Don Giovanni(in Turkish)

Don Giovanni

Don Juan Efsanesi Don Giovanni, orjinal ismi ile Don Juan ispanyada yaşadığı sanılan ve anlatılan; Çapkın, avare, düzenbaz bir karakterdir. Halk tarafından nesiller boyu aktarılmıştır. Don Juan hikayelerindekii ortak konu; Kurbanlarından biri olan genç kızın babasını öldürdükten sonra babasının mezarına gidip, onu yemeğe davet etmesidir. Babasının hayaleti bu teklifi kabul eder ve karşılığında onu mezarlığa (operadan biraz farklı olarak) iade-i ziyaret'e davet eder ve onu cehenneme sürükler. Don Juan efsanesinin Da Ponte ve Mozart'ın ellerinde şekillenmesi pek de tesadüf eseri deildir. Don Juan karakteri efsaneleşmiş, bir çok yazar tarafından kaleme alınmış, halk arasında nesiller boyu aktarılmıştır. Tıpkı Sir John Falstaff, Robin Hood, Erlkönig ve diğerleri gibi günümüze kadar gelmiştir.Tirso de Molina'nın 14. yüzyılda geçen El burlador de Sevilla y convidado de piedra'sı 1640 yılında yayımlanmış ilk Don Juan içerikli edebi eserlerin öncülerindendir. En çok benimsenmiş eserler arasında Moliere'nin 1665 yılında yazdığı Dom Juan ou le Festin de pierre'i bulunmaktadır. Karakterimiz o kadar benimsenmiştir ki Juan'ın anavatanı olan İspanyada Don Juan sözlücüğü çapkınlık yapan erkeklere söylenilen argo bir kelimedir. Anavatanı ve tüm dünyada Hollywood yapımlarından, tiyatro ve senfonilere kadar esin kaynağı olmuş evrensel bir hazinedir.

Da Ponte ve Mozart birlikteliği

Gluck, Salieri ve Bianchi gibi o dönemin önde gelen bestecilere libretto hazırlıyan, şair/edebiyatçı/librettist da Ponte ile Mozart'ın tanışması bir davette tesadüf sonucu oldu. Mozart'ın da Ponte'den bir libretto sözü alması ile bu dostluk başlamış oldu. Gelecekte Le Nozze di Figaro ve Cosi fan Tutte'ide beraber hazırlayacağı da Ponte, Mozart'ın operatik alandaki başarılarının en önemli nedenidir. Don Giovanninin librettosu Tirso de Molina'nın yazdığı El burlador de Sevilla kitabını baz almıştır. Mozart’ın çağdaşı olan besteci Giuseppe Gazzaniga ve librettisti Giovanni Bertati aynı karakter üzerinde çalışmalar yapmaktadır. Bazı kaynaklarda bu iki besteci ve librettistin birbirinden etkilendiğide söylenir.

Karakterler Don Giovanni: çapkın soylu Bariton/bas-bariton Luigi Bassi(P) Francesco Albertarelli(V) Commendatore, Don Pedro governör Bas Giuseppe Lolli(P) Francesco Busani(V) Donna Anna, Pedro’nun kızı ve Ottavio'nun sözlüsü Soprano Teresa Saporiti(P) Aloysia Weber(V) Don Ottavio Tenor Antonio Baglioni(P) Francesco Morella(V) Donna Elvira, Don Giovanni tarafından terk edilmiş Burgos'lubir kadın Soprano veya mezzo soprano Katherina Micelli(P) Caterina Cavalieri(V) Leporello, Don Giovanni'nin uşağı

Bas veya bas-bariton Felice Ponziani (P) Francesco Benucci(V) Masetto, Zerlina'nın sevgilisi Bas/Bariton Giuseppe Lolli(P) Francesco Busani(V) Zerlina, bir köylü kız Soprano Teresa Bondini (P) Luisa Mombelli(V) (V) Viyana versyonu, (P) Prag versyonu

Tam ismi ile

''Il Dissoluto Punito ossia il Don Giovanni Dramma giocoso'nun'' ilkleri ve Opera dünyasına kattıkları. Don Giovanni, Mozart ve da Ponte tarafından önce Buffo(komik opera), sonra semi-seria (kelime anlamları ile semi= yarım, seria= ciddi), son olarakta dramma giocoso olarak adlandırılmıştır. Dramma:Müzikli dram , (bu tarz sonrasında İtalyan operasında Melodramma olarak anılacaktır). Giocoso nun kelime anlamı ise şakacı/komik demektir. Dram, komedi ve olağanüstü öğeleri bir arada bulundurarak opera dünyasına damgasını vuran ilk eserdir. Ve Dramma Giocosa ilk defa Don Giovanni ile karşımıza çıkar. . İlk defa orkestradan ayrı olarak ekstra 2 orkestra farklı ritmik ölçülerde aynı anda çalmaktadır(Balo sahnesi; menuette). İlk defa denene bu efekt daha sonra yazılacak operalara ilham kaynağı olmuştur.

Müzikal açıdan Don Giovanni D.Giovanni'nin iki farklı galası bulunmaktadır ve buna bağlı olarak iki farklı versyonu vardır. İlk defa Prag'da oynanmıştır. Baget Mozart'ın elindedir. Don Ottavio'nun Dalla sua pace aryası, Elvira'nın bir arietta sı ve Viyana temsili için yazılan ZerlinaLeporello düeti Prag versyonunda yer almaz. Viyana versyonundaki şarkıcalara eserin cok zor gelmesi üzerine, Bass olan Luigi Bassi'nin yerine don Giovanni bariton Francesco Albertirelli'yi tercih etmiştir. Don Ottavio'nun ajiliteler içeren aryasının(Il mio tesoro) yenine Dalla sua Pace'yi yazmıştır. Prag galası provalarından sonra Mozart Çek müzisyenlerin üflememlilier üzerindeki hakimiyetini anladıktan sonra; Partisyonu bu günkü haline getirir. Viyana versyonunda ek olarak: Elvira'nin In quali eccessi/ Mi tradì quell'alma ingrata aryası ve Leporello ve Zerlina'nın Per queste tue manine Barenreiter edisyonunda bulunabilir. Mozart için Babası ona ilk müzik eğitimini veren, onunla şeh,r şehir dolaşan, yanında olmasada hep yazıştığı zaman zaman gönül ilişkileri ile konularda tartıştığı ama yinede en son üzmek istediği insandır. Her zaman ona yaşadıklarını haber verir ve akıl sorardı. Mozart'ın Don Giovanni'yi yazarken babası'nın kaybetmesi onun müziğini daha önce hiç olmadığı kadar karamsarlaştırdı. Opera'nın başındaki Trio ( Lascia il degno...), Don Ottavio ve Donna Anna'nın dueti(Ma quel mai...), ünlü final trio'su (Don Giovanni...Va non mi degno chi pugnar teco...) bu karamsarlığın en açık örnekleridir. Mozart'ın enstrümantasyonu 2 flüt, 2 obua, 2 klarinet, 2 fagot, 2 trompet, 2 trombon, 2 korno, yaylılar bir timpani ve resitatif bölümleri için basso continuato(violon cello) ve harpsikort olarak düşünmüştür. Ayrıca serenat sahnesi için mandolin kullanılmıştır. Commendatore, Leporelo ve Don Giovanni final triosunda 3 extra trombon devreye girer. Ünlü bir anektottur ki Mozart Üvertür’ü prova etmeden çalmak zorunda kalmıştır çünkü operadan bir gece

önce bitirmiştir.

[email protected]