1ο Πειραματικό Ολοήμερο Δημοτικό Σχολείο Πορταριάς «Ν. Τσοποτός» Πορταριά 2009 Επιμέλεια: Καραγιάννης Ηρακλής
Το δάσος είναι ένα πολύπλοκο χερσαίο οικοσύστημα, που η λειτουργία του επηρεάζει σημαντικά την ποιότητα του εδάφους, του νερού, του αέρα. Προσφέρει προϊόντα για οικονομική εκμετάλλευση, δουλειά στους «παραδασόβιους» και όχι μόνο πληθυσμούς και αναψυχή στους επισκέπτες. Δηλαδή η λειτουργία του είναι πολλαπλή: Βιολογική – οικολογική – κοινωνική -οικονομική.
Χερσαίο οικοσύστημα: Η τούνδρα
Χερσαίο οικοσύστημα: Η τάιγκα
Χερσαίο οικοσύστημα: Η στέπα
Χερσαίο οικοσύστημα: Το εύκρατο δάσος
Χερσαίο οικοσύστημα: Η έρημος
Χερσαίο οικοσύστημα: Η σαβάνα
Χερσαίο οικοσύστημα: Το τροπικό δάσος
Χερσαίο οικοσύστημα: Το μεσογειακό οικοσύστημα
Κλίμα ελιάς: χαρακτηρίζεται σε γενικές γραμμές από καλοκαιρινή ξηρασία, χειμωνιάτικες κυρίως βροχοπτώσεις που παρουσιάζουν μεγάλη διακύμανση από χρόνο σε χρόνο, ήπια μέχρι ζεστά - καυτά καλοκαίρια, ήπιους μέχρι ψυχρούς χειμώνες και έντονη ηλιακή ακτινοβολία, ιδίως το καλοκαίρι.
Χερσαίο οικοσύστημα: Το μεσογειακό
Pistacia lentiscus (σχίνος)
Nerium oleander (πικροδάφνη)
Myrtus communis (μυρτιά)
Arbutus unedo (κουμαριά)
Laurus nobilis (δάφνη)
Ceratonia siliqua (χαρουπιά)
Στο υγρό άκρο εμφανίζονται συστήματα των αείφυλλων - σκληρόφυλλων (μακί): οικοσύστημα που αποτελούνται από ψηλούς (μέχρι δύο μέτρα) και πυκνούς θάμνους (αγριελιά, πουρνάρι, σκίνος, μυρτιά, δάφνη, χαρουπιά, κουμαριά, φιλίκι, πικροδάφνη κ.ά.) με βαθιές ρίζες και δερματώδη φύλλα. Στην Ελλάδα συναντώνται στα βόρεια παράλια της ηπειρωτικής χώρας και σε πολλά νησιά: Σκιάθος, Σκόπελος, Μυτιλήνη, Σάμος κ.ά.). Χαρακτηριστικό των ώριμων πυκνών και ψηλών μακί είναι η απουσία ποωδών φυτών στον υπόροφο.
Olea europaea sylvestris (αγριελιά)
Quercus coccifera (πουρνάρι)
Phillyrea latifolia (φιλίκι)
Χερσαίο οικοσύστημα: Το μεσογειακό οικοσύστημα
Cistus creticus (λαδανιά) Periploca graeca (γαλατσίδα)
Sarcopoterium spinosum (αφάνα) Thymus capitatus (θυμάρι)
Phlomis fruticosa (ασφάκα)
Στο ξηρό άκρο (στις νότιες περιοχές της χώρας μας και σε πολλά νησιά, όπως οι Κυκλάδες και περιοχές της Κρήτης) η βλάστηση αποτελείται από χαμηλούς, αραιά διευθετημένους, συχνά αρωματικούς θάμνους, αγροστώδη και θερόφυτα (φρυγανικές διαπλάσεις ή διαπλάσεις των εποχιακά διμορφικών φυτών). Τυπικά ξυλώδη φυτά των φρυγάνων είναι η λαδανιά, το θυμάρι, η ασφάκα, η αφάνα, η ρίγανη, η σκυλοκρεμμύδα, ο ασφόδελος, η λεβάντα, η γαλατσίδα κ.ά. Τα φρυγανικά οικοσυστήματα εξαπλώνονται από το επίπεδο της θάλασσας μέχρι υψόμετρο 700μ. και καταλαμβάνουν το 12,5% της επιφάνειας της Ελλάδας.
Lavandula angustifolia (λεβάντα) Origanum vulgare (ρίγανη)
Urginea maritima (σκυλοκρεμμύδα)
Asphodelus aestivus (ασφόδελος)
Στο μεσογειακό περιβάλλον εμφανίζονται και άλλα συστήματα, όπως για παράδειγμα τα μεσογειακά πευκοδάση με την τραχεία ή τη χαλέπιο πεύκη, σχηματισμοί βελανιδιάς, καστανιάς, οξιάς (ορεινές και ημιορεινές περιοχές), σχηματισμοί πλατανιού, λεύκας και ιτιάς (παραποτάμιες, παραλίμνιες περιοχές) κ.ά.
Εξωγενείς
Κίνδυνοι για το
Υλοτομία
δάσος Ανθρώπινες παρεμβάσεις
Ρύπανση
Υπερβόσκηση
Ενδογενείς Οι ενδογενείς εχθροί είναι διάφοροι α) Μικροοργανισμοί β) Έντομα. Αυτοί δεν μπορούν να βλάψουν πολύ ένα υγιές δάσος, γιατί τα ίδια τα δέντρα μπορούν ν’ αντισταθούν σ’ αυτούς. Μόνο όταν έχει διαταραχθεί η οικολογική ισορροπία, και μόνο τότε, οι μικροοργανισμοί αυτοί μπορεί να δημιουργήσουν καταστρεπτικές συνέπειες για το δάσος.
Φυσικές καταστροφές
Πυρκαγιά
Κάμπια σε μαύρη πεύκη
Κίνδυνοι για το δάσος
Γνωρίζεις ότι: Το πιο πολύτιμο αγαθό που προσφέρει το δάσος είναι το οξυγόνο. Ο άνθρωπος αναπνέει, τα ζώα αναπνέουν, τα φυτά αναπνέουν, τα ορυκτά χρειάζονται οξυγόνο, για να οξειδωθούν, οξυγόνο χρειάζονται και οι μηχανές καύσης. Το δάσος είναι ένα γιγαντιαίο εργοστάσιο παραγωγής οξυγόνου με συνεχή λειτουργία και σταθερή παραγωγή. Είναι ελάχιστο το ποσοστό που καταναλώνει για την αναπνοή του, σε σχέση με αυτό που παράγει με τη διαδικασία της φωτοσύνθεσης Απίστευτα κι όμως αληθινά 10 στρέμματα δάσους παράγουν 12-20 τόνους οξυγόνου το χρόνο 5-6 μεγάλα δέντρα καλύπτουν τις ανάγκες ενός ανθρώπου σε οξυγόνο Το αυτοκίνητο σε μια διαδρομή 1000 χλμ καταναλώνει το οξυγόνο που καταναλώνει ο άνθρωπος σε 1 χρόνο. Το αεροπλάνο κατά τη διάρκεια ενός υπερπόντιου ταξιδιού καταναλώνει το οξυγόνο που παράγουν 800 στρέμματα δάσους.
Η σημασία του δάσους σήμερα
Η σημασία του δάσους σήμερα
Γνωρίζεις ότι: Ο ρόλος του δάσους δεν περιορίζεται μόνο στην παραγωγή οξυγόνου, αλλά και στην απορρόφηση από την ατμόσφαιρα αέριων ρυπαντικών ουσιών, που διοχετεύονται με τη βιομηχανική ανάπτυξη. Απίστευτα κι όμως αληθινά 10 στρέμματα κωνοφόρων απορροφούν από την ατμόσφαιρα 250 κιλά διοξειδίου του θείου και άλλων οξειδίων κάθε χρόνο. Κοντά σε βιομηχανικές ζώνες η ποσότητα σκόνης που επικάθεται στο ακάλυπτο έδαφος είναι κατά μέσο όρο 2-5 τόνοι ανά 10 στρέμματα το χρόνο, ενώ στο έδαφος του δάσους μόνο το 1-10% της ποσότητας αυτής. 10 στρέμματα δάσους μπορεί να συγκρατήσουν μέχρι 32 τόνους σκόνης. Τέλος η ραδιενεργός ρύπανσης στις παρυφές τους δάσους είναι 30 φορές μικρότερη απ’ ότι στις παρυφές που είναι εκτεθειμένες στον αέρα.
Η σημασία του δάσους σήμερα
Γνωρίζεις ότι: Το δάσος διαδραματίζει ρυθμιστικό ρόλο στην κυκλοφορίας του νερού. Το φύλλωμά του, η στρωμνή, ο χούμος, η επιφανειακή βλάστηση, το μεγάλο πορώδες του εδάφους, οι στοές που δημιουργούνται από τα ζώα καθώς και οι ρίζες υποχρεώνουν το νερό σε κίνηση αργή και κανονική και του επιτρέπουν να διηθηθεί μέσα στο έδαφος. Έτσι το νερό που απορρέει από το δάσος είναι διαυγές, εύγευστο, άοσμο, άχρωμο και γενικά ποιοτικά ανώτερο από κάθε άποψη. Στην εποχή μας η έλλειψη πόσιμου νερού σε μερικές χώρες φτάνει τα όρια της κρίσης. Τα αποθέματα γλυκού νερού ρυπαίνονται όλο και περισσότερο με αποτέλεσμα να χρησιμοποιούνται ύστερα από πολυδάπανες επεξεργασίες.
Η σημασία του δάσους σήμερα
Γνωρίζεις ότι: Το φύλλωμα των δέντρων και των θάμνων λειτουργεί ως φυσικός φράχτης των νερών της βροχής και ελαττώνει την ταχύτητα και την ορμή της. Το έδαφος με τη σειρά του απορροφά και συγκρατεί το νερό της βροχής, τροφοδοτεί τις υπόγειες δεξαμενές και διοχετεύεται στα ποτάμια. Αντίθετα στις γυμνές από δάση περιοχές το νερό της βροχής προσκρούει ορμητικά στο γυμνό έδαφος και προκαλεί διάβρωση της επιφάνειάς του. Όσο μεγαλώνει η κλίση του εδάφους, τόσο το νερό της βροχής δημιουργεί αυλάκια και χείμαρρους που παρασύρουν με την ορμή τους το έδαφος. Κι έτσι αρχίζουν η διάβρωση και οι κατολισθήσεις. Ολόκληρες περιοχές χάνονται, το πολύτιμο χούμο παρασέρνεται, το κλίμα του τόπου αλλάζει σιγά σιγά, γίνεται ξερό, η ταχύτητα των ανέμων αυξάνει.
Η σημασία του δάσους σήμερα
Γνωρίζεις ότι: Το δάσος ως πηγή πρώτων υλών έχει τεράστια οικονομική σημασία. Το ξύλο στο παρελθόν σε διάφορες μορφές (καυσόξυλοκάρβουνο) ήταν η κύρια πηγή ενέργειας για τη θέρμανση των σπιτιών, για τη βιομηχανία και την κίνηση των μεταφορικών μέσων. Αλλά ακόμα και σήμερα, σε πείσμα των καιρών, πολλά σπίτια θερμαίνονται με τα ξύλα. Από τα δάση ο άνθρωπος προμηθεύεται τη ξυλεία που είναι απαραίτητη για την κατασκευή κατοικιών, κουφωμάτων, πλοίων, γεφυριών, οικοδομών, μηχανών, εργαλείων, παιχνιδιών και πλήθος άλλων αντικειμένων. Επίσης είναι η πρώτη ύλη για το χαρτί, ένα ακόμα προϊόν που άλλαξε την πνευματική, πολιτιστική και οικονομική ζωή του κόσμου. Το χαρτί με τη σειρά του μπορεί να ανακυκλωθεί και να παραχθούν νέα προϊόντα και έτσι να υπάρξει οικονομία σε φυσικούς πόρους. Το ρετσίνι που δημιουργείται στους κορμούς των δέντρων είναι ένα προϊόν με σπουδαία χρησιμότητα τόσο για φαρμακευτικούς λόγους, όσο και για τη δημιουργία χημικών ουσιών, όπως το κολοφώνιο, χρωστικές ουσίες κ.λ.π. Για 175 τουλάχιστον βιομηχανικά προϊόντα το ξύλο αποτελεί την πρώτη ύλη. Ποιος ξέρει ίσως το λάτεξ, το παχύρρευστο γαλακτώδες έκκριμα κληθεί στο μέλλον να συνεισφέρει στην ικανοποίηση των παγκόσμιων αναγκών σε καύσιμα.
Η σημασία του δάσους σήμερα
Γνωρίζεις ότι: Όπου υπάρχουν δάση, έχουμε πρόκληση βροχής που συντελείται με τη διαπνοή των φύλλων. Ακόμα το νερό που περιέχουν οι ξυλώδεις σωλήνες των δέντρων εξατμίζεται, μετατρέπεται σε υδρατμούς, αυτοί σχηματίζουν σύννεφα, στη συνέχεια ψύχονται και προκαλούν βροχές. Τα δάση επηρεάζουν ευνοϊκά το κλίμα με δροσερότερα καλοκαίρια και ηπιότερους χειμώνες.
Η σημασία του δάσους σήμερα
Το δάσος του Πηλίου
(ΑΠΟ ΠΟΥ ΕΡΧΕΤΑΙ ΤΟ ΝΕΡΟ - Ψηλά βουνά, Ζαχαρίας Παπαντωνίου, σελ 172-173) Σταμάτησαν σε μια βρυσούλα, που μόλις ακουόταν το λίγο και κρύο νερό της. Ήξεραν πως τόσο κρύο νερό δεν πρέπει να το πίνουμε όταν είμαστε ζεστοί από δρόμο κι έβρεξαν μόνο τα χέρια τους. Ήταν ταπεινή βρυσούλα, ήσυχη, που σπάνια έβλεπε διαβάτες εκεί ψηλά. -Από πού να έρχεται τούτο το νεράκι;” ρώτησε ο Πάνος. -Από το βουνό!” είπαν τα’ άλλα παιδιά. -Ναι , μας πώς βρέθηκε μέσα στο βουνό;” ρώτησε ο δασάρχης. -Κανένας δεν ήξερε ν’ απαντήσει. “Από τις βροχές και τα χιόνια”, είπε ο δασάρχης, “το νερό σταλάζει σιγά μέσα στο χώμα και πηγαίνει σε μεγάλες δεξαμενές από πέτρα που έχει μέσα της η γη. Από κει βγαίνει με τις βρύσες και τα ποτάμια . Από τις βρύσες και τα ποτάμια το παίρνουν τα ζώα, οι άνθρωποι, τα σπαρτά, οι μύλοι. Για να σταλάζει όμως το νερό και να μπει στη γη, πρέπει να είναι ο τόπος φυτεμένος. Αν δεν υπάρχουν χλωρά και ξερά φύλλα να το κρατήσουν, τότε το νερό πηγαίνει στα ξεροπόταμα και χάνεται στη θάλασσα και στον αέρα. Λοιπόν και τις βρύσες ακόμη το ευλογημένο το δάσος μας τις δίνει. Αν αφήναμε τους ανθρώπους να κόψουν το δάσος, αυτή η βρυσούλα εδώ θα στέρευε. Θα στέρευαν όλες οι βρύσες που απαντήσαμε από την πόλη ως εδώ και μαζί μ’ αυτές και το ποτάμι».
Το δάσος του Πηλίου
Το δάσος του Πηλίου
Το δάσος του Πηλίου
Το δάσος του Πηλίου
Το δάσος του Πηλίου
Το δάσος του Πηλίου
Το δάσος του Πηλίου
Φούντωνε γύρω στη σπηλιά δροσολουσμένο δάσος με κυπαρίσσια ευωδιαστά, με πεύκες και με σκλήθρα, όπου πλατύφτερα πουλιά φωλιάζανε εκεί πάντα, γεράκια κι ανοιχτόφωνες κουρούνες, βαρδολούπες, θαλασσοπούλια που αγαπούν τα πέλαγα να σχίζουν. Κι’ ολόγυρα στην κουφωτή σπηλιά ήταν απλωμένη κληματαριά πολύβλαστη σταφύλια φορτωμένη. Τέσσερις βρύσες στη σειρά γλυκό νερό αναβρύζαν, κοντά-κοντά, και άλλη απ’ αλλού κυλούσε τα νερά της. Κι’ ανθούσαν γύρω στη σειρά λιβάδια με γιοφύλια και σέλινα, που αν τάβλεπε κι’ αθάνατος ακόμα, θα σάστιζε και μέσα του θα ξάνοιγε η καρδιά του. Ιλιάδα, Όμηρος (Ραψ. Ε 63-74)