Crete 1898-1899





ΠΡΟΚΗΡΥΞΙΣ ΤΩΝ ΝΑΥΑΡΧΩΝ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΚΡΗΤΙΚΟ ΛΑΟ Κρῆτες, Αἱ κυβερνήσεις τῆς Μεγάλης Βρεττανίας, Γαλλίας, Ἰταλίας καὶ Ρωσσίας ὁμοθύμως σκεφθεῖσαι, ὅτι ἐπέστη ἡ στιγμή, ὅπως ἀσφαλίσωσι τὴν ἐγκαθίδρυσιν τοῦ νέου αὐτονόμου ὀργανισμοῦ τῆς Κρήτης, ἐνεπιστεύθησαν εἰς τὴν Αὐτοῦ Βασιλικὴν Ὑψη­ λότητα τὸν Πρίγκιπα Γεώργιον τῆς Ἑλλάδος τὴν ἐντολὴν τοῦ Ὑπάτου Ἁρμοστοῦ ἐν Κρήτῃ. Ἀποδεχομένη τὴν ἐντολὴν ταύτην, διαρκείας τριῶν ἐτῶν, ἡ Αὐτοῦ Βασιλικὴ Ὑψηλότης ὁ Πρῖγκιψ Γεώργιος ἀνεγνώρισε τὴν ὑψηλὴν ἐπικυριαρχίαν τῆς Αὐτοῦ Αὐτοκρατορικῆς Μεγαλειότητος τοῦ Σουλτάνου καὶ ἀνέλαβε τὴν ὑποχρέωσιν νὰ λάβῃ μέτρα διὰ τὴν προστασίαν τῆς τουρκικῆς σημαίας, ἡ ὁποία θὰ κυματίζῃ μόνον ἐπὶ ἑνὸς τῶν ὠχυρωμένων σημείων τῆς Νήσου. Ἡ πρώτη φροντὶς τοῦ Ὑπάτου Ἁρμοστοῦ δέον νὰ ᾖ ἡ ἐκ συμ­φώνου μετὰ τῆς ἐθνικῆς Συνελεύσεως, ἐν τῇ ὁποίᾳ θὰ ἀντι­ προσωπεύωνται πάντα τὰ στοιχεῖα τοῦ κρητικοῦ πληθυσμοῦ, ἵδρυσις συστήματος κυβερνήσεως αὐτονόμου, ἱκανῆς ν᾽ ἀσφαλί­ σῃ ἐν ἴσῳ μέτρῳ τά τε πρόσωπα καὶ τὰς περιουσίας, καθὼς καὶ τὴν ἐλευθέραν ἐξάσκησιν πάντων τῶν θρησκευμάτων. Ὁ Ὕπατος Ἁρμοστὴς δέον νὰ προβῇ πάραυτα εἰς τὴν ὀργά­ νωσιν χωροφυλακῆς, ἱκανῆς ν᾽ ἀσφαλίσῃ τὴν τάξιν. Οἱ ναύαρχοί εἰσιν εὐτυχεῖς φέροντες εἰς γνῶσιν τοῦ κρητικοῦ πληθυσμοῦ τὰς εἰδήσεις ταύτας, αἵτινες καθιεροῦσι τὴν πραγμα­ τοποίησιν τῶν ὑποσχέσεων, αἵτινες κατὰ τὸν Μάρτιον τοῦ 1897 ἐδόθησαν ὑπὸ τοῦ Συμβουλίου τῶν ναυάρχων. Κρῆτες, Ἡ ἄφιξις τῆς Αὐτοῦ Βασιλικῆς Ὑψηλότητος τοῦ Πρίγκιπος Γεωργίου δέον νὰ ἀποτελέσῃ τὴν ἠῶ νέας ἐποχῆς. Ἀρκοῦσιν αἱ διχόνοιαι, οἱ ἀδελφοκτόνοι καὶ βάρβαροι ἀγῶνες! Τὸ ἔδαφος τῆς πατρίδος σας ἐπαρκῶς ἐβάφη μὲ αἷμα καὶ ἀρκετὰ σκληρῶς ἐξηγοράσατε τὸ δικαίωμα τοῦ ἔχειν ἐλευθέραν καὶ αὐτόνομον κυ­ βέρνησιν! Ἀπομακρύνατε ἀφ᾽ ὑμῶν καὶ αὐτὴν ἔτι τὴν ἀνάμνησιν τῶν πονηρῶν ἡμερῶν τοῦ παρελθόντος, πεποιθότες δὲ ἐπὶ τὸ μέλ­ λον μηδὲν ἕτερον νὰ σκέπτησθε εἰμὴ πῶς νὰ δειχθῆτε ἄξιοι τῶν ἐλευθεριῶν, ὧν μέλλετε νὰ ἀπολαύσητε καὶ τῆς εὐμενοῦς μερίμνης, τῆς ὁποίας αἱ Δυνάμεις παρέσχον ὑμῖν δείγματα. Δὲν θὰ ἐπιλίπῃ ὑμᾶς ἡ προστασία αὐτῶν ἐν τῇ πραγματοποιήσει τοῦ ἔργου τῆς ἀναγεννήσεως, ὅπερ ἤρχισεν ὑπὸ τὴν προστασίαν των. Κρῆτες, Ὑπομιμνήσκοντες ὑμᾶς ἐν τῇ τελευταίᾳ αὑτῶν προκηρύξει οἱ ναύαρχοι τὰς ἀμοιβαίας ὑμῶν ὑποχρεώσεις ἀπηυθύνθησαν ἀλληλοδιαδόχως πρός τε τοὺς χριστιανοὺς καὶ τοὺς μουσουλ­ μάνους κατοίκους τῆς Νήσου. Παρομοία διάκρισις σήμερον θὰ

ἀπετέλει παραγνώρισιν τῶν σημερινῶν αἰσθημάτων σας. Δὲν θὰ ἦτο δυνατὸν νὰ ὑπάρχῃ μεταξὺ ὑμῶν μισαλλοδοξία. Τῶν αἰτίων, τὰ ὁποῖα ὑπέθαλπον μεταξὺ ὑμῶν τὴν ἔχθραν, ἐκλιπόντων διὰ παντὸς ἐκ τῆς Νήσου, ὀφείλετε νὰ θεωρῆτε ὑμᾶς αὐτοὺς τέκνα τῆς αὐτῆς πατρίδος τρέφοντες ἀποκλειστικῶς τὸν ὑποκάρδιον καὶ θερμὸν πόθον νὰ ἐργασθῆτε ἐντίμως καὶ εὐσυνειδήτως εἰς τὴν ἐμπέδωσιν καὶ τὴν προαγωγὴν τῶν συμφερόντων, τοῦ πλούτου καὶ τῆς εὐημερίας αὐτῆς. Ὑπὸ τὴν σκέπην τῶν τεσσάρων Δυνάμεων, ὑπὸ τὴν ὑψηλὴν ἐξουσίαν Πρίγκιπος διακηρύξαντος, ὅτι ἐπιθυμεῖ νὰ ἀφιερώσῃ τὰς προσπαθείας του εἰς τὴν εἰρήνευσιν τῆς Νήσου, εἰς τὴν εὐ­ τυχίαν καὶ τὴν εὐημερίαν ὁλοκλήρου τοῦ κρητικοῦ πληθυσμοῦ, ἀπηλλαγμένοι δὲ παντὸς φόβου διὰ τὴν ἀσφάλειαν ζωῆς, τιμῆς καὶ περιουσίας ὑμῶν ὀφείλετε νὰ προσφέρητε εἰς τὸν Ὕπατον Ἁρμοστὴν τὴν συνδρομὴν τῆς ὑμετέρας καλῆς θελήσεως, πρὸς δὲ νὰ ὑποβοηθήσητε αὐτὸν διὰ τῆς ἀπολύτου ἀφοσιώσεως ἐν τῇ ἐκπληρώσει τῆς ἐντολῆς του. Κρῆτες, Μετά τινας ἡμέρας ἡ Αὐτοῦ Βασιλικὴ Ὑψηλότης ὁ Πρῖγκιψ Γεώργιος θὰ εὑρίσκηται ἐν μέσῳ ὑμῶν. Αἱ ἐπευφημίαι σας, αἱ χαρμόσυνοι κραυγαί σας θὰ χαιρετίσωσι τὴν ἄφιξίν του καὶ θὰ ἐκφράσωσιν αὐτῷ τὴν χαρὰν καὶ τὸν σεβασμόν σας. Ἀλλ’ αἱ ἐκδηλώσεις αὗται δὲν εἶναι ἐπαρκεῖς. Μετὰ τοὺς λόγους τὰ ἔργα· διὰ τῆς πολιτείας, τῆς συνέσεως καὶ τῆς ὑποταγῆς σας θέλετε βο­ ηθήσει αὐτὸν εἰς τὴν ἐκπλήρωσιν τοῦ ἔργου, ὅπερ ἀπόκειται αὐτῷ καὶ θέλετε ἀποδείξει οὕτως, ὅτι εἶσθε ἄξιοι τοῦ νέου πολιτεύματος, ὅπερ μέλλει νὰ ἐγκαθιδρυθῇ ὑπὸ τὴν προστασίαν τῶν τεσσάρων εὐεργετίδων τῆς Κρήτης Δυνάμεων. Ἡ ἄφιξις τῆς Αὐτοῦ Βασιλικῆς Ὑψηλότητος τοῦ Πρίγκιπος Γεωργίου θέλει θέσει τέρμα εἰς τὴν ἀποστολὴν τῶν ναυάρχων, οἱ ὁποῖοι εἶναι εὐτυχεῖς ὡς δυνηθέντες νὰ συντελέσωσιν εἰς τὴν ἀπελευθέρωσιν τῆς Νήσου καὶ εὔχονται, ὅπως ὑπὸ τὴν πεφωτι­ σμένην διοίκησιν τοῦ Ὑπάτου Ἁρμοστοῦ καὶ διὰ τῆς εἰλικρινοῦς ὁμονοίας πάντων τῶν τέκνων της ἡ Κρήτη ᾖ τέλος εὐδαίμων καὶ εὐτυχής. Ἐν λιμένι Σούδας τῇ 28 Νοεμβρίου ⁄ 10 Δεκεμβρίου 1898 Ὁ ἰταλὸς ὑποναύαρχος G. Bettolo Ὁ τῆς Μ. Βρεττανίας ὑποναύαρχος G. H. Noël Ὁ ρῶσσος ὑποναύαρχος N. Skrydloff Ὁ γάλλος ἀντιναύαρχος Ed. Pottier Πηγη: Henri Couturier, Ἡ Κρήτη, ἡ θέσις αὐτῆς ἐξ ἀπόψεως τοῦ Διεθνοῦς Δικαίου, 1912, σ. 178-179, σημ. 3.

Φωτογραφική σύνθεση του Π. Διαμαντόπουλου με θέμα τους ναυάρχους των τεσσάρων Προστατριών Δυνάμεων (21 Δεκεμβρίου 1898, ν.η.). Composite photograph by P. Diamandopoulos depicting the admirals of the four Protecting Powers (21 December 1898, Gregorian calendar). Montage photographique de P. Diamandopoulos qui présente les amiraux des quatre Puissances Protectrices (21 décembre 1898, nouveau calendrier).

Proclamation to the Cretan people by the Admirals Cretans, The governments of Great Britain, France, Italy and Russia, hav­ ing agreed in common that the moment has come to insure the establishment of the new autonomous organization of Crete, have intrusted the mandate of High Commissioner in Crete to his Royal Highness Prince George of Greece. In accepting this mandate, which will have a duration of three years, his Royal Highness Prince George has recognised the high suzerainty of His Imperial Majesty the Sultan and has pledged himself to take measures to safeguard the Turkish flag, which will only be flown on one of the fortified points of the island. The first care of the High Commissioner will be to institute, in agreement with the National Assembly, in which all the Cretan elements will be represented, a system of autonomous govern­ ment, capable of assuring to an equal degree security of persons and property, and also free exercise of all forms of religion. The High Commissioner will proceed at once to organise a police force capable of insuring order. The Admirals are glad to acquaint the people of Crete with this information, which realizes the promises made by the Coun­ cil of Admirals in March 1897. Cretans, The arrival of his Royal Highness Prince George should be the dawn of a new era. Enough of discussions, and fratricidal and barbarous strife! The soil of your country has been sufficiently drenched with blood, and you have bought dearly enough the right to have a free and autonomous Government. Put far from you even the recollection of the evil days of the past, and, confi­ dent in the future, think only of showing yourselves worthy of the liberties you are about to enjoy, and of the benevolent solicitude on your behalf which the Powers have shown. Their protection will not fail you in accomplishing the work of regeneration begun under their auspices.

similar distinction today would be to misrepresent your present sentiments. Henceforth there must be no religious animosity be­ tween you. The causes which fostered hostility among you having disappeared for ever from the island, you should now consider yourselves children of one and the same country, your one aspira­ tion being to work honestly and loyally for the strengthening and development of its interests, riches and prosperity. Sheltered by the protection of the four Powers, placed under the high authority of a Prince who has declared his desire to consecrate his efforts to the pacification of the island, and the wealth and prosperity of the whole Cretan population, freed from all fear with regard to your safety, fortune, lives and honour, you should afford the High Commissioner the assistance of your goodwill, and help him with the most absolute devotion in the accomplishment of his mandate. Creta n s , In a few days his Royal Highness Prince George will be in your midst. Your acclamations and shouts of gladness will salute him on his arrival and testify to your joy and your respect. But these manifestations are not sufficient. After words come deeds; and it is by your conduct, your discretion and your submission that will aid him to accomplish the task imposed on him, and thus prove yourselves worthy of the new Government about to be es­ tablished under the auspices of the four Powers, the benefactors of Crete. The arrival of his Royal Highness Prince George will put an end to the missions of the Admirals; they are glad to have been able to contribute to the enfranchisement of the island, and they pray that, under the enlightened Government of the High Com­ missioner, and through the sincere union of all her children, Crete may at last be happy and prosperous. Suda Bay, 28th November / 10th December 1898

Cretans, In recalling to you, in their last Proclamation, your mutual en­ gagements, the Admirals addressed themselves successively to the Mussulman and Christian inhabitants of the island. To make a Ο όρµος και ο ναύσταθµος της Σούδας. Πανοραµική φωτογραφία: Π. ∆ιαµαντόπουλος, 1898. The bay and the naval yard of Souda. Panoramic photograph: P. Diamandopoulos, 1898. La baie et l’arsenal de La Sude. Photographie panoramique : P. Diamandopoulos, 1898.

G. Bettolo, Rear-Admiral, Italy G. H. Noël, Rear-Admiral, Great Britain N. Skrydloff, Rear-Admiral, Russia Ed. Pottier, Vice-Admiral, France

Proclamation des Amiraux à peuple Crétois Crétois, Les gouvernements de la Grande-Bretagne, de France, d’Italie et de Russie, ayant jugé d’un commun accord que le moment est venu d’assurer l’établissement de la nouvelle organisation autonome de la Crète, ont confié à Son Altesse Royale le Prince Georges de Grèce le mandat de Haut-Commissaire en Crète. En acceptant ce mandat, qui aura une durée de trois ans, Son Altesse Royale le Prince Georges a reconnu la haute suzeraineté de Sa Majesté Impériale le Sultan et s’est engagé à prendre des mesures pour la sauvegarde du drapeau turc, qui flottera seulement sur l’un des points fortifiés de l’île. Le premier soin du Haut-Commissaire doit être, d’accord avec l’Assemblée nationale, où tous les éléments crétois seront repré­ sentés, d’instituer un système de gouvernement autonome capable d’assurer dans une égale mesure la sécurité des personnes et des biens ainsi que le libre exercice de tous les cultes. Le Haut-Commissaire devra procéder immédiatement à l’orga­ nisation d’une gendarmerie capable de garantir l’ordre. Les amiraux sont heureux de porter à la connaissance du peuple crétois ces nouvelles, qui consacrent la réalisation des promesses faites au mois de mars 1897 par le Conseil des amiraux. Crétois, L’arrivée de Son Altesse Royale le Prince Georges doit être l’aube d’une ère nouvelle. Assez de discordes, de luttes fratricides et bar­ bares ! Le sol de votre patrie a été suffisamment ensanglanté et vous avez acheté assez cruellement le droit d’avoir un gouverne­ ment libre et autonome ! Chassez loin de vous jusqu’au souvenir des mauvais jours du passé et, confiants dans l’avenir, ne songez qu’à vous montrer dignes des libertés dont vous allez jouir et de la bienveillante sollicitude que vous ont témoignée les puissances. Leur protection ne vous fera pas défaut dans l’accomplissement de l’œuvre de régénération commencée sous leurs auspices. Crétois, En vous rappelant, dans leur dernière proclamation, vos engage­ ments mutuels, les amiraux se sont adressés successivement aux habitants musulmans et aux habitants chrétiens de l’île. Faire aujourd’hui semblable distinction serait méconnaître vos senti­

ments actuels. Il ne saurait plus y avoir désormais entre vous d’ani­ mosité religieuse. Les causes qui entretenaient l’hostilité parmi vous ayant disparu pour toujours de l’île, vous devez vous retrouver enfants d’une même patrie, ayant exclusivement au cœur l’ardent désir de travailler honnêtement et loyalement à l’affermissement et au développement de ses intérêts, de sa richesse, de sa prospérité. Couverts par la protection des quatre puissances, placés sous la haute autorité d’un Prince qui a déclaré vouloir consacrer ses efforts à la pacification de l’île, au bien-être et à la prospérité de toute la population crétoise, débarrassés de toute crainte touchant votre sécurité, votre fortune, votre vie, votre honneur, vous devez apporter au Haut-Commissaire le concours de vos bonnes volontés et l’aider avec le dévouement le plus absolu dans l’accomplissement de son mandat. Créto i s , Dans quelques jours Son Altesse Royale le Prince Georges sera au milieu de vous. Vos acclamations, vos cris d’allégresse salueront son arrivée et lui témoigneront votre joie et votre respect. Mais ces manifestations ne sont pas suffisantes. Après les paroles, des actes ; et c’est par votre conduite, votre sagesse, votre soumission que vous l’aiderez à accomplir la tâche qui lui incombe, et vous prouverez ainsi que vous êtes dignes du nouveau régime qui va s’établir sous les auspices des quatre puissances bienfaitrices de la Crète. L’arrivée de Son Altesse Royale le Prince Georges va mettre fin à la mission des amiraux; ils sont heureux d’avoir pu contribuer à l’affranchissement de l’île et ils font des vœux pour que, sous le gouvernement éclairé du Haut-Commissaire et par l’union sincère de tous ses enfants, la Crète soit enfin heureuse et prospère. Baie de la Sude, le [28 novembre /] 10 décembre 1898 Le contre-amiral italien: G. Bettolo Le contre-amiral de la Grande-Bretagne: G. H. Noël Le contre-amiral russe: N. Skrydloff Le vice-amiral français: Ed. Pottier Source: G. Streit, « La Question crétoise au point de vue du droit international », Revue générale du droit international public, p. 90-91, n. 3.

Σούδα, 9 Δεκεμβρίου 1898. Διεθνή αγήματα αποδίδουν τιμές στον πρίγκιπα Γεώργιο. Φωτογραφίες: Π. Διαμαντόπουλος. Souda, 9 December 1898. International contingents presenting arms to Prince George. Photographs: P. Diamandopoulos. La Sude, 9 décembre 1898. Des contingents internationaux rendent hommage au prince Georges. Photographies : P. Diamandopoulos.

12

Χανιά, 9 Δεκεμβρίου 1898. Υποδοχή του πρίγκιπα Γεωργίου στην οδό Κρίσπου (μετέπειτα Ποττιέ, σημ. Χάληδων) και την πλατεία του Σαντριβανιού (ή πλατεία Μαυροβουνίων, σημ. Ελευθερίου Βενιζέλου). Στο βενετικό μέγαρο (δεξιά) στεγαζόταν τότε το Δημαρχείο. Φωτογραφία: Π. Διαμαντόπουλος. Chania, 9 December 1898. Welcoming of Prince George in Krispou street (later Pottier, present-day Chalidhon) and in Sadrivani square (or Mavrovounion square, present-day Eleftheriou Venizelou square). The City Hall was housed in the Venetian mansion (on the right). Photograph: P. Diamandopoulos. La Canée, 9 décembre 1898. Accueil du prince Georges rue Krispou (ult. Pottier, auj. Chalidon) et place Sadrivani (ou place Mavrovounion, auj. Élefthériou Vénizélou). Le palais vénitien (à droite) abritait l’Hôtel de Ville. Photographie : P. Diamandopoulos.

13

Μονή Αρκαδίου, 10 Ιανουαρίου 1899. Το προσωπικό της ιστορικής μονής και η ακολουθία του πρίγκιπα Γεωργίου μπροστά στο καθολικό. Φωτογραφία: Πρίγκιπας Γεώργιος. Arkadi Monastery, 10 January 1899. The personnel of the historic monastery and the Prince’s retinue in front of the katholikon. Photograph: Prince George. Monastère d’Arkadi, 10 janvier 1899. Le personnel du monastère historique et la suite du prince Georges devant le katholikon. Photographie : Prince Georges.

42

Μονή Αρκαδίου, 10 Ιανουαρίου 1899. Iερείς, πολίτες και άλλα μέλη της ακολουθίας του πρίγκιπα Γεωργίου μπροστά στο καθολικό της μονής. Αριστερά, διακρίνεται ο οπλαρχηγός ιερέας Νικόλαος Π. Γ. Ζουρίδης ή Καπετάν-Παπάς, δίπλα του ο Μαυροβούνιος λοχαγός Μιχαήλ Μπόζοβιτς, εκπαιδευτής της κρητικής χωροφυλακής·8 δεύτερος από δεξιά, ο σωματοφύλακας του πρίγκιπα Γιάννης Μαθιουδάκης. Φωτογραφία: Π. Διαμαντόπουλος. Arkadi Monastery, 10 January 1899. Priests, citizens, and other members of Prince George’s retinue in front of the monastery’s katholikon. On the left, the militia captain and priest Nikolaos P. G. Zouridis or Kapetan-Papas and, next to him, the Montenegrine captain Michail Bojovich, training officer of the Cretan gendarmerie; second from the right the Prince’s bodyguard Yiannis Mathioudakis. Photograph: P. Diamandopoulos. Monastère d’Arkadi, 10 janvier 1899. Des prêtres, des citoyens et autres membres de la suite du prince Georges devant le katholikon du monastère. À gauche, on distingue le chef militaire, le pope Nikolaos P. G. Zouridis ou Kapetanpapas, à côté de lui le capitaine monténégrin Michail Bojovich, entraîneur de la gendarmerie crétoise ; deuxième à droite, le garde du corps du prince, Yiannis Mathioudakis. Photographie : P. Diamandopoulos. 43

ΠΡΟΣΦΩΝΗΣΗ ΤΟΥ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΓΕΝΕΡΑΛΙ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΠΡΙΓΚΙΠΑ ΓΕΩΡΓΙΟ Ὑψηλότατε, Ἵστασαι ἐπὶ τοῦ ἱερωτέρου τῆς Κρήτης μας χώρου· πατεῖς ἐπὶ τοῦ σεμνοτέρου τῆς Πατρίδος μας ἐδάφους. Ὁ στενὸς περίβολος οὐτοσὶ πε­ ρικλείει τὰ ἄχραντα ὀστᾶ τῶν γιγάντων μαχητῶν τοῦ 1866, οἵτινες ἐπότισαν τὴν γῆν ταύτην μὲ τὸ τίμιον αἷμά των διὰ νὰ παρασκευάσω­ σιν εἰς ἡμᾶς μὲν τὴν σημερινὴν ἡμέραν, εἰς δὲ τὴν Σὴν Ὑψηλότητα τὸν εὐκλεᾶ τῆς Πατρίδος θρόνον. Ἰδέ, Ὑψηλότατε, τὴν εὐαγῆ Μονὴν τοῦ Ἀρκαδίου, τὴν νεωτέραν ταύτην ἀδελφὴν τοῦ Μεσολογγίου καὶ τοῦ πύργου τοῦ Σαμουήλ, ἐφ’ ἧς πρὸ τριῶν καὶ τριάκοντα ἐτῶν Μάρτυρες τῆς ἰδέας, ἧς τὰ προεόρτια τελοῦμεν σήμερον, ἀνετινάσσοντο εἰς τὸν ἀέρα, ἑκούσια θύματα εἰς τὸν βωμὸν τῆς πατρίδος. Ἰδὲ ἐκεῖθεν τὴν ὑψαύχενα Ἴδην, ἥτις σκιρτᾷ σήμερον ἀγαλλομένη ἐπὶ τῇ Σῇ Ὑψηλότητι καὶ πανηγυρίζει τὸ τέρμα τῶν ἐπὶ τῶν πολυ­πτύχων δειράδων αὑτῆς ἀγώνων. Ἁπλοῦνται ὑπὸ τοὺς πρόποδας αὐτῆς εὔανδροι καὶ ἄλκιμοι ἐπαρχίαι, ὧν ταπεινὸς ἀντιπρόσωπος χαιρετίζω τὴν Ὑμετέραν Βα­σιλικὴν Ὑψηλότητα ἐν τῷ συνεκτικῷ τούτων κέντρῳ, τῆ Ἱερᾷ τοῦ Ἀρκα­δίου Μονῇ, ἐν ᾗ σιωπηρῶς διαβεβαιοῦται ἡμᾶς ἡ Ὑμετέρα Βασιλικὴ Ὑψηλότης, ὅτι τελεῖ τὸν πόθον τῶν ἱερῶν αὐτῆς Μαρτύρων, ὧν πάλλευκαι σκιαὶ σκιρτῶσι πέριξ καὶ ὅτι θὰ ὁδηγήσῃς ἡμᾶς εἰς τὸν ἀκύμαντον τῆς ἐλευθερίας λιμένα, πρὸς ὃν σπεύδοντες οὗτοι ἀπέκαμον. (…) Πηγη: Τιμόθεος Μ. Βενέρης, Τὸ Ἀρκάδι διὰ τῶν αἰώνων, 1938, σ. 460.

ADDRESS TO THE PRINCE BY EMMANOUIL GENERALIS Your Highness, You stand upon the holiest place in our island of Crete; you tread on the most venerable groud of our fatherland. This narrow precinct contains the blessed bones of the epic warriors of 1866, who drenched this soil with their noble blood so that they prepare this day for us, and the glorious throne of our fatherland for Your Highness. Behold, Your Highness, the illustrious Monastery of Arkadi, the younger sister of Missolonghi and of the Kounghi, where, thirty-three years ago, the Martyrs of the Idea, whose anniversary we celebrate tomorrow, blew themselves up in the air, willing sacrifices on the altar of the fatherland. Behold yonder, the lofty Ida, which today rejoices at Your Royal Presence, and celebrates the end of the long struggles on her ridged slopes. At its roots lie brave provinces abounding in good men and true; as their humble representative I salute Your Royal Highness in their heartland, the Holy Monastery of Arkadi, where Your Royal Highness where the presence of Your Royal Highness silently fulfils the longing of its Holy Martyrs, whose luminous shades dance around in joy, and that you shall lead us to the safe harbour of freedom, which wearing on the way, they never reached. (...) Source: [Timotheos M. Veneris, Arkadi throughout the centuries, 1938, p. 460]

Allocution adressÉe au Prince par EmmanouΪl GÉnÉralis Altesse, Vous vous trouvez sur le site le plus sacré de Crète, vous posez vos pieds sur le sol le plus vénérable de notre Patrie. C’est à l’intérieur de ce petit enclos que se trouvent les ossements immaculés des grands combattants de 1866, qui abreuvèrent cette terre de leur précieux sang, pour nous préparer, à nous, cette journée d’aujourd’hui, et à Votre Altesse, le trône glorieux de la Patrie. Voyez, Altesse, le vénérable monastère d’Arkadi, ce petit frère de Missolonghi et de la tour de Samuel dans lequel, trente-trois ans auparavant, des Martyrs de l’Idée, dont nous célébrons aujourd’hui les prémices, se faisaient exploser, victimes volontaires sur l’autel de la patrie. Voyez, là-bas, l’Ida, cette fière montagne qui bondit de joie aujourd’hui vers Votre Altesse et fête la fin des luttes qui se sont déroulées sur ses diverses collines. Au pied de cette montagne se déploient des provinces peuplées d’hommes vertueux et braves. Humble représentant de ces hommes, je salue Votre Altesse Royale dans ce centre de ralliement, le Monastère sacré d’Arkadi où Votre Altesse Royale, en silence, nous affirme qu’elle accomplit les vœux des saints Martyrs qui ont souffert ici et dont les ombres toutes blanches tressautent tout autour, et que vous nous conduirez jusqu’au port tranquille de la liberté, vers lequel, las, ils se sont hâtés. (...) Source: [Timothéos M. Vénéris, Arkadi à travers les siècles, 1938, p. 460]

Μονή Αρκαδίου, 10 Ιανουαρίου 1899. Ο Εμμανουήλ Γενεράλις, διευθυντής τότε του Προγυμνασίου Ρεθύμνου, προσφωνεί τον πρίγκιπα Γεώργιο από το Οστεοφυλάκιο (σημ. Ηρώον). Φωτογραφία: Π. Διαμαντόπουλος. Arkadi Monastery, 10 January 1899. Emmanouil Generalis, Headmaster of the Rethymnon highschool, addresses Prince George from the Ossuary (present-day War Memorial). Photograph: P. Diamandopoulos. Monastère d’Arkadi, 10 janvier 1899. Emmanouïl Généralis, le principal du gymnase de Réthymnon, rend hommage au prince Georges depuis l’Ossuaire (auj. Monument aux Héros). Photographie : P. Diamandopoulos.

51

Χανιά. Ο πρίγκιπας Γεώργιος επιθεωρεί διεθνή στρατεύματα στο Πεδίον του Άρεως (σημ. Στάδιο).14 Φωτογραφία: Π. Διαμαντόπουλος, 1899. Chania. Prince George inspects international military troops at the Field of Mars (present-day Stadium). Photograph: P. Diamandopoulos, 1899. La Canée. Le prince Georges passe en revue des troupes internationales au Champ de Mars (auj. Stade). Photographie : P. Diamandopoulos, 1899.

69

Κι ἂν ἦταν κάθε ἄνθρωπος νὰ διαλέει τὴν Παράδεισό του στὸν οὐρανό, σύφωνα μὲ τὰ γοῦστα του –ἔτσι πρέπει! αὐτὸ θὰ πεῖ Παράδεισο!– ἐγὼ θά ’λεγα τοῦ Θεοῦ: «Θεέ μου, νά ’ναι ἡ Παράδεισό μου μιὰ Κρήτη γεμάτη μερτιὲς καὶ σημαῖες· καὶ νὰ βαστᾶ αἰώνια ἡ στιγμὴ ποὺ πατάει ὁ πρίγκιπας Γεώργιος τὸ πόδι του στὴν Κρήτη… Τίποτα ἄλλο δὲ θέλω!» Πηγη: Νίκος Καζαντζάκης, Βίος καὶ πολιτεία τοῦ Ἀλέξη Ζορμπᾶ [1941-43], 162000, σ. 35.

72

And if each of us could choose his paradise in the sky, according to his taste — and that’s how it should be, that’s what I call paradise — I’d say to Almighty: “Lord, let my paradise be a Crete decked with myrtle and flags and let the minute when Prince George set foot on Cretan soil last for centuries! That’ll do me.”

Et si chaque homme pouvait choisir son Paradis dans le ciel, en accord avec ses goûts — et c’est ce qu’il faudrait : c’est ce que j’appelle Paradis — moi je dirais au bon Dieu : « Seigneur, que mon Paradis à moi soit une Crète pavoisée de myrte et de drapeaux et qu’elle dure des siècles cette minute où le prince Georges a posé le pied sur la terre de Crète. Ça me suffit. »

Source: Nikos Kazantzakis, Zorba the Greek [1941-43], transl. Carl Wildman, [1990], p. 26.

Source: Nikos Kazantzaki, Alexis Zorba [1941-43], trad. Yvonne Gauthier - Gisèle Prassinos - Pierre Fridas, s.a., p. 30.

73

Ηράκλειο, 11 Μαΐου 1899. Ο πρίγκιπας Γεώργιος διέρχεται το πυρπολημένο από τους Τούρκους τον Αύγουστο του 1898 Βεζίρ Τσαρσί (σημ. λεωφ. Μαρτύρων 25ης Αυγούστου). Φωτογραφία: Π. Διαμαντόπουλος. Heraklion, 11 May 1899. Prince George passing through Vezir Çarşısı (present-day 25 Avgoustou Avenue), burnt by the Turks in August 1898. Photograph: P. Diamandopoulos. Héraklion, 11 mai 1899. Le prince Georges traverse le Vezir Çarşısı (auj. av. 25 Avgoustou),   incendié par les Turcs en août 1898. Photographie : P. Diamandopoulos.

Κορακιές, Ακρωτήρι Χανίων, Φεβρουάριος 1899. Ο πρίγκιπας με μοναχές στη Μονή Αγίου Ιωάννη Προδρόμου.40 Korakies (Akrotiri, Chania), February 1899. The Prince with nuns at the monastery of Saint Ioannis Prodromos. Korakiès (Akrotiri, La Canée), février 1899. Le prince avec des religieuses au monastère de Saint-Jean-Baptiste.

Μονή Κορακιών, Φεβρουάριος 1899. Φωτογραφία: Πρίγκιπας Γεώργιος. Korakies Monastery, February 1899. Photograph: Prince George. Monastère de Korakiès, février 1899. Photographie : Prince Georges. 178

Χανιά. Θρησκευτική τελετή (πιθανότατα κατάδυσης του τιμίου Σταυρού)44 στην προκυμαία Τοπανά (σημ. Ακτή Κουντουριώτη)· στο βάθος, το φρούριο Φιρκά. Φωτογραφία: Π. Διαμαντόπουλος, 1898. Chania. Religious ceremony (most probably the Epiphany) at the Topanas quayside (present-day Akti Koundourioti); in the background, the Fırka fortress. Photograph: P. Diamandopoulos, 1898. La Canée. Cérémonie religieuse (probablement l’Epiphanie) au quai de Topanas (auj. Akti Koundourioti) ; au fond, la forteresse de Fırka. Photographie : P. Diamandopoulos, 1898.

193

224

Ρέθυμνο. Άποψη της πόλης από τα νοτιοδυτικά. Αριστερά διακρίνονται οι ρωσικοί στρατώνες, στο βάθος το Διοικητήριο και το φρούριο Φορτέτσα, και δεξιά το τουρκικό νεκροταφείο.50 Πανοραμική φωτογραφία: Π. Διαμαντόπουλος, 1899. Rethymnon. View of the city from the south-west. On the left the Russian barracks, in the background the Government House and the fortress (Fortezza), and on the right the Turkish cemetery. Panoramic photograph: P. Diamandopoulos, 1899. Réthymnon. La ville vue du sud-ouest. À gauche, on distingue la caserne russe, au fond le Palais du Gouverneur et la forteresse (Fortezza), et à droite le cimetière turc. Photographie panoramique : P. Diamandopoulos, 1899.

225