Eindproef Web 2.0

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

Inhoudsopgave 1 ICT en het onderwijs................................................................................................................................13 1.1 Inleiding...........................................................................................................................................13 1.2 Doel en opdracht van het onderwijs.................................................................................................14 1.3 Eindtermen ICT................................................................................................................................15 1.3.1 De ICT eindtermen...................................................................................................................15 1.3.2 Toelichting eindtermen ICT.....................................................................................................18 1.3.3 Waarom zijn eindtermen ICT nodig?.......................................................................................22 1.4 ICT en onze maatschappij................................................................................................................23 1.4.1 informatie of kennismaatschappij?...........................................................................................24 1.4.2 Gevolgen: Globalisering...........................................................................................................25 1.4.3 ICT een remedie tegen kansongelijkheid?................................................................................29 1) De digitale kloof dichten via het onderwijs...............................................................................30 2) Digitale kansen voor mensen met beperkingen.........................................................................32 1.4.4 ICT competentie als noodzaak voor de arbeidsmarkt..............................................................33 1.5 Constructivisme................................................................................................................................34 1.6 Conclusie..........................................................................................................................................36 2 E-Learning 2.0.........................................................................................................................................39 2.1 Inleiding...........................................................................................................................................39 2.2 e-learning, on-line leren, elektronische ondersteuning....................................................................40 2.3 Doelstelling e-learning.....................................................................................................................44 2.4 Elekotrinische leeromgeving............................................................................................................46 2.5 Twee soorten ELO’s........................................................................................................................48 2.5.1 Geïntegreerde elektronische leeromgevingen..........................................................................48 2.5.2 Modulaire elektronische leeromgevingen................................................................................49 2.5.3 Dilemma: Geïntegreerde of modulaire aanpak?.......................................................................50 2.6 Alternatieven voor ELO’s................................................................................................................51 2.6.1 Vrije software...........................................................................................................................51 2.6.1.1 Wat is vrije software?.......................................................................................................51 2.6.1.2 Mythes omtrent vrije software..........................................................................................52 2.6.1.3 Voordelen van vrije software............................................................................................53 2.6.1.4 Nadelen van vrije software...............................................................................................55 Meeliften op vrije software door ‘free riders’...............................................................................55 2.6.1.5 Evaluatiecriteria voor vrije software.................................................................................56 2.6.2 Service-Oriented Architecture (SOA)......................................................................................57 2.6.3 Social Software.........................................................................................................................58 3 Web 2.0....................................................................................................................................................61 3.1 Dynamische webpagina's.................................................................................................................61 3.2 Internet anders gebruiken.................................................................................................................63 3.3 WEB 2.0 en het onderwijs................................................................................................................67 3.3.1 Sociaal gebeuren.......................................................................................................................67 3.3.2 Interactie...................................................................................................................................67 3.3.3 Delen.........................................................................................................................................67 3.3.4 Reageren...................................................................................................................................67 3.3.5 Connectivisme..........................................................................................................................69 3.4 WEB 2.0: Toepassingen...................................................................................................................71 3.4.1 Zoekrobots................................................................................................................................71 3.4.2 Social Networking....................................................................................................................73 3.4.2.1 Wat is een Social Networking Website?...........................................................................73 3.4.2.2 Soorten Social Networking Services................................................................................74 -1-

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

3.4.2.3 Gebruiksmogelijkheden in het onderwijs.........................................................................75 3.4.2.4 Voorbeelden van toepassingen.........................................................................................77 3.4.3 Weblogs....................................................................................................................................78 3.4.3.1 Wat is een weblog?...........................................................................................................78 3.4.3.2 Gebruiksmogelijkheden in het onderwijs.........................................................................79 3.4.3.3 Voorbeelden van toepassingen:........................................................................................80 3.4.4 Wiki’s.......................................................................................................................................81 3.4.4.1 Wat is een WIKI?.............................................................................................................81 3.4.4.2 Gebruiksmogelijkheden in het onderwijs.........................................................................83 3.4.4.3 Voorbeelden van toepassingen.........................................................................................85 3.4.5 Podcasting.................................................................................................................................86 3.4.5.1 Wat is podcasting?............................................................................................................86 3.4.5.2 Gebruiksmogelijkheden in het onderwijs.........................................................................86 3.4.5.3 Voorbeelden van toepassingen:........................................................................................88 3.4.6 Vodcasting en Video Streaming...............................................................................................89 3.4.6.1 Video's op internet ...........................................................................................................89 3.4.6.2 Video Streaming...............................................................................................................89 3.4.6.3 Vodcasting........................................................................................................................90 3.4.6.4 Gebruiksmogelijkheden in het onderwijs.........................................................................92 3.4.6.5 Voorbeelden van toepassingen:........................................................................................96 3.4.7 Photo sharing............................................................................................................................97 3.4.7.1 Wat is photo sharing?.......................................................................................................97 3.4.7.2 Gebruiksmogelijkheden in het onderwijs.........................................................................97 3.4.7.3 Voorbeelden van toepassingen:........................................................................................99 3.4.8 Social bookmarking................................................................................................................100 3.4.8.1 Wat is social bookmarking.............................................................................................100 3.4.8.2 Gebruiksmogelijkheden in het onderwijs.......................................................................100 3.4.8.3 Voorbeelden van toepassingen:......................................................................................103 3.4.9 Webfeeds of RSS Feeds.........................................................................................................104 3.4.9.1 Wat is een webfeed of RSS feed?...................................................................................104 3.4.10 Social Tagging......................................................................................................................106 3.4.10.1 Wat is social tagging?...................................................................................................106 3.4.10.2 Folksonomie..................................................................................................................108 3.4.10.3 Gebruiksmogelijkheden in het onderwijs.....................................................................109 3.4.11 Online documenten en spreadsheets ....................................................................................111 3.4.11.1 Wat zijn online documenten.........................................................................................111 3.4.11.2 Gebruiksmogelijkheden in het onderwijs.....................................................................112 3.4.11.3 Voorbeelden van toepassingen:....................................................................................113 3.5 Web 2.0 en coöperatief leren..........................................................................................................114 3.5.1 Vijf basiskenmerken zijn typerend voor coöperatief leren.....................................................114 3.5.2 Vergelijking kenmerken met web 2.0.....................................................................................115 4 Social software: als alternatief voor de gevestigde elektronische leeromgeving?.................................117 4.1 Inleiding.........................................................................................................................................117 4.2 Interactie en interactief...................................................................................................................118 4.3 Illusies en desillusies......................................................................................................................120 4.3.1 Voordelen: leerling.................................................................................................................120 4.3.2 Voordelen: leerkracht.............................................................................................................121 4.3.3 Probleempunten......................................................................................................................121 4.4 Definitie van medium.....................................................................................................................122 4.5 Medium of instructie het belangrijkste...........................................................................................123 4.6 En wat met de leerkracht?..............................................................................................................124

-2-

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

4.6.1 Hoogwaardig leren.................................................................................................................124 4.6.2 Competenties..........................................................................................................................125 4.6.3 ICT en maatschappij...............................................................................................................126 4.6.4 Lerarenopleiding.....................................................................................................................127 4.7 Conclusie........................................................................................................................................128 5 Google....................................................................................................................................................129 5.1 Google Inc......................................................................................................................................129 5.1.1 Herkomst van de naam...........................................................................................................129 5.1.2 Advertenties............................................................................................................................129 5.1.3 Kritiek.....................................................................................................................................130 5.2 Google Producten...........................................................................................................................131 5.3 Gebruiksmogelijkheden in het onderwijs.......................................................................................136 6 Inleiding.................................................................................................................................................141 7 Over de 'web 2.0' leermiddelen..............................................................................................................143 7.1 Weblog...........................................................................................................................................144 7.2 WIKI...............................................................................................................................................153 7.3 Podcasting......................................................................................................................................156 7.4 Videosharing en Videostreaming...................................................................................................160 7.5 Photosharing...................................................................................................................................168 7.6 Social Networking..........................................................................................................................177 7.7 Social Bookmarking.......................................................................................................................184 7.8 RSS Feeds......................................................................................................................................190 7.9 Online Documenten........................................................................................................................193 8 Eindtermen en leerlijn............................................................................................................................198 8.1 ICT Eindtermen..............................................................................................................................199 8.2 Projecten.........................................................................................................................................201 8.3 Waarom Congo?.............................................................................................................................201 8.4 Waarom tijdschriften?....................................................................................................................202 8.5 Stappenplan en werkvorm tijdschriften..........................................................................................202 8.6 WEBLOG.......................................................................................................................................204 8.7 SOCIAL BOOKMARKING..........................................................................................................205 8.8 PHOTO SHARING........................................................................................................................205 8.9 VIDEO SHARING.........................................................................................................................205 8.10 WIKI.............................................................................................................................................206 8.11 ONLINE DOCUMENTEN..........................................................................................................206 8.12 Uitgeschreven Leerlijn.................................................................................................................207 9 Reflectie.................................................................................................................................................213 9.1 Weblog...........................................................................................................................................214 9.2 Social Bookmarking.......................................................................................................................215 9.3 WIKI...............................................................................................................................................215 9.4 Photo Sharing.................................................................................................................................216 9.5 Video Sharing.................................................................................................................................216 9.6 Online Documenten........................................................................................................................217

-3-

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

-4-

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

INLEIDING

-5-

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

-6-

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

Inleiding Via deze eindproef wordt er getracht de lezer kennis te laten maken met ICT in het onderwijs. ICT is alomtegenwoordig in de maatschappij maar wordt die ook voldoende geïmplementeerd in het onderwijs? De interesse en intentie is er al. Denk maar aan de nieuwe eindtermen ICT, de ICT-coördinatoren die gepromoot worden door de overheid, REN Vlaanderen die vormingen geven, etc.

Maar is ICT noodzakelijk in het onderwijs? Met andere woorden heeft het een meerwaarde in de dagelijkse klaspraktijk? Want als je in het onderwijs tijd in iets steekt dan moet het belangrijk zijn. En dat is niet enkel in het onderwijs zo. Wordt er niet gezegd: “Time is Money!”? ICT blijft evolueren, net als onze maatschappij en net als het onderwijs. Nu is ICT wel bekend om razend snel vooruit te gaan. En kan het onderwijs die veranderingen wel volgen? In dit eindproef wordt er vooral op één vooruitgang ingezoomd: web 2.0. Een nieuwe trend op het internet. Een trend die misschien zelf het onderwijs ten gunste kan komen.

Het doel van deze eindproef is om na te gaan in welke mate web 2.0 en al zijn facetten een meerwaarde brengen aan het hedendaagse lager onderwijs. Om onder anderen de eindtermen ICT te behalen. Om deze probleemstelling te kunnen beantwoorden moeten er ook andere items benadert worden, andere invalshoeken.

Vooreerst wordt de plaats van ICT in onderwijs onderzocht. Dus wat zijn te zijn de doelen en de opdrachten van onderwijs? De eindtermen zijn basispijlers in het lager onderwijs, wat houden ze in en waarom zijn ze nodig? Het onderwijs evolueert net zoals de technologie in een maatschappij. Deze drie actoren zijn waarschijnlijk niet te scheiden. Maar hoe zit het nu met onze maatschappij wat zijn de trends?

Nu dit geschetst is zoomen we in de betekenis van E-learning. Wat houdt dat allemaal in? Gaande van de doelstellingen tot mogelijke toepassingen. Na het onderzoeken van de mogelijkheden krijgen we een duidelijker beeld en betreden we maar een pad. Maak u geen zorgen het pad is heel breed en vol interessant stops. Het pad van de sociale software of web 2.0.

-7-

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

Google de financiële gigant loopt mee als koploper in de trend van web 2.0, dus is het wel de moeite om het hierover even te hebben.

Het theoretisch gedeelte vormt de wortel van deze eindproef. Want met deze informatie in het achterhoofd wordt er een praktijk gedeelte ontworpen. Dit betekent dat er in de lagere school met de gevonden oplossingen gewerkt wordt. In het zesde leerjaar van de Parkschool te Vorst worden een aantal sociale software of web 2.0 toepassingen aangebracht. Met het oog op het behalen van de eindtermen ICT. En eventueel ook andere eindtermen dat is natuurlijk altijd mooi meegenomen. Daarom wordt er in het theoretisch gedeelte even stil gestaan bij Google. Omdat Google een aantal oplossingen zal bieden voor in de klas.

Het theoretisch gedeelte is ontstaan uit een literatuurstudie. Oorspronkelijk heb ik mij toegespitst op Elektronische Leeromgevingen. Tijdens mijn zoektocht in de ICT literatuur ben ik echter van pad verandert, want sociale software of web 2.0 leek mij boeiender, uitdagend en haalbaar in het lager onderwijs. Ook is dit interessant aangezien de meeste literatuur handelt over ICT in het hoger onderwijs. Met de tijd zullen de innovaties van het hoger onderwijs zakken naar het secundair onderwijs om tenslotte te belanden in het lager onderwijs. Maar waarom wachten? De leerlingen van het lager onderwijs maken ook deel van de generatie die van jongsaf aan met de computer leert werken. Dus waarom zouden zij deze innovaties niet aankunnen?

Het praktijk gedeelt bestaat uit een weblog ontworpen door mezelf. Die in de klas samen met andere sociale software of web 2.0 toepassingen worden gebruikt. De weblog is te vinden op het volgende adres: http://meesterquentin.blogspot.com

Hopelijk is deze drang naar innovatie en experimteren niet een valkuil. En wordt dit niet een desillusie. Maar aangezien dit fenomeen maatschappelijke proporties heeft. Bewijst het al dat het onerwerp relevant is en de moeite is om onderzocht en uitgeprobeerd te worden. Deze zoektocht geeft me alleszins zin om mij in de toekomst verder te buigen over ICT en onderwijs.

-8-

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

CORPUS

-9-

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

- 10 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

Theoretisch Kader

- 11 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

- 12 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

1 ICT en het onderwijs 1.1

Inleiding Kinderen en jongeren groeien op in een multimediale wereld waarin informatie- en

communicatietechnologie alomtegenwoordig is. Jongeren zijn zelfs vaak de voorlopers geworden in het gebruik van allerlei technologie. Maar vaak gebeurt de omgang met ICT op een intuïtieve en soms weinig beredeneerde wijze. Kunnen omgaan met moderne technologie op een kritische en efficiënte, maar ook op een verantwoorde en veilige manier, vereist dan ook een nieuw pakket aan basiscompetenties. Het spreekt voor zich dat de onderwijsinstellingen vanuit hun kernopdracht de uitgelezen plekken zijn om ervoor te zorgen dat iedereen kinderen, jongeren én volwassenen - over deze competenties beschikken.

ICT in het onderwijs klinkt als een toverwoord uit Harry Potter voor de ene maar weergalmt als nonsens voor de andere. De ontwikkeling van ICT is niet meer te stoppen en zeker niet te verbergen. Het zou zelf dwaas zijn om deze evolutie niet te herkennen. Het heeft een onmetelijke plaats in onze maatschappij ingenomen. De titel van dit hoofdstuk luidt “ICT en het onderwijs” en niet “ICT in het onderwijs” zoals velen zouden denken, juist omdat ICT zich zodanig ontwikkelt en het onderwijs op een bepaald ogenblik de trein op moet. Maar hoe reageert het onderwijs op dit fenomeen? Een hoofdvraag doorheen dit hoofdstuk, en eigenlijk ook doorheen dit werkstuk, is de volgende: Welke aandacht moet ICT in het onderwijs krijgen? In eerste instantie wordt er een visie over het doel en de opdracht van het onderwijs onder de loep genomen. Zodanig dat de lezer de juiste bril aangereikt krijgt om dit hoofdstuk te lezen.

Een belangrijk evenement binnen het onderwijs met betrekking tot ICT, is natuurlijk het invoeren van 10 vakoverschrijdende eindtermen ICT. Deze worden verduidelijkt in paragraaf 1.2. Verder worden de maatschappelijke tendensen die geleid hebben tot het invoeren van deze eindtermen ICT aangeboden. Ten slotte wordt het hoofdstuk afgesloten met een pedagogische filosofische theorie het constructivisme, dit is een na te streven ideologie omtrent onderwijs in het algemeen en is zeker toepasbaar in verband met ICT en het onderwijs.

- 13 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

1.2

Doel en opdracht van het onderwijs

Er bestaan uiteenlopende visies over het doel en de opdracht van onderwijs die tot drie basisideeën terug gebracht kunnen worden. Deze drie ideeën zijn volgens KIERAN EAGAN op een fundamenteel niveau onverenigbaar. Ten aanzien van de vraag welke aandacht ICT moet krijgen in het onderwijs, is het essentieel om de visie te expliciteren om te komen tot een antwoord of verantwoording.1

• Onderwijs als socialisatie Doel van het onderwijs is het bijbrengen van de kennis, vaardigheden, waarden en normen zoals die aanwezig zijn bij de ‘heersende’ generatie in een gegeven samenleving. Er zijn specifieke kennis inzichten en vaardigheden nodig om op economisch, politiek en cultureel vlak in de maatschappij zijn weg te kunnen vinden. Indien echter socialisatie als voornaamste doel van onderwijs naar voren wordt geschoven, dreigt onderwijs een instrument in handen van diverse politieke, economische en culturele actoren te worden, waarbij het doel de wenselijke geachte burger en arbeidskracht te genereren. Het onderwijs krijgt dan vooral een reproducerende en adapterende functie. De opvatting dat het doel van onderwijs neerkomt op socialisatie, is ongetwijfeld de meest dominante, niet in de laatste plaats binnen het overheidsbeleid.

• Onderwijs als cultivering van de geest en het ontwikkelen van kritische zin Het primair doel van onderwijs is volgens deze idee de jeugdigen die kennisvormen bij te brengen die hen een bevoorrechte, rationele kijk op de werkelijkheid kunnen bieden. Alleen door de studie van steeds abstracter wordende vormen van kennis kan de geest uitstijgen boven conventionele opvattingen, vooroordelen en stereotypen van de tijd, om tenslotte de werkelijkheid juist te zien. Doel van onderwijs is vooral van de sceptische, filosofisch geïnformeerde geest die actief de aard betekenis der dingen onderzoekt, die geen genoegen neemt met conventionele antwoorden, die gevoelig is voor goede argumenten. Kortom, onderwijs als cultivering van de geest.

1

EGAN (K.). The Educated Mind: How Cognitive Tools Shape Our Understanding. Chicago, University of Chicago Press, 1997, pp. 121-154

- 14 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

• Onderwijs al de ontplooiing van de eigenheid van het kind. In deze visie dient onderwijs niet in de eerste plaats gericht te zijn op de eisen van de samenleving, maar op de ontplooiing van de ‘natuur’ van het kind. Daarom moet het kind zoveel mogelijk worden beschermd tegen de (mis)vormende druk van de samenleving. Het onderwijsproces moet met meer respect voor de eigenheid van kinderen verlopen. Vandaag lijkt men toenemend belang te hechten aan leerling-gericht onderwijs dat vertrekt van de mogelijkheden van ieder kind. Respect en aandacht voor de eigen leerstijl, optimale ontplooiingskansen, welbevinden en betrokkenheid, zelfgestuurd leren, differentiatie, leren leren, inclusief onderwijs,… zijn begrippen die in elk onderwijsdiscours zijn terug te vinden.

1.3

Eindtermen ICT Sinds enkele jaren wordt de introductie en integratie van ICT in het onderwijs met grote

prioriteit doorgevoerd in alle landen met een uitgebouwd onderwijssysteem, zo ook in Vlaanderen. Dit resulteerde uiteindelijk in eindtermen.

Vanaf 1 september 2007 worden in het basisonderwijs en in de eerste graad secundair onderwijs nieuwe vakoverschrijdende eindtermen en ontwikkelingsdoelen ingevoerd. Ook in de basiseducatie

wordt

de

ICT-opleiding

herbekeken

in

het

licht

van

de

algemene

basiscompetenties. Het is immers van belang om met betrekking tot ICT-basiscompetenties voldoende samenhang te voorzien tussen de verschillende onderwijsniveaus. Dat wil zeggen dat elke burger, elke leerling, cursist of student over deze competenties zou moeten beschikken. Eerst krijg je een opsomming van de eindtermen ICT. Hieruit volgt een schematische voorstelling, waaruit deze eindtermen ICT zullen worden toegelicht. Tenslotte wordt er stil gestaan bij de reden en factoren die er toe leiden dat deze eindtermen een noodzaak zijn.

1.3.1

De ICT eindtermen Tien eindtermen en ontwikkelingsdoelen: de eerste acht voor de leerlingen van het

basisonderwijs en van het buitengewoon onderwijs (types 1,2,7 en 8) en alle tien voor de leerlingen van de eerste graad van het gewoon secundair onderwijs (A-stroom en B-stroom) en van het buitengewoon secundair onderwijs OV3.

- 15 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

1

De leerlingen hebben een positieve houding tegenover ICT en zijn bereid ICT te gebruiken om hen te ondersteunen bij het leren.

2

De leerlingen gebruiken ICT op een veilige, verantwoorde en doelmatige manier.

3

De

leerlingen

kunnen

zelfstandig

oefenen

in

een

door

ICT

ondersteunende

leeromgeving. 4

De leerlingen kunnen zelfstandig leren in een door ICT ondersteunende leeromgeving.

5

De leerlingen kunnen ICT gebruiken om eigen ideeën creatief vorm te geven.

6

De leerlingen kunnen met behulp van ICT voor hen bestemde digitale informatie opzoeken, verwerken en bewaren. (basisonderwijs en buitengewoon onderwijs).

De leerlingen kunnen met behulp van ICT digitale informatie opzoeken, verwerken en bewaren. (eerste graad secundair onderwijs en OV3). 7

De leerlingen kunnen ICT gebruiken bij het voorstellen van informatie aan anderen.

8

De leerlingen kunnen ICT gebruiken om op een veilige, verantwoorde en doelmatige manier te communiceren.

9

De leerlingen kunnen afhankelijk van het te bereiken doel adequaat kiezen uit verschillende ICT-toepassingen. (eerste graad secundair onderwijs en OV3).

10

De leerlingen zijn bereid hun handelen bij te sturen na reflectie over hun eigen en elkaars ICT gebruik. (eerste graad secundair onderwijs en OV3).

- 16 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

Laten we even de krachtlijnen uit deze eindtermen halen: In de deze eindtermen wordt met andere woorden verwacht dat leerlingen, een positieve attitude ontwikkelen tov ICT, zelfstandig kunnen leren en oefenen met ICT, creatief vormgeven met ICT, leren omgaan met informatie (opzoeken, verwerven, bewerken, bewaren), en ten slotte communiceren met ICT.

Dezelfde eindtermen worden samengevat in onderstaande figuur:

Figuur 1: nieuwe ICT diamant

- 17 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

1.3.2

Toelichting eindtermen ICT Op 18 mei 2006 ontving de VLOR (Vlaamse Onderwijsraad) vanwege de minister een

adviesvraag over de voorstellen voor eindtermen en ontwikkelingsdoelen voor informatie- en communicatietechnologie (ICT). De voorstellen werden, voor wat betreft het specifieke onderwijsniveau, op 20 juni 2006 goedgekeurd in de Raad Secundair Onderwijs en op 21 juni 2006 in de Raad Basisonderwijs. De Algemene Raad keurde het globale advies goed op 22 juni 2006. Het resultaat van de stemming in de Algemene Raad was als volgt: er waren 24 stemgerechtigde leden aanwezig, 22 leden stemden voor het advies, 1 lid stemde tegen en 1 lid onthield zich.2

1) De leerlingen hebben een positieve houding tegenover ICT en zijn bereid ICT te gebruiken ter ondersteuning van hun leren.

Naast het ontwikkelen van een positieve houding ten aanzien van ICT, wordt ook de bereidheid om ICT te gebruiken als middel om te leren, aangescherpt. ICT kan immers behalve een aanvullende rol, ook een remediërende en compenserende rol vervullen. Maar ook moet ICT op school een compensatie bieden voor vaardigheden en attitudes die bij thuisgebruik niet of veel minder worden verworven.3

2) De leerlingen gebruiken ICT op een veilige, verantwoorde en doelmatige manier. Met ‘veilig’ wordt bedoeld dat leerlingen alert zijn voor ondermeer schadelijke of discriminerende inhouden en voor het bestaan van virussen, spam en pop-ups. Ze geven geen persoonlijke en vertrouwelijke informatie door aan onbekenden. Ze kweken de reflex aan om dubieuze berichten en ongewone inhouden te signaleren.

Bij ‘verantwoord gebruik’ wordt bijvoorbeeld gedacht aan de zorg voor apparatuur en software. Dat houdt onder meer in dat leerlingen rekening houden met de financiële en

2

DEMEULEMEESTER (A.). Advies over de eindtermen en ontwikkelingsdoelen informatie- en communicatietechnologie (ICT) in het gewoon en buitengewoon basisonderwijs, de eerste graad van het secundair onderwijs en het buitengewoon secundair onderwijs. Brussel, VLOR, 2006, pp.9-12. 3

- 18 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

ecologische aspecten van ICT-gebruik: zij printen bv. niet elk document uit en respecteren de afspraken over downloaden en kopiëren.

Verantwoord gebruik heeft ook ethisch-sociale aspecten. Leerlingen gebruiken ICT niet om anderen lastig te vallen en te pesten. Ze hebben respect voor de intellectuele eigendom van anderen bij het gebruik van informatie en software.

Er is ook de zorg voor zichzelf: de leerlingen werken op een ergonomisch verantwoorde manier met de computer.

‘Doelmatigheid’ heeft te maken met zich afvragen of de middelen in verhouding staan tot het doel. Leerlingen leren hun ICT gebruik kritisch te overdenken. Zij houden bij het werken met ICT steeds hun doel voor ogen. Ze gebruiken ICT enkel waar dat zinvol is, ze proberen bv. de duur van hun ICT gebruik realistisch in te schatten en te bewaken.

3) De leerlingen kunnen zelfstandig oefenen in een door ICT ondersteunde leeromgeving. Nadat kinderen en jongeren nieuwe leerinhouden verworven hebben, is het van belang dat ze voldoende mogelijkheden krijgen om te oefenen. De computer kan daarvoor een nuttig

hulpmiddel

zijn.

Wij

denken

bijvoorbeeld

aan

de

wijd

verspreide

oefenprogramma’s. De meerwaarde van deze vorm van ICT-integratie kan onder meer bestaan uit: variatie (in oefenvormen, het inspelen op verschillende leerstijlen…), differentiatie (op het vlak van tempo en niveau), geïndividualiseerde feedback of tijdswinst bij de evaluatie. 4) De leerlingen kunnen zelfstandig leren in een door ICT ondersteunde leeromgeving. Met zelfstandig leren wordt bedoeld dat de leerlingen nieuwe leerinhouden verwerven en verwerken, waarbij de computer als het ware de rol van de leerkracht overneemt. Een voorbeeld is de werkvorm waarbij de leerling stapsgewijze geleid wordt naar de sites waar informatie te vinden is, en door gerichte opdrachten die informatie moet verwerken. Ook kunnen de leerlingen bv. een simulatie uitvoeren aan de hand van een voor hen geschikt educatief programma en daar conclusies uit trekken. In het secundair onderwijs gebruiken steeds meer scholen een open leercentrum om leerlingen

- 19 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

zelfstandig te leren werken. Ook voor leerlingen met lage cognitieve mogelijkheden worden programma’s ontworpen, bijvoorbeeld:

“Saar is 10 jaar. Technisch lezen kost haar zoveel moeite dat ze niet begrijpt wat ze leest. Zij heeft nog maar enkele zinnen gelezen als de andere leerlingen al klaar zijn met de tekst wereldoriëntatie. Als de computer de tekst voor haar leest, kan ze zich richten op de inhoud. Ze leest zonder hulp van anderen. Haar boek van Frans staat ‘digitaal’ op haar computer. Frans leren gaat zo vlotter. Saar kan telkens de uitspraak van woorden beluisteren. Ze controleert bovendien zinsbouw en spelling door te laten voorlezen tijdens het typen.” 4 Sprint leest teksten voor met een stem van hoge kwaliteit. De werkbalk Sprint installeert zich in Word. Zo kan je meteen teksten in Word laten voorlezen. Dit kan per woord, zin of alinea. Je kan ook de hele tekst laten voorlezen.5

5) De leerlingen kunnen ICT gebruiken om eigen ideeën creatief vorm te geven. ICT kan het creëren vergemakkelijken. Dat betekent dat zij creatief kunnen omgaan met beelden, woorden, eventueel klank. Denk bijvoorbeeld aan het maken van een attractieve affiche met woord en beeld, een menukaart, het illustreren van een zelfgemaakte tekst, het maken een elektronische ‘collage’, het gebruik van digitale fotografie.

De

leerlingen

kunnen

daarbij

gebruik

maken

van

de

elementaire

mogelijkheden die allerlei tekst-, beeld- en tekenprogramma’s bieden. Door het aanwenden van ICT krijgen leerlingen bijkomende kansen om hun ideeën te verwezenlijken.

6) De leerlingen kunnen met behulp van ICT voor hen bestemde digitale informatie opzoeken, verwerken en bewaren. Het zoeken van informatie situeert zich hier gedeeltelijk in de ‘elektronische bibliotheek’ die ter beschikking staat op cd-roms, de schoolserver of op het internet. Denken maar aan elektronische encyclopedieën, vertaalwoordenboeken, educatieve cd-roms met tekst, beeld, geluid, animatie … en uiteraard webpagina’s. Net zoals de leerlingen vooral hun 4

Surfplank: Deel 4 ICT als brug tussen capaciteit en beperking: Hoofdstuk 12: laten voorlezen met voorleessoftware: inleiding http://www.letop.be/projecten/surfplank/pdf.asp?parent=1080&SurfID=1091#start datum van raadpleging: 2 juni 2008 5 Surfplank:Deel 4 ICT als brug tussen capaciteit en beperking: Hoofdstuk 12: laten voorlezen met voorleessoftware: handig woorden, zinnen, teksten laten voorlezen, http://www.letop.be/projecten/surfplank/pdf.asp?parent=1080&SurfID=1092#start datum van raadpleging: 2 juni 2008

- 20 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

gading zullen vinden in het op hen gerichte deel van de echte bibliotheek, kan de leerkracht hier een ‘platform’ afbakenen met enkel voor hen geschikte of specifiek op hen gerichte informatie. Hij kan de leerlingen ook laten werken met speciaal voor het onderwijs ontworpen zoekrobots. Met het verwerken van informatie bedoelen wij bijvoorbeeld dat zij uitmaken wat er interessant is in het kader van hun doel of opdracht; dat zij deze informatie gebruiken om oplossingen te geven voor een vraag of een opdracht; dat zij deze informatie ordenen om ze nadien te kunnen voorstellen aan anderen en dat zij de informatie representeren onder een andere vorm, zoals een grafiek, een schema, een affiche... Het begrip digitale informatie dient ruim geïnterpreteerd te worden en omvat ook het omzetten van informatie naar een elektronische drager, bv. het gebruik van foto’s of krantenartikels die men eerst ingescand heeft. De reikwijdte van deze eindterm wordt qua inhoud beperkt door de context van de leerinhouden van het betreffende niveau, qua moeilijkheid door eindtermen/ontwikkelingsdoelen die deze contexten aflijnen. Bijvoorbeeld voor informatieverwerking gelden hier ook de beperkingen in het basisonderwijs inzake verwerkingsniveau, afstandsniveau en tekstsoorten die de eindtermen / ontwikkelingsdoelen voor lezen vastleggen.

7) De leerlingen kunnen ICT gebruiken bij het voorstellen van informatie aan anderen. Het gaat hier om het proces van het voorstellen op zich: leerlingen die, alleen of in samenwerking met anderen, in staat zijn om informatie aan anderen mee te delen of te tonen met ondersteuning van multimedia, bijvoorbeeld een leerling vertelt in de kring op maandagmorgen iets over het voorbije weekend, daarbij ondersteund door een paar elektronische foto’s. Een leerling uit de derde graad geeft een ‘spreekbeurt’. Hij gebruikt daarbij ook bewegende elektronische beelden. Het genereren van die te presenteren info zit vervat onder eindterm 5 namelijk onder de term ‘verwerken’ of onder eindterm 4 ‘creatief vormgeven’. Bijgevolg gaat het hier over het voorstellen op zich, niet over het ‘maken van een presentatie’.

- 21 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

8) De leerlingen kunnen ICT gebruiken om op een veilige, verantwoorde en doelmatige manier te communiceren. Met communiceren bedoelen wij hier dat leerlingen de faciliteiten die ICT biedt, kunnen gebruiken om informatie (onder de vorm van woord, beeld, klank) te geven of te vragen aan derden. Daarbij denken wij aan mogelijkheden die een bijdrage kunnen leveren aan het leerproces, zoals afspraken maken via e-mail of SMS, elektronische documenten meesturen, met een e-mailbericht, contacten leggen en informatie verzamelen voor een studiebezoek, live chatten met leerlingen van een andere school, gebruiken van internetfora, blogging, enz. De toevoegingen ‘veilig, verantwoord’, focussen op de elementaire regels en omgangsvormen voor ICT-communicatie. De leerlingen leren onder meer omgaan met de conventies en regels die op het net gelden, soms netetiquette genoemd. Met

‘doelmatig’

wordt

bedoeld

dat

leerlingen

zich

afvragen

wat

het

beste

communicatiemiddel is, in functie van hun doel. Het is aan de scholen om te oordelen welke de meest gangbare communicatiemiddelen en – applicaties zijn (of worden in de toekomst). Ook voor leerlingen met een verstandelijke beperking of een leerstoornis bestaan er specifieke ICT hulpmiddelen voor communicatie6. Denk ook maar aan ‘Sprint’ een spraakprogramma voor kinderen met dyslexie.7 1.3.3

Waarom zijn eindtermen ICT nodig?

Er zijn vier redenen waarom eindtermen ICT nodig zijn:

• Informatie -en communicatietechnologie verandert de maatschappij voortdurend. Het onderwijs kan niet achterblijven. ICT vaardigheden zijn nieuwe basisvaardigheden geworden en de school is de plaats bij uitstek om ze aan alle leerlingen, studenten en cursisten bij te brengen.

• Niet elk kind heeft thuis een computer. Het opnemen van ICT in de eindtermen moet kansenongelijkheid helpen tegengaan.

• Met ICT kunnen we het onderwijs -en leerproces veranderen en verrijken. 6 7

Zie bv. www.betavzw.be zie http://www.lexima.nl/pagina/85/home

- 22 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

• Leerlingen die ICT competenties verwerven, zullen beter kunnen participeren aan de samenleving en vinden later makkelijker een gepaste job.

Als motivering voor dit beleid worden actuele situaties en maatschappelijke trends genoemd zoals onder andere de recente toevloed van informatie, de evolutie naar een kennismaatschappij en de eisen van de arbeidsmarkt op het gebied van ICT geletterdheid. Daarnaast worden leren als een sociaal proces getypeerd waarbij kennis en vaardigheden actief geconstrueerd worden, waarbij de interactie en samenwerking met de medeleerlingen een belangrijke rol spelen. De exponentiële toename van de leerinhouden maken de kennisbouw veel complexer. Om deze hoeveelheden aan informatie te verwerken tot kennis dienen de leerlingen te beschikken over de nodige referentiekaders, aangereikt door het onderwijs maar ook door andere sociale netwerken zoals gezin of leeftijdsgroepen.

1.4

ICT en onze maatschappij In de volgende paragraaf tracht ik een duidelijker beeld te schetsen van de hierboven

genoemde

maatschappelijke

kennismaatschappij

maar

wat

tendensen. is

dat

We nu

evolueren

juist?

Wat

naar zijn

een de

informatie

gevolgen

van

en de

informatietechnologie op de maatschappelijke ontwikkelingen? Helpen de ICT eindtermen de kansenongelijkheid tegen te gaan? Wordt het onderwijs beter door het integreren van ICT? Zijn deze ICT competenties echt noodzakelijk voor de huidige arbeidsmarkt? Dit zijn vragen waarop in de volgende delen een antwoord op wordt geformuleerd.

Er zijn verschillende gronden om onze maatschappij te typeren als een kennis of informatiesamenleving en er moet bekeken worden welke consequenties deze hebben voor het introduceren van ICT in het onderwijs.

De kennismaatschappij is een sleutelbegrip in de motivering voor het ICT beleid, maar wat er precies mee wordt bedoeld is niet duidelijk. De begrippen ‘kennis’ en ‘informatie’ worden

- 23 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

meestal niet verder verduidelijkt en soms wordt er wel en dan weer niet een strak onderscheid gemaakt tussen beide.

1.4.1

informatie of kennismaatschappij? Vaak wordt met de term kennismaatschappij vooral verwezen naar de exponentiële

toename en toevloed aan (digitaal) beschikbare informatie Met de uitdaging om hierop vat te krijgen rijst de vraag of het wel mogelijk is greep te krijgen op de chaotische informatiestroom en of computers en internet hiervan niet eerder mede de oorzaak zijn.

Een samenleving met een steeds verder aanzwellende, astronomische hoeveelheid (digitaal) toegankelijke data kunnen we een informatiesamenleving noemen. Dat zegt echter niets over een kennissamenleving. Er is een fundamenteel onderscheid tussen informatie en kennis. We spreken over informatie als we het hebben over data, gegevens, cijfers, tekst, enz. informatie en communicatie technologie (ICT) heeft enkel met informatie te maken. Kennis ontstaat pas op het moment dat iemand informatie ‘leest’ (decodeert) en begrijpt (betekenis verleent). Daarbij is ook de wijze waarop we ‘informatie’ beleven, bepalend voor de betekenis we aan deze informatie hechten. Bij dit proces van kennis verwerven kan ICT ons niet helpen. De exponentieel groeiende en theoretisch vlot beschikbare totaliteit aan informatie is daarbij niet echt betekenisvol.

Kennis van vandaag kan in korte tijd al verouderde kennis betekenen. Kennis is tevens steeds breder beschikbaar en gratis en daarmee niet meer voorbehouden aan een kleine eliteclub van experts. Dit heeft gevolgen voor het onderwijs in het algemeen, voor de inhoud, de student en de docent in het bijzonder. Bij nieuwe vormen van leren en het gebruik van elektronische ondersteuningen veranderen de taken van leraren ten opzichte van wat zij gewend waren. Van het vooral goed kunnen overdragen en verklaren van inhoud en het structureren van het leerproces voor hun leerlingen wordt plotseling het kunnen coachen, leerlingen kunnen aanzetten tot actief leren, het geven van feedback en vooral ook het ontwikkelen van leeropdrachten, leermateriaal en leercontexten belangrijk.8

8

VERMUNT (J.). Docent van deze tijd: Leren en laten leren, Utrecht, s.e., 2006, pp.7-8.

- 24 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

1.4.2

Gevolgen: Globalisering Productie en distributie van goederen, diensten en kennis vinden in toenemende mate

wereldwijd plaats. In dit proces van globalisering wordt de uitwisseling van kennis steeds vaker vergemakkelijkt door het internet. ICT bedrijven spelen hierbij een ondersteunende rol. Er is nog maar weinig bekend over de impact van dit economische en digitale globaliseringproces op het onderwijs.9

“

“Globalisation could threaten the world with a cultural uniformity that would endanger the diversity of cultures or threaten a retreat by peoples into their own identity and nationality, with the inevitable consequences of intolerance and rejection of other cultures.” 10

”

UNESCO Nu kennis ook via het internet wordt gedistribueerd, zijn er nieuwe kennisdistributeurs die (mee)bepalen wat in de schappen ligt. Enerzijds is er een veelheid van informatie op het web, anderzijds is betekenisvolle kennis soms alleen toegankelijk via een interface zoals een abonnement, een kredietkaart, een toegangscode tot de website of een kostbare private opleiding.11

FOUCAULT bekritiseerde het traditionele beeld dat kennis alleen waardevol wordt geacht als het de gevestigde macht weerspiegelt. Hij pleit voor een bewustwordingsproces omdat er meer kennis, waarheden en vrijheden mogelijk zijn dan men zich in eerste instantie kan voorstellen. FOUCAULT laat zien hoe in de westerse samenleving de staat of een andere autoriteit (bijvoorbeeld: de commercie) de mens voorschrijft hoe te leven, te studeren, te produceren of te consumeren. In zo’n samenleving wordt door de economische wetten bepaald wat telt als kennis en wat niet.12

De hierboven geschetste ontwikkeling is paradoxaal. Enerzijds blijkt globalisering vele kansen te bieden aan onderwijsorganisaties. De informatie uitwisseling is intensiever en eenvoudiger dan ooit tevoren. Anderzijds echter werpt ICT nieuwe beperkingen op voor de vrijheid van kennisuitwisseling. Belangrijke knowhow voor de technologische vooruitgang lijkt in handen van enkele private en mondiale ondernemingen. 9

VAN DE BUNT-KOKHUIS (S.). Kennis, multimedia en globalisering. In: Impuls, 2003, jg. 34, nr. 2, p. 96-97 N.N. Culture in the contemporary world: problems and prospects, s.l., UNESCO, 1973, p.30 11 VAN DE BUNT-KOKHUIS (S.). Kennis, multimedia en globalisering. In: Impuls, 2003, jg. 34, nr. 2, pp.96-97 12 FOUCAULT (M.). Discipline and punish: the birth of the prison, New York, Random House, 1979, pp. 27-28 10

- 25 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

Mondiale softwarebedrijven en uitgeverijen hebben in het afgelopen decennium een toenemende marktaandeel verworven in het onderwijs. Sommige onderwijsorganisaties hebben contracten getekend met internetbedrijven om hun websites gratis te verzorgen. Als tegenprestatie krijgen de bedrijven advertentieruimte op de website en de gelegenheid om de leerlingen direct te mailen voor marketingdoeleinden. Ook hier dienen ethische afwegingen te worden gemaakt wat (nog) toelaatbaar is om de objectiviteit van de opleidingen niet in gevaar te brengen.13

Het proces van globalisering over de continenten en in cyberspace is onomkeerbaar. De wereld is een dorp geworden waarin iedere leerling met zijn eigen culturele achtergrond een plek probeert te vinden. De kansen die globalisering aan leerlingen biedt om snel te communiceren en kennis uit te wisselen, dienen te worden benut. Om de kwaliteit van het onderwijs te waarborgen moet tezelfdertijd echter worden voorkomen dat kennis steeds uniformer wordt (one size fits all) en uit het publieke domein in de private sector terechtkomt.

In het navolgende wordt een aantal aanbevelingen gedaan op maatschappelijk, organisatorisch en individueel niveau om de pluriformiteit van kennistradities beter te kunnen borgen in onderwijsorganisaties.

Op maatschappelijk niveau is een ethische revival aan het ontstaan om recht te doen aan de menselijke kennis en waarden tevens om de voordelen van globalisering zoveel mogelijk te benutten. Of zoals Guy Verhofstadt het verwoorde:

“

The challenge that we are facing today is not how to thwart14 globalisation but instead how to give it an ethical dimension. I would call this ethical globalisation, a triangle consisting of

”

free trade, knowledge and democracy; alternatively, trade, aid and conflict prevention. VERHOFSTADT (G.).15

13

PIETRYKIWSKI (B.). Information technology and commercialization of knowledge: Corporate universities and class dynamics in an era of technological restructuring. In: Journal of Economic Issues, 2001, jg. 35; nr. 2, pp. 299-306. 14 Thwart = voorkomen 15 VERHOFSTADT (G.). The paradox of anti - globalisation. In: Business World, 2001, nr. 27, pp.

- 26 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

Op maatschappelijk niveau dient kennis beter publiek toegankelijk te worden gemaakt en recht te doen aan de diversiteit van kennistradities. Een initiatief in deze richting is de Public Library

of

Science,

een

non-profitorganisatie

van

wetenschappers

(zie:

www.publiclibraryofscience.org). Wetenschappers willen hiermee voorkomen dat uitgeverijen bepalen wat, wanneer, in welke vorm en waarin wordt gepubliceerd.16

Omdat het internet een maatschappelijk fenomeen is, zal ook hieraan gewerkt moeten worden. De architectuur van het web verdient grote aandacht van beleidsmakers, ICTdeskundigen en gebruikers. De rijkdom aan kennis en informatie zou beter en gemakkelijker kunnen worden gedeeld in een ‘digitaal publiek domein’. Dit betekent een decentrale (peer to peer) architectuur in tegestelling tot een centrale (client to server) architectuur waarbij niet de gebruikers, maar de eigenaars de dienst uitmaken. Een voorbeeld van peer-t-peer-architectuur is Kazaa (zie: www.kazaa.com) waarbij pc-ezitters onderling bestanden uitwisselen. Een ander voorbeeld is de open – sourcesoftware Freenet. Met Freenet kan men communiceren via de normale servers van het internet. Vergelijkbaar met Kazaa, doet Freenet een beroep op het solidariteitsbeginsel van de gebruikers. Deelnemers aan Freenet stellen een deel van hun harde schijf ter beschikking van de gemeenschap. De gebruiker stelt dus enkele megabytes ter beschikking en heeft geen controle over wat daarmee gebeurt. Bij kazaa echter stelt de gebruiker een map ter beschikking en kan hij controleren wat erin staat, de map leeg houden of het samen delen uitschakelen. Hoewel dezesoftware een kansrijke architectuur leek, bleken er toch bezwaren aan te kleven. Omdat het een vrijplaats lijkt te zijn voor illegale software, gekopieerde muziek/films/etc. en porno. Dus, peer-to-peer-architecture kan de vrijheid van kenniswisseling bevorderen, maar helaas ook in ethisch opzicht contraproductief zijn.17

Op organisatieniveau zou een school in haar doelstellingen haar maatschappelijke verantwoordelijkheid ten aanzien van kennis, multimedia en globalisering expliciet kunnen verwoorden. In dit verband spreekt FISSCHER over de morele competentie van een organisatie. Iedere organisatie moet transparant worden ingericht met een goede informatievoorziening rond mogelijke gevolgen van de bedrijfsvoorziening rond mogelijke gevolgen van de bedrijfsvoering voor de verschillende betrokkenen. Dialoog en zingeving staan centraal. De organisatie dient een menselijke maat te hebben. Dit betekent dat mondiale organisaties een 16

EPSTEIN (D.). The field of business ethics in the United States; Past, Present and future. In: Journal of General Management, jg 28, nr. 2, pp.1-20. 17 VAN DE BUNT-KOKHUIS (S.). Kennis, multimedia en globalisering. In: Impuls, 2003, jg. 34, nr. 2, pp. 101-103

- 27 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

sterke lokale verankering moeten realiseren. Grootschaligheid schept namelijk afstand tussen mensen, fysiek, sociaal en psychologisch. Mensen worden anoniem, een nummer, een middel. Wat de onderwijsstrategie betreft, wordt een vrije toegankelijkheid van kennis nagestreefd.

18

Hiervoor zijn in de eindtermen nieuwe vaardigheden vereist zoals het aanleren van kritisch denken en nieuwsgierigheid in een elektronische leeromgeving. Zie bijvoorbeeld volgende eindtermen:

4) De leerlingen kunnen zelfstandig leren in een door ICT ondersteunde leeromgeving. 6) De leerlingen kunnen met behulp van ICT voor hen bestemde digitale informatie opzoeken, verwerken en bewaren. 8) De leerlingen kunnen ICT gebruiken om op een veilige, verantwoorde en doelmatige manier te communiceren.

Op individueel niveau moet in iedere onderwijsorganisatie een bewustwordingsproces op gang komen. Onderwijsorganisaties staan hiermee voor een enorme uitdaging. Kennisvergaring ligt in het hart van iedere samenleving en zou niet geleid moeten worden door economische wetten. Door een bewustwordingsproces op gang te brengen bij beleidsmakers, inspecteurs, docenten en leerlingen ten aanzien van de mechanismen die vrije kennisvergaring kunnen belemmeren, kan het tij gekeerd worden. De leerling als zijnde gebruiker van het web mag geen passieve consument worden van een tevoren uitgedachte kennisblauwdruk, maar moet creatief kennis kunnen vergaren en opbouwen. In zo’n benadering is kennis geen handelswaar of commoditeit maar een proces dat uitdaagt tot onafhankelijk leren.19

Dit sluit aan bij de volgende eindtermen:

4) De leerlingen kunnen zelfstandig leren in een door ICT ondersteunde leeromgeving. 6) De leerlingen kunnen met behulp van ICT voor hen bestemde digitale informatie opzoeken, verwerken en bewaren.

18 19

FISSCHER (O.). Het organiseren van morele competentie. In: Gids voor personeelsmanagement, jg. 82, nr. 3, pp.13-16 IDEM, pp. 101-103

- 28 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

Het absorberen van nieuwe kennis en dus ook innovatiebereidheid kunnen immers niet worden afgedwongen. Zo kan een grote schoolorganisatie meer doen met knowhow die aanwezig is onder de lokale medewerkers. Dergelijke praktijkvoorbeelden leiden tot het inzicht dat kennis ook lokale wortels dient te hebben en geen ‘plaatsloos’ proces is. In dit verband pleit de International Academy of Education voor prior knowledge. De kennis die een leerling heeft van de wereld, hangt af van zijn leeromgeving. Door een bredere prior knowledge basis krijgt de leerling betere leervaardigheden en inzicht en kan het informatie in de elektronische leeromgeving in een maatschappelijk context plaatsen. Prior Knowledge omvat onder meer crossculturele kennis van de wereld, geschiedenis, kennis over het culturele en klassieke erfgoed, vakspecifieke kennis en talenkennis. Bij de instructie in het onderwijs zou meer rekening gehouden moeten worden met deze kant van de persoonsvorming van leerlingen.20

Dat de informatie –en communicatietechnologie ons samenleven en de perceptie ervan beïnvloed, valt niet te ontkennen. Zowel op politiek als op economisch vlak is er een toenemende globalisering, waarbij ICT een belangrijke rol speel in het opbouwen van invloed en netwerkvorming. Ook het individu ondergaat de invloed van ICT. Het is belangrijk te beseffen dat onze opvatting over een perceptie van de (mogelijke) invloed van ICT op onze identiteit en identiteitsbeleving samen hangt met onze visie op aard en wezen van de mens. De positie die men inneemt ten aanzien van de aard van de ICT invloed en hoe we met deze invloed omgaan, zal bepalend zijn voor de opdracht die men het onderwijs wil geven ten aanzien van de ICT ontwikkelingen.

1.4.3

ICT een remedie tegen kansongelijkheid? Een belangrijke invalshoek voor het ICT-beleid is die van de digitale kloof. Gelijke kansen

voorzien voor alle jongeren in de kennismaatschappij van vandaag en morgen is een absolute prioriteit. De alomtegenwoordigheid van ICT in de samenleving is een voldoende reden voor het onderwijs om ICT in te zetten. Jongeren groeien op in een ICT-rijke wereld en het buitensluiten van ICT zou een wig drijven tussen school en samenleving. Een mogelijk gevolg van de sterke aanwezigheid van ICT in de samenleving is dat sommige leerlingen ongelijke kansen krijgen om

20

PANG (E.). International academy of education: Teaching reading, sine loco, UNESCO, 2003, p. 13

- 29 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

ICT-competenties te verwerven. De verspreiding van om het even welke technologische ontwikkeling houdt namelijk altijd een risico in op het ontstaan van ongelijkheid.

In dit deel wordt dieper ingegaan op de onderwijsgerelateerde aspecten van de digitale kloof en op het gelijke kansenaspect van ICT voor mensen met beperkingen.

1) De digitale kloof dichten via het onderwijs

Het is duidelijk dat ICT niet alleen extra kansen maar ook risico’s met zich meebrengt. Een risico is bijv. de polarisering in de maatschappij tussen zij die wel de toegang en de vaardigheden hebben om met ICT om te gaan en zij die deze toegang en vaardigheden niet hebben. We spreken in dit opzicht van de digitale kloof.

De alomtegenwoordigheid van ICT in de samenleving is een voldoende reden voor het onderwijs om ICT in te zetten. Jongeren groeien op in een ICT-rijke wereld en het buitensluiten van ICT zou een wig drijven tussen school en samenleving. Een mogelijk gevolg van de sterke aanwezigheid van ICT in de samenleving is dat sommige leerlingen ongelijke kansen krijgen om ICT-competenties te verwerven. De verspreiding van om het even welke technologische ontwikkeling houdt namelijk altijd een risico in op het ontstaan van ongelijkheid. Uit de onderwijsliteratuur wordt stilaan duidelijk dat verschillen op het gebied van ICT de traditionele sociale en economische breuklijnen volgen. Deze ongelijkheid kan zich op verschillende manieren manifesteren, bijvoorbeeld onder de vorm van ongelijke toegang tot of gebruik van ICT op basis van de achtergrondkenmerken van de gebruiker (bv. op basis van sekse, sociale of economische status, ...). 21

Uit deze analyses blijkt duidelijk het belang van basiscompetenties om met ICT om te gaan. De kennismaatschappij vraagt aangepaste vaardigheden, attitudes en kennis. Vaak ontbreekt het bepaalde groepen van mensen aan kennis en vaardigheden, of motivatie en middelen om er optimaal gebruik van te maken. Zij zijn onvoldoende op de hoogte van de mogelijkheden die

deze

technologieën

bieden, of

21

vinden

dat

er nog onvoldoende

DEMEULEMEESTER (A.). Advies over de eindtermen en ontwikkelingsdoelen informatie- en communicatietechnologie (ICT) in het gewoon en buitengewoon basisonderwijs, de eerste graad van het secundair onderwijs en het buitengewoon secundair onderwijs. Brussel, VLOR, 2006, p. 8

- 30 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

gediversifieerde en kwaliteitsvolle inhoud en diensten aangeboden worden die voor hen nuttig of relevant kunnen zijn. Betreffende het aanleren van kennis, vaardigheden en attitudes is er voor het beleidsdomein onderwijs en vorming een belangrijke rol weggelegd in het overbruggen van de digitale kloof.

Het is de taak van het onderwijs om jongeren maximale kansen te geven om zich in de kennismaatschappij te ontplooien. Het moet hen op een kritische, zinvolle en aangename manier leren omgaan met nieuwe media. Door via eindtermen iedere leerling met ICT in contact te brengen, zorgt het onderwijs ervoor dat alle leerlingen, cursisten en studenten ongeacht hun afkomst een gelijkwaardige basisvorming krijgen. Maar het moet ook duidelijk zijn dat niet alleen het onderwijs hier een rol te spelen geeft. Het vinden van oplossingen voor de digitale kloof vooronderstelt de nodige afstemming tussen verschillende onderwijs-, opleidings- en vormingsverstrekkers maar ook samenwerking met actoren uit het culturele veld: sociaal-cultureel werk, buurtwerk, bibliotheken, musea,… Ook de aanvullende rol die gemeenschapsinitiatieven kunnen spelen is belangrijk.

De Vlaamse overheid heeft het ICT-gebruik op verschillende manieren ondersteund, o.m. met geld voor apparatuur, vorming en nascholing, en met professionalisering van het ICTschoolbeleid via de invoering van ICT-coördinatoren. Ondanks de vele initiatieven die er o.a. toe geleid hebben dat ICT sterk is ingebed in het Vlaamse onderwijs, ontbreekt er voor veel leerkrachten, directies, ICT-coördinatoren, enz. een richtinggevend kader en een coherentie visie waarop leerinhouden kunnen geënt worden.22

De rol van het onderwijs situeert zich dus op 2 niveaus: enerzijds zorgen dat jongeren die thuis niet over ICT beschikken via de onderwijsinstellingen toch toegang hebben tot technologie en er leren mee werken en anderzijds het op een hoger niveau brengen van de ICT-kennis en -vaardigheden, zodat het ICT-gebruik ook kritisch en beredeneerd gebeurt. Dat is precies waar de nieuwe ICT-eindtermen op gericht zijn.23

22 23

NOTA: nieuwe investering in ICT-infrastructuur basis en secundair onderwijs en basiseducatie VANDENBROUCKE (F.). Competenties voor de kennismaatschappij, Brussel, s.e., 2005, pp. 12-13

- 31 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

2) Digitale kansen voor mensen met beperkingen

Bovendien heeft ICT een compenserend vermogen in zich. Het biedt namelijk bijkomende mogelijkheden aan leerlingen met beperkingen op het vlak van mobiliteit, leervaardigheid, gezondheid, leervermogen, visueel en auditief functioneren, enz. Dit impliceert dat ook voor leerlingen met een verstandelijke handicap of een functiebeperking de toegang tot de ICT rijke wereld moet verzekerd worden. Het opnemen van ICT-competenties als ontwikkelingsdoelen voor het buitengewoon onderwijs zal dat stimuleren.24

Voor mensen met beperkingen stelt zich een merkwaardige paradox. De kansen die ICT voor hun (beter) functioneren, voor hun maatschappelijke participatie en hun inclusie biedt, zijn erg groot. Maar anderzijds wordt hun toegankelijkheid tot ICT beperkt door technisch onaangepaste standaarden, hoge aanpassingskosten of duurdere infrastructuur tegenover de ICT-gebruikers zonder beperkingen. Zonder toegang of met een gebrekkige toegang tot ICT kunnen ook de vaardigheden die nodig zijn om volwaardig aan de kennismaatschappij te participeren niet bereikt worden en blijft het gebruik eveneens beperkt of louter functioneel.25

In het buitengewoon onderwijs ligt een sterke nadruk op de compenserende en

remediërende mogelijkheden van technologie. Door aanpassingen te doen aan de hardware, bv. een grotere muisbal, een vergoot toetsenbord, een joystick met aangepaste software, kunnen kinderen met bv. motorische of meervoudige beperkingen toch teksten schrijven, spelletjes spelen, e-mailen, oefeningen maken, enz. Voor kinderen met zeer weinig “motorische restfuncties” kan de computer een belangrijk hulpmiddel zijn om de zelfstandigheid te vergroten. Er wordt dan gesproken van de “prothese functie” van de computer. Een mooi voorbeeld hiervan is kinderen met spraakproblemen die geholpen worden met ondersteunende spraaktechnologie. Hierdoor wordt het voor de betrokken kinderen toch mogelijk met hun omgeving te communiceren.

Het sterk gestructureerde en seriële karakter van veel leersoftware is dan weer een ideaal hulpmiddel voor kinderen met verstandelijke beperkingen en zeker ook voor kinderen 24

DEMEULEMEESTER (A.). Advies over de eindtermen en ontwikkelingsdoelen informatie- en communicatietechnologie (ICT) in het gewoon en buitengewoon basisonderwijs, de eerste graad van het secundair onderwijs en het buitengewoon secundair onderwijs. Brussel, VLOR, 2006, p. 8 25 VANDENBROUCKE (F.). Competenties voor de kennismaatschappij, Brussel, s.e., 2005, p. 14

- 32 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

met autisme. De logische opbouw en stapsgewijze verkenning, de aangepaste grafische design en de koppeling aan een visueel of auditief beloningssysteem stimuleert de kinderen om ermee verder te spelen en verhoogt hun concentratie.

Door het vergemakkelijken van de handelingen geeft de computer aan de kinderen de mogelijkheid eigen initiatief te nemen, waardoor hun eigenwaarde en zelfrespect kan groeien. Bijkomende positieve effecten zijn mogelijks de toename van werk, - speel, - of leermotivatie en de toename van concentratie.26 Met ICT kunnen we het onderwijs -en leerproces veranderen en verrijken

Beter en efficiënter onderwijs wil zeggen dat de onderwijsdoelstellingen in hogere mate en verhoudingsgewijs met minder middelen (tijd, geld, energie,…) bereikt worden. Deze kwaliteitsverbetering van ICT wordt vooral geplaatst binnen het socialisatiediscours, waarbij het leerrendement gemeten wordt met (gestandaardiseerde) tests. Willen we echt over een onderwijsverbetering spreken, dan moeten we de effecten toetsen ten aanzien van alle onderwijsdoelen als geïntegreerd geheel. Daarnaast blijkt uit onderzoek dat technologiegebruik op zich geen invloed heeft op de leerprestaties. Dit betekent niet dat ICT niet zinvol en nuttig kan ingezet worden in het onderwijs. Deze zin en efficiëntie moeten echter ontleend worden aan de nagestreefde pedagogische doelen binnen de concrete onderwijscontext. De technologie op zich biedt immers geen meerwaarde. Omgekeerd betekent dit dat de keuze om geen ICT aan te wenden geen kenmerk is van minderwaardig of niet-toekomstgericht onderwijs.27

1.4.4

ICT competentie als noodzaak voor de arbeidsmarkt.

Deze stelling is niet onterecht. Het probleemvan de arbeidsmarkt, mensen die niet aangeworven worden door te weinig ICT vaardigheden, stelt zich echter pas vanaf de leeftijd van 18. Anderzijds kunnen we de courante ICT competenties op relatief korte tijd verwerven. Weinig werknemers worden bovendien met alle ICT competenties geconfronteerd. Dit argument wordt soms breder gesteld: ICT competenties zijn noodzakelijk om op cultureel, politiek en economisch vlak te kunnen participeren in de samenleving. Dan verwijst men bijvoorbeeld naar e-learning, e-governement, e-commerce, etc. Ook hier past een belangrijke relativering. De belangrijkste competenties bij deze vormen van maatschappelijke 26

27

VANDENBROUCKE (F.). Competenties voor de kennismaatschappij, Brussel, s.e., 2005, p. 14 Idem, pp. 10-12

- 33 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

participatie zijn immers voorkennis, leesvaardigheid, een voldoende rijp oordeelsvermogen, enz. én de interesse en de motivatie om te participeren. Het kernprobleem bij het aanwenden van het medium internet is vooral de beschikbaarheid (niet het gebruik) van een computer met internetverbinding en de motivatie zich ervan te bedienen. Willen maatschappelijke instanties werkelijk een democratische participatie garanderen, dan kunnen ze zich niet in hoofdzaak toespitsen op de nieuwe media, maar dienen persoonlijk contact, post, telefoon, fax,… als volwaardige ‘interactieve’ media behouden te blijven.28

“

“Zo hebben 1,9 miljoen Belgen nog nooit een computer gebruikt en hebben 2,6 miljoen nog nooit op het internet gesurft. Het is ook duidelijk dat de digitale kloof vooral de inactieve bevolking treft: 40% van de werklozen en tweederde van de 55-plussers heeft nog nooit het internet gebruikt. Ten slotte doet slechts één op vijf internetgebruikers aan e-commerce of egovernment.” 29

1.5

”

Constructivisme Het constructivisme beweert dat kennis en inzicht ontstaat als gevolg van actieve

interacties die wij met onze fysieke en sociale omgeving aangaan. Leren is daarom een individuele ervaring die nauw samenhangt met de kenmerken van die omgeving en met de activiteiten die we erin ontplooien. Leren is een proces van actieve kennisconstructie veel meer dan een proces van passieve kennisreproductie zoals in het geval van het transmissiemodel. Volgens constructivistische opvattingen wordt de geldigheid van nieuw verworven kennis en inzichten voortdurend getest, zowel tegen nieuwe eigen ervaringen als, via sociale interacties, tegen de inzichten die anderen hebben opgedaan. Onderwijs moet daarom leeromgevingen bieden die voldoende rijk en complex zijn om leerlingen zinvolle ervaringen te kunnen laten opdoen en zinvolle sociale interacties te kunnen laten aangaan.30

Men moet trachten te komen tot een competentiegerichte leeromgeving, waarin leerlingen in teamverband aan authentieke opdrachten werken en zo een op maat gesneden, 28

DEMEULEMEESTER (A.). Advies over de eindtermen en ontwikkelingsdoelen informatie- en communicatietechnologie (ICT) in het gewoon en buitengewoon basisonderwijs, de eerste graad van het secundair onderwijs en het buitengewoon secundair onderwijs. Brussel, VLOR, 2006, p. 10 29 N.N. Algemene directie statistiek en economische informatie persbericht 8 november 2006. http://statbel.fgov.be/press/pr090_nl.pdf, zie bijlage XXX datum van raadpleging: 21 november 2007 30 SLOEP (P.). Leerobjecten voor gedistribueerde leeromgevingen. Eindhoven, Fontys Hogescholen, 2003, p. 19

- 34 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

met hen overeengekomen competentie, groeitraject doorlopen. Dit kan men opbouwen door zich te baseren op de volgende vier basispijlers:31 • competentiegericht leren In de eerste plaats moet er sprake zijn competentiegericht onderwijs. Leerlingen verwerven vooral competenties naast kennis en vaardigheden.

• authentieke opdrachten Idealiter zouden de opdrachten worden geworven bij externe opdrachtgevers die geïnteresseerd zijn in, misschien zelfs wel belang hebben bij de uitwerking van de opdracht. Authenticiteit werkt motiverend op de leerlingen, er wordt op hun oplossing gewacht en niet door een leerkracht die het antwoord al wel weet maar het niet wil geven. Het werkt ook motiverend voor de leerkracht, die met elke nieuwe opdracht nieuwe wegen moet verkennen. Omdat elke authentieke opdracht weer anders is, stimuleert dit heel sterk het competentieleren, dat juist in slecht gestructureerde, open en complexe leeromgevingen tot bloei komt.

• Werkelijkheidsnabij werken in teamverband Een natuurlijke context bieden om samenwerkend leren tot stand te brengen.

• Informatietechnologie Ten slotte vindt het leren en werken plaats binnen een leeromgeving die zwaar leunt op het

gebruik

van

informatie,

communicatie

en

coördinatietechnologie.

Informatietechnologie wordt gebruikt voor kennismanagement, dat wil zeggen om formele boekenkennis en informele kennis die in de hoofden van mensen zit te ontsluiten ten bate van de leeromgeving. Communicatietechnologie staat groepen in staat op afstand met elkaar in contact te blijven.

Doordat lerende actief kennis moeten construeren, verschuift het accent van passieve kennisconsumptie naar het aanleren van meer of minder complexe vaardigheden. Het gebruik van ICT in de vorm van een e-learning maakt een snelle en gemakkelijke toegang realiseerbaar. Over e-learning vind je meer in het volgend hoofstuk “E-learning 2.0”.

31

SLOEP (P.). Leerobjecten voor gedistribueerde leeromgevingen. Eindhoven, Fontys Hogescholen, 2003, pp. 17-19

- 35 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

Toch past de Elektronische Leeromgeving als dominante leertechnologie volgens Downes niet bij de manier waarop de ‘net generation’ werkt, leert en speelt:

“

They absorb information quickly, in images and video as well as text, from multiple sources simultaneously. They operate at ‘twitch speeds’ expecting instant responses and feedback. They prefer random "on-demand" access to media, expect to be in constant communication with their friends (who may be next door or around the world), and they are as likely to

”

create their own media (or download someone else's) as to purchase a book or a CD. Downes 200732

1.6

Conclusie Door

ICT

integratie

bereidt

het

onderwijs

de

leerlingen

beter

voor

op

de

kennismaatschappij.

De ICT visie waaruit het departement onderwijs vertrekt, komt samengevat neer op de stelling dat onze samenleving een kennissamenleving is geworden, waarin het onderwijs niet meer is aangepast aan de eisen van de kennismaatschappij. Daarom moet het onderwijs overschakelen naar een constructivistische benadering (leren leren, zelfgestuurd leren, leren als coach,…) waarbij de introductie van ICT dit veranderingsproces mee op gang kan brengen.

ICT integratie is het werken naar het verwerven van ICT competenties. Niet wat de kinderen weten of kennen over de computer is belangrijk, wel wat ze ermee kunnen doen: ICT staat in dienst van de onderwijspraktijk.

Onderzoek heeft echter aangetoond dat ICT integratie niet automatisch leidt tot de adaptatie van de constructivistische benadering. De meerderheid van de ICT toepassingen in Vlaamse scholen tonen meer verwantschap met de klassieke instructie dan met het constructivisme.

32

DOWNES (S.). E-Learning 2.0. http://www.elearnmag.org/subpage.cfm?section=articles&article=29-1, zie bijlage p. XXX datum van raadpleging: 18 november 2007

- 36 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

Cruciale vraag bij de specifieke opdracht van het onderwijs ten aanzien van onze zogeheten kennismaatschappij lijkt te zijn onder welke voorwaarden de mens zelf referentiepunt kan zijn bij het beoordelen van informatie (wat is relevant, betrouwbaar, juist,…) en op welke wijze het onderwijs hiertoe kan bijdragen.

De invoering van de IC-technologie is geen noodzaak, maar biedt wel mogelijkheden. De wijze waarop en de mate waarin deze mogelijkheden worden benut, hangen af van de pedagogische appreciatie. Basisscholen kunnen daar vrij mee omgaan. Uiteraard moet ook een financiële afweging van kosten en baten worden gemaakt.

- 37 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

- 38 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

2 E-Learning 2.0 2.1

Inleiding In het voorgaande hoofdstuk werd een beeld geschetst omtrent ICT en het onderwijs.

Dit hoofdstuk sluit hier nauw bij aan. Er wordt echter ingezoomd op een welbepaald aspect van ICT en het onderwijs namelijk e-learning.

Welke technologieën, die het ‘world wide web’ biedt, kan het onderwijs benutten? Wat is nu het verschil tussen e-learning, online leren en onderwijs met een elektronische ondersteuning?

Verder wordt er nagegaan welke doelen nagestreefd moeten worden bij het hanteren van e-learning. En uiteraard wordt er ruimschoots verwoord wat verstaan wordt onder een elektronische leeromgeving. Definitie, soorten elektronische leeromgevingen, alternatieven, etc. Het gebruik van een elektronische leeromgeving blijft de kern van dit werkstuk, met de optiek om dit in een lagere school te implementeren. Technologie en maatschappij evolueren hand in hand, daarom kan het soms interessant zijn om deze trends te integreren in het onderwijs, voorbeelden hiervan zijn: vrije software, service-orientated architecture en social software ook wel Web 2.0 genoemd. Er wordt dus geanalyseerd als men eventueel deze trends kan integreren in het onderwijs.

Verder worden enkele begrippen geduid zoals interactie en interactief maar ook over de term medium. Dit om na te gaan of het medium of de instructie het belangrijkste is in een ontwikkelingsgerichte onderwijs visie.

Maar wat met de leerkracht? Zorgen deze nieuwe taken en onderwijs leermiddelen voor een taakbelasting? De haalbaarheid van het geheel hangt in grote mate af van het willen en kunnen van de leerkracht. Wilt of kan de leerkracht niet mee, dan heeft die hele ‘vernieuwende’ onderwijsmethode geen zin.

- 39 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

2.2

e-learning, on-line leren, elektronische ondersteuning Deze paragraaf gaat over elektronische ondersteuning bij leren en instructie. Vaak

worden echter andere termen voor hetzelfde gebruikt, of om een ander zwaartepunt aan te geven. Zo wordt ‘online’ leren vaker zo genoemd om het belang van het medium internet te benadrukken. Zoals bijvoorbeeld door VAN ECK en DEMSPEY33. Zij definiëren online leren als iedere vorm van leren waarbij het internet wordt gebruikt om een vorm van instructie te geven aan lerenden, waarbij sprake is van een scheiding door tijd, afstand of door beide. Een belangrijk kenmerk van online leren is het gebruik van een netwerkcommunicatiesysteem dat als ‘leverend’ medium wordt gezien. Maar er zijn zoveel termen. In een interessant boek Theory and Practice of Online Learning vind men in het eerste hoofdstuk een aantal andere termen voor de elektronische ondersteuning bij leren: online learning, e-learning, internet learning, distributed learning, networked learning, tele-learning, virtual learning, computer-assisted learning, webbased learning, distance learning.34 Bij deze termen is meestal sprake van een leerling die op afstand van een leerkracht of begeleider, gebruik makend van nieuwe technologie, toegang heeft tot leermateriaal. Deze leerling wordt op een of ander manier ondersteund bij zijn leren en interageert met anderen (medeleerlingen of de leerkracht) door gebruik te maken van nieuwe technologie.

Men kan denken aan ‘Computer Assisted Instruction’ 35 en ‘Computer Based Training’36. Alhoewel alle auteurs een zinvolle bijdrage leveren aan het vakgebied, is de wirwar aan termen en begrippen verwarrend. Er zijn echter ook auteurs die net proberen alles bij elkaar te brengen in één theorie.

ANDERSON probeert aan de hand van de wezenlijke factoren voor effectief leren de voordelen van elektronische ondersteuning te schetsen. De factoren die essentieel zijn voor effectief onderwijs zijn learner centered, knowledge centered, assessment centered en community centered. 37 33

34 35

36

37

VAN ECK (R.). The effect of competition and contextualized advisement on the transfer of mathematics skills in a computer-based instructional simulation game. In: Educational Technology Research and Development, jg. 50, nr. 3, pp. 23- 41 ANDERSON (T.). Theory and practice of Online learning, Athabasca, Athabaca university, 2004, p. 4 FLETCHER-FLINN (C.). The Efficacy of Computer Assisted Instrution (CAI); A meta analysis. In: Journal of Educational Computing Research, jg. 12, nr. 3, pp. 219- 241. JONASSEN ( D.). Computers in the classroom: mindtools for critical thinking, New Jersey, Merrill Prentice Hall, 1996, 304 p. ANDERSON (T.). Theory and Practice of Online Learning, Athabasca, Athabasca University, 2004, pp. 33-60

- 40 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

• Learner centered de lerende centraal stellen, differentiëren, biedt mogelijkheden van nieuwe media om meer individugericht onderwijs en leermaterialen aan te bieden.

• Knowledge centered wordt gedefinieerd als gebonden aan een inhoudelijk domein en geeft bij nieuwe media geen voordelen boven traditioneel onderwijs.

• Assessement centered vormen van diagnose en toetsing centraal stellen, kan beter door middel van nieuwe media vanwege de online data verzamelmogelijkheden en analysemogelijkheden en het betrekken van leraar en leerling.

• community centered het deelnemen aan een groep of groepssleerproces, kan online sneller en eenvoudiger, waarbij er wel aandacht moet zijn voor mogelijke problemen als gebrek aan aandacht voor- en geringe participatie in de groep.

Een andere overkoepelende theorie over realistische elektronische ondersteuning is die van HERRINGTON, REEVES en OLIVER. Zij propageren vooral het ontwikkelen van authentieke leersituaties waarna deze online aan lerenden ter beschikking wordt gesteld. Zij benadrukken dat er daarvoor samenwerking moet zijn tussen lerenden, leertaken en technologie. Alle drie moeten elkaar ondersteuning bieden. De leertaak moet bijvoorbeeld een betekenisvolle context bieden aan de lerende, de lerende moet wederom door een bijdrage informatie leveren aan de leertaak (die weer van belang is voor andere lerenden), de leertaak maakt het voor de hand liggend om de technologie te gebruiken, de technologie maakt uitwisseling mogelijk en biedt bronnen aan. Het lijkt voor de hand te liggen, toch is de samenwerking tussen elektronische ondersteuning en inhoud of lerenden niet altijd vanzelfsprekend. 38

38

HERRINGTON (J.). Authentic Tasks Online: A synergy among learner, task, and technology. In: Distance Education, vol. 27, nr. 2, pp. 233-247.

- 41 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

Verder zijn er door SIMONS zeven basispijlers van digitale didactiek omschreven:39 • Relaties leggen De inzet van ICT kan leiden tot versterking van het leggen van relaties. Je kunt bijvoorbeeld makkelijker contacten met anderen leggen, een groot aantal bronnen en experts raadplegen, 'rustiger' samen leren (zonder gestoord te worden), rollen verdelen en onderlinge feedback voorbereiden. Verder kan sociale interactie worden ondersteund, wat belangrijk is voor het realiseren van betekenisvolle leerprocessen.

• Creëren Met behulp van ICT kun je actief nieuwe kennis creëren. Bijvoorbeeld problemen leren oplossen door gebruik te maken van simulaties, onderzoek doen, producten ontwerpen, betekenis construeren (meer diepgang), alleen of met anderen.

• Uitdragen Met behulp van ICT kun je datgene wat je geleerd hebt naar buiten brengen, publiceren zodat het publiek verbreed wordt. Lerenden leren meer gemotiveerd wanneer zij niet alleen voor zich zelf leren maar wanneer zij hun leeropbrengst ook met anderen kunnen delen. De producten van lerenden kunnen vervolgens ook worden gebruikt als leerstof voor andere lerenden.

• Transparant maken Dankzij ICT is het beter mogelijk patronen in denken en samenwerken transparanter te maken, waardoor het mogelijk wordt die te optimaliseren. Denk onder andere aan het zichtbaar maken van denkprocessen in online discussies, visualiseren en schematiseren, processen achter leren verhelderen of het zichtbaar maken van samenwerkingspatronen.

• Leren leren De inzet van ICT in het onderwijs kan ook "leren leren" en metacognitieve ontwikkeling bevorderen, onder andere doordat leerprocessen zichtbaar worden, het mogelijk is onderlinge feedback te geven op het leren en omdat je dankzij online redeneren reflectie kunt bevorderen. 39

SIMONS (R.). Digitale didactiek: hoe (kunnen) academici leren ICT te gebruiken in hun onderwijs, Utrecht, IVLOS, 2002, p. 4-7

- 42 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

• Competenties centraal stellen Volgens SIMONS is het centraal stellen van competenties de zesde pijler van digitale didactiek. ICT kan hierbij op verschillende manieren worden ingezet, bijvoorbeeld via het gebruik van digitale portfolio's om de ontwikkeling van competenties zichtbaar te maken.

• Flexibilisering Dankzij ICT zijn lerende beter in staat te leren -

waar zij willen (plaatsonafhankelijk);

-

wanneer zij willen (tijdsonafhankelijk);

-

wat zij willen (leerbehoefte, ook aansluitend op het niveau van lerende);

-

hoe zij willen (differentiatie in leerstijl);

-

zo snel als zij willen (differentiatie in tempo, "just in pace");

-

op het moment dat zij het willen ("just in time").

- 43 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

2.3

Doelstelling e-learning LAURILLARD verwijst naar vier hoofd doelstellingen in het Engelse beleidsplan voor e-

learning in het hoger onderwijs. Deze doelstellingen zijn te generaliseren bij het gebruik van elearning in het onderwijs. Zowel voor lager onderwijs als voor secundair onderwijs.40 De doelstellingen zijn:

• Personalisatie (differentiëren) heeft betrekking op het verbeteren van de aansluiting bij de verschillen tussen leerlingen, zodat zij het gevoel krijgen ergens bij te horen en als persoon en niet als onderdeel van de massa te worden aangesproken.

• Flexibilisering Betreft het uitbreiden van de mogelijkheden om op verschillende tijdstippen, verschillende plaatsen en op verschillende manieren te leren. Ook gaat dit over het uitbreiden van keuzemogelijkheden.

• Verbeteren van het inclusieve onderwijs (zorgverbreding) verbeteren van de mogelijkheden om te studeren voor leerlingen met een fysieke, culturele of mentale handicap.

• Kwaliteitsverbetering van het onderwijs door de inzet van elektronische leeromgevingen kunnen kwalitatief betere leerresultaten worden behaald en kunnen meer leerlingen de eindstreep halen. De zogenaamde eindtermen binnen het basisonderwijs.

De laatste doelstelling lijkt wel aantrekkelijk maar moet wel met een korreltje zout benaderd worden. Instellingen die een beter en innovatiever onderwijs proberen te bereiken door er meer informatie –en communicatietechnologie in te stoppen komen vaak genoeg in een vlakuil terecht. Anders gezegd, er is sprake van substitutie van bestaande praktijken door andere, soortgelijke praktijken, en substitutie is geen synoniem voor innovatie. 41 Het correct 40

LAURILLARD (D.). UK perspective Targetting research on policy objectives: a gap analysis http://www.wun.ac.uk/elearning/seminars/seminars/seminar_four/seminar_four.hml geraadpleegd op: 18 november 2007 41 SLOEP (P.). Leerobjecten voor gedistribueerde leeromgevingen. Eindhoven, Fontys Hogescholen, 2003, p. 16

- 44 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

gebruik van elektronische leeromgevingen met het oog op kwaliteitsverbetering van het onderwijs blijkt niet voor de hand liggend.

Maar

hoe

kunnen

elektronische

leeromgevingen

dan

bijdragen

tot

een

onderwijsvernieuwing? Het constructivisme kan hierop een antwoord bieden. Deze visie blijkt alleszins beloftevol. Zie paragraaf “1.5. Constructivisme”

Vanuit didactisch perspectief is er ook steeds meer kritiek op de huidige elektronische leeromgevingen:

zij

nemen

veelal

de

cursus

als

uitgangspunt

en

zijn

vooral

leerkrachtgecentreerd.42 Een andere klacht is het gebrek aan flexibiliteit. Met behulp van standaard – ‘out of the box’ – elektronische leeromgevingen kan niet worden voldaan aan vaak specifieke wensen en eisen van opleidingen en gebruikers.43 Elektronische leeromgevingen worden soms zelfs gezien als een belemmering voor effectief on-line leren. Volgens HOTRUM maken we onvoldoende gebruik van de vrijheid die internet biedt om leren vorm te geven.44

42

43 44

WEIGEL (V.). From Course Management to Curricular Capabilities: A Capabilities Approach for the Next-Generation CMS. In: Educause Review, 2005, jg. 40, nr. 3, p.54 LIBER (O.). PLE Project Summary HOTRUM (M.). breaking Down the LMS Walls. The International Review of Research in Open and Distance Learning, vol. 6, nr. 1, pp. 1-5

- 45 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

2.4

Elekotrinische leeromgeving

●

http://www.smartschool.be/benl/index.php

●

http://www.blackboard.com/us/index.bb

●

http://www.dokeos.com/

●

http://moodle.org/

●

http://sakaiproject.org/

●

http://www.threeships.nl/

Een elektronische leeromgeving (ELO) is een omgeving waarin leerkrachten en leerlingen samen kunnen leren. Dit zijn softwaresystemen die gebruik maken van het internet. In een ELO treffen we meestal een combinatie aan van diverse archieven (cursusmateriaal, weblinks, allerhande informatie,…), mogelijkheden voor het plaatsen van nieuws of mededelingen, e-mail en chat voorzieningen, een toets en enquête systeem, discussiefora en faciliteiten voor

- 46 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

subgroepen en samenwerking. Dergelijke leeromgevingen maken het mogelijk om het leerproces op elektronische wijze te laten uitvoeren of opvolgen.45

Gezien de bovenstaande definitie van een ‘elektronische leeromgeving’, moet een elektronische leeromgeving die een flexibele leeromgeving ondersteunt de volgende drie onderdelen bevatten: inhoudsdeel, communicatiedeel en organisatiedeel. Dit zijn de drie te onderscheiden componenten van leren op afstand.46 • Inhoudsdeel (onderwijs en toetsmateriaal) o Presentatie van leerstof met behulp van tekst, beeld en geluid of bijvoorbeeld een verwijzing naar een site ter ondersteuning van klassikale instructie o Materiaal en opdrachten voor zelfstudie door individuele leerlingen, bijvoorbeeld kennisdatabanken, bibliotheken, multimediale tutorials, simulatieprogramma’s of een databank met extra uitleg van begrippen, (aanvullende) oefeningen en met (toegang tot) hulpmiddelen als woordenboeken, tekenprogramma’s etc. o Gezamenlijke opdrachten/projecten voor groepjes leerlingen.

• Communicatiedeel (uitwisselen informatie en samenwerking) o Communicatie over en rond het leerproces tussen de leerkracht en individuele of groepen leerlingen, leerlingen onderling binnen of buiten de groep en contacten tussen leerlingen en (externe) experts, bijvoorbeeld met e-mail, forum, videoconferencing, whiteboard of chatomgeving. o Samenwerkend leren, bijvoorbeeld met behulp van het delen van documenten.

1.

Organisatiedeel (voor organisatie en beheer) o Algemene organisatie van de cursus, modules, bijvoorbeeld een schema met structuur

van

cursussen,

rooster,

ordening

aanbod

leerstof,

voorbereidingsmateriaal, opdrachten, toetsmomenten, agenda, … o algemeen leerroute bepaling, differentiatie en remediëren

De technische infrastructuur, de Internettechnologie, de platformsoftware en de hardware, maken de integratie tussen de functies ‘organisatie’, ‘leren’ en ‘communicatie’ mogelijk. Een 45 46

LAM (I.). Hebben elektronische leeromgevingen hun langste tijd gehad of toch niet?. Utrecht, IVLOS, 2006, p. 1 DROSTE (J.). Keuze Teleleerplatform 2000, Utrecht, Stichting SURF, 2000, p.10-11

- 47 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

elektronische leeromgeving veronderstelt de beschikbaarheid van elektronische hulpmiddelen voor het maken, onderhouden en verspreiden van leermateriaal, opdrachten en toetsen. Daarnaast moet de communicatie tussen leerlingen onderling en tussen leerlingen en leerkrachten ondersteund worden. En tenslotte moeten de toewijzing van studiemateriaal, de registratie van (groepen) leerlingen, de voortgang en de resultaten beheerd worden.47

Deze verschillende onderwijs- en leerfuncties die ondersteund moeten worden bij een elektronische leeromgeving, maken een onderscheid mogelijk tussen enerzijds geïntegreerde elektronische leeromgevingen en anderzijds modulaire elektronische leeromgevingen.

2.5

Twee soorten ELO’s

Op het meest globale niveau kan gekozen worden voor een geïntegreerde ELO waarin alle gebruiksmogelijkheden worden gecombineerd in één pakket of (een modulaire ELO waarin verschillende pakketten tot een groter geheel worden samengevoegd. Beide benaderingen hebben hun voor- en nadelen. Bij een modulaire aanpak worden deelfunctionaliteiten vaak uitgebreider uitgewerkt dan een geïntegreerde ELO.48 Beide pakketten worden hieronder bondig overlopen. 2.5.1

Geïntegreerde elektronische leeromgevingen

Binnen een ELO is de ontwerper er logischerwijs toe gedwongen één gebruikersinterface49 te gebruiken om verwarring van de gebruiker te voorkomen. Ook het eenmaal inloggen en het maar eenmaal invoeren van standaardgegevens is in een ELO gerealiseerd. Een ELO moet echter ook met andere systemen kunnen communiceren. Zo dienen veranderingen in de leerlingenadministratie regelmatig te worden doorgegeven aan bijvoorbeeld een ELO omdat die op basis van die gegevens gebruikers autoriseert. Zulke koppelingen zijn alleen realiseerbaar als fabrikanten afspraken over de 'koppelingsvlakken' (data-interfaces) met elkaar maken. Bij voorkeur zijn dat geen bilaterale afspraken tussen fabrikanten, maar afspraken van alle belanghebbenden, fabrikanten zowel als toekomstige gebruikers. Er moeten dus internationale

47

DROSTE (J.). Keuze Teleleerplatform 2000, Utrecht, Stichting SURF, 2000, p.10-11 DE VRIES (F.). Open source toepassen in modulaire Elektronische Leeromgevingen: Elo’s flexibel en op maat. Utrecht, Stichting Digitale Universiteit, 2004, p. 8 49 Van Dale: het geheel van middelen dat een computersysteem de gebruiker aanbiedt, om met het systeem te kunnen communiceren. Maw de structuur die aangeboden wordt om het programma eenvoudige te gebruiken. 48

- 48 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

normen

of

standaarden

worden

opgesteld.

Een

dergelijk

proces

van

internationale

consensusvorming is lastig en tijdrovend, maar de resultaten komen in zicht.50 2.5.2

Modulaire elektronische leeromgevingen

De bovenstaande feiten zijn positieve ontwikkelingen voor het verder verbeteren van ELO’s. Desondanks zijn er redenen om koppelingen van modulaire systemen ook serieus te nemen. In de eerste plaats bieden ze, doordat ze zich specialiseren, gewoonlijk meer en beter uitgewerkte functionaliteiten dan de overeenkomstige onderdelen van de geïntegreerde oplossingen. Bijvoorbeeld, de administratieve functionaliteiten van de huidige elektronische leeromgevingen zijn weinig diepgaand uitgewerkt, vergeleken bij gespecialiseerde administratieve pakketten.51

Behalve meer en betere functionaliteiten, heeft een modulaire aanpak ook een aantal bedrijf strategische voordelen. Een fabrikant van een geïntegreerd systeem streeft ernaar de klant aan zich te binden. Dat doet hij door een goed product te leveren, maar ook door zijn klanten binnen zijn elektronisch platform te houden en migratie naar een ander platform te bemoeilijken. Voor geïntegreerde oplossingen is data-uitwisseling met externe systemen nu eenmaal niet intrinsiek noodzakelijk, daarom zullen ze het niet of niet goed kunnen. Een onderwijsinstelling zal er echter juist naar streven de deur naar alle platformen wijd open te houden om ‘vendor lockin’52 te voorkomen. Wanneer een onderwijsinstelling over wil stappen naar een andere ELO dan zijn de investeringen ten behoeve van de invoering (scholing, reorganisatie) en het gebruik (invoeren van allerlei onderwijsmateriaal, administratieve gegevens) van een platform vaak te hoog om naar een andere, beter geachte ELO over te stappen. Uiteraard wordt de fabrikant van geïntegreerde oplossingen wel onder druk gezet door de markt om zijn producten aan de specificaties van standaarden te laten voldoen.53

Voor modulaire systemen die uit hun aard toch al gekoppeld moeten worden met andere systemen is data-uitwisseling een eerste levensbehoefte. Zij zullen zich dus altijd veel beter gedragen bij migratiepogingen. Keerzijde van deze voordelen is dat het koppelen van modulaire systemen een veel groter beroep doet op technisch specialisten dan een geïntegreerde oplossing. Met andere woorden om al deze modules aan elkaar te sleutelen heb je de kennis 50

VERSTELLE (M.). ICT in het hoger onderwijs: stand van zaken, Utrecht, IVLOS, 2002, p. 89 VERSTELLE (M.). ICT in het hoger onderwijs: stand van zaken, Utrecht, IVLOS, 2002, p. 89 52 Van Dale: verkoop waarbij de koper van een artikel verplicht is ook een ander artikel te kopen 53 IBIDEM 51

- 49 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

nodig van informatici. Bovendien zijn de leertechnologie standaarden die voor het koppelen onmisbaar zijn nog niet afgebakend.54

2.5.3

Dilemma: Geïntegreerde of modulaire aanpak?

Het dilemma van de geïntegreerde of de modulaire aanpak. Enerzijds zijn er de geïntegreerde ELO’s die kunnen leiden tot vendor lockin ten opzichte van de leverancier. Anderzijds zijn er de modulaire systemen waarin deeloplossingen tot een samenhangende leeromgeving gekoppeld worden. Een grote afhankelijkheid van technische specialisten en de rijpheid van standaarden vormen bij modulaire omgevingen het grootste risico. Allerlei internationale instellingen werken systematisch aan afspraken over leertechnologie standaarden. Er zijn officiële organisaties waarin alleen landen stemrecht hebben, zoals ISO op mondiaal niveau, CEN op Europees niveau en BIN in België. Producten die het resultaat zijn van een consensus tussen landen - normen in het Nederlands, standards in het Engels – hebben een officiële status en kunnen zelfs de kracht van wetten hebben. Het is belangrijk om de snelle en belangrijke ontwikkelingen op dit terrein te kunnen plaatsen.55 Voor een betere overzichtelijkheid staan de belangrijkste voor en nadelen van beide soorten ELO’s in de onderstaande tabel weergegeven: Geïntegreerde ELO Voordelen

Modulaire ELO

Nadelen

Voordelen

Eenvoudiger om van ELO

Vendor Lockin Pakket functionaliteiten vormen ELO

Nadelen

te veranderen

Rijpheid standaarden

Deeloplossingen vormen samenhangende ELO

Ongebruikte

Meer en betere

functionaliteiten

functionaliteiten

Technici zelden nodig

Afhankelijkheid technici

Tabel 1: Voor en nadelen van beide soorten ELO's

54 55

Rijpheid standaarden

IDEM, p. 89 VERSTELLE (M.). ICT in het hoger onderwijs: stand van zaken, Utrecht, IVLOS, 2002, p. 96

- 50 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

Naast een ontwikkeling van open standaarden is er ook in toenemende mate een trend te bespeuren in de richting van Open Source implementaties van diverse onderdelen van de elearning architectuur. Hierbij spelen niet alleen financiële overwegingen een rol maar ook de behoefte om als klant meer greep te hebben op de ontwikkelingen en de noodzaak om het proces van standaardisering te versnellen.

2.6

Alternatieven voor ELO’s

De volgende vier paragrafen behandelen ontwikkelingen die wellicht een alternatief kunnen bieden voor de gevestigde ELO’s: ●

open source software of vrije software

●

service oriented architecture

●

social software of web 2.0

2.6.1 2.6.1.1

Vrije software Wat is vrije software?

Bij Open Source Software (verder vrije software genoemd) kan de gebruiker beschikken over de source of broncode. Aan deze software zijn geen licentiekosten verbonden. Vrije software stelt dus de gebruiker in staat wijzigingen aan te brengen in de broncode. Vrije Software komt hiermee tegemoet aan één van de bezwaren van ELO’s: de inflexibiliteit. Deze grotere flexibiliteit maakt vrije software populair omdat er geen vendor lockin ontstaat (de gebruikers is minder afhankelijk van de leverancier).

Daarnaast lijkt de keuze voor vrije software een politieke lading te hebben. Vrije software heeft een ethiek en mentaliteit die perfect aansluiten bij de waarden en de praktijk van het onderwijs: delen en doorgeven van kennis, kritische reflectie, samenwerking, respect voor andermans creaties en mening, … In de praktijk leid dit tot gemotiveerde medewerkers, omdat het gevoel om maatschappelijk nuttig en ethisch verantwoord bezig te zijn, sterk aanwezig is bij de meeste vrije software projecten. Vrije software genereert netwerken van interagerende gebruikers en makers, omdat iedereen toegang heeft tot alle informatie over het project

- 51 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

(documentatie, code, ontwerpdiscussies, problemen,…). Het zijn deze netwerken die vrije software zijn belangrijke hefboomwerking geven.56

Vrije software wordt ook gezien als een manier om de ‘digitale kloof’ tussen rijke en arme organisatie en landen te dichten; op het gebied van ELO’s zijn meerdere vrije software leeromgevingen verkrijgbaar, zoals LAMS, Moodle en Sakai.57 Over moodle ga ik in hoofdstuk 3 verder op in. Dit is namelijk het Elektronisch Leerplatform dat ik in het praktische luik van dit werkstuk zal gebruiken en toetsen.

“

[Open Source] programming is like sex, one mistake and you have to support it for the rest of your life.

”

SIKZ (M.).58

2.6.1.2

Mythes omtrent vrije software

Rond de toepassing van vrije software ELO’s blijken zowel in literatuur als in gesprekken vaak mythes voor te komen. Deze zorgen voor hardnekkige misverstanden.59 De belangrijkste misverstanden zijn:

• Er is geen ondersteuning bij Vrije Software De ondersteuning van Vrije Software kan op twee manieren beschikbaar komen: via actieve community of via (betaalde) software consultancy bureaus.

• Gebrekkige software kwaliteit Er zijn tal van voorbeelden van succesvolle professionele Vrije Software toepassingen binnen commerciële en publieke instellingen. Actieve en duurzame community’s van een zekere omvang bieden meer zekerheden. 56

57

58

59

DE CRAEMER (J.). Vrije Software in het onderwijs. Brussel, Afdeling Beleidscoördinatie Onderwijs, 2007, p. 5 LAM (I.). Hebben elektronische leeromgevingen hun langste tijd gehad of toch niet?. Utrecht, IVLOS, 2006, p. 4 BEZROUKOV (N.) Open Source Software development as a Special Type of Academic Research (Critique of Vulgar raymondism) http://www.firstmonday.org/issues/issue4_10/bezroukov/, zie bijlage XXX datum raadpleging: 18 november 2007 DE VRIES (F.). Open source toepassen in modulaire Elektronische Leeromgevingen: Elo’s flexibel en op maat. Utrecht, Stichting Digitale Universiteit, 2004, p. 14

- 52 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

• Onzekere ontwikkelingsrichting De koers bij open software wordt bepaald door de gebruikers en ontwikkelaars in de community. Dat wil niet zeggen dat alle wensen altijd worden meegenomen, mar het zorgt voor dat de ‘roadmap’ voldoet aan de wensen van de belangrijkste gebruikers, die er immers tijd en geld in steken. Een stichting die de belangen van het complete systeem en zijn community behartigt kan hier positief werken.

• Lage kosten Deze worden vaak in het voordeel van Vrije Software uitgelegd: ‘open source’ is veelal gratis en zou dus veel goedkoper zijn. In de praktijk blijken de kosten weinig te verschillen van ‘closed source’ oplossingen omdat er geïnvesteerd moet worden in voldoende kennis om de applicaties te koppelen, uit te vouwen of toe te snijden op de eigen gebruikerscontext. Daarmee is dan wel ook de eigen kennis op peil gebracht.

DE VRIES en NADOLSKI beschrijven voordelen en nadelen van open source software. Deze zijn hieronder samengevat.60

2.6.1.3

Voordelen van vrije software

• Source code Er is toegang tot de source code of broncode, die naar behoefte kan worden aangepast. De broncode is aanpasbaar door de gebruikende instelling zelf of in opdracht van de gebruikende instelling. Voor gespecialiseerde toepassingen kan het zinvol zijn om een specifiek programma te (laten) ontwikkelen. Wanneer je daarbij beschikt over de broncode kan je achteraf nog aanpassingen of uitbreidingen (laten) doen. Een voordeel is dus dat je keuze hebt tussen het wel of niet aanpassen van de broncode. Dit is doorgaans wel specialistenwerk en hiervoor is programmeerkennis vereist. Het aanpassen van de broncode is dus geen evidentie. Scholen kunnen er voor kiezen om aanpassingen zelf te doen en dus een eigen programmeur of programmeerteam in te zetten of de school huurt tegen betaling een professionele ondersteuning.61

60 61

IDEM p. 12 DE CRAEMER (J.). Vrije Software in het onderwijs. Brussel, Afdeling Beleidscoördinatie Onderwijs, 2007, p. 7

- 53 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

• Licentiekosten Er zijn geen licentiekosten. De term “vrij” moet eerder in dezelfde context gezien worden als in “vrije meningsuiting”. Het vrije verwijst zoals gezegd naar de openheid en aanpasbaarheid van de broncode. Toch is veel vrije software ook effectief gratis beschikbaar. Vrije software is maw steeds gratis in gebruik maar niet steeds gratis bij de aanschaf. In het geval van commerciële software betaal je naast de kostprijs van het programma immers een licentiekost. Het gebruik van vrije software biedt als bijkomend voordeel dat scholen geen gebruikerslicenties meer moeten aankopen. Een vrij softwareprogramma kan en mag, perfect legaal, zoveel gekopieerd worden als nodig en op alle PC’s geïnstalleerd worden.62

• Leverancier Met vrije software is er geen afhankelijkheid van één (groep van) leverancier(s). Bij succesvolle vrije software ontwikkelingen is er na de initiële ontwikkeling door één of twee partijen van het pakket of systeem, een community van gebruikers en ontwikkelaars ontstaan. Bij closed source software kunnen specifieke wensen alleen via de fabrikant worden gehonoreerd, als deze daarvoor al ontvankelijk is. Bij vrije software speelt deze afhankelijkheid van de leverancier veel minder. Er is dus geen vendor lockin (een knellende afhankelijkheid van die ene leverancier).

• Community De vrije softwaresystemen worden door ontwikkelaars en gebruikers gedragen. Het is voor de continuïteit van een vrije software ELO van belang dat een professionele groep bedrijven en instellingen zich verenigt en gezamenlijk de 'Roadmap' voor het systeem invult en uitwerkt. Dit doordat de functionaliteiten van de vrije software moeten evolueren door het steeds veranderende onderwijs. Deze bedrijven karakteriseren zich als 'front runners' in het veld (van e-learning) en dragen het meeste bij aan de verdere ontwikkeling. Zij worden vanzelfsprekend gevoed door een grotere groep gebruikers die het systeem inzetten in hun onderwijs en wensen uiten voor verbetering en uitbreiding. Een goed functioneerde community van gebruikers en ontwikkelaars helpt bij het krijgen van ondersteuning, maar gemeld moet worden dat er in de praktijk ook tal van vrije software community’s bestaan die niet goed functioneren. 62

IDEM, p. 6

- 54 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

• Interface in eigen taal Een vaak genegeerde eigenschap, die vrijwel belangrijk is in onderwijstoepassingen, is dat vrije software vaak in veel verschillende talen en dialecten beschikbaar is of eenvoudig gemaakt kan worden. Interfaces dienen adequaat vertaald te zijn en kunnen naar wens van de instelling ook nog aangepast worden. Een Engelstalige interface is vrijwel ondenkbaar in een lagere school. Behalve als het Engels aanleren een doel op zich wordt.

2.6.1.4

Nadelen van vrije software63

• Specialistische kennis nodig Vaak wordt gesteld dat er specialistische kennis nodig is en dat daarmee het inzetten en aanpassen van vrije software ELO te veel tijd kost.

• Documentatie is slecht of loopt te veel achter. Dat documentatie slecht kan zijn en vaak achter loopt is door veel vrije software community’s onderkend. Documentatie is altijd belangrijk, maar zeker in een vrije software situatie, waar de mogelijkheid om verder te ontwikkelen en te implementeren primair afhangt van correcte documentatie. Je kunt stellen dat community’s die hun werk serieus nemen, ook werk zullen maken van de documentatie van hun producten.

• Meeliften op vrije software door ‘free riders’. Er zijn natuurlijk altijd bedrijven en instellingen die beschikbare vrije software gebruiken en er niet op één of andere manier aan bijdragen. Het kan beschouwd worden als een compliment voor de makers van de vrije software. Het wordt een probleem als er te veel 'free riders' zijn en er een te kleine community is die de software verder ontwikkelt en onderhoudt.

63

DE VRIES (F.). Open source toepassen in modulaire Elektronische Leeromgevingen: Elo’s flexibel en op maat. Utrecht, Stichting Digitale Universiteit, 2004, p. 14

- 55 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

2.6.1.5 Evaluatiecriteria voor vrije software Door al deze voor en nadelen is het belangrijk dat vooraf kan worden beoordeeld of er sprake is van een goede en duurzame vrije software, waarvoor er voldoende ondersteuning en documentatie beschikbaar is. Tabel 1 geeft een overzicht van de belangrijkste evaluatiecriteria voor open source software.64

Criterium Community

Aantal posts en gebruikers. Een omvangrijke community als drijvende kracht achter het vrije software product.

Release activity

Voldoende release-activiteit dat een voortgang in ontwikkeling garandeert.

Longevity

Leeftijd. Hoe lang bestaat het product en de community al?

License

De licentievorm: gebruikmakend van publieke vrije software licenties

Support

De aard, omvang en snelheid van de ondersteuning.

Documentation

De beschikbare documentatie voor gebruiker en ontwikkelaar.

Security

De snelheid van reageren op beveiligingslekken.

Functionality

Functionaliteit wordt, grondig getest, voor er een nieuwe release wordt uitgebracht.

Integration

De integratie. Standaarden (SCORM), modulariteit, samenwerking met andere producten.

Goal and origin

Doel, oorsprong en roadmap van het vrije software project zijn omschreven.

64

VAN DEN BERG (K.). Finding Options: An Open Source software evaluation model with a case study on Course Management Systems. Tilburg, sine editor, 2005, p.28

- 56 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

2.6.2

Service-Oriented Architecture (SOA) De Service-Oriented Architecture is een concept voor een software architectuur waarbij

verschillende ‘services’ met elkaar geïntegreerd worden en op die manier tegemoet wordt gekomen aan eisen die gebruikers aan de software stellen. Meestal gaat het daarbij om zogenaamde ‘webservices’: functionaliteiten die met behulp van Internettechnologie kunnen worden gebruikt. Binnen deze benadering wordt niet gedacht in termen van systemen (zoals ELO’s) maar in termen van functionaliteiten oftewel services. Het gaat dus niet om het integreren van applicaties van derden in een bestaande ELO of om het flexibel kunnen kiezen van verschillende functionaliteiten binnen een bepaald systeem, maar om de integratie van verschillende functionaliteiten van diverse systemen.65 Een Service-Oriented Architecture gaat volgens LAAGLAND uit van:

“

[…] het beschrijven van een informatie infrastructuur als een verzameling van autonome services die met elkaar communiceren. Deze communicatie kan een eenvoudige producentconsument relatie zijn tussen twee services of een meer complexe samenwerking tussen meerdere services. Deze services zijn gemodelleerd volgens de bedrijfsprocessen die ze moeten implementeren, en zijn zoveel mogelijk generiek ontworpen zodat hergebruik mogelijk is in verschillende bedrijfsprocessen. Een belangrijk kenmerk van een service georiënteerde architectuur is dat de koppeling tussen de services losjes is en niet hard in de code van de services is ingebouwd.

[…] Bij Service Oriëntatie worden traditionele applicaties

opgebroken in discrete onafhankelijke componenten of ‘services’ die op een gedistribueerde manier aangeroepen kunnen worden.

”

LAAGLAND 200666 Het gaat in deze benadering dus om het vaststellen van herbruikbare ‘brokjes’ functionaliteit, waarvan beschreven is welke dienst(en) zij verlenen, hoe ze moeten worden aangeroepen en hoe ze responderen. Deze services kunnen deel uitmaken van verschillende applicaties, die afgestemd kunnen worden op de specifieke wensen en eisen van een organisaties. Het is daarbij wel van groot belang dat de services voldoen aan open standaarden. Dit stelt de gebruiker in staat een ELO naar eigen inzicht in te richten. Hiermee komt een ServiceOriented Architecture tegemoet aan de wens van personalisering. Belangrijk is ook dat de 65

66

WILSON (S.). Service-Oriented Frameworks: Modelling the infrastructure for the next generation of e-Learning Systems, s.l., DEST, 2004, p. 6 LAAGLAND (E.). Service Oriented Architecture voor de UT een verkenning, Twente, Universiteit Twente, 2006, p. 5

- 57 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

ontwikkeling van services goed wordt samengewerkt binnen de organisatie en met andere organisaties.67

2.6.3

“

Social Software

Social software is software die mensen in staat stelt om elkaar virtueel te ontmoeten, relaties met elkaar aan te gaan en met elkaar samen te werken.

”

RUBEKS 68 De nieuwe vaktermen zijn weblogs, wiki’s (waarmee je gezamenlijk aan documenten of een encyclopedie kunt werken), social bookmarking tools (waarmee je gemakkelijk favoriete websites met anderen kunt delen) en podcasts (om online geluidsbestanden te kunnen publiceren). Tools kunnen worden gecombineerd om virtuele netwerken vorm te geven.69

Een voorbeeld hiervan is ‘Drupal’. Dit is een applicatie die het mogelijk maakt om podcasts, weblogs, wiki-pagina’s, discussiefora en dergelijke gezamenlijk binnen een community te gebruiken.70

Een ander voorbeeld is het steeds populairder wordende ‘facebook’. Het is een online netwerk waarin gebruikers in contact kunnen komen met vrienden van vrienden. Binnen de website http://www.facebook.com kunnen gebruikers groepen aanmaken om samen aan de hand van het netwerk, foto’s te delen, berichten te schrijven en agenda-items te plaatsen. In dezelfde trend bestaan er nog andere, weliswaar Engelstalige, websites. ‘MySpace’ (http://www.myspace.com) is vrij bekend omwille van zijn zeer goed uitgewerkte podcasting, ‘MySpace Music’ genaamd. Zeer begeerd door muzikanten, om bijvoorbeeld hun nieuw album te lanceren. Het wordt ook gebruikt door jonge muzikanten die wensen door te breken. Maar het is veel meer dan enkel podcasting. Het is een van de uitgebreidste community tools die momenteel op het net staan.

Er bestaan uiteraard al veel langer tools waarmee mensen met elkaar online kunnen communiceren en samenwerken, denk maar aan ICQ (http://www.icq.com). Toch is er de laatste jaren sprake van een heuse revolutie:71 67

LAM (I.). Hebben elektronische leeromgevingen hun langste tijd gehad of toch niet?. Utrecht, IVLOS, 2006, p. 4 RUBENS (W.). Social Software in het hoger onderwijs. In: Onderzoek van Onderwijs, jg. 35, nr. 3, pp. 1-6 69 IDEM, p.1-2 70 zie: http://drupal.org 71 RUBENS (W.). Social Software in het hoger onderwijs. In: Onderzoek van Onderwijs, jg. 35, nr. 3, pp. 1-6 68

- 58 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

• De software is erg goedkoop of zelfs gratis, zeer gebruikersvriendelijk, vaak online te gebruiken zonder dat je iets hoeft te installeren.

• De meeste tools hebben nut voor het individu, maar ondersteunen tegelijkertijd interactie, participatie en netwerken met anderen. Je kunt bijvoorbeeld doorklikken naar wat anderen opslaan onder de trefwoorden die jij gebruikt.

• Het wordt steeds beter mogelijk om multimedia via Internet te ontsluiten. En dat gebeurt ook op redelijk grote schaal zoals filmmateriaal in YouTube of foto's via Picasa Web Albums.

• Bepalend voor het succes van social software is dat mensen die je website of fotocollectie willen volgen makkelijk op de hoogte blijven. Dankzij RSS, oftewel webfeeds, kun je vanuit één inbox alle nieuwe bijdrages op jou favoriete sites en weblogs bijhouden. Je kunt dankzij RSS gemakkelijk selecteren welke content past bij jouw interesses.72

• Het aantal weblogs en het aantal gepubliceerde berichten op weblogs groeit explosief.73 Ook andere social software is erg populair. Het eerder genoemde Hyves heeft in Nederland maar liefst meer dan 1,8 miljoen (vooral jeugdige) gebruikers.74

Deze eigenschappen maken social software interessant voor leersituaties waarin wordt uitgegaan van co-creatie en leren wordt gezien als een sociaal proces. Dit wordt met een aantal voorbeelden in het volgende hoofdstuk geïllustreerd.

72

CHAN (A.). An mp3 a day keeps the worries away: Exploring the use of podcasting to address preconceptions and alleviate pre-class anxiety amongst undergraduate information technology students, WagaWaga, Charles Sturt University, 2005, p. 65 73 RUBENS (W.). Weblogs in het hoger onderwijs http://elearning.surf.nl/e-learning/artikelen/2326, zie bijlage XXX datum van raadpleging: 6 december 2007 74 RUBENS (W.). Op. Cit., jg. 35, nr. 3, p. 1

- 59 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

- 60 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

3 Web 2.0 De in het vorig hoofdstuk vermelde 'heuse revolutie' ivm social software geschetst aan de hand van RUBENS ideeën, is door een golf optimisten “WEB 2.0” gedoopt. Een naam die in 2006 verzonnen is voor een vakbeurs en conferentie in Silicon Valley en die is blijven hangen. Maar wat zijn de belangrijkste trends hieromtrent? En wat houdt dit nu juist in?

3.1

Dynamische webpagina's Web 2.0 wordt omschreven als de 2de periode in het gebruik van het internet. Daar waar

de eerste periode (1994-2006) voornamelijk het opzoeken van (statische) informatie was, kenmerkt de tweede periode zich door interactiviteit. Eigenlijk is het niet meer dan een nieuwe generatie webpagina's op het internet, die gebruik maakt van de laatste technieken.

Web 2.0 verwijst naar de tweede fase. Dit impliceert dat er ook een eerste fase was. Het concept brengt ons bij SIR BERNERS-LEE, één van de bedenkers en grondleggers van het World Wide Web (www), die het World Wide Web meer dan een decennia geleden toegankelijk maakte voor de wereld. Deze periode wordt vandaag Web 1.0 genaamd. Dit is de periode waarin het Web zijn bekendheid verkreeg en steeds meer thuisgebruikers (en consumenten) aansluiting vonden. In deze fase kende men een economische euforie, met name door het grote aantal nieuwe zogenaamde dotcombedrijven. Ook de term 'nieuwe economie' werd in die tijd veel gebruikt. Bij Web 1.0 staan de webpagina's (html-pagina's) reeds kant en klaar ingevuld op de webserver te wachten om opgevraagd te worden door een gebruiker. Een hoofdkenmerk van de Web 1.0 periode zijn de statische webpagina's.

Afbeelding 1: Web 1.0 statische webpagina's

- 61 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

WEB 2.0 echter kenmerkt zich door dynamische webpagina's. Een dynamische webpagina is een webpagina die just-in-time wordt samengesteld (gegenereerd), exact op het moment dat de bezoeker de pagina opvraagt. Een website die uit dynamisch gegenereerde pagina's bestaat wordt een dynamische website genoemd.

Het samenstellen (genereren) van een webpagina gebeurt door het uitvoeren van programmacode, bijvoorbeeld een scripttaal, zoals PHP, PERL of ASP. Heel vaak maakt het programma gebruik van een relationele database, bijvoorbeeld MySQL, om van hieruit de inhoud en de opmaak van de webpagina op te halen. Wanneer de gegevens in een relationele database goed gestructureerd zijn, wordt duplicatie van gegevens tot een minimum beperkt en fouten in de gegevensverwerking worden voorkomen. De door de database aangeleverde inhoud wordt vervolgens gecombineerd met de gewenste opmaak en zo wordt de gehele pagina in luttele seconden gegenereerd tot een complete HTML-pagina. Tot slot wordt de webpagina verstuurd naar de bezoeker die de pagina in zijn/haar browser had opgevraagd.

Veelal gaat het bij “WEB 2.0” om een nieuwe technische manier om dynamische interactieve websites te presenteren. “AJAX” is hier een goed voorbeeld van.

Die interactieve applicaties worden vaak ontworpen met een techniek die AJAX heet, een afkorting die staat voor 'Asynchronous Javascript and XML'. AJAX communiceert met de server. Als de server dan een antwoord stuurt, wordt een gedeelte van de pagina aangepast door middel van Javascript. Daardoor hoeven dergelijke pagina's niet in hun geheel ververst te worden. Zo'n pagina is te vergelijken met een applicatie die in de browser draait. De term is op 18 februari 2005 door Jesse James Garrett gelanceerd en werd door grote spelers als Google en Amazon geadopteerd. Een van de eerste websites die gebruik maakte van AJAX en wordt gezien als typische Web 2.0 website, is Google's Gmail.

- 62 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

3.2

Internet anders gebruiken Een mooie analyse van Dion Hinchcliffe over het web: "Web 2.0 gaat niet over het feit

dat het internet veranderd is. Het gaat over wij, de mensen, die veranderd zijn, en het internet anders gaan gebruiken."75

●

Momenteel

zijn

er

meer

dan

1

miljard

internetgebruikers76

Netwerk effecten kan nu snel groeien tot een kleine plekje op het internet, omdat nu 'klein' enkele honderd duizenden gebruikers kan betekenen.

75

Hinchcliffe (D.). All We Got Was Web 1.0, When Tim Berners-Lee Actually Gave Us Web 2.0 http://web2.wsj2.com/all_we_got_was_web_10_when_tim_bernerslee_actually_gave_us_w.htm Geraadpleegd op: 3 juni 2008 76 NIELSEN (J.). One billion internet users http://www.useit.com/alertbox/internet_growth.html geraadpleegd op: 3 juni 2008

- 63 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::. ●

De meeste internetgebruikers kunnen nu reeds vloeiend surfen. Robert SCOBLE77 heeft ondervonden dat vele gebruikers zijn nog steeds niet-experten, maar bijna iedereen kan opzoeken, mails posten, een wiki onderhouden, en sommigen kunnen zelf Javascripts knippen en plakken en soms nog veel meer. De gebruikers controleren het voertuig.

●

Krachtige toepassingen voor website design worden bekend. Nieuwe toepassingen zorgen voor een hefboomwerking van de inbreng van gebruikers waardoor netwerken worden gecreëerd. De mogelijkheden groeien maar steeds verder uit. De beste en meestal succesrijke websites ontwerpen hun websites volgens wat Tim O’Reilly “Collective Intelligence” noemt.78

●

De controle en macht gaat over naar de nieuwe ontwerpers79 De gebruikers van het internet produceren het grootste aandeel van de inhoud op het internet, hierdoor controleren zijn een groot deel van het internet. Deze omwisseling van controle en macht heeft op lange termijn ernstige gevolgen. De implicaties voor traditionele organisaties zijn fascinerend en zullen allen maar stijgen wannee de My Space generatie in grote aantallen zal marcheren naar de arbeidsmarkt.

77

SCOBLE (R.). Getting outside the frothy bubble http://scobleizer.com/2006/09/03/getting-outside-the-frothy-bubble/ geraadpleegd op: 3 juni 2008 78 HINCHCLIFF (D.). A round of web 2.0 reductionism http://blogs.zdnet.com/Hinchcliffe/?p=41 geraadpleegd op: 3 juni 2008 79 HINCHCLIFF (D.). The Web 2.0 Trinity: People, Data, and Great Software http://web2.wsj2.com/the_web_20_trinity_people_data_and_great_software.htm geraadpleegd op: 3 juni 2008

- 64 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

Andere concepten en technologieën die geassocieerd worden met Web 2.0 zijn o.a. ●

Weblogs

●

RSS-feeds

●

wiki's

●

webvideo

●

podcasts

●

webservices met open API's

Veel Web 2.0 websites worden continu uitgebreid en raken daarom nooit verder dan de ontwikkelingsfase (bètaversie).

Afbeelding 2: Web 2.0 bètaversie

Andere voorbeelden van sites die op het Web 2.0 principe gebaseerd zijn:

Afbeelding 3: http://www.flickr.com/

Afbeelding 4: http://www.youtube.com/

Afbeelding 7: http://www.orkut.com/

Afbeelding 6: http://www.netvibes.com/

- 65 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

“

Web 1.0 was dial-up, 50K average bandwidth, Web 2.0 is an average 1 megabit of bandwidth and Web 3.0 will be 10 megabits of bandwidth all the time, which will be the full video Web, and that will feel like Web 3.0.

”

Reed HASTINGS Founder and CEO of Netflix Kortom met nieuwe technieken wordt slimmer omgegaan. Dit resulteert in verfrissende webpagina's, veelal op het gebied van social software en webapplicaties. Even enkele cartoons, om het web 2.0 op te vrolijken.80

81

Afbeelding 9: Web 2.0 gasten die afspreken voor een middagmaal.

80 81

http://www.myextralife.com/archive.php?date=2007-02-19 http://www.project10x.com/about.html

- 66 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

3.3 3.3.1

WEB 2.0 en het onderwijs Sociaal gebeuren Waar het statische Internet al voordelen met zich meebracht is de huidige evolutie naar

het web 2.0 niet alleen een verderzetting van de verworvenheden van het niet zo benoemde web 1.0 maar een ontwikkeling met totaal andere dimensie. Na “The wisdom of Crowds” van SUROWIECKI82, in het Nederlands uitgebracht onder de titel “Twee weten meer dan één: waarom het beter is groepsbeslissingen te nemen” en de didactisch vertaalslag die van dit werk gebeurde in “Coming of Age, an introduction to the new world wide web”, onder redactie van FREEDMAN is het duidelijk dat onderwijs een sociaal gebeuren is waarin zogenaamde sociale software volop zijn plaats dient te veroveren.83

3.3.2

Interactie Sociale software, web 2.0, de ontwikkeling van het web van een verzameling over het

algemeen redelijk statische en weinig interactieve pagina's naar een platform voor interactieve webapplicaties heeft ongelooflijk veel tools opgeleverd. Weblogs, wiki’s, online favorieten, platforms voor het delen van foto's, video's of presentaties: het is er allemaal en de mogelijkheden zijn groot.

3.3.3

Delen Het allerbelangrijkste is wel dat web 2.0 een plek is waar mensen dingen met elkaar

delen, en op elkaars inbreng reageren. Leren vooral ontstaat tussen mensen: men kan wel leren uit boeken (of van internet), maar vooral door de interactie tussen mensen en reflectie op elkaars werk, ontstaat de echte kennis; kennis die voort bouwt op wat we al weten, en leidt tot verdieping.

3.3.4

Reageren Immers, web 2.0 is niet beperkt tot het consumeren van inhouden: iedere webbezoeker

kan zijn bijdrage leveren en het feit dat anderen ook daadwerkelijk reageren op geschreven inhouden laat de kwaliteit van de originele inhoud alleen maar beter worden. Wikipedia bijvoorbeeld. Het doel van Wikipedia is om in elke taal een complete, rechtenvrije encyclopedie op het internet te creëren. De artikelen in deze encyclopedie worden geacht een neutraal gezichtspunt SUROWIECKI (J.). The Wisdom of Crowds: Why the Many Are Smarter Than the Few and How Collective Wisdom Shapes. In:Business, Economies, Societies and Nations, 2004

82

83

FREEDMAN (T.). Coming of Age, an introduction to the new world wide web, 2006

- 67 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

in te nemen. Omdat de artikelen door elke bezoeker bewerkt kunnen worden, geeft Wikipedia echter geen garantie wat betreft de juistheid en evenwichtige kwaliteit van de informatie. Daarnaast is vanwege het open karakter van het project vandalisme een probleem. 84 Ook al wordt “wikipedia” regelmatig onder vuur genomen, toch staat deze internet encyclopedie momenteel op het niveau van een Brittanica!, weliswaar ook dankzij recente wijzigingen in de procedures.

85

Misschien nog belangrijker dan het vinden van deze informatie lijkt mij het meta-aspect dat door het web 2.0 wordt toegevoegd: er wordt kennis gevonden, maar er kan vooral ook over deze kennis gediscussieerd worden via sociale netwerken waarin vrienden, bekenden, medeleerlingen en leerkrachten potentieel van over de hele wereld participeren.

En gelijk belanden we hier bij het sociaal constructivisme: de leertheorie die ervan uitgaat dat mensen zelf betekenis verlenen aan hun omgeving en dat sociale processen hierbij een prominente rol spelen. Kennis wordt door ieder mens op een eigen wijze geconstrueerd, waarbij men sterk wordt beïnvloed door de reacties en opvattingen in de sociale omgeving. Zie paragraaf “1.5 constructivisme”

84

http://nl.wikipedia.org/wiki/Wikipedia geraadpleegd op: 3 juni 2008 85 GILES (J.). Special Report Internet encyclopaedias go head to head, uit: Nature, International weekly journal of science, nr. 438, 15 december 2005

- 68 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

3.3.5

Connectivisme Constructivisme Vertaald naar de dagelijkse lespraktijk: het leren als een sociaal proces.

Een stapje verder, en we bevinden ons midden in het connectivisme, de nieuwe leertheorie van SIEMENS: het besef dat kennis buiten een mens kan bestaan, en dat leren dag-in-dag-uit plaatsvindt door in een netwerk de juiste kennis te zoeken.86 In zijn artikel "Connectivism: A Learning Theory for the Digital Age" stelt Siemens in 2004 de beperkingen van behaviorisme, cognitivisme, and constructivisme aan de kaak en introduceert het connectivisme als de leertheorie die aansluit bij het digitale tijdperk.

Connectivisme of connectiviteit wordt de mate bedoeld waarin leerlingen en leerkrachten toegang hebben tot ICT-voorzieningen (Internet, e-mail, hardware) op hun werkplek, in de klas of thuis. Connectiviteit moeten we allemaal omarmen. Sterker nog: iedereen kan altijd en overal online zijn. Dit proces gaat heel erg snel. Nu al is het voor de ICT-voorhoede vervelend om niet online te zijn. Bijvoorbeeld: Bedrijfsleiders die met de trein naar Brussel-Zuid rijden, zijn blij wanneer ze in de centrale hal de Wi-Fi hot-spot kunnen gebruiken om dataverkeer te laten plaatsvinden.

De onderstaande kaart geeft een aantal Wi-Fi Hotspots aan in het zuiden van Brussel. 87 Het rode bolletje duidt de Hotspot aan van het Zuidstation te Brussel.

86

SIEMENS (G.) A learning theory for the digital age http://www.elearnspace.org/Articles/connectivism.htm geraadpleegd op 15 pril 2008 87 http://usatoday.jiwire.com/wi-fi-wireless-hotspot-Sint-Gillis-Brabant-BE-NMBS-Station-Brussel-Zuid-1189923.htm

- 69 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

Afbeelding 10: Wi-Fi hotspots in het zuiden van Brussel

Bij het belang van het leggen en onderhouden van verbindingen (“to connect”) kun je je natuurlijk van alles voorstellen. Vanuit sociaal opzicht is het relevant om als mens contacten te onderhouden met je naasten, je vrienden, collega's enzovoorts. Voor sommige personen is dit zelfs van levensbelang. Vanuit leertheoretisch opzicht is ook bewezen dat het proces van met elkaar kennis delen (het expliciteren en vertellen van eigen persoonlijkekennis aan elkaar) kan leiden tot nieuwe kennis. In het onderwijs zien we belangrijke ontwikkelingen op het gebied van de vervlechting tussen het 'formele leren' op school en het 'informele leren' buiten de school. Idem geldt dit voor het intentionele leren en het niet-intentionele leren. Ook hiervoor geldt dat je het kunt linken aan het begrip connectiviteit. Er worden hierbij verbindingen gelegd tussen vormen en inhouden van leren.

- 70 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

3.4

WEB 2.0: Toepassingen De toepassingen met WEB 2.0 zijn legio. WEB 2.0 biedt de mogelijkheid om informatie

zelf te publiceren en te delen. Iedereen dan WIKI's en WEBLOG’s maken en gebruiken. Leerlingen kunnen een eigen electronisch portfolio maken. Afdelingen kunnen binnen bedrijven voor de interne organisatie een eigen webpagina en een kalender beheren. Kortom er zijn heel wat voorbeelden op te noemen waarbij we het internet meer interactief kunnen gebruiken als ondersteuning voor onze dagdagelijkse werkzaamheden.

De omschrijving van GORISSEN ivm Social Software geeft aan dat het om een breed begrip gaat en dat veel soorten softwareprogramma's in deze categorie kunnen worden ingedeeld. Bij de verdere bespreking wordt grotendeels de door de bovenvermelde auteur gemaakte oplijsting als uitgangspunt gebruikt, zij het met enige aanvulling.88

3.4.1

Zoekrobots Zoekmachines worden nauwkeuriger. De kracht van Google, Yahoo, MSN (van Microsoft)

en Technorati (voor weblogs) is dat ze op veel plekken zoeken en goed genoeg zijn om meestal op de juiste websites terecht te komen. Maar gespecialiseerde zoekmachines hebben de toekomst, blijkt uit een verslag van de Web 2.0-conferentie op de website Publish.com. Zo zoekt Rollyo alleen in websites waar je in geïnteresseerd bent. ,,Yahoo is de motor en wij zijn het stuurwiel'', zei oprichter Dave Bell over zijn site. Je kunt je zoektocht naar nieuws over de verkoop van de filmstudio Dreamworks dan beperken tot de websites van een aantal grote Amerikaanse kranten. Een andere gespecialiseerde zoekmachine is Zvents die op basis van een intuïtieve agenda en de kaarten van Google naar 'events' zoekt, bijvoorbeeld popconcerten of 'waar gaan we heen met de kinderen'. Yahoo heeft een vergelijkbare website gekocht, Upcoming, en gaat die integreren met zijn website.89

88

GORISSEN (P.). WikiWiki: Anarchie in het hoger onderwijs http://e-learning.surf.nl/e-learning/artikelen/2374, zie bijlage XXX datum van raadpleging: 6 december 2007 89 OTTEN (R.). De online toekomst heet web 2.0 http://www.nrc.nl/media/article110012.ece geraadpleegd op 23 maart 2008

- 71 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

Afbeelding 12: http://www.yahoo.com/

Afbeelding 13: http://www.msn.com/

Afbeelding 15: http://www.zvents.com/

Afbeelding 16: http://upcoming.yahoo.com/

Afbeelding 17: http://rollyo.com/

Afbeelding 18: http://www.look4.be/

- 72 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

Social Networking90

3.4.2

Je wilt dat je leerlingen op een beveiligde plek op het internet vragen aan elkaar kunnen stellen (forum), reeds gemaakte taken en interessante internet links delen. Natuurlijk wil je als leerkracht ook een oogje in het zeil houden en het geheel begeleiden. In de sociale platforms en netwerken gaat het vooral om het online beschikbaar maken van documenten, webpagina's, foto's of video's. Of het spelen van games, of het bekijken van persoonlijke profielen. 3.4.2.1

Wat is een Social Networking Website?

Een social-networkingsite is een website die gebruikers een profiel laat aanmaken, die ze vervolgens kunnen koppelen aan de profielen van anderen binnen hun sociaal netwerk. Veel social-networkingsites richten zich op vermaak en het in contact blijven met vrienden. Deelnemers kunnen berichten sturen naar contacten, en bijvoorbeeld foto's, video's, documenten en internet links delen. Amerikaanse projecten die veel bekijks trekken zijn Bunchball (vooral voor gamers) en Ning. Belangrijke onderdelen van die sociale platforms zijn bijvoorbeeld websites waar je foto's of video kunt opslaan en delen (Flickr, Snapfish). En sociale netwerken: sites waar je een persoonlijk profiel kunt aanmaken en contact kan leggen met gelijkgestemden. Veel gebruikt in de Verenigde Staten zijn Myspace en Facebook. (zie bijlage XXX) Een vergelijkbaar Nederlands netwerk is Hyves.91

Social-networkingsites maken gebruik van inhoud die door gebruikers wordt aangeleverd (user generated content). Hierdoor is het een typisch voorbeeld van het zogenaamde Web 2.0. In oktober 2007 kondigde Google het OpenSocial-initiatief aan92. Hierdoor wordt het mogelijk om op een standaard manier inhoud van verschillende social-networkingsites bijeen te brengen.

90

http://nl.wikipedia.org/wiki/Social-networkingsite OTTEN (R.). De online toekomst heet web 2.0 http://www.nrc.nl/media/article110012.ece geraadpleegd op 23 maart 2008 92 http://code.google.com/apis/opensocial/ 91

- 73 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

Naast de pure social-networkingsites, waarbij het profiel en het netwerk de kern is, zijn er ook veel websites met een ander doel, die elementen van sociale netwerken verwerken. Zo kunnen mensen met een account op bijvoorbeeld de fotohostingsite Flickr en de videowebsite You Tube ook aangeven wie hun vrienden en contacten zijn, om zo op de hoogte te blijven van nieuw materiaal van deze contacten.

3.4.2.2

Soorten Social Networking Services

JANSSEN maakt in het volgende onderscheid in de verschillende soorten social networking services:93

●

Online business directories & Business communities Online business directories zijn een soort gouden gids van mensen in het zakenleven. Business communities zijn virtuele gemeenschappen waar

mensen

zakendoen centraal staat en het persoonlijke element slechts bijzaak is.

●

Common interest communities Common interest communities zijn virtuele gemeenschappen van mensen met eenzelfde persoonlijk interessegebied.

●

Friend networking & Social communities Friend networking & Social communities zijn virtuele gemeenschappen waar mensen het sociale element centraal staat en dus niet zakendoen.

●

Face-to-face meeting facilitation sites Dit zijn sites waar mensen die in elkaars buurt wonen en eenzelfde interessegebied hebben elkaar opzoeken met als doel elkaar fysiek te ontmoeten.

●

Relationship Management Tools Tools om relaties te managen en te benutten voor zowel persoonlijk gebruik als bedrijfsmatig gebruik. Vanuit alumnibeleid is het voor onderwijsinstellingen interessant

93

JANSSEN (F.). Linkdossier: Social Networking http://www.frankwatching.com/archive/2005/05/26/linkdossier_social_networking geraadpleegd op: 25 maart 2008

- 74 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

aan te sluiten bij netwerken die het voor hen eenvoudiger maken in contact te blijven met hun oudstudenten.

3.4.2.3

Gebruiksmogelijkheden in het onderwijs94

Forums spelen op veel plaatsen een belangrijke rol in het onderwijs als discussieplatform of ter ondersteuning in de vorm van een soort online vraagbaak. In de leestekst voor cursussen ICT in onderwijs van het ICT Onderwijscentrum van de Vrije Universiteit getiteld Activerend gebruik van discussielijsten in Hoger Onderwijs worden de volgende toepassingen genoemd:

●

Cursusondersteuning Gebruik

van

forums

voor

een

vraag-

en

antwoordrubriek

of

een

vaakgesteldevragenrubriek (Frequently Asked Questions ofwel FAQ’s). Leerlingen stellen daarbij een vraag en de leerkracht of medeleerlingen kunnen deze beantwoorden. Het voordeel is dat een vraag daarmee maar één keer beantwoord hoeft te worden en dat de leerkracht minder persoonlijke e-mails hoeft te beantwoorden.

●

Meningsvorming, visieontwikkeling en reflectie Leerlingen zullen kennis en vaardigheden moeten leren beheersen op het evaluatieve en reflectieve niveau. Een leerling moet leren om vragen te beantwoorden zoals: “wat vind jij van...”, “wat heb je geleerd...”, “pas dit eens toe in...”. Leerlingen moeten leren om een visie te formuleren en tot uitdrukking te brengen, zodat reflectie op de leerstof en eigen functioneren bevorderd wordt. Deze vaardigheden zijn moeilijk te onderwijzen en te toetsen door het bestuderen van boeken en het afnemen van proefwerken.

●

Gebruik bij lesmomenten In veel onderwijssituaties wordt het rooster en de handleiding van de vakken als leidraad genomen voor de inrichting van de te geven leerstof. Dit heeft veel voordelen voor de werkbelasting en biedt zowel de leerkracht als de leerling een houvast om de werkzaamheden te kunnen plannen en zich te oriënteren op de leerstof. Een discussielijst kan helpen om deze werkvorm te verbeteren door bijvoorbeeld leerlingen voorafgaand aan lesmomenten gerichte opdrachten te geven en die in te laten leveren in

94

Bron: http://www.icto.vu.nl/didactiek/discussie_op_internet.htm

- 75 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

een discussielijst. Zo bereiden zij zich beter voor op de lesmomenten, worden ze actiever en de leerkracht kan de lesmometnten besteden aan onderwerpen die leerlinen als problematisch ervaren (differentiëren en remediëren).

●

Ontwikkelen van product, werkwijze, of oplossing Discussielijsten kunnen ook gebruikt worden wanneer leerlingen een product, werkwijze of oplossing van een probleem moeten ontwikkelen. De discussielijst is vooral zinvol om tussenresultaten te plaatsen (analyserapporten, conceptverslagen, conceptoplossingen, conceptpresentaties, conceptprocesbeschrijvingen). Aan de hand van commentaar van andere

leerlingen

kunnen

wijzigingen,

aangebracht.

- 76 -

verfijningen

en

verbeteringen

worden

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

3.4.2.4

Voorbeelden van toepassingen

Afbeelding 19: http://www.facebook.com/

Afbeelding 20: http:// drupal.org/

Afbeelding 22: http://groups.google.com/ Afbeelding 21: http://www.esnips.com/

Afbeelding 24: http://www.myspace.com/ Afbeelding 23: http://www.hyves.nl/

Afbeelding 25: http://www.bunchball.com/

Afbeelding 27: http://groups.msn.com/

Afbeelding 26: http://www.bebo.com/ Afbeelding 28: http://www.orkut.com/

- 77 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

3.4.3

Weblogs

Je wilt als leerkracht leerlingen stimuleren om schriftelijk te argumenteren en om leerlingen op een gemakkelijke manier feedback te laten geven op elkaars redeneringen. Je merkt echter dat leerlingen het niet motiverend vinden om te redeneren in een omgeving waar zij zelf geen 'eigenaar' van zijn. 3.4.3.1 Wat is een weblog? In zo'n geval kun je weblogs inzetten. Weblogs zijn in de meeste gevallen persoonlijke websites, waar de auteur (of auteurs) een soort logboek (dagboek) bijhoudt. In veel gevallen gaat het daarbij om een heel concreet onderwerp. Berichten worden chronologisch geordend en kunnen daarnaast ook in zelf gekozen categorieën worden geplaatst. Een weblog is meestal openbaar toegankelijk, maar kan ook een besloten karakter hebben. Bezoekers kunnen meestal op een bijdrage reageren. Weblogs kunnen door leerkrachten worden gebruikt om met leerlingen te communiceren over de cursus. Zij kunnen via een weblog mededelingen doen en bronnen verstrekken. Maar weblogs hebben vooral waarde wanneer een student zelf of samen met anderen een weblog schrijft.

Weblogs kunnen een rol spelen bij het aanleren van vaardigheden. Deze vaardigheden vallen uiteen in drie categorieën:95

●

informatievaardigheden Het is steeds makkelijker om aan informatie te komen via het internet. Het wordt echter steeds lastiger om juiste informatie te vinden wat betreft betrouwbaarheid, relevantie en actualiteit. Kwaliteitscriteria die hierbij een rol spelen zijn van toepassing op weblogs zoals actualiteit, bronvermelding, etc. Als studenten met weblogs werken zullen ze zelf ervaren hoe ze met informatie om moeten gaan.

●

sociale vaardigheden zoals discussiëren, peer review, zelfreflectie, omgaan met kritiek; respect opbrengen voor anderen, zelfstandig denken. Deze kunnen getraind worden door te werken aan en te reageren op weblogs. Weblogs geven iedereen gelijke kansen, iets wat in een klas situatie lang niet altijd het geval is.

95

Poortman, S. en Sloep, P. (2005) weblogs in het onderwijs, Onderwijsinnovatie maart 2005

- 78 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

●

Lees- en schrijfvaardigheden Lezen, interpreteren en samenvatten wordt gestimuleerd.

3.4.3.2

Gebruiksmogelijkheden in het onderwijs

RUBENS zet het gebruik van weblogs in het onderwijs af tegen de zeven pijlers van van digitale didactiek van SIMONS. Hij geeft aan dat de meerwaarde van weblogs vooral is terug te vinden wanneer een student zelf of samen met anderen een weblog schrijft. Afhankelijk van het doel van de weblog zijn dan alle zeven pijlers terug kunnen vinden in een weblog van een student:96 a) Relaties leggen Weblogs lenen zich goed voor het leggen van relaties tussen (bijdragen van) verschillende personen. Een weblog kan ook een goed medium zijn voor sociale interactie. b) Creëren Weblogs kunnen worden gebruikt om online redeneren te stimuleren. Er zijn ook voorbeelden

van

weblogs

waarmee

leerlingen

expliciet

werken

aan

hun

schrijfvaardigheden. c) Uitdragen Een weblog is bij uitstek bedoeld om informatie, kennis en ervaringen met anderen te delen. d) Transparant maken Met behulp van een weblog is het mogelijk om bijdragen (de reacties er op en de relaties met andere bijdragen) te analyseren. Weblogs ontberen echter functionaliteiten om de bijdragen te analyseren.

96

RUBENS (W.). Weblogs in het hoger onderwijs http://elearning.surf.nl/e-learning/artikelen/2326 datum van raadpleging: 6 december 2007

- 79 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

e) Leren leren Weblogs worden gebruikt voor het geven van feedback en voor het reflecteren op het eigen leren. Verschillende promovendi gebruiken weblogs bijvoorbeeld voor dit doel.97 Ook zijn voorbeelden bekend waar weblogs gebruikt worden als digitale portfolio's.98 f) Competenties centraal stellen Bij het gebruik van een weblog als portfolio komt deze pijler naar voren. g) Flexibilisering Dit behoeft verder geen toelichting. 3.4.3.3

Voorbeelden van toepassingen:

Afbeelding 29: http://www.blogger.com/

Afbeelding 30: http://blogs.skynet.be/

Afbeelding 33: http://wordpress.org/

Afbeelding 31: http://www.bloggen.be/ Afbeelding 34: http://www.geeklog.net/

Afbeelding 32: http://b2evolution.net/

Afbeelding 35: http://www.s9y.org/

97 98

Zie bijvoorbeeld: http://homepages.hvu.nl/cetis/i.zitter/Blogger.html Zie: http://e-learning.surf.nl/portfolio/actueel/3213 voor een aantal voorbeelden hiervan.

- 80 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

3.4.4

Wiki’s

Je leerlingen moeten in groepjes van drie een werkstuk schrijven. Je vindt het belangrijk dat je kunt zien wie welke bijdrage heeft geschreven. En je wilt voorkómen dat jij en de leerlingen verouderde versies van een werkstuk te lezen krijgen. 3.4.4.1

Wat is een WIKI?

Met behulp van een wiki kunnen leerlingen tijd- en plaatsonafhankelijk werken aan hetzelfde document, waarbij je bovendien kunt zien welke individuele bijdragen zijn geleverd.

GORISSEN omschrijft een wiki als een verzameling van gekoppelde webpagina's die door de bezoekers eenvoudig te bewerken zijn met behulp van een internetbrowser. Het onderhoud van een wiki vindt meestal plaats door meerdere auteurs die elkaar niet hoeven te kennen. Deze auteurs verbeteren ook elkaars fouten. De historie van de wijzigingen wordt transparant gemaakt en eventuele foutieve mutaties kunnen gemakkelijk worden hersteld. Het meest bekende voorbeeld van een wiki is de online encyclopedie Wikipedia. Volgens GORISSEN kunnen wiki’s worden gebruikt om samen kennis te ontwikkelen. Een leerkracht kan bijvoorbeeld een basisstructuur met informatie rond een bepaald onderwerp opzetten. Vervolgens kunnen leerlingen deze structuur aanvullen en uitbreiden. Individuele bijdragen zijn zichtbaar via de geschiedenis van de wiki. Het is ook mogelijk om afbeeldingen binnen wiki's te gebruiken. Wiki's kunnen bijvoorbeeld worden gebruikt bij het voorbereiden van een studiereis, om gezamenlijk te werken aan een document, of als projectruimte. Een wiki is een open omgeving en daarom niet geschikt om vertrouwelijke informatie te verwerken. Wiki’s zijn wel bij uitstek geschikt om te ‘creëren’ en ‘uit te dragen’.99

Een wiki heeft enkele unieke eigenschappen100:

99

GORISSEN (P.). WikiWiki: Anarchie in het hoger onderwijs http://e-learning.surf.nl/e-learning/artikelen/2374, zie bijlage XXX datum van raadpleging: 6 december 2007 100 GORISSEN (P.). WikiWiki: Anarchie in het hoger onderwijs http://e-learning.surf.nl/e-learning/artikelen/2374, zie bijlage XXX datum van raadpleging: 6 december 2007

- 81 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

• Open structuur In principe kan iedereen bijdragen aan een wiki. Als een pagina nog niet bestaat of niet compleet is kunnen bezoekers die toevoegen of aanpassen. Het is, afhankelijk van de software, mogelijk hier beperkingen in aan te brengen, maar in het algemeen kan het altijd. • Dynamisch groeimodel Pagina's binnen een wiki kunnen naar elkaar verwijzen, zelfs als de pagina waar naar verwezen wordt nog niet bestaat. In dat geval verschijnt er een vraagteken achter de link. Met een klik op dat vraagteken, wordt de pagina waarnaar gelinkt wordt aangemaakt en kan deze ingevuld worden. Een wiki heeft dus geen knop getiteld "nieuwe pagina"! • Eenvoudige opmaak Een beperkte set van opmaaktekens zorgt er voor dat de belangrijkste, noodzakelijke opmaak (lijsten, kopjes, cursief etc.) beschikbaar is. Gebruik van HTML codes in een wiki is meestal niet toegestaan. • Unieke namen Een Wiki werkt niet met mappenstructuren zoals op de meeste websites, maar met unieke namen voor pagina's. Dat maakt het verwijzen naar andere pagina's eenvoudig. Als een WikiWoord wordt ingevoerd in de tekst wordt dat automatisch omgezet in een link. Een WikiWoord is een woord bestaande uit een combinatie van hoofdletters en kleine letters. De kans vangebroken verwijzingen, bijvoorbeeld omdat een pagina is verplaatst is, zelfs bij links tussen wiki's, hierdoor klein. • Traceerbare wijzigingen Ondanks het open karakter biedt een wiki voldoende mogelijkheden om de zaak in de gaten te houden. Doordat de verschillende wijzigingen bijgehouden worden kan schade door vandalisme redelijk eenvoudig ongedaan gemaakt worden. Updates via RSS of email en automatisch gegenereerde overzichtspagina's bieden zicht op nog te maken pagina's of niet langer gelinkte (en daarom moeilijk bereikbare) pagina's.

- 82 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

3.4.4.2

Gebruiksmogelijkheden in het onderwijs

Wiki’s kunnen ingezet worden als gemeenschappelijke kennisbron binnen vakken en opleidingen. De leerkracht kan bijvoorbeeld een structuur met informatie rond een bepaald onderwerp opzetten die door de leerlingen aangevuld en uitgebreid wordt. Belangrijk aandachtspunt daarbij is overigens dat het beoordelen van de individuele bijdragen van leerlingen bij een wiki moeilijker is dan bijvoorbeeld een weblog of forum. De individuele bijdragen zijn weliswaar uit de geschiedenis van de wiki te halen, maar het beoordelen daarvan is moeilijker dan bij meer op het individu gerichte middelen.

Een voorbeeld van het gebruik van een wiki in het onderwijs is het voorbereiden van een schoolreis naar een land of plaats waarbij de leerlingen die de voorbereiding doen, de informatie die zij vinden over de plaatsen die zij willen/gaan bezoeken in de wiki invoeren. De wiki dient voor de reis als voorbereidingsmiddel voor de leerlingen zelf en de andere studenten en tijdens en na de reis als omgeving waar naar foto’s verwezen kan worden of verslagen van weer andere leerlingen in opgenomen kunnen worden.

Het bedenken van zinvolle onderwijskundige toepassingen voor wiki's wordt voornamelijk begrensd door de eigenschappen van een wiki: het is een open omgeving waarbij het niet moet gaan om vertrouwelijke informatie en waarbij het auteursschap van bepaalde delen niet (heel) relevant is. Dat sluit daarom een aantal zaken uit en maakt anderen juist weer heel geschikt. Een paar voorbeelden:101

●

Een wiki als basis voor een website met good practices van het gebruik van wiki's Een uitgelezen kans en een goed voorbeeld van het gebruik van wiki's voor datgene waar ze sterk in zijn. De good practices zijn zo niet langer statische beschrijvingen, maar kunnen bijvoorbeeld worden aangevuld met de ervaringen van bezoekers.

101

Bron: http://elearning.surf.nl/e-learning/artikelen/2374

- 83 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::. ●

Een wiki als portfolio Dit is een heel slechte toepassing van wiki's. Zelfs als het gaat om het peer-to-peer reviewen van elkaars bijdragen zul je beter dan bij een wiki in het algemeen het geval is, zeggenschap willen hebben over wie welke onderdelen kan zien, laat staan wijzigen.

●

Een wiki als projectomgeving voor groepen studenten Dit is een mogelijke toepassing. Binnen de projectgroepjes zelf zal het bijhouden van bijvoorbeeld projectdocumentatie binnen de wiki handig zijn omdat het bijvoorbeeld tijdens het proces van brainstorming, uitwerken van deelproducten, enzovoort de gewenste ondersteuning biedt. De vraag is dan of de verschillende projectgroepen elkaars wiki's mogen zien (en eventueel wijzigen?) tijdens het uitvoeren van het project. Daar zal anders extra autorisatie op moeten komen.

●

Een wiki als notitieblok voor een promotie-onderzoek Als open wiki absoluut ongeschikt. Achter een wachtwoord kan het, maar dan zijn andere tools, zoals bijvoorbeeld een weblog net zo bruikbaar.

●

Een wiki als basis voor een online verklarende woordenlijst over leertechnologie Ook dit is een voorbeeld van een goede toepassing van de mogelijkheden van een wiki. Als je hier als bezoeker een buzzword tegenkomt, markeer je het gewoon als WikiWoord zodat het duidelijk is dat er meer uitleg over nodig is.

●

Een wiki als basis voor een website over het verschijnsel van rellen rond voetbalwedstrijden waarbij de verschillende bendes in kaart worden gebracht Als onderwerp waarschijnlijk niet zo heel erg geschikt omdat de kans groot is dat de verschillende groepen waar het over gaat de wiki ook bezoeken en je de kans loopt dat jij in de rol van politieagent alles in de gaten moet houden. Een iets ongevaarlijker en minder controversieel onderwerp zou waarschijnlijk beter zijn.

- 84 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

3.4.4.3

Voorbeelden van toepassingen

Afbeelding 36: http://wiki.zoho.com/

Afbeelding 38: http://pbwiki.com/ Afbeelding 37: http://www.wikikids.nl/

Afbeelding 39: http://www.wetpaint.com/ Afbeelding 40: http://www.wikidot.com/

Afbeelding 41: http://www.wikispaces.com/

Afbeelding 42: http://www.jot.com/

Afbeelding 44: http://www.wikia.com/wiki/Wikia Afbeelding 43: http://sites.google.com/

- 85 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

3.4.5

Podcasting

Je wilt als leerkracht, dat leerlingen aantonen in staat te zijn om een deskundige uit de beroepspraktijk te interviewen. Je wilt dat zij het interview opnemen en feedback vragen aan een medeleerling.

3.4.5.1

Wat is podcasting?

Podcasting is dan een handige toepassing. Podcasting is de samentrekking van ‘broadcasting’ en ‘iPod’ (de mp3-speler van Apple). Het is een manier om eenvoudig audiobestanden op het Internet te kunnen publiceren. Luisteraars kunnen de bestanden makkelijk vinden en zich er op abonneren zodat ze van nieuwe opnames automatisch bericht krijgen en deze, als ze dat willen, automatisch downloaden.102 Het is mogelijk om podcasts vanuit een meer sociaal-constructivistisch perspectief in te zetten, bijvoorbeeld door leerlingen zelf podcasts te laten maken over een bepaald onderwerp. Ook kunnen podcasts worden gebruikt voor taalonderwijs (spreekvaardigheid), om discussies op te nemen, voor hardop denken of om geluiden op te nemen. Volgens MAAG kan het gebruik van podcasts leerlingen motiveren tot leren omdat zij dankzij podcasting eigenaar zijn van het leermateriaal.103 De toepassing van podcasting in het onderwijs staat nog in de kinderschoenen. Er is weinig onderzoek naar gedaan. RACTHAM en ZHANG formuleren wel een aantal onderzoeksvragen, onder meer over het gebruik van podcasting voor samenwerkend leren.

3.4.5.2

Gebruiksmogelijkheden in het onderwijs

Een belangrijke toepassing van podcasts in het onderwijs, met name in de Verenigde Staten, is op dit moment het online zetten van audioregistraties van colleges en (gast-)presentaties door universiteiten104. Apple heeftonlangs het iTunes U-initiatief gelanceerd dat universiteiten de mogelijkheid biedt een eigen ruimte in de iTunes winkel te krijgen waar ze podcasts kunnen aanbieden.105 Die kunnen dan gratis beschikbaar gesteld worden, maar een universiteit kan ook besluiten dat er voor betaald moet worden. De Educause organisatie stelt een groot aantal podcasts met audioregistraties van sessies haar jaarlijkse Educause102

VERSTELLE (M.). Podcasting in het hoger onderwijs: nieuwe hype of echte aanwinst? http://elearning.surf.nl/e-learning/artikelen/2891, zie bijlage XXX datum raadpleging: 3 december 2007 103 MAAG (M.). Podcasting and MP3 Players: Emerging Education Technologies. In: Computers, Informatcs, Kursing, vol. 24, nr. 1, pp.9-13. 104 Zie bijvoorbeeld: http://productivity.strategy-blogs.com/2005/10/list_of_academi.html 105 Zie: http://www.apple.com/education/solutions/itunes_u/

- 86 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

conferentie online beschikbaar106. Een andere mogelijkheid is om leerlingen zelf aan de slag te laten gaan met het produceren van een podcast. Ook buiten schoolverband gaan tieners zelf aan de slag met podcasts.107 Leerkrachten en onderwijskundigen hebben podcasts ontdekt als medium om te discussiëren over onderwijsvernieuwing.108 In relatie tot SIMONS’ pijlers van digitale didactiek zou de betekenis vooral kunnen liggen bij flexibilisering, creëren en uitdragen109. ●

Relaties leggen Podcasts lenen zich minder goed dan weblogs voor het leggen van relaties tussen (bijdragen van) verschillende personen. Het is nog niet goed mogelijk in podcasts te zoeken of om naar specifieke fragmenten te linken.

●

Creëren Podcasts kunnen gebruikt worden om online redeneren te stimuleren. In dit geval werken studenten dan aan hun spreekvaardigheden.

●

Uitdragen Een podcast is bij uitstek bedoeld om informatie, kennis en ervaringen met anderen te delen.

●

Transparant maken Podcasts ontberen functionaliteiten om bijdragen te analyseren.

●

Leren leren Podcasts kunnen worden gebruikt voor het geven van feedback en voor het reflecteren op het eigen leren.

●

Competenties centraal stellen Een verzameling podcasts is minder geschikt als portfolio omdat de audiobestanden niet zo gemakkelijk als bij tekst een overzicht bieden.

●

Flexibilisering De mogelijkheid om podcasts ook offline te beluisteren maakt deze nog flexibeler dan de meeste weblogs.

106

Zie: http://connect.educause.edu/blog/podcaster Zie bijvoorbeeld: http://www.teenpodcasters.com/ 108 Zie bijvoorbeeld: http://www.ottergroup.com/ 109 RACTHAM (P.). Podcasting in academia: a new knowledge management paradigm within academic settings. In: Proceedings of the 2006 ACM SIGMIS CPR conference on Computer Personnel Research, New York, The Association for Computing Machinery, 2006, pp. 314-317. 107

- 87 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

3.4.5.3

Voorbeelden van toepassingen:

Afbeelding 46: http://www.podbean.com/

Afbeelding 45: http://switchpod.com/

Afbeelding 48: http://www.mypodcast.com/ Afbeelding 47: http://www.wildvoice.com/

Afbeelding 49: http://shockpod.com/

Afbeelding 51: http://www.gcast.com/

Afbeelding 50: http://share.ovi.com/

Afbeelding 53: http://www.podango.com/

Afbeelding 52: http://odeo.com/

Afbeelding 54: http://www.podcastfm.co.uk/

- 88 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

3.4.6

Vodcasting en Video Streaming

Je leerlingen krijgen volgende opdracht: Uitbeelden wat het algemeen concept kinderrechten wil zeggen, op zo'n manier dat mensen uit andere culturen die andere talen spreken het begrijpen. Geen woorden enkel gebaren en gelaatsuitdrukkingen.” Je kan dit filmen, monteren en publiceren op het internet. Om nadien feedback te vragen aan een parallel klas of een klas uit een andere school.

3.4.6.1

Video's op internet

Het gebruik van video op internet bleef lange tijd beperkt tot kleine schokkerige filmpjes. Maar de stijging van het aantal breedbandverbindingen en de goedkopere mogelijkheden om de filmpjes online aan te bieden hebben geleid tot een enorme groei van het aanbod. Video kan ruwweg op twee manieren aangeboden worden: streaming of als download. Streaming video heeft als voordeel dat de video meteen start met afspelen en alleen dat deel van de video dat bekeken wordt (tijdelijk) gebufferd wordt. Daar waar het niet de bedoeling is dat de video verder verspreid wordt is dat de aangewezen oplossing. Videoblogs bieden de videobestanden echter in een downloadbare vorm aan. Het voordeel daarvan is dat die bestanden dan ook op mobiele afspelers geplaatst kunnen worden of bewaard kunnen worden, net als bij podcasts het geval is.

3.4.6.2

Video Streaming

Een video-uploadwebsite is een website waarnaar gebruikers videoclips kunnen verzenden zodat ze te bekijken zijn op het internet. Aan het begin van de 21ste eeuw werden dit soort steeds populairder door de toename van de internet snelheden, de komst van de camera telefoon en digitale video. Sommige videowebsites, zoals You Tube en Dailymotion, zijn tegelijkertijd een social networkingsite. Door het systeem van reageren op video's, abonneren op andere gebruikers en allerlei andere interactieve functies ontstond bij YouTube een grote gemeenschap. Veel video-

- 89 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

uploadwebsites zijn een typisch voorbeeld van web 2.0. Andere video-uploadwebsites zijn weer besloten en meer bedoeld om video's te delen met vrienden of familie.110

Een probleem waar veel videowebsites mee te kampen hebben zijn auteursrechten. Veel videowebsites keuren hun video's niet eerst voor ze gepubliceerd worden. Hierdoor kan auteursrechtelijkbeschermd materiaal voor lange tijd via het internet toegankelijk zijn. Filmstudio's kunnen met hoge schadeclaims komen als hun auteursrechten geschonden worden. Daarom komen veel videowebsites met oplossingen voor dit probleem. Zo brachten veel websites de maximale bestandsgrootte en/of tijdsduur van de video's terug om te voorkomen van complete films op de website verschijnen. YouTube experimenteert systeem dat video's automatisch vergelijkt met een database om auteursrechtelijkbeschermd materiaal te filteren.111

Videowebsites spelen een steeds belangrijkere rol bij de journalistiek. Gebruikers uploaden hun filmpjes van actuele gebeurtenissen die vaak een hoge journalistieke waarden hebben. Voor een journalist kan een filmpje dermate relevant zijn dat hij contact opneemt met de uploader voor een versie van hogere kwaliteit.112 3.4.6.3

Vodcasting

In de meest simpele omschrijving zijn vodcasts korte videofilmpjes (+/- 15 minuten) die gedownload kunnen worden en die veelal verspreid worden via iTunes (de media winkel van Apple) en weblogs.113 Vodcasts hebben twee bijzondere eigenschappen.114 ●

De eerste is dat men zich kan abonneren op zogenaamde vodcast-feeds. Men kan zich abonneren op deze vodcast -feeds met iTunes of met een feedlezers zoals blogline of iGoogle. Het voordeel van het abonneren op zo’n feed is dat elke keer wanneer er een filmpje wordt gepubliceerd dit automatisch wordt ontvangen. Een feed is niets meer dan een link die eens in de zoveel seconden controleert of er nieuwe content is geplaatst op een website.

http://nl.wikipedia.org/wiki/Video-uploadwebsite IDEM 112 IDEM 113 VAN DETH (S.). Handleiding vodcasten in het Onderwijs, Amsterdam, Universiteit van Amsterdam, sine dato, pp.2-3 114 IDEM 110 111

- 90 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::. ●

De tweede bijzondere eigenschap is dat deze videofilmpjes op een video iPod gedownload en bekeken kunnen worden. Houdt er rekening mee dat andere mobiele videospelers van andere merken (zoals de Zen van Creative), mobiele telefoons en de Playstation Portable (PSP) vaak niet dezelfde bestandstype kunnen lezen.

Waar komt de term ‘vodcasting’ vandaan?115 Volgens sommigen is het woord vodcasting afgeleid van de term podcasting. Podcasting is het maken en verspreiden van audiofragmenten (bv. radioprogramma's) die af te spelen zijn op een iPod - of andere MP3 speler. Het eerste deel van het woord Podcasting (=Pod) is dus afgeleid van de iPod. Vodcasting zou dan het podcasten van video zijn. Andere suggere ren echter dat ‘VOD’ staat voor Video On Demand. Het laatste deel van het woord vodcasting – ‘casting’ - refereert in ieder geval aan de term 'broadcasting' oftewel uitzenden. Dit omdat zowel vodcasts als podcasts veelal worden verspreidt via (RSS) feeds. Met behulp van een website of een programma is het vervolgens mogelijk om de content, die via feeds gepubliceerd wordt, automatisch binnen te halen. Veel weblogs maken automatische van deze feeds aan. Daarom worden weblogs vaak gebruikt voor het creëren van videoblogs (ook wel: vlogs) oftewel weblogs met video. Op het moment dat iemand een nieuwe post aanmaakt op zo'n (video)weblog, dan wordt deze automatisch verzonden naar iedereen die zich heeft geabonneerd op de feed van deze weblog. De post of video wordt dus als het ware uitgezonden naar alle abonnees. Wanneer moet je NIET gaan vodcasten?116 ●

Als je langere videofilms (langer dan 15 minuten) wilt verspreiden.

●

Als je de videofilms binnen een elektronische leeromgeving wil verspreiden.

Wanneer moet je WEL gaan vodcasten?117 ● ● ● ● ●

Als je korte videofilms wilt aanbieden. Als je een reeks videofilms wilt gaan aanbieden. Als je wilt dat de gebruiker nieuwe geplaatste filmpjes automatisch binnen krijgt. Als je wilt dat deze videofilms ook op video iPod’s kunnen worden bekeken.

115

IDEM IDEM 117 IDEM 116

- 91 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

3.4.6.4

Gebruiksmogelijkheden in het onderwijs

Hoewel het online zetten van audioregistraties van colleges en (gast-)presentaties door universiteiten in de Verenigde Staten al tamelijk gangbaar aan het worden is, is de hoeveelheid videomateriaal op dat gebied een stuk beperkter.De reden daarvoor zijn waarschijnlijk de hogere productiekosten van het maken van zo’n videoregistratie. Waar een podcast beperkt blijft tot het alleen vertellen van hoe iets werkt kan een videoblog door het gebruik van video nog beter ingezet worden als middel om kleine brokjes instructie te verspreiden. In Nederland worden videoblogs bij Montesorischool ‘t Ronde ingezet ten behoeve van digital storytelling door leerlingen onder begeleiding van een leerkracht. De leerlingen gaan met de videocamera door de school heen en besteden aandacht aan op dat moment actuele onderwerpen. Izzy Video118

is een voorbeeld van een regelmatig verschijnende videoblog waarin

uitgelegd wordt hoe je betere filmpjes kunt maken met je digitale videocamera. De instructies zijn kort genoeg om daadwerkelijk onderweg in de tram of trein bekeken te worden en de opzet is zo dat ze ook op het relatief kleine schermpje van bijvoorbeeld een iPod Video goed te volgen zijn. Streaming video wordt op verschillende manieren toegepast in het onderwijs: ●

De student filmt zelf.

●

De student wordt gefilmd.

●

Video als voorbeeld/instructiemateriaal

●

Actueel en historisch bronmateriaal

Hieronder wordt nader toegelicht hoe deze vormen hun plek vinden in het onderwijs.

1) De leerling filmt zelf Door zelf een situatie te filmen kunnen leerlingen laten zien hoe zij naar de "wereld" kijken en kunnen ze laten zien wat zij zelf hebben gezien. Vooral om het maken van een video vraagt om een goed doordacht script of storyboard en een duidelijke boodschap worden leerlingen gedwongen om zich diep in een onderwerp te verdiepen. Doordat een

118

Een mooi voorbeeld van online videotutorials is te vinden op: http://www.izzyvideo.com/

- 92 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

video niet te lang mag duren worden ze gedwongen de belangrijkste aspecten naar voren te halen.119 2) De leerlingen wordt gefilmd Om de leerling inzicht te geven in zijn eigen competenties, zoals bijvoorbeeld de vaardigheden om te presenteren wordt de leerling gefilmd. Doel van zo'n video is meestal om de leerling daarover te laten reflecteren. De leerling kan zich dan op een later moment zelf terugzien. Door de video te streamen kan de student het materiaal tonen aan medeleerlingen en ouders. Ook kan hij onderdelen van die video opnemen in een verslag of portfolio, door fragmenten te selecteren en als link op te nemen in een verslag of portfolio.120 Een leerling kan ook de opdracht krijgen om zichzelf te filmen om op die manier een leerkracht of leerling op afstand met hem te laten kennismaken. Dat is bijvoorbeeld zinvol in internationaal afstandsonderwijs. Een eigen videoportret kan dan een goede ijsbreker zijn.121 eTwinning is een voorbeeld waar men dit kan toepassen. Kort over eTwinning: Scholen moeten de kans krijgen samen met en van elkaar te leren, ideeën uit te wisselen en vrienden de maken. Daarom lanceert de Europese Commissie de eTwinning-actie. Deze actie promoot het meertalige en multiculturele karakter van het Europese maatschappijmodel. eTwinning kan omschreven worden als een partnerschap tussen ten minste twee scholen uit ten minste twee verschillende Europese landen, met gebruik van ICT om samen te werken aan een pedagogisch verantwoorde activiteit.

119

DEINUM (F.). Hoe maak je een beeldverslag van een bijeenkomst of excursie? http://www.digitaledidactiek.nl/dd/presenteren/510 Geraadpleegd op 25 maart 2008 120 DEINUM (F.). Hoe kun je studenten eigen videofragmenten in een verslag laten opnemen? http://www.digitaledidactiek.nl/dd/begeleiden/619 Geraadpleegd op: 25 maart 2008 121 BAARS (G.). Welke ijsbrekers kun je inzetten om studenten elkaar online te laten leren kennen? http://www.digitaledidactiek.nl/dd/didactiek_algemeen/335 Geraadpleegd op: 25 maart 2008

- 93 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

3) Video als instructie en voorbeeldmateriaal Video wordt veelvuldig gebruikt als instructiemateriaal of als voorbeeldmateriaal. Je kunt bijvoorbeeld experts laten vertellen over hun gebied, waarbij het wel van belang is dat je niet hele lange stukken opneemt, maar de expert het in korte clips laat vertellen.122 Experts kunnen ook worden opgenomen om een bepaalde stelling te verdedigen waar studenten via een discussieforum op kunnen reageren.123 Ook kun je met behulp van videocases studenten laten oefenen met reële praktijksituaties.124 DEINUM laat zien hoe je op een relatief eenvoudige manier een collectie kunt maken van videofragmenten die je tijdens een college kunt oproepen.125 Het is ook mogelijk om een "video" te maken van wat er op je beeldscherm gebeurt. 126 Op die manier kun je bijvoorbeeld een instructie maken hoe je een bepaald computerprogramma gebruikt. VERHEIJ & DEINUM127 laten zien hoe je met behulp van video gespreksvaardigheden kunt laten oefenen, Slideshow programma's zoals Microsoft Power Point of Open Office Impress, bieden de mogelijkheden om de presentaties in streaming formaat uit te leveren. Ook kunnen deze presentaties met andere programma's worden omgezet naar streaming formaat bijvoorbeeld: Slideshare.com ...

122

WOLFF (S.). Hoe schakel je experts in met behulp van videoclips? http://www.digitaledidactiek.nl/dd/communiceren/162 geraadpleegd op: 25 maart 2008 123 WOLFF (S.). Hoe schakel je experts op afstand in middels een discussieforum? http://www.digitaledidactiek.nl/dd/communiceren/161 geraadpleegd op 25 maart 2008 124 DEINUM (F.). Hoe maak je videocases voor je onderwijs? http://www.digitaledidactiek.nl/dd/didactiek_algemeen/387 Geraadpleegd op 25 maart 2008 125 DEINUM (F.). Hoe kun je flexibel video gebruiken in je colleges? http://www.digitaledidactiek.nl/dd/presenteren/513 Geraadpleegd op: 25 maart 2008 126 DEINUM (F.). Hoe maak je een beeldscherminstructie? http://www.digitaledidactiek.nl/dd/presenteren/377 geraadpleegd op: 25 maart 2008 127 DEINUM (F.). Hoe kun je sociale vaardigheden trainen met behulp van video? http://www.digitaledidactiek.nl/dd/presenteren/29 geraadpleegd op: 25 maart 2008

- 94 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

4) Actueel en historisch bronmateriaal Met name in studies als journalistiek, kunst en geschiedenis wordt veelvuldig gebruik gemaakt van film als bronmateriaal. Recentelijk zijn er meer mogelijkheden gekomen om gebruik te maken van recente en historische televisiebeelden van de publieke omroepen. Kijk maar naar “deredactie.be”, de website van het VRT nieuws, hier vind je: Hoofdpunten en dossiers uit het nieuws van de VRT. Met tekst, video, audio en foto's. Overzicht van programma's, weblogs, en een nieuwsbrief.

Afbeelding 55: http://www.deredactie.be/cm/de.redactie

Informatie hierover, en overigens ook over vele andere videoaspecten is te vinden op “video surfnet”128. Video kan zo dienen als bronmateriaal voor bijvoorbeeld een historische of journalistieke analyse.129 Denk bijvoorbeeld aan het gebruik in de lessen actualiteit of wereld oriëntatie.

128

Zie: http://video.surfnet.nl/info/home.html DEINUM (F.). Hoe kun je video als bronmateriaal gebruiken? http://www.digitaledidactiek.nl/dd/opdrachten/388 geraadpleegd op: 25 maart 2008 129

- 95 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

3.4.6.5

Voorbeelden van toepassingen:

Afbeelding 57: http://www.youtube.com/

Afbeelding 56: http://www.dailymotion.com/us

Afbeelding 58: http://video.google.com/

Afbeelding 59: http://www.teachertube.com/

Afbeelding 60: http://www.garagetv.be/ Afbeelding 61: http://www.slideshare.net/

Afbeelding 63: http://dotsub.com/ Afbeelding 62: http://www.schooltv.nl/beeldbank/

- 96 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

3.4.7

Photo sharing

In lessen poëzie komt het erop aan dat kinderen waarnemen, beleven,... de klas is daarvoor niet altijd de meest geschikte omgeving. Een park of bos kunnen meer geschikte omgevingen vormen. De leerlingen kunnen dan poëzie associëren met beelden dat ze ontmoeten

en

fotograferen in het park, bos, ... Eenmaal in de klas kan je de foto's bewerken en publiceren op het internet. Vertrekkend vanuit de gepubliceerde foto's kan je tal van werkvormen bedenken.

3.4.7.1

Wat is photo sharing?

Photo sharing biedt de mogelijkheid om beeldmateriaal (foto's) via het web met anderen te delen en commentaar uit te wisselen. Dit is in korte tijd waanzinnig populair geworden, ook al omdat allerhande extra mogelijkheden zoals o.m. social tagging (zie verder) het vinden en indelen van beeldmateriaal aanzienlijk vergemakkelijkt. Bij het uploaden van foto's kan er ook worden opgegeven onder welke voorwaarden (licentie) anderen de foto mogen gebruiken. Ook kunnen foto's in een privégedeelte worden geplaatst, dat alleen te bekijken is door gebruikers die daarvoor toestemming van de uploader hebben.130

Sterke punten die ook in een onderwijscontext van belang kunnen zijn, zijn o.m. de mogelijke RSS feed, de mogelijkheid om commentaar te geven en het eigenaarschap van het ingebrachte materiaal en de zelfgecreëerde virtuele beeldruimte.

3.4.7.2

Gebruiksmogelijkheden in het onderwijs

Voorbeelden van gebruik in een onderwijscontext vind men in de VS in het kunstonderwijs waarbij foto's werden benoemd en besproken. Een ander voorbeeld vind men in het vak aardrijkskunde: het koppelen van een foto aan een locatie op Google Earth via Panoramio.

130

D'HAESE (I.). Gebruik en misbruik van sociale software toepassingen in een onderwijscontext http://www.digitaledidactiek.nl/dd/themas/1299, zie bijlage XXX datum van raadpleging: 25 maart 2008

- 97 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::. ●

Online becommentariëren van foto's Het bekende voorbeeld van Beth HARRIS die haar studenten vroeg om commentaar bij foto's van renaissance schilderijen te zetten. En om via de notes functie ook specifieke onderdelen van de schilderijen te annoteren.131

●

Foto's delen Foto's voorzien van een tag. De tag is hier een samenvatting van de foto. Men kan bijvoorbeeld bij een foto de volgende tags plaatsen: Napoleon, Wellington, Blucher, 1818. Ook kunnen foto's over een project gesorteerd worden in een eenvoudige structuur van mappen (albums). Maar dit kan zeker ook voor de foto's getrokken op een leerwandeling. Men kan zich zelf abonneren via RSS.

●

Groepen Via groepen organiseren gebruikers van Flickr zich. Bijvoorbeeld: Thema Philosophy, hier bestaan 44 groepen die meer of minder serieus samen een “pool” van foto's over hun fascinatie samenstellen. Zoals deze groep over situationisme met 318 leden en 2826 foto's.132

131

POORTMAN (S.). Folksonomy: metadatering door de massa http://e-learning.surf.nl/e-learning/artikelen/2985 geraadpleegd op 25 november 132 http://www.flickr.com/groups/situationism/ geraadpleegd op 3 juni 2008

- 98 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

3.4.7.3

Voorbeelden van toepassingen:

Afbeelding 66: http://www.kodakgallery.com/Welcome.jsp

Afbeelding 65: http://www.flickr.com/

Afbeelding 67: http://photobucket.com/

Afbeelding 68: http://www.myalbum.com/

Afbeelding 69: http://picasaweb.google.com/

Afbeelding 70: http://www.phanfare.com/home.aspx Afbeelding 71: http://www.smugmug.com/

Afbeelding 72: http://www.shutterfly.com/

Afbeelding 73: http://www.webshots.com/ Afbeelding 75: http://www.snapfish.be/

Afbeelding 76: http://www.zooomr.com/ Afbeelding 77: http://www.panoramio.com/

- 99 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

3.4.8

Social bookmarking

Je wilt dat de leerlingen op Internet op zoek gaan naar bronnen, deze bronnen kort beschrijven en met elkaar delen.

3.4.8.1

Wat is social bookmarking

'Social bookmarking' kan daarbij helpen: je vindt een interessant artikel of interessante website, en je slaat deze op een eenvoudige manier op een openbaar toegankelijke website op, in plaats van deze toe te voegen aan de 'Favorieten' die immers gebonden zijn aan de computer waarop je op dat moment werkt. Vervolgens voeg je er vrij te kiezen trefwoorden ('tags') en eventueel een korte omschrijving aan toe. Anderen kunnen door jouw favorieten bladeren, of zoeken via 'tags' die door meerdere mensen worden gebruikt.133

3.4.8.2

Gebruiksmogelijkheden in het onderwijs

Het principe van social bookmarking is bij uitstek geschikt voor het onderwijs, omdat op deze manier veel interessante informatie centraal verzameld en vervolgens verspreid kan worden. Door de losse structuur van deze informatie kunnen er vele verrassende artikelen en inzichten toegevoegd worden, die anderen in staat stellen om met nieuwe dingen in aanraking te komen. Hieronder zijn een aantal concrete toepassingen en mogelijkheden binnen het onderwijs opgesomd:134

• Het opzetten van een centrale omgeving voor het verzamelen van interessante links biedt veel mogelijkheden voor het ontdekken van interessante artikelen op welk vakgebied dan ook: de gebruiker kiest op basis van gevolgde tags zelf uit wat hij boeiend vindt.

• Het collectief en interactief delen van bronnen (met leerkrachten en leerlingen onderling, of zelfs ook met andere scholen of instellingen) – snel opgezet en laagdrempelig in gebruik.

133

BAKKER (J.). Social bookmarking in het onderwijs: mogelijkheden en schaduwkanten. http://e-learning.surf.nl/e-learning/artikelen/3397, zie bijlage XXX datum raadpleging: 6 december 2007 134 IBIDEM

- 100 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

• Het vinden van andere leerkrachten of leerlingen met overlappende interesses en het kunnen uitwisselen van interessante berichten met hen.

• Inzage door de leerkracht of studiebegeleider in wat de leerling online leest, door de gelinkte webpagina's van een student te bekijken.

• Clusters van door leerlingen gemaakte trefwoorden en in werkstukken gebruikte links en artikelen kunnen een grotere context bieden aan de beoordelaar van het werkstuk.

• Het onafhankelijk van tijd en locatie kunnen delen van interessante bronnen en links binnen een project of projectgroep.

• Langdurige opslag van deze links, waarbij elk leerjaar nieuwe informatie toevoegt terwijl het verzamelde werk uit voorgaande jaren netjes geordend beschikbaar blijft.

• Het bieden van een eenvoudige manier om ontdekte informatie te verspreiden. Een leerkracht kan bijvoorbeeld op eenvoudige wijze zijn artikelen aanbieden op zijn eigen webpagina en/of via een RSS-feed, al dan niet in combinatie met bijvoorbeeld zijn weblog of weblog berichten van derden. Hierdoor kunnen zijn leerlingen op de hoogte blijven van interessante nieuwe artikelen en ontwikkelingen, bijeengebracht door de leerkracht. BIERENS noemt de volgende toepassings-mogelijkheden in het (hoger) onderwijs:135

●

Een del.icio.us archief als vast onderdeel van een ePortfolio.

●

Een docent kan ter lesvoorbereiding een lijst van verplichte literatuur in Furl aanmaken. Dit biedt extra's bovenop de mogelijkheden van een Blackboard, WebCT of N@tschool, en hoeft niet in elke cursusmodule opnieuw te worden ingevoerd. Studenten gaan naar de opgegeven link of halen de content via een RSS-feed binnen. Die laatste optie zorgt er ook voor dat ze automatisch bericht krijgen over nieuwe bookmarks.

135

BIERENS (G.). Social Bookmarking en de mogelijkheden ervan voor het Hoger Onderwijs. http://e-learning.surf.nl/e-learning/artikelen/2930 zie bijlage XXX datum raadpleging: 25 maart 2008

- 101 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::. ●

Bij projecten waarbij internet als informatiemedium wordt ingezet, kunnen de studenten vastleggen welke bronnen ze gevonden en gebruikt hebben. De docent kan de verrichtingen van de projectgroep eenvoudig volgen door zich te abonneren op de RSSfeed, indien gewenst kan de docent zelfs per ingebrachte bron direct feedback geven en eventueel bijsturen.

●

Voor bibliotheken in het hoger onderwijs biedt social bookmarking kansen als researchinstrument of als onderdeel van informatievaardigheden-trainingen.

●

En voor wie het aan tijd en/of middelen ontbreekt om aan te sluiten bij initiatieven als DAREnet.nl zou serieus kunnen overwegen om social bookmarking tools in te zetten voor het inrichten, onderhouden en aanbieden van repositories. Zo kan een Furl-account ook dienst doen als collectief invoer-instrument van meerdere personen tegelijkertijd. Met behulp van XML, BibTex, RIS/Endnote of een ander formaat kan de content periodiek geëxporteerd worden naar elders. Ook del.icio.us biedt via de API mogelijkheden om content over te hevelen naar een database op de eigen server.

●

Docent-collega's kunnen onderling een groepsfurl of groeps-delicioussite opbouwen.

- 102 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

3.4.8.3

Voorbeelden van toepassingen:

Afbeelding 79: http://www.citeulike.org/ Afbeelding 78: http://del.icio.us/

Afbeelding 81: http://www.diigo.com/ Afbeelding 80: http://ma.gnolia.com/

Afbeelding 83: http://www.stumbleupon.com/

Afbeelding 84: http://www.yurls.net/

- 103 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

3.4.9

Webfeeds of RSS Feeds

De leerlingen hebben per groep een weblog gestart. Je wil dat leerlingen permanent op de hoogte worden gebracht van elkaars vorderingen. Dit om de betrokkenheid te verhogen en ook niet te vergeten, het van elkaar leren. 3.4.9.1

Wat is een webfeed of RSS feed?

Een webfeed is een alternatieve, versimpelde weergave van online inhoud. Het is de meest gebruikte vorm van websyndicatie. Een site plaatst zijn inhoud, vaak in een verkorte of beschrijvende versie, in een online bestand: de feed. Veel sites kiezen ervoor om alleen nieuwskoppen, met een korte beschrijving erbij, in hun feed te zetten. Met behulp van een feed-lezer kun je de feed vervolgens lezen. Door meerdere webfeeds, van verschillende aanbieders, te verzamelen, kun je bijvoorbeeld in één oogopslag al het nieuws én alle nieuwe weblog-berichten overzien. De feed-lezer werkt de feeds op periodieke basis bij, bij een nieuw item wordt de gebruiker meestal met een melding op de hoogte gebracht. Vaak hebben sites meerdere feed-kanalen, bijvoorbeeld één voor het algemene nieuws, en een feed voor sportnieuws. Verschillende sites bieden nog een verdere specificatie van de feed-inhoud, bijvoorbeeld met behulp van één of meer trefwoorden.136 De beste vergelijking is dus eigenlijk die met een abonnement op een tijdschrift of krant. Grootste verschil is dat webfeeds over het algemeen gratis zijn en tijdschriften niet.

Afbeelding 85: veel gebruikt webfeed icoon

136

http://nl.wikipedia.org/wiki/Webfeed

- 104 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

Er zijn twee open standaarden voor feeds: RSS en Atom. Deze XML-formaten bepalen de opbouw van het feed-bestand. Dit is voor de eindgebruiker van weinig belang, aangezien de feed-lezer het bestand leesbaar maakt en nagenoeg alle feed-lezers met beide formaten overweg kunnen.137

Afbeelding 86: Buttons voor het inschrijven van een webfeed.

Enkele voordelen van webfeeds: ●

Voor de gebruiker bespaart het surf- en zoektijd: als er nieuwe inhoud is, krijg je automatisch een melding. Je hoeft dus niet meer websites af te gaan om te kijken of er iets nieuws op staat.

●

De gebruiker krijgt snel een overzicht van informatie uit zijn interesse-gebied.

●

De inhoud wordt in een simpele vorm aangeboden, met een link naar de volledige inhoud. Zo kan de gebruiker sites met een vaak complexe navigatiestructuur vermijden, en kan de gebruiker zijn eigen vormgeving bepalen (afhankelijk van de feed-lezer).

●

Webfeeds hebben geen last van spamberichten. Niemand kan ongewenste berichten naar een feed-lezer sturen. De gebruiker bepaalt van wie hij/zij berichten ontvangt. Er zijn veel (gratis) feed-lezers beschikbaar. Het kan een los programma zijn, maar

veel

browsers

hebben

ook

een

ingebouwde

feed-lezer:

Opera,

onder

de

noemer

'Nieuwsstromen', Mozilla Firefox onder de noemer 'Live Bookmarks', Safari en Internet Explorer 7. Ook zijn er online feed-lezers, die het mogelijk maken vanaf elke computer je persoonlijke webfeeds te bekijken. Voorbeeld hiervan is Google Reader.

Afbeelding 87: http://www.google.com/reader/ 137

IDEM

- 105 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

3.4.10

Social Tagging

Je wil dat leerlingen relevante sleutelwoorden aan eerder getrokken foto's toevoegen. Dit vergt een goed samenvattingsvermogen en het kunnen onderscheiden van relevante en niet relevante informatie. 3.4.10.1

Wat is social tagging?

Tags zijn sleutelwoorden die gebruikers kunnen toevoegen aan bijvoorbeeld een bericht op een weblog, een foto of een krantenartikel. De gebruikers laten elkaar weten wat nuttig, interessant of leuk is. 'Tagging' is het benoemen van favorieten door er een etiket aan te hangen (zoals India, kunst of RSC Anderlecht) en dat op het web te delen met anderen. Een van de bekendste voorbeelden van het gebruik van Tags is Flickr.com. Gebruikers kunnen op deze site hun foto's uploaden en ze voorzien van tags. Andere gebruikers kunnen vervolgens alle foto's van alle Flickr-leden opvragen die voorzien van de Tag India, of kunst of RSC Anderlecht. De site Del.icio.us biedt een soortgelijke dienst, maar dan voor bookmarks. Iedere gebruiker kan zijn bookmarks ordenen door ze met een Tag te beschrijven. Vervolgens is het mogelijk om ook de bookmarks van andere gebruikers te bekijken met dezelfde Tag. Speciale zoekmachines, zoals Technorati stellen lezers in de gelegenheid om het hele internet af te zoeken op het gebruik van bepaalde tags. Op de nieuwssite Digg komen nieuwsberichten of weblogs of wat dan ook in een wachtrij te staan en worden ze pas op de voorpagina 'gepubliceerd' als ze voldoende stemmen/tags krijgen.138 Er is op het web 'content' (inhoud) te vinden van professionals, bijvoorbeeld van de BBC en NRC Handelsblad, maar nog veel meer van liefhebbers. De deskundigen vragen zich af of de kwaliteit daarvan goed genoeg is en dus commercieel interessant zal zijn. Inmiddels treedt een duidelijke ordening van die informatie-chaos op met tagging en sharing, in het jargon ook samen te vatten als collaboration (samenwerking).

De samenwerking van liefhebbers en

kenners onderling kan heel praktisch zijn, zoals in Wikepedia, de grote online encyclopedie.139

138

DE WAAL (M.) Tags. http://www.denieuwereporter.nl/wiki/index.php/Tags datum van raadpleging: 24 maart 2008 139 OTTEN (R.) De online toekomst heet Web 2.0. http://www.nrc.nl/media/article110012.ece/De_online_toekomst_heet_Web_2.0?servi, zie bijlage XXX datum van raadpleging: 23 maart 2008

- 106 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

Maar ook op Yahoo, waar veertien professionele filmcritici de laatste Harry Potter, Harry Potter and the Order of the Phoenix (2007), recenseren (gemiddeld oordeel een B). Daarnaast geven 63 861 geregistreerde Yahoo-gebruikers aldus de 'gewone mensen' hun oordeel. Hun gemiddelde cijfer voor de laatste Harry Potter: een B+.140

Afbeelding 88: Tag cloud (door Markus Angermeier) voor een presentatie over Web 2.0.

De bovenstaande afbeelding is een tag cloud (tag wolk) is een visuele weergave van inhoudstags die op een website, meestal een weblog, worden gebruikt. Tags die vaker gebruikt worden, worden bijvoorbeeld groter afgebeeld of op een andere wijze benadrukt. De tags staan meestal op alfabetische volgorde gerangschikt. Na het aanklikken van een tag surf je door naar een pagina met gerelateerde onderwerpen.

140

http://movies.yahoo.com/movie/1808475612/info datum van raadpleging: 24 maart 2008

- 107 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

Het gebruik van Tags om informatie op deze manier te classificeren wordt ook wel een Folksonomie genoemd: een taxonomie die niet van bovenaf is opgelegd door experts, maar van onderaf door gebruikers.141 3.4.10.2 Folksonomie Folksonomie is een samentrekking van de woorden folk (mensen) en taxonomie. Het is een vorm van ordening, op basis van consensus, van data door het "volk". De essentie van het begrip is dat mensen op internet bookmarks, websites, foto's, filmpjes, muziek, forumdiscussies en blogpostings voorzien van zogenaamde tags oftewel trefwoorden. Deze activiteit noemt men ook wel social bookmarking. De consensus maakt dat deze tags meestal goed bruikbaar zijn en vaak beter aansluiten op het taalgebruik van publiek dan de termen die bibliotheken gebruiken in hun catalogi. Uit onderzoek blijkt bijvoorbeeld dat publiek in zoekmachines vaak woorden in het enkelvoud gebruikt, terwijl op bibliotheek opleidingen wordt geleerd dat termen in het meervoud moeten worden gebruikt. Het koppelen van tags is ook vaak mogelijk. Het aardige is ook, dat men door het doorklikken op soortgelijke tags virtueel mensen leert kennen met gelijke belangstelling.142

Afbeelding 90: http://amir.karimuddin.com/gunakanlahsocial-bookmarking-buatan-indonesia.html

Afbeelding 89: http://www.vanderwal.net/

141

DE WAAL (M.) Tags. http://www.denieuwereporter.nl/wiki/index.php/Tags datum van raadpleging: 24 maart 2008 142 http://nl.wikipedia.org/wiki/Folksonomie

- 108 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

3.4.10.3

Gebruiksmogelijkheden in het onderwijs

Er zijn een aantal impliciete en expliciete toepassingen voor he onderwijs te bedenken:143 1) Aan de kant van de leerkracht: ● tools als Furl bieden de mogelijkheden om achtergrond- en studiematerialen te archiveren en gemakkelijk toegankelijk te maken voor hun leerlingen. Bijkomend voordeel is dat Furl geen linkrot kent omdat niet de link maar de hele pagina in het archief wordt opgeslagen. ●

Ook kan de leerkracht archieven opzetten die door de leerlingen worden gevuld en op die manier het zoekgedrag van de individuele leerlingen bijhouden. RSS-feeds maken het immers mogelijk om de ingevoerde content op de voet te volgen.

●

Uiteraard kan ook kennisdeling tussen collega's middels een groepsarchief plaatsvinden. Onderlinge afstemming en consensus over trefwoorden en rubrieken maakt het netwerk van zo'n groepsarchief hechter en de afzonderlijke leden meer verantwoordelijk voor hun eigen inbreng. De open structuur maakt het mogelijk ook mensen buiten de groep bij het archief te betrekken.

2) Aan de kant van de leerling zijn er zo mogelijk nog meer toepassingen te bedenken: ●

Een goed gestructureerd (rubrieken, trefwoorden en rating) online archief van bronnen en achtergrondmaterialen kan onderdeel uitmaken van een spreekbeurt, project of zelfs van het e-portfolio. De leerkracht kan rechtstreeks feedback geven op de ingevoerde bronnen.

●

Het zelf toekennen van trefwoorden en het zoeken met behulp van door anderen toegekende trefwoorden scherpt het nadenken over de essentie van een bestand, tekst dan wel beeld. Wie goede trefwoorden toekent, heeft op zijn minst het belangrijkste van het bestand gelezen en begrepen. Dit kan een belangrijk hulpmiddel zijn bij het beoordelen van een verslag of werkstuk.

●

De social bookmarking tools bieden ook zelf mogelijkheden om de meest relevante trefwoorden te vinden: De leerling die niet zo zeker is van het juiste trefwoord kan eerst

143

POORTMAN (S.). Folksonomy: metadatering door de massa http://elearning.surf.nl/e-learning/artikelen/2985, zie bijlage XXX datum van raadpleging: 25 maart 2008

- 109 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

nagaan welke bestanden (foto's bijvoorbeeld) er met het trefwoord worden gevonden en of deze overeenstemmen met zijn eigen bestand. Bovendien vindt hij een aantal gerelateerde trefwoorden (woorden die vaak samen met het ingevoerde woord als tag voorkomen) die een tip kunnen zijn voor meer trefwoorden. Uiteraard betreft het hier een leerproces waarbij studenten leren van hun fouten (de gewenste bestanden worden bijvoorbeeld niet gevonden) en van samenwerken met anderen. De meeste tools tonen namelijk ook hoe vaak een bestand is bekeken. Logisch gevolg van de vaardigheid van het toekennen van de juiste trefwoorden is dat de student in kwestie beter zijn weg zal vinden in trefwoordenlijsten van anderen én in databanken of catalogi die met gestructureerde woordenlijsten (taxonomieën) werken.

- 110 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

3.4.11

Online documenten en spreadsheets

Je wil samen met je leerlingen een schoolkrant maken. Je vertrouwt per groepje leerlingen enkele rubrieken toe. Zij moeten samenwerken om met de verschillende rubrieken een krant te vormen. En verder moeten ze met het hele groepje aan dezelfde rubriek kunnen werken willen ze de deadline halen.

3.4.11.1

Wat zijn online documenten

Met deze dienst kunnen opgemaakte documenten, spreadsheets en presentaties aangemaakt worden, die online worden opgeslagen. De dienst is vergelijkbaar met de betaalde programma's van Microsoft Office: Word, Powerpoint en Excel.

Zoho Office Suite heeft een volledig gratis office pakket ter beschikking. In de onderstaande tabel worden de programma's van Microsoft Office vergeleken met de applicaties van Zoho Office Suite.

Micrososft Office

Zoho Office Suite

Tekstverwerker

Microsoft Word

Zoho Writer

Rekenblad

Microsoft Excel

Zoho Sheet

Database

Microsoft Access

Presentatie

Microsoft Power Point

Mail en planning

Microsoft Outlook

Multi-Media & web

Microsoft Fronpage Microsoft OneNote

Zoho DB & Reports Zoho Creator Zoho Show Zoho Mail Zoho Planner Zoho Notebook

Groep

Zoho CRM

To do lists, deadlines,...

Zoho Projects

Wiki

Zoho Wiki

Chat

Zoho Chat

Online video-vergadering

Zoho Meeting

Tabel 2: vergelijking Microsoft Office en Zoho Office Suite

- 111 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

Online documenten en spreadsheets maken het mogelijk met anderen documenten en spreadsheets te delen. Dat is net de toegevoegde waarde. Zo beschikt men niet enkel steeds over de documenten / rekenbladen, maar kan ook met anderen aan één of meerdere documenten / spreadsheets gewerkt worden. Net zoals bij wiki's wordt een geschiedenis van revisies bijgehouden. Num Sum is zo'n toepassing, terwijl Google via Docs & Spreadsheets ook Word en verwante documenten ondersteunt (het vroegere Writely). Online documenten / spreadsheets kunnen bijzonder nuttig zijn in het kader van (internationaal) project/groepswerk maar ook voor teamwerk met collega's, bv. in het kader van het gezamenlijk opstellen van een syllabus.144

3.4.11.2

Gebruiksmogelijkheden in het onderwijs

Door de mogelijkheid van constructieve samenwerking, is een juiste benadering van de te geven opdrachten essentieel. Het samenwerken aan een document vergt uiteraard als uitgangspunt dat niet alle leerlingen dezelfde opdrachten krijgen. Het schrijven van een schoolkrantje is een prima tekstverwerkingsopdracht, die met behulp van online officetoepassingen kan gerealiseerd worden. Het focussen op taal en verhogen van de taalzuiverheid in de documenten is een extra troef. Sterkere leerlingen kunnen zeker zwakkeren en/of anderstaligen ondersteunen. Het aanleren van de leerplanitems i.v.m. de officetoepassingen kan evenzeer via online officetoepassingen waarbij een extra dimensie (het delen van documenten) kan opgenomen worden.

144

D'HAESE (I.). Gebruik en misbruik van sociale software toepassingen in een onderwijscontext http://www.digitaledidactiek.nl/dd/themas/1299, zie bijlage XXX datum van raadpleging: 25 maart 2008

- 112 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

3.4.11.3

Voorbeelden van toepassingen:

Afbeelding 92: http://docs.google.com/

Afbeelding 91: http://www.zoho.com/ Afbeelding 93: http://www.thinkfree.com/common/main.tfo

Afbeelding 94: http://www.simdesk.com/

- 113 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

3.5

Web 2.0 en coöperatief leren Coöperatief leren is een onderwijsleersituatie waarin de leerlingen in kleine groepen op

een gestructureerde manier samenwerken aan een leertaak met een gezamenlijk doel. De leerlingen die samenwerken zijn niet alleen gericht op hun eigen leren maar ook op dat van de klasgenoten. Leerlingen leren met en van elkaar.145

3.5.1

Vijf basiskenmerken zijn typerend voor coöperatief leren

1) Positieve wederzijdse afhankelijkheid Dit betekent dat de leerlingen van een groep met elkaar moeten samenwerken om een bepaalde taak tot een goed einde te brengen.

2) Individuele verantwoordelijkheid Dit betekent dat elk groepslid een zichtbare bijdrage moet leveren aan de groepsopdracht en daardoor aanspreekbaar kan worden gesteld voor zijn wijze van deelname aan de groepsopdracht.

3) Directe interactie Wanneer leerlingen samenwerken, communiceren ze met elkaar en is er dus sprake van directe interactie

4) Samenwerkingsvaardigheden Om met succes in een groepje samen te kunnen werken, maken leerlingen gebruik van samenwerkingsvaardigheden. Deze vaardigheden verschillen van elkaar in graad van complexiteit. Aan de ene kant hebben de leerlingen een aantal basisvaardigheden nodig om

coöperatief

te

kunnen

leren.

Aan

de

andere

kant

worden

samenwerkingsvaardigheden ontwikkeld door coöperatief te leren. We mogen er echter niet van uitgaan dat alle leerlingen deze vaardigheden spontaan verwerven. Gericht aandacht besteden aan het ontwikkelen van deze samenwerkingsvaardigheden is één van de basiskenmerken van coöperatief leren.

145

FORRER M., coöperatief leren in de basisschool, CPS, 2000, p.30

- 114 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

5) Evaluatie van het groepsproduct en het groepsproces Coöperatief leren wordt altijd gevolgd door een nabespreking met de leerlingen over het groepsproduct en het groepsproces. Deze twee aspecten zijn belangrijk omdat bij coöperatief leren steeds sprake is van een bepaalde groepsopdracht die door een bepaald groepsproces leidt tot een bepaald groepsproduct. Er kunnen dus steeds twee aspecten onderscheiden worden, namelijk het inhoudelijke en het sociale aspect.

3.5.2

Vergelijking kenmerken met web 2.0

Laten we even deze kenmerken vergelijken met enkele mogelijkheden die web 2.0 bieden:

Coöperatief leren

WEB 2.0 Samenwerken met:

Positieve wederzijdse afhankelijkheid

●

een WIKI

●

een online document

●

een video of podcast

●

Social bookmarking

●

...

Bij een WIKI zijn de wijzigingen aangebracht in het werk Individuele verantwoordelijkheid

traceerbaar. Met andere woorden de wijzigingen en aanvullingen van elk lid zijn zichtbaar. Communiceren via:

Directe interactie

Samenwerkingsvaardigheden

Evaluatie van het groepsproduct en het groepsproces

●

een weblog

●

een sociaal netwerk

●

e-mail

●

...

Groepsvorming aan de hand van een sociaal netwerk. Zie het praktijk gedeelte voor de realisatie hiervan. Evaluatie en reflectie aan de hand: ●

weblog

●

sociaal netwerk

Hieruit kan men concluderen dat coöperatief leren en web 2.0 hand in hand gaan. Aangezien de basis van WEB 2.0 in het vormen van netwerken ligt en het delen van kennis.

- 115 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

- 116 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

4 Social software: als alternatief voor de gevestigde elektronische leeromgeving? 4.1

Inleiding Bij tal van discussies over Vrije Software raken de gemoederen nogal eens verhit en

worden ideologische stokpaardjes bereden. Als tegenhanger voor Vrije Software geldt commerciële software, ook wel aangeduid als ‘proprietary software’ of ‘Closed Source Software’ (CSS). Het belangrijkste kenmerk van Vrije Software is dat de gebruiker vrij kan beschikken over de programma- of broncode. Hierdoor vervalt de afhankelijkheid van één leverancier (vendor lockin) en kan de gebruiker van Vrije Software in de meeste gevallen de softwareprogramma's naar eigen wensen (laten) aanpassen, verbeteren, verspreiden en kopiëren. Dit geeft in principe veel ruimte tot innovatie. Dat er bij bepaalde Vrije Software producten meerdere versies (distributies) beschikbaar zijn is een voordeel voor de keuzevrijheid, maar ook een nadeel: minder uniformiteit, wat moet je kiezen? Er bestaan bij bepaalde Vrije Software producten zowel commercieel ondersteunde distributies als open distributies.

Deze nieuwe technologieën (web 2.0) kunnen tot een nieuwe informatie 'overload' leiden. Je moet immers nu ook weblogs bijhouden, wiki's, sites met podcasts en de vele interessante social bookmark overzichten. Dankzij zogenaamde 'RSS-feed readers' kun je gelukkig snel en efficiënt zien waar nieuwe informatie is toegevoegd. Social software kan een flinke impuls geven aan het gebruik van ICT in het onderwijs, met name vanwege mogelijkheden

die

tot

dusver

maar

moeilijk

te

realiseren

waren,

gebruikersvriendelijkheid en de indivuele controlemogelijkheden. Volgens LAM146

zoals

de

zou social

software (met name weblogs) op heel korte termijn het vacuüm kunnen opvullen tussen de elektronische leeromgevingen, die volgens veel leerkrachten te beperkt in functionaliteit zijn, en de nog niet uitgekristalliseerde alternatieven. Niet voor niets proberen leveranciers wiki en weblog functionaliteiten te integreren in elektronische leeromgevingen. Social software is echter eerder een aanvulling dan een alternatief voor een elektronische leeromgeving, wellicht uitgezonderd voor leerkrachten die zo’n omgeving alleen gebruiken om informatie over het vak 146

LAM (I.). Hebben elektronische leeromgevingen hun langste tijd gehad of toch niet?. Utrecht, IVLOS, 2006, 8 p.

- 117 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

te verspreiden. Want social software is minder of niet geschikt voor vertrouwelijke informatie en communicatie.

4.2

Interactie en interactief Een belangrijk onderscheid bij elektronische ondersteuning is het verschil tussen de

begrippen interactie en interactief.

147

Interactie duidt op gedragingen van individuen en

groepen die daarmee elkaar beïnvloeden. Interactief is een attribuut van een technologie waarmee de uitwisseling tussen lerende en de technologie wordt bedoeld. Zo kan dus een softwareprogramma dat iemand zelfstandig doorloopt behoorlijk interactief zijn maar weinig interactie (met anderen) bevatten. Waarbij ontwerpers zich wellicht in de eerste jaren vooral concentreerden op het interactief maken van leerprogramma’s, is er tegenwoordig veel oog voor het stimuleren van interactie tussen lerenden. Daarom spreken sommigen van ‘Web 2.0.’ om duidelijk te maken dat we in de sociale fase zijn aangeland waar uitwisseling en communicatie centraal staan (vaak georganiseerd rondom een inhoudelijk thema).148

ANDERSON beschrijft het belang van interactie bij online leren en instrueren als wezenlijk om een “community of learners te formeren”. Daarbij komt dat interactie kan zorgen voor waardering van iemands anders perspectief door interactie met die persoon. 149 Dit speelt een sleutelrol in constructivistisch leren. 150 Mogelijke interacties bij online leren zijn bijvoorbeeld leerling-leerling interactie, leerling-leerkracht interactie of leerling-inhoud interactie. ANDERSON concludeert na een beschouwing dat er betekenisvol en diepe leerervaringen kunnen worden gecreëerd zolang er één van de drie vormen van interactie (leerling-leraar, leerling-leerling of leerling-inhoud) van hoog niveau is.151

Interactiviteit wordt beschouwd als een voorwaarde voor succesvol leren met nieuwe technologieën. De eerste generatie webtools omvatten onder meer e-mail, chatrooms en discussiegroepen. De tweede generatie webtools breiden de interactiviteit uit met weblogs (blogs), wikis, pod- en vodcasts.152 147

WAGNER (E.). In support of a functional defi nition of interaction. In: Kew Directions for Teaching and Learning, 1997, nr. 71, pp. 19-26 148 BASTIAENS (J.). Onderwijskundige innovatie: down to earth, sine loco, Open Universiteit Nederland, 2007, p. 29 149 ANDERSON (T.). Theory and Practice of Online Learning, Athabasca, Athabasca University, 2004, pp. 33-60 150 STEFFE (L.). Constructivism in Education, Hillsdale, Lawrence Erlbaum Assiociates, 1995, pp. 185-226 151 ANDERSON (T.). Op. Cit., 2004, pp. 33-60 152 BELDARRAIN (Y.). Distance Education Trends: Integrating new technologies to foster student interaction and collaboration. In: Distance Education, vol. 27, nr. 2, pp. 139-153.

- 118 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

Weblogs

of

blogs

zijn

in

het

onderwijs

bijvoorbeeld

zinvol

bij

gevorderde

schrijfvaardigheden; ze kunnen leerlingen een podium geven. Ze kunnen echter ook als een eportfolio dienen om individuele vorderingen te tonen, als reflectie of als bewijslast. 153 Wiki’s zijn een collectie van webpagina’s die inhoudelijk aan elkaar gelinkt zijn. Wiki’s zijn niet als blogs chronologisch georganiseerd, maar hebben een los verband met elkaar. Leerlingen, leerkrachten en andere geïnteresseerde kunnen aan een collectief kennisbestand samenwerken. Podcasting en vodcasting zorgen voor een nieuwe vorm van instrueren. De leerkracht kan zijn instructie opnemen (het worden podcasts genoemd als het gaat om alleen audio en vodcast als het gaat om video) en via het internet ter beschikking stellen. Het voordeel ervan is dat ze te allen tijde te bekijken is en er kan uitwisseling plaatsvinden van pod/vodcasts. Hoewel bij pod/vodcasts geen sprake is van directe synchrone activiteit zorgen ze voor een verhoogd gevoel van betrokkenheid bij de leerling.154

Didactische aanpakken die bijvoorbeeld wiki’s of blogs integreren, stimuleren dat er meer controle ligt bij de lerende. Samenvattend kunnen we stellen dat didactische vormen op dit moment steeds meer social software gebruiken. Samenwerken en samen delen van bestanden, bronnen, informatie en kennis is op het internet gemeengoed. COLLIS en MOONEN benadrukken het belang dat leerlingen bijdragen moeten leveren aan de inhoud van bijvoorbeeld een cursus door hun project en ideeën toe te voegen. Ze noemen dit “contribution oriented pedagogy”. 155 Andere leerlingen mogen gebruik maken van deze nieuwe toegevoegde documenten en informatie.

Tegenwoordig zijn er initiatieven als Second Life

156

die inspelen op de aandacht voor

samenwerking en uitwisseling. In vaktermen spreken we hier van een “massive multiplayer online role-playing game” (MMOPG).157 CHILDRESS en BRASWELL beschrijven de vele initiatieven om Second life in te zetten in het (hoger) onderwijs (eind 2005 waren er reeds 10 universitaire cursussen te volgen via Second Life). Aan de hand van een beschrijving van een 153

TARTWIJK (J.). Werken met een elektronisch portfolio. Utrecht, Wolters-Noordhoff Groningen, 2003, pp. 7-11.

154

BELDARRAIN (Y.). Distance Education Trends: Integrating new technologies to foster student interaction and collaboration. In: Distance Education, vol. 27, nr. 2, pp. 139-153. 155 COLLIS (B.). An on-going journey: Technology as a learning workbench, Twente, University of Twente, 2005, p. 19. 156 Zie http://secondlife.com/ 157 N.N. Second Life http://nl.wikipedia.org/wiki/Second_Life, datum van raadpleging: 4 december 2007

- 119 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

virtueel gebouw, waarin studenten elkaar kunnen ontmoeten, ontspannen en samenwerken aan inhouden voorspellen zij een grote toekomst voor “massive multiplayer online role-playing games” dankzij het realisme en interactiviteit die er mogelijk is in deze online omgeving.

158

De eerste empirische bevindingen worden afgewacht in de hoop dat de verwachtingen die men tegenwoordig heeft van social software niet te hoog gegrepen zijn. In het verleden is het vaker voorgekomen dat hoge verwachtingen rondom internet alsook om e-learning resulteerden in een desillusie.

4.3

Illusies en desillusies Wat zijn zoal de verwachtingen die men heeft van vormen van elektronische

ondersteuning? Er valt een onderscheid te maken in elektronisch leren en elektronische instructie.

4.3.1

Voordelen: leerling

In het algemeen zijn er een aantal voordelen te formuleren voor het elektronisch leren (de kant van de leerling):159

• Het elektronisch leren is niet aan tijd of locaties gebonden, online materialen kunnen op elk tijdstip geraadpleegd worden (asynchroon leren)

• Real time interactie met leerlingen, leerkrachten en experts (synchroon leren) is mogelijk.

• ‘Gesitueerd leren’ kan worden gefaciliteerd doordat leerlingen op de werkplek of waar ook online kunnen leren. Leermateriaal kan daardoor gecontextualiseerd worden.

158

159

CHILDRESS (M.). Using Massively Multiplayer Online Role-Playing Games for Online Learning. In: Distance Education. vol. 27, nr. 2, pp. 187-196. BASTIAENS (J.). Onderwijskundige innovatie: down to earth, sine loco, Open Universiteit Nederland, 2007, p. 31

- 120 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

4.3.2

Voordelen: leerkracht

Voordelen voor het elektronisch instrueren (de kant van de leerkracht) kunnen zijn: • Leermateriaal kan gemakkelijk toegankelijk worden gemaakt en gemakkelijk up-todate worden gehouden.

• Leerlingen zien de wijzigingen onmiddellijk. Via het internet kan men leerlingen gemakkelijk verwijzen naar bronnen.

• Er kan overal vandaan begeleid worden. • Door elektronische ondersteuning kunnen individuele behoeftes en bijvoorbeeld lacunes in leerstof worden vastgesteld en geanalyseerd. Op basis hiervan kunnen lacunes dan worden weggewerkt. (differentiëren en remediëren)

4.3.3

Probleempunten De hiervoor beschreven voordelen creëren soms verwachtingen die hooggespannen zijn

maar helaas vaak niet realistisch. Daarom is de interesse voor een aantal elektronische toepassingen de laatste jaren wellicht wat ingezakt. Enkele probleempunten zijn:160

• Goed

elektronisch

leermateriaal

zorgt

over

het

algemeen

niet

voor

een

kostenbesparing. Dit is slechts in enkele voorbeelden het geval waarin doorgezet is en waarin alle belanghebbende ervaring hebben kunnen opdoen en zich het nieuwe elektronische leermateriaal al lerende eigen hebben gemaakt.

• Tekst en plaatjes aanbieden op een ander leerplatform, tegenwoordig vaak een computer in plaats van een boek, blijven in essentie echter tekst en plaatjes voor lerenden.

160

NIEGEMANN (H.). Kompendium E-learning. Berlin-Heidelberg, Springer-Verlag, 2004, pp. 25-36

- 121 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

• Iemand leert niet automatisch zwemmen door hem in het diepe te gooien. Zo is het ook met het zelfstandig leren met behulp van e-learning. De drop-out rate bij zelfstandig leren met e-learning is daardoor in vergelijking met andere vormen van leren hoog.

• Video, geluid en realistische vormgeving zorgen niet vanzelf voor duurzame en toepasbare kennis en zorgen ook niet automatisch voor een hogere motivatie bij de lerende.

• Probleemgestuurd en ontdekkend leren met nieuwe media kosten veel (leer)tijd. Ook bij bewezen effectiviteit van mediaproducten is het onmogelijk om alle inhouden op deze manier te leren. Een reden te meer om te pleiten voor een mediamix maar ook de traditionele onderwijsvormen niet uit het oog te verliezen.161

• Het virtuele werken in teams bevat ook alle problemen die bekend zijn van het werken in teams die fysiek bij elkaar komen. Het virtuele werken heeft echter nog één extra bezwaar, namelijk de gebrekkige zichtbaarheid van de individuele deelnemers.

4.4

Definitie van medium Natuurlijk kunnen onder het begrip medium of het meestal gebruikte meervoud velerlei

zaken verstaan worden. We kunnen het als materiële symbooldrager definiëren. In die betekenis is taal dan bijvoorbeeld een medium. Als we in het dagelijks leven spreken we van de media,

dan

bedoelen

we

meestal

journalisten

van

tv,

radio

of

kranten.

Vanuit

onderwijstechnologische hoek echter verstaan we onder media over het algemeen iets anders. We bedoelen dan leer- en instructiehulpen die we in het onderwijs inzetten. Hoewel de inzet niet noodzakelijkerwijs met een doel verbonden hoeft te zijn en men bijvoorbeeld ook media in het onderwijs kan gebruiken zonder onderwijsdoel (het gebruik van chatsoftware tussen leerlingen). Het bereiken van leerdoelen, het motiveren van leerlingen, het aanschouwelijk maken van abstracte samenhangen of het simuleren van authentieke situaties zijn zulke doelen.162

161 162

JOCHEMS (W.). Een geïntegreerde benadering van e-learning. Groningen, Wolters Noordhoff, 2004, 257 p. BASTIAENS (J.). Onderwijskundige innovatie: down to earth, sine loco, Open Universiteit Nederland, 2007, p. 32

- 122 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

Een tweede opmerking bij de definitie van media is dat ik niet alleen doel op software op computers. Nieuwe media in het onderwijs hebben tegenwoordig ook vaak een andere fysieke verschijningsvorm als een pc. Ik denk aan interactieve en intelligente whiteboards, votingsystemen, personal digital assistents (PDA) en zelfs de mobiele telefoon (Apple iPhone163).

4.5

Medium of instructie het belangrijkste Er wordt al vele jaren een debat gevoerd of het medium of juist het ontwerp van de

instructie het leren verbetert. CLARK start in de jaren tachtig deze discussie en beweert dat technologie ‘slechts’ een vehikel is dat invloed kan hebben op de manier van instrueren maar dat technologie geen directe invloed heeft op de leerresultaten van leerlingen. Hij verwijst naar een aantal metastudies die aantonen dat leerlingen allerlei voordelen ervaren van het leren met nieuwe media, maar dat deze voordelen vooral komen door de instructiestrategieën die gehanteerd worden.164 KOZMA daarentegen vindt net dat het medium met zijn unieke mogelijkheden zorgt voor een invloed op het leren. In eerste instantie noemde hij de mogelijkheden om letterlijk in te zoomen op een inhoud en de vrijheid om iets meermaals te herhalen. In 2001 noemde hij de mogelijkheden om de werkelijkheid in het leerproces te halen in de vorm van levensechte modellen en simulaties.165 De huidige stand van zaken geeft zowel CLARK als KOZMA gelijk. Nieuwe media zorgen dankzij hun unieke mogelijkheden tegenwoordig voor meer mogelijkheden in - het verbeteren van - het onderwijsleerproces. Maar het benutten van deze mogelijkheden staat of valt met een goed ontwerp. ROVAI relativeert het geheel en meent dat het medium niet de belangrijkste factor is in de kwaliteitsbepaling van onderwijs. De effectiviteit wordt voor een groot deel bepaald door het ontwerp van de materialen.166 Het verschil met traditionele vormen van leren en instructie is dat de elektronische variant verwachtingen bij leerlingen, leraren en management van scholen wekt die vooral te maken hebben met de snelheid waarmee het onderwijsleerproces, maar ook alles wat daarmee te maken heeft, zich voltrekt. Denk hierbij aan snelle en vaak korte inhouden, directe feedback en communicatie en snelle aanpassingen van inhouden. Dit maakt dat er steeds minder tijd overblijft voor het instructieontwerp van ‘online’ materialen. Slechts het maken van leuke, soms 163

zie http://www.apple.com/iphone/ CLARK (R.). Learning from media: Arguments, analysis, and evidence, Greenwich, Information Age Publishing inc., 2001, pp. 125-136 165 IDEM, pp. 137-178 166 ROVAI (A.). Building sense of community at a distance. In: International Review of Research in Open and Distance Learning, vol. 3, nr. 1, pp. 1-16 164

- 123 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

flitsende, internetpagina’s heeft weinig van doen met het goed ontwerpen van leermaterialen. Net nu dit zo belangrijk is, lijkt men in het onderwijs daarvoor weinig interesse te tonen. Waarbij vroeger de leraar vooral terug kon vallen op materialen die behoorden bij lesmethoden, wordt er tegenwoordig meer van de leraar verlangd. Meer de praktijk in de klas halen, meer upto-date inhouden en voorbeelden en meer maatschappelijk relevante thema’s behandelen. Dat betekent dat leraren steeds meer moeten improviseren en ook zelf hun leermaterialen moeten ontwikkelen of samenstellen. Een aanpak om dit toch ook enigszins systematisch en betrouwbaar te doen is belangrijk. Hoe moet de leerkracht het dan voor elkaar krijgen? Hierop wordt in de komende paragraaf een antwoord geformuleerd.

4.6

En wat met de leerkracht? Traditioneel is de leraar een expert die kennis behorende tot zijn vakdomein overdraagt

aan leerlingen als novieten. Toch evolueren we van een situatie waarin alleen de leraar sprak en de leerling luisterde, naar een situatie waar de leraar de leerling begeleidt in zijn leren. De sturing van de leersituatie door de leraar neemt gaandeweg af, die van de leerling neemt geleidelijk toe.167

4.6.1

Hoogwaardig leren Kennisoverdracht door de leraar moet steeds meer ruimte maken voor de verwerving van

vaardigheden, attitudes, vakoverschrijdende doelen, enz. door de leerlingen zelf. Kwaliteitsvol onderwijs is reflectief onderwijs. Leraren dienen zich voortdurend af te vragen: “welke leeractiviteiten leiden bij mijn leerlingen tot de gewenste leerresultaten?” De groeiende aandacht voor procesmatige aspecten bij onderwijzen en leren impliceert dat de leraar zichzelf in zijn begeleide rol voortdurend bevraagt: “hoe breng ik bij mijn leerlingen kennis, vaardigheden, attitudes bij op de meest effectieve en efficiënte wijze?” Hoe verloopt de verwerking het meest doelmatig? De leraar viseert hoogwaardig leren: probleemgestuurd en autonoom.168

167 168

DE CORTE (G.). De leraar als digitale duizendpoot. In: Persoon en Gemeenschap, vol. 53, nr. 5, pp. 371-380 IBIDEM

- 124 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

4.6.2

Competenties Deze nieuwe aanpak leidt aanvankelijk tot een taakverzwaring voor de leraar. Niet alleen

is hij eerder procesmatig en voorwaardenscheppend bezig, ook de begeleiding van de leerlingen wordt complexer en vraagt om een heroriëntering.169

De leraar zal een aantal nieuwe vaardigheden moeten meebrengen om als professional zijn beroep te kunnen uitoefenen. VERMUNT vatte deze samen: de leraar zal op meerdere terreinen competent moeten zijn: in zijn vak (wiskunde, taal, natuurkunde), didactisch (het overbrengen van leerinhouden), reflectief (zijn eigen handelen kunnen inschatten), sociaal (communicatie met, empathie voor, begrip voor de andere), metacognitief (bekwaamheid zaken te overzien) en met media (gebruik maken en inzetten van technologie). 170 Vaak wordt het gebruik van technologie en het inzetten van deze technologie in het onderwijs, ook aangeduid met de didactiek van nieuwe media. In hun artikel uit 2001 proberen BARNETT en HODSON meer te weten te komen over het kennisbestand van leraren, hier gaat het specifiek om leraren in

betavakken

(science).

Zij

onderscheiden

professionele

kennis,

academische

en

onderzoekskennis, pedagogische kennis en klaslokaalkennis.171

VOLMAN verwacht dat de rol van leraren zal veranderen. De leraar zal de leerling meer als ondersteuning, adviseur en coach ter zijde staan en zich moeten aanpassen aan het individuele tempo, interesses en leerstijlen van deze. Uit haar Delphi-studie naar veranderingen en het gebruik van ICT in het onderwijs wordt als resultaat een aantal te verwachten trends genoemd. De veranderende werkwijzen aan de kant van de student (meer onafhankelijk, samenwerkend met andere leerlingen, werkend aan authentieke problemen) brengen veranderingen in de taken van leerkrachten met zich mee. De leraar wordt meer supervisor van het leerproces met een diversiteit aan rollen zoals natuurlijk de traditionele instructeur, maar ook adviseur en assessor. Ook zullen leerkrachten meer in teams gaan werken en gezamenlijk verantwoordelijk zijn voor de ontwikkeling en het realiseren van een (deel van) het curriculum. Daarnaast zorgen ICT-ontwikkelingen ervoor dat men in het onderwijsleerproces gemakkelijker

169

IBIDEM VERMUNT (J.). Docent van deze tijd: Leren en laten leren. Utrecht, Universiteit Utrecht, 2006, p. 8 171 BARNETT (J.). Pedagogical Context Knowledge: Toward s fuller understanding of wht good sciende teachers know. In: Sience Education, vol. 8, nr. 4, pp. 426-453. 170

- 125 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

en meer contact kan hebben met de buitenwereld, dat het leerproces meer op maat gemaakt, zo gewenst individueel, aangeboden kan worden.

4.6.3

172

ICT en maatschappij VOLMAN wijst er verder op dat de technische mogelijkheden niet leidend moeten zijn bij

de inzet van ICT maar de pedagogische- en onderwijskundige keuzes. Het is niet de bedoeling de pedagogische- en onderwijskundige keuzes te laten afhangen van de ‘bewezen’ effectiviteit van een elektronische ondersteuning. Vele studies wijzen uit dat het leren met ICT niet tot betere resultaten leidt dan meer traditionele oplossingen. Daarvoor moeten we toch steeds de inzet van ICT overwegen. Met de huidige maatschappelijke ontwikkelingen op de voorgrond, verwacht de generatie leerlingen van vandaag de inzet van ICT, ook in het onderwijs, want dit is in hun hele omgeving steeds meer het geval.173

KOK spreekt in zijn betoog van het begrip ‘nieuwetijdskinderen’. Hij wil hiermee benadrukken

dat

kinderen

steeds

vaker

bepaalde

kenmerken,

eigenschappen

en

gedragsuitingen laten zien die horen bij een ‘spiritueel’ mensbeeld, daarmee bedoelend een veranderend bewustzijn. De huidige generatie kinderen is bewuster en streeft in een digitaal tijdperk naar zelfverwerkelijking. Naast de factor ‘meerwaarde voor de leerresultaten’, die er over het algemeen niet is, zijn er ook andere waarden te koppelen aan ICT zoals motivatie, het leren van multitasking, de transferwaarde van de authentieke context, het samenwerken met anderen maar ook het efficiënt oefenen (drill & practice). Het door sommige leraren opgeworpen idee om vooral in de klas (in het kader van rust, reinheid en regelmaat) de informatiedruk en ICT gekte uit te bannen, zorgt mijns inziens voor een (verdere) verwijdering tussen de school en de realistische buitenschoolse ervaringen van leerlingen.174

172

VOLMAN (M.). A variety of roles for a new type of teacher. Educational technology and the teaching profession. In: Teaching and Teacher Education,. 173 IBIDEM 174 KOK (J.) Talenten Transformeren. Over het nieuwe leren en nieuwe leerarrangementen, Tilburg, Fontys Hogescholen, 2003, p. 4

- 126 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

4.6.4

Lerarenopleiding Op basis van het hiervoor geschetste onderzoek ontwikkelt zich een scenario dat leraren

in toenemende mate onderwijsleersituaties van nieuwe media inrichten. Er worden composities gemaakt waarin leerlingen actief leren in samenwerking met anderen. Er wordt verwacht dat deze composities flexibel zijn in te zetten, onderwijskundig verantwoord in elkaar zitten en tot effecten zullen leiden bij leerlingen die zorgen voor een transfer van het geleerde. De leraar wordt dus steeds meer arrangeur of zelfs ontwikkelaar van onderwijs. De leraar van tegenwoordig wordt niet als onderwijsgevende maar als ‘onderwijsmakende bestempeld’175. Daarvoor moet er echter teruggegrepen worden op onderwijskundige kennis van ontwerpen en samenstellen van onderwijsmaterialen. Een taak die over het algemeen in de lerarenopleidingen voor het lager en secundair onderwijs niet veel aandacht krijgt. (met de nadruk op: over het algemeen). En natuurlijk blijven er instituten die de leraar zullen helpen zoals uitgevers, onderwijsbegeleidingsdiensten, etc.. Toch lijkt het me zinvol dat ontwerpen en samenstellen van onderwijsleersituaties met betrekking tot ICT en e-learning in de komende jaren meer aandacht verdient op de lerarenopleiding en in de school.

COONEN beschrijft de verwachtingen die de maatschappij heeft van de lerarenopleidingen:

“

Van lerarenopleidingen wordt verwacht dat ze leraren opleiden en verder professionaliseren zodat ze aan de beroepseisen kunnen voldoen die nodig zijn om in een moderne school te kunnen werken. Dat stelt hoge kwaliteitseisen aan deze instellingen, niet alleen inhoudelijk, maar zeker ook opleidingsdidactisch. Kaarmate de ervaring en professionaliteit van de leraar toeneemt,wordt de vraag naar de toegevoegde waarde van zijn opleiders steeds indringender. Lerarenopleidingen staan niet alleen voor de opgave het initiële opleidingsonderwijs te vernieuwen maar ook een stevige impuls te geven aan de verdere professionalisering van de leraar tijdens de beroepsloopbaan. Opleiden van leraren gebeurt steeds meer in samenwerking met scholen. Het opleiden en verder professionaliseren van leraren raakt verweven met het herontwerp van de scholen en de schoolontwikkeling. Innovatieve lerarenopleidingen overtuigen scholen in dit samenwerkingsproces van hun inhoudelijke en creatieve meerwaarde.

”

COONEN 2005176

175 176

BASTIAENS (J.). Onderwijskundige innovatie: down to earth, sine loco, Open Universiteit Nederland, 2007, p. 37 COONEN (H.). De leraar in de kennissamenleving, sine loco, Open Universiteit Nederland, 2005, p. 8

- 127 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

4.7

Conclusie De interesse voor ICT en e-learning is de voorbije jaren explosief toegenomen in het

onderwijs. E-learning is een uitgelezen middel voor de leraars die ICT in hun vak willen integreren. De instapdrempel is laag: men hoeft geen HTML te kennen om een blog of wiki te starten. E-learning bundelt belangrijke functies: het leren, de organisatie van het leren en de communicatie tijdens het leerproces. Met e-learning komen nieuwe didactische werkvormen binnen bereik die het zelfstandig leren bevorderen, leerprocessen die niet langer afhankelijk zijn van tijd en plaats maar die vooral na de schooltijd en buiten de school verlopen. De leerling krijgt meer verantwoordelijkheid bij het verwerven van kennis. Persoonlijke leerstijl en studietempo worden gerespecteerd.

Verder sluit de filosofie van de makers van vrije software aan bij wat onderwijs moet zijn: kennis delen en uitwisselen. Deze waarden zijn blijven toch enorm belangrijk in het onderwijs. De democratisering van het internet schept onbegrensde mogelijkheden tot wereldwijde ogenblikkelijke samenwerking in een gemeenschap van geïnteresseerden. Deze kans heeft de internetgemeenschap gegrepen om te bewijzen dat ze een belangrijke toegevoegde waarde kan creëren, buiten de traditionele economische actoren en buiten de markt om. Dat is niet zozeer gebeurd omdat het technologisch mogelijk was, maar vooral omdat heel wat mensen en bedrijven er voordeel uithalen. Waarom zou het onderwijs er ook geen voordeel uithalen?

- 128 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

5 Google 5.1

Google Inc. Google Inc. is het bedrijf achter de Google-zoekmachine, opgericht door Larry Page en

Sergey Brin. Bij het bedrijf werken 12.238 mensen voltijds (cijfers van 31 maart 2007). Het hoofdkantoor (soms ook Googleplex genoemd) staat in Mountain View, Californië. Sinds 19 augustus 2004 is het bedrijf beursgenoteerd als GOOG.177 In zijn korte bestaan is het bedrijf uitgegroeid tot een van de grootste spelers in de ICT industrie en nam het verschillende andere sites/bedrijven over, zoals YouTube en DoubleClick.178 Volgens een onderzoek van Millward Brown Optimor is het merk Google anno 2007 het sterkste ter wereld.179

5.1.1

Herkomst van de naam Het woord is een variant van het woord "googol", dat werd verzonnen door Milton

Sirotta, het neefje van de Amerikaanse wiskundige Edward Kasner. Googol is een synoniem voor een 1 met honderd nullen. De term weerspiegelt de bedrijfsmissie om alle informatie van de wereld toegankelijk en nuttig te maken. Eigenlijk zou Google "Googol" heten maar door een fout van een van de oprichters werd het google.180

5.1.2

Advertenties De inkomsten worden door Google voornamelijk gegenereerd met de verkoop van

advertenties. Daarnaast kunnen websites tegen betaling gebruikmaken van de zoektechniek; vooral portalsites betalen voor de zoekresultaten van Google op hun eigen site. Google verkoopt op twee manieren advertenties: naast en boven de zoekresultaten op de pagina's van de eigen zoekdiensten, en op pagina's van uitgevers die advertentieruimte beschikbaar hebben gesteld. Een adverteerder kan in het AdWords-programma zelf aangeven waar de advertenties dienen te verschijnen: alleen op de zoekresultatenpagina's of ook op pagina's van uitgevers. 177

http://nl.wikipedia.org/wiki/Google_Inc. Datum van raadpleging: 19 maart 2008 178 Google buys DoubleClick for $3.1bn cash. The Register, 14 april 2007. Geraadpleegd 23 april 2007. 179 2007 BRANDZ: Top 100 Most Powerful Brands. Millward Brown Optimor. Geraadpleegd 23 april 2007. 180 http://nl.wikipedia.org/wiki/Google_Inc. Datum van raadpleging: 19 maart 2008

- 129 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

Advertenties van adverteerders kunnen verschijnen na zoekopdrachten die overeenkomen met een door de adverteerder gekozen woord. Adverteerders betalen per klik (CPC, cost per click), hoewel Google sinds juni 2005 ook werkt met betaling per vertoning (CPM, costs per mileage, kosten per 1000 vertoningen). Adverteerders kunnen bij populaire zoektermen tegen elkaar opbieden. Eigenlijk is het dus een veiling-systeem.181

Uitgevers kunnen zich aanmelden bij het AdSense-programma. Ze bepalen zelf op welke plek op depagina van hun site de advertenties verschijnen, hoe groot de advertenties zijn en of het tekst- of beeldadvertenties zijn. Google probeert met zijn zoektechnologie de pagina's van de uitgevers te koppelen aan relevante advertenties. Op een zoekopdracht of webpagina over wasmachines zouden zodoende advertenties over wasmachines moeten verschijnen. Het koppelen gebeurt volautomatisch en gaat niet altijd helemaal goed: het is voor een computer nu eenmaal soms lastig te bepalen of een pagina over schilders handelt over kunstschilders of huisschilders. Uitgevers worden per klik betaald; zij ontvangen een onbekend deel van de prijs die de adverteerder heeft betaald (ongeveer 70%). Ook hier geldt dat sinds juni 2005 geëxperimenteerd wordt met het CPM-model. Het pay per click-model is uiteraard zeer gevoelig voor fraude. Google treedt hard op tegen fraudeurs: zodra klikfraude wordt geconstateerd met behulp van automatische algoritmes en/of manuele controle, wordt de uitgever uit het AdSense-programma verbannen en verliest hij al zijn nog niet uitbetaalde inkomsten. Verder communiceert Google niet open over fraude, klachten worden niet in behandeling genomen en geweigerde nieuwe aanmelders krijgen regelmatig de reden van hun afwijzing niet te horen.182

5.1.3

Kritiek Begin 2006 kwam Google negatief in het nieuws toen het bedrijf bekendmaakte dat het

ook in China op het internet ging. Het communistische regime had hiervoor toestemming gegeven onder enkele voorwaarden: er mocht door Chinese burgers niet gezocht worden onder 'gevoelige onderwerpen' zoals Taiwan, mensenrechten, Falun Gong, Tibet, Dalai Lama, etc. Als men hierop zoekt dan krijgt men geen resultaten en volgens sommigen krijgt tegelijkertijd de Chinese geheime dienst het adres door van de computer vanwaaruit deze 'staatsgevaarlijke'

181 182

IDEM IDEM

- 130 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

zoekopdracht werd gegeven. Door mensenrechtenorganisaties is hiertegen tevergeefs bij Google Inc. Geprotesteerd.183

5.2

Google Producten

Als je in wikipedia de term google intypt krijg je volgend scherm:

Afbeelding 95: http://nl.wikipedia.org/wiki/Google

Aangezien het grote aantal producten die Google aanbiedt worden enkel een aantal producten kort besproken.

183

IDEM

- 131 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

URL: http://mail.google.com/mail/ webmail

Gmail is een gratis webmaildienst waarbij ook van POP3 gebruik kan worden

gemaakt.

Gmail

combineert

e-mail

met

Googles

zoektechnologie. Gmail is sinds februari 2007 voor iedereen beschikbaar, vroeger kon dat alleen met een uitnodiging. Toen Gmail de Google-maildienst startte bood het een maildienst met een op dat moment revolutionaire één gigabyte opslagruimte aan. Sinds kort stijgt de opslagruimte traag maar gestaag. Momenteel bedraagt de opslagruimte meer dan 6 gigabyte.

Sinds begin mei 2006 is het mogelijk te chatten in Gmail. Chatten in Gmail kan met

en webbrowser of met Google Talk. Het verschil

tussen dit programma en chatten met een browser is dat je met dit programma naast het invoeren van tekst ook kunt praten met de personen waarmee je aan het chatten bent. (Dit lukt alleen als de persoon met wie je aan het chatten bent ook Google Talk gebruikt). Het is mogelijk om te chatten met mensen die ook een Gmailaccount hebben en met mensen binnen het Jabber netwerk. Chatten is pas mogelijk als er een uitnodiging is verstuurd en deze wordt geaccepteerd. URL: http://www.google.com/calendar/ Online agenda en organsier

URL: http://docs.google.com/ Social Networking

Google Groups is een gratis service van Google, waar men kan discussiëren. Iedereen kan zijn of haar eigen groep starten en vervolgens een eigen opmaak opstellen of er een uitkiezen. Ook de

- 132 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

andere Google-producten hebben een groep; deze zijn met name bedoeld om dat betreffende product te vebeteren. Groepen kunnen worden gezocht en gevonden per onderwerp, zodat iedereen de groepen over zijn of haar favoriete onderwerp eenvoudig kan vinden.184 URL: http://docs.google.com/ Online documenten en spreadsheets

Google

Documenten

is

een

online

tekstverwerkings-

en

spreadsheetprogramma waarmee u efficiënt met anderen kunt samenwerken. U kunt documenten online opslaan, zodat andere mensen binnen uw bedrijf deze gelijktijdig vanuit hun browser kunnen bewerken en aanvullen. U hoeft niet meer bij te houden welke bijlagen u heeft verstuurd of wie de laatste versie van een bestand heeft. Meerdere mensen kunnen tegelijkertijd wijzigingen aanbrengen en de bewerkingen van anderen in realtime bekijken. Elke revisie wordt automatisch opgeslagen, dus u kunt altijd zien wie wat heeft aangepast en wanneer. Bovendien kunt u op elk gewenst moment een eerdere versie terughalen. URL: http://www.google.com/reader/ Rss-Reader (webfeed)

Google Reader is een gratis RSS-lezer. Het programma kan Atom- en RSS-feeds van nieuwssites lezen. Met een account is het mogelijk om sites te onthouden en om nieuws te verzenden. Google Reader is ook beschikbaar voor mobiel gebruik. Er moet echter wel internet beschikbaar zijn op de mobiel.185

184

185

http://nl.wikipedia.org/wiki/Google_Groups datum van raadpleging: 19 maart 2008 http://nl.wikipedia.org/wiki/Google_Reader datum van raadpleging: 19 maart 2008

- 133 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

URL: http://www.google.com/ig Gepersonaliseerde startpagina: Rss-Reader (webfeeds), Social bookmarking, E-mail, ...

iGoogle is sinds maart 2007 de nieuwe naam van Google Personalized Homepage. Het is een gratis dienst van Google. iGoogle is bedoeld als online startpagina waar vanuit je het internet opgaat. Door

items

aan

de

pagina

toe

te

voegen

heb

je

een

gepersonaliseerde startpagina met links naar favoriete websites, het weerbericht, RSS-feeds van vele websites en wordt er een overzicht gegeven van de laatst ontvangen e-mails (alleen voor Gmail). De aangepaste startpagina kan lokaal opgeslagen worden in cookies of gekoppeld zijn met een Google-account.186

Google Sites

URL: http://sites.google.com/ WIKI

Oorspronkelijk was dit software van JotSopt (http://www.jot.com/). Maar dit bedrijf werd overgekocht door Google. Eindelijk een WIKI voor google.

URL: https://www.google.com/analytics/home/ Statistieken over het gebruik van je website

Google Analytics is een dienst van Google Inc. die gedetailleerde statistieken over de gebruikers van een website aanbiedt. Het belangrijkste doel van deze dienst is om een webmaster de 186

http://nl.wikipedia.org/wiki/IGoogle datum van raadpleging: 25 maart 2008

- 134 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

mogelijkheid te geven zijn reclamecampagnes te verbeteren met behulp van Google Analytics' analyses, waarmee men de herkomst van de bezoekers kan achterhalen, hoe lang iemand op de website is gebleven, enz.187

URL:http://video.google.com/ Video Sharing

Google Video is een webgebaseerde zoekmachine voor video- en filmbestanden. Google Video is in juni 2005 gelanceerd door Google Inc.. Met deze zoekmachine is het mogelijk om film- en video beelden in een webbrowser te zoeken en te bekijken. Het is ook mogelijk kosteloos eigen videobeelden op Google Video te publiceren door middel van de Google Video Uploader, of vanuit de browser. Voor het afspelen van video's in de browser is het geïnstalleerd hebben van Shockwave (Macromedia) noodzakelijk.188 URL: http://www.youtube.com/ Video Sharing

YouTube is een website voor het kosteloos uploaden, bekijken en delen van videofilmpjes door gebruikers. Het motto van deze website is YouTube, Broadcast Yourself. De uploader kan de film voorzien van tags (trefwoorden) die een niet-hiërarchische classificering mogelijk maken (folksonomie). Deze site is opgericht in februari 2005 door drie voormalige medewerkers van PayPal. De website is momenteel eigendom van Google Inc..189

187

188

189

http://nl.wikipedia.org/wiki/Google_Analytics datum van raadpleigng: 19 maart 2008 http://nl.wikipedia.org/wiki/Google_Video datum van raadpleging: 19 maart 2008 http://nl.wikipedia.org/wiki/YouTube datum van raadpleging: 19 maart 2008

- 135 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

URL: http://picasaweb.google.com/ Photo Sharing

Is een programma van Google waarmee foto's beheerd kunnen worden door ze aan sleutelwoorden te koppelen. Picasa is een programma om foto's te bewerken en te delen. De foto`s kan men op een online webalbum zetten en online afdrukken.190

5.3

Gebruiksmogelijkheden in het onderwijs

Je kan door het aanmelden bij google, al deze producten gebruiken. En dit steeds met dezelfde account. Voor de mogelijkheden van elke service refereer ik naar hoofdstuk 3: WEB 2.0. Bij het aanmaken van een account moet je even nadenken over de voor en nadelen van volgende mogelijkheden: ●

maak je een account aan voor u persoonlijk als leerkracht? Bijvoorbeeld: [email protected]

●

maak je een klasaccount aan? Bijvoorbeeld: [email protected]

●

maak je een account aan per leerling? Bijvoorbeeld: [email protected]

Bij een klasaccount gebruikt iedereen dezelfde account voor het werken met de toepassingen. Dit heeft als voordeel dat er geen complicaties komen met veelvuldige gebruikersnamen en wachtwoorden. Maar daarentegen kan je als leerkracht niet merken wie wat heeft gedaan. Dit kan echter wel met individuele accounts. Maar dan zit je met de vele gebruikersnamen en wachtwoorden. Een account als leerkracht is wel aangeraden aangezien je dan kan zorgen dat leerlingen aan sommige zaken niet kunnen aankomen. Afbeelding 96: Google Account aanmelden 190

http://nl.wikipedia.org/wiki/Google_Picasa datum van raadpleging: 19 maart 2008

- 136 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

Afbeelding 97: Google Account: Mijn Producten

- 137 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

Hier komt de soort web-applicatie

Elke fiche over de web-applicaties bestaat uit deze rubrieken.

- 138 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

Praktijk

- 139 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

- 140 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

6 Inleiding En dan nu het praktijk gedeelte. De theoretische omkadering wordt in de praktijk getoetst. Met andere woorden, we gaan eens kijken als dit wel realiseerbaar is in de dagdagelijkse klaswerking. De verschillende web 2.0 toepassingen worden in een klas aangebracht. Natuurlijk is het onmogelijk om alle web 2.0 toepassingen in de klas te gebruiken. Alleszins niet tijdens de korte periode die we aangeboden krijgen. Aangezien het aanbrengen van deze web2.0 toeassingen gebeurde tijdens de eindstage van de opleiding Bachelor Lager Onderwijs. De eindstage duurde vijf weken, van maandag 28 april tot en met vrijdag 30 mei.

De lagere school waar de eindstage liep: Vrije Basisschool Parkschol Vorst Brusselse steenweg 217 Ingang: Wijngaardstraat 22 1190 Vorst – Brussel 02/344 54 49 Directeur: Stefan Dobbelaere [email protected] http://www.parkschool.be/

- 141 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

De stageklas was het zesde leerjaar met 13 leerlingen. De klas beschikte vier computers die elke aangesloten op het internet met een ADSL verbinding. Mentor: Dirk Vandecappelle nr.

:aam

Voornaam

1.

Aassriou

Yousra

2.

Ameloot

Mattéo

3.

Ben Taieb

Nihad

4.

Berjonneau

Dorian

5.

El Allaoui

Sanae

6.

El Bakkali

Maryam

7.

Lauwreins

Océane

8.

Machmache

Jaouad

9.

Moussaoui

Sarah

10.

Paintiaux

Caroline

11.

Pico Nieto

Elisa

12.

Stelzer Vel Rubin

Benjamin

13.

Van Berkel

Julian

Hoe dit aangebracht wordt, kan je in de volgende hoofdstukken lezen. Gaande van de organisatie tot de nagestreefde doelen. Ook wordt voor de duidelijkheid de leerlijn weergegeven. En kort besproken. Zodanig dat je kan zien wat al dan niet werd aangebracht tijdens deze vijf weken.

Maar voor eerst worden alle besproken web 2.0 toepassingen uit het theoretische gedeelte nog eens overlopen. Dit gebeurt aan de hand van een handleiding. Met als doel dat leerkrachten en ICT-coördinatoren zelf aan de slag kunnen of inspiratie opdoen.

- 142 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

7 Over de 'web 2.0' leermiddelen Dit hoofdstuk behandelt de web 2.0 leermiddelen die worden gebruikt tijdens het project. Dit hoofdstuk kan gebruikt worden als een hanleiding voor leerkrachten en ICT-Coördinatoren. Voor alle duidelijkheid is het werken met web 2.0 leermiddelen niet alleen weggelgd voor hoogbegaafde techneuten. Ook leerkrachten die zelf voldoen aan de ICT-Eindtermen kunnen hiermee aan de slag. En dit hoofdstuk kan je dan als leiddraad gebruiken bij het uitwerken van komende ICT projecten.

Bij het opzet van de web 2.0 toepassingen in de klas, heb ik als leerkracht, hoe dan ook, nooit de hulp nodig gehad van een informaticus. De ontwikkelaars van deze web 2.0 toepassingen streven dit ook na. Ze trachten steeds gebruiksvriendelijke toepassingen te ontiwkkelen om een zo groot mogelijk publiek te bereiken. Ook de leerlingen zijn hier snel mee weg. Na een ontdekking en experimenteerfase hebben de leerlingen zelfstandig met al deze toepassingen gewerkt. Hiermee probeer ik gewoon duidelijk te maken dat het gebruik van deze toepassingen niemand mag afschrikken. Het is haalbaar voor iedereen. De besproken leermiddelen: ●

Weblog

●

Social networking

●

Wiki

●

RSS feeds

●

Podcast

●

Social Bookmarking

●

Videosharing en video streaming

●

Online Documenen

●

Photo sharing

- 143 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

Fiche

7.1

Applicaties Wat?

Weblog

Een weblog of blog is een online dagboek in de vorm van een website. Bezoekers hebben de mogelijkheid te reageren op de berichten. Ook is het makkelijk berichten van een weblog binnen te halen in een ander weblog (syndicatie). Een weblog wordt bijgehouden door één of meerdere auteurs. Een weblog nodigt uit tot reacties, discussie en peerreview. Hierdoor is het een community vormend instrument.

Doelstelling

Eindtermen ICT

●

Constructief samenwerken.

●

Leerlingen laten leren van elkaars sterke/zwakke punten.

●

Leerlingen mogelijkheden bieden om elkaar te ondersteunen.

●

Externen betrekken in de begeleiding van leerlingen.

●

Leerlingen aanzetten tot reflectie en verdieping.

1 De leerlingen hebben een positieve houding tegenover ICT en zijn bereid ICT te gebruiken om hen te ondersteunen bij het leren.

4 De leerlingen kunnen zelfstandig leren in een door ICT ondersteunde leeromgeving.

Zingeving

Een weblog is geschikt om leerlingen, zonder al te veel technische bagage, toch actief op het internet te laten participeren. Zeker het formuleren van een eigen mening, het constructief op elkaar inspelen is mogelijk. Het gebruik van een weblog is ruimer dan bv. een discussieforum in een elektronische leeromgeving. Het feit dat ook foto’s, links in een bijdrage kunnen gebruikt worden, maakt een weblog motiverender en uitdagender. Ook is natuurlijk de openheid van een weblog erg interessant. Dit betekent dat de gegeven feedback niet enkel van de betrokken leerkracht kan komen, maar ook van bv. stagementoren, ouders, medeleerlingen, kennissen, ouders, …

- 144 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

Hoe maak je dat?

Maak je eigen Blog!

Gebruik

Tekst

Blogarchief

- 145 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::. links

Structuur

Vermits er meerdere weblogs zijn (één per groep), is het aangewezen dat de leraar een eigen weblog opstelt waarin de opdracht en werkingswijze wordt uitgelegd, en er links staan naar de blogs van de verschillende groepen. Op de leraarsblog kunnen de leerlingen ook FAQ's (frequently asked questions) stellen over de opdracht

Inhouden

Bepaal de inhouden die door leerlingen in een weblog kunnen/mogen uitgebouwd worden. Ook de vakoverschrijdende eindtermen, zoals bv. opvoeden tot burgerzin, lenen zich bijzonder goed om via een weblog uitgewerkt te worden.

Verslaggeving: –

vandaag hebben we... (handeling - reflectie)

–

Kijk eens naar... (Delen - sharing)

–

Wist je dat... (leerinhoud)

–

...

Groepsproces in beeld te brengen. (Reflectie)

Feedback (communicatie) via reacties.

Tijd

Bepaal de tijdslijn, hoe vaak en wanneer er gepubliceerd en gereageerd kan worden.

Regels

Formuleer gedragsregels voor het gebruik van weblogs.

Taalgebruik

Het gebruik van weblogs is ook een aangewezen instrument om leerlingen actief met taal bezig te laten zijn. In geval het tegelijkertijd om taaloefeningen gaat, dient dit uiteraard ook vooraf meegedeeld te worden. Het gebruik van een weblog kan dan ook als toepassing voor schrijfopdrachten in vreemde talen gebruikt worden.

- 146 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

Evaluatie

In de evaluatie van het gebruik van een weblog kunnen inhoudelijke, maar ook attitudinale aspecten gebruikt worden. Zo kunnen een aantal items vooraf vastgelegd worden, waarop de evaluatie zal betrekking hebben. Bijvoorbeeld

●

inhoud,

●

taalcorrectheid,

●

regelmatigheid van publiceren,

●

constructieve ondersteuning van medeleerlingen,

●

omgaan met feedback.

Op de volgende pagina's zie je de uitwerking van de “meester Quentin” blog. Http://meesterquentin.blogspot.com

De structuur en inhoud van de blog wordt uitgelegd aan de hand van komende schema's.

- 147 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

Link naar: - yurls pagina - help desk blog - picasa webalbums - video blog

Link naar blog: - groep 1 - groep 2 - groep 3 - groep 4

Afbeelding 98: Pagina indeling weblog 'startpagina'

- 148 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

In het onderstaaande schema zie je dat men vanuit de startpagina naar alle onderdelen kan. Maar men kan enkel tussen de blokken met dezelfde kleur navigeren. Wil je naar een blok met een andere kleur dan moet je terugkeren naar de startpagina. Zie ook de volgende pagina met een uitgeschreven tabel hier omtrent. Elke blok is dus een web 2.0 toepassing en vormen samen de digitale leeromgeving waarrond alles wordt verder gebouwd. De gebruikte toepassingen zijn: ●

Weblog

●

Social bookmarking (Yurls)

●

Photo Sharing (Picasa)

●

Video Sharing (Video en Actualiteit)

Startpagina

Yurls

Helpdesk

Picasa

Video

Groep 1

Groep 2

Groep 3

Groep 4

Actualiteit 1

Actualiteit 2

Actualiteit 3

Actualiteit 4

- 149 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

http://meesterquentin.blogspot.com/ Meester Quentin Blog:

http://zesdesparkschool.yurls.net/ http://helpdeskmeesterquentin.blogspot.com/ http://picasaweb.google.com/meester.quentin?pli=1 http://videomeesterquentin.blogspot.com/

●

yurls: zie “social bookmarking”

●

helpdesk is een blog met ingesloten slide shows (power point en dergelijke)

●

picasa webalbums: zie “photo sharing”

●

video: zie “video sharing”

Leerlingen Blog

http://groep1meesterquentin.blogspot.com/ http://groep2meesterquentin.blogspot.com/ http://groep3meesterquentin.blogspot.com/ http://groep4meesterquentin.blogspot.com/

Actualiteit

http://actualiteitcongomeesterquentin.blogspot.com/ http://rechtenmeesterquentin.blogspot.com/ http://actualiteitnatuurmeesterquentin.blogspot.com/ http://actualiteitvariameesterquentin.blogspot.com/

Dit zijn allemaal weblogs. Maar hier komen enkel ingesloten video's van de volgende internetsite: http://www.deredactie.be/cm/de.redactie Informatie over het insluiten van video's vind je bij de fiche “video sharing”.

- 150 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::. Nieuws

dmv van zoekexpressies kan je nieuwsberichten filteren die voldoen aan je zoektermen. Hierdoor verschijnen enkel de gewenste nieuwsberichten op je webblog.

Je kunt één expressie opgeven of een lijst met door komma's gescheiden expressies

In dit voorbeeld: Afrika, kind, kindsoldaat, kinderrechten, mensenrechten, dierenrechten, Congo

- 151 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

Afbeelding 99: pagina indeling startpagina weblog

Verder staan er onderaan de weblog nog een aantal vaste pagina-elementen. Deze kan je plaatsen waar je wil door het te slepen naar de gewenste plaats. Agenda

Ingesloten agenda: “Google Agenda”.

Gebruikt voor klassieke functies van een agenda:

Opdracht Stappenplan Achtergrond Informatie FAQ – Veel gestelde vragen

●

deadlines

●

uitstappen

●

...

Dit zijn vaste tekstvakken. Deze zijn ontleend aan de opbouw van een webkwestie of webquest.

Beoordeling

De leerlingen moeten steeds weten wat van hen verwacht wordt en dit kan onderandere door duidelijk weer te geven op welke wijze en op wat ze beoordeeld worden. Zie bijlage Hier

wordt

gebruit

gemaakt

iingesloten google Docs document. - 152 -

van

een

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

Fiche

7.2

Applicaties Wat?

WIKI

Een Wiki is een verzameling gekoppelde webpagina's die door de bezoeker eenvoudig zijn te wijzigen. Pagina's vormen een netwerk. Een Wiki kan door iedereen aangepast worden. Je kan precies zien wie wat heeft aangepast in de geschiedenis van de pagina en heel eenvoudig een oudere versie herstellen. Omdat er in een wiki een democratie heerst is ook een wiki uitermate geschikt voor het vormen van een community.

Doelstelling

De leerkracht kan de door de leerlingen opgebouwde kennis beschikbaar stellen over verschillende leerlingengeneraties heen, of

leerlingen samen laten werken aan één

werkstuk, en dit via het internet ook delen met de gemeenschap buiten de school. Dit laatste kan extra motiverend zijn voor de studenten.

Eindtermen

1

De leerlingen hebben een positieve houding tegenover ICT en zijn bereid ICT te gebruiken om hen te ondersteunen bij het leren.

ICT 4

De leerlingen kunnen zelfstandig leren in een door ICT ondersteunde leeromgeving.

6

De leerlingen kunnen met behulp van ICT (voor hen bestemde) digitale informatie opzoeken, verwerken en bewaren.

7

Zingeving

De leerlingen kunnen ICT gebruiken bij het voorstellen van informatie aan anderen.

●

Wiki’s zijn een ideaal instrument om kennis samen met leerlingen en anderen op te bouwen. Het open karakter is een echte meerwaarde.

●

Wiki’s zijn een voorbeeld van wat nogal eens een ‘dynamisch groeimodel’ wordt genoemd. Leerkrachten kunnen kiezen om dit instrument met leerlingen te laten meegroeien, bijvoorbeeld over verschillende jaren en/of vakken heen. Maar het is ook mogelijk om verschillende generaties in een wiki te laten verder werken, leren en groeien.

●

Wiki’s zijn laagdrempelig toegankelijk. Er is echt niet veel kennis nodig. Er wordt wel voor gewaarschuwd dat een aantal wiki-toepassingen vandaag toch nog een beperkte HTML-kennis vereisen, al was het maar om de opmaak toe te passen.

- 153 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

Hoe

maak

je Na het aanmaken van een account kan je meteen aan de slag.

dat? Verschillende wiki's maken gebruik van een WSIWYG, What you see is what you get

of in

het Nederlands: Je krijgt wat je ziet. Dit betekent dat je direct op het beeldscherm ziet hoe het resultaat op papier eruit komt te zien, inclusief alle opmaak: vet, letterafmeting, etc.

Afbeelding 100: Zoho Wiki: http://wiki.zoho.com

Afbeelding 101: Wiki Kids: http://kennisnet.wikia.com/wikikids/wiki/Meehelpen-:ieuwePagina

- 154 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

Gebruik

Het samenwerkend leren en kennis constructief in groep opbouwen, is een mogelijke didactische benadering. Het is perfect mogelijk om een wiki te gebruiken bij projectwerking. Een wiki leent zich ook heel goed om te gebruiken bij spreekbeurten of eindwerken. Het vak wereld oriëntatie biedt rijkt hier vele mogelijkheden aan.

Stappenplan

1 Bepaal onderwerp, basisstructuur, te gebruiken wiki.

2 Baken onderwerp af en verdeel subdelen onder leerlingen.

3 Bepaal vooraf: 1. Mogen leerlingen zelf informatie toevoegen aan de wiki, zonder voorafgaande controle? 2. Gebeurt de evaluatie van de student voor het toevoegen van de informatie of is het belangrijk te wachten op het eindresultaat van het geheel? 3. Als leerkracht word je geadviseerd na te gaan of de gehanteerde software een historiek van de achtereenvolgende tekstversies beschikbaar houdt. Een historiek kan interessant zijn om de bijdragen van de leerlingen afzonderlijk in te schatten.

Beoordeling

De elementen die gebruikt worden voor de evaluatie dienen vooraf duidelijk met de leerlingen besproken te zijn. Elementen die zeker aan bod kunnen komen, zijn:

●

Inhoud: op welke wijze bewijst de leerling dat hij/zij actief aan kennisopbouw gedaan heeft.

●

Ondersteuning: op welke wijze bewijst de leerling dat hij/zij actief medeleerlingen constructief ondersteunt heeft, door aanvullende bijdragen te leveren op initiële publicaties, maar ook constructief aan de verbetering van reeds gepubliceerde items heeft bijgedragen.

●

Attitude: een aantal attitudes kunnen eveneens in de evaluatie betrokken

worden:

initiatief,

inzet,

creativiteit, communiceren en leergierigheid.

- 155 -

doorzettingsvermogen,

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

Fiche Applicaties

7.3

Podcasting

Wat?

Podcast zijn online audiobestanden.

Doelstelling

Het centrale, grote doel is informatie voor leerlingen te ontsluiten op een andere wijze dan door het traditionele lezen. Vooral het auditieve kanaal vormt de kern bij het gebruik van podcast. Door deze vorm van informatieoverdracht is de podcast ook een geschikt instrument voor het basis- én voor het buitengewoon (lager) onderwijs.

Leerlingen met dyslexie een geschikt alternatief om informatie op te nemen, verschaffen.

Eindtermen ICT

1

De leerlingen hebben een positieve houding tegenover ICT en zijn bereid ICT te gebruiken om hen te ondersteunen bij het leren.

2

De leerlingen gebruiken ICT op een veilige, verantwoorde en doelmatige manier.

3

De leerlingen kunnen zelfstandig oefenen in een door ICT ondersteunde leeromgeving

6

De leerlingen kunnen met behulp van ICT (voor hen bestemde) digitale iformatie opzoeken, verwerken en bewaren

Zingeving

In een onderwijs dat meer in de richting van inclusie evolueert, dienen leerkrachten bijzondere aandacht te schenken aan de mogelijkheden waarop leermaterialen aan leerlingen kunnen bezorgd worden. Uiteraard is er niets mis met de traditionele media, maar moet er toch over gewaakt worden dat oplossingen die beter geschikt zijn voor leerlingen met een bepaalde leerstoornis of functiebeperking ook daadwerkelijk ingezet worden. Het gebruik van podcasts voor dyslectische leerlingen kan hen zeker ten goede komen.

Hoe maak dat?

je Benodigdheden

1. Opname apparatuur. Bijvoorbeeld: - microfoon aangesloten op een computer - MP3-speler met opname functie of mini-disc

2. Geluidsbewerkingssoftware bijvoorbeeld: “audacity” is vrije software waarmee het mogelijk is verschillende audioformaten te bewerken en te maken: .wav; aiff; .ogg vorbis en mp3. Audacity is beschikbaar voor meerdere platforms, onder andereMicrosoft windows, Mac OS X, en GNU/

- 156 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::. Linux en beschikt over meerdere talen waaronder het Nederlands.

Afbeelding 102: http://audacity.sourceforge.net/

3. Webruimte om het audio-bestand te plaatsen.

Creeëren

Opnemen via de computer - Microfoon: ingebouwd, als headset of een extern aan te sluiten microfoon - Opname-software: bv. Audacity

Opnemen

via een extern apparaat

- MP3-speler, MiniDisk, Edirol R1, M-Audio Microtreck, etc. - Eventueel met behulp van een externe microfoon.

Bewerken

Bedwerken met een geluidsbewerkingssoftware, zie audacity. Opgenomen materiaal moet worden overgezet op de computer.

Daarna kun je je podcast monteren. ●

stukken uit de mp3-bestanden knippen

●

muziek onder de interviews zetten

●

stiltes invoegen

●

tussen muziek en interview werken met fade out en fade in

●

stukken interview harder zetten (bijvoorbeeld wanneer iemand zacht praat)

●

effecten toevoegen Afbeelding http://switchpod.com/ (echo, herhalen, ruis 103: verwijderen, tempo wijzigen, etc.)

●

Uploaden

exporteren als mp3-bestand

Switchpod biedt je gratis 450MB webruimte aan voor podcasts. Je moet hiervoor weer een account aanmaken. En dan kan je het gemaakte audiobestand naar de server van switchpod op een eenvoudige wijze uploaden.

Publiceren

Eenmaal het audio-bestand op het internet staat moet je het nog beschikbaar stellen. Elk audio-bestand krijgt bij switchpod een URL

- 157 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::. (internetadres), je kan dan bijvoorbeeld op je blog de URL plaatsen (link naar het adres).

Of het audiobestand inbedden in een blogbericht.

Nog een andere wijze om je podcast te publiceren is het gebruik maken van RSS-feeds.

Gebruik

Podcasts zijn gemakkelijk te plaatsen binnen het taalonderwijs. Vooral in het spreek en luister onderwijs. Onderstaande werkvormen komen integraal uit 'EHB(t)O, eerste hulp bij taalonderwijs'.191

Niets zo boeiend als materiaal van buiten de klas dat je via een medium binnenhaalt in je klas. Een tekst als podcast is daarvan een voorbeeld. En heel vele teksten zijn makkelijk te verzamelen: reclamespots, nieuwsberichten,... Gebruik maken van een podcast is ook aangewezen, omdat luisteren voor veel kinderen nog net iets gemakkelijker is dan lezen.

Werken met suggestieve media Wanneer je leerlingen met poëzie confronteert en wil aanleren waar het in poëzie echt om gaat (sferen, gevoelens, ervaringen), dan zullen woorden soms tekort schieten. Op dat moment moet je beseffen dat taal ook kan opgeroepen worden via andere kanalen, zoals kleuren of muziek. Tijd dus om een podcast op te nemen met stukjes sfeermuziek. Interview Dit kan opgezet worden met kinderen van de klas onderling, of met kinderen en mensen van buiten de klas. Binnen de klas heeft het voordeel dat iedereen de activiteit meemaakt en de nabespreking heel wat rendement kan hebben. Het interview moet dus functioneel zijn. Liever niet: “interview iemand naar keuze over een onderwerp dat je zelf kiest”, maar een leerling moet in de huid kruipen van een boek dat hij gelezen heeft. De andere kinderen mogen dat personage vragen stellen. Boeiend is ook dat we een gastspreker vragen (politieagent, bakker). Maar de vragen moeten wel voorbereid worden.

Voorleesmoment De leerlingen vertellen of lezen een verhaal voor. Hiervan wordt een podcast gemaakt. In de lagere klassen wordt dit gebruikt als voorleesmoment. Voorlezen kan uit prentenboeken of kinderboeken maar ook uit stripverhalen! Denk maar aan de lustige lezers van Man bijt hond.

191

STEVENS (M.). EHB(t)O: Eerste hulp bij Taalonderwijs, Brussel, EHSAL, 2005, pp. 69-89

- 158 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::. Voor mindere sterke lezers: de leerlingen krijgen een tekst op papier en op podcast. Zij beluisteren het verhaal en lezen odnertussen mee van het blad.

Nieuwsberichten De leerlingen krijgen op papier een aantal nieuwsfeiten. Zij moeten nu een eigen nieuwsbericht opstellen. Wij kunnen een aantal stukjes materiaal opgeven, maar in hogere klassen kan er ook gewerkt worden met kinderkranten of de krant voor minder goede lezers. Uiteraard kan er ook een schoolnieuwsbericht worden opgesteld. Wanneer de voorbereiding klaas is, mogen de kinderen hiervan een podcast maken.

Leerlingen horen flarden van een nieuwsbericht. Daarna proberen ze het hele bericht te herstellen.

Raadspelletjes Op de podcast staan een aantal beschrijvingen vaan voorwerpen of mensen. Zij moeten raden om wie het gaa. Makkelijker wordt het wanneer ze de namen of foto's van de voorwerpen of personen vooraf aangereikt krijgen.

Voorbeeld 1: in de podcast wordt een tekst voorgelezen waarin allerlei figuren een rol spelen. Dan krijgen de kinderen een aantal beschrijvingen voor hun neus. Daarvan moeten ze zeggen of die meespeelden in de teskt en om wie (of wat het dan wel gaat). Voorbeeld 2: reclamspot beluisteren en trachten uit te vissen voor welk product reclame wordt gemaakt. Zie: http://www.var.be/page.cfm?id=280&submenuid=0&evaria=0&taal_id=1 http://www.var.be/page.cfm?id=71&submenuid=100 Voorbeeld 3: Een dialoog laten voeren in jabbertalk, iets proberen duidelijk te maken.

Moppen vertellen De leerlingen kiezen uit een brede selectie welgeteld één mop die hen erg aanspreekt (ze is plastich, raar, echt lachwekkend,...). Ze moeten ervoor zorgen dat ze die na een afgesproken tijd aan de klas kunnen vertellen (eventueel eerst oefenen in kleine groepjes).

Vertroeteldag Uit aangrijpende teksten (thema: verliefd, lief, moederdag, vaderdag) mogen straks de leerlingen die passages komen voorlezen die hen het meest geraakt hebben. Deze worden gepubliceerd als podcast.

- 159 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

Fiche

7.4

Applicaties

Videosharing en Videostreaming

Biedt de mogelijkheid om beeldmateriaal (video's) via het web met anderen te delen en

Wat?

commentaar uit te wisselen. Leerlingen in specifieke vakdomeinen aangepast en motiverend leermateriaal aanbieden,

Doelstelling

zoals bv. video-opnamen van proeven in wereld oriëntatie.

Leerlingen kunnen zelf actief verslaggeving van gerealiseerde werkstukken presenteren.

Eindtermen

2

De leerlingen gebruiken ICT op een veilige, verantwoorde en doelmatige manier.

3

De leerlingen kunnen zelfstandig oefenen in een door ICT ondersteunde leeromgeving.

4

De leerlingen kunnen zelfstandig leren in een door ICT ondersteunde leeromgeving.

5

De leerlingen kunnen ICT gebruiken om eigen ideeën creatief vorm te geven.

7

De leerlingen kunnen ICT gebruiken bij het voorstellen van informatie aan anderen.

ICT

Het gebruik van video’s biedt heel wat mogelijkheden in een innovatieve onderwijspraktijk.

Zingeving

Ook al moet gezegd worden dat het medium – het gebruik van video of film op zich – natuurlijk niet nieuw is en in het verleden door heel wat leerkrachten met positief resultaat ingezet werd. Voorbeelden daarvan waren Schooltv in België en de Teleaccursussen in Nederland. De technologische evolutie heeft ervoor gezorgd dat het maken van videoopnames geen noemenswaardige technische vereisten meer inhoudt. Wie met gsm en pda kan werken, kan video’s opnemen. Ook het publiceren van video’s is gratis en zeer laagdrempelig. Dit heeft natuurlijk ook als gevolg dat heel wat ongewenste, tot zelfs strafbare en ontoelaatbare video’s gepubliceerd worden. Het pesten van leerkrachten en leerlingen is daar een voorbeeld van. Alhoewel pestgedrag in alle mogelijke settings voorkomt, wordt het in toepassingen zoals YouTube wel mentaal zwaarder ervaren, omdat er met bewegend beeld en opnames gewerkt wordt en het voor de hele wereld zichtbaar is.

Hoe dat?

maak

je

1. Opname Opnemen via de computer - Webcam: ingebouwd, of extern aan te sluiten via de USB-pport etc. - Opname en bewerkings-software: bv. Windows movie maker,

- 160 -

Jahshaka

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

Afbeelding 104: http://jahshaka.org/

Opnemen via een extern apparaat - Digitale camera, fototoestel, GSM,... - Eventueel met behulp van een externe microfoon (voor betere audio-kwaliteit)

2. Bewerken

Met Windows Movie Maker kan iedereen op een leuke en eenvoudige manier op de computer videofilms maken en bewerken. Je kunt de beelden importeren vanaf een videocamera of vanuit een bestand. Je kunt in de opnamen knippen en plakken, je kunt effecten, muziek, ingesproken tekst en titels invoegen en de films delen via het web, e-mail of via een cd. Op de sit van digischool.nl vind je een goede handleiding voor het bewerken van video's met windows movie maker.192

3. Uploaden

Via een aangemaakt Google account kan je je anmelden bij “You Yube”.

192

http://digischool.nl/ckv2/bevo/av/camcorder/stap1.htm

- 161 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

Eenmaal aangemeld, kan je verschillende video's uploaden.

Afbeelding 105: YouTube multi-video uploader

Afbeelding 106: YouTube multi-video uploader Je moet he bestand voorzien van een titel, een omschrijving, tags (sleutelwoorden, zodanig dat andere je filmpje vinden), enkele opties aanvinken (zie hieronder),

Afbeelding 107: YouTube video options

4. Publiceren

Nu de video op de server van YouTube staat kan men op verschillende wijze het filmpje publiceren. ●

Via de URL, elk filmpje krijgt een apart internetadres. Deze URL kan men via e-mail of op een weblog verspreiden. De mensen hoeven dan enkel het internetadres in te typen in de navigatiebalk of klikken op het adres. Het internetadres in typen is voor YouTube niet aangeraden door het veelvuldig gebruik van cijfers, letters en

- 162 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::. symbolen. Bijvoorbeeld: http://www.youtube.com/watch?v=woI8qa7Rrm0#

●

Insluiten in een internetsite of weblog. Hieronder volgt een uitgebreide uitleg voor het inbedden van een YouTube video in bijvoorbeeld een weblog.

EMBED functie (om

in website in te sluiten )

Bij het bekijken van een video op YouTube vind je aan de rechterkant een kader met informatie over de video en de persoon die de video uploade.

Onderaan deze kader zie je “embed” gevolgd door een code. Dit is een HTML code. Deze code moet je kopiëren. (rechtermuisknop – kopiëren of CTRL+C)

Nu maak je op je blog een nieuw bericht aan en plak je de code in het bericht. Deze code is een HTML code, dus moet je bij je bericht klikken op 'HTML bewerken' en dan pas het bericht plakken. Nadien gewoon klikken op publiceren zoals bij elk te publiceren bericht.

Deze code vertelt aan de blog dat hij het filmje op het gegeven internetadres moet gaan halen en in een bepaald frame moet afspelen.

- 163 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

Deze embed functie kan ook gebruikt worden bij andere toepassingen zoals:

Gebruik

De leerling filmt zelf Door zelf een situatie te filmen kunnen leerlingen laten zien hoe zij naar de "wereld" kijken en kunnen ze laten zien wat zij zelf hebben gezien. Vooral om het maken van een video vraagt om een goed doordacht script of storyboard en een duidelijke boodschap worden leerlingen gedwongen om zich diep in een onderwerp te verdiepen. Doordat een video niet te lang mag duren worden ze gedwongen de belangrijkste aspecten naar voren te halen.

De leerling wordt gefilmd Hierbij kan men leerlingen filmen en hun prestatie nadien aan de hand van de beelden samen evalueren, feedback geven, reflecteren,... ●

slotmoment van een project (presentatie, beurs, toneel,...)

●

...

- 164 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::. Video als instructie en voorbeeldmateriaal –

interviewen / experts

–

taalgebruikssituaties

–

simulatiespel

–

slideshows

–

screencast en screenshot

–

...

Actueel en historisch bronmateriaal –

reportages gemaakt door een televisieomroep

–

reportages gemaakt door een VZW of NGO

–

reportages gemaakt door privésector

–

filmbeelden gemaakt door amatuers

Video sharing en video streaming is gemakkelijk te plaatsen binnen het taalonderwijs en muzische vorming. Onderstaande werkvormen komen integraal uit 'EHB(t)O, eerste hulp bij taalonderwijs'.193

Reclame/documentaire ●

Naar een reclamespot kijken. Trachten uit te vissen voor welk product er reclame wordt gemaakt.

●

Dan er één voor tv zelf maken en aan de klas tonen. (vooraf ingaan op reclame en hoe mensen mekaar proberen te overtuigen)

●

Een reclamespot/documentaire voor een reisbureau, elk groepje zoekt informatie over een bepaalt land op en verwerkt het in een reclamespot/documentaire.

●

In de tekenles maakten we allerlei abstracte schilderijen. Elke 'kunstenaar' moet nu een stukje maken waarin hij zichzelf en zijn werk voorstelt aan bijvoorbeeld Een publiek van ouders die op een schoolfeest de tentoonstelling zullen bezoekne; ook mogelijk is het werk van een medeleerling voorstellen.

●

Opscporingsbericht (waarin je jezelf beschrijft of een leerling van de klas)

●

Het maken van een documentaire over een schoolreis, de school, ... of van actualiteit, sport van dit jaar,...

●

De ouders overtuigen om bijvoorbeeld een sport dat thuis niet toegelaten is, toch te mogen uitoefenen.

●

De weg naar school filmen. Nadien deze film omtoveren in een griezelverhaal, toeristen uitstap door iemand gegidst

Boeken ●

Mondelinge boekbespreking houden. Bijvoorbeeld: de leerlingen ontwerpen een reclamespot voor een boek dat ze lazen.

● 193

Een prentenboek uit de kleuterklas verfilmen. En nadien voorstellen aan de

STEVENS (M.). EHB(t)O: Eerste hulp bij Taalonderwijs, Brussel, EHSAL, 2005, pp. 69-89

- 165 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::. kleuterklas.

Interview ●

Interview van iemanda afnemen (voorbereiding heeft te maken met het stellen van goede vragen). Dit kn bijvoorbeeld tijdens een uitstap of leerwandeling.

Actualiteit ●

Bekijken en beluisteren van nieuwsuitzendingen voor kinderen. Ondertussen zijn er een

aantal

mogelijkheden

om

het

journaal

online

te

bekijken.

http://www.deredactie.be/cm/de.redactie Ook zenden een aantal jeugdjournalen hun afleveringen online uit. Karrewiet van Ketnet http://www.ketnet.be/ketnet/subsites/karrewiet/index.html NOS jeugdjournaal http://www.nos.nl/jeugdjournaal/voorpagina/index.html ●

De kinderen maken zelf een nieuwsuitzending. Ze krijgen allereerst niet te moilijk leesbare kranten (Metro, Wablieft, klitskrant, Stipkrant,...). Daar knippen ze enkele verschillende berichten uit. Die mogen ze dan voorbereiden en verfilmen. Het nieuwsbericht kan ook een schoolnieuwsbericht zijn. Elk kind zoekt een leuk gegeven uit de schoolse actualiteit. Daarover schrijft het een korte tekst. En dan filmen maar.

●

Bij een video van een sportwedstrijd sraaien we het geluid uit. Dat moeten de kinderen er zelf bij bedenken. Ze mogen eerst de band een keer zien en bij de tweede vertoning zelf (om beurt) commentaar geven.

●

Een onvolledige boodschap (waarin informatie ontbreekt) afdoend vervolledigen. Leerlingen zien flarden van een nieuwsbericht. Daarna proberen ze het hele bericht te herstellen.

Dramatiseren (kinderen iets laten uitbeelden) ●

Niet enkel om hun expressieve mogelijkheden te otnwikkelen, maar ook om na te gaan hoe leerlingen bijvoorbeeld een tekst begrepen, kan je hen dingen laten uitbeelden. Nadien kan men via de reactie/commentaar functie van YouTube of een weblog trachten het uitgebeelde te raden.

●

Woorden semantiseren: woorden uitbeelden

●

Woorden semantiseren: Een tekst of dialoog wordt gespeeld en uitgebeeld. De kinderen proberen daarbij de nieuwe woordenschat te gebruiken. Dit uitbeelden kan ook zeer gericht gebeuren. Een groepje kinderen kan bijvoorbeeld een spelopdrach krijgen waarbij ze een situatie moeten uitbeelden (winkel, bibliotheek,...). Daarbij kan de leerkracht hen

- 166 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::. zelfs de opdracht geven om 5 opgegeven woorden (vaak) te gebruiken (die hbben met thema te maken). De klas moet dan achteraf raden om welke woorden het wellicht ging. (via reactie/commentaar functie) ●

Toneelstuk verfilmen of zelf gemaakt verhaal verfimen

●

Werken en spelen met poppen Met poppen kan je veel breder en ingrijpender werken. Kinderen kunnen bijvoorbeeld een verhaal naspelen, maar de leerkracht kan een pop ten tonelen voeren om een terugkerende activiteit in de klas mee te introduceren.

Poëzie ●

In lessen poëzie komt het erop aan dat kinderen waarnemen, beleven,... de klas is daarvoor niet altijd de meest geschikte omgeving. Een park of bos kunnen meer geschikte omgevingen vormen. De leerlingen kunnen dan poëzie associëren met beelden dat ze ontmoeten in het park, bos, ...

Stripverhaal ●

Het klassieke stappenplen voor stellen met daarin het plannen (verzamelen, selecteren, ordenen), het uittekenen (ipv uitschrijven), verzorgen en reviseren kan hier heel goed van pas komen. De kinderen maken strips of tekeningen, al dan niet met een grafisch tekenprogramma (bv. Paint) Deze strips kunnen na inscannen opgenomen worden in een zeer eenvoudige powerpoint presentatie. Nadien wordt deze slide show opgeladen op de 'slide share'194 internet site. De dag nadien kunnen de leerlingen de slide show in hun weblog integreren. En reacties plaatsen.

194

http://www.slideshare.net/

- 167 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

Fiche

7.5

Applicaties Wat?

Photosharing

Biedt de mogelijkheid om beeldmateriaal (foto's) via het web met anderen te delen en commentaar uit te wisselen.

Doelstelling

De leerlingen gebruiken de mogelijke RSS feed, de mogelijkheid om commentaar te geven, tagging en het eigenaarschap van het ingebrachte materiaal en de zelfgecreëerde virtuele beeldruimte.

Eindtermen

2 De leerlingen gebruiken ICT op een veilige, verantwoorde en doelmatige manier.

3 De leerlingen kunnen zelfstandig oefenen in een door ICT ondersteunde leeromgeving.

4 De leerlingen kunnen zelfstandig leren in een door ICT ondersteunde leeromgeving.

5 De leerlingen kunnen ICT gebruiken om eigen ideeën creatief vorm te geven.

7 De leerlingen kunnen ICT gebruiken bij het voorstellen van informatie aan anderen.

Zingeving

Kinderen zitten een hele dag in de kals. 7 uur lang moeten ze aandachtig zijn. En het raarst van al: ze zitten in de klas om iets te leren over de wereld die zich afspeelt buiten de klas. Een simpele manier om wat 'leven' in de klas te brengen en zelfs de wereld binnen te halen, bestaat erin om regelmatig te werekn met boeiend beeldmateriaal. Foto's zijn prima leermiddeen bij het aanbieden van woorden. Maar ook wanneer we willen consolideren kan dit type van beeldmateriaal heel veel diensten bewijzen.

- 168 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

Hoe dat?

maak

je

1. Creëren Opnemen via de computer -

Webcam:

ingebouwd,

of

extern

aan

te

sluiten

via

de

USB-pport

etc.

- Fotobewerkings en organiser software: paint, Gimp, Picasa

Afbeelding 109: http://picasa.google.com/

Afbeelding 108: http://www.gimp.org/

Opnemen via een extern apparaat - Digitale camera, fototoestel, GSM,...

2. Uploaden

- 169 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

Afbeelding 110: picasaweb.google.com/

Met je google account kan je je aanmelden bij Picasa Webalbums. Daar kan je heel eenvoudig foto's uploaden en bijvoorbeeld een nieuwe map aanmaken voor deze foto's. Eerst moet je een nieuwe map maken of een bestaande map selecteren.

Afbeelding 111: Picasa Foto's uploaden: album maken of selecteren

- 170 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::. Nadien kies je welke foto's je wil uploaden door te bladeren in de mappen van de computer.

Afbeelding 112: Picasa Foto's uploaden: Foto's selecteren

Afbeelding 113: Picasa Foto's verplaatsen en kopiëren Men kan eenvoudig foto's verplaatsen of kopiëren naar een ander album. Dit vereenvoudigd het beheren van de foto's. Het uploaden kan ook gebeuren door de foto-organiser van Google: Picasa.

Afbeelding 114: http://picasa.google.com/ Dit programma is gratis te downloaden op http://picasa.google.com/ . Met dit programma kan je onderandere foto's uploaden naar picasa Webalbums of naar een weblog (Blog This!) en bijvoorbeeld een collage maken met geselecteerde foto's. Spijtig genoeg voor dit laatste, kan je de collage niet zelf maken.

- 171 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

Afbeelding 115: Picasa collage maken

Afbeelding 116: Picasa Foto's uploaden

- 172 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::. 3. Publiceren

De foto's kan je net zoals de video's op YouTube publiceren via een URL een link naar het internetadres of door een HTML code voor het insluiten in een website. Hier kan je wel kiezen tussen het hele album te publiceren of enkel een foto te publiceren. De URL kan via e-mail of in website verspreid worden.

Om de foto in te suiten in een website moet je de HTML code kopiëren (rechtermuisknop – kopiëren of CTRL+C).

Nu maak je op je blog een nieuw bericht aan en plak je de code in het bericht. Deze code is een HTML code, dus moet je bij je bericht klikken op 'HTML bewerken' en dan pas het bericht plakken. Nadien gewoon klikken op publiceren zoals bij elk te publiceren bericht.

- 173 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

Gebruik

Photosharing is gemakkelijk te plaatsen binnen het taalonderwijs en muzische vorming. Onderstaande werkvormen komen integraal uit 'EHB(t)O, eerste hulp bij taalonderwijs'.195 De leerlingen kunnen foto's uploaden voor een project of de leerkracht kan voor een specifieke les foto's uploaden.

Prenten kunnen vergeleken worden (vind de verscihllen); ze kunnen in volgorde worden gelegd of geclasificeerd; er kan een prent ontbren die dan moet omschreven worden; bij prenten kan een woordveld genoteerd worden; bij krantenfotoo's kunnen onderschriften worden bedacht; kinderen kunnen zich inleven in personen op een foto; enz.

Afbeelding 117: Picaas Webalbums bijschrift toevoegen

Afbeelding 118: Picasa Webalbums opmerking toevoegen

Afbeelding 119: Picasa Webalbums Tagging

195

STEVENS (M.). EHB(t)O: Eerste hulp bij Taalonderwijs, Brussel, EHSAL, 2005, pp. 69-89

- 174 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::. Tagging Een tag (Nederlands: etiket) is een (relevant) sleutelwoord of term geassocieerd met, toegewezen aan of opgenomen in een digitaal bestand (zoals afbeeldingen, video, audio). De tag geeft aanvullende informatie over het bestand waaraan het is gekoppeld en maakt zodoende sleutelwoordgebaseerde classificatie en indexering mogelijk.196

De

leerlingen

voegen

relevante

tags

aan

een

foto.

Dit

vergt

een

goed

samenvattingsvermogen en het kunnen onderscheiden van relevante en niet relevante informatie.

De krant ●

De leerlingen moeten nu bij foto's ondetitels bedenken. De foto's kunnen weer gericht worden gekozen (vanuit thema, of vanuit oefening of taak).

●

We werken voor een redactie van een krant en moeten nu foto's sorteren. De criteria kiezen de leerlingen zelf (soorten nieuws, soorten sporten, ...) of ze worden door de leerkracht opggegeven. Organiseren in mappen en submapppen.

●

De leerling geeft bij een foto in documentairevorm commentaar bij. (foto bespreken)

●

Bij een foto waarop een gebeurtenis staat moeten de leerlingen doen dat ze bij de gebeurtenis aanwezig waren en erover vertellen alsof dat ze dat zelf hebben meegemaakt; dus de trouw van een prinsenpaar vanop de eerste rij, of dat accident met vooral blikschade als inzittende van de auto.

Fotoboek We leggen een fotoboek aan van een schoolreis, de school,... (met eigen foto's). bij de foto's schrijven we begeleidende teksten.

Een collage maken Het principe van een collage is simpel: leerlingen verzamelen beelden, woorden, fragmenten, ... en noteren of kleven die bij elkaar in een bepaalde compositie. De collage kan binnen veel verschillende sferen als werkvorm gebruikt worden: we kunnen een gedicht maken op basis van bij elkaar gekleefde reclameslogans, maar ook foto's uit folders of een tv blad; kunnen op die manier worden verzameld. Met een collage kunnen dan weer andere leerlingen (talig) aan de slag: bespreken, becommentariëren,... Een collage kan gemaakt geknutseld worden in nadien ingescand of meteen digitaal gemaakt worden met bijvoorbeeld 'Paint'.

196

http://nl.wikipedia.org/wiki/Tag_(metadata)

- 175 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

Poëzie ●

In lessen poëzie komt het erop aan dat kinderen waarnemen, beleven,... de klas is daarvoor niet altijd de meest geschikte omgeving. Een park of bos kunnen meer geschikte omgevingen vormen. De leerlingen kunnen dan poëzie associëren met beelden dat ze ontmoeten in het park, bos, ...

Presentatie organiseren

Inhoud van een album uitleggen

- 176 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

Fiche

7.6

Applicaties Wat?

Social Networking

Een sociale netwerksite is een website die gebruikers een profiel laat aanmaken, die ze vervolgens kunnen koppelen aan de profielen van anderen binnen hun sociaal netwerk. Veel sociale netwerksites richten zich op vermaak en het in contact blijven met vrienden. Deelnemers kunnen berichten sturen naar contacten, en bijvoorbeeld foto's, video's en internetlinks delen.

Doelstelling

De leerlingen kunnen op hun niveau leren met een houding van openheid en kritische zin.

De leerlingen kunnen op hun niveau verschillende infomatiebronnen raadplegen.

Eindtermen

2

De leerlingen gebruiken ICT op een veilige, verantwoorde en doelmatige manier.

4

De leerlingen kunnen zelfstandig leren in een door ICT ondersteunde leeromgeving.

6

De leerlingen kunnen met behulp van ICT voor hen bestemde digitale informatie opzoeken, verwerken en bewaren.

8

De leerlingen kunnen ICT gebruiken om op een veilige, verantwoorde en doelmatige manier te communiceren.

Zingeving

De leerling post zijn vraag in een beveiligde digitale brievenbus. Wie een (partieel) antwoord op de vraag kent en ook deel uitmaakt van de groep die toegang heeft tot de brievenbus kan dan reageren. De deelnemers aan die groep vormen een echte 'community', een gemeenschap van gemotiveerde mensen die voor elkaar iets willen betekenen.

Werken met cooperatieve werkvormen betekent leerlingen helpen omgaan met elkaar op een manier die een sterke bijdrage levert aan acceptatie, veiligheid, vertrouwen, zorg, verantwoordelijkheid en verbondenheid. Activiteiten die hierop gericht zijn, liggen in de sfeer van elkaar beter leren kennen door samen te praten over dingen die er werkelijk toe doen, zoals persoonlijke interesse, aparte ervaringen, talenten of bijzondere kenmerken, over wat

- 177 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::. hen op dit moment bezighoudt of over toekomstige aspriaties.197

Het geregeld en consistent utivoeren van dit soort activiteiten zal de groepscohesie bevorderen.

Hoe

maak

je

dat? Afbeelding 120: http://groups.google.com/

Aanmelden met je google account.

Afbeelding 122: Google Groups maken

Afbeelding 121: Google Groups aanmelden

1. Welkomstbericht Hier komt de inleiding te staan, met bijvoorbeeld voor wie dit bedoeld is en wat er verwacht wordt van elk lid. Dit bericht is de startpagina, maw telkens iemand de groep bezoekt komt hij op deze pagina terecht.

197

CLIM-Wijzer p.42

- 178 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

Afbeelding 123: Google groups Startpagina

2. Leden uitnodigen

Hier zijn twee mogelijkheden: ●

leden uitnodigen per e-mail. Deze e-mail moet door de persoon in kwestie aanvaard worden, door op een link te klikken.

●

Leden direct lid maken.

Iedereen wordt meteen lid en kan berichten

ontvangen en posten zonder iets te moeten aanvaarden.

Om deze groep te gebruiken hebben dus alle deelnemers een e-mailadres nodig. Dit kan je voor iedereen aanmaken met Gmail. Een klasmail gebruiken is ook mogelijk maar dan verliest men de waarde van sociale netwerksites: Verschillende individuen met een eigen profiel die samen een netwerk vormen. Want dan krijg je 2 leden in de groep, bijvoorbeeld: meester Quentin en parkschool zesdes. Dit is niet gunstig voor het groepsgevoel. En zo vermijd je ook anoniemen berichten.

- 179 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

Gebruik bij het aanmaken van de e-mailadressen een eenvoudige en duidelijke structuur: Gebruikersnaam: [email protected] Wachtwoord: huisnummer+postcode+gemeente

[email protected] 691190Vorst

3. Dicussies

De leerlingen en de beheerder kunnen discussies starten. De inhoud van de discussies moet op voorhand afgesproken worden. Een discussie wordt door iemand gestart en elk lid kan daarop reageren. Een forum als het ware.

Afbeelding 124: Google Groups Discussie starten

- 180 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::. 4. Pagina's aanmaken Deze pagina's kunnen eenvoudig opgemaakt worden, het gebruikt de basis tekstverwerking toepassingen.

Afbeelding 125: Google Groups pagina aanmaken

5. Bestanden uploaden Hier kan je door je verschillende bestanden uploaden: documenten, foto's,... Maar foto's gebruik je beter Picasa Webalbums die bij “Photo Sharing” besproken wordt.

6. Beheren De beheerder van de groep (de leerkracht of ICT-Coördinator) kan een aantal specifieke taken uitvoeren. ●

De instellingen voor de discussiegroep wijzigen

●

Niet-gecontroleerde berichten beoordelen

●

Nog niet goedgekeurde leden bekijken

●

Leden beheren

- 181 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

Gebruik

●

8 zelfstandige naamwoorden Elke leerling kiest 8 zelfstandige naamwoorden die het best bij hem of haar passen en geeft aan waarom dit zo is. Ook reageren leerlingen op bijdragen van anderen.

●

Persoonlijke verwachtingen Iedere student plaatst 2 of 3 persoonlijke verwachtingen over het project of thema in een discussieforum. De leerkracht vat ze samen en geeft aan hoe ze in de cursus behaald zouden kunnen worden.

●

Wat wil ik te weten komen? Bij de start van het project enkele vragen laten stellen door de leerlingen, over zij graag zouden te weten komen over een komend project.

●

Welke van de drie? Elke student vertelt twee waarheden en een leugen over zichzelf. Leerlingen reageren op elkaars bijdragen: wat is de leugen?

●

Welke cartoon past bij jou?

Leerlingen presenteren zichzelf aan de hand van een cartoon (zie website met cartoons http://www.humor.com/html/comics/.) ●

Peer interviews leerlingen De leerlingen interviewen elkaar via email en plaatsen elkaars introducties op het discussieplatform.

●

“Maak een lijst van de dingen die je gemeenschappelijk hebt met je groepsgenoten. Maak de lijst zo lang als je kunt.“

●

Vragen een een groep leerlingen om iets te schrijven over een betekenisvole gebeuretenis. De verhalen die alle leerlingen vervolgens vertellen, kunnen een sterke bijdrage leveren aan groepsvorming.

●

ROLLENSPEL198 Via de discussie pagina's voeren de leerlingen een rollenspel. Dat kan een voordeel zijn als één of meer deelnemers zich op afstand bevinden en als de deelnemers rustig moeten kunnen nadenken over hun bijdrage.

198

DEINUM (J.). Digitale Didactiek: Hoe ontwerp je een rollenspel in chat? http://www.digitaledidactiek.nl/dd/opdrachten/28 Geraadpleegd op dinsdag 25/03/2008

- 182 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

Wanneer te gebruiken? Bij het oefenen van sociale of gespreksvaardigheden Om rollen te oefenen (bijvoorbeeld rechter en advocaat, arts en patiënt) Voorafgaand aan "fysiek" rollenspel

Hoe maak je dat? 1. Maak een pagina aan op de netwerksite. Daarin komt: - Beschrijving van de leerdoelen van de opdracht. - De instructie voor de opdracht (beschrijving van verschillende cases, verschillende contexten per deelnemer, achtergrondinformatie, gerichte opdrachten bij een rol). - Beschrijving van de verschillende rollen (bijvoorbeeld: rechter, advocaat, getuige, officier en observant) en zonodig bijbehorende houdingen/gedrag e.d. - Beschrijving van het gewenste resultaat. - De tijdsduur van het rollenspel - Beschrijving hoe de gesprekken zullen worden nabesproken.

2. Maak groepen studenten waarbinnen de rollen worden verdeeld. 3. Beschrijf de periode waarbinnen de groepen de rollen gespeeld moeten hebben. 4. Geef duidelijke criteria voor een eventuele analyse van de gesprekken. 5. Bespreek de ervaringen met de rollenspelen tijdens de lesuren.

Het gebruik: Bekijk geregeld de rollenspelen die al plaatsgevonden hebben om na te gaan of de opdracht bijstelling behoeft (met name wat betreft de rollen en daarbij horend gedrag). Tip: Gebruik (een deel van) de teksten van de rollenspelen na afloop voor vervolgopdrachten.

- 183 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

Fiche

7.7

Applicaties Wat?

Social Bookmarking

Social bookmarking maakt het mogelijk om opgeslagen 'favorieten' met anderen te delen via een online dienst.

Doelstelling

Leerkrachten en leerlingen kunnen op een eenvoudige manier online bronnen met elkaar delen.

Eindtermen

1

De leerlingen hebben een positieve houding tegenover ICT en zijn bereid ICT te gebruiken om hen te ondersteunen bij het leren.

2

De leerlingen gebruiken ICT op een veilige, verantwoorde en doelmatige manier.

3

De

leerlingen

kunnen

zelfstandig

oefenen

in

een

door

ICT

ondersteunende

leeromgeving.

4

De leerlingen kunnen zelfstandig leren in een door ICT ondersteunende leeromgeving.

6

De leerlingen kunnen met behulp van ICT voor hen bestemde digitale informatie opzoeken, verwerken en bewaren.

Zingeving

Social bookmarking stelt u in staat om al uw favoriete internetpagina's en online bronnen niet lokaal op uw computer, maar op het internet op te slaan. Dit heeft onder meer als voordeel dat u altijd bij uw favoriete websites kunt, ook als u niet achter uw eigen computer zit. Daarnaast kunt u deze bronnen zeer eenvoudig delen met anderen, bijvoorbeeld uw leerlingen. Social bookmarking heeft daarnaast als voordeel dat u kunt zien hoeveel mensen een bepaalde bron 'gebookmarked' hebben. Hoe meer mensen, hoe interessanter de bron waarschijnlijk is. U kunt zelfs zien wie een bepaalde bron gebookmarked heeft, waarna u door kunt klikken om ook de andere door die persoon gebookmarkte bronnen te bekijken. Op die manier kunt u snel en eenvoudig aan nieuwe voor u relevante bronnen komen. Social bookmarking is dan ook een steeds populairder wordende vorm van social software. U kunt social bookmarking op verschillende manieren in uw onderwijs gebruiken.199

199

WIELAND (A.). Hoe kan ik social bookmarking gebruiken om kennis te delen?, Rotterdam, Erasmus Universiteit Rotterdam, 2006, p. 1

- 184 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

Hoe

maak

je

1. Aanmaken archief

dat?

Afbeelding 126: http://www.yurls.net/

Afbeelding 127: http://www.yurls.net/

Eenmaal een account aangemaakt. Kan je je pagina's bewerken. De mogelijkheden zijn zeer interessant. Met de functie nieuwe pagina kan je pagina's aanmaken om het archief meer structuur te geven.

Binnen deze pagina's kan je boxen plaatsen. Dit doe je door op 'nieuwe box' te klikken. Om een archief aan te maken gebruik je 'links' als type box. Nadien moet je kieze op welke pagina de box moet toegevoegd worden. Ook moet je aanduiden als de box al dan niet openbaar moet zijn. Verder kan je nog een kleur kiezen en uiteraard de box een naam geven. Door te slepen kan je de box plaatsen waar je wil op je pagina.

Afbeelding 129: Yurls Wijzig Rubriek Afbeelding 128: Yurls :ieuwe box

- 185 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

Afbeelding 130: Yurls Wijzig Rubriek

In het komend voorbeeld staan verschillende links – boxen. Deze staan op een bepaalde pagina. Elke box stelt een hoek voor. Franse hoek, reken hoek, taal hoek,... Binnen de box heb je dan verschillende links die verwijzen naar een website met informatie, een oefening of een spel.

Link toevoegen

Afbeelding 132: Yurls link toevoegen Afbeelding 131: Yurls box reken hoek

- 186 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

Afbeelding 133: http://zesdesparkschool.yurls.net/

- 187 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

2. Bekend maken archief Stel de leerlingen op de hoogte van uw online archief en waar zij deze kunnen vinden en leg hen duidelijk uit wat de bedoeling van dit archief is.

Link naar een Yurls pagina

3. RSS

Laat uw studenten zich via RSS abonneren op uw (en eventueel elkaars) online archief (of op een van de categorieën binnen een online archief). Studenten krijgen dan automatisch een bericht als er een nieuwe bron aan een archief is toegevoegd.

Gebruik

Informatieve bronnen ●

Het bronnenarchief gebruiken voor het maken van opdrachten waarbij niet het zoeken naar, maar het verwerken van informatie centraal staat.

●

Het bronnenarchieven ook gebruiken om een rijke leeromgeving te creëren voor uw studenten waarin zij zelf bepalen welke leerstof relevant is.

●

De leerlingen zelf (eventueel in groepen) een online bronnenarchief laten maken. Bijvoorbeeld als hulpmiddel bij het schrijven van een werkstuk. Vervolgens kan je zien welke bronnen leerlingen gevonden en geraadpleegd hebben.

●

Via bijvoorbeeld een weblog ook kritisch commentaar laten geven op bronnen van de leerkracht, van de leerlingen of van buitenstaanders die, al dan niet via RSS worden binnengehaald.

●

Het online bronnenarchief gebruiken om door de leerkracht nieuw ontdekte bronnen

- 188 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::. te delen met de leerlingen, waardoor zij op de hoogte blijven van interessante nieuwe artikelen en ontwikkelingen. Door aan het online bronnenarchief steeds weer nieuwe relevante bronnen toe te voegen, ontstaat er op den duur een online kennismanagementsysteem dat

elk jaar in de klaspraktijk

kunnen hergebruikt

worden.

Educatieve spelen en oefeningen ●

Differentiatie op tempo en niveau. Wie bijvoorbeeld klaar is met zijn oefeningen uit het werkboek, kan plaats nemen achter een computer en op de door de leerkracht opgegeven website gaan. Bijvoorbeeld: Rekenweb 6de leerjaar200

●

200

Gebruiken als moet en mag taken, cfr contractwerk of hoekenwerk

http://www.fi.uu.nl/rekenweb/rekenmaar/leerlingen/groepselectie.xml?sort=title&groep=8

- 189 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

Fiche Applicaties Wat?

7.8

RSS Feeds

Via de RSS-technologie wordt in beknopte vorm informatie ontsloten (onderwerp, plaats van bijhorende bestanden) voor de potentiële gebruiker.

Doelstelling

Leerlingen op een innoverende wijze efficiënt en adequaat leren omgaan met de informatieexplosie op het internet door doelgericht te abonneren en to-the-point informatie te ontvangen.

Eindtermen

2

De leerlingen gebruiken ICT op een veilige, verantwoorde en doelmatige manier.

3

De leerlingen kunnen met behulp van ICT (voor hen bestemde) digitale informatie opzoeken, verwerken en bewaren.

2

Zingeving

De leerlingen kunnen zelfstandig oefenen in een door ICT ondersteunde leeromgeving

In de kenniseconomie van morgen is het accuraat en efficiënt kunnen omgaan met informatie en het selecteren van de nodige informatie een kernactiviteit. RSS-feeds bieden een oplossing om van de pull-technologie in het gebruik van het internet naar een pushtechnologie over te schakelen. In de pull-technologie en het gebruik van het internet in de eerste fase (ook wel WEB 1.0 genoemd, de periode tot 2007) surften leerlingen op het internet en zochten informatie. In het WEB 2.0 kan door het gebruik van RSS-feeds ervoor gezorgd worden dat gewenste, actuele informatie naar een plaats als Netvibes doorgestuurd wordt. De geactualiseerde informatie is dan steeds beschikbaar en zorgt toch wel voor een aantal voordelen, zoals het besparen van tijd tijdens het zoeken en het opvragen van informatie.

Hoe maak dat?

je Op vaste tijdstippen verzamelt en bundelt een nieuwslezer (de newsreader) de nieuwe artikels (de newsfeed) en verstuurt deze naar

de

geïnteresseerden.

Aan het icoontje RSS kan je zien of een site deze dienst aanbiedt.

De gekozen RSS-feeds kan je op drie manieren oproepen: ●

Nieuwslezer: Dit is een speciaal hiervoor ontworpen programma dat al dan niet gratis op het web worden aangeboden.

- 190 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

Afbeelding 134: http://www.netvibes.com/ Afbeelding 135: http://www.google.be/reader/

●

Browser: Enkele browsers bieden de mogelijkheid aan RSS-feeds toe te voegen en te bekijken via de browser. Firefox is er zo één van.

●

Websites: Op sommige websites kan u na registratie uw eigen nieuwssite samenstellen door middel van RSS-feeds. 'My Yahoo' en 'iGoogle' zijn hier voorbeelden van.

Afbeelding 136: http://my.yahoo.com/

Afbeelding 137: http://www.google.com/ig

Vervolgens geeft u in uw RSS-lezer aan van welke websites u op de hoogte wilt blijven (welke feeds u wenst te ontvangen). Wanneer een website RSS-diensten aanbiedt, maken zij dit over het algemeen kenbaar met een of meer van de volgende pictogrammen:

Afbeelding 138: RSS-feed

of door simpelweg de afkorting RSS te hyperlinken. Het enige dat u hoeft te doen om u via RSS te abonneren op een websites is door op een van deze pictogrammen te klikken en de url uw RSS-lezer te plakken. De lezer haalt nieuwe berichten dan voortaan automatisch voor u binnen.

- 191 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

Gebruik

Leerlingen kunnen de opdracht krijgen om een weblog bij te houden over een (deel van hun) vakgebied. Elke leerling krijgt daarvan een eigen onderdeel toegewezen of krijgt een eigen invalshoek voor een groter identiek onderwerp. Via RSS abonneren zij zich op relevante websites, waardoor zij nieuwe ontwikkelingen in hun vakgebied op de voet kunnen volgen. De leerlingen zijn daarnaast via RSS geabonneerd op de weblogs van hun medeleerlingen, zodat ze automatisch nieuwe berichten in de weblogs binnenkrijgen. Daarnaast moeten de leerlingen bv. minimaal 2 berichten per week publiceren.

Op pedagogisch-didactisch vlak kan het gebruik van RSS ervoor zorgen dat de betrokkenheid tussen leerlingen verhoogd wordt, omdat ze permanent van elkaars vorderingen en aanvullingen op de hoogte worden gebracht. Ook mag niet onderschat worden dat leerlingen van elkaars bijdragen kunnen leren. Dit kan dan ook weer als gevolg hebben dat leerlingen hier net een stimulans in vinden om zelf weer te publiceren.

Bij de evaluatie dienen een aantal elementen onderscheiden te worden. Op inhoudelijk vlak dient zeker geëvalueerd te worden op welke informatie leerlingen een abonnement genomen hebben. Dit dient niet ‘om ter meest’, maar wel zo efficiënt mogelijk te gebeuren. Dubbele informatie-instroom is tijdverlies. Natuurlijk moet wel bewaakt worden dat ze een abonnement nemen op de informatiestroom van “alle” deelnemers (medeleerlingen en leerkrachten) in hun project.

Anderzijds mag ook wel geëvalueerd worden hoe leerlingen actief deelnemen aan het opvolgen van de informatie en of ze actief aan het groepsleren deelnemen. Ten slotte zijn ook bij het gebruik van RSS-feeds duidelijk attitudes te evalueren. Denk maar bijvoorbeeld aan inzet, initiatief, creativiteit, maar ook doorzettingsvermogen (bv. het onderhouden van feeds, onbelangrijk geworden feeds verwijderen, nieuwe toevoegen).

- 192 -

feeds

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

Fiche

7.9

Applicaties Wat?

Met

deze

dienst

Online Documenten

kunnen

opgemaakte

documenten,

spreadsheets

en

presentaties

aangemaakt worden, die online worden opgeslagen.

Doelstelling

Online officetoepassingen zijn bijzonder geschikt voor het samenwerken aan documenten uit het officegamma. Voornamelijk het samenwerken aan één omvangrijke opdracht (zoals bv. Een spreekbeurt) is een belangrijk te realiseren doel. Het feit dat leerlingen tegelijkertijd aan een document kunnen samenwerken is een meerwaarde die vooral tijdsbesparend werkt. Ook het online aanwezig zijn, maakt dat leren onafhankelijk van tijd en plaats gerealiseerd kan worden.

Eindtermen

1

De leerlingen hebben een positieve houding tegenover ICT en zijn bereid ICT te gebruiken om hen te ondersteunen bij het leren.

4

De leerlingen kunnen zelfstandig leren in een door ICT ondersteunde leeromgeving.

5

De leerlingen kunnen ICT gebruiken om eigen ideeën creatief vorm te geven.

6

De leerlingen kunnen met behulp van ICT (voor hen bestemde) digitale informatie opzoeken, verwerken en bewaren.

Zingeving

3

De leerlingen kunnen zelfstandig oefenen in een door ICT ondersteunde leeromgeving

7

De leerlingen kunnen ICT gebruiken bij het voorstellen van informatie aan anderen.

Online officetoepassingen zijn een nieuwe technologische mogelijkheid en kunnen heel wat geld besparen voor licenties. Daarenboven bieden ze het extra voordeel dat iedereen met dezelfde versie werkt. Voor het aangehaalde voorbeeld van Zoho geldt daarenboven dat alle traditionele toepassing (tekstverwerking, elektronisch rekenblad, gegevensbeheer en presentatie) aangevuld worden met applicaties zoals chat, wiki, poll, … waardoor er één groot geheel aan toepassingen onder één noemer wordt gebruikt.

- 193 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

Hoe dat?

maak

je 1. Aanmelden met je “google account”.

Afbeelding 140: http://docs.google.com/

Afbeelding 139: Google Docs aanmelden

2. Creeëren

Eenmaal aangemeld kan je een nieuw tekstdocument openen, een rekenblad openen of een presentatie openen.

Afbeelding 141: Google Docs: nieuw openen

- 194 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

Natuurlijk kan je ook reeds opgeslagen documenten openen en bewerken.

Afbeelding 142: Google Docs: Openen De verwerking gebeurt op dezelfde wijze als bij Microsft Office of Open Office. Wel zijn de mogelijkheden beperkter.

3. Publiceren

Je kan deze documenten op drie wijzes publiceren. ●

Als een openbaar publiceren

●

als een webpagina

●

Op een weblog

Bij de functie “delen” klik je op publiceren als webpagina. Dan krijg je de onderstaande informatie.

Door op deze

http://docs.google.com/Doc?id=dfszbzgv_13f5td9zj3 URL te klikken

komen de mensen op het document terecht.

Wil je echter dat ze je document bekijken als een document zonder dat ze iets kunnen veranderen aan je document. Dan moet je eerst het document publiceren zoals hierboven vermeld. Dan klik je ook op de functie “delen”, maar nu klik je op weergeven als webpagina. Een

nieuw

venster

laadt

op

en

je

komt

op

een

nieuwe

URL

terecht

http://docs.google.com/View?docID=dfszbzgv_13f5td9zj3&revision=_latest. Deze URL is

- 195 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::. een webpagina met dezelfde functie als een PDF document. Er kan niets aan gewijzigd worden.

Ten laatste kan je het document rechtstreeks publiceren op je weblog. Klikken op “delen”. Dan klikken op “Naar blog verzenden”.

4. Delen

Je kan met deze optie mensen uitnodigen om actief deel te nemen aan het werk van dit document.

Gebruik

Door de mogelijkheid van constructieve samenwerking, is een juiste benadering van de te geven opdrachten essentieel. Het samenwerken aan een document vergt uiteraard als uitgangspunt dat niet alle leerlingen dezelfde opdrachten krijgen. Het schrijven van een schoolkrantje is een prima tekstverwerkingsopdracht, die met behulp van online officetoepassingen kan gerealiseerd worden. Het focussen op taal en

- 196 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

verhogen van de taalzuiverheid in de documenten is een extra troef. Sterkere

leerlingen

kunnen

zeker

zwakkeren

en/of

anderstaligen

ondersteunen. Het aanleren van de leerplanitems i.v.m. de officetoepassingen kan evenzeer via online officetoepassingen waarbij een extra dimensie (het delen van documenten) kan opgenomen worden.

- 197 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

8 Eindtermen en leerlijn Van de eindtermen ICT vind je op de volgende pagina een schematische weergave. Het schema combineert de eindtermen ICT met de besproken web 2.0 toepassingen. Dit om duidelijk te maken welke web 2.0 toepassingen werken aan de eindtermen ICT. De rode vakjes duiden aan dat de eindterm via deze bepaalde web 2.0 toepassing kan bereikt worden.

Vervolgens vind je een schematische weergave van de leerlijn doorheen het ICT project tijdens de eindstage. Het schema wordt nadien nader besproken. Met de nodige uitleg over het project en de toepassingen gebruikt in de klas.

- 198 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

8.1

ICT Eindtermen

ICT

ondersteunende

4 De leerlingen kunnen zelfstandig leren in

een door leeromgeving.

ICT

ondersteunende

5 De leerlingen kunnen ICT gebruiken om

eigen ideeën creatief vorm te geven. 6 De leerlingen kunnen met behulp van

ICT voor hen bestemde digitale informatie opzoeken, verwerken en bewaren. 7 De leerlingen kunnen ICT gebruiken bij

het voorstellen anderen.

van

informatie

aan

8 De leerlingen kunnen ICT gebruiken om

op een veilige, verantwoorde en doelmatige manier te communiceren. - 199 -

Online Documenten

in een door leeromgeving.

Social Bookmarking

3 De leerlingen kunnen zelfstandig oefenen

RSS feeds

doelmatige

Social networking

en

Photo sharing

veilige, verantwoorde manier.

Video

2 De leerlingen gebruiken ICT op een

Podcasting

leerlingen hebben een positieve houding tegenover ICT en zijn bereid ICT te gebruiken om hen te ondersteunen bij het leren.

Wiki

Weblog

1 De

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

LEERLIJN WEBLOG - publiceren berichten

WEEK 1

SOCIAL BOOKMARKING - Zelfstandig oefenen PHOTO SHARING - Foto's klasgebeuren - WO project (WIKI)

SOCIAL BOOKMARKING - uitleg gebruik - zelfstandig oefenen

WEBLOG - publiceren berichten

WEEK 2

SOCIAL BOOKMARKING - Zelfstandig oefenen

VIDEO SHARING - Gebruik actualiteit - Afrika WIKI - Start project Afrika

WEBLOG - publiceren berichten

WEBLOG: - uitleg gebruik - publiceren berichten

WEEK 3

PHOTO SHARING - Foto's klasgebeuren - WO project (WIKI) VIDEO SHARING - Gebruik actualiteit - Leerlingen worden gefilmd - Afrika

WEEK 4

SOCIAL BOOKMARKING - Zelfstandig oefenen

WIKI - Afsluiten Project Afrika

PHOTO SHARING - Foto's klasgebeuren - Project tijdschriften

WEBLOG - publiceren berichten

WEEK 5

SOCIAL BOOKMARKING - Zelfstandig oefenen

VIDEO SHARING - Gebruik actualiteit - Leerlingen worden gefilmd

PHOTO SHARING - Foto's klasgebeuren - Project tijdschriften

ONLINE DOCUMENTEN - Start project tijdschriften

VIDEO SHARING - Gebruik actualiteit ONLINE DOCUMENTEN -Afsluiten project tijdschriften

- 200 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

“

“Ga op zoek naar aspecten waarmee je de onderwijspraktijk kan verrijken, bvb. op het vlak van efficiëntie, motivatie, snelheid, eenvoud, duidelijkheid, differentiatie, variatie …,

kijk

dan pas welke ICT-toepassingen daaraan voldoen.”201

”

Entiteit Curriculum (Ex-DVO)

8.2

Projecten

Men kan de de WEB 2.0 toepassingen niet zomaar in de klas gebruiken. Dit zijn enkel de instrumenten, de leermiddelen. De inhouden, doelen en activiteiten worden vanuit een thema bepaald. Daarnaast verwerven de leerlingen ook andere kennis en vaardigheden ivm

de

gebruikte WEB 2.0 toepassingen. Richtinggevend in de keuze van onderwerpen en activiteiten is de betrokkenheid van de leerlingen. Kinderen krijgen maximaal kansen om initiatieven te nemen. De klemtoon ligt sterk op het sociaal leren (van en met elkaar leren). Het zelf opzoeken leidt tot een concrete actie en een presentatie.202

Tijdens de vijf wekenstage werd er gewerkt aan twee projecten: Afrika (Congo) en tijdschriften.

8.3

Waarom Congo? Van half januari 2008 tot half maart 2008 ben ik samen met 3 andere studenten ( ilse

VAN DE PERRE, Maryam BOUDIAF, France HEINE) en 2 docenten (Dirk BOGAERT, Nora COULOMMIER), in het kader van een stage in het Zuiden, naar Congo gegaan. Dit was in samenwerking met 'Blik op Afrika'203. We hebben in een dorpje, gelegen in de provincie Bandundu, gewerkt aan een onderwijsproject. De opgedane kennis en ervaring in Congo zelf zijn uiteraard handig om met kinderen te werken rond dit thema.

Het vak Wereld Oriëntatie sluit hier nauw aan. Men kan hier

verschillende

aardrijkskundige en geschiedkundige feiten aanhalen en bespreken. Maar het hoofddoel is natuurlijk niet enkel de kennis overdracht, maar ook de vaardigheden en houdingen. Niet alleen 'weten' is belangrijk, maar vooraal ook 'kunnen' en 'willen doen' vanuit eigen keuzes. Daarom is het niet enkel een thema uit de Wereld Oriëntatie, het is meer. Men werkt hier aan Mondiale Vorming.

201

Entiteit Curriculum (ex-DVO) Achtergrondinformatie in verband met de vakoverschrijdende ontwikkelingsdoelen en eindtermen ICT www.ond.vlaanderen.be/DVO/ICT/presentatie/PPT%20ODET%20ICT%20HANDOUT%20websiteversie%2001-09-07.ppt 202 COULOMMIER (N.). Levensecht en werkelijkheidsnabij, onuitgegeven cursus Onderwijskunde. Academiejaar 2006-2007, p. 11 203 Blik op Afrika

- 201 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

Welke aspecten van Mondiale Vorming komen aanbod? ●

Ontwikikelingseducatie Het verdelingsvraagstuk, de tegenstellingen tussen rijk en arm, tussen Noord en Zuid. Alle sociale, economische, culturele, politieke, historische en geografische aspecten van ontwikkelingssamenwerking kunnen in ontwikkelingseducatie aan bod komen. De verbondenheid tussen Noord en Zuid is een centraal uitgangspunt.204

Naast vakoverschrijdende vaardigheden, zoals sociale en interculturele vaardigheden worden ook muzische vardigheden, taalvaardigheid, wiskunde,... aangeboden.

8.4

Waarom tijdschriften?

De gevolgde handleiding “Toren van Babbel” voorziet dit thema voor deze periode. Dit is dan natuurlijk een talig project. Maar WO, taal en muzische smelten die vakken niet samen door hun talig karakter? Vakoverschrijdend werken.

8.5

Stappenplan en werkvorm tijdschriften

STAP 1: beslissen wat er allemaal in het tijdschrift komt, welke rubrieken erin komen ●

horoscoop

●

reclame

●

stripverhaal

●

kortverhaal

●

zoekertjes / advertenties

●

informatieve tekst

●

verslag project / uitstap

STAP 2: beslissen wie wat gaat schrijven of maken en het dan ook doen 1. Indelen van de leerlingen in stam-groepen (redactie) lkr geeft aan wat groepswerk moet zijn en hoe getest zal worden wat de groep en de groepsleden afzonderlijk hebben geleerd.

204

VLOR, advies over mondiale vorming, Brussel, 2002, pp.2-3

- 202 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

2. Vormen van expert-groepen (rubrieken) Elke redactie heeft een specialist voor één rubriek. De leerlingen met dezelfde rubriek zitten samen.

3. Bestuderen rubrieken Iedere specialist krijgt een informatieve tekst over zijn specifieke rubriek. De leerlingen bespreken de informatie in hun expert-groep en maken een overzicht van de dingen waarvan zij denken dat ze nuttig zijn om mee te delen aan andere leden van hun redactie. 4. Terugkeer naar stam-groep (redactie) Na het werk in de expert-groep, gaan de leerlingen weer terug naar hun stam-groep. Ze vertellen om de beurt wat ze geleerd hebben in de expert-groep.

5. Rubrieken uitwerken Elke rubriek wordt 1 voor 1 behandeld en uitgewerkt. Dit gebeurt aan de hand van opdrachtkaarten.

STAP 3: De Lay-Out of Vormgeving 1. Instructie voor afwerking van het tijdschrift 1.1.Maak een voorpagina. De voorpagina is heel belangrijk. Ze moet de lezers aanspreken, zodat ze het tijdschrift willen kopen. 1.2.Er moet aan het begin van het tijdschrift een kort tekstje komen. In dat tekstje, ook we redactioneel genoemd, staat wat je allemaal in het tijdschrift kan lezen. Je schrijft er ook in waarom je dit tijdschrift gemaakt hebt. Het stukje wordt meestal gemaakt door de hoofdredacteur. 1.3.Leg nu de laatste hand aan je tijdschrift; Kies een leuke naam. Beslis in welke volgorde de artikels komen. Denk eraan: in een tijdschrift zijn de bladzijden aan weerszijden bedrukt. Maak er een mooi tijdschrift van..

STAP 4: Publiceren

- 203 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

Hier volgen enkele activiteiten uitgevoerd tijdens de eindstage met betrekking tot de web 2.0 toepassingen. Deze activiteiten vind je dan ook weer terug in de uitgeschreven leerlijn.

8.6

WEBLOG Op de weblog voeren de leerlingen een portfolio taak uit. De portfolio taken bevatten

telkens drie soorten opdrachten voor de leerling.

■

Transfervraag Deze vraag legt telkens de link tussen wat er in de klas geleerd werd en de buitenwereld. Het antwoord op deze vraag kan thuis of op straat gevonden worden. Deze vraag nodigt de leerlingen uit om de opgedane kennis en vaardigheden te transfereren en niet louter reproducerend te antwoorden. Deze vraag kan als huistaak meegegeven worden.

■

Leervraag Een telkens terugkerende vraag: Wat heb je vandaag geleerd over...? Dit nodigt de leerlingen uit om over hun eigen leren na te denken en creeërt na verloop van tijd een metaniveau. Tijdens het leerproces denken de leerlingen na over wat ze nu precies aan het leren zijn. - Vandaag hebben we... - Wist je dat...? (inhoud)

■

Attitudevraag Hierin wordt naar de rol van de leerling in het groepswerk gepeild. Dit gebeurt op een veilige en stimulerende manier. Welke rol moest ik en de andere groepsleden opnemen? Wat hebben ze (heb ik) goed gedaan?

- 204 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

8.7

SOCIAL BOOKMARKING De leerlingen krijgen de kans om bijvoorbeeld na het afwerken van oefeningen in het

werkboek wiskunde. Verder te oefenen op de computer. De leerlingen kiezen dan een website uit de aangeboden websites. Ze moeten echter wel kiezen voor een website uit de wiskunde reeks. Tijdens een les taal kiezen ze website uit de reeks taal, tijdens een les Frans kiezen ze een website uit de reeks Frans, enz. Dit is dan een voorbeeld van tempo differentiatie.

Anderzijds kan de leerkracht aan bepaalde leerlingen ook specifieke websites geven, aangepast aan hun niveau, voor bijvoorbeeld een remediëringsoefening. Dit is dan een voorbeeld voor differentiatie op niveau.

8.8 ●

PHOTO SHARING De leerlingen lezen, kiezen en schrijven onderschriften bij foto's zij baseren zich daarbij op wat er over het onderwerp in een zin wordt gezegd. (zowel voor Afrika als voor het tijdschrift)

●

De leerlingen kiezen aangepaste tags voor foto's over Afrika. (maximum 5) Bijvoorbeeld: Mobutu, Congo, Zaïre, president, dictator, MPR

●

De leerlingen kiezen elk twee foto's die hen aanspreekt en bereiden een spreekopdracht voor. Om de opdracht te kennen luisteren ze naar een podcast. De spreekopdracht wordt ook opgenomen en gepubliceerd als podcast.

●

De leerlingen kiezen samen met hun redactie (groep), foto's die ze zullen opnemen in de klaskrant. Ze spreken af hoe ze de foto zullen opnemen.

●

8.9 ●

...

VIDEO SHARING De leerlingen kijken naar een verslag van iemand die een nieuwe film gezien heeft. Vervolgens lezen ze een kort verslag (uit de krant, website,...) over dezelfde film.

●

De leerlingen kijken naar het nieuws (deredactie.be) en vergelijken het nieuws met het nieuws uit de krant. Ze leggen verbanden, vatten samen,...

●

De leerlingen kijken naar een informatieve video over Afrika, vervolgens lossen ze luisteropdrachten op.

●

“Uitbeelden wat het algemeen concept dierenrechten wil zeggen, op zo'n manier dat mensen uit andere culturen die andere talen spreken het begrijpen.” Geen woorden enkel gebaren en gelaatsuitdrukkingen. - 205 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::. ●

...

8.10

WIKI

1. De groep stelt vrage. Wat zouden we willen weten over... Wat zouden de andere lezers graag weten over? 2. De groep maakt een inhoudsopgave die als kapstok zal dienen. 3. De groep zoekt informatie op via de social bookmarking (yurls) 4. De informatie wordt samengevat 5. de informatie wordt verwerkt en bewaart in de WIKI 6. er worden bijhorende prenten gezocht (photo sharing) en bewaart in de WIKI

8.11

ONLINE DOCUMENTEN

Dezelfde werkwijze kan gebruikt worden voor de online documenten. Het verschil ligt wel bij het feit dat leerlingen grafieken en diagrammen kunnen aanmaken in een rekenblad voor de les tabellen, grafieken en diagrammen. De leerlingen een presentatie (slideshow) kunnen samenstellen over de verworven informatie in hun WIKI over Afrika. ●

De online documenten werden gebruikt voor het schrijven van de rubrieken voor het tijdschrift.

●

Samen een verhaal schrijven aangezien de inhoud om de 10 seconden wordt opgeslagen en vernieuwd, maw je schrijft iets in het document en 10 seconden later kan iemand op een andere computer (eventueel in Australië) de wijziging reeds zien. Het lijkt op het chatten zoals bijvoorbeeld msn messenger. De werkvorm: persoon 1 begint een verhaal te schrijven (2-3 zinnen) en typt het afgesproken @, persoon wacht dat de wijzigingen verschijnen en dat het @ verschijnt (teken dat het schrijven stopt). Vervolgens schrijft persoon 2 een vervolg op het verhaal, nadien is het weer aan persoon 1 enz.

●

...

- 206 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

8.12 WEEK 1

Uitgeschreven Leerlijn WEBLOG ➢

De leerlingen ontdekken de weblog. 

De structuur van de weblog: startpagina (meester Quentin) met een weblog per groep.



Hoe aanmelden op dde weblog?



Hoe moet ik een bericht publiceren?



Hoe kan ik reageren op een bericht?



Hoe kan ik mijn bericht bewerken? Vormgeven?



...

SOCIAL BOOKMARKING ➢

De leerlingen ontdekken de “Social Bookmarking” (yurls.net) 

Hoe geraak ik op de yurls pagina? Via de startpagina (meester Quentin)



De structuur van de Yurls pagina inzien. Verschillende pagina's met verschillende rubrieken. Elke rubriek bevat linken naar internet sites.

WEEK 2



Zelfstandig oefenen en leren via de linken op de Yurls pagina.



Zelfstandig informatie opzoeken via de Yurls pagina.

WEBLOG ➢

➢

De leerlingen publiceren dagelijks een bericht 

Vandaag hebben we...



Wist je dat...



Ga eens kijken naar...

De leerlingen reageren op berichten

SOCIAL BOOKMARKING ➢

Zelfstandig oefenen en leren via de linken op de Yurls pagina.

➢

Zelfstandig informatie opzoeken via de Yurls pagina.

PHOTO SHARING - 207 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::. ➢

Producten van de leerlingen worden gefotogtafeerd en gepubliceerd

➢

Het klasgebeuren wordt gefotografeerd en gepubliceerd

➢

Leerlingen zoeken foto's over Afrika en publiceren deze.

➢

Leerlingen geven de foto's bijschriften, tags, commentaar

VIDEO SHARING ➢

De leerlingen volgen de actualiteit ivm het thema Afrika

➢

De leerlingen vatten de geziene actualiteit samen en leggen verbanden.

➢

De leerlingen kijken naar informatieve video's ivm Afrika, deze informatie gebruiken ze voor de WIKI

WIKI ➢

Leerlingen ontdekken de wiki

➢

Leerlingen zoeken informatie op, verwerken en bewaren deze.

➢

Leerlingen structureren informatie

➢

Leerlingen onderscheiden relevante informatie van niet relevante informatie

➢

Leerlingen werken samen door onderling afspraken te maken omtrent werkverdeling

WEEK 3

WEBLOG ➢

De leerlingen publiceren dagelijks een bericht 

Vandaag hebben we...



Wist je dat...



Ga eens kijken naar...

➢

De leerlingen reageren op berichten

➢

Evaluatie groepsproces en groepsproces ivm WIKI (door leerkracht)

SOCIAL BOOKMARKING ➢

Zelfstandig oefenen en leren via de linken op de Yurls pagina.

➢

Zelfstandig informatie opzoeken via de Yurls pagina.

PHOTO SHARING - 208 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::. ➢

Producten van de leerlingen worden gefotogtafeerd en gepubliceerd

➢

Het klasgebeuren wordt gefotografeerd en gepubliceerd

➢

Leerlingen zoeken foto's over Afrika en publiceren deze.

➢

Leerlingen geven de foto's bijschriften, tags, commentaar

VIDEO SHARING ➢

De leerlingen volgen de actualiteit ivm het thema Afrika

➢

De leerlingen vatten de geziene actualiteit samen en leggen verbanden.

➢

De leerlingen kijken naar informatieve video's ivm Afrika, deze informatie gebruiken ze voor de WIKI

WIKI ➢

Leerlingen zoeken informatie op, verwerken en bewaren deze.

➢

Leerlingen structureren informatie

➢

Leerlingen onderscheiden relevante informatie van niet relevante informatie

➢

Leerlingen werken samen door onderling afspraken te maken omtrent werkverdeling

WEEK 4

WEBLOG ➢

➢

De leerlingen publiceren dagelijks een bericht 

Vandaag hebben we...



Wist je dat...



Ga eens kijken naar...

De leerlingen reageren op berichten

SOCIAL BOOKMARKING ➢

Zelfstandig oefenen en leren via de linken op de Yurls pagina.

➢

Zelfstandig informatie opzoeken via de Yurls pagina.

PHOTO SHARING ➢

Producten van de leerlingen worden gefotografeerd en gepubliceerd

➢

Het klasgebeuren wordt gefotografeerd en gepubliceerd

➢

Leerlingen zoeken foto's voor hun tijdschrift

- 209 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::. ➢

Leerlingen geven de foto's bijschriften, tags, commentaar

VIDEO SHARING ➢

De leerlingen volgen de actualiteit

➢

De leerlingen vatten de geziene actualiteit samen en leggen verbanden.

➢

De leerlingen kijken naar reclamespots

➢

De leerlingen worden gefilmd

ONLINE DOCUMENTEN ➢

De leerlingen ontdekken de online documenten toepassing.

➢

De leerlingen schrijven enkele rubrieken voor het tijdschrift met de online documenten.

➢

De leerlingen zorgen voor een aangename Lay-Out

➢

Leerlingen werken samen door onderling afspraken te maken omtrent werkverdeling

➢

WEEK 5

WEBLOG ➢

De leerlingen publiceren dagelijks een bericht 

Vandaag hebben we...



Wist je dat...



Ga eens kijken naar...

➢

De leerlingen reageren op berichten

➢

Evaluatie groepsproces en groepsproces ivm ONLINE DOCUMENTEN (door leerkracht)

SOCIAL BOOKMARKING ➢

Zelfstandig oefenen en leren via de linken op de Yurls pagina.

➢

Zelfstandig informatie opzoeken via de Yurls pagina.

PHOTO SHARING ➢

Producten van de leerlingen worden gefotografeerd en gepubliceerd

➢

Het klasgebeuren wordt gefotografeerd en gepubliceerd

➢

Leerlingen zoeken foto's voor hun tijdschrift - 210 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::. ➢

Leerlingen geven de foto's bijschriften, tags, commentaar

VIDEO SHARING ➢

De leerlingen volgen de actualiteit

➢

De leerlingen vatten de geziene actualiteit samen en leggen verbanden.

➢

De leerlingen kijken naar reclamespots

➢

De leerlingen worden gefilmd

ONLINE DOCUMENTEN ➢

De leerlingen ontdekken de online documenten toepassing.

➢

De leerlingen schrijven enkele rubrieken voor het tijdschrift met de online documenten.

➢

De leerlingen zorgen voor een aangename Lay-Out

➢

Leerlingen werken samen door onderling afspraken te maken omtrent werkverdeling

➢

Evaluatie groepsproces en groepsproces (door leerkracht)

- 211 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

- 212 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

9 Reflectie De opleiding Bachelor Lager Onderwijs van EHSAL schenkt veel aandacht aan zelfreflectie. Zowel op het leerproces als op het leerdoel en resultaat. Dit om een beter inzicht te verkrijgen in het in het eigen leerpoces. Want dan kan je de resultaten verkregen bij de reflectie gebruiken bij een volgende situatie waardoor de handeling verbeterd wordt.

Laten we dit even kort doen voor de gebruikte web 2.0 applicaties tijdens de eindstage. Welke eigenschappen zijn positief benut, welke kansen zijn verloren gegaan, wat kwam er vrij negatief over, enz. Dit wordt duidelijk gemaakt in een tabel met enerzijds de positieve punten en anderzijds de negatieve punten.

In het algmeen geldt dat de weblog als centrale post, als startpagina zijn rol met succes heeft vervuld. De lay-out was overzichtelijk en aantrekkelijk. De structuur was duidelijk waardoor het navigeren van de ene naar de andere webpagina snel verliep. Ook het gebruik van eenzelfde klasaccount heeft zijn efficiëntie getoond zelf al waren er enkele nadelen aan verbonden.

Verder bleek in het in groepen werken zeer bevordelijke voor het samen leren en werken. Samen opzoeken, verwerken en presenteren. Maar vooral het samen werken werd bevorderd door de heterogene samenstelling van de groepen. De sterke ICT experten helpen de leerlingen die thuis nooit of weinig op een computer kunnen werken of spelen. Dit bleek een belangrijke sleutel te zijn bij het uitvoeren van het ICT project.

- 213 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

9.1

Weblog

Informatie vaardigheden: ●

de

leerlingen

krijgen

Informatie vaardigheden: toegang

tot

social

bookmarking via de weblog. Sociale vaardigheden: door te reageren op berichten Sociale vaardigheden: ●

zelfreflectie wordt gestimuleerd. Door het

●

de leerlingen hebben de neiging om enkel de

steeds gebruiken van de 3 vragen.

leuke activiteiten op te sommen en niet na te

- Vandaag hebben we...

denken over de inhoud van de lessen. Gebrek

- wist je dat...

aan training?

- ga eens kijken naar... ●

Opletten voor pesten en ruzies. De reacties kunnen anoniem verstuurd worden.

●

De reacties waren niet steeds gericht op de inhoud van het bericht wel naar de persoon die het bericht schrijft. Dit komt doordat de brug tussen beide te klein was.

Relaties leggen; communiceren

Relaties leggen; communiceren

Het doelpubliek was te klein. Zie vorig puntje. De

●

ouders bijvoorbeeld zijn niet bereikt. Deze waren op de hoogte gesteld (aanvraag toestemming + promo). Maar de anderstaligheid vormde een barrière. Verder werden andere schoolleden niet gemotiveerd om een bijdrage te leveren. Lees- en schrijfvaardigheden, creeëren ●

●

Lees- en schrijfvaardigheden, creeëren

De leerlingen zijn gemotiveerd om berichten te

●

schrijven.

een nadeel, want fouten lezen is fouten

De leerlingen zijn gemotiveerd om berichten

schrijven.

van anderen te lezen. ●

Vele spellingsfouten zijn terug te vinden. Dit is

●

De vormgeving is voor sommige belangrijker dan de inhoud. (kleur, lettertype, grootte,...).

Het gebruiken van de lay-out, laat creeëren toe. Hierdoor werken ze aan de 5de eindterm ivm creatief vormgeven.

Leren Leren:

Leren Leren

de leerlingen krijgen toegang tot social bookmarking Geen leerlingvolgsysteem. Dus men weet niet wie wat met oefen en leermateriaal via de weblog.

gedaan heeft en hoe.

- 214 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

9.2

Social Bookmarking

Informatie vaardigheden:

Informatie vaardigheden:

Het is steeds makkelijker om aan informatie te komen Zelf de geselecteerde informatie door de leerkracht via het internet. Het wordt echter steeds lastiger om bleek te groot te zijn. De leerlingen zagen de bomen juiste informatie te vinden wat betreft betrouwbaarheid, niet door het bos. Dit kan opgelost worden om per relevantie en actualiteit. En hier brengt de Social thema bijvoorbeeld een yurls account aan te maken met Bookmarking pagina een antwoord.

per pagina een onderdeel. En binnen het onderdele enkele boxen met informatie. Dit zal de leerlingen meer structuut bijbrengen. Leren Leren

Leren Leren: ●

De leerlingen krijgen toegang tot een reeks

●

websites met oefeningen en leerspelletjes. ●

De

leerkacht

kan

met

dit

websites rond fladderen zonder effectief leren.

leermiddel

●

differentiëren en remediëren. ●

9.3

Geen leerlingvolgsysteem, dus men weet niet wie wat heeft gedaan met welke resultaten.

Zelfstandigheid: keuzes maken.

WIKI

Projectomgeving

Projectomgeving ●

De leerlingen kunnen binnen de aangegeven

biedt

de

nodige

ondersteuning

bij

het

●

verwerken en bewaren van informatie.

de groepen konden elkaars wiki's zien en wijzigen

aangezien

met

eenzelfde

account

gewerkt werd. Dit zorgde voor flauwe mopjes. ●

Engelstalige omgeving zorgt voor verwarring, maar

door

het

tekstverwerkings

sterk

lijken

programma

op

een

wordt

dit

ondermijnd. En kunnen de basis bewerkingen uitgevoerd worden. Lees- en schrijfvaardigheden, creeëren

Lees- en schrijfvaardigheden, creeëren

zie weblog

zie weblog

Informatie vaardigheden:

Informatie vaardigheden:

de leerlingen gebruiken de informatie van de social nadeel social bookmarkin, onoverzichtelijk bookmarking om deze op de wiki samen te vatten.

- 215 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

9.4

Photo Sharing

Tags

Tags ●

Leerlingen vatten de essentie samen.

●

soms moeilijk om het aantal te beperken. Maar is dit een nadeel?

Onderschriften ●

Onderschriften

Leerlingen vatten de essentie samen. Commentaar

Commentaar ●

Leerlingen voelen zich betrokken en laren

●

reacties achter.

niet naar inhoud.

Foto's publiceren ●

Risico om reactie te richten naar persoon en

Foto's publiceren

leerlingen leggen een verzameling foto's aan

●

Geen zelf genomen foto's door de leerlingen.

voor hun project Gebruik

Gebruik

●

Eenvoudig door google account

●

In het Nederlands

rechten op alle foto's. Dit kan voor problemen

●

zeer intuïtieve omgeving

zorgen.

9.5

●

Door dezelfde account krijgt iedereen dus

Video Sharing

De leerling filmt zelf.

De leerling filmt zelf. Is niet vaanbod gekomen.

De leerlingen worden gefilmd

De leerlingen worden gefilmd

●

grote betrokkenheid en motivatie

●

de acteer talenten zijn niet zeer hoog

●

verwerven van nodige kennis (zie beeld het uit

●

de regie laat te wensen (leerkracht)

activiteit.

●

er is geen montage gebeurd. Samenspraak

●

leerlingen en leerkracht.

Eenvoudig te bekijken via de weblog

Video als instructie of voorbeeldmateriaal

Video als instructie of voorbeeldmateriaal

niet van toepassing

niet van toepassing

Actueel en historisch bronmateriaal

Actueel en historisch bronmateriaal

●

actualteit wordt gemakkelijk en met plezier gevolgd

●

●

Misschien niet intens genoeg gebruikt geweest. De momenten waren te schaars.

video's afrika vorderen de betrokkenheid

- 216 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

9.6

Online Documenten

Lees- en schrijfvaardigheden, creeëren ●

●

Lees- en schrijfvaardigheden, creeëren

De leerlingen zijn gemotiveerd om rubrieken te

Vele spellingsfouten zijn terug te vinden. Dit is

schrijven.

een nadeel, want fouten lezen is fouten

Het gebruiken van de lay-out, laat creativiteit

schrijven.

toe. Hierdoor werken ze aan de 5de eindterm ivm creatief vormgeven.

Herkenbare

omgeving

●

De vormgeving is voor sommige belangrijker dan de inhoud. (kleur, lettertype, grootte,...).

Gebruik ●

●

(vergelijkbaar

met

microsoft word)

- 217 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

- 218 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

CONCLUSIE

- 219 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

- 220 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

Conclusie Onze maatschappij verandert snel en het onderwijs moet op de trein springen. Het internet gedrag is wereldwijd veranderd en biedt nu mogelijkheden die zeker eens de moeite zijn om zich over de kwestie te buigen.

Het gebruik van ICT en dan vooral web 2.0 toepassingen heeft bewezen dat het een meerwaarde is binnen het onderwijs. Men kan gemakkelijk kennis delen en uitwisselen. Dit kan echter zorgen voor chaos, welk informatie is correct en relevant? Een belangrijke troef is dat leerprocessen niet langer afhangen van tijd en plaats. Het volgt ook de constructivistische benadering (leren leren, zelfgestuurd leren). Maar zelf al volgt het deze benadering, toch moeten we opletten om geen oude wijn in nieuwe zakken te gieten.

Web 2.0 is een sociaal gebeuren dat interactie, delen en reageren mogelijk maakt. Dit zorgt voor een omgeving waar het onderwijs zich thuis voelt. Dit wordt ook wel het connectivisme genoemd. En dat het een sociaal gebeuren is, bewijst ook het feit dat coöperatief leren en Web 2.0 hand in hand samen gaan. Ook werken de web 2.0 toepassingen de eindtermen in de hand, zie voorgaande tabel.

Verder biedt sociale software of web 2.0 een alternatief voor gevestigde elektronische leeromgevingen. Web 2.0 geeft een flinke impuls aan het gebruik van ICT in het onderwijs. Dit mede dankzij de gebruiksvriendelijkheid en de lage instapdrempel. Je hoeft geen expert te zijn om sociale software aan de praat te krijgen. Als neusje van de zalm zijn de meeste toepassingen ook nog gratis.

Het toepassen van de web 2.0 toepassingen in het praktijk gedeelte gebeurde vlot. Men kan hieruit concluderen dat het haalbaar is. Door heterogene groepen van leerlingen, leren de leerlingen van elkaar. Ook zijn de leerlingen betrokken en gemotiveerd. Het werken met de instrumenten heeft zoals elk nieuw instrument even de tijd nodig om te wennen. Maar het went sneller dan je denkt!

- 221 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

Wel moet de leerkracht zich open stellen voor deze vernieuwing. De leerkracht als begeleider in plaats van leider. Dit leidt tot een taakverzwaring voor de leraar. Ook zal de leraar een aantal nieuwe vaardigheden moeten meebrengen in zijn competenties lijstje. Toch bleek dat de inzet van ICT niet tot betere resultaten leidt. Maar de inzet van ICT blijft noodzakelijk. Dit door de grote vraag van de maatschappij omtrent ICT vaardigheden.

In de bachelor opleiding lager onderwijs die ik volgde vind ik dat de aandacht naar ICT en elearning veel groter had moeten zijn. Deze studenten zijn de toekomstige leerkrachten. De bakermat van het onderwijs. De jongere generatie is ook meer vertrouwd met al deze toepassingen.

Ook zouden de ICT coördinatoren meer de mogelijkheid moeten krijgen om pedagogisch bezig te zijn in de lagere school. In plaats van enkel de technieker van dienst te zijn. En dit omvat ook het begeleiden en vormen van leerkrachten, de leerkrachten overtuigen voor verandering, ICT projecten bedenken, leerlijnen uitwerken, etc.

De overheid moet daarentegen voldoende werkingsmiddelen bieden aan de scholen om voldoende computers aan te schaffen met een internetaansluiting. En de nodige vormingen en nascholingen bieden. Eventueel kan dit door werkvormen en toepassingen te publiceren of projecten zoals E-Twinning nog harder te steunen.

Nu sta ik ongeduldig te wachten op het implementeren van web 2.0 in het onderwijs. En hou ik een oogje in het zeil. Want voor we het weten staat web 3.0 aan de deur...

- 222 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

Bijlagen

- 223 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

- 224 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

- 225 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

- 226 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

- 227 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

- 228 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

Bronvermeldingen en Literatuurlijst

- 229 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

BIERENS (G.). Social Bookmarking en de mogelijkheden ervan voor het Hoger Onderwijs. http://e-learning.surf.nl/e-learning/artikelen/2930 datum raadpleging: 25 maart 2008 D'HAESE (I.). Gebruik en misbruik van sociale software toepassingen in een onderwijscontext http://www.digitaledidactiek.nl/dd/themas/1299, zie bijlage XXX datum van raadpleging: 25 maart 2008 DEINUM (F.). Hoe kun je sociale vaardigheden trainen met behulp van video? http://www.digitaledidactiek.nl/dd/presenteren/29 geraadpleegd op: 25 maart 2008 FREEDMAN (T.). Coming of Age, an introduction to the new world wide web, 2006 HINCHCLIFF (D.). The Web 2.0 Trinity: People, Data, and Great Software http://web2.wsj2.com/the_web_20_trinity_people_data_and_great_software.htm geraadpleegd op: 3 juni 2008 JOCHEMS (W.). Een geïntegreerde benadering van e-learning. Groningen, Wolters Noordhoff, 2004, 257 p. N.N. Second Life http://nl.wikipedia.org/wiki/Second_Life, datum van raadpleging: 4 december 2007 ROVAI (A.). Building sense of community at a distance. In: International Review of Research in Open and Distance Learning, vol. 3, nr. 1, pp. 1-16 ANDERSON (T.). Op. Cit., 2004, pp. 33-60 ANDERSON (T.). Theory and practice of Online learning, Athabasca, Athabaca university, 2004, 454 p. BAARS (G.). Welke ijsbrekers kun je inzetten om studenten elkaar online te laten leren kennen? http://www.digitaledidactiek.nl/dd/didactiek_algemeen/335 Geraadpleegd op: 25 maart 2008 BAKKER (J.). Social bookmarking in het onderwijs: mogelijkheden en schaduwkanten. http://e-learning.surf.nl/e-learning/artikelen/3397, zie bijlage XXX datum raadpleging: 6 december 2007 BAKKER (N.). Elektronische leeromgevingen op drift? ‘Kee, we oriënteren ons’. http://www.edusite.nl/edusite/specials/15681, zie bijlage: p. ??? datum van raadpleging: 18 november 2007 BAKKER (N.). Open source elo groot in Vlaamse hoger onderwijs. http://www.edusite.nl/edusite/specials/17512, zie bijlage: p. ??? datum van raadpleging: 18 november 2007 BARNETT (J.). Pedagogical Context Knowledge: Toward s fuller understanding of wht good sciende teachers know. In: Sience Education, vol. 8, nr. 4, pp. 426-453.

- 230 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::. BASTIAENS (J.). Onderwijskundige innovatie: down to earth, sine loco, Open Universiteit Nederland, 2007, 68 p. BASTIAENS (J.). Onderwijskundige innovatie: down to earth, sine loco, Open Universiteit Nederland, 2007, p. 29 BELDARRAIN (Y.). Distance Education Trends: Integrating new technologies to foster student interaction and collaboration. In: Distance Education, vol. 27, nr. 2, pp. 139-153. BELDARRAIN (Y.). Distance Education Trends: Integrating new technologies to foster student interaction and collaboration. In: Distance Education, vol. 27, nr. 2, pp. 139-153. BENNEKER (F.). E-Learning: Sakai, een ELO voor de toekomst? http://elearning.surf.nl/e-learning/artikelen/3072, zie bijlage XXX datum raadpleging: 03/12/2007 BENNEKER (F.). Sakai, een ELO voor de toekomst? http://e-learning.surf.nl/e-learning/artikelen/3072, zie bijlage: p. ??? datum van raadpleging: 18 november 2007 Bezroukov (N.) Open Source Software development as a Special Type of Academic Research http://firstmonday.org/issues/issue4_10/bezroukov/index.html, zie bijlage XXX datum van raadpleging: 18 november 2007 CHAN (A.). An mp3 a day keeps the worries away: Exploring the use of podcasting to address preconceptions and alleviate pre-class anxiety amongst undergraduate information technology students, WagaWaga, Charles Sturt University, 2005, 77 p. CHILDRESS (M.). Using Massively Multiplayer Online Role-Playing Games for Online Learning. In: Distance Education. vol. 27, nr. 2, pp. 187-196. CLARK (R.). Learning from media: Arguments, analysis, and evidence, Greenwich, Information Age Publishing inc., 2001, 220 p. COLLIS (B.). An on-going journey: Technology as a learning workbench, Twente, University of Twente, 2005, p. 19. COONEN (H.). De leraar in de kennissamenleving, sine loco, Open Universiteit Nederland, 2005, 68 p. DAEMS (F.). ICT in de lerarenopleiding. In: Impuls, 2002, jg. 32, nr. 3, pp. 148-154. DE CORTE (G.). De leraar als digitale duizendpoot. In: Persoon en gemeenschap, 2001, jg. 53, nr. 5, pp. 371-380. DE CRAEMER (J.). Vrije Software in het onderwijs. Brussel, Afdeling Beleidscoördinatie Onderwijs, 2007, 64 p. DE VRIES (F.). Open source toepassen in modulaire Elektronische Leeromgevingen: Elo’s flexibel en op maat. Utrecht, Stichting Digitale Universiteit, 2004, 123 p. DE WAAL (M.) Tags. http://www.denieuwereporter.nl/wiki/index.php/Tags datum van raadpleging: 24 maart 2008

- 231 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::. DEINUM (F.). Hoe kun je flexibel video gebruiken in je colleges? http://www.digitaledidactiek.nl/dd/presenteren/513 Geraadpleegd op: 25 maart 2008 DEINUM (F.). Hoe kun je studenten eigen videofragmenten in een verslag laten opnemen? http://www.digitaledidactiek.nl/dd/begeleiden/619 Geraadpleegd op: 25 maart 2008 DEINUM (F.). Hoe kun je video als bronmateriaal gebruiken? http://www.digitaledidactiek.nl/dd/opdrachten/388 geraadpleegd op: 25 maart 2008 DEINUM (F.). Hoe maak je een beeldscherminstructie? http://www.digitaledidactiek.nl/dd/presenteren/377 geraadpleegd op: 25 maart 2008 DEINUM (F.). Hoe maak je een beeldverslag van een bijeenkomst of excursie? http://www.digitaledidactiek.nl/dd/presenteren/510 Geraadpleegd op 25 maart 2008 DEINUM (F.). Hoe maak je videocases voor je onderwijs? http://www.digitaledidactiek.nl/dd/didactiek_algemeen/387 Geraadpleegd op 25 maart 2008 DEMEULEMEESTER (A.). Advies over de eindtermen en ontwikkelingsdoelen informatie- en communicatietechnologie (ICT) in het gewoon en buitengewoon basisonderwijs, de eerste graad van het secundair onderwijs en het buitengewoon secundair onderwijs. Brussel, VLOR, 2006, 18 p. DENIES (J.). Informatica in de les aardrijkskunde. In: De Aardrijkskunde, 2000, nr. 4, pp. 19-24 DOWNES (S.). E-Learning 2.0. http://www.elearnmag.org/subpage.cfm?section=articles&article=29-1, zie bijlage p. XXX datum van raadpleging: 18 november 2007 DRIESEN (J.). Wat is een elektronische leeromgeving?. In: ICT onderwijsinnovatie, 1999, nr. 2, pp. 1-4 DROSTE (J.). Keuze Teleleerplatform 2000, Utrecht, Stichting SURF, 2000, 234 p. EGAN (K.). The Educated Mind: How Cognitive Tools Shape Our Understanding. Chicago, University of Chicago Press, 1997, 310 p. EPSTEIN (D.). The field of business ethics in the United States; Past, Present and future. In: Journal of General Management, jg 28, nr. 2, pp.1-20. ERKENS (G.). Projectonderwijs in ICT-leeromgeving in de tweede fase vo. Utrecht, Drukkerij Zuidam & Uithof B.V., 2003, 253 p. FISSCHER (O.). Het organiseren van morele competentie. In: Gids voor personeelsmanagement, jg. 82, nr. 3, pp.13-16 FLETCHER-FLINN (C.). The Efficacy of Computer Assisted Instrution (CAI); A meta analysis. In: Journal of Educational Computing Research, jg. 12, nr. 3, pp. 219- 241.

- 232 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::. FORRER M., coöperatief leren in de basisschool, CPS, 2000, p.30 FOUCAULT (M.). Discipline and punish: the birth of the prison, New York, Random House, 1979, GILES (J.). Special Report Internet encyclopaedias go head to head, uit: Nature, International weekly journal of science, nr. 438, 15 december 2005 GORISSEN (P.). WikiWiki: Anarchie in het hoger onderwijs http://e-learning.surf.nl/e-learning/artikelen/2374, zie bijlage XXX datum van raadpleging: 6 december 2007 HERRINGTON (J.). Authentic Tasks Online: A synergy among learner, task, and technology. In: Distance Education, vol. 27, nr. 2, pp. 233-247. HINCHCLIFF (D.). A round of web 2.0 reductionism http://blogs.zdnet.com/Hinchcliffe/?p=41 geraadpleegd op: 3 juni 2008 HINCHCLIFF (D.). All We Got Was Web 1.0, When Tim Berners-Lee Actually Gave Us Web 2.0 http://web2.wsj2.com/all_we_got_was_web_10_when_tim_bernerslee_actually_gave_us_w.htm Geraadpleegd op: 3 juni 2008 HOTRUM (M.). breaking Down the LMS Walls. The International Review of Research in Open and Distance Learning, vol. 6, nr. 1, pp. 1-5 INTERNATIONAL ACADEMY OF EDUCATION. Teaching reading, sine loco, UNESCO, 2003, pp. Jochems (W.)(2004). Een geïntegreerde benadering van e-learning. Groningen, Wolters Noordhoff, 2004, 257 p. JONASSEN ( D.). Computers in the classroom: mindtools for critical thinking, New Jersey, Merrill Prentice Hall, 1996, 304 p. KOK (J.) Talenten Transformeren. Over het nieuwe leren en nieuwe leerarrangementen, Tilburg, Fontys Hogescholen, 2003, 7 p. KOK (J.) Talenten Transformeren. Over het nieuwe leren en nieuwe leerarrangementen, Tilburg, Fontys Hogescholen, 2003, p. 4 LAAGLAND (E.). Service Oriented Architecture voor de UT, een verkenning, Twente, Universiteit Twente, 2006, 20 p. LAM (I.). Hebben elektronische leeromgevingen hun langste tijd gehad of toch niet?. Utrecht, IVLOS, 2006, 8 p. LAURILLARD (D.). UK perspective Targetting research on policy objectives: a gap analysis http://www.wun.ac.uk/elearning/seminars/seminars/seminar_four/seminar_four.hml geraadpleegd op: 18 november 2007 LIBER (O.). PLE Project Summary http://www.cetis.Ac.uk/members/ple/resources/ple_summary datum van raadpleging: 19 november 2007 MAAG (M.). Podcasting and MP3 Players: Emerging Education Technologies. In: Computers, Informatcs, Kursing, vol. 24, nr. 1, pp.9-13.

- 233 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

MILLENAAR (N.). De elektronische leeromgeving is achterhaald. http://www.edusite.nl/edusite/nieuws/16582, zie bijlage: p. ??? datum van raadpleging: 18 november 2007 N.N. Algemene directie statistiek en economische informatie persbericht 8 november 2006. http://statbel.fgov.be/press/pr090_nl.pdf, zie bijlage XXX datum van raadpleging: 21 november 2007 N.N. Over Moodle – MoodleDocs http://docs.moodle.org/nl/Over_Moodle, zie bijlage XXX datum raadpleging: 19 november 2007 N.N. Release - MoodleDocs http://docs.moodle.org/en/Release, zie bijlage XXX datum raadpleging: 3 december 2007 N.N. Second Life http://nl.wikipedia.org/wiki/Second_Life, datum van raadpleging: 4 december 2007 N.N. Weblog http://nl.wikipedia.org/wiki/Weblogs, zie bijlage XXX datum raadpleging 5 december 2007 NDERSON (T.). Theory and Practice of Online Learning, Athabasca, Athabasca University, 2004, pp. 33-60 NIEGEMANN (H.). Kompendium E-learning. Berlin-Heidelberg, Springer-Verlag, 2004, 411 p. NIELSEN (J.). One billion internet users http://www.useit.com/alertbox/internet_growth.html geraadpleegd op: 3 juni 2008 OTTEN (R.). De online toekomst heet web 2.0 http://www.nrc.nl/media/article110012.ece geraadpleegd op 23 maart 2008 PANG (E.). International academy of education: Teaching reading, sine loco, UNESCO, 2003, p. 13 PIETRYKIWSKI (B.). Information technology and commercialization of knowledge: Corporate universities and class dynamics in an era of technological restructuring. In: Journal of Economic Issues, 2001, jg. 35; nr. 2, pp. 299-306. POORTMAN (S.). Folksonomy: metadatering door de massa http://e-learning.surf.nl/e-learning/artikelen/2985 geraadpleegd op 25 november QUARTIER (M.). E-learning voor de school. In: Impuls, 2002, jg. 33, nr. 1, pp. 12-20. RACTHAM (P.). Podcasting in academia: a new knowledge management paradigm within academic settings. In: Proceedings of the 2006 ACM SIGMIS CPR conference on Computer Personnel Research, New York, The Association for Computing Machinery, 2006, pp. 314-317.

- 234 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::. ROVAI (A.). Building sense of community at a distance. In: International Review of Research in Open and Distance Learning, vol. 3, nr. 1, pp. 1-16 RUBENS (W.). Social Software in het hoger onderwijs. In: Onderzoek van Onderwijs, jg. 35, nr. 3, pp.1-6 RUBENS (W.). Weblogs in het hoger onderwijs http://elearning.surf.nl/e-learning/artikelen/2326, zie bijlage XXX datum van raadpleging: 6 december 2007 SCHOPPERT (S.). De (on)begrensde mogelijkheden van de elektronische leeromgeving. http://www.edusite.nl/edusite/specials/14931, zie bijlage: p. ??? datum van raadpleging: 18 november 2007 SCOBLE (R.). Getting outside the frothy bubble http://scobleizer.com/2006/09/03/getting-outside-the-frothy-bubble/ geraadpleegd op: 3 juni 2008 SHUYESMANS (W.). Computers in de klas: doen we er ook wat mee?. In: EOS, 2003, nr. 10, pp.114-118. SIMONS (R.). Digitale didactiek: hoe (kunnen) academici leren ICT te gebruiken in hun onderwijs, Utrecht, IVLOS, 2002, p. 6 SLOEP (P.). Leerobjecten voor gedistribueerde leeromgevingen. Eindhoven, Fontys Hogescholen, 2003, 32 p. STEFFE (L.). Constructivism in Education, Hillsdale, Lawrence Erlbaum Assiociates, 1995, 575 p. STEVENS (M.). EHB(t)O: Eerste hulp bij Taalonderwijs, Brussel, EHSAL, 2005, pp. 69-89 Surfplank: Deel 4 ICT als brug tussen capaciteit en beperking: Hoofdstuk 12: laten voorlezen met voorleessoftware: inleiding http://www.letop.be/projecten/surfplank/pdf.asp?parent=1080&SurfID=1091#start datum van raadpleging: 2 juni 2008 Surfplank:Deel 4 ICT als brug tussen capaciteit en beperking: Hoofdstuk 12: laten voorlezen met voorleessoftware: handig woorden, zinnen, teksten laten voorlezen, http://www.letop.be/projecten/surfplank/pdf.asp?parent=1080&SurfID=1092#start datum van raadpleging: 2 juni 2008 SUROWIECKI (J.). The Wisdom of Crowds: Why the Many Are Smarter Than the Few and How Collective Wisdom Shapes. In:Business, Economies, Societies and Nations, 2004 TARTWIJK (J.). Werken met een elektronisch portfolio. Utrecht, Wolters-Noordhoff Groningen, 2003, 80 p. VAN BEEM (M.). Computer bevordert samenwerking. In: Didaktief, 2003, nr. 10, pp.38-40. VAN DE BUNT-KOKHUIS (S.). Kennis, multimedia en globalisering. In: Impuls, 2003, jg. 34, nr. 2, pp. 96-104 VAN DEN BERG (K.). Finding Options: An Open Source software evaluation model with a case study on Course Management Systems. Tilburg, sine editor, 2005, 99 p. VAN DER MEER (K.). Metadata voor leerobjecten in een digitale leeromgeving. Antwerpen, Universiteit Antwerpen, 2005,

- 235 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::. 53 p. VAN DER WERF (G.). Leren in het Studiehuis. Consumeren, construeren of engageren?, Groningen, s.e., 2005, 57 p. VAN DETH (S.). Handleiding vodcasten in het Onderwijs, Amsterdam, Universiteit van Amsterdam, sine dato, pp.2-3 VAN ECK (R.). The effect of competition and contextualized advisement on the transfer of mathematics skills in a computerbased instructional simulation game. In: Educational Technology Research and Development, jg. 50, nr. 3, pp. 23- 41 VAN ELK (L.). ELO-Definiëring. Utrecht, Stichting Digitale Universiteit, 2004, 10 p. VAN GELOVEN (M.). E-learning trends 2004: Standaarden, technologie en eigendomsrecht, Utrecht, Digitale Universiteit, 2004, 31 p. VANDENBROUCKE (F.). Competenties voor de kennismaatschappij, Brussel, s.e., 2005, 44 p. VANTHEMSCHE (G.). Gongo. Tielt, lannoo, 2007, 328 p. VERHOFSTADT (G.). The paradox of anti - globalisation. In: Business World, 2001, nr. 27, pp. VERMUNT (J.). Docent van deze tijd: Leren en laten leren. Utrecht, Universiteit Utrecht, 2006, 32 p. VERSTELLE (M.). ICT in het hoger onderwijs: stand van zaken. Utrecht, IVLOS, 2002, 112 p. VERSTELLE (M.). Podcasting in het hoger onderwijs: nieuwe hype of echte aanwinst? http://elearning.surf.nl/e-learning/artikelen/2891, zie bijlage XXX datum raadpleging: 3 december 2007 VOLMAN (M.). A variety of roles for a new type of teacher. Educational technology and the teaching profession. In: Teaching and Teacher Education,. WAGNER (E.). In support of a functional defi nition of interaction. In: Kew Directions for Teaching and Learning, 1997, nr. 71, pp. 19-26 WEIGEL (V.). From Course Management to Curricular Capabilities: A Capabilities Approach for the Next-Generation CMS. In: Educause Review, 2005, jg. 40, nr. 3, pp.54-67 WESTERA (W.). Open Source Elektronische Leeromgevingen, over de gebruiksmogelijkheden in het Kederlansde Hoger Onderwijs. Utrecht, Stichting SURF, 2007, 83 p. WILEY (S.). Openness in Higher Education: Open Source, Open Standards, Open Access. Wenen, Conference on Electronic Publishing, 2007, 174p. WILSON (S.). Service-Oriented Frameworks: Modelling the infrastructure for the next generation of e-Learning Systems, s.l., DEST, 2004, 19 p. WOLFF (S.). Hoe schakel je experts in met behulp van videoclips? http://www.digitaledidactiek.nl/dd/communiceren/162 geraadpleegd op: 25 maart 2008

- 236 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

Afbeeldingenregister Afbeelding 1: Web 1.0 statische webpagina's..............................................................................................59 Afbeelding 2: Web 2.0 bètaversie................................................................................................................63 Afbeelding 3: http://www.flickr.com/..........................................................................................................63 Afbeelding 4: http://www.youtube.com/.....................................................................................................63 Afbeelding 5: http://www.wikipedia.org/....................................................................................................63 Afbeelding 6: http://www.netvibes.com/.....................................................................................................63 Afbeelding 7: http://www.orkut.com/..........................................................................................................63 Afbeelding 8: http://www.last.fm/...............................................................................................................63 Afbeelding 9: Web 2.0 gasten die afspreken voor een middagmaal............................................................65 Afbeelding 10: Wi-Fi hotspots in het zuiden van Brussel...........................................................................69 Afbeelding 11: http://www.google.com/.....................................................................................................71 Afbeelding 12: http://www.yahoo.com/.......................................................................................................71 Afbeelding 13: http://www.msn.com/..........................................................................................................71 Afbeelding 14: http://technorati.com/..........................................................................................................71 Afbeelding 15: http://www.zvents.com/......................................................................................................71 Afbeelding 16: http://upcoming.yahoo.com/...............................................................................................71 Afbeelding 17: http://rollyo.com/................................................................................................................71 Afbeelding 18: http://www.look4.be/..........................................................................................................71 Afbeelding 19: http://www.facebook.com/..................................................................................................76 Afbeelding 20: http://drupal.org/.................................................................................................................76 Afbeelding 21: http://www.esnips.com/......................................................................................................76 Afbeelding 22: http://groups.google.com/...................................................................................................76 Afbeelding 23: http://www.hyves.nl/...........................................................................................................76 Afbeelding 24: http://www.myspace.com/..................................................................................................76 Afbeelding 25: http://www.bunchball.com/.................................................................................................77 Afbeelding 26: http://www.bebo.com/.........................................................................................................77 Afbeelding 27: http://groups.msn.com/.......................................................................................................77 Afbeelding 28: http://www.orkut.com/........................................................................................................77 Afbeelding 29: http://www.blogger.com/....................................................................................................80 Afbeelding 30: http://blogs.skynet.be/.........................................................................................................80 Afbeelding 31: http://www.bloggen.be/.......................................................................................................80 Afbeelding 32: http://b2evolution.net/.........................................................................................................80 Afbeelding 33: http://wordpress.org/...........................................................................................................80 Afbeelding 34: http://www.geeklog.net/......................................................................................................80 Afbeelding 35: http://www.s9y.org/............................................................................................................80 Afbeelding 36: http://wiki.zoho.com/..........................................................................................................85 Afbeelding 37: http://www.wikikids.nl/......................................................................................................85 Afbeelding 38: http://pbwiki.com/...............................................................................................................85 Afbeelding 39: http://www.wetpaint.com/...................................................................................................85 Afbeelding 40: http://www.wikidot.com/....................................................................................................85 Afbeelding 41: http://www.wikispaces.com/...............................................................................................85 Afbeelding 42: http://www.jot.com/............................................................................................................85 Afbeelding 43: http://sites.google.com/.......................................................................................................85 Afbeelding 44: http://www.wikia.com/wiki/Wikia.....................................................................................85 Afbeelding 45: http://switchpod.com/..........................................................................................................88 Afbeelding 46: http://www.podbean.com/...................................................................................................88 Afbeelding 47: http://www.wildvoice.com/.................................................................................................88 Afbeelding 48: http://www.mypodcast.com/...............................................................................................88 Afbeelding 49: http://shockpod.com/...........................................................................................................88 - 237 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

Afbeelding 50: http://share.ovi.com/...........................................................................................................88 Afbeelding 51: http://www.gcast.com/........................................................................................................88 Afbeelding 52: http://odeo.com/..................................................................................................................88 Afbeelding 53: http://www.podango.com/...................................................................................................88 Afbeelding 54: http://www.podcastfm.co.uk/..............................................................................................89 Afbeelding 55: http://www.deredactie.be/cm/de.redactie............................................................................96 Afbeelding 56: http://www.dailymotion.com/us.........................................................................................97 Afbeelding 57: http://www.youtube.com/...................................................................................................97 Afbeelding 58: http://video.google.com/.....................................................................................................97 Afbeelding 59: http://www.teachertube.com/..............................................................................................97 Afbeelding 60: http://www.garagetv.be/......................................................................................................97 Afbeelding 61: http://www.slideshare.net/..................................................................................................97 Afbeelding 62: http://www.schooltv.nl/beeldbank/.....................................................................................97 Afbeelding 63: http://dotsub.com/...............................................................................................................97 Afbeelding 64: http://atpic.com/ ...............................................................................................................100 Afbeelding 65: http://www.flickr.com/......................................................................................................100 Afbeelding 66: http://www.kodakgallery.com/Welcome.jsp....................................................................100 Afbeelding 67: http://photobucket.com/....................................................................................................100 Afbeelding 68: http://www.myalbum.com/ ..............................................................................................100 Afbeelding 69: http://picasaweb.google.com/...........................................................................................100 Afbeelding 70: http://www.phanfare.com/home.aspx...............................................................................100 Afbeelding 71: http://www.smugmug.com/ ..............................................................................................100 Afbeelding 72: http://www.shutterfly.com/...............................................................................................100 Afbeelding 73: http://www.webshots.com/...............................................................................................100 Afbeelding 74: http://www.woophy.com/.................................................................................................100 Afbeelding 75: http://www.snapfish.be/....................................................................................................100 Afbeelding 76: http://www.zooomr.com/ .................................................................................................100 Afbeelding 77: http://www.panoramio.com/ ............................................................................................100 Afbeelding 78: http://del.icio.us/ ..............................................................................................................104 Afbeelding 79: http://www.citeulike.org/..................................................................................................104 Afbeelding 80: http://ma.gnolia.com/........................................................................................................104 Afbeelding 81: http://www.diigo.com/......................................................................................................104 Afbeelding 82: http://www.furl.net/...........................................................................................................104 Afbeelding 83: http://www.stumbleupon.com/..........................................................................................104 Afbeelding 84: http://www.yurls.net/........................................................................................................104 Afbeelding 85: veel gebruikt webfeed icoon.............................................................................................105 Afbeelding 86: Buttons voor het inschrijven van een webfeed..........................................................................................106 Afbeelding 87: http://www.google.com/reader/ .......................................................................................106 Afbeelding 88: Tag cloud (door Markus Angermeier) voor een presentatie over Web 2.0......................108 Afbeelding 89: http://www.vanderwal.net/................................................................................................109 Afbeelding 90: http://amir.karimuddin.com/gunakanlah-social-bookmarking-buatan-indonesia.html....109 Afbeelding 91: http://www.zoho.com/.......................................................................................................114 Afbeelding 92: http://docs.google.com/.....................................................................................................114 Afbeelding 93: http://www.thinkfree.com/common/main.tfo ..................................................................114 Afbeelding 94: http://www.simdesk.com/.................................................................................................114 Afbeelding 95: http://nl.wikipedia.org/wiki/Google..................................................................................132 Afbeelding 96: Google Account aanmelden..............................................................................................137 Afbeelding 97: Google Account: Mijn Producten.....................................................................................138 Afbeelding 98: Pagina indeling weblog 'startpagina'.................................................................................149 Afbeelding 99: pagina indeling startpagina weblog..................................................................................153

- 238 -

.:: Web 2.0, een nieuwe motor voor het onderwijs? ::.

Afbeelding 100: Zoho Wiki: http://wiki.zoho.com....................................................................................155 Afbeelding 101: Wiki Kids: http://kennisnet.wikia.com/wikikids/wiki/Meehelpen-NieuwePagina......................................................155 Afbeelding 102: http://audacity.sourceforge.net/.......................................................................................158 Afbeelding 103: http://switchpod.com/......................................................................................................158 Afbeelding 104: http://jahshaka.org/..........................................................................................................162 Afbeelding 105: YouTube multi-video uploader..................................................................................................................163 Afbeelding 106: YouTube multi-video uploader.......................................................................................163 Afbeelding 107: YouTube video options...................................................................................................163 Afbeelding 108: http://www.gimp.org/......................................................................................................170 Afbeelding 109: http://picasa.google.com/................................................................................................170 Afbeelding 110: picasaweb.google.com/...................................................................................................171 Afbeelding 111: Picasa Foto's uploaden: album maken of selecteren.......................................................171 Afbeelding 112: Picasa Foto's uploaden: Foto's selecteren.......................................................................172 Afbeelding 113: Picasa Foto's verplaatsen en kopiëren.............................................................................172 Afbeelding 114: http://picasa.google.com/................................................................................................172 Afbeelding 115: Picasa collage maken......................................................................................................173 Afbeelding 116: Picasa Foto's uploaden....................................................................................................173 Afbeelding 117: Picaas Webalbums bijschrift toevoegen.........................................................................175 Afbeelding 118: Picasa Webalbums opmerking toevoegen......................................................................175 Afbeelding 119: Picasa Webalbums Tagging............................................................................................175 Afbeelding 120: http://groups.google.com/...............................................................................................179 Afbeelding 121: Google Groups aanmelden..............................................................................................179 Afbeelding 122: Google Groups maken....................................................................................................179 Afbeelding 123: Google groups Startpagina..............................................................................................180 Afbeelding 124: Google Groups Discussie starten....................................................................................181 Afbeelding 125: Google Groups pagina aanmaken...................................................................................182 Afbeelding 126: http://www.yurls.net/......................................................................................................186 Afbeelding 127: http://www.yurls.net/......................................................................................................186 Afbeelding 128: Yurls Nieuwe box...........................................................................................................186 Afbeelding 129: Yurls Wijzig Rubriek......................................................................................................186 Afbeelding 130: Yurls Wijzig Rubriek......................................................................................................187 Afbeelding 131: Yurls box reken hoek......................................................................................................187 Afbeelding 132: Yurls link toevoegen.......................................................................................................187 Afbeelding 133: http://zesdesparkschool.yurls.net/...................................................................................188 Afbeelding 134: http://www.netvibes.com/...............................................................................................192 Afbeelding 135: http://www.google.be/reader/.........................................................................................192 Afbeelding 136: http://my.yahoo.com/......................................................................................................192 Afbeelding 137: http://www.google.com/ig..............................................................................................192 Afbeelding 138: RSS-feed.........................................................................................................................192 Afbeelding 139: Google Docs aanmelden.................................................................................................195 Afbeelding 140: http://docs.google.com/...................................................................................................195 Afbeelding 141: Google Docs: nieuw openen...........................................................................................195 Afbeelding 142: Google Docs: Openen.....................................................................................................196

- 239 -