Chương IX
Ngoaïi taùc vaø haøng hoùa coâng Tài liệu đọc: 1, Robert Pindyck – Chương 18 2, Gregory Mankiw – Chương 10, 11 Slide 1
I. Ngoại tác 1. 2. 3. 4.
Khái niệm ngoại tác Ngoại tác và sự không hiệu quả của thị trường Những giải pháp tư nhân đối với ngoại tác Các chính sách của Chính phủ đối với ngoại tác
II. Hàng hóa công 1. 2. 3. 4.
Các loại hàng hóa khác nhau trong nền k. tế Tính không hiệu quả của việc cung cấp tư nhân HHCC Hàng hóa cá nhân được cung cấp công cộng Slide 2 Nhu cầu tiêu dùng hàng hóa công
I. NGOẠI TÁC 1. Khái niệm ngoaïi taùc Ngoaïi taùc laø nhöõng lôïi ích hay chi phí aûnh höôûng ra beân ngoaøi khoâng ñöôïc phaûn aùnh qua giaù caû. Lôïi ích aûnh höôûng ra beân ngoaøi ngoaïi taùc tích cöïc
Chi phí aûnh höôûng ra beân ngoaøi ngoaïi taùc tieâu cöïc
Ñoâi khi ñöôïc goïi laø nhöõng taùc ñoäng ñeán beân thöù ba. Slide 3
Ví duï veà ngoaïi taùc Ngoaïi taùc tieâu cöïc
• OÂ nhieãm vaø uøn taéc do oâ toâ • Haøng xoùm oàn aøo • Khoùi thuoác laù • Chất thải của nhà máy
Ngoaïi taùc tích cöïc
• Phoøng chaùy • Chuûng ngöøa ngaên chaën beänh truyeàn nhieãm • Giaùo duïc • Naâng caáp nhaø ôû
Taïi sao ngoaïi taùc laïi laø vaán ñeà? Chuùng
laøm cho saûn xuaát quaù nhieàu nhöõng haøng hoùa gaây neân ngoaïi taùc tieâu cöïc vaø quaù ít ñoái vôùi nhöõng haøng hoùa gaây neân ngoaïi taùc tích cöïc . Chuùng cuõng daãn tôùi söï khoâng hieäu quaû cuûa thò tröôønSlide g 4
Các khái niệm • • • •
MC – chi phí biên của tư nhân TC – tổng chi phí của tư nhân TSC – tổng chi phí của xã hội TEC – chi phí ngoại tác TSC = TC + TEC • MEC – chi phí ngoại tác biên • MSC – chi phí biên của xã hội MSC = MC + MEC Slide 5
• • • •
TU – tổng lợi ích của tư nhân MU – lợi ích biên của tư nhân MEB – lợi ích ngoại tác biên MSB - lợi ích biên của xã hội MSB = MU + MEB
Slide 6
2. Ngoại tác và sự không hiệu quả của thị trường MSB MSC
MSB=MU=D
MSC=MC=S
Thò tröôøng hieäu quaû neáu MSB = MSC
Q*
Löôïng
Slide 7
a. Ngoaïi taùc tieâu cöïc vaø hieäu quaû MSC=MC + MEC MSB MSC
MC=S
MSB=D
Chi phí ngoaïi taùc bieân = MEC Ngoaïi taùc tieâu cöïc khieán cho MSC > MSB daãn tôùi tieâu duøng quaù möùc. Chuùng cuõng gaây ra söï maát hieäu quaû ño baèng tam giaùc maøu hoàng Q*
Q1
Ñi baèng oâ toâ
Slide 8
b. Ngoaïi taùc tích cöïc vaø hieäu quaû MSB MSC
MSB=MU+MEB MU=D
MSC=S Lôïi ích ngoaïi taùc biên = MEB Ngoaïi taùc tích cöïc khieán cho MSB>MSC daãn tôùi tieâu duøng döôùi möùc hiệu quả Chuùng cuõng gaây ra söï maát hieäu quaû ño baèng tam giaùc maøu hoàng Q Q* Hoïc sinh ñeán tröôøng
Slide 9
Chi phí ngoaïi taùc – Ví duï cuûa R. Pyndyck
• Tình huoáng – Nhaø maùy theùp xaû chaát thaûi vaøo doøng soâng – Toaøn boä thò tröôøng theùp coù theå giaûm ñi baèng caùch haï thaáp xuaát löôïng (haøm saûn xuaát tyû leä coá ñònh) – Chi phí ngoaïi taùc bieân (MEC) laø chi phí maø caùc ngö daân ôû haï löu phaûi gaùnh chòu ñoái vôùi moãi möùc saûn xuaát – Chi phí xaõ hoäi bieân (MSC) laø MC coäng MEC. Slide 10
Chi phí ngoaïi taùc Giaù
Khi coù ngoaïi taùc tieâu cöïc, chi phí xaõ hoäi bieân MSC cao hôn chi phí bieân
Söï cheânh leäch laø chi phí ngoaïi taùc bieân MEC
MSC
Giaù
Coâng ty toái ña hoùa lôïi nhuaän saûn xuaát taïi q1 trong khi möùc xuaát löôïng hieäu quaû laø q*.
MSCI
MC Saûn löôïng caïnh tranh cuûa ngaønh laø Q1 trong khi saûn löôïng hieäu quaû laø Q*.
S = MCI
Toån thất XH cuûa ngoaïi taùc tieâu cöïc
P* P1
P1
MECI MEC D q* q1
Xuaát löôïng cuûa coâng ty
Q* Q1
Xuaát löôïng cuûa ngaønh
Lôïi ích ngoaïi taùc – Ví duï cuûa R. Pyndyck Giaù trò
Khi coù ngoaïi taùc tích cöïc (lôïi ích cuûa vieäc söûa nhaø ñoái vôùi haøng xoùm), lôïi ích xaõ hoäi bieân MSB lôùn hôn lôïi ích bieân D .
MSB
D P1
Moät chuû nhaø ñaàu tö q1 vaøo söûa nhaø do lôïi ích rieâng cuûa mình. Möùc hieäu quaû cuûa vieäc söûa nhaø q* laïi lôùn hôn. Giaù P1 cao hôn laøm ngöôøi ta khoâng muoán söûa nhaø
MC
Lieäu ngoaïi taùc tích cöïc coù laøm naûn loøng nghieân cöùu vaø phaùt trieån khoâng?
MEB
q1
q*
Möùc söûa nhaø Slide 12
Ngoaïi taùc vaø hieäu quaû • Vôùi haøng hoùa gaây neân ngoaïi taùc tieâu cöïc, MSC>MSB vaø moùn haøng coù khuynh höôùng ñöôïc saûn xuaát quaù nhieàu. • Vôùi haøng hoùa gaây neân ngoaïi taùc tích cöïc, MSB>MSC vaø moùn haøng coù khuynh höôùng ñöôïc saûn xuaát quaù ít.
Slide 13
Noäi boä hoaù ngoaïi taùc Goàm coù ñieàu chænh MU hay MC sao cho ngöôøi söû duïng xem xeùt MSB hay MSC thöïc khi quyeát ñònh. Phaûi xaùc ñònh caùc beân cuûa ngoaïi taùc. Phaûi ño löôøng giaù trò baèng tieàn cuûa lôïi ích ngoaïi taùc bieân hay chi phí ngoaïi taùc bieân. Slide 14
3. Những giải pháp tư nhân đối với ngoại tác • Lieäu coù theå giaûi quyeát vaán ñeà ngoaïi taùc maø khoâng caàn coù chính phuû? • Nhöõng giaûi phaùp döïa treân thò tröôøng cho vaán ñeà ngoaïi taùc: giaáy pheùp gaây oâ nhieãm • Chính saùch moâi tröôøng Ñaàu tieân ta caàn xeùt khaùi nieäm quyeàn sôû höõu Slide 15
Quyeàn sôû höõu
Anh chò sôû höõu vaät naøy!
• Moät quyeàn sôû höõu xaùc ñònh quyeàn chieám höõu, söû duïng, vaø töø boû moät thöù gì ñoù. • Neáu quyeàn sôû höõu ñöôïc xaùc ñònh roõ raøng, caùc beân lieân quan ñeán ngoaïi taùc coù theå ñaøm phaùn moät giaûi phaùp. • Trong tröôøng hôïp ngoaïi taùc, quyeàn sôû höõu coù theå khoâng ñöôïc xaùc ñònh roõ raøng. Slide 16
Ví dụ về giải pháp tư nhân đối với ngoại tác • • • •
A và B là hàng xóm A nuôi một con chó Chó sủa và làm phiền B A được lợi từ việc nuôi chó nhưng chó sủa lại gây ngoại tác tiêu cực đối với B
Slide 17
* A có quyền hợp pháp được nuôi chó • Nếu A thu được lợi ích $500 từ việc nuôi chó • B phải chịu chi phí $800 vì tiếng chó sủa • B có thể đề nghị trả cho A $600 để A từ bỏ con chó và A vui lòng chấp nhận • Cả A và B đều được lợi hơn trước
Slide 18
• Nếu A thu được lợi ích $1000 từ việc nuôi chó • Nhưng B chỉ sẵn sàng trả $800 để không phải nghe tiếng chó sủa • A từ chối đề nghị thấp hơn $1000 • B không chấp nhận trả hơn $800 • Thương lượng không đạt được nhưng kết cục là có hiệu quả Slide 19
* B có quyền được sống trong yên ổn và trật tự • A có thể đề nghị trả tiền cho B để được phép nuôi chó • Nếu lợi ích của con chó đối với A > chi phí của tiếng sủa đối với B thì A và B sẽ tìm cách thương lượng để A được phép nuôi chó • Việc ai có quyền sẽ xác định xem ai phải trả tiền cho ai trong cuộc thương lượng Slide 20
Định lý Coase • Các tác nhân kinh tế tư nhân có thể tự giải quyết được vấn đề ngoại tác. Bất kể các quyền được phân bổ thế nào, thì các bên tham gia cũng có thể đạt được một thỏa thuận trong đó mọi người đều có lợi và kết cục đạt được là có hiệu quả.
Slide 21
Ñònh lyù Coase Thò tröôøng caïnh tranh ñaït ñöôïc hieäu quaû phaân boå trong nhöõng tröôøng hôïp lieân quan ñeán ngoaïi taùc tieâu cöïc neáu hai ñieàu kieän sau ñöôïc thoûa:
• Quyeàn sôû höõu ñöôïc xaùc ñònh roõ raøng • Chi phí giao dòch baèng khoâng (khoâng toán nhieàu ñeå ñaït ñöôïc thoûa thuaän) Keát quaû vaãn y nguyeân baát keå beân naøo coù quyeàn sôû höõu. Haõy cho theâm ví duï Slide 22
Taïi sao ñònh lyù Coase ñoâi khi thaát baïi? • Quyeàn sôû höõu khoâng luoân ñöôïc xaùc ñònh roõ raøng (ví duï: nuoâi choù) • Chi phí giao dòch ñoâi khi cao. Anh chò coù theå nghó moät vaøi lyù do taïi sao? – Toán thôøi gian vaø coâng söùc ñaøm phaùn. – Ta phaûi xaùc ñònh ngöôøi ñeå trao ñoåi. – Hôïp ñoàng phaûi ñöôïc soaïn thaûo. – Ta phaûi giaû ñònh nguy cô hôïp ñoàng khoâng ñuôïc tuaân thuû. ● Kẻ ăn theo Slide 23
Ta haõy laøm moät thöû nghieäm! Giaû söû moïi ngöôøi ôû beân phaûi phoøng ñeàu huùt thuoác, vaø moïi ngöôøi beân traùi phoøng ñeàu khoâng huùt thuoác.
1- Ngöôøi huùt thuoác coù quyeàn sôû höõu Ngöôøi
huùt thuoác, chaâm thuoác. Ngöôøi khoâng huùt thuoác, ho. Lieäu moïi ngöôøi coù vui loøng khoâng? Ta neân laøm gì veà vieäc naøy? Slide 24
2-Ngöôøi khoâng huùt thuoác coù quyeàn sôû höõu
• Ngöôøi huùt thuoác, caát thuoác ñi. Ngöôøi khoâng huùt thuoác, cöôøi vaø thôû saâu • Lieäu moïi ngöôøi coù vui loøng khoâng? • Ta neân laøm gì veà vieäc naøy?
Slide 25
4. Các chính sách của chính phủ đối với ngoại tác a. Hệ thống các biện pháp kinh tế - Đánh thuế (thuế Pigou – thuế hiệu chỉnh) - Trợ cấp - Lệ phí và định mức ô nhiễm b. Hệ thống các biên pháp hành chính - Quy chế - Luật pháp Slide 26
Thueá hieäu chænh MSC = MC + thueá treân ñôn vò MSB MSC
MSB=D
MC=S Thueá treân ñôn vò = MEC
P2 P1
Q*
Q
Saûn xuaát theùp
Slide 27
Thu nhaäp töø thueá hieäu chænh MSC = MC + thueá treân ñôn vò MSB MSC
MSB=D
MC=S Thueá treân ñôn vò
P2 P1 Thu nhaäp töø thueá
Q*
Q
Thu nhaäp töø thueá neân ñöôïc chi tieâu nhö theá naøo? Coù nhöõng khaû naêng gì?
Saûn xuaát theùp
Slide 28
Lôïi veà hieäu quaû cho xaõ hoäi MSC = MC + thueá treân ñôn vò MSB MSC
MC=S
MSB=D
Tam giaùc hoàng bieåu thò lôïi veà hieäu quaû coù ñöôïc töø thueá.
P2 P1
Q*
Q
Saûn xuaát theùp
Slide 29
Taùc ñoäng cuûa thueá hieäu chænh • Taêng giaù vaø giaûm saûn löôïng xuoáng ñeán möùc hieäu quaû • Giaûm nhöng khoâng xoùa boû oâ nhieãm do saûn xuaát gaây ra • Lôïi veà hieäu quaû cho xaõ hoäi vôùi giaû ñònh raèng möùc thueá ñöôïc ñònh ñuùng • Lôïi veà coâng baèng cho nhöõng ngöôøi soáng gaàn nhaø maùy Slide 30
Neáu thueá oâ nhieãm hay nhö vaäy, taïi sao ta khoâng söû duïng chuùng?
Nhöõng vaán ñeà cuûa thueá ô nhieãm • Chuùng khoâng phoå bieán • Chuùng ñoøi hoûi nhieàu thoâng tin ñeå ñònh ñuùng möùc thueá. • Chuùng laø moät yù töôûng “môùi” • Chuùng ñoâi khi gaây ra gaùnh naëng khoâng caân xöùng leân caùc hoä thu nhaäp thaáp. Slide 31
Ñaùnh thueá ngöôøi gaây oâ nhieãm ñoäc quyeàn Giaù
MSC = MC + MEC MC Chi phí ngoaïi taùc = MEC Taùc ñoäng leân giaù vaø löôïng laø gì? MR QT
QM
D = MSB
Saûn löôïng Slide 32
Trôï caáp hieäu chænh MSB MSC
MSB=D+Trôï caáp treân ñôn vò MSC=S MU=D
Trôï caáp treân ñôn vò =Lôïi ích ngoaïi taùc
P
Taùc ñoäng cuûa trôï caáp leân soá löôïng vaø möùc giaù laø gì?
P*
Q Q*
Hoïc sinh ñeán tröôøng Slide 33
Trôï caáp toán bao nhieâu? MSB MSC
MSB=D+Trôï caáp MSC=S MU=D Trôï caáp
Q
Q*
Hoïc sinh ñeán tröôøng Slide 34
Lôïi veà hieäu quaû cho xaõ hoäi MSB MSC
MSB=D+ Trôï caáp MSC=S MU=D
Tam giaùc hoàng bieåu thò lôïi veà hieäu quaû coù ñöôïc do trôï caáp.
Q
Q*
Hoïc sinh ñeán tröôøng Slide 35
Taùc ñoäng cuûa trôï caáp hieäu chænh • Giaûm möùc giaù roøng cuûa giaùo duïc (hoïc phí tröø ñi trôï caáp) vaø taêng soá löôïng leân ñeán möùc hieäu quaû • Lôïi veà hieäu quaû cho xaõ hoäi vôùi giaû ñònh raèng trôï caáp ñöôïc ñònh ñuùng • Lôïi veà coâng baèng cho nhöõng ngöôøi maø cha meï khoâng theå cho hoï ñeán tröôøng neáu khoâng coù trôï caáp Chính phuû thöôøng trôï caáp hoaøn toaøn giaùo duïc 12 naêm, nhöng chæ trôï caáp moät phaàn giaùo duïc ñaïi hoïc. Anh chò nghó ñieàu naøy coù thích hôïp khoâng? Slide 36
Nhöõng caùch khaùc ñeå hieäu chænh thaát baïi cuûa thò tröôøng – Ví duï veà oâ nhieãm Ñaàu tieân ta muoán xeùt möùc thaûi hieäu quaû
• Nhöõng caùch giaûm möùc thaûi xuoáng E* - Möùc thaûi chuaån • Ñònh giôùi haïn hôïp phaùp veà möùc thaûi taïi E* (12) • Cheá taøi baèng phaït tieàn vaø hình söï
–
• Taêng chi phí saûn xuaát vaø ngöôõng giaù ñeå nhaäp ngaønh Phí thaûi • Phí ñaùnh vaøo moãi ñôn vò thaûi
Slide 37
Möùc thaûi hieäu quaû Ñoâ la treân ñôn vò thaûi
Giaû söû: 1) Thò tröôøng caïnh tranh 2) Quyeát ñònh veà saûn löôïng vaø möùc thaûi ñoäc laäp vôùi nhau 3) Saûn löôïng toái ña hoùa lôïi nhuaän ñöôïc choïn
MSC
8 Vì sao möùc naøy hieäu quaû hôn möùc thaûi laø zero?
Taïi E0 chi phí bieân ñeå giaûm thaûi lôùn hôn chi phí xaõ hoäi bieân
5
Taïi E1 chi phí xaõ hoäi bieân lôùn hôn chi phí bieân ñeå giaûm thaûi Möùc thaûi hieäu quaû laø 12 (E*) taïi ñoù MCA = MSC.
MCA
1,5 E2 0 2 4 6 8 10
12
E* 14
E1 16 18 20
22
24 26
Lượng chất thaû i Slide 38
Möùc chuaån thaûi vaø Leä phí Ñoâ la treân ñôn vò thaûi
MSC
Möùc chuaån
Phí 3 E* MCA 13
Lượng chất thaû i Slide 39
Leä phí và chuẩn mức thải Phí treân ñôn vò thaûi
MCA1
6 5 4
Lệ phí
3 2 1 0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
Möùc thaûi Slide 40
Tröôøng hôïp neân duøng leä phí Phí treân ñôn vò thaûi
Taùc ñoäng cuûa möùc chuaån laø giaûm 7 cho caû hai coâng ty ñöôïc minh hoïa. Khoâng hieäu quaû bôûi vì MCA2 < MCA1.
MCA1 MCA2
Neáu aán ñònh phí $3, Coâng ty 1 seõ giaûm thaûi khoaûng 6 tôùi 8. Coâng ty 2 seõ giaûm khoaûng 8 tôùi 6. MCA1 = MCA2: giaûi phaùp hieäu quaû.
6 a chi Giaûi phaùp toái thieåu hoù phí seõ laø giaûm 6 cho Coâng ty 1 vaø 8 cho Coâng5ty 2 vaø MCA1= MCA2 = $3. 4 3.75 3 2.50 2 1
Chi phí giaûm oâ nhieãm cuûa Coâng ty 1 taêng leân Chi phí giaûm oâ nhieåm cuûa Coâng ty 2 giaûm ñi
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
Möùc thaûi Slide 41
Tröôøng hôïp neân duøng möùc chuaån Phí treân ñôn vò thaûi
C 16
Döïa treân thoâng tin khoâng ñaày ñuû leä phí laø $7 (giaûm 12,5%). Chất thaûi taêng leân 11
MSC
14 12
ABC laø hieäu soá giöõa soá taêng trong chi phí xaõ hoäi vaø soá giaûm trong chi phí giaûm oâ nhieãm
E
10
A
D
8
Döïa treân thoâng tin k0 ñaày ñuû möùc chuaån laø 9 (tăng 12,5%) ADE < ABC
B
6 4
MCA
2 0
2
4
6
8
10
12
14
16
Möùc thaûi
Slide 42
Ñònh lyù Coase vaø chính saùch coâng • Moät öùng duïng cuûa ñònh lyù Coase vaøo chính saùch coâng laø söï thieát laäp caùc giaáy pheùp gaây oâ nhieãm coù theå chuyeån nhöôïng • Ñoâi khi ñöôïc goïi laø Quyeàn gaây oâ nhieãm
Slide 43
• Ví dụ: coù 2 nhaø maùy sản xuất theùp vaø sản xuất giaáy • Cuïc BVMT quy ñònh möùc thaûi laø 5 taán cho moãi nhaø maùy • Nhaø maùy theùp muoán taêng chaát thaûi leân 1 taán • Nhaø maùy giaáy ñoàng yù giaûm chaát thaûi xuoáng 1 taán • Nhaø maùy theùp saün saøng traû cho nhaø maùy giaáy 1 trieäu USD • Coù neân cho pheùp 2 nhaø maùy thöïc hieän hợp đồng naøy khoâng? Slide 44
Quyeàn gaây oâ nhieãm • Aán ñònh möùc oâ nhieãm ñöôïc cho pheùp • Taïo ra quyeàn gaây oâ nhieãm coù theå ñaøm phaùn treân thò tröôøng • Cho pheùp thò tröôøng veà quyeàn gaây oâ nhieãm tìm giaûi phaùp hieäu quaû nhaát • Doanh nghieäp coù theå caét giaûm oâ nhieãm deã daøng nhaát saün saøng baùn baát kyø giaáy pheùp naøo hoï coù • Doanh nghieäp phaûi caét giaûm oâ nhieãm vôùi chi phí cao saün saøng mua baát cöù giaáy pheùp naøo khi hoï caàn • Söï phaân boå cuoái cuøng seõ coù hieäu quaû Slide 45
II. HÀNG HÓA CÔNG Coøn caùc nguoàn löïc ñöôïc sôû höõu chung thì sao? • Nguoàn löïc ñöôïc sôû höõu chung – Moïi ngöôøi ñöôïc tieáp caän töï do. – Coù khaû naêng bò söû duïng quaù nhieàu Ví duï: • Khoâng khí vaø nöôùc • Caù vaø ñoäng vaät hoang daõ • Khoaùng saûn Slide 46
1. Các loại hàng hóa khác nhau trong nền kinh tế Tính tranh giành Có Hàng hóa cá nhân: Tính - Kem - Quần áo Có - Những con đường loại đông đúc có thu phí Nguồn lực cộng đồng: Không - Cá ở đại dương - Môi trường trừ - Những con đường đông đúc không thu phí
Không Độc quyền tự nhiên: - Phòng cháy - Truyền hình cáp. - Những con đường thưa người có thu phí Hàng hóa công cộng: - Quốc phòng - Tri thức - Những con đường thưa người không thu Slide 47 phí
Caùc nguoàn löïc ñöôïc sôû höõu chung Lôïi ích, Chí phí ($ moãi con caù)
Khoâng kieåm soaùt, löôïng caù/thaùng laø Fc taïi ñoù PC = MB
Chi phí xaõ hoäi bieân
Tuy nhieân, chi phí tö nhaân tính thaáp hôn chi phí thöïc. Löôïng caù/thaùng hieäu quaû laø F* taïi ñoù MSC = MB (D)
Chi phí tö nhaân Caàu
F*
FC
Löôïng Caù moãiSlide thaù48 ng
• Tại sao loài voi luôn bị đe dọa còn loài bò thì không sợ bị tuyệt chủng?
Slide 49
Haøng hoùa coâng • Caâu hoûi – Khi naøo chính phuû neân thay theá coâng ty trong vai troø ngöôøi saûn xuaát haøng hoùa vaø dòch vuï? – Ñeå traû lôøi, ta caàn xem xeùt haøng hoùa coâng Haøng hoùa coâng laø nhöõng haøng hoùa coù theå ñöôïc moät soá ngöôøi tieâu duøng cuøng söû duïng maø khoâng laøm giaûm khaû naêng söû duïng moùn haøng cuûa baát cöù ngöôøi naøo. Slide 50
Haøng hoùa coâng • Ñaëc ñieåm haøng hoùa coâng – Khoâng tranh giaønh: Vôùi baát kyø möùc saûn xuaát naøo, chi phí bieân ñeå cung caáp noù cho theâm moät ngöôøi tieâu duøng laø baèng khoâng. – Khoâng loaïi tröø: Khoâng theå ngaên ngöôøi ta söû duïng haøng hoùa coâng
Slide 51
Khoâng loaïi tröø laø tröôøng hôïp khoâng theå hay voâ cuøng ñaét ñeå giôùi haïn lôïi ích cuûa moùn haøng cho moät ngöôøi hay moät nhoùm. Phaùt truyeàn hình
Quoác phoøng
Haøng hoùa söû duïng chung Haøng hoùa loaïi tröø ñöôïc Haøng hoùa söû duïng chung Haøng hoùa khoâng loaïi tröø ñöôïc
Haøng hoùa coâng khoâng thuaàn tuùy Haøng hoùa coâng thuaàn tuùy Slide 52
VAÁN ÑEÀ KEÛ AÊN THEO
• – Ngöôøi tieâu duøng hay ngöôøi saûn xuaát khoâng traû tieàn cho moùn haøng do kyø voïng ngöôøi khaùc seõ traû tieàn
Slide 53
Ví dụ về “kẻ ăn theo” • Thị trấn Smalltown có 500 người dân, mọi người đều thích xem bắn pháo hoa vào dịp lễ. • Lợi ích mỗi người thu được từ việc xem pháo hoa là $10. Tổng lợi ích - $5000 • Chi phí của buổi bắn pháo hoa là $1000 • Với lợi ích và chi phí như vậy buổi bắn pháo hoa là có hiệu quả. • Thị trường tư nhân có đạt được kết cục có hiệu quả này không? Slide 54
• Do hàng hóa công cộng không có tính loại trừ nên vấn đề “kẻ ăn theo” – hay hưởng lợi mà không trả tiền – là nguyên nhân cản trở khả năng cung ứng chúng trên thị trường tư nhân
Slide 55
• Nhoùm caøng lôùn, vaán ñeà aên theo caøng traàm troïng, vaø do vaäy caøng coù khaû naêng moùn haøng hoùa coâng khoâng theå coù taøi chính töø nhöõng khoaûn ñoùng goùp töï nguyeän. • Nhoùm caøng lôùn, caøng ít coù khaû naêng moùn haøng hoùa coâng thuaàn tuùy seõ ñöôïc cung caáp thoâng qua söï saép ñaët hoaøn toaøn töï nguyeän, nghóa laø, qua heä thoáng giaù caû, ngay caû khi lôïi ích xaõ hoäi bieân cao hôn chi phí xaõ hoäi bieân • Haøng hoùa coâng coù theå laø söï bieän minh ñuùng veà kinh teá cho söï can thieäp cuûa chính phuû vaøo thị trường Slide 56
2. Tính không hiệu quả của việc cung cấp tư nhân hàng hóa công Giá (lệ phí)
Ví dụ 1. Về một cây cầu trong một thị trấn Lệ phí qua cầu là Pe gây ra tổn thất vô ích là tam giác B
Pe A
B Qe
D Qm
Qc
Lượng đi lại, Q Slide 57
Ví dụ 2. Một hàng hóa được sản xuất với chi phí biên không đổi là MC = Pe = 2. Chi phí kiểm soát là Ct = 3 Pm G
MC’=MC+3=5
Pa E
F MC = 2
Pe A
B Qa
C Qe
D Qm
Q Slide 58
Hàng hóa này nên để tư nhân hay Chính phủ cung cấp? Tư nhân cung cấp
Chính phủ cung cấp
ΔWL = - (E + F)
ΔWL = - D + tổn thất vô ích do các khoản thuế dùng để tài trợ cho hàng hóa công này
Slide 59
• Khoâng phaûi moïi haøng hoùa do chính phuû saûn xuaát ñeàu laø haøng hoùa coâng –Moät soá tranh giaønh vaø khoâng loaïi tröø: • Giaùo duïc • Coâng vieân
Slide 60
3. Hàng hóa cá nhân được cung cấp công cộng P
P
D
D MC
MC A
Qe (a)
B
Qa Nước
Qe (b)
Qa Dịch vụ y tế Slide 61
Định suất tiêu dùng hàng hóa cá nhân được cung cấp công cộng Giá
D2
Định suất đồng đều hàng hóa công ở Q*: - Cá nhân (1): tổn thất phúc lợi A do tiêu dùng dưới mức hiệu quả - Cá nhân (2): tổn thất phúc lợi B do tiêu dùng quá mức hiệu quả
D1
A
MC
B
Qb
Q*
Qa
Giáo dục Slide 62
4. Nhu cầu tiêu dùng hàng hóa công •
Nhu cầu tiêu dùng hàng hóa cá nhân và hàng hóa công khác nhau như thế nào? a. Tiêu dùng hàng hóa cá nhân: X – tổng lượng hàng hóa cá nhân được tiêu dùng X1 – lượng hàng hóa cá nhân được tiêu dùng bởi cá nhân thứ nhất X2 – lượng hàng hóa cá nhân được tiêu dùng bởi cá nhân thứ hai X = X 1 + X2 Tổng quát: X = X1 + X2 + … + Xn Slide 63
b. Tiêu dùng hàng hóa công X – tổng lượng hàng hóa công được tiêu dùng X1 – lượng hàng hóa công được tiêu dùng bởi cá nhân thứ nhất X2 – lượng hàng hóa công được tiêu dùng bởi cá nhân thứ hai X = X 1 = X2 Tổng quát: X = X1 = X2 = … = Xn Slide 64
Đường cầu thị trường về hàng hóa công • Khi moùn haøng khoâng tranh giaønh, lôïi ích xaõ hoäi bieân cuûa vieäc tieâu duøng (D) ñöôïc xaùc ñònh baèng caùch coäng theo chieàu thaúng ñöùng caùc ñöôøng caàu caù nhaân ñoái vôùi moùn haøng
Slide 65
Cầu về hàng hóa công được cộng theo chiều dọc
Lôïi ích (ñoâ la)
P = ∑MUi = MC
D=∑MUi
$7,00
Chi phí bieân
$5,50
D2
$4,00
Saûn löôïng hieäu quaû xaûy ra taïi MC = MSB vôùi 2 ñôn vò saûn löôïng. MSB laø $1,50 + $4,00 = $5,50.
$1,50
D1 0
1
2
3
4
Q*
5
6
7
8
9
10
Saûn löôïng Slide 66
Tiêu dùng tối ưu hàng hóa công Điểm E – điểm hiệu quả Pareto vì không thể tăng lợi ích của người này mà không giảm lợi ích của người khác
Hàng hóa tư nhân Ya
A I
Ye
Tại E: Y1 Yb Y2
B E
Xa
Xe
∑ MRS 1
U1 U2
Xb
MRT =
n
Đường Leftover (đường để lại) Hàng hóa công Slide 67
i