Future Of The City And The City Of The Future

‫آینده شهر و شهر آینده‬

‫ملحظاتی نظری در خصوص نسبت میان آینده اندیشی با‬ ‫مسائل مربوط به شهر و شهرنشینی‬

‫دو عنوان کلیدی در موضوع بحث‬ ‫‪‬‬

‫شهر‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫آینده‪‬‬

‫شهر‬

‫شهر در مقام اصلی ترین واحد تعاملت اجتماعی‬ ‫در برگیرنده همه جهاتی است که زمینه ساز بر‬ ‫آوردن نیاز های گوناگون آدمی است‪ .‬این نیاز ها‬ ‫را در کلی ترین حالت می توان در دو مقوله عام‬ ‫‪:‬ذیل جای داد‬ ‫نیاز های معرفتی‪ :‬همه آنچه که با شوق آدمی به ‪‬‬ ‫دانستن و فهمیدن ارتباط دارند‬ ‫نیاز های غیر معرفتی‪ :‬همه آنچه که به ظرفیت ‪‬‬ ‫های‪ ،‬غریزی‪ ،‬ارادی‪ ،‬احساسی‪ ،‬عاطفی‪ ،‬و‬ ‫‪.‬اخلقی در انسان مربوط می شوند‬

‫‪‬‬

‫‪‬‬

‫آینده‬ ‫‪‬‬

‫آینده ناظر به همه جنبه های بالقوه موجود در واقعیت )اعم ‪‬‬

‫از واقعیت طبیعی و واقعیت های برساخته‬

‫) ‪Constructed Realities‬‬ ‫‪.‬است‬

‫‪Socially‬اجتماع‬

‫نسبت به آینده و تحولتی که در پیش است می توان ‪‬‬

‫‪:‬رویکرد های متفاوتی اتخاذ کرد‬

‫داستان کهن آبگیر و سه ماهی درون آن و ماهیگیران ‪‬‬ ‫‪‬‬

‫آینده و انواع رویکرد ها در قبال آن‬

‫بی اعتنایی و نادیده انگاری‪ :‬عالم را آب بردن و آدمی را خواب‪‬‬ ‫بردن‬ ‫تسلیم‪ ،‬و منفعلنه رضا به قضا دادن‪ :‬در کف شیر نر خونخواره ای‪‬‬ ‫غیر تسلیم و رضا کو چاره ای‬ ‫مقاومت “ناشیانه” در برابر تغییرات و تحولت به نیت جلوگیری از‪‬‬ ‫وقوع آن ها‬ ‫تلش مذبوحانه در آخرین لحظات به نیت بهبود بخشی حداقلی‪‬‬ ‫رغایت مطلوب از‪‬‬ ‫برخورد تخریبی به قصد برساختن آرمانشه ِ‬ ‫رهگذر نابود کردن وضع موجود‬ ‫کوشش در جهت شناخت ظرفیت های آینده و اهتمام در مسیر‪‬‬ ‫شکل دادن به آنها‬ ‫‪‬‬

‫رابطه میان رویکرد های به آینده و دیدگاههای فلسفی‪-‬‬ ‫جهانشناسانه افراد‬

‫‪‬‬ ‫کلبی‪‬‬

‫رویکرد مبتنی بر بی تفاوتی و دیدگاه‬ ‫‪ Cynicism‬مسلکی‬ ‫رضا به قضا به نحو انفعالی و دیدگاههای‪‬‬ ‫حتمیت گرایانه و تقدیر گرایانه )اپیکور‪ ،‬هگل‪،‬‬ ‫)”آموزه های “عرفانی‬ ‫مقاومت کور در برابر تغییرات و دیدگاه جزم‪‬‬ ‫گرایانه‬ ‫تلش مذبوحانه و دیدگاه واقع گرایی خام‪‬‬ ‫‪ Naïve Realism‬نگرانه‬

‫)‬

‫آینده اندیشی‪ :‬تاریخچه مختصر )‪1‬‬

‫تلش برای شناخت آینده سابقه ای کهن در فرهنگ بشر دارد‪ .‬از‪‬‬

‫کاهنه های معبد دلفی در یونان تا غیبگویان چینی و کف بینان‬ ‫هندی و منجمان دربار شاهان ایرانی‪ ،‬و ‪ ...‬در همه فرهنگ ها می‬ ‫‪.‬توان نشانه هایی از این عطش برای فهم آینده را مشاهده کرد‬ ‫یک حوزه ‪ Futures Studies‬آینده اندیشی یا مطالعات آینده‪‬‬ ‫پژوهشی‪-‬کاربردی نوظهور است که از عمر آن بیش از چند دهه‬ ‫‪.‬نمی گذرد‬ ‫برای نامیدن این حوزه معادل های مختلفی در زبان های اروپایی و‪‬‬ ‫‪:‬بتبع آن در فارسی وضع شده است‬ ‫‪Futurology, Futures Research, Prospective‬‬

‫‪Research‬‬

‫‪ ،...‬آینده نگری‪ ،‬آینده پژوهی‪ ،‬آینده شناسی‪‬‬

‫)آینده اندیشی‪ :‬تاریخچه مختصر )‪2‬‬

‫آینده اندیشی همه حوزه های فعالییت های نظری و عملی آدمی‪،‬‬ ‫از فلسفه و علوم و فناوری‪ ،‬تا هنر و سیاست و اقتصاد و‬ ‫فرهنگ‪ ،‬تا ورزش و تفریحات و اوقات فراغت‪ ،‬و ‪ ...‬را در بر می‬ ‫‪.‬گیرد‬ ‫آینده اندیشان در هر عرصه ای که به فعالییت اشتغال داشته ‪‬‬ ‫باشند با ابتنا به این آموزه که “آنچه قابل تصور است امکان پذیر‬ ‫است” می کوشند از میان همه امکانات موجود در عرصه‬ ‫واقعیت‪ ،‬تا آنجا که قوت تخیلشان اجازه می دهد‪ ،‬شمار هرچه‬ ‫بیشتری از اوضاع و احوال ممکن الوقوع را تصور کنند )فضای‬ ‫امکانات(‪ .‬آنگاه از میان این حالت ممکن‪ ،‬آینده های محتمل‬ ‫الوقوع را مشخص سازند )فضای احتمالت(‪ .‬و سپس از میان‬ ‫این حالت محتمل الوقوع‪ ،‬مطلوب ترین ها و نامطلوب ترین ها‬ ‫شناسایی کنند و در آخرین مرحله برای تحقق مطلوب ها و‬ ‫‪.‬جلوگیری از وقوع نامطلوب ها چاره اندیشی نمایند‬

‫‪‬‬

‫)آینده اندیشی‪ :‬تاریخچه مختصر )‪3‬‬

‫•‬ ‫آینده اندیشی را می توان به یک اعتبار به دو مقوله کلی •‬ ‫‪:‬تقسیم کرد‬ ‫آینده اندیشی ناظر به شناخت صرف ]شناختن و شناساندن[ •‬ ‫)‪) = Forecast‬آینده اندیشی انفعالی‬ ‫آینده اندیشی ناظر به شناخت و اراده برای تغییر و تحمیل •‬ ‫)‪ Foresight‬خواست = )آینده اندیشی فعال‬ ‫شناخت آینده‪ ،‬با تکیه به دانش موجود‪ ،‬تجارب گذشته‪ ،‬و •‬ ‫گمانه زنی هایی در خصوص فضای امکانات صورت می‬ ‫‪.‬پذیرد‬ ‫دوره های زمانی آینده اندیشی به کوتاه مدت )‪ 5 – 3‬سال(‪• ،‬‬ ‫میان مدت )‪ 20-10‬سال( و دراز مدت ‪ 100-30‬سال(‬ ‫‪.‬تقسیم می شود‬

‫آینده اندیشی‪ :‬انواع روش ها‬ ‫روش های مرسوم در آینده اندیشی به سه گروه کلی روش های‪‬‬

‫کیفی‪ ،‬روش های کمی‪ ،‬و روش های ترکیبی )هیبرید( تقسیم می‬ ‫‪.‬شوند‬ ‫فهرست ذیل در بردارنده شماری از روش های مرسوم برای آینده‪‬‬ ‫‪:‬اندیشی است‬ ‫‪) Panel‬جمع صاحبنظران )پانل‪‬‬ ‫‪) Delphi‬دلفی )سروش غیبی‪‬‬ ‫‪ Relevance Tree‬درخت وابستگی‪‬‬ ‫‪ Time Series‬سری های زمانی‪‬‬ ‫‪ Matrix of Mutual Impacts‬ماتریس تاثیرات متقابل‪‬‬ ‫‪ Forecasting‬پیش نگری‪‬‬ ‫‪ Foresight‬آینده نگاری‪‬‬

‫آینده اندیشی‪ :‬محصولت و فرایند ها‬ ‫حاصل ‪‬‬

‫برخی از مهمترین نتایجی که از آینده اندیشی‬ ‫‪:‬می شود عبارت است از‬ ‫تکمیل سناریو هایی بیانگر اوضاع و احوال آینده ‪‬‬ ‫))طیف تحولت‬ ‫تعیین اولویت ها ‪‬‬ ‫ایجاد وفاق و همگرایی میان دست اندرکاران ‪‬‬ ‫پدید آمدن شبکه ای از کنشگران با دیدگاههای کم و ‪‬‬ ‫بیش همسو‬ ‫عرضه پیشنهاد هایی برای عمل و اقدام ‪‬‬ ‫ترویج فرهنگ آینده اندیشانه ‪‬‬

‫آینده اندیشی‪ :‬پاره ای ملحظات‬

‫آینده اندیشی یک عصای جادویی یا یک تکنولوژی معجزه آفرین‬ ‫‪.‬نیست‬ ‫مسائل برجسته و حائز اهمیتی که در جهان جدید با آن مواجه ‪‬‬ ‫هستیم با بهره گیری از همان تراز تفکری که منجر به شناسایی‬ ‫‪.‬یا خلق آن ها شده اند قابل حل نخواهند بود‬ ‫‪ tacit‬تکیه آینده اندیشی در بعد نظری به معرفت ضمنی ‪‬‬ ‫کنشگران‪ ،‬توانایی نقادی و ارزیابی عقل جمعی‪ ،‬و ‪knowledge‬‬ ‫بصیرت های فلسفی‪-‬معرفت شناسانه ای است که پشتوانه‬ ‫‪.‬معرفت های ضمنی و نقادی های جمعی قرار می گیرد‬ ‫میزان موفقیت در هر تجربه آینده اندیشانه‪ ،‬با فرض احراز جنبه ‪‬‬ ‫های نظری‪ ،‬در گرو بهره گیری از عوامل مختلف معطوف به‬ ‫عمل است‪ ،‬از جمله گزینش مناسب ترین روش به تناسب با‬ ‫مساله یا مسائل مورد نظر‪ ،‬تمهید مقدمات اجرای فرایند‪ ،‬بستر‬ ‫‪.‬سازی برای ترویج نتایج حاصل از فعالییت انجام شده‬ ‫‪‬‬

‫)‬

‫آینده اندیشی و آینده شهر )‪1‬‬

‫شهر‪ ،‬در مقام یک برساخته اجتماعی و به مثابه یک ارگانیزم زنده‪‬‬

‫متولد می شود‪ ،‬رشد می کند و بارور می شود‪ ،‬می تواند دچار‬ ‫‪.‬انحطاط و تباهی شود و حتی از میان برود‬ ‫از آینده اندیشی می توان به منظور تعامل بهینه با “شبه‪-‬ارگانیزم‪‬‬ ‫‪.‬زنده ای که شهر نام دارد” استفاده به عمل آورد‬ ‫با استفاده از روش های مناسب در حوزه آینده اندیشی می توان‪‬‬ ‫در خصوص روند های در حال ظهور در جنبه های مختلفی که در‬ ‫حیات شهری از اهمیت برخوردار است نظیر امنیت‪ ،‬اقتصاد و‬ ‫تجارت‪ ،‬صنعت و فناوری‪ ،‬فرهنگ و آموزش‪ ،‬تفریحات‪ ،‬حمل و‬ ‫نقل‪ ،‬بهداشت‪ ،‬جرائم‪ ،‬مهاجرت‪ ،‬اسکان‪ ،‬سیاست و اجتماع‪،‬‬ ‫‪.‬و ‪ ...‬به شناخت مناسبی دست یافت‬

‫)‬

‫آینده اندیشی و آینده شهر )‪2‬‬

‫با کمک روش های مناسب در قلمرو آینده اندیشی در‬ ‫عین حال می توان برای آینده شهر‪ ،‬بر مبنای سناریو‬ ‫های سنجیده‪ ،‬طرح هایی را جهت رشد موزون بخش‬ ‫های جدید و یا بازسازی حسابشده بخش های قدیمی‬ ‫‪.‬به مورد اجرا گذارد‬ ‫یکی از مهمترین جنبه های نگرش آینده اندیشانه در ‪‬‬ ‫مورد “آینده شهر” پدیداری است که محققان از آن با‬ ‫یاد می ”‪ Risk Society‬عنوان “جامعه هماغوش خطر‬ ‫‪.‬کنند‬ ‫جامعه هماغوش خطر یک پدیدار متعلق به جهان مدرن‬ ‫متاخر است و معنای آن در ساده ترین تعبیر آن است‬ ‫که در جوامع جدید‪ ،‬بر خلف جوامع قدیم که خطر‬ ‫عمدتا ناشی از تحولت طبیعی بود‪ ،‬خطر همچون‬

‫‪‬‬

‫‪‬‬

‫)‬

‫آینده اندیشی‪ ،‬آینده شهر و شهر آینده )‪1‬‬

‫تحولت علمی و تکنولوژیک در چند دهه گذشته‪• ،‬‬

‫امکان عملی )تکنولوژیک( برساختن انواع سازه ها‬ ‫و زیر ساخت ها و واحد های زیست و کار و تعامل‬ ‫جمعی را در شرایط اقلیمی متنوع فراهم آورده‬ ‫‪.‬است‬ ‫هم اکنون شماری از پروژه ها تحت عنوان شهر های •‬ ‫آینده “در کشور های مختلف” در دست طراحی یا‬ ‫‪.‬اجراست‬ ‫شهر‪ ،‬به منزله یکی از برجسته ترین نماد های •‬ ‫مدرنیته‪ ،‬خود یکی برساخته بشری یا تکنولوژی‬ ‫است و ازینرو تابع همان قوانینی است که بطور‬ ‫‪.‬کلی بر همه تکنولوژی ها حاکم است‬

‫)‬

‫آینده اندیشی‪ ،‬آینده شهر و شهر آینده )‪2‬‬

‫روسیه تزاری و برساختن پطرز بورگ ‪‬‬

‫انگلستان و مجتمع های مسکونی دهه ‪ 1960‬‬

‫برساختن شهر های آینده متناسب با فرهنگ و سنت ایرانی و ‪‬‬

‫برخوردار از ظرفیت های جهان مدرن‪ ،‬در گرو در اختیار داشتن‬ ‫بصیرت ها و بینش های بدیع و درخور است‪ .‬آینده اندیشی‪“ ،‬با‬ ‫رعایت شرایط و ضوابط معین” می تواند به این مهم مدد‬ ‫‪.‬رساند‬ ‫سازماندهی تطور موزون شهر های کنونی به سمت شهر های ‪‬‬ ‫آینده نیز نیازمند بهره گیری از امکانات نظری حائز اهمیتی است‬ ‫که از “آینده اندیشی” می توان برای دستیابی به آنها بهره‬ ‫‪.‬گرفت‬

‫آینده اندیشی و شهر آینده‪:‬‬ ‫)برخی از مهمترین مشخصه های عام و کلی شهر های مطلوب آینده )‪1‬‬

‫الف‪ -‬از جنبه انسانی‪ ،‬اجتماعی‪-‬سیاسی •‬ ‫کنشگران اصلی‪ :‬شهروند توانمند و مسوولیت پذیر و نهاد •‬ ‫های عقلنی و مستمرا بهبود یابنده‬ ‫‪:‬حیطه خصوصی و عمومی تفکیک شده •‬ ‫حیطه خصوصی‪ :‬واحه تجدید حیات معنوی و تمدد اعصاب و •‬ ‫تقویت قوای ذهنی‬ ‫حیطه عمومی‪ :‬فضای پر نشاط تعامل مدنی و “گفت و •‬ ‫گوی” سازنده میان کنشگران‬ ‫زمینه سازی برای تحقق ظرفیت های بالقوه و بالفعل مثبت •‬ ‫)شهروندان )سرمایه های انسانی و اجتماعی‬ ‫مشارکت در ایجاد یک تمدن پیشرفته جهانی )جهانشهر و •‬ ‫)شهر های جهانی‬

‫آینده اندیشی و شهر آینده‪:‬‬ ‫)برخی از مهمترین مشخصه های عام و کلی شهر های مطلوب آینده )‪2‬‬

‫ب‪ -‬از جنبه زیست محیطی‬ ‫ارتباط هماهنگ با محیط زیست در همه تراز های شهری )واحد ‪‬‬ ‫های مسکونی و تجاری‪ ،‬خیابان ها و شوارع‪ ،‬پارک ها و‬ ‫‪ ،...‬میادین‬ ‫بهره برداری بهینه از ظرفیت های موجود در زیستبوم )انرژی‪ ،‬‬ ‫)‪ ،...‬امکانات طبیعی‪ ،‬میراث فرهنگی‬ ‫شیوه های زیست جدید شهری متکی بر الگو های رشد و توسعه ‪‬‬ ‫پایدار‬ ‫به حداقل رساندن زمینه های خطرخیزی مختص جوامع مدرن ‪‬‬ ‫ج‪ -‬از جنبه تکنولوژیک ‪‬‬ ‫ارائه خدمات تکنولوژیک با بال ترین کیفیت به شهروندان ‪‬‬ ‫بهره گیری مدبرانه از تکنولوژی های پیشرفته‪ ،‬متوسط و تراز ‪‬‬ ‫پائین در طراحی و ساخت سازه ها و زیر ساخت های شهری‬ ‫‪: Design with Nature ،Public‬در برزیل ‪ Curitiba‬تجربه شهر ‪‬‬‫‪‬‬