Geschiedenis 6 Ex 2

HOOFDSTUK 6: WERELDOORLOG II 1931: Japan valt Mandsjoerije (Noord-China) aan 1939: Duitsland valt Polen aan 1940: Duitse aanval op West-Europa 1941: Duitsland valt Rusland aan Japan valt VS aan

eindigt in 1945

6.1 Op weg naar WO II 6.1.1 De jaren ’20 : de wereldvrede uitgebroken? Volkenbond (1919-1945): - opgericht: Versailles 1919 - initiatief: president Wilson (USA) - vestiging: Genève - zwakheden: - doelen: - wereldomvattende vrede - internationale samenwerking - mandaatgebieden - zwakheden: - belangrijkste staten ontbraken (tijdelijk of permanent) - unanimiteitsregel - gebrek aan machtsmiddelen - Geen sanctie bij het verlaten van de Volkenbond Het pact van Locarno (1925) = - Duitsland erkent zijn Westelijke grenzen en zal zijn gebieden niet terugeisen (voor België: Eupen-Malmedy en voor Frankrijk Elzas-Lotharingen) - Pact onder garantie van VK en Italië (VK en It zullen België, Frankrijk, etc. beschermen en hulp bieden als Duitsland aanvalt -

Duitsland wordt lid van de volkenbond (1926) Frankrijk belooft hulp aan België, Polen en Tsjechië bij een Duitse aanval

MAAR: tegenprestaties van de landen die het pact ondertekenen t.o.v Duitsland: - Duitsland wordt ook lid van Volkenbond (1926) Duitsland krijgt schuldherschikking (gespreid over jaren + mogen leningen bij USA aangaan)  En wat met de oostelijke grenzen van Duitsland?(wordt niet besproken in het pact) links: A. Briand (Frankrijk) midden: A.Chamberlain(UK) rechts: Stresemann(D) De drie mannen staan op het pact van Locarno (papier vanonder) Briand houdt een bokshandschoen vast want ‘met de duitsers weet je maar nooit’ ; hij houdt zich toch klaar op een aanval want hij vertrouwd de Duitsers nog steeds niet (na WO I)  bij aanval op België, Polen of Tsjechië zal Frankrijk ‘terugboksen’ Chamberlain speelt de verzoener en wil de vrede; hij omvat de handen van beide partijen om de vrede te benadrukken Stresemann geeft beide handen als teken dat hij er zich voor wil inzetten.

1

Pact Briand – Kelogg (1928) De oorlog werd buiten de wet gesteld  Principeakkoord Frankrijk, USA en 30 andere landen beloven om geen oorlog te voeren bij politieke onenigheden.

6.1.2 De jaren ‘30 Kellogg

Algemene oorzaken van WO II: 1. Versailles: - ontevreden winnaars - gefrustreerde verliezers - arbitraire (=willekeurige) grenzen in Centraal Europa

2. Economische depressie - protectionisme  strijd op de afzetmarkt

3. Dictaturen gebaseerd op agressieve ideologieën  Hypernationalisme Er waren vele landen met een dictatuur, dus de democratie staat op het punt te verdwijnen. Aanleiding naar de oorlog : dictators tegen elkaar 4. Zwakke Volkenbond 5. verdeeldheid tussen de grootmachten door eigenbelang

Haves & Have nots: VK + USA + Fr 75.000.000 km² 75% wereldrijkdom

D + It + Japan 2.500.000 km² 15% wereldrijkdom (ze willen meer door te veroveren) Doel: status-quo = niets veranderen Doel: nieuwe wereldorde Hoe te bereiken: Hoe bereiken: - isolement - Dai Nippon (Japen wilt deel van China - appeasement = vrede door wat toe te erbij) geven / tot elke prijs vrede behouden (ook - Lebensraum (Duitsland wil meer plaats als ze eigen principes moeten voor de Duitsers) verloochenen) - Mare Nostrum (Italië wil het middellandse zee gebied)  dromen

Japan: De eerste agressor Waarom: - overbevolkt - gebrek aan : - energie - grondstoffen - afzetmarkt Japan heeft geen grondstoffen of energie, maar ook te weinig grond om iets te verbeteren (bv. fabrieken plaatsen). Dus wordt China het slachtoffer van de slechte toestand  Maar heeft concurrentie van West koloniale mogendheden + USA

-

-

Gemilitariseerde maatschappij militair complex = de bank leent geldt aan de fabrieken, en die lenen op hun beurt geld aan het leger Politieke macht bij een elite van: - financieel

Hiro Hito

Japanse keizer regeert volgens droit divin. Hij is niet de

2

- economie

-

baas van Japan, maar het bankwezen en de economische top wel

hypernationalisme = Dai Nippon

China : het eerste slachtoffer : 1931: Mansjoerije  Madsjoekwo 1933: Japan uit Volkenbond 1937: Japanse invasie in China 1941: Aanvallen op Frans Indochina Brits Indië, de Filippijnen en USA

Japan vertrappelt de vrede, en de volkenbond houdt ze niet tegen; het dus zijn plicht dus niet en laat Japan gewoon begaan met het aanvallen van China Op de zuil rechts staat “Genève” , de plaats waar de Volkenbond gevestigd is. Japans leger vrede volkenbond

Italie op oorlogspad: Waarom: - ontevredenheid over Versailles - dromen van Imperium Romanum (Mare Nostrum) - overbevolking - economische crisis Mussolini

Nazi-Duitsland: van agressie tot oorlog: 1933: Duitsland gaat uit Volkenbond (door Hitler)  ontwapeningsconferentie 1935: legerdienst, herbewapening Volkenbond had een klein leger maar Hitler zegt foert en voert de legerdienst en herbewapening in.  De Volkenbond (Europa) zegt er niets op dus gaat Hitler nog een stapje verder: 1936 (Sleuteljaar!): - opzeggen Locarno pact = Ik erken het gebiedsverlies van Duitsland aan Frankrijk, België en VK niet meer.  volgende stap: bevrijding rijnland - ‘bevrijding’ Rijnland: = Duitsland marcheert naar de linker rijnoever (die gedemilitariseerd moest worden) Maar niemand hield de mars tegen dus voelde Hitler meer macht  de linker Rijnoever werd weer gemilitariseerd 1937: Geurnica (Spanje burgeropstand) 1938: Appeasement : “peace for our time” = vrede ten alle prijs - Anschluss Ostenreich = een Nazi in de Oostenrijkse regering pleegt een staatsgreep. Hitler valt Oostenrijk binnen en bedreigen de Oostenrijkers. Laat ze stemmen en “95%” gaat akkoord met de annexatie met

3

Duitsland (uit schrik natuurlijk)

-

1939:

Akkoorden van München = inlijving Sudetengebied (Hitlers eis) Premier Chamberlain (VK) + Premier Daladier (Fr) + Führer und Reichskanzelier Hitler (D) + Il Duce Mussolini (It) Rusland (Stalin) en Tsjecho-Slowakije wordt niets gevraagd  Verdrag met Polen: als Hitler Polen binnenvalt is het oorlog met Frankrijk en VK - Bezetting Bohemen-Moravië - Slovakije  Vazalstaat (= marionet van Hitler) Dadelier Hitler (links) is bezig met alle kindjes in de zak “Deutschland über alles” het steken. Oostenrijk en Tjechoslowakije zitten al in de zak (hij heeft die dus al in zijn macht) en het volgend ‘kind’ is Polen. De rest van Europa volgt…

 voor meer cartoons (over Hitler&co) hier klikken ! Cartoonist: David Low

De dictators vonden elkaar: 1936:

- de As Rome-Berlijn =buitenlandse politiek op elkaar afstemmen - anti-comitern pact = verdrag tegen Rusland om het communisme tegen te gaan └> Duitsland + Japan + Italië (1 jaar later)

1939: - Staalpact: Duitsland – Italië = militair verdrag: voert de één oorlog, dan doet de andere ook mee - Duits-Russich niet-aanvalspact: = Hitler en Stalin weten beide dat er een oorlog aankomt, maar hebben beide meer tijd nodig dus maken ze een pact om elkaar niet aan te vallen. (met verdeling van Polen en Rusissche bezettingen van de Baltische staten)  Hitler wilt Polen maar: - Hij wil geen twee fronten dus wacht hij met de oorlog op Rusland - Engeland en Frankrijk zullen oorlog voeren als Polen aangevallen wordt  Stalin: - heeft net zijn hoogofficieren ontslagen (~gedood) en heeft dus niemand om leiding te voeren in de oorlog - wil nieuwe industrie achter het Oeral gebergte (om dat te beschermen van de Duitsers) =

Hitler en Stalin houden allebei een geweer vast (klaar om oorlog te voeren) maar ze doen voorlopig niets omdat ze er allebei nog niet klaar voor zijn. = Duits-Russisch niet aanvalspact

4

HOOFDSTUK 7: ASPECTEN VAN WERELDOORLOG II De judeocide Holocaust (Engels) : brandoffer Shoah (joden/hebreeuws): catastrofe Endlösung (Duitsers): eindoplossing (komt over alsof er een ‘probleem’ was)  Judeocide is een slechte benaming, want er werden niet alleen joden vermoord

De Nazi-ideologie: Ein Volk, Ein Reick, Ein Führer

Ein volk: vroeger was er het Arisch-Germaans ras dat superieur was, maar dat door vermeningn verzwakt was - slaven, zigeuners, joden, etc. zijn minderwaardig = inferieur └> bedreiging: zij konden zich vermengen met de Ariërs Doel: superioriteit herstellen = Raspolitiek -

Hoe:

-

-

nationaliteitspolitiek + geboortepolitiek voor Ariërs: enkel Ariërs met Ariërs mochten samen zijn (en voortplanten) └> bv. Lebensbor n: ‘kweekprogamma’ waarbij blond harige – blauwogige samengebracht werden en zo ook kleine blond/blauw kinderen zouden ter wereld brengen (vaak SS’ers die ook blonde/blauwe vrouwen verkrachtten – denk aan Abba-zangeres) slavernij (als ze nog kunnen werken) en vernietiging van ‘minderwaardigen’: - mindervalide  sterrilisatie - asocialen - inferieure rassen

Hitler 1933: bondskanselier: pesterijen  Massamoord Stap 1: pesterijen (1933): - boycotacties (SS’ers stonden aan joodse winkels met knuppel + ‘kauf nicht bei juden’) - boekverbranding (Einsteinn o.a.) - geen joodse kinderen in rijkscholen - beroepsverboden - bordjes met ‘juden unerwünscht’ (joden ongewenst!) Stap 2: uitsluiting (1935) Rassenwetten van Nürnberg : - Joden verliezen Duits staatsburgerschap (ze worden ‘onderdanen’ genoemd) - Relaties met Ariërs werd verboden : zowel werk als privé  probleem: wie is Jood?! Religieus-administratieve oplossing: De ledenlijst van de synagogen werden opgevraagd en men ging na wiens grootouders joods waren, zo had je 1/4 joden, 2/4 en 3/4 joden en volbloedjoden. Stap 3: herkenbaar maken - joods bezit: verplichte registratie - onteigening (omdat ze makkelijk op te sporen waren via registratie en synagoge-lijsten) - afzonderlijk paspoort met “J” er op - verplichte tweede naam: ‘Sarah’ en ‘Israël’

5

-

Davidster dragen

Stap 4: Geweld - 1938: Kristallnacht = ramen van joodse winkels werden ingeslagen - 1939: eerste pogroms in Polen (=Russich voor ‘verwoesting’; uitbarsting van geweld tegen één bepaalde groep) - 1939: eerste deportaties naar Polen - euthanasieprogramma op mindervaliden (vermoord via injecties) Stap 5. Holocaustmachine: 1940 - eerste getto’s (Polen) = afgesloten stadswijk waar één bepaalde bevolkingsgroep zich moest vestigen (+caloriegrens waardoor er vele stierven aan hongerdood) - opening concentratiekamp Auschwitz = gevangen Poolse officieren worden er ondergebracht + politieke gevaren voor de nazi’s + joden 1941: Duitsland valt Polen binnen - einsatzgruppen = “politie-eenheden” die de pas veroverende gebieden joodvrij moesten maken en ze ergens op een afgelegen plaats (weide, bos,…) moesten afmaken - eerste proefvergassingen (Binkenau): waren succesvol (ze gebruikten insectenverdelger, een blauw zuurgas dat bij contact met lucht verdampt) 1942:

-

Wannsee-conferentie (massadeportaties!) = topnazi’s, –ambetenaren en top SS’ers kwamen samen om de uitroeiing te organiseren (wie wat gaat doen en hoe?)  resultaat: geïndustrialiseerde massamoord

1941 - 1944: Auschwitz in bedrijf (ca. één miljoen doden)

De misdadigers voor het gerecht: Het tribunaal van Nürnberg Doel: -

hooggeplaatste nazi’s vervolgen

Beschuldigingen: - samenzwering tegen de vrede (=complot maken om oorlog te voeren) - plannen maken en voeren van een agressie-oorlog - oorlogsmiddelen - misdaden tegen de menselijkheid = nieuw juridisch begrip (nu nog steeds in Den Haag = onlangs Congolese officier terechtgesteld voor kindsoldaten) Vonissen: (Nazistaat en Nazi-instellingen zijn nu criminele organisaties (komt van toen) ) - hoofdverantwoordelijken krijgen doodstraf  Hermann Göring: tweede man van de partij (na Hitler)  Joachim von Ribbentrop  Martin Bormann: secretaris van de Nazi-partij : doodstraf bij verstek - Andere topnazi’s pleegden zelfmoord:  Hitler  Himmler  Goebbels

Ook in België werden daders vervolgd (1946):

-

de beulen van Breendonk kwamen in Mechelen voor een militaire rechtbank

6

-

 Fernand Weiss :kamphouder + ex-bokser lagere rechtbanken veroordeelden in latere jaren nog honderden nazi-misdadigers

Göring

Von Ribbentrop

Himmler

Geobbels

Bormann

Fernand Weiss = spürloss 

Het dagelijks leven in Bezet België 1) “Erst kommt das Fressen” : voedsel, hét probleem a) Met welke problemen werd de Belgische bevolking geconfronteerd? Voedseltekorten tgv: • Internationale handel onderbroken • Slechte distributie • Verplichte leveringen aan Duitsland b) Welke maatregelen namen de overheden om de bevolking te voeden? Rantsoenering (voedselbonnen) Landbouw- en voedingscorporatie Boeren- en Winterhulp Volledig staatsgeleide economie c) Welke oplossingen bedachten de Belgen zelf? Zelf tuinieren en kleinvee kweken Ersatzproducten (vb. gemalen erwten in brood, gebrande eikels in koffie …) Zwarte markt Niets weggooien Opm: de wonderbaarlijke haringvangst 2) Ook energie en kleding waren schaars. Welke oplossingen werden hiervoor gezocht?

7

Oneindig recycleren Wagens … op koolzaadolie, kolengas, hout… Ersatz (vb. kousenverf) Vindingrijk zijn (vb. houten schoenzolen…) Zwarte markt

3) Naar school in oorlogstijd: Welke factoren haalden de kwaliteit van het oorlogsonderwijs fel naar

4)

beneden? Censuur  schoolprogramma’s in overeenstemming met de nazi-opvattingen Kortere lessen (leerlingen moesten werken of in de rij staan voor zegels) Schorsen lessen bij luchtalarm Op welke manieren konden de Belgen zich informeren over de gebeurtenissen in het land en in de wereld? Officiële (gecensureerde) kranten voor sport Sluikpers Clandestien beluisteren van verboden zenders Officiële (gecensureerde) radio

5) Op welke manieren werd de vrije tijd ingevuld? Sportmanifestaties (voetbal, wielerwedstrijden…) Lezen Concerten (klassieke Duitse componisten) en gecensureerd theater Illegale jazzkroegen 6) De angst bleef alomtegenwoordig. Waarvoor moesten de Belgische burgers angst hebben? Verplichte tewerkstelling van werklozen in Duitsland en deportatie van werkweigeraars. Deportatie van Joden, communisten, verzetsmensen… Verklikking Razzia’s Geallieerde bombardementen 7) De Galopin-doctrine In juni 1940 ging de Belgische industrie opnieuw aan werk en leverde op grote schaal aan Duitsland om op die manier werkloosheid, hongersnood, plundering van het industrieel apparaat en de wegvoering van arbeiders naar Duitsland zoals in `14-'18 te voorkomen. Men hoopte namelijk ook dat de bezetter levensmiddelen zou leveren voor de industriële goederen, want gezien de Britse blokkade werd bevoorrading uit de Verenigde Staten en andere neutrale landen onmogelijk. Deze doctrine voor werkhervatting staat bekend als de “Galopin-doctrine”. (Maar waar ligt de grens met collaboratie)

8) De collaboratie: de "zwarten" (zie ook hfdst 5 en 7.2 in het handboek en http://www.verzet.org)) a. Wat betekent 'collaboratie'? Samenwerken met de vijand b. Op welke manieren hebben een aantal Belgen gecollaboreerd? • •

Economisch: produceren voor de bezetter vrijwillige in Duitsland gaan werken Politiek: bevelen van de bezetter uitvoeren (vb. aanleggen van Joden registers door gemeentebesturen) Militair: dienst nemen in de SS (vrijwilligers naar oostfront)of in een van de talrijke gewapende proDuitse milities Cultureel: uitdragen van de nazi-idealen via opera, literatuur... Sociaal: eenheidsvakbond Verklikken van Joden, verzetsmensen …, spionage voor de bezetter b. Noem enkele collaborerende bewegingen en personenlonen (politieke en militaire

8

collaboratie). Rex (olv Léon Degrelle), Jeunesse Rexiste ~ Waals Legioen DuitschVlaamsche Arbeidersgemeenschap (DeVlag) Algemene SS Vlaanderen, Veiligheidskorps (R. Verbelen) Eenheidsbeweging VNV+Verdinaso+Rex-Vlaanderen (S. De Clerq, H. Elias) - Vlaams legioen c. Wat wilden ze met hun politieke collaboratie bereiken? Omvorming van België tot een autoritaire anti-communistische staat Inlijving van België in het "Derde Rijk Oude Vlaams-nationale eisen realiseren Persoonlijke macht verwerven… 8) Het verzet: de "witten" ( zie ook hfdst 7.2 handboek en www.verzet.org) a. Noem de belangrijkste Belgische verzetsbewegingen. Onafhankelijkheidsfront, Witte Brigade, het Geheim Leger, Komeet, Luc en Marc, b. Op welke manieren hebben Belgen zich tegen de bezetter verzet? Spionage voor de geallieerden Ontsnappingslijnen voor neergehaalde piloten Aanslagen tegen collaborateurs, stelen rantsoenzegels,.. Verbergen Joden, werkweigeraars ... Aanslagen tegen spoorwegen, militaire industrie ... c. Welke risico's liepen ze daarbij? Aanhouding foltering concentratiekamp, executie, vervolging van de familie ... 10) Het Fort van Breendonk (http://www.breendonk.be) a. Ligging: op de kruising van twee grote verkeersassen N-Z Antwerpen – Brussel W- O: Dendermonde /St. Niklaas - Mechelen b. Wanneer en waarom werd het fort gebouwd? Voor WOl als onderdeel van de tweede fortengordel rond Antwerpen. c. Waartoe diende het tijdens WOII? Van september 1940 tot en met september 1944 ver bleven circa 3.500 gevangenen in Breendonk. De helft van hen zou de oorlog niet overleven. Ze werden in Breendonk of elders terechtgesteld of kwamen om in de grote Duitse of Poolse concentratiekampen. Aanvankelijk werden er Joden, politieke gevangenen en gijzelaars ondergebracht. Vanaf 1942 kwamen de Joden in de Mechelse Dossinkazerne terecht. Breendonk werd een straf- en doorgangskamp waar gevangenen gefolterd werden , dagelijks vernederingen en mishandelingen moesten ondergaan en tot onmenselijk zware arbeid gedwongen werden. d. Waarvoor heeft het kamp na de bevrijding (sept 1944) dienst gedaan? Als strafkamp voor collaborateurs (echte en vermeende) en nu als nationaal gedenkteken.

Herhalingstoets-vraag Wat bedoelt men met het ‘industrieel organiseren van de endlösung? De grondstof zijn de joden, en het eindproduct is de dood. Organisatie zoals in een fabriek: bijeenbrengen van joden in getto’s  concentratiekamp  selectie (‘dokters)  kamer  vergassing  verbrandingskamers

9

Alles werd systematisch gedaan (technisch aspect), het werkte zoals een lopende bandsysteem.

HOOFDSTUK 8: Europa en de wereld na 1945 Interne samenwerking: garantie voor een vreedzame wereld Verenigde naties = mislukte volkenbond -

geen grote staten onderliggende concurrentie doodsteek = D + I + J

Naast agressie van de dictatoriale staten, waren de leden van de volkenbond zelf schuldig aan de mislukking van de vrede. = Schuldigen mislukking  Deze kreeg dus na WO II een nieuwe naam en concept = VN Symbool VN: niemand staat in het midden = neutrale houding Palmbladen Chronologie: 1941: Atlantisch Handvest Gevestigd in Ijsland, dit was symbolisch omdat het tussen de VS en Europa ligt (~verbintenis) Churchill (VK) en Roosevelt (VS) lagen aan de basis van de oprichting Bepalingen: - samen de nazi’s verslaan - als dat gebeurd is: nieuwe permanente vredesorganisatie oprichten (=VN) 1942: Verklaring der Verenigde Naties andere landen (dan VK en VS) tekenen voor hetzelfde doel de ‘verenigde naties’ waren de geallieerde landen

1945: Conferentie van Jalta Stalin nodigt Churchill en Roosevelt uit. └> Churchill: vertegenwoordigt geen echte grootmacht meer (VK is kapotgevochten) └> Roosevelt: ligt op sterven (+rolstoel) + wil Stalin overhalen om mee te vechten tegen Japan └> Stalin: grote overwinnaar, dus bereikt veel eisen + is de sterkste + hij weet dat de anderen niet zonder hem kunnen Stalin kan veel eisen stellen: - schadeloosstelling van Duitsland (niet concreet)

-

grond de oostelijke kant van Polen wordt opgeschoven naar het westen. (Polen wordt een stukje kleiner) krijgt heel Oost-Europa als ‘invloedssfeer’ alle prutslanden uit Oost-Europa zijn onafhankelijk, maar hebben Russiche invloed (stalin heeft zo veel macht) wie wil bufferstaat zijn? Ofwel wordt je bufferstaat, ofwel stuurt Stalin zijn tanks Vetorecht : “Neen” van één van de veto-landen = neen voor het akkoord De 5 winnaars van WOII hebben nu nog steeds Vetorecht: China, Rusland, Frankrijk, VK, VS

10

1945: VN-Handvest “Wij, de volken van de VN” (~grondwet vd organisatie) VN-doelstellingen: - vrede (het was immers net na de oorlog)

-

Churchill

Roosevelt

mensenrechten  Tribunaal Nurnberg !! (nieuw concept) internationaal recht: rechtsregels voor afspraken en conflicten tussen de verschillende staten (via rechtbank uitvechten) ontwikkeling: de wereldbalans verbeteren

VN-principes: - Soevereine gelijkheid van lidstaten: elke staat, hoe groot of klein dan ook, is (juridisch) gelijk. - Nakomen van de verplichtingen (zoals het betalen van lidmaatschap) - Vreedzaam oplossen van geschillen

-

Geen tussenkomst in binnenlandse aangelegenheden: men blijft baas in eigen land, Belgisch parlement beslist, niet de VN-rechtbank. De VN is geen wereldregering.  intergouvernementeel: tussen staten, maar heeft nergens de hoogste macht vb. Tsjaad & Sudan: als een land beweert dat er geen conflict is en geen hulp wil, kan de VN niet ingrijpen

-

Solidariteit bij VN-acties: iedereen moet zich houden aan beslissingen Niet-lidstaten tot naleving dwingen; bv. onder druk zetten door te dreigen met handelsstopzetting (maar bijna alle landen zijn lid)

De VN instellingen: - algemene vergadering (!) - veiligheidsraad (!!) - economische en sociale raad - internationaal gerechtshof - trustschapsraad - secretariaat Algemene vergadering: - één stem / zetel (=land) - vestiging in New York - zittingen in het najaar (+spoedzittingen) - bijzondere commissies functies: - gespreksforum - wereldconferenties - aanbevelingen

Ban Ki moon, (Zuid Korea) Secretaris-generaal VN

Permanente leden VN: China, VS, VK, Frankrijk, Rusland

 millenniumdoelstellingen (2015) 1. Veel minder honger en armoede in de wereld 2. Alle kinderen naar de basisschool 3. Gelijke rechten voor mannen en vrouwen 4. Minder kindersterfte 5. Minder moedersterfte 6. Bestrijding HIV/Aids, malaria en andere ziektes 7. Milieubescherming, veilig drinkwater en minder mensen in sloppenwijken 8. Er moeten wereldwijd afspraken komen over hoe Noord en Zuid beter kunnen samenwerken

11

Veiligheidsraad:

-

-

zetelt **** vestiging in New York

-

5 permanente leden met vetorecht: China, VS, VK, F, R 10 andere leden: Oostenrijk, Japan, Uganda, Burkina Faso, Libië, Vietnam, Costa Rica, Mexico, Kroatië, Turkije (voor een periode van 2 jaar, door Algemene Vergadering gekozen)

-

Besluiten via één stem / lid (min 9 leden voor, waarvan alle 5 permanente leden)

De taak van de veiligheidsraad is om bij klacht over een bedreiging van de vrede de betrokken partijen te overhalen om een overeenkomst te sluiten. (door onderzoek of m.h.v bemiddelaar) Bij gewapende conflicten proberen zij de wapens zo snel mogelijk te doen zwijgen.  Blauwhelmen: eenheden voor het behoud van de vrede. Ze maken gebruik van drukkingmiddelen zoals economische sancties of militaire tussenkomst (agressieve collectieve tussenkomst, geen blauwhelmen) De veiligheidsraad kan de Algemene vergadering voorstellen om een lid te schorsen of uit te sluiten. Sociale en economische Raad: Het doel van ECOSOC is de bevordering van samenwerking op economisch, sociaal en humanitair gebied. De ECOSOC is niet permanent in functie maar komt enkele keren per jaar bijeen. Het bestaat uit 54 leden waarvan een derde jaarlijks door de Algemene Vergadering van de VN voor een periode van drie jaar wordt gekozen. De leden zijn direct herkiesbaar, in tegenstelling tot de leden van de VN Veiligheidsraad. Het is gebruikelijk dat de permanente leden van de Veiligheidsraad continu deel uitmaken van ECOSOC en dat de landen zijn verdeeld in groepen zodat er een gelijkmatige verdeling is van zetels voor de regio's van de wereld . (regio’s: Afrikaanse landen, Aziatische landen, Amerikaanse landen, OostEuropese landen, West-Europese landen + andere staten) Besluitvorming binnen ECOSOC geschiedt bij gewone meerderheid van stemmen. Internationaal Gerechtshof: Het internationaal gerechtshof is gevestigd in Den Haag in het Vredespaleis. Alle staten die het VN Handvest ondertekenden zijn lid van het ICJ. De bevoegdheid van het ICJ behelst het oplossen van internationale conflicten, met uitzondering van politieke conflicten. De verantwoordelijkheden omvatten het beoordelen van concrete gevallen, het beslechten van geschillen en het verduidelijken van internationale rechtsnormen. Het ICJ bestaat uit vijftien rechters die zijn gekozen door de Algemene Vergadering voor negen jaar. De Veiligheidsraad beveelt rechters aan, en de Algemene Vergadering overweegt deze aanbevelingen. Deze rechters zijn gespecialiseerd in Internationaal Recht en er zit nooit meer dan één rechter van een bepaald land in het ICJ. Trustschapsraad: De Raad heeft als functie om toezicht uit te oefenen op het bestuur van de gebieden die onder het internationale trustschapsstelsel worden geplaatst (de mandaatgebieden). De Raad heeft vijf lidstaten: de permanente leden van de VN. De Trustschapsraad was een voortzetting van de opdracht van de Volkenbond. Alle elf trustgebieden die bij de stichting van de Verenigde Naties bestonden, hebben inmiddels hun soevereiniteit teruggekregen van de Raad. Aangezien de Raad geen mandaatgebieden meer heeft gehad, is er unaniem besloten dat ze alleen nog maar bij elkaar komen als de President van de Trustschapsraad of een meerderheid van de lidstaten het wenst. Ook komen ze bijeen als de Algemene Vergadering of de Veiligheidsraad dat van hun verlangt.(~meerderheid van de lidstaten) Secretariaat: Het Secretariaat is gevestigd in New York en is belast met de uitvoering van de programma’s die worden ontworpen door de andere afdelingen van de Verenigde Naties, zoals vredesmissies, internationale conflictbemiddeling en het bestuderen van evoluties op economisch, cultureel, mensenrechten- en sociaal terrein. Het is eveneens belast met de administratieve aspecten waaronder de vertaling van de toespraken en de documenten, VN nieuwsberichten en informatieverstrekking, zowel als de coördinatie van de internationale conferenties. Drie belangrijke operationele centra zijn verder Genève (o.l.v Petrovsky: diplomatiek overleg tijdens conferenties en voorts een forum voor ontwapeningsvraagstukken en mensenrechten),

12

Wenen (o.l.v Arlacchi: drugsbestrijding, misdaadpreventie en strafrecht, vreedzaam gebruik van de extraatmosferische ruimte en internationaal handelsrecht) en Nairobi (o.l.v Töpfer: milieu en menselijke nederzettinge  Uno “helpt” overal, maar heeft noch de middelen, noch macht om iets te doen als de partijen dat niet wilden. Vb: in Kosovo werd heel dorp uitgemoord door Serviërs, onder de ogen van UNO omdat zij niet mochten ingrijpen en niet in defensie of aanval gaan = in hun schulp kruipen  UNO wordt gestuurd voor de vrede, maar verandert in een raket omdat zij zich eigelijk ook in een oorlog storten daarmee (en bommen droppen) ~ vrede brengen met wapens

Europese Instellingen:

Europese commissie: Één commissaris per land (27) Verschillende bevoegdheden (één per commissaris)

Stelt voor

Europees parlement: 736 verkozenen zetelt in Straatsburg en Brussel

Europese Raad: 27 eerste ministers Beslist Keurt goed

Begroting Wetgeving

Beslist Keurt goed

Kiezen

Raad van de Europese Unie: 27 gespecialiseerde ministers, die per bevoegdheid zetelen (bv. wet rond vrachtwagens; 27 ministers van verkeer)

Europese burgers Wijzen aan

Sturen ministers Regeringen lidstaten

13

Ministerraad en parlement Beslissen

parlement adviseert, ministerraar beslist

parlement adviseert, ministerraad beslist

HOOFDSTUK 9: De Koude Oorlog (1945 – 1991)

Inleiding:

-

na WO II: VS  Sovjet Unie = kapitalisme  communisme

juni 1941 : operatie Barbarossa = Duitsland valt Rusland binnen  Er komt een samenwerking tussen VS, VK en Rusland (noodgedwongen, maar ze hebben dezelfde vijand) De afbrokkeling van die samenwerking leidt tot het begin van de koude oorlog doordat ze verschillende belangen en verschillende ideologieën hebben. (westerse regeringen waren ‘bang’ voor het communisme, omdat Eu erg arm was na de oorlog. & armen de doelgroep van comm. is) └> VS: economie, afzetmarkt VK: behoud ‘Britisch Empire’ SU: uitbreiding communisme + veiligheid (had schrik van Duitsland dus wil bufferstaten creëren)

Exame n-vraag !

-

doel: invloed uitbreiding in Duitsland (en de rest van Europa) hoe: politiek, economisch, cultureel (coca-cola, reclame, muziek, …), militair niveau waar: overal (Europa) Gevolg = Koude oorlog: Klimaat van constante spanning = gewapende vrede

afloop (1989 –1991) Val Berlijnse muur = val communisme (omdat het niet werkte) Waarom is dit een typisch Koude Oorlog-conflict?  bv. Noord- en Zuid-Korea Er is ergens in de wereld een conflict tussen twee (of meer) (satelliet)landen , maar achter de coulissen hebben de twee grootmachten (VS en Rusland) de touwtjes in handen.

14

Noord-Korea ligt onder Russiche invloedsfeer (comm.), Zuid-Korea onder Amerikaanse (kapitalisme)

Eerste fase: 1947 – 1953 Het begint met de strijd tussen de VS en de SU om zoveel mogelijk invloed in Europa te behouden  Gevolg : ijzeren gordijn (= verdeling Europa) door:

-

opsplitsing van Duitsland + Berlijn Duitsland wordt opgedeeld zoals de vier bezettingszones zijn, Berlijn wordt tevens zo opgesplitst, maar ligt wel volledig in de Russische bezettingszone. 1949:West Duitsland (VS,VK,F) wil één onafhankelijke staat worden:Bondsrepublik Deutschland (BRD) Dus volgt Oost-Duitsland ook en wordt de Deutsche Demokratische Republik (DDR) MAAR: 1948: De blokkade van Berlijn: Rusland is woest dus sluit West-Berlijn volledig af, met gevolg dat West-Duitsland niet meer in verbinding kan geraken met West-Berlijn. µ  Luchtbrug: West-Duitsland transporteert via vliegtuigen naar West-Berlijn = eerste conflict in de Koude Oorlog (Rusland laat uiteindelijk de grens terug open) - SU brengt communistische regimes aan de macht in Oost-Europa: Polen, Oost-Duitsland, Tsjecho-Slovakije, Hongarije, Bulgarije en Roemenië krijgen communistische leiders └> Dienen als bufferstaten tussen Rusland en West-Europa  uitzondering: Joegoslavië: was communistisch maar wilde persé onafhankelijk blijven van Rusland

-

Marshallplan: Containment (bestrijding) Politiek (soft)

economisch (hard)

Trumandoctrine Marshallplan = volken die weerstand bieden tegen onderdrukking armoede uit Europa wegjagen, zodat ze of die bedreigd worden door gewapende minderheden niet geneigd zijn om het communisme te en ‘outside pressure’ (=Rusland) steunen. worden gesteund en geholpen door de VS └> binnenin = verzetsbeweging in eigen volk (voor een communistische revolutie) - Oprichting NAVO 1949: Noord Atlantische VerdragsOrganisatie: dient voor veiligheid (eventueel door militaire middelen = verschil met VN ~ geen mill. midd.)  Latere tegenhanger (Oost-blok) = Warschaupact 1955 (communistisch militair bondgenootschap)

Navo

Warschau

Ijzeren Gordijn: verdeling van Europa in twee delen (VS  SU) * merk op dat Joegoslavië en Zweden en Finland niet meedoen (neutraal)

Angst voor het communisme: drie gebeurtenissen: - Oprichting Chinese Volksrepubliek o.l.v Mao Zedong (1949) - China wil geen Westerse (VS) inmenging meer en voert een communistische revolutie (tegen Kwomingtang, o.l.v Tsjang-Kai-Tsjek namen niet kennen! - China maakt vriendschapsverdrag met SU (communisme) Kaart: Het paarse China wordt geregeerd door communisme, het gele China (Taiwan) wordt geregeerd door een republiek.

15

De Kwomintang-chinezen (voormalige regeerders van China) moesten gaan vluchten door de communistische revolutie. Taiwan wordt militair niet overgenomen door “communistisch China”, omdat ze anders een conflict met VS (=VN) aangaan. -

!

de Sovjet Unie beschikt nu ook over atoomwapens Na VS beschikt nu ook Rusland over atoomwapens

- De Koreaanse Oorlog 1950-1953 - Strategische ligging: ligt centraal tussen drie grootmachten (Us, Japan, China) en werd tijdnes WO II bezet door Japan - Na WO II: Japanners moesten weg uit Korea Gevolg: Korea wordt opgesplitst in Noord en Zuid volgens de 38ste breedtegraad Noord-Korea = communisme Zuid-Korea = Westers (was bedoeld als tijdelijke oplossing, maar is nog steeds zo) - Noord-Koreaanse aanval (1950): = Noord-Korea probeert om het communisme te verspreiden in het Zuiden. UNO-leger o.l.v VS (generaal Mac Arthur) drijft de Noord-Koreanen terug en verliezen ; Zuiden vraagt mandaat aan UNO aan om te kunnen aanvallen. - China komt Noord-Korea ter hulp in een geslaagde tegenaanval: = dreigende kernoorlog: VS wilt China bombarderen – met kernwapens indien nodig – (maar dit loopt uiteindelijk toch uit op een onderhandeling), VS en SU staan nu recht tegenover elkaar in een echt conflict (wetende dat ze allebei in het bezit zijn van kernwapens en er dus een oorlog kan ontketenen) - Wapenstilstand, maar geen vrede (1953): huidige situatie - Korea is nog steeds verdeeld en de 38ste breedtegraad is de meest bewaakte grens ter wereld. (radicale grens; NIEMAND komt die over) - Oorlog heeft 1 miljoenen doden gekost - Noord-Korea kent een dictatuur en Zuid-Korea een democratie

Tweede Fase: 1953-1968 Stalin sterft:

-

destalinisatie .o.l.v Chroetsjov = einde onderdrukking van andersdenkenden + personencultus rond Stalin détente : ontsnapping op internationaal vlak MAAR: - de onvriendelijk in Rusland blijft - de KP behoudt de macht (communisme) !! - SU wil volledige invloedssfeer behouden Gevolgen: - Hongaarse opstand (1956): Imre Nagy wil Hongarije onafhankelijk maken van de SU- invloedssfeer (Moskou) = opzegging lidmaatschap Warschaupact  Reactie Rusland: willen één Oostblok houden dus executeren Nagy

-

Breuk met Chinese Volksrepubliek (1960)

16

= bondgenootschap met rusland eindigt : Sino-Sovjet-Split reden: SU en VS richtten zich niet meer op elkaar, maar op problemen in eigen land/invloedssfeer – vooral SU, nu Chroetsjov aan de macht is – en dit maakt Rusland kwaad, dus splitsen ze zich af van de SU De koude oorlog bereikt een nieuw hoogtepunt: - de SU neemt de leiding in de ruimtevaart: ‘Wedstrijd’ om elkaar voor te zijn (Russen <-> Europa <-> VS) Eerste man in de ruimte: Gagarin (R) Oktober 57: Spoetnik I (R) November 57: Spoetnik 2 met Laila - Bouw van de Berlijnse muur: Er zijn veel overlopers die van Oost naar West gaan (wegens welvaart) dus bouwen de Russen een muur tussen Oost- en West-Berlijn.

!

- Cuba-crisis: 1962 Ligging: vlak bij VS ~ Amerikaanse invloedssfeer 1959: tot dan was Baptista aan de macht (Westers-gezind) , maar dan komt er een communistische revolutie door Fidel Castro en Che Guevara. 1961: poging tot contra-revolutie = Varkensbaai aanval op Cuba door gevluchte Cubanen (Baptista) met behulp van VS = totale mislukking 1962: VS-blokkade rond Cuba : via spionage ziet VS dat er Russische raketten op Cuba staan. Ze omringen Cuba door oorlogsschepen, MAAR: tegelijkertijd zijn er Russische schepen met kernwapens op weg naar Cuba. De schepen worden weggestuurd, één mag aanmeren in Havana <-> Tegenprestatie: Amerika moet raketten uit bepaalde streken halen (o.a Midden-Oosten) Doel: militair evenwicht Gevolgen: - wapenwedloop - ruimtewedloop - Hot Line tussen Washington en Moskou: directe telefoonlijn (onderhandelen in de toekomst)

- De Praagse Lente (1968): Dubcek (links) wil socialisme met een menselijk gelaat. (Tsjecho-Slowakije)  Lente ~ “vernieuwing” Reactie Rusland (Brenzjnev): poging wordt militair de kop ingedrukt  Brenzjnev-doctrine: een communistisch land behoort tot het communistisch geheel. (= eens communistisch, altijd communistisch Machtsbehoud)

Laatste Fase en afloop: 1968-1991 - De VS en de SU leggen zich – uit eigenbelang – neer bij de verdeling van de wereldmacht Er zijn geen rechtstreekse oorlogsbedreigingen meer + er is een ingewikkeldere situatie ontstaan in de wereld (aandacht op andere dingen vestigen): └> VS: hopeloos verwikkeld in de Vietnam-oorlog └> VS en SU: barsten in de machtsblokken : landen verlaten de invloedssfeer (Tsjecho-Slowakije) ze hebben meer energie nodig om hun ‘blok’ samen te houden dan oorlog te voeren

17

└> Japan: nieuwe wereldmacht Gevolg: De VS en de SU komen niet rechtstreeks tussen in grote conflicten, maar wel via de UNO of door steun aan bondgenoten. Bv. Midden-Oosten: Israël (VS) <-> Arabische landen (SU)  Koude oorlog is nog niet ‘voorbij’ - de binnenlandse toestanden krijgen meer aandacht: VS: politieke crisis (1963 + hoogtepunt in jaren ’70) └> politieke moorden: JF. Kennedy, Robert Kennedy , Martin Luther King, Malcolm X └> emancipatiestrijd van de zwarte bevolking: ML King, Malcolm X en The Black Panthers └> Fiasco Vietnam-oorlog: een jaar nadat de Amerikaanse troepen weg zijn, wordt het communistisch └> Watergateschandaal leidt tot aftreden van president Nixon: afluisterschandaal tussen partijen └> Economisch en technologisch leiderschap wordt aangetast └> vernedering van VS in de Iraanse revolutie niet kennen Gevolg: VS geraakt zijn zelfvertrouwen kwijt. Pas in de jaren ’80 onder invloed van Reagan en Bush zal dit geleidelijk terugkeren, wat uiteindelijk leidt tot de machtsdemocratie in de tweede Golfoorlog tegen Irak (‘91)

Martin Luther King

Malcolm X

Black Panthers

JFK

Nixon

Reagan

Bush Senior

- Afloop van de Koude Oorlog en ondergang van de SU: Gorbatsjov (herkenbaar: wijnvlek) doet een ultieme poging om de SU nieuw leven in te blazen (praten i.p.v met getrokken messen tegenover elkaar te staan)

-

Glasnost: openheid naar de wereld toe (niet afschermen achter het ijzeren gordijn) Perestrojka: economische hervorming met vrijemarkteconomie  Veel landen van de SU voeren hervorming door (Tsjecho-Slowakije, Hongarije, Joegoslavië)

18