Ignacy Jan Paderewski

IGNACY JAN PADEREWSKI - Patronem naszej szkoły

Publiczne Gimnazjum Nr 5 w Siedlcach - 2003r.

Spis treści:

1. Rys historyczny..............................

3

2. WaŜniejsze wydarzenia z Ŝycia Ignacego Jana Paderewskiego ....

5

3. Działalność muzyczna...................

7

4. Działalność patriotyczna...............

10

5. Działalność charytatywna..............

16

6. Ślady Ŝycia i twórczości I. J. Paderewskiego ..............................

19

7. Bibliografia.....................................

21

Rys Historyczny śycie Ignacego Jana Paderewskiego przypada na lata 1860-1941. PrzeŜył wiele dramatycznych dla narodu wydarzeń: powstanie styczniowe, I wojnę światową, odzyskanie

niepodległości

i zmagania

z tworzeniem

własnego państwa, wreszcie II wojnę światową. W wielu z nich brał czynny udział. W okresie zaborów - w latach 1795-1918, terytorium Polski znajdowało się pod panowaniem trzech mocarstw: Rosji, Prus i Austrii. Polacy

kilkakrotnie

podrywali

się

do

walk

o niepodległość, ale wszystkie powstania kończyły się klęską. Jako 3-4 letni chłopiec Paderewski przeŜył Powstanie Styczniowe i był świadkiem aresztowania ojca oskarŜonego o pomaganie powstańcom. I wojna światowa (1914-18) i związane z nią układy polityczne uczyniły z Paderewskiego męŜa stanu i dyplomatę.

Wykorzystując

artystyczną

sławę

Paderewski aktywnie działał na rzecz odzyskania niepodległości przez Polskę. Dzięki tej działalności stał się

niekwestionowanym

współtwórcą

3

II Rzeczypospolitej, państwa polskiego odrodzonego z końcem I wojny światowej. Po

odzyskaniu

niepodległości

w listopadzie

1918 r. powrócił do kraju. W 1919 r. Paderewski stanął na czele polskiego rządu, był jednocześnie ministrem spraw zagranicznych i Przewodniczącym Delegacji na Konferencji

w Wersalu.

Rzeczypospolitej

na

Następnie

był

kongresy

i

Delegatem konferencje

międzynarodowe, a potem Delegatem do Ligi Narodów. W II połowie lat ’30 - tych w swojej siedzibie w Morges w Szwajcarii

stworzył

porozumienie

politycznych,

walczących

autorytetów

o przestrzeganie

zasad

demokracji parlamentarnej w Polsce. Po wybuchu II wojny światowej i klęsce Polski we wrześniu 1939 r., ponownie podjął niezłomne wysiłki w celu

pomocy

rodakom

i wskrzeszenia

państwa

polskiego. Przyjął funkcję przewodniczącego Rady Narodowej RP - polskiego parlamentu na emigracji. Nie wypełnił do końca swej misji, nie doczekał końca wojny i odrodzenia państwa. Zmarł z dala od ojczyzny w chwili dla niej najcięŜszej.

4

Ignacy

Jan

Paderewski

był

jedną

z najwybitniejszych i najwaŜniejszych postaci w historii Polski. Jego wielotorowa działalność jako kompozytora i pianisty, a zarazem polityka, wielkiego męŜa stanu czy wreszcie hojnego filantropa wyróŜniała go spośród grona największych osobowości świata kultury i polityki. Był człowiekiem wielkiego serca i rozumu, oddany ludziom i sprawom ojczyzny. Cechowała go wraŜliwość obywatelska, uczciwość i gotowość słuŜenia innym. Talent wsparty wytrwałą i systematyczną pracą wyniósł go na szczyty kariery muzycznej. Paderewski przywiązywał ogromną wagę do zasad demokracji, które są podstawą współczesnego społeczeństwa. Jego otwartość na świat i Europę jest szczególnie istotna w dzisiejszych czasach nastawionych na jednoczenie się Europy. Jego niepospolita szlachetność nie była manierą czy pustym gestem. Tym róŜnił się od wielu polityków, Ŝe nie lubił intryg, przywdziewania maski mającej ukryć autentyczne wzruszenia i poglądy. Był zawsze lojalny i oddany wobec swych przyjaciół i przeciwników. Poza tym

był

osobą

sumienną,

dokładną,

wraŜliwą 5

i bezinteresowną. Cenił i szanował drugiego człowieka, stawał w obronie słabych i potrzebujących.

6

WaŜniejsze daty z Ŝycia Ignacego Jana Paderewskiego •

6.XI.1860r. –w Kuryłówce w zaborze rosyjskim przychodzi na świat Ignacy Jan Paderewski, syn Jana i Polikseny z Nowickich

•

1872 - 78r. –studiuje w Konserwatorium Muzycznym w Warszawie (do grona jego nauczycieli naleŜą najwybitniejsi muzycy tego okresu)

•

1878 -81r.-pracuje w Konserwatorium Warszawskim jako nauczyciel fortepianu

•

1880r. –zawiera związek małŜeński z Antoniną Korsakówną

•

1881 - 82r.–studiuje w Berlinie kompozycję u H. Urbana i kontrapunkt u F. Kiela

•

1884r. – przebywa w Wiedniu, gdzie pod okiem Teodora

Leszetyckiego

doskonali

swój

kunszt

pianistyczny •

1882 - 1907r. – komponuje swoje największe dzieła: o Chants du Voyageur (1882)

7

o Album Tatrzański (1884) o Tańce polskie (1886) o Koncert fortepianowy a- moll (1888) o Opera „Manru” (1900) o Wariacje fortepianowe es- moll (1903) o Symfonia h- moll (1907) •

1887r.-debiutuje w Wiedniu rozpoczynając światową karierę muzyczną

•

1891r. – pierwsze tournee po Ameryce

•

1894r. – przyczynia się do wzniesienia w śelazowej Woli obelisku z popiersiem Fryderyka Chopina

•

1899r. – poślubia Helenę Rosen Górską i osiedla się w Riond- Bosson pod Morges w Szwajcarii

•

1902r. – jest jednym z głównych akcjonariuszy otwartego Sanatorium dla Chorób Piersiowych w Zakopanem

•

1910r. – funduje narodowi polskiemu Pomnik Grunwaldzki, odsłonięty 15 lipca w Krakowie

•

1912r. – otrzymuje doktorat honorowy w dziedzinie filozofii (podobne

nadany

przez

odznaczenia

Uniwersytet otrzymał

Lwowski od

władz

8

Uniwersytetu Jagiellońskiego(1919 r.) i Uniwersytetu w Poznaniu (1924) •

1913r. - przenosi się do Ameryki

•

22

styczeń

1915r.-tworzy

H. Sienkiewiczem

w Vevey

wspólnie

Komitet

z

Pomocy

Ofiarom Wojny w Polsce i Polish Relief Fund w Londynie •

1917-19r. – jest członkiem Komitetu Narodowego Polskiego w ParyŜu i jego reprezentantem w USA

•

grudzień 1918r. – powraca do Polski, przyjazd do Poznania

staje

impulsem

się

do

rozpoczęcia

narodowego powstania w Wielkopolsce •

16.I. - 9.XII.1919r.

-

pełni

funkcje

premiera

i ministra spraw zagranicznych II Rzeczypospolitej •

czerwiec 1919r. – jest delegatem rządu polskiego na konferencji pokojowej w ParyŜu i podpisuje traktat wersalski, określający granice po i wojnie światowej

•

1920-21r. – jest stałym przedstawicielem Polski w Lidze Narodów

•

1924r. – odwiedza Poznań, jest to jego ostatnia wizyta

w ojczystym

kraju,

uczestniczy

9

w uroczystości sprowadzenia do Polski prochów swego serdecznego przyjaciela – H. Sienkiewicza •

1936r. – wspólnie z przywódcami róŜnych partii politycznych zakłada Front Morges (organizację skupiająca przeciwników rządów piłsudczyków), wciela się w rolę aktora, gra w filmie „Sonata księŜycowa”

•

1937-40r. – opracowuje wraz z L. Bronarskim i J. Turczyńskim

wydanie

Dzieł

Wszystkich

F. Chopina, opublikowane po wojnie przez Polskie Wydawnictwo Muzyczne •

1940r.–przewodniczy Radzie Narodowej w Londynie (pełniącej rolę polskiego parlamentu na emigracji)

•

29.VI. 1941r. – umiera w Nowym Yorku w Stanach Zjednoczonych, zostaje pochowany na cmentarzu zasłuŜonych w Arlington

•

1992r.–uroczyste

sprowadzenie

zwłok

Paderewskiego do Polski i złoŜenie ich w krypcie katedry warszawskiej św. Jana Chrzciciela

10

Działalność muzyczna I. J. Paderewskiego. Ignacy Paderewski

Jan od

wykazywał

dziecka zdolności

muzyczne.

Gry

na

fortepianie

uczył

go

domowy

nauczyciel.

Mając 12 lat, przyszły pianista

wyjechał

Warszawy

i

do

rozpoczął

studia w Konserwatorium Muzycznym Warszawskim. Jego nauczycielami byli wybitni pedagodzy ówczesnych czasów: Józef Śliwiński, Rudolf Strobel, Juliusz Janotha, Paweł Schlözer i Gustaw Roguski.

W 1878 r.

Paderewski

ukończył

z wyróŜnieniem tę szkołę i został jej profesorem. Do 1881 r. prowadził w tej uczelni klasę fortepianu, po czym wyjechał do Berlina, gdzie na Akademii Muzycznej kontynuował

naukę.

Studiował

kompozycję 11

i instrumentację pod kierunkiem profesorów Friedricha Kielaka i Henryka Urbana. Następnie w Wiedniu podjął studia pianistyczne u najlepszego pedagoga fortepianu w XIX wieku-Teodora Leszetyckiego. Największe Paderewski

jako

pianistyczna

trwała

wiedeńskiego powszechnie

sukcesy

artystyczne

pianista-wirtuoz. ponad

debiutu, znanym

50

w 1887 r.,

odniósł

Jego

kariera

lat.

Od

chwili

stał

się

artystą

i podziwianym.

Po

licznych

koncertach przed publicznością paryską, ParyŜ okrzyknął go największym wirtuozem po Fryderyku Chopinie. Kolejne koncerty w Londynie (1890), Nowym Yorku (1891) i Rzymie (1897) rozpoczęły jego światową sławę i rozgłos. Paderewski

odbył

dwadzieścia

tournee

koncertowych w Stanach Zjednoczonych, dwukrotnie koncertował w Australii i Nowej Zelandii. Grał takŜe w Ameryce Południowej i w Afryce oraz setki razy w Europie, od Madrytu po Petersburg. Wśród jego widzów znajdowały się koronowane głowy Europy. Brytyjska

królowa

Wiktoria

poprosiła

o prywatne

koncerty. Po ich wysłuchaniu w swoim diariuszu 12

zapisała: „Gra tak przecudnie, z taką siłą wyrazu i głębokim uczuciem”. W

programach

swoich

koncertów

i recitali

Paderewski umieszczał utwory Fryderyka Chopina, Franciszka Liszta, Ludwika van Beethowena, Roberta Szumana oraz własne. W jego repertuarze znajdowało się około

trzystu

kompozycji.

„Słuchając

gry

Paderewskiego-pisał Henryk Opieński - kaŜdy czuł, Ŝe z tych tonów fortepianu mówi duch poety, Ŝe przemawia nie tonami, lecz za pomoca tonów (...). Olbrzymie poczucie odpowiedzialności artystycznej i nieustanne dąŜenie do doskonałości to zasadnicze cechy natury Paderewskiego. Wirtuozostwo było u niego pracą, ducha, nie palców”. Dochód z wielu swoich koncertów przeznaczał artysta na cele dobroczynne. W Ameryce koncertował on na rzecz inwalidów wojennych w Polsce, w Szwajcarii na budowę sali koncertowej, w Lozannie na odnowienie katedry, a we Francji na bursy dla uczniów szkół muzycznych.

13

Występy

Paderewskiego

nabierały

często

charakteru manifestacji patriotyzmu. Tak było podczas koncertów w Toruniu i Poznaniu w 1890r., a zwłaszcza w czasie recitalu w Poznaniu w 1901r., który wywarł ogromny wpływ na nastroje w całej Wielkopolsce.

14

Paderewski kompozytorem. i granych

do

był

Napisał dziś

bardzo wiele

przez

pracowitym

utworów

znanych

najsłynniejsze

światowe

orkiestry. Jest to m. in. − Koncert fortepianowy a-moll (1888r.) − Fantazja Polska na fortepian i orkiestrę (1883r.) − Sonata fortepianowa es-mol (1903r.) − Wariacje fortepianowe es-moll (1903r.) − Symfonia h-moll „Polonia” (1907r.) − Opera w trzech aktach „Manru" według „Chaty za wsią” J. I. Kraszewskiego (1900r.) − Tańce

polskie:

Krakowiak

(1886r.),

Mazurek,

Polonez − „Pieśni wędrowca” (Chants du Voyageur) (1882r.) − Wariacja i fuga a-moll (1882r.) − Album majowe (1884r.) − Album Tatrzański (1884r.) − cztery pieśni do poezji Adama Asnyka − sześć pieśni do słów Adama Mickiewicza

15

− dwanaście pieśni do słów Catulle'a Mendésa − muzyka i słowa do hymnu bojowego Armii Polskiej „Hej, Orle biały” Z osobą Paderewskiego związana była idea pierwszego kompletnego wydania dzieł Chopina o charakterze krytyczno-źródłowym. Do dziś „Dzieła Wszystkie” opracowane

przez

Paderewskiego

we

współpracy

z L. Bronowskim i J. Turczyńskim w latach 1937-1940, a opublikowane po wojnie przez Polskie Wydawnictwo Muzyczne, są jedyną polską kompletną edycją dzieł Fryderyka Chopina. Paderewski

wywarł

ogromny

wpływ

na

kształtowanie się osobowości artystycznej wielu polskich pianistów: Stanisława Szpinalskiego, Henryka Sztompki, Zygmunta Dygata, Piotra Perkowskiego oraz Witolda MałcuŜyńskiego.

16

Ignacy Jan Paderewskidziałalność patriotyczna i polityczna I. J. Paderewski Ŝył w czasach szczególnie dla Polski

trudnych.

własnego

Brak

państwa,

zakończone powstania

klęską narodowe

pociągnęły za sobą szereg represji i prześladowań. Prowadzona na szeroka skalę akcja germanizacyjna i rusyfikacyjna nie pozbawiła Polaków nadziei na odzyskanie wolności i nie złamała ducha walki. W takiej ojczyźnie, „ której nie było”, przyszło Ŝyć i działać Paderewskiemu. Paderewski od najmłodszych lat wychowywany był

w duchu

patriotyzmu.

Jego

nauczyciel

był

uczestnikiem powstania listopadowego, a ojciec brał 17

udział

w powstaniu

styczniowym.

Idea

powstań

narodowych była bliska sercu młodego Ignacego. W domu rodzinnym kultywowano polskie tradycje, czytano polską literaturę i prasę, rozmawiano o sytuacji politycznej w Europie, gorąco przeŜywano wszelkie niepowodzenia. Zaszczepione w młodości umiłowanie ojczyzny owocowało w dorosłym Ŝyciu. Paderewski nie mógł i nie chciał stać biernie, mimo Ŝe mieszkał na emigracji (w Szwajcarii i USA) aktywnie włączył się w działania zmierzające do odzyskania wolności oraz zbudowania silnej i pięknej Polski. Paderewski na kaŜdym kroku podkreślał bliski związek z ojczyzną, jego koncerty poza aspektem artystycznym

miały

oddźwięk

polityczny.

Gdy

przybywał koncertować na ziemie polskie, to jawił się nie jako muzyk - kompozytor, ale jako obywatel świata, który mógł i chciał mówić głośno o Polsce. Jego przemówienia elektryzowały umysły, poruszały serca i umacniały więzi narodowe. Miarą patriotyzmu i ukochania ojczystego kraju było

ufundowanie

przez

mistrza

Paderewskiego 18

i podarowanie

narodowi

polskiemu

Pomnika

Grunwaldzkiego. Pomnik odsłonięto w Krakowie w 500 - rocznicę zwycięstwa grunwaldzkiego tj. 15 lipca 1910 r. W czasie uroczystości Paderewski powiedział szczególnie odwaŜne słowa, „ Nie dać się ruszyć z ziemi, z wiary, z języka, z ducha polskiego. Stać murem, iŜ przyjdzie odrodzenie”.

19

Właściwą

działalność

polityczną

rozpoczął

Paderewski w okresie I wojny światowej. Od pierwszych dni sierpnia 1914r. bacznie śledził przebieg działań zbrojnych i zmieniający się układ sił politycznych na ziemiach polskich. W wojnie stawiał na zwycięstwo państw Ententy1, Stanów Zjednoczonych i w oparciu o te państwa prowadził swoją działalność. W styczniu 1915 r. wspólnie z H. Sienkiewiczem w Vevey utworzył Komitet Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce. Stojący na czele apelowali do uczuć całego świata, zdobywali środki materialne do walki ze skutkami straszliwych zniszczeń wojennych. Światowy rozgłos nazwisk załoŜycieli sprawił, Ŝe polityczne rezultaty ich działań przerosły najśmielsze oczekiwania twórców. Paderewski „przebywając wśród ówczesnych elit politycznych”

zabiegał

o zaistnienie

i nagłośnienie

sprawy polskiej na arenie międzynarodowej. Początkowo chodziło mu o uzyskanie autonomii Królestwa Polskiego, później o stworzenie niepodległego państwa. 1

Ententa- blok państw: Francji, Anglii i Rosji istniejący w czasie i wojny światowej, przeciwny Niemcom i ich sojusznikom

20

W maju

1915 r.

na

wiecu

w Chicago

zapoczątkował akcję na rzecz Polski. Zebrał 600 tys. podpisów pod apelem do prezydenta W. Wilsona o podjęcie działań zmierzających do przywrócenia niezaleŜności Polski. Jego osobiste zaangaŜowanie oraz postawa Polonii amerykańskiej przyniosły niewątpliwy sukces. w ogłoszonym 22 I 1917r. orędziu dotyczącym pokoju po I wojnie światowej prezydent W. Wilson uznał, iŜ „ powinna istnieć zjednoczona, niepodległa i samodzielna Polska”. Znaczenie tego dokumentu wzrosło, gdy w kwietniu 1917r. Stany Zjednoczone przystąpiły do wojny po stronie Entany. W latach 1917-1919 Paderewski był członkiem Komitetu Narodowego Polskiego w ParyŜu2 i jego reprezentantem w USA. Zasługą Padrewskiego było utworzenie u boku państw Ententy Armii Polskiej. Dzięki jego staraniom powstały we Francji ochotnicze oddziały polskie np. Orzeł Biały. Podobne formacje wojskowe tworzono w USA. 2

Komitet Narodowy Polski w ParyŜu był oficjalnie uznanym przez państwa zachodnie i USA przedstawicielstwem Polski na emigracji , był namiastką rządu polskiego. Członkostwo w komitecie było zaszczytem i zobowiązywało do działań na rzecz niepodległości.

21

Działalność polityczna Paderewskiego toczyła się nie tylko w zaciszu gabinetów dyplomatycznych. Jedną z form jego aktywności było organizowanie manifestacji i wieców o charakterze narodowym. Wygłaszał liczne przemówienia, wzywał Polaków mieszkających na całym świecie do solidarności i włączenia się w działania na rzecz niepodległej ojczyzny. O tym jak duŜe zasługi Paderewski miał w odzyskaniu

wolności

świadczą

słowa

jednego

z amerykańskich polityków: „ Polska w jego osobie miała najlepszego adwokata swej niepodległości, potrafił on

bowiem

kwalifikacjami

geniusz

łączyć męŜa

stanu,

muzyczny które

z wysokimi

pozwoliły

mu

wykorzystać udział Stanów Zjednoczonych w wojnie dla narodowych celów Polski.” Z

chwilą

zakończenia

wojny

i powstaniem

państwa polskiego Paderewski nie zaprzestał działalności politycznej. Zdecydował się na powrót do ojczyzny, aby zrealizować

nowe

zadania

stojące

przed

nowo

odrodzonym państwem.

22

25

XII

1918 r.

na

pokładzie

brytyjskiego

krąŜownika „Concord” I.J. Paderewski przybył do Gdańska, a stamtąd udał się do Poznania. Poznaniacy zgotowali mu niepowtarzalną owację. Mimo mroku na ulice wyległy tysiące mieszkańców z pochodniami (gdyŜ Niemcy wyłączyli prąd), domy przystrojono sztandarami narodowymi.

Od dworca kolejowego wzdłuŜ całej trasy aŜ do hotelu „Bazar”, (w którym nocował), pozdrawiały go wiwatujące tłumy. Z hotelowego balkonu Paderewski wygłosił do zebranych płomienną mowę, którą zakończył

23

słowami „ Niech Ŝyje zjednoczona, wolna i wielka Polska z własnym wybrzeŜem morskim”. W odpowiedzi na patriotyczną demonstrację Polaków, grupy niemieckich Ŝołnierzy zaczęły atakować ludność, zniewaŜać flagi polskie i strzelać w kierunku hotelu. Wobec takiego zachowania Niemców w drugim dniu pobytu wielkiego Polaka w Poznaniu wybuchło narodowe Powstanie Wielkopolskie. Tłumione od półtora wieku uczucia patriotyczne Wielkopolan znalazły ujście w czynie zbrojnym. 2 stycznia 1919 r. Paderewski przyjechał do Warszawy, gdzie był takŜe entuzjastycznie witany. Opinia

publiczna

pierwszego

widziała

prezydenta

w nim

kandydata

Rzeczpospolitej,

na

natomiast

J. Piłsudski powierzył I. Paderewskiemu inną funkcjęstanowisko

premiera.

Paderewski

doprowadził

do

kompromisu między władzą w kraju a emigracyjnym komitetem w ParyŜu (KNP), który rościł sobie prawo legalnego

przedstawiciela

Polski

na

arenie

międzynarodowej. 16 stycznia 1919 r. I. Paderewski ostatecznie sformułował nowy rząd oparty na szerokim porozumieniu róŜnych ugrupowań politycznych. Sytuacja 24

w kraju poprawiła się. Pełniąc funkcje premiera wspólnie z R. Dmowskim, stanął na czele polskiej delegacji podczas konferencji pokojowej w ParyŜu. Bronił praw Polski przy wytyczaniu powojennych granic. 28 czerwca 1919r. obaj złoŜyli podpisy pod ostateczną, lecz nie wszędzie dla nas korzystną wersją traktatu pokojowego. Otrzymaliśmy mniej niŜ oczekiwaliśmy w 1919 r. ale zdecydowanie więcej niŜ mogliśmy i spodziewaliśmy się w 1918 r. (tuŜ po zakończeniu działań wojennych) Jako premier I. Paderewski zabiegał o pomoc finansową dla wojska polskiego, gospodarki i zwykłych ludzi. Rozpoczął proces ujednolicania administracji, skarbu i szkolnictwa. Walczył z głodem, epidemiami, inflacją i spekulacją. Istotne osiągnięcia odniósł gabinet Paderewskiego w dziedzinie oświaty. Dla dzieci w wieku od 7 do 14 lat wprowadził powszechny i bezpłatny obowiązek szkolny. Rozwijały się stare i powstawały nowe wyŜsze uczelnie. W okresie rządu Paderewskiego zakończono

prace

nad

stworzeniem

słuŜby

dyplomatycznej i konsularnej, przygotowano projekty ujednolicenia prawa oraz powołano policje państwową, która strzegła porządku wewnętrznego. 25

Stanowisko premiera, a zarazem ministra spraw zagranicznych

Paderewski

sprawował

prawie

rok.

Zniechęcony i rozgoryczony krytyką opozycji 10 grudnia 1919 r. ostatecznie zrezygnował z tego stanowiska. W

latach 1920-21 Paderewski

był

stałym

3

przedstawicielem Polski w Lidze Narodów. Pełniąc tą funkcję zabiegał o zabezpieczenie interesów Polski w Wolnym Mieście Gdańsku, zajmował stanowisko w sprawie polskiej przynaleŜności Górnego Śląska. Czynną działalność polityczną zakończył w 1922 roku, wrócił do fortepianu i muzyki. Wyjechał z kraju i osiadł w swojej siedzibie w Morges w Szwajcarii. Zarówno gościł jak i odwiedzał wielu wybitnych polityków i ludzi sztuki. Nie przestał być jednak gorącym patriotą. UwaŜnie i z zaniepokojeniem przyglądał się sytuacji

politycznej

w kraju

i postawie

Polonii

amerykańskiej. Głęboko przeŜywał napięcia i konflikty społeczno - polityczne w państwie.

3

Liga Narodów organizacja międzynarodowa powstała w 1919r, miała zapewnić światowy pokój i doprowadzać do rozwiązywania konfliktów na drodze współpracy i pokoju.

26

W latach 1922-39 Paderewski wiele podróŜował. W roku 1924 wydarzeniem politycznym duŜej miary była wizyta w Poznaniu w związku z uroczystościami ku czci W. Wilsona, a takŜe nadaniem Paderewskiemu godności doktora honoris causa Uniwersytetu Poznańskiego. Honorowy doktorat był juŜ jego siódmym tego rodzaju odznaczeniem. Przebywając w Stanach Zjednoczonych uczestniczył

w obchodach 10 rocznicy odzyskania

niepodległości.

Z tej

i innych

okazji

Paderewski

wygłaszał przemówienia, w których wzywał polskich emigrantów do zjednoczenia, mówił o zagroŜeniach i problemach

w międzywojennej

Polsce.

DąŜył

do

ścisłego współdziałania Polonii z narodem i ojczyzną. Za wroga numer jeden przez całe Ŝycie uznawał Niemcy.

Z niepokojem

obserwował

wzrost

międzynarodowej pozycji III Rzeszy i protestował przeciwko

niemieckiemu

barbarzyństwu.

W walce

z wrogiem angaŜował swój autorytet i nie szczędził zgromadzonych oszczędności.

27

Paderewski z dezaprobatą obserwował rządy zwolenników Piłsudskiego, urósł do rangi ideowego przywódcy z Władysławem

opozycji.

W 1936 r.

Sikorskim,

Józefem

wspólnie Hallerem

i Wincentym Witosem załoŜył organizacje Front Morges. Krytykowała ona dyktatorskie rządy Piłsudskiego, Ŝądała przywrócenia

demokracji,

zasad

konstytucji

i wzmocnienia sojuszu z Francją. Paderewski, angaŜując się w sprawy polityczne, nie chciał wiązać się organizacyjnie z jakąkolwiek partią

28

polityczną. Zawsze akcentował swoje ponadpartyjne stanowisko, które pozwalało mu na kompromisowe rozwiązywanie problemów. W liście do W. Korfantego pisał „...jedynym zespołem, w którym się czuje naprawdę dobrze, którym bez Ŝadnych zastrzeŜeń czy skrępowania objąć mogę całokształt zagadnień i dla Polski całej pracować, jest naród. Sercem przepełnionym miłością obejmuję wszystkie warstwy społeczne, szanuję wszelkie przekonania polityczne, o dobro narodu, o wielkość Polski oparte.” Wobec zbliŜającej się wojny I. Paderewski zrezygnował z ulubionego brydŜa, pilnie słuchał radia, oraz

prowadził

liczne

rozmowy

dyplomatyczne.

Nadchodzące wiadomości były źródłem głębokiego poruszenia, które przykryła maska spokoju i opanowania. Nadzieje

na

zwycięstwo

przyniosła

wiadomość

z 3 września 1939 r. o przystąpieniu W. Brytanii i Francji do wojny. W

okresie

II

wojny

światowej

80-letni

I. Paderewski po raz kolejny i ostatni pojawił się na polskiej

scenie

przewodniczącym

politycznej. Rady

W 1940 r.

Narodowej

został

w Londynie, 29

pełniącej rolę emigracyjnego parlamentu. Zmęczony i schorowany Paderewski wygłaszał liczne przemówienia polityczne, wzywał państwa sojusznicze do walki z hitlerowskim agresorem, ukazywał okrucieństwo wojny i tragiczny los narodu polskiego. Z misją wsparcia udał się do Stanów Zjednoczonych, zabiegał o to, aby Ameryka poszła na bój o wolność świata, Europy i Polski. Paderewski nie doczekał końca wojny i wolnej Polski. Zmarł 29.06.1941r. w Nowym Yorku. Wśród wszelkich cech Paderewskiego jedna dominuje bezsprzecznie - głęboka miłość Ojczyzny. Miał on prawo powiedzieć o sobie „ Poświęciłem całe Ŝycie dla mojej Ojczyzny. SłuŜyłem jej z całego serca, ze wszystkich sił [...] To ona zawezwała mnie do słuŜby[...]”. Paderewski był wierny i lojalny sprawie Polski, zawsze gotowy stanąć na jej wezwanie.

30

Działalność charytatywna Ignacego Jana Paderewskiego PodróŜe, występy, owacje, pieniądze, sława, setki tysięcy wielbicieli i wielbicielek, to za mało, by wypełnić Ŝycie Ignacego Jana Paderewskiego. Od chwili, kiedy Paderewski osiągnął pewną pozycję, zaczął wykorzystywać ją i pieniądze, jakie mu przyniosła, w bardzo konkretnych celach. Sukcesy na polu muzyki dały mu podstawę do rozwoju działalności społecznej,

do

wspierania

dziesiątek

organizacji

i instytucji charytatywnych, oświatowych, kulturalnych i naukowych w kraju i na świecie. Filantropia ta jednak najbardziej kierowała się w stronę jego własnych rodaków, gdziekolwiek się oni znajdowali. Paderewski ustanowił lub łoŜył fundusze na niezliczone projekty, takie jak na przykład polska gazeta w Detroit,

wystawa

w ParyŜu,

pomnik

Tadeusza

Kościuszki w Chicago, działalność kulturalna w Wilnie, polskie

organizacje

studenckie

na

uniwersytetach

31

amerykańskich,

nowe

kolegium

dla

Uniwersytetu

Jagiellońskiego. W Warszawie artysta zaangaŜował się w budowę wielkiego i bardzo nowoczesnego obiektu – Hotelu Bristol – ofiarując pod budowę takŜe część swoich nieruchomości.

Z myślą

o uczynieniu

z Warszawy

liczącego się centrum muzycznego przystąpił do spółki budującej Filharmonię Warszawską i uczestniczył w jej otwarciu w dniu 5 listopada 1901 roku.

W latach 1898 – 1902 Paderewski związał swoje nazwisko, a w pewnej mierze i fortunę z nową instytucją powstałą

w

Krakowie.

30 stycznia

1899

roku 32

z inicjatywy dr Kazimierza Dłuskiego, specjalisty chorób płucnych,

utworzone

zostało

w Krakowie

Stowarzyszenie Sanatorium dla Chorób Piersiowych w Zakopanem. Wkład Paderewskiego na rzecz budowy sanatorium wynosił 122 tys. koron, z czego koszt ogólny całego przedsięwzięcia wynosił 730 tys. koron. W latach pierwszej wojny światowej Paderewski organizował pomoc materialną dla ludności polskiej dotkniętej działaniami wojennymi. ZałoŜył Komitety Ofiarom Wojny w Polsce z siedzibą w Vevey. Gromadził pieniądze zbierając je wśród szerokiego kręgu przyjaciół. Udało mu się skłonić Fundację Rockefellera dla hojnego wsparcia Komitetu. Dawał koncerty, którym zawsze towarzyszył krótki apel o fundusze na poparcie sprawy polskiej. W okresie od kwietnia 1915 do listopada 1918 roku, Paderewski wygłosił około 340 przemówień i dał niemal tyle samo koncertów. Podczas koncertów w Polsce wszystkie zarobione pieniądze (były to fortuny!) Paderewski przeznaczał na cele dobroczynne. Otrzymywali je biedni i niezamoŜni mieszkańcy Warszawy, studenci, uczniowie gmin i szkół średnich. Fundował zapomogi dla uczniów Instytutu 33

Muzycznego. Nie zapominał o Towarzystwie Opieki nad Ubogimi Matkami i ich Dziećmi, ani o ociemniałych, o koloniach

letnich,

o nieuleczalnie

chorych

z „Przytuliska”, prowadzonego przez Bractwo Pań św. Wincentego

a’Paulo.

Odpowiednie

zapomogi

otrzymywali członkowie orkiestry i chórów Filharmonii Warszawskiej, ubodzy literaci lub znajdujące się w potrzebie wdowy i sieroty po literatach. Hojnym darem (2000 franków) w roku 1894, Paderewski przyczynił się do wzniesienia w śelazowej Woli obelisku z popiersiem Fryderyka Chopina. Ponadto utworzył

w Stanach

Zjednoczonych

Fundusz,

pochodzący ze sprzedaŜy własnych autografów na rzecz Komitetu

Budowy

Pomnika

Fryderyka

Chopina

w Warszawie. Paderewski często nie przymuszony świadczył pewne gesty na rzecz krajów, dla których miał wiele podziwu. W 1892 roku dał koncert na rzecz Funduszu budowy Łuku Waszyngtona w Stanach Zjednoczonych. W 1895

roku

polski

wirtuoz

wystąpił

z dwoma

koncertami na cele dobroczynne w Saksonii. 34

W 1897 roku dał w Anglii koncert na Fundusz wojny w Transwalu. W 1898 roku ufundował kurs kompozytorski w Dreźnie, na którym nagrody zdobyli takŜe polscy muzycy: Emil Młynarski, Grzegorz Fitlberg i inni. W 1900 roku stworzył w Stanach Zjednoczonych Fundusz imienia Ignacego Jana Paderewskiego, z którego co trzy lata przyznawane

są

nagrody

młodym

kompozytorom

amerykańskim. Paderewski

nawiązał

bliskie

kontakty

ze

Stowarzyszeniem Młodych Muzyków w ParyŜu. Zgodził się przyjąć godność prezesa honorowego stowarzyszenia, na którego cele przekazał dar w wysokości 10000 franków. Zapraszał do swojej posiadłości Riond Bosson,

w Szwajcarii

swoich

uczniów,

młodych

wirtuozów i kompozytorów, opłacał ich pobyt, a takŜe często i podróŜe, czuwał nad rozwojem ich dalszych karier. Paderewski był na tyle hojny, Ŝe zabezpieczył ich materialnie, przyznając im stypendia, gwarantowane nawet testamentalnie. Środki pienięŜne były wypłacane muzykom aŜ do wybuchu II wojny światowej.

35

Ponadto zasilał finansowo fundusz na rzecz Kasy Profesorów

Konserwatorium

stypendialny

dla

Ecole

Paryskiego,

Normale,

fundusz

dla

studentów

Konserwatorium w Moskwie i Petersburgu. Własne sukcesy Paderewskiego nie znieczuliły go na kłopoty mniej szczęśliwych kolegów. Swoje czwarte tournee amerykańskie zakończył grając dla szesnastu tysięcy ludzi w Madison Sqare Garden i zebrał 37000 dolarów dla bezrobotnych muzyków amerykańskich. W następnym roku dał podobny koncert w londyńskim Albert Hall, na którym zarobił 4000 funtów dla muzyków brytyjskich. I. J. Paderewski stawał często w obronie ludzi prześladowanych za poglądy polityczne. 28 czerwca 1933 r.

dał

wielki

intelektualistów

koncert

w ParyŜu

Ŝydowskich

oraz

na

rzecz

hitlerowskich

prześladowań. Artysta

często inicjował

i finansował

takŜe

budowę pomników: K. Debussy’ego w ParyŜu, F. Liszta w Weimarze, L. von Beethowena w Bonn. Kompletny

wykaz

osób,

róŜnego

rodzaju

instytucji Ŝycia publicznego, które korzystały z pomocy 36

Paderewskiego, objąłby prawdopodobnie kilkadziesiąt stron druku. Wspieranie mało zarabiających kolegów – muzyków, ofiary na pomniki wielkich kompozytorów i wirtuozów były jednym

z waŜniejszych punktów

artystycznego i Ŝyciowego programu Ignacego Jana Paderewskiego. Nie zapominał równieŜ o ludziach dotkniętych nieszczęściami czy przeciwnościami losu. Sumy, które wchodziły tu w grę, nigdy nie były symboliczne i za swojego Ŝycia ofiarował równowartość dziesiątków milionów dzisiejszych dolarów na te rozliczne cele.

37

Ślady Ŝycia i twórczości Ignacy szlachetny,

Jan

Padarewski

oddany

sprawom

uhonorowany

przez

wiele

człowiek publicznym

krajów

uczciwy, został

najwyŜszymi

odznaczeniami. Zaszczyty przyznawano mu w uznaniu zasług artystycznych, patriotycznych, jak równieŜ za hojność i działalność dobroczynną. Wiele polskich i zagranicznych uczelni przyznało Padarewskiemu tytuły doktora

honoris

causa.

Ponadto

jest

honorowym

obywatelem wielu miast. Szkoły, towarzystwa, fundacje i instytucje przyjmują jego imię. Tworzone są placówki kulturalne poświęcone Ŝyciu, twórczości i działalności Padarewskiego. Chcąc upamiętnić osobę wielkiego Polaka potomni stawiają mu pomniki, artyści poświęcają mu swoje dzieła. Jego wizerunek widnieje na znaczkach pocztowych, pieniądzach, organizowane są konkursy i koncerty jego imienia.

38

Nagrody i odznaczenia: •

Wielka Wstęga Orderu Orła Białego

•

Virtuti Militari (pośmiertnie)

•

Wielka Wstęga Orderu Polonia Restituta (1923)

•

Wielki KrzyŜ Orderu Imperium Brytyjskiego i tytuł szlachecki

•

Komandoria z KrzyŜami i srebrny KrzyŜ Legii Honorowej (1925)

•

Order Korony Rumuńskiej „Prin Noi In Sine” (1889)

•

Wielka Wstęga Orderu Saints Maurice e Lazarus (Włochy 1925)

•

Wielka Wstęga Orderu Leopolda (Belgia)

•

Wielka Wstęga Orderu Saints Maurice e Lazarus (Włochy 1925)

•

Order Korony Rumuńskiej „Prin Noi In Sine" (l 889)

•

KrzyŜ Orderu Saskiego „Albertus Animosus"

•

KrzyŜ i Wstęgę Orderu „Virtuti et Merito" (Hiszpania)

•

KrzyŜ Orderu Korony Lombardii

39

Uniwersytety, które przyznały I. J. Paderewskiemu tytuły doktora honoris causa: •

Uniwersytet Lwowski (1912),

•

Yale University (1917),

•

Uniwersytet Jagielloński (1919),

•

Oxford University (1920),

•

Uniwersytet Południowej Kalifornii w Los Angeles (1922),

•

Columbia University New York (1922),

•

Uniwersytet w Poznaniu (l 924),

•

Glasgow University (1925), Cambridge University (1926),

•

Uniwersytet Warszawski (1926), Uniwersytet w Lozannie (1932)

•

New York University (1933).

Szkoły imienia I. J. Paderewskiego •

Szkoła Podstawowa nr 15 im. I. J. Paderewskiego w Warszawie

40

•

Gimnazjum nr 11 im. I. J. Paderewskiego w Warszawie

•

Prywatne Gimnazjum im. I. J. Paderewskiego w Lublinie

•

Niepubliczne Gimnazjum nr 7 im. I. J. Paderewskiego w Warszawie

•

Liceum Ogólnokształcące im. I. J. Paderewskiego w Sulejówku

•

Prywatne Liceum Ogólnokształcące im. I. J. Paderewskiego w Lublinie

•

Zespół Szkół Ogólnokształcących im. I. J. Paderewskiego w Łasku-Kolumnie

•

Państwowa Szkoła Muzyczna im. I. J. Paderewskiego w Piotrkowie Trybunalskim

•

Państwowa Szkoła Muzyczna im. I. J. Paderewskiego w śyrardowie

•

Akademia Muzyczna im. I. J. Paderewskiego w Poznaniu

41

Filharmonie i konkursy imienia I. J. Paderewskiego •

Filharmonia Pomorska im. I. J. Paderewskiego w Bydgoszczy

•

Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. I. J. Paderewskiego organizowany w Bydgoszczy Towarzystwa i fundacje imienia I. J. Paderewskiego

•

Towarzystwo Muzyczne im. I. J. Paderewskiego w Bydgoszczy

•

Towarzystwo Śpiewu im. I. J. Paderewskiego w Szamocinie

•

Fundacja „Paderewski in Memoriam"

•

Fundacja im. I. J. Paderewskiego z siedzibą w Nowym Yorku

Muzea imienia I. J. Paderewskiego •

Muzeum Ignacego Jana Paderewskiego i Wychodźstwa Polskiego w Ameryce z siedzibą w PodchorąŜówce w Łazienkach Królewskich w Warszawie.

42

• Muzeum Biograficzne I. J. Paderewskiego z siedzibą w Dworku Paderewskiego w Kąśnej Dolnej.

Bibliografia: •

Drozdowski M. M., Ignacy Paderewski. Zarys biografii politycznej, Warszawa 1981.

•

Jasieński

J,

Paderewski-pedagog

fortepianu,

Wychowanie Muzyczne, 1992, nr 1, s. 8-15. •

Dulęba W, Sokołowska Z., Paderewski, oprac., Kraków 1986.

•

Paderewski Ignacy Jan, Pamiętniki, spisała Maxy Lawton, Kraków 1986.

43

•

Piber A., Droga do sławy. Ignacy Paderewski w latach 1860-1902, Warszawa 1982.

•

Perkowska- Waszek M., I. J. Paderewski- uczeń, pedagog,

kompozytor,

Wychowanie

Muzyczne

w szkole, 1989, nr 4, s. 192-207. •

Szymańska G., Artysta, pedagog, filantrop, wybitny mąŜ stanu –I. J. Paderewski, -Nowe Echo Podlasia, 2001, nr 11, s. 4.

•

Wapiński R., Ignacy Paderewski, Wrocław 1999.

•

Zamoyski A., Paderewski, Warszawa 1992.

44