Julen Salvatierra Ahuntza

Bobidoen familiako ugaztuna da eta animali hau ilea motza eta latza, eta adarrak atzerantz okertuak dituen haitz artean ongi ibiltzen dena. Ahuntz izene espezie honetako emearentzat erabiltzen da soilik. Arrak adierazteko aker hitza erabili.

Alde batetik Gobeian (Araba eta Bizkaia artean), enkaterrietan Anboton eta Aramotzen. Bestetik egoera kritikoan dago eta azkenik Errolda, 100 emeak dira.

Mendi aldean basahuntz piriniarran bizi da eta baserrietatik hurbil bizi da adibidez Ahuntza.

Burua sendoa da, bekoki zabalekoa, horizontalki ateratzen diren edo zerbait eroriak diren belarriak dituztelarik. Adarrak, emeetan batez ere, arku itxurakoak dira, muturrean kanpora aldera irekitzen direlarik. Badira ere adarrik gabekoak. Arrek kokospekoa daukate. Hori ez da askotan gertatzen emeen kasuan. Askotan ez daukate kokosperik lepo aldeEnbor zabalekoak dira. Bizkarraldea, zertxobait zelatua. Buztana, motza eta arteza. Ugatzak despigmentatuta dauzkate, baina apatxak, aldiz, ilunak dira.

Akelarrea sorginek bilkurak eta errituak egiten dituzten lekua da. Erritu honen izena Nafarroa Garaian dagoen Zugarramurdiko leizeen alboan dagoen larre edo zelaietik datorkio. Zelai honek Akelarre du izena. Herri etimologiaren arabera, Akerraren larrea esan nahi omen du, ospakizun hauetan aker beltz bat gurtzen omen zelako, Satanen gurtzarekin lotua. Gainera Lehen akelarreak Grezia klasikoan egin zirela esate baterako arren (emakumeak, biluzik eta mozkorturik, mendira igotzen ziren eta gizonetatik at festak ospatzen zituzten), identifikazio hau ez da zuzen, Dionisos jainkoaren gurtzaileak bait ziren, ez sorginak.

Erdi Aroan hasten dira sorginen bilerei buruzko zurrumurruak indartzen, nahiz eta zihurrenik sendabelarren propietateak ezagutzen zituzten emakumeak izan soilik (konkretuki Belladonna delakoak paper garrantzitxua izan omen du akelarreen kondaira eta sinbologian).

Esnetarako eta haragitarako balio dute animalia hauek, baina gehienetan bizirik saltzen dituzte 12 kg. ko antxumeak apirilaren bigarren hamabostaldiaren aldera. Gaur egun abuztuaren erdialdean estaltzen dituzte emeak eta beraz hurrengo urteko urtarrilaren erdialdera gertatzen dira erditzeak. Azpi gorria Markinan (Bizkaia) urriaren bigarren larunbatean burutzen den Euskal Herriko Arrazen Erakusketan.

Ardiak eta ahuntza etxekotu eta eskuratu izanaren ondorioz, bere generoko espezierik ugariena da. Eta hori beren filuma txordata eta beretxekotu eta klase Mammalia berdinak dira.

Edimburgoko Laborategian zientifikoek nahastu zuten ardi bat ahuntza batekin eta atera zen ahuntzaren burua eta ardiaren enborra.