Interactieve Beleidsvorming En Web 2.0

Eindopdracht IDM

Interactieve beleidsvorming en Web 2.0 Datum: 15 september 2008 Auteur: Klaas Pol Begeleider: A. C. van der Kolk

Datum Versie

: 20-8-2009 : 1.0

Inhoudsopgave 1

2

3

Samenvatting ...................................................................................................................... 4 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5

Inleiding ......................................................................................................................................... 4 Visie Gemeente Barneveld ............................................................................................................ 4 Processen binnen de lokale overheid............................................................................................ 5 Literatuurstudie.............................................................................................................................. 5 Web 2.0 ......................................................................................................................................... 5

1.6 1.7 1.8

Interactieve beleidsvorming en Web 2.0 ....................................................................................... 5 Gevolgen voor de organisatie........................................................................................................ 6 Conclusie....................................................................................................................................... 6

Verantwoording .................................................................................................................. 7 2.1

Probleemstelling ............................................................................................................................ 7

2.2 2.3 2.4 2.5

Doelstelling .................................................................................................................................... 7 Methodiek ...................................................................................................................................... 7 Opbouw ......................................................................................................................................... 7 Doelgroep ...................................................................................................................................... 8

Overheid, burger en samenleving .................................................................................... 9 3.1 3.2 3.3

4

Interactieve beleidsvorming ........................................................................................... 10 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5

5

7

Positie interactieve beleidsvorming ............................................................................................. 10 Processen binnen de lokale overheid.......................................................................................... 10 Bedrijfsprocessen ........................................................................................................................ 11 Beleidsproces .............................................................................................................................. 11 Bestuurlijk proces ........................................................................................................................ 12

Wat zeggen anderen erover ............................................................................................ 13 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6

6

Rol Overheid ................................................................................................................................. 9 Rol burger...................................................................................................................................... 9 Samenleven .................................................................................................................................. 9

Interactieve beleidsproces volgens Edelenbos............................................................................ 13 Conclusies van Edelenbos .......................................................................................................... 14 Interactieve beleidsvorming volgens Lössbroek en van Ham ...................................................... 15 Conclusie Lössbroek en ten Ham................................................................................................ 16 Landelijke initiatieven .................................................................................................................. 16 Deelconclusie .............................................................................................................................. 18

Interactieve beleidsvorming bij de Gemeente Barneveld ............................................ 19 6.1 6.2 6.3 6.4 6.5

Inleiding ....................................................................................................................................... 19 Notitie interactieve beleidsvorming (2005) .................................................................................. 19 Modellen ...................................................................................................................................... 20 Besluitvorming interactieve beleidsvorming................................................................................. 20 Interactieve beleidsvorming tot nu toe ......................................................................................... 20

6.6 6.7

Interactieve beleidsvorming vanaf 2008 ...................................................................................... 22 Deelconclusies ............................................................................................................................ 23

Web 2.0 .............................................................................................................................. 25 7.1 7.2

Inleiding ....................................................................................................................................... 25 Wat is Web 2.0 dan? ................................................................................................................... 25

7.3 7.4

Opkomst internet ......................................................................................................................... 27 Bouwstenen Web 2.0 .................................................................................................................. 28

Eindopdracht IDM (definitief)

Pagina 2 van 46

Datum Versie

: 20-8-2009 : 1.0

7.5 7.6

8

9 10

Randvoorwaarden toepassing Web 2.0 bij interactieve beleidsvorming ................... 34 8.1

Inrichten woon- en leefomgeving................................................................................................. 34

8.2 8.3 8.4

Structuurvisie maken ................................................................................................................... 35 Wijk bouwen en inrichten ............................................................................................................ 36 Andere terreinen.......................................................................................................................... 36

Kanttekeningen ................................................................................................................ 39 Conclusie .......................................................................................................................... 40 10.1 10.2 10.3

11

Nieuwe wetmatigheden ............................................................................................................... 31 Conclusies ................................................................................................................................... 32

Gevolgen voor overheden ......................................................................................................... 40 Concrete acties ......................................................................................................................... 41 Eindconclusie ............................................................................................................................ 42

Woordenlijst ..................................................................................................................... 43

Geraadpleegde literatuur: ........................................................................................................ 45

Eindopdracht IDM (definitief)

Pagina 3 van 46

Datum Versie

: 20-8-2009 : 1.0

1 Samenvatting 1.1

Inleiding

Overheid en burgers dragen een gezamenlijke verantwoordelijkheid voor de samenleving. Er is onderscheid wie voor welke terreinen verantwoordelijkheid draagt. Sommige terreinen zijn exclusief het terrein van de overheid, andere terreinen zijn primair van de burgers en de verbanden waar zij in georganiseerd zijn. Daartussen liggen veel terreinen waar vormen van samenwerking nodig en mogelijk zijn tussen overheid, burgers, organisaties en ook het bedrijfsleven. Na de dood van Pim Fortuyn in 2002 zochten politici en politieke partijen de burger weer op. Allerlei initiatieven om de kloof tussen politiek en burger te dichten werden gestart. Lokaal komt dat tot uitdrukking in de partijprogramma‟s tijdens de gemeenteraadverkiezingen van de gemeente Barneveld in 2006: “In balans” (CDA), “Grenzeloos betrokken” (VVD), "Samen Barneveld" (Christenunie), “Ruimte voor elkaar” (Pro‟98). Allemaal titels die duidelijk maken dat de politiek samen met de inwoners van de gemeente Barneveld het moeten maken. De titel van het collegeakkoord 2006-2010 in de gemeente Barneveld luidt: “Eenheid in verscheidenheid.” Landelijk zie je dezelfde trend. Het motto van het kabinet Balkenende IV luidt: "Samen werken, samen leven." Onder het motto dat de kloof tussen overheid en burger verkleind moet worden, worden allerlei initiatieven ondernomen dit gat te dichten. Kan Web 2.0 daarbij helpen? 1.2 Visie Gemeente Barneveld De gemeente Barneveld heeft in haar Hoofdlijnennota communicatiebeleid (2005) uitgangspunten geformuleerd hoe zij de bewoners en burgers bij de totstandkoming van beleid en plannen kan betrekken. Doel is dat de inwoners het gevoel hebben dat de gemeente van hén is. De gemeente is zich bewust van haar verantwoordelijke taak in en voor de samenleving en is zich ervan bewust, dat zij – omdat deze opdracht uit te kunnen voeren – soms inzet van haar inwoners vraagt en ook soms ook aanzienlijke beperkingen oplegt. In de kadernota 2008-2012 wordt opnieuw gemeld hoe de gemeente Barneveld haar relatie met inwoners ziet. Dit is verwoordt in een visie.

Eindopdracht IDM (definitief)

Pagina 4 van 46

Datum Versie

: 20-8-2009 : 1.0

De gemeente Barneveld wil de inwoners in een zo vroeg mogelijk stadium bij (de voorbereiding en uitvoering van) gemeentelijke plannen betrekken. Dat betekent geen presentatie van éénzijdig opgestelde blauwdrukken maar tijdig overleg met inwoners en overige betrokkenen. Daarbij wordt de lijn van interactieve beleidsvorming geïntensiveerd. 1.3 Processen binnen de lokale overheid Binnen de lokale overheid zijn er 3 hoofdprocessen te onderscheiden: Het bedrijfsproces, het bestuurlijk proces en het beleidsproces. De verschillende processen hebben allen tot doel dat de lokale overheid de burger beter van dienst kan zijn in het onderling functioneren in de maatschappij. In deze notitie gaat het vooral om het bestuurlijk of beleidsproces. 1.4 Literatuurstudie In hoofdstuk 5 wordt beschreven wat in de literatuur door anderen wordt gezegd, om interactieve beleidsvorming tot een waardevol instrument bij het ontwikkelen en beheren van leef- en woonomgeving kan dienen. Interactieve processen moeten niet gericht zijn op het inventariseren van meningen, ideeën en plannen maar op (het onderhandelen over) het integreren van de ideeën, beelden, etc. Interactieve beleidsvorming heeft dan pas resultaat als het organisatorisch en institutioneel is ingebed in bestaande ambtelijke, bestuurlijke en politieke processen. Communicatie tussen burgers en overheid moet proactief zijn en respectvol zijn. Dit voorkomt veel ergernis en kan veel tijd en geld besparen. 1.5 Web 2.0 Web 2.0 is een verzamelnaam van groot aantal ontwikkelingen die gericht zijn op het delen van informatie. Het startpunt van Web 2.0 was een conferentie in 2004 in San Francisco. De zeepbel van de "dot.com-bedrijven" was net achter de rug. Tijdens deze conferentie benadrukte Tim O‟Reilly dat internet belangrijker werd dan ooit. O‟Reilly zei dat het internet als een platvorm moet worden gezien, dat de content, inhoud, de drijvende kracht zou zijn. Dat internet vanwege zijn opzet, netwerkmodel, snel zou uitbreiden. Kortom Web 2.0 gaat over sociale interactie, sociaal netwerken en collectief geheugen. In hoofdstuk 7 wordt beschreven hoe Web 2.0 is opgebouwd. 1.6 Interactieve beleidsvorming en Web 2.0 Er is veel overeenkomst tussen de wijze waarop interactieve beleidsvorming moet worden toegepast en op welke manier componenten uit Web 2.0 kunnen worden gebruikt. Bij interactieve beleidsvorming zijn inhoud, empathie en participatie de belangrijkste drivers. Bij Web 2.0 zijn het delen van content en informatie, samenwerken en het bereiken van massa de belangrijkste kernwoorden. Bij het ontwikkelen van en (her)inrichten van leefen woonomgeving van de burgers kunnen componenten uit Web 2.0 het beleidsvormingsproces versterken. In hoofdstuk 8 wordt op de volgende processen ingegaan: Inrichten woon- en leefomgeving; Structuurvisie maken; Nieuwe wijk bouwen en inrichten;

Eindopdracht IDM (definitief)

Pagina 5 van 46

Datum Versie

: 20-8-2009 : 1.0

Tenslotte wordt kort ingegaan op andere beleidsterreinen waarbij Web 2.0 een verrijking van het beleidsproces kan zijn: WMO, toerisme en wijkplatforms. 1.7 Gevolgen voor de organisatie Overheden benaderen e-dienstverlening veelal vanuit de gedachte dat zij daarmee het contact tussen de burger en overheid kunnen verbeteren. Een verbeterproces, dus. Toepassing van Web 2.0 is meer. Toepassing van Web 2.0 is een veranderproces. Regels in het onderlinge verkeer tussen burgers en overheden veranderen. Omdat spelregels veranderen dient de organisatie te worden voorbereid. (Toepassing van) wetgeving moet, waar nodig, worden gewijzigd. Mogelijk dat zelf wetten moeten worden gewijzigd. Taken en rollen van medewerkers veranderen. Het gebruik van Web 2.0 schept voor de overheid ook verplichtingen, er moet op ingebrachte informatie en visies, worden gereageerd. Vanuit de organisaties zal op deze verandering van beleidsvorming weerstand komen. Weerstand die vooral wordt veroorzaakt doordat de spelregels rondom beleidsvorming veranderen. Bestuurders en beleidsmakers komen in een andere positie. Ze zullen minder met de inhoud bezig zijn en meer met het proces. Van beleidsmaker naar procesbegeleider. Om deze weerstand te voorkomen of te overwinnen is het belangrijk om te voorkomen dat de technologie de drijfveer wordt. Het belangrijk is wat men wil. Inhoud gaat voorop. 1.8 Conclusie Het succes van interactieve beleidsvorming, ook met gebruik van Web 2.0, wordt bepaald door wat de burger terugziet van zijn of haar inbreng. Als de overheid bij de toepassing van Web 2.0 in haar interactieve beleidsvorming hiermee rekening houdt, zal de inbreng van de burgers een verrijking zijn van het beleidsproces. Het gebruik van MOSS kan zeker bijdragen in de verbetering van de relatie tussen burger en overheid. Maar is niet zaligmakend. Gebruik van Web 2.0 betekent dat de spelregels veranderen. Belangrijk is of de gemeente Barneveld, zowel gemeenteraad, bestuur en medewerkers, is voorbereidt om met de nieuwe spelregels om te gaan en de durf heeft om te willen veranderen.

Eindopdracht IDM (definitief)

Pagina 6 van 46

Datum Versie

: 20-8-2009 : 1.0

2 Verantwoording 2.1

Probleemstelling

Na de dood van Pim Fortuyn in 2002 zochten politici en politieke partijen de burger weer op. Allerlei initiatieven om de kloof tussen politiek en burger te dichten werden gestart. Onder het motto dat de kloof tussen overheid en burger verkleind moet worden, worden allerlei initiatieven ondernomen om dit gat te dichten. Interactieve beleidsvorming en andere vormen van samenwerken tussen burger en overheden worden hiervoor als instrument gebruikt. Ook zetten overheden internet in om de kloof te dichten. Overheden verwachten hiervan veel resultaat. Is dat ook zo? Dat wordt in dit essay onderzocht. 2.2

Doelstelling

In dit essay wordt onderzocht of overheden de juiste keuze hebben gemaakt om internet als middel om de kloof tussen burger en overheid te dichten. Doel is om duidelijk te krijgen of deze keuze de juiste keuze is. Zo ja, wat moeten organisaties, de gemeente Barneveld incluis, doen om gebruik van internet bij het uitvoeren van interactieve beleidsvorming tot een succes te maken. 2.3

Methodiek

Door middel van een literatuurstudie wordt beschreven wat interactieve beleidsvorming is en wat Web 2.0 inhoudt. Vervolgens wordt aan de hand van analyses bekeken of er een verbinding tussen interactieve beleidsvorming en Web 2.0 kan worden gelegd. Tot slot wordt beschreven welke weerstanden overheden kunnen tegenkomen en wat organisaties moeten doen om toepassing van Web 2.0 tot een succes te maken. 2.4

Opbouw

Dit essay bestaat eigenlijk uit 4 delen. In het eerste deel wordt beschreven wat interactieve beleidsvorming is, wat anderen daarover zeggen, wat de gemeente Barneveld over interactieve beleidsvorming heeft geschreven en hoe zij interactieve beleidsvorming inzet. Bij alle onderwerpen worden conclusies getrokken. Deel twee gaat over Web 2.0. Over de opkomst, de fundamenten en bouwstenen van Web 2.0. Aan het eind wordt beschreven op welke manier organisaties Web 2.0 kunnen inzetten om hun organisatiedoelen kunnen bereiken. In het derde deel wordt beschreven hoe overheden op dit moment de relatie tussen burger en overheid verbeteren. Aan de hand van enkele voorbeelden wordt dit duidelijk gemaakt. Ook wordt beschreven hoe overheden daarbij Web 2.0 kunnen gebruiken om de relatie burger-overheid interactiever te maken. In het 4e en laatste deel wordt beschreven met welke weerstanden overheden te maken krijgen als zij Web 2.0 willen toepassen en hoe zij het gebruik van Web 2.0 tot een succes kunnen maken.

Eindopdracht IDM (definitief)

Pagina 7 van 46

Datum Versie

2.5

: 20-8-2009 : 1.0

Doelgroep

Dit essay is als eerste geschreven voor bestuurders en managers. Voor bestuurders om dat zij het boegbeeld van de overheid zijn. Voor managers omdat de zij de functionele macht hebben om organisaties te veranderen. En ook voor de ambtenaar op de werkvloer is dit geschreven. Ook zij kunnen met het essay hun winst doen. Immers, zij zijn de eersten die met de burger in aanraking komen. Zij hebben vaak de eerste fysieke en verbale indrukken van de burger te pakken.

Eindopdracht IDM (definitief)

Pagina 8 van 46

Datum Versie

: 20-8-2009 : 1.0

3 Overheid, burger en samenleving Overheid en burgers dragen een gezamenlijke verantwoordelijkheid voor de samenleving. Er is onderscheid wie voor welke terreinen verantwoordelijkheid draagt. Sommige terreinen zijn exclusief het terrein van de overheid, andere terreinen zijn primair van de burgers en de verbanden waar zij in georganiseerd zijn. Daartussen liggen veel terreinen waar vormen van samenwerking nodig en mogelijk zijn tussen overheid, burgers, organisaties en ook het bedrijfsleven. 3.1 Rol Overheid De overheid is er om steun en richting te geven aan de ontplooiing van mens en maatschappij. Deze doelstelling is slechts haalbaar wanneer de overheid een besef heeft van de normen die ze hierbij moet aanleggen en zelf ook betrouwbaar is. Het gemeentebestuur moet ook hier zijn verantwoordelijkheid kennen en nemen. Publieke taken moeten publiek verantwoord worden. 3.2 Rol burger Burgers dragen medeverantwoordelijkheid voor de publieke samenleving, dus niet alleen voor zichzelf, maar ook voor de buurt, voor de gemeente en de wijdere samenleving. Zij kennen hun eigen leefomgeving als geen ander. Zij moeten daarin serieus worden genomen. Burgers moeten juist de gemeentelijke overheid direct kunnen aanspreken. Burgers moeten weten waar de besluitvorming plaatsvindt, hoe zij daarop invloed kunnen uitoefenen en ook waar de grenzen van inspraak en invloed liggen. Als het gaat om het algemene belang en een integrale beleidsafweging is het uiteindelijk de overheid die de knopen moet doorhakken. De overheid heeft immers een eigen terrein en eigen verantwoordelijkheden. Eerlijk is eerlijk. Nogmaals: mensen dragen op veel plaatsen in de samenleving verantwoordelijkheden: in bedrijven, op scholen, in organisaties, in de eigen leefomgeving. Burgers worden daarin worden gestimuleerd. 3.3 Samenleven Zo ontstaat enthousiasme om mee te werken aan een gezonde en leefbare samenleving. Dat is een samenleving waarin - temidden van individualisme en (culturele) pluriformiteit aandacht is voor gemeenschappelijke doelen. Dan is een samenleving in balans. Wil de overheid mensen stimuleren zelf verantwoordelijkheden te dragen, dan zal ze daarvoor aanknopingspunten moeten bieden in de leefomgeving. Dat betekent o.a. herwaardering van de kleine schaal, het stimuleren van particulier initiatief, vrijwilligerswerk (mantelzorg), gezamenlijk beheer van buurtvoorzieningen en werkelijke inspraak bij keuzes op het gebied van ruimtelijke ontwikkeling, wonen en infrastructuur. Interactieve beleidsvorming is bij het inrichten en (opnieuw) vormgeven van de leef- en woonomgeving van de burger een bruikbaar instrument.

Eindopdracht IDM (definitief)

Pagina 9 van 46

Datum Versie

: 20-8-2009 : 1.0

4 Interactieve beleidsvorming 4.1 Positie interactieve beleidsvorming Naast het traditionele bedrijfsproces zijn er binnen de lokale overheid nog meer soorten processen te onderkennen: het bestuurlijke proces en het beleidsproces. In deze notitie wil onderzoeken of de lokale overheden de oplossing van het „nieuwe werken‟ ook kan inzetten voor het beleidsproces. Uitgangspunt hierbij is de “Notitie interactieve beleidsvorming” van de gemeente Barneveld. 4.2 Processen binnen de lokale overheid Binnen de lokale overheid zijn er 3 hoofdprocessen te onderscheiden: Het bedrijfsproces; Het bestuurlijk proces; Het beleidsproces; De verschillende processen hebben allen tot doel dat de lokale overheid de burger beter van dienst kan zijn in het onderling functioneren in de maatschappij. In onderstaand schema wordt dat in beeld gebracht.

Maatschappelijk Belang

Beleidsproces

Bestuurlijk proces

Bedrijfsproces

© louweret jespers bv

Maatschappelijke Urgentie Deze processen zijn op onderstaande wijze te karakteriseren.

Eindopdracht IDM (definitief)

Pagina 10 van 46

Datum Versie

: 20-8-2009 : 1.0

Bedrijfsproces

Beleidsproces

Bestuurlijk proces

Structuur

Hoog

Varieert

Ad hoc

Beheersing

Tijd en geld

Draagvlak

Overleven

Aandacht

Management

Management

Bestuur

Richting

Efficiency

Effectiviteit

Strategie

Kenmerk

Voorspelbaar

Creatief

Crises

4.3 Bedrijfsprocessen Een bedrijfsproces is veelal goed voorspelbaar en gestructureerd. In het kader van de verbetering van de dienstverlening zijn gemeenten vooral bezig dit soort processen te beschrijven en vervolgens te automatiseren. Ook worden processen kritisch bekeken en waar nodig worden doorlooptijden aangepast. Binnen de gemeente Barneveld loopt een organisatiebreed project om de belangrijkste bedrijfsprocessen te verbeteren. Dit wordt met de methode “lean thinking1” uitgevoerd. Een bedrijfsproces heeft een groot maatschappelijke urgentie, maar heeft over het algemeen weinig maatschappelijk belang. D.w.z. is vaak van belang voor de individuele burger die een product van de lokale overheid afneemt, maar niet belangrijk voor een groep burgers, die verenigd zijn in een belangengroepering, zoals een wijkplatform. 4.4 Beleidsproces Individuele burgers en bewonersorganisaties een belangrijke bron van kennis en ideeën over problemen en mogelijke oplossingen rond vraagstukken die lokale overheden uitvoeren. Men moet hierbij vooral denken aan vraagstukken rondom de leefomgeving van de burgers. Doordat relevante partijen kennis inbrengen over de problematiek en mogelijke oplossingen, hoopt men de plannen inhoudelijk op een hoger niveau te brengen. Ook verwacht men dat door constructieve communicatie tussen de wederzijdse partijen dat er eerder kans is op wederzijds begrip, waardoor de kans op compromissen of consensus groter wordt.

1

Lean Thinking is een manier van denken. Het is bedoeld om structuur te geven aan de verbeteractiviteiten van de organisatie. Het effect is een verhoging van de effectiviteit van de gehele organisatie. Lean doet denken aan mager of slank. Het woord mager heeft voor veel mensen iets negatiefs. Het kan echter ook positief worden benaderd: „vrij van ballast, gezond, veel bewegingsvrijheid etc.‟. Juist vanuit deze optiek streeft een organisatie met lean thinking naar manieren om de organisatie sneller, goedkoper en beter te laten functioneren. De lean-aanpak wordt gekenmerkt door: -

kijken met de ogen van de klant weghalen van verspilling betrekken van alle (en vooral de uitvoerende) medewerkers bij veranderingen en leanactiviteiten actiegerichtheid, dat wil zeggen zo snel mogelijk daadwerkelijke veranderingen invoeren

Eindopdracht IDM (definitief)

Pagina 11 van 46

Datum Versie

: 20-8-2009 : 1.0

4.5 Bestuurlijk proces Het bestuurlijk proces richt op de richting waarheen de gemeente zich beweegt en is over het algemeen gericht de middellange en lange termijn. Een voorbeeld in Barneveld is de structuurvisie. Wat voor soort gemeente wil Barneveld over 20 jaar zijn. In deze studie worden het bedrijfsproces en het bestuurlijke proces niet besproken en wordt voornamelijk de aandacht gericht op het interactieve beleidsproces.

Eindopdracht IDM (definitief)

Pagina 12 van 46

Datum Versie

: 20-8-2009 : 1.0

5 Wat zeggen anderen erover 5.1 Interactieve beleidsproces volgens Edelenbos Interactieve beleidsvorming wordt om velerlei redenen toegepast. Het zou het draagvlak vergroten, bijdragen tot versnelling van het proces van besluitvorming, de kloof tussen bestuur en bestuurden verkleinen, de legitimiteit van beslissingen vergroten, het probleemoplossende vermogen vergroten en tot verrijking van beleidsuitkomsten leiden. Draagvlakcreatie is een klassiek motief voor interactieve beleidsvorming. Draagvlak voor beleid wordt belangrijk gevonden, omdat als voorgenomen beleid niet gedragen wordt door (een deel van) de samenleving, de uitvoering erg moeilijk zal worden. Het risico bestaat dat maatregelen niet ingevoerd kunnen worden. En als zij ingevoerd worden, dan worden zij tegengewerkt of omzeild. Er ontstaat vervolgens een handhavingsprobleem. Zelfs averechtse effecten zijn niet ondenkbaar. Om draagvlak te bevorderen wordt vaak interactieve beleidsvorming ingezet. De gedachte daarbij is dat burgers en andere betrokkenen steun aan beleid gaan verlenen, omdat ze vinden dat het proces netjes is verlopen en omdat het resultaat met hun betrokkenheid ('medeplichtigheid') tot stand is gekomen. “Naast 'draagvlak als proces', kan ook 'draagvlak als product' worden onderscheiden. In het laatste geval heeft de initiator van een interactief beleidsproces al een product voor ogen of zelfs klaarliggen en wordt via interactieve beleidsvorming getracht er zoveel mogelijk draagvlak voor te creëren; het product moet aan het publiek worden verkocht. Steeds ontstaat het inzicht dat draagvlak niet zozeer wordt gecreëerd als het proces of de procedures van interactieve beleidsvorming netjes is gevolgd, maar ook - en vooral - als in het interactieve proces zorgvuldig met de belangen en perspectieven van belanghebbenden is omgesprongen. Dat wil zeggen: als er serieus is omgegaan met de input van belanghebbenden en deze ook doorvertaling kent naar formele beslissingen. Maatschappelijke actoren laten de legitimatie van het overheidsbeleid steeds meer afhangen van de mate waarin dat beleid bijdraagt aan de realisatie van eigen doelen, en veel minder van de vraag of een beslissing is genomen door een orgaan dat op legitieme wijze is gekozen. Dat overheden na kennisgenomen te hebben van de uitkomsten van het interactieve proces toch het (democratische) recht voorbehouden onbelemmerd een eigen koers te varen, wordt steeds minder geslikt door maatschappelijke actoren” (Edelenbos, 2000; Monnikhof en Edelenbos, 2001). Een voorbeeld van deze werkwijze vond dit voorjaar (2008) bij de gemeente Barneveld plaats. De wijkplatforms „de oren en ogen‟ van de gemeenteraad hebben samen met ambtenaren een voorstel „hondenpoepbeleid‟ voorbereidt waarin zich zowel wijkbewoners als hondenbezitters zich in konden vinden. Korte inhoud van dit voorstel is dat handhaving van het aanlijnverbod en „poepverbod‟ werd aangescherpt. Daar tegenover werden er meer hondenuitrenplaatsen (HUP), met afrastering en afbakken geplaatst. Resultaat was dat zowel wijkbewoners en hondenbezitters tevreden waren. Zij handen echter buiten de waard gerekend. De gemeenteraad wilde het extra krediet voor de HUP‟s pas toekennen als de hondbezitters het aanlijnverbod en het poepverbod goed naleefden. Op dat moment

Eindopdracht IDM (definitief)

Pagina 13 van 46

Datum Versie

: 20-8-2009 : 1.0

had men de kat goed in de gordijnen. De wijkplatforms voelden zich niet serieus genomen en vragen zich af welke taak zij nog in de gemeente en de wijken moeten vervullen. De hondenbezitters voelen zich bij de neus genomen en overwegen daadwerkelijk burgerlijke ongehoorzaamheid door geen hondenbelasting te betalen. En de gemeenteraad zit ermee in de maag. Zij zijn een groot deel van het vertrouwen van de bevolking kwijt. „Regentenmentaliteit‟ wordt stiekem gedacht. Hiermee komt de nadruk steeds meer te liggen op een ander motief voor interactieve beleidsvorming, namelijk niet meer op het proces, maar op de inhoud. Edelenbos noemt dat “verrijking van beleid.” Het gaat er dan om het interactieve proces zo in te richten dat mogelijkheden worden gecreëerd voor belanghebbenden om zelf (en niet via gekozen politici) meningen, belangen en perspectieven te articuleren en door te vertalen in besluiten. Als belanghebbenden hun belangen herkennen in besluiten, zullen ze eerder geneigd zijn overheidsbeleid te steunen. Ze vinden het spelkarakter van interactieve beleidsvorming natuurlijk belangrijk, maar waar het hen vooral om gaat zijn de knikkers in het spel. Uitkomsten van interactieve beleidsprocessen moeten hun doelen en belang dienen. Het proces moet dus serieus met hun belangen omgaan en deze ook van belang laten zijn bij innemen van bestuurlijke standpunten en het nemen van politieke besluiten. Draagvlak wordt zo niet alleen via het proces, maar ook via de inhoud verkregen. 5.2 Conclusies van Edelenbos Edelenbos formuleert aan het slot van zijn artikel een aantal richtlijnen voor het (interactief) procesmanagement. 1. Zorg dat de afweging van de verschillende keuze in het proces in alle openbaarheid plaatsvinden. Dus zichtbaar voor de belanghebbenden. Inbedding van de inhoud uit interactieve processen in besluitvorming maakt ook veranderingen in politieke verantwoording noodzakelijk. Politici kunnen minder op basis van het feit dat burgers hen nu eenmaal hebben gekozen (procedurele legitimiteit) politieke keuze maken, maar moeten steeds meer inhoudelijke verantwoordelijkheid afleggen waarom ze wel of niet bepaalde ideeën of plannen uit het interactieve proces hebben overgenomen (beleidsinhoudelijke legitimiteit). Bij veel interactieve processen ontbreekt deze openbare en inhoudelijke verantwoording naar burgers toe. 2. Het interactieve proces moet niet als losstaand proces worden beschouwd. Het moet organisatorische en institutioneel ingebed worden in bestaande ambtelijke, bestuurlijke en politieke processen. De interacties tussen deze verschillende processen maken het mogelijk dat inhoud beklijft en doorwerkt in andere processen en daarmee ook in de voorbereiding van de besluitvorming door ambtenaren en besluitvorming door bestuurders en politici. 3. Het interactieve proces komt er niet alleen met het afleveren van dikke telefoonboeken, waarin netjes en waarheidsgetrouw alle beelden, ideeën en oplossingen worden opgeslagen en vervolgens overhandigd worden aan de beslissers.

Eindopdracht IDM (definitief)

Pagina 14 van 46

Datum Versie

: 20-8-2009 : 1.0

4. In het interactieve proces moeten processen zodanig worden ingericht dat belanghebbenden tussentijds samen met experts (ambtenaren en externe adviseurs) en mogelijke besluitvormers onderhandelen over de pakketten van oplossingen, waarin ideeën van meerdere belanghebbenden opgenomen zijn. Interactieve processen zijn tegenwoordig vooral gericht op het inventariseren van meningen, ideeën en plannen maar niet op (het onderhandelen over) het integreren van de ideeën, beelden, etc. Dit wordt nog steeds als een exclusief recht voor bestuurders (en ambtenaren) gezien. 5. Het interactieve proces moet zodanig worden georganiseerd dat belanghebbenden aangezet worden kritisch met elkaar in interactie (discussie en onderhandeling) te gaan én om kennis en informatie uit te wisselen en te integreren tot oplossingen die rekening houden met de diversiteit van betrokken belangen en perspectieven. 5.3 Interactieve beleidsvorming volgens Lössbroek en van Ham Interactieve beleidsvorming: een vak apart! Zo kopt een artikel in het meinummer 2008 van Overheids-management. In dit artikel vertellen medewerkers van Bureau Lössbroek & van Ham wat in de communicatie tussen overheid en burgers mis kan gaan. Zij zeggen dat naast goodwill en noodzaak om interactief beleid mogelijk maken professioneel procesmanagement noodzakelijk is. Volgens hen is procesmanagement een cruciale factor geworden in beleidstrajecten. Geen doel op zich, maar een middel om de kwaliteit van besluitvorming en van de gekozen oplossingen te vergroten. Volgens Lössbroek en van Ham zijn er drie cruciale pijlers van procesmanagement die bruggen kunnen slaan tussen burgers en overheden: burgerempathie, verbindend leiderschap en respectvolle communicatie. Burgeremphatie Beleidsmakers en bestuurders moeten uitgaan van de belevingswereld van burgers en respect tonen voor de probleemperceptie en de emoties van burgers in hun leefomgeving. Burgers hebben immers een scherp oog voor hun lokale problemen. Dit vraagt dat beleidsmakers en bestuurders adequaat kunnen schakelen tussen de wereld van politieke belangen en besluitvorming en anderzijds de wereld van de persoonlijke leefomgeving van burgers. Empathie voor burgers is een voorwaarde. Verbindend leiderschap Verbindend leiderschap vraagt allereerst om open en helder te zijn over doel en missie, ook als weerstand is te verwachten van burgers. De consequentie daarvan is dat burgers ook echte antwoorden krijgen op „vragen uit de zaal‟ Dit houdt in dat fouten die tijdens het proces zijn gemaakt ook genereus te erkennen. Daarnaast weloverwogen met toezeggingen over maatregelen, inspanningen en deadlines omgaan. Niet iets toezeggen als deze niet zijn te „garanderen‟.

Eindopdracht IDM (definitief)

Pagina 15 van 46

Datum Versie

: 20-8-2009 : 1.0

Respectvolle communicatie Een derde essentiële pijler is respectvolle communicatie. Daartoe behoort het intensief communiceren over de fase waarin het beleid zich bevindt en om telkens aan te geven welke rol burgers daarin hebben. Het managen van verwachtingen verdient veel aandacht. Pro-actief en met respect communiceren voorkomt veel ergernis en kan veel tijd en geld besparen. Om betrokkenheid te laten groeien, is het ook wezenlijk om systematisch te communiceren wat er met de bijdragen van burgers is gedaan en om keuzes daarbij te motiveren. 5.4 Conclusie Lössbroek en ten Ham Conclusie van Lössbroek en ten Ham is dat burgers graag hun zin willen hebben, maar vooral dat ze gehoord, gekend en respectvol bejegend willen worden. Natuurlijk is niet elke burger hetzelfde, ze reageren tegenstrijdig. Ze gaan voor goed openbaar vervoer, maar willen niet dat elke kwartier een bus langs hun huis dendert. Dat maakt interactieve beleidsvorming er niet gemakkelijk op. Volgens Lössbroek en ten Ham ontstaat de grootste kans op een constructief samenwerkingsproces als procesmanagement als echte productiefactor in het interactief beleid wordt georganiseerd. 5.5 Landelijke initiatieven Vanuit de overheid zijn de laatste jaren veel initiatieven genomen om de relatie tussen overheid en de burgers te verbeteren. Van veel kanten worden initiatieven ondernomen om de burgers beter in de maatschappij te laten participeren. Dit gebeurt op verschillende niveau‟s. Het belangrijkste landelijke initiatief van de laatste jaren is de Wet Maatschappelijke ondersteuning (WMO). Daarnaast zijn er allerlei andere - al dan niet – lokale initiatieven om burgers en politiek of burgers aan de maatschappij of het politieke proces te laten deelnemen.

Eindopdracht IDM (definitief)

Pagina 16 van 46

Datum Versie

: 20-8-2009 : 1.0

Een greep uit de pers van dit voorjaar: 31 maart 2008: Nieuwsbrief Burgerlink2 “Onafhankelijk van elkaar komen drie gerenommeerde instanties tot de conclusie dat de overheid burgers beter bij beleid en uitvoering moet betrekken. Zowel de Nationale ombudsman, Algemene Rekenkamer als de Adviesraad voor het Wetenschaps- en Technologiebeleid (AWT) benadrukken in recente rapporten het belang van burgerbetrokkenheid voor verbetering van publieke dienstverlening. Met name de Adviesraad voor het Wetenschaps- en Technologiebeleid breekt een lans voor burgerinnovatie. Dit zou meer bevorderd en beloond moeten worden, zo staat in het adviesrapport ”Meer laten gebeuren” dat is aangeboden aan staatssecretaris Bijleveld van Binnenlandse Zaken en koninkrijksrelaties. Volgens de AWT heeft de overheid er dubbel profijt van als ze besluit die burgerdeskundigheid en –creativiteit gebruik te maken. Enerzijds wijst de raad op een verbeterde afstemming van publieke diensten op de behoefte van burgers, anderzijds op een verhoging van de kwaliteit. Voorwaarde is wel dat innovatie in de publieke sector meer ruimte én stimulans krijgt. Het burgerperspectief is dus leidend. De vraag is dan ook niet “Hoe betrekken wij de (overheid) burgers bij het bestuur zoals dat nu (eenmaal) werkt” maar: “Wat zijn de omstandigheden waaronder burgers uit zichzelf willen meehelpen aan betere overheidsprestaties”. De AWT onderscheidt de volgende vormen van participatie: Interactief: geen eenrichtingsverkeer, niet alleen op initiatief van de overheid die iets wil weten, maar vanuit de burger die iets kwijt wil; Permanent: sluit aan bij maatschappelijke thema‟s waarover burgers onderling in gesprek zijn en waarmee de overheid iets kan of moet; Gebruiksgedreven: de burger is vooral inwoner, dus niet alleen klant van dienstverlening maar ook participant, deelnemer, in het openbaar bestuur; Communicatie, in welke vorm dan ook, moet zorgvuldig plaatsvinden. Immers miscommunicatie is er zomaar en vaak lastig en na veel inspanning uit de wereld geholpen. Artikelen in kranten en (vak)tijdschriften vertellen voldoende over gevallen van miscommunicatie.

2

Burgerlink is een initiatief van het Ministerie van BZK en richt zich op de ontwikkeling van een nieuwe generatie participatie-instrumenten. Het burgerperspectief moet daarbij leidend zijn.

Eindopdracht IDM (definitief)

Pagina 17 van 46

Datum Versie

: 20-8-2009 : 1.0

5.6 Deelconclusie Nu de resultaten van verschillende onderzoeken, de inhoud van een artikel en de richting van het programma Burgerlink zijn beschreven, kunnen voorzichtig randvoorwaarden worden gedefinieerd waarbinnen initiatieven interactief kunnen worden opgezet. 1. Burgerperspectief is leidend. Interactieve processen moeten niet gericht zijn op het inventariseren van meningen, ideeën en plannen maar op (het onderhandelen over) het integreren van de ideeën, beelden, etc. Dit wordt nog steeds als een exclusief recht voor bestuurders (en ambtenaren) gezien. Geen eenrichtingsverkeer vanuit de overheid naar de burger, maar ook andersom. Van de burger die iets wil, naar de overheid. 2. Zowel Lössbroek & van Ham, als Edelenbos zeggen dat interactieve beleidsvorming dan pas resultaat heeft als het organisatorische en institutioneel is ingebed in bestaande ambtelijke, bestuurlijke en politieke processen. Het interactieve proces moet niet als losstaand proces worden beschouwd. De burger is vooral inwoner dus niet alleen klant van de e-dienstverlening maar ook participant in het openbaar bestuur. 3. Een derde essentiële pijler is respectvolle communicatie. Daartoe behoort het intensief communiceren over de fase waarin het beleid zich bevindt en om telkens aan te geven welke rol burgers daarin hebben. Het managen van verwachtingen verdient veel aandacht. Pro-actief en met respect communiceren voorkomt veel ergernis en kan veel tijd en geld besparen.

Eindopdracht IDM (definitief)

Pagina 18 van 46

Datum Versie

6

: 20-8-2009 : 1.0

Interactieve beleidsvorming bij de Gemeente Barneveld

6.1 Inleiding De gemeente Barneveld heeft in 2005 een notitie uitgebracht over interactieve beleidsvorming. Op basis van deze notitie zijn in 2006 en 2007 een tweetal pilots uitgevoerd. In dit hoofdstuk wordt kort de inhoud van de notitie beschreven en wordt ingegaan op de pilots. In 2008 wordt in de kadernota 2008-2012 opnieuw iets gezegd over interactieve beleidsvorming. Ook hierop zal worden ingegaan. Vervolgens worden een aantal conclusies getrokken. 6.2 Notitie interactieve beleidsvorming (2005) De gemeente Barneveld ziet bij gebruik van interactieve beleidsvorming de volgende doelstellingen en afgeleide doelen: Doelstellingen Betere inhoudelijke plannen. Het idee is dat relevante partijen kennis inbrengen over problematiek en mogelijke oplossingen. Wordt dit verwacht dan ligt de keuze voor inbreng van „buitenaf‟ voor de hand. Beter beleidsproces. Interactief beleid leidt tot constructieve communicatie met relevante partijen. Hierdoor is er eerder kans op wederzijds begrip waardoor de kans op compromissen of consensus groter wordt. Afgeleide doelstellingen Meer armslag. Je krijgt meer armslag omdat meerdere partijen tijd, geld en ideeën bundelen. Verbetering van de relatie met externe partijen. Interactief beleid kan worden ingezet om de relaties met externe partijen aan te gaan, te vernieuwen of te versterken. Vergroting draagvlak. Steun voor het beleid bij relevante partijen is een belangrijk doel bij de inzet van interactief beleid. Beter imago. De beeldvorming over de gemeente wordt beter door goede interactie of de resultaten daarvan.

Eindopdracht IDM (definitief)

Pagina 19 van 46

Datum Versie

: 20-8-2009 : 1.0

6.3 Modellen In de notitie interactieve beleidsvorming worden 3 modellen genoemd waarbinnen beleidsof planvorming kan plaatsvinden. Inspraakmodel In dit model bepaalt de gemeente zelf het beleid. Op basis van onderzoek en eventueel beperkte consultatie van professionele organisaties en het maatschappelijk middenveld, bepaalt de gemeente zelf de inhoud van het beleid. Conform inspraakverordening en – procedures is inspraak mogelijk voordat beleid wordt vastgesteld. De bevolking wordt zo goed mogelijk over de achtergronden en motieven voor keuzes geïnformeerd. Door voorlichting die is gericht op het overtuigen van doelgroepen wordt getracht draagkracht te verwerven. Consultatiemodel Toetsen: De gemeente bepaald grotendeels zelf het plan of het beleid en toetst vervolgens breed wat men ervan vindt. Na discussie wordt het plan al dan niet aangepast. Meedenken: De gemeente nodigt binnen ruime kaders via open vraagstelling deelnemers uit om mee te denken over een probleem om daarbij zo veel mogelijk ideeën en eventuele oplossingen los te krijgen. De gemeente verbindt zich zoveel mogelijk aan de resultaten maar kan daar wel beargumenteerd vanaf wijken. Coproductiemodel Op basis van analyse en de gegevens over het beleidsprobleem wordt met belangstellenden en betrokkenen samengewerkt. De samenwerking gebeurt soms op basis van gelijkwaardigheid en soms krijgen deelnemers binnen vooraf gestelde kaders zelfs beslissingsbevoegdheid. Het uiteindelijke (beleids)resultaat is een gezamenlijke productie. 6.4 Besluitvorming interactieve beleidsvorming De gemeenteraad heeft, op basis van deze notitie, in 2007 besloten interactieve beleidsvorming via verschillende kanalen tot stand te brengen. 1. Burgers meer te betrekken bij het (politieke) besluitvormingsproces; 2. Burgers nadrukkelijk bij het beleidsvormingsproces te betrekken; 3. De vernieuwing van de website, waarbij de nadruk ligt op het informeren van de inwoners en de participatie van inwoners; 6.5 Interactieve beleidsvorming tot nu toe Over de invulling van al deze kanalen is in de afgelopen periode nagedacht en (deels) tot besluitvorming gekomen. 1. Vanaf 1 september 2008 gaat de gemeenteraad op een andere wijze vergaderen en worden inwoners nadrukkelijk bij de besluitvorming betrokken.

Eindopdracht IDM (definitief)

Pagina 20 van 46

Datum Versie

: 20-8-2009 : 1.0

2. In het kader van het beleidsvormingsproces zijn in de afgelopen periode twee pilots uitgevoerd. De pilots hebben geleid tot positieve resultaten. De plannen zijn verbeterd, hebben draagvlak opgeleverd en bewoners zijn tevreden over de betrokkenheid die zij in de plannen hadden. De tevredenheid hangt samen met de wijze waarop gecommuniceerd 3. Het is opvallend dat hierbij door de gemeente Barneveld niet impliciet voor een bepaald model wordt gekozen. Wel wordt uit de resultaten van de pilots duidelijk, voor welk model is gekozen. Pilot 1: inrichting groenzone nieuwe wijk Veller Door een landschapsarchitectenbureau is een ontwerp gemaakt, welke inwoners aan de hand van gestelde kaders advies konden geven over de inrichting van de groenzone. Daarnaast is gesproken over de sfeer en uitstraling van de groenstrook. Op basis van de inbreng van de bewoners is het een bijgesteld ontwerp gemaakt en vervolgens aan de bewoners gepresenteerd. Deze hebben toen nog de puntjes op de i kunnen zetten en nog wat aanvullende aanpassingen kunnen vragen. Conclusie: Het plan is beter geworden door inbreng van bewoners en kan rekenen op breed draagvlak. Door de bewoners bij het ontwerp van de groenzone te betrekken is een inrichtingsplan ontstaan dat steun heeft van de bewoners. Zij gaven aan dat deze benadering de acceptatie van het ontwerp van de groenzone heeft gevorderd en gestimuleerd en dat daarmee een traject van bezwaarschriften is voorkomen. De relatie met de bewoners en het wijkplatform is verbeterd. Hierbij is voor beleidsvorming voor het consultatiemodel gekozen. Immers, de bewoners konden op basis van voorontwerp hun commentaar inbrengen. Op basis van dit commentaar is het voorontwerp aangepast en opnieuw aan de bewoners voorgelegd.

3

Hierbij is het belangrijk dat de ambtenaar voldoende handelingsvrijheid heeft om afspraken met de belangengroepering kan maken. Is dit niet het geval dan bestaat de mogelijkheid dat het college van B&W of gemeenteraad het proces afbreekt, omdat zij een heel ander doel voor ogen heeft.

Eindopdracht IDM (definitief)

Pagina 21 van 46

Datum Versie

: 20-8-2009 : 1.0

Pilot 2: keuze geluidsscherm Stroe Langs de A1 in Stroe ontbrak een geluidsscherm. Rijkswaterstaat en de gemeente Barneveld besloten dat de keuze voor een geluidsscherm op interactieve wijze met bewoners moest plaatsvinden. Doelstelling was om door de inbreng van bewoners het draagvlak voor het uiterlijk van het scherm te vergroten. Ook was het doel om op een constructieve manier met bewoners te communiceren. Gekozen werd voor een vorm van participatie waarbij bewoners een eigen beslissingsbevoegdheid hadden. Door 3 ondernemers op basis van een vast geldbedrag en een aantal technische eisen een ontwerp gemaakt. De 3 ontwerpen zijn aan een beoordelingscommissie voorgelegd. Die bekeek of aan de eisen was voldaan. In de beoordelingscommissie zat ook een bewoner. Alle drie de ontwerpen voldeden aan de eisen. Deze werden op een informatieavond aan de bewoners gepresenteerd. Vervolgens konden de betrokken bewoners via hun oproepingskaart diezelfde avond hun stem kunnen uitbrengen. Ondernemers kregen zo niet de kans om nog tussentijds voor hun ontwerp te lobbyen. Een notaris heeft de stemmen geteld en de uitslag bekend gemaakt. Dit plan is volgens het coproductiemodel tot stand gekomen. De ontwerpen zijn mede door (een afvaardiging van) de bewoners op de gestelde randvoorwaarden getoetst. Ver konden de betrokken bewoners uit de voorgestelde ontwerpen een keuze maken, welke uiteindelijk als definitief geluidsscherm is geplaatst. 6.6 Interactieve beleidsvorming vanaf 2008 In de kadernota 2008-2012 wordt opnieuw gemeld hoe de gemeente Barneveld haar relatie met inwoners ziet. Dit is verwoordt in een visie. De gemeente Barneveld wil de inwoners in een zo vroeg mogelijk stadium bij (de voorbereiding en uitvoering van) gemeentelijke plannen betrekken. Dat betekent geen presentatie van éénzijdig opgestelde blauwdrukken maar tijdig overleg met inwoners en overige betrokkenen. Daarbij wordt de lijn van interactieve beleidsvorming geïntensiveerd.

Eindopdracht IDM (definitief)

Pagina 22 van 46

Datum Versie

: 20-8-2009 : 1.0

Doelstelling interactieve beleidsvorming In de kadernota 2008-2012 worden de volgende doelen voor interactieve beleidsvorming genoemd; Participatie van inwoners bij beleid: vroegtijdige informatieverstrekking en inschakeling van inwoners bij de plannen en projecten. Inwoners krijgen voldoende gelegenheid om mee te denken en hun belangen te behartigen; De gemeente informeert actief de inwoners. Daarbij streeft de gemeente naar begrip voor de gemeentelijke standpunten vanuit het besef dat er een verschil is tussen “gelijk hebben” en “gelijk krijgen.” 6.7

Deelconclusies

Pilots interactieve beleidsvorming De gemeente Barneveld beoordeelt de uitgevoerde pilots interactieve beleidsvorming als succesvolle pilots. De plannen zijn verbeterd, hebben draagvlak opgeleverd en bewoners zijn tevreden over de betrokkenheid die ze in de plannen hadden. De tevredenheid hangt samen met de wijze waarop is gecommuniceerd. Deze tevredenheid hangt samen met het model waarop interactieve beleidsvorming is gekozen: consultatiemodel en coproductiemodel. Bij deze modellen worden bewoners voluit serieus genomen. Hun inbreng is belangrijk en krijgt een plaats in het voorstel. Natuurlijk zijn er ook kanttekeningen te maken. Om een proces op interactieve wijze in te vullen wordt van ambtenaren gevraagd om op een andere manier met hun vakinhoudelijke deskundigheid om te gaan. Zij vervullen andere rollen als dat tijdens een „normaal‟ proces wordt gedaan. Zo kan een ambtenaar voorzitter, inhoudelijk deskundige en begeleider zijn en dat ook nog eens tegelijk4. Interactieve beleidsvorming vanaf 2008 Het is opvallend dat in de kadernota 2008-2012 niets wordt vermeld over het gebruik van internet als middel voor interactieve beleidsvorming. Als men de doelstellingen voor 2008-2012 goed op zich laat inwerken zou je zelfs van een terugtrekkende beweging kunnen spreken. Het karakter van de doelstellingen is zo op te vatten dat de burgers wel gelegenheid krijgen om mee te denken en dat nodige inbreng mogen hebben, maar . . . Vooral punt 3 laat ruimte voor de „eigen‟ rol van de gemeente

4

Tijdens literatuuronderzoek kwam ik ook een interview tegen met de resultaten van een pilot interactieve beleidsvorming bij de gemeente Tiel. In de pilot werden burgers gevraagd plannen of ideeën in te dienen, daar zelf over te stemmen (wat de goede plannen waren) en de plannen door de indieners te laten uitvoeren. De gemeente bood ondersteuning en betaalde de uitvoering. De ambtenaren moesten zich geheel anders opstellen, als adviseur, ondersteuner. Dat ging niet vanzelf en maakte onderdeel uit van een veranderproces in het ambtelijk apparaat. Zo werd het participatieproces ook een cultuurverandering. Het project is volgens de geïnterviewde succesvol uitgevoerd. Ook de gemeenteraad vond het een succes, maar heeft besloten er niet op deze manier mee door te gaan.

Eindopdracht IDM (definitief)

Pagina 23 van 46

Datum Versie

: 20-8-2009 : 1.0

en geeft de mogelijkheid weer, dat de gemeente(raad) wel eens anders kan doen of beslissen dan wat uit een interactief beleidsproces voorgesteld wordt. Dit lijkt op een terugtrekkende beweging of de angst om de burger intersief bij het beleidvormingsproces te betrekken. Samenvatting De resultaten van de pilots zouden tot een grotere betrokkenheid van inwoners van de gemeente Barneveld bij het beleidsproces moeten leiden. Er is niets anders dan lof over de resultaten van de pilots. De gemeente Barneveld moet de angst dat de burger kan meekijken in de keuken van beleids- en planvorming laten varen. Ten opzichte van wat in de notitie interactieve beleidsvorming staat, wordt in de kadernota 2008-2012 internet niet als nieuw middel bij interactieve beleidsvorming genoemd. In de volgende hoofdstukken wordt juist wel op het gebruik van internet als middel bij interactieve beleidsvorming ingegaan.

Eindopdracht IDM (definitief)

Pagina 24 van 46

Datum Versie

: 20-8-2009 : 1.0

7 Web 2.0 7.1 Inleiding De gemeente Barneveld noemt in de notitie interactieve beleidsvorming internet als een mogelijkheid om bij interactieve beleidsvorming in te zetten. In dit hoofdstuk zal het belang van internet en dan vooral zoals dat onder de naam Web 2.0 bekend is aan de orde komen. Voor het grote publiek is de term Web 2.0 onbekend. Ongeveer één op de tien Nederlanders heeft wel eens van de term gehoord. Van de groep die de term kent weet iets minder dan 20 procent precies wat de term betekent. Dat blijkt uit een onderzoek dat Ruigrok/Netpanel heeft gedaan in opdracht van “The Next Web Conference.” Dat de meeste Nederlanders die de term Web 2.0 kennen, aangeven niet „precies te weten wat het begrip inhoudt‟, is niet zo uitzonderlijk. Een eenduidige definitie van het begrip bestaat niet. De term is voor het eerst genoemd in 2003 door Tim O‟Reilly. De term refereert aan het sociale internet en aan termen als wiki‟s, RSS, AJAX, API‟s, social bookmarking, mashups en webgebaseerde software. Tim O'Reilly, president en CEO van O'Reilly Media, Inc., omschrijft Web 2.0 als "systemen die slimmer worden naarmate ze door meer mensen worden gebruikt." 7.2 Wat is Web 2.0 dan? Wanneer we denken aan een Web 2.0 dan zou dit ook inhouden dat er een Web 1.0 is geweest. In die eerste fase van internet ging het om het ontsluiten van opgesloten gegevens. Voordat er internet was moest je naar een bibliotheek om iets op te zoeken in een encyclopedie. Je moest allerlei gedrukte documentatie raadplegen om de gewenste informatie te vinden. Het kost aardig wat tijd en je had grote kans dat je niet kon vinden wat je zocht. In deze eerste jaren van internet werden er enorme hoeveelheden informatie aan iedereen beschikbaar gesteld, op een eenvoudige en voor iedereen toegankelijke manier. Dit was een grote verandering. Opzoeken van iets deed je niet meer naar de boekenkast of naar de bibliotheek lopen, maar je zocht het op “op internet”. Daar zal je het zeker vinden!! Overal ontstonden zogenaamde "dot.com-bedrijven" en men sprak over de "nieuwe economie." Uiteindelijk knapte deze zeepbel in 2001 / 2002 waarna internet weer in een iets realistischer en rustiger vaarwater kwam. De ontwikkeling op het web ging gewoon verder en het web werd steeds interactiever doordat de techniek en de bandbreedte toenam en de ideeën van web gebaseerde applicaties die ook nog eens met elkaar konden samenwerken en waarbij je maar op één enkel punt hoeft in te loggen kwamen weer uit de kast. Deze ideeën zijn al

Eindopdracht IDM (definitief)

Pagina 25 van 46

Datum Versie

: 20-8-2009 : 1.0

net zo oud als de geïntegreerde office suites. De technologische ontwikkeling op het web en de steeds toenemende bandbreedte maken deze interactie nu mogelijk. Er ontstond een nieuwe fase. De term Web 2.0 verwijst in ieder geval naar wat sommigen zien als de tweede fase in de ontwikkeling van het World Wide Web. Het web zou veranderen van een verzameling websites naar een volledig platform voor interactieve webapplicaties. Uiteindelijk zou dit, lokaal, op uw computer geïnstalleerde software overbodig moeten maken. Denk hierbij aan de publieke “office-suite” van Google met Google Docs, Agenda, Mail, etc. En inmiddels met een eigen browser: Chrome. Web 2.0 heeft dus betrekking op wat momenteel op internet gebeurt. Op dit moment beginnen mensen de aanwezige informatie te verbeteren, of te verrijken, door er feedback op te geven, door er zelf aan bij te dragen of door allerlei interessante combinaties te maken. Mensen sluiten zich aan bij gemeenschappen of community‟s die informatie filteren en interpreteren. Deze vormen van interactie betekenen een enorme uitbreiding van mogelijkheden voor on-line samenwerking, kennisontwikkeling en kennisoverdracht. In onderstaand tabel zijn de benamingen van de typische Web 1.0 en de Web 2.0 vormen naast elkaar gezet. Web 1.0

Web 2.0

E-mail

Communities

Information

Sharing

Transaction

Collaboration

The reading web

The writing web

Britannica Online

Wikipedia

Personal websites

Blogging

Domain name speculation

Search engine optimization

Het grote verschil tussen Web 1.0 en Web 2.0 is dat Web 1.0 vooral gericht is informatieverstrekking en transactie, bij Web 2.0 staat in het teken van delen. Het delen van links, foto‟s, contacten, lijstjes, persoonlijke voorkeuren, kortom: je hele leven.

Eindopdracht IDM (definitief)

Pagina 26 van 46

Datum Versie

7.3

: 20-8-2009 : 1.0

Opkomst internet

Waardoor heeft internet zo‟n grote vlucht kunnen nemen? Enerzijds komt dat door de fundamenten die aan internet ten grondslag ligt. De belangrijkste fundamenten van Web 2.0 zijn: Techniek, User Generated Content (USG) en Sociale netwerken. Techniek Wanneer men spreekt over Web 2.0 wordt de term AJAX vaak gretig aangehaald. Deze techniek AJAX, ofwel Asynchronous Javascript and XML, is bedoeld om van de “ouderwetse” websites, rijke applicaties te maken, door zonder een browser refresh data van de server te halen. Ook SOA speelt bij de opkomst van Web 2.0 een rol. De term SOA is daarbij lange tijd ondergesneeuwd geraakt door de vele technieken om schitterende applicaties te maken. Toch is SOA een van de spillen rond Web 2.0. SOA staat voor Service Oriënted Architecture en slaat op de gedachte die ook achter Web 2.0 staat, het delen van data. Of, iets gedetailleerder, het aanbieden van data in een uniforme wijze. Dit kan op allerlei manieren, denk aan XML, SOAP, kommagescheiden bestanden, “dynamic link libraries (DLL)”, etc. Hierdoor kan de data hergebruikt worden en gedeeld worden (met bijvoorbeeld businesspartners, of zelfs de hele wereld). Vanuit een bedrijfsvoeringaspect kan men op deze manier ook dynamischer werken en sneller reageren op wat de concurrent doet. Vooral dit laatste heeft ervoor gezorgd dat de term SOA aan populariteit wint. User generated Content Bij User Generated Content (USG) draait het om de inhoud. Men rekent dit als een verschijnsel van Web 2.0. Eigenlijk is het al veel ouder. Wie kent niet de televisieprogramma‟s, zoals “America‟s funniest homevideo‟s” waarvoor kijkers de meest lollige of dramatische filmpjes van familie-uitjes, trouwpartijen kon inzenden. Dit soort programma‟s kennen een grote kijkdichtheid. Herhalen is niet erg, men blijft het leuk vinden. Het gaat dus vooral om de inhoud. Daarnaast is het zo dat zodra consumenten gevraagd worden te willen betalen, dat ze dan afhaken. Voor bedrijven is het heel aantrekkelijk. Op deze wijze kost het genereren van content niet veel, dat doet de consument wel. Het grote voorbeeld van deze manier van werken is natuurlijk YouTube. Social netwerk Het fenomeen 'social network' grijpt terug op de tijd dat de interne telefoonlijst van bedrijven nog bestond uit een simpele opsomming van namen en telefoonnummers. Totdat er mensen met het idee kwamen daar foto's van medewerkers bij te plaatsen zodat mensen makkelijker herkenbaar zijn. Het 'smoelenboek' was daarmee geboren. Al snel werd dit smoelenboek overgezet naar het intranet, waarna de ontwikkeling vaak weer stil viel. Bij meer visionaire ondernemingen zagen mensen echter nieuwe kansen, vooral voor kennismanagement: wie binnen de organisatie beschikt over welke contacten, kennis en ervaring?

Eindopdracht IDM (definitief)

Pagina 27 van 46

Datum Versie

: 20-8-2009 : 1.0

Op internet werd aan hetzelfde idee een geheel eigen draai gegeven. Mensen maken op sociale netwerken een profiel aan van zichzelf en communiceren aan de hand daarvan met oude en nieuwe kennissen. Een oude schoolvriend staat op schoolbank.nl, een studiegenoot op LinkedIn, de buurvrouw en haar kinderen op Hyves en de Italiaanse vakantieliefde op Facebook. 7.4 Bouwstenen Web 2.0 Internet en de toepassingen die onder de naam Web 2.0 bekend zijn geworden, zorgen voor een grote verandering in het economische verkeer en in de onderlinge communicatie. Dit wordt veroorzaakt door de opbouw van internet, het netwerkeffect van internet, de reikwijdte van internet en als gevolg daarvan, de massaliteit van het gebruik van internet. In de volgende paragrafen wordt hierop nader ingegaan. Intelligences of edges Het succes van internet is onder meer toe te schrijven aan de structurele kenmerken waarop internet is opgezet: niemand is eigenaar, iedereen gebruikt het en iedereen kan er services aan toevoegen. Hiermee onderscheidt internet zich van oudere communicatiesystemen. Intelligentie zit aan de uiteinden. “Door informatie aan de randen en niet de controle in het centrum van het netwerk te plaatsen” aldus internetpionier Vint Cerf, “heeft internet een platform gecreëerd voor innovatie. Dit heeft geleidt tot een stortvloed aan aanbiedingen die nooit tot ontwikkeling waren gekomen als het centrale beheer van het netwerk in het ontwerp was opgenomen.” Services als skype, Google, flickr, Linux, MySpace en Wikipedia waren dan niets meer geweest dan losse ideeën die nooit van de grond waren gekomen. Vergelijk het met open source: niet één applicatiebouwer, maar verschillende afzonderlijke programmeurs die bijdragen. Netwerkeffect Een andere bouwsteen is het netwerkeffect wat optreedt. Eenvoudig gezegd, betekent dit dat, hoe meer apparaten onderdeel zijn van het netwerk, hoe meer waarde het netwerk voor de gebruikers heeft. Metcalfe stelt dat de waarde van een netwerk gelijk is aan het aantal leden in het kwadraat. De wet van Metcalfe werd voor het eerst toegepast op telecommunicatienetwerken. Een simpel voorbeeld dat vaak gebruikt wordt om deze wet van Metcalfe nader toe te lichten heeft betrekking op het gebruik van computers. Het gebruik van een computer is van beperkt nut wanneer er weinig personen in je relatie-

Eindopdracht IDM (definitief)

Pagina 28 van 46

Datum Versie

: 20-8-2009 : 1.0

netwerk aanwezig zijn, die tevens gebruik maken dit communicatiemiddel. Wanneer het aantal personen in iemands netwerk toeneemt die wel gebruik maken van de computer, zullen er naar waarschijnlijkheid meer e-mails over en weer verzonden en ontvangen worden, waardoor de waarde van dit netwerk zal stijgen. Tegenwoordig wordt de wet van Metcalfe ook aangehaald als het gaat om het internet of sociale netwerksites. "Als zeventig procent van je vriendengroep lid van Hyves is, kom je veel vaker naar de site dan als dertig procent lid is." Dit geldt ook voor andere sites zoals LinkedIn, Schoolbank, etc. The long tail (lange staart) Een volgende bouwsteen is “Long Tail.” De term Long Tail is bekend geworden met het gelijknamige boek van Chris Anderson. In het boek uit 2006 vertelt hij dat door de opkomst van internet er een nieuwe markt is ontstaan genaamd de Long Tail. Met de long tail wordt bedoeld dat de opkomst van nieuwe distributietechnologieën, - vooral internet – hebben het eindelijk mogelijk gemaakt consumenten een veel groter en afwisselender aanbod aan te reiken dan voorheen mogelijk was. Volgens Anderson zijn er drie krachten die de Long Tail mogelijk maken: Democratisering van de productiemiddelen Iedereen kan tegenwoordig eigen films maken, boeken publiceren enz. De kosten hiertoe zijn sterk gedaald de laatste tijd. Democratisering van distributie Via internet kunnen producten eenvoudig vervoerd worden. Soms gebeurt dit digitaal, soms gebeurt dit doordat een koper via eBay bereid is de verzendkosten te betalen. Breng vraag en` aanbod bij elkaar Door grote ontmoetingspunten als eBay en Marktplaats en krachtige zoekmachines kunnen kopers en verkopers elkaar vinden. Voorheen werd dat grote en diverse aanbod tegengehouden door economische en fysieke grenzen. Die grenzen dicteerden de wetten van retail en radio- en televisieuitzending. Waarin het plaatje het rode vlak eindigt, is vaak het assortiment van een winkel. Dat zijn de hits. Er is echter nog een lange staart met producten die niet in het assortiment zitten omdat er simpelweg niet voldoende schapruimte is. Toch kunnen de producten in de lange staart wel verkocht worden. Hoe dan? Het sleutelwoord is “internet”! Op internet is onbeperkte schapruimte (atomen worden bits). De opslagkosten zijn bijna nul. Een bekend voorbeeld is Adwords van Google. Met Adwords kan een lokale bakker voor een paar cent per klik adverteren, zonder dat dit veel moeite kost. Hij kan zich richten op

Eindopdracht IDM (definitief)

Pagina 29 van 46

Datum Versie

: 20-8-2009 : 1.0

enkel de regio waar hij zich bevindt. Verder kan hij elke dag de dagaanbieding in de advertenties plaatsen – Een actie die slechts een halve minuut kost. Adwords-advertenties worden alleen getoond op voor de advertentie relevante pagina‟s. Op deze manier kan hij voor slechts een paar euro per dag gericht adverteren op mensen die waarschijnlijk interesse hebben in brood en gerelateerde producten binnen zijn regio. Andere voorbeelden zijn o.a. I-tunes, Amazon, E-bay. Vanuit Nederland worden Japanse lucifermerken op E-bay aangeboden. Deze worden voornamelijk door inwoners van Japan, Indonesië en andere landen in zuidoost Azië gekocht. Zonder internet zou dit niet mogelijk zijn. De long tail geldt echter niet alleen voor producten. Bij veel zaken is de long tail betrokken. Een mooi voorbeeld hiervan zijn zoekwoorden. Een aantal zoekwoorden zorgen voor veel verkeer (je hoofdzoekwoorden) maar wanneer je alle zoektermen waar je bijvoorbeeld maar 1x op gevonden wordt bij elkaar optelt zal dat meer verkeer zijn dan de hoofdzoekwoorden. Wisdom of crowds In 2004 publiceerde James Surowiecki het boek "The Wisdom of Crowds." (De wijsheid van de massa) In dit boek betoogt hij dat grote groepen een grotere intelligentie tonen dan geïsoleerde individuen en dat collectieve intelligentie de zakenwereld, economie, samenlevingen en staten vormgeeft. Als een massa divers genoeg is en de juiste filters heeft, zal die massa betere beslissingen nemen dan om het even welke expert. Vanuit een Web 2.0 benadering is dit natuurlijk een interessante theorie, omdat Web 2.0 in feite een stem geeft aan het individu en op die manier groepen van mensen worden gecreëerd die gezamenlijk met iets bezig zijn. Maar zouden deze groepen nu ook slimmer kunnen zijn dan enkele experts? Met andere woorden: Zou de theorie van de Wisdom of the Crowds ook gelden in Web 2.0 land? Het lijkt er op dat collectieve intelligentie en the wisdom of the crowds vaak in één adem worden genoemd wanneer men schrijft over Web 2.0. Slimme bedrijven maken gebruik van dit potentieel. En ontwikkelen op basis daarvan krachtige nieuwe bedrijfsmodellen en systemen. Amazon en Google zijn de bekendste voorbeelden. Amazon hanteert een beoordelingsysteem waarmee klanten boeken of boekbesprekingen kunnen recenseren, maar ook van een opmerkelijk geavanceerd systeem dat zoekt naar overeenkomsten tussen de aankopen van alle klanten van Amazon en u suggesties geeft voor boeken die mogelijk ook interessant voor u zijn. Bol.com werkt op een vergelijkbare manier. Google loopt wat zoekopdrachten voorop, want Google werkt op basis van het gezamenlijk oordeel van de surfers op internet. De PageRank-technologie van Google is gebaseerd op

Eindopdracht IDM (definitief)

Pagina 30 van 46

Datum Versie

: 20-8-2009 : 1.0

het idee dat relevante informatie het best kan worden gevonden door de prioriteit van zoekresultaten vast te stellen, niet op basis van de kenmerken van een document, maar op basis van het aantal sites dat een koppeling heeft met dit document. Nadat op 7 juli 2005 om 08:50 uur in London op 4 metrostations bommen explodeerden, werd voor 09:15 uur op het Wikipedia het eerste artikel over de aanslagen gepubliceerd. Binnen enkele minuten voegden andere leden van de gemeenschap extra informatie toe. Toen het in de Verenigde Staten ochtend werd, hadden al honderden gebruikers het artikel bewerkt. Aan het eind van de dag was het artikel uitgegroeid tot een verslag van ongeveer veertien pagina‟s. Dit verslag was gedetailleerder dan de informatie van één nieuwskanaal. Dit is een goed voorbeeld van de macht van Wikipedia en het bewijs dat duizenden vrijwilligers op verschillende locaties snelle, flexibele en innovatieve projecten kunnen produceren die beter presteren dan de projecten van de grootste en beste gefinancierde ondernemingen. 7.5 Nieuwe wetmatigheden Door deze steeds betere toegankelijkheid van informatietechnologieën, komt voor iedereen de middelen om samen te werken, waarde te creëren en te concurreren binnen handbereik. Open! In haar zuiverste vorm is Web 2.0 een manier om goederen en diensten te produceren die volledig gebaseerd is op zelforganiserende gemeenschappen van individuen die vrijwillig samenkomen om gezamenlijk iets te produceren. Niemand geeft een medewerker opdracht om een artikel in Wikipedia te publiceren. Vroeger waren de productiekosten hoog, maar nu kunnen mensen samenwerken en hun creaties voor een zeer laag bedrag uitwisselen. Dit betekend dat individuen niet langer afhankelijk zijn van markten of kapitaalintensieve bedrijven, of alle goederen en diensten die ze willen produceren ook moeten verhandelen. Een steeds groter percentage van de producten waaraan we waarde hechten, kunnen we vandaag de dag zelf of samen met onze sociale contacten produceren, gewoon omdat we het willen. Linus Thorvald, de bedenker van Linux beschrijft dit proces als volgt: “Mensen kiezen zelf voor projecten waarin ze deskundig zijn en waarvoor ze zich interesseren” Mensen doen mee omdat ze het leuk vinden. Ze hebben een passie voor hun specifieke vakgebied en genieten van het maken van iets nieuws en beters. Bereikbaar van elke device/platvorm Door de gebruikte technologie is het mogelijk om mee te doen. Tegenwoordig kunnen miljoenen mensen met een internetverbinding waar ook ter wereld samen bijna alles maken

Eindopdracht IDM (definitief)

Pagina 31 van 46

Datum Versie

: 20-8-2009 : 1.0

waarvoor creativiteit, een computer en een internetverbinding voldoende zijn. Dit houdt ook in dat er geen lock-in met bedrijven bestaat. Bruikbaar buiten de software (API) Vanouds was een API (Application Programming Interface) een verzameling definities op basis waarvan een computerprogramma kan communiceren met een ander programma. Hierdoor hoeft bijvoorbeeld een tekenprogramma niet te weten hoe het de printer moet aansturen, maar roept het daarvoor een gespecialiseerd stuk software aan in een bibliotheek, via een afdruk-API. Door het gebruik van een publieke open API is het mogelijk om een mashup te maken, zoals een combinatie van de kaarten van Google Maps met de foto's van Flickr. Laat gebruikers spelen met de inhoud Door de creativiteit van de gebruikers te benutten geeft mogelijkheden voor groei, innovatie en diversiteit. Het talent achter de nieuwe generatie diensten is uitgebreider, diverser en gedistribueerder dan ooit. Informatie afkomstig van verschillende websites is beter bij elkaar te brengen en ook makkelijker terug te vinden. Het managen van de „content‟ doen de gebruikers zelf, door bij alles van foto‟s tot links, trefwoorden – tags – op te geven. Daarbij is data belangrijker dan software. Handig: je kunt meteen abonneren op zo‟n tag om automatisch nieuwe toevoegingen, op basis van jouw voorkeuren, te ontvangen. Dat kan met behulp van RSS-kanalen. Universeel adresseerbaar Software is „vrij‟ bereikbaar. Dankzij internetservices kunnen onderzoeks- en ontwikkelteams in verschillende landen samenwerken. Vroeger kenden we websites of portals, nu webpagina‟s. Deze webpagina‟s bestaat uit inhoudsblokken die met behulp van AJAX zijn samengesteld. Verder wordt inhoud meer en meer in kleine brokken opgedeeld. De brokken zijn uniek adresseerbaar, waardoor men snel een bericht uit diverse kleine brokken kan samenstellen. 7.6 Conclusies Hieruit kunnen de volgende conclusies worden getrokken: Gebruik inhoud van consumenten Door de creativiteit van de gebruikers te benutten geeft mogelijkheden voor groei, innovatie en diversiteit. Het talent achter de nieuwe generatie diensten is uitgebreider, diverser en gedistribueerder dan ooit. Informatie afkomstig van verschillende websites is beter bij elkaar te brengen en ook makkelijker terug te vinden. Het managen van de „content‟ doen de gebruikers zelf, door bij alles van foto‟s tot links, trefwoorden – tags – op te geven. Daarbij is data belangrijker dan software.

Eindopdracht IDM (definitief)

Pagina 32 van 46

Datum Versie

: 20-8-2009 : 1.0

Geef controle aan consumenten Schakel de consument in bij het ontwikkelen van producten, diensten. Er buiten het bedrijf of organisatie heel veel expertise aanwezig die men wil inbrengen om een product of dienst te ontwikkelen. Door de creativiteit van de gebruikers te benutten geeft mogelijkheden voor groei, innovatie en diversiteit. Gebruik netwerk effect Maak gebruik van het netwerkeffect. Eenvoudig gezegd, betekent dit dat, hoe meer mensen onderdeel zijn van het netwerk, hoe meer waarde het netwerk voor de gebruikers heeft. Het gebruik van een computer is van beperkt nut wanneer er weinig personen in je relatienetwerk aanwezig zijn die van dit communicatiemiddel gebruik maken. Wanneer het aantal personen in het netwerk toeneemt, zal bijvoorbeeld er naar aller waarschijnlijkheid meer e-mails over en weer verzonden en ontvangen worden, waardoor de waarde van dit netwerk zal stijgen. Sociale tools om inhoud te filteren Maak gebruik van de kennis en informatie die klanten achter laten. Het beoordelingssysteem van Amazon is een van de bekendste. Dit systeem zoekt naar overeenkomsten tussen de aankopen van alle klanten van Amazon en geeft u suggesties voor boeken die mogelijk ook interessant voor u zijn. Gebruik long tail om massa te renderen (niet enkel tophits) Gebruik de longtail om kennis van buiten het gemeentehuis, zoals die bij burgers van eigen gemeente of buiten eigen gemeente aanwezig is, om (bestuurders en medewerkers van) de lokale overheid aan te spreken. Met de long tail worden nieuwe beleidsvormingsmethodieken, aangeboord - vooral internet – die het overheden mogelijk maken burgers op een andere manier te benaderen of op een andere manier met burgers te communiceren.

Eindopdracht IDM (definitief)

Pagina 33 van 46

Datum Versie

8

: 20-8-2009 : 1.0

Randvoorwaarden toepassing Web 2.0 bij interactieve beleidsvorming

Nu de resultaten van de verschillende onderzoeken, de inhoud van een artikel en de richting van het programma Burgerlink en de mogelijkheden van Web 2.0 zijn beschreven, kunnen voorzichtig de randvoorwaarden worden gedefinieerd waarbinnen interactieve beleidsvoornemens met behulp van Web 2.0 kunnen worden opgezet. In hoofdstuk 5 werd geconcludeerd dat interactieve beleidsprocessen, willen ze effect sorteren, aan de volgende voorwaarden moeten voldoen: 1

Interactieve beleidsprocessen moeten niet gericht zijn op het inventariseren van meningen, ideeën en plannen, maar moeten gericht zijn op volledige participatie van de burger in het beleidsproces.

2

Interactieve beleidsvorming heeft echt resultaat als het is ingebed in bestaande ambtelijke, bestuurlijke en politieke processen.

3

Deze communicatie moet op een respectvolle manier plaatsvinden. Dit laatste vraagt veel aandacht.

Er is veel overeenkomst met wat in hoofdstuk 7 over Web 2.0 is geschreven. Ook zijn er kernbegrippen die elkaar kunnen versterken. Interactieve beleidsvorming

Web 2.0

Inhoud

Delen

Empathie

Vertrouwen

Participatie inwoners

Bereiken massa

Hieronder worden 3 beleidsprocessen beschreven waarbij met toepassing van Web 2.0 technologie de betrokkenheid van de burgers wordt vergroot en ook waarde van het resultaat van het proces wordt vergroot. Inrichten woon- en leefomgeving; Structuurvisie maken; Nieuwe wijk bouwen en inrichten; Vervolgens worden nog een aantal beleidsvelden genoemd waarbij Web 2.0 technologie een positieve bijdrage kan leveren. 8.1 Inrichten woon- en leefomgeving Burgers zijn betrokken op hun leefomgeving. Vaak hebben burgers om bepaalde redenen voor een bepaalde woonomgeving gekozen, een jong gezin kiest voor voldoende speelruimte voor de kinderen, ouderen kiezen voor een omgeving op korte afstand van winkels of met een busvoorziening voor de deur. Bij verandering van het voorzieningenniveau willen burgers graag invloed hebben of houden op de inrichting van de leef- en woonomgeving.

Eindopdracht IDM (definitief)

Pagina 34 van 46

Datum Versie

: 20-8-2009 : 1.0

Overheden willen burgers graag bij deze veranderingen betrekken. Om draagvlak te bevorderen wordt vaak interactieve beleidsvorming ingezet. De gedachte daarbij is dat burgers en andere betrokkenen steun aan beleid gaan verlenen, omdat ze vinden dat het proces netjes is verlopen en omdat het resultaat met hun betrokkenheid ('medeplichtigheid') tot stand is gekomen. Vaak blijft beperkt tot het organiseren van inspraakavonden, waarop de overheid de plannen toelicht. Omdat de ontwikkeling van het plan al in een eerder stadium is uitgevoerd, voldoet het plan aan de voorwaarden die bijvoorbeeld in het bestemmingsplan is vastgelegd. Het gaat hierbij om het doorlopen van een proces. Een burger is vaak hierin niet geïnteresseerd. De burger is meer geïnteresseerd hoe het voorgenomen plan de leefomgeving beïnvloedt. Overheden kunnen met gebruikmaking van Web 2.0-technologie burgers in het eerste deel van het beleidsproces actief betrekken bij de planvorming. Benut hierbij de creativiteit van de burger. Of dat nu gaat over de aanleg van speelveldjes, hondenuitrenplaatsen of het inrichten van een parkje, het maakt uiteindelijk niets uit. Als burgers merken dat hun inbreng nadrukkelijk bij de planvorming betrokken wordt, gaan ze ervoor. Bij de inrichting zullen ze daadwerkelijk gaan meehelpen. Bij gebruik zullen ze toezicht houden. Immers, het is iets van hen. Het gaat hierbij vooral om de inhoud van het proces. Dat geeft draagvlak, betrokkenheid. Niet alleen in de planvorming, maar ook later, tijdens het beheer van de objecten in de leefomgeving. Ook kunnen overheden verschillende modellen presenteren en burgers vragen om een mening over een voorstel, voorontwerp, etc. achterlaten. Welke Web 2.0 technologieën kunnen we hier inzetten? Door administratieve informatiebronnen te koppelen aan geografische informatie wordt aan de burgers informatie op maat, gekoppeld aan de locatie van hun leefomgeving aangeboden. Op deze manier wordt geoinformatie gebruikt om het interactieve beleidsproces te verrijken en te verbeteren. Google Maps en mashups bieden hiertoe goede mogelijkheden. Op basis van postcode of wijk- en buurtcode en met behulp van RSS-feeds kan nog rechtstreekser tussen de burger en overheid worden gecommuniceerd. 8.2 Structuurvisie maken Een structuurvisie ontwikkelen lijkt op het voorgaande proces. Het ontwikkelen van een structuurvisie is gericht op de langere termijn, is niet zo gedetailleerd als de (her)ontwikkeling van de leefomgeving van een wijk of buurt. Het grootste verschil is, dat bij dit proces gesproken wordt over een woon- en leefomgeving, die nog gebouwd moet worden. Er wordt gesproken over grotere abstracties, zoals welke voorzieningen er in een dorp of wijk nodig zijn. Men moet dan denken aan winkels, sport en speelvoorzieningen, welke type woningen moeten er komen, voor gezinnen, alleenstaanden, ouderen, etc. Het ontwikkelen van een structuurvisie vraagt vaak specifieke deskundigheid, die vaak moet worden ingehuurd. Zeker bij gemeenten minder dan 50.000 inwoners.

Eindopdracht IDM (definitief)

Pagina 35 van 46

Datum Versie

: 20-8-2009 : 1.0

Door gebruik te maken van Web 2.0-technologieen kan een overheidsorganisatie deskundigheid van buiten de organisatie bij dit beleidsproces betrekken. Door de creativiteit van de geïnteresseerden te benutten geeft mogelijkheden voor groei, innovatie en diversiteit. Het talent achter de nieuwe generatie diensten is uitgebreider, diverser en gedistribueerder dan ooit. Ook hier kunnen we Google Maps en mashups inzetten. Maar al in een eerder stadium kunnen we gebruik maken van fora, om bijdragen en reacties van burgers te verzamelen. 8.3 Wijk bouwen en inrichten Het bouwen en inrichten van een nieuwe woonwijk wordt vaak aan stedenbouwkundige overgelaten. Zij bouwen op basis van een vastgestelde structuurvisie en beeldkwaliteitsplan. Daarbij gebruiken zij hun eigen creativiteit. Je kunt ook de creativiteit van de (toekomstige) burgers van de wijk of buurt gebruiken. Laat hen op basis van vastgestelde criteria de wijk of buurt inrichten. Vergelijk het met de bouw van een woning. Als toekomstige bewoner kun je de woning volledig ingericht en al gaan bewonen. Je kunt de woning ook casco laten opleveren en vervolgens zelf de inrichting, naar eigen wensen, verzorgen. Ook niet-toekomstige bewoners kunnen ideeën aanleveren voor de inrichting van de wijk. Een voorbeeld is http://www.wijbouweneenwijk.nl/ 8.4 Andere terreinen Vanuit het perspectief van de burger kan de overheid ook op andere beleidsterreinen gebruiken maken van de mogelijkheden van Web 2.0 om kloof tussen burger en overheid te dichten. Gemeenten worden meer en meer geconfronteerd met keteninformatie. Keteninformatie is dat vanuit de burger gezien allerlei informatie over die burger of die de burger aangaan gezamenlijk met andere overheidsorganen. Keteninformatie De doelstellingen van overheidsorganisaties zijn gericht op het meer dienstbaar zijn aan burgers en bedrijven. Aan deze doelstellingen kunnen pas blijvend inhoud worden gegeven door het tot stand brengen van verbindingen of samenwerkingsverbanden tussen ketenpartners. Overheidsorganisaties moeten dus meer en meer samenwerken. Zij moeten afspraken maken over wie wat doet, en onderling informatie uitwisselen.

Eindopdracht IDM (definitief)

Pagina 36 van 46

Datum Versie

: 20-8-2009 : 1.0

WMO De Wet maatschappelijke ondersteuning (WMO) is zo‟n keten waarin verschillende overheidsorganisaties samenwerken: CWI, UWV, lokale overheden, thuiszorg. Doel van de WMO is meer samenhang in de ondersteuning voor de burger te bieden. In de WMO staat dat de gemeente de leefbaarheid van een straat of wijk moet vergroten. Daarbij voelen bewoners zich meer betrokken bij hun buurt en bij elkaar. Bewoners die contact met elkaar hebben, zullen elkaar eerder helpen of samen iets ondernemen. Deze doelstellingen kunnen worden ondersteund door gebruik te maken die Web 2.0 biedt. Door bijvoorbeeld een webwinkel in te richten waarin burgers informatie over producten van de gemeente opvragen of producten kunnen 'kopen.' Toerisme Een andere keten waar een overheid juist een „eigen‟ accent kan leggen is toerisme. Door samen te werken met lokale VVV‟s, campings, musea, attracties en organisatoren van evenementen kunnen deze belanghebbenden inventariseren wat vakantiegangers wel of niet waarderen in de regio. Dit kan door pageranking toe te passen. Doordat bezoekers content, zoals foto‟s en tags, aan de site toevoegen kan men op een eenvoudige manier beleid bijsturen.

Eindopdracht IDM (definitief)

Pagina 37 van 46

Datum Versie

: 20-8-2009 : 1.0

Daarnaast wordt hierdoor de bekendheid van de regio vergroot. Immers door de tags die bezoekers aanbrengen worden via andere mogelijkheden van Web 2.0, zoals de vriendensites hyves, facebook, etc. verder verspreidt. Wijkplatforms De gemeente kan ook zelf een keten opzetten door bijvoorbeeld organisaties die in de gemeente bij onderlinge samenleven betrokken zijn, een platvorm te bieden. Men kan dan denken aan de volgende beleidsvelden: wonen, veiligheid, leefomgeving, zorg. Betrokken organisaties zijn woningstichting, politie, gemeente, thuiszorgorganisatie en natuurlijk de bewonersvereniging. Dit kan per wijk of dorp worden georganiseerd. veiligheid, openbare ruimte een digitale ruilbeurs van klussen, vacatures vrijwilligerswerk op te zetten. Vooral door gebruik van Google Maps is snel interactie tussen burger en overheid mogelijk. Burgers kunnen snel onveilige of vervuilde situaties in wijk of dorp aan overheidsorganisaties melden. Een andere mogelijkheid is een soort marktplaats of monsterboard voor maatschappelijke stages op te zetten. Informatie Het maken van informatie is door de mogelijkheden van Web 2.0 eenvoudiger geworden. Informatie kan steeds makkelijker aan anderen beschikbaar worden gesteld. Private organisaties of burgers gaan dan ook in toenemende mate informatie verspreiden die voorheen primair door de overheid werd verzorgd. Deze toename van beschikbare informatie voor burgers impliceert een nieuwe rol voor de overheid, namelijk het ontwikkelen van instrumenten waarmee burgers zicht krijgen op de betrouwbaarheid van informatie uit verschillende bronnen. Immers lang niet alles wat op internet staat is waar. De reputatie van de aanbieder is hierbij een belangrijk aangrijpingspunt. De overheid kan door middel van het toevoegen van “tags” aan informatie die op internet staat, de betrouwbaarheid van die informatie vergroten.

Eindopdracht IDM (definitief)

Pagina 38 van 46

Datum Versie

: 20-8-2009 : 1.0

9 Kanttekeningen Niet iedereen is gecharmeerd van allerlei initiatieven op het gebied beleidsvorming door het toepassen van Web 2.0 technologieën. Er is weerstand. Zij zeggen “laten we alles maar bij het oude houden.” Door voorstanders van Web 2.0 wordt dit betiteld als koudwatervrees. Is dat terecht? Gaat het wel om koudwatervrees of is er meer? De verwachtingen van e-participatie zijn huizenhoog. Praktijken vallen tegen. Burgers die niet mee willen doen. Bestuurders die niet mee willen doen. Waardoor komt dat? De gebruikte techniek is meestal niet het probleem. Beleidsvorming met gebruikmaking van Web 2.0 is een ingrijpend proces. Een ingrijpende verandering. De kern is dat de machtsverhoudingen veranderen. Door gebruik van Web 2.0 technologie ontstaat meer directe beïnvloeding van het beleidsproces. Burgers kunnen direct aangeven wat zij belangrijk vinden en beperken daarmee de inbreng van de beleidsmakers zelf of van de volksvertegenwoordigers zelf. Overheden en ambtenaren komen meer op een afstand te staan. Zij bepalen niet meer de inhoud van het proces, maar worden meer en meer procesbegeleiders. Ook de waarnemingskaders veranderen. Vanuit een netwerkperspectief, wat een van de pijlers van Web 2.0 is, verandert dit kader radicaal. De overheid is niet meer het centrum maar slechts een knooppunt in het netwerk. De spelregels worden gewijzigd. De positie van beleidsmakers en politici veranderen. Dit is een nde orde van verandering5. Het is dan zeer begrijpelijk dat deze veranderingen weerstand oproepen 6. Deze moeten bespreekbaar gemaakt worden. Op zo‟n manier, dat men wil doorspreken op welke manier de technologie kan bijdragen om de interactieve beleidsvorming te verbeteren. Leidraad is: wat willen we, en niet wat is technisch mogelijk. Als beleidsmakers en volksvertegenwoordigers op deze manier te werk gaan, zal de burger dit waarderen.

5

Van Dongen kent 3 orden van veranderingen De 1e orde van verandering is een interne verandering. Producten en diensten worden verbeterd. De 2e orde van verandering kan opgevat worden als bijvoorbeeld nieuwe diensten aan het assortiment worden toegevoegd. De nde orde van verandering is een verandering in de context.. een herconstructie van spelregels. Bestaande regels, codes worden onderwerp van transformatie, zonder dat de codes vastliggen.

6

Kijk hierbij terug op het proces rondom het hondenpoepbeleid bij de gemeente Barneveld. (zie paragraaf 5.1 cursieve gedeelte tekst)

Eindopdracht IDM (definitief)

Pagina 39 van 46

Datum Versie

: 20-8-2009 : 1.0

10 Conclusie Lokale overheden steken veel energie in e-dienstverlening, e-democratie, e-participatie. Doel is om de betrokkenheid tussen burger en overheid te verbeteren. Veelal wordt bij deze nieuwe vorm van interactie tussen overheid en bevolking aangesloten bij de huidige vormen van dienstverlening. In feite wordt de huidige fysieke interactie gekopieerd naar de elektronische interactie. Veel van deze initiatieven zijn echter fenomenen die veelal nog te rangschikken zijn onder Web 1.0 fenomenen. Zo is er nog veel interactie tussen overheid en burger op basis van e-mail, worden veel producten transactiegewijs verstrekt, wordt informatie via „eigen‟ websites beschikbaar gesteld. Gebruik van internet als communicatiemiddel tussen burgers en overheid wordt veelal nog gezien als een verbeterproces.7 “Als we dienstverlening verbeteren dan . . .” "Van buiten naar binnen denken" is het adagium van de overheden. Zodra de interactie op basis van gelijkwaardigheid wordt uitgevoerd ontstaan vaak problemen. Getuige de uitvoering van het proces rondom het hondenpoepbeleid bij de gemeente Barneveld. 10.1 Gevolgen voor overheden De kerneigenschappen zijn van Web 2.0: openheid, netwerken en het individu als uitgangspunt. Dat zijn de fundamenten onder het succes van veel van de grote Web 2.0sites op internet en de voorwaarden voor het welslagen van communities en initiatieven voor massasamenwerking. De overheid kan in haar relatie met de samenleving alleen op een dergelijke manier werken als daar intern ook de voorwaarden voor geschapen zijn, als intern ook volgens die kerneigenschappen wordt gewerkt. En daar zit voor de meeste overheidsorganisaties nogal een uitdaging. De balans tussen burgers en overheid verschuift omdat burgers zich snel en makkelijk kunnen organiseren. Aangezien bijna iedereen verbonden is, heeft de overheid er veel mogelijkheden bij gekregen om burgers te betrekken bij de uitvoering van haar taken (op het gebied van beleid, uitvoering, handhaving en toezicht). Een ambtenaar is geen vanzelfsprekende autoriteit mee, de klant/burger kan nu veel meer zelf beoordelen of een professional echt toegevoegde waarde biedt. Gezag wordt niet meer ontleend aan positie of functie, maar alleen nog aan toegevoegde waarde/deskundige inbreng. De noodzaak voor burgers om zich in politieke partijen te organiseren om invloed op het bestuur en de leefomgeving te hebben wordt minder. Burgers zullen zich veel meer in wijkplatforms, dorpsraden of verenigingen plaatselijk belang organiseren. Deze zullen veel meer een gesprekspartner voor de overheid worden. Met Web 1.0 vormen werken overheden en ambtenaren veelal nog van binnen naar buiten. In het gemeentehuis „weten‟ ze het allemaal. Overheden hebben een informatievoorsprong.

7

Zie voetnoot 5

Eindopdracht IDM (definitief)

Pagina 40 van 46

Datum Versie

: 20-8-2009 : 1.0

Het gebruik van het 2.0 principe schept verplichtingen, er moet op de ingebrachte informatie en visies worden gereageerd 8. Er zijn nog allemaal spelregels die de manier van omgaan en communiceren met „buiten‟ bepalen. Die spelregels moeten eigenlijk opnieuw bekeken worden. Waarom zijn ze indertijd zo opgesteld en is dat nog steeds kloppend? De spelregels gaan over zaken als informatiebeveiliging, contacten met de politiek, publiceren op eigen naam, de Wet Openbaarheid van Bestuur, samen werken aan documenten op het web, etc. Wijzigingen van deze spelregels hebben gevolgen voor de interne organisatie van de overheid en de positie van de ambtenaar. Om de omschakeling van Web 1.0 naar Web 2.0 te maken zijn er wezenlijke veranderen noodzakelijk. Een sterkere interactie tussen overheid en samenleving vraagt een andere rol en houding van de ambtenaar en een andere wijze van aansturing door het management. Borst waarschuwt in haar column overheden om niet overhaast te beginnen en eerst duidelijke spelregels op te stellen. Het gebruik van Web 2.0-instrumenten maakt samenwerking in horizontale netwerken en over organisatiegrenzen heen gemakkelijker. Openheid, inzicht in activiteiten, toegang tot informatie, het is randvoorwaardelijk om te kunnen samenwerken. Techniek, zoals MOSS,9 is niet de bottleneck. 10.2 Concrete acties Het gebruik van MOSS kan zeker bijdragen in de verbetering van de relatie tussen burger en overheid. Maar is niet zaligmakend. Gebruik van Web 2.0 betekent dat de spelregels veranderen. Onderzocht moet worden of de gemeente Barneveld hierop is voorbereidt. Vragen daarbij zijn: Wetgeving: Wat kan de gemeente Barneveld zelf uitvoeren of wat ligt buiten de mogelijkheden van de gemeente Barneveld. Noteer dit wel en meld dit bij de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG). Gemeenteraad en College van B&W: Wat zijn de gevolgen voor de gemeenteraad? Nog meer sturen op hoofdlijnen, kaders stellen, budgetten beschikbaar stellen. Zich terughoudend opstellen bij concrete acties binnen de gemeente. College van B&W: uitvoeren van collegeprogramma en raadsbesluiten. Treedt op als regisseur.

8

Zie column Irma Borst, principal consultant bij Logica Management Consulting en verbonden aan RSM Erasmus

University, Management van Technologie en Innovatie voor promotieonderzoek. 9

MOSS = Microsoft Office Sharepoint Server 2007. Een organisatie kan met MOSS de samenwerking vereenvoudigen, inhoudbeheerfuncties aanbieden, bedrijfsprocessen implementeren en toegang verlenen tot informatie die essentieel is voor bedrijfsdoelstellingen en bedrijfsprocessen. Met behulp van Office SharePoint Server 2007 kunt u snel en efficiënt sites maken die ondersteuning bieden voor de specifieke behoeften van uw organisatie op het gebied van publicatie, inhoudbeheer, recordbeheer of bedrijfsinformatie. Het is bijvoorbeeld mogelijk om sites te maken op ondernemingsniveau (zoals portalsites of internetsites voor organisaties) of gespecialiseerde sites (zoals opslagplaatsen voor inhoud of vergaderwerkruimten). Met deze sites kunt u samenwerken met anderen en informatie met anderen delen, waarbij het niet uitmaakt of deze personen zich binnen of buiten uw organisatie bevinden.

Eindopdracht IDM (definitief)

Pagina 41 van 46

Datum Versie

: 20-8-2009 : 1.0

Directie: Richt de organisatie in om volgens de nieuwe spelregels te werken. Welke competenties zijn er nodig, hoe komt de organisatie eruit te zien. Medewerkers: Wat wordt de nieuwe rol? Kernwoorden daarbij zijn co-productie, cocreatie, procesbegeleider. Een werkgroep bestaande uit de raadsgriffier, lid college B&W, directielid, medewerkers met kennis op gebied informatie- en organisatiekunde, communicatie en bestuurskunde moet dit onderzoek uitvoeren. De resultaten van de pilots interactieve beleidsvorming die de gemeente Barneveld heeft uitgevoerd, bieden goede aanknopingspunten om dit onderzoek te starten. 10.3 Eindconclusie Het succes van interactieve beleidsvorming, ook met gebruik van Web 2.0-technologien, wordt bepaald door wat de burger terugziet van zijn of haar inbreng. Als de overheid bij de toepassing van Web 2.0 in haar interactieve beleidsvorming hiermee rekening houdt, zal de inbreng van de burgers een verrijking zijn van het beleidsproces. Het gebruik van MOSS kan zeker bijdragen in de verbetering van de relatie tussen burger en overheid. Maar is niet zaligmakend. Gebruik van Web 2.0 betekent dat de spelregels veranderen. Belangrijk is of de gemeente Barneveld, zowel gemeenteraad, bestuur en medewerkers, is voorbereidt om met de nieuwe spelregels om te gaan en dat de gemeente de durf heeft om te willen veranderen.

Eindopdracht IDM (definitief)

Pagina 42 van 46

Datum Versie

: 20-8-2009 : 1.0

11 Woordenlijst Term

Uitleg

AJAX

AJAX; Asynchronous Javascript and XML (AJAX); AJAX is een techniek om asynchrone data van de server te halen en op een website te plaatsen. Met AJAX is het mogelijk interactieve, dynamische websites te maken, die sneller laden en minder vaak refreshen.

Bookmarks

Bladwijzers (Engels: bookmarks) zijn een door de gebruiker zelf aanpasbare lijst van URLs of andere locaties. Deze functie is ingebouwd in de meeste webbrowsers en recentelijk ook in andere software. Met behulp van bladwijzers kan een gebruiker adressen van websites bewaren die hij of zij vaak bezoekt, om deze de volgende keer eenvoudig en snel terug te kunnen vinden. Zo'n bewaarde URL, eventueel met een omschrijving, heet bladwijzer. In Internet Explorer worden bladwijzers favorieten genoemd. De meeste browsers worden geleverd met een van tevoren ingestelde set van bladwijzers.

Folksonomy

Folksonomy is een samentrekking van de woorden folk (mensen) en taxonomie. Het is een vorm van ordening, waarbij de 'metadatering of taxonomie door de internetgemeenschap' wordt uitgevoerd.

Mashup

Een mashup is een webpagina of –applicatie waar gegevens uit meerdere bronnen gecombineerd en gezamenlijk gepresenteerd worden. Populair zijn combinaties van gegevens met geografische coördinaten met Google Maps, waarbij gegevens op de betreffende locatie van een landkaart of satellietbeeld getoond worden. Een mashup verschilt van een portaal in die zin dat bij portalen gegevens uit verschillende bronnen naast elkaar gepresenteerd worden, waar deze bij een mashup gecombineerd worden.

RSS

Really Simple Syndication (RSS) biedt mogelijkheden inhoud van webpagina‟s te verspreiden; vergemakkelijkt lezen/volgen websites; hierdoor hoeft hij/zij zelf niet regelmatig te kijken of er iets nieuws beschikbaar is, maar krijgt bij een nieuwe posting zelf een bericht.

Tagging

Trefwoorden die je aan berichten, foto‟s en links kan toevoegen, zodat je er contant op kan organiseren of zoeken. Denk aan trefwoorden die in een bibliotheek meegeeft aan boeken.

Webstandaarden

Het doel van webstandaarden is om een zekere uniformiteit te verkrijgen bij het ontwikkelen van een website, zodat browsers weten wat je wil overbrengen in een website. Webstandaarden voorkomen dat het internet verandert in een wildernis. Webstandaarden zorgen

Eindopdracht IDM (definitief)

Pagina 43 van 46

Datum Versie

: 20-8-2009 : 1.0

Term

Uitleg ervoor dat het internet een medium is, waar iedereen, ongeacht op welke manier of welke device, ieder toegankelijk document kan raadplegen. Webstandaarden zijn opgesteld door W3C 10.

Wiki

Met het begrip wiki of wiki wiki wordt een verzameling van een bepaald type hypertext-documenten aangeduid alsook de software die gebruikt wordt om deze te realiseren. Een wiki is een applicatie of (web)toepassing, waarmee webdocumenten gezamenlijk kunnen worden bewerkt. Een bekend voorbeeld van een wiki is Wikipedia. De term is afgeleid van het woord wiki wiki, dat uit het Hawaiaans komt en 'snel, vlug, beweeglijk' betekent.

10

Het World Wide Web Consortium (W3C) is een internationaal samenwerkingsverband en creëert webstandaarden. De missie is: als forum voor informatie, handel, inspiratie, onafhankelijke gedachte en gemeenschappelijk begrip het potentieel van het Web ten volle benutten door het ontwikkelen van technologieën (specificaties, handleidingen, software en tools).

Eindopdracht IDM (definitief)

Pagina 44 van 46

Datum Versie

: 20-8-2009 : 1.0

Geraadpleegde literatuur: Nota’s gemeente Barneveld: Collegeakkoord 2006-2010 gemeente Barneveld, (2006) Kadernota 2009-2012 Gemeente Barneveld, Barneveld, (2008) Notitie Interactieve beleidsvorming, Gemeente Barneveld, (2005) Boeken: Blanken, Henk & Mark Deuze, Popup, de botsing tussen oude en nieuwe media, Amsterdam, Uitgeverij Atlas (2007) Dongen, H J van, W.A.M. de Laat & A.J.J.A. Maas, Een kwestie van verschil, Delft, Eburon, (1996) Tapscott, Don & A.D. Williams, Wikinomics, Amsterdam, Uitgeverij Business Contact, (2007) Artikelen: Edelenbos, Jurian, & R Monnikhof Interactieve beleidsvorming als inhoudsabsorberend proces, Artikel in tijdschrift Bestuurskunde jaargang 10, nummer 8, december 2001 Louweret en Jaspers, Slim innoveren van uw bedrijfsprocessen, Workshop tijdens Congres VIAG, Nijkerk (2008) Lössbroek, Tarsy & Paul van Ham, Interactief beleid: een vak apart! Artikel in Overheidsmanagement, (mei 2008) Maas, A.J.J.A., Reader opleiding IDM Module 3 Bladeren in Werelden van Organiseren (2008) Erasmus Academie, Rotterdam Meijer, A. E-democracy: een pleidooi voor het waarderen van weerstand; Keynote speech tijdens lancering websites E-petities.nl en Watstemtmijnraad.nl, Almere, 16 juni 2008 Muskee, Marten, Lokaal daar draait het om, verslag van toespraak van R. Lubbers tijdens Congres Vereniging Nederlandse Gemeenten, Den Bosch, VNG Magazine 13 juni 2008 Steeman, Jeroen, Blogocratie, Afstudeerscriptie communicatie- en informatiewetenschappen Faculteit der Letteren, Universiteit Utrecht (2005)

Eindopdracht IDM (definitief)

Pagina 45 van 46

Datum Versie

: 20-8-2009 : 1.0

Bezochte sites: www.ambtenaar20.nl

26 aug 2008

www.burgerlink.nl

26 aug 2008

www.beuk.nl/contents/pages/00001058/naaroverheidsparticipatie.pdf

10 sept 2008

www.nuzakelijk.nl/20080908/logica/overheid-bezint-eer-gij-begint

10 sept 2008

www.barneveld.nl

diverse malen

Eindopdracht IDM (definitief)

Pagina 46 van 46