Gotyk W Polsce Word

GOTYK W POLSCE • Początek gotyku w Polsce – XII-XIII w. • Pojawił się w wyniku przyjazdów zakonów: o Franciszkanie – w kodzie budowy brak wieży (symbol pychy) – kościół maksymalnie skromny i prosty o Dominikanie i cystersi – zakony żebracze (reguła ubóstwa – kościoły proste •

W XII-XIII w powstają pierwsze kościoły

•

Zakonnicy przywozili ze sobą budowniczych, którzy zaczynali budować, a później uczyli lokalnych, którzy kontynuowali robotę (dlatego czasami widać fragmentaryczność – jedna strona dopieszczona, a druga chwiejna)

KOŚCIÓŁ ŚW. JAKUBA w SANDOMIERZU /1227/ - dominikanie • Bazylika pułapowa – belki drewniane • Kościół klasztorny • Długie prezbiterium płasko zakończone, jednonawowe • Trójnawowy korpus • Sygnaturka późniejsza • Przypory

• • •

• • • • •

• • • •

Pierwsze łuki ostre w ścianie międzynawowej Z warsztatu włoskiego – portal ceglany z boku (! A nie od Zach)  gdyż zbudowany PRZY a nie W mieście. Wchodzi się od południa, bo stamtąd wiedzie droga Portal ceglany: o Uskoki o Kolumienki wszystko osobno profilowane (każdy ma swój wzorek) o Wałki Cegły znakowane  gmerki na cegłach – służyły do rozliczeń finansowych Pod gzymsem fryz z plecionek – motyw występujący parokrotnie Wątek: 2 wozówki, główka, 2 wozówki, główka… itd. Wirydarz – nie istnieje dzisiaj Wieża dzwonnicza później Wątek późniejszy: wozówka, główka, wozówka, główka  kombinacja z 2 gatunków cegieł Cegła, która wiąże jest mocniej wypalona, a więc lepiej wiąże mury – znaczenie konstrukcyjne, a skutek „uboczny” to kolorowość – znaczenie estetyczne Późniejsza kaplica Widać którą część budował mistrz, a która jego „świezi” kontynuatorzy z Polszy.

1

2

2 TYPOWO POLSKI SYSTEMY KONSTRUKCYJNE - SYSTEM PODWIERSZONA/WISZĄCA PODPORA (Gniezno, Wlkp) – system gnieźnieński Ze względu na klimat polski (zamrażanie, rozmrażanie), łęki konstrukcyjne znajdują się pod konstrukcją dachu Najdalej na schód ODKRYTY łęk podparty w Toruniu (generalnie linia Wisły) -SYSTEM FILAROWO SKARPOWY -SYSTEM KRAKOWSKI – małopolska przypora wchodzi do środka, odsunięta nawa boczna tzw. „konstrukcja krakowska z piórem” Kościoły nie mogły być zbyt smukłe, wysokie. Mała różnica między nawą główną, a nawą boczną Ze względu na budowanie w cegle: -Rozpiętości łuków nieduże -Ściana boczna  nie było decyzji na całym przęśle??? Rytm filarów nawowych: AA Rytm filarów ściennych: BB Dodatkowy filar w ścianie zewnętrznej – w efekcie sklepienie trójdzielne lub dziewięciotarczowe

dodatkowy filar w ścianie zewnętrznej! Sklepienie -trójdzielne -przeskokowe (gdy nie ma naprzeciwko siebie miejsc podparcia)  RYSUNEK!!!! KLASZTORY Dzielimy na 2 grupy • Wspólnotowe – praca dla ludzi wśród ludzi – franciszkanie, dominikanie, cystersi • Eremickie – pustelnicze – modlitwa – utrzymywanie się z tego, co się wyhoduje: o Pustelnia o Bracia, którzy wykonywali pracę (rodzaj obsługi) Struktura /np. Bielany krakowskie – kameduli - eremickie/: • Kościół z wirydarzem – świątynia, pomieszczenia do spotkań • Pustelnia • Budynki gospodarcze Np. Cystersi w Mogile pod Krakowem wprowadzili trójpolówkę, warzywa, stawy rybne (hodowlę ryb) – postęp! Zasługi EDUKACYJNE Zakony wspólnotowe – inny układ • Kościół ogólnodostępny • Wirydarz • Wokół wirydarza kapitularz, refektarz, dormitoria, kuchnie, skrzydło nowicjatu, gospody - miejsca w których można było zatrzymać się na nocleg, szpitale… • pola otoczone drzewami – stabilizacja wilgotności ziemi itd. – również zasługa edukacyjna • stawy rybne itd. Wszystko to tworzy jakoby oddzielną jednostkę gospodarczą.

3

WĄCHOCK SULEJÓW KOPRZYWNICA Dominikanie z Bolonii w Krakowie w 1222r. ale teraz obecne tylko ślady tamtego klasztoru. 1226r. we Wrocławiu wybudowano klasztor dominikański – teraz Muzeum Architektury Elementy charakterystyczne dla POLSKI: zamknięcie krużganków – ze względów klimatycznych najczęściej je szklono (pęcherze zwierzęce) WIRYDARZ Z KATEDRY W OLIWIE

• • •

zwykle symetrycznie, tu nie (kapliczka) ścieżki krzyżujące się przekątniowo lub 90st na środku studnia lub krzyż lub posąg świętego

NAJWAŻNIEJSZE BUDOWLE KATEDRA – miejsce buskupów – KRAKÓW, WROCŁAW, POZNAŃ, GNIEZNO Najstarsza: KATEDRA WROCŁAWSKA – na początku romańska /1244-1272/

• • • • • •

• • • •

• • •

• • • • •

pogranicze stylów system wiązany 1 nawa główna – 2 nawy boczne prezbiterium bez transeptu 2 sklepienia 3 dzielne Rozbudowane filary przy sklepieniu trójdzielnym (?) czyli najprawdopodobniej miał być transept Długość korpusu proporcjonalna do długości prezbiterium Nie było kaplic owalnych i elips  renesans i barok Wbudowane kaplice pomiędzy przypory Wieże zachodnie dzwonnicze Korpus budowany w XIV w.  przęsła nie mają już systemu wiązanego (?) Bazylika trójnawowa Prezbiterium z pełnym obejściem Kaplica Mariacka  późny gotyk, sklepienie gwiaździste, krzyżowe, krzyżowe na trapezie Łuki schodzą po ścianach Przewiązki (?) Kapitele gotyckie Cegła!

4

WAWEL – KRAKÓW • Fasada zachodnia z wieżąmi • Korpus :) • Prezbiterium :) • Transept • Charakterystyczne zestawienie kolorystyczne – cegła i piaskowiec (lub wapień) • Z piaskowca: maswerki, gzyms, obramowania okien • Charakterystyczne blendy • Lekkie skręcenie w rzucie – nie-osiowo • Transept widoczny w bryle, a nie w rzucie • Pełne obejście prezbiterium

• • • • • • • • • • • •

Korpus krótki  bo dla kleru a nie dla świeckich Koaplice między przyporami Sklepienie trójdzielne Krypta Arkady międzynawowe Doświetlenie Więźba dachowa drewniana Niektóre kaplice barokowe Zygmuntowska – wczesnobarokowa Kruchta pomiędzy wieżami 2 wieże Wyposażenie prezbiterium: barok

5