Giao Trinh Ky Thuat Xay Dung Van Ban(luat)

bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o §¹i häc huÕ trung t©m ®µo t¹o tõ xa

nguyÔn thÕ quyÒn

Gi¸o tr×nh

Kü thuËt x©y dùng v¨n b¶n

Nhµ xuÊt b¶n C«ng an nh©n d©n Hµ néi - 2003

MỤC LỤC CH−¬ng I: V¨n b¶n cña Nhµ n−íc ..............................................................3 I. §èi t−îng vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu cña kü thuËt x©y dùng v¨n b¶n Nhµ n−íc .....................................................................................................................3 II. V¨n b¶n cña Nhµ n−íc:..................................................................................3 III. Ph©n lo¹i v¨n b¶n cña Nhµ n−íc .................................................................5 IV. C¸c yªu cÇu ®èi víi v¨n b¶n cña Nhµ n−íc ...............................................7 Ch−¬ng II : thñ tôc ban hµnh v¨n b¶n cña Nhµ n−íc ........................ 12 I. Kh¸i niÖm vÒ thñ tôc ban hµnh v¨n b¶n ......................................................12 II. Thñ tôc ban hµnh v¨n b¶n cña Nhµ n−íc ...................................................13 Ch−¬ng III: H×nh thøc v¨n b¶n cña Nhµ n−íc ......................................... 19 I. Kh¸i niÖm vÒ h×nh thøc v¨n b¶n cña Nhµ n−íc ...........................................19 II. C¨n cø lùa chän h×nh thøc v¨n b¶n ph¸p luËt............................................20 III. C¬ cÊu v¨n b¶n cña Nhµ n−íc ....................................................................24 Ch−¬ng IV néi dung v¨n b¶n cña Nhµ n−íc.........................................30 I. Kh¸i nhiÖm néi dung v¨n b¶n cña Nhµ n−íc ...............................................30 II. Ng«n ng÷ vµ c¸ch hµnh v¨n trong v¨n b¶n cña Nhµ n−íc.........................31 III. Néi dung v¨n b¶n cña Nhµ n−íc ................................................................33 Ch−¬ng V c¸c v¨n b¶n hiÖn hµnh cña Nhµ n−íc .................................. 43 I. HiÕn ph¸p, luËt, ph¸p lÖnh. ..........................................................................43 II. NghÞ quyÕt ....................................................................................................45 III. NghÞ ®Þnh ....................................................................................................48 IV. quyÕt ®Þnh ...................................................................................................50 V. Th«ng t−........................................................................................................54 VI. ChØ thÞ..........................................................................................................56 VII. C¸c v¨n b¶n kh¸c ......................................................................................57 Ch−¬ng VI KiÓm tra hÖ thèng ho¸ vµ xö lý v¨n b¶n......................... 77 I. KiÓm tra, rµ so¸t v¨n b¶n: ............................................................................77 II. HÖ thèng ho¸ vµ xö lý v¨n b¶n:...................................................................79

2

Ch−¬ng I

V¨n b¶n cña Nhµ n−íc

I. §èi t−îng vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu cña kü thuËt x©y dùng v¨n b¶n Nhµ n−íc

Kü thuËt x©y dùng v¨n b¶n cã ®èi t−îng nghiªn cøu lµ nh÷ng néi dung chñ yÕu sau ®©y: - Tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña c¸c chñ thÓ tham gia vµo qu¸ tr×nh x©y dùng c¸c v¨n b¶n cña Nhµ n−íc; - C¸ch x¸c ®Þnh nh÷ng néi dung cÇn thiÕt cña v¨n b¶n vµ c¸ch tr×nh bµy c¸c v¨n b¶n cña Nhµ n−íc; - KiÓm tra, xö lý v¨n b¶n hiÖn hµnh cña Nhµ n−íc. Kü thuËt x©y dùng v¨n b¶n sÏ ®Ò cËp tíi nh÷ng vÊn ®Ò trªn víi nh÷ng gãc ®é kh¸c nhau, ®Ó tõ ®ã ®−a ra c¸c quy t¾c cÇn thiÕt ®iÒu tiÕt ho¹t ®éng x©y dùng v¨n b¶n cña Nhµ n−íc, gióp ng−êi nghiªn cøu n¾m ®−îc mét c¸ch hÖ thèng lý luËn vÒ c«ng t¸c v¨n b¶n ®Ó vËn dông s¸ng t¹o, linh ho¹t vµo c«ng t¸c thùc tiÔn; gãp phÇn tÝch cùc vµo viÖc n©ng cao chÊt l−îng vµ hiÖu qu¶ cña tõng v¨n b¶n, t¹o ra sù thèng nhÊt vµ hoµn chØnh cña hÖ thèng v¨n b¶n cña Nhµ n−íc. Trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu, kü thuËt x©y dùng v¨n b¶n sö dông nhiÒu ph−¬ng ph¸p kh¸c nhau. Mçi ph−¬ng ph¸p cã mét vai trß nhÊt ®Þnh trong viÖc lµm s¸ng tá nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn cña c«ng t¸c x©y dùng v¨n b¶n. §iÓn h×nh lµ c¸c ph−¬ng ph¸p: - Ph©n tÝch tæng hîp. - So s¸nh. - §èi chiÕu thùc tiÔn. II. V¨n b¶n cña Nhµ n−íc:

XuÊt ph¸t tõ viÖc x¸c ®Þnh ®èi t−îng nghiªn cøu cña kü thuËt x©y dùng v¨n b¶n lµ nh÷ng vÊn ®Ò cã liªn quan tíi viÖc h×nh thµnh nªn v¨n b¶n cña Nhµ n−íc, v× vËy cÇn nghiªn cøu ®Çy ®ñ vÒ nh÷ng v¨n b¶n nµy. Tõ ®ã, h×nh thµnh nh÷ng lý

3

luËn c¬ b¶n, t¹o c¬ së khoa häc vµ thùc tiÔn cho viÖc ph©n biÖt v¨n b¶n cña Nhµ n−íc víi c¸c v¨n b¶n trong ®êi sèng x· héi, trong qu¶n lý Nhµ n−íc. Trong ho¹t ®éng thùc hiÖn chøc n¨ng cña m×nh, c¸c c¸n bé, c¬ quan Nhµ n−íc ban hµnh nhiÒu lo¹i v¨n b¶n ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng c«ng viÖc kh¸c nhau. V× vËy, v¨n b¶n Nhµ n−íc rÊt phong phó vÒ tÝnh chÊt, h×nh thøc vµ néi dung. Tuy nhiªn, lµ v¨n b¶n cña Nhµ n−íc nªn chóng ®Òu cã mét sè ®Æc ®iÓm c¬ b¶n sau ®©y: - Chñ thÓ ban hµnh lµ ng−êi ®−îc Nhµ n−íc trao quyÒn. ViÖc trao quyÒn ®ã ®−îc x¸c ®Þnh trong ph¸p luËt hiÖn hµnh. VÒ nguyªn t¾c th× Nhµ n−íc cã thÓ trao mét phÇn quyÒn lùc cña m×nh cho bÊt cø c¬ quan, tæ chøc hay c¸ nh©n nµo. Tuy nhiªn, ®Ó võa ®¶m b¶o nguyªn t¾c TËp quyÒn x· héi chñ nghÜa - nguyªn t¾c c¬ b¶n trong tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña Nhµ n−íc ta - võa ®¶m b¶o sù ph©n c«ng, ph©n cÊp hîp lý, Nhµ n−íc ph¶i xuÊt ph¸t tõ c¸c luËn ®iÓm khoa häc ®Ó x¸c ®Þnh viÖc uû quyÒn sao cho phï hîp, cã hiÖu qu¶. Vµ chØ nh÷ng chñ thÓ ®−îc Nhµ n−íc uû quyÒn míi ®−îc ban hµnh v¨n b¶n ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng c«ng viÖc nhÊt ®Þnh. Do ®ã, nh÷ng v¨n b¶n ®−îc ban hµnh bëi c¸c chñ thÓ kh«ng do Nhµ n−íc uû quyÒn sÏ kh«ng n»m trong ph¹m vi v¨n b¶n cña Nhµ n−íc nh−: §¬n cña c«ng d©n, c«ng v¨n hµnh chÝnh cña c¸c tæ chøc x· héi, ®¬n vÞ kinh tÕ. v.v... - Lµ nh÷ng v¨n b¶n chøa ®ùng ý chÝ cña chñ thÓ ban hµnh vµ cã môc ®Ých thùc hiÖn chøc n¨ng, nhiÖm vô cña Nhµ n−íc. C¸c v¨n b¶n cña Nhµ n−íc lu«n chøa ®ùng ý chÝ cña chñ thÓ ban hµnh ra chóng. ý chÝ ®ã cã thÓ lµ b¾t buéc thi hµnh víi c¸c ®èi t−îng tiÕp nhËn v¨n b¶n (nh− trong quyÕt ®Þnh, chØ thÞ v.v...); cã thÓ kh«ng b¾t buéc thi hµnh mµ chØ lµ ®Ò nghÞ, yªu cÇu (nh− trong c«ng v¨n hµnh chÝnh v.v…) c¸c ®èi t−îng tiÕp nhËn thùc hiÖn nh÷ng hµnh vi cÇn thiÕt, cã thÓ chØ lµ sù ghi nhËn mét sù kiÖn ph¸p lý ®· x¶y ra (nh− biªn b¶n vi ph¹m, biªn lai thu tiÒn ph¹t.v.v..), hoÆc truyÒn t¶i mét th«ng tin vÒ qu¶n lý Nhµ n−íc (nh− th«ng b¸o v.v...) . Nh−ng tÊt c¶ c¸c v¨n b¶n chøa ®ùng nh÷ng néi dung ®ã ®Òu cã môc ®Ých lµ gãp phÇn thùc hiÖn mét nhiÖm vô Nhµ n−íc. V× v©y, yÕu tè môc ®Ých cña v¨n b¶n cã gi¸ trÞ rÊt to lín trong viÖc nhËn biÕt c¸c v¨n b¶n cña Nhµ n−íc. NÕu v¨n b¶n cña c¸c c¸n bé, c¬ quan Nhµ n−íc mµ kh«ng chøa ®ùng ý chÝ cña c¬ quan, kh«ng cã môc ®Ých thùc hiÖn nhiÖm vô cña c¬ quan th× kh«ng n»m trong kh¸i niÖm v¨n b¶n cña Nhµ n−íc. - H×nh thøc vµ thñ tôc ban hµnh c¸c v¨n b¶n cña Nhµ n−íc ®−îc ph¸p luËt qui ®Þnh. §iÒu ®ã, gióp cho viÖc ban hµnh v¨n b¶n ®−îc thuËn tiÖn, b¶o ®¶m yÕu tè chÆt chÏ, thèng nhÊt trong c¸c c¬ quan Nhµ n−íc. VÒ h×nh thøc, ph¸p luËt qui ®Þnh tªn gäi lµ c¸ch tr×nh bµy tõng lo¹i v¨n b¶n cña Nhµ n−íc; vÒ thñ tôc, qui ®Þnh vÒ viÖc vµo sæ, ghi sè thø tù, qui ®Þnh ch÷ ký, 4

con dÊu, sao göi v¨n b¶n v.v... Nh÷ng v¨n b¶n ban hµnh kh«ng ®óng h×nh thøc vµ thñ tôc do ph¸p luËt qui ®Þnh lµ nh÷ng v¨n b¶n bÞ coi lµ cã sù vi ph¹m ph¸p luËt, cã thÓ bÞ c¬ quan cã thÈm quyÒn huû bá hoÆc yªu cÇu söa ch÷a, tuú thuéc vµo néi dung vµ tÝnh chÊt cña sù viÖc vi ph¹m trong v¨n b¶n. Tuy nhiªn, bªn c¹nh c¸c v¨n b¶n cña Nhµ n−íc, ph¸p luËt cßn qui ®Þnh vÒ mét sè v¨n b¶n kh¸c cã liªn quan tíi ho¹t ®éng cña Nhµ n−íc, nh− ®¬n khëi kiÖn vô ¸n hµnh chÝnh, ®¬n khiÕu n¹i, tè c¸o, ®¬n xin cÊp phÐp x©y dùng v.v... Nh÷ng v¨n b¶n nµy ®−îc c¸ nh©n, tæ chøc kh«ng ®¹i diÖn cho Nhµ n−íc ban hµnh nªn hoµn toµn kh¸c c¸c v¨n b¶n cña Nhµ n−íc, mÆc dï còng do ph¸p luËt qui ®Þnh. III. Ph©n lo¹i v¨n b¶n cña Nhµ n−íc

Cã nhiÒu c¨n cø kh¸c nhau ®Ó ph©n lo¹i c¸c v¨n b¶n cña Nhµ n−íc: c¨n cø c¸c c¬ quan ban hµnh, c¨n cø h×nh thøc v¨n b¶n, c¨n cø ph¹m vi t¸c ®éng cña v¨n b¶n v.v.... ë mçi c¨n cø h×nh thøc, cã thÓ chia hÖ thèng v¨n b¶n cña Nhµ n−íc ra nhiÒu lo¹i kh¸c nhau. Mçi c¨n cø khoa häc ®ã ®Òu cã nh÷ng ý nghÜa nhÊt ®Þnh trong viÖc nghiªn cøu vÒ v¨n b¶n cña Nhµ n−íc. Nh−ng d−íi gãc ®é cña kü thuËt x©y dùng v¨n b¶n víi môc ®Ých ®−a ra nh÷ng nÐt ®Æc thï cña tõng lo¹i v¨n b¶n, ®Ó tõ ®ã cã nh÷ng c¸ch thøc riªng biÖt ®Ó x©y dùng chóng, ë ®©y chØ ph©n chia hÖ thèng v¨n b¶n cña Nhµ n−íc c¨n cø vµo tÝnh chÊt cña chóng. Theo c¨n cø nµy, c¸c v¨n b¶n cña Nhµ n−íc ®−îc chia thµnh 2 nhãm: c¸c v¨n b¶n kh«ng mang tÝnh quyÒn lùc Nhµ n−íc vµ c¸c v¨n b¶n mang tÝnh quyÒn lùc Nhµ n−íc. XuÊt ph¸t tõ luËn ®iÓm cho r»ng: QuyÒn lùc Nhµ n−íc lµ kh¶ n¨ng ¸p ®Æt ý chÝ cña Nhµ n−íc, cã thÓ x¸c ®Þnh: 1. V¨n b¶n kh«ng mang tÝnh quyÒn lùc Nhµ n−íc: Lµ nh÷ng v¨n b¶n kh«ng cã kh¶ n¨ng dïng ®Ó ¸p ®Æt ý chÝ (ra lÖnh) cña Nhµ n−íc lªn c¸c ®èi t−îng tiÕp nhËn. Hay nãi c¸ch kh¸c, chóng lµ nh÷ng v¨n b¶n kh«ng ®−îc sö dông ®Ó chñ thÓ ban hµnh ra lÖnh víi ®èi t−îng trùc tiÕp nhËn, mÆc dï môc ®Ých cña viÖc ban hµnh vÉn lµ gãp phÇn thùc hiÖn chøc n¨ng, nhiÖm vô cña Nhµ n−íc. XuÊt ph¸t tõ nhËn thøc ®ã, trong qu¸ tr×nh ban hµnh v¨n b¶n, cÇn x¸c ®Þnh râ vai trß vµ tr−êng hîp sö dông cña tõng lo¹i v¨n b¶n ®Ó tr¸nh sù nhÇm lÉn trong viÖc lùa chän h×nh thøc v¨n b¶n. §ång thêi, khi x©y dùng néi dung cña chóng cÇn b¶o ®¶m sù phï hîp víi tÝnh chÊt cña v¨n b¶n trong viÖc x¸c ®Þnh nh÷ng néi dung cÇn thiÕt, trong viÖc dïng ng«n ng÷, v¨n phong cña v¨n b¶n.

5

C¸c v¨n b¶n thuéc nhãm nµy ®a d¹ng vÒ h×nh thøc vµ néi dung, nh−: c«ng v¨n hµnh chÝnh, th«ng b¸o, biªn b¶n vi ph¹m v.v... vµ kh«ng ph¶i ®èi t−îng nghiªn cøu chñ yÕu cña kü thuËt x©y dùng v¨n b¶n. 2. V¨n b¶n mang tÝnh quyÒn lùc Nhµ n−íc: Lµ nh÷ng v¨n b¶n ®−îc ban hµnh nh©n danh Nhµ n−íc, theo h×nh thøc vµ thñ tôc do ph¸p luËt qui ®Þnh, cã néi dung lµ ý chÝ Nhµ n−íc b¾t buéc thi hµnh víi c¸c ®èi t−îng cã liªn quan vµ ®−îc b¶o ®¶m thùc hiÖn b»ng søc m¹nh cña Nhµ n−íc. Kh¸i niÖm nµy cho thÊy râ: C¸c v¨n b¶n mang tÝnh quyÒn lùc Nhµ n−íc, ngoµi nh÷ng ®Æc ®iÓm chung (®· ph©n tÝch ë phÇn II) cßn cã hai ®Æc ®iÓm næi bËt: - Cã hiÖu lùc b¾t buéc thi hµnh. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ chóng ®−îc ban hµnh ®Ó chñ thÓ cã thÈm quyÒn ¸p ®Æt ý chÝ Nhµ n−íc lªn c¸c ®èi t−îng cã liªn quan. Nh÷ng ®èi t−îng ®ã ph¶i tu©n thñ mét c¸ch v« ®iÒu kiÖn sù ¸p ®Æt ý chÝ cña cÊp cã thÈm quyÒn mµ kh«ng ®−îc tõ chèi, kh«ng ®−îc vi ph¹m. §Æc ®iÓm nµy lµm cho v¨n b¶n mang tÝnh quyÒn lùc Nhµ n−íc hoµn toµn kh¸c biÖt v¨n b¶n ë nhãm I. Tuy niªn, dÊu hiÖu b¾t buéc thi hµnh kh«ng chØ cã trong v¨n b¶n cña Nhµ n−íc mµ cã trong c¸c v¨n b¶n qu¶n lý x· héi cña c¸c tæ chøc kh«ng nh©n danh Nhµ n−íc, nh− tæ chøc x· héi, ®¬n vÞ kinh tÕ v.v... - §−îc b¶o ®¶m thùc hiÖn b»ng søc m¹nh cña Nhµ n−íc. Tøc lµ, c¸c v¨n b¶n mang tÝnh quyÒn lùc cña Nhµ n−íc ®−îc Nhµ n−íc ®øng ra b¶o ®¶m thùc hiÖn b»ng søc m¹nh vèn cã vµ mang tÝnh ®Æc thï cña m×nh. Nhµ n−íc cã nhiÒu søc m¹nh kh¸c nhau, nh− søc m¹nh kinh tÕ, t− t−ëng... vµ ®Æc biÖt lµ søc m¹nh c−ìng chÕ. Nhµ n−íc chØ dïng søc m¹nh cña m×nh b¶o ®¶m thùc hiÖn nh÷ng v¨n b¶n cña cÊp cã thÈm quyÒn ¸p ®Æt ý chÝ lªn c¸c ®èi t−îng qu¶n lý cã liªn quan, vµ truy cøu tr¸ch nhiÖm ph¸p lý víi nh÷ng ®èi t−îng chèng ®èi l¹i sù ¸p ®Æt ®ã. C¸c v¨n b¶n kh«ng mang tÝnh quyÒn lùc Nhµ n−íc kh«ng ®−îc dïng ®Ó ¸p ®Æt ý chÝ Nhµ n−íc, nªn nÕu ®−îc dïng ®Ó ¸p ®Æt ý chÝ, th× ý chÝ ®ã lµ kh«ng ph¶i cña Nhµ n−íc vµ do ®ã Nhµ n−íc kh«ng b¶o ®¶m thùc hiÖn; nÕu ®−îc dïng ®Ó ghi nhËn sù tho¶ thuËn vÒ ý chÝ gi÷a c¸c bªn cã liªn quan (nh− ho¹t ®éng d©n sù, hîp ®ång kinh tÕ, hîp ®ång lao ®éng...) theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt th× ®−îc Nhµ n−íc b¶o ®¶m thùc hiÖn. C¨n cø vµo c¸ch thøc thÓ hiÖn néi dung, cã thÓ chia v¨n b¶n mang tÝnh quyÒn lùc Nhµ n−íc thµnh v¨n b¶n ph¸p luËt (v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt hoÆc v¨n b¶n ph¸p quy) vµ v¨n b¶n ¸p dông ph¸p luËt (v¨n b¶n ¸p dông quy ph¹m ph¸p luËt).

6

V¨n b¶n ph¸p luËt lµ v¨n b¶n do c¬ quan Nhµ n−íc cã thÈm quyÒn ban hµnh theo nh÷ng thñ tôc vµ h×nh thøc nhÊt ®Þnh do ph¸p luËt quy ®Þnh, cã chøa ®ùng c¸c quy ph¹m ph¸p luËt vµ ®−îc b¶o ®¶m thùc hiÖn b»ng c−ìng chÕ Nhµ n−íc. V¨n b¶n ph¸p luËt cã tÝnh quy ph¹m, ®−îc sö dông nhiÒu lÇn trong mét thêi gian dµi. Chóng do nhiÒu c¬ quan ban hµnh nªn cã tªn gäi lµ hiÖu lùc ph¸p lý kh¸c nhau. §èi t−îng t¸c ®éng cña chóng lu«n chung chung, trõu t−îng. V¨n b¶n ¸p dông ph¸p luËt lµ v¨n b¶n do c¬ quan Nhµ n−íc cã thÈm quyÒn ban hµnh trªn c¬ së v¨n b¶n ph¸p luËt, nh»m c¸ biÖt ho¸ nh÷ng quy ®Þnh trong v¨n b¶n ph¸p luËt thµnh nh÷ng mÖnh lÖnh cô thÓ trùc tiÕp lµm ph¸t sinh, thay ®æi hay chÊm døt c¸c quan hÖ ph¸p luËt nhÊt ®Þnh vµ ®−îc b¶o ®¶m thùc hiÖn b»ng c−ìng chÕ Nhµ n−íc. V¨n b¶n ¸p dông ph¸p luËt ®−îc sö dông ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng c«ng viÖc cô thÓ, ®èi víi nh÷ng ®èi t−îng nhÊt ®Þnh, trong tõng tr−êng hîp cô thÓ. Mçi lo¹i v¨n b¶n trªn thÓ hiÖn mét h×nh thøc qu¶n lý cña Nhµ n−íc ta. Do ®ã ®Ó gãp phÇn n©ng cao hiÖu lùc qu¶n lý Nhµ n−íc, cÇn n©ng cao chÊt l−îng cña c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt vµ v¨n b¶n ¸p dông ph¸p luËt. Nh÷ng v¨n b¶n nµy lµ ®èi t−îng nghiªn cøu chñ yÕu cña kü thuËt x©y dùng v¨n b¶n. IV. C¸c yªu cÇu ®èi víi v¨n b¶n cña Nhµ n−íc

§ã lµ c¸c tiªu chuÈn dïng ®Ó ®¸nh gi¸ c¸c v¨n b¶n, mµ ng−êi x©y dùng v¨n b¶n ph¶i h−íng tíi, ®¸p øng ®èi víi mçi v¨n b¶n cña m×nh. Mçi yªu cÇu ®−îc x©y dùng d−íi mét gãc ®é ®¸nh gi¸ kh¸c nhau vµ cã vai trß nhÊt ®Þnh ®èi víi v¨n b¶n. Toµn bé c¸c yªu cÇu ®· x¸c ®Þnh c¸c tiªu chuÈn kh¸ch quan ®Ó ®¸nh gi¸ v¨n b¶n tõ mäi gãc ®é kh¸c nhau. NÕu ®¸p øng ®Çy ®ñ c¸c yªu cÇu ®ã th× v¨n b¶n sÏ trë nªn hoµn chØnh, cã hiÖu qu¶ vµ hiÖu lùc t¸c ®éng cao. Cã c¸c yªu cÇu sau ®©y: 1. Yªu cÇu b¶o ®¶m tÝnh §¶ng, tÝnh nh©n d©n Yªu cÇu nµy ®−îc x©y dùng tõ gãc ®é chÝnh trÞ. Mçi v¨n b¶n cña Nhµ n−íc ®Òu lµ ph−¬ng tiÖn ®Ó thùc hiÖn quyÒn lùc Nhµ n−íc. QuyÒn lùc Nhµ n−íc lµ biÓu hiÖn tËp trung cña quyÒn lùc chÝnh trÞ. V× vËy, v¨n b¶n cña Nhµ n−íc, suy cho cïng còng lµ ph−¬ng tiÖn ®¶m b¶o sù l·nh ®¹o cña §¶ng Céng S¶n ViÖt Nam ®èi víi toµn x· héi. Vai trß cña §¶ng ®· ®−îc ghi nhËn trong §iÒu 4 cña HiÕn ph¸p n¨m 1992. "§¶ng Céng s¶n ViÖt Nam, ®éi tiªn phong cña giai cÊp c«ng nh©n ViÖt Nam, ®¹i biÓu trung thµnh quyÒn lîi cña giai cÊp c«ng nh©n, nh©n d©n lao ®éng vµ cña

7

c¶ d©n téc, theo chñ nghÜa M¸c - Lªnin vµ t− t−ëng Hå ChÝ Minh lµ lùc l−îng l·nh ®¹o Nhµ n−íc vµ x· héi…" Sù thõa nhËn cña Nhµ n−íc vÒ vai trß l·nh ®¹o cña §¶ng buéc c¸c c¸n bé, c¬ quan trong bé m¸y Nhµ n−íc ph¶i thùc hiÖn vµ chØ ®¹o thùc hiÖn ®−êng lèi, chÝnh s¸ch cña §¶ng. Do ®ã, c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt ph¶i cã néi dung phï hîp ®−êng lèi, chÝnh s¸ch cña §¶ng; c¸c v¨n b¶n ¸p dông ph¸p luËt ph¶i ®¸p øng ®−îc nhiÖm vô chÝnh trÞ cña ®Êt n−íc, cña ®Þa ph−¬ng trong tõng giai ®o¹n c¸ch m¹ng nhÊt ®Þnh. Bªn c¹nh ®ã, HiÕn ph¸p cßn qui ®Þnh. "Nhµ n−íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam lµ Nhµ n−íc cña c¶ nh©n d©n, do nh©n d©n v× nh©n d©n" (§iÒu 2). "Nhµ n−íc b¶o ®¶m vµ kh«ng ngõng ph¸t huy quyÒn lµm chñ vÒ mäi mÆt cña nh©n d©n" (§iÒu 3). V× vËy, néi dung cña c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt vµ v¨n b¶n ¸p dông ph¸p luËt ph¶i ph¶n ¸nh ®−îc nguyÖn väng chÝnh ®¸ng cña ®«ng ®¶o nh©n d©n lao ®éng; ph¶i xuÊt ph¸t tõ lîi Ých cña nh©n d©n, v× Nhµ n−íc ta lµ Nhµ n−íc cña d©n, do d©n vµ v× d©n. §ång thêi, khi tr×nh bµy néi dung v¨n b¶n còng cÇn chó ý tíi tr×nh ®é d©n trÝ, tíi thãi quen trong viÖc sö dông ng«n ng÷, c¸ch hµnh v¨n cña ®«ng ®¶o nh©n d©n, ®Ó ®¶m b¶o cho v¨n b¶n cña Nhµ n−íc gÇn gòi víi nh©n d©n, dÔ ®−îc nh©n d©n n¾m b¾t vµ thùc hiÖn. 2. Yªu cÇu b¶o ®¶m tÝnh hîp lý C¸c v¨n b¶n cña Nhµ n−íc ph¶i ®¸p øng ®−îc c¸c yªu cÇu cña Nhµ n−íc ®Æt ra trong ph¸p luËt. Trong nhiÒu v¨n b¶n ph¸p luËt kh¸c nhau, Nhµ n−íc ®· quy ®Þnh vÒ c¸c vÊn ®Ò cã liªn quan tíi c«ng t¸c v¨n b¶n. Cã nhiÒu quy ®Þnh víi nh÷ng néi dung kh¸c nhau nh−ng nh×n chung cã thÓ qui vÒ nhãm yªu cÇu sau: - C¸c v¨n b¶n cña Nhµ n−íc ph¶i ®−îc ban hµnh ®óng thÈm quyÒn. ThÈm quyÒn ban hµnh v¨n b¶n bao gåm thÈm quyÒn vÒ h×nh thøc vµ thÈm quyÒn vÒ néi dung. ThÈm quyÒn vÒ h×nh thøc lµ c¸c qui ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ viÖc chñ thÓ nµo cã quyÒn ban hµnh v¨n b¶n mang tªn gäi lµ g×, c¸ch tr×nh bµy v¨n b¶n ®ã nh− thÕ nµo. VÝ dô: §iÒu 124 HiÕn ph¸p quy ®Þnh "Uû ban nh©n d©n c¸c cÊp ban hµnh quyÕt ®Þnh, chØ thÞ…". ThÈm quyÒn vÒ néi dung lµ thÈm quyÒn theo ph¸p luËt cña c¸c c¸n bé, c¬ quan Nhµ n−íc trong viÖc sö dông quyÒn lùc Nhµ n−íc ®Ó tiÕn hµnh nh÷ng ho¹t ®éng nhÊt ®Þnh. Nãi c¸ch kh¸c, thÈm quyÒn vÒ néi dung lµ viÖc ph¸p luËt qui ®Þnh râ ai cã quyÒn lµm g×.

8

Khi ban hµnh v¨n b¶n cña Nhµ n−íc, cÇn xuÊt ph¸t tõ c¸c qui ®Þnh vÒ thÈm quyÒn ®Ó b¶o ®¶m sù ®óng ®¾n cho ho¹t ®éng ®ã. C¸c c¸n bé, c¬ quan Nhµ n−íc chØ ®−îc ban hµnh v¨n b¶n ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng c«ng viÖc thuéc ph¹m vi thÈm quyÒn cña m×nh do ph¸p luËt quy ®Þnh; ph¶i sö dông ®óng h×nh thøc v¨n b¶n mµ c¬ quan ®ã ban hµnh, kh«ng ®−îc sö dông v¨n b¶n cña c¬ quan kh¸c hoÆc v¨n b¶n Nhµ n−íc kh«ng quy ®Þnh. - C¸c v¨n b¶n cña Nhµ n−íc ph¶i cã néi dung hîp ph¸p. Do c¸c v¨n b¶n cña Nhµ n−íc cã néi dung kh¸c nhau, nªn sù hîp ph¸p cña c¸c néi dung ®ã còng cã nh÷ng ®iÓm kh¸c nhau. Néi dung v¨n b¶n ph¸p luËt cña cÊp d−íi ph¶i phï hîp víi néi dung v¨n b¶n cña cÊp trªn ®Ó thi hµnh ph¸p luËt. CÊp d−íi cã thÓ ®−îc cÊp trªn uû quyÒn trong viÖc ®Æt ra c¸c quy ph¹m ph¸p luËt nh»m cô thÓ ho¸ c¸c quy ®Þnh cña cÊp trªn. Khi ®ã kh«ng ®−îc ®Æt ra c¸c qui ®Þnh tr¸i víi néi dung vµ tinh thÇn c¸c qui ®Þnh cña cÊp trªn. C¸c v¨n b¶n kh¸c cña Nhµ n−íc còng ph¶i cã néi dung phï hîp víi ph¸p luËt. Th«ng th−êng víi mçi lo¹i v¨n b¶n lo¹i nµy Nhµ n−íc ®Òu ®· cã qui ®Þnh cô thÓ vÒ c¸c néi dung cÇn thiÕt. Do vËy, khi sö dông c¸c v¨n b¶n ®ã ph¶i n¾m b¾t chÝnh x¸c c¸c qui ®Þnh cña Nhµ n−íc, nh− qui ®Þnh vÒ c«ng v¨n hµnh chÝnh(1), vÒ biªn b¶n vi ph¹m hµnh chÝnh(2). - C¸c v¨n b¶n cña Nhµ n−íc ph¶i ®−îc ban hµnh ®óng thñ tôc do ph¸p luËt qui ®Þnh. Thñ tôc ban hµnh v¨n b¶n ®· ®−îc ph¸p luËt qui ®Þnh cho tõng tr−êng hîp cô thÓ, rÊt cÇn thiÕt ®Ó ho¹t ®éng ban hµnh v¨n b¶n ®−îc ®óng ®¾n, cã hiÖu qu¶. Cã nhiÒu thñ tôc kh¸c nhau liªn quan tíi qu¸ tr×nh x©y dùng v¨n b¶n, nh−: Thñ tôc vµo sæ, ghi sè thø tù, thñ tôc ký, ®ãng dÊu, thñ tôc sao göi v.v… Mçi thñ tôc ®Òu cã vai trß nhÊt ®Þnh trong viÖc b¶o ®¶m n©ng cao chÊt l−îng cho v¨n b¶n, b¶o ®¶m tÝnh khoa häc, chÆt chÏ, ®óng ®¾n vµ thèng nhÊt cña c«ng t¸c v¨n b¶n. Tu©n thñ c¸c qui ®Þnh vÒ thñ tôc x©y dùng v¨n b¶n lµ rÊt cÇn thiÕt . V× vËy, nÕu vi ph¹m c¸c qui ®Þnh vÒ thñ tôc, cã thÓ lµm cho v¨n b¶n trë nªn v« hiÖu hoÆc cã thÓ lµm cho v¨n b¶n bÞ khiÕm khuyÕt. 3. Yªu cÇu b¶o ®¶m tÝnh phï hîp víi thùc tiÔn C¸c v¨n b¶n cña Nhµ n−íc, ®Æc biÖt lµ c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt vµ ¸p dông ph¸p luËt, ph¶i cã néi dung ph¶n ¸nh vµ phï hîp víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi.

(1)

Xem Th«ng t− 33/BT, ngµy 10/12/1992 cña Bé tr−ëng, chñ nhiÖm V¨n phßng ChÝnh phñ h−íng dÉn vÒ h×nh thøc v¨n b¶n vÒ viÖc ban hµnh v¨n b¶n trong c¸c c¬ quan hµnh chÝnh Nhµ n−íc. (2) Xem §iÒu 47, Ph¸p lÖnh xö lý vi ph¹m hµnh chÝnh.

9

Khi ®Æt ra c¸c qui ph¹m hoÆc c¸c mÖnh lÖnh ph¸p luËt cô thÓ cÇn chó ý tíi c¸c qui luËt kinh tÕ - x· héi t¹o nªn tÝnh phï hîp cho chóng. Nh− vËy c¸c v¨n b¶n míi cã thÓ ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ cao thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña x· héi, cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. C¸c qui ph¹m vµ mÖnh lÖnh ph¸p luËt ph¶i cã kh¶ n¨ng thùc hiÖn ®−îc trong thùc tÕ (tÝnh kh¶ thi). NÕu ®Æt ra c¸c quy ®Þnh v−ît qu¸ xa víi kh¶ n¨ng thùc tÕ th× kh«ng thÓ thùc hiÖn trong thùc tÕ. NÕu chóng qu¸ l¹c hËu sÏ kh«ng khuyÕn khÝch ®−îc sù n¨ng ®éng s¸ng t¹o cña c¸c chñ thÓ trong qu¶n lý Nhµ n−íc. Muèn b¶o ®¶m tÝnh kh¶ thi cho v¨n b¶n, khi x©y dùng nã cÇn chó ý tíi 3 yÕu tè c¬ b¶n: - YÕu tè kinh tÕ, bao gåm kh¶ n¨ng tµi chÝnh vµ c¸c kh¶ n¨ng vËt chÊt kh¸c ®−îc sö dông cho viÖc thùc hiÖn v¨n b¶n. - YÕu tè c¸n bé, bao gåm c¶ sè l−îng vµ chÊt l−îng cña nh÷ng c¸n bé ®−îc ®−a vµo qu¸ tr×nh tæ chøc thùc hiÖn v¨n b¶n. - YÕu tè thêi gian, lµ toµn bé thêi gian cÇn thiÕt ®Ó sao göi, tuyªn truyÒn, phæ biÕn v¨n b¶n, ®Ó nghiªn cøu c¸ch thøc tæ chøc thùc hiÖn vµ ®Ó triÓn khai thùc hiÖn. 4. Yªu cÇu b¶o ®¶m tÝnh khoa häc, l«gÝc cña v¨n b¶n. Mét v¨n b¶n ph¶i ®−îc cÊu thµnh bëi hÖ thèng ng«n ng÷, theo mét cÊu tróc nhÊt ®Þnh. Do vËy, muèn v¨n b¶n cña Nhµ n−íc thÓ hiÖn ®−îc ®óng ®¾n, ®Çy ®ñ ý chÝ cña chñ thÓ ban hµnh, cÇn ®Æc biÖt quan t©m tíi viÖc sö dông tõ ng÷ vµ c¸ch hµnh v¨n (v¨n phong). Ng«n ng÷ vµ thÓ v¨n trong v¨n b¶n Nhµ n−íc ph¶i b¶o ®¶m sù nghiªm tóc, chÝnh x¸c, m¹ch l¹c, dÔ hiÓu vµ thèng nhÊt. §ång thêi, mçi v¨n b¶n cßn bao hµm nhiÒu néi dung kh¸c nhau. Do ®ã, cÇn cã sù ph©n chia, s¾p xÕp, liªn kÕt c¸c néi dung ®ã sao cho khoa häc, hîp lý, b¶o ®¶m tÝnh l«gÝc liªn tôc cña v¨n b¶n. T¹o ra mét kÕt cÊu hîp lý vÒ néi dung v¨n b¶n, kh«ng chØ gióp ng−êi so¹n th¶o tr×nh bµy ý chÝ cña m×nh mét c¸ch khoa häc mµ cßn t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó c¸c ®èi t−îng cã liªn quan n¾m b¾t chÝnh x¸c, ®Çy ®ñ vµ cã thÓ thùc hiÖn ®óng ®¾n v¨n b¶n ®ã.

10

C©u hái h−íng dÉn häc tËp

1. Ph©n tÝch c¸c ®Æc ®iÓm v¨n b¶n cña Nhµ n−íc 2. Ph©n biÖt v¨n b¶n mang tÝnh quyÒn lùc Nhµ n−íc víi nh÷ng v¨n b¶n kh¸c cña Nhµ n−íc. 3. Ph©n tÝch c¸c néi dung c¬ b¶n cña c¸c yªu cÇu ®èi víi v¨n b¶n cña Nhµ n−íc. ------[—]------

11

Ch−¬ng II thñ tôc ban hµnh v¨n b¶n cña Nhµ n−íc

I. Kh¸i niÖm vÒ thñ tôc ban hµnh v¨n b¶n

Muèn ho¹t ®éng x©y dùng v¨n b¶n cña Nhµ n−íc ®−îc tiÕn hµnh nhanh chãng, cã hiÖu qu¶ cao th× bªn c¹nh viÖc t¨ng c−êng c¸n bé cã tr×nh ®é cÇn thiÕt cho c«ng t¸c nµy, cÇn ph¶i cã c¸ch tiÕn hµnh phï hîp. Nhê ®ã, viÖc x©y dùng v¨n b¶n võa thu hót ®−îc trÝ tuÖ cña nhiÒu ng−êi, võa b¶o ®¶m nhanh chãng, cã chÊt l−îng. C¸ch thøc tiÕn hµnh nh÷ng ho¹t ®éng cÇn thiÕt cña c¸c chñ thÓ liªn quan tíi qu¸ tr×nh x©y dùng v¨n b¶n gäi lµ thñ tôc ban hµnh v¨n b¶n. Thñ tôc ban hµnh v¨n b¶n cña Nhµ n−íc lµ toµn bé c¸c qui ®Þnh cña Nhµ n−íc vÒ c¸c hµnh vi cÇn thiÕt, thø tù vµ ph−¬ng ph¸p thùc hiÖn c¸c hµnh vi ®ã, trong c¸c giai ®o¹n cña qu¸ tr×nh x©y dùng x©y dùng v¨n b¶n, mµ c¸c chñ thÓ cã liªn quan ph¶i tu©n thñ trong qu¸ tr×nh ban hµnh c¸c v¨n b¶n Nhµ n−íc. Nh− vËy, thñ tôc ban hµnh v¨n b¶n cña Nhµ n−íc cã nh÷ng ®Æc ®iÓm sau ®©y: - Lµ thñ tôc do ph¸p luËt qui ®Þnh . Tuy nhiªn, do cã nhiÒu lo¹i v¨n b¶n kh¸c nhau, nªn thñ tôc ban hµnh v¨n b¶n còng ®−îc qui ®Þnh ë nhiÒu v¨n b¶n ph¸p luËt kh¸c nhau. HiÖn nay, Nhµ n−íc ®ang chuÈn bÞ th«ng qua LuËt vÒ tr×nh tù vµ thÈm quiÒn ban hµnh v¨n b¶n ph¸p luËt ®Ó tËp trung c¸c qui ®Þnh vÒ c«ng t¸c x©y dùng ph¸p luËt vµo mét mèi, thuËn tiÖn cho qu¸ tr×nh thùc hiÖn, kiÓm tra vµ xö lý. Tuy nhiªn, ngay c¶ khi ®¹o luËt trªn ®−îc ban hµnh th× thñ tôc ban hµnh c¸c v¨n b¶n kh¸c vÉn cßn ®−îc qui ®Þnh ë nhiÒu v¨n b¶n kh¸c nhau. HiÖn nay, cã §iÒu lÖ c«ng t¸c c«ng v¨n giÊy tê vµ c«ng t¸c l−u tr÷ ban hµnh kÌm theo NghÞ ®Þnh sè 142/CP ngµy 28/9/1963 cña Héi ®ång ChÝnh phñ, lµ cã nhiÒu qui ®Þnh chung vÒ c«ng t¸c v¨n b¶n. Tuy nhiªn, v¨n b¶n nµy ®· béc lé râ nhiÒu ®iÓm kh«ng phï hîp, nªn Nhµ n−íc cÇn cã v¨n b¶n söa ®æi, bæ sung kÞp thêi th×

12

míi gãp phÇn tÝch cùc vµo viÖc æn ®Þnh vµ n©ng cao chÊt l−îng cña c«ng t¸c x©y dùng v¨n b¶n. - Lµ thñ tôc ®−îc tiÕn hµnh bëi nh÷ng chñ thÓ cã thÈm quyÒn. Trong mçi thñ tôc ban hµnh v¨n b¶n, bao giê còng cã sù tham gia cña nh÷ng chñ thÓ ®−îc Nhµ n−íc uû quyÒn. Th«ng th−êng, c¸c chñ thÓ ®ã lµ c¸n bé, c¬ quan Nhµ n−íc, nh−ng mét sè tr−êng hîp cô thÓ cßn cã sù tham gia cña tæ chøc x· héi (nh−: trong tr−êng hîp x©y dùng LuËt, Ph¸p lÖnh th× c¸c Tæ chøc x· héi lµ thµnh viªn cña MÆt trËn Tæ quèc ViÖt Nam tham gia víi t− c¸ch c¬ quan so¹n th¶o). Tuy nhiªn, trong qu¸ tr×nh x©y dùng v¨n b¶n, c¸c chñ thÓ thay mÆt Nhµ n−íc cã thÓ phèi hîp ho¹t ®éng víi c¸c chñ thÓ kh¸c kh«ng thay mÆt Nhµ n−íc, nh»m tranh thñ ý kiÕn ®ãng gãp cña hä cho dù ¸n ph¸p luËt. ý kiÕn cña bªn kh«ng thay mÆt Nhµ n−íc chØ cã gi¸ trÞ tham kh¶o. QuyÒn ®Þnh ®o¹t vÉn thuéc vÒ c¸c chñ thÓ thay mÆt Nhµ n−íc. Tuú thuéc vµo tõng lo¹i v¨n b¶n, thËm chÝ tïy thuéc vµo tõng v¨n b¶n cô thÓ, sè l−îng chñ thÓ tham gia vµo thñ tôc ban hµnh cã thÓ kh¸c nhau. Th«ng th−êng, nÕu lµ v¨n b¶n ph¸p luËt th× cÇn cã sù tham gia cña nhiÒu chñ thÓ; nÕu lµ v¨n b¶n ¸p dông ph¸p luËt th× Ýt chñ thÓ tham gia h¬n, thËm chÝ chØ cßn mét chñ thÓ tiÕn hµnh mäi ho¹t ®éng cÇn thiÕt ®Ó ban hµnh ra v¨n b¶n, nh−: xö ph¹t vi ph¹m hµnh chÝnh víi møc ph¹t thÊp, lËp biªn b¶n vi ph¹m.v.v… - Lµ thñ tôc mµ néi dung lµ nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan tíi qu¸ tr×nh h×nh thµnh v¨n b¶n cña Nhµ n−íc. Néi dung cña thñ tôc kh«ng v−ît ra khái giíi h¹n cña c«ng t¸c x©y dùng v¨n b¶n. ë ®ã, x¸c ®Þnh râ ®Ó x©y dùng mét v¨n b¶n cô thÓ th× c¸c chñ thÓ cã liªn quan cÇn lµm nh÷ng g×, lµm nh− thÕ nµo ®Ó sím cho ra ®êi v¨n b¶n mµ vÉn b¶o ®¶m chÊt l−îng cao cho v¨n b¶n. C¸c qui ®Þnh ®ã, mét mÆt t¹o ra sù thèng nhÊt trong c«ng t¸c v¨n b¶n cña Nhµ n−íc, mÆt kh¸c t¹o m«i tr−êng, ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó c¸n bé so¹n th¶o, thñ tr−ëng c¬ quan cã thÓ thu hót trÝ tuÖ tËp thÓ vµo qu¸ tr×nh x©y dùng v¨n b¶n, gióp tr¸nh ®−îc bÖnh phiÕn diÖn, chñ quan duy ý chÝ trong viÖc ban hµnh v¨n b¶n. §ång thêi, c¸c qui ®Þnh ®ã còng t¹o c¬ chÕ rµng buéc, kiÓm tra, gi¸m s¸t ®èi víi tÊt c¶ c¸c chñ thÓ cã liªn quan tíi viÖc x©y dùng v¨n b¶n, nh»m lµm cho ho¹t ®éng nµy cã quy cñ, trËt tù, tr¸nh nh÷ng sù tuú tiÖn, v« nguyªn t¾c trong c«ng t¸c nµy. II. Thñ tôc ban hµnh v¨n b¶n cña Nhµ n−íc

Tuú thuéc vµo tõng lo¹i v¨n b¶n mµ qu¸ tr×nh x©y dùng v¨n b¶n ®−îc tiÕn hµnh theo nh÷ng c¸ch thøc kh¸c nhau, trong kho¶ng thêi gian kh«ng 13

gièng nhau. Tuy nhiªn, trong qu¸ tr×nh x©y dùng c¸c v¨n b¶n kh¸c nhau ®ã, c¸c chñ thÓ cã liªn quan ®Òu ph¶i thùc hiÖn nh÷ng c«ng viÖc nhÊt ®Þnh, t−¬ng tù nhau. Nh×n chung, ®Ó cã thÓ cho ra ®êi mét v¨n b¶n mang tÝnh quyÒn lùc Nhµ n−íc, cÇn ph¶i tiÕn hµnh nh÷ng c«ng viÖc sau ®©y: 1. LËp kÕ ho¹ch x©y dùng v¨n b¶n Trong kÕ ho¹ch ho¹t ®éng cña m×nh, c¸c c¬ quan Nhµ n−íc cã thÈm quyÒn cÇn cã kÕ ho¹ch x©y dùng v¨n b¶n ph¸p luËt. KÕ ho¹ch x©y dùng v¨n b¶n ph¸p luËt ®−îc x©y dùng trªn c¬ së ®−êng lèi cña §¶ng vµ v¨n b¶n ph¸p luËt cña c¬ quan Nhµ n−íc cÊp trªn. Trong ®ã, ph¶i x¸c ®Þnh râ cÇn ban hµnh v¨n b¶n ph¸p luËt ®Ó ®iÒu chØnh nh÷ng quan hÖ x· héi nµo; x¸c ®Þnh c¬ quan so¹n th¶o, c¬ quan ban hµnh; qui ®Þnh vÒ thêi gian thùc hiÖn, vÒ tµi chÝnh , vÒ tr¸ch nhiÖm thi hµnh v.v… Sau khi kÕ ho¹ch ®· ®−îc cÊp trªn cã thÈm quyÒn th«ng qua cÇn giao cho c¬ quan cã nhiÖm vô so¹n th¶o ®Ó xóc tiÕn viÖc chuÈn bÞ vµ so¹n th¶o v¨n b¶n. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn chøc n¨ng, nhiÖm vô c¸c c¬ quan Nhµ n−íc cã quyÒn c¨n cø vµo ph¸p luËt hiÖn hµnh ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng c«ng viÖc cô thÓ thuéc thÈm quyÒn cña m×nh. Tuy nhiªn, c¸c c¬ quan Nhµ n−íc kh«ng thÓ gi¶i quyÕt toµn bé mäi vÊn ®Ò ph¸t sinh trong cuéc sèng hµng ngµy, mµ chØ ¸p dông ph¸p luËt ®èi víi c¸c tr−êng hîp do ph¸p luËt qui ®Þnh. MÆt kh¸c, mçi c¬ quan Nhµ n−íc ®Òu cã mét thÈm quyÒn nhÊt ®Þnh nªn chØ cã thÓ gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò thuéc thÈm quyÒn cña m×nh. ChÝnh v× v©y, x¸c ®Þnh vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt vµ thÈm quyÒn gi¶i quyÕt, ®Ó lËp kÕ ho¹ch c«ng t¸c cô thÓ, lµm tiÒn ®Ò cho viÖc ban hµnh v¨n b¶n ¸p dông ph¸p luËt lµ kh©u rÊt quan träng, t¹o tiÒn ®Ò cho viÖc ¸p dông ph¸p luËt ®−îc nhanh chãng, chÝnh x¸c, ®óng thÈm quyÒn vµ cã hiÖu qu¶ cao. 2. ChuÈn bÞ vµ so¹n th¶o v¨n b¶n. §èi víi v¨n b¶n ph¸p luËt th× viÖc chuÈn bÞ vµ so¹n th¶o ®−îc tiÕn hµnh nh− sau: a. N¾m t×nh h×nh: C¬ quan so¹n th¶o1 cÇn n¾m t×nh h×nh thùc tiÔn, thu thËp tin tøc ®Ó cã ®−îc l−îng th«ng tin chÝnh x¸c vµ ®Çy ®ñ vÒ nh÷ng vÊn ®Ò cã liªn quan ®Õn néi dung v¨n b¶n s¾p so¹n th¶o. Trªn c¬ së x¸c ®Þnh vÊn ®Ò nµo cÇn ®iÒu chØnh b»ng ph¸p luËt. Ph¸p luËt kh«ng quy ®Þnh cô thÓ vÒ h×nh thøc n¾m t×nh h×nh, nh−ng trong thùc tiÔn, cã mét sè c¸ch n¾m t×nh h×nh th−êng ®−îc sö dông:

1

ë ®©y gäi chung c¶ c¬ quan Nhµ n−íc, tæ chøc x· héi ®−îc giao nhiÖm vô so¹n th¶o

14

- N¾m t×nh h×nh qua b¸o c¸o cña c¸c ®¬n vÞ trùc thuéc. C¸ch nµy cã −u ®iÓm lµ ng−êi so¹n th¶o nhanh chãng n¾m ®−îc t×nh h×nh t−¬ng ®èi toµn diÖn. ChØ cÇn lµm v¨n b¶n yªu cÇu (c«ng v¨n hµnh chÝnh) göi ®i lµ sau mét thêi gian ng¾n ®· cã ®−îc ®Çy ®ñ nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt vÒ t×nh h×nh cÇn n¾m b¾t. Bªn c¹nh ®ã, c¸ch n¾m t×nh h×nh nµy cã mét nh−îc ®iÓm rÊt lín lµ t×nh h×nh qua c¸c b¸o c¸o dÔ bÞ sai l¹c so víi thùc tiÔn. Tuy nhiªn, kh«ng ph¶i cø qua b¸o c¸o lµ t×nh h×nh sÏ bÞ ®æi kh¸c, nh−ng nh×n chung, do gãc ®é nh×n nhËn, ph−¬ng ph¸p luËn…cña c¸c t¸c gi¶ b¸o c¸o lµ kh«ng gièng nhau nªn t×nh h×nh ®−îc b¸o c¸o Ýt nhiÒu ®· bÞ sai l¹c so víi thùc tiÔn. V× vËy, cÇn phèi hîp víi biÖn ph¸p n¾m t×nh h×nh trùc tiÕp. - N¾m t×nh h×nh trùc tiÕp: B»ng biÖn ph¸p nµy, ng−êi so¹n th¶o trùc tiÕp x©m nhËp thùc tiÔn ®Ó n¾m t×nh h×nh. §iÓm −− vµ ®iÓm nh−îc cña biÖn ph¸p nµy ng−îc víi biÖn ph¸p n¾m t×nh h×nh qua b¸o c¸o. Tuy mÊt nhiÒu thêi gian, c«ng søc nh−ng ng−êi so¹n th¶o dÔ cã ®−îc nh÷ng th«ng tin chÝnh x¸c vÒ thùc tiÔn, lµm c¬ së cho viÖc h×nh thµnh néi dung v¨n b¶n. CÇn n¾m t×nh h×nh trùc tiÕp ë mét sè ®¬n vÞ, ®Þa ph−¬ng nhÊt ®Þnh (trong ®ã cã ®¬n vÞ, ®Þa ph−¬ng kh¸, cã c¶ nh÷ng ®¬n vÞ, ®Þa ph−¬ng trung b×nh vµ kÐm, cã c¶ miÒn nói vµ miÒn xu«i, n«ng th«n vµ thµnh thÞ .v.v...). Sö dông th«ng tin ®ã ®Ó kiÓm tra tÝnh x¸c thùc cña c¸c th«ng tin n¾m ®−îc qua c¸c b¸o c¸o. Nh− vËy, võa nhanh chãng biÕt ®−îc chÝnh x¸c t×nh h×nh võa tiÕt kiÖm ®−îc thêi gian kh¶o s¸t t×nh h×nh. NÕu kh«ng tiÕn hµnh hoÆc tiÕn hµnh kh«ng tèt c«ng t¸c n¾m t×nh h×nh th× cã thÓ sÏ t¹o ra nh÷ng v¨n b¶n xa rêi thùc tiÔn, hoÆc kh«ng ®¸p øng kÞp thêi c¸c ®ßi hái cña thùc tiÔn, lµm cho v¨n b¶n r¬i vµo tr¹ng th¸i kh«ng cã tÝnh kh¶ thi. b. C«ng t¸c nghiªn cøu: Ngoµi viÖc nghiªn cøu c¸c sè liÖu, th«ng tin thu thËp ®−îc tõ thùc tiÔn, ng−êi so¹n th¶o ph¶i nghiªn cøu c¸c ®−êng lèi cña §¶ng, ph¸p luËt cña Nhµ n−íc vÒ vÊn ®Ò néi dung v¨n b¶n ®Ò cËp ®Õn. NÕu lµ vÊn ®Ò ch−a cã ®−êng lèi cña §¶ng th× ng−êi so¹n th¶o ph¶i lµm v¨n b¶n xin ý kiÕn cña cÊp uû §¶ng cã thÈm quyÒn. N¾m b¾t ®Çy ®ñ c¸c qui ®Þnh hiÖn hµnh ®Ó mét mÆt, ®¶m b¶o tÝnh hîp ph¸p cho v¨n b¶n s¾p so¹n th¶o, mÆt kh¸c gióp ng−êi so¹n th¶o ph¸t hiÖn ®−îc nh÷ng ®iÓm s¬ hë, thiÕu sãt hoÆc bÊt hîp lÝ trong ph¸p luËt, ®Ó tõ ®ã, nÕu cã thÈm quyÒn th× söa ®æi, bæ sung, nÕu kh«ng cã thÈm quyÒn th× ph¶n ¸nh b»ng v¨n b¶n tíi cÊp cã thÈm quyÒn xem xÐt xö lÝ. Bªn c¹nh ®ã, ng−êi so¹n th¶o cßn ph¶i nghiªn cøu nh÷ng tµi liÖu tham kh¶o ®Ó biÕt ®−îc kinh nghiÖm gi¶i quyÕt c«ng viÖc ®ã trong giai ®o¹n tr−íc hoÆc kinh nghiÖm cña c¸c n−íc, c¸c ®Þa ph−¬ng kh¸c. 15

NÕu lµ vÊn ®Ò míi, ch−a cã nhiÒu kinh nghiÖp gi¶i quyÕt th× cã thÓ x©y dùng vµi dù kiÕn (ph−¬ng ¸n) gi¶i quyÕt. Sau khi ®· lÊy ý kiÕn ®ãng gãp vµ tham kh¶o tÝnh phï hîp cña tõng dù kiÕn, ng−êi so¹n th¶o cã thÓ lùa chän dù kiÕn phï hîp nhÊt ®Ó tiÕn hµnh x©y dùng b¶n th¶o. ë lÇn so¹n th¶o thø nhÊt chØ tËp trung chó ý vµo néi dung v¨n b¶n, ch−a cÇn chó ý nhiÒu tíi bè côc vµ lêi v¨n. Th«ng qua viÖc tæ chøc th¶o luËn, c¬ quan so¹n th¶o ph¶i tiÕp thu cã chän läc ý kiÕn ®ãng gãp cho dù th¶o cña c¸c c¬ quan, tæ chøc cã liªn quan, cña c¸c c¸n bé chuyªn m«n nghiÖp vô, c¸n bé khoa häc kü thuËt, cña nh©n d©n v.v…, ®Ó x©y dùng l¹i b¶n dù th¶o. Qu¸ tr×nh nµy phô thuéc vµo chÊt l−îng cña c«ng t¸c nghiªn cøu, cña viÖc tæ chøc th¶o luËn, vµo sù nhÊt trÝ cña c¸c c¬ quan cã tr¸ch nhiÖm vµ ®Æc biÖt lµ vµo tr×nh ®é cña ng−êi biªn so¹n. §èi víi v¨n b¶n ¸p dông ph¸p luËt vµ c¸c v¨n b¶n kh¸c th× viÖc chuÈn bÞ vµ so¹n th¶o ®¬n gi¶n h¬n, ®−îc tiÕn hµnh trong thêi gian ng¾n vµ th«ng th−êng cã Ýt ng−êi tham gia. C¬ quan ban hµnh ph¶i x¸c ®Þnh râ c¸c qui ph¹m ph¸p luËt hiÖn hµnh cÇn thiÕt ®Ó ¸p dông cho tr−êng hîp cô thÓ. ViÖc lùa chän ®ã ®ùoc tiÕn hµnh theo tr×nh tù, thñ tôc ph¸p luËt ®· qui ®Þnh, gióp c¬ quan ¸p dông ph¸p luËt gi¶i quyÕt ®óng ®¾n c¸c c«ng viÖc ®· ph¸t sinh, tõ ®ã lµm cho v¨n b¶n ¸p dông ph¸p luËt cã néi dung hîp ph¸p cã cã hiÖu qu¶ t¸c ®éng cao, c¸c v¨n b¶n cã ®ñ nh÷ng néi dung cÇn thiÕt vµ sö dông tr−êng hîp ph¸p luËt qui ®Þnh. 3. Tr×nh, thÈm tra, th«ng qua, ký, ban hµnh v¨n b¶n: Khi x©y dùng xong dù th¶o, c¬ quan so¹n th¶o ph¶i tr×nh dù th¶o ®ã lªn c¬ quan cã thÈm quyÒn th«ng qua v¨n b¶n. V¨n b¶n ph¸p luËt th−êng ®−îc trinh b»ng mét v¨n b¶n kh¸c (tê tr×nh, c«ng v¨n hµnh chÝnh). V¨n b¶n kh¸c ®−îc tr×nh trùc tiÕp, kh«ng cÇn cã v¨n b¶n thuyÕt tr×nh. §Ó gióp cho viÖc th«ng qua ®−îc chÆt chÏ, nhanh chãng, ph¸p luËt qui ®Þnh vÒ viÖc thÈm tra v¨n b¶n. C¬ quan thÈm tra lµ c¬ quan kh«ng tham gia vµo qu¸ tr×nh so¹n th¶o, tiÕn hµnh xem xÐt mét c¸ch kh¸ch quan, toµn diÖn ®èi víi b¶n dù th¶o vµ cho biÕt ý kiÕn cña m×nh, sau ®ã míi tr×nh lªn c¬ quan cã thÈm quyÒn th«ng qua v¨n b¶n. Tuú thuéc vµo tõng lo¹i c¬ quan trong bé m¸y Nhµ n−íc. c¸c v¨n b¶n ®−îc th«ng qua theo hai thñ tôc kh¸c nhau: Th«ng qua bëi mét tËp thÓ vµ bëi mét c¸ nh©n. Th«ng th−êng, nh÷ng c¬ quan cã thÈm quyÒn qu¶n lý víi nhiÒu ngµnh, nhiÒu lÜnh vùc ( nh− Quèc héi, Uû ban th−êng vô Quèc héi, ChÝnh phñ, Héi ®ång nh©n d©n vµ Uû ban nh©n d©n c¸c cÊp). Nh÷ng c¬ quan cã thÈm quyÒn gi¶i quyÕt nh÷ng viÖc phøc t¹p (Toµ ¸n nh©n d©n) th«ng qua v¨n b¶n theo nguyªn t¾c: 16

Th¶o luËn tËp thÓ vµ quyÕt ®Þnh theo ®a sè. Tuy nhiªn, ®èi víi v¨n b¶n Ýt quan träng, gi¶i quyÕt nh÷ng viÖc nhá (nh− c«ng v¨n hµnh chÝnh.v.v...), th× c¸c c¬ quan nµy vÉn th«ng qua v¨n b¶n theo chÕ ®é mét ng−êi - Thñ tr−ëng c¬ quan. §èi víi c¸c c¬ quan phô tr¸ch mét ngµnh. nh− lÜnh vùc (Bé, ViÖn kiÓm s¸t.v.v..) hoÆc mét ®¬n vÞ c¬ së cña bé m¸y hµnh chÝnh (tr−êng häc, nhµ m¸y v.v...) th× v¨n b¶n do Thñ tr−ëng c¬ quan toµn quyÒn trong viÖc th«ng qua. Bªn c¹nh ®ã, cã nh÷ng v¨n b¶n ®−îc ban hµnh bëi mét nh©n viªn Nhµ n−íc kh«ng ph¶i Thñ tr−ëng c¬ quan, ®−îc Nhµ n−íc trao quyÒn trong nh÷ng c«ng viÖc nhÊt ®Þnh. Khi ®ã nh©n viªn Nhµ n−íc ®−îc trao quyÒn cã toµn quyÒn trong viÖc ban hµnh v¨n b¶n. VÝ dô: ChiÕn sÜ c¶nh s¸t, bé ®éi biªn phßng, thanh tra viªn v.v… ra quyÕt ®Þnh xö ph¹t vi ph¹m hµnh chÝnh, thanh tra viªn ra quyÕt ®Þnh t¹m ®×nh chØ c«ng t¸c, t¹m ®×nh chØ thi hµnh quyÕt ®Þnh kû luËt ®èi t−îng thanh tra.v.v... Ng−êi cã thÈm quyÒn ký x¸c nhËn vµo v¨n b¶n khi nã ®−îc th«ng qua. Th«ng th−êng, ch÷ kÝ ®−îc x¸c nhËn b»ng dÊu c¬ quan. Nh−ng hiÖn nay, khi ph¸p luËt trao quyÒn kÝ v¨n b¶n cho kh¸ nhiÒu nh©n viªn Nhµ n−íc kh«ng ph¶i thñ tr−ëng c¬ quan, nªn viÖc dïng dÊu c¬ quan x¸c nhËn ch÷ kÝ trong tr−êng hîp nµy ®ang gÆp ph¶i nh÷ng vÊn ®Ò ch−a ®−äc qui ®Þnh cô thÓ. C¬ quan ban hµnh v¨n b¶n c«ng bè chóng cho c¸c ®èi t−îng cã liªn quan biÕt ®Ó thùc hiÖn. §èi víi HiÕn ph¸p, LuËt, Ph¸p lÖnh th× c«ng bè theo thñ tôc ®Æc biÖt: Chñ tÞch n−íc ra lÖnh c«ng bè c¸c v¨n b¶n ®ã. C¸c v¨n b¶n kh¸c th× ®−îc göi theo ®−êng b−u ®iÖn, tíi c¸c ®èi t−îng tiÕp nhËn cã liªn quan. NÕu cÇn göi tiÕp th× c¬ quan nhËn v¨n b¶n sÏ sao göi tíi nh÷ng n¬i cÇn thiÕt. Riªng c¸c v¨n b¶n ¸p dông ph¸p luËt gi¶i quyÕt nh÷ng c«ng viÖc cô thÓ th× c¬ quan ban hµnh th−êng giao trùc tiÕp cho ®èi t−îng cã liªn quan, ®Ó ®¶m b¶o cho viÖc thi hµnh kÞp thêi. §Ó trî gióp cho nh÷ng ha×nh thøc c«ng bè trªn, c¸c c¬ quan ban hµnh cßn th«ng tin v¨n b¶n cña m×nh mét c¸ch chÝnh thøc b»ng viÖc ®¨ng C«ng b¸o1, ®¨ng b¸o trung −¬ng vµ ®Þa ph−¬ng, ph¸t trªn ®µi ph¸t thanh, ph¸t h×nh.v.v…

1

Xem QuyÕt ®Þnh sè 200/TTg, ngµy 28/12/1992 cña Thñ t−íng ChÝnh phñ vÒ viÖc xuÊt b¶n vµ ph¸t hµnh C«ng b¸o n−íc CHXHXN ViÖt Nam .

17

C©u hái h−íng dÉn häc tËp

1. Ph©n tÝch kh¸i niÖm vÒ thñ tôc ban hµnh v¨n b¶n cña Nhµ n−íc. 2. Néi dung vµ ý nghÜa cña tõng lo¹i ho¹t ®éng cña c¸c chñ thÓ cã liªn quan trong thñ tôc ban hµnh v¨n b¶n cña Nhµ n−íc.

18

Ch−¬ng III H×nh thøc v¨n b¶n cña Nhµ n−íc

I. Kh¸i niÖm vÒ h×nh thøc v¨n b¶n cña Nhµ n−íc

V¨n b¶n cña Nhµ n−íc ®−îc nhiÒu chñ thÓ ban hµnh trong nh÷ng tr−êng hîp kh¸c nhau, cã néi dung kh«ng gièng nhau. V× vËy, ®Ó t¹o sù phï hîp gi÷a h×nh thøc vµ néi dung v¨n b¶n, ®Ó ph©n biÖt v¨n b¶n cña c¸c chñ thÓ víi nhau, ph¸p luËt cÇn ph¶i qui ®Þnh chi tiÕt vÒ h×nh thøc v¨n b¶n cña Nhµ n−íc. H×nh thøc v¨n b¶n cña Nhµ n−íc lµ biÓu hiÖn bÒ ngoµi th«ng qua nh÷ng thÓ lo¹i v¨n b¶n vµ c¸ch tr×nh bµy nhÊt ®Þnh do ph¸p luËt qui ®Þnh ®Ó thÓ hiÖn vµ truyÒn ®¹t ý chÝ cña ng−êi so¹n th¶o tíi ®èi t−îng tiÕp nhËn. Nãi c¸ch kh¸c, h×nh thøc v¨n b¶n cña Nhµ n−íc bao gåm tªn cña v¨n b¶n vµ c¬ cÊu (c¸ch tr×nh bµy) cña mçi lo¹i v¨n b¶n, do ph¸p luËt quy ®Þnh. Th«ng qua nh÷ng h×nh thøc v¨n b¶n nhÊt ®Þnh, c¬ quan ban hµnh thÓ hiÖn râ nÐt ý chÝ cña m×nh ®Ó c¸c bªn h÷u quan biÕt vµ thùc hiÖn. H×nh thøc v¨n b¶n cña c¸c c¸n bé, c¬ quan Nhµ n−íc kh«ng hoµn toµn gièng nhau. Ngay mçi c¬ quan, khi gi¶i quyÕt nh÷ng c«ng viÖc kh¸c nhau vÒ tÝnh chÊt vµ néi dung th× còng sö dông c¸c h×nh thøc v¨n b¶n kh¸c nhau. Do ®ã, khi x©y dùng v¨n b¶n ng−êi so¹n th¶o cÇn c©n nh¾c, lùa chän ®óng h×nh thøc v¨n b¶n ng−êi so¹n th¶o t−¬ng øng víi tõng tr−êng hîp cô thÓ. Sù lùa chän ®ã lµ cÇn thiÕt, v× nÕu lùa chän ®óng sÏ b¶o ®¶m: - Sù thèng nhÊt cho hÖ thèng v¨n b¶n Nhµ n−íc. - ViÖc tr×nh bµy c¸c néi dung cña v¨n b¶n sÏ thuËn lîi trong mét sè kÕt cÊu phï hîp. - ViÖc x¸c ®Þnh hiÖu lùc ph¸p lÝ cña v¨n b¶n ®−îc ®óng ®¾n. - ViÖc triÓn khai, thùc hiÖn v¨n b¶n ®−îc tiÕn hµnh nghiªm chØnh. - ViÖc n¾m b¾t, viÖn dÉn v¨n b¶n ®−îc thuËn lîi. §Ó cã thÓ lùa chän ®óng h×nh thøc v¨n b¶n, th«ng th−êng chØ cÇn c¨n cø vµo ph¸p luËt hiÖn hµnh, nh− viÖc lùa chän v¨n b¶n ¸p dông ph¸p luËt vµ c¸c v¨n b¶n c¸ biÖt kh¸c (biªn b¶n, c«ng v¨n hµnh chÝnh v.v.…). Trong c¸c v¨n b¶n qui

19

®Þnh vÒ nh÷ng c«ng viÖc kh¸c nhau th−êng ®· cã qui ®Þnh cô thÓ vÒ h×nh thøc v¨n b¶n cÇn ban hµnh ®Ó gi¶i quyÕt c¸c c«ng viÖc ®ã. Tuy nhiªn, ®Ó lùa chän h×nh thøc v¨n b¶n ph¸p luËt th× vÊn ®Ò trë nªn phøc t¹p h¬n, v× ®Æt ra c¸c qui ph¹m ph¸p luËt vÒ vÊn ®Ò m¬i ph¸t sinh th× nh÷ng c¬ quan cïng cã thÈm quyÒn, h¬n thÕ n÷a, mçi c¬ quan l¹i cã thÓ ra nhiÒu lo¹i v¨n b¶n kh¸c nhau. Khi ®ã, cÇn dùa vµo nh÷ng c¨n cø khoa häc ®−îc rót ra tõ ho¹t ®éng thùc tiÔn vµ tõ ph¸p luËt hiÖn hµnh ®Ó lùa chän h×nh thøc v¨n b¶n cho phï hîp. II. C¨n cø lùa chän h×nh thøc v¨n b¶n ph¸p luËt

1. C¨n cø ph¹m vi t¸c ®éng vµ néi dung cña v¨n b¶n ph¸p luËt sÏ ban hµnh. a. C¨n cø ph¹m vi t¸c ®éng. Ph¹m vi t¸c ®éng cña v¨n b¶n lµ kho¶ng kh«ng gian mµ v¨n b¶n cã kh¶ n¨ng t¸c ®éng tíi. Th«ng th−êng, kho¶ng kh«ng gian ®ã giíi h¹n bëi l·nh thæ cña mét ®¬n vÞ hµnh chÝnh. N−íc ta ®−îc chia thµnh 4 cÊp hµnh chÝnh: CÊp trung −¬ng, cÊp tØnh, cÊp huyÖn vµ cÊp x·. Mçi cÊp hµnh chÝnh ë ®Þa ph−¬ng bao gåm nhiÒu ®¬n vÞ kh¸c nhau. V× vËy, ph¹m vi t¸c ®éng cña c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt do c¸c c¬ quan Nhµ n−íc ban hµnh còng hÕt søc kh¸c nhau. Th«ng th−êng, v¨n b¶n ph¸p luËt cña c¸c c«ng ph¸p Trung −¬ng ban hµnh th× cã hiÖu lùc trong ph¹m vi c¶ n−íc. Tuy nhiªn, nÕu c¬ quan ban hµnh ®· tù h¹n chÕ ph¹m vi t¸c ®éng cña v¨n b¶n ph¸p luËt th× nã chØ cßn cã liªn hÖ trong ph¹m vi giíi h¹n ®ã. VÝ dô Thñ t−íng ra quyÕt ®Þnh qui ®Þnh vÒ vÊn ®Ò chØ liªn quan tíi c¸c tØnh miÒn nói, biªn giíi, h¶i ®¶o th× v¨n b¶n chØ ®−îc thùc hiÖn ë nh÷ng tØnh nµy. ë cÊp trung −¬ng, hiÖn nay c¸c c¬ quan Nhµ n−íc ®Òu cã quyÒn ban hµnh c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt (quyÒn x©y dùng ph¸p luËt) ®Ó thÓ hiÖn trong c¶ n−íc. C¬ quan quyÒn lùc Nhµ n−íc (Quèc héi, Uû ban th−êng vô Quèc héi) th−êng chØ ®Æt ra qui ®Þnh chung vÒ nh÷ng vÊn ®Ò lín. ViÖc chi tiÕt ho¸ c¸c v¨n b¶n cô thÓ ®−îc giao cho ChÝnh phñ, Toµ ¸n nh©n d©n Tèi cao, ViÖn kiÓm s¸t nh©n d©n tèi cao. V¨n b¶n ph¸p luËt cña c¸c c¬ quan chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng nµo ban hµnh th× cã hiÖulùc trong ph¹m vi ®Þa ph−¬ng ddã. C¬ quan chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng, hiÖn nay theo c¸ch hiÓu phæ biÕn, lµ Héi ®ång nh©n d©n vµ Uû ban nh©n d©n cña ®Þa ph−¬ng ®ã. Tuy nhiªn, vÒ mÆt lý luËn cã thÓ cho r»ng: C¬ quan trung −¬ng cã thÓ ban hµnh v¨n b¶n ph¸p luËt chØ ®Ó thùc hiÖn ë mét tØnh, cã quan chÝnh quyÒn cÊp trªn cã thÓ ra v¨n b¶n chØ ®Ó thùc hiÖn ë mét ®Þa ph−¬ng cÊp d−íi. Nh−ng, viÖc ®ã sÏ t¹o 20

ra sù chång chÐo trong ho¹t ®éng, kh«ng t«n träng nguyªn t¾c ph©n cÊp qu¶n lý trong bé m¸y Nhµ n−íc, cÊp trªn can thiÖp vµo c«ng viÖc thuéc thÈm quyÒn cña cÊp d−íi, lµm mÊt ®i sù chñ ®éng s¸ng t¹o cña cÊp d−íi vµ trùc tiÕp lµm gi¶m sót hiÖu lùc qu¶n lý cña Nhµ n−íc. V× vËy, cã thÓ kÕt luËn r»ng: C¸c c¬ quan cã thÈm quyÒn x©y dùng ph¸p luËt ë cÊp hay ®Þa ph−¬ng nµo th× chØ ban hµnh v¨n b¶n thÓ thùc hiÖn ë cÊp hay ®Þa ph−¬ng ®ã. Tuy nhiªn, v¨n b¶n cña cÊp d−íi kh«ng ®−îc tr¸i víi v¨n b¶n cña cÊp trªn, cã nh− vËy míi t¹o nªn hÖ thèng ph¸p luËt thèng nhÊt, t¹o tiÒn ®Ò cho ph¸p chÕ x· héi chñ nghÜa ®−îc t¨ng c−êng vµ t«n träng. Ngoµi ra, ®Ó t«n träng quyÒn tù chñ cña c¸c c¬ quan Nhµ n−íc trong c«ng t¸c néi bé cña m×nh, ph¸p luËt cßn cho phÐp thñ tr−ëng c¸c c¬ quan Nhµ n−íc ban hµnh c¸c néi qui, qui chÕ ®Ó thùc hiÖn trong néi bé c¬ quan. V× vËy, nÕu cÇn ®Æt ra qui ®Þnh chØ ®Ó thùc hiÖn ë mét c¬ quan nµo ®ã th× thÈm quyÒn thuéc vÒ thñ tr−ëng c¬ quan. Tuy nhiªn, nÕu cã nhiÒu c¬ quan, ®¬n vÞ cã chøc n¨ng, nhiÖm vô, c¬ cÊu tæ chøc t−¬ng tù nhau th× ®Ó b¶o ®¶m sù thèng nhÊt trong néi qui, qui chÕ, c¬ quan cÊp trªn cã thÓ ®Æt ra qui ®Þnh mÉu, mang tÝnh ®Þnh h−íng cho c¸c c¬ quan ®ã. Song, ®Ó ®Æt ra qui ®Þnh cô thÓ ¸p dông trong tõng c¬ quan, ph¶i thuéc thÈm quyÒn cña thñ tr−ëng c¬ quan ®ã. b. C¨n cø vÊn ®Ò cña v¨n b¶n ph¸p luËt sÏ ban hµnh. Néi dung cña v¨n b¶n ph¸p luËt lµ toµn bé c¸c qui ®Þnh cã trong v¨n b¶n, ®−îc dïng ®Ó ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ x· héi nhÊt ®Þnh. C¨n cø vµo néi dung v¨n b¶n cã nghÜa lµ dùa vµo viÖc x¸c ®Þnh xem v¨n b¶n sÏ qui ®Þnh vÒ c¸c vÊn ®Ò cã liªn quan tíi nh÷ng ngµnh hay lÜnh vùc chuyªn m«n nµo, ®Ó lùa chän h×nh thøc v¨n b¶n cho phï hîp. Cã nh÷ng qui ®Þnh chØ liªn quan tíi mét ngµnh hay mét lÜnh vùc chuyªn m«n nhÊt ®Þnh. Nh−ng còng cã qui ®Þnh liªn quan tíi nhiÒu, thËm chÝ tÊt c¶ c¸c ngµnh hay lÜnh vùc trong qu¶n lý Nhµ n−íc. V× vËy, khi dÆt ra c¸c qui ®Þnh cÇn x¸c ®Þnh râ nh÷ng néi dung vµ v¨n b¶n ph¶i cã, hay nãi c¸ch kh¸c, ph¶i x¸c ®Þnh v¨n b¶n sÏ liªn quan tíi ngµnh hay lÜnh vùc nµo. NÕu néi dung v¨n b¶n chØ liªn quan tíi ngµnh hay lÜnh vùc chuyªn m«n nµo th× thÈm quyÒn ban hµnh thuéc vÒ c¬ quan qu¶n lý ngµnh hay lÜnh vùc chuyªn m«n ®ã. TÊt nhiªn, ë c¸c cÊp ®Þa ph−¬ng th× c¸c c¬ quan qu¶n lý ngµnh hay lÜnh vùc chuyªn m«n (së, phßng, ban) cã thÓ kh«ng cã quyÒn ban hµnh v¨n b¶n ph¸p luËt, khi ®ã c¸c c¬ quan nµy sÏ so¹n th¶o v¨n b¶n ®Ó tr×nh c¬ quan cã thÈm quyÒn ban hµnh. NÕu néi dung v¨n b¶n mang tÝnh liªn ngµnh, liªn quan tíi nhiÒu ngµnh hay lÜnh vùc chuyªn m«n kh¸c nhau th× thÈm quyÒn ban hµnh thuéc vÒ c¬ quan 21

quyÒn lùc hoÆc c¬ quan hµnh chÝnh cã thÈm quyÒn chung ë tõng cÊp. NÕu lµ vÊn ®Ò lín, cã tÇm quan träng ®Æc biÖt th× c¬ quan quyÒn lùc Nhµ n−íc (Quèc héi, Uû ban th−êng vô Quèc héi, Héi ®ång nh©n d©n) th−êng ra v¨n b¶n ®Ó qui ®Þnh. Nh÷ng vÊn ®Ò Ýt quan träng, giao cho c¬ quan hµnh chÝnh cã thÈm quyÒn chung (ChÝnh phñ vµ Uû ban nh©n d©n c¸c cÊp) ban hµnh c¸c qui ®Þnh cÇn thiÕt. Trong thùc tiÔn n−íc ta, víi nh÷ng viÖc mang tÝnh liªn ngµnh cã liªn quan tíi hai hay ba bé, liªn quan tíi Bé vµ ViÖn kiÓm s¸t nh©n d©n tèi cao hoÆc Tßa ¸n nh©n d©n tèi cao th× viÖc ban hµnh c¸c qui ®Þnh cÇn thiÕt ®−îc c¸c c¬ quan nµy phèi hîp thùc hiÖn…. Khi ®ã sÏ ban hµnh ra mét v¨n b¶n liªn bé hoÆc liªn ngµnh (quyÕt ®Þnh liªn bé, th«ng t− liªn bé, th«ng t− liªn ngµnh.v.v…). 2. C¨n cø tÝnh chÊt vµ møc ®é quan träng cña quan hÖ x· héi mµ c¸c qui ph¹m ph¸p luËt sÏ ban hµnh ®iÒu chØnh. C¨n cø vµo tÝnh chÊt c¸c quan hÖ x· héi lµ dùa vµo viÖc x¸c ®Þnh tÝnh æn ®Þnh hay cßn ®ang biÕn ®éng cña c¸c quan hÖ ®ã ®Ó lùa chän h×nh thøc v¨n b¶n cho phï hîp. Cã nh÷ng lo¹i quan hÖ x· héi ®· h×nh thµnh trong mét thêi gian kh¸ dµi vµ ®· béc lé râ khuynh h−íng vµ c¸c qui luËt vËn ®éng chñ yÕu. Do vËy, ng−êi so¹n th¶o v¨n b¶n dÔ dù kiÕn ®−îc c¸c qui ®Þnh cÇn thiÕt ®Ó t¸c ®éng vµo chóng theo ®óng c¸c qui luËt vËn ®éng kh¸ch quan vµ nh»m môc ®Ých duy tr× chóng trong mét trËt tù cã lîi cho Nhµ n−íc. §ång thêi, khi ®· t¸c ®éng ®óng h−íng th× c¸c qui ®Þnh sÏ phï hîp vµ ph¸t huy t¸c dông trong qu¶n lý Nhµ n−íc do ®ã chóng dÔ ®−îc thùc hiÖn l©u dµi. Nh−ng còng cã nhiÒu lo¹i quan hÖ x· héi míi ph¸t sinh, nhÊt lµ khi Nhµ n−íc tiÕn hµnh c«ng cuéc ®æi míi toµn diÖn c«ng t¸c qu¶n lý trªn mäi lÜnh vùc cã khuynh h−íng vµ qui luËt vËn ®éng cßn ch−a ®ñ ®iÒu kiÖn béc lé râ nÐt, nªn viÖc nghiªn cøu ®Ó n¾m b¾t chóng cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n. Trong qu¸ tr×nh t×m tßi biÖn ph¸p t¸c ®éng, rÊt cã thÓ c¬ quan cã thÈm quyÒn ®Æt ra c¸c qui ®Þnh kh«ng phï hîp víi tÝnh chÊt vµ khuynh h−íng vËn ®éng cña c¸c quan hÖ x· héi. Vµ khi ®· nhËn thøc râ sù kh«ng phï hîp ®ã, cÇn ph¶i kÞp thêi thay thÕ b»ng c¸c qui ®Þnh kh¸c, t¹o ra c¸ch thøc vµ ph−¬ng h−íng t¸c ®éng kh¸c th× míi cã thÓ gi¶i quyÕt tèt c«ng viÖc míi ph¸t sinh. Do ®ã, c¸c qui ®Þnh ®−îc dïng ®Ó ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ x· héi ch−a æn ®Þnh th−êng cã thêi gian thùc hiÖn kh«ng dµi. C¨n cø vµo møc ®é quan träng cña quan hÖ x· héi lµ dùa vµo viÖc x¸c ®Þnh lo¹i quan hÖ x· héi ®ã cã vai trß lín hay nhá trong ®êi sèng x· héi, trng qu¶n lý Nhµ n−íc ®Ó lùa chän h×nh thøc v¨n b¶n cho phï hîp. Cã nh÷ng lo¹i quan hÖ x· héi gi÷ vai trß ®Æc biÖt quan träng, to lín trong ®êi sèng x· héi, mang tÝnh chñ ®¹o ®èi víi c¸c lo¹i quan hÖ x· héi kh¸c. NÕu khi 22

t¸c ®éng vµo c¸c quan hÖ x· héi ®ã, mµ t¹o ra ®−îc sù æn ®Þnh, l©u dµi cho c¸c qui ®Þnh th× ®êi sèng x· héi, ®êi sèng ph¸p luËt vµ ®êi sèng kinh tÕ kh«ng th−êng xuyªn bÞ x¸o trén. Do ®ã, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cÇn thiÕt ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt, æn ®Þnh ®êi sèng x· héi. Nh− vËy, ®èi víi nh÷ng quan hÖ x· héi quan träng vµ ®· t−¬ng ®èi æn ®Þnh, th× vÒ ph−¬ng diÖn lý luËn cho r»ng, cÇn ®iÒu chØnh bëi c¸c qui ®Þnh trong nh÷ng v¨n b¶n cã liªn hÖ ph¸p lý cao (ë trung −¬ng: LuËt, Ph¸p lÖnh; ë ®Þa ph−¬ng: NghÞ quyÕt cña Héi ®ång nh©n d©n). Nh− vËy, võa t¹o ra kh¶ n¨ng t¸c ®éng tíi nhiÒu ®èi t−îng thi hµnh h¬n, võa t¹o ra sù æn ®Þnh cÇn thiÕt cho c¸c qui ®Þnh. Sù æn ®Þnh ®ã, mét mÆt gióp c¸c c¬ quan Nhµ n−íc kh«ng ph¶i th−êng xuyªn thay ®æi c¸ch thøc tæ chøc thùc hiÖn, t¹o nghiªn cøu thãi quen khoa häc, æn ®Þnh trong tõng c«ng viÖc cô thÓ, mÆt kh¸c, ®em l¹i sù tin t−ëng, t©m lý " ®−îc b¶o vÖ" cho c«ng d©n vµ c¸c ®èi t−îng qu¶n lý kh¸c. Nhê ®ã hä míi m¹nh d¹n ®Çu t− tho¶ ®¸ng vÒ søc ng−êi, søc cña ®Ó s¶n xuÊt kinh doanh, æn ®Þnh ®êi sèng x· héi. Nh−ng trong thùc tiÔn n−íc ta, do Quèc héi vµ Héi ®ång nh©n d©n ho¹t ®éng theo c¸c kú häp, do kinh phÝ chi cho ho¹t ®éng x©y dùng ph¸p luËt ch−a ®ñ sè l−îng cÇn thiÕt vµ nhiÒu lý do kh¸c, nªn c¸c LuËt, Ph¸p lÖnh vµ NghÞ quyÕt cña Héi ®ång nh©n d©n th−êng chØ ®−îc dïng ®Ó quy ®Þnh vÒ nh÷ng viÖc quan träng vµ mang tÝnh æn ®Þnh cao. Nh÷ng quan hÖ x· héi Ýt quan träng hoÆc cßn ®ang biÕn ®éng, th× c¬ quan quyÒn lùc Nhµ n−íc uû quyÒn cho c¬ quan hµnh chÝnh Nhµ n−íc cïng cÊp ban hµnh. §iÒu ®ã, mét mÆt gióp cho Nhµ n−íc nhanh chãng cã ®−îc nh÷ng v¨n b¶n cÇn thiÕt ®Ó ®Æt ra qui ®Þnh vÒ c¸c vÊn ®Ò míi ph¸t sinh, mÆt kh¸c, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó khi cÇn thiÕt cã thÓ nhanh chãng söa ®æi, bæ sung v¨n b¶n cho phï hîp. ViÖc söa ®æi, bæ sung v¨n b¶n cña c¬ quan hµnh chÝnh thuËn h¬n so víi v¨n b¶n cña c¬ quan quyÒn lùc Nhµ n−íc cïng cÊp, bëi lÏ: - C¬ quan hµnh chÝnh ho¹t ®éng th−êng xuyªn nªn viÖc th«ng qua v¨n b¶n ®Ó söa ®æi, bæ sung v¨n b¶n hiÖn hµnh cã thÓ tiÕn hµnh nhanh chãng; - Lµ c¬ quan cã chøc n¨ng chÊp hµnh - ®iÒu hµnh nªn viÖc t×m kiÕm, thay ®æi c¸ch t¸c ®éng vµo c¸c quan hÖ x· héi lµ kh«ng tr¸nh khái ®èi víi bÊt kú bé m¸y hµnh chÝnh nµo. V× vËy, viÖc thay ®æi c¸c qui ®Þnh trong qu¸ tr×nh ®iÒu hµnh dÔ ®−îc x· héi chÊp nhËn h¬n. - C¬ quan hµnh chÝnh Nhµ n−íc ph¶i phôc tïng c¸c c¬ quan quyÒn lùc Nhµ n−íc cïng cÊp. Do vËy, v¨n b¶n cña c¬ quan hµnh chÝnh kh«ng ®−îc tr¸i víi néi dung, tinh thÇn c¸c v¨n b¶n cña c¬ quan quyÒn lùc Nhµ n−íc cïng cÊp. §Ó chØ ®¹o, ®Þnh h−íng ho¹t ®éng x©y dùng ph¸p luËt cña c¬ quan hµnh chÝnh, mét mÆt c¬ quan quyÒn lùc qui ®Þnh vÒ nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n, mang tÝnh nguyªn t¾c ®Ó t¹o c¬ së ph¸p 23

lý cho c¸c v¨n b¶n cña c¬ quan hµnh chÝnh, mÆt kh¸c c¬ quan quyÒn lùc cã thÓ b·i bá v¨n b¶n cña c¬ quan hµnh chÝnh trong nh÷ng tr−êng hîp cÇn thiÕt. 3. C¨n cø vai trß cña tõng lo¹i v¨n b¶n Mçi c¬ quan Nhµ n−íc chØ ®−îc sö dông mét sè v¨n b¶n nhÊt ®Þnh do ph¸p luËt qui ®Þnh. Mçi lo¹i v¨n b¶n ®−îc sö dông trong nh÷ng tr−êng hîp kh¸c nhau, víi néi dung kh«ng gièng nhau. V× vËy, khi chän lùa h×nh thøc v¨n b¶n, tr−íc hÕt ph¶i c¨n cø ph¸p luËt hiÖn hµnh ®Ó x¸c ®Þnh râ c¬ quan ®ã cã quyÒn ra nh÷ng v¨n b¶n nµo. Kh«ng ®−îc sö dông c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt kh«ng qui ®Þnh hoÆc v¨n b¶n cña nh÷ng c¬ quan Nhµ n−íc kh¸c. VÝ dô: Uû ban nh©n d©n ra quyÕt ®Þnh, chØ thÞ, th«ng b¸o, c«ng v¨n hµnh chÝnh v.v… mµ kh«ng ra NghÞ quyÕt, Th«ng t− v.v… §ång thêi, ph¶i xuÊt ph¸t tõ qui ®Þnh ph¸p luËt vÒ tr−êng hîp sö dông tõng lo¹i v¨n b¶n cña mçi c¬ quan, ®Ó lùa chän ®óng h×nh thøc v¨n b¶n cÇn thiÕt, tr¸nh nhÇm lÉn vÒ chñng lo¹i v¨n b¶n. Trong vÝ dô trªn, Uû ban nh©n d©n cã thÓ ra nhiÒu lo¹i v¨n b¶n kh¸c nhau, nh−ng nÕu dÆt ra c¸c qui ph¹m ph¸p luËt th× th−êng dïng quyÕt ®Þnh mµ kh«ng dïng c¸c v¨n b¶n kh¸c1 III. C¬ cÊu v¨n b¶n cña Nhµ n−íc

C¬ cÊu v¨n b¶n lµ c¸ch tr×nh bµy vÒ h×nh thøc cña mét v¨n b¶n. Mçi lo¹i v¨n b¶n ®−îc tr×nh bµy theo mét c¬ cÊu kh«ng hoµn toµn gièng nhau. Tuy vËy, c¸c v¨n b¶n cña Nhµ n−íc ®Òu cã chung mét sè yÕu tè vÒ c¬ cÊu. §iÒu ®ã thÓ hiÖn râ nÐt ë c¸c v¨n b¶n h−íng dÉn vÒ c«ng t¸c v¨n b¶n, ë nh÷ng v¨n b¶n ®−îc ban hµnh trong thùc tiÔn. Nh×n chung, trong c¬ cÊu mçi v¨n b¶n cña Nhµ n−íc th−êng cã nh÷ng ®iÓm sau ®©y: - Quèc hiÖu: ViÕt trªn cïng, bªn ph¶i cña v¨n b¶n. Quèc hiÖu cña n−íc ta. Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam §éc lËp - Tù do - H¹nh phóc - Tªn c¬ quan ban hµnh viÕt ngang hµng Quèc hiÖu, gãc tr¸i cña v¨n b¶n (1/3 trang giÊy theo chiÒu ngang cho tªn c¬ quan, 2/3 cho Quèc hiÖu). §èi víi v¨n b¶n cña c¸c c¬ quan hµnh chÝnh Nhµ n−íc cã thÈm quyÒn chuyªn m«n ë ®Þa ph−¬ng (së, phßng ban…) vµ c¸c ®¬n vÞ c¬ së cña bé m¸y hµnh chÝnh Nhµ n−íc (tr−êng häc, nhµ m¸y…) th× phÝa trªn tªn c¬ quan ban hµnh ph¶i ghi tªn c¬ quan mµ chóng trùc thuéc.

1

Xem Th«ng t− sè 33/BT, ngµy 10/12/1992 cña Bé tr−ëng, chñ nhiÖm v¨n phßng ChÝnh phñ

24

- §Þa ®iÓm vµ thêi gian ban hµnh v¨n b¶n: Ghi d−íi Quèc hiÖu, h¬i lÖch vÒ bªn ph¶i. - §Þa ®iÓm: Ghi tªn ®Þa ph−¬ng mµ c¬ quan ban hµnh ®ãng trô së. - Thêi gian: Ghi ngµy, th¸ng, n¨m vµo sæ vµ ban hµnh v¨n b¶n. §èi víi v¨n b¶n yªu cÇu tÝnh chÝnh x¸c cao, nh÷ng ngµy d−íi 10 vµ c¸c th¸ng d−íi 3 ph¶i viÕt sè 0 phÝa tr−íc. VÝ dô: Ngµy 09 th¸ng 02 n¨m 1996. - Sè vµ ký hiÖu: Ghi d−íi tªn c¬ quan ban hµnh. LÊy sè 01 lµ sè më ®Çu cho v¨n b¶n ph¸p luËt kÓ tõ 01/01 mçi n¨m. §èi víi v¨n b¶n ¸p dông ph¸p luËt th× ®¸nh sè riªng theo tõng lo¹i c«ng viÖc cô thÓ. Ký hiÖu cña v¨n b¶n ph¸p luËt lµ ch÷ viÕt t¾t cña mçi lo¹i v¨n b¶n vµ ch÷ viÕt t¾t tªn c¬ quan ban hµnh. VÝ dô: Sè …….. Q§ -UB HiÖn nay, do xuÊt ph¸t tõ viÖc ®¸nh gi¸ vÒ ý nghÜa cña phÇn ký hiÖu, nªn trong mét sè v¨n b¶n, cÊp cã thÈm quyÒn sö dông mét sè lo¹i ký hiÖu thuËn tiÖn vµ cã ý nghÜa h¬n. VÝ dô: Trong v¨n b¶n cña ChÝnh phñ, dï lµ NghÞ quyÕt hay NghÞ ®Þnh th× còng chØ cã ký hiÖu: Sè ……./ CP; trong B¶n ¸n cña Toµ ¸n, ghi lµ ký hiÖu lµ: Sè ……/ HS-ST (H×nh sù - S¬ thÈm). Ngay sau ®Æc ®iÓm vµ thêi gian ban hµnh, ghi tªn vµ trÝch yÕu cña v¨n b¶n. Tªn gäi cña v¨n b¶n do ph¸p luËt qui ®Þnh cho tõng tr−êng hîp cô thÓ. TrÝch yÕu v¨n b¶n ghi ngay d−íi tªn v¨n b¶n, ghi tãm t¾t chÝnh x¸c néi dung v¨n b¶n (th−êng ®−îc diÔn ®¹t b»ng mét c©u: VÒ viÖc …) PhÇn tiÕp theo, ghi tªn c¬ quan ban hµnh, c¬ së ph¸p lý còng nh− lý do, môc ®Ých cña viÑc ban hµnh v¨n b¶n. PhÇn c¬ së ph¸p lý cÇn ghi râ tªn v¨n b¶n x¸c ®Þnh thÈm quyÒn cña c¬ quan ban hµnh c¸c v¨n b¶n kh¸c cã liªn quan trùc tiÕp tíi néi dung v¨n b¶n sÏ ban hµnh. Néi dung cña v¨n b¶n cã thÓ ®−îc chia thµnh: phÇn, ch−¬ng, môc, ®iÒu, kho¶n , ®iÓm. Trong ch−¬ng cuèi (®iÒu kho¶n thi hµnh hoÆc ®iÒu kho¶n cuèi cïng) cña v¨n b¶n ph¸p luËt hoÆc nh÷ng ®iÒu cuèi cña v¨n b¶n ¸p dông ph¸p luËt, cÇn x¸c ®Þnh râ v¨n b¶n ®ã lµm mÊt hiÖu lùc cña v¨n b¶n nµo; x¸c ®Þnh hiÖu lùc ph¸p lý vÒ kh«ng gian, thêi gian vµ ®èi t−îng thi hµnh; x¸c ®Þnh c¸c c¸ nh©n hay tæ chøc cã tr¸ch nhiÖm thi hµnh vµ h−íng dÉn thi hµnh v¨n b¶n sÏ thi hµnh. - DÊu vµ ch÷ ký:

25

Con dÊu x¸c ®Þnh n¨ng lùc chñ thÓ cña c¬ quan ban hµnh v¨n b¶n. Mét sè c¬ quan cã hai con dÊu (dÊu c¬ quan vµ dÊu v¨n phßng). V× vËy, khi ®ãng dÊu cÇn ph©n biÖt tÝnh chÊt c«ng viÖc vµ ®¬n vÞ ban hµnh v¨n b¶n ®Ó sö dông con dÊu. Ch÷ ký lµ c¸c thñ tr−ëng c¬ quan, nÕu c¬ quan ®ã ®−îc tæ chøc vµ ho¹t ®éng theo chÕ ®é chñ tr−¬ng mét ng−êi; lµ cña ng−êi thay mÆt tËp thÓ l·nh ®¹o; nÕu c¬ quan ®ã ®−îc tæ chøc vµ ho¹t ®éng theo chÕ ®é thñ tr−ëng tËp thÓ. Ng−êi cã quyÒn ®−¬ng nhiªn cã thÓ uû quyÒn cho cho cÊp phã ký thay. VÝ dô: T/M Uû ban nh©n d©n hoÆc: K/T Gi¸m ®èc Së K/T Chñ tÞch Phã gi¸m ®èc (Ký) (Ký) TrÇn N Ph¹m M Khi ký ph¶i ghi râ chøc vô, hä tªn cña ng−êi ký Trong tr−êng hîp v¨n b¶n ban hµnh ®Ò cËp tíi vÊn ®Ò Ýt quan träng, ng−êi cã quyÒn ®−¬ng nhiªn cã thÓ uû quyÒn cho cÊp d−íi trùc tiÕp ký thõa lÖnh. VÝ dô: T/L Chñ tÞch UBND hoÆc T/L Gi¸m ®èc Së Ch¸nh V¨n phßng Tr−ëng phßng TC-CB (Ký) (Ký) Vò D. Lª H. NÕu ng−êi ký míi chØ ®−îc gi÷ chøc vô quyÒn tr−êng, ch−a ®−îc bæ nhiÖm chÝnh thøc th× khi ký ph¶i ghi râ Q (quyÒn) tr−íc chøc vô: VÝ dô: Q.Thñ tr−ëng ChÝnh phñ, Q. Gi¸m ®èc. NÕu ng−êi ký chØ ®−îc uû quyÒn mét thêi gian khi thñ tr−ëng v¾ng mÆt (cã sù uû nhiÖm b»ng v¨n b¶n) th× khi ký ph¶i ghi râ TUQ (Thõa uû quyÒn) tr−íc chøc vô: VÝ dô: TUQ Gi¸m ®èc Së…. §èi víi nh÷ng v¨n b¶n ¸p dông ph¸p luËt ®−îc mét sè nh©n viªn Nhµ n−íc, kh«ng ph¶i ng−êi ®øng ®Çu c¬ quan ban hµnh, th× ch÷ ký lµ cña ng−êi gi÷ chøc vô ®−îc Nhµ n−íc trao quyÒn. VÝ dô Thanh tra viªn, chiÕn sÜ c¶nh s¸t… ký quyÕt ®Þnh xö ph¹t vi ph¹m hµnh chÝnh. Tuy nhiªn, trong nh÷ng tr−êng hîp nµy th× kh«ng thÓ ®ãng dÊu x¸c nhËn ch÷ ký, v× c¸c ch÷ ký ®ã kh«ng ®−îc ®¨ng ký ë bé phËn v¨n th− cña c¬ quan. Nh÷ng tr−êng hîp kh¸c, ch÷ ký ®Òu ph¶i cã sù x¸c nhËn b»ng dÊu c¬ quan, ®¬n vÞ. Con dÊu ®ãng trïm lªn kho¶ng 1/4 ®Õn 1/3 ch÷ ký vÒ bªn tr¸i. DÊu ph¶i ®ãng ngay ng¾n, râ rµng, ®óng mµu s¾c mùc dÊu ®· qui ®Þnh.

26

Mçi v¨n b¶n chØ ký vµ ®ãng dÊu mét lÇn, nép ë bé phËn v¨n th−. C¸c v¨n b¶n kh¸c ph¶i sao. C¬ quan thõa lÖnh cña c¬ quan ban hµnh (cÊp d−íi trùc tiÕp) cã quyÒn sao v¨n b¶n. Khi v¨n b¶n chuyÓn ®i cã ®ñ dÊu vµ ch÷ ký, c¬ quan nhËn sÏ lµ c¬ quan sao v¨n b¶n. C¬ quan hay bé phËn v¨n th− cã tr¸ch nhiÖm sao v¨n b¶n thµnh nhiÒu b¶n, ®ñ sè l−îng ®Ó göi tíi ®èi t−îng tiÕp nhËn. Khi ®ã ghi lµ sao y b¶n chÝnh. C¸c c¬ quan kh¸c sao v¨n b¶n ghi lµ Sao Lôc.

27

VÝ dô: ñy ban nh©n d©n Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam Thµnh phè Hµ Néi §éc lËp - Tù do - H¹nh phóc

-----o0o----Sè: ……/Q§-UB ------------------

-----------------Hµ Néi, ngµy th¸ng

n¨m

T/M Uû ban nh©n d©n Chñ tÞch NguyÔn P.

(§· ký) -------------------------------------------V¨n phßng UBND Sao y b¶n chÝnh Thµnh phè Hµ Néi Hµ Néi, ngµy / / -----o0o----Sè: ……/SL Ch¸nh v¨n phßng (Ký, ghi râ hä tªn, ®ãng dÊu) HoÆc Uû ban nh©n d©n Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam Thµnh phè Hµ Néi §éc lËp - Tù do - H¹nh phóc

-----o0o----Sè: ……/Q§-UB

---------o0o-------Hµ Néi, ngµy th¸ng T/M Uû ban nh©n d©n Chñ tÞch NguyÔn P.

(§· ký) -------------------------------------Uû ban nh©n d©n Sao Lôc §èng §a, ngµy / Thµnh phè Hµ Néi -----o0o----T/L Chñ tÞch Sè: ……/SL

/

Ch¸nh v¨n phßng (Ký, ghi râ hä tªn, ®ãng dÊu)

28

n¨m

C©u hái h−íng dÉn häc tËp

1. ý nghÜa cña h×nh thøc v¨n b¶n ? 2. Ph©n tÝch c¸c c¨n cø lùa chän h×nh thøc v¨n b¶n cña Nhµ n−íc. 3. Néi dung vµ ý nghÜa c¸c ®Ò môc trong v¨n b¶n ? 4. H·y dùa vµo quy ®Þnh trong §iÒu lÖ c«ng t¸c c«ng v¨n giÊy tê vµ c«ng t¸c l−u tr÷ ®Ó chøng minh r»ng: "Qui ®Þnh vÒ ký hiÖu v¨n b¶n kh«ng cô thÓ nªn trong thùc tiÔn cã nhiÒu c¸ch tr×nh bµy kh¸c nhau vÒ ký hiÖu v¨n b¶n".

29

Ch−¬ng IV néi dung v¨n b¶n cña Nhµ n−íc

I. Kh¸i nhiÖm néi dung v¨n b¶n cña Nhµ n−íc

Néi dung v¨n b¶n cña Nhµ n−íc lµ toµn bé nh÷ng vÊn ®Ò mµ v¨n b¶n ®Ò cËp tíi, thÓ hiÖn ý chÝ cña tËp thÓ ban hµnh trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn chøc n¨ng, nhiÖm vô theo ph¸p luËt cña c¸c chñ thÓ ®ã. C¸c vÊn ®Ò v¨n b¶n ®Ò cËp tíi cã thÓ cã ph¹m vi rÊt kh¸c nhau. Th«ng th−êng, v¨n b¶n ph¸p luËt cã néi dung liªn quan tíi mét vµi vÊn ®Ò cô thÓ (néi dung hÑp). Cßn c¸c v¨n b¶n kh¸c cña Nhµ n−íc néi dung réng hay hÑp tuú thuéc vµo tõng lo¹i h×nh v¨n b¶n, nh−: b¸o c¸o viÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch n¨m th−êng cã néi dung liªn quan tíi nhiÒu vÊn ®Ò, nhiÒu lÜnh vùc, biªn b¶n vi ph¹m th× néi dung chØ lµ nh÷ng vÊn ®Ò cã liªn quan tíi vô vi ph¹m. Cã néi dung ®Ò cËp tíi nh÷ng vÊn ®Ò cã liªn quan tíi nhiÒu chñ thÓ ®éc lËp víi nhau, nh−ng còng cã néi dung chØ vÒ nh÷ng vÊn ®Ò néi bé, trong mét c¬ quan, tæ chøc. XÐt vÒ tÝnh chÊt, th× cã néi dung thÓ hiÖn râ sù ¸p ®Æt ý chÝ Nhµ n−íc (mang tÝnh quyÒn lùc Nhµ n−íc) nh−ng còng cã néi dung kh«ng mang tÝnh quyÒn lùc Nhµ n−íc, kh«ng ph¶i lµ sù ¸p ®Æt ý chÝ Nhµ n−íc, mµ chØ ®¬n thuÇn lµ ghi nhËn mét sù kiÖn ph¸p lý (biªn b¶n, phiÕu nhËp kho, biªn lai thu tiÒn.v.v…), hoÆc lµ sù giao dÞch, trao ®æi c«ng t¸c (c«ng v¨n hµnh chÝnh.v.v…) hay lµ viÖc th«ng tin vÒ ho¹t ®éng cña c¬ quan Nhµ n−íc (th«ng c¸o, th«ng b¸o.v.v…) Ngay nh÷ng néi dung mang tÝnh quyÒn lùc Nhµ n−íc còng bao hµm nhiÒu h−íng ¸p ®Æt kh¸c nhau. C¸c néi dung ®ã, cã thÓ lµ sù cÊm ®o¸n cña Nhµ n−íc, cã thÓ lµ viÖc b¾t buéc hay cho phÐp thùc hiÖn hµnh vi ®èi víi c¸c ®èi t−îng qu¶n lý. Cho dï cã nh÷ng ®iÓm kh¸c biÖt nhÊt ®Þnh nh−ng néi dung c¸c v¨n b¶n cña Nhµ n−íc ®Òu ®−îc c¸c chñ thÓ cã thÈm quyÒn h×nh thµnh trong qu¸ tr×nh qu¶n lý Nhµ n−íc. Do vËy, c¸c néi dung ®ã ph¶i thÓ hiÖn tÝnh cã môc ®Ých mét c¸ch râ nÐt, ®ã lµ: gãp phÇn thùc hiÖn mét phÇn chøc n¨ng, nhiÖm vô cña Nhµ n−íc.

30

Néi dung cña mäi lo¹i v¨n b¶n cña Nhµ n−íc lu«n lu«n lµ phÇn träng t©m, c¬ b¶n cña c¸c v¨n b¶n, lµ phÇn mµ ng−êi lµm c«ng t¸c x©y dùng c¸c v¨n b¶n ph¶i ®Æc biÖt quan t©m ®Ó hoµn chØnh vµ n©ng cao chÊt l−îng trong qu¸ tr×nh x©y dùng chóng. II. Ng«n ng÷ vµ c¸ch hµnh v¨n trong v¨n b¶n cña Nhµ n−íc

Ng«n ng÷ lµ ph−¬ng tiÖn ®Ó chñ thÓ ban hµnh thÓ hiÖn ý chÝ cña m×nh trong v¨n b¶n cña Nhµ n−íc. Th«ng qua ng«n ng÷, chñ thÓ ban hµnh v¨n b¶n thÓ hiÖn ý chÝ, nguyÖn väng cña m×nh vµ khi ®äc v¨n b¶n, ng−êi tiÕp nhËn biÕt ®−îc ý chÝ ®ã, ®Ó tuú tõng tr−êng hîp cô thÓ, thùc hiÖn nh÷ng hµnh vi cÇn thiÕt, phï hîp víi mçi v¨n b¶n ®· nhËn ®−îc. Ng«n ng÷ trong v¨n b¶n cña Nhµ n−íc lµ ng«n ng÷ tiÕng ViÖt ®−îc h×nh thµnh vµ ch¾t läc tõ tiÕng ViÖt. V× vËy, c¸c qui t¾c ng«n ng÷ tiÕng ViÖt lu«n t¸c ®éng s©u s¾c tíi viÖc h×nh thµnh néi dung v¨n b¶n cña Nhµ n−íc. Ng−êi lµm c«ng t¸c v¨n b¶n cña Nhµ n−íc, tr−íc hÕt ph¶i n¾m b¾t ®Çy ®ñ c¸c qui t¾c ng«n ng÷ tiÕng ViÖt, ®Æc biÖt lµ c¸c qui t¾c vÒ viÖc sö dông tõ ng÷, vÒ c©u vµ ®o¹n v¨n trong v¨n b¶n tiÕng ViÖt. Bªn c¹nh ®ã, c¸ch hµnh v¨n trong v¨n b¶n còng cã t¸c ®éng s©u s¾c tíi viÖc tr×nh bµy néi dung v¨n b¶n, gióp chñ thÓ ban hµnh tr×nh bµy ý chÝ cña m×nh mét c¸ch râ rµng, chÆt chÏ b¶o ®¶m sù l«gÝch cÇn thiÕt cho v¨n b¶n. C¸ch hµnh v¨n trong v¨n b¶n cßn gäi lµ v¨n phong v¨n b¶n hay phong c¸ch ng«n ng÷ v¨n b¶n lµ c¸ch thøc, ph−¬ng ph¸p ®−îc sö dông ®Ó liªn kÕt c¸c tõ ng÷ vµ c©u v¨n trong v¨n b¶n, t¹o nªn mèi liªn kÕt néi t¹i bÒn v÷ng, thèng nhÊt cña v¨n b¶n. Cã nhiÒu c¸ch hµnh v¨n trong v¨n b¶n, nh−: V¨n phong nghÞ luËn, t¶ c¶nh, trÇn thuËt, th¬ ca… Tuy nhiªn, do ®Æc ®iÓm cña ho¹t ®éng qu¶n lý Nhµ n−íc, nªn mÆc dï xuÊt ph¸t tõ ng«n ng÷ tiÕng ViÖt nh−ng ng«n ng÷ vµ c¸ch hµnh v¨n trong v¨n b¶n cña Nhµ n−íc còng cã nhiÒu nÐt riªng biÖt ®Æc thï. C¸c ®Æc thï ®ã gióp cho v¨n b¶n cña Nhµ n−íc cã ®−îc nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®¸p øng yªu cÇu cña Nhµ n−íc vµ x· héi ®Æt ra ®èi víi v¨n b¶n cña Nhµ n−íc; gióp cho ho¹t ®éng qu¶n lý Nhµ n−íc ®¹t ®−îc hiÖu qu¶ vµ hiÖu lùc nhÊt ®Þnh. Khi lùa chän ng«n ng÷ vµ c¸ch hµnh v¨n trong v¨n b¶n cña Nhµ n−íc, tr−íc hÕt cÇn qu¸n triÖt t− t−ëng coi v¨n b¶n cña Nhµ n−íc lu«n g¾n chÆt víi ®êi sèng x· héi, lu«n liªn quan trùc tiÕp tíi qu¶ng ®¹i quÇn chóng, lµ ®èi t−îng ®Ó nh©n d©n t×m hiÓu vµ thùc hiÖn, qua ®ã n©ng cao ý thøc ph¸p luËt cña nh©n d©n. Do 31

®ã, cÇn sö dông tõ ng÷ th«ng dông, phæ biÕn; diÔn ®¹t ®¬n gi¶n, dÔ hiÓu ®Ó mäi ng−¬i ®Òu cã thÓ n¾m b¾t chÝnh x¸c ý ®å cña c¬ quan ban hµnh, tõ ®ã cã hµnh vi ®óng ®¾n ®Ó thùc hiÖn ph¸p luËt. Tr¸nh dïng nh÷ng tõ kh«ng phæ biÕn, ®−îc dïng trong nghiªn cøu. ChØ sö dông tõ chuyªn m«n trong tr−êng hîp cÇn thiÕt, khi ®èi t−îng thi hµnh chñ yÕu lµ c¸c nhµ chuyªn m«n. Nªn sö dông tõ ng÷ trong ng«n ng÷ tiÕng ViÖt ®Ó h×nh thµnh c¸c thuËt ng÷ ph¸p lý vµ ®Ó tr×nh bµy v¨n b¶n. NÕu cÇn b¶o ®¶m tÝnh quèc tÕ trong v¨n b¶n cã liªn quan tíi n−íc ngoµi th× cã thÓ sö dông tõ phiªn ©m. CÇn dÇn dÇn thay thÕ nh÷ng tõ ViÖt cæ b»ng nh÷ng tõ hiÖn ®¹i t−¬ng øng nh−ng ph¶i b¶o ®¶m sù trong s¸ng cña ng«n ng÷ ph¸p luËt. §ång thêi, ph¶i xuÊt ph¸t tõ viÖc x¸c ®Þnh ng«n ng÷ trong v¨n b¶n lµ ng«n ng÷ ph¸p luËt, ng«n ng÷ cña Nhµ n−íc ®Ó lùa chän tõ ng÷ vµ c¸ch hµnh v¨n b¶o ®¶m tÝnh nghiªm tóc, chÝnh x¸c vµ thèng nhÊt. TÝnh nghiªm tóc cña v¨n b¶n lµ v« cïng cÇn thiÕt, mang l¹i sù trang nghiªm, thÓ hiÖn uy quyÒn cña Nhµ n−íc. §Ó b¶o d¶m tÝnh nghiªm tóc cña v¨n b¶n, cÇn sö dông nh÷ng tõ ®· ®−îc x¸c dÞnh râ rµng vÒ nghÜa. NÕu h×nh thµnh thuËt ng÷ míi, c¬ quan cÊp trung −¬ng cÇn cã qui ®Þnh cô thÓ trong mét v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ vÊn ®Ò cã liªn quan. Nh− vËy, võa b¶o ®¶m sù nghiªm tóc võa b¶o ®¶m sù chÝnh x¸c cña v¨n b¶n. §ång thêi, ph¶i tr¸nh sö dông tõ ng÷ trong d©n gian nh− tiÕng lãng, tiÕng tôc, tr¸nh ghÐp ch÷, ghÐp tiÕng t¹o ra nh÷ng tõ míi ch−a ®−îc x¸c ®Þnh râ nghÜa (qu¶n lý kinh - tµi, b¶o vÖ danh th¾ng…). Kh«ng tuú tiÖn thªm, bít hoÆc viÕt t¾t tªn c¸c c¬ quan, tæ chøc hoÆc c¸ nh©n trong v¨n b¶n cña Nhµ n−íc. Tr−êng hîp thËt cÇn thiÕt th× míi viÕt t¾t vµ khi ®ã ph¶i chó thÝch trong v¨n b¶n. Muèn b¶o ®¶m tÝnh chÝnh x¸c cho v¨n b¶n cßn ph¶i tr¸nh dïng nh÷ng tõ ®ång ©m kh¸c nghÜa. Mçi tõ trong ph¸p luËt chØ cã thÓ hiÓu theo mét nghÜa nhÊt ®Þnh. Do ®ã, mét mÆt khi gÆp mét tõ cã nhiÒu nghÜa th× ph¶i quy ®Þnh râ nghÜa cña nã ®Ó sö dông thèng nhÊt. NÕu kh«ng x¸c ®Þnh ®−îc nghÜa cña nã th× kh«ng nªn sö dông bëi v× cã thÓ lµm cho ng−êi ®äc hiÓu theo nhiÒu nghÜa kh¸c nhau. Bªn c¹nh ®ã, tõ ng÷ trong v¨n b¶n ph¶i ®−îc sö dông mét c¸ch thèng nhÊt. Kh«ng dïng nh÷ng tõ kh¸c ©m ®ång nghÜa trong cïng mét v¨n b¶n nãi riªng vµ trong c¶ hÖ thèng v¨n b¶n cña Nhµ n−íc nãi chung. VÝ dô: Trong c¸c tõ ®ång nghÜa "hîp ®ång", "b¶n cam kÕt", "b¶n giao kÌo"… th× nªn thèng nhÊt dïng "hîp ®ång" v× ®ã lµ tõ ®· ®−îc sö dông trong nhiÒu v¨n b¶n cña trung −¬ng.

32

Khi tr×nh bµy c©u, cÇn ph¶i b¶o ®¶m viÖc tu©n thñ ®Çy ®ñ c¸c qui t¾c ng÷ ph¸p vÒ c©u v¨n tiÕng ViÖt. C©u ph¶i ®−îc viÕt chÆt chÏ, chÝnh x¸c. Ph¶i sö dông ®óng ý nghÜa, vai trß cña c¸c lo¹i dÊu c©u (c¸c dÊu chÊm, phÈy, ngoÆc ®¬n, ngoÆc kÐp.v.v…) Trong v¨n b¶n cña Nhµ n−íc kh«ng dïng mét sè dÊu c©u nh− dÊu ba chÊm (…), v©n v©n (v.v…), chÊm than (!), chÊm hái (?). ThÓ v¨n trong v¨n b¶n cña Nhµ n−íc th−êng lµ thÓ v¨n nghÞ luËn, c©u v¨n trÇn thuËt, kh«ng sö dông v¨n phong t¶ c¶nh, v¨n vÇn v.v… ®Ó b¶o ®¶m tÝnh nghiªm tóc, chÝnh x¸c cña v¨n b¶n. III. Néi dung v¨n b¶n cña Nhµ n−íc

1. Néi dung c¬ b¶n mang tÝnh quyÒn lùc cña Nhµ n−íc. Tuú thuéc vµo tÝnh chÊt vµ néi dung cña tõng lo¹i c«ng viÖc, mçi v¨n b¶n mang tÝnh quyÒn lùc. Nhµ n−íc cã thÓ ®Ò cËp tíi nhiÒu vÊn ®Ò kh¸c nhau. Néi dung cña v¨n b¶n cã thÓ réng, hÑp, dµi, ng¾n, kh¸c nhau, nh−ng nh×n chung c¸c v¨n b¶n mang tÝnh quyÒn lùc Nhµ n−íc ®Òu ph¶i x¸c ®Þnh râ nh÷ng vÊn ®Ò sau ®©y: a. C¬ së ph¸p lý cña viÖc ban hµnh v¨n b¶n C¬ së ph¸p lý cña viÖc ban hµnh v¨n b¶n cña nh÷ng v¨n b¶n mang tÝnh quyÒn lùc Nhµ n−íc vµ c¸c v¨n b¶n mang tÝnh ph¸p lý ®−îc coi lµ céi nguån ph¸t sinh, lµ chuÈn mùc b¾t buéc ph¶i thu©n theo khi ban hµnh ra v¨n b¶n cña Nhµ n−íc. Th«ng th−êng, ®ã lµ c¸c v¨n b¶n liªn quan trùc tiÕp tíi néi dung v¨n b¶n ®ang so¹n th¶o. C¬ së ph¸p lý th−êng ®−îc tr×nh bµy, ®−îc ®Ò cËp ë phÇn ®Çu cña v¨n b¶n. Tuy nhiªn, trong thùc tiÔn ®· h×nh thµnh mét thãi quen, nÕu lµ v¨n b¶n ®Ò cËp tíi nh÷ng viÖc nhá, Ýt quan träng (®Æc biÖt lµ chØ thÞ) th× cã thÓ kh«ng tr×nh bµy phÇn c¬ së ph¸p lý. C¸ch tr×nh bµy phÇn c¬ së ph¸p lý trong c¸c lo¹i h×nh v¨n b¶n kh¸c nhau còng kh«ng hoµn toµn gièng nhau. Trong luËt, Ph¸p lÖnh, NghÞ ®Þnh, NghÞ quyÕt, QuyÕt ®Þnh.v.v… phÇn nµy ®−îc tr×nh bµy d−íi d¹ng c¸c "c¨n cø" trong chØ thÞ, th«ng t− th−êng ®−îc tr×nh bµy trùc tiÕp b»ng viÖc viÖn dÉn tªn v¨n b¶n. Tuú thuéc vµo néi dung v¨n b¶n ®Ò cËp tíi nhiÒu hay Ýt vÊn ®Ò; vµo viÖc cã nhiÒu hay Ýt v¨n b¶n liªn quan cÇn viÖn dÉn, phÇn c¬ së ph¸p lý cña v¨n b¶n cã thÓ chØ viÖn dÉn mét v¨n b¶n liªn quan trùc tiÕp, cã thÓ ph¶i viÖn dÉn nhiÒu v¨n b¶n kh¸c nhau. §Ó x¸c ®Þnh nh÷ng v¨n b¶n cô thÓ cÇn viÖn dÉn, ph¶i xuÊt ph¸t tõ môc ®Ých cña viÖc nµy lµ khai th¸c ý nghÜa cña phÇn c¬ së ph¸p lý, th× míi cã thÓ lùa chän ®óng v¨n b¶n, ®ång thêi vÉn b¶o ®¶m tÝnh gän nhÑ cho phÇn c¬ së ph¸p lý. 33

XuÊt ph¸t tõ kinh nghiÖm thùc tiÔn, cã thÓ cho r»ng; c¸c v¨n b¶n ®−îc viÖn dÉn nh»m khai th¸c 2 ý nghÜa c¬ b¶n: - X¸c ®Þnh râ viÖc ban hµnh v¨n b¶n ®−îc tiÕn hµnh bëi c¸c c¬ quan cã ®ñ thÈm quyÒn. - Minh chøng néi dung v¨n b¶n ®ang so¹n th¶o lµ hîp ph¸p. Bªn c¹nh ®ã, ngay trong phÇn ®Çu cña v¨n b¶n cßn cã thÓ viÖn dÉn c¸c v¨n b¶n mang tÝnh ph¸p lý, liªn quan trùc tiÕp tíi v¨n b¶n ®ang so¹n th¶o, nh−: Biªn b¶n vi ph¹m, biªn b¶n cña Héi ®ång tuyÓn dông, ®¬n khiÕu n¹i cña c«ng d©n v.v… Tuy nhiªn, ®Ó ph©n biÖt víi phÇn c¬ së ph¸p lý, phÇn nµy th−êng tr×nh bµy lµ "xÐt…" hoÆc "theo…" mµ kh«ng ghi d−íi d¹ng "c¨n cø…", ®Ó nãi vÒ lý do ra v¨n b¶n. VÝ dô: "XÐt ®¬n khiÕu n¹i cña «ng ®Ò göi ngµy / /…" Nh− vËy, phÇn nµy cã ý nghÜa lµ ®Þnh râ viÖc ra v¨n b¶n ®−îc tiÕn hµnh ®óng thñ tôc do ph¸p luËt qui ®Þnh cho tõng c«ng viÖc cô thÓ. XuÊt ph¸t tõ nh÷ng ý nghÜa trªn cña phÇn c¬ së ph¸p lý nªn cã thÓ cho r»ng: chØ viÖn dÉn c¸c v¨n b¶n cã gi¸ trÞ ®Ých thùc. Hay nãi c¸ch kh¸c ph¶i viÖn dÉn ®óng v¨n b¶n, tr¸nh ®−a vµo phÇn nµy nh÷ng v¨n b¶n kh«ng cÇn thiÕt. Nh− vËy võa gióp ng−êi so¹n th¶o khai th¸c, thÓ hiÖn ®Çy ®ñ ý nghÜa cña tõng v¨n b¶n ®−îc viÖn dÉn, võa kh«ng lµm cho phÇn nµy bÞ dµi dßng kh«ng cÇn thiÕt. §ång thêi, còng tr¸nh sù trïng lÆp trong viÖn dÉn, cã nghÜa lµ mét v¨n b¶n kh«ng viÖn dÉn nhiÒu lÇn. VÝ dô: mét v¨n b¶n võa ®−îc viÖn dÉn ë phÇn "c¨n cø", võa viÖn dÉn ë §iÒu 1 cña QuyÕt ®Þnh xö ph¹t vi ph¹m hµnh chÝnh. Trong tr−êng hîp ®ã, nÕu xÐt thÊy viÖn dÉn ë §iÒu 1 ®Ó nãi vÒ lý do viÖc ra v¨n b¶n lµ thuËn tiÖn h¬n, b¶o ®¶m sù chÆt chÏ cho néi dung ®iÒu nµy th× kh«ng viÖn dÉn v¨n b¶n ®ã ë phÇn "c¨n cø". Bªn c¹nh ®ã, nÕu gÆp tr−êng hîp cã nhiÒu v¨n b¶n cÇn viÖn dÉn v× ph¸p luËt cña ta ch−a tËp trung mµ cßn t¶n m¹n, vôn vÆt, th× chØ cÇn viÖn dÉn v¨n b¶n ®iÓn h×nh trong nhãm ®ã. NÕu c¸c v¨n b¶n nµy cã hiÖu lùc ph¸p lý nh− nhau, t¹o thµnh mét "hÖ thèng däc" cïng qui vÒ mét vÊn ®Ò (nh−: LuËt, NghÞ ®Þnh, Th«ng t−…) th× chØ cÇn viÖn dÉn v¨n b¶n cã hiÖu lùc ph¸p lý cao nhÊt trong nhãm ®ã. NÕu chóng cã hiÖu lùc ph¸p lý nh− nhau, t¹o thµnh mét "hÖ thèng ngang" th× viÖn dÉn chung trong mét "c¨n cø" vµ s¾p xÕp theo thø tù thêi gian ban hµnh. Mçi v¨n b¶n chØ cÇn nªu tªn, sè ký hiÖu, ngµy ban hµnh vµ phÇn trÝch yÕu v¨n b¶n. C¸ch lµm nµy cã thÓ gióp ng−êi so¹n th¶o tr×nh bµy phÇn c¬ së ph¸p lý mét c¸ch ng¾n gän nh−ng vÉn b¶o ®¶m tÝnh khoa häc v× tuy trÝch yÕu v¨n b¶n cã kh¸c nhau nh−ng cïng chung mét chñ ®Ò nªn chØ cÇn nªu ë v¨n b¶n cuèi cïng lµ ®ñ. b. §èi t−îng t¸c ®éng cña v¨n b¶n. 34

§èi t−îng t¸c ®éng cña v¨n b¶n lµ nh÷ng c¸ nh©n, tæ chøc c¬ quan Nhµ n−íc cã tr¸ch nhiÖm thi hµnh v¨n b¶n, cã liªn quan tíi c¸c qui ®Þnh, mÖnh lÖnh trong v¨n b¶n. Trong v¨n b¶n qui ph¹m ph¸p luËt th× ®èi t−îng t¸c ®éng ®−îc x¸c ®Þnh chung chung, trõu t−îng, kh«ng cã ®Þa chØ. §ã cã thÓ lµ tÊt c¶ mäi c¸ nh©n, tæ chøc hay c¬ quan Nhµ n−íc; cã thÓ chØ lµ mét nhãm nhÊt ®Þnh, nh−: c«ng chøc Nhµ n−íc, c¸c C«ng ty t− nh©n.v.v… Th«ng th−êng, ngay ë nh÷ng ®iÒu ®Çu tiªn cña v¨n b¶n, ®èi t−îng t¸c ®éng ®· x¸c ®Þnh, tuy nhiªn chØ lµ nh÷ng ®èi t−îng ph¶i thi hµnh v¨n b¶n. Cßn c¸c ®èi t−îng cã tr¸ch nhiÖm h−íng dÉn thi hµnh, chØ ®¹o thi hµnh, kiÓm tra, gi¸m s¸t viÖc thùc hiÖn v¨n b¶n l¹i ®−îc x¸c ®Þnh ë ch−¬ng cuèi - ch−¬ng "§iÒu kho¶n cuèi cïng" (hoÆc "§iÒu kho¶n thi hµnh"). Trong v¨n b¶n ¸p dông ph¸p luËt, ®èi t−îng t¸c ®éng th−êng ®−îc x¸c ®Þnh cô thÓ, nªu râ tªn vµ ®Þa chØ, víi nh÷ng t×nh tiÕt cÇn thiÕt ®ñ ®Ó x¸c ®Þnh ®ã lµ ®èi t−îng nµo mµ kh«ng bÞ nhÇm lÉn. Th«ng th−êng, nÕu lµ tæ chøc c¬ quan Nhµ n−íc, th× cã hai c¸ch tr×nh bµy - ChØ ghi tªn tæ chøc, c¬ quan. C¸ch nµy ®−îc sö dông khi ®èi t−îng t¸c ®éng lµ c¸c c¬ quan trong bé m¸y Nhµ n−íc vµ c¸c tæ chøc x· héi, v× tªn cña chóng toµn toµn kh¸c biÖt, kh«ng thÓ lÉn lén nhau. VÝ dô: Uû ban nh©n d©n huyÖn M, MÆt trËn Tæ quèc ViÖt Nam tØnh H.v.v… - Ghi tªn tæ chøc, c¬ quan vµ n¬i ®ãng trô së. C¸ch nµy phï hîp víi c¸c ®¬n vÞ c¬ së (®¬n vÞ h¹ch to¸n kinh doanh hoÆc hµnh chÝnh sù nghiÖp) nhÊt lµ c¸c ®¬n vÞ thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ngoµi quèc doanh (C«ng ty t− nh©n, C«ng ty liªn doanh.v.v…) Khi ®ã ®Ó x¸c ®Þnh ®Þa chØ, ng−êi ta th−êng ghi râ sè nhµ, tªn ®−êng phè, tªn ph−êng, quËn (nÕu ë thµnh phè) hoÆc x·, huyÖn (nÕu ë n«ng th«n ), n¬i ®èi t−îng t¸c ®éng ®ãng trô së. NÕu ®èi t−îng t¸c ®éng cña v¨n b¶n lµ c¸ nh©n th× viÖc x¸c ®Þnh th−êng phong phó h¬n. Tuú thuéc vµo tõng trõng hîp cô thÓ, cã thÓ tr×nh bµy phÇn nµy theo mét trong nh÷ng c¸ch sau ®©y: - Ghi râ hä tªn, ngµy th¸ng n¨m sinh vµ n¬i ®¨ng ký hé khÈu (tr−êng tró hoÆc t¹m tró). §Ó x¸c ®Þnh n¬i ®¨ng ký hé khÈu cÇn ghi râ sè nhµ, tªn phè, ph−êng (nÕu ë thµnh phè); ghi râ tªn th«n, xãm x· (nÕu ë n«ng th«n). C¸ch x¸c ®Þnh ®Þa chØ nh− trªn th−êng ®−îc sö dông trong tr−êng hîp gi÷a ng−êi ra v¨n b¶n vµ ®èi t−îng t¸c ®éng cña v¨n b¶n kh«ng cã mèi quan hÖ vÒ tæ chøc, nh−: gi÷a c¬ quan cã thÈm quyÒn xö ph¹t víi ng−êi cã hµnh vi vi ph¹m hµnh chÝnh, gi÷a c¬ quan gi¶i quyÕt khiÕu n¹i víi ng−êi cã khiÕu n¹i.v.v… - Ghi râ hä tªn, ngµy th¸ng n¨m sinh, chøc vô vµ n¬i c«ng t¸c. Th«ng th−êng, c¸ch x¸c ®Þnh nµy ®−îc sö dông khi gi÷a ng−êi ban hµnh v¨n b¶n vµ ®èi 35

t−îng cã liªn quan cã sù lÖ thuéc trùc tiÕp vÒ mÆt tæ chøc, nh− gi÷a thñ tr−ëng víi nh©n viªn trong mét ngµnh hay mét c¬ quan Nhµ n−íc. c. C¸c mÖnh lÖnh cña c¬ quan ban hµnh §ã lµ phÇn träng t©m cña v¨n b¶n mang tÝnh quyÒn lùc Nhµ n−íc. C¸c mÖnh lÖnh ®ã cã thÓ ®−îc thÓ hiÖn d−íi d¹ng qui ph¹m ph¸p luËt, còng cã thÓ lµ c¸c mÖnh lÖnh cô thÓ, c¸ biÖt. NÕu néi dung v¨n b¶n lµ c¸c qui ph¹m ph¸p luËt th× sè l−îng qui ph¹m th−êng kh¸ lín vµ ®Ò cËp tíi nhiÒu vÊn ®Ò kh¸c nhau. Cßn nÕu lµ c¸c mÖnh lÖnh cô thÓ th× th−êng chØ tËp trung ®Ò cËp tíi mét sè néi dung cã liªn quan mËt thiÕt víi nhau theo mét chñ ®Ò nhÊt ®Þnh. Do néi dung v¨n b¶n cã thÓ réng, hÑp hay dµi, ng¾n kh¸c nhau ®−îc ph©n chia theo c¸c kÕt cÊu kh¸c nhau cho phï hîp víi tõng tr−êng hîp cô thÓ. Nh×n chung, trong thùc tiÔn ®· h×nh thµnh kÕt cÊu chung cho mäi lo¹i v¨n b¶n mang tÝnh quyÒn lùc Nhµ n−íc, ®ã lµ: phÇn, ch−¬ng, môc, ®iÒu, kho¶n, ®iÓm. Tuy nhiªn, viÖc lùa chän kÕt cÊu nµo, tr−íc hÕt phô thuéc vµo tõng lo¹i v¨n b¶n (NghÞ ®Þnh, NghÞ quyÕt, QuyÕt ®Þnh, ChØ thÞ, Th«ng t−.v.v.. ), ®ång thêi phô thuéc vµo sè l−îng c¸c néi dung trong v¨n b¶n. VÝ dô: NghÞ quyÕt, Th«ng t− th−êng chia thµnh phÇn I, II… hoÆc I, II… hay 1, 2… a, b… Cßn QuyÕt ®Þnh, NghÞ ®Þnh th−êng chia thµnh §iÒu 1, §iÒu 2… Khi ph©n chia néi dung v¨n b¶n thµnh kÕt cÊu nhá h¬n, cÇn b¶o ®¶m tÝnh l«gÝch, hîp lý cña v¨n b¶n. Ph¶i xuÊt ph¸t tõ néi dung cña tõng ®o¹n trong v¨n b¶n ®Ó x¸c lËp c¸c kÕt cÊu cô thÓ. Nªn tr×nh bµy, thÓ hiÖn trän vÑn, ®Çy ®ñ mét néi dung trong kÕt cÊu nhÊt ®Þnh. Tr¸nh t×nh tr¹ng chia nhá mét néi dung cã liªn quan mËt thiÕt víi nhau ra thµnh nhiÒu kÕt cÊu kh¸c nhau, viÖc tr×nh bµy sÏ thiÕu l«gÝch, khoa häc, viÖc thùc hiÖn sÏ khã kh¨n. Ng−îc l¹i, còng kh«ng nªn ®−a nhiÒu néi dung kh¸c nhau vµo trong cïng mét kÕt cÊu ®Ó b¶o ®¶m cho mçi kÕt cÊu ®Òu cã träng t©m, träng ®iÓm, viÖc tr×nh bµy kh«ng bÞ lan m¹n, viÖc n¾m b¾t néi dung v¨n b¶n sÏ ®−îc thuËn tiÖn. Khi ph©n chia v¨n b¶n thµnh nh÷ng kÕt cÊu kh¸c nhau, kh«ng c¨n cø vµo sè l−îng c©u, tõ cã trong tõng ®o¹n v¨n, mµ cÇn xem xÐt néi dung ®ã ®· ®ñ hay ch−a. NÕu ®· ®Çy ®ñ, th× dï ®o¹n v¨n ng¾n còng ®· kÕt thóc mét kÕt cÊu. Ng−îc l¹i, khi néi dung nµo ®ã ch−a ®Çy ®ñ th× mÆc dï ®o¹n v¨n ®· dµi vÉn ph¶i bæ sung cho ®Çy ®ñ ®Ó hoµn chØnh mét kÕt cÊu. Sau khi ®· æn ®Þnh viÖc ph©n chia néi dung v¨n b¶n theo mét kÕt cÊu gi÷a c¸c ®¬n vÞ, cÇn x¸c ®Þnh vÞ trÝ, mèi liªn hÖ gi÷a c¸c ®¬n vÞ cÊu thµnh kÕt cÊu ®ã, tøc lµ ph¶i s¾p xÕp chóng theo mét thø tù khoa häc, b¶o ®¶m sù l« gÝch, liÒn m¹ch cho v¨n b¶n. 36

Cã thÓ s¾p xÕp c¸c néi dung v¨n b¶n theo mét trong hai c¨n cø: møc ®é quan träng cña vÊn ®Ò vµ tr×nh tù diÔn biÕn cña vÊn ®Ò. Theo møc ®é quan träng cña c¸c vÊn ®Ò lµ cÇn xem xÐt, ®¸nh gi¸ tÇm quan träng cña tõng vÊn ®Ò, tõng c«ng viÖc mµ v¨n b¶n ®Ò cËp tíi ®Ó s¾p xÕp theo thø tù: c¸c qui ®Þnh vÒ vÊn ®Ò quan träng xÕp tr−íc, Ýt quan träng xÕp sau. C¨n cø nµy ®−îc sö dông trong tr−êng hîp c¸c néi dung trong vÊn ®Ò ®éc lËp t−¬ng ®èi víi nhau, kh«ng cã mèi quan hÖ nh©n - qu¶, kh«ng t¹o nªn mét thñ tôc nhÊt ®Þnh. Tuy nhiªn, viÖc ®¸nh gi¸ vÒ møc ®é quan träng cña c¸c néi dung còng chØ mang tÝnh t−¬ng ®èi, nh−ng khi ®· cã c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh vµ so s¸nh møc ®é quan träng cña c¸c néi dung kh¸c nhau th× th−êng s¾p xÕp nh− trªn. Theo tr×nh tù diÔn biÕn cña vÊn ®Ò nghÜa lµ viÖc x¶y ra tr−íc hay cÇn lµm tr−íc th× qui ®Þnh tr−íc, viÖc g× x¶y ra sau hoÆc cÇn lµm sau th× qui ®Þnh sau. ViÖc s¾p xÕp nµy dùa theo thø tù thêi gian thùc hiÖn hµnh vi cÇn thiÕt trong mét qu¸ tr×nh nhÊt ®Þnh. Thø tù ®ã ph¶i ®−îc h×nh thµnh trªn c¬ së khoa häc, x¸c ®Þnh ®óng thñ tôc cÇn thiÕt ®Ó tiÕn hµnh gi¶i quyÕt c«ng viÖc nhÊt ®Þnh. Nh− vËy, khi qui ®Þnh vÒ c¸c thñ tôc cÇn thiÕt cho viÖc gi¶i quyÕt c¸c c«ng viÖc cô thÓ th× th−êng dùa theo c¨n cø nµy, nh−: thñ tôc cÊp phÐp, thñ tôc xö ph¸t vi ph¹m hµnh chÝnh, thñ tôc gi¶i quyÕt khiÕu n¹i, tè c¸o v.v…. §ång thêi, theo tr×nh tù diÔn biÕn cña vÊn ®Ò cßn ®−îc hiÓu nh÷ng néi dung lµ nguyªn nh©n ®−îc xÕp tr−íc nh÷ng néi dung lµ kÕt qu¶. Trong mèi quan hÖ nh©n - qña th× viÖc tr×nh bµy nguyªn nh©n tr−íc hÕt kÕt qu¶ b¶o ®¶m sù liÒn m¹ch, l«gÝch cho v¨n b¶n. VÝ dô: trong ba néi dung: thùc tiÔn qu¶n lý Nhµ n−íc, biÖn ph¸p kh¾c phôc vµ c¸ch thøc tæ chøc thùc hiÖn th× néi dung tr−íc lµ nguyªn nh©n dÉn tíi néi dung sau. V× vËy, trong chØ thÞ mçi néi dung trªn ®−îc cÊu thµnh mét phÇn cña chØ thÞ. d. HiÖu lùc ph¸p lý cña v¨n b¶n HiÖu lùc ph¸p lý cña v¨n b¶n lµ kh¶ n¨ng mµ ph¸p luËt t¹o ra cho v¨n b¶n trong viÖc t¸c ®éng vµo c¸c quan hÖ x· héi, bao gåm hiÖu lùc trong viÖc lµm mÊt hiÖu lùc cña c¸c v¨n b¶n kh¸c, hiÖu lùc vÒ kh«ng gian, thêi gian vµ ®èi t−îng t¸c ®éng. X¸c ®Þnh hiÖu lùc ph¸p lý cho c¸c v¨n b¶n mang tÝnh quyÒn lùc Nhµ n−íc lµ rÊt quan träng, gióp nh÷ng ng−êi cã liªn quan biÕt râ ph¶i thùc hiÖn v¨n b¶n ®ã trong thêi gian nµo, ë nh÷ng vïng l·nh thæ nµo. Th«ng th−êng, viÖc x¸c ®Þnh hiÖu lùc ph¸p lý cña v¨n b¶n qui ph¹m ph¸p luËt ®−îc thùc hiÖn trong ch−¬ng cuèi (ch−¬ng "§iÒu kho¶n thi hµnh" hoÆc "§iÒu kho¶n cuèi cïng") cña v¨n b¶n ¸p dông ph¸p luËt ë nh÷ng ®iÒu cuèi cña v¨n b¶n. §Ó x¸c ®Þnh néi dung nµy, cã thÓ ®Ò cËp tíi nh÷ng vÊn ®Ò sau ®©y: 37

- C¸c v¨n b¶n bÞ mÊt hiÖu lùc. §ã lµ viÖc x¸c ®Þnh v¨n b¶n ®ang so¹n th¶o sÏ thay thÕ, b·i bá hay hñy bá v¨n b¶n nµo. Thay thÕ v¨n b¶n lµ viÖc c¬ quan ban hµnh dïng v¨n b¶n sau ®Ó lµm mÊt hiÖu lùc cña c¸c v¨n b¶n cïng tªn gäi mµ m×nh ®· ban hµnh tr−íc ®©y vÒ cïng mét vÊn ®Ò. B·i bá v¨n b¶n lµ viÖc dïng v¨n b¶n cã hiÖu lùc ph¸p luËt cao h¬n ®Ó lµm mÊt hiÖu lùc nh÷ng v¨n b¶n ®· ban hµnh tr−íc ®ã vÒ cïng mét vÊn ®Ò. Huû bá v¨n b¶n lµ viÖc dïng v¨n b¶n cã hiÖu lùc b»ng hoÆc cao h¬n ®Ó lµm mÊt hiÖu lùc nghiªn cøu v¨n b¶n ®· ban hµnh tr−íc ®©y cã sù vi ph¹m ph¸p luËt; nh−: tr¸i thÈm quyÒn, sai thñ tôc hoÆc néi dung tr¸i ph¸p luËt. Khi x¸c ®Þnh c¸c v¨n b¶n hÕt hiÖu lùc, cÇn l−u ý tíi nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn sau ®©y: + V¨n b¶n ®ang so¹n th¶o vµ c¸c v¨n b¶n bÞ mÊt hiÖu lùc ph¶i cïng qui ®Þnh vÒ mét vÊn ®Ò. NÕu qui ®Þnh vÒ nh÷ng vÊn ®Ò kh¸c nhau th× kh«ng ®−îc dïng v¨n b¶n sau ®Ó lµm mÊt hiÖu lùc cña v¨n b¶n ban hµnh tr−íc ®ã, v× nh− vËy sÏ lµm cho ph¸p luËt bÞ khiÕm khuyÕt, cã nh÷ng "kho¶ng trèng" kh«ng cã c¸c qui ®Þnh cÇn thiÕt. + V¨n b¶n sau ph¶i cã hiÖu lùc ph¸p lý b»ng hoÆc cao h¬n th× míi lµm mÊt hiÖu lùc cña v¨n b¶n tr−íc ®ã. Kh«ng ®−îc sö dông v¨n b¶n cã hiÖu lùc ph¸p lý thÊp h¬n nh÷ng v¨n b¶n ban hµnh tr−íc ®ã ®Ó lµm mÊt hiÖu lùc cña chóng. + Ph¶i nªu râ tªn v¨n b¶n hoÆc phÇn v¨n b¶n bÞ mÊt hiÖu lùc, tr¸nh qui ®Þnh chung chung, thiÕu cô thÓ. NÕu toµn bé v¨n b¶n tr−íc ®©y bÞ mÊt hiÖu lùc th× kÓ tªn v¨n b¶n, nÕu chØ cã mét phÇn hÕt hiÖu lùc th× nªu râ phÇn ®ã. NÕu phÇn lín v¨n b¶n bÞ mÊt hiÖu lùc, chØ g÷i l¹i mét phÇn nhá th× cã thÓ tuyªn bè lµm mÊt hiÖu lùc v¨n b¶n. PhÇn cÇn gi÷ l¹i nªn t×m c¸ch ®−a vµo v¨n b¶n ®ang so¹n th¶o ®Ó tr¸nh t×nh tr¹ng t¶n m¸t, vôn vÆt cho c¸c qui ®Þnh hiÖn hµnh. §ång thêi tr¸nh tuyªn bè chung chung nh− hiÖn nay: "C¸c qui ®Þnh tr−íc ®©y tr¸i…. ®Òu b·i bá". V× nh− vËy, mét mÆt khã x¸c ®Þnh nh÷ng v¨n b¶n ®· hÕt hiÖu lùc, mÆt kh¸c kh«ng thÓ cã xu h−íng xö lý râ nÐt ®èi víi c¸c "quy ®Þnh kh«ng tr¸i" víi v¨n b¶n míi ban hµnh. - Ph¹m vi kh«ng gian vµ thêi gian cã hiÖu lùc cña v¨n b¶n. VÊn ®Ò x¸c ®Þnh kho¶ng kh«ng gian cã hiÖu lùc cña v¨n b¶n chØ ®−îc ®Æt ra khi c¬ quan ban hµnh tù thu hÑp ph¹m vi t¸c ®éng cña chóng. VÝ dô: C¬ quan trung −¬ng ra v¨n b¶n ®Ó thùc hiÖn ë c¸c tØnh miÒn nói, biªn giíi vµ h¶i ®¶o.v.v… 38

VÊn ®Ò thêi gian cã hiÖu lùc lu«n lu«n cÇn ®−îc x¸c ®Þnh trong v¨n b¶n. C¸ch x¸c ®Þnh thêi gian cã hiÖu lùc cña v¨n b¶n qui ph¹m ph¸p luËt kh¸c víi cña v¨n b¶n ¸p dông ph¸p luËt. Trong c¸c v¨n b¶n qui ph¹m ph¸p luËt th−êng chØ qui ®Þnh thêi gian b¾t ®Çu cã hiÖu lùc, trong v¨n b¶n ¸p dông ph¸p luËt th−êng x¸c ®Þnh kho¶ng thêi gian (thêi gian b¾t ®Çu vµ thêi gian kÕt thóc) cã hiÖu lùc cña v¨n b¶n. Kho¶ng thêi gian thùc hiÖn c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt ¸p dông ph¸p luËt ®−îc x¸c ®Þnh tuú thuéc vµo tÝnh chÊt vµ néi dung c«ng viÖc mµ v¨n b¶n ®Ò cËp tíi nh−ng nh×n chung, lµ ph¶i ®ñ ®Ó thùc hiÖn c¸c mÖnh lÖnh cã liªn quan ®Õn c«ng viÖc ®ã. VÒ c¸ch x¸c ®Þnh thêi gian b¾t ®Çu cã hiÖu lùc cña v¨n b¶n, thùc tiÔn ®· h×nh thµnh nh÷ng khuynh h−íng sau ®©y: + Sö dông hiÖu lùc håi tè: Tøc lµ qui ®Þnh v¨n b¶n cã hiÖu lùc trë vÒ tr−íc so víi thêi ®iÓm ban hµnh. V× vËy, chØ ®−îc qui ®Þnh vrrf hiÖu lùc håi tè trong nh÷ng tr−êng hîp cÇn thiÕt, nh− tr−êng hîp ®Ó ®¶m b¶o thùc hiÖn quyÒn lîi cña c«ng d©n, tæ chøc cã liªn quan hay ®Ó kÞp thêi thi hµnh c¸c v¨n b¶n cña cÊp trªn theo thêi gian ®· ®Þnh tr−íc.v.v… Tuy nhiªn, ®Ó ®¶m b¶o sù chÆt chÏ trong viÖc ¸p dông hiÖu lùc håi tè cho c¸c v¨n b¶n qui ph¹m ph¸p luËt, §iÒu 76 LuËt ban hµnh v¨n b¶n qui ph¹m ph¸p luËt1 qui ®Þnh: Kh«ng ®−îc sö dông hiÖu lùc nµy khi quy ®Þnh tr¸ch nhiÖm ph¸p lÝ míi ®èi víi hµnh vi mµ vµo thêi ®iÓm thùc hiÖn hµnh vi ®ã, ph¸p luËt kh«ng qui ®Þnh tr¸ch nhiÖm ph¸p lÝ vµ khi qui ®Þnh tr¸ch nhiÖm ph¸p lÝ nÆng h¬n ®èi víi hµnh vi ®· thùc hiÖn tr−íc ®ã. + Qui ®Þnh v¨n b¶n cã hiÖu lùc thi hµnh ngay kÓ tõ ngµy ký: Theo c¸ch nµy, viÖc sao göi v¨n b¶n khã cã thÓ kÞp thêi vµ viÖc tæ chøc thùc hiÖn còng rÊt khã kh¨n. §Æc biÖt, ®èi víi c¸c v¨n b¶n qui ph¹m ph¸p luËt cã néi dung quan träng cÇn tuyªn truyÒn, phæ biÕn réng r·i th× khã kh¨n sÏ cµng lín. Do ®ã, chØ trong nh÷ng tr−êng hîp thËt cÇn thiÕt míi qui ®Þnh nh− trªn. + Qui ®Þnh v¨n b¶n cã hiÖu lùc sau ngµy ban hµnh. Thêi gian ®ã lµ kho¶ng thêi gian cÇn thiÕt, t−¬ng øng víi tÝnh chÊt vµ néi dung cña tõng lo¹i v¨n b¶n, ®Ó tiÕn hµnh c«ng t¸c chuÈn bÞ cho viÖc triÓn khai thùc hiÖn v¨n b¶n. Néi dung v¨n b¶n cµng nhiÒu vÊn ®Ò, tÝnh chÊt v¨n b¶n cµng quan träng th× giê gian chuÈn bÞ cµng dµi vµ ng−îc l¹i. C¸c quy ®Þnh nµy lµ hîp lý h¬n, phï hîp víi ®iÒu kiÖn thùc tiÔn qu¶n lý Nhµ n−íc ë n−íc ta trong giai ®o¹n hiÖn nay. 1

§−îc Quèc héi th«ng qua ngµy 12/11/1996

39

- Nh÷ng ®èi t−îng cã tr¸ch nhiÖm h−íng dÉn, chØ ®¹o gi¸m s¸t vµ thi hµnh v¨n b¶n. Nh×n chung, cÇn x¸c ®Þnh râ c¸c c¬ quan, tæ chøc hay c¸ nh©n cã tr¸ch nhiÖm h−íng dÉn, chØ ®¹o, gi¸m s¸t vµ thi hµnh v¨n b¶n. Khi ®ã, cÇn dùa vµo c¬ cÊu tæ chøc cña c¬ quan ban hµnh v¨n b¶n ®Ó giao cho cÊp d−íi trùc tiÕp thùc hiÖn nh÷ng tr¸ch nhiÖm nãi trªn. CÇn x¸c ®Þnh râ vai trß cña c¸c c¬ quan, ®¬n vÞ trùc thuéc cã liªn quan trong viÖc h−íng dÉn, chØ ®¹o, gi¸m s¸t vµ b¸o c¸o viÖc thi hµnh v¨n b¶n. 2. Néi dung v¨n b¶n kh«ng mang tÝnh quyÒn lùc Nhµ n−íc. Néi dung cña nhãm v¨n b¶n nµy rÊt ®a d¹ng, cã thÓ dùa vµo môc ®Ých cña v¨n b¶n ®Ó xem xÐt cô thÓ vÒ nhãm néi dung sau ®©y: a. Néi dung c¸c v¨n b¶n cã môc ®Ých ghi nhËn mét sù kiÖn ph¸p lý: c¸c v¨n b¶n nµy còng rÊt ®a d¹ng, nh−: biªn b¶n, hîp ®ång v.v…. Biªn b¶n lµ h×nh thøc v¨n b¶n ®−îc dïng ®Ó ghi nhËn nh÷ng sù kiÖn ®· x¶y ra, lu«n g¾n liÒn víi viÖc ban hµnh c¸c v¨n b¶n mang tÝnh quyÒn lùc Nhµ n−íc. V× vËy, ho¹t ®éng lËp biªn b¶n cña c¸c chñ thÓ cã thÈm quyÒn còng ®−îc coi lµ ho¹t ®éng qu¶n lý Nhµ n−íc. Cã nh÷ng tr−êng hîp, biªn b¶n lµ tiÒn ®Ò, lµ c¬ së ph¸p lý cho viÖc ban hµnh c¸c v¨n b¶n mang tÝnh quyÒn lùc Nhµ n−íc, nh−: biªn b¶n vi ph¹m hµnh chÝnh, biªn b¶n cuéc häp héi ®ång kû luËt c¬ quan.v.v… lµ c¬ së ®Ó quyÕt ®Þnh xö ph¹t vi ph¹m hµnh chÝnh, quyÕt ®Þnh xö ph¹t c¸n bé, viªn chøc vi ph¹m.v.v… Còng cã nhiÒu tr−êng hîp, biªn b¶n lµ ph−¬ng tiÖn ghi nhËn nh÷ng ho¹t ®éng thùc hiÖn mét quyÕt ®Þnh hµnh chÝnh, nh−: kh¸m ng−êi, kh¸m nhµ, tÞch thu tang vËt, ph−¬ng tiÖn vi ph¹m.v.v… Hîp ®ång lµ lo¹i v¨n b¶n ®−îc sö dông ®Ó ghi nhËn sù tho¶ thuËn vÒ nh÷ng néi dung mµ ph¸p luËt cho phÐp, cña nh÷ng c¸ nh©n hay ph¸p nh©n nhÊt ®Þnh. Cã nhiÒu lo¹i hîp ®ång nh− hîp ®ång d©n sù, hîp ®ång kinh tÕ.v.v… MÆc dï cã mét sè ®iÓm kh¸c nhau vÒ néi dung nh−ng c¸c lo¹i v¨n b¶n nãi trªn ®Òu ph¶i ghi nhËn nh÷ng néi dung chÝnh sau ®©y: - Thêi gian, ®Þa ®iÓm lËp biªn b¶n, hîp ®ång (phÇn nµy sÏ tr×nh bµy chi tiÕt). - Hä tªn ng−êi lËp biªn b¶n, hîp ®ång: lµ ng−êi ®−îc ph¸p luËt quy ®Þnh. NÕu lµ nh©n viªn Nhµ n−íc th× cÇn nãi râ chøc vô ®ang ®¶m nhËm, c¬ quan c«ng t¸c. NÕu lµ c¸ nh©n th× ghi râ ®Þa chØ. - Hä tªn, ®Þa chØ nh÷ng ng−êi cã liªn quan, nh−: ng−êi vi ph¹m, ng−êi chøng kiÕn.v.v… - Néi dung chÝnh cña sù viÖc cã liªn quan, nh−: diÔn biÕn cña vi ph¹m, c¸c tho¶ thuËn cña nh÷ng bªn tham gia giao kÕt hîp ®ång.

40

Ngoµi biªn b¶n, hîp ®ång cßn cã mét sè v¨n b¶n kh¸c còng cã néi dung víi môc ®Ých ghi nhËn sù kiÖn ph¸p lý nh− c¸c ho¸ ®¬n, chøng tõ, biªn lai, phiÕu xuÊt kho, phiÕu nhËp kho.v.v… b. Néi dung c¸c v¨n b¶n cã néi dung truyÒn t¶i nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt cã liªn quan tíi viÖc thùc hiÖn chøc n¨ng, nhiÖm vô cña chñ thÓ ban hµnh. NhiÖm vô truyÒn t¶i mét l−îng th«ng tin nhÊt ®Þnh cã liªn quan tíi ho¹t ®éng cña Nhµ n−íc kh«ng chØ thuéc vÒ c¸c v¨n b¶n mang tÝnh quyÒn lùc Nhµ n−íc mµ cßn thuéc vÒ nhiÒu lo¹i v¨n b¶n kh«ng mang tÝnh quyÒn lùc Nhµ n−íc, nh−: th«ng b¸o, th«ng c¸o, c«ng v¨n hµnh chÝnh, tê tr×nh.v.v…. Tuy nhiªn, nh÷ng v¨n b¶n kh¸c nhau th× cã néi dung ®−îc truyÒn t¶i lµ kh«ng gièng nhau vµ ngay c¶ môc ®Ých cña viÖc truyÒn t¶i còng thÓ hiÖn ë nh÷ng cÊp ®é kh¸c nhau. Cã nh÷ng v¨n b¶n chØ cã môc ®Ých th«ng b¸o cho ®èi t−îng tiÕp nhËn vÒ mét sù viÖc ®·, ®ang hoÆc sÏ x¶y ra, nh−: th«ng b¸o, th«ng c¸o. Cã nh÷ng v¨n b¶n cã môc ®Ých réng h¬n, kh«ng chØ th«ng b¸o nh− trªn mµ cßn ®Ò b¹t nh÷ng mong muèn, nguyÖn väng, yªu cÇu cña ng−êi ban hµnh ®èi v¬i ng−êi tiÕp nhËn, nh− c«ng v¨n hµnh chÝnh, tê tr×nh .v.v… XÐt vÒ néi dung c¸c v¨n b¶n trªn, ngoµi nh÷ng néi dung nh− c¸c v¨n b¶n ë phÇn a, cßn ph¶i tr×nh bµy ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c vÒ nh÷ng vÊn ®Ò chÝnh cã liªn quan. Nh÷ng vÊn ®Ò ®ã ®−îc x¸c ®Þnh trªn tõng c«ng viÖc cô thÓ cã liªn quan tíi v¨n b¶n. VÝ dô: Trong tê tr×nh vÒ mét dù ¸n ph¸p luËt th× nh÷ng vÊn ®Ò chÝnh ph¶i cã lµ: - Môc ®Ých, ý nghÜa, tÇm quan träng cña viÖc ban hµnh v¨n b¶n ®ang ®−îc so¹n th¶o; - Nh÷ng néi dung chÝnh cña dù ¸n ph¸p luËt; - Nh÷ng vÊn ®Ò cßn ch−a thèng nhÊt ý kiÕn vµ c¸c ph−¬ng ¸n cã liªn quan tíi vÊn ®Ò ®ã. ë mçi ph−¬ng ¸n cÇn ph©n tÝch cô thÓ, toµn tiÖn, cÇn nãi râ quan ®iÓm cña ng−êi so¹n th¶o ®Ó lµm c¬ së cho c¬ quan ban hµnh lùa chän ph−¬ng ¸n phï hîp.

41

C©u hái h−íng dÉn häc tËp

1. Tr×nh bµy néi dung c¸c v¨n b¶n mang tÝnh quyÒn lùc Nhµ n−íc. 2. Ng«n ng÷ trong v¨n b¶n cña Nhµ n−íc cÇn ®−îc sö dông nh− thÕ nµo ?

42

Ch−¬ng V c¸c v¨n b¶n hiÖn hµnh cña Nhµ n−íc

I. HiÕn ph¸p, luËt, ph¸p lÖnh.

§©y lµ nh÷ng v¨n b¶n qui ph¹m ph¸p luËt cã vai trß rÊt quan träng trong ®êi sèng x· héi, trong qu¶n lý Nhµ n−íc. Vai trß ®ã ¶nh h−ëng kh¸ s©u s¾c tíi h−íng h×nh thµnh c¸c néi dung cô thÓ trong tõng lo¹i v¨n b¶n nãi trªn. HiÕn ph¸p lµ v¨n b¶n gèc, lµ c¬ së ph¸p lý cña mäi lo¹i v¨n b¶n kh¸c. Néi dung cña HiÕn ph¸p bao gåm nh÷ng qui ®Þnh vÒ tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc cña qu¶n lý Nhµ n−íc, nh−: chÕ ®é chÝnh trÞ, kinh tÕ v¨n ho¸ - x· héi.v.v… V× vËy, c¸c qui ®Þnh cña HiÕn ph¸p chØ ë môc ®Ých chung chung vÒ nh÷ng vÊn ®Ò lín, lµm c¬ së cho viÖc ban hµnh luËt, ph¸p lÖnh. §ång thêi, víi t− c¸ch lµ v¨n b¶n cã hiÖu lùc ph¸p lý cao nhÊt trong hÖ thèng v¨n b¶n cña Nhµ n−íc, HiÕn ph¸p lµ v¨n b¶n kh«ng cã phÇn c¬ së ph¸p lý. ViÖc t¹o dùng HiÕn ph¸p chØ dùa vµo ý thøc ph¸p luËt cña toµn x· héi, ®Æc biÖt lµ cña §¶ng vµ Nhµ n−íc, nh»m ph¸p luËt ho¸ ®−êng lèi cña §¶ng, nguyÖn väng cña mäi tÇng líp trong nh©n d©n lao ®éng. LuËt lµ v¨n b¶n cã hiÖu lùc ph¸p lý sau HiÕn ph¸p, ®−îc ban hµnh ®Ó cô thÓ HiÕn ph¸p, biÕn c¸c qui ®Þnh c¬ b¶n trong HiÕn ph¸p thµnh nh÷ng qui ®Þnh chung vÒ tõng lÜnh vùc cô thÓ. Do ®ã, so víi HiÕn ph¸p, néi dung cña LuËt cã ph¹m vi hÑp h¬n vµ cô thÓ h¬n. ë n−íc ta, mçi LuËt ®−îc ban hµnh ®Ó qui ®Þnh vÒ mét lÜnh vùc quan träng, cã vÞ trÝ t−¬ng ®èi ®éc lËp trong qu¶n lý Nhµ n−íc. NÕu ph¹m vi qui ®Þnh ®−îc x¸c ®Þnh ë qui m« lín th× v¨n b¶n LuËt th−êng cã tªn lµ "Bé luËt". Ph¸p lÖnh lµ v¨n b¶n do Uû ban th−êng vô Quèc héi ban hµnh nªn hiÖu lùc ph¸p lý thÊp h¬n LuËt. HiÖn nay, Ph¸p lÖnh chñ yÕu ®−îc ban hµnh trong hai tr−êng hîp: ®Ó t¹m thêi thay thÕ LuËt vµ ®Ó cô thÓ ho¸ LuËt. Trong nh÷ng tr−êng hîp cÇn cã LuËt nh−ng ch−a cã ®iÒu kiÖn ®Ó lµm LuËt, Quèc héi cã thÓ giao cho Uû ban th−êng vô Quèc héi ban hµnh Ph¸p lÖnh ®Ó ®Æt

43

ra c¸c qui ®Þnh cÇn thiÕt vµ sau mét thêi gian thùc hiÖn sÏ tr×nh Quèc héi xem xÐt, ban hµnh thµnh LuËt. Trong mét tr−êng hîp kh¸c, khi ®· cã Lu¹t nh−ng ch−a ®ñ c¸c qui ®Þnh chi tiÕt vÒ nh÷ng vÊn ®Ò cã liªn quan, Ph¸p lÖnh cã thÓ ®−îc ban hµnh ®Ó cô thÓ ho¸ LuËt. HiÕn ph¸p, LuËt, Ph¸p lÖnh lµ nh÷ng v¨n b¶n cã ®èi t−îng ®iÒu chØnh lµ nh÷ng quan hÖ x· héi quan träng, t−¬ng ®èi æn ®Þnh. Néi dung cña chóng th−êng lµ nh÷ng qui ®Þnh chung chung, Ýt cô thÓ, lµ c¬ së ph¸p lý ®Ó ban hµnh c¸c v¨n b¶n kh¸c. VÒ kÕt cÊu, HiÕn ph¸p vµ c¸c Bé luËt ®Òu cã lêi nãi ®Çu vµ phÇn néi dung chÝnh. Lêi nãi ®Çu lµ phÇn th−êng ®Ò cËp tíi c¸c néi dung chÝnh: ghi nhËn nh÷ng thµnh qu¶ c¸ch m¹ng ®· ®¹t ®−îc trong giai ®o¹n c¸ch m¹ng tr−íc ®ã vµ ®Ò ra nhiÖm vô, môc tiªu cÇn ®¹t cho giai ®o¹n c¸ch m¹ng míi; x¸c ®Þnh ý nghÜa, vai trß cña v¨n b¶n; x¸c ®Þnh nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n mang tÝnh chØ ®¹o toµn bé néi dung v¨n b¶n. PhÇn néi dung cña HiÕn ph¸p chia thµnh c¸c ch−¬ng, c¸c ®iÒu. Mçi ch−¬ng cã tªn gäi riªng vµ quy ®Þnh vÒ tõng lÜnh vùc quan träng cña qu¶n lý Nhµ n−íc, nh−: chÕ ®é chÝnh, kinh tÕ, v¨n ho¸ - x· héi, an ninh - quèc phßng, quyÒn vµ nghÜa vô c¬ b¶n cña c«ng d©n v.v… Néi dung cña LuËt, Ph¸p lÖnh cã thÓ ®−îc chia thµnh phÇn, ch−¬ng, môc, ®iÒu. Mçi kÕt cÊu ®ã cã thÓ cã tªn gäi riªng. NÕu cÇn chia "§iÒu" thµnh kÕt cÊu nhá h¬n, cã thÓ sö dông mét sè kÕt cÊu kh«ng cã tªn gäi nh−: 1, 2 hoÆc a.b1. Mçi kÕt cÊu nãi trªn ®−îc sö dông ®Ó ®Ò cËp tíi mét néi dung t−¬ng ®èi ®éc lËp víi nhau. C¸c ch−¬ng cña LuËt, Ph¸p lÖnh ®−îc s¾p xÕp theo mét trong hai thø tù. Møc ®é quan träng hoÆc tr×nh tù diÔn biÕn cña vÊn ®Ò mµ v¨n b¶n ®Ò cËp tíi. Nh×n chung, ch−¬ng ®Çu cña c¸c LuËt, Ph¸p lÖnh th−êng cã tªn lµ "C¸c qui ®Þnh chung", "C¸c nguyªn t¾c chung", "C¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n".v.v… bao gåm c¸c qui ®Þnh vÒ nh÷ng néi dung lín sau ®©y: - C¸c thuËt ng÷ sÏ dïng trong v¨n b¶n. - Nh÷ng t− t−ëng mang tÝnh chØ ®¹o (nguyªn t¾c) ®èi víi toµn bé v¨n b¶n. - NhiÖm vô, môc tiªu cña v¨n b¶n. Ch−¬ng cuèi cïng cña LuËt, Ph¸p lÖnh th−êng cã tªn lµ ch−¬ng "§iÒu kho¶n thi hµnh" hoÆc "§iÒu kho¶n cuèi cïng", qui ®Þnh vÒ hiÖu lùc ph¸p lý cña v¨n b¶n. 1

Khi viÖn dÉn th−êng gäi lµ "kho¶n", "®iÓm"

44

Cuèi HiÕn ph¸p, LuËt lµ lêi chøng nhËn"….. ®· ®−îc Quèc héi n−íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam kho¸…. kú häp thø ….. th«ng qua ngµy ….." vµ cã ch÷ ký cña Chñ tÞch Quèc héi. Cuèi Ph¸p lÖnh lµ ch÷ ký thay mÆt (T/M) Uû ban th−êng vô Quèc héi cña Chñ tÞch Quèc héi. II. NghÞ quyÕt

NghÞ quyÕt lµ h×nh thøc v¨n b¶n do nhiÒu chñ ®Ò kh¸c nhau ban hµnh, nh−: Quèc héi, Uû ban th−êng vô Quèc héi, ChÝnh phñ, Héi ®ång ThÈm ph¸n Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao, Héi ®ång nh©n d©n c¸c cÊp. Trong tr−êng hîp ®Æc biÖt, NghÞ quyÕt cßn ®−îc ban hµnh bëi mét sè Bé cã sù phèi hîp víi c¬ quan Trung −¬ng vµ Tæ chøc chÝnh trÞ - x· héi, ®Ó h−íng dÉn thi hµnh nh÷ng vÊn ®Ò cã liªn quan tíi lÜnh vùc mµ tæ chøc chÝnh trÞ - x· héi ®ã ®−îc Nhµ n−íc uû quyÒn qu¶n lý. C¸c chñ thÓ nãi trªn ®Òu cã thÓ sö dông NghÞ quyÕt víi t− c¸ch lµ v¨n b¶n qui ph¹m ph¸p luËt ®Ó ®Æt ra qui ®Þnh vÒ nh÷ng vÊn ®Ò thuéc thÈm quyÒn cña m×nh. Tuy nhiªn, NghÞ quyÕt còng cã thÓ ®−îc mét sè c¬ quan nh− Quèc héi, Uû ban th−êng vô Quèc héi, ChÝnh phñ, Héi ®ång nh©n d©n ban hµnh ®Ó ¸p dông ph¸p luËt gi¶i quyÕt nh÷ng c«ng viÖc cô thÓ thuéc thÈm quyÒn qu¶n lý cña c¸c c¬ quan ®ã. XÐt vÒ c¬ cÊu, NghÞ quyÕt cña c¸c chñ thÓ nãi trªn kh«ng hoµn toµn gièng nhau nh−ng nh×n chung, xuÊt ph¸t tõ lý luËn vµ thùc tiÔn, cã thÓ x©y dùng NghÞ quyÕt theo mét trong nh÷ng mÉu sau ®©y: 1. MÉu NghÞ quyÕt víi néi dung ®−îc tr×nh bµy theo "kÕt cÊu v¨n nghÞ luËn". MÉu nµy th−êng ®−îc sö dông khi c¬ quan ban hµnh ®Æt ra c¸c qui ®Þnh chung vµ chÝnh s¸ch, ®−êng lèi, chñ tr−¬ng; c¸c qui ®Þnh nh»m gi¶i thÝch, h−íng dÉn mét v¨n b¶n hay vÒ mét c«ng viÖc nhÊt ®Þnh. Néi dung cña lo¹i NghÞ quyÕt nµy th−êng ®−îc tr×nh bµy d−íi d¹ng kÕt cÊu v¨n nghÞ luËt. Khi ®ã v¨n b¶n kh«ng chia thµnh ®iÒu mµ thµnh c¸c ®iÓm I, II… hoÆc 1,2… §Æc thï cña kÕt cÊu nµy lµ: - §Ò cËp tíi nhiÒu néi dung, tõ nh÷ng néi dung chÝnh tíi nh÷ng néi dung phô cã liªn quan, nh−: thùc tr¹ng t×nh h×nh, nguyªn nh©n dÉn tíi t×nh h×nh ®ã.v.v… - T¹o ra sù liªn kÕt h×nh thøc cho c¸c kÕt cÊu cã trong v¨n b¶n, th«ng qua viÖc sö dông nh÷ng bé phËn chuyÓn tiÕp, dÉn d¾t.

45

- ViÖc ph©n chia th−êng chØ dõng ë nh÷ng chñ ®Ò lín, kh«ng chia nhá v¨n b¶n thµnh nhiÒu kÕt cÊu kh¸c nhau. ë phÇn ®Çu NghÞ quyÕt, cã thÓ ®Ò cËp ®Õn c¬ së ph¸p lý, lý do cña viÖc ra v¨n b¶n vµ dÉn d¾t tíi néi dung chÝnh cña NghÞ quyÕt. ……..1……

Sè: ……./

N¬i nhËn:

Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam §éc lËp - Tù do - H¹nh phóc ------------------------…………, ngµy th¸ng n¨m

NghÞ quyÕt (VÒ viÖc ……………………..) …………………………………… T/M1 ……………2

2. MÉu NghÞ quyÕt víi néi dung ®−îc tr×nh bµy theo "kÕt cÊu ®iÒu": MÉu nµy nªn ®−îc sö dông khi c¬ quan ban hµnh ®Æt ra c¸c qui ph¹m ph¸p luËt vÒ mét vÊn ®Ò nhÊt ®Þnh, nh− Quèc héi ®Æt ra néi qui, qui chÕ, Héi ®ång nh©n d©n qui ®Þnh vÒ qu¶n lý Nhµ n−íc ë ®Þa ph−¬ng.v.v…; khi ¸p dông ph¸p luËt ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng c«ng viÖc cô thÓ thuéc thÈm quyÒn, nh−: BÇu c¸c chøc vô Nhµ n−íc, b·i bá c¸c v¨n b¶n sai - tr¸i cña cÊp d−íi.v.v…. Néi dung cña lo¹i NghÞ quyÕt nµy th−êng ®−îc ph©n chia thµnh ®iÒu. NÕu ®Æt ra qui ph¹m ph¸p luËt, co thÓ dïng NghÞ quyÕt ban hµnh ra mét b¶n ph¸p qui phô, nh− qui chÕ, ®iÒu lÖ.v.v….

Héi ®ång nh©n d©n

Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam

TØnh H -----------

§éc lËp - Tù do - H¹nh phóc -------------------------

Sè: …/H§ND151 H, ngµy

th¸ng

1

n¨m

Ghi tªn c¬ quan. NÕu lµ NghÞ quyÕt liªn tÞch th× ghi tªn c¸c c¬ quan tham gia. Ghi chøc vô ®øng ®Çu c¬ quan nh− : Chñ tÞch, Thñ t−íng. NÕu lµ NghÞ quÕt liªn tÞch th× ng−êi ®øng ®Çu c¸c c¬ quan tham gia cïng ký. 1 Kho¸ cña H§ND 2

46

NghÞ quyÕt (VÒ viÖc ……………………..) Héi ®ång Nh©n d©n C¨n cø:…………………; XÐt ®Ò nghÞ cña ……………..; QuyÕt NghÞ §iÒu 1: ………………………………………………. ……………………………………………….. N¬i nhËn:

T/M Héi ®ång nh©n d©n Chñ tÞch

Tuy nhiªn, trong thùc tiÔn, khi ban hµnh NghÞ quyÕt th× Quèc héi vµ Héi ®ång nh©n d©n ë mét sè ®Þa ph−¬ng ®· tr×nh bµy NghÞ quyÕt theo c¬ cÊu sau ®©y: (xem ë trang sau)

47

Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam §éc lËp - Tù do - H¹nh phóc ------------------------Quèc héi n−íc c«ng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam Kho¸: .…………… Kú häp thø …………… (Tõ ngµy …./…../ ….. ®Õn ngµy …../…../…..) NghÞ quyÕt (VÒ viÖc ………………….) Quèc héi n−íc c«ng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam C¨n cø ®iÒu ……. HiÕn ph¸p n−íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam; XÐt ®Ò nghÞ cña …………; QuyÕt nghÞ I/ …………………… II/ ………………….. NghÞ quyÕt nµy ®· ®−îc Quèc héi n−íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam kho¸……., kú häp thø……. th«ng qua ngµy …../…../…. Chñ tÞch Quèc héi Trong c¬ cÊu nµy rÊt nhiÒu néi dung trïng lÆp, ®−îc nh¾c l¹i nhiÒu lÇn. Bªn c¹nh ®ã, cã nh÷ng ®Ò môc ®−îc bè trÝ ë nh÷ng vÞ trÝ kh«ng phï hîp (nh− tªn c¬ quan ban hµnh), cã nh÷ng néi dung kh«ng cÇn ®−a vµo NghÞ quyÕt (nh− thêi gian häp).v.v… Khi tr×nh bµy tªn c¬ quan nh− trªn, viÖc ®¸nh sè NghÞ quyÕt sÏ kh«ng thuËn tiÖn, trong khi ®ã, §iÒu 6 LuËt ban hµnh v¨n b¶n qui ph¹m ph¸p luËt quy ®Þnh: "V¨n b¶n qui ph¹m ph¸p luËt ph¶i ®−îc ®¸nh sè thø tù"… ViÖc thuyÕt minh vÒ thñ tôc th«ng qua NghÞ quyÕt vµ ch÷ ký x¸c nhËn cña Chñ tÞch nh− trªn ch−a thËt khoa häc. Còng ®Ò cËp tíi vÊn ®Ò ®ã, trong v¨n b¶n cña c¸c c¬ quan kh¸c cã cïng c¸ch thøc th«ng qua v¨n b¶n theo nguyªn t¾c biÓu quyÕt theo ®a sè, phÇn nµy ®−îc tr×nh bµy b»ng ch÷ ký thay mÆt (T/M) c¬ quan cña ng−êi ®øng ®Çu. V× vËy, cã thÓ cho r»ng, viÖc tr×nh bµy NghÞ quyÕt theo c¸c mÉu tr×nh bµy ë ®iÓm 1, ®iÓm 2 lµ hîp lý h¬n1. III. NghÞ ®Þnh

1

Xem c¸c trang 95 - 101, Mét sè vÊn ®Ò vÒ so¹n th¶o v¨n b¶n. NguyÔn ThÕ QuyÒn NXB. Thèng Kª, 1997

48

NghÞ ®Þnh chØ do ChÝnh phñ ban hµnh. Theo qui ®Þnh hiÖn hµnh th× NghÞ ®Þnh ®−îc sö dông víi c¶ hai t− c¸ch: v¨n b¶n qui ph¹m ph¸p luËt vµ v¨n b¶n ¸p dông ph¸p luËt. Lµ v¨n b¶n qui ph¹m ph¸p luËt, NghÞ ®Þnh ®−îc ban hµnh ®Ó cô thÓ ho¸ HiÕn ph¸p, LuËt, Ph¸p lÖnh vÒ qu¶n lý c¸c lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi, nh−: chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n hãa.v.v...; quy ®Þnh nhiÖm vô, quyÒn h¹n vµ tæ chøc bé m¸y cña c¸c Bé, c¬ quan ngang Bé, c¬ quan thuéc ChÝnh phñ vµ c¸c c¬ quan kh¸c thuéc thÈm quyÒn cña ChÝnh phñ thµnh lËp; qui ®Þnh c¸c biÖn ph¸p cô thÓ ®Ó thùc hiÖn nhiÖm vô, quyÒn h¹n cña ChÝnh phñ. Bªn c¹nh ®ã, NghÞ ®Þnh cßn ®−îc ban hµnh ®Ó ¸p dông ph¸p luËt trong viÖc thµnh lËp, s¸t nhËp, ph©n chia, gi¶i thÓ c¸c c¬ quan thuéc thÈm quyÒn cña ChÝnh phñ; trong viÖc thµnh lËp, s¸p nhËp, ph©n chia hay ®iÒu chØnh ®Þa giíi c¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh cÊp huyÖn, x·. Néi dung cña NghÞ ®Þnh ®−îc ph©n chia theo nh÷ng c¸ch kh¸c nhau, tuú thuéc vµo sè l−îng vÊn ®Ò mµ néi dung ®ã ghi nhËn. NÕu néi dung ng¾n, ®Ò cËp tíi Ýt vÊn ®Ò th× ®−îc chia thµnh ®iÒu. Th«ng th−êng, c¸ch ph©n chia nµy ®−îc sö dông trong c¸c NghÞ ®Þnh ¸p dông ph¸p luËt vµ nh÷ng NghÞ ®Þnh ban hµnh ra mét v¨n b¶n kh¸c (Qui chÕ, chÝnh s¸ch.v.v…). Tr−êng hîp trùc tiÕp tr×nh bµy c¸c quy ph¹m ph¸p luËt trong NghÞ ®Þnh th× néi dung NghÞ ®Þnh ®−îc ph©n chia, s¾p xÕp nh− c¸c LuËt, Ph¸p lÖnh (thµnh ch−¬ng, môc, ®iÒu…). XÐt vÒ h×nh thøc, th× c¬ cÊu NghÞ ®Þnh nh− sau: Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam ChÝnh phñ §éc lËp - Tù do - H¹nh phóc Sè: …/CP ------------------------------------Hµ Néi , ngµy th¸ng NghÞ ®Þnh cña chÝnh phñ (VÒ viÖc ……………………..) ChÝnh phñ C¨n cø:…………………; XÐt ®Ò nghÞ cña ……………..; NghÞ ®Þnh ………………………………………………. ………………………………………………..

49

n¨m

T/M ChÝnh chñ Thñ t−íng

IV. quyÕt ®Þnh

QuyÕt ®Þnh lµ h×nh thøc v¨n b¶n do rÊt nhiÒu chñ thÓ ban hµnh trong nh÷ng tr−êng hîp kh¸c nhau. ThÈm quyÒn ban hµnh quyÕt ®Þnh cña c¸c chñ thÓ ®ã ®−îc x¸c ®Þnh trong nhiÒu v¨n b¶n qui ph¹m ph¸p luËt, nh− HiÕn Ph¸p, LuËt tæ chøc ChÝnh phñ, LuËt tæ chøc ViÖn kiÓm s¸t nh©n d©n, Bé luËt tè tông h×nh sù, Ph¸p lÖnh xö lý vi ph¹m hµnh chÝnh.v.v… Nh−ng nh×n chung, cã 3 nhãm chñ thÓ sau ®©y cã quyÒn ban hµnh quyÕt ®Þnh: Thø nhÊt, c¸c c¬ quan Nhµ n−íc: Mét sè c¬ quan Nhµ n−íc ban hµnh quyÕt ®Þnh ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng c«ng viÖc thuéc thÈm quyÒn, nh− Uû ban nh©n d©n, Toµ ¸n nh©n d©n c¸c cÊp.v.v…Trong nh÷ng tr−êng hîp ®ã, quyÕt ®Þnh ®−îc th«ng qua tËp thÓ nh÷ng ng−êi cã thÈm quyÒn theo nguyªn t¾c biÓu quyÕt theo ®a sè. ý kiÕn cña mçi thµnh viªn trong tËp thÓ (Uû ban nh©n d©n hoÆc Héi ®ång xÐt xö cña Toµ ¸n nh©n d©n) cã gi¸ trÞ ph¸p lý ngang b»ng nhau. V× vËy, ®Ó thuËn tiÖn cho viÖc biÓu quyÕt, ph¸p luËt quy ®Þnh sè l−îng thµnh viªn cña c¸c c¬ quan nµy lu«n lµ sè lÎ (3, 5, 7,v.v…) Th«ng th−êng, ng−êi ®øng ®Çu tËp thÓ ®ã ký x¸c nhËn v¨n b¶n ®· ®−îc th«ng qua víi ch÷ ký thay mÆt (T/M) tËp thÓ, trõ tr−êng hîp B¶n ¸n ph¸p luËt qui ®Þnh ph¶i cã ®ñ ch÷ ký cña c¸c thµnh viªn cña Héi ®ång xÐt xö. Thø hai, Thñ tr−ëng c¸c c¬ quan Nhµ n−íc. Thñ tr−ëng mäi c¬ quan Nhµ n−íc… (quyÒn lùc, hµnh chÝnh, kiÓm so¸t, xÐt xö vµ c¸c ®¬n vÞ trùc thuéc) ®Òu cã quyÒn qu¶n lý nh÷ng vÊn ®Ò néi bé c¬ quan. V× vËy, quyÕt ®Þnh ®−îc ban hµnh ®Ó x©y dùng vµ æn ®Þnh chÕ ®é c«ng t¸c néi bé c¬ quan, nh− ®Æt ra néi qui , qui chÕ, gi¶i quyÕt c«ng t¸c c¸n bé.v.v.. Bªn c¹nh ®ã, cßn cã mét sè thñ tr−ëng c¸c c¬ quan Nhµ n−íc cã quyÒn qu¶n lý nh÷ng c«ng viÖc ph¸t sinh ngoµi c¬ quan, víi nh÷ng chñ thÓ kh¸c, nh− Thñ t−íng ChÝnh phñ, Bé tr−ëng, ViÖn tr−ëng ViÖn kiÓm s¸t, Chñ tÞch Uû ban nh©n d©n, Gi¸m ®èc Së.v.v… Trong nh÷ng tr−êng hîp trªn, quyÕt ®Þnh do c¸ nh©n Thñ tr−ëng quyÕt ®Þnh mµ kh«ng ph¶i biÓu quyÕt trong tËp thÓ l·nh ®¹o. Thø ba, c¸c nh©n viªn Nhµ n−íc hoÆc c¸c c¸ nh©n ®−îc Nhµ n−íc uû quyÒn qu¶n lý trong nh÷ng c«ng viÖc nhÊt ®Þnh: §ã lµ nh÷ng nh©n viªn Nhµ n−íc ®¶m nhiÖm mét sè chøc vô nhÊt ®Þnh nh− Thanh tra viªn, thÈm ph¸n, Nh©n viªn 50

thuÕ vô, qu¶n lý thÞ tr−êng … ; nh÷ng c¸ nh©n (c«ng d©n hoÆc ng−êi n−íc ngoµi, ng−êi kh«ng cã quèc tÞch) cã liªn quan tíi nh÷ng c«ng viÖc ®Æc biÖt, nh− ng−êi chØ huy tµu biÓn khi tµu biÓn ®· rêi bÕn c¶ng.v.v… cã thÓ ®−îc Nhµ n−íc uû quyÒn trong nh÷ng c«ng viÖc nhÊt ®Þnh, ®Ó b¶o ®¶m thuËn lîi, kÞp thêi cho c¸c quyÕt ®Þnh hµnh chÝnh cÇn thiÕt. Tuy nhiªn, viÖc Nhµ n−íc uû quyÒn cho c¸c chñ thÓ nµy ®−îc qui ®Þnh trong ph¹m vi rÊt hÑp vµ rÊt cô thÓ. XÐt vÒ c¬ cÊu, quyÕt ®Þnh rÊt ®a d¹ng vµ kh«ng thèng nhÊt trong c¸c v¨n b¶n h−íng dÉn cña cÊp cã thÈm quyÒn. Nh×n chung, cã thÓ tr×nh bµy quyÕt ®Þnh theo mét trong nh÷ng c¬ cÊu sau ®©y: MÉu 1: (Dïng cho c¸c c¬ quan hoÆc Thñ tr−ëng c¬ quan Nhµ n−íc). Tªn c¬ quan

Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam

……… ----------------

§éc lËp - Tù do - H¹nh phóc ------------------------…….. , ngµy

Sè: …/

th¸ng

n¨m

quyÕt ®Þnh cña …1 (VÒ viÖc ……………………..) C¨n cø:……………………………………….…; ………………………………………………….. XÐt ®Ò nghÞ cña …………………………………; QuyÕt ®Þnh §iÒu 1: 2

…………………………………………

………………………………………….. 1

Ghi tªn c¬ quan nh− : Uû ban nh©n d©n hoÆc chøc vô ®øng ®Çu c¬ quan nh− Bé tr−ëng, Chñ tÞch Uû ban nh©n d©n 2 NÕu lµ c¸c qui ph¹m ph¸p luËt cã thÓ thµnh ch−¬ng, ®iÒu nh− c¸c LuËt, Ph¸p lÖnh.

51

……..1……. (Ký, ®ãng dÊu)

52

MÉu 2: (Dïng cho c¸c c¬ quan hoÆc Thñ tr−ëng c¬ quan Nhµ n−íc). Tªn c¬ quan

Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam

……… --------------

§éc lËp - Tù do - H¹nh phóc ------------------------…….. , ngµy

Sè: …/

th¸ng

n¨m

quyÕt ®Þnh cña …1 (VÒ viÖc ……………………..) C¨n cø:……………………………………….…; ………………………………………………….. XÐt ®Ò nghÞ cña …………………………………; ………………………….2 QuyÕt ®Þnh §iÒu 1: …………………………………………

…………………………………………. ……..3…….

N¬i nhËn:

(Ký, ®ãng dÊu)

1

Ghi tªn c¬ quan, nÕu lµ v¨n b¶n cña c¬ quan, ghi tªn chøc vô ®øng ®Çu c¬ quan, nÕu lµ v¨n b¶n cña thñ tr−ëng c¬ quan. 2. Ghi tªn c¬ quan hoÆc chøc vô cña ng−êi ra quyÕt ®Þnh. NÕu lµ nh©n viªn Nhµ n−íc, ng−êi ®−îc uû quyÒn cã thÓ ghi tªn hä vµ chøc vô ë phÇn nµy. 3.Nh− ch÷ ký trong mÉu 1

53

MÉu 3: (Dïng cho nh÷ng tr−êng hîp ¸p dông ph¸p luËt gi¶i quyÕt c¸c c«ng viÖc cô thÓ xö ph¹t vi ph¹m hµnh chÝnh, ®−a vô ¸n ra xÐt xö v.v….) Tªn c¬ quan

Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam

……… --------------

§éc lËp - Tù do - H¹nh phóc ------------------------…….. , ngµy

Sè: …/

th¸ng

n¨m

QuyÕt ®Þnh …1 C¨n cø:……………………………………….…; ………………………………………………….. XÐt ®Ò nghÞ cña …………………………………; ………………………….2 QuyÕt ®Þnh §iÒu 1: …………………………………………

…………………………………………. ……..3…….

N¬i nhËn:

(Ký, ®ãng dÊu)

V. Th«ng t−

Th«ng t− lµ h×nh thøc v¨n b¶n qui ph¹m ph¸p luËt ®−îc ban hµnh bëi mét sè chñ thÓ, nh−: Bé tr−ëng, ViÖn tr−ëng ViÖn kiÓm s¸t nh©n d©n tèi cao. Ngoµi ra, Th«ng t− cßn ®−îc mét sè chñ thÓ phèi hîp víi nhau ®Ó ban hµnh. Khi ®ã gäi lµ Th«ng t− liªn tÞch. Theo LuËt ban hµnh v¨n b¶n qui ph¹m ph¸p luËt th× Th«ng t− liªn tÞch ®−îc ban hµnh bëi: - C¸c Bé phèi hîp víi nhau: 1

Ghi râ tªn c«ng viÖc nh−: Xö ph¹t vi ph¹m hµnh chÝnh, §−a vô ¸n ra xÐt xö v.v… 2. Ghi tªn c¬ quan hoÆc chøc vô cña ng−êi ra quyÕt ®Þnh. NÕu lµ nh©n viªn Nhµ n−íc, ng−êi ®−îc uû quyÒn cã thÓ ghi tªn hä vµ chøc vô ë phÇn nµy. 3.Nh− ch÷ ký ë mÉu 1.

54

- Bé phèi hîp víi Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao hoÆc ViÖn kiÓm s¸t nh©n d©n tèi cao; - Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao víi ViÖn kiÓm s¸t nh©n d©n tèi cao; - C¸c chñ thÓ nãi trªn víi l·nh ®¹o cÊp Trung −¬ng cña mét tæ chøc chÝnh trÞ - x· héi khi ph¸p luËt qui ®Þnh tæ chøc ®ã cã quyÒn qu¶n lý Nhµ n−íc. Th«ng t− th−êng ®−îc ban hµnh ®Ó gi¶i thÝch, h−íng dÉn hoÆc cô thÓ ho¸ c¸c v¨n b¶n cña Quèc héi, Uû ban th−êng vô Quèc héi, Chñ tÞch n−íc, ChÝnh phñ, Thñ t−íng ChÝnh phñ, c¸c quyÕt ®Þnh, chØ thÞ cña Bé tr−ëng vÒ nh÷ng vÊn ®Ò thuéc quyÒn qu¶n lý cña c¸c chñ thÓ nãi trªn. Néi dung Th«ng t− th−êng ®−îc tr×nh bµy theo "kÕt cÊu v¨n nghÞ luËn", cã thÓ ®−îc ph©n chia thµnh I, II… hoÆc 1, 2… Mçi ®iÓm lín cã thÓ cã tªn gäi (nhan ®Ò). Víi môc ®Ých gi¶i thÝch, h−íng dÉn mét v¨n b¶n kh¸c (v¨n b¶n gèc), néi dung Th«ng t− ph¶i b¸m s¸t néi dung v¨n b¶n gèc. Kh«ng ®−îc v−ît qua giíi h¹n vÒ kh«ng gian, thêi gian cã hiÖu lùc cña v¨n b¶n gèc. Khi gi¶i thÝch, cã thÓ ®Ò cËp tíi: - Môc ®Ých, ý nghÜa, tÇm quan träng cña v¨n b¶n gèc. - C¸c thuËt ng÷ hoÆc c¸c néi dung ch−a râ rµng vÒ nghÜa. Khi h−íng dÉn cÇn chØ râ c¸ch thøc tæ chøc vµ ho¹t ®éng, lÒ lèi lµm viÖc, quan hÖ c«ng t¸c cho c¸c ®èi t−îng cã liªn quan. XÐt vÒ c¬ cÊu h×nh thøc, Th«ng t− ®−îc tr×nh bµy t−¬ng ®èi ®¬n gi¶n, khoa häc. C¬ cÊu ®ã nh− sau: Bé ….. 1

Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam

--------------

§éc lËp - Tù do - H¹nh phóc -------------------------

Sè: … 2/

…….. , ngµy

th¸ng

n¨m

Th«ng t− VÒ viÖc ………3… …………………4……………….………..……

1

HoÆc c¸c chñ thÓ kh¸c nh− ViÖn kiÓm so¸t nh©n d©n tèi cao, liªn Bé.v.v… Ghi sè vµ ký hiÖu lµ ch÷ viÕt t¾t tªn c¬ quan ban hµnh. 3 Nªu ng¾n gän môc ®Ých cña Th«ng t− lµ h−íng dÉn hay gi¶i thÝch v¨n b¶n nµo. 4 Näi dung cña Th«ng t−. 2

55

……..5…….

N¬i nhËn:

(Ký, ®ãng dÊu) VI. ChØ thÞ

ChØ thÞ lµ h×nh thøc v¨n b¶n ®−îc mét sè chñ thÓ cña qu¶n lý hµnh chÝnh Nhµ n−íc ban hµnh ®Ó quy ®Þnh c¸c biÖn ph¸p ®Ó chØ ®¹o, ®«n ®èc, phèi hîp vµ kiÓm tra ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan, ®¬n vÞ thuéc quyÒn qu¶n lý cña m×nh trong viÖc thùc hiÖn ph¸p luËt cña Nhµ n−íc. Trong nh÷ng tr−êng hîp ®ã, chØ thÞ ®−îc coi lµ v¨n b¶n qui ph¹m ph¸p luËt. ThÈm quyÒn ban hµnh ChØ thÞ víi néi dung trªn ®−îc qui ®Þnh trong LuËt ban hµnh v¨n b¶n qui ph¹m ph¸p luËt, bao gåm: - Thñ t−íng ChÝnh phñ; - Bé tr−ëng, Thñ tr−ëng c¬ quan ngang Bé, c¬ quan thuéc ChÝnh phñ; - ViÖn tr−ëng ViÖn KiÓm s¸t nh©n d©n tèi cao; - Uû ban nh©n d©n c¸c cÊp. Bªn c¹nh ®ã, trong qu¸ tr×nh chØ ®¹o, ®iÒu hµnh c¸c c¬ quan, ®¬n vÞ thuéc quyÒn qu¶n lý cña m×nh, c¸c chñ thÓ nãi trªn vµ mét sè chñ thÓ kh¸c1 cßn ban hµnh ChØ thÞ ®Ó giao nhiÖm vô cho cÊp d−íi, ®Ó chØ ®¹o cÊp d−íi trong viÖc thùc hiÖn ph¸p luËt vµ c¸c nhiÖm vô cô thÓ ph¸t sinh trong qu¶n lý Nhµ n−íc. Khi ®ã, ChØ thÞ lµ nh÷ng v¨n b¶n ¸p dông ph¸p luËt ®−îc c¬ quan ban hµnh dïng ®Ó vËn hµnh bé m¸y thuéc quyÒn qu¶n lý nh»m thùc hiÖn chøc n¨ng, nhiÖm vô cña m×nh. XÐt vÒ c¬ cÊu néi dung, ChØ thÞ th−êng ®−îc tr×nh bµy theo "kÕt cÊu v¨n nghÞ luËn". V× vËy, nÕu ®−îc ban hµnh ®Ó ®Æt ra qui ph¹m ph¸p luËt th× viÖc tr×nh bµy vµ viÖn dÉn c¸c qui ph¹m sÏ gÆp khã kh¨n. Do ®ã, chØ nªn ban hµnh ChØ thÞ ®Ó gi¶i thÝch h−íng dÉn mét v¨n b¶n kh¸c (trõ c¸c chñ thÓ cã quyÒn ra Th«ng t−) th× sÏ kh¾c phôc ®−îc nh−îc ®iÓm nµy. C¬ cÊu h×nh thµnh ChØ thÞ còng gän nhÑ, hîp lý nh− Th«ng t−: Bé ….. 2 -------------Sè: … /

Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam §éc lËp - Tù do - H¹nh phóc ------------------------…….3, ngµy th¸ng n¨m

5

Chøc vô ®øng ®Çu c¬ quan ban hµnh. NÕu lµ Th«ng t− liªn tÞch th× lÇn l−ît tr×nh bµy chøc vô ®øng ®Çu c¸c c¬ quan tham gia. 1 Xem mét sè vÊn ®Ò vÒ so¹n th¶o v¨n b¶n. 2 HoÆc c¬ quan cã thÈm quyÒn kh¸c

56

ChØ thÞ 4 VÒ viÖc ……… 1/………… 2/………… Bé tr−ëng 5

N¬i nhËn: VII. C¸c v¨n b¶n kh¸c

1. V¨n b¶n ph¸p quy phô: Lµ nh÷ng h×nh thøc v¨n b¶n do thùc tiÔn h×nh thµnh nªn, ®−îc Nhµ n−íc thõa nhËn, cã néi dung lµ c¸c qui ph¹m ph¸p luËt, cã hiÖu lùc ph¸p lý lÖ thuéc vµo v¨n b¶n chÝnh thøc ®· ban hµnh ra nã. Nhãm v¨n b¶n nµy rÊt ®a d¹ng vÒ h×nh thøc vµ ®−îc sö dông kh«ng thèng nhÊt, gi÷a chóng kh«ng cã ranh giíi râ nÐt ®Ó ph©n biÖt. §iÓn h×nh lµ mét sè h×nh thøc v¨n b¶n sau: - B¶n qui ®Þnh hoÆc qui ®Þnh ; - Quy chÕ ; - ChÕ ®é ; - §iÒu lÖ ; - §iÒu lÖnh ; - Néi qui v.v… Sù thõa nhËn cña Nhµ n−íc thÓ hiÖn d−íi nh÷ng gãc ®é vµ cÊp ®é kh¸c nhau, nh−: - Th−êng xuyªn sö dông nh÷ng h×nh thøc v¨n b¶n ®ã trong qu¸ tr×nh ban hµnh c¸c qui ph¹m ph¸p luËt; - §Ò cËp tíi mét sè h×nh thøc v¨n b¶n nµy trong ph¸p luËt hiÖn hµnh, nh−: kho¶n 2 §iÒu 27 LuËt Tæ chøc ViÖn kiÓm s¸t nh©n d©n, Th«ng t− 33/BT, ngµy 10 th¸ng 12 n¨m 1992 cña Bé tr−ëng chñ nhiÖm v¨n phßng ChÝnh phñ v.v… Tuy nhiªn, còng cÇn l−u ý r»ng, khi ph¸p luËt qui ®Þnh vÒ nh÷ng v¨n b¶n ph¸p qui phô hoµn toµn kh«ng cã nghÜa lµ biÕn chóng thµnh c¸c v¨n b¶n chÝnh thøc cña Nhµ n−íc. §iÒu ®ã mét lÇn n÷a ®−îc thÓ hiÖn trong néi dung cña LuËt ban hµnh v¨n b¶n qui ph¹m ph¸p luËt (cã hiÖu lùc tõ 1/1/1997). Dï rÊt ®a d¹ng vÒ h×nh thøc nh−ng c¸c v¨n b¶n ph¸p quy phô lu«n ®−îc sö dông trong nh÷ng tr−êng hîp t−¬ng tù nhau: ban hµnh c¸c qui ph¹m ph¸p luËt.

3

Ghi tªn ®Þa ph−¬ng c¬ quan ban hµnh ®ãng trô së HoÆc ChØ thÞ cña + tªn c¬ quan ban hµnh 5 HoÆc chøc vô kh¸c cã thÈm quyÒn ra chØ thÞ 4

57

§ã chÝnh lµ ®Æc ®iÓm néi dung cña nhãm v¨n b¶n nµy. (V× vËy chóng míi ®−îc gäi lµ "v¨n b¶n ph¸p quy"). VÒ hiÖu lùc ph¸p lý, v¨n b¶n ph¸p qui phô hoµn toµn lÖ thuéc vµo v¨n b¶n chÝnh lµ ®· ban hµnh ra nã. Nh− vËy, muèn biÕt v¨n b¶n ph¸p qui cã hiÖu lùc cao hay thÊp ph¶i c¨n cø vµo hiÖu lùc cña v¨n b¶n chÝnh ®· ban hµnh ra nã ®Ó x¸c ®Þnh. Nh− vËy, cã thÓ thÊy râ vai trß cña v¨n b¶n chÝnh lµ ®em l¹i sù hîp thøc cho v¨n b¶n ph¸p quy phô. NÕu kh«ng sö dông v¨n b¶n chÝnh ®Ó ban hµnh v¨n b¶n ph¸p qui mµ trùc tiÕp ban hµnh ra v¨n b¶n ph¸p qui phô th× sÏ bÞ coi lµ vi ph¹m thÈm quyÒn vÒ h×nh thøc (ban hµnh v¨n b¶n sai h×nh thøc do ph¸p luËt qui ®Þnh) vµo cã thÓ kh«ng ®−îc Nhµ n−íc thõa nhËn. Vai trß cña v¨n b¶n ph¸p qui phô lµ chøa ®ùng toµn bé c¸c qui ph¹m ph¸p luËt cÇn ban hµnh. ViÖc dïng mét v¨n b¶n chÝnh ®Ó ban hµnh ra mét v¨n b¶n ph¸p qui phô, th«ng qua ®ã ®Æt ra c¸c qui ph¹m ph¸p luËt, cã thÓ gäi lµ "gi¸n tiÕp ®Æt ra c¸c qui ph¹m ph¸p luËt". Khi gi¸n tiÕp ®Æt ra qui ph¹m ph¸p luËt cÇn l−u ý mét sè ®iÓm sau ®©y: - Ph¶i cã 2 v¨n b¶n: v¨n b¶n chÝnh ®Ó tuyªn bè viÖc ban hµnh v¨n b¶n phô vµ v¨n b¶n phô ®Ó chøa ®ùng c¸c qui ph¹m ph¸p luËt; - Tªn cña v¨n b¶n ph¸p qui phô ph¶i ng¾n gän, ph¶n ¸nh ®óng chñ ®Ò v¨n b¶n, gióp cho viÖc viÖn dÉn vµ tra cøu ®−îc thuËn lîi; - CÇn cã sù thèng nhÊt vÒ "tªn gäi" cña v¨n b¶n ph¸p qui phô, mÆc dï tªn gäi ®ã do c¬ quan so¹n th¶o tù lùa chän. Tr¸nh t×nh tr¹ng sö dông nhiÒu tªn gäi kh¸c nhau cho cïng mét v¨n b¶n ph¸p qui phô.(§iÒu nµy th−êng x¶y ra trong thùc tiÔn); Tr¸nh sù trïng lÆp vÒ mét sè néi dung trong v¨n b¶n chÝnh vµ v¨n b¶n ph¸p qui phô. Ph¶i xuÊt ph¸t tõ vai trß cña mçi v¨n b¶n ®Ó x¸c ®Þnh viÖc bè trÝ c¸c néi dung cÇn ghi nhËn sao cho phï hîp. Th«ng th−êng, phÇn x¸c ®Þnh hiÖu lùc ph¸p lý cho c¸c v¨n b¶n ®−îc ban hµnh trong thùc tiÔn lµ cã sù kh«ng thèng nhÊt vµ ®«i khi kh«ng hîp lý. VÒ mÆt lý luËn, cÇn x¸c ®Þnh vµ ph©n tÝch ®Çy ®ñ c¸c ph−¬ng ¸n kh¸c nhau ®Ó lùa chän ph−¬ng ¸n tèi −u. + Ph−¬ng ¸n 1: T¸ch néi dung vÒ hiÖu lùc ph¸p lý thµnh hai phÇn, mét phÇn ghi nhËn trong v¨n b¶n chÝnh (gåm ph¹m vi thi hµnh, v¨n b¶n hÕt hiÖu lùc, ®èi t−îng cã liªn quan); mét phÇn ghi nhËn trong v¨n b¶n ph¸p qui phô (hiÖu lùc kh«ng gian vµ thêi gian). §©ylµ ph−¬ng ¸n ®−îc x¸c lËp trong Th«ng t− sè 33/BT ngµy 10/12/1992 cña Bé tr−ëng chñ nhiÖm v¨n phßng ChÝnh phñ. Theo ®ã th× phÇn néi dung nãi trªn ®· bÞ ph©n t¸n, t¶n m¸t vµ dÔ bÞ trïng lÆp.

58

+ Ph−¬ng ¸n 2: §−a toµn bé néi dung ®ã vµo ch−¬ng cuèi (th−êng cã tªn lµ "§iÒu kho¶n thi hµnh" hoÆc "§iÒu kho¶n cuèi cïng") cña v¨n b¶n ph¸p qui phô. Khi ®ã v¨n b¶n chÝnh chØ cßn mét néi dung duy nhÊt ghi nhËn ë mét ®iÒu duy nhÊt lµ tuyªn bè viÖc ban hµnh v¨n b¶n ph¸p qui phô. Theo ph−¬ng ¸n nµy th× v¨n b¶n ph¸p qui ®· tù x¸c ®Þnh hiÖu lùc ph¸p lý cho nã. Nh− vËy, kh«ng phï hîp víi vai trß cña mçi lo¹i v¨n b¶n ®· ph©n tÝch ë phÇn trªn. + Ph−¬ng ¸n 3: §−a toµn bé néi dung ®ã vµo v¨n b¶n chÝnh. Khi ®ã v¨n b¶n chÝnh cã hai nhiÖm vô: tuyªn bè viÖc ban hµnh v¨n b¶n ph¸p qui phô thuéc vµ x¸c ®Þnh hiÖu lùc ph¸p lý cho nã. Theo ®ã, võa khai th¸c ®óng vai trß cña mçi lo¹i v¨n b¶n, võa ®¶m b¶o sù tËp trung cho nh÷ng néi dung cã cïng mét chñ ®Ò, t¹o ra sù hîp lý cho v¨n b¶n, sù thuËn tiÖn trong viÖc n¾m b¾t, thùc hiÖn v¨n b¶n. Vµ nh− vËy, ph−¬ng ¸n 3 lµ tèi −u trong viÖc x¸c ®Þnh hiÖu lùc ph¸p lý cho v¨n b¶n. VÒ h×nh thøc c¸c v¨n b¶n ®−îc dïng ®Ó gi¸n tiÕp ®Æt ra c¸c qui ph¹m ph¸p luËt cã thÓ ®−îc tr×nh bµy theo mÉu trong vÝ dô sau ®©y: * MÉu v¨n b¶n chÝnh ®−îc dïng ®Ó ban hµnh v¨n b¶n ph¸p qui phô. ChÝnh phñ --------------

Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam §éc lËp - Tù do - H¹nh phóc -------------------------

Sè: …/CP Hµ Néi, ngµy

th¸ng

n¨m

NghÞ ®Þnh cña chÝnh phñ Ban hµnh …1 ChÝnh phñ C¨n cø:……………………………………….…; C¨n cø:…………………………………………..2 XÐt ®Ò nghÞ cña ……………………………..……..3 NghÞ ®Þnh

1

Ghi tªn v¨n b¶n ph¸p qui phô

2

Nªu tªn nh÷ng v¨n b¶n lµ c¬ së ph¸p lý trùc tiÕp cho viÖc ban hµnh NghÞ ®Þnh

3

Ghi chøc vô ®øng ®Çu c¬ quan chñ tr× so¹n th¶o NghÞ ®Þnh

59

§iÒu 1: Ban hµnh kÌm theo NghÞ ®Þnh nµy ….1 §iÒu 2: NghÞ ®Þnh nµy thay thÕ NghÞ ®Þnh sè ….4 §iÒu 3: C¸c ……. 5 chÞu tr¸ch nhiÖm thi hµnh NghÞ ®Þnh nµy… NghÞ ®Þnh nµy cã hiÖu lùc kÓ tõ ngµy …./…../ N¬i nhËn:

T/M ChÝnh phñ Thñ t−íng

* MÉu v¨n b¶n ph¸p qui phô ChÝnh phñ

Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam

--------------

§éc lËp - Tù do - H¹nh phóc

Sè: … 1… /CP

------------------------Hµ Néi, ngµy

th¸ng

n¨m

1

B¶n quy ®Þnh

4

Ghi ®Çy ®ñ c¸c NghÞ ®Þnh bÞ thay thÕ. NÕu liªn quan tíi tÊt c¶ c¸c ngµnh, c¸c ®Þa ph−¬ng th× nªu c¸c chøc vô ®øng ®Çu Bé, c¬ quan ngang Bé, c¬ quan thuéc ChÝnh phñ, UBND cÊp tØnh; nÕu chØ liªn quan tíi mét sè ngµnh hay ®Þa ph−¬ng th× chØ nªu chøc vô ®øng ®Çu c¸c c¬ quan cã liªn quan. 1 V× ban hµnh kÌm theo v¨n b¶n kh¸c nªn v¨n b¶n ph¸p qui phô kh«ng cÇn ghi sè vµ ngµy ban hµnh v¨n b¶n. 2. ViÖc ph©n chia s¾p xÕp néi dung cña c¸c v¨n b¶n nµy ®−îc tiÕn hµnh theo nguyªn t¾c chung (nh− c¸c luËt, ph¸p lÖnh). 3. C¸c ch−¬ng ®Òu cã tªn gäi riªng ph¶n ¸nh chñ ®Ò cña ch−¬ng ®ã 5

60

VÒ:………………… (Ban hµnh kÌm theo NghÞ ®Þnh sè: ……./CP ngµy…./…./….) Ch−¬ng I: Nh÷ng nguyªn t¾c chung …….2 §iÒu 1 . …………………………………………. §iÒu n: ………………………………………….3 Ch−¬ng II: ……………………………………… §iÒu (n + 1) ……………………………………..

N¬i nhËn:

T/M ChÝnh phñ Thñ t−íng

Nh− ®· tr×nh bµy ë trªn, viÖc gi¸n tiÕp ®Æt ra qui ph¹m ph¸p luËt (ban hµnh v¨n b¶n ph¸p qui phô) chØ lµ kinh nghiÖm thùc tiÔn ®−îc Nhµ n−íc thõa nhËn, nªn trong thùc tiÔn ®· n¶y sinh mét sè ®iÓm bÊt hîp lý: - Do thiÕu qui ®Þnh chÆt chÏ nªn viÖc sö dông nh÷ng h×nh thøc v¨n b¶n ®ã trong thùc tiÔn lµ thiÕu thèng nhÊt, hoµn toµn lÖ thuéc vµo sù lùa chän cña c¬ quan so¹n th¶o ; - Khi so¹n th¶o, th«ng qua, ký, sao, göi, l−u tr÷ v¨n b¶n th× nh÷ng ng−êi cã liªn quan ph¶i cã c¶ v¨n b¶n chÝnh vµ v¨n b¶n ph¸p qui phô. Do ®ã, c«ng viÖc trë nªn kh«ng thuËn tiÖn, g©y l·ng phÝ thêi gian cho nh÷ng ho¹t ®éng kh«ng thùc sù cã ý nghÜa khoa häc. NÕu dïng c¸c v¨n b¶n chÝnh thøc cña Nhµ n−íc ®Ó thùc tiÕp ®Æt ra c¸c qui ph¹m ph¸p luËt th× kh«ng ph¸t sinh nh÷ng ®iÓm bÊt hîp lý nãi trªn. V× vËy, d−íi gãc ®é khoa häc cã thÓ kÕt luËn: viÖc ban hµnh v¨n b¶n ph¸p qui phô kh«ng ph¶i lµ ph−¬ng ¸n −u viÖt trong qu¸ tr×nh x©y dùng ph¸p luËt. 2. LÖnh: LÖnh lµ h×nh thøc v¨n b¶n ®−îc mét sè chñ thÓ ban hµnh trong nh÷ng tr−êng hîp ®Æc biÖt do ph¸p luËt qui ®Þnh. Theo qui ®Þnh cña ph¸p luËt hiÖn nay, cã c¸c lo¹i lÖnh sau ®©y: a. LÖnh cña Chñ tÞch n−íc: Víi t− c¸ch lµ ng−êi ®øng ®Çu Nhµ n−íc trong quan hÖ ®èi néi vµ ®èi ngo¹i, Chñ tÞch n−íc ban hµnh LÖnh ®Ó c«ng bè: 61

- HiÕn ph¸p, LuËt, Ph¸p lÖnh trong thêi h¹n 15 ngµy kÓ tõ ngµy ®−îc cÊp cã thÈm quyÒn th«ng qua ; - Nh÷ng viÖc ®Æc biÖt quan träng ®· ®−îc Quèc héi hoÆc Uû ban Th−êng vô Quèc héi quyÕt ®Þnh, nh−: + Tæng ®éng viªn; + §éng viªn côc bé; + T×nh tr¹ng khÈn cÊp trong c¶ n−íc hoÆc ë tõng ®Þa ph−¬ng. Néi dung LÖnh cña Chñ tÞch n−íc th−êng ng¾n gän, kh«ng chia thµnh §iÒu. C¬ cÊu LÖnh cña Chñ tÞch n−íc nh− sau: chñ tÞch n−íc -------------Sè: … /L-CTN

Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam §éc lËp - Tù do - H¹nh phóc ------------------------Hµ Néi, ngµy LÖnh

th¸ng

n¨m

. ..1

Chñ tÞch n−íc C¨n cø ®iÒu……… HiÕn ph¸p n−íc CHXHCN ViÖt Nam; C¨n cø…… …….2 C«ng bè 1. ……….……………………………………… 2. ……….……………………………………… Hµ Néi, ngµy…./…../ Chñ tÞch n−íc b. LÖnh cña c¸c c¬ quan ®iÒu tra, kiÓm tra, xÐt xö. Lo¹i lÖnh nµy ®−îc ban hµnh trong ho¹t ®éng tè tông h×nh sù, ®Ó ¸p dông nh÷ng biÖn ph¸p b¹o lùc cña Nhµ n−íc ®èi víi nh÷ng ®èi t−îng x¸c ®Þnh, trong nh÷ng tr−êng hîp do ph¸p luËt qui ®Þnh, nh»m b¶o ®¶m cho ho¹t ®éng tè tông ®−îc tiÕn hµnh thuËn lîi, ®óng ph¸p luËt gåm: - LÖnh kh¸m (kh¸m ng−êi, kh¸m nhµ);

1

Ghi tãm t¾t tªn c«ng viÖc cã liªn quan, nh− LÖnh tæng ®éng viªn, LÖnh ®éng viªn côc bé.v.v.. 2.Ghi tªn v¨n b¶n liªnquan trùc tiÕp tíi lÖnh, nh− NghÞ quyÕt cña Quèc héi hoÆc UBTV Quèc héi vÒ viÖctæng ®éng viªn, ®éng viªn côc bé.v.v…

62

- LÖnh b¾t; - LÖnh truy n·; - LÖnh t¹m gi÷; - LÖnh t¹m giam; - LÖnh kª biªn tµi s¶n. - LÖnh thu gi÷ ®iÖn tÝn, th− tÝn, b−u kiÖn, b−u phÈm t¹i b−u ®iÖn.v.v… MÆc dï ®−îc ban hµnh bëi nhiÒu chñ thÓ kh¸c nhau, ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng c«ng viÖc kh«ng gièng nhau nh−ng lÖnh lu«n lµ v¨n b¶n ¸p dông ph¸p luËt vµ cã c¬ cÊu h×nh thøc t−¬ng tù nhau. VÝ dô: c«ng an tØnh m

Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam

C«ng an huyÖn N --------------

§éc lËp - Tù do - H¹nh phóc ------------------------M, ngµy th¸ng n¨m

Sè: … /LK

LÖnh kh¸m nhµ1 C¨n cø §iÒu 116, 118 Bé luËt tè tông h×nh sù; XÐt ®Ò nghÞ cña ………………..; Tr−ëng c«ng an 2 huyÖn n ra lÖnh 3 1. …… ….……………………………………… 2. ……….……………………………………… Tr−ëng c«ng an huyÖn 3. C¸o tr¹ng: C¸o tr¹ng lµ h×nh thøc v¨n b¶n ¸p dông ph¸p luËt ®−îc VKSND ban hµnh ®Ó truy tè bÞ can ra tr−íc Tßa ¸n vÒ hµnh vi ph¹m téi cña bÞ can, lµm kÕt thóc giai ®o¹n ®iÒu tra s¬ bé vôi ¸n h×nh sù. C¸o tr¹ng lµ c¬ së ph¸p lý giíi h¹n viÖc xÐt xö cña Toµ ¸n vÒ nh÷ng ®èi t−îng vµ nh÷ng téi danh ®· ®−îc x¸c ®Þnh. V× vËy, néi dung c¸o tr¹ng ph¶i x¸c ®Þnh râ thêi gian, ®Þa ®iÓm x¶y ra téi ph¹m; môc ®Ých, thñ ®o¹n, hËu qu¶ cña téi ph¹m; nh÷ng chøng cø x¸c ®Þnh téi tr¹ng vµ nh÷ng t×nh tiÕt t¨ng nÆng, gi¶m nhÑ cña bÞ 1

HoÆc c¸c lÖnh kh¸c, nh− : LÖnh truy n·, lÖnh b¾t.v.v… 2. hoÆc c¸c chøc vô kh¸c cã quyÒn ra lÖnh, nh− Phã tr−ëng c«ng an huyÖn,; thñ tr−ëng, phã thru tr−ëng c¬ quan ®iÒu tra tØnh.v.v.. 3. Ghi râ c¸c mÖnh lÖnh vÒ viÖc cã liªn quan, nh− kh¸m nhµ cña ai, ®Ó lµm g×, uû quyÒn cho ng−êi nµo tiÕn hµnh viÖc kh¸m .v.v….

63

can; nh÷ng t×nh tiÕt kh¸c cã ý nghÜa ®èi víi vô ¸n; x¸c ®Þnh téi danh vµ ®iÒu kho¶n Bé luËt h×nh sù ®−îc ¸p dông ®èi víi bÞ can. Cã thÓ tr×nh bµy c¸o tr¹ng nh− sau: VKSND tèi cao VKSND tØnh M -------------Sè: … /HS - TA1

Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam

§éc lËp - Tù do - H¹nh phóc ------------------------M, ngµy

th¸ng

n¨m

C¸o tr¹ng ViÖn tr−ëng viÖn kiÓm s¸t nh©n d©n tØnh m C¨n cø c¸c ®iÒu 142, 143 cña Bé luËt tè tông h×nh sù; c¨n cø quyÕt ®Þnh khëi tè vô ¸n h×nh sù sè…… ngµy …./…../…… cña ………2. Trªn c¬ së kÕt qu¶ ®iÒu tra, ®· x¸c dÞnh nh− sau: ………………………3……………….. C¨n cø vµo c¸c t×nh tiÕt vµ chøng cø nªu trªn; QuyÕt ®Þnh Truy tè bÞ can (hoÆc c¸c bÞ can) cã lý lÞch trªn ra tr−íc Toµ ¸n nh©n d©n tØnh M ®Ó xÐt xö vÒ téi (hoÆc c¸c téi)…. theo ®iÒu (hoÆc c¸c ®iÒu)4… cña Bé luËt h×nh sù N¬i nhËn ViÖn tr−ëng 4. Kh¸ng nghÞ Kh¸ng nghÞ lµ v¨n b¶n ¸p dông ph¸p luËt ®−îc c¸c chñ thÓ sau ®©y ban hµnh: - ViÖn kiÓm s¸t nh©n d©n; - Ch¸nh ¸n, phã ch¸nh ¸n Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao, ch¸nh ¸n Toµ ¸n Qu©n sù Trung −¬ng, ch¸nh ¸n TAND cÊp tØnh. §èi t−îng kh¸ng nghÞ cña ViÖn kiÓm s¸t lµ: - B¶n ¸n, quyÕt ®Þnh (®· cã hoÆc ch−a cã hiÖu lùc ph¸p luËt) cña Toµ ¸n nh©n d©n nh−ng cã sù vi ph¹m ph¸p luËt;

1

"H×nh sù - TrÞ an" ngoµi ra cßn cã ¸n kinh tÕ (HS-KT), ¸n an ninh (HS-AN) NÕu cã quyÕt ®Þnh khëi tè vô ¸n bæ sung còng cÇn ghi râ. 3 Ghi tãm t¾t vô ph¹m téi, gåm ; ®Þa ®iÓm, thêi gian, thñ ®o¹n, môc ®Ých, hiÖu qu¶ vµ diÔn biÕn cña téi ph¹m, c¸c t×nh tiÕt nÆng, gi¶m nhÑ cña bÞ can (nÕu ®−¬ng sù kh«ng bÞ truy tè ra Toµ th× chØ cÇn ghi hä tªn, ®Þa chØ. §èi víi bÞ can cßn ph¶i x¸c dÞnh chi tiÕt vÒ c¸c t×nh tiÕt nh©n d©n nh− : thanh phÇn, d©n téc v.v…) 4 Nªu râ ®iÒu luËt vµ trÝch dÉn néi dung 2

64

- QuyÕt ®Þnh hµnh chÝnh (bao gåm v¨n b¶n vµ hµnh vi hµnh chÝnh) cã vi ph¹m ph¸p luËt cña c¸c c¬ quan Nhµ n−íc (tõ cÊp Bé tr−ëng trë xuèng), tæ chøc kinh tÕ, tæ chøc x· héi, ®¬n vÞ hµnh chÝnh sù nghiÖp, ®¬n vÞ vò trang. §èi t−îng kh¸ng nghÞ cña c¸c chñ thÓ cßn l¹i lµ B¶n ¸n, quyÕt ®Þnh cã hiÖu lùc ph¸p luËt cña Toµ ¸n nh−ng cã sù vi ph¹m ph¸p luËt (kh¸ng nghÞ Gi¸m ®èc thÈm, t¸i thÈm). Môc ®Ých cña kh¸ng nghÞ lµ ®ßi hái Toµ ¸n cã thÈm quyÒn xem xÐt thñ tôc nhÊt ®Þnh (phóc thÈm, Gi¸m ®èc thÈm, t¸i thÈm); yªu cÇu c¸c c¬ quan, tæ chøc h÷u quan ®×nh chØ thi hµnh, söa ®æi hoÆc b·i bá v¨n b¶n hoÆc chÊm døt hµnh vi, ®ång thêi yªu cÇu lo¹i trõ nguyªn nh©n g©y ra vi ph¹m, xö lý ®èi víi ng−êi vi ph¹m. MÆc dï do nhiÒu chñ thÓ ban hµnh nh−ng cã thÓ x©y dùng c¬ cÊu chung cña kh¸ng nghÞ nh− sau: (xem trang sau

65

VKSND tèi cao Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam

VKSND tØnh M -----------

§éc lËp - Tù do - H¹nh phóc ---------------

Sè: ……/1

M, ngµy… th¸ng…. n¨m…. Kh¸ng nghÞ

(§èi víi… sè…… ngµy2…./…./ cña ……). ViÖn tr−ëng viÖn kiÓm s¸t nh©n d©n tØnh M 3 C¨n cø ®iÒu…… cña…… 4 Sau khi xem xÐt toµn bé hå s¬ vô ¸n 5….sè….. ngµy …/…./…. cña … vÒ

6

….. x¸c ®Þnh ®−îc vô v¸n x¶y ra nh−

sau 7: …… C¨n cø vµo nh÷ng t×nh tiÕt vµ chøng cø nªu trªn; QuyÕt ®Þnh Kh¸ng nghÞ ®èi víi 8….. tíi 9….®Ó xem xÐt gi¶i quyÕt theo thñ tôc …10… N¬i nhËn ViÖn tr−ëng 5. B¶n ¸n: B¶n ¸n lµ v¨n b¶n ®−îc Toµ ¸n ban hµnh ®Ó ghi nhËn c¸c ph¸n quyÕt cña m×nh vÒ viÖc gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n h×nh sù, d©n sù, kinh tÕ, hµnh chÝnh, lao ®éng vµ c¸c lo¹i ¸n kh¸c theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Nh− vËy, xÐt vÒ chñ thÓ chØ cã Toµ ¸n míi ban hµnh B¶n ¸n. C¸c chñ thÓ kh¸c cña qu¶n lý Nhµ n−íc kh«ng ban hµnh lo¹i v¨n b¶n nµy. Tuy nhiªn, B¶n ¸n 1

ViÕt t¾t tªn c¸c lo¹i ¸n : h×nh sù (HS), hµnh chÝnh (hoÆc).v.v… Nªu ®èi t−îng kh¸ng nghÞ lµ hµnh vi th× m« t¶ hµnh vi 3 HoÆc c¸c chøc vô kh¸c. 4 Nªu ®iÒu kho¶n vµ tªn v¨n b¶n cã liªn quan, nh− Bé luËt TTHS .v.v… 5 NÕu lµ Q§HC th× cã thÓ kh«ng cã hå s¬ nh−ng cã v¨n b¶n gi¶i tr×nh cña c¬ quan cã liªn quan. 6 Tªn cña vô ¸n ®−îc tãm t¾t thµnh tªn hå s¬. 7 Tãm t¾t sù viÖc cã liªn quan tíi kh¸ng nghÞ; c¸c nhËn xÐt cña ng−êi kh¸ng nghÞ vÒ sù viÖc ®ã. 8 Nãi râ tªn v¨n b¶n hoÆc hµnh vi hµnh chÝnh. 9 Ghi tªn ®èi t−îng cã thÈm quyÒn gi¶i quyÕt sù viÖc bÞ kh¸ng nghÞ. 10 NÕu lµ Q§HC bÞ kh¸ng nghÞ th× cã thÎ nãi râ môc ®Ých lµ ®Ó söa ®æi, huû bá v¨n b¶n hay chÊm døt hµnh vi v.v… 2

66

kh«ng ph¶i lµ lo¹i v¨n b¶n duy nhÊt mµ Toµ ¸n sö dông. Ngoµi B¶n ¸n, Toµ ¸n cßn ban hµnh quyÕt ®Þnh, lÖnh.v.v… Mçi lo¹i v¨n b¶n ®ã ®−îc ban hµnh trong nh÷ng tr−êng hîp kh¸c nhau, do ph¸p luËt quy ®Þnh. ë ®©y, cÇn ®Æc biÖt l−u ý vÒ sù kh¸c biÖt trong tr−êng hîp sö dông B¶n ¸n vµ quyÕt ®Þnh. B¶n ¸n chØ ®−îc ban hµnh trong ho¹t ®éng xÐt xö cÊp s¬ thÈm vµ phóc thÈm, cßn ë cÊp Gi¸m ®èc thÈm, th¸i thÈm Toµ ¸n ra QuyÕt ®Þnh ®Ó ghi nhËn ph¸p quyÕt cña m×nh vÒ c¸c vô ¸n. Ngay ë cÊp s¬ thÈm còng cã nh÷ng tr−êng hîp Toµ ¸n ra QuyÕt ®Þnh ®Ó ghi nhËn ph¸n quyÕt cña m×nh vÒ vô ¸n, nh− tr−êng hîp gi¶i quyÕt viÖc ly h«n mµ trong ®ã c¸c ®−¬ng sù thuËn t×nh ly h«n.v.v… V× vËy, cÇn c¨n cø ph¸p luËt hiÖn hµnh ®Ó x¸c ®Þnh lo¹i v¨n b¶n ®−îc sö dông trong tõng tr−êng hîp cô thÓ. HiÖn nay, theo ph¸p luËt ®· cã 5 lo¹i ¸n: h×nh sù, d©n sù, kinh tÕ, hµnh chÝnh vµ lao ®éng, do ®ã cã 5 lo¹i B¶n ¸n t−¬ng øng. Mçi lo¹i B¶n ¸n ®ã ®Òu bao gåm B¶n ¸n s¬ thÈm vµ B¶n ¸n phóc thÈm. XuÊt ph¸t tõ vai trß cña Toµ ¸n lµ chñ thÓ nh©n danh Nhµ n−íc xÐt xö c¸c vô ¸n, B¶n ¸n cã mét sè ®iÓm kh¸c biÖt so víi nh÷ng v¨n b¶n kh¸c cña Nhµ n−íc. - B¶n ¸n lµ v¨n b¶n, nh©n danh Nhµ n−íc; - HiÖu lùc ph¸p lý cña B¶n ¸n kh«ng lÖ thuéc vµo Toµ ¸n ®· ban hµnh ra nã. Tuy rÊt ®a d¹ng, nh−ng nh×n chung B¶n ¸n cã thÓ ®−îc tr×nh bµy theo c¬ cÊu sau ®©y: a. C¬ cÊu b¶n ¸n s¬ thÈm: toµ ¸n nh©n d©n 1

------ ------B¶n ¸n sè: …../HS-

Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam

§éc lËp - Tù do - H¹nh phóc ---------------

ST2

nh©n danh n−íc céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam toµ ¸n nh©n d©n ..1

1

Ghi tªn toµ ¸n, nh− : TAND tèi cao, TAND thµnh phè Hµ Néi Ch÷ viÕt t¾t tªn lo¹i ¸n vµ cÊp xÐt xö, nh− : HS-PT (H×nh sù - Phóc thÈm), DS-ST (D©n sù - S¬ thÈm).v.v..

2

67

Víi Héi ®ång xÐt xö gåm: - ThÈm ph¸n Chñ to¹ phiªn toµ: ¤ng …3…… - Héi thÈm Nh©n d©n: ¤ng……………….. Häp phiªn toµ c«ng khai…4.. ngµy…/…./….. t¹i …5. víi sù cã mÆt cña nh÷ng ng−êi tiÕn hµnh tè tông kh¸c: - KiÓm s¸t viªn: ¤ng…………………….. - Th− ký Toµ ¸n: ¤ng …………………… Víi sù cã mÆt cña nh÷ng ng−êi tham gia tè tông: - ………6………. §Ó xÐt xö s¬ thÈm vô ¸n 7 - ……8……… Theo hå s¬ vô ¸n, sù viÖc diÔn ra nh− sau: ……1………. VÒ vô ¸n trªn, Toµ ¸n nhËn ®Þnh: ………2…………..………. ………………………….. Víi c¸c t×nh tiÕt vµ chøng cø trªn. toµ ¸n nh©n d©n quyÕt ®Þnh 3 ………… ………….. N¬i nhËn

T/M Héi ®ång xÐt xö Chñ to¹

b. C¬ cÊu b¶n ¸n phóc thÈm 4

3

Ghi râ hä tªn, nghÒ nghiÖp, chøc vô, n¬i c«ng t¸c : NÕu t¹i phiªn toµ cã sù thay ®æi thµnh viªn cña H§XX th× chØ cÇn ghi ng−êi thay thÕ, kh«ng ghi ng−êi bÞ thay thÕ. 4 HoÆc phiªn toµ kh«ng c«ng khai 5 Ghi râ ®Þa ®iÓm më phiªn toµ. 6 LÇn l−ît ghi hä tªn, ®Þa chØ cña nh÷ng ng−êi tham gia tè tông (trõ nh÷ng ®−¬ng sù liªn quan trùc tiÕp tíi vô ¸n). 7 Ghi tªn lo¹i ¸n : h×nh sù, d©n sù… 8 Ghi hä tªn, ®Þa chØ (nÕu lµ ¸n h×nh sù cßn ghi c¶ c¸c yÕu tè nh©n th©n cña bÞ c¸o) cña c¸c ®−¬ng sù liªn quan trùc tiÕp víi vô ¸n, nh− : Nguyªn ®¬n, bÞ ®¬n, ng−êi cã quyÒn vµ lîi Ých liªn quan trong vô ¸n d©n sù; bÞ c¸o trong vô ¸n h×nh sù.v.v… 1 Ghi tãm t¾t chÝnh x¸c sù viÖc theo hå s¬ vô ¸n. 2 Ghi nh÷ng ý kiÕn nhËn xÐt cña Toµ ¸n vÒ vô ¸n ; h−íng gi¶i quyÕt vô ¸n. 3 Ghi ®Çy ®ñ c¸c ph¸n quyÕt cña Toµ ¸n vÒ vô ¸n. NÕu cã nhiÒu ph¸n quyÕt vÒ nh÷ng vÊn ®Ò kh¸c nhau th× lÇn l−ît ghi c¸c ph¸n quyÕt vÒ nh÷ng viÖc quan träng tr−íc, Ýt quan träng sau. 4 Nh÷ng ®Ò môc t−¬ng tù B¶n ¸n s¬ thÈm kh«ng ®−îc chó gi¶i ë ®©y.

68

toµ ¸n nh©n d©n

Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam

---------------

§éc lËp - Tù do - H¹nh phóc ---------------

B¶n ¸n sè: …../

Nh©n danh n−íc céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam toµ ¸n nh©n d©n Víi Héi ®ång xÐt xö, gåm: - ThÈm ph¸n chñ to¹ phiªn toµ: - C¸c thÈm ph¸n: Häp phiªn toµ c«ng khai ngµy……/…./….. t¹i …… ®Ó xÐt xö phóc thÈm B¶n ¸n sè ……/…../……./ …….cña ….. Do …….. kh¸ng c¸o ngµy …./…../……. Do …….. kh¸ng nghÞ ngµy …./…../……. Theo hå s¬, vô ¸n diÔn ra nh− sau: Sau khi xem xÐt toµn bé c¸c t×nh tiÕt, chøng cø cã trong hå s¬ vô ¸n vµ c¸c ph¸n quyÕt cña Toµ ¸n cÊp s¬ thÈm, Toµ ¸n nh©n d©n……. nhËn ®Þnh…………1………. Víi nh÷ng chøng cø vµ lý lÏ trªn. Toµ ¸n nh©n d©n QuyÕt ®Þnh …………………………………………. N¬i nhËn

T/M Héi ®ång xÐt xö Chñ to¹

6. KiÕn nghÞ, yªu cÇu: KiÕn nghÞ, yªu cÇu ®−îc VKSND ban hµnh, khi thùc hiÖn chøc n¨ng kiÓm s¸t viÖc tu©n theo ph¸p luËt mµ HiÕn ph¸p vµ LuËt tæ chøc VKSND ®· qui ®Þnh. KiÕn nghÞ, yªu cÇu cßn ®−îc c¸c c¬ quan Thanh tra Nhµ n−íc ban hµnh trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn chøc n¨ng thanh tra mµ ph¸p lÖnh Thanh tra ®· qui ®Þnh. HiÖn nay, do ch−a cã qui ®Þnh cô thÓ cña Nhµ n−íc vÒ c¸c h×nh thøc v¨n b¶n nµy, nªn ch−a cã sù thèng nhÊt trong nhËn thøc còng nh− ho¹t ®éng ban hµnh c¸c v¨n b¶n ®ã.

1

NhËn ®Þnh vÒ vô ¸n vµ c¸ch gi¶i quyÕt vô ¸n cña Toµ ¸n s¬ thÈm

69

NhiÒu ng−êi cho r»ng: "KiÕn nghÞ, yªu cÇu" chØ lµ nh÷ng ®ßi hái mµ VKS hoÆc Thanh tra ®−a ra vµ ®−îc ghi nhËn trong c«ng v¨n hµnh chÝnh hoÆc trong quyÕt dÞnh cña nh÷ng c¬ quan ban hµnh. Do vËy kh«ng cã h×nh thøc v¨n b¶n lµ "kiÕn nghÞ", vµ "yªu cÇu" (quan ®iÓm 1). Nh−ng còng cã quan ®iÓm cho r»ng: "KiÕn nghÞ", "yªu cÇu" kh«ng chØ lµ nh÷ng ®ßi hái ®−îc ghi nhËn trong quyÕt ®Þnh xö lý cña thanh tra, trong kh¸ng nghÞ cña VKS mµ cßn cã thÓ ®−îc hiÓu lµ nh÷ng h×nh thøc v¨n b¶n ®· ®−îc ban hµnh ®Ó ghi nhËn nh÷ng ®ßi hái theo ph¸p luËt cña VKSND vµ Thanh tra Nhµ n−íc (quan ®iÓm 2). Quan ®iÓm 2 cã c¬ së ph¸p lý vµ c¬ së lý luËn v÷ng ch¾c h¬n. Cô thÓ: - §iÒu 4 LuËt tæ chøc VKSND qui ®Þnh: "……. VKSND cã quyÒn ra quyÕt ®Þnh, kh¸ng nghÞ, kiÕn nghÞ, yªu cÇu…" ë ®ã, sau ®éng tõ "ra" (cã nghÜa lµ ban hµnh) cã 4 h×nh thøc v¨n b¶n ®−îc ghi nhËn. (NÕu hiÓu c¸c tõ "quyÕt ®Þnh", "kh¸ng nghÞ", "yªu cÇu" lµ nh÷ng ®éng tõ th× kh«ng thÓ kÕt hîp víi ®éng tõ "ra"). - Trong thùc tiÔn, "kh¸ng nghÞ", "quyÕt ®Þnh" ®−îc hiÓu lµ nh÷ng h×nh thøc v¨n b¶n, nh− vËy sÏ thiÕu søc thuyÕt phôc khi xem xÐt §iÒu 4 nãi trªn mµ l¹i cho r»ng kh«ng cã nh÷ng h×nh thøc v¨n b¶n lµ kiÕn nghÞ, yªu cÇu. - VÒ lý luËn, c¸c ®ßi hái cña VKSND vµ cña Thanh tra lµ b¾t buéc thi hµnh víi c¸c ®èi t−îng cã liªn quan, v× vËy nÕu ghi nhËn chóng trong c«ng v¨n hµnh chÝnh th× kh«ng phï hîp, vi c«ng v¨n hµnh chÝnh chØ lµ lo¹i v¨n b¶n dïng ®Ó giao dÞch, trao ®æi c«ng t¸c (Th«ng t− sè 33/BT ngµy 10/12/1992 cña Bé tr−ëng, chñ nhiÖm v¨n phßng ChÝnh phñ). Trong tr−êng hîp c¸c ®ßi hái ®ã chØ lµ mét bé phËn cña nh÷ng ®ßi hái mµ cÊp cã thÈm quyÒn ®−a ra, th× c¸c kiÕn nghÞ, yªu cÇu cã thÓ ®−îc ghi nhËn trong kh¸ng nghÞ cña VKS, trong QuyÕt ®Þnh xö lý cña c¬ quan Thanh tra. Cßn khi nh÷ng kiÕn nghÞ, yªu cÇu nµy lµ ®éc lËp th× lÏ ®−¬ng nhiªn kh«ng thÓ ®−a thµnh néi dung cña kh¸ng nghÞ hay quyÕt ®Þnh ®−îc. Do ®ã, v¨n b¶n ®−îc ban hµnh ®Ó ghi nhËn c¸c ®ßi hái cña VKS vµ cña Thanh tra, trong tr−êng hîp nµy lµ kiÕn nghÞ, yªu cÇu. Nh×n chung, yªu cÇu ®−îc VKS vµ Thanh tra ban hµnh khi: - §ßi hái ®èi t−îng kiÓm s¸t, ®èi t−îng thanh tra cã liªn quan thùc hiÖn mét sè hµnh vi nhÊt ®Þnh nh»m phôc vô cho ho¹t ®éng kiÓm s¸t, thanh tra, nh−: cung cÊp tµi liÖu, chøng cø, gi¶i tr×nh vÒ viÖc cã liªn quan v.v… - §ßi hái ®èi t−îng kiÓm s¸t hay thanh tra thùc hiÖn c¸c hµnh vi nhÊt ®Þnh nh»m chÊm døt vi ph¹m ph¸p luËt; nh»m h¹n chÕ, lo¹i trõ ®iÒu kiÖn vµ nguyªn nh©n dÉn tíi vi ph¹m. 70

KiÕn nghÞ lµ h×nh thøc v¨n b¶n ®−îc sö dông khi VKS hay Thanh tra ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p cã liªn quan tíi vi ph¹m ®· ®−îc ph¸t hiÖn, lµm c¬ së cho viÖc xem xÐt xö lý ng−êi vi ph¹m; kh¾c phôc hËu qu¶ do vi ph¹m g©y ra; h¹n chÕ, lo¹i trõ ®iÒu kiÖn vµ nguyªn nh©n dÉn tíi vi ph¹m. C¬ cÊu kiÕn nghÞ, yªu cÇu cã thÓ ®−îc h×nh thµnh theo qui t¾c chung, nh− ®èi víi c¸c v¨n b¶n kh¸c cña Nhµ n−íc. VKSND tèi cao 1

Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam

---------------

§éc lËp - Tù do - H¹nh phóc ---------------

Sè: …../

Hµ Néi, ngµy

th¸ng

n¨m

yªu cÇu (V/v…………………..) C¨n cø §iÒu 4, §iÒu 10 LuËt tæ chøc ViÖn kiÓm s¸t nh©n d©n 2; C¨n cø QuyÕt ®Þnh sè …… ngµy…/…./……cña VKSND ……1; ViÖn kiÓm s¸t nh©n d©n tèi cao yªu cÇu: ………….3 ................................................................................................4 N¬i nhËn ViÖn tr−ëng5 7. C¸c v¨n b¶n hµnh chÝnh th«ng dông C¸c v¨n b¶n hµnh chÝnh th«ng dông lµ nh÷ng v¨n b¶n kh«ng mang tÝnh quyÒn lùc Nhµ n−íc, ®−îc c¸c c¬ quan Nhµ n−íc sö dông trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng nh»m h−íng tíi môc ®Ých kh¸c nhau, nh−: giao dÞch c«ng t¸c, ghi nhËn c¸c sù kiÖn ph¸p lý cã liªn quan tíi c¬ quan Nhµ n−íc.v.v… NÕu xÐt vÒ h×nh thøc v¨n b¶n, th× cã thÓ thÊy r»ng nhãm v¨n b¶n nµy kh¸ ®a d¹ng, nh−: c«ng v¨n hµnh chÝnh, Th«ng b¸o, Th«ng c¸o, C«ng ®iÖn, Biªn b¶n, Hîp ®ång, Ho¸ ®¬n v.v… ë ®©y, chØ ®Ò cËp tíi nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n cña mét sè v¨n b¶n hµnh chÝnh th«ng dông. a. C«ng v¨n hµnh chÝnh: Theo tinh thÇn Th«ng t− sè 33/BT ngµy 10/12/1992 cña Bé tr−ëng, chñ nhiÖm v¨n phßng ChÝnh phñ th× C«ng v¨n hµnh chÝnh lµ v¨n b¶n kh«ng mang tÝnh quyÒn lùc Nhµ n−íc ®−îc sö dông ®Ó gi¶i 1

HoÆc c¸c chñ thÓ cã thÈm quyÒn kh¸c, nh− VKSND tØnh, huyÖn, thanh tra Nhµ n−íc.v.v… HoÆc c¸c v¨n b¶n kh¸c cã liªn quan tíi yªu cÇu, nh− ph¸p lÖnh thanh tra (§iÒu 9) quyÕt ®Þnh thµnh lËp §oµn thanh tra.v.v… 3,4 Ghi ®Çy ®ñ néi dung c¸c yªu cÇu cïng thêi h¹n t−¬ng øng víi mçi c«ng viÖc cô thÓ. 5 HoÆc c¸c chøc vô cã thÈm quyÒn kh¸c 2

71

quyÕt c«ng viÖc ph¸t sinh gi÷a c¸c c¬ quan Nhµ n−íc víi nhau hoÆc víi c¸c tæ chøc hay c¸ nh©n. Trong quan hÖ gi÷a c¸c c¬ quan Nhµ n−íc víi nhau th× c«ng v¨n ®−îc sö dông trong nhiÒu tr−êng hîp, ®iÓn h×nh lµ: - Trao ®æi c«ng t¸c gi÷a c¸c c¬ quan kh«ng cã hiÖu qu¶ trùc thuéc; - CÊp d−íi tr×nh cÊp trªn mét ®Ò ¸n c«ng t¸c, mét dù th¶o v¨n b¶n; - CÊp d−íi ®Ò nghÞ cÊp trªn qu¶n lý mét vÊn ®Ò cô thÓ ph¸t sinh trong qu¶n lý Nhµ n−íc; - CÊp trªn gi¶i quyÕt c¸c ®Ò nghÞ cña cÊp d−íi; - CÊp trªn nh¾c nhë, ®«n ®èc cÊp d−íi thùc hiÖn nh÷ng v¨n b¶n cña cÊp trªn, ph¸p luËt cña Nhµ n−íc hoÆc nh÷ng nhiÖm vô mµ cÊp trªn ®· giao cho cÊp d−íi v.v… C¨n cø vµo néi dung, cã thÓ chia ra c«ng v¨n thµnh: - C«ng v¨n ®Ò nghÞ (c«ng v¨n hái) lµ c«ng v¨n ®−îc dïng ®Ó ghi nhËn vµ truyÒn ®¹t ý kiÕn cña c¬ quan Nhµ n−íc vÒ nh÷ng vÊn ®Ò ®−îc ®Ò cËp tíi trong c«ng v¨n ®Ò nghÞ cña mét c¬ quan, tæ chøc hoÆc trong ®¬n, th− cña c¸ nh©n. - C¸c c«ng v¨n kh¸c. Khi so¹n th¶o c«ng v¨n hµnh chÝnh cÇn lÊy xuÊt ph¸t ®iÓm cña t− duy lµ coi lo¹i v¨n b¶n ®ã lµ v¨n b¶n ®Ó giao dÞch, kh«ng ph¶i lµ v¨n b¶n ®Ó ¸p ®Æt ý chÝ cña c¬ quan so¹n th¶o. Tõ ®ã, c¸ch viÕt c«ng v¨n kh¸c biÖt víi c¸ch viÕt c¸c v¨n b¶n mang tÝnh quyÒn lùc cña Nhµ n−íc. §iÓm kh¸c biÖt c¬ b¶n ®−îc thÓ hiÖn trong sù "mÒm ho¸" néi dung cña c«ng v¨n hµnh chÝnh so víi néi dung c¸c v¨n b¶n mang tÝnh quyÒn lùc Nhµ n−íc. Th«ng th−êng, c¸c v¨n b¶n mang tÝnh quyÒn lùc Nhµ n−íc cã néi dung ®−îc x¸c lËp mét c¸ch rÊt c« ®äng, chØ ®Ò cËp ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò cÇn thiÕt ®èi víi tõng chñ thÓ. Trong khi ®ã c¸c c«ng v¨n hµnh chÝnh cã néi dung ®Ò cËp tíi kh«ng chØ nh÷ng vÊn ®Ò chÝnh mµ cã thÓ cßn ®Ò cËp tíi nh÷ng vÊn ®Ò phô nh−: tr×nh bµy hoµn c¶nh cña c¬ quan ra c«ng v¨n, vÒ mèi quan hÖ c«ng t¸c gi÷a c¬ quan göi vµ nhËn c«ng v¨n, lêi c¶m ¬n v.v… Bªn c¹nh ®ã, c¸ch hµnh v¨n vµ sö dông tõ ng÷ trong c«ng v¨n hµnh chÝnh còng theo h−íng mÒm m¹i, lÞch thiÖp, tr¸nh dïng nh÷ng tõ cøng r¾n, mang tÝnh ra lÖnh. Tuy nhiªn, sù "mÒm ho¸" cña c«ng v¨n hµnh chÝnh ph¶i ®−îc giíi h¹n trong chõng mùc nhÊt ®Þnh vµ kh«ng lµm ¶nh h−ëng tíi sù nghiªm tóc cña nã, v× c«ng v¨n lµ v¨n b¶n cña Nhµ n−íc nªn nh÷ng ®ßi hái cña Nhµ n−íc vµ x· héi ®èi víi

72

nh÷ng v¨n b¶n kh¸c cña Nhµ n−íc còng chÝnh lµ ®ßi hái ®èi víi c«ng v¨n hµnh chÝnh. Nh×n chung, c¬ cÊu cña c«ng v¨n hµnh chÝnh nh− sau: Uû ban nh©n d©n céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam

TØnh Z Sè: (1)......../CV V/v........(2)

§éc lËp - Tù do - H¹nh phóc ---------***-----------Z, ngµy ... th¸ng ... n¨m

KÝnh göi: . ........................................................(3) .........................................................(4) Göi kÌm theo c«ng v¨n cã: ..............................(5) N¬i nhËn:

Chñ tÞch

Khi tr×nh bµy néi dung c«ng v¨n hµnh chÝnh cÇn b¶o ®¶m sù ®Çy ®ñ, m¹ch l¹c vµ l«gÝc cña néi dung ®ã. NÕu ®Ò nghÞ c¸c tæ chøc, c¸ nh©n tíi dù héi nghÞ th× cÇn nªu râ thêi gian, ®Þa ®iÓm, thµnh phÇn vµ néi dung héi nghÞ. NÕu néi dung dµi, cã thÓ lµm ®Ò c−¬ng göi kÌm c«ng v¨n. NÕu tr¶ lêi mét v¨n b¶n kh¸c th× cÇn b¸m s¸t néi dung v¨n b¶n hái ®Ó tr¶ lêi døt ®iÓm tõng vÊn ®Ò. §èi víi nh÷ng ®Ò nghÞ kh«ng thÓ ®¸p øng, cÇn x¸c ®Þnh døt ®iÓm viÖc ®ã vµ nãi râ lý do. b. B¸o c¸o B¸o c¸o lµ h×nh thøc v¨n b¶n ®−îc c¬ quan nhµ n−íc sö dông ®Ó truyÒn ®¹t tíi c¬ quan cÊp trªn th«ng tin vÒ nh÷ng vÊn ®Ò ph¸t sinh trong qu¶n lý nhµ n−íc cã liªn quan tíi chøc n¨ng, nhiÖm vô cña m×nh, ®ång thêi cã thÓ ®Ò xuÊt ph−¬ng ¸n gi¶i quyÕt vµ ®Ò nghÞ cÊp trªn cã ý kiÕn chØ ®¹o viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ph¸t sinh. Theo QuyÕt ®Þnh sè 162/TTg, ngµy 12/12/1992 cña Thñ t−íng ChÝnh phñ vÒ chÕ ®é th«ng tin b¸o c¸o th× cã nh÷ng lo¹i b¸o c¸o sau ®©y: - B¸o c¸o th¸ng: ®−îc sö dông ë c¸c th¸ng trong n¨m, trõ th¸ng 6 vµ th¸ng 12 mçi n¨m.

(1)

Nªn më c¸c sæ kh¸c nhau, ®Ó theo dâi riªng nh÷ng v¨n b¶n mang tÝnh quyÒn lùc nhµ n−íc vµ c¸c v¨n b¶n hµnh chÝnh tæng hîp. (2) Ghi tãm t¾t chÝnh x¸c néi dung c«ng v¨n. NÕu tr¶ lêi c«ng v¨n kh¸c th× nªn ghi râ, ngµy th¸ng cña c«ng v¨n ®Ò nghÞ. (3) Ghi tªn cña ®èi t−îng nhËn c«ng v¨n. (4) LÇn l−ît tr×nh bµy c¸c néi dung cã trong c«ng v¨n. (5) LÇn l−ît ghi tªn c¸c v¨n b¶n göi kÌm c«ng v¨n.

73

- B¸o c¸o 6 th¸ng ®Çu n¨m: ®−îc göi ®Õn c¬ quan cÊp trªn tr−íc ngµy 15 th¸ng 6 mçi n¨m. - B¸o c¸o ®ét xuÊt: ®−îc sö dông trong tr−êng hîp x¶y ra viÖc quan träng vÒ ®èi néi hoÆc ®èi ngo¹i thuéc thÈm quyÒn qu¶n lý cu¶ c¬ quan nhµ n−íc mµ c¬ quan nhµ n−íc cÊp trªn ph¶i biÕt ®Ó chØ ®¹o viÖc xö lý. B¸o c¸o ®ét xuÊt ph¶i göi tíi cÊp trªn b»ng biÖn ph¸p nhanh nhÊt. - B¸o c¸o chuyªn ®Ò: sö dông trong tr−êng hîp c¬ quan nhµ n−íc cÊp trªn ®· cã yªu cÇu cÊp d−íi thuyÕt tr×nh vÒ nh÷ng ch−¬ng tr×nh, ®Ò ¸n, nhiÖm vô c«ng t¸c ®Æc biÖt quan träng trong tõng thêi gian nhÊt ®Þnh. - B¸o c¸o tæng hîp: ®−îc c¸c c¬ quan chøc n¨ng sö dông ®Ó b¸o c¸o cÊp trªn vÒ t×nh h×nh chung cã liªn quan tíi chøc n¨ng cña c¬ quan ®ã. C¸c c¬ quan ph¶i b¸o c¸o tæng hîp lµ c¸c c¬ quan hµnh chÝnh cã thÈm quyÒn chuyªn m«n, nh−: kÕ ho¹ch, tµi chÝnh, thèng kª v.v.. Thêi gian b¸o c¸o ®−îc x¸c ®Þnh cô thÓ, tuú thuéc vµo tõng lo¹i c¬ quan. - B¸o c¸o tuÇn: do v¨n phßng lËp ®Ó tæng hîp t×nh h×nh ®èi néi, ®èi ngo¹i næi lªn trong tuÇn vµ ph¶i göi tíi thñ tr−ëng c¬ quan vµo buæi s¸ng thø hai tuÇn sau. Ngoµi ra, cßn cã B¸o c¸o ®−îc dïng ®Ó ®äc t¹i héi nghÞ. Lo¹i b¸o c¸o nµy kh«ng göi ®i mµ cã thÓ ®−îc l−u ë hå s¬ vô viÖc cña c¬ quan. Khi so¹n th¶o B¸o c¸o cÇn l−u ý: - Néi dung ph¶i ®Çy ®ñ, toµn diÖn, tr¸nh phiÕn diÖn, - B¶o ®¶m tÝnh kh¸ch quan, chÝnh x¸c cña c¸c th«ng tin, sè liÖu; - Sè liÖu ®−a ra ph¶i ®iÓn h×nh, cô thÓ, cã søc thuyÕt phôc; - LÇn l−ît tr×nh bµy nh÷ng néi dung chÝnh tíi nh÷ng néi dung phô; - ViÖc sö dông tõ ng÷, c¸ch lËp c©u hoÆc hµnh v¨n ph¶i b¶o ®¶m tÝnh nghiªm tóc, chÝnh x¸c, râ rµng. C¬ cÊu cña b¸o c¸o ®−îc x©y dùng theo nh÷ng nguyªn t¾c chung: ñy ban nh©n d©n

Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam

TØnh Z Sè:..../BC

§éc lËp - Tù do - H¹nh phóc ---------***-----------Z, ngµy ... th¸ng ... n¨m B¸o c¸o (VÒ ..............................) ......... (1)........... Chñ tÞch (2)

N¬i nhËn: (1)

Tr×nh bµy néi dung B¸o c¸o

74

c. Biªn b¶n Biªn b¶n lµ lo¹i v¨n b¶n chuyªn ®−îc c¸n bé, c¬ quan nhµ n−íc ghi nhËn nh÷ng sù kiÖn ph¸p lý x¶y ra trong qu¶n lý nhµ n−íc. Cã nhiÒu lo¹i biªn b¶n kh¸c nhau, nh− biªn b¶n héi nghÞ, cuéc häp, biªn b¶n phiªn toµ, biªn b¶n vi ph¹m, biªn b¶n lÊy lêi khai cña ®−¬ng sù, biªn b¶n kh¸m nghiÖm v.v.. MÆc dï phong phó vÒ néi dung nh−ng c¸c biªn b¶n ®Òu cã chung mét sè ®iÓm sau: - §−îc lËp ra bëi chñ thÓ cã thÈm quyÒn; - §−îc sö dông ®Ó ghi nhËn c¸c sù kiÖn ph¸p lý ®· x¶y ra trong thùc tÕ; - Cã gi¸ trÞ chøng cø, lµ c¬ së ph¸p lý ®Ó gi¶i quyÕt c«ng viªc cã liªn quan. - Nh÷ng tr−êng hîp cÇn lËp Biªn b¶n ®Òu ®−îc ph¸p luËt quy ®Þnh. §Ó ®¶m b¶o sù ®Çy ®ñ, chÆt chÏ cho Biªn b¶n, khi so¹n th¶o cÇn l−u ý: - Ph¶i x¸c ®Þnh râ thêi gian, ®Þa ®iÓm lËp Biªn b¶n; - Hä tªn, chøc vô ng−êi lËp Biªn b¶n, hä tªn, ®Þa chØ cña nh÷ng ng−êi cã liªn quan, nh−: ®−¬ng sù, ng−êi lµm chøng v.v… - §Þa ®iÓm, thêi gian x¶y ra hµnh vi vµ diÔn biÕn hµnh vi cña c¸c bªn liªn quan tíi viÖc lËp Biªn b¶n. - Thêi gian kÕt thóc viÖc lËp Biªn b¶n, viÖc c¸c bªn liªn quan xem xÐt l¹i toµn bé néi dung Biªn b¶n ®−îc lËp cã nãi râ giao cho nh÷ng ai Biªn b¶n ®ã. PhÇn chñ yÕu cña Biªn b¶n lµ phÇn m« t¶ hµnh vi cña c¸c bªn liªn quan. Khi viÕt, cÇn m« t¶ chÝnh x¸c tªn hµnh vi vµ diÔn biÕn cña nã. CÇn tãm t¾t nh÷ng ®iÓm chÝnh cña sù viÖc, tr¸nh trµn lan hoÆc trïng lÆp néi dung. NÕu sù viÖc ®−îc tr×nh bµy l¹i b»ng lêi nãi cña ng−êi kh¸c th× còng nªn lùa chän nh÷ng néi dung cÇn thiÕt ®Ó m« t¶ tãm t¾t sù viÖc mµ kh«ng nªn viÖn dÉn nguyªn v¨n. C¬ cÊu cña Biªn b¶n nh− sau: ......(1).......

céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam

§éc lËp - Tù do - H¹nh phóc ---------***-----------Biªn b¶n ....(2)...... ..........(3)......... (2)

V× B¸o c¸o lµ v¨n b¶n göi cÊp trªn nªn thñ tr−ëng c¬ quan nªn trùc tiÕp ký. Khi thËt cÇn thiÕt míi uû quyÒn cho cÊp phã ký vµ cÊp tr−ëng cÇn ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ viÖc ký B¸o c¸o cña cÊp phã. (1) Ghi tªn c¬ quan lËp biªn b¶n (2) Ghi tãm t¾t c«ng viÖc ®Ó t¹o thµnh tªn Biªn b¶n, nh− : "Biªn b¶n kú häp H§ND", "Biªn b¶n vi ph¹m hµnh chÝnh", "Biªn b¶n kh¸m nghiÖm hiÖn tr−êng"v.v..

75

Ng−êi cã liªn quan (4)

Ng−êi lËp biªn b¶n C©u hái h−íng dÉn häc tËp

1. Nªu vµ tr×nh bµy c¸c lo¹i v¨n b¶n hiÖn hµnh cña nhµ n−íc. 2. Ph©n biÖt sù kh¸c nhau cña c¸c lo¹i v¨n b¶n hiÖn hµnh cña nhµ n−íc. 3. Nªu vµ ph©n biÖt c¸c cÊp ra c¸c lo¹i v¨n b¶n trªn

(3)

Ghi néi dung Biªn b¶n. NÕu kÌm theo Biªn b¶n cã v¨n b¶n kh¸c th× ë phÇn cuèi cña néi dung, còng cÇn ghi râ. (4) Tïy tõng tr−êng hîp mµ x¸c ®Þnh nh÷ng ng−êi nµy. VÝ dô: Biªn b¶n héi nghÞ th× ng−êi nµy lµ Chñ to¹, Biªn b¶n vi ph¹m th× ®ã lµ ng−êi vi ph¹m, ng−êi lµm chøng v.v..

76

Ch−¬ng VI KiÓm tra hÖ thèng ho¸ vµ xö lý v¨n b¶n

I. KiÓm tra, rµ so¸t v¨n b¶n:

1. Vai trß cña ho¹t ®éng kiÓm tra, rµ so¸t v¨n b¶n: KiÓm tra, rµ so¸t v¨n b¶n lµ viÖc xem xÐt l¹i toµn bé hÖ thèng v¨n b¶n ®· ®−îc ban hµnh ®Ó ph¸t hiÖn ra nh÷ng v¨n b¶n khiÕm khuyÕt, kÞp thêi cã biÖn phj¸p xö lý thÝch øng, nh»m hoµn thiÖn hÖ thèng v¨n b¶n cña nhµ n−íc. KiÓm tra, rµ so¸t v¨n b¶n cã vai trß rÊt quan träng trong qu¶n lý nhµ n−íc, lµ mét kh©u träng yÕu kh«ng thÓ thiÕu trong c«ng t¸c v¨n b¶n. Vai trß cña c«ng t¸c nµy thÓ hiÖn râ nÐt ë nh÷ng ®iÓm sau ®©y: - Ph¸t hiÖn nh÷ng v¨n b¶n khiÕm khuyÕt ®Ó kÞp thêi xö lý. - T×m ra nguyªn nh©n vµ ®iÒu kiÖn dÉn tíi sù khiÕm khuyÕt trong v¨n b¶n. - T¹o ®iÒu kiÖn ®Ó cho viÖc hÖ thèng ho¸ ph¸p luËt ®−îc thuËn lîi. - Rót kinh nghiÖm ®Ó n©ng cao chÊt l−îng vµ hiÖu lùc c«ng t¸c v¨n b¶n cña nhµ n−íc. 2. Nh÷ng viÖc cÇn tiÕn hµnh trong qu¸ tr×nh kiÓm tra, rµ so¸t v¨n b¶n a. X¸c ®Þnh chñ ®Ò cña tõng ®ît c«ng t¸c ViÖc nµy rÊt cÇn thiÕt v× sÏ gióp cho qu¸ tr×nh kiÓm tra, rµ so¸t v¨n b¶n ®−îc tiÕn hµnh ®óng träng t©m, träng ®iÓm, phï hîp víi nhiÖm vô chÝnh trÞ cña tõng c¬ quan trong mçi giai ®o¹n vµ phï hîp víi n¨ng lùc thùc tiÔn cña c¬ quan ®ã. b. Thµnh lËp tæ c«ng t¸c Sè l−îng vµ tõng thµnh viªn cô thÓ cña tæ c«ng t¸c ®−îc Ên ®Þnh tuú thuéc vµo chñ ®Ò vµ quy m« cña tõng ®ît c«ng t¸c. Nh×n chung, cÇn lùa chän nh÷ng c¸n bé cã ®ñ n¨ng lùc chuyªn m«n, ®Æc biÖt lµ chuyªn m«n ph¸p luËt ®Ó tham gia Tæ c«ng t¸c. c. S−u tÇm, tËp hîp c¸c v¨n b¶n cã liªn quan tíi chñ ®Ò cña ®ît c«ng t¸c:

77

§©y lµ c«ng viÖc phøc t¹p, ®ßi hái ph¶i cã nhiÒu thêi gian. Trong c«ng t¸c nµy, cÇn chó ý tíi mét sè nguån t− liÖu chñ yÕu sau: - C«ng b¸o; - C¸c v¨n b¶n l−u ë Bé phËn v¨n phßng; - C¸c v¨n b¶n ®· ®−îc tËp hîp ho¸ ë nh÷ng ®ît c«ng t¸c tr−íc vµ ®· ®−îc in trong tËp luËt lÖ hiÖn hµnh mµ cÊp cã thÈm quyÒn ®· phª duyÖt. Ngoµi ra, cã thÓ s−u tÇm, tËp hîp v¨n v¨n b¶n tõ c¸c B¸o Trung −¬ng vµ ®Þa ph−¬ng, tõ hå s¬ l−u tr÷ theo c¸c vô viÖc, c¸c chuyªn ®Ò cña c¸ nh©n hoÆc c¸n bé c¬ quan nhµ n−íc v.v… d. Rµ so¸t ®Ó ph¸t hiÖn c¸c v¨n b¶n khiÕm khuyÕt. CÇn nghiªn cøu ®Ó ph¸t hiÖn nh÷ng v¨n b¶n khiÕm khuyÕt, tõ ®ã ®Ò ra biÖn ph¸p xö lý thÝch øng. Cã nhiÒu d¹ng khiÕm khuyÕt kh¸c nhau cña c¸c v¨n b¶n, gåm c¸c d¹ng sau ®©y: - Nh÷ng v¨n b¶n cã néi dung kh«ng phï hîp víi ®êi sèng kinh tÕ - x· héi, do ®ã kh«ng cã tÝnh kh¶ thi hoÆc kh«ng cã t¸c dông tÝch cùc trong qu¸ tr×nh t¸c ®éng vµo c¸c quan hÖ x· héi. Nhãm nµy còng rÊt ®a d¹ng, ®iÓn h×nh lµ: + C¸c v¨n b¶n ®Æt ra c¸c quy ®Þnh, c¸c mÖnh lÖnh cao h¬n thùc tr¹ng cña ®êi sèng kinh tÕ - x· héi; ®ã ®ã v−ît qu¸ kh¶ n¨ng thùc hiÖn cña thùc tiÔn. + C¸c v¨n b¶n ®Æt ra c¸c quy ®Þnh, mÖnh lÖnh qu¸ thÊp, qu¸ l¹c hËu so víi thùc tr¹ng ®êi sèng kinh tÕ - x· héi, nªn kh«ng t¸c ®éng tÝch cùc vµo ý thøc chñ quan cña c¸c bªn cã liªn quan, kh«ng cã t¸c dông thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña ®êi sèng kinh tÕ - x· héi. + C¸c v¨n b¶n cã c¸c quy ®Þnh, mÖnh lÖnh t¸c ®éng tr¸i víi quy ®Þnh vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña ®êi sèng kinh tÕ - x· héi nªn k×m h·m sù ph¸t triÓn cña ®êi sèng kinh tÕ - x· héi v.v.. - Nh÷ng v¨n b¶n cã sù vi ph¹m ph¸p luËt, tøc lµ tr¸i víi c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt, bao gåm: + C¸c v¨n b¶n tr¸i thÈm quyÒn lµ nh÷ng v¨n b¶n mµ chñ thÓ ban hµnh dïng ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng c«ng viÖc kh«ng thuéc ph¹m vi thÈm quyÒn cña m×nh. + C¸c v¨n b¶n cã néi dung tr¸i ph¸p luËt lµ v¨n b¶n ®−îc chñ thÓ ban hµnh dïng ®Ó ®Æt ra c¸c quy ®Þnh tr¸i víi v¨n b¶n cña cÊp trªn hoÆc ®Æt ra c¸c mÖnh lÖnh, yªu cÇu tr¸i víi ph¸p luËt hiÖn hµnh. + V¨n b¶n sai h×nh thøc lµ v¨n b¶n mang tªn gäi hoÆc ®−îc tr×nh bµy theo c¬ cÊu kh«ng ®óng víi c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt. + V¨n b¶n vi ph¹m c¸c quy ®Þnh vÒ thñ tôc lµ lo¹i v¨n b¶n mµ ë ®ã cã nh÷ng ®iÓm tr¸i víi quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ mét sè vÊn ®Ò mang tÝnh thñ tôc, nh−: th«ng qua kh«ng ®óng thñ tôc hay thiÕu ch÷ ký hoÆc thiÕu dÊu v.v.. 78

- Nh÷ng v¨n b¶n cã c¸c quy ®Þnh kh«ng tËp trung mµ t¶n m¸t, vôn vÆt hoÆc cã c¸c quy ®Þnh chång chÐo hay m©u thuÉn nhau. - Nh÷ng v¨n b¶n cã néi dung thiÕu m¹ch l¹c, râ rµng, ng«n ng÷ kh«ng chuÈn mùc. - Nh÷ng v¨n b¶n cã néi dung ch−a ®Çy ®ñ c¸c quy ®Þnh cÇn thiÕt liªn quan tíi chñ ®Ò cña v¨n b¶n. e. Nghiªn cøu ®Ò xuÊt ph−¬ng ¸n xö lý: Lµ giai ®o¹n tæ c«ng t¸c xem xÐt toµn diÖn vÒ tÝnh chÊt vµ møc ®é vi ph¹m cña tõng nhãm v¨n b¶n ®Ó ®Ò xuÊt ph−¬ng ¸n xö lý thÝch øng. Cã c¸c h−íng xö lý nh− sau: - Gi÷ l¹i ®Ó ®−a vµo tËp luËt lÖ hiÖn hµnh nh÷ng v¨n b¶n hiÖn hµnh vµ kh«ng khiÕm khuyÕt. - Ra v¨n b¶n míi ®Ó: + B·i bá, hñy bá c¸c v¨n b¶n vi ph¹m nghiªm träng ph¸p luËt hiÖn hµnh, nh−: tr¸i thÈm quyÒn, néi dung tr¸i ph¸p luËt, thiÕu dÊu, thiÕu ch÷ ký, kh«ng cã sè v× kh«ng ®−îc vµo sæ theo dâi c¬ quan ban hµnh v.v… + B·i bá nh÷ng v¨n b¶n cã néi dung kh«ng phï hîp víi ®êi sèng kinh tÕ - x· héi. + Hîp nhÊt ®−îc c¸c quy ®Þnh ph©n t¸n, vôn vÆt trong c¸c v¨n b¶n kh¸c nhau ®−îc ban hµnh tr−íc ®©y. + B·i bá c¸c quy ®Þnh m©u thuÉn nhau vµ x¸c ®Þnh râ c¸c quy ®Þnh ®−îc coi lµ hiÖn hµnh. + Söa ®æi, bæ sung nh÷ng quy ®Þnh cÇn thiÕt trong v¨n b¶n hiÖn hµnh. II. HÖ thèng ho¸ vµ xö lý v¨n b¶n:

1. HÖ thèng ho¸ ph¸p luËt: HÖ thèng ho¸ ph¸p luËt lµ ho¹t ®éng cña c¬ quan nhµ n−íc cã thÈm quyÒn trong viÖc hoµn thiÖn ph¸p luËt, bao gåm hai h×nh thøc tËp hîp ho¸ vµ ph¸p ®iÓm ho¸. Ph¸p ®iÓn ho¸ lµ viÖc c¬ quan cã thÈm quyÒn cña nhµ n−íc ban hµnh mét v¨n b¶n míi ®Ó thay thÕ mét hoÆc nhiÒu v¨n b¶n hiÖn hµnh. Khi ®ã ph¶i tu©n thñ ®Çy ®ñ c¸c quy ®Þnh chung cña nhµ n−íc vµ c¸c lý luËn khoa häc ph¸p lý vÒ c«ng t¸c v¨n b¶n. TËp hîp ho¸ lµ viÖc c¬ quan nhµ n−íc cã thÈm quyÒn tËp hîp c¸c v¨n b¶n hiÖn hµnh, s¾p xÕp theo mét tiªu chuÈn nhÊt ®Þnh vµ in thµnh tËp luËt lÖ hiÖn hµnh cña nhµ n−íc.

79

Khi tËp hîp ho¸, cÇn dùa vµo kÕt qu¶ cña c«ng t¸c kiÓm tra, rµ so¸t v¨n b¶n ®Ó x¸c ®Þnh nh÷ng v¨n b¶n hoÆc nh÷ng ®iÒu kho¶n trong mét v¨n b¶n cßn hiÖu lùc ®Ó ®−a vµo tËp luËt lÖ hiÖn hµnh. Sau ®ã, nghiªn cøu ®Ó lùa chän c¸ch s¾p xÕp nh÷ng v¨n b¶n ®ã. Cã nhiÒu tiªu chuÈn kh¸c nhau ®−îc sö dông ®Ó s¾p xÕp v¨n b¶n: - Theo c¬ quan ban hµnh; - Theo nh÷ng chñ ®Ò chuyªn m«n nhÊt ®Þnh; - Theo thø tù thêi gian ban hµnh; - Theo hiÖu lùc ph¸p lý cña v¨n b¶n. CÇn l−u ý: §©y lµ ho¹t ®éng cña c¬ quan nhµ n−íc cã thÈm quyÒn nªn kh¸c biÖt c¬ b¶n vÒ b¶n chÊt víi viÖc tËp hîp ho¸ kh«ng chÝnh thøc cña c¸c nhµ nghiªn cøu. V× vËy, xuÊt ph¸t tõ nguyªn t¾c ph¸p luËt cã thÓ rót ra mét sè ®Æc ®iÓm cña c«ng t¸c tËp hîp ho¸ chÝnh thøc. - VÒ thÈm quyÒn: C¬ quan nhµ n−íc chØ cã quyÒn chØnh lý, söa ®æi hoÆc b·i bá c¸c v¨n b¶n mµ c¬ quan ®ã hoÆc c¬ quan cÊp d−íi ban hµnh tr−íc ®©y, c¸c v¨n b¶n cña cÊp trªn cã thÓ ®−îc tËp hîp ®Ó in toµn bé hoÆc mét phÇn trong tËp luËt lÖ hiÖn hµnh ®Ó thuËn tiÖn cho viÖc ¸p dông sau nµy nh−ng kh«ng ®−îc lµm thay ®æi néi dung vèn cã cña chóng. - VÒ b¶n chÊt: §©y kh«ng ph¶i lµ sù sao chÐp l¹i c¸c v¨n b¶n hiÖn hµnh mét c¸ch thuÇn tuý, mµ lµ ho¹t ®éng hoµn thiÖn ph¸p luËt cña cÊp cã thÈm quyÒn. Do ®ã, c¬ quan tËp hîp ho¸ cã thÓ lµm thay ®æi néi dung cña mét sè quy ®Þnh trong qu¸ tr×nh hîp nhÊt cacs quy ®Þnh ph©n t¸n thµnh quy ®Þnh tËp trung. §ång thêi, nªn cã quyÕt ®Þnh b»ng v¨n b¶n ®Ó phª duyÖt tËp luËt lÖ hiÖn hµnh ®Ó t¹o ra sù chÆt chÏ, tÝnh thèng nhÊt cho viÖc thùc hiÖn c¸c v¨n b¶n ®−îc ®−a vµo tËp luËt lÖ hiÖn hµnh. Nh− vËy, hÖ thèng ho¸ ph¸p luËt lµ ho¹t ®éng cã ý nghÜa rÊt to lín trong qu¶n lý nhµ n−íc, thÓ hiÖn tËp trung ë nh÷ng khÝa c¹nh sau: - X¸c ®Þnh chÝnh thøc v¨n b¶n hoÆc phÇn v¨n b¶n hiÖn hµnh; lo¹i bá c¸c quy ®Þnh hÕt hiÖu lùc hoÆc kh«ng phï hîp. - T¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc tra t×m, ¸p dông v¨n b¶n ®−îc thuËn tiÖn, thèng nhÊt. - Ph¸t hiÖn ra nh÷ng ®iÓm yÕu kÐm, bÊt hîp lý trong hÖ thèng v¨n b¶n vµ c«ng t¸c v¨n b¶n cña nhµ n−íc. - Gióp cho viÖc xö lý c¸c v¨n b¶n sai ph¹m ®−îc kÞp thêi. 2. Xö lý v¨n b¶n Xö lý v¨n b¶n lµ ho¹t ®éng cña c¬ quan nhµ n−íc cã thÈm quyÒn xem xÐt vµ ph¸n quyÕt ®èi víi nh÷ng v¨n b¶n khiÕm khuyÕt cña nhµ n−íc. 80

Nh− vËy, diÖn xö lý lµ toµn bé nh÷ng v¨n b¶n khiÕm khuyÕt nh− ®· tr×nh bµy ë phÇn kiÓm tra, rµ so¸t v¨n b¶n. ThÈm quyÒn xö lý v¨n b¶n ®−îc quy ®Þnh r¶i r¸c ë nhiÒu v¨n b¶n ph¸p luËt kh¸c nhau, nh−: HiÕn ph¸p, c¸c ®¹o luËt vÒ tæ chøc bé m¸y nhµ n−íc, luËt ban hµnh v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt, c¸c luËt vµ ph¸p lÖnh vÒ thñ tôc tè tông t¹i Toµ ¸n v.v... Nh×n chung, cã 3 nhãm chñ thÓ cã quyÒn xö lý c¸c v¨n b¶n cña nhµ n−íc. - C¬ quan cÊp trªn (1): Mçi c¬ quan nhµ n−íc ®Òu cã vÞ trÝ nhÊt ®Þnh trong bé m¸y nhµ n−íc, ®Òu cã mèi quan hÖ cÊp trªn - cÊp d−íi víi nh÷ng c¬ quan nhµ n−íc kh¸c. Theo ph¸p luËt, c¬ quan cÊp trªn cã quyÒn xö lý v¨n b¶n cña nh÷ng c¬ quan cÊp d−íi thuéc thÈm quyÒn qu¶n lý cña m×nh. Tuy nhiªn thÈm quyÒn ®ã cña c¸c c¬ quan cÊp trªn kh«ng hoµn toµn gièng nhau ®èi víi v¨n b¶n cña c¬ quan cÊp d−íi. VÝ dô: Chñ tÞch ñy ban nh©n d©n tØnh chØ cã quyÒn t¹m ®×nh chØ thi hµnh, nh−ng Héi ®ång nh©n d©n tØnh cã quyÒn b·i bá NghÞ quyÕt tr¸i ph¸p luËt cña Héi ®ång nh©n d©n huyÖn v.v.. Bªn c¹nh ®ã, cã nh÷ng v¨n b¶n cña cÊp d−íi ®−îc ph¸p luËt coi lµ quyÕt ®Þnh cuèi cïng vÒ vô viÖc ph¸t sinh, th× cÊp trªn kh«ng ®−îc xö lý. VÝ dô: QuyÕt ®Þnh gi¶i quyÕt khiÕu n¹i cña Chñ tÞch ñy ban nh©n d©n tØnh ®èi víi quyÕt ®Þnh cña Chñ tÞch ñy ban nh©n d©n huyÖn lµ quyÕt ®Þnh cuèi cïng vÒ viÖc khiÕu n¹i, c¸c c¬ quan trung −¬ng kh«ng xö lý ®èi víi quyÕt ®Þnh ®ã. - C¬ quan ban hµnh v¨n b¶n: hÇu hÕt c¸c c¬ quan nhµ n−íc ®· ban hµnh ra v¨n b¶n ®Òu cã quyÒn tù xö lý c¸c v¨n b¶n ®· ra B¶n ¸n khiÕm khuyÕt kh«ng thÓ tù xö lý b»ng b¶n ¸n kh¸c mµ ph¶i ®îi ph¸n quyÕt cña Toµ ¸n cÊp trªn. - Tßa ¸n nh©n d©n: HiÖn nay Toµ ¸n míi ®−îc ph¸p luËt quy ®Þnh vÒ thÈm quyÒn xö lý mét sè lo¹i v¨n b¶n cña c¬ quan nhµ n−íc (1). Tïy thuéc vµo thÈm quyÒn xö lý do ph¸p luËt quy ®Þnh; vµo tÝnh chÊt vµ møc ®é khiÕm khuyÕt cña v¨n b¶n, c¬ quan cã thÈm quyÒn sÏ ph¸n quyÕt vÒ v¨n b¶n bÞ xö lý theo nh÷ng h−íng kh¸c nhau. Cã nh÷ng h−íng xö lý sau ®©y ®èi víi toµn bé hoÆc tõng phÇn v¨n b¶n: - Huû hoÆc huû bá v¨n b¶n: Th«ng th−êng, biÖn ph¸p nµy ®−îc ¸p dông ®èi víi c¸c v¨n b¶n ¸p dông ph¸p luËt cã sù vi ph¹m ph¸p luËt. VÒ thÈm quyÒn, ph¸p luËt quy ®Þnh kh¸ réng, gåm tÊt c¶ c¸c chñ thÓ ®· tr×nh bµy ë trªn. (1)

"CÊp trªn" ë ®©y ®−îc hiÓu theo nghÜa réng cña tõ nµy lµ tÊt c¶ c¸c chñ thÓ cã thÈm quyÒn qu¶n lý Nhµ n−íc ®èi víi c¬ quan ban hµnh v¨n b¶n, mµ kh«ng hiÓu theo nghÜa lµ c¸c c¬ quan trong thang bËc ®¬n vÞ hµnh chÝnh. (1) Xem Ph¸p lÖnh thñ tôc gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n hµnh chÝnh, Ph¸p lÖnh thñ tôc gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n kinh tÕ, Ph¸p lÖnh thñ tôc gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp lao ®éng.

81

- B·i bá v¨n b¶n: BiÖn ph¸p nµy ®−îc ¸p dông ®èi víi c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt. Sù vi ph¹m cña v¨n b¶n bÞ b·i bá kh«ng ph¶i ®iÒu kiÖn b¾t buéc khi ¸p dông biÖn ph¸p nµy. VÒ thÈm quyÒn, ph¸p luËt quy ®Þnh thuéc c¬ quan cÊp trªn vµ c¬ quan ban hµnh v¨n b¶n. - Thay thÕ v¨n b¶n: Lµ viÖc c¬ quan nhµ n−íc ra v¨n b¶n ®Ó lµm mÊt hiÖu lùc v¨n b¶n mµ m×nh ®· ban hµnh tr−íc ®©y v× cã néi dung kh«ng phï hîp víi ®êi sèng kinh tÕ - x· héi. §iÓm chung trong ba biÖn ph¸p nãi trªn lµ: C¸c v¨n b¶n bÞ xö lý ®Òu chÊm døt hiÖu lùc kÓ tõ thêi ®iÓm v¨n b¶n xö lý cã hiÖu lùc. V× vËy, trong v¨n b¶n xö lý, cã thÓ x¸c ®Þnh c¶ viÖc ®×nh chØ thi hµnh v¨n b¶n. ë ®©y biÖn ph¸p ®×nh chØ thi hµnh v¨n b¶n chØ lµ biÖn ph¸p bæ sung ®−îc ¸p dông kÌm theo nh÷ng biÖn ph¸p nãi trªn. - T¹m ®×nh chØ thi hµnh v¨n b¶n: Lµ viÖc c¬ quan kh«ng cã quyÒn ¸p dông nh÷ng biÖn ph¸p nãi trªn nh−ng cã quyÒn kiÓm tra viÖc ban hµnh v¨n b¶n cña cÊp d−íi, ra v¨n b¶n t¹m thêi ®×nh chØ viÖc thi hµnh v¨n b¶n cña cÊp d−íi ®Ó chê cÊp cã thÈm quyÒn ph¸n quyÕt chÝnh thøc viÖc xö lý. V¨n b¶n bÞ t¹m ®×nh chØ kh«ng bÞ vÜnh viÔn chÊm døt hiÖu lùc mµ cã thÓ ®−îc kh«i phôc l¹i hiÖu lùc ph¸p lý. - Söa ®æi, bæ sung v¨n b¶n: Söa ®æi v¨n b¶n lµ viÖc c¬ quan ®· ban hµnh v¨n b¶n ra v¨n b¶n kh¸c ®Ó lµm thay ®æi mét phÇn néi dung cña nã, trong khi vÉn gi÷ nguyªn nh÷ng phÇn kh¸c. Bæ sung v¨n b¶n lµ viÖc c¬ quan ®· ban hµnh v¨n b¶n ra v¨n b¶n kh¸c ®Ó ®−a thªm vµo v¨n b¶n tr−íc ®ã nh÷ng quy ®Þnh míi, trong khi vÉn gi÷ nguyªn nh÷ng néi dung vèn cã cña nã. ViÖc söa ®æi th−êng ®−îc tiÕn hµnh cïng lóc víi viÖc bæ sung v¨n b¶n. V¨n b¶n bÞ söa ®æi, bæ sung kh«ng bÞ ¶nh h−ëng tíi hiÖu lùc ph¸p lý mÆc dï néi dung ®· cã phÇn kh¸c tr−íc. Khi ban hµnh v¨n b¶n ®Ó xö lý mét v¨n b¶n kh¸c cÇn ®Æc biÖt l−u ý: - Ph¶i x¸c ®Þnh ®óng thÈm quyÒn xö lý theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. - Ph¶i xem xÐt tÝnh chÊt vµ møc ®é vi ph¹m ®Ó x¸c ®Þnh h−íng xö lý ®èi víi mçi lo¹i v¨n b¶n cô thÓ. - Ph¶i lùa chän ®óng h×nh thøc v¨n b¶n cÇn ban hµnh cho tõng tr−êng hîp cô thÓ: - Trong néi dung v¨n b¶n, cÇn nªu râ h−íng xö lý vµ c¸c biÖn ph¸p cã liªn quan kh¸c, nh−: buéc ®×nh chØ viÖc thi hµnh v¨n b¶n, gi¶i quyÕt viÖc båi th−êng, båi hoµn, thu håi vèn, vËt t− v.v.. 82

Riªng ®èi víi viÖc söa ®æi, bæ sung v¨n b¶n, cßn cÇn l−u ý tíi viÖc b¶o ®¶m tÝnh khoa häc, l«gÝc vµ trËt tù liªn tôc cña v¨n b¶n. Nh÷ng phÇn bÞ söa ®æi, bæ sung cã thÓ ®−îc tr×nh bµy theo mét trong hai c¸ch sau ®©y: - X¸c ®Þnh râ vÞ trÝ nh÷ng néi dung cÇn söa ®æi, bæ sung vµ viÕt toµn bé néi dung míi thay thÕ néi dung cò. C¸ch lµm nµy phï hîp víi tr−êng hîp mµ viÖc söa ®æi bæ sung lµm thay ®æi c¬ b¶n néi dung vµ kÕt cÊu ban ®Çu cña phÇn bÞ söa ®æi, bæ sung. Trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh néi dung míi, cã thÓ cã sù kÕ thõa vµ ph¸t triÓn néi dung cò ë nh÷ng møc ®é kh¸c nhau. VÝ dô: söa ®æi §iÒu 10 nh− sau: "...." (1) - X¸c ®Þnh râ vÞ trÝ vµ néi dung cÇn söa ®æi, bæ sung. Khi ®ã, toµn bé nh÷ng phÇn kh«ng bÞ söa ®æi, bæ sung kh«ng ®−îc nh¾c l¹i trong phÇn néi dung míi. C¸ch lµm nµy phï hîp khi: + Néi dung cÇn söa ®æi, bæ sung cã ë r¶i r¸c nhiÒu phÇn kh¸c nhau trong v¨n b¶n cò. V× vËy, chØ b»ng mét lÇn ph¸n quyÕt ®· cã thÓ lµm thay ®æi cïng lóc c¸c phÇn cã chøa ®ùng néi dung bÞ söa ®æi, bæ sung. Tr−êng hîp nµy th−êng x¶y ra khi thay ®æi tõ ng÷, thuËt ng÷ ph¸p lý, tªn c¬ quan v.v.. + ViÖc söa ®æi, bæ sung kh«ng lµm ph¸ vì nghiªm träng kÕt cÊu cò cña phÇn ®−îc söa ®æi, bæ sung. VÝ dô: ®−a thªm kho¶n 5 vµo §iÒu 15 vèn ®· cã 4 kho¶n. ViÖc bæ sung kh«ng lµm ph¸ vì kÕt cÊu cña ®iÒu nµy, nªn kh«ng cÇn chÐp l¹i §iÒu 15 cò mµ chØ cÇn nãi râ bæ sung vµo ®ã kho¶n 5 víi néi dung míi ®−îc x¸c lËp. Nh− vËy, sau khi ®−îc söa ®æi, bæ sung, §iÒu 15 cã 5 kho¶n (4 cò vµ 1 míi). Tãm l¹i, viÖc xö lý v¨n b¶n ®−îc thùc hiÖn bëi c¬ quan nhµ n−íc cã thÈm quyÒn nªn ¶nh h−ëng trùc tiÕp tíi néi dung hoÆc hiÖu lùc ph¸p lý cña v¨n b¶n. Nh÷ng v¨n b¶n bÞ xö lý mµ ®· mÊt hiÖu lùc ph¸p lý th× kh«ng cßn gi¸ trÞ thi hµnh. Nh÷ng v¨n b¶n bÞ xö lý mµ vÉn cßn hiÖu lùc ph¸p lý th× khi thi hµnh ph¶i tu©n thñ néi dung míi chø kh«ng theo néi dung cò ®· bÞ söa ®æi, bæ sung.

(1)

Trong §iÒu 10 míi cã thÓ cã mét phÇn néi dung cò ®−îc chÐp l¹i nguyªn v¨n hoÆc ®−îc gi÷ ®óng h−íng quy ®Þnh cò.

83

C©u hái h−íng dÉn häc tËp

1. T¹i sao ph¶i kiÓm tra, rµ so¸t c¸c hÖ thèng v¨n b¶n nhµ n−íc? 2. Tr×nh tù c¸c b−íc tiÕn hµnh kiÓm tra, rµ so¸t c¸c hÖ thèng v¨n b¶n nhµ n−íc. 3. Tr×nh tù hÖ thèng ho¸ vµ xö lý v¨n b¶n nhµ n−íc.

84

ChÞu tr¸ch nhiÖm néi dung: Ts. NguyÔn v¨n hßa Biªn tËp: Tæ c«ng nghÖ th«ng tin Phßng kh¶o thÝ - ®¶m b¶o chÊt l−îng gi¸o dôc

85