Introduction To Jainism2

F1 1.2.1 íkeÚko þçËLke Ãkrh¼k»kk yLku {níð. ‘íkeÚko’ fkuLku fnuþku?

‘ík]÷’ Äkíkw ÃkhÚke çkLku÷ku þçË íku íkeÚko fnuðkÞ Au. Ãkhtíkw Ä{oLke yÃkuûkkyu ¼ðMk{wÿÚke íkkhu, yLku hkøk-îu»k yLku f»kkÞkuLku Ëqh fhu íku ‘íkeÚko’ fnuðkÞ. y®n siLk Ä{o, íkeÚko þçËLke rð÷ûký ÔÞkÏÞk fhu Au. su ¼qr{ Ãkh íkeÚkOfhkuLkk Ãkkt[ fÕÞkýfku ( åÞðLk, sL{, Ëeûkk, fuð¤¿kkLk yLku {kuûk) Ãkife fkuE Ãký yuf fÕÞkýfLke Wsðýe ÚkE nkuÞ, «¼wLkk Mk{ðMkhý çkLÞk nkuÞ, «¼wLkk [kíkw{orMk MÚk¤ku fu rðnkh MÚk¤ku çkLÞkt nkuÞ, yÚkðk «¼wLkk SðLkLke {níðLke ½xLkkyku ½xe nkuÞ, íkuLku íkeÚko fnuðkÞ Au. fkuE Ãký rsLk{trËhLke «rík»Xk ÚkÞk ÃkAe íkuLku Mkku ð»ko (100 ð»ko) ðeíke òÞ íku {trËh Ãký íkeÚko MðYÃk çkLke òÞ Au.

‘íkeÚko’ «¼kð

íkeÚko yu MktMkkhLkk rðrðÄ íkkÃkÚke þkíkk Ãkk{ðkLkwt MÚkkLk nkuÞ Au. yu íkeÚkoLkkt MÚkkLk yLku ðkíkkðhýLkku {Lkw»ÞLkk {Lk yLku SðLk WÃkh çknw ½uhku «¼kð Ãkkzu Au. íkeÚkoLkwt ðkíkkðhý (Atmosphear) yríkÃkrðºk, MkkÂíðf yLku þktríkËkÞf nkuðkÚke ÓËÞÃkrhðíkoLk Ãký Úkíkwt nkuÞ Au. støk{ íkeÚko (MkkÄw-MktMÚkk) yLku MÚkkðh íkeÚko (þºkwtsÞ, þt¾uïh, rþ¾hS ykrË.)Lkku {rn{k yksu Ãký yk{ sLkíkkLku SðLk hûkf Ãkrhçk¤ ÃkqÁt Ãkkzu Au. nòhku ð»ko swLkk íkeÚkkuo{kt WËk¥k yLku Ãkrðºk ¼ÔÞ ¼kðLkkyku XktMke XktMkeLku ¼hu÷e nkuÞ Au. yÇÞwËÞ yLku ykí{kLktËLke yk÷çku÷ rLkhtíkh Ãkkufkhíke nkuÞ Au.ykðk íkeÚko{kt Ëuð søkíkLku Ãký çku ½ze çkuMkðkLkwt yLku «¼w¼Âõík fhðkLkwt {Lk Úkíkwt nkuÞ Au.

ÓËÞ ‘íkeÚko’

søkíkLkk Ãk]Úðe Ãkh WÃkh íkeÚkOfhkuLke Ëe½o fk÷eLk íkÃkku¼qr{ yLku {wrLkÃkwtøkðkuLke rLkðkoý¼qr{Lkkt Ãkrðºk íkeÚkoMÚkkLkku yLku íku{Lke yÂM{íkk yksLkk søkíkLku yÃkqðo þktrík ykÃke hÌkk nkuÞ Au. su {kLkðeLkk {Lk-ð[Lk yLku fkÞk Ãkrðºk ÚkÞu÷k nkuÞ, rLkËkuo»k - rLk¾k÷Mk yLku rLkMÃk]n ÚkÞu÷k nkuÞ íku {kLkðeLkwt ÓËÞ Ãký íkeÚko sux÷wt s Ãkrðºk økýkÞ Au.

jainuniversity.org

Foundation paper 1 Unit 2 # 1

www.jainuniversity.org

F1 1.2.2 íkeÚkoLkk yk[khku íkeÚko þçË Ãkrðºkíkk yLku «MkÒkíkk ðøkuhu yÚko{kt Ãký ðÃkhkÞu÷ku Au. Mk{økú Ãk]Úðe WÃkh íkeÚko¼qr{ sux÷e Ãkrðºk¼qr{ çkeS fkuE økýkðkE LkÚke.

yk[khku þk {kxu?

ykÃkýwt SðLk rðrðÄ÷ûke Au. ½h{kt ËwfkLk / ykurVMkLkku zÙuMk ÃknuheLku hnuíkk LkÚke íkku ykurVMk{kt LkkEx zÙuMk Ãknuhíkk LkÚke, {kuxk yrÄfkhe ÃkwÁ»kku MkkÚku MkÇÞíkkÚke ðkík fheyu Aeyu íkku fkuxo - f[uhe{kt ÷øLk økeíkku økðkíkkt LkÚke.Ëhuf MÚk¤Lkk [ku¬Mk yk[khku Ëhuf ÔÞrfíkyuu Ãkk¤ðkLkk s nkuÞ Au.

yk[khku Lkwt {níð.

íkeÚko MÚkkLkyu {LkLku «VwÂÕ÷ík fhðkLkwt yLku ykí{þktrík «kó fhðkLkwt yòuz LkiMkŠøkf MÚk¤ Au. {LkLke «MkÒkíkk fu ykí{¼kðkuLke «kró íkeÚko MÚkkLkkuLke Ãkrðºkíkk MkkÚku òuzkÞu÷e Au yLku íku íku MÚkkLkkuLke Ãkrðºkíkk ykÃkýe yk[kh [wMíkíkk fu yk[khMktrníkk MkkÚku òuzkÞu÷e Au. ¾hu¾h íkeÚko¼qr{ yu ykÃkýe ykí{¼qr{Lkku s yuf ¼køk Au. íkeÚko¼qr{Lke Ãkrðºkíkk ykÃkýe ykí{¼qr{Lke Ãkrðºkíkk YÃk Au. íÞkhu ËwrLkÞkLkk íkeÚko MÚk¤kuLkku LkiMkŠøkf ykLktË «kó fhkðk Lke[uLkk yk[khku yð~Þ Ãkk¤ðk.

yk[khku 1 2 3 4 5 6 7 8

íkeÚko MÚkkLkkuyu síkkt MktMkkh MktçktÄe fkuE æÞuÞ fu rð[kh Lk hk¾ðku. íkeÚko MÚk¤ku-{trËhku{kt MktMkkhLke WÃkkrÄyku, MktçktÄku fu ÄLk®[íkkLke fkuEs ðkík[eíkku Lk fhðe. {trËh fu rsLkk÷Þ{kt Ãkh{kí{k ÃkkMku ¾wçks Lk{úíkkÃkqðof çkÄk s yrÄfkhku, ynt, Akuze Mkk[k yLku MktÃkqýo {kLkð çkLkðkLke fkurþþ fhðe. íkeÚkoLke yksww çkkswLke ¼qr{ WÃkh øktËfe Lk fhðe, f[hku Lk Lkk¾ðku, yLku fkuE Ãký ÔÞMkLkLkwt MkuðLk Lk fhðwt. íkeÚko{kt sE yð~Þ çkúñ[ÞoLkwt Ãkk÷Lk ¼kðÃkqðof fhðwt. íkeÚko{kt sE fktËk-çkxkfk-y¼ûÞ, ykEMk¢e{, çkúuz-çkxh ðk¤e fkuE Ãký [es Lk ðkÃkhðe yLku yð~Þ hkrºk ¼kusLkLkku íÞkøk fhðku. íkeÚko{kt sE Mk{ÞÃkMkkh fhðk ÃkkLkk h{ðk, r¢fux ðøkuhu h{íkku h{ðe, Ãkef[hLkkt økeíkku økkðkt, MktMkkhe MktçktÄku çkktÄðk, (ðurðþk¤, Akufhk-Akufhe òuðkt) ðøkuhu Lk fhðwt. íkeÚko MÚk¤kuLkku EríknkMk, {rn{k, «¼kð òýðku,ËþoLk-ðtËLk fhðk íkÚkk Ãkqò-Mkuðk-MíkðLkk, {Äwh ¼Âõík økeíkku EíÞkrË{kt Mk{Þ ðÄw ÃkMkkh fhðku.

jainuniversity.org

Foundation paper 1 Unit 2 # 2

www.jainuniversity.org

F1 1.2.3 ¼khík™kt Mkw«rMkØ íkeÚko- fÕÞkÛkf íkeÚkkou. þºkwtsÞ {nkíkeÚko íkeÚkOfh Ãkh{kí{k yufðkh ßÞkt rð[hu íku íkeÚko. MktMkkh-Mkkøkh{kt Vhíkkt SðkuLku {kxu ©e þºkwtsÞ {nkíkeÚko suðwt yufuÞ íkeÚko LkÚke. Mkkihk»xÙ þºkwtS LkËeLkk rfLkkhu ykðu÷ Au suLke ô[kE Mk{wÿLkk ÷uð÷Úke 1900 VqxLke Au, ík¤uxeÚke hk{Ãkku¤ MkwÄe ÃknkU[ðkLkku hMíkku 3 rf÷ku{exh yLku 3.15 nufxku{exh Au. ík¤uxeÚke hk{Ãkku¤ MkwÄe 3745 ÃkøkrÚkÞkt Au. þºkwtsÞ íkeÚkoLku {trËhkuLkwt Lkøkh fnuðk{kt ykðu Au. røkrhhks Ãkh Lkðu xqtfku Ãkh ÚkELku 105 {kuxkt ËuhkMkhku Au, 815 LkkLke Ëuheyku Au, Ãkk»kkýLkkt «rík{kS 11094 íkÚkk ÄkíkwLkk «rík{kS 665 Au. Lkðu xqtfku{kt ÚkE Ãkøk÷ktLke MktÏÞk 8961 Au. þºkwtsÞ íkeÚkoLku {nkíkeÚko yux÷k {kxu fnuðk{kt ykðu Au fu yLktíkkí{kyku yk íkeÚko¼qr{ Ãkh þkïík-ÃkË{kuûkLku ÃkkBÞk Au. ðíko{kLk [kuðeMkeLkk ©e Lkur{LkkÚk ¼økðkLk rMkðkÞLkk ºkuðeMk íkeÚkOfh ¼økðtíkkuyu þºkwtsÞ Ãkh ÃkÄkheLku rðïLku Ä{o MktËuþ ykÃÞku níkku. ©e Lkur{LkkÚk ¼økðkLk øk]nMÚkÃkýk{kt ©e þºkwtsÞ røkrhhks Ãkh ÃkÄkÞko níkk, yLku íÞkt ©e røkrhhksLkku {rn{k ðýoÔÞku níkku. yk røkrh [kuðeþ íkeÚkOfhkuLkk [hýhs ðzu Ãkrðºk Au. ©e rMkØrøkrhhksLkkt MÃkþoÚke W¥k{ økrík ÚkkÞ Au.

Mk{uíkrþ¾hS ©e MkB{uíkrþ¾hS ¼khíkLkwt yuf yøkúøkÛÞ ©uc íkeÚko Au, yk MkB{uíkrþ¾hS røkrhhks Mk{wÿLke MkÃkkxeÚke 4448 VexLke ô[kE Ähkðu Au. yk røkrhhksLkk Ãkkíkk¤{kt {qÕÞðkLk Äkíkwyku íkÚkk hkMkkÞrýf ÃkËkÚkkuo AqÃkkÞu÷k Au. íkeÚko{kt «ðuþ fhíkkt «Úk{ íkeÚkohûkf ©e ¼kur{ÞkSLkwt {trËh ykðu Au. su ÞkrºkfkuLke hûkk fhu Au. {wÏÞ {trËh ©e þk{r¤ÞkS ÃkkïoLkkÚk ¼økðkLkLkwt Au. íku{kt 36 #[Lke ¼økðkLkLke {qŠík Au. íkuLke yuf çkksw ©e ÃkkïoLkkÚk ¼økðkLk íkÚkk çkeS çkksw ©e þeík÷LkkÚk ¼økðkLkLke ïuík «rík{kyku Au. ©e ÃkkïoLkkÚk ¼økðkLkLkwt {trËh yLku ©e [tÿ«¼w Mðkr{Lkwt {trËh Au. y®n ðeMk íkeÚkOfhkuLke [hýÃkkËwfk Au. ©e økkuze ÃkkïoLkkÚk ¼økðkLk, ©e ®[íkk{ýe ÃkkïoLkkÚk, ©e MkwÃkkïoLkkÚk ¼økðkLkLkwt {trËh Au . {ÄwðLk ík¤uxe{kt rËøktçkh {trËhku íkÚkk Ä{oþk¤k ykðu÷k Au. yk {trËhku{kt Mk{ðMkhý íkÚkk LktËeïh îeÃk {trËhku ¾qçk s MktwËh yLku ¼ÔÞ Au.

jainuniversity.org

©e røkhLkkh {nkíkeÚko

sqLkkøkZ ÃkkMku Mk{wÿLke MkÃkkxeÚke 945 {exh ô[kEyu yk {nkíkeÚko ykðu÷wt Au. ík¤uxeÚke Ãknu÷e xqtfLkwt [Zký ºký rf÷ku{exh Au. ÃkøkrÚkÞk 4200 Au. ©e røkhLkkh íkeÚko WÃkh rçkhks{kLk {q¤LkkÞf ©e Lkur{LkkÚk ¼økðkLkLke ÃkÈkMkLkMÚk «k[eLk {qŠík, ~Þk{ðýoLke 140 Mku.{e. Lke Au. WÃkhktík ©e søk{k÷Lkwt {trËh, ©e {kLkMktøk ¼kushksLke xqtf, ©e {uhf ðþeLke xqtf, ©e Mkøkhk{ MkkuLkeLke xqtf, ©e fw{khÃkk¤ {nkhksLke xqtf WÃkhktík yLÞ {trËhku ykðu÷kt Au. ©e Lkur{LkkÚk ¼økðkLkLkk {trËh ÃkkA¤ ©e søk{k÷Lkwt {trËh ykðu÷wt Au. íku{kt {q¤LkkÞf ©e ykËeïh ¼økðkLk Au. ©e {uhfðþeLke xqtf Ãkh {q¤LkkÞf ©e Mkn†Výk ÃkkïoLkkLke {qŠík Au. ¼{íke{kt yükÃkËLke h[Lkk Au, su{kt 24 «rík{kSyku Au. ©e [ki{w¾SLkwt {trËh Au. Ãkkt[ {uÁLkkt {trËh Au. yk {trËh{kt 113 «rík{kyku Au. ©e Mkhøkhk{ MkkuLkeLke xqtf{kt {q¤LkkÞf Mkn†Výk ÃkkïoLkkÚk ¼økðkLkLke ¼ÔÞ {qŠík Au. yk {trËh{kt fw÷ 36 «rík{kSyku íkÚkk Ãkk»kkýLke Mkw¾z [kuðeMke Au. ©e fw{khÃkk¤ {nkhkskLke xqtf{kt WÃkh {q¤LkkÞf ©e yr¼LktËLkMðk{e ¼økðkLkLke ¼ÔÞ ~Þk{ðýo {qŠík Au. Foundation paper 1 Unit 2 # 3

www.jainuniversity.org

F1 1.2.4 rsLkk÷Þku yLku íkeÚkkouLkku íkVkðík yLku LkðeLk íkeÚkkuoLke ÞkËe. økk{ fu þnuh{kt rsLk {trËh nkuÞ Au. íku{ þnuh{kt íkeÚko Ãký nkuE þfu Au. íku çktLku MÚkkLkku{kt íkeÚkOfh ðeíkhkøk «¼wLke s ÃkqsLkeÞ «rík{k nkuÞ Au. íkeÚko fu þnuh{kt rsLkk÷Þku yLku rsLk{qŠíkLke «ký-«ríkck ÚkÞu÷e nkuÞ Au. íkku Ãký çkÒku ðå[u íkVkðík þwt nþu? su rsLk{qŠík ytsLkþ÷kfk îkhk ÃkqsLkeÞ çkLkkððk{kt ykðu Au, íku ÃkkðLk «r¢Þk yksÚke 100 ð»ko Ãkqðuo ÚkE økE nkuÞ, su rsLk{trËh yLku rsLk{qŠíkLkk ðÄw «{ký{kt ËþoLk -Mkuðk-Ãkqò-¼Âõík rðþu»k rðþu»k «fkhu Úkíke nkuÞ fu ÚkE [qfe nkuÞ íku íkeÚko fnuðkÞ Au. yLku LkSfLkk ð»kkuo{kt ËuhkMkh fu rsLk{qŠíkLkk ËþoLk-ðtËLk-Ãkqò EíÞkrË [k÷w ÚkÞu÷k nkuÞ íku rsLkk÷Þ fu rsLk{trËh fnuðkÞ. su LkqíkLk rsLkk÷Þ{kt «k[eLk 200 / 500 ð»ko sqLke «rík{k ÃkÄhkðe nkuÞ íku íkeÚko suðwt MÚkkLk çkLke þfu Ãký íkeÚko Lk fnuðkÞ. sÞkhu íkeÚkkuo{kt «k[eLk ({nkÃkwÁ»kkuyu) «rík{kykuLke «ríkck fhe nkuÞ Au. yLku rsLk{trËh Ãký «k[eLk nkuÞ Au. íkeÚkoLke ykswçkkswLkwt ÃkrhMkh ðkíkkðhý Ãkrðºk nkuÞ Au. þw¼ ¼kðku fu Ãkrðºk ¼kðLkkykuLkk yktËku÷Lkku íÞkt ÔÞkÃke [qfu÷k nkuÞ Au. yLku {Lk: þktrík ÍzÃkÚke {¤íke nkuÞ Au. ßÞkhu rsLkk÷Þ{kt fu ËuhkMkhku{kt yk çkÄw LkðrLk{koý Úkíkwt nkuÞ Au. yLku hkuStËe ËþoLk-ðtËLk-ÃkqòLke «r¢Þk Mkh¤íkkÚke «kó Úkíke nkuÞ Au. þºkwtsÞ, Mk{uík rþ¾hS, røkhLkkh, hkýfÃkwh, ÃkkðkÃkwhe ðøkuhu «k[eLk íkeÚkkuo Au. íku{ AuÕ÷k Ãk[kMk -MkkEX ð»kkuo{kt çktÄkÞu÷k fux÷kf LkqíkLk rsLkk÷Þku yLku ËuhkMkhku, íkeÚkoLke WÃk{k Ãkk{u íkuðkt rLk{koý ÚkE [qõÞk Au. su{ fu økwshkík{kt Ãkkr÷íkkýk ©e 108 Mk{ðMkhý {nk{trËh, stçkqîeÃk (fr÷fwtz), yÞkuæÞkÃkwh{T, fkuçkk (y{ËkðkË) Hfkh íkeÚko (ðzkuËhk), çkkuhes (økktÄeLkøkh), fkºks (ÃkqLkk), ¼wðLk¼kLkw{kLkMk{trËh (þknÃkwh), ©e Ä{o[¢íkeÚko (LkkrMkf, rðÕnkuhe), Ãkkïo«¿kk÷Þ (ík¤uøkktð), {nkðehÄk{ (rþhMkkz, {wtçkE), ÃkkðkÃkwheíkeÚko (fu.Ãke. Mkt½ðe, ykçkwík¤uxe ÃkkMku), Ãkt[fiðÕÞÄk{ (ykuøkýs) ðøkuhu.

jainuniversity.org

Foundation paper 1 Unit 2 # 4

www.jainuniversity.org