Hoe Maak Je In Vijf Stappen Een Individueel Handelingsplan

Hoe maak je in vijf stappen een handelingsplan?

Sipke Faber

Hoe maak je in vijf stappen een individueel handelingsplan? dit nou?’ Met andere woorden: je bekijkt alle gegevens en je komt dan tot een samenvattend beeld. Het is goed om de conclusies schriftelijk op een rijtje te zetten. Dat geeft houvast voor jezelf en voor de andere betrokkenen. Papier is je externe geheugen.

Er zijn veel publicaties over het werken met handelingsplannen. Sommige zijn diepgravend, doordat men naast een beschrijving van het handelingsplan (h.p.) ‘sec’ ook nog allerlei theoretische informatie en zienswijzen opneemt. Daardoor kan de indruk ontstaan dat een h.p. moeilijk, zwaar en ingewikkeld is. Dat hoeft echter niet zo te zijn. Immers, als je alle theoretische achtergronden weg laat, dan is het niet meer dan een formulier met conclusies en voornemens aangaande de speciale leerhulp voor een kind.

Niet àlle conclusies leiden tot handelen in de vorm van extra hulp. Sommige conclusies verwijzen bijv. naar diepere achtergronden of naar het gezin. Ze kunnen wel een of andere actie stimuleren zoals bv. praten met de ouders. Andere conclusies lenen zich niet zo goed tot rechtstreekse actie, zoals ‘dit kind is eenzaam’ of ‘dit kind denkt weinig positief over zichzelf’.

Een h.p. is een praktisch hulpmiddel! Een individueel h.p. is het eindproduct van de reeks signaleren, diagnosticeren, interpreteren. Meestal start deze reeks bij de groepsleerkracht die signaleert dat een kind de leerstof niet volgens verwachting opneemt. Het ‘signaal’ is een observatie, het werk dat het kind maakt of toetsscores. We gaan uit van de vier lagen in de zorgstructuur. In laag 2 is er sprake van kortdurende hulp bij enkelvoudige problemen. je werkt dan met een groepsplan. In laag drie gaat het om een complex probleem en wordt er onderzoek gedaan dat uitmondt in een individueel handelingsplan.

Toch probeert je met zoveel mogelijk conclusies iets te gaan doen. Deze voornemens noteert je op een formulier en ziedaar: het handelingsplan ontstaat. We hebben het hier over de stap conclusies  actiepunten. Deze zet je om in doelen. Bij elk doel formuleer je een werkwijze en een evaluatie. Een voorbeeld Er is een kind Davy gesignaleerd. Je hebt onderzoek bij hem gedaan. Daaruit rollen enkele conclusies die je omzet in acties:

De groepsleerkracht zal meestal eerst zelf gedurende een bepaalde periode hulp bieden maar als dat onvoldoende aanslaat brengt hij dat in bij de IB met het verzoek ‘er naar te kijken’. Dat ‘ernaar kijken’ kunnen we diagnostiek noemen, tenminste als er aanvullend onderzoek wordt gedaan, op basis van hypothesen (vermoedens) en goede onderzoeksmiddelen. Eerst kijk je wat er allemaal bekend is en nodig je de ouders uit voor een intakegesprek. Je neemt een anamnese af. Hypothesen formuleer je dan op basis van de gegevens uit signalering en dossieronderzoek. Het onderzoek bestaat uit toetsen en andere vormen van informatie inwinnen. Het is bedoeld om de hypothesen te bevestigen of te verwerpen. Je maakt van je onderzoek een schriftelijk verslag. Helaas nemen leerkrachten hier soms de tijd niet voor. Dat is verkeerd want het schrijven van een onderzoeksverslag dwingt je om na te denken over het kind en zijn leerprobleem en dwingt je ook om de zaken op een rijtje te zetten en conclusies te trekken.

conclusies 1. Davy leest nu op instructieniveau AVI-4. Hij heeft daarmee een achterstand van 8 maanden. Het lezen is nog voornl. spellend en Davy heeft nog steeds moeite met sommige tweeklanken en dubbele medeklinkers. 2. Davy heeft een beperkt auditief geheugen, waardoor m.n. wat langere woorden, die spellend worden gelezen fout gaan . 3. Davy lijkt momenteel weinig gemotiveerd voor lezen. 4. Davy heeft het gevoel mislukt te zijn.

te ondernemen acties 1.1 Davy moet speciale leerhulp krijgen met lezen. 1.2 Hij moet leren meer herkennend te lezen. 1.3 De tweeklanken en dubbele medeklinkers behoeven speciale aandacht.

2. Davy heeft behoefte aan auditieve geheugentraining.

3. We moeten hem veel aandacht schenken om hem te motiveren. 4. We moeten Davy succeservaringen bezorgen.

De actiepunten worden, voor zover dat mogelijk is, omgezet in concrete, meetbare doelen.

Het interpreteren van de resultaten van een diagnostisch onderzoek is het kijken naar alle gegevens en jezelf de vraag stellen ‘wat zegt mij 1

Hoe maak je in vijf stappen een handelingsplan?

Sipke Faber

Doelen voor Davy kunnen zijn

De vijf stappen op een rijtje Je noteert nu op een velletje A4:

Doelen 1.1. AVI-5 op instructieniveau na twee maanden. 1.2. Een overgang van spellend naar herkennend lezen binnen twee maanden. 1.3. Volledige beheersing van de tweeklanken en de dubbele medeklinkers na twee manden. 2. Auditief geheugen verbeteren naar 5 losse woorden na twee maanden. 3. Leesmotivatie zodanig verhogen dat Davy uit zichzelf thuis boeken of tijdschriften gaat lezen. 4. Meer zelfvertrouwen opbouwen.

De persoonsgegevens Stap 1. De genummerde conclusies. Stap 2. Te ondernemen genummerde acties. Stap 3. De te bereiken genummerde doelen. Stap 4. De genummerde vertaling daarvan in termen van wie, wat en wanneer (werkwijze en organisatie). Stap 5. Het moment en de methode van evaluatie (bijv. na 2 maanden).

Werkwijze voor speciale leerhulp aan Davy 1. Hoe wordt er hulp gegeven: door wie, hoe vaak, op wat voor manier. 2. Waaruit de hulp inhoudelijk zal bestaan (leerstof, middelen). 3. Wanneer en hoe er wordt geëvalueerd.

Dan is je h.p. klaar! Moet je een h.p. letterlijk uitvoeren? Een h.p. wordt opgesteld op basis van een interpretatie van de beschikbare gegevens op een bepaald moment. Een h.p. wordt opgesteld als de ‘gewone’ hulp (in laag 1 en 2) niet rendeert. Het ‘speciale’ is blijkbaar nodig. Het ‘speciale’ houdt verschillende dingen in: speciale materialen, speciale didactiek, aangepaste organisatie

In ons voorbeeld kan dat er zo uit gaan zien: Doelen

werkwijze, organisatie

1.1 AVI-5 op instructieniveau in december.

1.1 Davy krijgt 2 x in de week, op di. en do. een half uur hulp met lezen. Buiten de klas in de RT.

Speciaal betekent vooral: interactief maatwerk. Dat wil zeggen dat je op basis van het h.p. aan de slag gaat met een leerling. Interactie staat op de voorgrond. Je observeert voortdurend om er achter te komen hoe de leerling dingen oppakt en verwerkt. Je krijgt geleidelijk een steeds beter beeld van de leerlingkenmerken en past je werkwijze daarbij aan. Je gaat dus flexibel met het h.p. om! Maak wel korte logboekaantekeningen waarin je per sessie vermeldt wat je hebt gedaan en welke aanpassingen je hebt ingevoerd. Deze informatie is aan het einde van de behandelperiode, bij de evaluatie, van groot belang.

1.2 Om herkennend lezen 1.2. Een overgang van te stimuleren zal er worden spellend naar gewerkt m.b.v. ‘Flits’ en de herkennend lezen ‘KLM’. binnen twee maanden. 1.3 De tweeklanken en dubbele medeklinkers wor1.3. Volledige beheersing den herhaald m.b.v. ‘Zuid van de tweeklanken Vallei’. en de dubbele medeklinkers in 2. Davy krijgt bij elke december. sessie eerst 10 minuten geheugentraining m.b.v. 2. Auditief geheugen ‘Wat zeg je’. verbeteren naar 5 losse woorden na 3. De RT zal met hem en twee maanden. zijn ouders gaan praten om het lezen te motiveren. 3. Leesmotivatie zodanig Ze zal zo veel mogelijk verhogen dat Davy uit Davy zelf de oefenboekjes zichzelf thuis boeken laten kiezen. of tijdschriften gaat lezen. 4. Met de ouders wordt afgesproken dat Davy een beloning krijgt als hij AVI-5 4. Meer zelfvertrouwen heeft bereikt. opbouwen.

Formulier Veel scholen gebruiken hun eigen formulier. Op bladzijde 22 is een leeg formulier waarop de 5 hierboven beschreven stappen staan vermeld. Merk op dat er daardoor een duidelijk horizontaal verband ontstaat tussen de genummerde onderdelen per stap: conclusie 1  actiepunt 1  doel 1  werkwijze 1  evaluatie 1. Dit werkt heel overzichtelijk! Voorbeeld Op de volgende bladzijde staat een levensecht voorbeeld.

Behandelperiode en evaluatie We gaan twee maanden met Davy aan de slag. Dan nemen we opnieuw toetsen af om te zien in hoeverre de doelen zijn bereikt. Op basis van de resultaten wordt besloten hoe er verder wordt gegaan.

2

Hoe maak je in vijf stappen een handelingsplan?

Voorbeeld teacher)

individueel

Sipke Faber

handelingsplan

(gegevens

uit

onderzoek

remedial

Naam: Kevin Kloosterman, februari groep 6, leeftijd 9 j. 5 mnd, didactische leeftijd 37 maanden, doubleerde nooit. Geen handicaps of andere bijzondere risicofactoren. Hij werd in mei groep 5 ook getoetst, zie onderstaand overzicht. Schoolvorderingen mei groep 5 feb groep 6 mei feb

dl. 29 gr. 5

niv. DMT kaart 1

dle. 54 50 D

DMT kaart 3

gr.6

stand

E DMT kaart 2

niv.

achterdl. 37 achter dle. stand

36 D

E 15 D 18 E 18

13 22 mnd 16 19 mnd 16 19 mnd

16 mnd

59

13 mnd

57

13 mnd

44

Dyslexie mei

dl. 29

achter-

|

feb

stand

|

gr.6

dl. 37 gr. 5

dle. dle. ongeveer 21, 16 maanden achterstand AVI 6 beheersing 20 wegens leestijd.

9 mnd

|

AVI 7-8 instructieniveau

De achterstand op losse woorden wordt steeds groter. Hierbij valt de heel zwakke beheersing van MKMwoorden nog eens extra op. Het lezen van teksten is even zwak. Conclusies 1. Kevin heeft een grote achterstand bij het lezen van zowel losse woorden als tekst van 16-22 maanden.

Actiepunten 1. Kevin heeft extra hulp nodig bij het lezen.

Doelen

Werkwijze

Evaluatie

1. Losse woorden Na vier weken DMT kaart 1 op D-niveau, kaart 2 en 3 op Cniveau.

1. Losse woorden Drie keer p/w in de klas oefenen met frequente woorden in rijtjes en wisselrijtjes m.b.v. de computer met een tutor ernaast. De leestijd hiervan wordt ma. en vr. in de RT opgenomen.

1. Evaluatie na vier weken door toetsafname DMT en AVI. Dan beslissen of het doel is bereikt. Zo ja, dan verder gaan met een h.p. voor spelling.

Tekst Na vier weken beheersing AVI 7, AVI 8 instructieniveau.

2. Hij wordt 2. Hij heeft nog getraind in de 2. Beheersing steeds moeite met tweeklanken /eu/ en van de /eu/, /ui/ en /eu/, /ui/ en /u/. /ui/ en woorden /u/ na vier weken. met /u/. 3. Bij langere woorden herkent hij wel de klankgroepen en maakt daarvan vervolgens

Teksten Oefenen met teksten op AVIniveau waarbij de leestijd steeds wordt opgenomen. Elke maandag een nieuwe tekst die bij de RT drie keer wordt geoefend. De tekst gaat mee naar huis dagelijks te oefenen. Op vrijdag opnieuw bij de RT 2. actieve en met tijdopname. passieve beheersing van de klank2. Tweeklanken tekenkoppelingen trainen door bewust toetsen door te maken van het afname DTLAS probleem in de RT. letterdictee, letters In de klas maakt hij benoemen, PI-dictee 3 posters met blok 5, 10, evt. 15. tekeningen en plaat-

Hoe maak je in vijf stappen een handelingsplan? het hele woord.

Sipke Faber jes van woorden waarin de klanken voorkomen. Bv. beuk, keuken, neus, huis, muis, luisteren, hut, bushalte, kussen

Aanvulling en uitwerking bij de werkwijze Vier weken lang 2 keer p/w RT buiten de klas. Op maandag 30’ en op vrijdag 15’. Op ma. voortoetsen van rijtjes, teksten en instructie bij flitswoorden en poster. Op vr. natoets van rijtjes en teksten. Beoordeling van de posters eenmalig. In de klas 3 keer p/w computeroefeningen met tutor ernaast. Er wordt hardop gelezen. Eerst 6 min. losse woorden en wisselrijtjes met frequente woorden. Dan nog 4 min. de oefenrijtje met tweeklanken en de /u/. De ouders krijgen instructie van de RT over het oefenen thuis en het hanteren van de stopwatch.

Sipke Faber

15374750.doc

Formulier handelingsplan. Houd in elke kolom dezelfde nummering aan, dat is overzichtelijk!

Naam leerling handelingsplan

Groep

Naam

opsteller Datum

Namen uitvoerders h.p. Datum

eerste

evaluatie 1. Conclusies

2. Actiepunten

3. Concrete doelen en tijdsperiode

4. Werkwijze, middelen en organisatie

5. Evaluatie en de te gebruiken toetsen

Verdere uitwerking van werkwijze en organisatie. Vermeld ook duidelijk de taakverdeling (RT - groepsleerkracht - ouders - externe instantie). En vermeld de dagen en tijdstippen waarop extra hulp wordt gegeven.

5

Sipke Faber

15374750.doc

6