ESPERANTO - PASPORTO AL LA TUTA MONDO - LECIONO SEP
1
INTRODUCTION TO EPISODE SEVEN TEACHER
At the end of the previous lesson, Ruselo saw his girl friend in Ken's arms. He thinks that Helena loves not him, but the reporter. What will happen? But first... be patient for a little. Before, I explained about the use of the ending "-n". Usually it shows the accusative, the object of a two-link, transitive verb ... but now you will learn another, new use of it. That is to indicate a change of location. For example: We used the correlative "kie" as a question. "Kie estas Ruselo?" (Where is Ruselo?) and we replied: "Li estas en la parko." (He is in the park.) In the phrase "li estas en la parko" no change of location is mentioned. Ruselo is simply in the park. Possibly he is sitting or sleeping... perhaps he is even running; but he isn't leaving the park. But ... if there is a change of location involved, it is necessary to express both the question and the reply differently. The "-n" is used to show that. So, instead of "kie? (where?)", we say "kien? (to where?)" to ask to what place one is going to or moving to. And we similarly add the ending "-n" to the reply, "En la parkon." (Into the park.) In this lesson, please listen carefully to the examples of that usage. And now... on to the story! What will poor Ruselo do? What else will happen? So...watch, listen and enjoy!
ESPERANTO - PASPORTO AL LA TUTA MONDO - LECIONO SEP
2
ENKONDUKO AL EPIZODO SEP INSTRUISTO:
Fine de la pasinta leciono Ruserlo vidis sian amikinon en la brakoj de Ken. Li kredas, ke Helena amas ne lin, sed la raportiston. Kio okazos? Sed unue... iomete pacienco. Anta ße ni klarigis pri uzo de la fina ¯o “-n”. Kutime, •i montras la akuzativon, la objekton de duliga, transitiva verbo... sed nun vi lernos alian, novan uzon de •i. Tio estas por indiki ×an •on de loko. Ekzemple: ni uzis la korelativon “kie” kiel demandon. “Kie estas Ruselo?” kaj ni respondis: “Li estas en la parko.” En la frazo “li estas en la parko” mencii•is neniu ×an •o de loko. Ruselo simple estas en la parko. Eble li sidas a ß dormas ... eble li e ‡ kuras, sed li ne eliras el la parko. Sed ... se temas pri ×an •o de loko, necesas malsame esprimi kaj demandon kaj respondon. Oni uzas la fina ¯on “-n” por indiki tion. Do, anstata ß “kie?”, ni diru “Kie?” por demandi al kiu loko oni iras a ß movi•as. Kaj oni same almetas tiun finaz ¯on “-n” al la respondo “En la parkon.” En ‡i tiu leciono, bonvolu atente a ßskulti ekzemplojn de tiu uzado. Kaj nun ... ek al la historio! Kion faros kompatinda Ruselo? Kiu alia okazos? Do ... rigardu, a ßskultu ... kaj •uu!
SCENO 1 (HEJMO) GEORGO Rigardu! Mian novan, verdan tola ¯on! FILISA
Verda tola ¯o? Fu!! †u vi forgesis, Georgo? Hodia ß sinjorino Bundo ... Flora ... estos akuzita.
GEORGO
A! He! Kio ... ?
FILISA
Akuzita pri nepago de a ßto-permesilo. Sed ×i ne kulpas. Tute ne! Kulpas la fakturoj ... la vendejo ... kaj la stulta detektivo!
GEORGO
A! He? Kio ... ?
FILISA
Iru, Georgo! Iru kaj malfermu la pordon! Eble la ×afisto revenis!
GEORGO
Ha? Mi vidis lin hiera ß en la •ardeno.
FILISA
Georgo! Vi vidis fantomon, Georgo! Sed ... iru!
GEORGO
Eniru, doktoro ... iru en la salonon.
FILISA
Bonan ... malbonan matenon, doktoro. Mi petas vin ... sidi•u ... sidi•u ... sur la sofo.
DOKTORO
Ne, dankon. Mi ne sidi•os ... ‡ar mi ne restos. Mankas al mi tempo ... mankas al ni ‡iuj tempo.
FILISA
Kio ... ?
DOKTORO
Do ... ‡u vi ne volas iri al la ju •ejo?
GEORGO
Ho, ne estas tempo. Jam estas la na ßa tridek kvin. La a ßtobuso jam delonge forveturis.
DOKTORO
A ßtobuso ... a ßtobusa ‡o! A ßton mi havas ... per a ßto ni veturos al la ju •ejo! Venu!
GEORGO
Mmm .. per a ßto. Espereble la doktoro havas a ßto-permesilon ... ‡u ne?
ESPERANTO - PASPORTO AL LA TUTA MONDO - LECIONO SEP
3
SCENO 2 (APUD VOJO EKSTERE) GEORGO
Kio estas ... ? Kio okazas ... ?
FILISA
Öajne ... la a ßto ne funkcias.
GEORGO
Ho ... mi estas spertulo pri a ßtoj. Mi scias ‡ion pri a ßtoj. Devas esti ... devas esti la baterio. Sen baterio ... sen elektro ... ne ekfunkcias a ßto. A ß eble ... eble temas pri oleo. Jes ... sendube mankas oleo. Oleo estas bona trinka ¯o por a ßto.
DOKTORO
Georgo - benzino. Mankas benzino.
GEORGO
Ho! Benzino! Mi volis diri mankas benzino. Benzino estas bona trinka ¯o ...
FILISA
Georgo!
DOKTORO
Jen ujo ... benzinujo. Kara sinjoro Bonvolo ... bonvolu ... ho! Bonvolo, bonvolu ... Nu ... bone. Do bonvolu preni la benzinulon kaj a ‡eti benzinon.
GEORGO
A! He! Kio? Benzino ... ? Sed kie ... ?
DOKTORO
†e gara •o, kompreneble! †e benzinostacio! Do ... bonvolu iri!
SCENO 3 (JU œEJO) JOLANDA
Do ... ‡i-matene ... jes! Temas pri la ju •afero de Sinjorino Flora BUndo. †u vi, sinjorino, nomi•as Flora Bundo? Mi ripetas, sinjorino, ‡i vi nomi•as Flora Bundo?
FLORA
Terure! Katastrofe! Mi svenas! Mi falas ... !
KEN
Vi nek svenas nek falas, sinjorino ... Flora. Mi ests ‡i tie ... apud vi ... por helpi vin.
FLORA
Vi ... ! Ve. ... ! Kial vi helpas min? Kial vi sidas apud mi? Vi amas la skulptistinon ... vi ne amas min.
KEN
Ne, ne, Flora. Mi ne amas la skulptistinon ... kaj la skulptistino ne plu amas min. Öi ... ×i konfuzi•is ... pro noto ... sed ‡io estas nun solvita.
JOLANDA
Via nomo! Mi devas formale noti vian nomon.
KEN
Momenton, Jolanda ... mi petas vin ...
JOLANDA
Jen ju •ejo ... kaj temas hodia ß pri grava afero. †i tie, en la ju •ejo, mi ni nomi•as Jolanda ... mi nomi•as via ju •ista mo ×to. Jes! Via ju •ista mo ×to! Vi ... ne tiel ridu kiel stulta hieno. Oni trovas hienojn en besto •ardenoj ... kaj ju •ejo ne estgas besto •ardeno. Almena ß ... ne mia ju •ejo.
DETEKTIVO
Pardonon, via ju •ista mo ×to. Estas ... mia gor •o. Doloras la gor •o. Kaj la vo ‡o ... mi devas tusi ... tusegi ...
JOLANDA
Bonvolu nek ridi nek tusi nek tusegi en mia ju •ejo, sinjoro! Nek ridu nek tusu nek tusegu!
FLORA
Ve! La detektivo! †i tie ... en la ju •ejo! Ve! Terure! Katastrofe ... !
KEN
Trankvili•u, Flora. Mi estas ‡i tie! Apud vi!
ESPERANTO - PASPORTO AL LA TUTA MONDO - LECIONO SEP
4
SCENO 4 (PARKO) GEORGO Oleo ... benzino ... bonaj trinka¯oj por aß to. Sed kiu ... ? u mi devas a eti oleon ... aß benzinon? u baterion? Aß nur pilon? Oh ... certe ne baterion. Sed .. u tiu estas oleujo ... aß benzinujo? Kaj ... kien mi iras? Al oleostacio? Al benzinostacio? RUSELO
Aß skultu! Jen mia plano. Helena ... oble, ve! ... ne amas min. Kaj .. Ve! Strangulo en la parko!
GEORGO
Uh? He? Kio ... ?
RUSELO
Strangulo en la parko ... kiu flaras ... flara as ion ... en granda ujo.
GEORGO
Jen Brus ... Ruselo! Kaj la × afo!
RUSELO
Ve! Georgo!
GEORGO
Kial vi estas en la parko? Kion vi faras i tie?
RUSELO
Mi ... ? Nenion! Tio estas ... ne estas mi! Estas ... estas fantomo! Mi ne estas Ruselo, sinjoro ... vi malpravas! Kia patro, tia filo! La filo venas en la parkon ... trovas paka¯on kun droga oj ... kaj nun anka ß la patro! Kia familio! Iru, kara × afo ... ni forkuru!
GEORGO
Uh? He? Kio ... ? Sed ... u ne la × afisto? Sed kio ... kial ... ? Kaj kien li iras? Mi sekvos lin ... mi vidos, kien li iros. Sed ve! Mi devas iri dekstren ... ne maldekstren ... dekstren al la ... al la ... la oleostacio! Ne! Dekstren al la benzinstacio! Dekstren al la bateriostacio! Ve! Maldekstren al Ruselo ... ne! Dekstren al ... ho, ve! Ve! Mi konfuzi as! Filisa ... kie vi estas?
SCENO 5 (JU EJO) DETEKTIVO
Do ... aß ton mi vidis, via ju ista mo× to . . aß ton ... bonvolu ne forgesi ... sen permesilo. Poste mi iris en la vendejon ... En la vendejon de la sinjorino dekstre de vi, via ju ista mo× to ... sinjorino Flora Bundo.
FLORA
Terure ... katastrofe ...
KEN
Trankvili u, Flora ... io estos solvita.
DETEKTIVO
Kaj tiam mi demandis × in: u tiu senpermesila aß to estas via? Kaj × i respondis: Jes. Kaj tiel mi solvis la krimon, via ju ista mo× to!
KEN
Kio ... ? Ne temas pri krimo! Krimo tre gravas ...
DETEKTIVO
Anka ß tio gravas! Gravegas nepago de a ß to-permesilo!
KEN
Tio ne estas krimo! Tio estas nur malgranda afero ... do krimeto! Tio estas nur delikto!
JOLANDA
Silentu! Krimo ... delikto ... mi estas ju isto ... mi ju os ... silentu!
FLORA
Ve! Doloras al mi la kapo!
KEN
Ö×××, Flora! La ju isto ... ju as!
JOLANDA
Aß skultu! Krimo ... ago grava . . sed delikto ... delikto ... jes! Ago graveta ... ekzemple × teleto. Jen! la sinjoro dekstre de mi pravas!
DETEKTIVO
Sed ... tiuj libroj ... tiuj ne estas juejaj libroj! Tiuj estas ... Esperanto- libroj! Rigardu! Plena Ilustrita Vortaro! Plena Analiza Gramatiko! Esperanta Bildvortaro! Hej ... !
ESPERANTO - PASPORTO AL LA TUTA MONDO - LECIONO SEP
5
JOLANDA
Kompreneble tiuj estas Esperanto-libroj! Tre gravaj Esperanto-libroj ... libroj helpas nin kompreni kaj uzi nian lingvon.
DETEKTIVO
Sed ... u ni estas en lernejo? Male ... ju ejo!
JOLANDA
Prave ... Esperanto-ju ejo! Kaj en Esperanto-ju ejo ... Esperanto-libroj. u en ordo, sinjoro detektivo? u en ordo?
SCENO 6 (STRATO) FILISA Kioma horo estas? DOKTORO
La deka kvardek.
FILISA
La deka kvardek! Sed ... pli unu horon li estas for! Nur por a eti benzinon! Tio devas esti simpla tasko ... e por filozofo.
DOKTORO
Momenton! Mi aß das ion ... u eble via edzo?
FILISA
Ho ... finfine! Jen Georgo! Tre pla as al li kanti la Esperanto-himnon.
GEORGO
' ... En la mondon iras forta voko ... '
DOKTORO
Mi ne scias pri forta voko ... sed vi havas fortan vo on, sinjoro. Tamen ... u vi havas la ... ?
GEORGO
Ho, jes ... mi havas in. Senprobleme. Jen!
FILISA
Sed ... kio okazis al vi, Georgo? Unu horon vi estas for!
GEORGO
A? He? Kio ... ? Okazis? Nenio okazis al mi. Ho ... momenton! Io ja okazis! La × afisto! Mi vidis la × afiston!
FILISA
Kiun? Ruselon? Ho, Georgo! Vi ne vidis lin. Kaj antaß e ... en la ardeno ... ankaß tiam vi ne vidis lin.
GEORGO
Male. Li estis tie.
FILISA
Do ... vi denove vidis la × afiston.
GEORGO
Jes, jes. En la parko.
FILISA
Georgo ... u vi ankora ß estas malsana? Pro tiu bato ... al la kapo? ar ... vi × ajne ankoraß halucini as. Sed kial vi eniris la parkon? La gara o estas nur kelkajn minutojn for ... sed sesdek minutojn vi estis for!
GEORGO
Ho! Mi ne iris al gara o! Mi iris al stacio ... tie mi a etis la ... a etis ...
DOKTORO
Oleon! Vi a etis oleon! Oleon mi ¯us ver× is en la bezinujon! Vi ... stultulo!
FILISA
Georgo ne estas stultulo ... li estas filozofo.
SCENO 7 (APUD VOJO EKSTERE) RUSELO Centoble, ve! Ankoraß kvin kilometrojn, kara × afo. Venu! Kio, kara × afo? Kio . . . ? Taksio al la flughaveno? Ho, ne! Mia mono estas por flugbileto, ne por taksio. Do - venu! Ni kuru ... kiel Karlo! Unu, du, ...
ESPERANTO - PASPORTO AL LA TUTA MONDO - LECIONO SEP SCENO 1 (JU œEJO) KEN Sendube, sinjoro-detektivo ... pri la senpermesila a ßto ... vi povos ‡ion pruvi, ‡u? DETEKTIVO
Kio ... pruvi?
KEN
Jes, ja ... pruvi, ‡u vi estas surdeta? A ß nur surda? A ß eble ... surdega?
DETEKTIVO
Jam mil fojojn mi diris! Mi estas nek surdeta nek surda nek surdega! Mi a ßdas vin tiel bone kiel ... kiel ...
JOLANDA
Ano de Esperanto-klubo, al kiu oni donas taskon.
DETEKTIVO
Jes, jes ... ano de Esperanto-klubo. Jen!
KEN
Do ... mi volas pruvon! Ekzemple, kiun tagon okazis la delikto? †u lundon, mardon, merkredon, ¯a ßdon a ß vendredon?
DETEKTIVO
Mi povos facile pruvi ... atendu!
FLORA
Katastrofe! Mi iros en prizonon!
KEN
Diru ... kia a ßto •i estis? †u malgranda? †u nova ... ‡u malnova? Kaj kie •i estis? Apud la vendejo? Anta ß la vendejo? Malanta ß la vendejo?
DETEKTIVO
Pruvi ... pruvi ... mi povas facilege pruvi! Mi faris notojn ... en mia notlibreto ... jen via pruvo, sinjoro raportisto! Balda ß mi trovos •in ... sendube ... •i estis en la po ×o ... sed kie ... ‡u en tiu? A ß en tiu ‡i ... ?
JOLANDA
Rapidu, sinjoro detektivo, mi petas vin. Jam estas la ... la dek unua ... balda ß mi tagman •os.
DETEKTIVO
Momenton, via ju •ista mo ×to. Balda ß ... sendube ... mi trovos •in ...
JOLANDA
Kio estas tio? †u ×afo?
DETEKTIVO
Ho, ne! Kompreneble •i ne estas ×afo! Mi abomenas ×afojn! œi estas ... •i estas nenio!
KEN
Vi estas nenio, sinjoro! Vi povas nenion pruvi! Vi notis nenion, vi diras nenion, vi scuas nenion. Via ju •ista mo ×to ...
JOLANDA
Mi scias, sinjoro! Detektivo sen notlibro estas malbona detektivo! Li pruvis nenion ... li kapablis pruvi nenion - kaj do, sinjorino, mi ju •as vin ... senkulpa!
FLORA
Kio ...? Senkulpa ... ? Do ... mi ne iros en prizonon? Ho! Mi svenas! Mi falas!
KEN
Ne svenu! Ne falu! Vi estas senkulpa! Hura!
DETEKTIVO
Mia notlibreto! Kie •i estas? Mi devas trovi •in! Mi devas!
SCENO 9 (APUD VOJO EKSTERE) HELENA Kvin kilometrojn! Ve! Mi alvenos tro malfrue por savi Ruselon! Hej! Taksio! Haltu! Haltu! Taksiisto! Flughavenen ... kaj rapide! SCENO 10 (HEJMO) DOKTORO Mia a ßto! Mia belega a ßto! GEORGO
Sed •i estas ankora ß belega.
6
ESPERANTO - PASPORTO AL LA TUTA MONDO - LECIONO SEP
7
DOKTORO
Jes ... sed i ne funkcias. Aß toj ne ekzistas por esti belegaj, sinjoro.
GEORGO
Male! Aß to povas esti belega ... belega kiel skulpta¯o ... aß bildo. Vidu ...
FILISA
Silentu, Georgo. Ne indas la momento por filozofii.
GEORGO
Ts ... ts! Vidu ... de filozofia vidpunkto ...
DOKTORO
De kuracista vidpunkto aß toj ekzistas por funkcii. Sed mia ... ne plu funkcias dank' al vi ... .
GEORGO
Ne forgesu ... mi estas spertulo pri aß toj. Mi kuracos in ... mi kuracos la aß ton de la kuracisto!
DOKTORO
Vi kuracos nenion! Vi nek tu× os nek e rigardos mian aß ton! Por vi, sinjoro filozofo, mia aß to ne plu ekzistas. Kial, je la Plena ilustrita vortaro de Esperanto, vi a etis oleon kaj ne benzinon?
FILISA
Kara doktoro ... bonvolu sidi i. Kaj mi iros en la kuirejon por prepari por ni bonan teon. u pla as al vi teo, doktoro?
DOKTORO
Dankon, jes. Teo tre pla as al mi. Fakte ... teo estas ...
FILISA
Bona trinka ¯o por kuracisto. Kaj vi, Georgo ... vi telefonos al gara isto ...
GEORGO
A? He? Kio ... ?
FILISA
Al gara isto ... ar iu devos veni por forpreni la aß ton.
GEORGO
Sed mi kapablas ...
FILISA / DOKTORO Ne ... ! FILISA
Iru ... telefonu ... dum mi faras la teon.
GEORGO
Per teo ni sendube trankvili os. Filisa ne ver× as oleon sur sova ajn ondojn ... × i ver× as teon ... ho! Oleo...!
FILISA
Telefonu!
DOKTORO
Kia familio! Sed mi devas helpi ... mi devas!
SCENO 11 (FLUGHAVENO) RUSELO Dekoble, centoble, miloble ... ve! Ho, sinjoro ... helpu min, mi petas! FUNKCIULO
Jes.
RUSELO
Hodiaß . Al Nov-Zelando. Kun mia × afo ...
FUNKCIULO
Jes ... ?
RUSELO
Mi volonte pagos ... ! Jen ... kvincent steloj! Miaj lastaj steloj! Espereble ...
FUNKCIULO
Jes.
RUSELO
Do ... rapidu!
FUNKCIULO
Jes.
ESPERANTO - PASPORTO AL LA TUTA MONDO - LECIONO SEP
8
RUSELO
Unudirektan bileton!
FUNKCIULO
Jes.
RUSELO
Unudirektan bileton al Nov-Zelando.
FUNKCIULO
Jes.
RUSELO
i tien mi ne revenos. i tie oni abomenas min ...
FUNKCIULO
Jes.
RUSELO
La stulta detektivo ... Karlo Bonvolo, kiu trovas drogaojn en la parko ... Anka ß ... ankaß Helena. Öi malamas min ... × i amas alian ... la raportiston.
HELENA
Ne, Ruselo ... vi malpravas! Mi amas ne alian! Mi amas vin ... nur vin! Anka ß la × afon! Ho, Ruselo ... Ruselo ... mi amas vin! Amegas vin!
RUSELO
u halucino? u fantomo?
HELENA
Neniu fantomo, Ruselo! Mi!
RUSELO
Ho ... Helena! Sed ... kial vi ser is min ... e la flughaveno? Kiel vi sciis?
HELENA
Mi sciis ... ar mi estas virino. Virino, kiu komprenas vin ... kiu amas vin. Ruselo, venu kun mi ... venu!
RUSELO
Kien?
HELENA
Egale! Nur venu!
RUSELO
Ho! Kia feli o!
FUNKCIULO
Jes!
RUSELO
Ne! FINO DE LECIONO SEP
ESPERANTO - PASPORTO AL LA TUTA MONDO - LECIONO SEP
9
CONCLUSION OF EPISODE SEVEN TEACHER
So finally Helena found Ruselo ... great! Now, more about change of location: Listen to the words of the detective when he says to the judge ...
DETECTIVE
“Later I went into the store...into the store of the lady to your right.”
TEACHER
Notice that the detective wanted to show that he changed his location to the store, so he said "...en la vendejon". Try to think up such phrases yourself. It's an amusing game! Possibly you noticed new suffixes in the dialogue. Suffixes are very useful in Esperanto and help the language a lot. Among them are found the pair "-et" and "-eg". By "-et" we show smallness, and by "-eg" largeness. For example ...
DETECTIVE
“I have to cough ....cough hard”
TEACHER
Of course, as with many other affixes, "-et" and "-eg" can be used independently. One can say either "Jen libreto" (There's a little book!) or “Jen eta libro" (There's a little book!) And, if one has eaten too much, one can say: “Ouch... I over-ate...my stomach hurts a lot!” Note also the use of the suffix "-uj". "Ujo" is something into which one puts something. What does the doctor give to Georgo? Listen!
DOCTOR
“So, please take the gasoline can and buy gasoline.”
TEACHER
Another example; "florujo" is in fact a vase, something into which one puts flowers ... and, if you want to make a cup of tea, you will find the tea in... yes, you're right... "teapot". Now I think it's time to get into the exercises. Through the exercises you will truly master everything that you heard in the video. Through the lessons and frequent watching of the video, you will become a good and competent Esperantist. So... on to the exercises! Good luck ... and until the eighth lesson!
ESPERANTO - PASPORTO AL LA TUTA MONDO - LECIONO SEP
10
KONKLUDO AL LECIONO 7 INSTRUISTO
Do ... finfine! Helena trovis Ruselon ... bone! Nun, pli pri × an o de loko: Aß skultu la vortojn de la detektivo kiam li diras al la ju isto –
DETEKTIVO
Poste mi iris en la vendejon ... en la vendejon de la sinjorino dekstre de vi.
INSTRUISTO
Rimarku, ke la detektivo volis indiki, ke li × an is sian lokon al la vendejo, do li diris “...en la vendejon”. Klopodu elpensi tiajn frazojn vi mem. Estas amuza ludo! Eble vi rimarkis novajn sufiksojn en la dialogo. Sufiksoj tre utilas en Esperanto kaj multe avanta as al la lingvo. Inter ili trovi as la paro -et- kaj -eg-. Per -et- oni indikas malgrandecon, kaj per -eg- grandecon. Ekzemple:
DETEKTIVO
Mi devas tusi ... tusegi ...
INSTRUISTO
Kompreneble, samkiel pluraj aliaj afiksoj, -et- kaj -eg- povas esti uzataj sendepende. Oni povas diri aß ``Jen libreto!'' aß ``Jen eta libro!'' Kaj, se oni tro man is, oni povas diri: ``Ve ... mi man egis ... mia stomako ege doloras!'' Notu anka ß la uzon de sufikso -uj-. Ujo estas afero, en kiun oni metas ion. Kion donas la doktoro al Georgo? Aß skultu!
DOKTORO
Do ... bonvolu preni la benzinujon kaj a eti benzinon.
INSTRUISTO
Alia ekzemplo: florujo estas fakte vazo, afero, en kiun oni metas florojn ... kaj, se vi volas prepari tason da teo, vi trovos la teon en ... jes, vi pravas ... teujo. Nun mi kredas, ke estas ja tempo eniri la ekzercojn. Per la ekzercoj vi vere primajstros ion, kion vi aß dis en la videobendo. Per la lecionoj kaj ofta spektado de la videobendo, vi fari os bona kaj kompetenta Esperantisto. Do ... ek al la ekzercoj! Bon × ancon ... kaj is la oka leciono!