ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ ΕΝΟΤΗΤΑ 1:
Τεχνολογίες Πληροφορίας και των Επικοινωνιών
στην Εκπαίδευση, εκπαιδευτική πολιτική και επιστημονική θεμελίωση
1.1 O ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΤΠΕ ΣΤΗ ΔΟΜΗΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ, ΕΝΤΑΞΗ ΤΟΥΣ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΩΝ ΣΤΟΧΩΝ ΓΙΑ ΤΟ 2010 ΚΑΙ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ 1. Τίτλος Ο ρόλος των ΤΠΕ στη δόμηση της Κοινωνίας της Γνώσης, η ένταξή τους στα πλαίσια των εκπαιδευτικών στόχων για το 2010 και η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών στη χρήση και αξιοποίηση των ΤΠΕ στην εκπαιδευτική διαδικασία.
2. Μορφή και οργάνωση του μαθήματος Στα πλαίσια του μαθήματος θα αναπτυχθούν τα εξής θέματα: 1. ο ρόλος που καλούνται να διαδραματίσουν οι ΤΠΕ στην εκπαίδευση, 2. οι μελλοντικοί στόχοι των ευρωπαϊκών εθνικών πολιτικών στον τομέα της ενσωμάτωσης των ΤΠΕ στην εκπαίδευση και τέλος 3. η αναγκαιότητα επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών για την παιδαγωγική αξιοποίηση των ΤΠΕ στη διδακτική πρακτική. Λόγω της άμεσης συνάφειας και εξάρτησης που παρουσιάζουν τα θέματα αυτά μεταξύ τους, θεωρείται δόκιμο να παρουσιαστούν ενοποιημένα και για το λόγο αυτό οι υποενότητες 1.1, 1.2 και 1.3 οργανώνονται εδώ από κοινού.
3. Απαιτούμενη υλικοτεχνική υποδομή Απαιτείται ένας αριθμός Η/Υ και ένας βιντεοπροβολέας τουλάχιστον ή λογισμικό διαμοίρασης οθονών. Προφανώς στο εργαστήριο Πληροφορικής, όταν οι εκπαιδευόμενοι/επιμορφούμενοι θα κληθούν να επισκεφθούν ιστοχώρους από τους εθνικούς φορείς των ευρωπαϊκών χωρών προκειμένου να αντλήσουν πληροφορίες για την εθνική πολιτική των χωρών αυτών στο θέμα της εισαγωγής των ΤΠΕ στην εκπαίδευση, θα απαιτηθεί ικανός αριθμός Η.Υ. και προφανώς
δυνατότητα σύνδεσης των Η.Υ. στο Διαδίκτυο. Τονίζεται ότι το παρόν μάθημα συνοδεύεται και από ψηφιακό υλικό. Επίσης να τονιστεί ότι μπορούν να χρησιμοποιηθούν διάφοροι φυλλομετρητές για την πλοήγηση στο Διαδίκτυο (Internet Explorer, Firefox, ....). Παρατηρήσεις τεχνικού χαρακτήρα: • Όλοι οι φυλλομετρητές δεν διέπονται από την ίδια σχεδιαστική φιλοσοφία και γι’ αυτό είναι πιθανόν εργαλεία ή χαρακτηριστικά που είναι αρχικοποιημένα στον ένα να μην εμφανίζονται στον άλλο. Για το λόγο αυτό είναι απαραίτητο να ληφθεί μέριμνα, ώστε ανεξάρτητα με τον επιλεγόμενο φυλλομετρητή οι επιμορφούμενοι (ή οι μαθητές) να έχουν στη διάθεσή τους κάθε φορά τα εξίσου διαθέσιμα τα απαραίτητα εργαλεία. • Υπάρχει ενδεχόμενο η σύνδεση στο δίκτυο να γίνεται μέσω μια αργής σύνδεσης πράγμα που καθιστά δύσκολη τη μετακίνηση από τη μια σελίδα στην άλλη λόγω του σχετικού όγκου του παρουσιαζόμενου υλικού. Μια τέτοια δυσκολία μπορεί να ξεπεραστεί με τη χρήση φυλλομετρητών που παρουσιάζουν μόνο το κείμενο της ιστοσελίδας στην οθόνη (όπως ο Lynx) ή με τη χρήση ενδιάμεσου εξυπηρετητή (proxy server). • ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΗ. Ο διδάσκων πρέπει εκ των προτέρων να ελέγξει συγκεκριμένους συνδέσμους προς την κατεύθυνση της άντλησης πληροφοριών σχετικά με εθνικές πολιτικές στο θέμα των ΤΠΕ. Ο έλεγχος αφορά το γεγονός ότι πολλές από τις σελίδες αυτές__ προϋποθέτουν εγγραφή του χρήστη (η οποία συνήθως είναι δωρεάν, αλλά είναι απαραίτητη) για να εξασφαλιστεί η πρόσβαση στο παρεχόμενο υλικό. Η εγγραφή αυτή πρέπει να έχει ήδη προηγηθεί από το διδάσκοντα για να μη χαθεί χρόνος .
4. Γνωστικά προαπαιτούμενα Οι επιμορφούμενοι πρέπει να γνωρίζουν τις λειτουργίες του χρησιμοποιούμενου φυλλομετρητή ικανοποιητικά, σε επίπεδο τέτοιο, ώστε να μπορούν να μετακινούνται στις σελίδες που επιλέγουν (μπρος πίσω), να αποθηκεύουν, να αντιγράφουν κλπ., χωρίς βοήθεια.
5. Διδακτικοί και Μεταγνωστικοί Στόχοι Οι επιμορφούμενοι μέσα από τις δραστηριότητες της ενότητας, θα γνωρίσουν βασικές αρχές που διέπουν τις ευρωπαϊκές πολιτικές στο θέμα της αξιοποίησης των ΤΠΕ και της επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών στις Νέες Τεχνολογίες, προκειμένου να κατανοήσουν καλύτερα τους στόχους του προγράμματος που οι ίδιοι παρακολουθούν.
6. Εκτιμώμενη διάρκεια Η ενδεικτική διάρκεια για την υλοποίηση του παρόντος μαθήματος είναι 5 ώρες.
7. Αναλυτική περιγραφή του μαθήματος
Όλο και περισσότερες χώρες παγκοσμίως ασχολούνται επί μακρόν με την εισαγωγή και ενσωμάτωση των ΤΠΕ στα εκπαιδευτικά τους συστήματα, γεγονός που αναδεικνύει τον σημαντικό ρόλο που οι χώρες αυτές πιστεύουν ότι μπορεί να διαδραματίσουν οι ΤΠΕ στην εκπαίδευση. Αυτή η προσπάθεια περιλαμβάνει από τη μια την ανάπτυξη δεξιοτήτων σε τεχνικό επίπεδο και σε σχέση με τη χρήση των ΗΥ (χειρισμός, προγραμματισμός κλπ) σε όλον τον πληθυσμό και από την άλλη αναμορφώνει τις υπάρχουσες εκπαιδευτικές δομές, αφού η εισαγωγή των ΗΥ επιφέρει μια σειρά από αλλαγές στον τρόπο διδασκαλίας, στο ρόλο που καλείται να παίξει ο εκπαιδευτικός σε αυτό το νέο πλαίσιο, στα αναλυτικά προγράμματα που θα πρέπει να ανταποκριθούν στα νέα αυτά δεδομένα. Την προσπάθεια αυτή σε ευρωπαϊκό επίπεδο σηματοδοτεί η σύνοδος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της Λισσαβόνας το 2000, που θέτει ως ορόσημο το 2010, τη χρονιά κατά την οποία η Ευρώπη θα (πρέπει να) καταστεί η πλέον ανταγωνιστική δύναμη διεθνώς και αυτό μέσα από το μετασχηματισμό (μεταξύ των άλλων) των εκπαιδευτικών της δομών. Στο Λουξεμβούργο, αργότερα, τα κράτη μέλη απεφάσισαν για τον τρόπο με τον οποίο θα επιτευχθεί ο στόχος αυτός, που δεν είναι άλλος από μια σύγκλιση των εθνικών πολιτικών στην υλοποίηση συγκεκριμένων στόχων. Τα παραπάνω επιβεβαιώνονται στο Συμβούλιο της Στοκχόλμης, όπου αρχίζουν να διαφαίνονται πιο συγκεκριμένες προθέσεις προς την κατεύθυνση αυτή:
• Αλλαγή των δομών της εκπαίδευσης σε ποιοτικό επίπεδο • Διευκόλυνση της πρόσβασης στην εκπαίδευση και την κατάρτιση • Να καταστεί το εγχείρημα αυτό ανοικτό προς τον κόσμο Για λόγους συνάφειας με το πρόγραμμα της Επιμόρφωσης Β’ Επιπέδου που υλοποιείται, οι στόχοι αυτοί θα παρουσιαστούν εκτενέστερα. Αλλαγή των δομών της εκπαίδευσης σε ποιοτικό επίπεδο. Η αλλαγή αυτή έχει να κάνει με πρωτοβουλίες που αφορούν τη βελτίωση των παρεχόμενων εφοδίων σε εκπαιδευόμενους και εκπαιδευτές. Αυτές οι πρωτοβουλίες μπορεί να περιλαμβάνουν τον υπάρχοντα εξοπλισμό σε μια σχολική μονάδα, τον τρόπο αξιοποίησης των διαθέσιμων τεχνολογικών πόρων, την επάρκεια σε εξειδικευμένο προσωπικό (τεχνικό και επιστημονικό). Στον ίδιο στόχο, της αλλαγής των δομών, θα μπορούσαμε να συμπεριλάβουμε και μια σειρά από επιμέρους υπο-στόχους που άπτονται της ποιότητας της εκπαίδευσης και της
κατάρτισης: Πρώτα από όλα θα πρέπει να αποφασιστεί ποιες είναι οι δεξιότητες που θέλουμε να διαθέτουν οι εκπαιδευτικοί και οι εκπαιδευτές τους και αφού αυτό γίνει σαφές, στη συνέχεια να ληφθούν μέτρα, ώστε να υπάρχει μια υποστήριξη των εμπλεκομένων μερών, προκειμένου να τις αναπτύξουν, όπως επίσης και να ληφθεί μέριμνα για την επαγγελματική εξασφάλιση των ατόμων αυτών. Δεύτερο, θα πρέπει να αποφασιστεί το πως οι δεξιότητες αυτές συνδυαζόμενες με τις παραδοσιακές δεξιότητες μπορούν να ενσωματωθούν στα αναλυτικά προγράμματα, με έμφαση τώρα πια στη δια βίου μάθηση, όπως και στα άτομα με ειδικές ανάγκες. Τρίτο, να εξασφαλιστεί η επάρκεια του εξοπλισμού, ώστε να θεωρηθεί δεδομένη η πρόσβαση σε αυτόν. Διευκόλυνση της πρόσβασης στην εκπαίδευση και την κατάρτιση Προφανής στόχος εδώ είναι η δυνατότητα πρόσβασης όλων όσων ενδιαφέρονται στα συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης και κατ’ επέκταση στο να είναι εφικτή η μετακίνηση κάποιου από ένα σύστημα σε κάποιο άλλο πάντα στα πλαίσια της δια βίου μάθησης. Αυτό σημαίνει πως επιμέρους θα τεθούν άλλοι στόχοι, όπως το να καταστούν τα συστήματα αυτά ελκυστικότερα για να εξασφαλιστεί ικανός αριθμός προσελεύσεων, ότι θα πρέπει να εξασφαλιστούν ίσες ευκαιρίες στα πλαίσια της κοινωνικής συνοχής και ότι τα προγράμματα αυτά θα σχεδιάζονται, ώστε να ανταποκρίνονται στις ανάγκες των συγκεκριμένων εκπαιδευομένων. Άνοιγμα συστήματος εκπαίδευσης και κατάρτισης προς τον κόσμο Ο στόχος αυτός οραματίζεται έναν ενιαίο ευρωπαϊκό χώρο στον οποίο θα λαμβάνει χώρα η εκπαίδευση και η κατάρτιση. Για να γίνει όμως αυτό πρέπει με τη σειρά τους να επιτευχθούν και πάλι επιμέρους στόχοι. Πρέπει για παράδειγμα να ξεπεραστεί η δυσκολία του γλωσσικού φράγματος και γι’ αυτό δίνεται έμφαση στη διδασκαλία ξένων γλωσσών. Για να επιτευχθεί το άνοιγμα αυτό πρέπει ταυτόχρονα να συνδεθεί ο χαρακτήρας των σχετικών προγραμμάτων με την ανοικτή αγορά και κόσμο της εργασίας σε όλη την Ευρώπη. Ο σχεδιασμός όλων των παραπάνω προφανώς προέβλεπε και έναν μηχανισμό αξιολόγησης της όλης προσπάθειας. Έτσι λοιπόν οι ομάδες εργασίας, που αρχικά καθορίστηκαν για τον καθορισμό και τις μεθόδους υλοποίησης των στόχων, προέβησαν στην συνέχεια σε επισκέψεις μελέτης που δεν ήταν τίποτε άλλο παρά επισκέψεις σε ορισμένες χώρες μέλη, προκειμένου να δουν από κοντά την πορεία υλοποίησης των στόχων που οι ίδιες οι ομάδες αυτές είχαν
διατυπώσει. Συγκεκριμένα, για το επάγγελμα του εκπαιδευτικού η αρμόδια ομάδα κατέθεσε έκθεση στην οποία περιγράφει τις δεξιότητες που απαιτεί το επάγγελμα αυτό και σκιαγράφησε τους τρόπους με τους οποίους οι σύγχρονοι εκπαιδευτικοί μπορούν να ανταποκριθούν σε αυτές. Σε αυτήν την έκθεση συναντούμε τα στοιχεία που θα περιλαμβάνει μια συντονισμένη κοινή ευρωπαϊκή πολιτική σε θέματα, όπως η αρχική εκπαίδευση των εκπαιδευτικών, η δια βίου μάθηση, η συνεργασία με τους κοινωνικούς εταίρους, η κοινή ευρωπαϊκή διάσταση στα αναλυτικά προγράμματα Ταυτόχρονα η έκθεση περιλαμβάνει, και τις αναμενόμενες δεξιότητες του σύγχρονου εκπαιδευτικού σχετικά με το νέο τρόπο δουλειάς που θα λαμβάνει χώρα στην τάξη λόγω της εισαγωγής της τεχνολογίας, τις οργανωτικές αλλαγές σε επίπεδο σχολικών μονάδων, τις ικανότητες ανάληψης δράσεων με έντονο το διερευνητικό στοιχείο ή το στοιχείο επίλυσης προβλήματος, την αποτελεσματική αξιοποίηση των ΝΤ για τη διδακτική πρακτική του αντικειμένου τους. Όλα τα παραπάνω όμως αναδεικνύουν τη μεγάλη σπουδαιότητα μιας άλλης παραμέτρου που προκύπτει ως αναγκαιότητα, αυτήν της επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών στα πλαίσια πάντα της δια βίου μάθησης. Η επιμόρφωση αποτελεί εργαλείο για την επαγγελματική ανάπτυξη των εκπαιδευτικών προκειμένου να αναπτύξουν περαιτέρω δεξιότητες, όπως: • την ικανότητα να οργανώνουν δυναμικά περιβάλλοντα μάθησης, • να αξιοποιούν τις ΤΠΕ προκειμένου να διδάξουν το αντικείμενό τους, • να συντελούν στην οργάνωση του σχολικού προγράμματος και • να το προσαρμόζουν, όταν απαιτείται στις συγκεκριμένες ανάγκες των μαθητών τους, • να μπορούν να επικοινωνούν ουσιαστικά με γονείς και κοινωνικούς εταίρους, • να μπορούν να ικανοποιήσουν τις απαιτήσεις εκείνες που θέτει το πλαίσιο της δια βίου μάθησης ή το πλαίσιο της ειδικής αγωγής των παιδιών με ειδικές ανάγκες. Έτσι ένα επιμορφωτικό πρόγραμμα (ειδικά αν μιλάμε για ουσιαστική εισαγωγή των ΤΠΕ στην εκπαίδευση) πρέπει να καθιστά τους εκπαιδευτικούς ικανούς να μπορούν να παρακολουθούν τα τεκταινόμενα στο χώρο των τεχνολογικών εξελίξεων και στη συνέχεια αυτές τις νέες εξελίξεις να μπορούν να τις προσαρμόζουν και να τις ενσωματώνουν σύμφωνα με τις διδακτικές τους προθέσεις, στις ανάγκες των μαθημάτων ή των μαθητών τους και στη συνέχεια
να προβαίνουν σε μια κριτική αξιολόγηση της προσπάθειάς τους, προκειμένου, αν χρειάζεται, να την αναπροσαρμόσουν. Πιο συγκεκριμένα για το Πρόγραμμα της επιμόρφωσης Β επιπέδου θα μπορούσαν να αναφερθούν επιλεκτικά ως αναμενόμενες δεξιότητες που θα αναπτύξουν οι συμμετέχοντες εκπαιδευτικοί οι εξής:
• Να αντιλαμβάνονται εκείνους τους τρόπους με τους οποίους μπορούν να αξιοποιηθούν οι ΤΠΕ προκειμένου να εξυπηρετήσουν τις διδακτικές προθέσεις του διδάσκοντα και κάτω από ποιες προϋποθέσεις μπορεί να γίνει αυτή η αξιοποίηση. • Να είναι σε θέση να εμπλέκουν ενεργητικά τους μαθητές στη διαδικασία μάθησης με τη χρήση της τεχνολογίας • Να μπορούν να παρακολουθούν τις εξελίξεις στο χώρο των συγκεκριμένων λογισμικών που προσφέρονται για εκπαιδευτική χρήση και να μπορούν να τα αξιοποιούν αποτελεσματικά. • Να μπορούν να εφαρμόζουν συγκεκριμένες αρχές που θα διέπουν το σχεδιασμό εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων ώστε αυτές να αξιοποιούν κατά παιδαγωγικά ορθό τρόπο τις ΤΠΕ στην τάξη.
8. Προτεινόμενα συνοδευτικά φύλλα εργασίας και προτεινόμενες δραστηριότητες. Φύλλο εργασίας 1 Αναζητείστε στο Διαδίκτυο και επισκεφτείτε τις κατάλληλες ιστοσελίδες προκειμένου να αντλήσετε πληροφορίες για την πολιτική που ακολουθούν χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και αντίστοιχα χώρες εκτός Ευρώπης στο θέμα της εισαγωγής των ΤΠΕ στην εκπαίδευση. Εντοπίστε θετικά και αρνητικά σημεία των πολιτικών αυτών και στη συνέχεια συγκρίνετε τι πολιτικές αυτές μεταξύ τους.
9. Βιβλιογραφία – Αναφορές - πρόσθετο υλικό http://rights.apc.org/handbook/index.shtml Μια πολύ κατατοπιστική σελίδα σχετικά με θέματα που αφορούν την πολιτική ΤΠΕ. http://www.ictpolicy.edna.edu.au/sibling/page1.html Βάση δεδομένων για την πολιτική ΤΠΕ στην εκπαίδευση και την επιμόρφωση της αυστραλιανής κυβέρνησης http://www.unescobkk.org/index.php?id=496 Project της UNESCO σχετικό με την πολιτική ΤΠΕ στην εκπαίδευση
http://www.ncte.ie/AbouttheNCTE/ICTPolicy/ Πολιτική ΤΠΕ στην εκπαίδευση της Ιρλανδικής κυβέρνησης. http://www.edusud.org/spip.php?rubrique88 Σελίδα με συνδέσμους σε διεθνείς οργανισμούς που ενεργοποιούνται στο χώρο της πολιτικής ΤΠΕ στην εκπαίδευση. http://www.infodev.org/en/Project.11.html Project σε εξέλιξη σε σχέση με την πολιτική ΤΠΕ στην εκπαίδευση Βιβλιογραφία Watson, D. (2004). Pedagogy before Technology: Re-thinking the Relationship between ICT and Teaching, Education and Information Technology, 6(4), 251-266. Η εργασία παρουσιάζει την άλυτη διχογνωμία της σκοπιμότητας εισαγωγής των ΤΠΕ στην εκπαίδευση. Reynolds, D. & Trip, H. (20033). ICT The hopes and the reality. Britissh Journal of Educational Policy, 34(2), 151-167. Παρουσιάζει τους λόγους αισιοδοξίας για το ενδεχόμενο οι ΤΠΕ να δώσουν ώθηση στα επιτεύγματα των μαθητών. Hepp, K.P. (2003). Critical factors for an ICT in education policy in
developing countries. Information Technology: Research and Education, 2003. Proceedings.
ITRE2003. 501- 505. Σε μικρή κλίμακα αρκετά project πέτυχαν καλά αποτελέσματα στην εισαγωγή των ΤΠΕ στην εκπαίδευση παρέχοντας ένδειξη ότι οι ΤΠΕ μπορούν να παίξουν ρόλο ως μοχλός αλλαγής. Kozma, R. (2005). National policies that connect ICT-based education reform to economic and social development. Human Technology, 1(2), 117-156. Περιγράφει ένα συστημικό πλαίσιο παραγόντων ανάπτυξης και τύπους ανάπτυξης που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την ανάλυση εθνικών πολιτικών για τις ΤΠΕ στην εκπαίδευση για την αναμόρφωση εθνικών στόχων αναμόρφωσης της οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης.
1.2 Μοντέλα εισαγωγής ΤΠΕ στην Εκπαίδευση – Ερευνητικά δεδομένα για την ένταξη των ΤΠΕ στην Εκπαίδευση. 1. Τίτλος Ευρωπαϊκή και διεθνής Πολιτική σε θέματα ένταξης των ΤΠΕ στην Εκπαίδευση
2. Μορφή και οργάνωση του μαθήματος Πρόκειται για ένα μάθημα θεωρητικού κυρίως χαρακτήρα στο οποίο είναι επαρκής η πρόσβαση στο Διαδίκτυο.
3. Απαιτούμενη υλικοτεχνική υποδομή Απαιτείται ένας αριθμός Η/Υ και ένας βιντεοπροβολέας τουλάχιστον ή λογισμικό διαμοίρασης οθονών. Στο εργαστήριο Πληροφορικής, όταν οι εκπαιδευόμενοι/επιμορφούμενοι χρησιμοποιήσουν τα φύλλα εργασίας, απαιτείται ικανός αριθμός Η.Υ. και προφανώς δυνατότητα σύνδεσης των Η.Υ. στο Διαδίκτυο.
4. Γνωστικά προαπαιτούμενα Δεν υπάρχουν απαιτήσεις για προαπαιτούμενες γνώσεις ή δεξιότητες
5. Διδακτικοί και Μεταγνωστικοί Στόχοι Η γνώση των μοντέλων που υφίστανται για την εισαγωγή των ΤΠΕ στην Εκπαίδευση και η κατανόηση όλων των παραμέτρων οι οποίες παίζουν κάποιο ρόλο: κοινωνικές, οικονομικές, πολιτικές και τεχνολογικές.
6. Εκτιμώμενη διάρκεια Η ενδεικτική διάρκεια για την υλοποίηση του παρόντος μαθήματος είναι 4 ώρες.
7. Αναλυτική περιγραφή του μαθήματος Η εισαγωγή των Τ.Π.Ε. στην Εκπαίδευση μπορεί να σημαίνει: i. Χρήση των Τ.Π.Ε. στη διοίκηση της Εκπαίδευσης ii. Τις ΤΠΕ ως αυτόνομο γνωστικό αντικείμενο iii. Τις ΤΠΕ ως μέσο για τη διδασκαλία άλλων αντικειμένων (κυρίως εκπαιδευτικά λογισμικά και περιβάλλοντα) iv. Τις ΤΠΕ ως μέσο επικοινωνίας. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι σήμερα οι θεωρήσεις αυτές συγκλίνουν. Κατ’ αρχάς υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους οι Τ.Π.Ε. εισάγονται στην εκπαίδευση. Ο σημαντικότερος είναι ίσως η σύνδεση (άμεση και έμμεση) των ΤΠΕ με την Κοινωνία της Πληροφορίας (ή της Γνώσης) και το γεγονός ότι οι επιχειρήσεις και οι οικονομίες γενικότερα στηρίζονται ολοένα και περισσότερο στην πληροφορική και την πληροφόρηση. Έτσι τα μοντέλα εισαγωγής των ΤΠΕ στην Εκπαίδευση συνδέονται με αυτό το γεγονός – όπως και με την ίδια την τεχνολογική πρόοδο και τη «διείσδυση» των ΤΠΕ στην κοινωνία. Σε κάθε περίπτωση, η εισαγωγή της Πληροφορικής απαιτεί μια συντονισμένη, συστηματική σχεδόν αλλαγή, αφού απαιτούνται ριζικοί μετασχηματισμοί στα παρακάτω: • Εξοπλισμοί (υλικό και λογισμικό) και υψηλής ποιότητας δικτυακή υποδομή και συντήρηση/αναβάθμισή τους και προσαρμογή τους στα διεθνή standards. • Αλλαγή θεσμικού πλαισίου (αλλαγή σχετικής νομοθεσίας)
• Παραγωγή ειδικού λογισμικού, δημιουργία εκπαιδευτικών περιβαλλόντων και συντήρηση τους, δημιουργία κατάλληλου εκπαιδευτικού υλικού (διδακτικού ύλης ψηφιακής μορφής και βιβλίου) και διαρκής επικαιροποίησή τους. • Ενσωμάτωση των αλλαγών στο πρόγραμμα σπουδών των μελλοντικών εκπαιδευτικών («καθηγητικές σχολές», παιδαγωγικά Τμήματα κλπ) • Επιμόρφωση εκπαιδευτικών και στελεχών (διευθυντών, προϊσταμένων, συμβούλων κλπ) • Προσαρμογή των διοικητικών δομών στις απαιτήσεις των ψηφιακών μέσων • Αλλαγή μιας γενικότερης «νοοτροπίας» Η εισαγωγή της Πληροφορικής και των Τ.Π.Ε. στην εκπαίδευση, δεν είναι πάντοτε απλή. Για παράδειγμα, οι χώρες Γαλλία και Μ. Βρετανία, πρωτοπορώντας, εισήγαγαν με συστηματικό τρόπο την Πληροφορική τη δεκαετία του 1980, στα σχολεία τους, με Η.Υ. δικής τους σχεδίασης, (Η.Υ. σχεδιασμένους από την αρχή για εκπαιδευτική χρήση), αλλά εγκατέλειψαν σταδιακά το πλάνο τους, καθώς (λόγω ανυπαρξίας αγοράς και οικονομικού κινήτρου, κατά κύριο λόγο) δεν υπήρξε ούτε πρόοδος στο υλικό, ούτε στο λογισμικό (hardware, software). Τα αντίστοιχα προϊόντα του εμπορίου (κυρίως PC του τέλους της δεκαετίας του 1980) τα οποία εξελίσσονταν με πολύ γρήγορους ρυθμούς, απαξίωσαν τους Η.Υ. των σχολείων και τους κατέστησαν ουσιαστικά απηρχαιωμένους. Για το ρόλο του οικονομικού παράγοντα υπάρχει σχετικός διεθνής διάλογος εδώ και αρκετά χρόνια (για παράδειγμα: http://info.acm.org/jquest/cacm/p22crawford.pdf?searchterm=No+One+Is+Making+Money+In+Educational+Softwar e και: http://portal.acm.org/citation.cfm?id=269014&dl=ACM&coll=GUIDE). Οι απαιτήσεις που περιγράφονται παραπάνω περιπλέκονται επίσης από την οικονομία της αγοράς, η οποία επιβάλλει ενίοτε αλλαγές μοντέλων για λόγους καθαρά εμπορικούς/οικονομικούς. Επιπλέον ο συντονισμός, ο χρονισμός των ανωτέρω ενεργειών είναι πολύ σημαντικός: αν για παράδειγμα δεν επικαιροποιηθεί εγκαίρως και προγραμματισμένα το εκπαιδευτικό λογισμικό, μπορεί να πάψει να είναι συμβατό με νεότερες εκδόσεις Η.Υ. ή__ λειτουργικών συστημάτων. Πολύ συχνά εξάλλου, η τεχνολογία φαίνεται να υπαγορεύει τις εξελίξεις. Η ίδια η UNESCO έχει επισημάνει μερικά επαναλαμβανόμενα και σημαντικά λάθη στην εκπαιδευτική πολιτική που συνδέεται με τις ΤΠΕ: (http://www.unescobkk.org/index.php?id=1539). Τέτοια λάθη είναι η θεώρηση της δικτύωσης (και γενικά της τεχνολογικής υποδομής) ως ενός αυτόνομου σκοπού καθεαυτόν (δες μια
σχετική προβληματική στο: http://portal.acm.org/citation.cfm?id=204871), η επικέντρωση στους διαθέσιμους (οικονομικούς) πόρους και όχι στις εκπαιδευτικές και κοινωνικές ανάγκες, η έλλειψη πρόβλεψης για το κόστος συντήρησης, επικαιροποίησης, αναβάθμισης των ΤΠΕ που εγκαθίστανται στην υπηρεσία ενός εκπαιδευτικού συστήματος. Στο διεθνή χώρο, τρία είναι τα κυρίαρχα μοντέλα εισαγωγής των ΤΠΕ στην Εκπαίδευση: (1) το τεχνοκρατικό/τεχνοκεντρικό – που δίνει μεγαλύτερη σημασία στην τεχνολογία των ΗΥ (2) το ολιστικό – που δίνει σημασία στην διαθεματική και ολιστική προσέγγιση της γνώσης και (3) το πραγματολογικό – που αποτελεί ένα συνδυασμό των δυο. Η Ελλάδα, όπως και πολλά άλλα κράτη, ακολούθησε διαδοχικά αρχικά το πρώτο μοντέλο, ενώ σταδιακά προσαρμόστηκε στο δεύτερο και το τρίτο, κυρίως από τα μέσα της δεκαετίας του 1990. Θα πρέπει ωστόσο να τονιστεί ότι τα τελευταία χρόνια έχουν αναπτυχθεί διεθνώς δυο ιδιαίτερες προβληματικές, που αντιμετωπίζουν το πρόβλημα σε μια διαφορετική βάση. • Η έννοια των βασικών δεξιοτήτων στην Πληροφορική, δηλαδή στη διαχείριση της πληροφορίας, υποκαταστάθηκε σταδιακά από τις δεξιότητες χειρισμού Η.Υ. Τούτο όμως τείνει να υποκατασταθεί σήμερα από την Πληροφορική «ευχέρεια» (fluency) – δηλαδή από δεξιότητες που είναι και πολύ πιο διευρυμένες, αλλά και πολύ πιο βαθιές. (για μια αναλυτική προσέγγιση: http://www7.nationalacademies.org/bose/Horwitz_Think_Piece.pdf ή και: http://www7.nationalacademies.org/bose/ICT%20Fluency_Learning_for_21st_Cent ury_Article .pdf). Στα πλαίσια αυτά, λόγω της γενίκευσης των χρήσεων των ΤΠΕ στον κόσμο της οικονομίας και της εργασίας, δυο ιδιαίτερα φαινόμενα έχουν αναφανεί τα τελευταία χρόνια που συνδέονται με την πολιτική ενσωμάτωσης των ΤΠΕ στην Εκπαίδευση: (α) η ενσωμάτωση των ΤΠΕ στην εκπαίδευση και η σχετική κατάρτιση των πολιτών αποτελεί κομβικό σημείο και έτσι αποτελεί σταθερό στοιχείο στον προγραμματισμό όλων των φορέων της ελληνικής κοινωνικής ζωής (για παράδειγμα: σταθερή αναφορά από τα περισσότερα κόμματα). (β) παρατηρείται μια αλλαγή «φορέα» υπευθυνότητας για την εκπαίδευση και κατάρτιση στις ΤΠΕ – για παράδειγμα το Υπουργείο Απασχόλησης πιστοποιεί φορείς κατάρτισης, ενώ
ιδιωτικές εταιρείες παρέχουν πιστοποίηση δεξιοτήτων. • Επίσης το μοντέλο της προσέγγισης (ολιστικής ή πραγματολογικής) τείνει σήμερα να αναχθεί στην προβληματική του Πληροφορικού ή ψηφιακού γραμματισμού (για παράδειγμα: http://www.ictliteracy.info/ ή και:__ http://www.21stcenturyskills.org/index.php?Itemid=33&id=31&option=com_cont ent&task=vie w), μέσα στα θεωρητικά πλαίσια των πολυγραμματισμών: (εισαγωγικά: http://www.21stcenturyskills.org/index.php?Itemid=33&id=31&option=com_cont ent&task=vie w).
8. Προτεινόμενα συνοδευτικά φύλλα εργασίας και προτεινόμενες δραστηριότητες. Οι προτεινόμενες δραστηριότητες έχουν σχέση με την κριτική εξέταση των διαφόρων μοντέλων ενσωμάτωσης των ΤΠΕ στην εκπαίδευση.
Φύλλο εργασίας 1 Δραστηριότητα 1 Αναζήτηση στοιχείων για τις πολιτικές ένταξης των Τ.Π.Ε. στην εκπαίδευση. Δημιουργία μιας ενδεχόμενης «χρονογραμμής» (timeline) που να συσχετίζει τις πολιτικές αυτές με την τεχνολογική πρόοδο ή άλλες παραμέτρους Δραστηριότητα 2 Διερεύνηση σε μεγαλύτερο βάθος των τριών «κλασικών» μοντέλων για την εισαγωγή των Τ.Π.Ε. στην εκπαίδευση και συσχέτισή τους με την ελληνική εκπαιδευτική πολιτική για τις ΤΠΕ – σε διάφορα επίπεδα (παραγωγή λογισμικού, εξοπλισμός, όψεις της Πληροφορικής και των ΤΠΕ στην εκπαίδευση – τυπική και μη τυπική, τεχνολογική-επαγγελματική, όλων των βαθμίδων κλπ). Δραστηριότητα 3 Διερεύνηση σε μεγαλύτερη έκταση και βάθος της προβληματικής της «πληροφορικής ευχέρειας» (fluency), καθώς επίσης του Πληροφορικού γραμματισμού.
9. Βιβλιογραφία – Αναφορές - πρόσθετο υλικό • Βοσνιάδου, Σ. (2006). Παιδιά, σχολεία και υπολογιστές, Αθήνα: GUTENBERG. • Βοσνιάδου, Σ. (2006). Σχεδιάζοντας περιβάλλοντα μάθησης υποστηριζόμενα από τις Σύγχρονες Τεχνολογίες, Αθήνα: GUTENBERG. • Κεκκές, Ι. (2004). Οι Νέες Τεχνολογίες στην Εκπαίδευση, Ζητήματα Σχεδιασμού και Εφαρμογών: Φιλοσοφικές-Κοινωνικές προεκτάσεις, Αθήνα: Ένωση Ελλήνων Φυσικών. Ατραπός.
Κουτλής, Μ., Μεγάλου, Ε., Παρασκευάς, Μ., Ρενιέρη, Ν., Κυνηγός, Π., Κομνηνός, Θ., Ζαγούρας, Χ., Μπούρας, Χ., & Σταματίου, Γ. (2005). Θα μας κρίνει τελικά όλους το μέλλον... Οι τεχνολογίες της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας στη σχολική πραγματικότητα, Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα. • Neil Postman (1998) Διασκέδαση μέχρι θανάτου. Ο δημόσιος λόγος στην εποχή του θεάματος. Εκδόσεις Δρομέας. • Larry Cuban (2002) Oversold and Undrused Harvard University Press • Nicolαs C. Burbules et als (2000) Watch IT! The Risks and Promises of Information Technologies for Education. Westview press. • Sara Baase (1997) A Gift of Fire: Social, Legal and Ethical issues in Computing. Prentice Hall. • Sara Kiesler. Editor (1997) Culture of the Internet. Lawrence Erlbaum Associates, Publishers.
• Toru Ishida- Katherine Ishiber(editors) (2000) Digital Cities, Springer • William J. Mitchell (1998) City of Bits. Space, Place, and the Infobahn. MIT Press. • Sherry Turkle (1996) Life on the Screen. Identity in the Age of the Internet. Simon and Schuster. • Seymour Papert (1991). Νοητικές θύελλες Παιδιά, ηλεκτρονικοί υπολογιστές και δυναμικές ιδέες, Αθήνα: Οδυσσέας. • Richard S. Rosenberg (1997) The Social Impact of Computers. Academic Press. • Andy Hargreaves (2003) Teaching in the Knowledge Society. Open University Press.
• Κουτσογιάννης, Δ. (2002). Ελληνική γλώσσα και πληροφορική τεχνολογία: πρόταση για τη διαμόρφωση εκπαιδευτικής πολιτικής. Παιδαγωγική Επιθεώρηση 34: 26-43. • Τζιμογιάννης, Α. (2002). Προετοιμασία του Σχολείου της Κοινωνίας της Πληροφορίας. Προς ένα Ολοκληρωμένο Μοντέλο Ένταξης των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας στο Ελληνικό Εκπαιδευτικό Σύστημα. Σύγχρονη Εκπαίδευση, 122, σελ. 55-65.
• Kress, G. (2000a). Σχεδιασμός του γλωσσικού προγράμματος σπουδών με βάση το μέλλον. Γλωσσικός Υπολογιστής 2:111-124. (www.greek-language.gr).
ΥΛΙΚΟ. Α/Α Σύντομη περιγραφή της ιστοσελίδας και Η ιστοσελίδα 1 Σχετικά στοιχεία με την ευρυζωνικότητα, πολιτικές πολλών χωρών και ενδιαφέροντα Ελλ προγράμματα διακρατικά. http://interreg-broadband.cti.gr/el/show_eu_strategies.php?fid=25
Μια πολύ κατατοπιστική σελίδα σχετικά με θέματα που αφορούν την 2 Αγγλ πολιτική ΤΠΕ.
http://rights.apc.org/handbook/index.shtml Project της UNESCO σχετικό με την πολιτική ΤΠΕ στην εκπαίδευση. 3 Αγγλ http://www.unescobkk.org/index.php?id=496
Σελίδα με συνδέσμους σε διεθνείς οργανισμούς που ενεργοποιούνται στο 4 Αγγλ χώρο της πολιτικής ΤΠΕ στην εκπαίδευση. http://www.edusud.org/spip.php?rubrique88
5 Ελλ
http://www.elearningeuropa.info/main/index.php?page=home
Project σε εξέλιξη σε σχέση με την πολιτική ΤΠΕ στην εκπαίδευση. 6 Αγγλ http://www.infodev.org/en/Project.11.html
1.