Corporate Governance

9

CMYK

k˛eTyês¡+, 19 »qe] 2009

eTq<˚X¯+˝À Á<äy√´\“D≤ìï m˝≤ ˝…øÏÿkÕÔs¡T ? ` ¬øm˝Ÿ|æ ‘· dü+e‘·‡s¡+ ˇø£ ìØí‘· düeTj·T+˝À e⁄qï <Ûsä \¡ kÕúsTTì, Á|üdTü ‘Ô · dü+e‘·‡s¡+ n<˚ düeTj·T+˝À e⁄qï <Ûsä \¡ ‘√ b˛*Ãq|ü⁄Œ&ÉT e⁄qï <Ûsä \¡ ô|s¡T>∑<\ä qTµ Á<äy√´\“D+ (ÇHéù|w¢ò Hü )é n+{≤s¡T. Bìï Á<äy√´\“D+ sπ ≥T>± e´ø£Ô+ #˚kÕÔs¡T. Ä]∆ø£ e´edüú˝À ˝…ø£ÿ≈£î $T+∫q düs¡T≈£î\ ñ ‘·Œ‹Ô, $ìjÓ÷>∑+‘√ düV‰ü $$<Ûsä ø¡ ±\ <Ûsä \¡ kÕ∆sTT ñ+≥T+~. düs¡T≈£î\ìï+{Ï Á<äy√´\“D kÕ∆sTT, ô|s¡T>∑T<ä\≈£î düeTÁ>∑yÓTÆq ø=\e÷q+ @sêŒ≥T #˚j·T{≤ìøÏ ªªÁ<äy√´\“D dü÷∫µµ (ÇHéù|ò¢wüHé Ç+&Óø˘‡) ˝…øÏÿ+#·ã&ç+~. á Á<äy√´\“D dü÷∫ ˝…øÏÿ+#·≥+ ø√dü+ Á|ü‹ düs¡T≈£î<Ûäs¡\kÕ∆sTTì ˇø£ ìØí‘· düeTj·T+˝À 100>± |ü]>∑DÏ+#ês¡T. Ä]∆ø£e´edüú˝À düs¡T≈£î jÓTTø£ÿ $ìjÓ÷>∑ ÁbÕeTT K´‘·qT ã{Ϻ, Á|ü‹ düs¡T≈£î≈£î ìØí‘· yÓsTTfÒCŸqT πø{≤sTT+#ês¡T. Á|ü‹ düs¡T≈£î <Ûäs¡\ dü÷Nì, Ä düs¡T≈£î yÓsTTfÒCŸ‘√ >∑TDÏ+∫, düs¡T≈£î\ìï+{Ï <Ûäs¡\ dü÷∫˙ ‘·j·÷s¡T#˚kÕÔs¡T. <Ûäs¡\T ô|]π>≥|ü⁄Œ&ÉT ˝Ò<ë ‘·π>Z≥|ü⁄Œ&ÉT Ä dü÷N\˝À ô|s¡T>∑T<ä\/‘·>T∑ ± Á<äy√´\“D sπ ≥TqT ˝…øÿÏ düTHÔ êïs¡T. eTq<˚X¯+˝À Á<äy√´\“D+ ˝…øÏÿ+|ü⁄˝À eT÷&ÉT |ü<ä∆‘·T\T e⁄HêïsTT. n$ {À≈£î <Ûäs¡\ dü÷N |ü<ä∆‹, $ìeTj·T<Ûsä \¡ dü÷N |ü<‹∆ä , C≤rj·T Ä<ëj·T &çù|≥¢ò sY |ü<‹∆ä . eTq Á|üuÛÑT‘·«+ n~Ûø±]ø£+>± Á|üø£{ÏdüTÔqï Á<äy√´\“D πs≥T {À≈£î<Ûäs¡\ dü÷∫ (ôVA˝Ÿùd˝Ÿ Áô|’dt Ç+&Óø˘‡) |ü<䛋q ˝…øÏÿ+#·ã&ç+~. á |ü<ä∆‹ Á|üø±s¡+ {À≈£î yê´bÕs¡ <Ûäs¡\T ˝Ò<ë ñ‘·Œ‹Ô <ës¡T\ <Ûäs¡\ ÁbÕ‹|ü~ø£>± Á<äy√´\“Dπs≥TqT ìs¡sí TTkÕÔsT¡ . Bìï ñ‘·Œ‹Ô<ës¡T\ Á<äy√´\“D+ ˝Ò<ë ôV≤&é˝H’… é Á<äy√´\“DeTì ≈£L&Ü n+{≤s¡T. {À≈£î <Ûsä \¡ dü÷N |ü<‹›äÛ ˝À 435 s¡ø±\ düsT¡ ≈£î\ |ü]>∑D˝ÀøÏ rdüT≈£îHêïs¡T. 1993`94 dü+e‘·‡sêìï ÁbÕ‹|ü~ø£>± (uÒdt Çj·TsY) uÛ≤$+#ês¡T. ô|’q ù|s=ÿqï düs¡T≈£î\ yÓsTTfÒCŸì 100 >± nqT≈£îHêïs¡T. <ëìï eT÷&ÉT uÛ≤>±\T>± $uÛõÑ +∫ yê{ÏøÏ $&ç$&ç>± yÓsTTfÒCŸ\qT øπ {≤sTT+#ês¡T. ÁbÕ<Û$ä Tø£ düsT¡ ≈£î\T (98 düsT¡ ≈£î\T) ` yÓsTTfÒõ 22.02%, Ç+<Ûäq+, $<äT´‘Y yÓ\T‘·Ts¡T \÷Á_¬ø+{Ÿ‡ (19 düsT¡ ≈£î\T) ` yÓsTTfÒõ 14.23%, bÕ]ÁXÊ$Tø£ ñ‘·Œ‘·T\Ô T (318 düsT¡ ≈£î\T) ` yÓsTTfÒõ 63.75%. ÁbÕ<Û$ä Tø£ düsT¡ ≈£î*ï ÄVü‰s¡ düs¡T≈£î\T (yÓsTTfÒCŸ 15.42 XÊ‘·+), ÄVü‰πs‘·s¡ düs¡T≈£î\T (yÓsTTfÒCŸ 6.1 XÊ‘·+), KìC≤\T (yÓsTTfÒõ 0.5 XÊ‘·+) ñ |üuÛ≤>±\T>± $uÛÑõ+#ês¡T. $T–*q ¬s+&ÉT uÛ≤>±\qT $$<Ûä ñ|üuÛ≤>±\T>± $uÛÑõ+∫ yÓsTTfÒõ\qT πø≥sTT+#ês¡T. ¬s+&ÉTyêsê\ ÁøÏ‘·+ ñqï {À≈£î <Ûäs¡\ dü÷∫ Ä<Ûës¡+>± Á|ü‹ >∑Ts¡Tyês¡+ á |ü<Û䛋q Á<äy√´\“¤D πs≥TqT Á|üø£{ÏkÕÔs¡T. ñ<ëVü≤s¡D≈£î á yês¡+ dü÷∫ 226 bÕsTT+≥T¢ e⁄+&ç, >∑‘· dü+e‘·‡s¡+ Ç<˚yês¡+ 210.4 bÕsTT+≥T¢ e⁄+fÒ Á<äy√´\“D ô|s¡T>∑T<ä\ 15.6 bÕsTT+≥T¢. {À≈£î <Ûsä \¡ dü÷N˝À ô|s¡T>∑<\ä XÊ‘·+ 15.6/210.4 I 100 R 7.41 XÊ‘·+. BH˚ï Á<äy√´\“D sπ ≥T>± Á|üuTÑÛ ‘·«+ Á|üø{£ dÏ Tü +Ô ~. øπ +Á<ä bÕ]ÁXÊ$Tø£ eT+Á‹‘·« XÊK˝Àì Ä]∆ø£ dü\Vü‰<ës¡Tì ø±sê´\j·T+ á >∑D≤+ø±\qT düMTø£]+∫ ˝…øÿÏ düT+Ô ~. ‘·≈î£ ÿe e´e~Û˝À <Ûsä \¡ ôV≤#·TÑ·>T∑ \Z qT ˝…øÿÏ +#·&yÉ T˚ á |ü<‹∆ä Á|ü‘´˚ ø£‘.· $ìjÓ÷>∑<ës¡T&ÉT n+‹eT+>± #Ó*+¢ #˚ <Ûsä \¡ Ä<Ûës¡+>±H˚ Á<äy√´\“Dπs≥T ìs¡sí TT+#·ã&Ü\ìï~ ì|ü⁄DT\ n_ÛÁbÕj·T+. {À≈£î<Ûäs¡\ Ä<Ûës¡+>± ˝…øÏÿ+#˚ á |ü<‹∆ä á ~X¯˝À ˝Òøb£ ˛e&É+ Á|ü<ëÛ qyÓTqÆ ˝À|ü+. kÕe÷qT´&ÉT n‘·´~Ûø+£ >± $qjÓ÷–+#˚ ÁbÕ<Û$ä Tø£ düsT¡ ≈£î\ø£+fÒ eT÷&ÉTs¬ ≥T¢ yÓsTTfÒõ bÕ]ÁXÊ$Tø£ ñ‘·Œ‘·TÔ\øÏe«&É+ á |ü<ä∆‹˝À $yê<ëdüŒ<äyTÓ qÆ ~. $ìeTj·T <Ûsä \¡ dü÷∫ (ø£q÷‡ ´eTsY Áô|d’ t Ç+&Óø‡˘ ) Hê\T>∑Ts¡ø±\T>± ñ+~. bÕ]ÁXÊ$Tø£ ø±]à≈£î\T (2001 uÒdt dü+e‘·‡s¡+), |ü≥Dº HêHé e÷qT´e˝Ÿ e⁄<√´>∑T\T (1984`85 uÒdt dü+ˆˆ) e´ekÕj·T ø±]à≈£î\T, Á>±MTD ø±]à≈£î\≈£î (1986`87 uÒdt dü+ˆˆ) $&ç$&ç>± dü÷N\T ˝…øÏÿdüTÔHêïs¡T. M{Ï˝À bÕ]ÁXÊ$Tø£ ø±]à≈£î\ $ìeTj·T dü÷N Á|üeTTKyÓT+Æ ~. Bìï C≤rj·T XÊ+|æ˝Ÿ düsπ « dü+düú Ä<ëj·T e´j·÷\ ˝À...

>∑

` ø=+&É÷] Ms¡j·T´ ‘·´+ ø£+|üP´≥sY‡ O<ä+‘·+ <˚X+¯ ˝À ø±s=Œπs{Ÿ >∑es¬ ïdt‡ (ø£+ô|˙\ ìs¡«Vü≤D) >∑T]+∫q #·sá ≈£î eTs√e÷s¡T ‘Ós¡ rdæ+~. Á|ü<Ûëq+>± 1991 ‘·sê«‘· uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À Ç≥Te+{Ï #·s¡Ã yÓTT<ä˝…’+~. ø±s=Œπs{Ÿ ≈£î+uÛÑø√D≤\ #·]Á‘·˝À 1991ì yÓT\Æ TsêsTT>± #Ó|⁄ü Œø√e#·TÃ.1991≈£î eTT+<äT »]–q ≈£î+uÛøÑ √D≤\ |ü]~Û, ‘·sê«‹ ø±\+˝À »]–q ≈£î+uÛøÑ √D≤\ |ü]~Û˝À Oqï e´‘ê´düy˚T |ü]dæú‹ rÁe‘·qT $~‘·+ #˚k˛Ô+~. <˚X¯+˝À düs¡∞ø£s¡D $<ÛëHê\T ÁbÕs¡+_Û+∫q ‘·sê«‘· πøe\+ dü+e‘·‡s¡+ ø±\+˝À »]–q ùwsYe÷¬sÿ{Ÿ ≈£î+uÛøÑ √D+˝À wüTe÷s¡T 4000 ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\ y˚Ts¡ qwü+º yê{Ï*+¢ <äì n+#·Hê. n|üŒ{À¢ ø£+ô|˙\ ≈£î+uÛÑø√D≤ìøÏ Ç|üŒ{Ï es¡≈£î <˚X¯+˝À »]–q ≈£î+uÛøÑ √D≤\≈£î, ªdü‘´· +µ ≈£î+uÛøÑ √D≤ìøÏ eT<Û´ä eTÚ*ø£ e´‘ê´dü+ O+~. ≈£î+uÛÑø√D+ dü«uÛ≤e+ Ø‘ê´ #·÷dæq|ü⁄Œ&ÉT ªdü‘·´+µ O<ä+‘·+˝À øπ e\+ nøöÿ+{Ï+>¥ yÓ÷kÕ\≈£î |ü]$T‘·+ nsTTq~ ø±<äT. á O<ä+‘·+˝À nøöÿ+{Ï+>¥ yÓ÷dü+ |üs´¡ ekÕq+>±, kÕºø˘ e÷¬sÿ{Ÿ˝À ˝≤yê<˚M\T, ‘·<ë«sê e∫Ãq ˝≤uÛ≤\qT eTs√ yê´bÕs¡+˝À ô|≥Tºã&ç>± ô|≥Tºø√e≥+ e+{Ï #·s¡´\‘√ sêeT*+>∑sêE dü+øå√uÛ+Ñ e\j·÷ìï #·T{Ïeº #êÃ&ÉT. ‘êC≤>± X¯ó Áø£yês¡+ |üÁ‹ø£˝À¢ e∫Ãq yês¡Ô\ Á|üø±s¡+ ôV≤#Y&çm|òtdæ u≤´+≈£î XÊK˝À¢ sêeT*+>∑sêE≈£î dü+ã+~Û+∫q e´øÏÔ>∑‘· U≤‘ê˝À¢ s¡÷bÕsTT ≈£L&Ü ˝Ò± O|üj÷Ó –+#·øb£ ˛e≥+, ‘·q U≤‘ê˝ÀqT »eT #˚düTø√ø£b˛e≥+ >∑eTìùdÔ á ì<ÛäT\T dü]Vü≤<äT›\ Äe\≈£î ‘·s¡*b˛j·÷j·Tqï nqTe÷HêìøÏ ã\+ #˚≈L£ s¡T‘√+~. á yÓTT‘·+Ô e´eVü‰s¡+˝À ø£+ô|˙ e´eVü‰sê\ XÊK yÓTT<ä\T, Ä]úø£ XÊK es¡≈£î, nìï XÊK\ Á|üy˚Tj·T+ Á|üXÊïs¡úø£+ ne⁄‘√+~. á O<ä+‘·+ @ø£+>± ø£+ô|˙ ìs¡«Vü≤D >∑T]+∫q #·sá qT eTs√e÷s¡T ‘ÓsM¡ T<ä≈î£ ‘Ó∫Ã+~. ˇø£ ø£+ô|˙ n+fÒ n+<äT˝À |ü\T n+>±\T O+{≤sTT. $ìjÓ÷>∑<ës¡T\T O+{≤s¡T. O<√´>∑T\T O+{≤s¡T. neTàø£+ <ës¡T,¢ Á|üuÛÑT‘·«+, Hê´j·Tdü+ã+<Ûä $uÛ≤>±\T n˙ï ø£*|æq düe÷»+˝À ˇø£ uÛ≤>∑y˚T ø£+ô|˙. n≥Te+{Ï _Ûqï s¡+>±\ ì‘·´ Jeq dü+ã+<Ûë\‘√ @s¡Œ&çq ø£+ô|˙\T n≥T $ìjÓ÷>∑<ës¡T\T, yê{≤<ës¡T\ $wüj·T+˝À bÕs¡<äs¡Ùø£+>± e´eVü≤]+#·≥+ ø£˙dü HÓ‹’ ø£‘.· n+<äTe\¢H˚ ô|≥Tºã&ç<ës¡T\T dü+|ü<ä ìs¡«Vü≤D˝À <Ûsä à¡ ø£s\Ô¡ bÕÁ‘· b˛wæ+#ê˝Ò ‘·|üŒ yÓTT‘·Ô+ dü+|ü<ä kÕ«Vü‰#˚j·Tsê<äì >±+BÛ Á|ü‹bÕ~kÕÔ&TÉ . ìC≤ìøÏ ô|≥Tºã&ç<ës¡T\T <Ûsä à¡ ø£s>Ô¡ ± e´eVü≤]+#˚ |ü]dæ‹ú ø£˙dü+ düeTø±©q ô|≥Tºã&ç<ëØ e´edü˝ú À ˝Ò<ìä Á|ü‘´˚ ø£+>± #Ó|ü⁄Œø√eqedüs¡+ ˝Ò<äT. ø£+ô|˙ ìs¡«Vü≤D≈£î $ìjÓ÷>∑<ës¡T\T m+‘· nedüs¡yÓ÷ ô|≥Tºã&ç ≈£L&Ü n+‘˚ nedüs¡+. H˚&ÉT eTq+ #·÷düTÔqï uÛ≤Ø ÁbÕC…≈£îº\T #˚|ü&ÉT‘·Tqï ø£+ô|˙\˙ï ‘·eT dü«+‘· CÒ ã T˝À¢ q T+&ç ì<Û ä T \T ô|≥Tº ã &ç > ± yÓ ∫ Ã+∫ yê´bÕs¡ + #˚düTÔHêïj·TqT≈£î+fÒ bıs¡bÕ≥T. dü>∑≥Tq ˇø√ÿ ÁbÕC…≈£îº˝À¢ 10 qT+&ç 25 XÊ‘·+ e÷Á‘·y˚T á ô|≥Tºã&ç<ës¡T\ dü«+‘· ô|≥Tºã&ç O+≥T+~. $T–*q 75-90 XÊ‘·+ ô|≥Tºã&çì Á|üuTÑÛ ‘·« yê{≤\ s¡÷|ü+˝ÀH√, Á|üuÛÑT‘·«s¡+>∑ u≤´+≈£î\ <ë«sê ‘Ó#·TÃ≈£îH˚ s¡TD≤\ s¡÷|ü+˝ÀH√, Á|ü»\ e<ä› ùws¡¢ s¡÷|ü+˝À ùdø£]+#˚ ô|≥Tºã&ÉT\ <ë«sêH√ düeT≈£Ls¡TÃø=+{≤s¡T. n+fÒ Á|ü‹ ø£+ô|˙˝ÀqT kÕe÷õø£ ô|≥Tº&ç V”≤q|üø+å£ 75 XÊ‘·+ O+≥T+<äì eTq+ ìsê∆]+#·Tø√e#·TÃ.

dü

` >∑T&ç|Pü &ç $»j·Tsêe⁄ qT dü+#·\q+ düèwæ+º ∫q dü‘´· + ≈£î+uÛøÑ √D+ ø±ø£\T r]q ø±s=Œπs{Ÿ |ü+&ç‘·T\qT ôd’‘·+ n+‘·T˝Òì ÄX¯Ãsê´ìøÏ >∑T]#˚düTÔqï~. BìøÏ ø±s¡D+ ˇø£{Ï ≈£î+uÛÑø√D+ rÁe‘· nsTT‘˚, ¬s+&Ée~ <ëìø√dü+ nqTdü]+∫q |ü<‘∆ä T· \T @$T{Ï nqï~ Ç|üŒ{Ïø° n+‘·Tã≥ºø£ b˛e&É+. dü‘´· + n~ÛH‘˚ · sêeT*+>∑sêE ‘·q+‘· ‘êqT>± møö+{Ï+>¥ neø£‘e· ø£\≈£î bÕ\Œ&ܶqì yÓ\&¢ +ç #˚ es¡≈î£ mes¡÷ á $wü j · T +˝À Äj· T qqT Á|ü • ï+#· ˝ Ò < ä T . ø£ ˙ dü + nqTe÷Hê\HÓH’ ê e´ø£+Ô #˚jT· ˝Ò∑T‘·Tqï Áø£eT+˝À Ç˝≤+{Ï yês¡T ‘·|üŒìdü] |ü]dæú‘·T˝À¢ H√s¡T ‘Ó]∫ yêdüÔyê\T yÓ\¢&ç+#·&É+ Äs¡+uÛeÑ TsTT+~. ˇø£ÿ dü‘´· y˚T ø±<äT, mHÓïH√ï ø±s=Œπs{Ÿ dü+dü\ú T ìã+<Ûäq\qT >±*øÏ e~˝ÒdüTÔHêïj·Tì yês¡T ‘Ó\|ükÕ>±s¡T. ø±s=Œπs{Ÿ bÕ\q nì >=|üŒ>± #ÓãT‘·Tqï~ m+‘· ã÷≥ø£+>± e÷]+<√ yês¡T ˇø=ÿø£ÿ{Ï>± ãj·T≥ô|&ÉT‘·THêïs¡T. U≤‘ê\ neø£‘·eø£\≈£î eTT<äT› ù|s¡T ªdüè»Hê‘·àø£ møö+{Ï+>¥µ. H√ãT˝Ÿ Á>∑÷|t nH˚ n+‘·sê®rj·T ôd≈£L´]{°\

ô|

n+≥Te+{Ï kÕe÷õø£ ô|≥Tºã&ÉT˝Ò JeHê&ÉT\T>± Oqï ø£+ô|˙\T ìC≤sTTr>± O+&Ü\ì Ä•+#·≥+ ‘·|⁄ü Œ ø±<äT. ø±˙ Á|ü|+ü Nø£sD¡ , düs¡∞ø£s¡D $<ÛëHê\T neT\T nsTTq ‘·sê«‘·, e÷¬sÿ{Ÿ <˚e⁄&çì qeTTà≈£îqï ‘·sê«‘· ìC≤sTTr nqï |ü<ëìøÏ ã<äT\T bÕs¡<sä Ù¡ ø£‘· |ü<ëìï yê&ÉT‘·THêïs¡T. n+fÒ ø£+ô|˙ yÓ÷dü+ #˚j·T≈£L&É<äqï kÕe÷õø£, HÓ’‹ø£ u≤<Ûä´‘· qT+&ç ‘·|ü⁄Œ #˚dæHê #Ó|æŒ #˚j·÷\qï ns¡+ú ˝À H˚&TÉ #·sá »s¡T>∑T‘√+~. <ëH˚ï bÕs¡<sä Ù¡ ø£‘· n+≥THêïs¡T. á bÕs¡<äs¡Ù‘· dæ<ë∆+‘·+ eTT+<äT≈£î e∫Ãq ‘·sê«‘· #·{≤º\T, Á|üe÷D≤\T, kÕe÷õø£ u≤<Û´ä ‘·T\ O\¢+|òTæ +#·sê<äqï HÓ‹’ ø£ #·sá qT+&ç n+<ä]ø° ‘Ó*ùd˝≤ m˝≤ O\¢+|òæT+#ê\qï ~X¯>± #·s¡Ã\T »s¡T>∑T‘·THêïsTT. n≥Te+{Ï O\¢+|òüTq\T »]–q|ü⁄Œ&ÉT yê]ì m˝≤ •øÏ+å #ê\qï #·sá qT+&ç O\¢+|òTü q\≈£î bÕ\Œ&çq dü+dü\ú qT m˝≤ u…sTT˝Ÿ ne⁄{Ÿ #˚j÷· \qï ~X¯>±qT, dü<sä T¡ ø£+ô|˙\ qT+&ç #˚‘T· \T e÷]qô|≥Tºã&çì ‹]– düeT≈£Ls¡Ã{≤ìøÏ Á|üuTÑÛ ‘·«+ mìï |ü<ä∆‘·T˝À¢ CÀø£´+ #˚düTø√yê\qï ~X¯>± #·s¡Ã\T kÕ>∑T‘·THêïsTT. ÇB H˚&ÉT eTq+ #·÷düTÔqï ø£+ô|˙\ ìs¡«Vü≤D >∑T]+∫q #·s¡Ã. uÛ≤s¡‘·<˚+˝À Vü≤s¡¸<é yÓTVü≤‘ê ≈£î+uÛÑø√D+, πø‘êHé bÕπsUŸ ≈£î+uÛøÑ √D+, j·TT{Ï◊, >√¢ã˝Ÿ Á≥dtº u≤´+≈£î ≈£î+uÛøÑ √D≤\ ‘·sê«‘· kÕºø˘ e÷¬sÿ{Ÿ ˝≤yê<˚M˝À¢ bÕ{Ï+#ê*‡q Á|üe÷D≤\T, ø£+ô|˙\ ìs¡«Vü≤D, j·÷»e÷q´+˝À bÕ{Ï+#ê*‡q C≤Á>∑‘\Ô· >∑T]+∫ ôd≈£L´]{°dt mπø®+õ uÀsY¶ Ä|òt Ç+&çj·÷ ( ôd_) ˇø£ ø£$T{° ìj·T$T+∫+~. á ø£$T{°øÏ ÇH=Œ¤ddæ t e´ekÕú|øü £ n~Û|‹ü Hêsêj·TD eT÷]Ô n<Ûä´≈£åî&ç>± e´eVæ≤+#ês¡T. á ø£$T{° Ç∫Ãq dæbòÕs¡T‡˝À¢ ø£+ô|˙\ j·÷»e÷dü´ kÕeTs¡ú´+ ô|+bı+~+#·≥+ ø£+fÒ j·÷»e÷q´ ãè+<ä+ ( uÀsY¶ Ä|òt &Ós¬’ ø£sº ‡Y )≈£î Ç#˚à ÁbÕ<Ûëq´‘·, edü‘T· \T, s¡øDå£ \ >∑T]+#˚ ô|<äm› ‘·TqÔ #·sá »]–+~. nyÓT]ø±˝À ôd‘’ +· mHésêHé |ü‘q· + ‘·sê«‘· n≥Te+{Ï ø£$T{° @sêŒf…+Æ ~. á ø£$T{° dæbÕò s¡T‡\ Ä<Ûës¡+>± düsπ “Hé‡ #·{≤ºìï ( á #·≥+º Á|ü<ëÛ q+>± ø£+ô|˙ U≤‘ê\ ìs¡«Vü≤D≤ <ës¡T\T bÕ{Ï+#ê*‡q Á|üe÷D≤\qT ìπs•› k˛Ô+~) ÄyÓ÷~+∫+~. ø±˙ eTq <˚X+¯ ˝À ø±s=Œπs{Ÿ >∑es¬ ïHé‡ >∑T]+∫q ø£$T{° Ç∫Ãq ìy˚~πø ns¡ø=s¡>± O+fÒ Ä ìy˚~ø£qT neT˝À¢øÏ ‘˚e{≤ìøÏ ≈£L&Ü Á|üuTÑÛ ‘·«+ Ç+‘·es¡≈î£ #·s´¡ \T #˚|≥ü ˝º <Ò Tä .

|ü]XÀ<ÛHä ê dü+dü≈ú î£ nqTã+<Û+ä >± Oqï eTT+u≤sTT˝Àì øÏj ¢ T· sY ø±´|æ≥˝Ÿ nH˚ dü+düú >∑‘· @&Ü~ eT<Ûä´˝À u§+u≤sTT kÕºø˘ mπøÃ+CŸ˝Àì _mdtÇ-500 dü+dü\ú ≈£î dü+ã+~Û+∫q møö+{Ï+>¥ ˝≤yê<˚M\ô|’ »]|æq n<Û´ä j·THêìï yÓ\&¢ +ç ∫+~. Bì Á|üø±s¡+ 60 dü+dü\ú T s¬ $q÷´ neø£‘e· ø£\≈£î bÕ\Œ&ÉT‘·THêïsTT. M{Ï˝À m≈£îÿe uÛ≤>∑+ neTàø±\T »s¡>≈∑ î£ +&ÜH˚ »]>±j·Tì s¬ $q÷´qT m≈£îÿe #˚dæ #·÷|ü&+É , Ä ≥s√ïesY Ä<Ûës¡+>± Äj·÷ dü+dü\ú T ‘·eT Ä<ëj·÷\T, ˝≤uÛ≤\T ≈£L&É n~Ûø+£ >± O+{≤j·Tì #Ó|Œü &É+

1991≈£î eTT+<äT Ç≥Te+{Ï $wüj·÷\˙ï |üs¡´y˚øÏå+#·{≤ìøÏ ø£+Á{À˝sY Ä|òt ø±|æ≥˝Ÿ nqï $uÛ≤>∑+ Ä]úø£XÊK H˚‘·è‘·«+˝À |üì #˚ùd~. dü+düÿs¡D˝ yÓ÷E˝À Á|üuTÑÛ ‘·«+ á $uÛ≤>±ìï s¡± O+&˚ ôd_ e+{Ï dü+dü\ú qT s¡÷bı+~+∫+~. á dü+dü\ú s√Eyê] ø±s¡´ø£˝≤bÕ\T ø£+ô|˙ ˝≤yê<˚M\ #·T≥÷º ‹s¡T>∑T‘êsTT. ø£+ô|˙\ ÄdüTÔ\≈£î, Á|ü‹wü≈º î£ qwü+º ø£*–‘˚ dü<sä T¡ kÕºøe˘ ÷¬sÿ{Ÿ |ü‘q· + ne⁄‘·T+<äqï <Ûë´ùd ‘·|üŒ ìC≤ìøÏ ø£+ô|˙\ |üì $<Ûëq+ >∑T]+∫ eT~+|ü⁄ y˚ùd |ü]dæú‹ á dü+düú\≈£î ˝Ò<äT. yêDÏ»´ XÊK ÄBÛq+˝À Oqï ø£+ô|˙ ]õÁcÕºsT¡ ø±sê´\j·T+ ø£+ô|˙\T ‘·|⁄ü Œ #˚dqæ ‘·sê«‘·H√, ~yêfi≤ rXÊeTì Á|üø{£ +Ï ∫q ‘·sê«‘·H√ s¡+>∑+˝ÀøÏ edüT+Ô ~ ‘·|Œü ˇø£kÕ] ø£+ô|˙ ]õdüºs¡T nsTTq ‘·sê«‘· <ëì $~Û $<ÛëHê\T, q&É‘·, q&Éø£ rs¡Tô|’ n»e÷sTTw” #˚ùd neø±X¯+ ˝Ò<äT. á |ü]dæ‘ú T· \≈£î ‘√&ÉT Á|ü|+ü Nø£sD¡ H˚|<ü ´ä∏ +˝À ‘·˝‘… Ô˚ b˛{°ì ‘·≥Tº≈î£ ì ì\yê\+fÒ ìs¡+‘·s+¡ n<äq|ü⁄ ô|≥Tºã&ÉT\T düeT≈£Ls¡TÃ≈£î+≥÷ O+&Ü*. Ä kÕeTs¡´ú + ˝Òq|ü⁄Œ&ÉT ô|≥Tºã&ÉT\T |ü⁄wüÿ\+>± Oqï≥T¢ bò˛E ô|≥º≥+ <ë«sêHÓ’Hê e÷¬sÿ{Ÿ ˇ&ç<äT&ÉT≈£î\ qT+&ç \_›bı+<ë*. yÓTC≤]{° ø£+ô|˙\ ˝≤uÛ≤\ |ü‘q· +‘√ ìs¡+‘·s+¡ ô|≥Tºã&ÉT\T düeT≈£Ls¡TÃ≈£îH˚+<äT≈£î >∑\ neø±XÊ\T Áø£y˚TD≤ ‘·–Zb˛‘·THêïsTT. n+<äTe\¢H˚ ø£+ô|˙\T ¬s+&√ e÷sêZìï m+#·T≈£î+≥THêïsTT. dü‘·´+ O<ä+‘·+ á ¬s+&√ e÷sêZìï m+#·T≈£îqï |üs´¡ ekÕqy˚T. á |ü]dæú‘·T˝À¢ ø±s=Œπs{Ÿ >∑e¬sïHé‡ πøe\+ ø£+ô|˙ uÀs¡T¶ s¡÷eTT\πø |ü]$T‘·+ nsTTq $wüjT· + nì nqT≈£îqï|ü⁄Œ&ÉT ø£+ô|˙ ˝≤uÛ+Ñ eùdÔ |ü+#·T‘·T+~, qwü+º eùdÔ eTT+#·T‘·T+~ nqï $<Ûëq+‘√ dü]ô|≥Tºø√yê*. ø±˙ mø£ÿ&É @ dü+øå√uÛÑ+ ‘·˝…‹ÔHê ‘·ø£åDy˚T dü<äs¡T u≤~Û‘·T\T Á|üuÛÑT‘·« düVü‰j·T+ ø√dü+ #˚sTT #êdüTÔHêïs¡T. Á|üuÛÑT‘·«+ ≈£L&Ü j·TT{Ï◊ ≈£î+uÛÑø√D+ ‘·sê«‘· Ä u≤´+≈£îqT ‹]– ì\u…≥{º ≤ìøÏ $$<Ûä s¡÷bÕ˝À¢ 20y˚\ ø√≥¢ es¡≈î£ yÓ∫Ã+∫+~. ø£˙dü+ ì<ÛäT\T düeT≈£L]Ã+<äì #Ó|üŒe#·TÃ. ø£+ô|˙\‘√ e´eVü≤]+#˚≥|ü⁄Œ&ÉT ≈£L&Ü Á|üuTÑÛ ‘·«+ yÓK’ ]˝À Oqï yÓ’s¡T<Ûä´y˚T á |ü]dæú‘·T\≈£î <ë]rdüTÔ+~. qwüº+ ˝À...

#˚düTÔHêïj·Tì Ä n<Ûä´j·Tq+ ù|s=ÿ+~. n+‘˚ø±<äT, M{Ï˝À 15 dü+düú\T ‘·eT &Ó’¬sø£ºs¡¢≈£î H˚s¡T>± Á|üjÓ÷»q+ Oqï Ç‘·s¡ dü+dü\ú ≈£î ˝ÀqT¢, n&Ü«qT‡\ s¡÷|ü+˝À ì<ÛTä \T n+~+#êj·Tì ≈£L&É á |ü]o\q ‘Ó*|æ+~. á yÓTT‘·Ô+ 500 dü+düú\˝À 100 dü+dü\ú ≈£î dü+ã+~Û+∫ Ä&ç{Ÿ #˚jT· ø£eTT+<äT yÓ\&¢ +ç ∫q $esê\≈£î, Ä&ç{Ÿ #˚dqæ ‘·sê«‘· ‘˚*q $esê\≈£î eT<Û´ä ‘˚&Ü\T Oqï≥T¢ düŒwüºeTsTT+<äì ≈£L&É #Ó|æŒ+~. dü‘·´+ $wüj·T+˝À Ä&ç{Ÿ #˚dæq ‘·sê«‘· ≈£L&É, nB

10

≈£L&É n+‘·sê®rj·T+>± ô|<ä› ù|s¡Tqï Áô|’dt yê≥sY ≈£L|üsY‡ nH˚ dü+düú≈£î uÛ≤s¡‘· <˚X¯+˝À nqTã+<Ûä+>± |üì#˚düTÔqï dü+düú Ä&ç{Ÿ ìs¡«Væ≤+∫q ‘·sê«‘· ôd‘’ +· neø£‘e· ø£\T ìyê]+#·ã&Éø£ b˛e&É+ n+<ä]˙ ÄX¯´s¡´+˝À eTT+#Ó‹+Ô ~. Bì˝À Ä&ç≥s¡¢ e´eVü‰s¡X*’Ë ô|H’ ˚ |ü\T Á|üXï¯ \T ˝ÒeHÓ‘ãÔ· &ܶsTT. kÕ<Ûës¡D+>± ÄdüTÔ\T, Ä<ëj·÷\T m≈£îÿe #˚dæ #Ó|üŒ&É+ ø=+‘· ‘˚*ø£. ø±ì ˝Òì u≤´+≈£î u≤´\Hé‡ Oqï≥T¢ #·÷|ü&+É - m˝≤>√ me]øÏ ns¡+∆ ø±e&É+ ˝Ò<äT. kÕ<Ûës¡D+>± Ä&ç≥s¡T¢ ‘·≥düúyÓ’K]‘√

neø£‘e· ø£\T mìï+{ÏøÏ bÕ\Œ&çHê Ä]úø£ e´edüú eT+∫ eP|ü⁄˝À Oqï|ü⁄&ÉT n+‘ê ø=≥Tº≈£î b˛‘·T+~. ø±ì Ä]úø£ |ü]dæú‹ øÏ¢wüº+>± e÷] dü+øå√uÛÑ+ HÓ\ø=qï|ü⁄&ÉT ‘·|ü&ÉT |üqT\˙ï ‘·|üŒìdü]>± ãj·T≥|ü&ÉT‘·T+{≤sTT. n<äT“¤‘·yÓTÆq Ä]úø£ |òü*‘ê\qT ø£*Œ+∫ #·÷|æHê, nqTuÛÑeE„˝…’q dü«‘·+Á‘· &Ó’¬sø£ºs¡T¢ OHêïs¡ì Á|ü#ês¡+ #˚düT≈£îHêï- ny˚M dü+øå√uÛÑ+ qT+&ç ø±bÕ&É˝eÒ ⁄. dü‘´· + $wüjT· +˝À »]–+~<˚. Ç|ü&ÉT yÓ\&¢ sÉ TT+~ ˇø£ÿ dü‘´· + e´eVü‰s¡+ e÷Á‘·yT˚ nsTTq|üŒ{Ïø° eTT+<ä T eTT+<ä T eT]ìï O<ä + ‘ê\T, ≈£ î +uÛ Ñ ø √D≤\T ãj·T≥|ü&‘ç ˚ ÄX¯Ãs¡´|ü&Ü*‡q nes¡dsü +¡ ˝Ò
10

e´eVü≤]düT+Ô {≤s¡T. Ábıd”»s¡T,¢ ø£+Á{Àfi¯ó,¢ ]ø±s¡T\¶ T- yÓTT<ä˝q’… yê{Ïì XÊ+|ü⁄˝Ÿ‡ Ä<Ûës¡+>± |ü]o*düT+Ô {≤s¡T. Ä&ç≥s¡T¢ @y√ neø£‘e· ø£\T »]– O+{≤j·Tì eTT+<äT>±H˚ nqTe÷ì+∫ yê{Ïì ìeè‹Ô #˚dTü ≈£îH˚ |ü<‹∆ä ˝À ø±≈£î+&Ü, ÇHÓ«düsº T¡ ,¢ s¡TD<ë‘·\ Á|üjÓ÷»Hê\qT <äèwæº˝À O+#·Tø=ì yê{ÏøÏ uÛÑ+>∑+ ø£\>∑ì Ø‹˝À e´eVü≤]düT+Ô {≤s¡ì #ÓãT‘·THêïs¡T. dü‘´· + ˝≤+{Ï dü+dü,ú ˝Òì u≤´+≈£î u≤\Hé‡ Oqï≥T¢ #·÷|ü&É+, n~ nH˚ø£ u≤´+≈£î\ møö+≥¢ ≈ £ î nedü s ¡ y Ó T Æ q kÕ|ò t º y ˚ s Y Áb˛Á>±eTT\qT s¡ ÷ bı+~+#· & É + ˝À >∑ & ç + ∫q nqTuÛ Ñ y êìï Bìø√dü + <ä T ]«ìjÓ ÷ >∑ + #˚ j · T &É + <ë«sê »]–+<ä ì ø=+<ä s ¡ T uÛ≤$düTHÔ êïs¡T. dü‘´· + O<ä+‘·+‘√ sπ {Ï+>¥ dü+dü\ú T #Óù|Œ ìsê∆sD¡ \ô|’ $X¯«dü˙j·T‘· ≈£L&É dü+<˚Vü‰düŒ<ä+>± e÷]+~. <˚oj·T, n+‘·sê®rj·T πs{Ï+>¥ dü+düú\T Äj·÷ ø±s=Œπs{Ÿ dü+düú\ rs¡T‘ÓqTï\ >∑T]+∫ n+#·Hê ø£{ºÏ sπ {Ï+>¥qT ìs¡sí TTdüT+Ô {≤sTT. ø±ì πs{Ï+>¥ m+‘√ $Tqï>± Oqï dü+düú\T ôd’‘·+ ~yêfi≤ rdüTÔ+&É≥+ á ø±\+˝À ‘·s¡#·÷ ø£ì|ædüTÔqï~. Ç$ ≈£L&É ìcÕŒøÏåø£+>± e´eVü≤]+#·&É+ ˝Ò<äì Ç˝≤+{Ï yê{Ï <ë«sê Äs¡eú Te⁄‘·T+~. nyÓT]ø±≈£î #Ó+~q eT÷&û nH˚ sπ {Ï+>¥ dü+düú dæÇz πseT+&é yÓTø˘ &Üìj·T˝Ÿ nø√ºãs¡T 2007˝À ˇø£ n+‘·s¡+–ø£ düe÷y˚X¯+˝À e÷{≤¢&ÉT‘·÷ πs{Ï+>¥ dü+düú\ $X¯«dü˙j·T‘· Á|üe÷<ä+˝À |ü&+ç <äì n+^ø£]+∫q≥T¢ Ç{°e\ ˇø£ _õHÓdt |üÁ‹ø£ ‘Ó*|æ+~. kÕº+&És¶Y n+&é |üPsY nH˚ eTs=ø£ ù|s¡Tqï sπ {Ï+>¥ dü+düú y˚TH˚õ+>¥ &Ós¬’ ø£sº Y ÁbòÕ+ø˘ s¬ sTT≥sY 2008 nø√ºãs¡T˝À ˇø£ bÕs¡¢yÓT+≥T ø£$T{° m<äT≥ ˝À...

10

CMYK

ø±s=Œπs{Ÿ >∑e¬sïHé‡ πøe\+ ø£+ô|˙ uÀs¡T¶ s¡÷eTT\πø |ü]$T‘·+ nsTTq $wüjT· + nqT≈£îqï|ü⁄Œ&ÉT ø£+ô|˙ ˝≤uÛ+Ñ eùdÔ |ü+#·T‘·T+~, qwü+º eùdÔ eTT+#·T‘·T+~ nqï $<Ûëq+‘√ dü]ô|≥Tºø√yê*. ø±˙ mø£ÿ&É @ dü+øå√uÛ+Ñ ‘·˝…‹ÔHê ‘·ø£åDy˚T dü<äs¡T u≤~Û‘T· \T Á|üuTÑÛ ‘·« düV‰ü j·T+ ø√dü+ #˚sTT #êdüTHÔ êïs¡T. Á|üuTÑÛ ‘·«+ ≈£L&Ü j·TT{Ï◊ ≈£î+uÛøÑ √D+ ‘·sê«‘· Ä u≤´+≈£îqT ‹]– ì\u…≥{º ≤ìøÏ $$<Ûä s¡÷bÕ˝À¢ 20y˚\ ø√≥¢ es¡≈î£ yÓ∫Ã+∫+~. ø£˙dü+ ì<ÛTä \T düeT≈£L]Ã+<äì #Ó|Œü e#·TÃ. ø£+ô|˙\‘√ e´eVü≤]+#˚≥|ü⁄Œ&ÉT ≈£L&Ü Á|üuTÑÛ ‘·«+ yÓK’ ]˝À Oqï yÓ’s¡T<Ûä´y˚T á |ü]dæú‘·T\≈£î <ë]rdüT+Ô ~. qwü+º e∫Ãq|ü⁄Œ&ÉT ø£+ô|˙ì ì\u…≥≥º +, eTT+<äT≈£î rdüT¬øfi¯¢≥+ Á|üuÛÑT‘·« u≤<Û´ä ‘· nì uÛ≤$+∫, Á|üC≤ <ÛHä êìï <ë] eT[¢+∫ eTØ ø£+ô|˙\T ø±bÕ&ÉT ‘·Tqï|ü⁄Œ&ÉT ø£+ô|˙\ ìs¡«Vü≤D $wüjT· +˝À Á|üuTÑÛ ‘·« CÀø±´ìï m+<äT≈£î ‘·–+Z #ê* nqï Á|üXï¯ O<äsTT+#·ø£ e÷q<äT.

CMYK

k˛eTyês¡+, 19 »qe] 2009

10

` n»jYT ≈£îe÷sY X¯+ m<äTs=ÿ+≥Tqï Ä]úø£ dü+øå√uÛ+Ñ qT+&ç >∑føº… ÿ£ {≤ìøÏ Á|üuTÑÛ ‘·«+ Á|üø{£ +Ï ∫q nH˚ø£ bÕ´πøJ\˝À e´ekÕj·÷ìøÏ kÕúq+ ˝Ò∑+ ø£Hêï m≈£îÿe eT+~ Ä<Ûës¡|ü&ÉT‘·Tqï á s¡+>∑+ô|’ j·TT|æm Á|üuTÑÛ ‘·«+ o‘·øq£ Tï y˚d+æ ~. e´ekÕj·Ts¡+>∑+ Ç|üŒ{Ïøπ dü+øå√uÛ+Ñ ˝À e⁄+~. ø±ã{Ϻ ø=‘·Ô>± #˚ùd<˚MT ˝Ò<äì nqT≈£îì e⁄+&Ée#·TÃ. Ç|üŒ{Ïes¡≈£L Á|üø£{Ï+∫q ¬s+&ÉT Ä]úø£ OB›|üq |ü<∏äø±\˝À $$<Ûä s¡+>±\≈£î s¡TD≤\qT n+<äTu≤≥T˝ÀøÏ ‘˚e≥+ Á|ü<Ûëq n+X¯+>± e⁄+~. Á|üuÛÑT‘·«+ n~Ûø±s¡+˝ÀøÏ e∫Ãq|ü⁄Œ&ÉT e´ekÕj·Ts¡TD≤\≈£î dü+ã+~Û+∫q ìs¡íj·T+, ‘·s¡Tyê‘· <ëì neT\TqT <äèwæº˝À ô|≥ºeTì, Ç|ü⁄Œ&ÉT Ä s¡+>±ìøÏ e~˝Òdæ+~. 2004`05 qT+&ç eT÷&ÉT dü+e‘·‡sê˝À¢ e´ekÕj·Ts¡+>±ìøÏ Ç#˚à s¡TD≤\qT s¬ {Ï+º |ü⁄ #˚kÕÔqì j·TT|æm Á|üuTÑÛ ‘·«+ n|üŒ{À¢ Á|üø{£ +Ï ∫+~. e´ekÕj·Ts¡+>∑+˝À s¬ ‘’ T· \ Ä‘·àVü≤‘·´\T ìyê]+#·{≤ìøÏ Ä Á|üø≥£ q #˚d+æ ~. 2006`08 ]»s¡T« u≤´+≈£î ìy˚~ø£qT |ü]o*ùdÔ j·TT|æm Á|üuÛÑT‘·«+ #Ó|æŒq<ëìøÏ, Ä#·s¡D≈£î bı+‘·q ˝Ò<äì ‘˚\T‘·T+~. s¡÷bÕj·T˝À¢ #·÷ùdÔ e´ekÕj·T s¡TD≤\T ô|]–q≥T¢ ø£qã&É‘êsTT. ø±˙ yÓTT‘·+Ô s¡TD≤˝À¢ e´ekÕj·T s¡TD yê{≤˝À¢ e÷s¡TŒ˝Ò
<˚

sêdæ˝À yêdæ˝À e÷s¡TŒ\T ìã+<Ûäq\ Á|üø±s¡+ yÓTT‘·Ô+ s¡TD≤˝À¢ e´ekÕj·÷ìøÏ 18XÊ‘·+ Çyê«*. 1991˝À |æ.$. qs¡dæ+Vü‰sêe⁄ Á|üuÛÑT‘·«+ @s¡Œ&çq|ü⁄Œ&ÉT 15XÊ‘·+>± e⁄qï e´ekÕj·T s¡TD≤\ yê{≤ nj·Tq ~–b˛j˚T Hê{ÏøÏ 11.8XÊ‘êìøÏ |ü&bç ˛sTT+~. 2007 e÷]ÃHê{ÏøÏ ≈£L&Ü Ä 11.8XÊ‘·yT˚ ø=qkÕ>∑T‘·Tqï~. j·TT|æm Á|üuTÑÛ ‘·«+ n~Ûø±s¡+˝ÀøÏ e∫Ãq 2004˝À 10.9XÊ‘·+ e⁄qï~. dü«\Œ+>± ô|]– 11.8 XÊ‘·eTsTT+~. á Á|üuÛÑT‘·«+ n<äq+>± ˇ]>∑u…fÒº<˚MT ˝Ò<äT. yÓTT‘·Ô+ u≤´+≈£î s¡TD≤\T 1991e dü+e‘·‡s¡+ õ&ç|æ˝À 20.4XÊ‘·+ e⁄qï$. 2007 Hê{ÏøÏ 46.8XÊ‘êìøÏ ô|]>±sTT. &çbÕõ≥¢˝À s¡TD≤\ XÊ‘·+ 1994˝À e⁄qï 48.4 qT+&ç 2007˝À 73øÏ ô|]–+~. nsTTHê e´ekÕj·T s¡TD≤\ yê{≤ ô|s¡>b∑ ˛>± yÓTT‘·+Ô s¡TD≤˝À¢ 15 qT+&ç 11`4 XÊ‘êìøÏ |ü&bç ˛sTT+~.

<Ûìä ø£ s¬ ‘’ T· \T, uÛ÷Ñ kÕ«eTT\T, yê´bÕs¡dTü \Ô T, ô|≥Tºã&ç<ëπs¢ e´ekÕj·T s¡TD≤˝À¢ ô|<ä› yê{≤<ës¡T¢. Á|ü‘·´ø£å, |üs√ø£å s¡TD≤\T ¬s+{Ï˝Àq÷ Á|ü<Ûëqyê{≤ yê]<˚. dü«\Œ, eT<Û´ä , Bs¡øÈ ±*ø£ e´ekÕj·T s¡TD≤\T eT÷&ÉT s¡ø±\T>± e⁄+{≤sTT. dü«\Œ ø±˝≤ìøÏ |ü+≥ s¡TD≤˝À¢ e÷Á‘·y˚T ∫qï, düqïø±s¡T ¬s’‘·T\ yê{≤ e⁄+≥T+~. n~ ≈£L&Ü m+‘· nH˚<˚ ˇø£ ô|<ä› Á|üX¯ï. dü«\Œø±*ø£ s¡TD≤\T 1991˝À 11 XÊ‘·+ e⁄qï~. j·TT|æm Á|üuTÑÛ ‘·«+ e#˚à Hê{ÏøÏ 43 XÊ‘êìøÏ ô|]– 2007øÏ 31 XÊ‘êìøÏ |ü&bç ˛j·÷sTT. uÛ÷Ñ kÕ«eTT\T bı+<˚ eT<Û´ä , Bs¡øÈ ±*ø£ s¡TD≤\T e÷Á‘·+ ô|]>±sTT. eT<Û´ä ø±*ø£ s¡TD≤\T 91˝À 13 qT+&ç 2004˝À 24øÏ, 2007˝À 29 XÊ‘êìøÏ ô|]>±sTT. Bs¡øÈ ±*ø£ s¡TD≤\T 91˝À 76 qT+&ç 2004˝À 38 XÊ‘êìøÏ ‘·–Z 2007˝À 40 XÊ‘êìøÏ ô|]>±sTT. yêDÏ»´ u≤´+≈£î\ e´ekÕj·T s¡TD≤\T bı+<˚ s¡TD Á>∑V”≤‘·˝À¢ 25 y˚\ s¡÷bÕj·T\T ˝À|ü⁄ bı+<˚ ∫qï, düqïø±s¡T ¬s’‘·T\ dü+K´ 2004˝À 74 XÊ‘·+ qT+&ç 2007˝À 55.9 XÊ‘êìøÏ |ü&çb˛sTT+~. yês¡T bı+<˚ s¡TD≤\ yê{≤ j·TT|æm Á|üuTÑÛ ‘·« Vü≤j·÷+˝À 18.7 qT+&ç 10.9XÊ‘êìøÏ ‘·–+Z ~. øπ e\+ 4.9 XÊ‘·+>± e⁄+&˚ <Ûìä ≈£î\T, uÛ÷Ñ kÕ«eTT\T, yê´bÕs¡dTü \Ô T 2007˝À 42.6 XÊ‘·+ yê{≤ <äøÏÿ+#·T≈£îHêïs¡T. j·TT|æm Á|üuÛÑT‘·«+ me]øÏ y˚T\T #˚dæq≥T¢? mHé&çm Á|üuÛÑT‘·«+ e⁄+&É>± ≈£L&Ü ∫qï ¬s’‘·T\T Ç<˚ |ü]dæú‘·T˝À e⁄Hêïs¡T.

u≤´+øÏ+>¥ s¡+>∑+˝À Á|ü‹≈£L\ e÷s¡TŒ\T düs∞¡ ø£sD¡ $<ÛëHê\ Á|üu≤Û e+ u≤´+øÏ+>¥ s¡+>∑+ MT<ä, e´ekÕj·T s¡TD≤\ MT<ä |ü&+ç ~. $<˚o u≤´+≈£î\ MT<ä Á|üuTÑÛ ‘·«+ e\¢e÷*q Áù|eT #·÷|æ+∫+~. 2007˝À j·TT|æm Á|üuÛÑT‘·«+ Ç∫Ãq ¬>’&é˝…’Hé‡ Á|üø±s¡+ <˚oj·T u≤´+≈£î\T ÁbÕ<Ûëq´‘ê s¡+>±\≈£î yÓTT‘·Ô+ s¡TD≤˝À¢ 40 XÊ‘·+ Çyê«*‡ e⁄+&É>±, $<˚o u≤´+≈£î\T 32 XÊ‘·+ ÇùdÔ dü]b˛‘·T+~. nsTTHê Ä \øå±´\qT $<˚o, dü«<˚o u≤´+≈£î\T @M #˚sT¡ ø√˝Òøb£ ˛sTTHê |òsü y¡ ê ˝Ò±MTD eTÚ*ø£ s¡+>±\ n_Ûeè~∆øÏ »eT #˚j·÷*. $<˚o u≤´+≈£î\T ∫qï |ü]ÁX¯eT\ n_Ûeè~∆ ì~ÛøÏ »eT #˚j÷· *. s¬ ‘’ T· \≈£î >±≈£î+&Ü Á|üuTÑÛ ‘ê«ìøÏ n<Ó\› T ÇùdÔ dü]b˛‘·T+~. ms¡Te⁄\T, |ü⁄s¡T>∑T eT+<äT\ yê´bÕs¡+, e´ekÕj·T O‘·Œ‘·T\Ô m>∑TeT‘·T\T, ~>∑TeT‘·T\T, $<äT´‘·TÔ O‘·Œ‹Ô, ø√˝Ÿ¶ k˛ºπsJ >√&ÍqT¢, ÄÁ– _õHÓdt Á>±MTD

eTÚ*ø£ s¡+>±\≈£î Ç#˚à s¡TD≤\qT ≈£L&Ü e´ekÕj·T s¡TD≤\T>± ˝…øÏÿkÕÔs¡T. Çe˙ï ø£\T|ü⁄≈£îHêï e´ekÕj·T s¡TD≤\ yê{≤ 11.8 XÊ‘·+ e÷Á‘·yT˚ . 2007˝À yêDÏ»´ u≤´+≈£î\T Ç∫Ãq e´ekÕj·T s¡TD≤˝À¢ Á|üuÛÑT‘·«s¡+>∑ u≤´+≈£î\T 77.3, Á>±MTD u≤´+≈£î\T 11.4, Á|üsTTy˚≥T u≤´+≈£î\T 9.6 XÊ‘·+ Çe«>± $<˚o u≤´+≈£î\T πøe\+ 1.7 XÊ‘·+ e÷Á‘·y˚T Ç#êÃsTT. Á>±MTD u≤´+≈£î\ yê{≤ 2004˝À 13.8 qT+&ç 2007 Hê{ÏøÏ 11.4 XÊ‘êìøÏ |ü&bç ˛sTT+~. 2001`06 eT<Û´ä õ&ç|˝æ À yÓTT‘·+Ô u≤´+≈£î s¡TD≤\T eTq<˚X+¯ ˝À 33.5 XÊ‘·+ e⁄+&É>±, #ÓH’ ê˝À 138.6, <äøÏåD ÄÁ|òæø±˝À 157`7, nyÓT]ø±˝À 216.1, Á|ü|+ü #·+ yÓTT‘·+Ô >± 163.3 XÊ‘ê\T e⁄HêïsTT.

ù|<ä ¬s’‘·T\qT e~˝Òdæq Á|üuÛÑT‘·«+ ªªe´ekÕj·T yê´bÕØø£s¡D »s¡T>∑T‘·Tqï~. Ä<ÛTä ˙ø£]+#·ã&çq |ü≥Dº u≤´+≈£î˝À¢ ô|<ä› s¬ ‘’ T· \T, yê´bÕs¡T\T, Á>±MTD |ü]ÁX¯eT\ j·T»e÷qT\T e÷Á‘·y˚T düØ«düT\T bı+<äT‘ês¡T. ∫qï düqïø±s¡T s¬ ‘’ T· \T, e´ekÕj·T ø±]à≈£î\T yÓTÁÆ ø√ ô|H’ò êHé‡ MT<ä Ä<Ûës¡|&ü Ü*‡ edüT+Ô ~µµ nì ]»s¡T« u≤´+≈£î ìy˚~ø£ ù|s=ÿ+~. ù|<ä\ kÕúqy˚T$T{À Á|üuÛÑT‘·«+ #Ó|üŒø£H˚ #Ó|æŒ+~. ∫qï, düqïø±s¡T ¬s’‘·T\T, e´ekÕj·T ø±]à≈£î\ ø=qT>√\T X¯øÏÔ ô|s¡>∑≈£î+&Ü <˚X¯+ bÕ]ÁXÊ$Tø£+>± n_Ûeè~∆ ø±<äT. e´ekÕj·T, bÕ]ÁXÊ$Tø£ s¡+>±\T düC≤e⁄>± ˝Ò≈£î+fÒ düØ«düT s¡+>∑eT÷ ≈£î+≥T|ü&ÉT‘·T+~. $<˚XÊ\ MT<ä Ä<Ûës¡|ü&˚ bÕ]ÁXÊ$Tø£, düØ«düT s¡+>±\ n_Ûeè~∆ ì\e<äì Ç{°e* |ü]D≤e÷\T s¡TEe⁄ #˚XÊsTT. e´ekÕj·Ts¡+>∑+ n_Ûeè~∆ 2007`08 ‘√ b˛*ùdÔ 2008`09 ˝À dü>±ìøÏ

|ü&bç ˛‘·T+<äì n+#·Hê\T e#êÃsTT. Ç≥Te+{Ï s¡+>∑+˝À s¡TD $<Ûëq+˝À ù|<ä\≈£î nqT≈£L\eTsTTq e÷s¡TŒ\T #˚j·÷*. Á|üuÛÑT‘·«+ <ëìøÏ dæ<ä∆+>± ˝Ò<äT. Á|ü»˝Ò ‘·eT nedüsê\ Ø‘ê´ Ä e÷s¡TŒ\T ø√dü+ b˛sê&É‘ês¡T.

mHédæÇ $<äT´‘Yô|’ &Óe\|üs¡¢ $‘·+&É yê<äq\T ` m+. y˚DT>√bÕ˝sêe⁄ h+˝À $ìjÓ ÷ –+#˚ $<ä T ´‘Y ˝ À dü + Á|ü < ëj˚ T ‘· s ¡ Ç+<Û ä q eqs¡ T \ (mHédæÇ) $<äT´‘YqT $<äT´‘Y |ü+|æD° ø£+ô|˙\T m+‘· XÊ‘·+ y˚Ts¡≈î£ ø=qT>√\T #˚j·÷˝À ìs¡ísTT+∫, |ü⁄qs¡T‘·Œ‹Ô nj˚T´ $<äT´‘Y ø=qT>√\T u≤<Ûä´‘· (ÄsY|æ|æˇ) O‘·Ôs¡T«qT C≤Ø #˚ùd+<äT≈£î á HÓ\ 9e ‘˚Bq Ä+Á<ÛÁä |ü<X˚ Ÿ $<äT´‘Y ìj·T+Á‘·D ø£$TwüHé ìs¡«Væ≤+∫q ãVæ≤s¡+>∑ $#ês¡D˝À HÓ&éø±|t, mHédæÇ j·T÷ì≥¢ &Óe\|üs¡¢ ‘·s|¡ ⁄ü q nH˚ø£ ndü+ã<ä∆ yê<äq\T #˚XÊs¡T. mHédÇæ $<äT´‘Y ÁbÕC…≈î£ \º ô|≥Tºã&ç e´j·÷ìï ‘·–+Z #˚+<äT≈£î ø£èwæ #˚j÷· \ì, Ä $<äT´‘Y e´j·÷ìï ≈£L&Ü ‘·–+Z #· e#·TÃqì, mHédæÇ eqs¡T\qT Áb˛‘·‡Væ≤+#·≥+˝À $ìjÓ÷>∑<ës¡T\T #Ó*+¢ #ê*‡q $<äT´‘Y #ÛêØ®\ô|’ <ëì Á|üuÛ≤yêìï ≈£L&Ü |ü]>∑Dq ˝ÀøÏ rdüTø√yê\ì C≤rj·T $<äT´‘Y $<Ûëq+, #ÛêØ®\ $<Ûëq+˝À ù|s=ÿqï n+XÊ\qT á yê<äq\qT #˚dqæ yês¡T $düà]+#ês¡T. mHédÇæ $<äT´‘Y ÁbÕC…≈î£ \º T yê‘êes¡D ø±\TcÕ´ìï ø£*–+#·eì, n+‘·]+∫ b˛j˚T kÕ+Á|ü<ëj·Tø£ Ç+<Ûäq eqs¡T\qT bı<äT|ü⁄ #˚j·T&ÜìøÏ <√Vü≤<ä+ #˚kÕÔj·Tì, n+<äTe\¢, mHédæÇ $<äT´‘Y #ÛêØ®\qT ìs¡sí TT+#·≥+˝À n˝≤+{Ï kÕe÷õø£, |ü]düsê\≈£î dü+ã+~Û+∫q e´j·÷ìï ≈£L&Ü |ü]>∑Dq˝ÀøÏ rdüTø√yê\ì ø=+<äs¡T yê~+#ês¡T. ìs¡+‘·s¡+ \_Û+#˚ kÂs¡Xø¯ ÔÏ e+{Ï$ uÛ$Ñ wü´‘Y Á|ü‘ê´e÷ïj·÷\ì ù|s=ÿHêïs¡T. düe÷» n_Ûeè~∆ Áø£eT+˝À \uÛ´Ñ eTj˚T´ kÕ+πø‹ø£ |ü]v±„q+‘√ $$<Ûä s¡+>±\˝À kÕ~Û+#˚ n_Ûeè~∆ |òü*‘ê\ e´j·T+ kÕ<Ûës¡D Á|üC≤˙ø£+ uÛÑ]+#· >∑*π> $<Ûä+>± O+&Ü*. Oqï |ü]dæú‘·T˝À¢ #·eø£>± \_Û+#˚ neø±XÊ\T Oqï|ü⁄&ÉT Á|üC≤\T uÛÑ]+#·˝Òì e´j·T+‘√ ≈£L&ÉT≈£îqï Á|ü‘ê´e÷ï j·÷\≈£î ÁbÕ<Ûëq´‘· Çe«≥+ $y˚ø£e+‘·+ ø±<äT. Ä#· s ¡ D jÓ ÷ >∑ ´ + ≈£ L &Ü ø±<ä T . kÂs¡ X ¯ ø Ï Ô ì

CMYK

sê

mHédÇæ $<äT´‘Y j·T÷ì≥T¢ ø±\Twü´ ìyês¡D≈£î <√Vü≤<ä+ #˚ùd~ yê{Ï |ü]e÷D+ <äècÕº´ n‹ dü«\Œ+. n~ ≈£L&Ü Á|ü<Ûëq+>± >±*eTs¡\T, $Tì »\ $<äT´‘Y ÁbÕC…≈£îº\πø |ü]$T‘·yÓTÆq~. Oqï kÕ+πø‹ø£ |ü]v±„Hêìï $ìjÓ÷–+#·T ø=q≥+ $TqVü‰ mHédÇæ $<äT´‘Y j·T÷ì≥¢ ì$T‘·+Ô Á|ü‘´˚ ø£+>± ªkÕe÷õø£ e´j·T+µ n+≥÷ #˚düTÔqï<˚MT ˝Ò<äT. yêVü≤q, bÕ]ÁXÊ$Tø£, »\, yêj·TT, ‘·~‘·s¡ ø±\TcÕ´\‘√ düe÷»+ dü‘·eT‘·+ ne⁄‘·Tqï~. yê{Ï ìyês¡D≈£î Á|üdüTÔ‘· n_Ûeè~∆ <äX¯˝À #·s¡´\T rdüT≈£îì nsTT<äT qø£åÁ‘ê\ kÕúsTTøÏ $T+∫q ùde\qT Á|ü»\≈£î n+~+#·≥+, Ä e´j·÷ìï yês¡T uÛÑ]+#·≥+ kÕ<Ûä´+ ø±<äH˚~ düŒwüº+. $ìjÓ÷–+#·T ø√>∑*–‘˚, $<äT´‘Y nedüsê\qT |üP]Ô>± <ëì‘√H˚ rs¡TÃø√e#·TÃ. j·T÷ì{Ÿ kÂs¡ $<äT´‘Y≈£î s¡÷.16 es¡≈£î ne⁄‘·T+<äì Á|üuÛÑT‘·« n+#·Hê. n+<äTe\¢, Á|üjÓ÷>±‘·àø£+>± n‹ dü«\Œ+>± n+<äT≈£î #·s¡´\T rdüTø=q≥+ $TqVü‰ <ëìø° <äX¯˝À n~Ûø£ ÁbÕ<Ûëq´‘· Çe«≥+ kÕ<Ûä´+ ø±<äH~˚ düŒwü+º . mHédÇæ $<äT´‘Y j·T÷ì≥T¢ ø±\Twü´ ìyês¡D≈£î <√Vü≤<ä+ #˚ùd~ yê{Ï |ü]e÷D+ <äècÕº´ n‹ dü«\Œ+. n~ ≈£L&Ü Á|ü<ëÛ q+>± >±*eTs¡\T, $Tì »\ $<äT´‘Y ÁbÕC…≈î£ \º øπ |ü]$T‘·yTÓ qÆ ~. Oqï kÕ+πø‹ø£ |ü]v±„Hêìï $ìjÓ÷–+#·T ø=q≥+ $TqVü‰ mHédæÇ $<äT´‘Y j·T÷ì≥¢ ì$T‘·Ô+ Á|ü‘˚´ø£+>± ªkÕe÷õø£ e´j·T+µ n+≥÷ #˚düTÔqï<˚MT ˝Ò<äT. yêVü≤q, bÕ]ÁXÊ$Tø£, »\, yêj·TT, ‘·~‘·s¡ ø±\TcÕ´\‘√ düe÷»+ dü‘e· T‘·+ ne⁄‘T· qï~. yê{Ï ìyês¡D≈£î Á|üdTü ‘Ô · n_Ûeè~∆ <äX˝¯ À #·s´¡ \T rdüT≈£îì nsTT<äT qø£åÁ‘ê\ kÕúsTTøÏ $T+∫q ùde\qT Á|ü»\≈£î n+~+#·≥+, Ä e´j·÷ìï yês¡T uÛ]Ñ +#·≥+ kÕ<Û´ä + ø±<äH~˚ düŒwü+º .

ìØí‘· |æm˝Ÿm|òt XÊ‘êìøÏ $T+∫q O‘·Œ‹ÔøÏ dæús¡ #ÛêØ®\T ndü+ã<ä∆+ $<äT´‘Y ìj·T+Á‘·D ø£$TwüHé mHédæÇ $<äT´‘Y #ÛêØ®\qT |üP]Ô dæsú ¡ #ÛêØ®\ #Ó*+¢ |ü⁄≈£î ìØí‘· bÕ¢+{Ÿ ˝À&é bòÕø£sº ≈Y î£ (|æm˝Ÿm|ò)t ˝…øÿ£ >∑{,ºÏ n+‘·≈î£

$T+∫ #˚ùd O‘·Œ‹ÔøÏ ndæús¡ #ÛêØ®\qT, j·T÷ì{Ÿ≈£î 25 ô|d’ \ü #=|ü⁄Œq Áb˛‘ê‡Vü≤ø±ìï nqTeT‹düTqÔ ï~. ãjÓ÷e÷dt Ä<Ûë]‘· $<äT´‘Y j·T÷ì≥¢ e+{Ï$ á Áb˛‘ê‡Vü≤ø£+ Äø£s¡¸D°j·T+>± ˝Òq+<äTq |üP]Ô dæús¡ #ÛêØ®\T \_Û+#˚ 80 XÊ‘·+ |æm˝Ÿm|òt≈£î $T+∫ $<äT´‘Y O‘·Œ‹Ô #˚jT· ≥+ ˝Ò<ìä HÓ&øé ±|t y˚TH˚õ+>¥ &Ó’¬sø£ºsY yê~+#ês¡T. n+<äTe\¢, ô|’ |ü]$T‹ì ‘=\–+∫ |üP]Ô $<äT´‘Y O‘·Œ‹ÔøÏ dæsú ¡ #ÛêØ®\‘√ ≈£L&Ü |üP]Ô #ÛêØ®\qT #Ó*¢+#ê\ì Äj·Tq yê~+#ês¡T. Ç˝≤+{Ï >=+‘Ó e Tà ø√¬ s ÿ\T |ü P ]Ô > ± ndüeT+»düyÓTÆq$. ø£$TwüHé ìs¡ísTT+∫q #ÛêØ®\T ìØí‘· |æm˝Ÿm|òt XÊ‘·+ y˚Ts¡≈î£ O‘·Œ‹Ô #˚ùd $<äT´‘Y≈î£ #Ó*¢+#˚ #ÛêØ®\˝À |üP]Ô dæús¡ #ÛêØ®\T &Óe\|üs¡¢≈£î \_ÛkÕÔsTT. O<ëVü≤s¡D≈£î, 80 XÊ‘·+ |æm˝Ÿm|ò≈t î£ |üP]Ô dæús¡ #ÛêØ®\qT bı+<˚ ãjÓ÷e÷dt $<äT´‘Y j·T÷ì≥T¢ 100 XÊ‘·+ |æm˝Ÿm|ò‘t √ O‘·Œ‹Ô #˚ùd $<äT´‘Y≈î£ |üP]Ô #ÛêØ®\qT #Ó*+¢ #·≥eT+fÒ 25 XÊ‘·+ y˚Ts¡≈£î m≈£îÿe>± dæús¡ #ÛêØ®\qT $ìjÓ÷>∑<ës¡T\T #Ó*+¢ #ê*‡ sêefy˚T. Ç~ |üP]Ô>± nHê´j·T+, ndü+ã<ä+∆ . HÓ&øé ±|t m+&ç e+{Ï yês¡T yê~düTqÔ ï≥T¢ á |æm˝Ÿm|òt XÊ‘·+ |ü]$T‹ì m‹Ôyj ˚ ÷· \+fÒ q÷s¡T XÊ‘·+ |æm˝Ÿm|òt‘√ #˚ùd O‘·Œ‹ÔøÏ #Ó*¢+#˚ #ÛêØ®\˝À dæsú ¡ #ÛêØ®\qT düsT¡ u› ≤≥T #˚jT· &ÜìøÏ yês¡T n+^ø£ ] +#ê*‡ O+≥T+~. yês¡ + <ä T ≈£ î n+^ø£]kÕÔsê?

ãjÓ÷e÷dt≈£î ø=s¡‘· Oqï+<äTq ãjÓ÷ e÷dt $<äT´‘Y j·T÷ì≥T¢ ø=ìï eT÷‘·|ü&ÉT‘·T Hêïj·Tì, O‘·Œ‹Ô ‘·–Zb˛‘·Tqï<äì $<äT´‘Y |ü+|æD° ø£+ô|˙\T, ãjÓ÷e÷dt mqØ® &Óe\|üs¡¢ dü+|òüT+ Á|ü‹ì~Û ù|s=ÿHêïs¡T. n˝≤+{Ï |ü]dæ‹ú ˝À 80 XÊ‘·+ |æm˝Ÿm|ò≈t î£ $T+∫ ãjÓ÷e÷dt j·T÷ì≥T¢ $<äT´‘Y O‘·Œ‹Ô #˚jT· >∑*>π neø±X¯yT˚ ˝Ò± O+~. yês¡T O‘·Œ‹Ô #˚ùd $<äT´‘YqT |ü+|æD° ø£+ô|˙\T |üP]Ô>± ø=qT>√\T #˚dærπs dü<äTbÕj·÷ìï bı+<äT‘·Tqï &Óe\|üs¡T¢ ìØí‘· |æm˝Ÿm|òt≈£î $T+∫ $<äT´‘Y O‘·Œ‹ÔøÏ neø±X¯eTT qï|ü⁄&TÉ O‘·Œ‹Ô #˚jT· ø£b˛e≥+, ø£$TwüHé ìs¡sí TT+∫q ndæsú ¡ #ÛêØ®, Áb˛‘ê‡Vü≤ø£+ #Ó*+¢ |ü⁄‘√ dü+‘·è|æÔ #Ó+<äø£ b˛e≥+ $ìjÓ÷>∑<ës¡T\ Á|üj÷Ó » q+ |ü≥¢ yê]øÏ @e÷Á‘·+ kÕe÷õø£ u≤<Û´ä ‘· ˝Òøb£ ˛e≥y˚T.

@{≤ Ä ÁbÕC…≈î£ \º qT+&ç ø=qT>√\T #˚ùd $<äT´‘Y≈î£ #Ó*¢+#˚ dæús¡ #ÛêØ®\T Áø£y˚TD≤ ‘·>∑TZ‘êsTT. |æ|æm ø±\+ eTT–ùd es¡≈£î Ä ‘·>∑TZ<ä\ Á|üjÓ÷»Hêìï |üP]Ô dæús¡ #ÛêØ®\qT #Ó*¢+∫q $<äT´‘Y |ü+|æD° ø£+ô|˙\T, yê{Ï $<äT´‘Y $ìjÓ÷>∑<ës¡T\T bı+<ë*. s¡TD≤\ ãø±sTT\ #Ó*¢+|ü⁄≈£î $<äT´‘Y |ü+|æD° ø£+ô|˙\ $ìjÓ÷>∑<ës¡T\ qT+&ç |üP]Ô dæsú ¡ #ÛêØ®\qT bı+~ eT<Ûä´˝À Ç‘·s¡T\≈£î ‘·eT Çwüº+ e∫Ãq #ÛêØ®\≈£î $<äT´‘YqT neTTà≈£î+{≤eTq≥+ ¬s+&ÉT yÓ’|ü⁄˝≤ <ä+&ÉT≈£î+{≤eTq≥y˚T. n+<äTe\¢, s¡TD≤\ ãø±sTT\ #Ó*¢+|ü⁄≈£î >∑D˙j·T+>± dæús¡ #ÛêØ®\qT nH˚ø£ dü+e‘·‡sê\ bÕ≥T bı+<ëø£ eT<Û´ä ˝À zô|Hé j·÷¬ø‡dt øÏ+<ä ‘·èrj·T |üø£å $Áø£j·÷\T #˚düT≈£î+{≤eTì mHédæÇ j·T÷ì≥¢ &Óe\|üs¡T¢ #Ó|Œü ≥eT+fÒ |æ|mæ qT O\¢+|òTæ +#·≥y˚T. <ëìì s¡
>∑&ÉTe⁄ eT<Ûä´˝À |æ|æm\ s¡<äT› #Ó\¢<äT

»\ $<ä T ´‘Y ÁbÕC… ≈ £ î º \ ≈£ î , $Tì »\ $<äT´‘Y j·T÷ì≥¢≈£î eT<Ûä´ bı+‘·q ˝Ò<äT

$<äT´‘Y |ü+|æD° ø£+ô|˙\‘√ >∑‘·+˝À $<äT´‘Y ø=qT>√\T ˇ|üŒ+<ë\T (|æ|æm) #˚düT≈£îì ø£$TwüHé ìs¡sí TT+∫q #ÛêØ®\≈£î $<äT´‘Y $Áø£sTTdüTqÔ ï ãjÓ÷e÷dt $<äT´‘Y j·T÷ì≥¢ &Óe\|üs˝¢¡ À #ê˝≤ eT+~ Ç|ü⁄Œ&ÉT zô|Hé j·÷¬ø‡dt øÏ+<ä ‘·èrj·T |üø£å $Áø£j÷· \T #˚dTü ≈£îH˚+<äT≈£î dæ<+∆ä >± OHêïs¡ì yê] Á|ü‹ì~Û ˇø£s¡T #ÓbÕŒs¡T. ãjÓ÷e÷dt $<äT´‘Y≈£î #ÛêØ®\qT ô|+#ê\ì ˝Ò<ë ‘·èrj·T |üøå£ $Áø£j÷· \≈£î nqTeT‹+#ê\ì Äj·Tq yê~+#ês¡T. mHédæÇ $<äT´‘Y j·T÷ì≥¢qT HÓ\ø=\Œ{≤ìøÏ rdüT≈£îqï s¡TD≤\qT |ü<fi˚ fl¯ ˝À ‹]– #Ó*+¢ ∫ y˚j÷· \ì Äj·Tq #ÓbÕŒs¡T. |æ|æm\T #˚düT≈£îqï~ 20 @fi¯fl ø±˝≤ìøÏ >∑qTø£, ø£$TwüHé n+#·Hê\T y˚dæ nqTeT‹+∫q $<Ûä+>± ãjÓ÷e÷dt‘√ düVü‰ $$<Ûä s¡ø±\ mHédæÇ $<ä T ´‘Y j· T ÷ì≥¢ ≈ £ î ns¡ T >∑ T <ä \ #Û ê Ø® \ T \_ÛdüTÔHêïsTT. s¡TD≤\qT #Ó*¢+∫ y˚düTÔ+&É>± Á|ü‹

ø±s=Œπs{Ÿ >∑e¬sïHé‡ ` ˇø£ #·s¡Ã

H˚&TÉ dü‘´· +.. sπ |ü⁄ eT¬ses√...?

e∫Ãq|ü⁄Œ&ÉT ø£+ô|˙ì ì\u…≥º≥+, eTT+<äT≈£î rdüT¬øfi¯¢≥+ Á|üuTÑÛ ‘·« u≤<Û´ä ‘· nì uÛ≤$+∫, Á|üC≤ <ÛHä êìï <ë] eT[¢+∫ eTØ ø£+ô|˙\T ø±bÕ&ÉT‘·Tqï|ü⁄Œ&ÉT ø£+ô|˙\ ìs¡«Vü≤D $wüjT· +˝À Á|üuTÑÛ ‘·« CÀø±´ìï m+<äT≈£î ‘·–+Z #ê* nqï Á|üXï¯ O<äsTT+#·ø£ e÷q<äT. ø£+ô|˙\ ìs¡ « Vü ≤ D ªø£ + ô|˙µ˝Àì $$<Û ä n+>±\ eT<Û ä ´ dü + ã+<Û ë \T düeT‘Í\´+‘√qT, düeTq«j·T+‘√qT Oqï|ü⁄Œ&˚ düTkÕ<Û´ä eTe⁄‘·T+~. á düeT‘Í˝≤´ìï ø√˝ÀŒsTTq|ü⁄Œ&ÉT @<√ ˇø£ n+>∑+ ˝≤uÛ|Ñ &ü ≥É +, $T–*q ø£+ô|˙ n+>±\T qwübº ˛e≥+ nìyês¡´+. dü‘´· + O<ä+‘·+ ≈£L&Ü á $wüj÷· H˚ï s¡TEe⁄ #˚k˛Ô+~. ô|’ #·s¡Ã H˚|ü<∏ä´+˝À eTs√e÷s¡T eTq+ Hêsêj·TD eT÷]Ô ìy˚~ø£ kÕsê+XÊìï |ü]o*<ë›+. ø±s=Œπs{Ÿ >∑es¬ ïHé‡ nH˚~ yê´bÕs¡+˝À HÓ’‹ø£ Á|üe÷D≤\≈£î dü+ã+~Û+∫q düeTdü´. ø£+ô|˙\T á HÓ’‹ø£ Á|üe÷D≤\T bÕ{Ï+#·ø£˝Òø£b˛‘˚ eTqT>∑&É kÕ–+#·˝Òe⁄. ø£+ô|˙˝À uÛ≤>∑kÕ«eTT˝…’q $$<Ûä n+>±\ eT<Ûä´, $$<Ûä n+>±\ Á|üjÓ÷»Hê\ eT<Û´ä yÓs’ T¡ <Ûë´\T ‘·˝‹… qÔ |ü⁄Œ&ÉT |òTü s¡¸D\T, dü+<˚V‰ü \T sêe≥+ nìyês¡´+. Ç≥Te+{Ï |òüTs¡¸D\T e∫Ãq|ü⁄Œ&˚ &Ó’¬sø£ºs¡¢ uÀs¡T¶˝Àì dü«‘·+Á‘· &Ó’¬sø£ºs¡T¢ ø°\ø£ bÕÁ‘· b˛wæ+#ê*. á bÕÁ‘· ø£+ô|˙ eTqT>∑&É kÕ–+#·{≤ìøÏ <√Vü≤<ä+ #˚ùd~>± O+&Ü*. á H˚|<ü ´ä∏ +˝ÀH˚ dü«‘·+Á‘· &Ós¬’ ø£sº ≈¢¡ î£ eT]ìï s¡øDå£ \T ø£*Œ+#ê\ì Hêsêj·TDeT÷]Ô ø£$T{° dæbÕò s¡T‡ #˚d+æ ~. dü‘´· + O<ä+‘·+˝À dü«‘·+Á‘· &Ós¬’ ø£sº ¢¡ bÕÁ‘· Hêsêj·TDeT÷]Ô ø£$T{° dæbÕò s¡T‡\ dü÷Œ]ÔøÏ _Ûqï+>± O+&É≥+ >∑eTHês¡+Ω . á |ü]dæ‘ú T· ˝À¢ ø±s=Œπs{Ÿ >∑es¬ ïHé‡ Á|üe÷D≤\ >∑T]+∫ eT]+‘· $|ü⁄\yÓTqÆ #·sá , ãVæ≤s¡+>∑ #·sá nedüs+¡ . á #·sá øπ e\+ Hê\T>∑T >√&É\≈£î |ü]$T‘·+ ø±sê<äT. ø£+ô|˙ kÕe÷õø£ dü+düú nì Á|üuTÑÛ ‘·«+ n+^ø£]düTqÔ ï|ü⁄Œ&ÉT dü<sä T¡ düe÷»+˝À ø£+ô|˙‘√ dü+ã+<Û+ä , nqTã+<Û+ä Oqï nìï n+>±\≈£L á#·sá ˝À, ìsê∆sD¡ ˝À¢ uÛ≤>∑kÕ«eT´+ O+&Ü*. ˝Òì|üø+å£ ˝À dü‘´· + e+{Ï O<ä+‘ê\T |ü⁄qsêeè‘·+ ø±e{≤ìøÏ neø±XÊ\T |ü⁄wüÿ\+>± $T–* O+{≤sTT.

yê+>∑÷à\+ Çdü÷Ô 1995 qT+&ç 2005 eT<Ûä´ ø±\+˝À ‘·eT dü+düú Äj·÷ ø±s=Œπs{Ÿ dü«\Œø±*ø£ ˝≤uÛ≤\qT >∑]wükº ÕúsTTøÏ ô|+#˚$<Û+ä >± e´eVü≤]+∫+<äì n+^ø£]+#ês¡T. uÛ≤s¡‘· <˚X¯+˝À ø±s=Œπs{Ÿ bÕ\q |ü≥¢ n+‘·sê®rj·T+>± @ e÷Á‘·+ >∑T]Ô+|ü⁄ O+<√ ‘Ó\TdüTø√e&ÜìøÏ ˇø£ $wüj·÷ìï #Ó|üø√e#·TÃ. uÛ≤s¡‘· <˚XÊìøÏ #Ó+~q nH˚ø£ ø£+ô|˙\T $<˚o kÕºø˘ e÷¬sÿ≥¢˝À Á|ü<Ûëq+>± q÷´j·÷sYÿ kÕºø˘ mπøÃ+CŸ (mHéyÓ’mdtÇ) ˝À qyÓ÷<äT #˚sTT+#·Tø√e&ÜìøÏ rÁe+>± Á|üj·T‹ïdüTÔ+{≤sTT. ø±ì n˝≤+{Ï neø±X¯+ n‹ ø=~› dü+düú\≈£î e÷Á‘·yT˚ <äT≈£îÿ‘·T+~. dü‘´· + Çìï neø£‘e· ø£\≈£î bÕ\Œ&çHê mHéym’Ó dtÇ˝À qyÓ÷<äTø±>∑*–+<ä+fÒ <ëì˝À $<˚o eT<äT|ü⁄ dü+düú\T (m|òt◊◊\T) yê{≤\T n‘·´~Ûø£+>± O+&É≥+ ø±s¡D+ nsTT O+≥T+<äì uÛ≤$düTHÔ êïs¡T. n˝≤π> dü‘·´+≈£î O‘·ÔeT ø±s=Œπs{Ÿ bÕ\q |ü⁄s¡kÕÿs¡+ \_Û+#·&É+ yÓqø£ ≈£L&É Ç˝≤+{Ï dü+düú\ |ü\T≈£îã&ç O+&ç O+≥T+<äì nqTe÷q+. ø±ì O‘·ÔeT ø±s=Œπs{Ÿ bÕ\q≈£î Ç#˚à >√˝…¶Hé |”ø±ø˘ nyês¡T¶ n+‘· ‘˚*ø£>± \_Û+#·<äT. n‘·´+‘· nqTuÛÑeE„˝…’q q\uÛ…’ eT+~ Hê´j·Tìπsí‘·\‘√ ≈£L&çq p´Ø ‘·eT≈£î n+<ä#˚dæq ˇø£{ÏøÏ ¬s+&ÉT kÕs¡T¢ e&Éb˛dæ, rÁeyÓTÆq #·s¡Ã\T »]|æ ˇø£ ìsê∆sD¡ ≈£î edüT+Ô ~. d”«&ÉHé e÷J Á|ü<ëÛ ì z˝≤ O˝…dHºæ é ˝≤+{Ï yês¡T p´Ø˝À Oqï düeTj·T+˝À dü‘´· +≈£î O‘·eÔ T ø±s=Œπs{Ÿ bÕ\q nyês¡T¶ \_Û+∫+~. á p´Ø˝À uÛ≤s¡‘<· X˚ ÊìøÏ #Ó+~q düTÁ|”+ ø√s¡Tº e÷J Á|ü<Ûëq Hê´j·TeT÷]Ô |æmHé uÛÑ>∑e‹, e÷J $õ˝…Hé‡ ø£$TwüqsY mHé $sƒ¡˝Ÿ ˝≤+{Ï ùV≤e÷ùV≤MT\T ≈£L&É OHêïs¡T. nsTTHê Ms¡+‘ê ø£*dæ dü‘·´+≈£î nyês¡T¶ ø£≥ºu…{≤ºs¡T. Ç<ä+‘ê >∑eTìùdÔ ‹$Tàì ã$Tàì #˚dæ #·÷|æ+#·&+É ˝À dü‘´· + n~ÛH‘˚ · sêeT*+>∑sêE≈£î m+‘·{Ï ÁbÕMD´+ O+<√ ns¡e∆ Te⁄‘T· +~. M≥ìï+{Ï‘√ bÕ≥T Á|üuTÑÛ ‘ê«~ÛH‘˚ ˝· ‘√ Ä dü+düú HÓs|¡ qæ düìïVæ≤‘· dü+ã+<Ûë\T, yê{Ï düVü‰j·T+‘√ nÁø£eT+>±qT, düÁø£eT+>±qT bı+~q nbÕs¡yÓTÆq sêsTTr\T <ëì Çy˚TCŸqT ô|+#·&+É ˝À Á|üeTTK bÕÁ‘· eVæ≤+#êsTT. Ç˝≤+{Ï neø£‘e· ø£\T mìï+{ÏøÏ bÕ\Œ&çHê Ä]úø£ e´edüú eT+∫ eP|ü⁄˝À Oqï|ü⁄&ÉT n+‘ê ø=≥Tº≈£î b˛‘·T+~. ø±ì Ä]úø£ |ü]dæú‹ øÏ¢wüº+>± e÷] dü+øå√uÛÑ+ HÓ\ø=qï|ü⁄&ÉT Ç˝≤+{Ï ‘·|ü &ÉT |üqT\˙ï ‘·|Œü ìdü]>± ãj·T≥|ü&TÉ ‘·T+{≤sTT. n<äT“¤‘y· TÓ qÆ Ä]úø£ |òü*‘ê\qT ø£*Œ+∫ #·÷|æHê, nqTuÛÑeE„˝…’q dü«‘·+Á‘· &Ó’¬sø£ºs¡T¢ OHêïs¡ì Á|ü#ês¡+ #˚düT≈£îHêïny˚M dü+øå√uÛÑ+ qT+&ç ø±bÕ&É˝Òe⁄. dü‘·´+ $wüj·T+˝À »]–+~<˚. Ç|ü&ÉT yÓ\¢&ÉsTT+~ ˇø£ÿ dü‘·´+ e´eVü‰s¡+ e÷Á‘·y˚T nsTTq|üŒ{Ïø° eTT+<äT eTT+<äT eT]ìï O<ä+‘ê\T, ≈£î+uÛÑø√D≤\T ãj·T≥|ü&ç‘˚ ÄX¯Ãs¡´|ü&Ü*‡q nes¡düs¡+ ˝Ò<äT.

esê¸\T dü]>± ≈£î]j·Tø£ ˙s¡T \uÛ´Ñ + ø±ì dü+e‘·‡sê\˝À $Tì »\ $<äT´‘Y ÁbÕC…≈î£ \º T |üP]Ô dæsú ¡ #ÛêØ®\T bı+<˚+<äT≈£î ø£$TwüHé ìs¡sí TT+∫q 35 XÊ‘·+ |æm˝Ÿm|òtqT kÕ~Û+#· ˝Òø£ n+‘·ø£Hêï ‘·–Zq O‘·Œ‹ÔøÏ dæús¡ #ÛêØ®\qT ø√˝ÀŒ‘·THêïj·Tì HÓ&éø±|t m+&ç‘√ bÕ≥T ∫qï »\ $<äT´‘Y &Óe\|üs¢¡ dü+|òTü + ‘·s|¡ ⁄ü q Hê´j·Tyê~ ø¬ .>√bÕ˝Ÿ #Í<ä] $e]+#ês¡T. n+<äTe\¢, »\ $<äT´‘Y≈£î j·T÷ì{Ÿ≈£î s¡÷.4.50 #=|ü⁄Œq #ÛêØ®ì #Ó*¢+#ê\ì ˝Ò<ë O‘·Œ‹Ô‘√ dü+ã+<Û+ä ˝Ò≈î£ +&Ü |üP]Ô dæsú ¡ #ÛêØ®\qT #Ó*+¢ #ê\ì Äj·Tq ø√sês¡T. q÷s¡T XÊ‘·+ |æm˝Ÿm|ò‘t √ »\ $<äT´‘Y O‘·Œ‹ÔøÏ neø±X¯+ O+&Éq+<äTH˚, n˝≤+{Ï ]düTÿ\qT <äèwæº˝À O+#·T≈£îH˚ $<äT´‘Y ìj·T+Á‘·D ø£$TwüHé 35 XÊ‘·+ |æm˝Ÿm|òøπt |üP]Ô dæsú ¡ #ÛêØ®\qT düs¡T›u≤≥T #˚dü÷Ô #ÛêØ®\qT ìs¡ísTT+∫+~. mHédæÇ

$<äT´‘Y ÁbÕC…≈î£ \º qT HÓ\ø=˝ÒŒ≥|ü⁄&ÉT O‘·Œ‹ÔøÏ >∑\ neø±XÊ\ kÕ<Ûë´kÕ<Ûë´\qT yêdü$Ô ø£+>± n+#·Hê y˚dTü ≈£îì, dü«j·T+ b˛wüø‘£ ê«ìï ìsê∆]+#·Tø√yê*. mHé d æ Ç $<ä T ´‘Y ÁbÕC… ≈ £ î º \ ≈£ î nqTeT‘· T \T Ç#˚ÃeTT+<äT HÓ&øé ±|t, yê{Ïì HÓ\ø=˝ÒŒ &Óe\|üs<¢¡ ˚ Ä u≤<Û´ä ‘·. kÕ<Ûë´kÕ<Ûë´\‘√ ì$T‘·+Ô ˝Ò≈î£ +&Ü n˝≤ mHédæÇ $<äT´‘Y j·T÷ì≥¢qT nqTeT‹+∫Hê, HÓ\ø=*ŒHê Ä ]düTÿ\qT &Óe\|üπs¢ m<äTs√ÿyê*‡ O+≥T+~. ø=ìï dü+e‘·‡sê\˝À 5 XÊ‘·+, 10 XÊ‘·+ |æm˝Ÿm|òt y˚Ts¡≈£î ≈£L&Ü $<äT´‘Y O‘·Œ‹Ô #˚jT· ˝Òø£ b˛‘·THêïs¡ì, n+<äTe\¢ n~Ûø£ #ÛêØ®\qT ìs¡sí TT+#ê\q≥+ HÓ&øé ±|t, &Óe\|üs¢¡ bıs¡bÕ≥¢≈î£ $<äT´‘Y $ìjÓ÷>∑<ës¡T\qT •øÏ+å #ê\q≥y˚T. ô|<ä› »\ $<äT´‘Y ÁbÕC…≈£îº\≈£î O‘·Œ‹Ô‘√ dü+ã+<Ûä+ ˝Ò≈î£ +&Ü dæsú ¡ #ÛêØ®\qT #Ó*d¢ Tü HÔ êïs¡ì, n˝≤π> $Tì »\ $<äT´‘Y ÁbÕC…≈î£ \º ≈£î ≈£L&Ü #Ó*+¢ #ê\ì >√bÕ˝Ÿ #Í<ä] yê~+#ês¡T. ô|<ä› »\ $<äT´‘Y ÁbÕC…≈î£ \º qT ˙{Ï \uÛ Ñ ´ ‘· ≈ £ î dü + ã+~Û + ∫ $es¡ y Ó T Æ q n<Û´ä j·THê\‘√, øπ +Á<ä $<äT´‘Y n<Ûë]{° nqTeT‹‘√ ì]àdüTÔHêïs¡T. $Tì »\ $<äT´‘Y ÁbÕC…≈£îº\ kÕú|üq HÓ&éø±|t, dü+ã+~Û‘· &Óe\|üs¡¢ ÇcÕºÇcÕº\ô|’ Ä<Ûës¡|ü&ç »s¡T>∑T‘·Tqï~. m|æC…Héø√ »\ $<äT´‘Y ÁbÕC…≈î£ \º ≈£î j·T÷ì{Ÿ $<äT´‘Y≈î£ dü>≥∑ Tq 70 ô|d’ \ü #=|ü⁄Œq #ÛêØ®\qT #Ó*¢düTÔ+&É>±, $Tì »\ $<äT´‘Y ÁbÕC…≈î£ \º ≈£î s¡÷.2.69 #Ó*d¢ Tü HÔ êïs¡T. n+<äTe\¢, ô|<ä› »\ $<äT´‘Y ÁbÕC…≈£îº\≈£î, HÓ&éø±|t nqTeT‹düTÔqï $Tì »\ $<äT´‘Y j·T÷ì≥¢≈î£ eT<Û´ä bı+‘·q ˝Ò∑T $Tì »\ $<äT´‘Y ÁbÕC…≈£îº\qT HÓ\ø=*Œ+~. yÓTT<ä{Ï dü+e‘·‡s¡+ j·T÷ì{Ÿ≈£î s¡÷.2.49 #=|ü⁄Œq #Ó*¢dü÷Ô @{≤ j·T÷ì{Ÿ≈î£ 7 ô|d’ \ü #=|ü⁄Œq #ÛêØ®ì ‘·–+Z #˚+<äT≈£î n+^ø£]+∫, Ç|æ&dç mæ ˝Ÿ‘√ |æ|mæ \T #˚dTü ≈£îHêïeTì Ä dü+düú m–®≈£L´{Ïyé &Ó’¬sø£ºsY $e]+#ês¡T. j·T÷ì{Ÿ≈£î ˇø£ ô|’kÕ #=|ü⁄Œq #ÛêØ®ì ô|+#ê\ì Äj·Tq ø£$TwüHéqT ø√sês¡T.

eTq<˚X¯+˝À Á<äy√´\“D≤ìï m˝≤ ˝…øÏÿkÕÔs¡T ? düπs« Ä<Ûës¡+>± ¬s+&ÉTHÓ\\ ÁøÏ‘·+ e⁄qï $ìjÓ÷>∑<ës¡T&ç <Ûäs¡\ nqTuÛÑe+ ÁbÕ‹|ü~ø£q Á|ü‹HÓ˝≤ Á|üø£{ÏkÕÔs¡T. <˚X¯yê´|üÔ+>± 78 πø+Á<ë\˝Àì kÕ<Ûës¡D ø±]àø£ ≈£î≥T+ue´j·÷\ Ä<Ûës¡+>± á dü÷∫ ‘·j·÷s¡T #˚j·Tã&ÉT‘·T+~. Bì Ä<Ûës¡+>± Á|üuÛÑT‘·« ñ<√´>∑T\≈£î, bÕ]ÁXÊ$Tø£ ø±]à≈£î\≈£î ø£s¡Te⁄ uÛÑ‘·´+ #Ó*¢kÕÔs¡T. ôw&É÷´˝Ÿ¶ m+bÕ¢sTT yÓT+{Ÿ˝Àì $$<Ûä esêZ\ ø£˙dü y˚‘H· ê\T Bì ÁbÕ‹|ü~ø£>± ìs¡sí TTkÕÔsT¡ . kÕ<Ûës¡D $ìjÓ÷>∑<ës¡T&ÉT $ìjÓ÷–+#˚ düsT¡ ≈£î\T, ùde\T, ]f…˝Æ Ÿ e÷¬sÿ{Ÿ q+<ä* <Ûsä \¡ ˝Àì e÷s¡TŒ\qT Á|ü‹_+_+#˚ dü÷N Ç~. e´ekÕj·T ø±]à≈£î\T, Á>±MTD ø±]à≈£î\T, |ü≥Dº HêHé e÷qT´e˝Ÿ ñ<√´>∑T\ $ìeTj·T dü÷N\T, á Á|ü‘´˚ ø£ esêZ\ ù|<ä]ø£+ô|’ <Ûsä \¡ Á|üu≤Û yêìï >∑eTì+#·&ÜìøÏ e÷Á‘·yT˚ $ìjÓ÷–kÕÔsT¡ . bÕ]ÁXÊ$Tø£ ø±]à≈£î\ $ìeTj·T dü÷N $düèÔ ‘· yÓTqÆ ~. Bìï eT]+‘·>± n_Ûeè~∆ #˚j÷· \ì ø±]àø£ dü+|ò÷ü \T &çe÷+&é #˚düTÔHêïsTT. {À≈£î <Ûäs¡\ dü÷N ø£+fÒ $ìjÓ÷>∑<Ûäs¡\ dü÷∫ Ä<Ûë]‘· |ü<‹∆ä yÓTs¡T>¬ +’ ~. Á<äy√´\“D≤ìï ˝…øÿÏ +#˚ düeTÁ>∑ø=\e÷q+>± C≤rj·T Ä<ëj·T &çù|ò¢≥sY |ü<ä∆‹ ≈£L&Ü ñ+~. ùdyês¡+>∑+‘√ düVü‰ nìï n+XÊ\T á |ü<‹∆ä ˝À |ü]>∑D+Ï |üã&É‘êsTT. øπ +Á<ä >∑D≤+ø£ dü+düú n+~+∫q C≤rj·T nøö+{Ÿ‡ Ä<Ûës¡+>± Á|üdüTÔ‘· <Ûäs¡\ Ä<Ûë]‘· õ.&ç.|æ. øÏ (dü÷ú\ <˚oj·T ñ‘·Œ‹Ô), dæsú y¡ TÓ qÆ <Ûsä \¡ Ä<Ûë]‘· õ.&ç.|æ.øÏ eT<Û´ä ñqï ìwüŒ‹Ô Ä<Ûës¡+>± Á<äy√´\“D≤ìï ˝…øÏÿkÕÔs¡T. Ç~ ¬s+&ÉT dü+e‘·‡sê\ ÁøÏ‘·+ ñqï <Ûäs¡\ $esê\T Ä<Ûës¡+>± Á|ü‹ dü+e‘·‡s¡+ Á|üø{£ kÏ ÕÔsT¡ . Á<äy√´\“¤D sπ ≥TqT ìs¡ísTT+#˚ |ü<ä∆‹˝À ñ+&˚ C≤|ü´+ <äècÕº ´ Ç~ Ä#·s¡D kÕ<Ûä´eTe&É+ ˝Ò±¢+&é, »bÕHé, ÁbòÕHé‡, dæ+>∑|üPsY, #Ó’Hê e+{Ï n_Ûeè~∆#Ó+~q <˚XÊ\‘√ bÕ≥T, Á|ü|ü+#·+˝Àì n‘·´~Ûø£ <˚XÊ˝À¢ $ìeTj·Tdü÷∫ ÁbÕ‘·|~ü ø£q Á<äy√´\“Dπs≥T >∑D+Ï #·ã&ÉT‘·Tqï~. nø£ÿ&É

á |ü<ä∆‹˝À Á|ü‹ Hê\T¬>’<äT dü+e‘·‡sê\ ø=ø£kÕ] $ìjÓ÷>∑<ës¡T&ç nedüsê\ e÷s¡TŒ\qT >∑eTìdü÷Ô dü]#˚dTü ≈£î+≥THêïs¡T. uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ ˝À {À≈£î <Ûsä \¡ dü÷∫ |ü<‹∆ä Á|ü|+ü #·+˝Àì n‹ ‘·≈î£ ÿe <˚XÊ˝À¢ neT˝Ö‘·Tqï $<Ûëq+. á |ü<‹›ä q rdüT≈£îH˚ 435 düsT¡ ≈£î\˝À 100 düsT¡ ≈£î\ $ìjÓ÷>∑+ neT\T˝À ˝Ò<äT. {À≈£î <Ûäs¡\ ø£+fÒ ]f…Æ˝Ÿ e÷¬sÿ{Ÿ <Ûäs¡\T ø£˙dü+ 60 XÊ‘·+ m≈£îÿe ñ+{≤sTT. uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝Àì kÕe÷q´ $ìjÓ÷>∑<ës¡T&ç $ìjÓ÷>∑+˝À ì‘ê´edüs¡ edüTeÔ ⁄\ Ks¡Tà Á|üuTÑÛ ‘·« n+#·Hê\≈£î _Ûqï+>± 50 ` 80% es¡≈£î ñ+≥T+~. ø±˙ {À≈£î<Ûäs¡\ dü÷N˝À M{ÏøÏ#˚à yÓsTTfÒCŸ #ê\ ‘·≈î£ ÿe. n+<äTe\¢ Á<äy√´\“Dπs≥T˝À kÕe÷qT´&ç Äy˚± ñ+~. {À≈£î <Ûäs¡\ dü÷N˝À ùde\ <Ûäs¡es¡\T |ü]>∑D˝ÀìøÏ rdæø√ã&É˝Ò<äT. á dü÷N ˝À|üuÛÑ÷sTT wüyº TÓ +Æ <äì ì|ü⁄DT\ HÓ‹HÔ √s¡T ø=≥Tº≈î£ +≥THêï Á|üj÷Ó »q+ e⁄+&É≥+˝Ò∑T]+∫ >±e⁄πøø£\T ô|fÒº Á|üuÛÑT‘·«+ á dæbòÕs¡T‡\ neT\TqT ìs¡¢ø£å´+ #˚düTÔqï~. Á<äy√´\“D+ ˝…øÏÿ+#˚ |ü<Ûä∆‹˝À Çìï neø£‘·eø£\T qï|ü⁄Œ&ÉT, M{Ï Ä<Ûës¡+>± rdüT≈£îH˚ Á|üuTÑÛ ‘·« ìyês¡D≤ #·s´¡ \ |üsê´ekÕq+ m˝≤ ñ +≥T+<√ düT\uÛÑ+>± ns¡∆+ #˚düTø√e#·TÃ. n+<äTe˝Ò¢ Á<äy√´\“¤D πs≥T ‘·–+Z <äì bÕ\≈£î\T dü+ãs¡|&ü TÉ ‘·THêï, kÕe÷qT´&ÉT n~Ûø£ <Ûsä \¡ eT+≥\ qT+&ç |üP]Ô ñ|üX¯eTq+ bı+<ä&É+ ˝Ò<äT. n‘·´~Ûø£ ù|<ä Á|üC≤˙ø£+ ñ qï eTq<˚X+¯ ˝À XÊÁd”j Ô T· yÓTqÆ $ìeTj·Tdü÷∫ ÁbÕ‹|ü~ø£q Á<äy√´\“D≤ìï ˝…øÿÏ +#·&+É , n+<äT≈£î nqT>∑TDyÓTqÆ #·s´¡ *ï #˚|≥ü &º +É ÁX‚jT· düÿs¡+.