Generatiepact100909slideshownl Am-20090910
This document was uploaded by user and they confirmed that they have the permission to share it. If you are author or own the copyright of this book, please report to us by using this DMCA report form. Report DMCA
Overview
Download & View Generatiepact100909slideshownl Am-20090910 as PDF for free.
More details
- Words: 7,107
- Pages: 162
VBO Colloquium, 10 september, 9u00 - 17u00, Brussel
Programma voormiddag (9u – 17u) www.vbo-feb.be
Programma voormiddag (9u – 17u) Opening Pieter Timmermans, Bestuurder-Directeur-generaal van het VBO Voorzitter van de studiedag : Arnout De Koster, Manager Employers’ Activities Unit, International Training Centre of the ILO Evaluatie Generatiepact : Wat werd gerealiseerd ? Resultaat ? (macro-analyse) Zijn doelstellingen bereikt ? Facts & figures Jan Vanthuyne, Directeur-generaal, FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg Tom Bevers, Attaché, FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg (FOD WASO) Evaluatie in het licht van de economische en budgettaire uitdagingen Etienne De Callataÿ, Chief Economist & Head of Equity Research, Bank Degroof Beleid België in Europees perspectief P l Vandermeeren, Paul V d Di t Directoraat t generaall voor W Werkgelegenheid k l h id en S Sociale i l Z Zaken k bij de Europese Commissie
Het Generatiepact gewikt en gewogen Zij d Zijn de d doelstellingen l t lli bereikt b ikt ? Facts and figures g Jan Vanthuyne, Vanthuyne Tom bevers 10 september 2009
Vertreksituatie De D B Belgische l i h arbeidsmarkt b id kt in 2004
Werkgelegenheidsgraad • Globaal erg laag • Specifiek laag voor doelgroepen: – Laaggeschoolde jongeren – Allochtonen – Ouderen
• Globaal probleem outsiders/insiders • Extra E t k kritiek iti k voor ouderen d
Werkloosheidsgraad • Minder uitgesproken slecht • Veel verdoken werkloosheid • Specifiek voor ouderen: – – – – –
Ontslag ouderen sociaal aanvaard Uitk i Uitkeringen om niets i t (t (te mogen)) d doen Weinig stimulans werkhervatting Inschrijving als werkzoekende is formaliteit Geen druk en (zo goed als) geen begeleiding
Uitvoering en resultaten Generatiepact p
Inspanningen attitudewijziging • Generatiepact: fase in bewustmaking • Positieve evoluties: – Diversiteitsplannen p Vlaanderen ((+ recent andere)) – Constant in aandacht (pers, sociale partners, …) – Lage participatie erkend als probleem
• Mislukkingen – – – – –
Federale leeftijdsconsulenten: bevoegdheid ? Label diversiteit-gelijkheid: bevoegdheid ? Sensibiliseringscampagne: moet nog starten Leeftijdsbarema’s Leeftijdsbarema s =>levenservaringsbarema =>levenservaringsbarema’s s Steun experimenten nieuwe afgevlakte barema’s ongebruikt
Loon Loon--Leeftijdscurve j bedienden In % van het loon van een 25-jarige 250%
200%
150%
2000 2004 2007
100%
Bron : ADSEI, SES
63
61
59 5
57 5
55 5
53 5
51 5
49 4
47 4
45 4
43 4
41 4
39 3
37 3
35 3
33 3
31 3
29 2
27 2
25 2
23 2
21 2
19
0%
<1 18
50%
Loon Loon--Leeftijdscurve j arbeiders In % van het loon van een 25-jarige 250%
200%
150%
2000 2004 2007
100%
50%
Bron : ADSEI, SES
63
61
59
57
55
53
51
49
47
45
43
41
39
37
35
33
31
29
27
25
23
21
19
< 18
0%
Loon Loon--Leeftijdscurve j Uurlonen als % van de uurlonen van de groep 30-34 jaar
150 140 130
EU-2006
120 110
BE 2002 BE-2002 BE-2006
100 90 80
DK 2006 DK-2006
70
FI-2006
60
SE-2006
50
UK-2006
40 15 20 20-24 15-20 20 24 25-29 25 29 30-34 30 34 35-39 35 39 40-44 40 44 45-49 45 49 50-54 50 54 55-59 55 59 60-64 60 64
Bron : Eurostat, SES
Leeftijdspyramide j py arbeidsmarkt 2000
België
75 en + 70-74 70 74 65-69 60-64 55-59 50-54 45-49 40-44 35-39 30-34 30 34 25-29 20-24 15-19
2008
75 en + 70-74 65-69 60-64 55-59 50-54 45-49 40-44 35-39 30 34 30-34 25-29 20-24 15-19 -400
-300
-200
-100
0
100
200
300
400
500
-400
-300
-200
-100
-15000
-10000
-5000
0
100
200
300
400
5000
10000
15000
20000
EU-27 75 en + 70-74 65-69 60 64 60-64 55-59 50-54 45-49 40-44 35-39 30-34 25-29 20 24 20-24 15-19 -15000
75 en + 70-74 65-69 60-64 55-59 50-54 45-49 40-44 35-39 30-34 25-29 20-24 15-19 -10000
-5000
0
5000
10000
15000
20000
-20000
V
Bron : Eurostat, LFS
M
0
Leeftijdspyramide arbeidsmarkt : gedetailleerd 75 +
1999
71
71
67
67
63
63
59
59
55
55
51
51
47
47
43
43
39
39
35
35
31
31
27
27
23
23
19
19
15
15
-80000 80000 -60000 60000 -40000 40000 -20000 20000
2007
75 +
0
20000
-80000 80000 -60000 60000 -40000 40000 -20000 20000
40000 60000 80000
Bron : KSZ, DWH AMSB
V
M
0
20000
40000
60000
80000
Arbeidsmarktmobiliteit ouderen o deren Mobiliteit tussen 2007 en 2008 (55 (55-64 64 jjarigen) i )
13,4% blijft (EU:34 7%) (EU:34,7%)
89,8% blijft (EU:90,8%)
Werkend 9 5% (EU:7,8%) 9,5% (EU:7 8%)
2,5% 2 5% (EU:14,7%)
98,9% blijft (EU : 96 96,0%) 0%)
((DK:34,8%))
1,1% 1 1% 0,7 (EU:1,4%) (EU : 3,4%)
W kl Werkloos
84,1% (EU:50,7%) 0,0% (EU:0,6%)
Inactief
Doorstroming g vanuit werkloosheid 1e kw. 2005 Ö 4e kw. 2005
65-74 55-64
Loontrekkend Zelfstandig
50-54
Werkzoekend Inactief
25-49
Ander 15-24 0%
20%
40%
Bron : KSZ, DWH AMSB
60%
80%
100%
Jobmobiliteit 1e kw. 2005 Ö 4e kw. 2005
100% 95%
Minstens één jobverandering
90%
Geen jobverandering
85% 80% 75% 15-24
25-49
Bron : KSZ, DWH AMSB
50-64
Totaal
Aanwerving g van 4545-p plussers
2007 45 49 45-49 50-54 2003
55 59 55-59 60-64 65-69
1999
0
10000
20000
Bron : KSZ, DWH AMSB
30000
40000
50000
60000
70000
Aanwerving g van 4545-p plussers Statuut voor de aanwerving 2007 65-69 Werkloze
60-64
Volledig tijdskrediet Leefloon
55-59
Pensioen Brugpensioen gp
50-54
Inactief
45 49 45-49 0
5000
10000
Bron : KSZ, DWH AMSB
15000
20000
25000
30000
Preventie: vorming en opleiding • Positieve evoluties – Certificering verworven competenties – Scholingsbeding
• Mislukkingen: – 1,9 % loonmassa en 50 % participatiegraad – Sancties sectoren onvoldoende inspanning: uitstel en verzwakking op vraag sociale partners – Extra inspanningen voor knelpuntberoepen: knelpunten hebben duurzaam karakter – Aangepaste formule IBO voor oudere werklozen onbestaand – Gesprek loopbaanperspectieven en carrière-check-up: bevoegdheid?
Vorming g als % van de loonkost 2 1,8 1,6 14 1,4 1,2 1 0,8 0,6 0,4 0,2 0
doelstelling
2002
2003
Bron : NBB, Soc. balans
2004
2005
2006
2007
Deelname aan vorming g
2007-2008 2007 2008
70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 M 25-34
V 25-34
Formele opleiding
Bron : ADSEI, AES
M 35-49
V 35-49
Niet-formele opleiding
M 50-64 Informeel leren
V 50-64
Totaal
Formele of Niet-formele opleiding
Preventie: aanpak herstructureringen • Positieve evoluties – Veralgemening tewerkstellingscellen bij collectief ontslag • Met plichten werkgever – Aanbod outplacement – Betaling g inschakelingsvergoeding g g g • Met plichten werknemer – Actieve deelname voorwaarde brugpensioen gp en werkloosheidsuitkeringen • Actieve inzet alle Gewesten – Daling brugpensioenen < 55 jaar
Preventie: aanpak herstructureringen (vv) • Mislukkingen – Geen link met geleverde inspanningen vorming/O&O – Geen akkoord sociale partners aanpassing wet-Renault wet Renault (nodig?) – Alternatief zoals arbeidsherverdeling pas ontdekt en (over)ontwikkeld na aanvang crisis – Effect recente wijziging regels tewerkstellingscellen ? – Crisismaatregelen: te genereus en storende factor permanente vernieuwing productie ? – Verantwoordelijkheid werkgever grotendeels afgekocht (overheidstussenkomst outplacementkost)
Uitgaven g aan onderzoek en ontwikkeling g 3,5 3 25 2,5 BE
2
EU 1,5
Doelstelling
1 0,5 0 2000
2001
Bron : Eurostat
2002
2003
2004
2005
2006
2007
Aantal brugpensioenen gp 118.000 116.000 114.000 112 000 112.000 110.000 108.000 106.000 104.000 102 000 102.000 2000
2001
2002
2003
2004
Met vrijstelling
Bron : RVA
2005
Zonder vrijstelling
2006
2007
2008
Inactieve 50+50+-ers betaald door RVA Jaargemiddelden 350 000 350.000 300.000 250.000 Vrijstelling 200 000 200.000
B Brugpensioen i
150.000
Oudere WKL Werklozen
100.000 50.000 0 2000
Bron : RVA
2008
Aandeel 50+50+-ers in betaalde werkloosheid Aandeel 50+-ers in totaal aantal rechthebbenden Jaargemiddelden 70,0 57,4
60,0 50,0
54 3 54,3 49,4
aantal
44,7
uitgaven
40,0 30,0 20,0 10 0 10,0 0,0 2000
Bron : RVA
2008
Langer werken aanmoedigen • Positieve evoluties – – – –
Automatisch overmaken pensioenberekening vanaf 55 jaar Extra doelgroepvermindering in dienst zijnde 50-plussers 50 plussers Extra deeltijdse formules via tijdskrediet Loonverliescompensatie p bijj overgang g g zwaar naar lichter werk
• Mislukkingen g – Solidarisering kost brugpensioen voor aangeworven ouderen – Extra vakantie ouderen via omzetting geld (o.a. eindejaarspremie) in tijd
Bijdragevermindering j g g ouderen
VTE
300.000 250.000 200.000 150.000 100 000 100.000 50.000 0 2004
2005
2006
2007
2008
Vermindering voor oudere werknemers van 50 tot en met 56 jaar Vermindering voor oudere werknemers vanaf 57 jaar
Bron : RSZ
Gebruik loopbaanond./tijdskrediet p j vrouwen 55 +
50-54
45-49
2000 2004 2007 Volledig g
40 44 40-44
Andere Een vijfde
35-39
30-34
- 30 0
5 000 5.000
Bron : RVA
10 000 10.000
15 000 15.000
20 000 20.000
25 000 25.000
30 000 30.000
35 000 35.000
Gebruik loopbaanond./tijdskrediet p j mannen 60 + 58-59 56-57 54-55
2000 2004 2007 Volledig g
52-53
Andere Een vijfde
50-51 45-49 40-44 40 44 - 40 0
2.000
Bron : RVA
4.000
6.000
8.000
10.000
12.000
14.000
Uittredeleeftijd j Gegevens Eurostat : niet betrouwbaar voor België (en andere kleine landen) ! 62 61 60 59
2001
58
2005
57 56
Bron : Steunpunt WSE / *Eurostat
Ambtenarren A
Bedienden
Arbeide ers
Ze elfstandig gen
EU* E
Belg gië
Brussel H B HG
Wallon nië
54
Vlaanderren V
55
Combinatie werkwerk-pensioen p Leeftijdsgroep 60-69
2003 2007
Zelfstandige
M V
Loontrekkend 0
5000
10000
Bron : KSZ, DWH AMSB
15000
20000
25000
30000
35000
Vervroegd stoppen ontmoedigen • Positieve evoluties – Brugpensioen bij herstructureringen ?
• Mislukkingen – Beperken brugpensioen mislukt, door: • Extra gelijkgestelde periodes berekening vereiste loopbaan • Behoud alle bestaande formules < 58 jaar j • Bijdragen niet verhoogd en niet gebonden aan hoogte aanvullende vergoeding, noch aan leeftijd – Beperken alternatieven (Canada-Dry) mislukt: wie is bijdrageplichting?
6060-jarigen die voor het brugpensioen in aanmerking komen Percentage g werkenden dat voldoet aan de brugpensioenvoorwaarden
100 90 80 70 60
vóór óó pact
50
pact zelf
40
pact na IPA
30 20 10 0 2008 man
2012 man
2008 vrouw
Bron : Cimire – Berekeningen : FOD WASO
2012 vrouw
5858-jarigen die voor het brugpensioen in aanmerking komen Percentage g werkenden dat voldoet aan de brugpensioenvoorwaarden
100 90 80 70 60
vóór pact
50
pact zelf
40
pact na IPA
30 20 10 0 2008 man
2012 man
2008 vrouw
Bron : Cimire – Berekeningen : FOD WASO
2012 vrouw
Instroom in het brugpensioen gp gemidd. instroomleeftijd 2003
56,3
2004
56 7 56,7
2005
57,2
2006
57,4
50 51 50-51 52-53 54-55 54 55 56-57 58-59
2007
57,8
2008
57 5 57,5 0
Bron : RVA
5000
10000
15000
20000
60+
Oudere inactieven terug aan de slag • Positieve evoluties – Verplicht outplacement bij ontslag, ook bij individueel ontslag – Behoud aanvullende vergoeding brugpensioen/canada dry bij werkhervatting – Werkhervattingstoeslag oudere werklozen: • Vereiste werkloosheidsduur afgeschaft • Ook toeslag bij < 20 jaar anciënniteit • Ook toeslag bij overgang naar zelfstandige activiteit – Seniorvakantie – Toegelaten terbeschikkingstelling in kader van tewerkstellingstraject
Oudere inactieven terug aan de slag (vv) • Mislukkingen – Pensioenberekening: arbeidsperiodes niet beter behandeld gelijkgestelde j g p periodes dan g – Geen boete voor werkgever die verplichting tewerkstellingscel/outplacement niet nakomt – Financiële waardering ervaring private sector bij overgang naar publieke sector – Activering A ti i vanuit it G Gewesten, t ondersteund d t dd door ffederale d l opvolgingsgesprekken: voor wanneer ?
Outplacement p 12000 10000 8000 >=45
6000
<45
4000 2000 0 2003
Bron : Federgon
2004
2005
2006
2007
2008
Werkhervattingstoeslag g g Aantal personen 4500 4000 3500 3000 2500
50-54
2000
55+
1500 1000 500 0 2003
2004
Bron : FOD WASO, LMP
2005
2006
2007
2008
Werkenden met RVARVA-uitkering g +50 Jaargemiddelden 60 000 60.000 50.000 Andere
40.000
Activering 30.000
Werkhervattingstoeslag Deeltijds WKL
20.000
Tijdelijk werklozen
10.000 0 2000
Bron : RVA
2008
Aanpassing p g arbeidstijd j met RVARVA-uitkering g +50 Jaargemiddelden 140.000 120.000 100 000 100.000 Thematische verloven 80.000
Gedeeltelijk TK/LBO
60.000
Volledig tijdskrediet/LBO Halftijds brugpensioen
40.000 20.000 0 2000
Bron : RVA
2008
Evolutie langdurige g g werkloosheid Langdurig werklozen (>2 jaar) Index januari 2002 = 100, seizoensgezuiverd 140 0 140,0
900 0 900,0
dispo
130,0
dispo
dispo
800,0
Bron : RVA – Berekening : NBB
Minder dan 30 jaar 30 tot 39 jaar
apr/09
jan/09
okt/08
jul/08
apr/08
jan/08
okt/07
jul/07
apr/07
jan/07
okt/06
200,0 jul/06
70,0 apr/06
300,0
jan/06
80,0
okt/05
400,0
jul/05
90,0
apr/05
500,0
jan/05
100,0
okt/04
600,0
jul/04
110,0
apr/04
700,0
jan/04
120,0
40 tot 49 jaar 50 jaar en ouder (rechterschaal)
Werkhervatting g met behoud Canada Dry y 100
2007, in eenheden
90 80 70 60 50 40 30 20 10 0
Bron : FOD Financiën
Zelfstandige Werknemer
Globale resultaten en aanbevelingen g
Arbeidsmarktpositie p voor de pensionering p g T
34% %
7% %
12% %
11% %
2007
33% % Loontrekkende
V
28%
4% 11% 5%
40%
M VL
33%
10% 7%
12%
47% 12% 12%
17%
Zelfstandige 18%
Werkzoekende Volledig tijdskrediet V ij Vrijgestelde t ld werkloze kl
33%
Leefloon 36%
WL
7%
10% 9%
Brugpensioen
33%
Inactief BR
31% 0%
20%
6%
15%
40%
Bron : KSZ, DWH AMSB
8% 60%
33% 80%
100%
Werkzaamheidsgraad g ouderen
BELGIE
Bron : Eurostat, LFS
EU-27 V
M
T
2008
2007
2006
2005
2004
0%
2003
0%
2002
10%
2001
10%
2000
20%
2008
20%
2007
30%
2006
30%
2005
40%
2004
40%
2003
50%
2002
50%
2001
60%
2000
60%
Werkloosheid ouderen 8%
8%
7%
7%
6%
6%
5%
5%
4%
4%
3%
3%
2%
2%
1%
1%
0%
0% 2004
2005
2006
2007
2008
2004
BELGIE
Bron : Eurostat, LFS
2005
2006 EU-27
V
M
T
2007
2008
Ouderen - Jongeren g
80
Werkzaamheidsgraad 2008 70 NL
DK
60 AT
50
jong geren
DE
40 30
FI
MT
IE
SI ES
LU
20
SE CY
PL
UK
FR BE IT SK
RO
PT CZ
BG
LV
EE
LT
EL
HU
10
ouderen 0 20
30
Bron : Eurostat, LFS
40
50
60
70
80
Levensverwachting g op p 15 (tot ( 75)) : EU 2005 60,0
50,0
40,0 Inactief Werkloos
30,0
Werk 20 0 20,0
Bron : Hytti & Valaste
DK D
SE S
NL N
UK U
PT P
IIE
FI
AT A
DE D
EE E
SI S
CZ C
LV L
FR F
ES E
LT L
LU L
CY C
BE B
RO R
EL E
SK S
IT
BG
HU H
MT M
0,0
PL P
10,0
Levensverwachting g op p 15 (tot ( 75)) : België g 60
50
40 Inactiviteit 30
Werkloosheid Werk
20
10
WL2007
VL2007
BR2007
V2007
M2007
BE2007
BE1999
0
Bron : KSZ B KSZ, DWH AMSB Berekeningen : FOD WASO op basis van Hytti & Valaste
Levensverwachting g op p 15 (tot ( 75)) : details 60,0
50,0
2007 14,8
Overige g inactiviteit
40 0 40,0 8,3
30,0
2,0 ,
0,8
Pensioen
1,0
Voltijds brugpensioen
0,6
WKL met vrijstelling
0,8
Leefloon Werkoosheidsuitkering Wachtuitkering
20,0
Werk 28,4
10,0
0,0
Bron : KSZ B KSZ, DWH AMSB Berekeningen : FOD WASO op basis van Hytti & Valaste
Totale werkzaamheidsgraad g
0% 2001
BELGIE
Bron : Eurostat, LFS
EU-27 V
M
T
2008 8
0% 2007 7
10%
2006 6
10%
2005 5
20%
2004 4
20%
2003 3
30%
2002 2
30%
2000 0
40%
2008 8
40%
2007 7
50%
2006 6
50%
2005 5
60%
2004 4
60%
2003 3
70%
2002
70%
2001
80%
2000 0
80%
Uitdagingen toekomst • Zo lang vervroegde uittrede kan en zo gunstig behandeld wordt: vechten tegen de bierkaai ! – Geleidelijke afbouw stelsels brugpensioen, Canada-Dry, … • Door optrekken effectieve loopbaanvoorwaarde? Of leeftijd? • Nu beslissen
– Verlaging pensioenbedrag bij vervroegd pensioen (actuariële neutraliteit / Bonus-malus)
• Voor pensioenberekening herstellen evenwicht arbeidsperiodes – gelijkgestelde periodes – Geleidelijke aanpassing berekening pensioen – Met M aandacht d h voor vrouwelijke lijk lloopbanen b – Nu beslissen
Uitdagingen toekomst (vv) • Band loon – productiviteit versterken – Analytische functieclassificatie – Gebruik anciënniteit beperken – Nu beslissen
• Investeren in levenslang leren op alle leeftijden – Responsabilisering werkgevers (variante experience rating?) – Responsabilisering werknemers (werkloosheid – pensioen)
• Van jobzekerheid naar baanzekerheid – Transities ondersteunen (bvb hervorming opzegvergoedingen)
Het Generatiepact tegenover de sociale, economische en budgettaire uitdagingen
Etienne de Callataÿ Hoofdeconoom etienne.decallatay@ etienne.decallatay @degroof.be
VBO,, Brussel 10 september 2009
Overzicht 1. De achtergrond 2. Langetermijnkijk op de vergrijzing 3. Impact van de crisis 4. De beleidsagenda g 5. Besluit
59
FEB-VBO September 10, 2009
1. De achtergrond
60
FEB-VBO September 10, 2009
61
FEB-VBO September 10, 2009
62
FEB-VBO September 10, 2009
Achtergrond - algemeen
63
FEB-VBO September 10, 2009
•
Demografische evolutie
•
Milieu-uitdaging
•
Economische globalisering, zonder doeltreffende politieke coördinatie
•
Diepe financiële en economische crisis
•
Transfers tussen generaties g
•
S g e e de koopkracht Stagnerende oop c tijdens jde s de jo jongste gs e dece decennia en e gevaar voor daling tijdens de komende decennia
Achtergrond – België – overheidsfinanciën
De vertakkingen van de schuldenlast •
Hoge g officiële overheidsschuld
•
Hoge totale belastingdruk, in het bijzonder op het inkomen uit reguliere arbeid
•
Hoge impliciete schuld -
-
Milieuschuld -
geen raming
-
eerfenis e s van v industrieel dus ee verleden ve ede
-
toegeeflijkheid tegenover vervuilende activiteiten
Socialezekerheidsschuld -
64
FEB-VBO September 10, 2009
g geen aangepaste g p toezeggingen gg g ten aanzien van de bijdragen betalende beroepsbevolking
Achtergrond – België – pensioenen (1/2)
65
FEB-VBO September 10, 2009
•
Lage vervangingsgraad … voor diegenen met een volledige loopbaan in de private sector
•
Koopkracht van de bejaarden gemiddeld in overeenstemming met die van de werkenden
•
Zowel armoede als rijkdom meer uitgesproken onder de bejaarden
•
G lle behandeling van Gulle an “gelijkgestelde” jaren
•
Lage return van sociale bijdragen
•
Hoge mate H t van h herverdeling d li (onbegrensde ( b d bijdragen bijd maar begrensde uitkeringen)
•
Brede kloof tussen ambtenarenpensioen en andere stelsels
•
Lage participatiegraad van de bejaarden
Achtergrond – België – pensioenen (2/2) •
•
66
FEB-VBO September 10, 2009
Generatiepact (december 2005) -
enerzijds: verwekte sociale onrust / “nooit meer”
-
anderzijds: “too little, too late”
Cf. Jan Vanthuyne y & Tom Bevers
2. Langetermijnkijk op de vergrijzing
67
FEB-VBO September 10, 2009
EU 2009 Ageing Report (in % van bbp)
België
EU15
niveau
verand.
niveau verand.
2007
tegen 2035
2007
tegen
10.0
+4.4
10.2
+1.8
2035
68
•
Pensioenen
•
Gezondheidszorg
7.6
+1.0
6.9
+1.0
•
Langetermijnzorg
1.5
+0.7
1.3
+0.6
•
Werkloosheid
1.9
-0.4
0.8
-0.2
•
Onderwijs j
5.5
-0.1
4.3
-0.3
•
TOTAAL O
26.5 6.5
+5.6 5.6
23.5 3.5
+3.0 3.0
FEB-VBO September 10, 2009
België – Jaarlijks verslag van de Studiecommissie voor de vergrijzing (in % van bbp) verandering 2008-2060 centraal
met einde
scenario
vervroegd g p pensioen
•
Pensioenen e s oe e
+ 55.3% 3%
+ 4.7% 7%
•
Gezondheidszorg
+ 4.2%
+ 4.2%
•
TOTAAL
+ 8.2%
+7.0%
t o v voorgaand jaar + 2 % t.o.v.
69
FEB-VBO September 10, 2009
Demografische hypothesen
•
Vruchtbaarheid •
•
•
Toename van 1,54 geboorten per vrouw in 2008 tot 1,60 in 2030
Levensverwachting op 65 jaar •
Vertraging van de stijging
•
In 2060: 21,8 jaar voor mannen
•
In 2060: 25,1 jaren voor vrouwen (+5,2 jaar t.o.v. 2008)
Migratie •
+ 46 miljoen j mensen in Eurozone van 2008-2060
(Bron: 2009 Ageing Report, pp. 35 -69)
70
FEB-VBO September 10, 2009
(+5,5 jaar t.o.v. 2008)
Arbeidsmarkthypothesen
•
• • • •
Participatiegraden • + 9 percentpunt in 2020 (Eurozone) • +13,5 percentpunt in 2060 (Eurozone) Structurele werkloosheid • Van 7,5% in 2007 tot 5,9% in 2020 (Eurozone) Productiviteit • +1,6% per jaar van 2007-2060 (Eurozone) G idd ld aantal Gemiddeld t l gewerkte kt uren • Status quo van 2007-2060 (Eurozone) G i bbp Groei bb • +1,6% per jaar van 2007-2060 (Eurozone)
(Bron: 2009 Ageing Report, pp. 35 -69)
71
FEB-VBO September 10, 2009
Commentaar bij de hypothesen •
Gunstige demografische evolutie •
•
Gunstige economische hypothesen •
72
FEB-VBO September 10, 2009
Vruchtbaarheid, levensverwachting, migratie Hogere g participatiegraden? p p g -
Ondanks de crisis – recente verbetering voor een groot deel te danken aan sterke arbeidsmarkten
-
Ondanks de electorale macht van de bejaarden (mediaanleeftijd gaat waarschijnlijk stijgen van 40,4 j jaar iin 2008 ttott 47 47,9 9 jjaar iin 2060)
•
Lagere structurele werkloosheid?
•
Ongewijzigde productiviteitswinst? -
Niet beïnvloed door vergrijzing
-
Niet beïnvloed door de crisis
Onzekerheid
•
Demografische trends zijn betrekkelijk voorspelbaar MAAR niettemin i tt i zijn ij llangetermijnprojecties t ij j ti b broos
•
Verslechtering van an de projecties • België: jaar na jaar hogere vergrijzingskosten volgens het JJaarlijks j s verslag ve s g vvan de Studiecommissie S ud eco ss e voor voo de vergrijzing, deels toe te schrijven aan discretionaire maatregelen • Eurozone E ((wijziging ij i i in i de d periode i d 2007-2050): 2007 2050) - Ageing Report 2006: +4,1 % - Ageing A i R Reportt 2009 2009: +5,0% +5 0% ondanks geringere stijging van de “old-age dependency o t.o.v. .o.v. het e verslag ve s g van v 2006 006 ratio” (Bron: 2009 Ageing Report, p. 33)
73
FEB-VBO September 10, 2009
74
FEB-VBO September 10, 2009
Jeugd braver dan 40 jaar geleden Les jeunes commettent moins de délits qu'il 'il y a 40 ans
Belga 27/08/2009 75
FEB-VBO September 10, 2009
3. Impact van de crisis
76
FEB-VBO September 10, 2009
Achtergrond – overheidsfinanciën – impact van de crisis – korte termijn •
Redding van de financiële instellingen -
•
Stimuleringsplan -
•
77
FEB-VBO September 10, 2009
Enorme bedragen, deels in ruil voor activa Beperkte p omvang g in België g (geen (g p plan voor vervanging van oude wagens door nieuwe, …)
Impact van de economische recessie -
Automatische stabilisatoren (voor het merendeel via lagere belastingopbrengsten)
-
Lager bbp betekent hogere overheidsschuldratio’s
Achtergrond – overheidsfinanciën – impact van de crisis – lange termijn
Structurele evolutie •
Sommige g activiteiten zijn j voor altijd j verdwenen
•
Grotere risicoschuwheid, >> lagere trend productiegroei
•
•
Poging tot structurele hervormingen -
Nederland: hogere pensioenleeftijd
-
Frankrijk: klimaatbelasting
Gevaar dat opnieuw voorrang wordt gegeven aan de directe noden -
78
FEB-VBO September 10, 2009
vervroegd pensioen waarschijnlijk weer in de mode
4. De beleidsagenda
79
FEB-VBO September 10, 2009
80
FEB-VBO September 10, 2009
Stap 1: erkennen wat er op het spel staat •
Er bestaat een niet gering gevaar voor verarming tijdens de komende decennia
•
Oudere werknemers zijn vaak het werken moe en zijn erop uit vervroegd met pensioen te gaan
•
Ons socialezekerheidsstelsel behoort niet langer tot de beste -
Armoedecijfers
-
Structurele werkloosheid
-
Discriminaties
-
Kosten van de gezondheidszorg
-
Sociale mobiliteit
(niet alleen de sociale zekerheid moet hiervoor verantwoordelijk worden gesteld) 81
FEB-VBO September 10, 2009
Stap 2: de “maak je geen zorgen”-benadering afwijzen
82
•
“Maak je geen zorgen, het gewicht van de interestbetalingen zal afnemen”
•
“Maak je geen zorgen, dankzij de groei van het bbp zal de taart groter worden”
•
“Maak je geen zorgen, tegenover de hoge overheidsschuld staan nog grotere private activa”
•
“Maak je geen zorgen, zij die vervroegd met pensioen gaan maken plaatsen vrij en zorgen voor spontaan werk”
FEB-VBO September 10, 2009
Stap 3: een alomvattende en uigebalanceerde hervorming voorstellen •
83
FEB-VBO September 10, 2009
Om de economische groei duurzaam te bevorderen en met aandacht voor huidige en toekomstige ongelijkheden
De pensioenagenda – punt 1: meer mensen aan het werk (1/4) •
•
84
FEB-VBO September 10, 2009
We leven langer, beginnen later te werken en hebben weinig kinderen -
Optie 1: De rekening doorschuiven naar de volgende generaties
-
Optie 2: De belastingen en socialezekerheidsbijdragen verhogen
-
Optie 3: De uitkeringen itkeringen verlagen erlagen
-
Optie 4: Later met pensioen gaan
Optie 4 is de minst onwenselijke -
Ze maakt het mogelijk zowel de uitgaven te verminderen als de inkomsten te verhogen
-
Z stimuleert Ze ti l t d de potentiële t tiël productiegroei d ti i
-
Ze verhoogt de koopkracht
De pensioenagenda – punt 1: meer mensen aan het werk (2/4) •
Later met pensioen gaan? Niet gemakkelijk •
Mensen gaan graag vroeger met pensioen -
Werken is niet altijd zo plezierig
-
Het nettoinkomen verschilt niet zo veel
•
Politici hebben graag wat de mensen graag hebben … en de leeftijd van de mediane kiezer wordt hoger en hoger
•
Vakbonden hebben het graag
•
-
Het komt tegemoet aan de vraag van de leden
-
Het doet het arbeidsaanbod krimpen
Individuele bedrijven j hebben het ggraag g -
85
FEB-VBO September 10, 2009
Oudere werknemers betekenen hogere arbeidskosten per producteenheid en zijn duur om te ontslaan
De pensioenagenda – punt 1: meer mensen aan het werk (3/4) •
Hoe kunnen we een hogere effectieve pensioenleeftijd bereiken? •
Naar actuariële neutraliteit evolueren / de belastingwig voor een bijkomend jaar werken is veel te groot: -
diegenen met een langere loopbaan verdienen een genereuzer pensioen, diegenen met een kortere loopbaan hebben recht op een meer bescheiden pensioen p ((42 jjaar?)) Hoe doen we dat? Een referteloopbaanduur bepalen en daar een bonus/malus rond opzetten Hoe groot maken we de differentiëring ? Het vroegere verlies van 5% per jaar geeft een ruwe indicatie
-
86
FEB-VBO September 10, 2009
•
De referteloopbaanduur moet gekoppeld worden aan de l levensverwachting hti
. / ..
De pensioenagenda – punt 1: meer mensen aan het werk (4/4) •
Hoe kunnen we een hogere effectieve pensioenleeftijd bereiken? •
../.
•
De fiscale gunstbehandeling van private pensioenen afhankelijk maken van kapitaal dat niet is betaald vóór de referteloopbaanduur
•
Her orm de arbeidsmarkt Hervorm -
87
FEB-VBO September 10, 2009
Laat ruimte voor meer beroepsmobiliteit -
h harmonisering i i van sociale i l statuten t t t
-
overdraagbaarheid van sociale rechten
-
Laat ruimte voor negatieve promotie (“demotie”)
-
Promoot levenslang leren
-
Compenseer lastige jobs met hogere lonen en private pensioenplannen
De pensioenagenda – punt 2: het pensioenplan van de overheidssector (1/2) • De impliciete overeenkomst met de ambtenaren was:
•
•
88
FEB-VBO September 10, 2009
•
Weinig betaald worden
•
Een genereus pensioen krijgen (zelfs al er geen 2de pijler is)
•
Jobbescherming genieten
De overeenkomst is op alle drie punten veranderd: •
Niet langer weinig betaald (behalve alleenstaanden)
•
Genereus pensioen wordt meer waard door de vergrijzing
•
Jobbescherming wordt meer waard door de evolutie van de arbeidsmarkt
Bovendien: •
Genereus pensioen geen manier om de beste mensen aan te trekken
•
Jobbescherming gaat in tegen efficiëntie
•
Discriminatie tegen “ambtenarenovereenkomst”
De pensioenagenda – punt 2: het pensioenplan van de overheidssector (2/2) •
Wat te doen: •
Het ambtenarenstatuut afschaffen
•
Speciale regelingen (leger, onderwijs, …) afschaffen
•
Levenslange g banen enkel behouden waar onafhankelijkheid j cruciaal is (bv. rechters)
•
Lonen herzien op basis van marktstandaarden
(met enige inschikkelijkheid)
89
FEB-VBO September 10, 2009
De pensioenagenda – punt 3: gelijkgestelde jaren •
•
90
FEB-VBO September 10, 2009
De algemene bewering dat de “Pensioenen in België laag zijn”, kampt met 3 beperkingen: -
Gul pensioenplan voor ambtenaren
-
Te beperkt verlies bij vervroegd pensioen
-
Gelijkgestelde jaren
Gelijkgestelde jaren •
Enerzijds, bestraf diegene die een onvolledige loopbaan heeft geen twee keer
•
Anderzijds, onderwerp het inkomen uit arbeid niet aan een zo hoog effectief belastingtarief
Besluit
91
FEB-VBO September 10, 2009
Besluit
1. Grote uitdagingen / het status quo is geen optie 2. Langer werken is een essentiële doelstelling voor iedere hervorming “We hebben een Generatiepact maal 100 nodig” (L C (Luc Coene, T Trends, d 2 april il 2009) 3 3.
92
FEB-VBO September 10, 2009
We hebben een algemene revisie i i van ons pensioenstelsel i nodig
Disclaimer
Alle opinies die in dit document zijn uitgedrukt, weerspiegelen de mening van de auteur, zonder dat zij op enige wijze zijn huidige werkgever binden.
93
FEB-VBO September 10, 2009
VBO-colloquium VBOBrussel 10 september 2009
Het Generatiepact p gewikt en gewogen B l id België Beleid B l ië in Europees perspectief 94
European Commission
Structuur
• Inleiding: focus op 55+ 55 • Ervaringen in: – – – –
Nederland Finland Duitsland Frankrijk
• 10 llessen • Besluit
95
European Commission
Inleiding
Werkgelegenheidsgraad 55+ (2008)
96
European Commission
Inleiding
Economische activiteit in EU27 naar leeftijd
97
European Commission
Nederland
98
European Commission
Nederland
Werkgelegenheidsgraad g g g 55+
99
European Commission
Nederland
Evolutie werkgelegenheidsgraad g g g 55-64 60 50 40 30 20 10 0 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 BE
NL
Lisbon target 50%
100
European Commission
Nederland
– IIn de d jaren j ttachtig hti en negentig ti was h hett arbeidsaanbod van 55 tot 65-jarigen laag – Belangrijkste oorzaken: • vervroegde uittreding (VUT) • arbeidsongeschiktheidsverzekering (WAO) • werkloosheidsheidswet (WW) – « Communicerende vaten »
101
European Commission
Nederland
Vervroegde uittreding (VUT) – “Jong voor oud” – zeer genereus (80% vervangingsratio i ti + fiscaal fi l gunstig ti regime Æ geen financiële gevolgen van vervroegd uittreden)) – na de VUT-gerechtigde leeftijd werkte men de facto voor slechts 20% van het nominale loon (‘belasting op doorwerken ) doorwerken’) – vrij vlug betaalbaarheidsproblemen Æ midden jaren negentig g g werd begonnen g met het actuarieel neutraal maken van de regelingen voor vervroegde uittreding – fiscaal gunstig behandelen VUT geleidelijk afgebouwd – (weer) ( ) fi financieel i l aantrekkelijker t kk lijk om llanger door d tte werken
102
European Commission
Nederland
Arbeidsongeschiktheid (WAO) – bedoeld voor werknemers die wegens langdurige ziekte of handicap niet in hun onderhoud konden voorzien – toetredingscriteria g worden steeds strenger g geformuleerd en gecontroleerd – afgeschaft in 2004 – vervangen door WIA, WAZ en WAJONG – geleidelijk minder toegankelijk als uittredingsroute
103
European Commission
Nederland
Werkloosheid – striktere t ikt regels l voor VUT en WAO kunnen k leiden l id tot t t een stijging van werkloosheid – de mogelijkheid bestond om vanaf 57 jaar LT werkloos te worden zonder werkzoekverplichting – sinds 2004 striktere toegangscriteria en introductie van werkzoekverplichting voor iedereen (‘gemiddeld één keer per week een verifieerbare sollicitatie-activiteit’)
104
European Commission
Nederland
Globale doelstelling: “Met Met het oog op de grote uitdagingen waar de Nederlandse arbeidsmarkt voor staat (m.n. vergrijzing, ij i ontgroening, t i globalisering l b li i en technologische ontwikkeling), heeft het kabinet zich, mede naar aanleiding van een advies van de SER, gecommitteerd aan een p g participatiedoelstelling p g van 80% in 2016.”
105
European Commission
Nederland
Doorwerkbonus • een werknemer k van 62 jjaar b bereikt, ikt kkrijgt ij t over d datt gehele h l jaar een bonus over het uit arbeid verkregen inkomen • voorwaarde d =d de werknemer k werkt kt gehele h l kkalenderjaar l d j • de bonus wordt berekend over een jaarinkomen vanaf € 8.860 tot € 54.776 • kost voor Schatkist 300 miljoen / jaar • evolutie bonus: Leeftijd j 62 jaar 63 jaar 64 jaar 65 jaar 66 jaar 67 jaar
Bonus% 5% 7% 10% 2% 2% 1%
Maximale Bonus € 2.295 € 3.214 € 4.592 € 918 € 918 € 459 106
European Commission
Nederland
Verhoging pensioenleeftijd • 24 maart 2009: het kabinet heeft het voornemen de pensioenleeftijd p j te verhogen g tot 67 jjaar • Achtergrond hiervan is de bijdrage die deze maatregel heeft op: • de houdbaarheid van de overheidsfinanciën (0,7% BBP of 4 miljard Euro) • de verhoging van de arbeidsparticipatie • de verlaging van de collectieve uitgaven • Desondanks wil het kabinet de SER in de gelegenheid stellen om voor 1 oktober 2009 in een advies een alternatief aan te reiken • « Bij de definitieve besluitvorming door het kabinet zal dit SER-advies een zwaarwegende rol spelen. » 107
European Commission
Nederland
Wat met de vraag g naar oudere werknemers? Werkt grijs door ? – 2008: • Minder dan de helft van de bedrijven blijkt een apart beleid voor oudere werknemers te voeren. Alleen in het onderwijs en bij de overheid, waar veel ouderen werken, is de aandacht voor dit beleid toegenomen. • Bedrijven plannen over het algemeen hun personeelsbehoefte op (zeer) korte termijn. • Bedrijven anticiperen nog nauwelijks op de vergrijzing van hun personeelsbestand en van de beroepsbevolking.
108
European Commission
Nederland
109
European Commission
Nederland
110
European Commission
Nederland
111
European Commission
Nederland
Wat loopt p er fout? Vroege uittreding maskeerde lange tijd problemen met het functioneren van de arbeidsmarkt voor ouderen: • weinig transacties • bedrijven zijn terughoudend bij het aannemen van ouderen • weinig investeringen in menselijk kapitaal van oudere werknemers • ouderen d blij blijven vaak kh hangen iin h hun b banen • ouderen die hun baan verliezen keren zelden terug • ontzie-beleid
112
European Commission
Nederland
113
European Commission
Nederland
114
European Commission
Nederland
115
European Commission
Nederland
116
European Commission
Nederland Rethinking retirement. From participation towards allocation. (Centraal Planbureau – april 2009)
• Het oude evenwicht van goede bescherming en vroege uittreding g maakt g geleidelijk j p plaats voor een nieuw evenwicht waarin werknemers langer doorwerken. • Een hogere participatie vereist dat de kennis van oudere werknemers beter wordt benut door (veel) meer te investeren in de inzetbaarheid van werknemers tijdens j hun werkzame leven. • Een mismatch van oudere werknemers wordt steeds kostbaarder. • Aandacht voor participatie én allocatie: de arbeidsmarkt heeft nood aan meer ouderen, én we hebben ze nodig “in the right jobs and with the right skills skills”.. 117
European Commission
Finland
118
European Commission
Finland
Werkgelegenheidsgraad g g g 55+
119
European Commission
Finland
Evolutie werkgelegenheidsgraad g g g 55-64 60 50 40 30 20 10 0 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 BE
FI
Lisbon target 50%
120
European Commission
Finland
121
European Commission
Finland
• Dramatische veranderingen g in de jjaren 19911994 • Massaal gebruik van vervroegd uittreden om werkloosheid van 25-55 in te dijken • • • • •
invaliditeitspensioen werkloosheid werkloosheidspensioen (“werkloosheidstunnel”) vervroegd pensioen vroeg ouderdomspensioen
122
European Commission
Finland
123
European Commission
Finland
Drie hervormingen: – pensioen – vervroegd uittreden – geïntegreerde programma programma’s s
Doel: het bereiken van de globale werkgelegenheidsgraad van 72% in 2011 2011.
124
European Commission
Finland
Pensioenhervorming van 2005 • flexiebel: tussen 63 en 68 • bijdragen: • 1.5% per jaar tussen 18-52 • 1.9% 1 9% per jjaar ttussen 53 53-63 63 • 4.5% vanaf 63 • pensioenbedrag wordt aangepast aan veranderingen in de levensverwachting • Regeerakkoord R kk d voorziet i t dat d td de effectiviteit ff ti it it van d de pensioenhervorming zal geëvalueerd worden en dat eventueel nieuwe maatregelen zullen genomen worden als blijkt dat de pensioenleeftijd onvoldoende stijgt om het pensioensysteem betaalbaar te maken 125
European Commission
Finland
Vervroegd uittreden
126
European Commission
Finland
FINPAW – National programme on Ageing Workers (°1998) – G Geïntegreerde ï t d programma om de d werkgelegenheidsgraad k l h id d van ‘oudere’ (45-64) werknemers te verhogen – “Experience is a national asset” – Duidelijke doelstelling: werkgelegenheidsgraad 45+ = werkgelegenheidsgraad 35-45 – Focus: welzijn j op p de werkplek p – Verschuiven van aandacht weg van pessimistische scenario's van zelfopoffering p g en de verplichting p g tot langer g werken
127
European Commission
Finland
« All in one boat »
128
European Commission
Finland
129
European Commission
Finland
• Finland is een voorbeeld omdat het afremmen van de d verschillende hill d vormen van vervroegde d uittrede samengaan met bewustwordingscampagnes en met hervormingen voor de verbetering van arbeidsomstandigheden, gezondheidsvoorzieningen en inzetbaarheid van ouderen • “Best practice” voor integrale benadering, maar de ultieme impact van de verschillende programma’s is niet gemeten
130
European Commission
Duitsland
131
European Commission
Duitsland
Werkgelegenheidsgraad g g g 55+
132
European Commission
Duitsland
Evolutie werkgelegenheidsgraad g g g 55+ 60 50 40 30 20 10 0 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 BE
DE
Lisbon target 50%
133
European Commission
Duitsland
Vroege opstart van systemen van vervroegde pensionering (“Alt raus, Jung rein”) – 1957: vanaf 60 voor oudere werklozen – 1957: vanaf 60 voor vrouwen – 1973: vanaf 63 met 35 jaren pensioenbijdrage – 1973: vanaf 60 voor > 50% invaliditeit – 1988: vanaf 60 voor deeltijds werk – 1980: vanaf 60 voor mijnwerkers
134
European Commission
Duitsland
Percent of population aged 55 - 64 53 51 49
EU27 EU15
47
DE
45 43 41 39 37 35 1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
Source: Eurostat
135
European Commission
Duitsland
Vroeg besef van moeilijkheden met vervroegde pensionering, zeker sinds d ’Deutsche de ’D t h Wi Wiedervereinigung’ d i i ’ (1990) (1990): – sterk stijgend aandeel van 55 plussers – lage werkgelegenheidsgraad oudere werknemers k ((zelfs lf een d daling li rond dd de eeuwwisseling) – tekort aan arbeidskrachten – financieel evenwicht pensioenstelsel
136
European Commission
Duitsland
•
• • •
Aanpassingen (pre)pensioen 1992, 1996 en 1999 (actuariële aanpassing pensioen + verhoging meeste pensioenen tot 65) 2001: ‘Riester’-hervorming (tweede en derde pijler) 2004 iintroductie 2004: t d ti duurzaamheidsfactor d h id f t 2007: verhoging pensioenleeftijd tot 67
137
European Commission
Duitsland
Verhoging pensioenleeftijd tot 67 • Regeringscoalitie 2005: ‘Gemeinsam Gemeinsam für Deutschland – mit Mut und Menschligkeit’ • lange overgangsperiode van 17 jaar (20122029) • niet voor personen geboren voor 1947 • wie al 45 jaar bijdragen betaald heeft, kan nog op 65 met pensioen (mannen > vrouwen) 138
European Commission
Duitsland
139
European Commission
Duitsland
• Vanaf 2010: elke vier jjaar een evaluatierapport pp over de arbeidsmarktsituatie van oudere werknemers • Bijkomende maatregelen: – ‘Initiative Initiative 50plus’ 50plus – ‘Perspektive 50plus - Beschäftigungspakte für Ältere in den Regionen ’:: 62 regionale tewerkstellingspacten – ‘Initiative Neue Qualität der Arbeit’ (INQA): good practice
• Elk jaar brief met info over pensioenrechten aan alle rechthebbenden ouder dan 27 (42 miljoen brieven) 140
European Commission
Duitsland
Bijkomende j maatregelen g die de arbeidsmarktsituatie van oudere werknemers beïnvloeden: – loonsubsidies gedurende 3 jaar voor werknemers die >50 aannemen – permanente vermindering van niet-loonkosten indien de werknemers >55 – werkloze ouderen die een job met lager loon aanvaarden, krijgen een tijdelijke loongarantie – PES en LLL voor oudere werknemers – oudere werklozen moeten na 18 maanden een jobaanbod aannemen
141
European Commission
Duitsland
• Doelstelling: g tegen g 2010 wil Duitsland een werkgelegenheidsgraad van 55% bereiken voor oudere werknemers. werknemers • De inzetbaarheid van de oudere werknemers vrijwaren, wordt een belangrijk punt van actie, zeker na het sluiten van meer en meer trajecten j van vroeg uittreden. • Om te vermijden dat de werkloosheid / inactiviteit sterk zou stijgen, zal veel aandacht moeten b t d worden besteed d aan updating d ti en upgrading di van skills. 142
European Commission
Frankrijk
143
European Commission
Frankrijk
Werkgelegenheidsgraad g g g 55+
144
European Commission
Frankrijk
Evolutie werkgelegenheidsgraad g g g 55-64 60 50 40 30 20 10 0 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 BE
FR
Lisbon target 50%
145
European Commission
Frankrijk
• Frankrijk is één van de EU-landen EU landen met de laagste uittredeleeftijd (59,4 – EU27 = 61,2) • Voor een groot deel te wijten aan een veelvoud van regimes van vervroegd uittreden • ! pensioenleeftijd = 60 jaar
146
European Commission
Frankrijk
«Culture de la sortie précoce» précoce» Préretraite P é t it in i 2004: 2004 – ASFNE (°1963) – PRP (°1992) – ARPE (°1995) ( ) – CAATA (°1999) – CATS ((°1999) 1999) – CFA + CPA Æi vrije Æin ij vall sinds i d 2003
147
European Commission
Frankrijk
148
European Commission
Frankrijk
Maar: communicerende vaten met « chômage indemnisé »
149
European Commission
Frankrijk
• DRE (° ( 1984) (dispense de recherche d'emploi d emploi 375.000 begunstigden in 2008) bestaat nog steeds voor werklozen > 55 of 57 57,5 5 maar vanaf 2012 wordt de toegang tot DRE afgestopt • Bij vervroegd d pensioen i is i vanaff 2009 d de werkgeversbijdrage sterk verhoogd (tot 50%) • In 2009 een groot akkoord om LLL voor p op p werknemers te bevorderen – impact inzetbaarheid van oudere werknemers
150
European Commission
Frankrijk
Hervorming pensioenen De wet Fillon (2003) wordt in verschillende fasen ingevoerd: • Eerste fase (2004-2008) achter de rug: 40 jaar bijdragen, b jd age , zoniet o et ‘décôte’ décôte • Surcôte bij werken > 60 • Meer soepele benadering van pensioen + werk • Préretraites: verschillende vormen die nu ook beperkt worden • Tweede fase (2009-2012): 41 jaar + start van de hervorming g / afschaffing g van de speciale p regimes g
151
European Commission
Frankrijk
Waarom is Frankrijk zo laat in het opzetten van geïntegreerde programma’s voor het bevorderen van active ti ageing? i ? – gedurende lange periode een consensus over vervroegd uittreden (path dependency) – opgeofferd pg aan andere,, p politiek meer belangrijke, dossiers (agenda denial) – verspreiding van competenties en geen integrerende factor
152
European Commission
Frankrijk
Oriëntaties voor de toekomst: 1. Onderhandelingen op ondernemingsniveau om oudere d werknemers k aan h hett werkk tte h houden d j mag g voor werkgevers g g geen motief meer 2. Leeftijd zijn om een werknemer te ontslaan 3 Bevorderen van samengaan van pensioen en 3. werk 4. De surcôte nog meer attractief maken 5 DRE progressief afbouwen en ondersteunen 5. van oudere werklozen door PES 153
European Commission
10 lessen om de participatie van ouderen te verhogen
154
European Commission
10 lessen
• Wat werkt in het ene land land, lukt daarom nog niet in een ander land. • Niet alle maatregelen zijn even effectief: is afhankelijk van maatschappelijke waarden waarden, instellingen en tradities, economische en politieke ‘setting’, ‘ economische ontwikkeling. • Maar: iedereen kan leren van succesvolle strategieën en ‘best practices’. 155
European Commission
10 lessen
1. 2. 3 3. 4. 5. 6. 7. 8 8. 9. 10.
Iedereen moet meespelen p Afstoppen van communicerende vaten Prikkels moeten prikkelen Rechten én plichten van werkgevers Rechten én plichten van werknemers Pensioenen koppelen aan levensverwachting Sensibiliseren en communiceren Niet Ni t blijven blij rondlopen dl iin h hett d donker k Actief ouder worden begint als je jong bent Van generatiepact naar participatiepact
European Commission
Besluit
157
European Commission
Besluit
ÎGeen mirakeloplossingen. p g Toch zijn er sommige landen in geslaagd om (zeer) mooie participatie-resultaten voor 55+ te bereiken bereiken.
158
European Commission
Besluit
Die landen die tot nu toe het meest succes hebben geboekt in het actief ouder worden, h bb dit b hebben bereikt ikt mett een geïntegreerde, ï t d globale benadering, g g, waarbijj verschillende domeinen worden gecoördineerd, vraag en aanbod worden verbonden verbonden, en en, vooral vooral, door g g van een ouder wordende de uitdaging werknemersbestand vroeg in de levensloop aan te pakken pakken.
159
European Commission
Besluit
160
European Commission
[email protected] Directoraat Generaal Werkgelegenheid, sociale zaken en gelijke kansen htt // http://ec.europa.eu/social / i l
161
European Commission
Programma voormiddag (9u – 17u) www.vbo-feb.be
Programma voormiddag (9u – 17u) Opening Pieter Timmermans, Bestuurder-Directeur-generaal van het VBO Voorzitter van de studiedag : Arnout De Koster, Manager Employers’ Activities Unit, International Training Centre of the ILO Evaluatie Generatiepact : Wat werd gerealiseerd ? Resultaat ? (macro-analyse) Zijn doelstellingen bereikt ? Facts & figures Jan Vanthuyne, Directeur-generaal, FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg Tom Bevers, Attaché, FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg (FOD WASO) Evaluatie in het licht van de economische en budgettaire uitdagingen Etienne De Callataÿ, Chief Economist & Head of Equity Research, Bank Degroof Beleid België in Europees perspectief P l Vandermeeren, Paul V d Di t Directoraat t generaall voor W Werkgelegenheid k l h id en S Sociale i l Z Zaken k bij de Europese Commissie
Het Generatiepact gewikt en gewogen Zij d Zijn de d doelstellingen l t lli bereikt b ikt ? Facts and figures g Jan Vanthuyne, Vanthuyne Tom bevers 10 september 2009
Vertreksituatie De D B Belgische l i h arbeidsmarkt b id kt in 2004
Werkgelegenheidsgraad • Globaal erg laag • Specifiek laag voor doelgroepen: – Laaggeschoolde jongeren – Allochtonen – Ouderen
• Globaal probleem outsiders/insiders • Extra E t k kritiek iti k voor ouderen d
Werkloosheidsgraad • Minder uitgesproken slecht • Veel verdoken werkloosheid • Specifiek voor ouderen: – – – – –
Ontslag ouderen sociaal aanvaard Uitk i Uitkeringen om niets i t (t (te mogen)) d doen Weinig stimulans werkhervatting Inschrijving als werkzoekende is formaliteit Geen druk en (zo goed als) geen begeleiding
Uitvoering en resultaten Generatiepact p
Inspanningen attitudewijziging • Generatiepact: fase in bewustmaking • Positieve evoluties: – Diversiteitsplannen p Vlaanderen ((+ recent andere)) – Constant in aandacht (pers, sociale partners, …) – Lage participatie erkend als probleem
• Mislukkingen – – – – –
Federale leeftijdsconsulenten: bevoegdheid ? Label diversiteit-gelijkheid: bevoegdheid ? Sensibiliseringscampagne: moet nog starten Leeftijdsbarema’s Leeftijdsbarema s =>levenservaringsbarema =>levenservaringsbarema’s s Steun experimenten nieuwe afgevlakte barema’s ongebruikt
Loon Loon--Leeftijdscurve j bedienden In % van het loon van een 25-jarige 250%
200%
150%
2000 2004 2007
100%
Bron : ADSEI, SES
63
61
59 5
57 5
55 5
53 5
51 5
49 4
47 4
45 4
43 4
41 4
39 3
37 3
35 3
33 3
31 3
29 2
27 2
25 2
23 2
21 2
19
0%
<1 18
50%
Loon Loon--Leeftijdscurve j arbeiders In % van het loon van een 25-jarige 250%
200%
150%
2000 2004 2007
100%
50%
Bron : ADSEI, SES
63
61
59
57
55
53
51
49
47
45
43
41
39
37
35
33
31
29
27
25
23
21
19
< 18
0%
Loon Loon--Leeftijdscurve j Uurlonen als % van de uurlonen van de groep 30-34 jaar
150 140 130
EU-2006
120 110
BE 2002 BE-2002 BE-2006
100 90 80
DK 2006 DK-2006
70
FI-2006
60
SE-2006
50
UK-2006
40 15 20 20-24 15-20 20 24 25-29 25 29 30-34 30 34 35-39 35 39 40-44 40 44 45-49 45 49 50-54 50 54 55-59 55 59 60-64 60 64
Bron : Eurostat, SES
Leeftijdspyramide j py arbeidsmarkt 2000
België
75 en + 70-74 70 74 65-69 60-64 55-59 50-54 45-49 40-44 35-39 30-34 30 34 25-29 20-24 15-19
2008
75 en + 70-74 65-69 60-64 55-59 50-54 45-49 40-44 35-39 30 34 30-34 25-29 20-24 15-19 -400
-300
-200
-100
0
100
200
300
400
500
-400
-300
-200
-100
-15000
-10000
-5000
0
100
200
300
400
5000
10000
15000
20000
EU-27 75 en + 70-74 65-69 60 64 60-64 55-59 50-54 45-49 40-44 35-39 30-34 25-29 20 24 20-24 15-19 -15000
75 en + 70-74 65-69 60-64 55-59 50-54 45-49 40-44 35-39 30-34 25-29 20-24 15-19 -10000
-5000
0
5000
10000
15000
20000
-20000
V
Bron : Eurostat, LFS
M
0
Leeftijdspyramide arbeidsmarkt : gedetailleerd 75 +
1999
71
71
67
67
63
63
59
59
55
55
51
51
47
47
43
43
39
39
35
35
31
31
27
27
23
23
19
19
15
15
-80000 80000 -60000 60000 -40000 40000 -20000 20000
2007
75 +
0
20000
-80000 80000 -60000 60000 -40000 40000 -20000 20000
40000 60000 80000
Bron : KSZ, DWH AMSB
V
M
0
20000
40000
60000
80000
Arbeidsmarktmobiliteit ouderen o deren Mobiliteit tussen 2007 en 2008 (55 (55-64 64 jjarigen) i )
13,4% blijft (EU:34 7%) (EU:34,7%)
89,8% blijft (EU:90,8%)
Werkend 9 5% (EU:7,8%) 9,5% (EU:7 8%)
2,5% 2 5% (EU:14,7%)
98,9% blijft (EU : 96 96,0%) 0%)
((DK:34,8%))
1,1% 1 1% 0,7 (EU:1,4%) (EU : 3,4%)
W kl Werkloos
84,1% (EU:50,7%) 0,0% (EU:0,6%)
Inactief
Doorstroming g vanuit werkloosheid 1e kw. 2005 Ö 4e kw. 2005
65-74 55-64
Loontrekkend Zelfstandig
50-54
Werkzoekend Inactief
25-49
Ander 15-24 0%
20%
40%
Bron : KSZ, DWH AMSB
60%
80%
100%
Jobmobiliteit 1e kw. 2005 Ö 4e kw. 2005
100% 95%
Minstens één jobverandering
90%
Geen jobverandering
85% 80% 75% 15-24
25-49
Bron : KSZ, DWH AMSB
50-64
Totaal
Aanwerving g van 4545-p plussers
2007 45 49 45-49 50-54 2003
55 59 55-59 60-64 65-69
1999
0
10000
20000
Bron : KSZ, DWH AMSB
30000
40000
50000
60000
70000
Aanwerving g van 4545-p plussers Statuut voor de aanwerving 2007 65-69 Werkloze
60-64
Volledig tijdskrediet Leefloon
55-59
Pensioen Brugpensioen gp
50-54
Inactief
45 49 45-49 0
5000
10000
Bron : KSZ, DWH AMSB
15000
20000
25000
30000
Preventie: vorming en opleiding • Positieve evoluties – Certificering verworven competenties – Scholingsbeding
• Mislukkingen: – 1,9 % loonmassa en 50 % participatiegraad – Sancties sectoren onvoldoende inspanning: uitstel en verzwakking op vraag sociale partners – Extra inspanningen voor knelpuntberoepen: knelpunten hebben duurzaam karakter – Aangepaste formule IBO voor oudere werklozen onbestaand – Gesprek loopbaanperspectieven en carrière-check-up: bevoegdheid?
Vorming g als % van de loonkost 2 1,8 1,6 14 1,4 1,2 1 0,8 0,6 0,4 0,2 0
doelstelling
2002
2003
Bron : NBB, Soc. balans
2004
2005
2006
2007
Deelname aan vorming g
2007-2008 2007 2008
70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 M 25-34
V 25-34
Formele opleiding
Bron : ADSEI, AES
M 35-49
V 35-49
Niet-formele opleiding
M 50-64 Informeel leren
V 50-64
Totaal
Formele of Niet-formele opleiding
Preventie: aanpak herstructureringen • Positieve evoluties – Veralgemening tewerkstellingscellen bij collectief ontslag • Met plichten werkgever – Aanbod outplacement – Betaling g inschakelingsvergoeding g g g • Met plichten werknemer – Actieve deelname voorwaarde brugpensioen gp en werkloosheidsuitkeringen • Actieve inzet alle Gewesten – Daling brugpensioenen < 55 jaar
Preventie: aanpak herstructureringen (vv) • Mislukkingen – Geen link met geleverde inspanningen vorming/O&O – Geen akkoord sociale partners aanpassing wet-Renault wet Renault (nodig?) – Alternatief zoals arbeidsherverdeling pas ontdekt en (over)ontwikkeld na aanvang crisis – Effect recente wijziging regels tewerkstellingscellen ? – Crisismaatregelen: te genereus en storende factor permanente vernieuwing productie ? – Verantwoordelijkheid werkgever grotendeels afgekocht (overheidstussenkomst outplacementkost)
Uitgaven g aan onderzoek en ontwikkeling g 3,5 3 25 2,5 BE
2
EU 1,5
Doelstelling
1 0,5 0 2000
2001
Bron : Eurostat
2002
2003
2004
2005
2006
2007
Aantal brugpensioenen gp 118.000 116.000 114.000 112 000 112.000 110.000 108.000 106.000 104.000 102 000 102.000 2000
2001
2002
2003
2004
Met vrijstelling
Bron : RVA
2005
Zonder vrijstelling
2006
2007
2008
Inactieve 50+50+-ers betaald door RVA Jaargemiddelden 350 000 350.000 300.000 250.000 Vrijstelling 200 000 200.000
B Brugpensioen i
150.000
Oudere WKL Werklozen
100.000 50.000 0 2000
Bron : RVA
2008
Aandeel 50+50+-ers in betaalde werkloosheid Aandeel 50+-ers in totaal aantal rechthebbenden Jaargemiddelden 70,0 57,4
60,0 50,0
54 3 54,3 49,4
aantal
44,7
uitgaven
40,0 30,0 20,0 10 0 10,0 0,0 2000
Bron : RVA
2008
Langer werken aanmoedigen • Positieve evoluties – – – –
Automatisch overmaken pensioenberekening vanaf 55 jaar Extra doelgroepvermindering in dienst zijnde 50-plussers 50 plussers Extra deeltijdse formules via tijdskrediet Loonverliescompensatie p bijj overgang g g zwaar naar lichter werk
• Mislukkingen g – Solidarisering kost brugpensioen voor aangeworven ouderen – Extra vakantie ouderen via omzetting geld (o.a. eindejaarspremie) in tijd
Bijdragevermindering j g g ouderen
VTE
300.000 250.000 200.000 150.000 100 000 100.000 50.000 0 2004
2005
2006
2007
2008
Vermindering voor oudere werknemers van 50 tot en met 56 jaar Vermindering voor oudere werknemers vanaf 57 jaar
Bron : RSZ
Gebruik loopbaanond./tijdskrediet p j vrouwen 55 +
50-54
45-49
2000 2004 2007 Volledig g
40 44 40-44
Andere Een vijfde
35-39
30-34
- 30 0
5 000 5.000
Bron : RVA
10 000 10.000
15 000 15.000
20 000 20.000
25 000 25.000
30 000 30.000
35 000 35.000
Gebruik loopbaanond./tijdskrediet p j mannen 60 + 58-59 56-57 54-55
2000 2004 2007 Volledig g
52-53
Andere Een vijfde
50-51 45-49 40-44 40 44 - 40 0
2.000
Bron : RVA
4.000
6.000
8.000
10.000
12.000
14.000
Uittredeleeftijd j Gegevens Eurostat : niet betrouwbaar voor België (en andere kleine landen) ! 62 61 60 59
2001
58
2005
57 56
Bron : Steunpunt WSE / *Eurostat
Ambtenarren A
Bedienden
Arbeide ers
Ze elfstandig gen
EU* E
Belg gië
Brussel H B HG
Wallon nië
54
Vlaanderren V
55
Combinatie werkwerk-pensioen p Leeftijdsgroep 60-69
2003 2007
Zelfstandige
M V
Loontrekkend 0
5000
10000
Bron : KSZ, DWH AMSB
15000
20000
25000
30000
35000
Vervroegd stoppen ontmoedigen • Positieve evoluties – Brugpensioen bij herstructureringen ?
• Mislukkingen – Beperken brugpensioen mislukt, door: • Extra gelijkgestelde periodes berekening vereiste loopbaan • Behoud alle bestaande formules < 58 jaar j • Bijdragen niet verhoogd en niet gebonden aan hoogte aanvullende vergoeding, noch aan leeftijd – Beperken alternatieven (Canada-Dry) mislukt: wie is bijdrageplichting?
6060-jarigen die voor het brugpensioen in aanmerking komen Percentage g werkenden dat voldoet aan de brugpensioenvoorwaarden
100 90 80 70 60
vóór óó pact
50
pact zelf
40
pact na IPA
30 20 10 0 2008 man
2012 man
2008 vrouw
Bron : Cimire – Berekeningen : FOD WASO
2012 vrouw
5858-jarigen die voor het brugpensioen in aanmerking komen Percentage g werkenden dat voldoet aan de brugpensioenvoorwaarden
100 90 80 70 60
vóór pact
50
pact zelf
40
pact na IPA
30 20 10 0 2008 man
2012 man
2008 vrouw
Bron : Cimire – Berekeningen : FOD WASO
2012 vrouw
Instroom in het brugpensioen gp gemidd. instroomleeftijd 2003
56,3
2004
56 7 56,7
2005
57,2
2006
57,4
50 51 50-51 52-53 54-55 54 55 56-57 58-59
2007
57,8
2008
57 5 57,5 0
Bron : RVA
5000
10000
15000
20000
60+
Oudere inactieven terug aan de slag • Positieve evoluties – Verplicht outplacement bij ontslag, ook bij individueel ontslag – Behoud aanvullende vergoeding brugpensioen/canada dry bij werkhervatting – Werkhervattingstoeslag oudere werklozen: • Vereiste werkloosheidsduur afgeschaft • Ook toeslag bij < 20 jaar anciënniteit • Ook toeslag bij overgang naar zelfstandige activiteit – Seniorvakantie – Toegelaten terbeschikkingstelling in kader van tewerkstellingstraject
Oudere inactieven terug aan de slag (vv) • Mislukkingen – Pensioenberekening: arbeidsperiodes niet beter behandeld gelijkgestelde j g p periodes dan g – Geen boete voor werkgever die verplichting tewerkstellingscel/outplacement niet nakomt – Financiële waardering ervaring private sector bij overgang naar publieke sector – Activering A ti i vanuit it G Gewesten, t ondersteund d t dd door ffederale d l opvolgingsgesprekken: voor wanneer ?
Outplacement p 12000 10000 8000 >=45
6000
<45
4000 2000 0 2003
Bron : Federgon
2004
2005
2006
2007
2008
Werkhervattingstoeslag g g Aantal personen 4500 4000 3500 3000 2500
50-54
2000
55+
1500 1000 500 0 2003
2004
Bron : FOD WASO, LMP
2005
2006
2007
2008
Werkenden met RVARVA-uitkering g +50 Jaargemiddelden 60 000 60.000 50.000 Andere
40.000
Activering 30.000
Werkhervattingstoeslag Deeltijds WKL
20.000
Tijdelijk werklozen
10.000 0 2000
Bron : RVA
2008
Aanpassing p g arbeidstijd j met RVARVA-uitkering g +50 Jaargemiddelden 140.000 120.000 100 000 100.000 Thematische verloven 80.000
Gedeeltelijk TK/LBO
60.000
Volledig tijdskrediet/LBO Halftijds brugpensioen
40.000 20.000 0 2000
Bron : RVA
2008
Evolutie langdurige g g werkloosheid Langdurig werklozen (>2 jaar) Index januari 2002 = 100, seizoensgezuiverd 140 0 140,0
900 0 900,0
dispo
130,0
dispo
dispo
800,0
Bron : RVA – Berekening : NBB
Minder dan 30 jaar 30 tot 39 jaar
apr/09
jan/09
okt/08
jul/08
apr/08
jan/08
okt/07
jul/07
apr/07
jan/07
okt/06
200,0 jul/06
70,0 apr/06
300,0
jan/06
80,0
okt/05
400,0
jul/05
90,0
apr/05
500,0
jan/05
100,0
okt/04
600,0
jul/04
110,0
apr/04
700,0
jan/04
120,0
40 tot 49 jaar 50 jaar en ouder (rechterschaal)
Werkhervatting g met behoud Canada Dry y 100
2007, in eenheden
90 80 70 60 50 40 30 20 10 0
Bron : FOD Financiën
Zelfstandige Werknemer
Globale resultaten en aanbevelingen g
Arbeidsmarktpositie p voor de pensionering p g T
34% %
7% %
12% %
11% %
2007
33% % Loontrekkende
V
28%
4% 11% 5%
40%
M VL
33%
10% 7%
12%
47% 12% 12%
17%
Zelfstandige 18%
Werkzoekende Volledig tijdskrediet V ij Vrijgestelde t ld werkloze kl
33%
Leefloon 36%
WL
7%
10% 9%
Brugpensioen
33%
Inactief BR
31% 0%
20%
6%
15%
40%
Bron : KSZ, DWH AMSB
8% 60%
33% 80%
100%
Werkzaamheidsgraad g ouderen
BELGIE
Bron : Eurostat, LFS
EU-27 V
M
T
2008
2007
2006
2005
2004
0%
2003
0%
2002
10%
2001
10%
2000
20%
2008
20%
2007
30%
2006
30%
2005
40%
2004
40%
2003
50%
2002
50%
2001
60%
2000
60%
Werkloosheid ouderen 8%
8%
7%
7%
6%
6%
5%
5%
4%
4%
3%
3%
2%
2%
1%
1%
0%
0% 2004
2005
2006
2007
2008
2004
BELGIE
Bron : Eurostat, LFS
2005
2006 EU-27
V
M
T
2007
2008
Ouderen - Jongeren g
80
Werkzaamheidsgraad 2008 70 NL
DK
60 AT
50
jong geren
DE
40 30
FI
MT
IE
SI ES
LU
20
SE CY
PL
UK
FR BE IT SK
RO
PT CZ
BG
LV
EE
LT
EL
HU
10
ouderen 0 20
30
Bron : Eurostat, LFS
40
50
60
70
80
Levensverwachting g op p 15 (tot ( 75)) : EU 2005 60,0
50,0
40,0 Inactief Werkloos
30,0
Werk 20 0 20,0
Bron : Hytti & Valaste
DK D
SE S
NL N
UK U
PT P
IIE
FI
AT A
DE D
EE E
SI S
CZ C
LV L
FR F
ES E
LT L
LU L
CY C
BE B
RO R
EL E
SK S
IT
BG
HU H
MT M
0,0
PL P
10,0
Levensverwachting g op p 15 (tot ( 75)) : België g 60
50
40 Inactiviteit 30
Werkloosheid Werk
20
10
WL2007
VL2007
BR2007
V2007
M2007
BE2007
BE1999
0
Bron : KSZ B KSZ, DWH AMSB Berekeningen : FOD WASO op basis van Hytti & Valaste
Levensverwachting g op p 15 (tot ( 75)) : details 60,0
50,0
2007 14,8
Overige g inactiviteit
40 0 40,0 8,3
30,0
2,0 ,
0,8
Pensioen
1,0
Voltijds brugpensioen
0,6
WKL met vrijstelling
0,8
Leefloon Werkoosheidsuitkering Wachtuitkering
20,0
Werk 28,4
10,0
0,0
Bron : KSZ B KSZ, DWH AMSB Berekeningen : FOD WASO op basis van Hytti & Valaste
Totale werkzaamheidsgraad g
0% 2001
BELGIE
Bron : Eurostat, LFS
EU-27 V
M
T
2008 8
0% 2007 7
10%
2006 6
10%
2005 5
20%
2004 4
20%
2003 3
30%
2002 2
30%
2000 0
40%
2008 8
40%
2007 7
50%
2006 6
50%
2005 5
60%
2004 4
60%
2003 3
70%
2002
70%
2001
80%
2000 0
80%
Uitdagingen toekomst • Zo lang vervroegde uittrede kan en zo gunstig behandeld wordt: vechten tegen de bierkaai ! – Geleidelijke afbouw stelsels brugpensioen, Canada-Dry, … • Door optrekken effectieve loopbaanvoorwaarde? Of leeftijd? • Nu beslissen
– Verlaging pensioenbedrag bij vervroegd pensioen (actuariële neutraliteit / Bonus-malus)
• Voor pensioenberekening herstellen evenwicht arbeidsperiodes – gelijkgestelde periodes – Geleidelijke aanpassing berekening pensioen – Met M aandacht d h voor vrouwelijke lijk lloopbanen b – Nu beslissen
Uitdagingen toekomst (vv) • Band loon – productiviteit versterken – Analytische functieclassificatie – Gebruik anciënniteit beperken – Nu beslissen
• Investeren in levenslang leren op alle leeftijden – Responsabilisering werkgevers (variante experience rating?) – Responsabilisering werknemers (werkloosheid – pensioen)
• Van jobzekerheid naar baanzekerheid – Transities ondersteunen (bvb hervorming opzegvergoedingen)
Het Generatiepact tegenover de sociale, economische en budgettaire uitdagingen
Etienne de Callataÿ Hoofdeconoom etienne.decallatay@ etienne.decallatay @degroof.be
VBO,, Brussel 10 september 2009
Overzicht 1. De achtergrond 2. Langetermijnkijk op de vergrijzing 3. Impact van de crisis 4. De beleidsagenda g 5. Besluit
59
FEB-VBO September 10, 2009
1. De achtergrond
60
FEB-VBO September 10, 2009
61
FEB-VBO September 10, 2009
62
FEB-VBO September 10, 2009
Achtergrond - algemeen
63
FEB-VBO September 10, 2009
•
Demografische evolutie
•
Milieu-uitdaging
•
Economische globalisering, zonder doeltreffende politieke coördinatie
•
Diepe financiële en economische crisis
•
Transfers tussen generaties g
•
S g e e de koopkracht Stagnerende oop c tijdens jde s de jo jongste gs e dece decennia en e gevaar voor daling tijdens de komende decennia
Achtergrond – België – overheidsfinanciën
De vertakkingen van de schuldenlast •
Hoge g officiële overheidsschuld
•
Hoge totale belastingdruk, in het bijzonder op het inkomen uit reguliere arbeid
•
Hoge impliciete schuld -
-
Milieuschuld -
geen raming
-
eerfenis e s van v industrieel dus ee verleden ve ede
-
toegeeflijkheid tegenover vervuilende activiteiten
Socialezekerheidsschuld -
64
FEB-VBO September 10, 2009
g geen aangepaste g p toezeggingen gg g ten aanzien van de bijdragen betalende beroepsbevolking
Achtergrond – België – pensioenen (1/2)
65
FEB-VBO September 10, 2009
•
Lage vervangingsgraad … voor diegenen met een volledige loopbaan in de private sector
•
Koopkracht van de bejaarden gemiddeld in overeenstemming met die van de werkenden
•
Zowel armoede als rijkdom meer uitgesproken onder de bejaarden
•
G lle behandeling van Gulle an “gelijkgestelde” jaren
•
Lage return van sociale bijdragen
•
Hoge mate H t van h herverdeling d li (onbegrensde ( b d bijdragen bijd maar begrensde uitkeringen)
•
Brede kloof tussen ambtenarenpensioen en andere stelsels
•
Lage participatiegraad van de bejaarden
Achtergrond – België – pensioenen (2/2) •
•
66
FEB-VBO September 10, 2009
Generatiepact (december 2005) -
enerzijds: verwekte sociale onrust / “nooit meer”
-
anderzijds: “too little, too late”
Cf. Jan Vanthuyne y & Tom Bevers
2. Langetermijnkijk op de vergrijzing
67
FEB-VBO September 10, 2009
EU 2009 Ageing Report (in % van bbp)
België
EU15
niveau
verand.
niveau verand.
2007
tegen 2035
2007
tegen
10.0
+4.4
10.2
+1.8
2035
68
•
Pensioenen
•
Gezondheidszorg
7.6
+1.0
6.9
+1.0
•
Langetermijnzorg
1.5
+0.7
1.3
+0.6
•
Werkloosheid
1.9
-0.4
0.8
-0.2
•
Onderwijs j
5.5
-0.1
4.3
-0.3
•
TOTAAL O
26.5 6.5
+5.6 5.6
23.5 3.5
+3.0 3.0
FEB-VBO September 10, 2009
België – Jaarlijks verslag van de Studiecommissie voor de vergrijzing (in % van bbp) verandering 2008-2060 centraal
met einde
scenario
vervroegd g p pensioen
•
Pensioenen e s oe e
+ 55.3% 3%
+ 4.7% 7%
•
Gezondheidszorg
+ 4.2%
+ 4.2%
•
TOTAAL
+ 8.2%
+7.0%
t o v voorgaand jaar + 2 % t.o.v.
69
FEB-VBO September 10, 2009
Demografische hypothesen
•
Vruchtbaarheid •
•
•
Toename van 1,54 geboorten per vrouw in 2008 tot 1,60 in 2030
Levensverwachting op 65 jaar •
Vertraging van de stijging
•
In 2060: 21,8 jaar voor mannen
•
In 2060: 25,1 jaren voor vrouwen (+5,2 jaar t.o.v. 2008)
Migratie •
+ 46 miljoen j mensen in Eurozone van 2008-2060
(Bron: 2009 Ageing Report, pp. 35 -69)
70
FEB-VBO September 10, 2009
(+5,5 jaar t.o.v. 2008)
Arbeidsmarkthypothesen
•
• • • •
Participatiegraden • + 9 percentpunt in 2020 (Eurozone) • +13,5 percentpunt in 2060 (Eurozone) Structurele werkloosheid • Van 7,5% in 2007 tot 5,9% in 2020 (Eurozone) Productiviteit • +1,6% per jaar van 2007-2060 (Eurozone) G idd ld aantal Gemiddeld t l gewerkte kt uren • Status quo van 2007-2060 (Eurozone) G i bbp Groei bb • +1,6% per jaar van 2007-2060 (Eurozone)
(Bron: 2009 Ageing Report, pp. 35 -69)
71
FEB-VBO September 10, 2009
Commentaar bij de hypothesen •
Gunstige demografische evolutie •
•
Gunstige economische hypothesen •
72
FEB-VBO September 10, 2009
Vruchtbaarheid, levensverwachting, migratie Hogere g participatiegraden? p p g -
Ondanks de crisis – recente verbetering voor een groot deel te danken aan sterke arbeidsmarkten
-
Ondanks de electorale macht van de bejaarden (mediaanleeftijd gaat waarschijnlijk stijgen van 40,4 j jaar iin 2008 ttott 47 47,9 9 jjaar iin 2060)
•
Lagere structurele werkloosheid?
•
Ongewijzigde productiviteitswinst? -
Niet beïnvloed door vergrijzing
-
Niet beïnvloed door de crisis
Onzekerheid
•
Demografische trends zijn betrekkelijk voorspelbaar MAAR niettemin i tt i zijn ij llangetermijnprojecties t ij j ti b broos
•
Verslechtering van an de projecties • België: jaar na jaar hogere vergrijzingskosten volgens het JJaarlijks j s verslag ve s g vvan de Studiecommissie S ud eco ss e voor voo de vergrijzing, deels toe te schrijven aan discretionaire maatregelen • Eurozone E ((wijziging ij i i in i de d periode i d 2007-2050): 2007 2050) - Ageing Report 2006: +4,1 % - Ageing A i R Reportt 2009 2009: +5,0% +5 0% ondanks geringere stijging van de “old-age dependency o t.o.v. .o.v. het e verslag ve s g van v 2006 006 ratio” (Bron: 2009 Ageing Report, p. 33)
73
FEB-VBO September 10, 2009
74
FEB-VBO September 10, 2009
Jeugd braver dan 40 jaar geleden Les jeunes commettent moins de délits qu'il 'il y a 40 ans
Belga 27/08/2009 75
FEB-VBO September 10, 2009
3. Impact van de crisis
76
FEB-VBO September 10, 2009
Achtergrond – overheidsfinanciën – impact van de crisis – korte termijn •
Redding van de financiële instellingen -
•
Stimuleringsplan -
•
77
FEB-VBO September 10, 2009
Enorme bedragen, deels in ruil voor activa Beperkte p omvang g in België g (geen (g p plan voor vervanging van oude wagens door nieuwe, …)
Impact van de economische recessie -
Automatische stabilisatoren (voor het merendeel via lagere belastingopbrengsten)
-
Lager bbp betekent hogere overheidsschuldratio’s
Achtergrond – overheidsfinanciën – impact van de crisis – lange termijn
Structurele evolutie •
Sommige g activiteiten zijn j voor altijd j verdwenen
•
Grotere risicoschuwheid, >> lagere trend productiegroei
•
•
Poging tot structurele hervormingen -
Nederland: hogere pensioenleeftijd
-
Frankrijk: klimaatbelasting
Gevaar dat opnieuw voorrang wordt gegeven aan de directe noden -
78
FEB-VBO September 10, 2009
vervroegd pensioen waarschijnlijk weer in de mode
4. De beleidsagenda
79
FEB-VBO September 10, 2009
80
FEB-VBO September 10, 2009
Stap 1: erkennen wat er op het spel staat •
Er bestaat een niet gering gevaar voor verarming tijdens de komende decennia
•
Oudere werknemers zijn vaak het werken moe en zijn erop uit vervroegd met pensioen te gaan
•
Ons socialezekerheidsstelsel behoort niet langer tot de beste -
Armoedecijfers
-
Structurele werkloosheid
-
Discriminaties
-
Kosten van de gezondheidszorg
-
Sociale mobiliteit
(niet alleen de sociale zekerheid moet hiervoor verantwoordelijk worden gesteld) 81
FEB-VBO September 10, 2009
Stap 2: de “maak je geen zorgen”-benadering afwijzen
82
•
“Maak je geen zorgen, het gewicht van de interestbetalingen zal afnemen”
•
“Maak je geen zorgen, dankzij de groei van het bbp zal de taart groter worden”
•
“Maak je geen zorgen, tegenover de hoge overheidsschuld staan nog grotere private activa”
•
“Maak je geen zorgen, zij die vervroegd met pensioen gaan maken plaatsen vrij en zorgen voor spontaan werk”
FEB-VBO September 10, 2009
Stap 3: een alomvattende en uigebalanceerde hervorming voorstellen •
83
FEB-VBO September 10, 2009
Om de economische groei duurzaam te bevorderen en met aandacht voor huidige en toekomstige ongelijkheden
De pensioenagenda – punt 1: meer mensen aan het werk (1/4) •
•
84
FEB-VBO September 10, 2009
We leven langer, beginnen later te werken en hebben weinig kinderen -
Optie 1: De rekening doorschuiven naar de volgende generaties
-
Optie 2: De belastingen en socialezekerheidsbijdragen verhogen
-
Optie 3: De uitkeringen itkeringen verlagen erlagen
-
Optie 4: Later met pensioen gaan
Optie 4 is de minst onwenselijke -
Ze maakt het mogelijk zowel de uitgaven te verminderen als de inkomsten te verhogen
-
Z stimuleert Ze ti l t d de potentiële t tiël productiegroei d ti i
-
Ze verhoogt de koopkracht
De pensioenagenda – punt 1: meer mensen aan het werk (2/4) •
Later met pensioen gaan? Niet gemakkelijk •
Mensen gaan graag vroeger met pensioen -
Werken is niet altijd zo plezierig
-
Het nettoinkomen verschilt niet zo veel
•
Politici hebben graag wat de mensen graag hebben … en de leeftijd van de mediane kiezer wordt hoger en hoger
•
Vakbonden hebben het graag
•
-
Het komt tegemoet aan de vraag van de leden
-
Het doet het arbeidsaanbod krimpen
Individuele bedrijven j hebben het ggraag g -
85
FEB-VBO September 10, 2009
Oudere werknemers betekenen hogere arbeidskosten per producteenheid en zijn duur om te ontslaan
De pensioenagenda – punt 1: meer mensen aan het werk (3/4) •
Hoe kunnen we een hogere effectieve pensioenleeftijd bereiken? •
Naar actuariële neutraliteit evolueren / de belastingwig voor een bijkomend jaar werken is veel te groot: -
diegenen met een langere loopbaan verdienen een genereuzer pensioen, diegenen met een kortere loopbaan hebben recht op een meer bescheiden pensioen p ((42 jjaar?)) Hoe doen we dat? Een referteloopbaanduur bepalen en daar een bonus/malus rond opzetten Hoe groot maken we de differentiëring ? Het vroegere verlies van 5% per jaar geeft een ruwe indicatie
-
86
FEB-VBO September 10, 2009
•
De referteloopbaanduur moet gekoppeld worden aan de l levensverwachting hti
. / ..
De pensioenagenda – punt 1: meer mensen aan het werk (4/4) •
Hoe kunnen we een hogere effectieve pensioenleeftijd bereiken? •
../.
•
De fiscale gunstbehandeling van private pensioenen afhankelijk maken van kapitaal dat niet is betaald vóór de referteloopbaanduur
•
Her orm de arbeidsmarkt Hervorm -
87
FEB-VBO September 10, 2009
Laat ruimte voor meer beroepsmobiliteit -
h harmonisering i i van sociale i l statuten t t t
-
overdraagbaarheid van sociale rechten
-
Laat ruimte voor negatieve promotie (“demotie”)
-
Promoot levenslang leren
-
Compenseer lastige jobs met hogere lonen en private pensioenplannen
De pensioenagenda – punt 2: het pensioenplan van de overheidssector (1/2) • De impliciete overeenkomst met de ambtenaren was:
•
•
88
FEB-VBO September 10, 2009
•
Weinig betaald worden
•
Een genereus pensioen krijgen (zelfs al er geen 2de pijler is)
•
Jobbescherming genieten
De overeenkomst is op alle drie punten veranderd: •
Niet langer weinig betaald (behalve alleenstaanden)
•
Genereus pensioen wordt meer waard door de vergrijzing
•
Jobbescherming wordt meer waard door de evolutie van de arbeidsmarkt
Bovendien: •
Genereus pensioen geen manier om de beste mensen aan te trekken
•
Jobbescherming gaat in tegen efficiëntie
•
Discriminatie tegen “ambtenarenovereenkomst”
De pensioenagenda – punt 2: het pensioenplan van de overheidssector (2/2) •
Wat te doen: •
Het ambtenarenstatuut afschaffen
•
Speciale regelingen (leger, onderwijs, …) afschaffen
•
Levenslange g banen enkel behouden waar onafhankelijkheid j cruciaal is (bv. rechters)
•
Lonen herzien op basis van marktstandaarden
(met enige inschikkelijkheid)
89
FEB-VBO September 10, 2009
De pensioenagenda – punt 3: gelijkgestelde jaren •
•
90
FEB-VBO September 10, 2009
De algemene bewering dat de “Pensioenen in België laag zijn”, kampt met 3 beperkingen: -
Gul pensioenplan voor ambtenaren
-
Te beperkt verlies bij vervroegd pensioen
-
Gelijkgestelde jaren
Gelijkgestelde jaren •
Enerzijds, bestraf diegene die een onvolledige loopbaan heeft geen twee keer
•
Anderzijds, onderwerp het inkomen uit arbeid niet aan een zo hoog effectief belastingtarief
Besluit
91
FEB-VBO September 10, 2009
Besluit
1. Grote uitdagingen / het status quo is geen optie 2. Langer werken is een essentiële doelstelling voor iedere hervorming “We hebben een Generatiepact maal 100 nodig” (L C (Luc Coene, T Trends, d 2 april il 2009) 3 3.
92
FEB-VBO September 10, 2009
We hebben een algemene revisie i i van ons pensioenstelsel i nodig
Disclaimer
Alle opinies die in dit document zijn uitgedrukt, weerspiegelen de mening van de auteur, zonder dat zij op enige wijze zijn huidige werkgever binden.
93
FEB-VBO September 10, 2009
VBO-colloquium VBOBrussel 10 september 2009
Het Generatiepact p gewikt en gewogen B l id België Beleid B l ië in Europees perspectief 94
European Commission
Structuur
• Inleiding: focus op 55+ 55 • Ervaringen in: – – – –
Nederland Finland Duitsland Frankrijk
• 10 llessen • Besluit
95
European Commission
Inleiding
Werkgelegenheidsgraad 55+ (2008)
96
European Commission
Inleiding
Economische activiteit in EU27 naar leeftijd
97
European Commission
Nederland
98
European Commission
Nederland
Werkgelegenheidsgraad g g g 55+
99
European Commission
Nederland
Evolutie werkgelegenheidsgraad g g g 55-64 60 50 40 30 20 10 0 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 BE
NL
Lisbon target 50%
100
European Commission
Nederland
– IIn de d jaren j ttachtig hti en negentig ti was h hett arbeidsaanbod van 55 tot 65-jarigen laag – Belangrijkste oorzaken: • vervroegde uittreding (VUT) • arbeidsongeschiktheidsverzekering (WAO) • werkloosheidsheidswet (WW) – « Communicerende vaten »
101
European Commission
Nederland
Vervroegde uittreding (VUT) – “Jong voor oud” – zeer genereus (80% vervangingsratio i ti + fiscaal fi l gunstig ti regime Æ geen financiële gevolgen van vervroegd uittreden)) – na de VUT-gerechtigde leeftijd werkte men de facto voor slechts 20% van het nominale loon (‘belasting op doorwerken ) doorwerken’) – vrij vlug betaalbaarheidsproblemen Æ midden jaren negentig g g werd begonnen g met het actuarieel neutraal maken van de regelingen voor vervroegde uittreding – fiscaal gunstig behandelen VUT geleidelijk afgebouwd – (weer) ( ) fi financieel i l aantrekkelijker t kk lijk om llanger door d tte werken
102
European Commission
Nederland
Arbeidsongeschiktheid (WAO) – bedoeld voor werknemers die wegens langdurige ziekte of handicap niet in hun onderhoud konden voorzien – toetredingscriteria g worden steeds strenger g geformuleerd en gecontroleerd – afgeschaft in 2004 – vervangen door WIA, WAZ en WAJONG – geleidelijk minder toegankelijk als uittredingsroute
103
European Commission
Nederland
Werkloosheid – striktere t ikt regels l voor VUT en WAO kunnen k leiden l id tot t t een stijging van werkloosheid – de mogelijkheid bestond om vanaf 57 jaar LT werkloos te worden zonder werkzoekverplichting – sinds 2004 striktere toegangscriteria en introductie van werkzoekverplichting voor iedereen (‘gemiddeld één keer per week een verifieerbare sollicitatie-activiteit’)
104
European Commission
Nederland
Globale doelstelling: “Met Met het oog op de grote uitdagingen waar de Nederlandse arbeidsmarkt voor staat (m.n. vergrijzing, ij i ontgroening, t i globalisering l b li i en technologische ontwikkeling), heeft het kabinet zich, mede naar aanleiding van een advies van de SER, gecommitteerd aan een p g participatiedoelstelling p g van 80% in 2016.”
105
European Commission
Nederland
Doorwerkbonus • een werknemer k van 62 jjaar b bereikt, ikt kkrijgt ij t over d datt gehele h l jaar een bonus over het uit arbeid verkregen inkomen • voorwaarde d =d de werknemer k werkt kt gehele h l kkalenderjaar l d j • de bonus wordt berekend over een jaarinkomen vanaf € 8.860 tot € 54.776 • kost voor Schatkist 300 miljoen / jaar • evolutie bonus: Leeftijd j 62 jaar 63 jaar 64 jaar 65 jaar 66 jaar 67 jaar
Bonus% 5% 7% 10% 2% 2% 1%
Maximale Bonus € 2.295 € 3.214 € 4.592 € 918 € 918 € 459 106
European Commission
Nederland
Verhoging pensioenleeftijd • 24 maart 2009: het kabinet heeft het voornemen de pensioenleeftijd p j te verhogen g tot 67 jjaar • Achtergrond hiervan is de bijdrage die deze maatregel heeft op: • de houdbaarheid van de overheidsfinanciën (0,7% BBP of 4 miljard Euro) • de verhoging van de arbeidsparticipatie • de verlaging van de collectieve uitgaven • Desondanks wil het kabinet de SER in de gelegenheid stellen om voor 1 oktober 2009 in een advies een alternatief aan te reiken • « Bij de definitieve besluitvorming door het kabinet zal dit SER-advies een zwaarwegende rol spelen. » 107
European Commission
Nederland
Wat met de vraag g naar oudere werknemers? Werkt grijs door ? – 2008: • Minder dan de helft van de bedrijven blijkt een apart beleid voor oudere werknemers te voeren. Alleen in het onderwijs en bij de overheid, waar veel ouderen werken, is de aandacht voor dit beleid toegenomen. • Bedrijven plannen over het algemeen hun personeelsbehoefte op (zeer) korte termijn. • Bedrijven anticiperen nog nauwelijks op de vergrijzing van hun personeelsbestand en van de beroepsbevolking.
108
European Commission
Nederland
109
European Commission
Nederland
110
European Commission
Nederland
111
European Commission
Nederland
Wat loopt p er fout? Vroege uittreding maskeerde lange tijd problemen met het functioneren van de arbeidsmarkt voor ouderen: • weinig transacties • bedrijven zijn terughoudend bij het aannemen van ouderen • weinig investeringen in menselijk kapitaal van oudere werknemers • ouderen d blij blijven vaak kh hangen iin h hun b banen • ouderen die hun baan verliezen keren zelden terug • ontzie-beleid
112
European Commission
Nederland
113
European Commission
Nederland
114
European Commission
Nederland
115
European Commission
Nederland
116
European Commission
Nederland Rethinking retirement. From participation towards allocation. (Centraal Planbureau – april 2009)
• Het oude evenwicht van goede bescherming en vroege uittreding g maakt g geleidelijk j p plaats voor een nieuw evenwicht waarin werknemers langer doorwerken. • Een hogere participatie vereist dat de kennis van oudere werknemers beter wordt benut door (veel) meer te investeren in de inzetbaarheid van werknemers tijdens j hun werkzame leven. • Een mismatch van oudere werknemers wordt steeds kostbaarder. • Aandacht voor participatie én allocatie: de arbeidsmarkt heeft nood aan meer ouderen, én we hebben ze nodig “in the right jobs and with the right skills skills”.. 117
European Commission
Finland
118
European Commission
Finland
Werkgelegenheidsgraad g g g 55+
119
European Commission
Finland
Evolutie werkgelegenheidsgraad g g g 55-64 60 50 40 30 20 10 0 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 BE
FI
Lisbon target 50%
120
European Commission
Finland
121
European Commission
Finland
• Dramatische veranderingen g in de jjaren 19911994 • Massaal gebruik van vervroegd uittreden om werkloosheid van 25-55 in te dijken • • • • •
invaliditeitspensioen werkloosheid werkloosheidspensioen (“werkloosheidstunnel”) vervroegd pensioen vroeg ouderdomspensioen
122
European Commission
Finland
123
European Commission
Finland
Drie hervormingen: – pensioen – vervroegd uittreden – geïntegreerde programma programma’s s
Doel: het bereiken van de globale werkgelegenheidsgraad van 72% in 2011 2011.
124
European Commission
Finland
Pensioenhervorming van 2005 • flexiebel: tussen 63 en 68 • bijdragen: • 1.5% per jaar tussen 18-52 • 1.9% 1 9% per jjaar ttussen 53 53-63 63 • 4.5% vanaf 63 • pensioenbedrag wordt aangepast aan veranderingen in de levensverwachting • Regeerakkoord R kk d voorziet i t dat d td de effectiviteit ff ti it it van d de pensioenhervorming zal geëvalueerd worden en dat eventueel nieuwe maatregelen zullen genomen worden als blijkt dat de pensioenleeftijd onvoldoende stijgt om het pensioensysteem betaalbaar te maken 125
European Commission
Finland
Vervroegd uittreden
126
European Commission
Finland
FINPAW – National programme on Ageing Workers (°1998) – G Geïntegreerde ï t d programma om de d werkgelegenheidsgraad k l h id d van ‘oudere’ (45-64) werknemers te verhogen – “Experience is a national asset” – Duidelijke doelstelling: werkgelegenheidsgraad 45+ = werkgelegenheidsgraad 35-45 – Focus: welzijn j op p de werkplek p – Verschuiven van aandacht weg van pessimistische scenario's van zelfopoffering p g en de verplichting p g tot langer g werken
127
European Commission
Finland
« All in one boat »
128
European Commission
Finland
129
European Commission
Finland
• Finland is een voorbeeld omdat het afremmen van de d verschillende hill d vormen van vervroegde d uittrede samengaan met bewustwordingscampagnes en met hervormingen voor de verbetering van arbeidsomstandigheden, gezondheidsvoorzieningen en inzetbaarheid van ouderen • “Best practice” voor integrale benadering, maar de ultieme impact van de verschillende programma’s is niet gemeten
130
European Commission
Duitsland
131
European Commission
Duitsland
Werkgelegenheidsgraad g g g 55+
132
European Commission
Duitsland
Evolutie werkgelegenheidsgraad g g g 55+ 60 50 40 30 20 10 0 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 BE
DE
Lisbon target 50%
133
European Commission
Duitsland
Vroege opstart van systemen van vervroegde pensionering (“Alt raus, Jung rein”) – 1957: vanaf 60 voor oudere werklozen – 1957: vanaf 60 voor vrouwen – 1973: vanaf 63 met 35 jaren pensioenbijdrage – 1973: vanaf 60 voor > 50% invaliditeit – 1988: vanaf 60 voor deeltijds werk – 1980: vanaf 60 voor mijnwerkers
134
European Commission
Duitsland
Percent of population aged 55 - 64 53 51 49
EU27 EU15
47
DE
45 43 41 39 37 35 1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
Source: Eurostat
135
European Commission
Duitsland
Vroeg besef van moeilijkheden met vervroegde pensionering, zeker sinds d ’Deutsche de ’D t h Wi Wiedervereinigung’ d i i ’ (1990) (1990): – sterk stijgend aandeel van 55 plussers – lage werkgelegenheidsgraad oudere werknemers k ((zelfs lf een d daling li rond dd de eeuwwisseling) – tekort aan arbeidskrachten – financieel evenwicht pensioenstelsel
136
European Commission
Duitsland
•
• • •
Aanpassingen (pre)pensioen 1992, 1996 en 1999 (actuariële aanpassing pensioen + verhoging meeste pensioenen tot 65) 2001: ‘Riester’-hervorming (tweede en derde pijler) 2004 iintroductie 2004: t d ti duurzaamheidsfactor d h id f t 2007: verhoging pensioenleeftijd tot 67
137
European Commission
Duitsland
Verhoging pensioenleeftijd tot 67 • Regeringscoalitie 2005: ‘Gemeinsam Gemeinsam für Deutschland – mit Mut und Menschligkeit’ • lange overgangsperiode van 17 jaar (20122029) • niet voor personen geboren voor 1947 • wie al 45 jaar bijdragen betaald heeft, kan nog op 65 met pensioen (mannen > vrouwen) 138
European Commission
Duitsland
139
European Commission
Duitsland
• Vanaf 2010: elke vier jjaar een evaluatierapport pp over de arbeidsmarktsituatie van oudere werknemers • Bijkomende maatregelen: – ‘Initiative Initiative 50plus’ 50plus – ‘Perspektive 50plus - Beschäftigungspakte für Ältere in den Regionen ’:: 62 regionale tewerkstellingspacten – ‘Initiative Neue Qualität der Arbeit’ (INQA): good practice
• Elk jaar brief met info over pensioenrechten aan alle rechthebbenden ouder dan 27 (42 miljoen brieven) 140
European Commission
Duitsland
Bijkomende j maatregelen g die de arbeidsmarktsituatie van oudere werknemers beïnvloeden: – loonsubsidies gedurende 3 jaar voor werknemers die >50 aannemen – permanente vermindering van niet-loonkosten indien de werknemers >55 – werkloze ouderen die een job met lager loon aanvaarden, krijgen een tijdelijke loongarantie – PES en LLL voor oudere werknemers – oudere werklozen moeten na 18 maanden een jobaanbod aannemen
141
European Commission
Duitsland
• Doelstelling: g tegen g 2010 wil Duitsland een werkgelegenheidsgraad van 55% bereiken voor oudere werknemers. werknemers • De inzetbaarheid van de oudere werknemers vrijwaren, wordt een belangrijk punt van actie, zeker na het sluiten van meer en meer trajecten j van vroeg uittreden. • Om te vermijden dat de werkloosheid / inactiviteit sterk zou stijgen, zal veel aandacht moeten b t d worden besteed d aan updating d ti en upgrading di van skills. 142
European Commission
Frankrijk
143
European Commission
Frankrijk
Werkgelegenheidsgraad g g g 55+
144
European Commission
Frankrijk
Evolutie werkgelegenheidsgraad g g g 55-64 60 50 40 30 20 10 0 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 BE
FR
Lisbon target 50%
145
European Commission
Frankrijk
• Frankrijk is één van de EU-landen EU landen met de laagste uittredeleeftijd (59,4 – EU27 = 61,2) • Voor een groot deel te wijten aan een veelvoud van regimes van vervroegd uittreden • ! pensioenleeftijd = 60 jaar
146
European Commission
Frankrijk
«Culture de la sortie précoce» précoce» Préretraite P é t it in i 2004: 2004 – ASFNE (°1963) – PRP (°1992) – ARPE (°1995) ( ) – CAATA (°1999) – CATS ((°1999) 1999) – CFA + CPA Æi vrije Æin ij vall sinds i d 2003
147
European Commission
Frankrijk
148
European Commission
Frankrijk
Maar: communicerende vaten met « chômage indemnisé »
149
European Commission
Frankrijk
• DRE (° ( 1984) (dispense de recherche d'emploi d emploi 375.000 begunstigden in 2008) bestaat nog steeds voor werklozen > 55 of 57 57,5 5 maar vanaf 2012 wordt de toegang tot DRE afgestopt • Bij vervroegd d pensioen i is i vanaff 2009 d de werkgeversbijdrage sterk verhoogd (tot 50%) • In 2009 een groot akkoord om LLL voor p op p werknemers te bevorderen – impact inzetbaarheid van oudere werknemers
150
European Commission
Frankrijk
Hervorming pensioenen De wet Fillon (2003) wordt in verschillende fasen ingevoerd: • Eerste fase (2004-2008) achter de rug: 40 jaar bijdragen, b jd age , zoniet o et ‘décôte’ décôte • Surcôte bij werken > 60 • Meer soepele benadering van pensioen + werk • Préretraites: verschillende vormen die nu ook beperkt worden • Tweede fase (2009-2012): 41 jaar + start van de hervorming g / afschaffing g van de speciale p regimes g
151
European Commission
Frankrijk
Waarom is Frankrijk zo laat in het opzetten van geïntegreerde programma’s voor het bevorderen van active ti ageing? i ? – gedurende lange periode een consensus over vervroegd uittreden (path dependency) – opgeofferd pg aan andere,, p politiek meer belangrijke, dossiers (agenda denial) – verspreiding van competenties en geen integrerende factor
152
European Commission
Frankrijk
Oriëntaties voor de toekomst: 1. Onderhandelingen op ondernemingsniveau om oudere d werknemers k aan h hett werkk tte h houden d j mag g voor werkgevers g g geen motief meer 2. Leeftijd zijn om een werknemer te ontslaan 3 Bevorderen van samengaan van pensioen en 3. werk 4. De surcôte nog meer attractief maken 5 DRE progressief afbouwen en ondersteunen 5. van oudere werklozen door PES 153
European Commission
10 lessen om de participatie van ouderen te verhogen
154
European Commission
10 lessen
• Wat werkt in het ene land land, lukt daarom nog niet in een ander land. • Niet alle maatregelen zijn even effectief: is afhankelijk van maatschappelijke waarden waarden, instellingen en tradities, economische en politieke ‘setting’, ‘ economische ontwikkeling. • Maar: iedereen kan leren van succesvolle strategieën en ‘best practices’. 155
European Commission
10 lessen
1. 2. 3 3. 4. 5. 6. 7. 8 8. 9. 10.
Iedereen moet meespelen p Afstoppen van communicerende vaten Prikkels moeten prikkelen Rechten én plichten van werkgevers Rechten én plichten van werknemers Pensioenen koppelen aan levensverwachting Sensibiliseren en communiceren Niet Ni t blijven blij rondlopen dl iin h hett d donker k Actief ouder worden begint als je jong bent Van generatiepact naar participatiepact
European Commission
Besluit
157
European Commission
Besluit
ÎGeen mirakeloplossingen. p g Toch zijn er sommige landen in geslaagd om (zeer) mooie participatie-resultaten voor 55+ te bereiken bereiken.
158
European Commission
Besluit
Die landen die tot nu toe het meest succes hebben geboekt in het actief ouder worden, h bb dit b hebben bereikt ikt mett een geïntegreerde, ï t d globale benadering, g g, waarbijj verschillende domeinen worden gecoördineerd, vraag en aanbod worden verbonden verbonden, en en, vooral vooral, door g g van een ouder wordende de uitdaging werknemersbestand vroeg in de levensloop aan te pakken pakken.
159
European Commission
Besluit
160
European Commission
[email protected] Directoraat Generaal Werkgelegenheid, sociale zaken en gelijke kansen htt // http://ec.europa.eu/social / i l
161
European Commission
Related Documents
