Etyka

Doğrulanabilirlik Vikipedi, özgür ansiklopedi Git ve: kullan, ara Bu sayfa Vikipedi'nin resmî politikalarından biridir. Sayfanın içeriği, uygulanması gereken bir standart olarak Vikipedistler tarafından benimsenmektedir. Sayfada değişiklik yapmadan önce, bu değişikliklerin Vikipedistler'den onay aldığına emin olun. Uygun görmediğiniz bir madde varsa, tartışma sayfasında sebepleri ile açıkça belirtin.

Kısayol: VP:D

Bu politikanın özeti: 1. Maddeler sadece güvenilir kaynaklarda yayımlanmış materyal içermelidirler. 2. Yeni materyal ekleyen kullanıcılar güvenilir bir kaynak göstermelidirler, yoksa düzeltmelerine itiraz edilebilir ya da bu düzeltmeler silinebilir. 3. Güvenilir bir kaynak gösterme zorunluluğu materyali eklemek isteyen kullanıcıların elindedir, silmek isteyenlerde değil. Vikipedi'ye dahil olmanın başlangıcı doğrulanabilirliktir, gerçeklik değil. Politika ve "Doğrulanabilir" bu bağlamda herhangi bir okuyucunun Vikipedi'ye eklenen yönergeler maddenin güvenilir bir kaynak tarafından yayımlandığını kontrol edebilmesi Madde Standartları anlamına gelir. Yazarlar itiraz edilmiş ya da edilebilecek materyalleri güvenilir Tarafsız bir kaynak ile desteklemelidirler, yoksa madde silinebilir. Doğrulanabilirlik Vikipedi:Doğrulanabilirlik Vikipedi'nin üç temel ilkesinden biridir. Diğer Özgün araştırmalara ikisi Vikipedi:Özgün araştırmalara yer vermemek ve Vikipedi:Tarafsız bakış yer vermemek açısıdır. Birlikte, bu ilkeler madde isim alanında kabul edilebilir olan Kaynak gösterme materyalin tipini ve kalitesini belirler. Birbirlerinden bağımsız şekilde Vikipedi ne değildir yorumlanmamalıdırlar ve kullanıcılar bu nedenle üçüne de aşina olmalıdırlar. Öz geçmiş Bu kuralların dayandığı İlkeler sadece temel (meta) seviyede tartışılabilirler. Topluluk İlkeleri Nezaket ilkesi Oylama

Konu başlıkları [gizle] • •

•

•

• • •

1 Kanıt sorumluluğu 2 Yaşayan insanların biyografileri 3 Kaynaklar • 3.1 Güvenilirli ği şüpheli kaynaklar • 3.2 Şahsen yayımlana n kaynaklar (internette ve kağıt üzerinde) • 3.3 Yazar(lar)l a ilgili maddelerd eki şahsen yayımlanm ış ve şüpheli kaynaklar 4 Türkçe dışındaki dillerde yazılmış kaynaklar 5 Ayrıca bakınız 6 Notlar 7 Ek okuma

Kanıt sorumluluğu [değiştir] Alıntı ve kaynaklar ile ilgili bilgi için, bakınız Vikipedi:Kaynak gösterme Kanıt sorumluluğu ve ispat etme mecburiyeti materyal ekleyen ve düzelten kullanıcıdadır. İtiraz edilmiş ya da edilmeye müsait her materyal maddenin içinde güvenilir bir kaynak gösterilerek desteklenmelidir. Eğer bir madde konusunun güvenilir, üçüncü şahıs kaynakları yoksa, Vikipedi'de bu konuda madde olmamalıdır. Kaynağı gösterilmemiş herhangi bir değiştirmeyi silebilirsiniz, ama kullanıcılar referans göstermelerine izin vermeden materyali kaldırırsanız itiraz edebilirler. Eğer kaynak gösterilmemiş bir ifadeye kaynak

talep etmek isterseniz, bu talebinizi tartışma sayfasında yapabilirsiniz. Ya da, {{kaynak belirt}} şablonunu ekleyerek cümleyi etiketleyebilir, veya maddeyi {{not verified}} veya {{kaynaksız}} ekleyerek etiketleyebilirsiniz. Ayrıca maddedeki kaynak gösterilmemiş cümlelere kaynak gösterene kadar saklamak istediğiniz bölümün başına <-- ve sonuna --> ekleyerek görünmez hale getirebilirsiniz. Tartışma sayfasında ya da değiştirme özetinde ne yaptığınızı açıklayan bir not bırakın. [1] Maddelerde uzun süre kaynaksız bilgi bulundurarak Vikipedistleri rahatsız etmeyin. Yaşayan insanların biyografilerinde olumsuzluk taşıyan kaynaksız iddialar ise kesinlikle barındırılmamalıdır. Jimmy Wales şöyle söylemiştir: "I can NOT emphasize this enough. There seems to be a terrible bias among some editors that some sort of random speculative 'I heard it somewhere' pseudo information is to be tagged with a 'needs a cite' tag. Wrong. It should be removed, aggressively, unless it can be sourced. This is true of all information, but it is particularly true of negative information about living persons." [2][3] "Bunu yeterince vurgulamakta güçlük çekiyorum. Bazı kullanıcılarda rastgele, spekülatif 'bir yerde duymuştum' tarzı sözde-bilgileri 'kaynak göster' şablonu ile etiketlemeye karşı korkunç bir eğilim var gibi görünüyor. Yanlış. Eğer kaynak gösterilmiyorsa kesinlikle çıkarılması gerekir. Bu her türlü bilgi için böyledir, ancak yaşayan insanlar hakkındaki olumsuz bilgiler için özellikle önemlidir."

Yaşayan insanların biyografileri [değiştir] Ana maddeler: Vikipedi:Yaşayan insanların biyografileri ve Vikipedi:İftira Yaşayan insanlar hakkındaki biyografik iddialar özenle yapılmalıdır çünkü birinin hayatını etkileyebilir ve kanuni sonuçlar doğurabilir. Yaşayan insanlar hakkındaki kaynakları olmayan veya kötü kaynak gösterilmiş çelişkili materyali hemen kaldırın ve "talk page" sayfasına taşımayın. [2][3] Bu tüm intenet sitesi için geçerlidir, sadece ana isim alanı için değil.

Kaynaklar [değiştir] Ayrıca bakınız: Vikipedi:Güvenilir kaynaklar Maddeler güvenilir, gerçekliği ve doğruluğu kontrol edilen üçüncü şahıslar tarafından yayınlanmış kaynaklara dayanmalıdır. Kaynaklar yapılan iddialara uygun olmalıdır: İstisnai iddialar içinse daha güçlü kaynaklar gösterilmelidir.

Güvenilirliği şüpheli kaynaklar [değiştir] Genellikle, güvenilirliği şüpheli kaynakların doğrulukları kontrol edilmemektedir ve bir redaktör gözetiminde değildir. Bu tür kaynaklar sadece yazarları hakkındaki maddelerde kullanılmalıdır. (Bakınız: below.) Bu kaynaklarla ilgili maddeler, kaynaklardaki üçüncü şahıslar hakkında olası hakaret içerikleri olabilecek iddiaları, bu iddialar güvenilir kaynaklar tarafından yayımlanmadığı sürece tekrar etmemelidir.

Kısayol: VP:V#şahsi

Şahsen yayımlanan kaynaklar (internette ve kağıt üzerinde) [değiştir] Herhangi bir kişi bir internet sitesi yaratarak veya bir kitabın basılması için para vererek, belirli bir konu hakkında kendini uzman ilan edebilir. Bu sebeple, şahsen yayımlanmış kitaplar, kişisel internet siteleri ve bloglar çoğunlukla kabul edilebilir değildirler. Şahsen basılmış materyal tanınmış, ilgili bir disiplinde profesyonel bir araştırmacı veya tanınmış bir gazeteci tarafından ortaya çıkarılmışsa kabul edilebilir. Bu şahısların eserleri daha önce güvenilir üçüncü şahıs yayımlar tarafından yayımlandığı sürece kabul edilebilir. Yine de dikkatli olun: eğer söz konusu olan bilgi gerçekten belirtilmeye değerse, başka biri büyük ihtimalle bunu çoktan yapmıştır.

Yazar(lar)la ilgili maddelerdeki şahsen yayımlanmış ve şüpheli kaynaklar [değiştir] Şahsen yayımlanmış ve güvenilirliği şüpheli olan yayımlanmış kaynaklardaki materyal sadece • • • • •

yazarların tanındığı konuyla ilgiliyse çekişmeli (contentious) değilse haksız yere bir çıkar barındırmıyorsa üçüncü şahıslar hakkında veya konu ile doğrudan ilgili olmayan olaylar hakkında iddialar barındırmıyorsa kimin yazdığı konusunda makul bir şüphe yoksa

materyalin yazar(lar)ı hakkındaki maddelerde kaynak olarak kullanılabilir.

Türkçe dışındaki dillerde yazılmış kaynaklar [değiştir] Vikipedi Türkçe olduğu için, okuyucularımıza kolaylık sağlama amacıyla Türkçe kaynaklar mümkün olan her yerde gösterilmelidir ve (kalite ve güvenilirliğin aynı olduğu varsayılarak) yabancı dillerdeki kaynaklara tercih edilmelidir. Örneğin, yabancı bir gazeteden Türkçe gazetede denk makalesi olmadığı sürece alıntı yapmayın. Ancak, yabancı dildeki kaynaklar Türkçe kaynaklarla aynı kriterlere tabi tutularak doğrulanabilirlikleri açısından kabul edilirler. Çevirilerin bir Vikipedi kullanıcısı ya da profesyonel, yayımlanmış eserleri bulunan bir çevirmen tarafından yapılmış olsa da hataya meyilli olduğunu unutmayın. Prensip olarak, okuyucuların orijinal materyalde bahsedilenlerin güvenilir bir kaynak tarafından yayımlandığını ve doğru şekilde çevrildiğini doğrulayabilme fırsatı olmalıdır. Bunun için, orijinal materyal Türkçeden farklı bir dilde olduğunda: • •

Kaynaklardan doğrudan alıntı yapılıyorsa yayımlanmış çeviriler kullanıcılar tarafından yapılan çevirilere tercih edilir. Kullanıcılar, bir maddede alıntı yaparken kendi Türkçe çevirilerini kullanıyorlarsa okuyucuların orijinal kaynakta yazanları ve çevirinin doğruluğunu kontrol edebilmeleri için orijinal dildeki kaynağı açık bir şekilde belirtmelidirler.

Ayrıca bakınız [değiştir] • • • •

WikiProject Fact and Reference Check Forum for Encyclopedic Standards Stable versions Wikipedia:Criticism

Notlar [değiştir] 1. ^ Bakınız Yardım:Editing#Basic text formatting: "Kullanıcılara bırakılan görünmez yorumlar sadece sayfa değiştirilirken görüntülenir. Eğer açık bir şekilde yorum yapmak istiyorsanız, tartışma sayfasını kullanınız." 2. ^ a b Jimmy Wales (2006-05-16). "Zero information is preferred to misleading or false information". WikiEN-l electronic mailing list archive. 2006-06-11 tarihinde erişilmiştir. 3. ^ a b Jimmy Wales (2006-05-19). "Zero information is preferred to misleading or false information" (followup post clarifying intent). WikiEN-l electronic mailing list archive. 200606-11 tarihinde erişilmiştir.

Ek okuma [değiştir] Bu sayfa Vikipedi'nin resmî politikalarından biridir. Sayfanın içeriği, uygulanması gereken bir standart olarak Vikipedistler tarafından benimsenmektedir. Sayfada değişiklik yapmadan önce, bu değişikliklerin Vikipedistler'den onay aldığına emin olun. Uygun görmediğiniz bir madde varsa, tartışma sayfasında sebepleri ile açıkça belirtin. Kısayol: VP:D Bu politikanın özeti: Maddeler sadece güvenilir kaynaklarda yayımlanmış materyal içermelidirler. Yeni materyal ekleyen kullanıcılar güvenilir bir kaynak göstermelidirler, yoksa düzeltmelerine itiraz edilebilir ya da bu düzeltmeler silinebilir. Güvenilir bir kaynak gösterme zorunluluğu materyali eklemek isteyen kullanıcıların elindedir, silmek isteyenlerde değil. Politika ve yönergeler Madde Standartları Tarafsız Doğrulanabilirlik Özgün araştırmalara yer vermemek Kaynak gösterme Vikipedi ne değildir Öz geçmiş Topluluk İlkeleri Nezaket ilkesi Oylama Vikipedi'ye dahil olmanın başlangıcı doğrulanabilirliktir, gerçeklik değil. "Doğrulanabilir" bu bağlamda

herhangi bir okuyucunun Vikipedi'ye eklenen maddenin güvenilir bir kaynak tarafından yayımlandığını kontrol edebilmesi anlamına gelir. Yazarlar itiraz edilmiş ya da edilebilecek materyalleri güvenilir bir kaynak ile desteklemelidirler, yoksa madde silinebilir. Vikipedi:Doğrulanabilirlik Vikipedi'nin üç temel ilkesinden biridir. Diğer ikisi Vikipedi:Özgün araştırmalara yer vermemek ve Vikipedi:Tarafsız bakış açısıdır. Birlikte, bu ilkeler madde isim alanında kabul edilebilir olan materyalin tipini ve kalitesini belirler. Birbirlerinden bağımsız şekilde yorumlanmamalıdırlar ve kullanıcılar bu nedenle üçüne de aşina olmalıdırlar. Bu kuralların dayandığı İlkeler sadece temel (meta) seviyede tartışılabilirler. Konu başlıkları [gizle] 1 Kanıt sorumluluğu 2 Yaşayan insanların biyografileri 3 Kaynaklar 3.1 Güvenilirliği şüpheli kaynaklar 3.2 Şahsen yayımlanan kaynaklar (internette ve kağıt üzerinde) 3.3 Yazar(lar)la ilgili maddelerdeki şahsen yayımlanmış ve şüpheli kaynaklar 4 Türkçe dışındaki dillerde yazılmış kaynaklar 5 Ayrıca bakınız 6 Notlar 7 Ek okuma

Kanıt sorumluluğu [değiştir]Alıntı ve kaynaklar ile ilgili bilgi için, bakınız Vikipedi:Kaynak gösterme Kanıt sorumluluğu ve ispat etme mecburiyeti materyal ekleyen ve düzelten kullanıcıdadır. İtiraz edilmiş ya da edilmeye müsait her materyal maddenin içinde güvenilir bir kaynak gösterilerek desteklenmelidir. Eğer bir madde konusunun güvenilir, üçüncü şahıs kaynakları yoksa, Vikipedi'de bu konuda madde olmamalıdır. Kaynağı gösterilmemiş herhangi bir değiştirmeyi silebilirsiniz, ama kullanıcılar referans göstermelerine izin vermeden materyali kaldırırsanız itiraz edebilirler. Eğer kaynak gösterilmemiş bir ifadeye kaynak talep etmek isterseniz, bu talebinizi tartışma sayfasında yapabilirsiniz. Ya da, {{kaynak belirt}} şablonunu ekleyerek cümleyi etiketleyebilir, veya maddeyi {{not verified}} veya {{kaynaksız}} ekleyerek etiketleyebilirsiniz. Ayrıca maddedeki kaynak gösterilmemiş cümlelere kaynak gösterene kadar saklamak istediğiniz bölümün başına <-- ve sonuna --> ekleyerek görünmez hale getirebilirsiniz. Tartışma sayfasında ya da değiştirme özetinde ne yaptığınızı açıklayan bir not bırakın. [1] Maddelerde uzun süre kaynaksız bilgi bulundurarak Vikipedistleri rahatsız etmeyin. Yaşayan insanların biyografilerinde olumsuzluk taşıyan kaynaksız iddialar ise kesinlikle barındırılmamalıdır. Jimmy Wales şöyle söylemiştir: "I can NOT emphasize this enough. There seems to be a terrible bias among some editors that some sort of random speculative 'I heard it somewhere' pseudo information is to be tagged with a 'needs a cite' tag. Wrong. It should be removed, aggressively, unless it can be sourced. This is true of all information, but it is particularly true of negative information about living persons." [2][3] "Bunu yeterince vurgulamakta güçlük çekiyorum. Bazı kullanıcılarda rastgele, spekülatif 'bir yerde duymuştum' tarzı sözde-bilgileri 'kaynak göster' şablonu ile etiketlemeye karşı korkunç bir eğilim var

gibi görünüyor. Yanlış. Eğer kaynak gösterilmiyorsa kesinlikle çıkarılması gerekir. Bu her türlü bilgi için böyledir, ancak yaşayan insanlar hakkındaki olumsuz bilgiler için özellikle önemlidir." Yaşayan insanların biyografileri [değiştir]Ana maddeler: Vikipedi:Yaşayan insanların biyografileri ve Vikipedi:İftira Yaşayan insanlar hakkındaki biyografik iddialar özenle yapılmalıdır çünkü birinin hayatını etkileyebilir ve kanuni sonuçlar doğurabilir. Yaşayan insanlar hakkındaki kaynakları olmayan veya kötü kaynak gösterilmiş çelişkili materyali hemen kaldırın ve "talk page" sayfasına taşımayın. [2][3] Bu tüm intenet sitesi için geçerlidir, sadece ana isim alanı için değil. Kaynaklar [değiştir]Ayrıca bakınız: Vikipedi:Güvenilir kaynaklar Maddeler güvenilir, gerçekliği ve doğruluğu kontrol edilen üçüncü şahıslar tarafından yayınlanmış kaynaklara dayanmalıdır. Kaynaklar yapılan iddialara uygun olmalıdır: İstisnai iddialar içinse daha güçlü kaynaklar gösterilmelidir.

Güvenilirliği şüpheli kaynaklar [değiştir]Genellikle, güvenilirliği şüpheli kaynakların doğrulukları kontrol edilmemektedir ve bir redaktör gözetiminde değildir. Bu tür kaynaklar sadece yazarları hakkındaki maddelerde kullanılmalıdır. (Bakınız: below.) Bu kaynaklarla ilgili maddeler, kaynaklardaki üçüncü şahıslar hakkında olası hakaret içerikleri olabilecek iddiaları, bu iddialar güvenilir kaynaklar tarafından yayımlanmadığı sürece tekrar etmemelidir.

Kısayol: VP:V#şahsi

Şahsen yayımlanan kaynaklar (internette ve kağıt üzerinde) [değiştir]Herhangi bir kişi bir internet sitesi yaratarak veya bir kitabın basılması için para vererek, belirli bir konu hakkında kendini uzman ilan edebilir. Bu sebeple, şahsen yayımlanmış kitaplar, kişisel internet siteleri ve bloglar çoğunlukla kabul edilebilir değildirler. Şahsen basılmış materyal tanınmış, ilgili bir disiplinde profesyonel bir araştırmacı veya tanınmış bir gazeteci tarafından ortaya çıkarılmışsa kabul edilebilir. Bu şahısların eserleri daha önce güvenilir üçüncü şahıs yayımlar tarafından yayımlandığı sürece kabul edilebilir. Yine de dikkatli olun: eğer söz konusu olan bilgi gerçekten belirtilmeye değerse, başka biri büyük ihtimalle bunu çoktan yapmıştır. Yazar(lar)la ilgili maddelerdeki şahsen yayımlanmış ve şüpheli kaynaklar [değiştir]Şahsen yayımlanmış ve güvenilirliği şüpheli olan yayımlanmış kaynaklardaki materyal sadece

yazarların tanındığı konuyla ilgiliyse çekişmeli (contentious) değilse haksız yere bir çıkar barındırmıyorsa üçüncü şahıslar hakkında veya konu ile doğrudan ilgili olmayan olaylar hakkında iddialar barındırmıyorsa kimin yazdığı konusunda makul bir şüphe yoksa materyalin yazar(lar)ı hakkındaki maddelerde kaynak olarak kullanılabilir. Türkçe dışındaki dillerde yazılmış kaynaklar [değiştir]Vikipedi Türkçe olduğu için, okuyucularımıza kolaylık sağlama amacıyla Türkçe kaynaklar mümkün olan her yerde gösterilmelidir ve (kalite ve güvenilirliğin aynı olduğu varsayılarak) yabancı dillerdeki kaynaklara tercih edilmelidir. Örneğin, yabancı bir gazeteden Türkçe gazetede denk makalesi olmadığı sürece alıntı yapmayın. Ancak, yabancı dildeki kaynaklar Türkçe kaynaklarla aynı kriterlere tabi tutularak doğrulanabilirlikleri açısından kabul edilirler. Çevirilerin bir Vikipedi kullanıcısı ya da profesyonel, yayımlanmış eserleri bulunan bir çevirmen tarafından yapılmış olsa da hataya meyilli olduğunu unutmayın. Prensip olarak, okuyucuların orijinal materyalde bahsedilenlerin güvenilir bir kaynak tarafından yayımlandığını ve doğru şekilde çevrildiğini doğrulayabilme fırsatı olmalıdır. Bunun için, orijinal materyal Türkçeden farklı bir dilde olduğunda: Kaynaklardan doğrudan alıntı yapılıyorsa yayımlanmış çeviriler kullanıcılar tarafından yapılan çevirilere tercih edilir. Kullanıcılar, bir maddede alıntı yaparken kendi Türkçe çevirilerini kullanıyorlarsa okuyucuların orijinal kaynakta yazanları ve çevirinin doğruluğunu kontrol edebilmeleri için orijinal dildeki kaynağı açık bir şekilde belirtmelidirler. Ayrıca bakınız [değiştir]WikiProject Fact and Reference Check Forum for Encyclopedic Standards Stable versions Wikipedia:Criticism Notlar [değiştir]^ Bakınız Yardım:Editing#Basic text formatting: "Kullanıcılara bırakılan görünmez yorumlar sadece sayfa değiştirilirken görüntülenir. Eğer açık bir şekilde yorum yapmak istiyorsanız, tartışma sayfasını kullanınız." ^ a b Jimmy Wales (2006-05-16). "Zero information is preferred to misleading or false information". WikiEN-l electronic mailing list archive. 2006-06-11 tarihinde erişilmiştir. ^ a b Jimmy Wales (2006-05-19). "Zero information is preferred to misleading or false information" (followup post clarifying intent). WikiEN-l electronic mailing list archive. 2006-06-11 tarihinde erişilmiştir. Ek okuma [değiştir]