การนําเทคโนโลยีที่เหมาะสมมาใชในงานดานโลจิสติกส
1
การนําเทคโนโลยีที่เหมาะสมมาใชในงานดานโลจิสติกส เทคโนโลยีมีความหมายตามที่ระบุไวในสารานุกรมคือ แนวคิดกวางๆในการนําความรูและ เครื่องทุนแรงมาประยุกตใชเพื่ออํานวยประโยชนในการควบคุมหรือปรับสภาพใหเขากับสิ่งแวดลอม โดยมนุ ษ ย ไ ด มี ก ารนํ า เทคโนโลยี ม าใช จ ะเริ่ ม จากการแปลงทรั พ ยากรที่ มี อ ยู ใ นธรรมชาติ ไ ปเป น เครื่องมือที่เรียบงายในการอํานวยความสะดวก ยกตัวอยางเชน การคนพบการควบคุมไฟก็ถือวาเปน เทคโนโลยีในยุคบุกเบิกซึ่งทําใหเพิ่มแหลงอาหารที่มีอยูและปรับปรุงสุขอนามัยในการบริโภค อีก ตัวอยางหนึ่งที่เห็นไดชัดเจนถึงความสําคัญของเทคโนโลยี ก็คือการคิดคนลอรถยนตซึ่งชวยมนุษยอยาง มากในการเดินทาง นอกจากนี้เทคโนโลยีอันสําคัญที่มีการพัฒนาขึ้นในชวงศตวรรษที่ผานมาไดแก แทนพิมพ โทรศัพท และ ทายที่สุดก็คือ อินเตอรเนต ซึ่งมีสวนชวยอยางมากในการทําลายขีดจํากัดของ ระยะทาง นําไปสูความเปนไปไดในการติดตอขามประเทศทั่วโลก เทคโนโลยีนี้เองยังสงผลกระทบทั้ง ทางตรงและทางอ อ มต อ สั ง คมรอบๆด า น โดยช ว ยให เ กิ ด ความก า วหน า ทางด า นเศรษฐกิ จ และ อุตสาหกรรม ในทางดานโลจิสติกส เทคโนโลยีก็เขามามีสวนเกี่ยวของอยางมากจนถือวาเปนปจจัยที่ สําคัญที่สุดตัวหนึ่งในการแขงขัน เราคงไม ต อ งสงสั ย เลยว า ความพร อ มของพลั ง ในการประมวลผลต น ทุ น ต่ํ า ได ก อ ให เ กิ ด พัฒนาการสําคัญในศาสตรของการจัดการลอจิสติกส ความสามารถในการจัดการขอมูลปริมาณมหาศาล อยางรวดเร็วและแมนยําในชวง 35 ปที่ผานมาไดเปลี่ยนแปลงวิธีการทําธุรกิจเกือบจะเรียกไดวาทั้งหมด เทคโนโลยีเหลานี้ ถูกเรียกดวยซ้ําไปวาเปน การปฏิวัติอุตสาหกรรมครั้งที่สอง ความสามารถในการสง ขอมูลระหวางคูคาในโซอุปทานผานทางระบบแลกเปลี่ยนขอมูลทางอิเล็คทรอนิคสถูกนํามาใชงานอยาง แพรหลายมากขึ้นเรื่อยๆ ในบริษัทตางๆ ความสามารถที่ทําใหฝูงชนสามารถเขาถึงอินเตอรเน็ตไดเปน สิ่งที่จุดประกายกระแสการซื้อสินคาจากบาน/สํานักงาน และยังไมรวมถึงการใชอีเมลเปนหนทางในการ สื่อสารกับเพื่อนและเพื่อนรวมธุรกิจทั่วโลก ระบบสารสนเทศและระบบสื่อสารรวมกับฮารดแวรที่ เกี่ ย วข อง ที่ถู ก นํา มาใช ใ นการจั ด การโซ อุป ทานจะช ว ยในหลายบทบาทด ว ยกั น อาจจะชว ยเหลื อ กระบวนการตัด สินใจ ช วยปฏิ บัติการติดตามและควบคุม สรางระบบดวยแบบจําลอง จัดเก็บและ ประมวลผลขอมูล และชวยเหลือในการสื่อสารระหวางบุคคล บริษัท และเครื่องจักร ในบทนี้เราจะศึกษาถึงเทคโนโลยีที่ใชในกิจกรรมโลจิสติกสและในโซอุปทานโดยจะเริ่มศึกษา ตามลําดับดังนี้คือ ในสวนแรกเราจะเริ่มแนะนําถึงบทบาทของเทคโนโลยี โดยสามารถแบงเปน 3 สวน หลักที่สําคัญไดแก เทคโนโลยีที่เกี่ยวกับการเคลื่อนยายผลิตภัณฑซึ่งจะกลาวถึงในสวนที่ 2 เทคโนโลยีที่ เกี่ยวกับการสงตอ โอนถายขอมูลซึ่งจะกลาวถึงในสวนที่ 3 และสุดทายเทคโนโลยีที่ชวยในการวิเคราะห ตัดสินใจซึ่งจะกลาวถึงในสวนสุดทายคือสวนที่ 4
โครงการภายใตกรอบความรวมมือระหวางภาครัฐและเอกชน SMEs Projects © ลิขสิทธิ์สภาอุตสาหกรรมแหงประเทศไทย
2
การนําเทคโนโลยีที่เหมาะสมมาใชในงานดานโลจิสติกส
1. บทบาทของเทคโนโลยีในโซอุปทานและกิจกรรมโลจิสติกส จากรูปที่ 1 การดําเนินงานในโซอุปทานสามารถที่จะแบงเปน 3 กระบวนการสําคัญอันไดแก กระบวนการจัดซื้อวัสดุ (Sourcing) กระบวนการผลิตสินคา (Make) กระบวนการจัดสงสินคา (Deliver) โดยในแตละกระบวนการนี้มีการดําเนินงานยอยไดแก (1) การตัดสินใจ (Decision) (2) การสงตอขอมูล (Data and Information) และ (3) การขนถายและการเก็บรักษาผลิตภัณฑ (Material Handling and Storage) เทคโนโลยีไดเขามามีบทบาทในทุกกระบวนการยอยนี้ (การตัดสินใจ, การสงตอขอมูล, การ เคลื่อนยายวัสดุ) เริ่มตั้งแตในการเคลื่อนยายวัสดุ เทคโนโลยีที่ใชในกระบวนการนี้ไดแกเทคโนโลยีที่ หมายถึงอุปกรณหรือเครื่องจักรที่ใชในการเคลื่อนยายวัสดุ นอกจากนี้ยังรวมถึงเครื่องมือทื่ใชในการ ติดตามและบงบอกสถานะของวัสดุไปจนถึงผลิตภัณฑสําเร็จ ในกระบวนการตอมาคือกระบวนการสง ตอขอมูลตางๆ เทคโนโลยีที่ใชในกระบวนการนี้คือ เทคโนโลยีที่เกี่ยวของกับการสื่อสารและเชื่อมโยง สว นตางๆขององคกรโดยการใช อุปกรณ ทางคอมพิว เตอรเ ขามามีสว นชว ย ซึ่งถูก เรี ยกโดยรวมวา Transactional information technology อันไดแก ระบบ ERP, EDI, XML และสุดทายคือเทคโนโลยีที่ใช ชวยประกอบการตัดสินใจเพื่อใหตัดสินใจไดอยางถูกตองและสําเร็จตามจุดมุงหมายที่ตั้งไว ไดแกระบบ APS (Analytical Planning and Scheduling)
รูปที่ 1: Supply Chain’s Technology 2. การนําเทคโนโลยีมาใชในการเคลื่อนยายวัสดุและผลิตภัณฑ เทคโนโลยีที่เกี่ยวของกับการเคลื่อนยายวัสดุและผลิตภัณฑคือ เครื่องมือในการขนสงวัสดุ ภายในองคกรที่สําคัญไดแก เครื่องมือที่ใชในการขนยายแพลเล็ตเพราะแพลเล็ตไมเปนหนวยระวาง สิน คาที่ นิ ย มใชกั น มากที่ สุด ในคลั งสิ น คา แพลเล็ต ไม เ ป น ระวางขนาดกํ าลั ง พอเหมาะสํ าหรับ การ เคลื่อนยายสินคารอบๆ คลังสินคาและในการจัดเก็บสินคา สินคามักจะถูกรับเขามาโดยอยูบนแพลเล็ต อยูแลว แตแมวาจะไมไดรับสินคาเขามาแบบนั้น ซึ่งโดยมากจะเกิดขึ้นเมื่อบรรจุในคอนเทนเนอรที่ โครงการภายใตกรอบความรวมมือระหวางภาครัฐและเอกชน SMEs Projects © ลิขสิทธิ์สภาอุตสาหกรรมแหงประเทศไทย
การนําเทคโนโลยีที่เหมาะสมมาใชในงานดานโลจิสติกส
3
บรรจุแบบหลวมๆ เราก็สามารถจัดสินคาเปนแพลเล็ตไดในพื้นที่รับสินคาเพื่อใหสินคาพรอมสําหรับ การจัดเก็บ การใชแพลเล็ตไมชวยใหเราใชอุปกรณจัดเก็บและขนถายมาตรฐานได โดยไมขึ้นอยูกับ ลักษณะหรือรูปแบบของสินคาที่อยูบนแพลเล็ต ลักษณะของอุปกรณที่ใชจะขึ้นอยูกับปจจัยตางๆ เชน ระดับปริมาณงานที่ทําได การถือครองสินคาคงคลัง และขอเรียกรองของโซอุปทานที่กวางขวางกวานั้น เราจะไดศึกษาประเภทของอุปกรณจัดเก็บและขนถายที่มีใชสําหรับสินคาที่อยูบนแพลเล็ตในสวน ตอไปนี้ 2.1 การเคลื่อนยายแพลเล็ต มีอุปกรณอยูมากมายที่ใชในการเคลื่อนยายแพลเล็ตรอบคลังสินคาได ตั้งแตเครื่องมือชวยสําหรับ บุคคลจนถึงอุปกรณซับซอนที่ควบคุมดวยคอมพิวเตอร ประเภทบางประเภทของอุปกรณที่นิยมใชกันมี ดังนี้: • รถยกแพลเล็ตดวยมือ (Hand pallet truck) เปนรถที่มีสอมสองใบที่จะสอดเขาชองของแพลเล็ตได สอมเหลานี้สามารถยกขึ้นไดดวยปมมือเพื่อยกแพลเล็ตใหลอยจากพื้นได จากนั้นเราก็สามารถลาก รถยกไดดวยมือและนําแพลเล็ตไปสงที่พื้นที่ของคลังสินคาตามที่ตองการได รถยกแพลเล็ตดวยมือ จะมีประโยชนสําหรับการเคลื่อนที่ระยะสั้นๆ ที่ไมบอยครั้งนัก
รูปที่ 2 รถยกแพลเล็ตดวยมือ
โครงการภายใตกรอบความรวมมือระหวางภาครัฐและเอกชน SMEs Projects © ลิขสิทธิ์สภาอุตสาหกรรมแหงประเทศไทย
4
การนําเทคโนโลยีที่เหมาะสมมาใชในงานดานโลจิสติกส
• รถยกแพลเล็ตไฟฟา (Powered pallet truck) จะคลายคลึงกับประเภทกอนหนานี้ แตวาจะทํางานดวย แบตเตอรี่ รถยกนี้อาจจะควบคุมจากฐานหรืออาจจะมีแทนควบคุมหรือที่นั่งที่พนักงานจะยืนหรือ นั่งได
รูปที่ 3 รถยกแพลเล็ตไฟฟา • หัวรถลากและแทรคเตอร (Tugs and tractors) สําหรับการเคลื่อนที่แนวราบระยะไกลๆ เราสามารถ ใชรถลากที่จูงรถลาก (trailers) จํานวนหนึ่งได การลากจูงแบบนี้จะชวยลดจํานวนเที่ยวที่ตอง เดินทางได • สายพาน (Conveyors) มีประเภทของสายพานที่สามารถใชไดหลายประเภท โดยที่ประเภทพื้นฐาน ที่สุดคือสายพานแบบลูกกลิ้งตามแรงดึงดูด (gravity roller conveyors) สายพานเหลานี้จะ ประกอบดวยลูกกลิ้งชุดหนึ่งที่เรียงกันเอียงเล็กนอย เมื่อแพลเล็ตถูกวางลงบนสายพาน แพลเล็ตจะ ไหลตามลูกกลิ้ งไปถึงจุดหยุดปลายทาง (หรือ ชนกับแพลเล็ตกอนหนานั้น ) เราสามารถติด ตั้ง ลูกกลิ้งหยุด (braking rollers) เพื่อชวยลดโมเมนตัมของแพลเล็ตที่เลื่อนลงตามการลาดเอียงได สําหรับการเคลื่อนที่ระยะไกลขึ้นและควบคุมไดแมนยํามากขึ้น เราจะใชสายพานที่มีลูกกลิ้งไฟฟา สายพานแบบโซที่ประกอบดวยโซสองเสนขนานกันในราง มักจะถูกใชกับการถายเทระยะสั้น ระหวางสายพานลูกกลิ้งและใชเปนกลไกเปลี่ยนทิศทางจากสายพานเสนหนึ่งไปยังอีกเสนหนึ่ง เรา สามารถใชจานหมุน (turntable) สําหรับการหมุน 90 องศาได และกลไกลิฟทเพื่อเคลื่อนที่ใน แนวตั้งระหวางสายพานในระดับตางๆ
โครงการภายใตกรอบความรวมมือระหวางภาครัฐและเอกชน SMEs Projects © ลิขสิทธิ์สภาอุตสาหกรรมแหงประเทศไทย
การนําเทคโนโลยีที่เหมาะสมมาใชในงานดานโลจิสติกส
5
รูปที่ 4 สายพานแบบลูกกลิ้งตามแรงดึงดูด
รูปที่ 5 สายพานแบบลูกกลิ้งไฟฟา
รูปที่ 6 จานหมุน
โครงการภายใตกรอบความรวมมือระหวางภาครัฐและเอกชน SMEs Projects © ลิขสิทธิ์สภาอุตสาหกรรมแหงประเทศไทย
6
การนําเทคโนโลยีที่เหมาะสมมาใชในงานดานโลจิสติกส
• พาหนะนําทางอัตโนมัติ (Automated guided vehicles, AGVs) พาหนะเหลานี้เปนรถบรรทุกพลังงาน ไฟฟาที่ไมตองใชคนขับ และควบคุมดวยคอมพิวเตอร พาหนะเหลานี้มักจะเชื่อมตอกับระบบขน ถายอื่นๆ อยางเชนสายพาน การประยุกตใชทั่วๆ ไปจะขนสงแพลเล็ตจากพื้นที่รับสินคาไปยังระบบ จัดเก็บสํารอง หรือจากพื้นที่รวบรวมสินคา เราสามารถสงขอมูลตางๆ ถึง AGV ไดดวยสัญญาณ คลื่นวิทยุ ในขณะที่สามารถนําทางรถบรรทุกไดหลายทาง วิธีการหนึ่งคือการฝงสายไฟใตพื้น ซึ่งจะ มีกระแสไฟฟากระแสสลับที่สรางสนามแมเหล็กรอบๆ สายไฟอยู อุปกรณจับสัญญาณบนพาหนะ จะวัดพื้นเพื่อจับสัญญาณวาพาหนะเคลื่อนที่ออกจากเสนทางที่กําหนดไวหรือไม และในกรณีนี้ สัญญาณที่ถูกตองจะถูกสงไปที่มอเตอรพวงมาลัยเพื่อหันรถบรรทุกกลับมาทิศทางที่ถูกตอง ระบบ อื่นๆ ยังรวมถึงการฝงแมเหล็กลงในพื้นคลังสินคา หรือระบบนําทางดวยแสงที่ใชแถบสีหรือการ ทาสีเปนเสนเพื่อนําทาง และระบบสมัยใหมคือ ระบบนําทางดวยเลเซอร พาหนะจะมีอุปกรณ ตรวจจับสิ่งกีดขวางติดตั้งอยูเพื่อที่จะหยุดไดถาตรวจจับพบคน รถบรรทุก หรือสิ่งกีดขวางอื่นๆ ใน เสนทางของมัน
รูปที่ 7 พาหนะนําทางอัตโนมัติ 2.2 ระบบจัดเก็บและหยิบเลือกอัตโนมัติ (Automated storage and retrieval systems, AS/RSs) ระบบจัดเก็บและหยิบเลือกอัตโนมัติจะประกอบดวยสวนประกอบดังตอไปนี:้ • ตัวกลางในการจัดเก็บ เชน ชั้นวางแพลเล็ต • เครื่องจักรชวยจัดเก็บและหยิบเลือกที่ใชงานกับตัวกลางจัดเก็บ • ระบบปอนเขาและปอนออก เชน รถยก สายพาน AGV • ซอฟทแวรควบคุมอุปกรณ
โครงการภายใตกรอบความรวมมือระหวางภาครัฐและเอกชน SMEs Projects © ลิขสิทธิ์สภาอุตสาหกรรมแหงประเทศไทย
การนําเทคโนโลยีที่เหมาะสมมาใชในงานดานโลจิสติกส
7
รูปแบบการติดตั้งโดยทั่วไปจะประกอบไปดวยชั้นวางแพลเล็ตสูง ที่มีเครนยกตั้งทํางานอยูใน แถวทางเดินเพื่อวางแพลเล็ตจัดเก็บและหยิบออกมาใชงานตามที่จําเปน เราสามารถติดตั้งระบบที่มีความ สูง 45 เมตรหรือมากกวานั้นได และแถวทางเดินปกติสําหรับปฏิบัติการกับแพลเล็ตมาตรฐานสามารถ แคบไดถึง 1.5 เมตร ซอฟทแวรควบคุมอุปกรณจะติดตามดูสถานะของสวนประกอบทุกสวนในระบบ และจะวางแผนงานที่ระบบจะทําตามขอเรียกรองเกี่ยวกับสินคาคงคลังในคลังสินคาและขอเรียกรองใน การเคลื่อนยายและสั่งการอุปกรณตามแผนนั้น เนื่องจากวาในการติดตั้งระบบนี้จะมีระยะเผื่อนอยมาก และเพื่อจะปองกันการติดขัดที่อาจจะเกิดขึ้นในชั้นวางได เราจะตองทําการตรวจสอบแพลเล็ตขาเขา อยางละเอียดเพื่อใหมั่นใจไดวาระวางสินคาไมไดเลื่อนหลุดจากแพลเล็ตในระหวางการขนสงและวัสดุที่ เปนบรรจุภัณฑยังแนนหนาดีอยู แพลเล็ตที่มีขนาดนอกเหนือจากขนาดมิติมาตรฐานจะถูกปฏิเสธไป และจะตองนํามาจัดรูปใหมกอนที่จะรับเขาระบบได เครนยกตั้งที่ทํางานอยูภายใน AS/RS จะประกอบไปดวยเสาโครงในแนวตั้งหรือเสาโครงคู หนึ่งที่รับน้ําหนักของกลไกขนถายระวางสินคา ซึ่งสามารถยกขึ้นหรือลงได เครนเหลานี้จะเคลื่อนที่บน รางที่ยึดติดอยูกับพื้นที่วิ่งตามแนวของแตละแถวทางเดิน โดยมีรางนําทางอยูเหนือศีรษะ กลไกขนระวาง สินคาสามารถที่จะหยิบและวางแพลเล็ตจากฝงหนึ่งไปยังอีกฝงหนึ่งของแถวชั้นวางได เครนเหลานี้จะ ทํางานดวยพลังงานไฟฟาแบบสามเฟส 415 โวลทตามปกติ ที่ไดผานมาทางสายไฟหรือสายไฟในราง จํานวนชั้นวางสําหรับการจัดเก็บที่จําเปนจะขึ้นอยูกับความจุหรือความสามารถในการถือครอง สินคาคงคลังของคลังที่กําลังติดตั้งอยู มิติโดยรวมของชั้นวางจะถูกกําหนดตามความสูงของอาคาร (ที่ อนุญาติโดยผังเมืองทองถิ่น) และโดยคุณลักษณะของการยกและการเคลื่อนที่ของเครน จากนั้นทั้งหมด นี้จะเปนสิ่งที่กําหนดจํานวนแถวของชั้นวางที่จําเปนและจํานวนแถวทางเดินของเครน จํานวนของเครนที่ตองใชจะพิจารณาจากปริมาณการเคลื่อนที่ของแพลเล็ตที่ตองทําในชวง ระยะเวลาหนึ่ง ถ าจํานวนเครนนอยกว าจํานวนแถวของชั้นวางมาก เราสามารถผนวกเอาศูน ยถาย สินคาเขาไปในแผนที่เราออกแบบไวดวยเพื่อชวยใหคอมพิวเตอรสั่งการเคลื่อนที่ของเครนระหวางแถว ชั้นวางตามที่จําเปน ปฏิบัติการนี้อาจจะทําในแถวแนวขวางที่มีรถขนถายติดตั้งอยูหนึ่งคันหรือมากกวา นั้นเพื่อขับเครนและเคลื่อนที่ระหวางแถวทางเดิน อีกวิธีหนึ่งคือการใหรางโคงที่ชวงปลายแถวทางเดิน เพื่อใหเครนสามารถวิ่งไปในแถวแนวขวางได ในวิธีนี้จะมีกลไกในการบงชี้ที่ชวยใหเครนวิ่งไปที่ชั้น วางที่ตองการได ถาจํานวนเครนที่จะใชใกลเคียงกับจํานวนแถวชั้นวาง การจะกําหนดเครนเฉพาะ สําหรับแตละแถวคงจะเหมาะสมกวาเพราะวาจะชวยใหปฏิบัติการมีความเร็วสูงขึ้นและชวยลดพื้นที่ที่ ตองใชกับแถวทางเดินในแนวขวาง ชื่อหนึ่งที่มักใชกับคลังสินคาอัตโนมัติคือ ‘คลังสินคาสูงพิเศษ (high-bay warehouse)’ โดยทั่วไปแลวชื่อนี้คือ AS/RD ที่ใชเครนเขาถึงที่สูงกวาคลังสินคาทั่วไป (ชื่อนี้อาจจะใชกับคลังสินคา แบบนี้ที่มีความสูงระหวาง 15 ถึง 45 เมตร) ชื่ออื่นๆ ที่ใชเรียกคลังสินคาที่ติดตั้งแบบนี้ยังมีชื่อ โครงการภายใตกรอบความรวมมือระหวางภาครัฐและเอกชน SMEs Projects © ลิขสิทธิ์สภาอุตสาหกรรมแหงประเทศไทย
8
การนําเทคโนโลยีที่เหมาะสมมาใชในงานดานโลจิสติกส
รูปที่ 8: ระบบจัดเก็บและหยิบเลือกอัตโนมัติ ‘หลังคาติดราง (roof on rack)’ และ ‘ชั้นวางหุมโลหะ (clad rack)’ ชื่อทั้งสองนี้หมายถึงเทคนิค การกอสรางที่กําแพงและหลังคาจะสรางอยูบนโครงสรางเหล็กของชั้นวาง ทําใหไมตองมีอาคารภายใน แยกออกมา ซึ่งจะชวยลดตนทุนของอาคารการกอสรางแบบนี้ยังอาจมีผลชวยทางกฏหมายในการตีความ วาอาคารนั้นเปนอสังหาริมทรัพยหรือเปน ‘โรงงาน’ มีรูปแบบของ AS/RS อยูหลายแบบ แตเราสามารถจัดประเภททั่วๆ ไปไดดังนี้: • ลึกแถวเดียว จะมีคุณลักษณะคลายๆ กับแถวเดียวใน APR กับแถวแบบแคบ จะมีแพลเล็ตสองแถว ซอนหลังชนหลังในระหวางแถวทางเดิน เครนยกตั้งจะเขาถึงไดลึกหนึ่งแถวจากฝงใดฝงหนึ่ง • ลึกสองแถว ก็จะคลายคลึงกับคุณลักษณะของชั้นวางแถวลึกสองเทาเชนกัน ในกรณีนี้จะมีแพลเล็ต อยูสี่แถวอยูในชั้นวางในระหวางแถวทางเดิน และเครนยกตั้งจะถูกออกแบบมาพิเศษใหหยิบลึกเขา ไปในชั้นวางไดสองแถว โดยปกติแลวเครนจะเขาถึงไดทีละแพลเล็ต (เหมือนกับรถเอื้อมหยิบลึก สองเทา) แต AS/RS บางแหงมีแถวทางเดินกวางเปนสองเทาและสามารถเขาถึงแพลเล็ตไดทีละสอง แพลเล็ต แบบหลังนี้จะชวยเพิ่มผลิตผลของงานในชวงระยะเวลาหนึ่งๆ แตจะใชพื้นที่เพิ่มขึ้น • ระบบความหนาแนนสูง มีระบบจัดเก็บอัตโนมัติที่จัดเก็บไดหนาแนนมากหลายแบบใหเลือกใน ตลาด ระบบหนึ่งในจํานวนนั้นคือ เครนลูกขาย (satellite crane) ที่เครนยกตั้งแตละตัวจะมีลูกขายที่ สามารถเคลื่อนที่ออกจากเครนไดตามรางที่อยูใตชองของแพลเล็ต และวางแพลเล็ตลงบนชั้นหรือ ดึงแพลเล็ตกลับมาที่เครนได ชั้นวางแพลเล็ตอาจจะติดตั้งใหลึก 10 แถว เพื่อใหชุดลูกขายสามารถ เติมแพลเล็ตได 10 แพลเล็ตในชองของชั้นวาง ดังนั้นเราจะไดมี 20 แพลเล็ตซอนหลังชนหลังกัน โครงการภายใตกรอบความรวมมือระหวางภาครัฐและเอกชน SMEs Projects © ลิขสิทธิ์สภาอุตสาหกรรมแหงประเทศไทย
การนําเทคโนโลยีที่เหมาะสมมาใชในงานดานโลจิสติกส
9
ระหวางแถวทางเดินแตละแถว ระบบแบบนี้เปนระบบที่จัดเก็บไดหนาแนนมาก แตจะทํางานตาม หลัก LIFO สําหรับแตละชองที่มี 10 แพลเล็ต ระบบที่เปนทางเลือกอื่นๆ ยังรวมถึงการใชชั้นวาง แบบไหลได ซึ่งอาจจะไหลตามแรงดึงดูดหรือไหลตามพลังงานกลที่ใสเขาไป โดยมีเครนยกตั้งใส แพลเล็ตเขาที่ดานหนึ่งและดึงแพลเล็ตออกจากอีกดานหนึ่ง เพื่อที่จะรักษาระบบ FIFO ไว AS/RS มักจะใชพื้นที่ไดดีมาก เพราะวาความสูงของมันและแถวทางเดินที่แคบ นอกจากนั้นมันยัง สามารถออกแบบใหผลิตผลตอชวงเวลาหนึ่งๆ สูงมากดวย อยางไรก็ตามระบบนี้จะมีตนทุนสูงจึง เหมาะสมที่สุด กับคลังสินคาขนาดใหญที่ต องทํางานเกือบทุกชั่วโมงในหนึ่งวัน (หรือเปนปฏิบัติที่ ทํางานเกือบเจ็ดวันตอสัปดาห 24 ชั่วโมง) ในชวงที่ไมไดใชงานหรือชวงที่ไมเรงดวนจะตองมีการ บํารุงรักษาอุปกรณ นอกจากนั้นในชวงเวลาเหลานี้ AS/RS สามารถถูกตั้งใหทํางานอัตโนมัติโดยทํา หนาที่เหมือน ‘การเก็บกวาด’ และจัดแพลเล็ตในตําแหนงที่ดีที่สุด (เชน SKU ที่เคลื่อนที่ไดรวดเร็ว อาจจะถูกวางใหอยูแถวไกลที่สุดในชวงเวลาเรงดวน และเราสามารถยายกลับมาสูดานที่ใกลจุดปอนเขา/ ปอนออกไดทีหลัง) 2.3 เทคโนโลยีในการบงบอกและติดตามสินคา เทคโนโลยีที่ใชในการบงบอกและติดตามสินคามีไดหลายรูปแบบไดแกบารโคด RFID และ GPS 2.3.1 บารโคด บารโคดหรือแถบรหัส คือตัวเลขหรือรหัสที่อยูในรูปแบบที่เหมาะสมตอการอานโดยเครื่องจักร เกิดขึ้นครั้งแรกในป 1930 ลักษณะเปนแถบรหัสที่ประกอบดวย แทงทึบสีดํา และชองหางระหวางแทง หลักการอานจะใชแถบเลเซอรสแกนลงบน บารโคด แลวตรวจจับการสะทอนแสงกลับ ซึ่งการสะทอน จะขึ้นอยูกับการเรียงของแทงสีดํา แลวนําไปถอดรหัสลงอีกที บารโคดที่ใชอยูในปจจุบันจะมี 10 ชนิด แตชนิดที่นิยมใชมากที่สุดจะเปนมาตรฐาน EAN (European Article Number) หรือเรียกอีกอยางวา UPC (Universal Product Code) ซึ่งญี่ปุนก็ใชมาตรฐานนี้ โดยบารโคดถูกนํามาใชอยางแพรหลายในโซ อุปทานเพื่อระบุและติดตามสินคาที่ทุกชวงของกระบวนการ บารโคดเปนชุดของเสนตรงที่มีความหนา ตางกันที่เรียงกันในแนวตั้ง เรียกวาแบบเสารั้วหรือเรียงกันในแนวนอน เรียกวาแบบขั้นบันได เนื่องจากวา UPC บารโคด เปนที่นิยมใชมากที่สุด ดังนั้นจึงเพิ่มรายละเอียดของบารโคดชนิดนี้ UPC บารโคด ถือกําเนิดขึ้นเพื่อที่จะชวยรานขายของชําแหงหนึ่งในการลดเวลาในกระบวนการจายเงิน และเพิ่มประสิทธิภาพในการติดตามระดับสินคาคงคลัง เนื่องมาจากความสําเร็จจากการทดลองจึงไดมี การนํามาประยุกตใชกันอยางแพรหลายในรานคาปลีกทั่วไป ระบบ UPC บารโคดถูกคิดคนโดยบริษัทที่ โครงการภายใตกรอบความรวมมือระหวางภาครัฐและเอกชน SMEs Projects © ลิขสิทธิ์สภาอุตสาหกรรมแหงประเทศไทย
10
การนําเทคโนโลยีที่เหมาะสมมาใชในงานดานโลจิสติกส
ชื่อ Uniform Code Council (UCC) ในขั้นแรกผูประกอบการจะตองทําการสมัครไปยัง UCC เพื่อทีจะขอ ใชงานระบบ UPC บารโคด โดยมีคาใชจายเปนคาธรรมเนียมรายปสําหรับสิทธินี้ ในทางกลับกัน UCC จะออกตัวเลข 6 หลัก เปนตัวเลข ID ของผูประกอบการนั้นๆรวมถึงคําแนะนําการใชงาน
รูปที่ 3: ตัวอยางของ UPC บารโคด จากรูปที่ 3 จะเห็นไดวา UPC บารโคด ประกอบไปดวยสองสวนคือ 1) รหัสสําหรับอานโดยเครื่องจักร 2) ตัวเลข 12 ตัวซึ่งมนุษยสามารถเขาใจได โดยที่ตัวเลข ID ของผูประกอบการคือตัวเลข 6 ตัวแรก ใน ที่นี้คือ 639382 ตัวเลข 5 ตัวตอไป คือ 00039 เปนตัวเลขของสินคา (item number) โดยที่ตัวเลข UPC นี้ จะตองไมมีการซ้ํากันสําหรับผลิตภัณฑแตละชนิด ตัวเลขสุดทายของตัวเลข UPC เราเรียกวา ตัวเลข สําหรับทําการตรวจสอบ (check digit) โดยทุกครั้งในการสแกนบารโคดจะมีการเช็คการสแกนวา ถูกตองหรือไม โดยเปรียบเทียบคาที่ไดจากการคํานวณโดยใชตัวเลข “6393820039” กับคาที่ระบุไวใน บารโคดวาจะตองตรงกัน หลักการคํานวณมีดังตอไปนี้ 1. บวกเลขทุกตัวในตําแหนงคี่ (1, 3, 5, 7, 9, และ 11) ในทีน่ ี้จะได 6+ 9 + 8 + 0 + 0 + 9 = 32 2. คูณจํานวนที่ไดจากขอ 1 ดวย 3 จะได 32 * 3 = 96 3. บวกเลขทุกตัวในตําแหนงคู (2, 4, 6, 8, และ 10) ในที่นี้จะได 3 + 3 + 2 + 0 + 3 = 11 4. รวมคาที่ไดจากขอ 3 กับคาทีไ่ ดจากขอ 2 จะได 96 + 11 = 107 5. นําคาที่ไดจากขอ 4 เพือ่ ทําการคํานวณหาตัวเลขที่ใชในการตรวจสอบ (check digit) โดย ตัวเลขนี้จะเทากับตัวเลขที่บวกคาที่ไดจากขอ 4 แลวทําใหเปนตัวคูณของ 10 ในที่นี้จะได 107 + 3 = 110 ดังนั้นตัวเลขที่ใชในการตรวจสอบ(check digit) คือ 3 โครงการภายใตกรอบความรวมมือระหวางภาครัฐและเอกชน SMEs Projects © ลิขสิทธิ์สภาอุตสาหกรรมแหงประเทศไทย
การนําเทคโนโลยีที่เหมาะสมมาใชในงานดานโลจิสติกส
11
บารโคดไดถูกนํามาใชในการจัดการสินคาคงคลัง โดยสินคาที่รับเขามาในคลังสินคาจะถูกระบุ โดยระบบจัดการคลังสินคาและนําไปรวมกับสินคาคงคลังที่เก็บอยูในคลังสินคา เมื่อถูกจัดเก็บ บารโคด จะถูกใชในการเชื่อมโยงสถานที่จัดเก็บกับสินคาคงคลังที่มีบารโคดและตัดออกจากสินคาคงคลังเมื่อ จัดสงออกไป การใชบารโคดสามารถเพิ่มความเปนไปไดของปฏิบัติการไดอยางมากมาย แตปญหาอาจ เกิดขึ้นไดถาบารโคดหันผิดดานหรือฉลากหลุดออกระหวางการขนสง สวนของการระบุราคาของสินคา ใชบารโคด จะเห็นไดวาไมมีปอนขอมูลราคาของสินคาไวในบารโคด เมื่อไรก็ตามที่มีการสแกนสินคา จะมีการสงหมายเลข UPC ไปที่ศูนยกลาง POS (point of sale) คอมพิวเตอร เพื่อทําการคนหาราคา สําหรั บหมายเลข UPC นั้น ๆ หลั งจากนั้นคอมพิวเตอรก็จ ะทําการสงขอมูลของราคาจริ งมายัง คอมพิวเตอรที่จุดจายเงิน 2.3.2 การระบุดวยความถี่วิทยุ (Radio frequency identification, RFID) RFID เปนเทคโนโลยีที่กําลังถูกพัฒนาอยางรวดเร็ว และเปนเทคโนโลยีที่ชวยใหติดฉลากวัตถุ ดว ยอุปกรณที่ มีชิพความจําอยู ชิพ นี้ จะมีสว นที่อา นและเขียนได และสั่ ง ใชงานโดยใช ความถี่ วิ ทยุ ทั้งหมดนี้หมายความวา สินคา แพลเล็ตหนึ่งอาจมีฉลาก RFID ติดอยู ที่มขี อมูลมากมายเกี่ยวกับแพลเล็ต นั้นบันทึกอยู ขอมูลเหลานั้นอาจรวมถึงรายละเอียดของผลิตภัณฑ จํานวนกลองกระดาษ เลขหนวย จัดเก็บสินคาคงคลัง ตนกําเนิดและจุดหมายของสินคา สถานที่ตั้งในคลังสินคา และอื่นๆ ขอไดเปรียบ ขอหนึ่งที่เหนือบารโคดคือ ขอมูลที่อยูในฉลากสามารถที่จะปรับปรุงหรือแกไขได ฉลากเหลานี้จะทน ตอความเสียหายไดมากกวา เพราะวาไมสามารถหลุดลอกไดงายเทากับฉลากบารโคด ขอไดเปรียบอีก ขอหนึ่งคือ ในระบบนี้จะสามารถอานฉลากไดจากระยะทางไกลกวา และในบางกรณีจะไมตองจัดใหอยู ในแนวเดียวกันเลย (line of sight) นอกจากนั้นเรายังสามารถอานฉลาก RFID ทะลุบรรจุภัณฑไดยกเวน โลหะดวย แพลเล็ตผสมที่มีผลิตภัณฑมากมายอาจจะอานไดตอเนื่องกันโดยใชเครื่องอานเครื่องเดียว ซึ่ง จะลดเวลาที่ตองใชสําหรับกระบวนการนี้อยางมากมาย ฉลาก RFID อาจนํามาใชติดตามสินทรัพยหลาย ประเภท รวมถึงบุคคลและสัตวดวย เมื่อตนทุนของเทคโนโลยีนี้ลดลงมากขึ้น การใชงานก็จะแพรหลาย มากขึ้น สวนประกอบของระบบ RFID มีอยูสองสวนหลักคือ เครื่องอาน(Reader) และ ฉลากอีเลคโทร นิคส (Transponder) สําหรับเครื่องอานมีสวนประกอบยอยๆคือ เสา อากาศที่ทําหนาที่สงและรับคลื่น วงจรภาควิทยุทําหนาที่เขารหัส ผสมสัญญาณ และถอดสัญญาณ สวนประกอบสุดทายคือตัวควบคุมการ ทํางานซึ่งทําหนาที่ติดตอกับตัวควบคุมระดับที่สูงกวา ฉลากอีเลคโทรนิคส (Transponder, Data Carrier, หรือ Tags) เปนสวนที่ถูกติดตั้งอยูกับสินคา มีหนาที่เก็บขอมูลของสินคานั้นๆ แบงออกเปนสอง ประเภทใหญๆคือ 1) Active Tags หรือ Tags ที่มีแบตเตอรี่สํารองไฟ โดยจะใชหนวยความจําแบบ RAM 2) Passive Tags หรือ Tags ที่ไมมีแบตเตอรี่สํารองไฟ โดยจะใชหนวยความจําแบบ ROM, EEROM, และ FRAM โครงการภายใตกรอบความรวมมือระหวางภาครัฐและเอกชน SMEs Projects © ลิขสิทธิ์สภาอุตสาหกรรมแหงประเทศไทย
12
การนําเทคโนโลยีที่เหมาะสมมาใชในงานดานโลจิสติกส
RFID เทคโนโลยีสามารถแบงไดเปน คือ ชนิดของการสื่อสารแบบ Inductively Coupled RFID Tags และ Capacitively Coupled RFID Tags สําหรับ RFID แบบแรกมีการถูกนํามาใชมานานหลายปเพื่อ ติดตามทุกสิ่งตั้งแตวัว รถไฟ รถยนต ไปจนถึง ระบบจัดการสัมภาระสําหรับสายการบิน และ ระบบเก็บ เงินบนทางดวน ระบบ RFID แบบนี้มีสวนประกอบ 3 สวน คือ 1) Silicon Microprocessor-ชิพมีหลาย ขนาดตางๆกันขึ้นอยูกับลักษณะการใชงาน, 2) Metal Coil-ทํามาจากทองแดง หรือ อลูมิเนียมที่ถูกนํามา ขดในรูปแบบวงกลมใสไวบนฉลากอีเลคโทรนิค (Tags) ขดลวดนี้ทําหนาที่เปรียบเสมือนเสาอากาศของ Tags เพื่อใหมีการสงสัญญาณไปยังตัวอานโดยที่ระยะทางที่ตัวอานจะอานไดขึ้นอยูกับขนาเสาอากาศซึ่ง ทํางานที่ความถี่วิทยุ 13.56 MHz., 3) Encapsulating Material- วัสดุที่ทําจากแกวหรือโพลีเมอรที่ใช หอหุมชิพและขดลวด ระบบ RFID แบบเหนี่ยวนําทําใชพลังงานจากสนามแมเหล็กที่สรางขึ้นโดยเครื่อง อาน เสาอากาศของฉลากอีเลคโทรนิคสจะจับสัญญาณของพลังงานสนามแมเหล็ก และ ทําการสื่อสาร กับตัวอาน หลังจากนั้นTagsก็ทําการผสมสัญญาณเพื่อทําการเรียกและสงขอมูลกลับไปยังเครื่องอาน ขอมูลจึงถูกสงกลับไปยังเครื่องอานและทายที่สุดสงไปยังคอมพิวเตอร RFID tags ราคาคอนขางแพง ประมาณ 40 บาท ไปจนถึง 8000 บาท สําหรับที่มีแบตเตอรี่สวนตัว ราคาที่คอนขางแพงนั้นเนื่องมาจาก ซิลิกอน และขบวนการผลิตของเสาอากาศนั้นเอง ส ว น RFID แบบที่ ส องนี้ ถู ก คิ ด ค น ขึ้ น เพื่ อ ลดต น ทุ น ของแบบแรก ซึ่ ง มี ส ว นประกอบ 3 สวนประกอบเหมือนแบบแรก 1) Silicon Microprocessor Motorola’s Bistatix RFID tags ใช ซิลิกอน ชิพขนาดเล็กประมาณ 3 ตารางมิลลิเมตร tags ชนิดนี้สามารถเก็บขอมูลได 96 บิท ซึ่งจะทําใหตัวเลขราว หมื่นลานตัวเลขถูกมอบหมายใหกับผลิตภัณฑตางๆ 2) Conductive carbon ink – หมึกชนิดพิเศษที่ทํา หนาที่เปรียบเสมือนเสาอากาศของ tag จะถูกพิมพลงในแผนกระดาษโดยใชเครื่องพิมพทั่วไป 3) Paper – ชิพซิลิกอนจะถูกติดกับกระดาษที่ถูกพิมพดวยหมึกคารบอนตัวนําทางดานหลังทําใหเกิด tag ที่มีราคา ถูกแบบใชแลวทิ้งได โดยการใชหมึกตัวนําแทนขดลวดโลหะ ทําใหราคาของ capacitively coupled tags ลดลงจนถึงประมาณ 20 บาท ตอชิ้น tag ชนิดนี้ยังยืดหยุนมากกวาแบบแรกอยางเชนสามารถที่จะงอ ฉีก ขาด แตสามารถที่จะยังติดตอสื่อสารกับเครื่องอานได ขอเสียเปรียบของ tag ชนิดนี้คือระยะการใชงาน ไดนอยมากเพียงประมาณ 1 cm. จะเห็นไดวา RFID มีขอไดเปรียบ บารโคดในหลายๆขอดังสามารถ แสดงดังตารางตอไปนี้
โครงการภายใตกรอบความรวมมือระหวางภาครัฐและเอกชน SMEs Projects © ลิขสิทธิ์สภาอุตสาหกรรมแหงประเทศไทย
การนําเทคโนโลยีที่เหมาะสมมาใชในงานดานโลจิสติกส
13
RFID Bar Code อานเขียนขอมูลได อานขอมูลไดอยางเดียว สามารถนํากลับมาใชงานได ใชงานไดครั้งเดียว สามารถอานเขียนขอมูลโดยเจาะจงพืน้ ทีไ่ ด ไมสามารถทําได อานเขียนขอมูลไดทุกทิศทาง อานเขียนขอมูลไดทางเดียว ทนตอสภาพแวดลอมเชน ฝุน ละออง น้ํา น้ํามัน สภาพแวดลอมมีผลกระทบตอการทํางาน อานเขียนขอมูลไดในระยะไกล อานเขียนขอมูลไดใกล สามารถประยุกตใชไดในหลายลักษณะงาน ลักษณะงานจํากัด งายตอการเปลีย่ นแปลงระบบ การเปลี่ยนแปลงระบบทําไดยาก ตารางที่ 1 ตารางเปรียบเทียบระหวาง RFID กับ Bar Code RFID มีคุณสมบัติเดนหลายๆคุณสมบัติไดแก 1) อานเขียนโดยไมตองสัมผัส เครื่องอานกับ Tags สามารถสื่อสารกันไดโดยไมตองสัมผัสทําใหไมเกิดสวนของการ สึกหรอเหมือนการดแถบแมเหล็ก ทําใหตนทุนในการดูแลรักษาต่ํา อายุการใชงานยาวนาน สะดวกรวดเร็วในการใชงาน 2) ทนตอสภาพแวดลอมและสิ่งสกปรก ในโรงงานอุตสาหกรรมที่มีทั้งฝุนละออง น้ํามัน บารโคดจะสรางปญหาในการอาน ขอมูลเปนอยางมากเนื่องมาจากการฉีกขาดหรือความสกปรก แตปญหานี้เองไมมีผลกระทบตอ การทํางานของ RFID เนื่องมาจากการใชคลื่นวิทยุในการสื่อสาร 3) สื่อสารไดทุกทิศทาง เนื่องจากคุณสมบัติคลื่นแมเหล็กไฟฟาการอาน/เขียนในระบบ RFID จึงไมตอง คํานึงถึงทิศทางวา Tags จะตองอยูตรงหนากับเครื่องอานเสมอ Tags สามารถอยูดานหลัง ดานขางหรือแมกระทั่งถูกทับอยู แตถาเขามาอยูในพื้นที่สัญญาณแลวก็จะสามารถอาน/เขียน ขอมูลไดตามปกติ 4) Tags สามารถนํากลับมาใชใหมได ดวยลักษณะโครงสรางและความสามารถในการเขียนขอมูลซ้ําไดทําให Tags สามารถ นํากลับมาใชในกระบวนการผลิตไดมากกวา 100,000 ครั้งตอ 1 Tags คุณสมบัติขอนี้เปนจุด แข็งอีกจุดหนึ่งของระบบ RFID โครงการภายใตกรอบความรวมมือระหวางภาครัฐและเอกชน SMEs Projects © ลิขสิทธิ์สภาอุตสาหกรรมแหงประเทศไทย
14
การนําเทคโนโลยีที่เหมาะสมมาใชในงานดานโลจิสติกส
5) ความสามารถในการทะลุทะลวงของสัญญาณ คลื่ น แม เ หล็ ก ไฟฟ า สามารถทะลุ ท ะลวงผ า นวั ต ถุ ที่ ไ ม ใ ช โ ลหะหรื อ มี โ ลหะเป น สวนผสมอยูไดเชน พลาสติก ผิวหนัง ไม ปูนซีเมนต ฯลฯ จึงสามารถถูกติดตั้งแบบฝงหรือซอน ลงไปในเนื้อวัตถุที่เราตองการได เชน เราพบเห็นการฉีด RFID ที่มีลักษณะเปนแทงแกวเล็กๆ เขาไปในตัวสัตว การฝง Tags ลงในพื้นในระบบ AGV (Automatic Guide Vehicle) 6) สื่อสารไดระยะไกล ระยะในการอาน/เขียนขอมูลของระบบ RFID นั้นทําไดตั้งแต 0-10 เมตร ซึ่งถือวาไกล ที่สุดในบรรดาระบบ Auto ID ที่ใขงานอยูในปจจุบันนี้ ทั้งนี้ระยะในการอาน/เขียนขอมูลจะ ขึ้นอยูกับกําลังสงของเสาอากาศและชวงความถี่ที่ใชงาน สําหรับกําลังสงของเสาอากาศนั้นจะ ถูกกําหนดโดยกฏหมายของแตละประเทศทําให RFID ที่ผลิตในบางประเทศมีระยะในการ อาน/เขียนตางกันทั้งที่ความถี่ใชงานเทากัน 7) หนวยความจําขนาดใหญ หนวยความจําที่ใชในระบบ RFID มีตั้งแตขนาด 1 บิต จนถึงมากกวา 8 กิโลไบต หนวยความจําที่เปน RAM จะสามารถเก็บขอมูลไดมากกวาหนวยความจําแบบอื่น ขอมูลใน กระบวนการปฏิบัติงานสามารถบันทึกลงใน Tags ไดทั้งขบวนการหรือแมกระทั่งขอมูลสวน บุคคลก็สามารถบันทึกลงใน Tags ได 8) อาน/เขียนขอมูลไดครั้งละมากกวา 1 Tags พรอมกัน เมื่อ Tags เขามาอยูในพื้นที่สัญญาณมากกวา 1 Tags พรอมกันเครื่องอานสามารถอาน ขอมูลซึ่งมาพรอมกันไดทั้งหมดหรือสามารถเลือกอานเฉพาะ Tags ที่ระบุก็ได
9) สามารถอาน/เขียนขอมูลขณะวัตถุกําลังเคลื่อนที่ เครื่องอานกับ Tags สามารถสื่อสารกันไดแมขณะฝายใดฝายหนึ่ง กําลังเคลื่อนที่โดย ความเร็วของการเคลื่อนที่ขึ้นอยูกับชนิดของการสื่อสาร หนวยความจําและปริมาณขอมูลที่ใช อาน/เขียน
โครงการภายใตกรอบความรวมมือระหวางภาครัฐและเอกชน SMEs Projects © ลิขสิทธิ์สภาอุตสาหกรรมแหงประเทศไทย
การนําเทคโนโลยีที่เหมาะสมมาใชในงานดานโลจิสติกส
15
6.2.3.3 Global Positioning System (GPS) GPS เปนระบบที่ใชในการบอกตําแหนงที่ตั้งทางภูมิศาสตรโดยทําการติดตามพาหนะใช ดาวเทียมที่โคจรรอบโลกซึ่งระบบเหลานี้อาจมีประโยชนหลายดาน ตั้งแตความปลอดภัยของพาหนะ ของระวางสินคา และพนักงานขับรถที่เพิ่มขึ้น จนถึงการบริการลูกคาที่ดีขึ้น โดยการหาเวลาการจัดสงที่ แมนยําจนถึงตนทุนที่ต่ําลงผานทางเวลาการคอยและคงคางที่ลดลงเมื่อรูเวลาที่แนนอนที่พาหนะจะ เดินทางมาถึง การติดตามรถลากจะชวยใหติดตามพาหนะและระวางสินคาภายในพาหนะไดในเวลาจริง โดยการใชเทคโนโลยี GPS การติดตามนี้จะมีประโยชนมากตอความปลอดภัยของพาหนะ ของพนักงาน ขับรถและระวางสินคา – ซึ่งระวางสินคาสวนใหญจะมีมูลคาสูง รถลากสามารถที่จะถูกติดตามไดโดย อัตโนมัติ และแจงเตือน ‘สัญญาณเตือนภัย’ ไดเมื่อมีการเบี่ยงเบนออกจากเสนทางที่ตั้งไว นอกจากนั้น ระบบเหลานี้ยังสามารถนํามาใชติดตามการมอบหมายงานเพื่อใหขอมูลการบริการที่เกี่ยวของกับเวลา การจัดสงดวย และติดตามอุณหภูมิของระวางสินคาสําหรับพาหนะแชเย็นเพื่อที่จะบันทึกและติดตาม การเปลี่ยนแปลงของอุณหภูมิวิกฤติได – ซึ่งจําเปนตอผลิตภัณฑที่เปนอาหารและเวชภัณฑบางประเภท
3. การนําเทคโนโลยีมาใชในการไหลของขอมูลสารสนเทศ 3.1 ระบบแลกเปลี่ยนขอมูลอิเล็คทรอนิคส (Electronic data interchange, EDI) EDI ถูกนิยามไววาเปน: การแลกเปลี่ยนขอมูลที่มีโครงสรางระหวางคอมพิวเตอรกับ คอมพิวเตอรเพื่อการประมวลผลอัตโนมัติ EDI จะถูกใชโดยบริษัทคูคาในโซอุปทานเพื่อแลกเปลี่ยน ข อมูลสํ าคั ญที่ จํ า เปน ตอการดํา เนิ น ธุ รกิจของตน สว นเชื่อ มโยงนี้ มั ก จะถูก ติ ด ตั้ง ระหวาองคกรที่ มี ความสัมพันธทางการคายาวนาน ยกตัวอยางเชน บริษัทกลุมรานคาปลีกจะจัดการขอมูลจากจุดขาย อิเล็คทรอนิคส (electronic point-of-sale, EPOS) โดยตรงใหกับซัพพลายเออร ซึ่งจะนําไปสูการเติมเต็ม หลังจากที่ผลิตภัณฑถูกขายออกไป ผลของสายสัมพันธแบบนี้คือ ซัพพลายเออรสามารถที่จะสราง แนวโนมการขายในอดีตที่จะชวยกิจกรรมการพยากรณอุปสงคของตัวเอง ภายในบริบทนี้ EDI จะมีผลดี มากมาย EDI จะใหขอมูลการขายของลูกคาอยางรวดเร็ว มีความแมนยําสูงมาก และมีประสิทธิภาพสูง เพราะวาไมจําเปนตองใชพนักงานในการเปรียบเทียบขอมูลดวยตัวเอง EDI ถูกใชในการสงใบแจงหนี้ bill of lading การรับรองการจัดสง รายละเอียดการจัดสง และขอมูลใดๆ ก็ตามที่บริษัทที่เชื่อมโยงกัน ตองการจะแลกเปลี่ยน UN/EDIFACT เปนมาตรฐานที่ชวยใหแนใจไดวาขอมูลถูกสงและรับในรูปแบบที่เหมาะสม ระหวางบริษัทคูคา ตัวยอเหลานี้ยอมาจาก United Nations/Electronic Data Interchange for Administration, Commerce and Transport (ระบบแลกเปลี่ยนขอมูลอิเล็คทรอนิคสสําหรับการบริหาร การคา และการขนสง/สหประชาชาติ) โครงการภายใตกรอบความรวมมือระหวางภาครัฐและเอกชน SMEs Projects © ลิขสิทธิ์สภาอุตสาหกรรมแหงประเทศไทย
16
การนําเทคโนโลยีที่เหมาะสมมาใชในงานดานโลจิสติกส
ขอดีสวนหลักๆ ของ EDI คือ: • มีการปอนขอมูลเขาไปในระบบคอมพิวเตอรเพียงครั้งเดียว • ทําธุรกรรมไดอยางรวดเร็ว • มีอตั ราการผิดพลาดและมีตนทุนลดลง มีพัฒนาการในดานนี้ที่ใช extensible mark-up language (XML) ที่ชวยใหผูใชสามารถเชื่อมตอกับ ระบบของบริษัทอื่นไดผานทางอินเตอรเน็ตโดยไมตองมีฮารดแวรราคาแพง 3.2 ระบบสารสนเทศทั่วองคกร พัฒนาการที่สําคัญสําหรับบริษัทใหญๆ หลายบริษัท คือ การเริ่มตนใชระบบสารสนเทศทั่ว องคกร ซึ่งมักเปนที่รูจักในชื่อของ ERP หรือระบบวางแผนทรัพยากรองคกร ระบบเหลานี้เปนระบบ สารสนเทศที่อิงธุรกรรมและบูรณาการอยูทั่วทั้งธุรกิจ โดยพื้นฐานแลว ระบบเหลานี้จะชวยใหสามารถ เก็บขอมูลของทั้งธุรกิจเขาสูชุดซอฟทแวรคอมพิวเตอรเครื่องเดียวได ซึ่งจะเปนแหลงขอมูลแหลงเดียว สําหรับกิจกรรมที่เกี่ยวกับขอมูลทั้งหมดในธุรกิจ เชนคําสั่งของลูกคา สินคาคงคลังและการเงิน ชื่อของระบบเฉพาะเชน SAP, SSA Global (Baan) และ Oracle (J D Edwards และ Peoplesoft) เปนที่รูจักอยางแพรหลายเมื่อกลาวถึงระบบเหลานี้ และมีหลายบริษัทที่ใชชื่อเสียงของระบบเหลานี้เปน ประโยชนแกตัวเอง เราจะตองระลึกไววาการติดตั้งระบบเหลานี้จะกอใหเกิดการเปลี่ยนแปลงในวงกวาง ทั่วทั้งองคกร และไมควรที่จะพิจารณาแคผานๆ ระบบเหลานี้จะมีผลตอโครงสรางองคกรเชนเดียวกับ วิธีการทํ างานของบุคลากรดว ย ระบบเหล านี้ ไ มใ ช แ คการแปลงระบบเอกสารที่มีอยูใ หเ ปน ระบบ คอมพิวเตอร (พรอมขอเสียทั้งหมดที่มีอยู) แตจะเปนการติดตั้งระบบใหมทั้งหมด การติดตั้งระบบใหมนี้ จะตองเกิดขึ้นโดยที่สวนที่เหลือขององคกรยังคงพยายามดําเนินธุรกิจตอไปอยู การติดตั้งระบบใหม จะตองมีการวางแผนและการสั่งการอยางละเอียดมาก ซึ่งจะตองใชทรัพยากรเพิ่มเติมคอนขางมาก เพื่อใหไดผลสําเร็จ มีบริษัทจํานวนมากที่ไดรับประโยชนจากการใชระบบเหลานี้ ในขณะที่บางบริษัทเกิดปญหาใน การใชงานอยางรุนแรง โดยทั่วไปแลว ระบบเหลานี้จะมีราคาแพงมาก และจําเปนตองมีการปรับแตงให เขากับบริษัทผูใชทุกราย และตองใชเวลากับบริษัทที่ปรึกษาที่แพงมากในการประยุกตใชและฝกอบรม ในระดับสูงสําหรับการใชงานที่ระดับปฏิบัติการ ระบบเหลานี้เปนสวนขยายจากหลักการจัดการโซ อุปทานที่จะมีระบบคอมพิวเตอรควบคุมที่ชวยใหองคกรสามารถสนับสนุนการวางแผนสําหรับทั้ง องคกรได ระบบ ERP พื้นฐานจะไมสามารถทําเชนนี้ได ถึงแมวามีโมดูลวางแผนเฉพาะทางใหเลือกใช บอยครั้งที่ระบบ ERP ถูกโยงเขากับซอฟทแวรจัดการโซอุปทานและยุทธศาสตรสําหรับเครือขายเพื่อที่ ชวยใหวางแผนในสวนที่เกี่ยวของได
โครงการภายใตกรอบความรวมมือระหวางภาครัฐและเอกชน SMEs Projects © ลิขสิทธิ์สภาอุตสาหกรรมแหงประเทศไทย
การนําเทคโนโลยีที่เหมาะสมมาใชในงานดานโลจิสติกส
17
ในอนาคตระบบที่เชื่อมโยงกันเหลานี้คงเปนมาตรฐานทั่วไป สําหรับปจจุบัน นอกจากปญหา ในการประยุกตใชแลว เรายังตองรับรูดวยวาเทคโนโลยีสารสนเทศนั้นกําลังพัฒนาไปดวยความเร็วสูง จนตองเตรียมพรอมใหระบบตางๆ ปรับปรุงไดอยางงายดาย ในอุดมคติ ระบบเหลานี้ควรเปนระบบ ‘เปด’ ที่เชื่อมโยงกับซัพพลายเออรและลูกคาเพื่อชวยใหการไหลของขอมูลขึ้นและลงโซอุปทานไดดีขึ้น เราตองเตรียมพรอมสําหรับการฟนตัวจากกรณีที่ระบบลมเหลว เพราะวาเมื่อใชระบบแบบนี้ก็เปรียบ เหมือนวาเรากําลังเก็บไขทุกใบของธุรกิจไวในตะกราเดียว 3.2 จุดขายอิเล็คทรอนิคส (Electronic point of sale, EPOS) เปนระบบปกติในรานคาปลีกขนาดใหญในกลุมประเทศพัฒนาแลว ระบบแบบนี้ไดปฏิวัติ กระบวนการชํ า ระเงิ น สํ า หรั บ สิ น ค า ที่ จ ะซื้ อ อุ ป กรณ ที่ เ กี่ ย วข อ งจะรวมถึ ง อุ ป กรณ อ า น ตาชั่ ง อิเล็คทรอนิคส และเครื่องอานบัตรเครดิต สินคาที่ติดฉลากบารโคดอยูจะถูกอานโดยเครื่องอาน ซึ่งจะ รูจักสินคานั้น บันทึกสินคานั้น เรียกราคา และบันทึกธุรกรรม ในบางกรณีระบบนี้ยังสงสัญญาณใหเติม เต็มสินคาที่ถูกขายออกไปดวย ขอไดเปรียบหลักขอหนึ่งของระบบ EPOS คือระบบนี้จะชวยบันทึกธุรกรรมที่จุดขายในทันที ดังนั้นจึงสามารถประสานการเติมเต็มสินคาไดในเวลาจริงเพื่อใหแนใจไดวามีกรณีที่สินคาคงคลังหมด เกิดขึ้นนอยที่สุด ขอไดเปรียบอีกขอของระบบนี้คือ ระบบนี้ชวยใหกระบวนการในการจัดการกับลูกคาที่ซื้อ สินคาหลากหลายชนิดมากใหเร็วขึ้น ระบบนี้ชวยลดขอผิดพลาดเพราะมีการตั้งราคาขายไวลวงหนาแลว และชวยใหพนักงานไมตองรวมราคาดวยตัวเองในใจ มีบริษัทคาปลีกหลายรายที่มีระบบบัตรสมาชิก ซึ่งใหสวนลดแกลูกคาเปนรางวัลในการซื้อ สินคาอยางตอเนื่องกับบริษัทคาปลีกรายเดิม ขอไดเปรียบสําหรับบริษัทคาปลีกคือบัตรสมาชิกที่เก็บ ขอมูลสวนตัวของลูกคาอยูจะนํามาเชื่อมโยงกับการสั่งซื้อจริงได ซึ่งชวยใหบริษัทคาปลีกหาขอมูล การตลาดที่สําคัญมากจากลูกคาเหลานี้ได 3.3 การคาผานทางอินเตอรเน็ต – การคาอิเล็คทรอนิคส (E-Commerce) เมื่อจํานวนบุคคลและองคกรตางๆ ที่เชื่อมตอกับอินเตอรเน็ตเพิ่มมากขึ้นเรื่อยๆ ความเปนไปได ที่จะสรางโอกาสทางธุรกิจก็ดูเหมือนวาจะไมมีขอจํากัดดวยเชนกัน เชนเดียวกัน ปรากฏการณนี้ไดสราง ปญหาทาทายตอโซอุปทานที่สนับสนุนการคาประเภทนี้ ผลบางสวนของการคาผานอินเตอรเน็ตจะถูก กลาวถึงหลังจากนี้ ตัวอยางหนึ่งที่จะชวยใหเห็นภาพเกี่ยวกับขอบเขตของผลกระทบทางลอจิสติกสคือโอกาสใน การซื้อสินคาจากบาน การซื้อสินคาจากบานกําลังสรางความจําเปนในการจัดสงสินคาปริมาณนอยๆ ไป โครงการภายใตกรอบความรวมมือระหวางภาครัฐและเอกชน SMEs Projects © ลิขสิทธิ์สภาอุตสาหกรรมแหงประเทศไทย
18
การนําเทคโนโลยีที่เหมาะสมมาใชในงานดานโลจิสติกส
ยังบานเรือน สินคาเหลานี้อาจจะมีคุณลักษณะแตกตางกัน เชน สินคาแชแข็งและสินคาอุณหภูมิปกติ ผูที่ สั่งซื้ออาจจะเปนบุคคลซึ่งมีธุรกิจรัดตัวที่อยูบานหลังจากหนึ่งทุมหรือเชามืดเทานั้น ลูกคามีโอกาสที่จะ สงสินคาที่ไมตองการคืนมากกวาปกติเมื่อสินคาถูกจัดสงถึงบาน ปญหาเหลานี้ไมใชปญหาใหมเลย เพราะเปนสิ่งที่ผูใหบริการจัดสงสินคาจากแคตตาล็อกหรือจัดสงเฟอรนิเจอรถึงบานรูดีอยูแลว สิ่งที่ทํา ใหแตกตางออกไปคือขอบเขตและปริมาณการสั่งซื้อจากบานที่เกิดขึ้นโดยการใชอินเตอรเน็ต อีกสิ่ง หนึ่งที่จําเปนคือพาหนะเฉพาะกิจและพนักงานขับรถที่มีทักษะการสื่อสารที่ดีดวย สูตรสําเร็จที่ประกอบดวย ปริมาณการจัดสงต่ํา กรอบเวลาจัดสงจํากัด พาหนะเฉพาะกิจขนาด เล็ก ประสิทธิภาพการใชงานพาหนะต่ํา และการสงคืนสูง รวมแลวคงมีตนทุนสูงมาก ระบบกระจาย สินคาที่กําลังพัฒนาขึ้นในปจจุบันกําลังพยายามรับสภาพกับปรากฏการณใหมนี้อยู การเชื่อมตอ และการใชงานอินเตอรเน็ตกําลังเติบโตขึ้นมากเกิดกวาที่ใครจะคาดคิด จึงเปน สาเหตุที่ดีที่อินเตอรเน็ตเปนสิ่งที่ถือกันวาเปนการปฏิวัติอุตสาหกรรมครั้งที่สอง ในทุกๆ วันมีองคกร และผูคนเชื่อมตอคอมพิวเตอรเขากับอินเตอรเน็ตมากขึ้นเรื่อยๆ การเชื่อมตอนี้ไมไดเพียงแคชวยในการ เขาถึงขอมูลปริมาณมหาศาลแตยังเปดโอกาสในการคาระดับโลกดวย ผลขางเคียงขอหนึ่งคือ การสราง สวนยอยใหมในลอจิสติกส ทั้งหมดนี้คงจัดประเภทไดภายในหัวขอเดียวคือ ‘การคาอิเล็คทรอนิคส (ecommerce)’ ตัว e นี้เปนตัวยอจากอิเล็คทรอนิคส ซึ่งหมายถึงการใชขอมูลอิเล็คทรอนิคสเพื่อสงระหวาง ระบบคอมพิวเตอร เมื่อมีการใชตัวยอ ‘e’ นําหนาเรานาจะเดาไดเลยวาสิ่งนั้นเกี่ยวของกับการคาทาง อินเตอรเน็ตการรับรูเกี่ยวกับความแตกตางระหวางการคาอิเล็คทรอนิคสแบบ ธุรกิจกับผูบริโภค (B2C) และธุรกิจกับธุรกิจ (B2B) เปนสิ่งที่มีประโยชนมาก การคาผานอินเตอรเน็ตแบบ B2C จะเกี่ยวของกับ ปฏิสัมพันธในทางตรงและความสัมพันธทางการคาระหวางธุรกิจและผูบริโภคปลายทาง ซึ่งอาจจะเปน บริษัทคาปลีกแบบดั้งเดิมทําการคากับบุคคลทั่วไป หรือผูผลิตหรือซัพพลายเออรที่ทําการคากับผูใช ปลายทาง การคาทางอินเตอรเน็ตแบบ B2B จะเกี่ยวของกับปฏิสัมพันธและความสัมพันธทางการคา ระหวางธุรกิจ ซึ่งอาจจะเปนธุรกิจใดก็ตามที่เกี่ยวับวัตถุดิบ สวนประกอบ อะไหล สินคาสําเร็จ หรือ สินคาทั่วไปสําหรับสํานักงาน จุดสนใจเบื้องตนจะตองอยูที่โอกาสในการพัฒนาการคาอิเล็คทรอนิคสแบบ B2C แตก็มีโอกาส สําหรับการคาอิเล็คทรอนิคสแบบ B2B เชนกัน ‘E-tailing’ (การคาปลีกอิเล็คทรอนิคส) หมายถึงบริษัทคาปลีกที่ใชอินเตอรเน็ตเปนชองทาง การคา ในกรณีนี้ บริษัทคาปลีกจะสรางเวบไซตซึ่งชวยใหบริษัทสามารถแสดงสินคาแกกลุมคนที่มี โอกาสเปนลูกคาและมีคอมพิวเตอรที่เชื่อมตอกับอินเตอรเน็ต ลูกคาก็จะทําการเลือกและชําระเงินดวย บัตรเครดิต และสินคาของชําก็จะจัดสงถึงบาน สิ่งสําคัญในตัวอยางนี้คือ สวนที่ลูกคาเคยมีผลกระทบตอ การจัดสงขั้นสุดทาย โดยการขนสินคากลับบานในพาหนะของตัวเอง แตในตอนนี้การจัดสงขั้นสุดทาย จะตองใชพาหนะขนสินคา ซึ่งมีผลตอสภาพแวดลอมและเกิดผลจากความแออัดของจราจรที่เพิ่มขึ้น หรือลดลงดวย เรื่องทั้งหมดนี้ยังทําใหเราตองตั้งคําถามเกี่ยวกับขนาดของรานคาปลีกในอนาคต ความ โครงการภายใตกรอบความรวมมือระหวางภาครัฐและเอกชน SMEs Projects © ลิขสิทธิ์สภาอุตสาหกรรมแหงประเทศไทย
การนําเทคโนโลยีที่เหมาะสมมาใชในงานดานโลจิสติกส
19
หลากหลายของสิน คาคงคลัง หรือการตัดสินใจวาจะเก็บสินค าคงคลังหรือไมในระยะยาว เมื่อทุก ครอบครัวสามารถเชื่อมตอเขามาได สินคาของชําทั้งหมดจะจัดสงมาโดยตรงจากศูนยกระจายสินคา หรือไม? ดวยมุมมองปจจุบันของเราความเปนไปไดคงจะไมมากนัก เพราะวาหลายคนยังพึงพอใจกับ กระบวนการปฏิสัมพันธ กันในการเดินทางไปที่รานคา แตระบบเหลานี้ก็น าจะมี อิทธิพลบางอยาง เชนกัน การคาบนอินเตอรเน็ตชวยใหทั้งธุรกิจและผูบริโภคทําไดมากกวาแคการซื้อขาย บริษัทจะ สามารถแสดงรายละเอียดเกี่ยวกับสินคาและการบริการไวบนเวบไซต ซึ่งชวยใหพวกเขาไมตองตีพิมพ ขอมูลออกมาจํานวนมาก ซึ่งชวยลดตนทุนสําหรับองคกรที่มีสวนเกี่ยวของได แตผูบริโภคก็ไดรับ ประโยชนดวยจากความสามารถในการปรับแตงเฉพาะตัว ถาผูบริโภคใหขอมูลเกี่ยวกับความตองการ เฉพาะตัว ทุกครั้งที่พวกเขาเขาไปในเวบไซตขอมูลที่แสดงก็จะเปนไปตามความตองการของพวกเขา อินเตอรเน็ตเปนสิ่งอํานวยความสะดวกสําหรับทุกคนทั่วโลก ที่เปดตลาดในภูมิภาคใหมๆ เพื่อ การทําธุรกิจได เราจะตองระลึกไววาอินเตอรเน็ตอาจจะเปดตลาดเหลานี้ได แตถาตองมีการจัดสงสินคา หรือบริการถึงภูมิภาคเหลานั้นทางกายภาพดวยอาจจะกอใหเกิดปญหาขึ้นได ยกตัวอยางเชน พื้นที่ทั่ว โลกคงไมไดมีโครงสรางพื้นฐานทางการขนสงที่เปนมาตรฐานเหมือนในสหรัฐอเมริกา ยุโรป และ ประเทศที่พัฒนาแลวประเทศอื่นๆในทางกลับกัน ถาเราสามารถแปลงผลิตภัณฑใหอยูในรูปขอมูล ดิจิตอลได เราก็สามารถจัดสงผลิตภัณฑเหลานั้นผานทางอินเตอรเน็ตได ตัวอยางเชน ดนตรี ภาพยนตร โทรทัศน บริการเกี่ยวกับภาพถาย ซอฟทแวรคอมพิวเตอร การโทรศัพท และการประชุมผานทางวีดีโอ สินคาเหลานี้ไมจําเปนตองใชโครงสรางพื้นฐานอื่นๆ ในการทําธุรกรรมใหเสร็จสมบูรณ ‘การเติมเต็มทางอิเล็คทรอนิคส (E-fulfilment)’ เปนเรื่องที่พัฒนาขึ้นเพื่อเนนความจําเปนของ การย้ําใหแนใจวาการจัดสงผลิตภัณฑที่สั่งผานอินเตอรเน็ตถูกจัดการอยางมีประสิทธิภาพ ถึงแมวาการ เขาถึงอินเตอรเน็ตจะชวยเชื่อมโยงลูกคาเขากับองคกรที่เปนฝายขายไดโดยตรงและในทันที แตการเติม เต็มคําสั่งจริงๆ ทางกายภาพยังตองทําผานวิธีการทางกายภาพแบบดั้งเดิม บอยครั้งที่การเติมเต็มแบบนี้ ทําใหจําเปนตองมีวิธีกระจายสินคาทางกายภาพแบบใหมดวย เนื่องจากวาชองทางดั้งเดิมถูกออกแบบมา เพื่อจัดสงสินคาใหรานคามากกวาจัดสงโดยตรงถึงบาน ทั้งหมดนี้คงจําเปนตอการเปลี่ยนแปลงครั้งใหญ เกี่ยวกับยุทธศาสตรดานการกระจายสินคาของหลายๆ บริษัท ‘การจัดหาทางอิเล็คทรอนิคส (E-procurement)’ หมายถึงพัฒนาการทางอิเล็คทรอนิคสในการ จัดซื้อระหวางบริษัทกับบริษัท ดังนั้นสวนนี้จึงเปนโอกาสสําหรับการคาทางอิเล็คทรอนิคสแบบ B2B โดยที่นาจะมีโอกาสในการเปลี่ยนการจัดซื้อสินคามูลคาต่ําที่ตองซื้อเปนประจําใหงายลงและพัฒนาแคต ตาล็อกออนไลน มีพัฒนาการอื่นๆ ที่เกี่ยวของกับลอจิสติกสอีกจากโปรแกรมในอินเตอรเน็ต จากมุมมองของ การจัดการโซอุปทาน อินเตอรเน็ตเปนสิ่งที่เปดโอกาสใหมากมาย บริษัทตางๆ เชน Tesco ที่เปนบริษัท
โครงการภายใตกรอบความรวมมือระหวางภาครัฐและเอกชน SMEs Projects © ลิขสิทธิ์สภาอุตสาหกรรมแหงประเทศไทย
20
การนําเทคโนโลยีที่เหมาะสมมาใชในงานดานโลจิสติกส
คาปลีกรายใหญยอมใหซัพพลายเออรสามารถเขาถึงระบบคอมพิวเตอรของตัวเองไดเพื่อใหรูขอมูล ลาสุดเกี่ยวกับอุปสงคสําหรับการขาย ระดับสินคาคงคลังในปจจุบัน และกิจกรรมสงเสริมการขาย บริษัทจัดสงสินคาดวนจะยอมใหลูกคาของตัวเองเขาถึงระบบติดตามของตัวเองเพื่อใหลูกคา สามารถตรวจสอบความคืบหนาของงานที่สั่งได ระบบแบบนี้จะชวยใหโซอุปทานตอบสนองไดดีขึ้น และปราดเปรียวมากขึ้นกวาแตกอน 4. การนําเทคโนโลยีมาใชในกิจกรรมการตัดสินใจและวางแผนเชิงโลจิสติกส ระบบจัดการโซอุปทาน โดยทั่วไปแลวจะเปนเครื่องมือสนับสนุนและวางแผนปฏิบั ติการ ระบบเหลานี้จะชวยใหบริษัทวางแผนและจัดการปฏิบัติการลอจิสติกสผานทางการใชชุดซอฟทแวรที่ บูรณาการอยูทั่วทั้งระบบ เครื่องมือแบบนี้จะใชขอมูลเชนอุปสงคในเวลาจริงและ/หรือการพยากรณ เชื่อมโยงเขากับความสามารถในการผลิตและอัตราการทํางาน ระดับการถือครองสินคาคงคลังและ สถานที่จัดเก็บสินคาคงคลัง เวลานําของซัพพลายเออร ตนทุนที่เกี่ยวของ ฯลฯ เพื่อชวยพิจารณาขอ เรียกรองของปฏิบัติการเกี่ยวกับการผลิตและสินคาคงคลัง เพื่อที่จะให มีประสิทธิภ าพ ระบบเหล านี้จ ะพึ่งพาความแม นยํา และขอมูลในเวลาจริงที่ถูก ปอนเขามาในระบบ จากนั้นพนักงานวางแผนจึงสามารถทําการวิเคราะห ‘เหตุการณสมมติ’ ตามคําสั่ง ลูกคาใหมลาสุด (หรือที่มีโอกาสเกิดขึ้น) ความสามารถในการผลิต การจัดการสินคาคงคลัง ฯลฯ ระบบ เหลานี้จะพึ่งตรรกะที่เหมาะสมและฝงอยูในระบบเพื่อหาคําตอบที่มีประโยชน ชุดซอฟทแวรโดยทั่วไป คือ Manugistics, i2 และ Numertrics ซอฟทแวรจัดการโซอุปทานเหลานี้กําลังมีสวนเกี่ยวของกับผูให บริการระบบ ERP รายหลักๆ มากขึ้นเรื่อยๆ เชนในกรณีของ SAP/APO 4.1 ระบบการวางแผนและจัดตารางอยางกาวหนา (APS) โซอุปทานในปจจุบันมีขนาดและความซับซอนเพิ่มขึ้นสงผลใหการตัดสินใจในการบริหาร จัดการกิจกรรมในโซอุปทานเปนเรื่องที่ยากลําบากดังนั้นระบบชวยเหลือการตัดสินใจจึงกลายเปน เครื่องมือสําคัญเพื่อใหเกิดการบริหารอยางมีประสิทธิภาพ สวนประกอบหลักของระบบ APS โดยทัว่ ไป ประกอบไปดวย การจัดการความตองการของสินคา (Demand management), การจัดการทรัพยากร (Resource management), การหาคําตอบที่เหมาะสมที่สุด (Requirement optimization), การแบงสรร ทรัพยากร (Resource allocation) ถึงแมวาในปจจุบัน APS applications มีเพิ่มขึ้นมากมายหลายหลาก ชนิดแตสวนประกอบดังที่กลาวขางตนเหมือนกัน APS applications ที่สําคัญไดแก หัวขอที่จะอธิบาย ตอไปดังนี้คือ
โครงการภายใตกรอบความรวมมือระหวางภาครัฐและเอกชน SMEs Projects © ลิขสิทธิ์สภาอุตสาหกรรมแหงประเทศไทย
การนําเทคโนโลยีที่เหมาะสมมาใชในงานดานโลจิสติกส
21
4.2 ยุทธศาสตรทางดานเครือขาย ระบบยุ ท ธศาสตร ท างด า นเครือ ข า ยจะประกอบไปด ว ยเครื่ อ งมื อ ทางยุ ท ธศาสตร ม ากกว า เครื่องมือตั ดสินใจเกี่ ยวกับปฏิบัติการ โดยปกติ แลวชุดซอฟทแวรประเภทนี้จะมี ชุดซอฟทแวรวาง ตําแหนงศูนยกระจายสินคา ซึ่งพยายามจะปรับปรุงจํานวนและสถานที่ตั้งของศูนยกระจายสินคาภายใน เครือขายการกระจายสินคาของบริษัท ระบบเหลานี้จะชวยในการวิเคราะหขอมูลโดยการใชตรรกะตางๆ เพื่อหาผลลัพทที่ดีที่สุด สําหรับสถานการณ ยกตัวอยางเชน ปญหาอาจจะเปนการหาสถานที่ตั้งที่ดีที่สุดเพื่อการผลิตผลิตภัณฑ ภายในเครือขายศูนยผลิตที่กระจายตัวอยูทั่วพื้นที่ภูมิภาค ระบบนี้จะวิเคราะหตนทุนในการจัดหาวัตถุดิบ ตนทุนและความพรอมของความสามารถในการผลิต และตนทุนในการขนสง เพื่อหาสถานที่ตั้งที่ดีที่สุด 4.3 ระบบจัดการคลังสินคา ระบบจัดการคลังสินคา (WMS) ระบบเหลานี้ถูกใชเพื่อควบคุมกิจกรรมดั้งเดิมของคลังสินคา และมักจะรวมถึงการสื่อสารผานความถี่วิทยุ (RF) กับพนักงานปฏิบัติการและรถยก ระบบเหลานี้อาจจะ เชื่อมโยงกับระบบควบคุมอุ ปกรณ ซึ่งจะควบคุมอุปกรณอัตโนมัติเชนระบบจัดเก็บและหยิ บเลือก อัตโนมัติ (AS/RS) และพาหนะนําทางอัตโนมัติ (AGV) มีแบบจําลองคอมพิวเตอรมากมายที่ถูก พัฒนาขึ้นเพื่อชวยในการวางแผนการออกแบบและการปรับแตงคลังสินคา (เชน ชุดซอฟทแวร CLASS) แบบจําลองเหลานี้มักเปนแบบจําลองสามมิติที่ซับซอนมาก ที่แสดงภาพการเคลื่อนไหวบนหนาจอ คอมพิ ว เตอร ต ามแผนผั ง ของคลั ง สิ น ค า ชุ ด ซอฟท แ วร เ หล า นี้ ช ว ยให จํ า ลองรู ป แบบต า งๆ ในการ ออกแบบได ตามขอเรียกรองดานอุปสงค ฯลฯ
4.4 ระบบพยากรณและจัดการคลังสินคา สวนของการพยากรณอุปสงคในอนาคตของลูกคาและขอเรียกรองในการถือครองสินคาคงคลัง ที่เกี่ยวของกันถูกเปลี่ยนแปลงไปโดยการใชชุดซอฟทแวรคอมพิวเตอรเฉพาะทาง ชุดซอฟทแวรเหลานี้ จะมีตรรกะตางๆ มากมายที่ชวยใหพนักงานพยากรณใชเทคนิคตางๆ เชนการวิเคราะหสมการถดถอย การเกลี่ย ค าเอกซ โปเนนเชี่ย ล และคาเฉลี่ย เคลื่อนที่ ระบบเหลานี้อ าจจะรับขอมูลโดยตรงจากการ ประมวลผลคําสั่งของฝายขายและระบบจัดการคลังสินคาเพื่อใหระบบสามารถประเมินอุปสงคของ ลูกคาตามหนวยเก็บสินคาคงคลังแตละหนวยได ระบบจัดการสินคาคงคลังจะใหความสามารถในการจัดการสินคาคงคลังวันตอวันอยางละเอียด และควบคุมสินคาคงคลังในบริษัท ระบบเหลานี้จะมีประโยชนในสวนของสถานที่เก็บสินคาคงคลังและ ความสามารถของมัน โครงการภายใตกรอบความรวมมือระหวางภาครัฐและเอกชน SMEs Projects © ลิขสิทธิ์สภาอุตสาหกรรมแหงประเทศไทย
22
การนําเทคโนโลยีที่เหมาะสมมาใชในงานดานโลจิสติกส
ในการควบคุม ระดั บสิน คาคงคลัง ภายในระบบ ความชํานาญแบบนี้ จ ะช ว ยให องค กรตางๆ ลดขอ เรียกรองในการถือครองสินคาคงคลังของตัวเองลงได ซึ่งจะชวยปรับปรุงการหมุนเวียนสินคาคงคลัง และผลตอบแทนของเงินลงทุนที่ลงทุน การบริการลูกคาก็สามารถรักษาไวไดดวยระบบเหลานี้ โดยการ ลดเหตุการณที่สินคาคงคลังหมด 4.5 ระบบการวางแผนและควบคุมการผลิต เราคงตองชี้แจงไววาระบบเหลานี้ เชน การวางแผนความตองการวัตถุดิบ (MRP) และการ วางแผนทรัพยากรในการผลิต (MRPII) คงไมสามารถนํามาใชงานไดถาไมมีกําลังในการประมวลผล ดวยคอมพิวเตอรในราคาถูก โรงงานผลิตหลายแหงใชคอมพิวเตอรอยางกวางขวางในการควบคุมและติดตามผลปฏิบัติการ การวางแผนความตองการวัตถุดิบ (Materials requirements planning, MRP) และการวางแผนความ ตองการในการกระจายสินคา (Distribution requirements planning, DRP) ระบบ MRP/DRP ถูกพัฒนาขึ้นเปนเครื่องมือวางแผนดวยคอมพิวเตอรที่ซับซอน ที่มุงหมายจะให วัตถุ ดิ บหรือสิน คาคงคลังที่ จําเปน พรอมอยูเมื่อเปน จําเป น แนวคิด นี้เ กิด ขึ้น ดวยการวางแผนความ ตองการวัตถุดิบ ซึ่งเปนเทคนิคในการควบคุมสินคาคงคลังสําหรับการพิจารณาความตองการที่จําเปน สําหรับอุปทานในการผลิต ผลที่เกิดขึ้นคือ การวางแผนทรัพยากรการผลิต (MRPII) ถูกพัฒนาขึ้นโดยมี เปาหมายที่การปรับปรุงผลิตผลผานทางการวางแผนและการควบคุมทรัพยากรการผลิตอยางละเอียด ระบบ MRPII มีพื้นฐานอยูบนแนวทางการบูรณาการกระบวนการผลิตทั้งหมดตั้งแตคําสั่งจนถึงการวาง แผนการผลิตและเทคนิคการควบคุม จนถึงการจัดซื้อและอุปทานของวัตถุดิบ การวางแผนความตองการ ในการกระจายสินคาคือการประยุกตใชเทคนิค MRPII กับการจัดการการไหลของสินคาคงคลังและ วัตถุดิบ คือ คลังสินคาและการสนับสนุนโดยการขนสงที่มีประสิทธิภาพ ระบบ DRP จะดําเนินไปโดยการแบงการไหลของวัตถุดิบจากแหลงของอุปทานผานเครือขาย การกระจายสินคาที่มีศูนยกระจายสินคาและวิธีการขนสงหลายวิธี ทั้งหมดนี้จะเกิดขึ้นตามชวงเวลา เพื่อใหแนใจไดวา สินคาที่ตองการจะ ‘ไหล’ ผานระบบและพรอมใชเมื่อตองการ คือ ที่ถูกที่ ถูกเวลา ตามนิยามพื้นฐานของการกระจายสินคา ระบบบูรณาการในลักษณะนี้จําเปนตองมีพื้นฐานที่เปนระบบ เทคโนโลยีสารสนเทศที่ซับซอนดวยคอมพิวเตอร ประโยชนของระบบที่มีประสิทธิภาพจะอยูในรูปของ จํานวนครั้งของการขนสงที่ลดลง ตนทุนในการจัดเก็บ และการถือครองสินคาคงคลังที่ลดลงและการ บริการลูกคาที่ดีขึ้น
โครงการภายใตกรอบความรวมมือระหวางภาครัฐและเอกชน SMEs Projects © ลิขสิทธิ์สภาอุตสาหกรรมแหงประเทศไทย
การนําเทคโนโลยีที่เหมาะสมมาใชในงานดานโลจิสติกส
23
4.5 ระบบการวางแผนการขนสงและการกระจายสินคา ระบบประเภทนี้จะชวยผูจัดการฝายขนสงในการติดตามประสิทธิภาพของกองพาหนะ จะมีการเก็บ ขอมูลเกี่ยวกับกิจกรรมของพาหนะ เชน: • ระยะทางที่เดินทางเปนไมล/กิโลเมตร • รายละเอียดของพาหนะ – อายุ น้ําหนักสุทธิของพาหนะ ประเภทของโครงรถ รูปแบบของเพลา ลอ ความจุของเครื่องยนต ฯลฯ • น้ําหนักที่ขนในหนวยตัน • เวลาวาง • รายละเอียดของการซอมบํารุง • เชื้อเพลิงที่ใช • รายละเอียดเกี่ยวกับพนักงานขับรถ • รายละเอียดและการวิเคราะหมาตรบันทึกความเร็ว • รายละเอียดของการจัดสง ขอมูลเหลานี้สามารถที่จะนําไปคํานวณตอเพื่อสรางดัชนีหลักสําหรับการวัดสมรรถนะของกอง พาหนะได ดัชนีเหลานี้นาจะรวมถึง: • ไมล/กิโลเมตรตอแกลลอน/ลิตร • ประสิทธิภาพการใชพาหนะในรูปของเวลาที่ใชงานและการใชความจุในพาหนะ • ตันตอไมล • ปริมาณสินคาเฉลี่ยที่ปลอย • ระยะทางเฉลี่ยระหวางจุดปลอยสินคา • ตนทุนตอไมล/กิโลเมตร • ตนทุนคายางรถยนต • ตนทุนในการซอมบํารุง • ตนทุนน้ํามันเชื้อเพลิง • ตนทุนตอตัน • ตนทุนตลอดอายุการใชงานของพาหนะ บอยครั้งที่ระบบติดตามการใชน้ํามันเชื้อเพลิงควบคุมและบันทึกน้ํามันเชื้อเพลิงที่จายใหกับพาหนะ แตละคัน ขอมูลนี้อาจถูกแปลงเขาไปในระบบจัดการกองพาหนะโอยอัตโนมัติ เชนเดียวกัน บันทึก มาตรบันทึกความเร็วก็สามารถนํามาวิเคราะหและบันทึกขอมูลลงไปในระบบหลักไดเชนกัน โครงการภายใตกรอบความรวมมือระหวางภาครัฐและเอกชน SMEs Projects © ลิขสิทธิ์สภาอุตสาหกรรมแหงประเทศไทย
24
การนําเทคโนโลยีที่เหมาะสมมาใชในงานดานโลจิสติกส
มีพาหนะหนักสมัยใหมจํานวนมากที่ติดตั้งเครื่องยนตที่ควบคุมดวยระบบจัดการเครือ่ งยนตดว ย คอมพิวเตอร ขอมูลนี้อาจจะใหรายละเอียดเกี่ยวกับกิจกรรมของพาหนะ นอกจากนั้นการตั้งโปรแกรม ใหมอาจชวยใหระบบจัดการเครื่องยนตเหลานี้เปลี่ยนระดับแรงมาของตัวเครื่องยนตเองดวย สหภาพยุโรปไดเรียกรองใหใชมาตรบันทึกความเร็วอิเล็คทรอนิคสที่มีสมารทการดติดตั้งอยู แทนที่จะใชระบบเกาที่บันทึกกิจกรรมของพนักงานขับรถบนแผนเคลือบเทียนไข ขอไดเปรียบขอหนึ่ง ของพัฒนาการนี้คือระบบใหมจะชวยใหสงขอมูลจากสมารทการดไปสูระบบจัดการกองพาหนะไดอยาง งายดาย
โครงการภายใตกรอบความรวมมือระหวางภาครัฐและเอกชน SMEs Projects © ลิขสิทธิ์สภาอุตสาหกรรมแหงประเทศไทย