Geluid En Film

Film en Geluid

Voorwoord Het eerste jaar dat ik hier in Nederland was sprak ik de taal niet. Omdat ik Nederlands noch Engels sprak ervoer ik de filmdialogen (het spreken) als klanken. Daardoor was ik me heel bewust van de muziek en de geluiden die gebruikt werden. En dat ontkracht de rol van de

muziek omdat ik in de gaten had wanneer en hoe de muziek gebruikt werd. Hierdoor is geluid en met name muzikale geluiden in film voor mij een heel interessant thema geworden. In de afgelopen vier jaar waarin ik Audiovisuele Vormgeving aan de St. Joost in Breda studeerde kwam in de theorielessen de geschiedenis van beeldende kunst maar niet die van muziek aan bod. Het onderwerp beeld manipulatie is behandeld maar ik ben nooit iets over geluid manipulatie tegengekomen. Ik vind dat muziek net zo belangrijk is als andere kunst disciplines en wilde me daar voor mijn scriptie in verdiepen. Ik ben vanaf de zomer van 2005 bezig met een onderzoek over de invloed van geluid. Vooral met de vraag wat de meeste psychische invloed heeft: beeld of geluid. In ons leven en omgeving maar ook in het filmmedium. Met deze scriptie heb ik me gericht op de soundtrack van de film met zijn verschillende onderdelen en wat ze voor onderlinge relatie hebben. Vooral muziek en geluid stonden daarin centraal. In het kader van mijn afstuderen wilde ik onderzoeken en beschrijven hoe manipulatief film is in zijn visuele aspecten, maar vooral op auditief gebied. In mijn scriptie beschrijf ik het belang van het geluid in de film en de invloed van de soundtrack als medium met zijn vijf onderdelen. Tijdens mijn scriptie-onderzoek kwam ik in aanraking met muziek concrète. Dit is voor mij als filmmaker een heel interessante muziekstroming. Hier wil ik me meer in verdiepen en ook in de toekomst mee werken. Mijn afstudeerwerk wordt een filmische vertaling van mijn onderzoek. In mijn film wil ik niet alleen de betekenis van de taal weg laten maar ook alle herkenbare geluiden. De soundtrack is muziek concrète en een mixage van herkenbare geluiden die zich ontwikkelen tot een abstractie. Tot slot wil ik mijn docenten bedanken voor alles wat ze mij de afgelopen vier jaar hebben geleerd. Rosh Abdelfatah, maart 2006

Inhoudsopgave Hoofdstuk 1. 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5

Onderzoeksopzet

thema doelstelling deelvragen onderzoeksmethodiek Opzet van de scriptie

Hoofdstuk 2: 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6

De betekenis van het geluid

Waarneming van het geluid Omgaan met geluid De relatie tussen geluid en lichaam Het individuele geluid De taal is audio-visueel De taal als klank

Hoofdstuk 3:

Het muzikale geluid

pagina 3 3 3 3 3 3

4 4 4 4 5 5 5

6

3.1

Geluid is geen muziek

6

3.2 3.3

Het verbeelden van het geluid Muziek concrète

6 6

Hoofdstuk 4

De geschiedenis van de geluidsfilm

7

Hoofdstuk 5 film en geluid

8

5.1 5.2

8 8 9 9 10 11 11 12

Geluid in film Geluidstype 5.2.1 Filmmuziek 5.2.2 Dialogen 5.2.3 De voice-over 5.2.4 Set noise 5.2.5 Geluidseffecten 5.2.6 Stilte

Hoofdstuk 6 Filmgenres en Geluid

13

6.1 6.2 6.3 6.4 6.5

13 13 13 13 14

De western Historische films De thriller Horrorfilms Dogma

Hoofdstuk 7

De functie van geluid in film

15

7.1 De kracht van geluid 7.2 Geluidstoepassingen in film: functie 7.2.1 Geluid om emoties te benadrukken 7.2.2 Geluid om de film in tijd of cultuur te plaatsen 7.2.3 Geluid om spanning op te bouwen 7.2.4 Geluid om ruimte aan te geven 7.2.5 Geluid om informatie toe te voegen 7.2.6 Geluid om afstand te scheppen 7.2.8 Geluid om continuïteit aan te geven 7.2.9 Geluid om betekenis aan te geven

15 15 16 16 17 17 18 18 19 20

Hoofdstuk 8:

21

Conclusie

Hoofdstuk 1 Onderzoeksopzet 1.1 thema De rol van het geluid binnen de film, hoe staan film en geluid tegenover elkaar. 1.2 doelstelling onderzoeken hoe je als filmmaker met geluid om kan gaan, welke mogelijkheden soundtrack bij films biedt. 1.3 deelvragen - wat is de functie van geluid, hoe werkt het psychologisch - hoe is filmmuziek ontstaan - wat zijn verschillende toepassingsmogelijkheden van geluid in film - wanneer is filmmuziek effectief of juist verkeerd gebruikt. - hoe kan de opbouw van een muziekstuk gebruiken als leidraad voor een film - wanneer in het proces van filmmaken komt de muziek erbij ? - wat is de relatie tussen de componist en de regie. 1.4 onderzoeksmethodiek * Filmonderzoek, 2005 t/m januari 2006: Ik heb de volgende festivals bezocht: Chaplinfestival , Arab Film Festival Rotterdam, Amsterdam Fantastic Film Festival, 2005, het IDFA , International Film Festival Rotterdam, Ik heb me verdiept in de volgende regisseurs en werk van hen bestudeerd: Pasolini, met de vraag hoe hij gebruik maakt van filmmuziek. Ik heb gekozen voor Pasolini omdat hij bij iedere film op een totaal andere manier gebruik maakt van muziek. En Pasolini is een kunstenaar die niet alleen als filmmaker bezig is. Hij werkt met verschillende componisten. Daartegenoverstaat de muziek in de “Dekalogen” van Kieslovski. De muziek van de tien dekalogen zijn van de componist Preisner. Hier werkt een regisseur met eenzelfde componisten. Een nieuwe manier van samenwerking tussen regisseur en componist komt terug in de film Powaqqatsi van Godfrey Reggio. Deze film is een nieuwe proces van het maken van film. * muziekstudie : beluisteren diverse muziekstukken * literatuurstudie: - artikelen over aard en functie van geluid en betekenis van taal - interviews met verschillende componisten en regisseurs. - artikelen over muziek 1.5 Opzet van de scriptie De scriptie is grotendeels beschrijvend. Bij diverse onderwerpen staan voorbeelden genoemd van hoe divers geluidsgebruik is toegepast in films. Deze voorbeelden staan in een kader, en geven mijn persoonlijke mening weer.

Hoofdstuk 2: 2.1

De betekenis van het geluid

Waarneming van het geluid

Wij kunnen storende geluiden niet tegenhouden of selectief binnen laten. Ons oor ontvangt alles. We kunnen wel selectief luisteren bv. in een café praten en de muziek (uit)filteren, maar dat kan niet altijd. Er zijn vervelende geluiden die kunnen we niet uitsluiten. Als ik aan vervelende, irritante of lastige geluiden denk, dan kom ik op: krassend krijt op het schoolbord, een elektrische boor of zaagmachine, druppelend water in verder doodse stilte, een blaffende hond, een piepende hoge toon, het brommen van een vlieg of zoemen van een bij. Waarom zijn deze geluiden irritant? Als ik zelf terug denk dan zie ik dat ik bij de meeste een associatie heb naar iets vervelends of geluiden horen bij een slechte of pijnlijke herinnering. Ik ben als kind gebeten door een hond en stoken door een bij. Wat zijn geluiden die ik eng vind? De donder, harde slagen, een kringelende ketting, dichtgaan van een ijzeren deur en menslijk schreeuwen. Wat zijn mijn rustgevende geluiden? Het geluid van de wind, het brommen van de tractor, stromend water (kleine rivier), Belloer (fluit uit Midden-Oosten ) en de Koerdische taal. Als ik lange tijd geen Koerdisch spreek dan voel ik niet lekker en moe. Er zijn ook geluiden die ik kan niet los laten of vergeten. Iedere keer als ik terug denk naar Syrië hoor ik ze. Het nationale volks lied dat ik iedere schooldag heb gezongen, de moskee oproep voor het gebed en de stem van Hfis Asad, de voormalige president (dictator). 2.2

Omgaan met geluid

’s Nachts is er niet zoveel lawaai en de geluiden zijn helderder maar wij zijn dan ook gevoeliger voor onze omgevingsgeluiden. Voor gevaarlijke omstandigheden is een goed gehoor nodig om te overleven en ’s nachts wij zijn meer afhankelijk van onze gehoor (we zien minder) en vanuit de oertijd is de nacht gevaarlijk vanwege bijvoorbeeld wilde dieren. In een zeer gevaarlijke toestand zijn we heel alert op geluiden en de reactie erop is onbewust als het gaat om dood en leven. Zelfs tijdens onze slaap blijft het gehoor actief terwijl de andere zintuigen niet actief zijn . Als we een geluid horen wat we associeren met gevaar zijn we ineens wakker. Als de geluiden niet dringend zijn dan kan het geluid onze droom gaan beïnvloeden. Ik ben een keer in de woonkamer in slaap gevallen en mijn vader had een gesprek met zijn vriend en ik had het hele gesprek gedroomd, en ik droomde dat ik erbij zat en wij waren in de tuin. 2.3

De relatie tussen geluid en lichaam

Onderzoek toont aan dat als we een kind vragen om een ritme te klappen, dat kind ongeveer per seconde 2 klappen geeft, net als de hartslag. Ritme in het geluid heeft een relatie met onze hartslag dus als het ritme van de muziek sneller gaat heeft dat effect op de hartslag. De hartslag wordt sneller en dat geeft het gevoel van opwinding (of een prikkelend gevoel om te dansen als het geluid dansmuziek was). Naast het ritme heeft ook het type klanken invloed op ons lichaam (hartslag en hersenen). Wij maken verbindingen tussen de klanken en onze emotie. Deze heeft invloed op onze gedachten en gevoelens. Een stem of muziek kan seksueel opwindend voor ons zijn. Wij kunnen meer genieten van het eten in een bepaalde geluidssfeer zoals bv kabbelend water of andere rustige natuurgeluiden zoals vogels, of rustige muziek. In de supermarkt wordt muziek (muzak)

gedraaid omdat dat het kopen stimuleert. Op ieder dagdeel wordt andere muziek gedraaid afhankelijk van de doelgroep die de supermarkt bezoekt. Oudere mensen en huisvrouwen komen meestal overdag. Dan is het rustige muziek. Aan het einde van de dag jongere mensen die uit het werk komen dan is er meer dynamisch muziek. 2.4

Het individuele geluid

Iedereen heeft een eigen uniek individueel geluid, nog afgezien van onze individuele stembanden. Wij zijn anders gevormd, met een verschillend gewicht en een verschillende fysieke houding, bijvoorbeeld doordat je ademhaling daardoor beinvloed wordt en resonantie in je mond als je een dik of dun gezicht hebt. En wij horen het geluid ook verschillend, afhankelijk van bijvoorbeeld onze lengte (bepaalt de houding tov het geluid en daarmee echo, hoek, weerkaatsing etc), hoe je oor gevormd is, wel of geen hoofddoek, etcetera. Wij maken verschillende geluiden. De stem is niet alleen om mee te praten en te zingen maar ook om je primaire reacties mee te uiten. De meest gebruikte is het roepen bij pijn, schrik of verassing. We gebruiken onze stem om de emotie te benadrukken door huilen, schreeuwen of lachen. Ook gebruiken we onze stem om de adem te controleren of kracht genereren, bijvoorbeeld bij vechtsporten. 2.5

De taal is audio-visueel

Taal bestaat uit klanken die samen een woord vormen en met woorden bouw je een zin en de taal is de relatie tussen de zinnen en zinsdelen. Taal is een audio-visueel medium, het auditief deel is de sprekende taal en het visuele deel is de geschreven taal en onze fantasie. Wij horen dingen omdat we ze zien, wij zien de taal terwijl we luisteren b.v. (de bril ligt in de kast, de bril is het visuele beeld). Maar wij kunnen ook de woorden zien. Wij lezen met onze oren. 2.6

De taal als klank

Voordat ik de Nederlandse taal sprak en begreep waren het voor mij niet meer dan klanken met soms een gezichtsuitdrukking. Door de toon kon ik soms het gevoel begrijpen. Het spreken van de taal bestaat uit de klank van de stem, in klinkers en medeklinkers. De stemklanken zijn b.v. hier in Nederland a-e-i-o-u. De medeklinkers zijn de klanken die in Nederland alleen met de tong en de lippen gemaakt worden, in andere talen zoals bijvoorbeeld het Arabisch zijn er ook klanken uit de keel en buik. Er zijn stemloze medeklinkers zoals f, s en t in de Nederlandse taal, en klanken met stem zoals de m, n, r. Ieder taal zit anders in elkaar. Zo heeft de Thaise taal bijvoorbeeld 6 verschillende klanken ‘K’ .

Hoofdstuk 3:

Het muzikale geluid

3.1 Geluid is geen muziek De componist John Cage gebruikt in zijn stuk 4:33 stilte, maar wel met een dirigent en muziekanten en score die wordt gebladerd en dat horen we nee daar luisteren we naar. Maar als we de 4:33 stilte thuis ervaren of buiten dan is het geen muziek. Deze vraag lijkt op de discussie over wat kunst is. Is een pan vol met mosselen in een museum kunst en dezelfde pan in het keuken niet? Heeft het te maken met hoe wij naar dingen kijken en luisteren of is het kunst of muziek omdat er over nagedacht is en er een hand tekening onder zit ? Of is het een combinatie van die twee ? 4:33 is muziek alleen door ons luisteren, aandacht, geheugen en emotie. En omdat het in het concert zaal is of daar is opgenomen. Muziek is vaak abstract geluid zonder concrete betekenis maar we geven het met ons bewustzijn een betekenis door onze persoonlijke ervaring, terwijl gewoon geluid een letterlijke betekenis heeft en beeldend is met concrete beelden. Muziek heeft begin en einde maar niet alle geluiden hebben dat. 3.2 Het verbeelden van het geluid Met geluiden en muziek kunnen we makkelijk een bepaalde sfeer of stemming aangeven of creëren met tonen en klanken via het oor. Sommige mensen hebben de vaardigheid ontwikkeld in hun hersenen waardoor ze geluiden als kleuren ervaren. bv. De naam Rosh is een rozige kleur en dat geldt ook voor muziek. Er zijn componisten die gewerkt hebben met klankenkleur en ieder instrument had eigen kleur. Trombones Rood

Hoorns Oranje

Trompetten Geel

Fluiten Donkergroen/ Licht-geelgroen

Hobo’s Donkerbruin

Cello’s Rood of Bruinviolet tot Blauw

Klarinetten Olijfgroen Violen Verschillende kleuren

Daardoor kan je bij ieder muziekstuk zien wat het grootste kleur-accent is. Het werk van Beethoven heeft veel rood (cello’s). Deze mogelijkheid is geldig van twee kanten dus je kan ook de muziekcompositie vertalen naar een schilderij en wat geldt in schilderkust geldt in de muziekcompositie bv. als je in een schilderij als twee contrastrijke kleuren naast elkaar zet groen en rood dat geeft de schilderij een harmonie. En dat kan je vertalen in de muziek waar de tonen elkaar dissoneren geeft de compositie een evenwicht en harmonie. 3.3 Muziek concrète De muziek concrète ontstond in 40e jaren door Pierre Schaeffer. Zijn compositiewerk bestaat uit twee fasen. Hij nam eerst klanken op afkomstig van verschillende bronnen (instrumentale, of natuurlijke klanken, of klanken die door een menselijke activiteit, of verkregen door middel van materiaal dat hij speciaal daartoe had ontworpen); met die geluiden begon hij vervolgens te componeren. Hij gebruikte hiertoe verschillende platenspelers die hij als evenzoveel instrumenten liet afspelen op bepaalde momenten in het muziekstuk.

Hoofdstuk 4

De geschiedenis van de geluidsfilm

De geboortedatum van de film wordt in het algemeen gesteld op 28 december 1895. In die tijd is er de zogenaamde ‘stomme’ film. In de jaren van de stomme film vertelt de begeleidende muziek het hele verhaal. En de begeleidende muziek was vaak bekende klassieke melodieën en populaire deuntjes, al dan niet live door een pianist tijdens de filmvertoning gespeeld. De muziek werd niet echt uitgekozen op de inhoud van de film: alleen het tempo en de snelheid werd anders afhankelijk van de film af. De muziek was ook niet alleen om de filmbeelden te begeleiden, maar ook om de herrie van de filmprojector te overstemmen. De eerste filmmuziek werd gemaakt door Camille Saint-Saëns in 1908. Het was een gefilmd toneelstuk “L’Assasinat du Duc de Guise” De eerste geluidsfilm kwam pas in 1927, het was de film The Jazzsinger. De eerste speelfilm met continue geluid werd uitgebracht in juli 1928 Lights of New York. Na het eerste begin van de geluidsfilm volgde snel een technische ontwikkeling en werd het geluid een essentieel onderdeel van de film. Het geluid was in het begin het was monogeluid, en dat had beperking om het ruimtelijk gevoel te geven. In de jaren zestig wordt de stereogeluids ingevoerd . Daarna zijn geavanceerdere geluidssystemen beschikbaar gekomen (quadrafonie, Dolby Surround Sound en Sensurround) Het geluid speelt sindsdien verschillende rollen Door de digitale techniek is alles wat je aan geluid kan fantaseren, mogelijk. Daardoor kunnen hele spannende, abstracte geluiden worden toegevoegd aan film. In science fiction en horrorfilms wordt dit tegenwoordig bijna altijd toegevoegd. En de ontwikkeling van geluid is nog steeds gaande.

Hoofdstuk 5 film en geluid 5.1

Geluid in film

Film bestaat uit het auditieve en het visuele aspect. De twee onderdelen beeld en geluid zijn met elkaar verbonden in een geheel. Zij ondersteunen en versterken elkaar. Eigenlijk speelt geluid een grotere rol in de film dan het beeld, maar vaak luisteren we niet-bewust; we horen iets zonder dat we ons ervan bewust zijn.. Voor dialoog en achtergrondgeluiden zijn twee dingen mogelijk: a) geluiden zijn afkomstig van acties binnen het filmkader Het geluid benadrukt de bewegingen in beeld en samen bepalen zij het aandachtspunt in het beeld. Wij kijken altijd naar de beweging binnen iedere shot. Het geluid is de bron van de beweging of stuurt ons oog naar de visuele beweging. b) het geluid is buiten het filmkader Niet alles wat je hoort zie je, er is geen grens voor de geluiden. In dit geval benadrukt het geluid het gevoel of het geeft extra informatie die het beeld een andere lading geeft. 5.2

Geluidstype

Op basis van de geluidsbronnen in de film ontstaan de verschillende geluiden; 1. Het eerste geluid dat opgenomen wordt is de set-noise. Dat is de sfeer van de ruimte en de scène. 2. Het tweede geluid is het gesproken woord. Dat kan een dialoog zijn, voice-over of monoloog, gesproken woord waarvan de betekenis de belangrijkste factor is, of gesproken woord die niet om de betekenis maar om andere functies wordt toegepast, bijvoorbeeld roepen van omstanders bij een auto-ongeluk om de emoties te benadrukken. 3. Na de opname en tijdens de montage komt de muziek aan bod (de muziek kan ook een onderdeel van de set zijn en hoeft niet altijd na de opname) 4. Door de beperking van de geluidsopname op het set vallen veel geluiden van de set-noise af. Die geluiden worden achteraf alsnog gemaakt en die geluiden zijn de geluidseffecten 5. De stilte maakt een onderdeel uit van alle voorgaande geluidstypen. Alle geluidstypen samen maken de soundtrack en dat wordt gedaan in de geluidmixage (geluidsnabewerking). Alle geluiden worden in de juiste verhoudingen samengevoegd of aangevuld. De grenzen tussen alle geluidstypen is heel dun, het is een mix die klinkt als één geheel. Geluidseffect Gesproken tekst

Set-Noise Soundtrack

Film Muziek

Stilte

5.2.1 filmmuziek Filmmuziek is iedere muziek die bij het filmbeeld klinkt, en zodra ze buiten de film te horen is zal ze muziek zijn als elke andere, en even goed of slecht. De muziek is eigenlijk het commentaar van de maker op de film of is zijn invulling en zijn manier om te onderstrepen wat voor emotie hij met de scène wil bereiken, of om de kleinste details te benadrukken. De muziek kan nooit een organisch deel van de film zijn, zoals het setgeluid, de stemmen, of de dialogen. De enige uitzondering op die regel is als de muziek deel is van de film - de radio staat aan, iemand zingt, er speelt een band - maar dan is de functie van die muziek in de film ook anders, bijvoorbeeld als muzikaal achtergrondgeluid, of als deel van de verhaallijn. Het keuze van de filmmuziek varieert van het gebruik maken van bestaande muziek tot laten componeren door een componist maar de regisseur bepaalt. Welke bestaande muziek er gekozen wordt, of met welke componist hij wil werken. Normaal gesproken maakt hij per film zijn keuze op basis van de stijl van het werk van de componist. Maar het kan ook anders: er zijn regisseurs die altijd met dezelfde componist werken, zoals Peter Greenaway met Michael Nyman of regisseur Godfrey Reggio met componist Philip Glass. De samenwerking verschilt per regisseur maar de meest voorkomende manier is dat de componist allereerst de film gaat bekijken, en dan met de regisseur bepaalt wat de film per scènes aan ondersteunende muziek nodig heeft . De componist gaat aan slag met het maken van de muziek en tegenwoordig kan alles digitaal, tenminste voor de proef fase. Tijdens het proces overlegt hij voortdurend met de regisseur om de muziek te ontwikkelen tot het eindproduct die een onderdeel van het geheel vormt. Powaqqatsi een film van de Regisseur Godfrey Reggio gaat over hoe mensen leven op allerlei plekken op de aarde. In deze film is het geluid alleen maar muziek. De muziek en het beeld in deze film kunnen heel makkelijk los van elkaar bestaan. Dus je kan alleen naar de muziek luisteren of naar de film bekijken zonder geluid maar als ze samen zijn dan is het een andere ervaring en geeft de muziek het beeld extra betekenis en in sommige scènes zeggen ze hetzelfde. Deze film is bijzonder door de werkwijze van de regisseur en de componist. De samenwerking in deze film is heel bijzonder. Componist Philip Glass is overal bij betrokken geweest vanaf het concept. Bij het filmen, hij bekeek in de studio samen met de regisseur de eerste montage waarna hij de muziek aan de hand daarvan schreef. En andersom: de editing werd op zijn muziek verder afgewerkt.

5.2.2 dialogen Dialogen bestonden in de tijd van de stomme films dialogen als tekst tussen de scènes door. Maar het gesproken woord is veel sterker dan het geschreven woord. Deze vorm van het geluid: dialogen als het gesproken tekst werd pas in 1927 gebruikt, bij de eerste geluidsfilm: The Jazzsinger. Voor die tijd was de benodigde techniek niet aanwezig. De gesproken dialogen werden steeds belangrijker en veranderden de manier van werken en film maken, deze ontwikkeling nam veel problemen mee. De opnames werden gedaan met een microfoon die aanwezig moest zijn en niet in het kader van het beeld en dat was een beperking voor het camera werk tijdens het opname .

De montage werd ineens minder dynamisch, hiervoor was het alleen maar actie en visuele grappen zoals de makers gewend waren in de stomme film, maar nu was de montage gebaseerd op de gesproken dialogen. Hierdoor werd met langere shots gewerkt om de dialogen niet te onderbreken en dat leidde tot langdradige scenes. De verandering was niet alleen op het gebied van vorm maar door het geluid (dialogen) ontstond langzamerhand een nieuwe acteerstijl. In de stomme film werd het gebrek aan spraak gecompenseerd met overdreven mimiek, terwijl de acteurs in de geluidsfilm natuurlijker moesten acteren. In de beginfase toen de techniek nog niet zo ver was met het opnemen en het vertonen, liep tijdens het vertonen van de film het geluid soms niet meer synchroon met het beeld. Later werd de techniek van de geluidsopname verfijnd en werden deze problemen langzamerhand opgelost. De dialoog is een heel belangrijk deel van de film om het verhaal te vertellen, de karakter van de personages neer te zetten, verbanden en relatie tussen de personages… Een stuk dialoog los van de rest zegt niks, en dezelfde dialoog wordt anders ervaren in verschillende situatie (bv een ontmoeting speelt zich af aan tafel en onder de tafel is een tijdbom die over een minuut ontploft). De dialoog krijgt een betekenis alleen binnen het geheel van de film. Reservoir dogs een film van Quentin Tarantino. In deze film is de beginscène een dialoog aan tafel over de betekenis van Madonna’s like a virgin. Deze dialoog voegt niets toe aan de verhaallijn, maar wordt gebruikt om op een grappige manier de personages te introduceren. De dialogen worden ondersteund met een beeldintroductie als de personage aan het woord is over Madonna. Met deze manier van dialooggebruik laat hij de andere kant van de personages zien, die niet van belang voor het verhaal hoeven te zijn. Ook in het echte leven hebben we vaak dit soort dialogen.

5.2.3 De voice-over en andere vormen van gesproken woord De voice-over is een specifieke vorm van gesproken woord die niet in het kader van het beeld is en het is vaak de hoofdrol in de film of de verteller als personage buiten het verhaal. Deze vorm is gebruikt vanaf de jaren ’40. Het werd populair in misdaad- en detectivefilms en in film noir. Het wordt meestal gebruikt in een terugblik in het verhaal en vertelt wat er zich allemaal heeft afgespeeld. De voice-over verleent de film haast een documentaire status. De voice-over kan een monoloog zijn van de gedachten van de personage die hij of zij hardop zegt. Een ander voorbeeld van voiceover gebruik is het voordragen van een gedicht. Voiceover als kunstvorm. sandok al Donia Arabische film uit Palestina. In het begin van de film rijdt de hoofdpersoon in de straat waar hij woont en begroet iedereen heel vriendelijk en vraagt geïnteresseerd hoe is het met je dochter bla bla etc etc… en de voice-over staat voor zijn gedachten: wat hij van zijn buren vindt en het is het tegenover gestelde van wat hij zegt. “Hoi lieve buurman” en in zijn gedachten zegt hij: “je bent een klootzak”. En zo gaat hij door over iedereen die hij tegen komt vriendelijk doen en eigenlijk vind hij het omgekeerde.

American Beauty van Sam Mendes. De film begint met een voice-over van de hoofdrolspeler die vertelt over de toekomst en dat het het laatste jaar in zijn leven is. Dat is ongewoon. De meeste voice-overs gaat over het verleden of het nu en dat vind ik bijzonder aan de voice-over in deze film. De meest bekende scène uit de film is die met de jongeman met zijn camera en het zakje dat danst in de lucht en hij laat het filmpje zien aan zijn vriendin en tegelijkertijd geeft hij commentaar over zijn beelden en zijn bewondering van het beeld. De voiceover versterkt het gevoel dat deze jongen buiten de werkelijkheid staat in zijn waarneming van het leven.

5.2.4 set noise Set-noise is een typsche filmterm. Het betekent de geluidomstandigheden ter plekke tijdens de opname . Set-noise schept de sfeer van de ruimte waar de scène zich afspeelt, en dat kan alle soort geluiden zijn. bv. in een cafee is muziek, pratende mensen, bier tappen, glazen klinken, lachende mensen, en de gokkast en de flipperkast. Die geluiden maken onderdeel van de setnoise tot zover ze achtergrondgeluiden blijven. Het gaat vooral om een typering van de sfeer. Iedere lokatie, ruimte of situatie ademt zijn eigen geluidssfeer. Bij het maken van de film geeft het omgevingsgeluid niet altijd de gewenste sfeer. Dan wordt soms zelfs overgegaan tot het volledig vervangen van de set-noise door nieuwe geluidsbronnen, maar dan noemen we het geluidseffecten. 5.2.5

Geluidseffecten

Naast gesproken taal en muziek er zijn ook andere geluiden te horen . Deze geluiden zijn een registratie van geluiden zoals ze in werkelijkheid geproduceerd worden. Maar zijn met wat na bewerking en los van de rest en geïsoleerd en met meer karakter dan op de werkelijkheid Onder geluidseffecten verstaan we alle geluiden zoals het openen van een deur, pistoolschoten, voetstappen of de radio op de achtergrond dus het is eigenlijk is de set- noise maar zijn allemaal los van elkaar opgenomen en samen maken ze de gemanipuleerde setnoise en dat is de beste gebruik van de geluidseffecten als de toeschawer niet bewoest van de manipulatie van de set- noise en om in aanvulling op de set noise duidelijke accenten in het geluidsbeeld te leggen. Door de beperking van de geluidsopname wordt het toevoegen van geluidseffecten noodzakelijk. Bijvoorbeeld in een scène waar een koffer uitgeladen wordt uit een helikopter hoor je niks behalve het helikopter gebrom en dat is niet genoeg voor deze scène. Hier komt de rol van de geluidseffecten in deze scène. De toegevoegde geluiden worden dan het geluid van de helikopterdeur die open gaat en de geluiden van de aanpakken van de koffers en het geluid dat ze op de grond gegooid worden en de personagestemmen of zelfs ademhaling. Hiermee geef je meer dynamiek aan de scène en geef je het gevoel dat je zo dichtbij het personage bent. Bij de geluiden die we horen in de film denken we “onbewust” dat zo hoort. Het zijn gewoon de harde voetstappen in een lawaaiige omgeving, het piepgeluid van de deur, het fluiten van de wind alles is zo hoort. Terwijl alles overdreven is nagemaakt. Op het moment dat wij zonder enige aandacht op ons gehoor en het geluid vertrouwen, geven we ons aan deze geluiden over. Terwijl deze geluiden onberekenbare manipulators zijn. Maar als je je als kijker bewust bent van het geluid dan zou het de kijkervaring alleen maar verstoren.

Hukkle een Hongaarse filmmaker György Pálfi. waar niet in wordt gesproken en waar ook geen muziek in is gemonteerd. De film bereikt alle zintuigen met het geluid voelen en soms het geur ruiken in sommige scènes. In de film komen we terecht in een landschap van geluiden die worden versterkt waar nodig of verzwakt waar niet nodig het effectief geluid. Zo horen we soms dingen die we niet zien en soms horen we dingen die we zien maar het geluid niet klopte en anders is. De soundtrack van deze film bestaat uit natuurlijke geluiden en ieder scène heeft een opbauwend begin en hoogte pont en einde en ieder einde is ook een overgang naar de volgende scène. Deze structuur van het verhaal vertelen is niet alleen met geluid maar ook met beelden. De beeld over gang is gebaseerd op vorm en het geluid op compositie of vlooiend overgang, b.v. een scène de vrouw is bezig met de honing te scheiden met een machine die rond draait de lateste shot was een top shot van de draaiende ronde machine en de eerste shot van de volgende scène is de fiets wiel die draait op de zelfde richting van de draaiende machine en de geluid begint met het machine en ontwiklt zich tot het geluid van rijdende fiets wiel. De film is niet alleen maar een geluidsexperiment, want in de film vertelt een verhaal uit het werkelijkheid in een dorp in Hongerije worden mannen met gif vermoord en het is aan de toeschouwer om te onderzoeken wie dat op zijn geweten heeft.

5.2.6 stilte Er is een muziekstuk van 4'33 van John Cage dat bestaat uit 4 minuten en 33 seconden stilte. De bedoeling van dit stuk is juist te laten horen dat stilte niet bestaat. Je hoort altijd wel wat. Het geluid van het ruimte het geluid van de cd-spelers of de LP. Stilte is nog nauwelijks te vinden. Meestal is er wel een auto, een vliegtuig, een radio, een tv of een mobiele telefoon in de buurt, of een ander lawaai- of stoorgeluid veroorzakend apparaat, dat de stilte verscheurt. Maar er zijn toch momenten die worden ervaren als stilte en er daar wordt in film vaak gebruik van gemaakt om onrust of spanning te bouwen. Het zou kunnen dat de stilte onrustig is omdat wij daar niet meer aan gewend zijn door onze lawaaiige levensstijl. En spannend omdat de stilte is meestal leidt naar een spannende gebeurtenis zoals dat vaak te zien is in de horror films. Wij zijn als filmkijkers inmiddels haast geprogrammeerd om stilte in film op die manier te interpreteren. Stilte krijgt betekenis of meer betekenis van het geluiden die voor of na het stilte komen. Vaak na hard lawij geluiden als een stilte komt dan het ervaren van de stilte is sterker da als het geluid daar voor een zachte geluid is. Stilte voor verwachtingen bijvoorbeeld een bomaanslag. vlak voordat de bom afgaat als we een lang stilte laten vallen, dat wordt ervaart als we onze adem inhouden en gespannen afwachten wat er gaat gebeuren. Stilte is een krachtig geluidsmiddel Die große Stille van Philip Gröning is een 164 minuten durende, visuele reis in stilte. Het Grande Chartreuse-klooster in de Franse Alpen is het decor. Het is heel bijzonder door de zachte geluiden die je haast ervaart als stilte, er wordt bijna niets gesproken en weinig gedaan (actie) en de handelingen zijn rustig. Het is een totaal andere wereld, weg van de lawaai en de technologie. Daardoor zijn er veel natuurgeluiden in de film aanwezig. In de film wordt bijna geen muziek gebruikt. De enige muziek die te horen is, is het gezang van de monniken. De beeldvorm was net zo minimalistisch als het geluid. Het tempo van de montage net zo rustig als de soundrack. Deze film was niet alleen genieten van de stilte, maar het werkt ook meditatief. Toen ik de film uit liep ervaarde ik het buiten de filmzaal als enorm lawaai en hectisch. Dat je in 160 minuten een totaal andere levenssfeer ervaart confronteert je heel sterk met wat je gewend bent. Dat vind ik heel sterk in deze film. Misschien was het voor sommige mensen té confronterend: veel mensen liepen tijdens de film de zaal uit.

Hoofdstuk 6 Filmgenres en Geluid Films die voldoen aan bepaalde criteria vallen binnen een genre. Genres zijn dus filmstijlen. Ieder genre benadert geluid op zijn eigen manier. 6.1 De western In de filmgeschiedenis is de western een van de oudste genres, en het eerste genre waarin de muziek net zo bekend werd als de film zelf. In de Western bijvoorbeeld wordt het onderscheid tussen de 'good guy' en de 'bad guy' niet alleen gemaakt door middel van visuele informatie (witte kleding vs. zwarte kleding), maar ook met behulp van de stem: een goed articulerende heldere stem, niet te hoog, maar ook niet te laag vs. een zware, door rook en drank aangetaste lage stem. De hitte en het zand met de fluitende wind schept een harde omgeving die een hard personage eist. Bij ongeschoren en ongewassen cowboys die hun leven niet zeker zijn passen krachtige en melancholieke muzikale thema's. 6.2 Historische films Het geluid in dit genre is heel variërend omdat geluid te maken heeft met plaats, cultuur en de tijd, en die drie elementen wisselen in dit genre. Het geluid geeft aan in welke tijd en waar het verhaal zich afspeelt. De ervaring van het terugreizen in de tijd wordt geschapen door het beeld en vooral door het geluid. Het overheersende geluid van de natuur, paarden en karren, de rustige achtergrond geluiden, de stemmen en de taal klinken vaak anders. Deze films zijn vol met heldendaden en menselijk drama en het drama wordt versterkt door de dramatische muziek. Er wordt vaak romantische muziek gebruikt. 6.3 De thriller De thriller is een film genre gebaseerd op verdurende spanning. En het geluid wordt gebruikt als middel om die spanning te creëren. De muziek is hier vaak niet alleen aanwezig als achtergrond maar ook als een organisch deel van de film. Terwijl een deur langzaam opengaat maakt een viool piepende geluiden, en door de dringende toon krijgen we het gevoel en de verwachting dat er iets vreselijks achter de deur is. De filmmaker Hitchcock heeft hier een enorme bijdrage aan geleverd. Hij maakt hele spannende scènes zonder echte spannende acties of gebeurtenissen. Vanuit het niks realiseert hij spanning. Hij werkt met geluiden waar mee hij geeft altijd de kijker meer informatie dan het personage in de film b.v. wij weten dat er is bom onder de tafel met deze gegevens werd het scène en het geluid anders ervaart. Of andersom als de kijker niet weet waar het geluid vandaan komt dat roept veel vragen wie en hoe .. dat roep de suggestie dat er iets gaat gebeuren. En de opbouw van de scène en het camera kadrering waar hij veel weg laat werkt heel goed met het geluid, waardoor het geluid een extra functie krijgt. 6.4 Horrorfilms De meeste mensen doen als ze een film te eng vinden hun ogen dicht. Eigenlijk is het slimmer om je oren dicht te doen. Als je het geluid uit de horrorfilms haalt wordt het saai of belachelijk. Horrorfilms is het genre die spanningsmuziek het meest in de soundtrack gebruikt. De soundtrack is vaak dynamisch en bij het actie is er vaak geen achtergrond geluid.

Het is doodstil en iedere kleine handeling klinkt enorm. En er is altijd in de film regen, donder en bliksem. Vaak speelt het verhaal zich af in het nacht , vandaar ook de vele stiltes. Er wordt heel duidelijk nagedacht wanneer men het geluid laat oplopen voor de spanningsopbouw of een stilte inlast om te laten schrikken. 6.5 Dogma Dogma is een heel jong genre. Het brengt de speelfilm terug naar de essentie van het verhaal. De film wordt gemaakt met strenge richtlijnen waarmee het gebruik maken van het geluid wordt beperkt. Geluidseffecten, geluidsfilters en geluidsnabewerking mogen niet worden opgenomen in de soundtrack. Het geluid moet direct samen met het beeld worden opgenomen, dus muziek moet op de set ten gehore worden gebracht. De film mag geen fictieve actie toevoegen. Daarmee is er geen spanning, dus geen spannende geluidstrack.

Hoofdstuk 7 7.1

De functie van geluid in film De kracht van geluid

Het gesproken woord veel machtiger is dan het geschreven woord. als Lenin slechts schrijver was geweest als Marx in plaats van redenaar, dan had hij nooit zo'n massale aanhang hebben kunnen krijgen. Dat geeft aan hoe belangrijk dit medium kan zijn. Geluid kan heel verschillende functies hebben. De meeste gebruikte en minst interessante is om de emotie te versterken. Er zijn geluiden die hoorbaar zijn en geluiden die niet hoorbaar, maar soms wel voelbaar zijn. Dat zijn enerzijds de hoge tonen (boven 20 000 HZ) en anderzijds lage tonen (lager dan 20 HZ). Deze twee soorten geluid kunnen invloed hebben op onze emotie. Van de onhoorbare hoge tonen krijg je vrolijke energieke (geluksgevoel) , maar dat wordt niet zo vaak gebruikt als de lage tonen die zorgen voor tragiek en verdriet. Onhoorbare geluiden hebben meer onbewuste invloed op ons dan de hoorbare geluiden. Ons lichaam reageert meer op ons onbewuste waarnemen dan op ons bewuste waarnemen. En dat geldt voor geluid én beeld. Bijvoorbeeld: er is een bekend onderzoek over de Coca Cola reclame met een frame van de fles tussen de film door. Wij kunnen niet een frame bewust waarnemen omdat te snel is maar wij krijgen het beeld wel naar binnen. Ons lichaam reageert er zonder nadenken op en er werd meer cola besteld dan de andere voorstellingen zonder cola reclame. Dat geldt ook voor geluid. Dit was al langer bekend: al in de kerk werd en wordt met het orgel met een 17 HZ toon gespeeld die wij niet kunnen horen maar wel voelen als trillingen. Het geeft het gevoel van verdriet en onderdanigheid. Ook in film wordt dit toegepast. Geluid is trilling en de trilling reflecteert en door reflectie kan het geluid de ruimte aangeven, dus het geluid vormt de ruimte en geeft aan hoe groot of klein is. Ook geeft aan of het een open of dichte ruimte is, en van wat voor materiaal (de echo van een ruimte van hout, metaal of beton klinkt verschillend), met scherpe hoeken of afgerond. Ruimte en geluid zijn zo met elkaar verbonden dat iedere ruimte een eigen geluid heeft. Dat hoor je terug bij onze stemmen. In Kurdistan zijn er twee soorten landschappen: de bergen en het platteland. Koerden die in de bergen wonen hebben een ander soort stem dan op het platteland en er is een klein dorp Urfa in de bergen van Kurdistan waar ongelooflijk veel zangers vandaan komen. Het eerste wat wij waarnemen is geluid. Dat begint al in de buik van de moeder. De invloed van die geluiden van voor onze geboorte nemen we mee in ons hele leven. Er is een onderzoek geweest met een groep kinderen waar de moeder tijdens de zwangerschap luistert naar een bepaald soort muziek en na het bevalling werd als de kinderen aan het huilen waren, dezelfde muziek gedraaid. Ze werden gelijk rustig. Dat zegt niet alleen hoe invloedrijk geluid is maar ook hoe lang een geluidsherinnering blijft hangen. Je kan je vaak wel een beeld of een foto herinneren, maar geen hele scène. Maar je kan wel met gemak een heel liedje na zingen. Geluid als informatie is makkelijker om te onthouden dan andere vormen. Dit wordt ook veel gebruikt in de film bij het terug komen van sommige geluiden en soms worden ook bepaalde personages geïntroduceerd met een eigen tune. Soms zijn wel meer dan honderd geluidsporen nodig die worden gestapeld totdat de soundtrack ontstaat.

7.2

Geluidstoepassingen in film: functie

7.2.1 Geluid om emoties te benadrukken De meest gebruikte en minst interessante toepassing van geluid in film is die om de emotie te versterken. Het is de makkelijkste functie die je kan gebruiken. Bij ieder bijzonder moment van ons leven maken we muziek of luisteren we naar muziek. Daardoor wij zijn gewend dat muziek bij bijzondere momenten hóórt. Deze functie van het geluid wordt bijna altijd gebruikt bij films. Muziek is zo overheersend dat de scène de sfeer van de muziek overneemt. Als je onder iedere scène dramatische muziek draait dan is de scène dramatisch. Een film waar ik me erg aan het geluid geïrriteerd heb is “Der Untergang”, een film van de Duitse regisseur Oliver Hirschbiegel. De film begint met een interview met de secretaresse van Hitler die zegt: “ik was geen fanatieke Nazi, ik heb dit werk gedaan om dat ik nieuwsgierig was en ik wist niet dat het lot me ergens zou leiden wat ik eigenlijk niet wilde” …. Het interview is niet zo erg, dit “ich habe es nich gewust” kennen we intussen, maar wat ik erg vind is dat de regisseur onschuldige muziek onder het interview zet waardoor de maker haar neerzet als slachtoffer. En zij eindigt haar verhaal met dat ze het moeilijk vindt om zichzelf te vergeven. Door de film heen waren vaak geluiden met lage tonen te horen en dramatische muziek op de achtergrond. Maar als Hitler zelfmoord pleegt is het doodstil en ieder klein geluid is een knal. Tijdens de film had ik medelijden met Hitler die door de hele film als gewoon mens is neergezet, in plaats van de massamoordenaar die hij was, maar dat zag ik niet in de film, wel een romantisch verhaal over een Duits kind die vecht tot de dood. Het geluid was goed gelukt om een verhaal van de werkelijkheid te dramatiseren , het is zo ver met het gebruik van de muziek en geluiden dat ik de medelijden krijg om Hitler met mijn bewust dat hij is een massamoordenaar. Dat is een voorbeeld voor het manipulatief geluid die een ander gezicht aan de werkelijkheid geeft die niet klopt maar die zo effectief is dat de niet argwanende kijker toch in gelooft.

7.2.2 Geluid om de film in tijd of cultuur te plaatsen De tijd is een belangrijke faktor in de film. De film kan gaan over het verleden of het nu of de toekomst. De films de zich afspelen in de tegenwoordige tijd of in het verleden hebben bepaalde tijdskenmerken, b.v. muziek en techniek en dat beïnvloedt de geluidsomgeving. De tijd wordt vaak aangegeven door muziek en de geluidsomgeving. Als nu een film wordt gemaakt die zich afspeelt in de 70e jaren is het gelijk herkenbaar door de muziek en geluiden die bij de tijd passen, de film back to the future gaat over de tijd machine het teruggaat in de tijd en het was de muziek die de tijd waarin de film op dat moment was, het meest duidelijk aangaf (in één scène wordt hier mee gespeeld, als de hoofdrolspeler een hit speelt uit een latere tijd, en het publiek helemaal verbaasd, de muziek páste duidelijk niet in die tijd). In de verschillende tijden is niet alleen andere muziek en maar ook andere set-noise . Door het geluid kan je impressies aangeven van waar en waanneer de film zich afspeelt. De films die in de toekomst spelen maken vaak gebruik van abstracte geluiden en vervreemding van de stemmen ,vreemde muziek en veel stiltes. B.v. in ”2001 A Space Oddesey” van Kubrick in de bekende ruimtewandeling die wordt begeleid door 10 minuten stilte.

Muziek is een universele taal die emoties kan opwekken en tegelijkertijd is het grotendeels cultureel bepaald. Wat in de ene cultuur als feestmuziek wordt beleefd wordt in de andere cultuur anders ervaren en wordt op zijn slechtst ervaren als een interessant geluidseffect. In de politieke thriller “ J'ai vu tuer Ben Barka” van Serge Le Péron gaat het over de nog altijd onopgeloste en actuele verdwijning van de Marrokaanse activist Ben Barka. We horen de hele film verteld door de stem van hoofdpersoon George Figon (Berling). De voice-over en de dialoogen waren het dominante geluid in deze film. Dat is logisch vanwege de grote hoeveelheid informatie over de situatie die de film wil overdragen. Door de gebruikte jazzmuziek wordt gelijk duidelijk in welk tijdperk deze film zich afspeelt. De muziek is in dat opzicht sfeerbepalend voor de film.

7.2.3 Geluid om spanning op te bouwen Iedere film streeft ernaar de aandacht te blijven trekken zodat de mensen blijven kijken. Een spannende soundtrack helpt dat te realiseren. Veel van de huidige horrorfilms kunnen niet meer zonder het gebruik van spannende muziek, omdat het anders te humoristisch over kan komen. Als een horrorfilm te eng wordt hoef je alleen maar je handen voor je oren te houden en het enge is ineens hemaal weg. Maar het gebruik van stilte in horrorfilms zal ook blijven omdat het een extra waarde kan geven aan bepaalde shots en scènes. Tijdens de stilte gebeurt er niets, maar de spanning voor wat komen gaat wordt opgebouwd. In de film dealer, van … wordt op een heel spannende manier geluid gebruikt. In dealer maakt een drugsdealer zijn laatste ronde. Tot wanhoop van zijn klanten deelt hij hen mee dat hij ermee stopt. De soundtrack van deze film is naast de dialogen het voortdurende geluid van wind, variërend van heel hard tot heel zacht, zwaar versterkte omgevingsgeluiden en een laag gebrom waarvan je niet weet waar het vandaan komt, maar het creëert onrust bij jou als kijker. En er zit helemaal geen muziek in de film. De belangrijkste verteller in deze film is het geluid omdat de camera is voortdurend in bewegingen de route van de camerabeweging vaak geen vertellende functie heeft. De sfeer van de film is dromerig en zwevend, maar door het voortdurende windgeluid en het heel lage gebrom krijg je voortdurend het gevoel van dreiging. Er is een sterke spanningsopbouw: bij iedere scène begint het geluid zonder dat wij weten waar het vandaan komt. Pas in het einde van de scène wordt aangegeven wat het is. En soms, bij herkenbare geluiden bijvoorbeeld christelijke gebeden, de fiets, de zee of blaffende honden wordt niet eens getoond waar eigenlijk het geluid vandaan komt. Het geluid stond in deze film vaak staat los van het beeld en samen met het beeld vertelt het geluid het verhaal en ze kunnen niet zonder elkaar. Dat maakt de film sterk.

7.2.4 Geluid om ruimte aan te geven Het geluid werkt niet alleen ondersteunend, maar kan ook zelf als informatiebron fungeren. Het laten horen van draaiorgelmuziek betekent dat we in Nederland zijn, castagnettes verplaatsen ons naar Spanje en ook gejodel of het geluid van een doedelzak verwijst naar een duidelijke lokatie. Als je een geluid neemt b.v. een knal dan klinkt diezelfde knal anders in verschillende ruimtes. In een kerk krijgt de knal meer bas en echo dan in een woonkamer. Iedere plaats heeft een eigen geur, sfeer en geluid. Iedere stad klinkt anders. Iedere film heeft een eigen sfeer geluid afhankelijk van waar zich het afspeelt. Met de nieuwe digitale ontwikkeling waar je de ruimtes met digitaal 3d animatie maken, wordt het geluid nagemaakt.

“ The discovery of heaven” is een film van Jeroen Krabbé. In deze film speelt het verhaal zich af in totaal verschillende locaties en in ieder locatie is een heel andere geluidssfeer. De belangrijkste locatie is de hemel, vanuit de hemel wordt alles bestuurd. Het is er heel groot en stil, de stilte wordt af en toe onderbroken door harde geluiden zoals onweer. Het geluid wordt niet alleen gebruikt om de sfeer van de ruimte weer te geven, maar creeert ook een gevoel van onrust. De rest van de film speelt af in Amsterdam, Cuba, Rome, die drie verschillende steden hebben ieder hun eigen karakteristieke geluid. De muziek is de verbindende factor. De filmmuziek is ingezet om de spanning en de emotie in het verhaal te versterken en geeft een gevoel van duisternis en onrust. En het bijzondere van deze film is dat het geluid op het ritme van de shot- en scènewisseling is gemonteerd. Het geluid gebruiken als een harde las in de montage is door de hele film gebruikt.

7.2.5 Geluid om informatie toe te voegen De meest informatieve vorm van het geluid is de voice-over en de dialogen. Zoals hiervoor besproken kan daarnaast de muziek informatie over bv tijd en plaats geven of het karakter van de personage benadrukken (b.v. naar wat van soort muziek hij luistert zegt iets over zijn karakter) . Het geluid draagt bij aan het geven van informatie over de omgeving door de geluiden en de handelingen van de personages. De stem van de personage b.v. zware stem voor de slechte rol en voor gefantaseerde personages vervormde stemmen en vaak metaal effecten. Hoe de taal klinkt bepaalt ook de plek waar het zich afspeelt. Elephant film van Gus van Sant gaat over twee jongens die schieten op de leerlingen van hun eigen school. Een van de jongens speelt piano en zijn rustige pianospel is ook gebruikt bij de scène waarin ze de medeleerlingen neerschieten. Hier is het contrast tussen het beeld en geluid groot. De muziek wordt gebruikt om het gevoel van het personage te verbeelden en benadrukken. Tijdens het schieten er is in de klas een groep discussie over homoseksualiteit, wat suggereert dat de hoofdrolspeler homosexueel is. Suggestief gebruik van de dialoog. Return of the Poet een film van Khachatryan, het gaat over Jivani: 19de-eeuws nationaal dichter. De film begint met een gezongen gedicht van Jivani zonder muziek en de zanger kijkt het camera in. Det zangscène komt iedere keer terug met een nieuw gedicht en nieuwe zanger maar in de loop van de film wordt de zang niet alleen ervaren als gedicht maar ook als klank.

7.2.6 Geluid om afstand te scheppen en humor te versterken De filmkomedie kreeg een nieuw karakter door de geluidsfilm. In de tijd van de stomme films draaide het om visuele grappen, maar met opkomst van het geluid waren er ineens andere mogelijkheden om de humor te versterken. Bv door uitgebreiding met een dialoog en met geluidseffecten (overdreven geluiden: iemand valt over een bananenschil en we zetten er een hard boing geluid onder, dan maakt dat de grap sterker). Zelfs een scène die eigenlijk niet grappig is kan je met geluid ‘opleuken’, b.v. het lopen van een grote stevige man en het geluid van de voetstappen geluid vervang je met een grappige abstracte kleine geluidje zoals een piepje. Dan is het lopen humor door de tegenstelling van de grote man die klein piep geluidje maakt. De laatste tijd zijn er ook vechtfilms gemaakt met ‘over de top’-geluiden en (te) duidelijk geluidseffecten. Dat maakt een spannende vecht- of moordscène lachwekkend. Deze films kan je ook zien als kritiek op het gebruik maken van overdreven geluidseffecten.

Er zijn films die gaan over personages die anders zijn dan ‘gewone mensen’ : gek of met psychisch problemen. Om dit te benadrukken wordt geluid, cameravoering en/of montage ingezet, maar geluid heeft de grootste rol. Hiervoor kunnen bijvoorbeeld abstracte geluiden worden gebruikt om de scène buiten de werkelijkheid en op afstand van het personage en onze bestaan en normen te zetten, bv door geluid te gebruiken dat niet bij het beeld hoort, dus de geluiden buiten hun context te zetten. B.V. in de film Pi is er een scène in de gang waar je een hard geluid hoort van de trein die op je afkomt met een hard licht alsof de trein de persoon aanrijdt in de gang van zijn huis. Happiness een film van Todd Solondz. In de film komt vervreemding tussen beeld en geluid naar voor in een droomscène in de park ‘het paradijs’. Het is druk, kinderen spelen, families zijn aan het picknicken, lachen en drinken. Iedereen is blij. De psychiater Bill loopt in de park, de sound track set-noise van lachende en spelende kinderen met romantische piano muziek. En dan begint Bill iedereen nee te schieten (Bill heeft een heimelijke voorliefde voor jonge jongens ) en de romantische muziek gaat door met rusige set-noise. Het vreemde contrast tussen beeld (het schieten) en geluid (de rustige piano) zorgt voor een vervreemdingseffect.

Writing on the Earth van Ali Mohammad Ghasemi. De film gaat over een kinder- serie-moordenaar die leidt aan religieuze waanzin. De man is overtuigd dat god zo snel moglijk allle kinderen naar de hemel wil hebben. Met zijn expressionistische beelden en vreemde camerabewegingen ervaren we de film als P.O.V van de man. De muziek klinkt religieus, islamitisch, door veel trommels: de “Daf” de meeste gebruikte instrument in de islamitische muziek (tijdens het osmaanse rijk waren alleen slaginstrumenten toegestaan) en de zware mannenstemmen ((in de radikale islam mogen vrouwen niet zingen). De geluiden en de stiltes zijn een onderdeel van de muziek. Voordat de man begint met de volgende moord overheerst de stilte en als de achtervolging tussen de kind en de moordenaar begint is de muziek is belankrijke faktor in de soundtrack. Met iedere begravenis-scene begint de muziek met het traditionele rai gezang en als de moordenaar de beeld passeert wordt de zang gemixt met de religieuze muziek.

7.2.8 Geluid om continuïteit aan te geven De soundtrack kan in samenhang met het ritme van de montage de continuïteit versterken en breuken in de montage overbruggen. Vooral als het geluid doorloopt van een scène naar de volgende scène legt het meteen een verband tussen de twee scènes. De muziek schept eenheid in het verhaal. Het geluid, met name de muziek, werkt ook als afsluiting van de ene scène en kondigt daarmee nadrukkelijk de volgende scène aan. De muziek kan zelf van sfeer veranderen en daarmee een omkering markeren in de film. De muziek wordt vaak als thema aangewend en begeleidt vaak het optreden van een bepaalde persoon of een bepaalde handeling .

The cook, the chief, his wife and her lover van Peter Greenaway. Deze film is een geheel van licht, beeld, sfeer en muziek. De muziek heeft een soort minimalisme die niet zo strak staat tegen over het bombastische en schreeuwende beeld en het barokke licht. De muziek is een herhaling die zich heel langzaam ontwikkelt en de tragische en zware tonen krijgen door de herhaling een gevoel van ritme die de montage niet in zich heeft. De muziek die heel vaak terugkomt in de film zet de sfeer van de film neer. En door de overloop van de muziek door de scènes heen maakt het een eenheid van de film.

7.2.9 Geluid om betekenis aan te geven Een beeld afzonderlijk van de rest betekent niets meer dan wat je ziet en het zelfde beeld krijgt een andere betekenis afhankelijk met wat daarvoor is geweest B.V. montage van drie beelden A) een beeld van een huilend kind B) een beeld van kapot speelgoed C) een beeld van snoep Scène 1 B + A = het kind huilt om het speelgoed Scène 2 C + A = het kind huilt om de snoep Niet alleen het montage van beelden beïnvloedt het beeld in betekenis, ook het geluid. Geluids lagen Beelden Soundtrack B.V. een scène waarin iemand het gebouw uitkomt en instapt in de auto, wegrijdt en verdwijnt in verte. Deze scène kunnen we meerdere betekenis geven met verschillende soundtracks. We kunnen suggereren dat hij wegrijdt op vakantie met fluitend deuntje alsof dat hij het doet en hij zet Zuid-Amerikaanse muziek op. Of hij is boos en had net ruzie, met een vloekende voice-over en droevige muziek. Of je maakt er een komedie van met piano toontjes als de voeten stappen en de deur gaat dicht met een harde klap en als de auto verdwijnt het geluid van een botsing. Batalla en el cielo een film Carlos Reygadas, het verhaal van een man en zijn vrouw kidnappen een baby - die overlijdt. De man werkt bij de overheid als agent en ieder week hijsen ze met de hele groep de vlag van Maxico met de nationale marsmuziek. Later in de film is een scène waar hij vrijt met een hoer als hij klaar is gekomen blijft hij naast haar liggen en de camera gaat omhoog met de nationale marsmuziek. Hier geeft het geluid een nieuwe betekenis aan de camerabeweging. Door de muziek staat de camera voor de vlag en dat is het symbool van de staat.

Hoofdstuk 8:

Conclusie

Voordat ik met de scriptie begon was ik van mening dat het geluid meer invloed heeft op ons dan het beeld. Nu ben ik er nog meer van overtuigd dat wij heel beïnvloedbaar zijn door ons gehoor, veel meer dan door ons zien. Het geluid heeft nog meer invloed op ons als wij ons niet bewust van de geluiden zijn en/of onbewust op de geluiden reageren. Dit geldt ook voor geluidstoepassingen in film. Door goed toepassen van het geluid kan je de sfeer bepalen, emoties beïnvloeden, de aandacht van de kijker sturen en betekenis geven aan het beeld. Ook bij film is het gebruik van geluid het meest beïnvloedend als die invloed onbewust is, bijvoorbeeld het gebruik van dusdanig lage tonen dat je ze niet hoort maar wel, door de trilling, voelt. Ook het horen van geluiden die buiten het beeld vallen hebben een sterke invloed op onze manier van de film beleven. De muziek werkt meer op onze emotie door de abstractie en de ruimte die het geeft voor onze persoonlijke invulling. Film beïnvloedt onze levenstijl, gedachten en onze waarneming van wat er in de wereld om ons heen gaande is, of in het verleden is gebeurd. Door geluid subtiel en effectief toe te passen kan je als filmmaker dat beeld bewust kleuren, of vérkleuren (Die Untergang). Dat geeft een filmmaker veel verantwoordelijkheid. Over het proces van filmmaken en de rol van de muziek: daarin ben ik tijdens het onderzoek er nog meer van overtuigd geraakt dat de componist vanaf de beginfase bij de productie betrokken moet worden. Dan wordt de muziek een geïntegreerd onderdeel van de film en is er wederzijdse invloed tussen beeld en geluid en wordt de soundtrack meer één geheel, maar ook het beeld en de soundtrack worden harmonieuzer. Als de componist er eerder bij betrokken wordt geeft het de mogelijkheid dat het geluid door de klankleur het beeld beinvloedt. Het geeft de componist natuurlijk wel meer invloed op het eindproduct, en om die reden zal niet iedere regisseur dit willen. Als ík in de toekomst met een componist werk zal ik hem of haar er vanaf het begin bij betrekken. Ik wil gebruik maken van de setnoise (en/of geluidseffecten) binnen de filmmuziek.