλήθεια και το καλό. Συνεπώς κανένα βαμπίρ ή πνεύμα δεν μπορεί να απεικονιστεί στον καθρέφτη.

Lemuria και Ανθεστήρια Στην αρχαίες Ελλάδα και τη Ρώμη υπήρχαν γιορτές σε καθορισμένη περίοδο του έτους, που είχαν ως κεντρικό θέμα τους την επιστροφή των νεκρών. Στη Ρώμη ήταν τα Lemuria και στην Ελλάδα, τα Ανθεστήρια. Κατά τη διάρκεια αυτών των εορτών που κρατούσαν γενικά τρεις ημέρες, τελούνταν θυσίες και οι ειδικές οικιακές τελετουργίες, όλες για το καλωσόρισμα των νεκρών. Δεδομένου ότι ο θάνατος δεν αλλάζει το χαρακτήρα που είχε κάποιος εν ζωή, οι πρόγονοί μας θεωρούσαν πως υπήρχαν αγαθοποιοί νεκροί, οι Manes και κακόβουλοι, οι Lemures, που επέστρεφαν μόνο για κακό. Οι γιορτασμοί κρατούσαν μόνο για τρεις ημέρες, εξαιτίας του κακού που θα μπορούσε να γίνει αν παρέμεναν περισσότερο οι Lemures. Κάθε οικογένεια προετοίμασε ιδιαίτερη υποδοχή της για τους προγόνους της, παρασκευάζοντας τροφή και πιοτό για να κατευναστεί η πείνα και η δίψα των φαντασμάτων. Για να προστατευτούν από τους Lemures, τοποθετούσαν ή σχεδίαζαν φυλακτήρια στις πόρτες και τα παράθυρα. Οι Αθηναίοι ιδιαίτερα έδεναν σχοινιά γύρω από τους ναούς τους για να αποτρέψουν το μίασμα των ιερών εγκαταστάσεων από τους νεκρούς. Πριν αναχωρήσουν οι νεκροί για τον κάτω κόσμο στο τέλος των εορτασμών, προσπαθούσαν να πάρουν μερικούς ζωντανούς μαζί τους. Συνεπώς, αν άκουγε κανείς το όνομά του μέσα στη νύχτα, δεν έπρεπε να απαντήσει Οι Lemures ή οι Κήρες μπορούσαν να καλέσουν μόνο μια φορά. Αν όμως απαντούσε, τότε βρισκόταν νεκρός το επόμενο πρωί. Στο τέλος της περιόδου των τριήμερων εορτασμών, κάθε ρωμαϊκή ή ελληνική οικογένεια διοργάνωνε μια τελετή εξορκισμού, για να απελευθερώσει το σπίτι από τις ψυχές των νεκρών και να εξασφαλίσει ευλογία για το επόμενο έτος. Η κεφαλή του οίκου, αφού εξαγνιζόταν, εκτελούσε την τελετή ρίχνοντας σπόρους πίσω του. Είναι πολύ περίεργο το γεγονός ότι αυτού του είδους την τελετή συναντάμε σε μακρινούς λαούς, όπως είναι οι Κινέζοι ή οι Ιάπωνες. Οι νεκροί λοιπόν έχουν δυνάμεις και σε τούτη την αντίληψη κρύβονται και οι λαϊκές πεποιθήσεις για τις δυνάμεις των βαμπίρ. Οι νεκροί μποορύν να παράγουν καλό και κακό, γεγονός που έχει σημαντική επίπτωση σε ολόκληρη κοινότητα. Η καλοκαγαθία των νεκρών οδηγεί σε καλή συγκομιδή, αφθονία των βροχοπτώσεων, καλούς και πολλούς απογόνους και άλλες γενικότερες ευλογίες. Η μοχθηρία των νεκρών οδηγεί σε θανατικό, σε στειρότητα των γυναικών και της γης, σε φτωχή συγκομιδή, σε θύελλες, σεισμούς και έκλειψη του ήλιου και της σελήνης, με λίγα λόγια σε απορρόφηση της ζωτικής ενέργειας που οδηγεί στην ευημερία. Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας που συμβάλλει στη σύγχρονη έννοια του βαμπίρ είναι η αρχέγονη ένωση του βαμπίρ με τις ιδιότητες του φιδιού ως σύμβολο γονιμότητας και αργότερα ως αντιπροσώπευση του κακού. Το φίδι φαίνεται αθάνατο επειδή αλλάζει το δέρμα του εποχιακά και φαίνεται έτσι να αναγεννάται κάθε χρόνο, επιστρέφοντας -όπως και το βαμπίρ- εκ νεκρών. Το βαμπίρ θεωρείται όπως και το φίδι υπεύθυνο για τα μετεωρολογικά φαινόμενα. Ως κακόβουλος νεκρός και κάτοχος του κακού ματιού, το βαμπίρ θεωρείται ακόμα και σήμερα στη Ρουμανία αιτία της κακής συγκομιδής και των θυελλών. Επίσης στη Ρουμανία, το βαμπίρ θεωρείται αιτία της έκλειψης -ηλιακής ή σεληνιακής. Άλλοι λαοί, όπως οι Κινέζοι και οι Ιάπωνες θεώρησαν πως η έκλειψη προκαλείται από το φτερωτό φίδι, το δράκοντα, ο οποίος καταβροχθίζει τον ήλιο και το φεγγάρι. Εξαιτίας αυτών των συσχετισμών και της σχέσης τους με τους νεκρούς, το βαμπίρ και το φίδι θεωρήθηκαν συνώνυμα. Η γνώση των αρχαίων λαών για τα βαμπίρ είναι στενά συνδεδεμένη με τη θέση που είχε το φίδι στο λατρευτικό τους υπόβαθρο. Οι φαντασιώσεις του φυλετικού ασυνείδητου Υπάρχουν, λοιπόν, τα βαμπίρ ή όχι; Δεν μπορούμε βεβαίως να αντιμετωπίσουμε το φαινόμενο μόνο ως μυθολογικό. Οι λογικές ερμηνείες είναι περισσότερο επιστημονικές, κοινωνικές και ψυχολογικές παρά μυθολογικές και η συλλογική γνώση της ανθρώπινης φυλής για τις μακάβριες "συνήθειες" των βαμπίρ μπορεί να οφείλεται στην ύπαρξη των παράλληλων ψυχολογικών φαινομένων. Είναι γεγονός πως στο παρελθόν και δυστυχώς και στο παρόν άνθρωποι θάφτηκαν όντας απλά σε κατάσταση νεκροφάνειας. Εκείνους που κατάφερναν να δραπετεύσουν από τους πρόωρους τάφους τους όλοι τους αντιμετώπιζαν με δέος, επειδή "είχαν επιστρέψει". Ένας άλλος τύπος βαμπίρ είναι αυτός που απορροφά την ψυχική ενέργεια των γύρω του μέσω του φόβου και έτσι τους στραγγίζει τη θέληση για ζωή. Σε αυτή την περίπτωση τα βαμπίρ είναι παντού γύρω μας, καθώς είναι πολλές και ιδιάζουσες οι συνθήκες που αποστραγγίζουν τη ζωτική μας

ενέργεια. Μια άλλη άποψη για τα βαμπίρ διαμορφώθηκε από το γεγονός της σύμπτωσης της επιδημίας της μαύρης πανώλης και της έναρξης εκτεταμένων επιθέσεων βαμπίρ -έτσι τουλάχιστον αναφέρθηκαν- στα χρόνια του μεγάλου θανατικού στην κεντρική Ευρώπη. Οι επιθέσεις βαμπίρ θεωρούνταν πάντα επιδημία, επειδή εκείνος που σκοτωνόταν από ένα βαμπίρ γινόταν ο ίδιος βρυκόλακας. Η οντογέση λοιπόν ανακεφαλαιώνει τη φυλογένεση. Η ατομική ανάπτυξη επαναλαμβάνει ουσιαστικά την ιστορία της φυλής. Η αντιληπτική ανάπτυξη ενός παιδιού από την παιδική ηλικία στην ενηλικίωση ακολουθεί την ίδια πρόοδο που ακολουθούν οι αντιλήψεις του για το περιβάλλον, από τις πιό πρωτόγονες ρίζες του ως την παρούσα εκλέπτυνσή του. Οι πρωτόγονοι είδαν τον κόσμο όπως βλέπει ένα μωρό το δικό του: ένα περιβάλλον που δεν είναι δυνατόν να ελεγχθεί. Όλα αλλάζουν παρά τη θέλησή του. Οι εποχές, η ημέρα και η νύχτα, η πρόοδος της ζωής προς το θάνατο μεταβάλλεται παρά τη θέλησή του. Όπως το παιδί, έτσι και ο πρωτόγονος ονόμασε αυτά τα πράγματα, γιατί η κατοχή του ονόματος των πραγμάτων είναι κατοχή γνώσης. Απέδωσε ζωή στα άψυχα αντικείμενα και προσπάθησε να επιζήσει στον άγνωστο κόσμο του. Οι αποκλίσεις από τον φυσιολογικό του κόσμο ήταν πάντα εκφοβιστικές. Είτε λοιπόν αυτές οι αποκλίσεις ήταν πραγματικές ή φανταστικές, παρέμειναν για πάντα ριζωμένες στο ατομικό και το φυλετικό ασυνείδητο.Αν και ο άνθρωπος αναπτύχθηκε διανοητικά παρέμεινε έρμαιο των σκοτεινών του φαντασιώσεων, τις οποίες δεν κατόρθωσε ποτέ να ερμηνεύσει παρά την τεχνολογική του ανάπτυξη. Το βαμπίρ αντιπροσωπεύει πιθανώς μία από αυτές τις φαντασιώσεις βαθιά ριζωμένη στο φυλετικό ασυνείδητο, δεδομένου ότι οι ανεξήγητοι φόβοι της παιδικής ηλικίας ακολουθούν το άτομο για το υπόλοιπο της ζωής του. Ενδεικτική Βιβλιογραφία: J. E. Harison, Αρχαίες Ελληνικές Γιορτές, Ιάμβλιχος, 1995. Louis Gray, (Ed), Mythology of All Races, Vol. III. Marshall-Jones Company, Boston; 1918. Charles Lastings, (Ed), Encyclopedia of Religion and Ethics, Vol. 1-12. Charles Scribner's Sons, New York; 1908. Montague Sommers The Vampire in Europe, E.P. Dutton & Co., New York; 1929. R. Knight, The Symbolic Language of Ancient Art and Mythology, J.W. Boughton Co., New York; 1876. D. Mackenzie, Myths of Crete and Pre-Hellenic Europe, Greenshaw Publishing Co., London; 1917. George Cox, Mythology of the Aryan Nations, Longmans & Green Co., London; 1870. J. G. Frazer, The Golden Bough, Macmillan Co., London; 1919. J. G. Frazer, The New Golden Bough, Criterion Books; 1959. Eli Burris, Taboo, Magic, and Spirits, Macmillan Co., New York; 1931.