Druk

dertiende nummer: februari 2005 Ben je tussen 12 en 14? Ben je gefasc ineerd door alles te maken heeft? Vo wat met techniek el je de bijna onwe erstaanbare dran apparaat uit elkaar g om elk te prutsen om te zie n hoe het er vanb innen uitziet? Dan ben je een Ga ragast en dan is dit nog st eeds je lijfblad!

In dit nummer:

Druk

In dit nummer: Voorspel zelf het weer Banden met spanning Over pompen en zuigers Remmen met vloeistof

ar

wa ng

i uw

h sc

Waarom doen m’n oren pijn als ik diep onder water

zwem? Wel, dat heeft met druk te maken. En alles op aarde ondervindt druk. Ja, ook jij. De lucht drukt

namelijk met het gewicht van twee olifanten op je. Gelukkig duwt je lichaam net zo hard terug en dus hoef je je niet eh... druk te maken. En onder water drukt het gewicht van het water op je oren, en dat kan pijn doen.

en

.b

e

Druk is de kracht* die op een oppervlak wordt uitgeoefend. Kracht wordt uitgedrukt in newton (N) en een kracht van 1 newton is ongeveer de kracht die je nodig hebt om een appel op te tillen. De eenheid van druk is pascal (Pa), 1 Pa = 1N/m2 (1 newton per vierkante meter). Meestal rekenen we per honderd pascal en spreken we van hectopascal (hPa) (hecto betekent honderd). Een andere, nietst ga ra officiële, eenheid voor druk is ga . ww bar. 1 bar is 100.000 Pa of op w t9 (of 1.000 hPa). ran GK * A ll e s o v e r K R A C

vi n HTE N

d je

in G

Druk kan je meten en daar zijn verschillende toestellen voor. De druk in de banden van je fiets meet je bijvoorbeeld met een manometer. Sommige fietspompen hebben zo’n manometer en op de zijkant van je band lees je hoe hoog de maximale druk mag zijn. Gemiddeld is dat 4 bar (4.000 hPa). Of hey... misschien heb jij thuis wel een barometer aan de muur hangen. Met zo’n toestel om de luchtdruk te meten, kan je het weer voorspellen. Hoe lager de luchtdruk hoe slechter het weer. En dus is zo’n ding superhandig om te weten of je buiten kan gaan spelen. Kijk snel op de experimentpagina in deze Garagastenkrant en maak zelf een barometer.

Druk is er in vele soorten, maar met luchtdruk hebben we elke dag te maken. De luchtdruk is het gewicht van de lucht. Dus hoe meer lucht er boven je is, hoe hoger de luchtdruk. Bij ons is de gemiddelde luchtdruk 1013 hPa. De ene keer is ze wat lager dan de andere keer. Die schommelingen voel je niet, omdat je lichaam zich aan de nieuwe luchtdruk aanpast.

Ja, G

e va t, n u b e n j . o nde r d e in d r u k

a raga s

st

Als je eens wist wat je allemaal met druk kon doen. Neem nu een waterpomp. Als je een pomp indrukt, pers je het water in de pomp samen waardoor de druk toeneemt. Dat water zoekt een uitweg en vindt die ook: de opening van de pomp. Het water spuit dan naar buiten 1 . Als je de zuiger daarna terugtrekt, geef je de lucht in de pomp weer meer plaats, waardoor de luchtdruk daalt. De luchtdruk buiten de pomp is hoger en dus stroomt de lucht door de opening naar binnen: het zuigeffect 2 . Fijn. Maar wat nu? Wel, nu weet je precies hoe een waterpistool werkt. Want da’s niks anders dan een pomp die water aanzuigt, samenperst en krachtig naar buiten spuit. Cool. Dat water zich niet graag laat samendrukken, komt ons vaak goed van pas. In de 17e eeuw ontdekte de Fransman Blaise Pascal (jazeker, de man van de eenheid van druk) dat een kracht die je op een vloeistof uitoefent door de hele vloeistof wordt doorgegeven. En da’s de basis van de hydraulica. Een moeilijk woord, maar het onthouden waard, want hydraulica maakt het leven makkelijker. Voor een hydraulisch apparaat heb je twee of meer cilinders nodig die gevuld zijn met een vloeistof. In elke cilinder zit een zuiger. Als je op een van die zuigers drukt, verspreidt die druk zich door de vloeistof naar de andere zuigers, die daardoor gaan bewegen. Het idee is hetzelfde als bij hefbomen*, maar handiger omdat je met één hoofdcilinder veel andere cilinders tegelijk kan aandrijven. *Alles over HEFBOMEN vind je in GGKrant 2 of op www.garagasten.be

De remmen in een auto zijn een mooi voorbeeld van hydraulica. Als je het rempedaal induwt, drukt die op de zuiger van de hoofdcilinder in het remsysteem. De remvloeistof geeft die druk door aan acht zuigers, twee aan elk wiel, die de remblokken tegen het wiel drukken. En kijk, zonder veel moeite heb je de auto doen stoppen. Zeiden we al dat hydraulica handig was? Jahaa, maar wat gebeurt er als zo’n remsysteem lekt raakt en de vloeistof wegstroomt? Een slimme vraag van een ware Garagast. En net om die reden hebben bijna alle auto’s vandaag twee hoofdcilinders in plaats van één. Als er een stuk raakt, kan je toch nog remmen. Oef!!

1

2

Je hebt net gelezen hoe hydraulica werkt. Stel je nu even voor dat je twee spuiten aan elkaar verbindt met een darmpje. Spuit A is dubbel zo breed als spuit B. Je vult de spuiten en het darmpje met water en drukt op beide spuiten even hard. Wat gebeurt er dan? A B C

De zuiger van spuit A komt omhoog. De zuiger van spuit B komt omhoog. Er gebeurt niets. De krachten heffen elkaar op.

Zet je hersens onder druk, denk logisch na en doe mee aan de wedstrijd. Antwoord vóór 17 maart 2005. Het juiste antwoord vind je daarna op www.garagasten.be. Je kan ook deelnemen via de website. Vind je de juiste oplossing niet, probeer het dan even uit of leg het voor aan je leraar.

Deed jij mee aan de vorige wedstrijd en wil je weten of jij de prijs hebt gewonnen? Of ben je op zoek naar het goede antwoord? Surf snel naar www.garagasten.be en klik op “Wedstrijd’.

ANTWOOR DKA AR T

Naam: Adres:

Geboortedatum: e-mailadres: Ik wil graag een gratis abonnement op de GaragastenKrant. Ik wil deelnemen aan de wedstrijd. Dit is het antwoord op de wedstrijdvraag: Wat gebeurt er als ik op beide spuiten even hard druk? A

B

C

Je mag antwoorden tot 17 maart 2005. Je maakt kans op een schitterend bouwpakket: een vrachtwagen met pneumatische grijpkraan van Lego Technic! De gegevens zullen enkel gebruikt worden om de aanvrager te voorzien van niet-commerciële informatie over EDUCAM-projecten. Wijziging of schrapping van het adres kan op eenvoudig verzoek.

Wat hebben we nodig? • 1 schone grote glazen pot • 1 elastiekje • 1 rietje • 1 stuk stevig karton (6 cm x 24 cm) • 1 plankje (10 cm x 20 cm) • 1 ballon • schaar • lijm

Wat doe je als je wil weten of het morgen lekker weer wordt? Dan kijk je naar de barometer, want je weet nu dat die dient om het weer te voorspellen. Heb je geen barometer in huis? Dan maak je er toch zelf een. Knip een grote cirkel uit de ballon en leg die als een dekseltje over de opening van de glazen pot. Doe het elastiekje eromheen. uin Knip nu een sch puntje van één uiteinde van het rietje af en plak het rietje (met de schuine kant) in het midden van het deksel.

Zet de pot op het plankje. Boven aan het stukje karton teken je een zonnetje en onderaan teken je donkere wolken. Vouw de onderkant van het karton om en plak het op de plank. Zet de barometer buiten neer en voorspel voortaan zelf het weer. De lucht drukt op het deksel en als de luchtdruk verandert, beweegt het rietje.

Garagasten p/a EDUCAM Woluwedal 46 bus 8 1200 Brussel

RDKAART TWOO AN

KLEEF HIER EEN POSTZEGEL

GARAGASTEN OP HET WEB Kan je maar niet genoeg krijgen van techniek? Dan hebben wij de oplossing voor jou: surf naar www.garagasten.be en lees er alles wat je weten wou over techniek en auto’s. De webstek zit boordevol verrassingen. Zo kan je er het gloednieuwe spel “Robot onder druk” uitproberen. Speel mee en haal de hoogste score.

GARAGAS TEN Hoi, wij zijn OP Bart en Valerie, twee rasechte Garagasten. En P

AD

wij gaan voor jou op pad. Want jij wil toch ook weten hoe een nieuwe auto ontworpen wordt of hoe een fietsenmaker te werk gaat? Wel, dat en nog veel meer zoeken we voor je uit. In elke nieuwe GaragastenKrant stellen we een reportage voor. En het hele verhaal van onze belevenissen kan je telkens lezen op de website www.garagasten.be. Of kijk je liever alleen naar de foto’s die we maken als we op pad gaan? Dat kan natuurlijk ook. Veel plezier. Voor deze reportage trokken we naar Brussels Expo (Heizel). Met een rugzak vol vragen kwamen we in het Internationaal Automobielsalon van Brussel aan. En nu weten we er alles over. Benieuwd naar de antwoorden? Surf dan snel naar www.garagasten.be!

EEN De GaragastenKrant is een initiatief van EDUCAM, het opleidingscentrum van en voor de autosector dat vakmanschap en deskundigheid op peil houdt. EDUCAM, Woluwedal 46 bus 8 1200 Brussel www.educam.be Verantwoordelijke uitgever: Luc De Moor, EDUCAM Concept en realisatie: www.linkinc.be en www.zeppo.be Tekeningen: Sam Vanallemeersch

PAS

SIE

VOO

DOE daar dan iets mee en

R TE

CHN

kies nu de juiste studierichting! Op de website www.garagasten.be vind je alle studierichtingen die je kan volgen als je tuk bent op techniek. Zo weet je meteen waar je met je toekomst naartoe kan! De studierichtingen bestaan zowel in het technisch als beroepssecundair onderwijs.

IEK?